44 Năm Văn Học Việt Nam Hải Ngoại

N HỌC VIỆT NAM HAI NGOẠI

ào đó cực nhanh, soi rõ hình ảnh ông già
hiện. Hắn vụt hiểu. Vụt đứng lên, ôm đàn

âm
hanh
inh anh
hìn năm
ngôn.
hòa với tiếng đàn vang vọng cả hốc núi tối
hết cả đám dân làng đang say sưa ngủ. Hắn
hưng tiếng hát càng lúc càng nhỏ dần. Tiếng
ồi cả hai ầm thanh cùng lúc vụt tăt. Thinh
vẫn thấy tiếng hát mình đang vang dội, tiếng
ư nước chảy hoa rơi. Bỗng nhiên hàng ngàn
bay về, rộn ràng múa lượn theo tiếng đàn
ủa hắn. Hắn ngửa mặt cười vang, đập vỡ cây
một vì sao vừa rụng.

Đăng Phủ Phong(*) *

i. Trằn Quang Lộc phổ thơ A Khuê.
ng Lộc, người gây hứng cho tôi viết truyện này.

Đặng Phùng Quân © 471

W ĐẶNG PHÙNG QUÂN

Sinh ngày 23-1-1942 lại Nam Định. Nguyên quán tại Vũ
Tiên, tỉnh Thái Binh. Giáo sư triết tại Đại học Văn khoa
Sài Gòn (1968-1975), giáo sư thinh giảng tại Đại học cần
Thơ, Đại học Cao Đài (Tây Ninh), Đại học Hòa Hảo (Long
(Xuyên) trong một số năm. Vượt biên đường bộ và định cư
tại Hoa Kỳ từ 1981.
Chủ trương tạp chí Gió Văn (Texas) cùng Nguyễn Thị
Thanh Bình, Hàn Song Tường.

Tác phẩm đã xuất bản:
- L’existence d’autrui et lafidelite dans roeuvre de G.
Marcel (1967)
- Hiện Hữu Tha Nhân với G. Marcel(1969)
- Ca Ngợi TriếtHọc(1970)
- Triết học và khoa học (1972)
- Triết Học Aristote(l972)
- Chân Dung Triết Gia(1973)
- Triết Học Và Văn Chương(1974)
- Miền Thượng Uyển Xưa(1983)
- Văn Chương Và Lưu Đầy(1985)
- Một Dặm Tương Thân(1987)
- Tự truyện (1997)
- Hành trạng tư tưởng giữa hai thế kỷ (2002)

472 © 44 NĂM VĂN H

- Phê phán hệ tư tư
- Tẩu khúc văn chư
- Cơ sở tư tưởng th
- Từ điển triết học
- Triết học nào cho
- Đường vào văn c
- Husserl và chủ n
(2018)
- Husserl với triết
- Tuổi Trẻ (tuyển t
Thanh Bình và Hà

HỌC VIỆT NAM HẢI NGOẠI

ưởng Mác-xít (2002)
ương/triết lý (2004)
hời quá độ (2007)
(2011)
o thế kỷ XXI (2011)
chương (tập 1,2012; tập II, 2015)
nghĩa (l)ý tưởng trong thế giới hiện đại

học hiện đại (2018)
tập truyện ngắn in chung với Nguyễn Thị
àn Song Tường)

Đặng Phùng Quân © 473

Án xử

v.t.d
Das Gericht will nichts von dữ. Es nimmt dich auf, wemi
du kommst, und es entlasst dich, wenn du gehst/Kafka, Der
Prozess.

Y là người thứ mười hai trong danh sách đoàn bồi thẩm
hãy tưởng tượng một buôi chiều êm ả, mấy trăm người ngồi
trong phòng đợi lũ lượt theo dãy số ghi trên giấy hẹn xuống
tầng hầm xếp hàng theo những khu sơn màu sắc khác nhau
nghe người cảnh bị gọi tên vào từng căn phòng đánh số tòa
xừ và gắn bảng tên chánh án -
dãy ghế dài ở hai cánh phòng xử
chánh án ngồi đằng sau bục cao hình vành cung, chiếc ghế
đệm da đen, thành ghế cao quá đầu
mười hai ghế có tay dựa xếp thành hai hàng ở phía bên trái
phía bên phải là hai bàn giấy có cửa thông phía sau
năm mươi bảy người theo số thứ tự ngồi vào những hàng ghế
dài

ở chiếc bàn lớn giữa phòng đối diện với bục cao đã có những
người ngồi đợi sẵn
tiếng hô của cảnh bị yêu cầu mọi người đứng lên khi viên
chánh án từ cửa cuối phòng bước vào
dưới lớp áo thụng đen, một thân hình đẫy đà, một khuôn
mặt béo nộn au đỏ tạng người cao máu và hai bên tai to, dày
- viên chánh án với miệng cười vui tính chào mừng những
người trong phòng và giải thích thủ tục chọn bồi thẩm
và mở đầu, một người trong đám những người ngồi ở chiếc
bàn lớn giữa phòng đứng lên, tự giới thiệu là luật sư phía
bên nguyên cáo - ông chỉ tay về phía bốn, năm người ngồi

474 © 44 NẴM VẨN H

trước mặt:
đây là những thân n
nội vụ - tóm tắt nhữ
hợp bất cẩn giết n
khoảng ngoài năm
tim đã nằm tại phò
gây ra cái chết của
nhiệm trong giờ là
viên luật sư nói: q
đến sự săn sóc đặc
không được đáp ứ
phản ưng của quý
có phải là Dick? b
biệt? bạn chờ đợi
kinh nghiệm gì về
có thể nói về cái

cứu sống do khoa

phí không?
ba thiếu nữ y phụ
ơ cùng một phía v
lên chào mọi ngư
bệnh viện nơi nạn
co ta nói: quý vị ở
H. của chung tôi

thế kỷ, là cống hi
là thanh địa đa ch
mặt của nó, đã đẩ
những đau khổ c
vĩ mô của một tru
tân tiến nhất hiệ
tôi là điều đáng t
sĩ của chúng tôi

HỌC VIỆT NAM HÀI NGOẠI

nhân của người quá cô
ững điều Y còn nhớ khi ra vê - một trường
người, nạn nhân là một phụ nữ da trăng
m mưoi tuổi sau khi giải phẫu nối bốn van
òng điều dưỡng đặc biệt và người bị truy tố
a nạn nhân là một nữ y tá da đen chịu trách
àm việc khi sự cô xảy đên
quý vị cứ tưởng tượng một thân nhân cần
c biệt trong giờ phút bên bơ song chet, song
ứng vì người y tá đã bỏ mặc bệnh nhân,
vị thế nào? bạn mang số 14, xin lồi tên bạn
bạn có khi nào biết đến phòng săn sóc đặc
i gì ở nơi đây? bà mang số 27, Var? bà có
ề một trường hợp giải phẫu gia trọng? có ai
chết không chờ đợi ở một người vừa được
a y học tôi tân hiện đại; như vạy co phai lang

~,
ục trang trọng của mâu người ban giay ngoi
với những luật sư nguyên cáo; một cô đứng
ười và tự giới thiệu là luật sư đại diện cho
n nhân được điều trị
ở thành phố này hẳn đã nghe tiếng bệnh viện
i, bệnh viện này được xây dựng đã gần một
iến của nhà tỷ phú H cho quê hương của ông,
hữa trị cho hàng triệu người trong lịch sử có
ẩy lui những đe dọa của điều dữ, đã san băng
của nhân loại chúng tôi rất tự hào vê tô chức
ung tâm y khoa với những hệ thống máy móc
ện nay sự việc xảy ra ở bệnh viện của chung
tiếc vì người quá cố lẽ ra đã được những bac

mang từ cõi chết trở lại đời sông

Đặng Phùng Quân © 475

chúng tôi tin sự thật này sẽ rõ
một người có bộ ria cá chốt, tóc và râu điểm muối tiêu, trong
bộ âu phục xềnh xoàng đứng lên hướng về phía đám đông, tự
giới thiệu là luật sư của bị cáo, ông chỉ sang người phụ nữ da
đen có thân hình bề thế, mập mạp
ông ta nói: thân chủ chúng tôi là một y tá làm khoán cho bệnh
viện, sau khi sự việc xảy ra, cô đã không được làm trở lại;
vấn đề đặt ra là trách nhiệm và công việc, cái “hiện hữu” và
cái “bắt buộc phải”
tôi xin hỏi quý vị ở đây khi phải lựa chọn điều trị, quý vị chọn
theo tiêu chuẩn nào? hẳn quý vị phải tin tưởng ở một bệnh
viện uy thế lớn lao như vị nữ đồng nghiệp của chúng tôi vừa
trinh bày? khi một sự việc gì xảy ra thì đối tượng trước tiên
là cái gì?
tôi cũng xin thưa một điểm tế nhị nơi đây là cô y tá bị thưa
kiện ở đây là người da đen
nhiều người giơ tay xin phát biểu, thảo luận như một bi hài
kịch không có chủ đề - có thể nói để thể hiện một thái độ rõ
rệt, có thể nói đề bày tỏ nhiệt thành nhập cuộc, có thể nói từ
một hư ngữ tuyệt đối
sau cùng khi trở lại phòng hội, không phải những người được
gọi tên giữ lại để những luật sư hỏi riêng, mà là mười hai
người ngỡ ngàng như vừa trúng số, hai phụ nữ da trắng, hai
phụ nữ Á Đông, một phụ nữ da màu, bốn đàn ông da trắng,
một Á Đông và hai gốc Latino
môi người nhận một cẩm nang khuyến cáo không tiếp xúc
với luật sư đôi bên, không đem nội vụ ra thảo luận ngoài giờ
hiện diện trước tòa, không tự đi điều tra nội vụ, không đem
sự việc về kể lại trong gia đình

ngày thứ nhất
người quá cố như bất kỳ người phụ nữ trung niên nào khác

476 © 44 NẨM VẨN

không có cá tính g
lời trình bày của lu
tiên chính thức sau
cửa bên trái vào ph
nhân chứng, nguy
chào cho đến lúc v
luật sư nguyên cáo
của những thân ch
mật trong gia đình
bà mang bệnh tiểu
huyết cao, suy thậ
ngày 27 tháng Ha
sau đó được đưa
một sự săn sóc k
được, ngoài lúc n

được cột giữ chặt
7 g'iờ 40 chiều bà

và nằm bất tỉnh n
phòng và sau khi

nguyên nhân dẫn
trên ghế xuống sà
bổn phận của y t
đòi hỏi săn sóc c
nhiệm vụ của mì
được cứu sống n
bị cáo là người y
nhất: luật sư nguy
về chức năng củ
phân biệt khác b
bệnh hồi phục, cô
cao cấp không, c
viên cơ hữu của

HỌC VIETNAM HAI NGOẠI

gì đặc sắc - ngoại trừ bệnh tật - căn cứ vào
uật sư bên nguyên cáo, khai pháo ngày đầu
u khi mười hai nhân vật bôi thâm đi từ cánh
hòng xử với mọi người hiện diện từ luật sư,
yên cáo, bị cáo, công chúng đang đứng sần
viên chánh án cho lệnh mời ngôi
o nói: nạn nhân trong vụ án này là người mẹ
hủ chúng tôi; bà là một người gân gũi thân
h, một người đáng thương vì nhiêu bệnh tật
u đường từ nhiều năm nay, lại có chứng áp
ận và trong thời gian gần đây bà nhập viện
ai và chịu giải phẫu để nối những van tim,
ra phòng săn sóc đặc biệt, cho nên bà cần
kỹ lưỡng; trong thời gian này bà không nói
nằm trên giường thì ngồi trên ghế di động

t - sự việc đã xảy ra vào ngày 4 tháng Ba vào
đã được phát hiện ngã từ trên ghế xuống đất

nhiều giờ trong thời gian bị can là y tá trực
i cấp cứu bà đã qua đời trong mấy ngày sau;

n đến cái chêt là cú sôc nặng do việc ngã từ
àn và không được phát hiện ngay, trong khi
tá là phải trông nom nạn nhân ở tình trạng
cẩn thận; người y tá này đã khinh xuât trong
ình, gây ra cái chết cho một người lẽ ra đã
nhờ khoa y học hiện đại tiên bộ
y tá da đen được gọi lên làm nhân chứng thứ
yên cáo hỏi cô có một nhận thức như thê nào
ủa phòng săn sóc đặc biệt, tại sao cô không
biệt giữa săn sóc gia trọng này với dưỡng
ô có được huấn luyện về kỹ năng điêu dưỡng
cô có phân biệt công việc làm khoán với nhân
bệnh viện, cô làm gì trong thời gian phục vụ,

Đặng Phùng Quân © 477

có phải cô đã bò mặc bệnh nhân trong suốt mấy tiếng đồng
hồ nếu như căn cứ trên nhật trình báo cáo công việc
sơ đồ thứ nhất luật sư nguyên cáo đưa ra nghị trình làm việc

trong ngày trên một phóng ảnh lớn sao lại tờ rời trong sổ
nhật trình: 7am„ 8:30am... 9am... 10:20am... 12pm... Ipm...
2:30pm... 3:50pm... 5pm... 7:40pm: bệnh nhân được phát
hiện nằm trên sàn
sơ đồ thứ hai chỉ thời gian nhập viện, giải phẫu, chuyển về
phòng hồi sinh, thời điềm ngã bất tinh, cấp cứu, từ trần
sơ đồ thứ ba sao chép trang nhật trình ghi những công việc
làm tỉ mỉ trong ngày xảy ra sự biến - ở cuối mỗi đoạn chuyển
tiếp công việc có chữ ký của y tá trực ca
trả lời của y tá bị can/nhân chứng chiếu theo tốc ký cua lục sự
cô hành sự căn cứ trên những chỉ thị của bác sĩ qua khẩu dụ.
hoặc viết tay để lại
có một khái niệm cần bàn cãi về ứng xử của cấp cứu đặc biệt
hay điều dưỡng hồi phục (đối đáp qua lại không minh thi
điều gì Y nghĩ)
cô khai: từ phòng trực của y tá nhìn sang căn phòng bệnh
nhân qua cửa kính, rất khó nhìn thấy rõ ràng bên trong
không thể xác định thời điếm bệnh nhân ngã cho đến lúc phát
hiện
thời gian sự cố là lúc đợi giao ban. trong khi phần vụ của cô
trông nom hai phòng cạnh nhau
trong nhật trình có ghi 7:00 PM người bệnh vẫn được cột an
toàn trên ghế
luật sư đại diện cho bệnh viện được mời để hỏi nhân chứng
câu hỏi chỉ để xác nhận an toàn cua bệnh viện như một pháo
đài kiên cố
không có gì hỏi thêm sau khi được nhân chứng xác nhận đèn
trong mọi phòng vẫn sáng
luật sư của bị cáo được nhường lời hỏi nhân chứng

478 © 44 NĂM VẨN

tốt nghiệp năm nào
trong khi hành xử
những câu hỏi tiế

vừa trình bày trướ
không có gì mâu
việc theo một ngh
câu hỏi cuối cùng
lại làm việc sau sự
mơ hồ như thể cô
trong giờ nghỉ của
là một hành lang n
tên vào một tờ giấ
phần đỏng góp củ
tập thể duy nhất,

ngày thứ ba
người đàn ông da
vài kỷ niệm thoán
như ông ta nghĩ m
Trung Quốc)/ngư
học sinh mới bướ
chỉ biết nghe Y n
không trao đổi bằ
người đàn ông La
chuyện trao đổi k
việc cho khu vực

đang lên cao)
buổi chiều mọi ng
vấn giữa luật sư
trưởng khu điều
tòa vì công việc b
Y nghĩ cái chết vô
hỏi) mình đã có t

N HỌC VIỆT NAM HAI NGOẠI

o tại sao lại chọn nghiệp vụ này có bị kỳ thi
ử câu hỏi bị luật sư nguyên đơn phản kháng
ếp theo dựa trên những sơ đồ bên nguyên
ớc đó

thuẫn trong những thời điểm diễn ra; mọi
hị trình sắp đặt từ ngày n cho đên n + 1;
g quyết định là: nhân chứng không được trở
ự cố

ta đang bị thất nghiệp
a bồi thẩm ở trong nhỏ ngăn với phòng hội
ngắn người ta biết tên nhau tự nhiên khi ghi
ấy mời tham gia bữa ăn trưa ngày thứ Năm
ủa mỗi người đề làm món chili beef/bữa ăn
, có nghĩa là phiên tòa ít nhất còn kéo tới

a trắng trung niên vui tính, nói nhiều kể một
ng nhanh khi du lịch vùng Hoa Nam (dường
mấy người Á châu trong phòng đều là người
ười thanh niên da trắng nhỏ tuổi dáng dấp
ớc vào ngưỡng cửa đại học ngồi im lìm như
nhận ra hai ngưòi phụ nữ bên cạnh thực sự
ằng phương ngữ
atino tầm thước có dịp xen vào những câu
không mạch lạc để tự giới thiệu đang làm
y tế quận (giữa thời buổi con số thất nghiệp

gười uê oải theo dõi video ghi lại cuộc thâm
ư với y sĩ phụ trách khu giải phẫu và y tá

dưỡng - những nhân chứng không thê hâu
bận rộn
ô bằng đối với tương lai của đối phương; (tự
tư kiến từ lúc nào?

Đặng Phùng Quân © 479

ngày thứ hai
luật sư bên nguyên cáo được phép nói trước tiên, đã khai
pháo với những chứng cớ:
bị cáo đã bỏ mặc bệnh nhân trong nhiều tiếng đồng hồ, nếu
như căn cứ trên 80 nhật trình ghi lại giờ giấc công việc
bệnh nhân ngã vì không được cột chặt vào ghế theo quy định
trong 80 nhật trình có điều ngờ vực - thói quen của cô y tá
là gạch một đường dài tới tận chữ ký (có thể để phòng ngừa
người khác thêm thắt vào báo cáo?), nhưng vào ngày có sự
cố, y tá đã viết thêm trên đường gạch là bệnh nhân được cột
chặt cẩn thận nửa thân trên và hai cánh tay
nhân chứng kế được triệu để hỏi trước tòa là một phụ nữ da
trắng ngoài ba mươi, chức vụ giám sát khu săn sóc đặc biệt;
cô tốt nghiệp và có PhD về điều dưỡng
trả lời luật sư bên nguyên cáo, cô cho là bệnh viện đã làm tốt
mọi chuyện để giữ lại mạng sống của bệnh nhân, căn cứ theo
quá trình lâm sàng
y tá không làm tròn trách nhiệm săn sóc đặc biệt
bị cáo thiếu đạo lý nghề nghiệp
luật sư bên bị cáo phản bác: đối chiếu curriculum vitae của cô
khi xin việc và những lời khai về sau của cô có công chứng,
nhân chứng không đáng tin cậy vì cô khai năm tốt nghiệp
hoàn toàn khác nhau - một người như vậy có thể nói chuyện
đạo lý?
cô có biết bị cáo không được trở lại ngay sau sự cố?
Y nghĩ chứng cớ viết đè lên trên gạch ngang tới chữ ký của
y tá bị cáo có phải do cấp trên cho phép thêm vào sau sự cố
(hiến nhiên là y tá không được trở lại làm việc, cô không có
quyền xem lại sổ nhật trình) âm mưu một là, người y tá này
khá nhạy cảm trong ứng xử hai là, thông đồng của bệnh viện
đê che đậy sự bất cẩn (tại sao bị cáo im lặng?) luật sư bị cáo
có nghĩ đến điều đó?

480 © 44 NĂM VẰN H

trong giờ nghỉ của
trở về phòng hội n
phụ nữ da trắng m
chữ trên máy vi tín
da đen ngối ở góc
vài câu vào những
phụ nữ da vàng d
Anh xen lẫn tiếng
năng động, thường
ảnh vì câu chuyện

bệnh tật
kể ngày xưa khi ch
chưa nếm mùi đau
xa nhà làng và nh
làm bực mình lắm
rồi cúi mình xuống
y chàng thanh niên
nhưng không hiểu
và ngờ vực nên m
đoạn của bà già y d
bà già, ruột gan lò
với mọi con trút (t
trợ thủ, y lén đào m
thường ngủ, dùng
cùng ngày người l
leo xuống nước, m
sau trở lại - một n
nữ đem con đến c
trả lời nên nàng m
mẹ đứa bé trơ trọi
dòng sông đầy cá
chuyến như các b

HỌC VIỆTNAM HAI NGOẠI

a bồi thẩm, mười hai phán quan lại lục tuc
ngồi vào chô (dâu không quy định) người
mập mạp tọa ở cuối bàn, một góc và chơi ô
nh xách tay, gắn ống nghe tai, người phụ nữ

cuối đối diện, thỉnh thoảng tham gia một
g trao đổi vu vơ giữa nhiều người, người
dùng điện thoại di động nói chuyện, tiếng
g Nhật, người đàn ông da trăng trung niên
g khai mào đề tài cho mọi người như ám
n trong tòa, dẫn dắt về chủ đề nguồn gốc

hưa ai biết đến bệnh tật và con người cũng
u khổ có chàng thanh niên bướng bỉnh sổng
hất định giam mình ở trong chòi, bà y lấy
m, hàng đêm đến nơi y rình rập đợi y ngủ
g trên mặt y phát ra một tràng rắm đầu độc
n nghe tiếng động và ngửi thấy mùi hôi thối
u chuyện gì xảy ra y bị đau, ôm 0 gây mòn
một ngày kia y giả vờ ngủ, té ra mới biêt thủ
dùng mũi tên nhọn đâm thăng vào hậu môn
òi phèo, giết bà già chết ngắc
tatu - okwaru, ennokuri, gerego, bokodori)
một cái huyệt để vùi thi thể ngay nơi bà già
g đất mới và chiếu phủ
làng tổ chức bắt cá, quăng những mảng giây
mủ cây loãng ra làm ngộp cá và ngày hôm
ngày sau vụ giết người - vớt cá, có một phụ
chỗ bà già, kêu gào thét không nghe tiêng
máng con lên cành cây và dặn dò con đợi
i biến thành tổ kiến
á chết nhưng người mẹ không đi năm bảy
bạn nàng chở cá về, nàng ăn hết cá tại chõ,

Đặng Phùng Quân © 481

bụng chướng lên đau đớn làm nàng rên rỉ, càng rên mọi bệnh
tật càng thoát ra khỏi người nàng truyền nhiễm khắp nơi giết
vô số đàn ông trong làng
bệnh tật bắt nguồn từ đó
câu chuyện cũng vừa kịp giờ trở lại phòng tòa

ngày thứ ba
nhân chứng lần này cũng là y tá, con gái của nạn nhân, làm
việc trong cùng nhà thương ở khu nhi đồng
hỏi cô có lời gì để khai thêm vào ngày xảy ra cái chết của mẹ
cô? cô có lên thăm chừng mẹ vào lúc trưa và 6 giờ chiều cô
có yêu cầu y tá phòng trực phải cột chặt mẹ cô khi cho bà
ngồi trên ghế
như vậy là mẹ cô đã được cột an toàn trước khi ngã? không
rõ, cô nhận xét y tá phòng trực là một người không mấy thiện
cảm vì ít nói (tóm lại quan hệ giữa bị cáo và người nhà nạn
nhân không mấy tốt đẹp vì không có thông giao đúng nghĩa)
luật sư bị cáo hỏi: cô bỏ công việc khu vực cô phụ trách để
lên quan sát nơi mẹ cô nằm trong bao lâu luật sư nguyên cáo
phản đối/phản đối không hữu hiệu
nhân chứng không thể trả lời
hỏi cô có nói nhiều trong khi làm việc luật sư nguyên cáo
phản đối/phản đối không hữu hiệu
nhân chứng không thể trả lời
cô quả quyết bị cáo không thi hành theo yêu cầu của thân
nhân trong gia đình, không tôn trọng bệnh nhân bị cáo phản
bác là tuân theo chỉ thị của y sĩ, qua chữ viết và ngôn từ
vân đề vẫn là thời gian nhân chứng ở đó và thời gian xảy ra
sự cô, người chêt có được cột an toàn không? làm sao bà ta
có thê ngã? trong bao lâu trước khi được cấp cứu?
nhân chứng quả quyết bị cáo không trông nom mẹ cô trong
nhiều giờ đồng hồ rõ ràng có ác ý

482 © 44 NĂM VÂN H

giờ nghỉ tại phòng
chuyện nguồn gốc b
hai người anh của
giáo giết chết nàng,
đằng đông, một ngư

tây và cắm ngọn giá
một người góp ý: ch
một người nói: đất
Y nghi: bà già và c
bỏ con là quan hệ đ
cái chết của người
trong phiên tòa buổ
thị lại lên ngồi trên

tay thề)
Y mục kích đủ kiể

lớp lớp
bị cáo xác nhận vẫ
cầu vào buổi chiều
ngày xảy ra sự cô,
phòng, phòng trực
một bản dương ản
mười hai bồi thẩm
quét một vòng khô

nhìn ra những căn
theo lời khai của b
đó không mở đèn

chắn) có một ngườ
bị cáo phải trông n

y tá của hai phòng
một sơ đồ được v
máng trên một giá
chứng cớ: từ chỗ

HỌC VIỆT NAM HAI NGOẠI

giải lao của bôi thâm đoàn, tiêp tục câu
bệnh tật
phụ nữ/phạm tội gây bệnh tật đã dùng
, một người cắt đầu nàng liệng xuống hồ
ười cắt hai chân nàng liệng xuống hồ đằng

áo xuông đât
hêt và sông có liên quan tới bẹnh tật
và nước có liên quan tới cuộc đời
chàng thanh niên là quan hệ loạn luân; mẹ
đối nghịch
phụ nữ này thật ám ảnh
ổi chiều theo yêu cầu của luật sư bị cáo/y
n ghế nhân chứng (lần này không cân giơ

ểu chiến thuật chiến lược bày ra hàng hàng

ẫn cột chặt bệnh nhân trên ghế và theo yêu
u sẽ đưa bà ta về lại giường; trong buôi trực
, y thị và một nữ y tá khac phụ trach bon

nhìn ra bốn phòng săn sóc đặc biệt này
nh được yêu câu chiêu trên màn hình đê
m có thể hình dung khung cảnh màn hình
ông gian từ chỗ ngồi của y tá tại phòng trực
n phòng của bệnh nhân
bị cáo căn phòng nạn nhân vào chiều hôm
n nhưng phòng vệ sinh có đê đèn và (chăc
ời vào lúc đó
nom hai phòng bệnh và có thể trao đồi với
g kế cận
vẽ ngay trên tờ giấy trắng khô bích chương
á gô đê luật sư hai bên co the trưng nhưng
ỗ ngồi của y tá đên dãy phòng bệnh phía

Đặng Phùng Quân © 483

trước, hành lang hai bên dẫn đến thang máy và lối thoát sang
tháp lầu lân cận
dường như lời khai về một bóng người trong phòng vệ sinh
không được ai chú ý (luật sư hai bên không hề hỏi lại)

ngày thứ tư
Y kiểm điểm lực lượng: phía nguyên cáo có hai luật sư và
mấy người phụ tá (đưa hồ sơ, kiếm tài liệu, thảng hoặc cả
những người từ bên ngoài chạy vào to nhỏ với luật sư - chắc
hẳn. có thêm chứng cớ mới), phía bệnh viện có ba cô luật sư
trê như sinh viên mới ra trường, phía bị cáo đơn độc một luật
sư có bộ ria cá chốt
nhân chứng hôm nay là người con trai thứ trong gia đình hỏi
quan hệ giữa hắn và người mẹ, hắn đáp hắn là con cưng của
bà mẹ, thuở nhở mỗi khi có chuyện gì bực tức hắn đều tìm
đến mẹ để tâm sự
hắn đã ngoài ba mươi nhưng hắn vẫn là đứa con bé nhỏ của
bà mẹ
lần đầu tiên ảnh bán thân của người quá cố in qua máy vi tính
được chuyền tay cho mỗi người bồi thẩm xem/chân dung
một phụ nữ vào tuổi năm mươi vẫn còn nét trẻ trung, không
hẳn là một mỹ nhân nhưng không xấu xí (khó thể hình dung
là một người mắc nhiều chứng bệnh, tiểu đường, cao máu,
cao mỡ, kích xúc, yếu thận đã khám nghiệm MRI, X-R. làm
bypass...)
luật sư bị cáo hỏi: quan hệ giữa hắn và bà mẹ, hắn có ghen
với cha không? hắn (dường như không dễ dầu gì mắc bẫy
trước câu hỏi cạm bẫy Oedipe, ít ra hắn cũng có trình độ học
thức) đáp bố mẹ đã ly dị từ lâu
hỏi: bà mẹ ở với ai hắn khai; bà mẹ sống với một người chồng
mới ở một cái travel trailer ngoài vùng phụ cận thành phố từ
may năm nay

484 © 44 NẤM VẤ

hởi: người dượng
mẹ chết, người đ
luật sư nguyên cá

đáp; mọi người c
thần tượng, một
bù đắp
trả lại công bằng
bấy giờ Y mới nh
một thanh niên tầ
65% lối diễn đạt
tình, 25% tình cả
làm đại biểu tron
trong gia đình đư
vấn để giải mã là
chuyện ở phút gi
một người đố m
không? không ai
nay và quan hệ m
dường như Y là
(Ockham là ai? m
câu chuyện là mộ
tường ở La Mã;
thành và hắn là
hiện có, bức tườn
nhưng đồng thời
một bức tường kh
phố này màu trắn
vấn đề là người t
Luân Đôn màu tr
nhưng bất ngờ hắ
La Mã trở nên tr
Luân Đôn

ẤN HỌC VIỆT NAM HẢI NGOẠI

g đâuhọ đã không nhìn nhau từ sau ngày bà
đàn ông đó thừa hưởng cái trailer
áo hỏi: hắn có thương yêu bà mẹ
con có mặt hôm nay tại tòa coi mẹ như môt

Mẹ Maria của tất cả, sự mất mát không thể

g cho cái chết phi lý này
hìn kỹ khuôn mặt trắng trẻo của nhân chứng
ầm thước, tóc xoăn húi cao, ăn bận chải chuot
của hắn có vẻ thương người mẹ quá cố that
ảm diễn xuất tính toán của kẻ được ủy thác
ng gia đình, vì sau đó không thành viên nào
ược dàn xếp lên làm nhân chứng
à quan hệ ám ảnh nhiều bồi thẩm vì trong câu
iải lao,
mọi quan hệ trên đời này có tuyệt đối hay
được nhắc đến nhân chứng trong ngày hôm
mẹ - con, theo quy định luật pháp
à người nhớ đến câu chuyện của Ockham
một người hỏi) - không thể; và
ột người thợ đang quét lại sơn trắng cho bức
hắn muốn làm thay đổi tự nhiên cho kinh
người đầu tiên tạo một cái mới chưa từng
ng màu trắng
hắn thấy bức tường này giống với màu của
hác ở Luân Đôn, vì thật tình bức tường thành
ng
thợ quả chưa hề nghe biết bức tường thành
rắng, hắn không cần biết
ắn đã thực hiện hai biến chuyển, bức tường
rắng, vả chăng trở nên giống với bức tường

Đặng Phùng Quân © 485

cánh hiện thực coi quan hệ này là một thực thể rất mực hiện
thưc, người thợ son tạo ra đồng thời màu trắng cho tường
thành La Mã và cái tương tự giữa hai bức tường, giông như ở
nơi tường thành Luân Đôn có quan hệ giống nhau với tường
thành La Mã; thành thử ra người thợ son đã tạo ra hậu quả
cho tường thành Luân Đôn tương tự như tường thành La Mã,
dầu chưa hề đặt chân tới Luân Đôn
cánh duy danh coi người thợ sơn tạo thuần ra màu trắng của
tường thành La Mã; một khi thực sự nó đã thành trắng, giống
như tường thành Luân Đôn và ngược lại tường thành Luân
Đôn giống tương tự nhờ ở màu trắng đã sẵn có
quan hệ thực chẳng phải cái bằng xương thịt
cái thực của nó đến từ phẩm chất
người mẹ có thương những đứa con đang ngồi kia/những
người con có thương mẹ thật tình
tuyệt đối hay không?

trả lại người mẹ (chúng tôi muốn)
nhân chứng trước khi được trở về chồ ngồi nói như thế

bà già, thanh niên, tổ kiến, phụ nữ/ kẻ nào làm ra bệnh tật?
trong bữa ăn chili không ai có đáp án

ngày thứ năm
bị cáo lại được triệu lên ghế nhân chứng trong giai đoạn
chung thẩm này; cô ta chiến đấu quyết liệt
luật sư bên nguyên thẩm vấn giờ giấc khác biệt trong số nhật
trình; cô phản bác: không hữu hiệu
hỏi: cô không cột chặt bệnh nhân theo quy định an toàn; đáp:
không rõ
khẳng định cô đã vắng mặt nhiều tiếng đồng hồ trong khi
bệnh nhân ngã trên sàn; phản ứng: không thích hợp

486 © 44 NẨM VẤN H

cô không xác nhận
tóm lại, cửa phòng
ở phòng trực, bệnh
thân nhân của ngư
người mẹ chết

luật sư nguyên cáo
giết người êm ái, m
của người chết và
thành - cần lên án

luật sư biện hộ cho
dê tế thần của chế
thôi việc sau sự b
tôn trọng quyền s
đến giải thoát là c

buôi chiêu ngày
nghĩ mọi sự kết th
quen thuộc, ngườ
mặc nhiên được m
hợp thảo luận
bon câu hỏi đượ
nhận xét là y tá b
nhân bị tai nạn đ
người làm cho bệ
quyết đúng thì kh
xét bị cáo hoàn to
bẹnh nhân; đề ng
nghị số tiền đền
gia đình người ch
Trưởng nhóm đề

HỌC VIỆT NAM HÀI NGOẠI

n thay đổi chứng từ trong sổ nhật trình
che khuất tình hình bên trong khi y tá ngồi
h nhân ngã không liên quan đên cái chết,

ười chết không yêu câu điêu gì trừ sau khi

o trong cáo trạng gọi sự kiện này là một vụ
một tội ác đạo đức đã tước đoạt quyen sông
à tình mẫu tử của những đứa con trưởng
n gia trọng

o bị cáo xác nhận thân chủ của mình là con
độ tư bản, ông nhấn mạnh cô y tá đã bị cho
biến, dầu hợp đông vân còn hữu hiệu, ông
sống của người khác nhưng ông cũng nhăc
cứu cánh của bệnh tật

thứ năm la luạn họi cua boi tham đoan Y
húc mau khi mười hai người vân ngôi ở chô
ời đàn ông da trắng trung niên năng động
mọi người đồng thuận là trưởng nhóm, điêu

ợc nêu trong bản hướng dẫn của chánh án:
bị cáo không có trách nhiệm trong việc bệnh
đi đến chỗ chết; bị cáo không trực tiêp là
ệnh nhân chết; nếu từ 10 hay nhiều hơn biểu
hông cần tiến hành hai câu kế tiếp; hay nhận
oàn chịu trách nhiệm việc gây ra tai nạn cho
ghị trừng phạt như thế nào, trong đó có đê

từ 25 ngàn trở lên cho mỗi người con trong
hết
ề nghị cách làm việc; thảo luận rôt ráo nhưng

Đặng Phùng Quân © 487

trọng điểm và thắc mắc, hay mỗi người trình bày cảm nghĩ cá
nhân để bỏ thăm xác nhận
những đề nghị yêu cầu tòa cho xem lại lời khai của y sĩ về sự
cố và cần xem lại cuốn video đã trình trước tòa; viên cảnh bị
đã đem lại những chứng cớ yêu cầu theo lệnh của chánh án
người thanh niên da trắng dáng dấp học trò ít nói trong giờ
nghỉ của mấy ngày họp mặt bồi thẩm là người nói nhiều trong
thảo luận, cậu ta tin là y tá đã nói dối trong những lời khai
trước tòa và phạm tội bất cẩn trong khi săn sóc bệnh nhân
cô thiếu nữ mập mạp chơi vi tính cảm động muốn khóc khi
nói đến nỗi thương tâm của chàng thanh niên nhân chứng
mất mẹ, cô cũng nghĩ đến những người con khác - nỗi đau
đớn không thể đền bù
trưởng nhóm đồng tình với những nhân chứng điều dưỡng
đã khai trước tòa trách nhiệm thuộc về bị cáo - ông nghĩ cần
trừng phạt
người đàn bà nhật không phản bác nhưng bày tỏ quan niệm
về sự tự nhiên xã hội trong cái chết phương Tây người ta
không chết ở nhà, của gia đìnhnhưng chết ở một nơi khác
bệnh viện ngày nay là nơi để chết/ bà ta dùng chữ designated
spot for dying
có một thống kê xã hội chỉ ra hơn 70% người ta vào nhà
thương để chết, để không chết ở nhà
buối chiều kết thúc: tám trên mười hai người giơ tay biểu
quyết sau câu hỏi đưa ra rất mau của trưởng nhóm (dường
như bât ngờ với dự tính chung cuộc - hắn, chàng thanh niên
trẻ và hai người phụ nữ da trắng không đồng tình) là y tá vô
can - tiếp tục ngày thứ sáu

ngày thứ sáu
Y đi ngang cửa phòng tòa vào buổi sáng, bóng dáng những
người luật sư đôi bên ngồi bên trong, những chồng hồ sơ dày

488 © 44 NẨM VẨN

cộm đã được cất
tưởng tượng mộ
những ngày trướ
chích insulin cho
đỡ bệnh nhân từ
an toàn cho bệnh
nhân vừa được đ

trước cô chưa kịp
dặn viết trên giấy
gặp bạn đồng ng
cô ưa thích, khô
tương phản với c
sở thích nhưng h
do cơ quan trung
cơ hữu nhưng kh
buổi chiều quả th
mẹ (cô nghĩ, nó
quanh quẩn trên
không nghe rõ)
như những đứa c
trợ tim , chích t

mởn
ngại đố kỵ cô cố
giấc ngủ bệnh nh
người đàn ông c
rồi mới lén vào p
sau nhiều ngày h
với bầy con riên
cũng có công ăn
miệt thứ lao độ
đàn bà sau mấy
của ghế mặc áo

N HỌC VIỆT NAM HẢI NGOẠI

đi trơ lại dãy bàn trống
ột điều người ta không thấy một ngày như
ớc đó cô y tá như thường lệ buổi sáng đến
o bệnh nhân ghi vào sổ giờ làm việc sau đó

giường ra ghế nằm cô nhớ cẩn thận cột giây
h nhân cô đi sang phòng bên thăm một bệnh
đưa từ phòng giải phẫu vào chiều ngày hôm
p đọc lý lịch bệnh tình của người mới trừ lời
y treo ở cuối giường, quay trở ra phòng trực
ghiệp phụ trách hai phòng kế bên là người
ông phải vì khổ người (cô y tá kia thon nhỏ,
cô), họ cũng không ưa cùng những món ăn,
họ cùng hoàn cảnh, làm khoán cho bệnh viện
g gian điều hợp phái tới, giá biểu giờ cao hơn
hông có phúc lợi bảo hiểm
hực con nhỏ y tá ở khu nhi đồng leo lên thăm

bỏ đi hàng giờ mà cấp trên không biết, nó
này, hỏi nhiều điều rối trí, cô giả bộ làm ngơ
cô nghe nó cằn nhằn chửi rủa trong miệng,
con khác của người đàn bà nằm bệnh, mổ xẻ.
thuốc... thân hình bà vẫn còn nét xuân mơn

ố tình tránh nó, và cô nhớ tắt đèn phòng để dỗ
hân
cũng tránh đứa con riêng của vợ, đợi nó đi ra
phòng/hắn nghĩ là rất chính đáng đến thăm vợ
họ xa nhau - sau một trận tranh cãi kịch liệt
ng của vợ, bọn nó đã trưởng thành, đứa nào
n việc làm của bọn cổ cồn trắng, chúng khinh
ộng như hắn; phòng không thắp sáng, người
năm chung sống ở trailer nằm theo chiều dôc
nhà thương không cài nút, đôi vú trắng mởn

Đặng Phùng Quân © 489

phía dưới bụng để lõa những sợi lông vàng, hắn để bàn tay
lên đùi nàng cảm tưởng như nàng hé mở đôi mắt miệng mấp
máy muốn nói một điều gì, hắn cởi giây an toàn bồng dưng
hứng khởi và hắn đã kéo giây khóa quần xuống thật mau ở
tư thế làm tình như thoáng vào trong người nàng, cái sướng
khoái vụng trộm chớp nhoáng khi hắn chạy nhanh vào phòng
vệ sinh để thoát nước tiểu và dòng tinh khí xuấtnhễ nhãi
trước khi chuồn mau và sau lưng thoáng nghe như tiếng đổ
người đàn bà trong com mê com tỉnh ngã xuống
Y rõ sự thực ấy biết ngỏ cùng ai, để xứng đáng lấy được mười
phiếu thuận cho đủ túc số.

490 © 44 NẰM VẨN H

Sinh năm 1962. Sa
Bắt đầu viết năm 1
Học, Hợp Lưu, Khở
Mày Văn Chương.
Hoạt động trong ba
Đồng sáng lập viên
damau.org vào năm
(2006-2008). Hiện
Đang cư ngụ tại tiể

Tác phẩm đã xuất
- Phòng Triển Lãm
Văn Mơi 2002).
- Khả Thể (tuyển tậ

HỌC VIỆT NAM HAI NGOẠI

ĐẶNG THƠ THƠ

ang Hoa Kỳ năm 1992.
1994. Đã cộng tác với các tạp chí Văn, Văn
ởi Hành, Thế Kỷ 21, Gió Văn, Chù Đề, Ăn
an biên tập tạp chí Hợp Lưu từ 2003-2005.
n tạp chí văn chương mạng Da Màu WWW.
m 2006. Chủ biên đầu tiên của Da Màu

phụ trách phần sáng tác trên Da Màu.
ểu bang California.
t bản:
m Mùa Đông (tuyển tập truyện ngắn; NXB
ập truyện ngắn; 2014, Amazon.com).

Đặng Thơ Thơ © 491

Tính giễu nhại và tinh thần hậu hiện đại
Trong những tác phẩm chưa xuất bản
của Hoàng Đạo

(Tham Luận đọc trong Hội Tháo Tự Lực văn Đoàn năm 2013)

Hoàng Đạo thường được nhắc tới như lý thuyết gia của
Tự Lực Văn Đoàn (TLVĐ), linh hồn chống đối của Phong
Hóa và Ngày Nay (PH-NN), ngòi bút vô úy trong đấu tranh
cách mạng (Võ Hồng, 37-38). Tuy vậy, viết và nghiên cứu về
Hoàng Đạo không dễ, vì công việc này đòi hỏi một cách tiếp
cận khác với những người viết khác trong TLVĐ: nghĩ đến
Nhất Linh. Khái Hưng, hay Thạch Lam. chúng ta thấy họ là
nhà văn. nghĩ đến Thế Lữ, Tú Mỡ, hay Xuân Diệu, chúng ta
biết họ là nhà thơ. Khi nghĩ về Hoàng Đạo, chúng ta khó quy
về một mặt, một the loại, một khuynh hướng đề chỉ dựa trên
đó mà nhận định đầy đủ, khách quan, và công bằng về ông.
Trong quá trình thực hiện một vài chuyên đề về Hoàng Đạo,
tôi “khám phá” ra ông như một trí thức đa diện: nhà báo, nhà
văn hóa, nhà tư tưởng, nhà văn hiểu theo nghĩa rộng, nhà
cách mạng xã hội, dựa trên những gì ông đã viết ra không
ngưng nghỉ trong thời gian làm PH-NN, trong đó ông đóng
vai trò chủ lực về đường lối và chủ trương vận động xã hội,
văn hóa, chính trị với mục tiêu là cách mạng giải phóng Việt
Nam khởi sự đô hộ của thực dân Pháp.

Cùng với Nhất Linh và Khái Hưng, Hoàng Đạo là một
trong những nhà văn dấn thân nhất của TLVĐ. Các bài viết
của ỏng phần lớn thuộc thể loại biên khảo và tiếu luận, nội
dung của các bài viết đòi hởi sự can đảm, lòng yêu nước, và
kiến thức uyên bác, mang tính tranh đấu và đối đầu trực diện
với thực dân Pháp, mang tính giáo dục quốc dân và truyền bá

492 © 44 NẨM VẴN H

những tư tưởng cấp
và tạo tinh thần các
gian làm Phong Hó
190 ngày 5/6/1936
Từ Nhỏ Đến Lớn,
ông còn viết Trước
Phỏng Vấn Không
Nghĩa, là những th
phần nhận định ôn

Hoàng Đạo
nội dung và đườn
1935 đến số cuối
luôn luôn thực hiệ
qua phần tiểu luận
thường xuyên Ngư
Nav Trào Phúng,
tầng lớp thanh niên
lao động dưới chế
giới thiệu và phân
mạng trên thế giới
và nghĩa vụ của
cách một công dâ
cáo trạng xác thực
Mới Đứng Đầu G
các vấn đề luật p
loạt bài này ông
200 đến số cuối c
Nước Đọng, năm
địa Pháp ra lệnh th
cấp tiến bị coi là
những công trình

HỌC VIỆT NAM HÀI NGOẠI

p tiến, để trang bị kiến thức chính trị xã hội
ch mạng cho thanh niên thời ấy. Trong thời
óa (từ số đầu ngày 16/6/1932 đến số cuối
6), ông phụ trách các mục Người Và Việc,

Từ Cao Đen Thấp. Cùng thời gian này
c Vành Móng Ngựa, Những c uộc Điêu Tra
g Tiền Khoáng Hậu, và Tam Quốc Chi Diễn
hể loại khác mà tôi sẽ trình bày sau trong
ng như một nhà văn đương đại.

là cây viết đảm trách phần chính luận về
ng hướng của tờ Ngày Nay từ 30 tháng 1,

cùng 6 tháng 8, 1940. Chúng ta thấy HĐ
ện một công trình dài hơi nào đó dàn trải
n trong suốt 224 số báo. bên cạnh các mục
ười và Việc, Từng Tuân Lê Một, và Ngày
ông đi từ Mười Điêu Tâm Niệm viêt cho
n, vấn Đề Cân Lao nhận định vê thực trạng
ế độ Pháp thuộc, Chính Trị và Đang Phái
n tích các chế độ và chủ nghĩa chính trị cách
i, Công Dân Giáo Dục hướng dân bôn phận
một người dân trong xã hội vừa trong tư
ân thế giới, Thuộc Địa Ký Ước là một bàn
c về chủ nghĩa và chế độ thực dân. Có Cứng
Gió là loạt bài cuối cùng của Hoàng Đạo vê
pháp trong xã hội Việt Nam thời đó. T rong
lấy bút hiệu Tường Vân, từ Ngày Nay sô
cùng 224. Riêng trường hợp cuốn Bùn Lây

1938 vừa xuất bản đã bị Chính Phủ Thuộc
hu hồi, cấm tàng trữ và lưu hành vì nội dung
nguy hại cho chế độ thực dân Pháp. 1 àt ca
h vừa kể. trừ Mười Điểu Tâm Niệm và Bìm

Đặng Thơ Thơ © 493

Lầv Nước Đọng, đều chưa được xuất bản vì Ngày Nay bị
đóng cửa sau số báo ngày 7 tháng 9. năm 1940 và cuối năm
đó Hoàng Đạo bị Pháp bắt giam và đưa đi an trí tại Vụ Ban.

1 Ông bị tra tấn bằng nhiều cực hình dã man và đây có thề là
nguyên nhân dẫn đến cái chết trẻ ở tuổi bốn mươi hai của
một người trước đó khóe mạnh và có nếp sống mầu mực điều
độ. Với vai trò đầu não trong TLVĐ và PH-NN, những công
trình nghiên cứu về ông không nhiều. Tôi chỉ được biết số
chuyên đề về Hoàng Đạo do tạp chí Văn thực hiện năm 1968
tại Sài Gòn, cuốn Hoàng Đạo- Nhà Báo- Nhà Văn của tác giả
Vu Gia (nxb Văn Hóa, Hà Hội. 1997), và chuyện đề Hoàng
Đạo do Tạp Chí Thế Ky 21 thực hiện, số 199. tháng 11 năm
2005 ở California. Tôi cho rằng vì những nguyên do sau:

1. Phần lớn những công trình của HĐ chưa được xuất
bàn. Tất cả vẫn còn nằm trong mấy trăm số báo Phong Hóa-
Ngày Nay, cho đến gần đây mới được số hóa và công bố
trên mạng.

2. Khi nhận định về HĐ. theo nhà văn Thế Uyên trong
bài viết “Đọc và Đặt Lại Vị Trí Hoàng Đạo” (74). phần lớn
những người viết đều chỉ biết tới hay chỉ coi trọng con người
HĐ nhà văn, và lơ là con ngươi HĐ toàn diện. Theo nhà phê
bình Thụy Khuê, phần lớn những nhận định về Hoàng Đạo
trong nước được viết theo “kiểu phê bình thành kiến, xây
dựng trên thành kiến cùa một người khác” (30), bắt nguồn
từ việc đánh giá đầy thiên kiến của Vũ Ngọc Phan, và sau đó
được Nguyễn Văn Xuân trên tạp chí Văn 107&108 và Văn
Tầm trong cuốn Từ Điên Văn Học dựa trên đó viết tiếp hay
sao chép, là một thí dụ điển hỉnh.

3. HĐ sư dụng hầu như tất cả những thê văn: nghị luận,
biên khảo, ký sự, sáng tác, châm biếm, giễu nhại. Trong khi

494 © 44 NĂM VÀN

đó. khuynh hướng
về mảng tiểu thuy
Đường Sáng và Ti
tác. Trong bài viế
Sáng, là cuốn truy
hoàn tất một vài c
theo hình thức chu

4. Những
khuynh hướng tiể
Hậu Tây Du, Nhữ
Hậu, ngôn ngữ ch
châm biếm. Một
thể cảm nhận, là c
loại châm biếm, t
thể loại sáng tác n
Tây phương tron
hài hước. Vào th
Nhất Linh, Khái H
nào là tiểu thuyết
về cấu trúc, chất
mà tôi sẽ phân tíc
đó. Tuy không th
những tác phẩm n
cách xếp loại chú
bất lợi cho thể loạ
sự nhìn nhận, gh
bị chúng giễu nhạ
cách thời gian gi
càng xa thì việc
tượng bị giễu nh
gian đã tạo ra nh

N HỌC VIỆT NAM HAI NGOẠI

g chung khi nhìn Tự Lực Văn Đoàn, là nhìn
yết, và Thơ Mới. Vì vậy chỉ có hai cuốn Con
iếng Đàn của ông được kể vào thể loại sáng
ết này, tôi sẽ không khảo sát Con Đường
yện dài HĐ viết tiếp sau khi Nhât Linh đã
chương đầu. lý do là vì cuốn truyện này vẫn
ung của tiểu thuyết TLVĐ.

sáng tác khác của HĐ không nằm trong
ểu thuyết thông thường của TLVĐ. Trong
ững Cuộc Phóng vấn Không Tiền Khoáng
hủ đạo của HĐ là trào phúng, giễu nhại, và
lý do nữa, tuy không hiển hiện, nhưng có
cách các nhà phê bình Việt Nam nhìn về thể
trào phúng, giễu nhại trong văn học, coi nhẹ
này. Đây là một điểm khác với cách văn học
ng cách nhìn và đánh giá thể loại giễu nhại
hời điểm của TLVĐ, những tiểu thuyết của
Hưng đã định hình một khái niệm chung thế
t, và đã hình thành những nguyên tắc chung
liệu, bố cục, nhân vật. Những thứ HĐ viết
ch sau đây không thuộc vào dòng tiểu thuyết
hể bỏ qua giá trị tư tưởng và văn học trong
này, người đọc có thể gặp lúng túng khi tìm
úng. Một trong những đặc tính, và cũng là
ại giễu nhại, là tác động của nó tùy thuộc vào
hi nhớ, và thấu hiểu những tác phẩm nguồn
ại, cả về phong cách lẫn diễn ngôn. Khoảng
iữa công chúng đọc và tác phẩm giễu nhại
dựng lại bối cảnh ra đời, mục tiêu, lân đôi
hại càng thêm khó khăn. Điển hình là thời
hững nứt rạn và^nảnh vụn trong kiên thức

Đặng Thơ Thơ © 495

nguời đọc đương đại về những vấn đề đặt ra trong những hài
kich cổ Hy Lạp của Aristophanes hay Euripides (Dentith 39).
Ngoài ra, những bài châm biếm giễu nhại hay được nhìn như
thể loại báo chí có tác động cấp thời hơn là một tiểu thuyết
để nói lên những vấn đề lớn lao của con người và đời sống.
Nhưng ở vào thời điểm hiện nay, trong bối cảnh văn học
hậu hiện đại, tôi nghĩ chúng ta nên thử tìm ra một cách đọc
mới về HĐ đê có thêm một nhìn nhận khác hơn về những
điều ông viết. Tôi sẽ tập trung vào việc phân tích và so sánh
những tác phẩm chưa xuất bản (trừ Trước Vành Móng Ngựà)
của HĐ trong tương quan với hình thức văn chương hậu hiện
đại, cách vận dụng những chất liệu văn hóa đại chúng vào tác
phẩm, và việc sử dụng thể loại giễu nhại hiện nay trong phim
ảnh, tư liệu, và truyền thông truyền hình.

1. Các thuộc tính Hậu Hiện Đại trong những sáng tác
chưa công bố của Hoàng Đạo:

Là một trào lưu. một phong cách, hậu hiện đại và khái
niệm giễu nhại ở đây bao gồm việc nhái lại, dưới nhiều hình
thức, các tác phàm văn hóa hay nghệ thuật khác, bao gồm
nhưng không giới hạn trong kiến trúc, âm nhạc, kịch nghệ,
văn chương. Việc nhái lại này mang tính hài hước hoặc
châm chọc, thông qua cách sử dụng ngôn ngữ, văn phong,
hay dựng lại cốt truyện và nhân vật phỏng theo những văn
bán trước đỏ. Giễu nhại và châm biếm, bàn về những vấn
đê trọng đại hay phù du, mang trong nó bản chất hiện sinh,
thê hiện qua nhiều hình thái nghệ thuật, từ Dada và Pop Art
trong tạo hình, đến âm nhạc của Erik Satie và Moussorgsky,
đên múa hiện đại của Myra Kinch. cho đến các show truyền
hình sitcom, cartoon, cho đến điện ảnh như các phim tài liệu

496 © 44 NĂM VẨN

cùa Michael Moo
giễu nhại là một
mang thông điệp
trên đường phố (
giới (almanac), n
hoan phim giễu n

Đặc tính c
nhiều thể loại, vă
định, văn bản ma
bản mang tính nư
văn bản trong tá
văn bản trước đó
Các tác phẩm hậ
trong văn hóa đạ
theo cách rất thặ
tác phẩm không
mang tính cách c
bản khác. Có th
giễu nhại và liên
(1990), The Cur
and Lucinda củ
is Falling Down
khác theo phong
Jonathan Coe, A
những khác biệt,
chung là việc sử
văn học trước đó
cùng lúc khoảng
hóa được quy ch
hiện đại (Dentith

N HỌC VIỆT NAM HAI NGOẠI

ore chắng hạn. Việc xếp loại châm biếm và
định nghĩa mở cho bất cứ những vấn đề nào
p về con người và chính kiến, ke cả tranh vè
(graffiti), những cuốn niên giám sự kiện thế
những ghi chép trong văn phòng, những liên
nhại (Mock Festivals).

của văn chưomg hậu hiện đại là sự pha trộn
ăn bản không bị đóng trong một thê loại cố
ang tính phân tán, phân mảnh, nội dung văn
ước đôi hay đa nghĩa, và đặc biệt là tính liên
ác phẩm - trong đó sự quy chiếu với những
ó trong quá khứ đóng một vai trò đáng kể.
ậu hiện đại sử dụng nhiều thông tin và tự sự
ại chúng, nhiều khi sử dụng những yếu tố này
ặng dư. lạm phát, và bất định, dẫn đến việc
có một kết thúc rõ ràng. Ngoài ra, giễu nhại
chủ đạo trong việc quy chiếu đến những văn
hể kể những tác phẩm hậu hiện đại sừ dụng
n văn bản như Possession của Antonia Byatt
re for Love của Jonathan Bate (1998), Oscar
ủa Peter Carey (1988), The British Museum
n của David Lodge (1965), và nhiều tác già
g cách này như Umberto Eco, John Fowles,
Alasdair Gray, John Barth, v.v... Mặc dù có
, các tác phẩm vừa kể đều mang một đặc tính
ử dụng lại những sản phẩm văn hóa hay/và
ó trong quá khứ, và cho thấy tính liên tục và
g cách giữa những tác phẩm hay sự kiện văn
hiếu lúc đó với chính bản thân tác phâm hậu
h 164).

Đặng Thơ Thơ © 497

2. “Hậu Tây Du” và “Tam Quốc Chí Diễn Nghĩa”, tính
liên văn bản, vận dụng văn hóa đại chúng, và tinh thần
giễu nhại:

Tam Quốc Chí Diễn Nghĩa (PH số 131 - PH số 138)
ít được nhấc đến vì Phong Hóa bị đóng cửa sớm vào năm
1936. TQCDN sử dụng hình thức liên văn bản dựa trên một
tác phẩm rất phổ cập trong văn hóa đại chúng và thêm thắt
nhiều yếu tố thời sự chính trị, dẫn đến nhiều cách và nhiều
tầng đọc khi tiếp cận văn bản. Việc đọc một tác phẩm liên
văn bản thú vị ở chỗ nó mở ra nhiều thời gian chồng lấp
trong một không gian, nhiều thứ văn hóa tương tác và nhiều
lóp ngữ nghĩa trên một không gian truyện. Trong TQCDN,
HĐ cho những nhân vật được “tôn sùng” như Lưu BỊ, Quan
Công, Khống Minh hành xử một cách trẻ con ấu trĩ như một
cách lật đổ những thần tượng văn hóa Trung Hoa khỏi tâm
thức Việt. Cuối truyện ông dựng cảnh Tôn Phu Nhân đi chơi
với Lưu Huyền Đức bằng một kỹ thuật “phá rối” ngôn ngữ:

“Trong khoang thuyền, Tôn Phu Nhận tựa đầu lén vai
Huyền Đức mà cất tiếng hát du dương:

Nói với tôi ái tình...
Lại nói với tôi những cái đồ mềm...
Bài hát ẩy truyền tụng đến tận bây giờ. Có người Pháp
thây hay, phô vào đàn Tây và dịch ra rằng:
Parlez-moi d’amour...
Recitez-moi des choses tenders... "

Vì khoảng cách thời gian, tôi không chắc nguyên nhân
dân đến đoạn giễu cợt này. Tham khảo ý kiến của nhà phê
bình Thụy Khuê, tôi được giải thích có lẽ HĐ “muốn chế
Ngô Tất Tố; vì lúc đó cụ Tố là cụ đồ nho, hay bị chế giễu là
không biết chữ Tây, mà nhóm Ngô Tất Tố là nhóm đối lập

498 © 44 NẰM VẨN HỌ

với TLVĐ, hoặc cũn
ngưòi mà ông cho là
VI dịch des choses te
nghĩa là những cái
chắn đối tượng của
thuật ở đây đa bị “
trên thực tê, một bà
ta, nhưng trong văn
Pháp phổ nhạc và d
mờ, nước đôi, đa n
ngon ngữ Pháp, kh
thần giễu nhại, châ

Việt Nam. Đặt tiến
Pháp, Hoàng Đạo
cho ra dáng trí thức
vào văn hoa Trung

truyện bằng

“Lời bàn của

“Có người
liễu, Khổng Minh
thiên hạ làm ra th
không đáng tin. V
câu truyện Sơn Ti
Dương Vương, và
là nhưng truyện
như tôi và các vị

Có thể đặt c
Bị chiêm Tứ Xuy

sao HĐ lại viêt n

ỌC VIỆT NAM HẢI NGOẠI

ng có thể HĐ muốn chế Phạm Quỳnh, là
à cứng ngắc; không có tình cảm, nên thay
endres là những lời êm ái, thì lại dịch sát

đồ mềm.” Ngay cả khi khong the chăc
việc giễu cợt này, rõ ràng khai niẹm dịch
“đánh phá” trong tinh thần hậu hiện đại:
ài hát tiếng Tây dịch lủng củng sang tiếng
n bản lại là nguyên tác tiêng Viẹt roi người
dịch sang tiếng Pháp. Đây là tinh thân mập
nghĩa, dùng ngôn ngữ Việt xâm nhập vào
huấy rối ngôn ngữ của kẻ mạnh băng tinh
âm biếm, trào phúng của trí thức yêu nước
ng Việt song song và ngang hàng với tiếng
muốn giễu cợt những kẻ sính tiêng Pháp
c, cũng như những người tôn sùng thái quá
g Hoa. Vì ngay sau đó Hoàng Đạo kêt thúc

a nhà sử ký Trần Trọng Kim

bảo, truyện Tam Quốc đến đây chưa kêt
h còn phò tá Lưu Bị lấy ích Cháu, chia ba
hế chân vạc. Nhưng đó là sự hoang đường,
Việc xảy ra đã mấy ngàn năm vê trước, như
inh Thủy Tinh, cáu chuyện móng rùa của An
à câu chuyện Lưu Huyền Đức lấy Thục đêu

không căn cứ, không đáng những học gia
để ý đến." (PH 138,1/3/1935)

câu hỏi rằng: chuyện Khổng Minh phò Lưu
yên lập nước Thục là có thật, không hiêu tại

như thê?

Đặng Thơ Thơ © 499

Xem xét lại cấu trúc của TQCDN, mỗi chương lại có
lời bàn của những nhân vật đương thời (thay vì Kim Thánh
Thán) như Nguyễn Tiến Lãng, Dương Bá Trạc, ông Chánh
Ngọt, Trần Trọng Kim, cô Nguyền Thị Kiêm, v.v... có thể
nói rằng đây là một sự chất vấn và lật đổ những giá trị Khổng
giáo được dùng làm khuôn vàng thước ngọc cho dân Việt.
HĐ dùng gậy ông đập lưng ông, sử dụng chính hình thức văn
hóa đại chúng để xâm nhập cách nhìn đại chúng. Việc vận
dụng hình thức kể chuyện gắn chặt với mục tiêu của nội dung
là một đặc điểm của văn chương hậu hiện đại, trong đó việc
đọc nội dung một văn bản không thề tách rời khỏi việc quan
sát hình thức, cấu trúc, và kỹ thuật dựng truyện của tác giả
trên văn bản đó. Sự (làm ra) mơ hồ trong lời bàn về lịch sử
của Trần Trọng Kim là một cách đặt vấn đề về tính tương đối
của mọi kiến thức, trong đó có khái niệm lịch sử luôn luôn là
một cách diễn dịch lại, không phải và không bao giờ là một
chân lý. Đây cũng là thuộc tính của hậu hiện đại, chổng lại
những giá trị được coi là xác thực, giữ vị trí trung tâm, và là
hệ quy chiếu trong một trật tự mang tính áp chế của quyền
lực.

Đọc Hậu Tây Du, điều đầu tiên đập vào ý thức người
đọc là tính nước đôi của văn bản. HĐ dùng chinh văn phong
của Hậu Tây Du đế kể hành trình sự nghiệp của Phạm Quỳnh
từ lúc làm báo Nam Phong đến khi vào Huế nhận chức Lai
Bộ Thượng Thư của triều đình. Lời mở đầu của HTD như sau:

“Thay lời tựa

Có người hỏi: tại làm sao lại có chuyện Hậu Tây Du này?

Xin trá lời rằng:

Ngày xưa, Te Thiên Đại Thánh cùng hai sư đệ phò

500 © 44 NẨM VẨN

Đường Huyền Tra
trở gian nan mới t
nên chuyên Tây D

Ngày nay, P
không được bằng
được tiên đan, nh
phép hô được qu
Hoàng cung, đội
còn xinh đẹp hem

Thế cho nên
như Tây, khó nhọ
mơ ước nghĩ ngợ
trăm gấp nghìn n

Nhân đó, m

Với Hậu Tâ
trương của Tự Lự
hước để đả kích n
thống quan trườn
và riêng trường h
làm tri huyện như
tâm niệm thử 8:
Xin mở ngoặc là
lòng ham muốn l
Bởi vì làm quan t
chính quyền bảo
(Thế Uyên, 80).
một cách rất tiên
để tiếng lại về s
trong tứ trụ triều

N HỌC VIỆT NAM HẢI NGOẠI

ang đi lấy Kinh, trải qua bao nhiêu sự hiểm
thành công quá. Người đời nhân đó mới đặt
Du. kỳ kỳ quái quái.

Phạm Quỳnh tiên sinh, tuy phép thần thông
g Đại Thảnh, náo được thiên đình, ăn trộm
hưng cũng có lắm điểu sớ đắc, cũng đã có
uốc tiền quốc tủy, cũng đã từng nhảy vô

mũ đi hia, và kể về mặt mũi hình dung thì
Tôn Ngộ Không nhiều.

n, Phạm tiên sinh phò Hoàng hậu vượt biến
ọc vất vả ra sao, mắt thấy tai nghe những gì,
ợi thế nào, chắc là còn kỳ kỳ quái quái gấp
những sự kỳ quái trong chuyện Tây Du.

mới đặt ra chuyện Hậu Tây Du này vậy.

ây Du, Hoàng Đạo đã phần nào trình bày chủ
ực Văn Đoàn (TLVĐ) là dùng tinh thần hài
người và việc thời ẩy. Đả kích quan lại và hệ
ng là một trong những mục tiêu của TLVĐ,
hợp HĐ, năm 1935 ông đã được bổ nhiệm
ưng từ chối, chọn cách sống đúng như điêu
“Cần Sự Nghiệp, Không cần Công Danh."
điều tâm niệm này được đưa ra đề chống lại
làm quan của thanh niên và trí thức thời đỏ.
trong tình thế đất nước như vậy làm việc cho
o hộ và là một hình thức tay sai ngoại bang
HĐ đã phê phán trường hợp Phạm Quỳnh
n tri: “Nhưng nên nghĩ rằng ông Quỳnh có
sau, sẽ không bao giờ vì ông đã thành một
u đình, mà sẽ nhờ đời văn chương của ông

Đặng Thơ Thơ © 501

mà ông đã từ bỏ.” Khi viết như vậy. ta nên hiểu rằng HĐ đã
lấy làm tiếc cho PQ. và sự châm chọc nhân vật Thượng Chi
(tức Phạm Quỳnh), không xuất phát từ cảm tính cá nhân, vì
HĐ và TLVĐ châm chọc tất cả những gì họ xét rằng đi ngược
với trào lưu tiến bộ và cuộc vận động cách mạng xã hội của
họ. Đối tượng giễu nhại không phải nhân vật PQ. mà là lý
tưởng ông chọn lựa và đề xướng, trực tiếp hay gián tiếp. Trên
đường tâm sư học đạo đê được làm quan, được đội mũ cánh
chuồn, Thượng Chi gặp một người mắt xanh như mắt mèo
ở bên Tây phương sang, tự xưng là Mạc Tiên Chân Nhân
(một phúng dụ của HĐ về thực dân Pháp). Thượng Chi khẩn
khoản được người mắt xanh thu nhận làm đệ tử. Và đây là
thử thách đầu tiên mà Thượng Chi phải trải qua:

“Kỳ nhân vội vàng đến gần cung kính chìa hai tay ra.
Người mắt xanh bèn khạc vào tay kỳ' nhân một miếng đờm
lớn rói mỉm một nụ cười chế nhạo:

- Đẩy! Phép tiên của ta chỉ có thế, nhà ngươi có thích
thì nuôt đi.

Phạm kỳ nhân định nhỡn nhìn bãi đờm, giật mình kinh
hãi. Bãi đờm màu xanh, nổi lên những tia màu đỏ thắm, kê
người thường trông thấy hẳn phải lợm giọng, dẫu ai bảo
nuốt xong là thành tiên Phật cũng không dám bở vào miệng.
Nhưng kị’ nhãn không phải là người thường, cồ giương mục
kinh đê ngắm kỹ của vưu vật ấy. Thì bỗng mục kỉnh hóa ra
cặp kỉnh hiến vi, và dưới cặp kính đó, bãi đờm hóa to lên gấp
bôn năm trăm lần.

Không hay cảm động như kỳ nhân cũng đâm ra hoang
hôt. Vì trong bài đờm, kỳ nhân trông rõ từng đám vi trùng
lớn bằng những con giòi một, lổn ngổn bò ngang bò dọc. Kỳ

502 © 44 NẰM VẰN

nhân vội nhắm ng
hiện ra màu xanh
mà nghĩ rằng:

- Ta bây giờ
Trời ơi! Biết làm s

Nhưng Kỳ n
tình cảnh của kỳ’
vật của nhà kịch s
làm náo động linh
hồng hào, vui vẻ,

Bỗng Kỳ nh

- Nuốt ư? Sẽ
gớm, lỡ ra mang h

Rồi lại nức

- Nhưng nuố
thịt bạch đinh mà

Đoạn, lại cư

- Không nu
đờm.

Nhưng lại k

- Nhưng kh
chẳng hóa ra uổn

Và Kỳ nhân
cũng phái chịu k
mắt, khóc một mắ
miệng cá ngão, né

N HỌC VIỆT NAM HẢI NGOẠI

ghiền mắt lại, nhưng trước mắt, vẫn thấy
h rùng rợn của bãi đờm. Kỳ nhân buồn rau

ờ thật là khó xử. Nuốt ư? Không nuốt ư?
sao đây.
nhân thấy trong tâm trí nảy ra ỷ tự kiêu rằng
nhân lúc ấy giong tình cảnh của các nhân
sĩ Corneille. Và một cuộc tranh đấu kịch liệt
h hồn lớn lao của Kỳ nhân. Mặt Kỳ nhân lúc
lúc tải ngãt.
hân nức nở khóc rằng:
ẽ phải tự hạ nuốt cục đờm đầy vi trùng ghê
hận suốt đời.
nở cười rằng:
ốt đi sẽ được học đạo, sẽ thoát được cải xác
à bay lên cao vót.
ười lên ba tiếng:
uốt ư? Sẽ khỏi phải chịu cái kho nhục nuốt

khóc luôn ba tiếng:
hông nuốt thì cải công tìm thầy học đạo
ng lắm ru.
n nghĩ đến những người đời xưa đi tu tiên
khổ nhục nuốt đờm. Kỳ nhân bèn cười một
ắt, rồi lấy hết can đám há miệng thật to như
ém tuột cục đờm vào miệng nuốt thật nhanh.

Đặng Thơ Thơ © 503

Tức thì một thứ mùi kỳ dị xông lên, rồi kỳ nhân thấy bụng sôi
lên sùng sục. Trong lúc ấy người mat xanh ha hê lắm.

Phạm kỳ nhân nuốt xong, thấy thán thê tự nhiên trở
nén nhẹ nhàng, rất lấy làm sung sướng, vội phủ phục trước
mặt người măt xanh. Người mắt xanh nin cười mà bao rằng:

- Nhà ngươi có thể dạy được. Chịu khô nhục đã khá
lắm rồi. Miếng dởm nhà người vừa nuốt, ta đã khô công lấy
khinh khí luyện cho đặc lại, nay vào trong bụng nhà ngươi
sẽ làm cho thân thế biến ra nhẹ nhàng có thể bay lên cao
được:"

(Ngày Nay số 170, ra ngày 15.7.1939)

Hậu Tây Du giễu những tranh luận và bút chiến giữa
Phạm Quỳnh và Nguyễn Văn Vĩnh qua những màn giao đấu
rất ngoạn mục giữa Thượng Chi và Văn Vĩnh Tử: “hiến pháp
chùy” đấu với “trực trị gươm”, cây gậy “quốc hồn phan” đấu
với sợi dây “thực tế thằng”, “điếu cày quốc túy” đọ sức cùng
“vòng Âu Tây tư tưởng”. Trước khi giao chiến Phạm Quỳnh
còn niệm thần chú “có đồng đẳng mới bình đẳng được.”
Đe hiểu tất cả những điều này người đọc cần quy chiếu đến
những gì đang xảy ra trong làng báo thời ấy và trong bối
cảnh chính trị, văn hóa, xã hội đặc thù của Việt Nam vào giai
đoạn được nhắc đến. Liên tiếp dùng hình thức giễu nhại và
châm chọc, HĐ áp dụng văn phong Tây Du Ký và “sáng tác”
ra nhũng đạo pháp mà người mắt xanh muốn truyền thụ cho
Thượng Chi bằng phương pháp chơi chữ, như Nông Tự Môn
Trung, hay Bốc Tự Môn Trung. Cách chơi chừ gợi ý cho
người đọc hình dung một cách diễn dịch khác của hai cụm từ,
một cách diễn dịch mang tính tượng hình và tượng thanh đặc
thù của ngôn ngữ Việt, “nong” và “bốc” mùi từ giữa miệng.