รายงานฉบับสุดท้าย_เล่มที่ 1

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภมู นิ เิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สงั คม/ว
ทางกายภาพ

โครงการจัดทาแผนสิง่ แวดลอ้ มในพน้ื ทเ่ี ขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชงิ คุณคา่ ชวี ภาพ รายงานฉบับสดุ ทา้ ย
วัฒนธรรม ตัวจานวนเกษตรกร ๗๖๐ ราย, ไก่พ้นื เมอื ง
๒,๓๖๖,๑๔๘ ตัว จานวนเกษตรกร ๙,๔๘๖ ความหลากหลายทาง
๕-๒๕๖๙ ราย, กุ้งเพาะเล้ยี ง ๗,๕๐๐ ตัน จานวน ชีวภาพเชงิ มลู ค่า
เกษตรกร ๓๓๘ ราย, ปลานลิ ๑,๒๒๔ ตัน
จานวนเกษตรกร ๑๒ ราย

สนิ ค้าเดน่ /สินคา้ GI สับปะรดทองระยอง
ลกั ษณะเดน่ "ทรงผลเปน็ ทรงกระบอก ผวิ
เปลือกเมือ่ สกุ เปน็ สีทองตลอดท้ังผล เนื้อมี
รสหวาน กรอบ แหง้ ไมฉ่ า่ นา้ มกี ลิ่น
เฉพาะตัว (พน้ื ท่ปี ลกู อาเภอ เมืองระยอง
บา้ นคา่ ย แกลง ปลวกแดง บา้ นฉาง วังจันทร์
เขาชะเมา และนิคมพฒั นา) จานวน ๑๐
กลุม่ สมาชิก ๓๕ ราย มพี นื้ ท่เี กบ็ เกยี่ ว
๔,๘๑๑ ไร่ ผลผลิตรวม ๒๘,๘๐๐ ตนั
ผลผลติ เฉล่ยี ๕.๙๕ ตนั ต่อไร่

สนิ คา้ OTOP ท่สี าคัญ ๑๐ อันดบั ของ
จังหวดั ในปี ๒๕๖๒ จังหวดั ระยอง จังหวดั
ระยองได้ดาเนนิ การคดั สรรสดุ ยอดผลิตภณั ฑ์
OTOP ( Provincial Star OTOP:PSO)
ระดบั ๕ ดาวของจังหวัดระยอง โดยมี
วตั ถปุ ระสงค์เพ่ือคดั สรรสดุ ยอดผลิตภัณฑ์
OTOP เด่นของจังหวัดใหเ้ ป็นเอกลกั ษณ์
พร้อมทัง้ ประชาสัมพนั ธใ์ หเ้ ปน็ ทรี่ ูจ้ กั และ
สง่ เสรมิ ชอ่ งทางการตลาดผลติ ภณั ฑ์ OTOP
เชอ่ื มโยงกบั ภาคอตุ สาหกรรม ภาคการ
ท่องเทยี่ ว และภาคการเกษตร และเป็นการ

๔ - ๑๙๘

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภมู นิ เิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สงั คม/ว
ทางกายภาพ

โครงการจัดทาแผนสิง่ แวดลอ้ มในพน้ื ทเ่ี ขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชงิ คุณคา่ ชีวภาพ รายงานฉบับสุดท้าย
วัฒนธรรม นาสนิ ค่า OTOP ทเี่ ปน็ ผลิตภัณฑ์เดน่ ของ
จงั หวดั เขา้ สูก่ ระบวนการสง่ เสรมิ และพฒั นา ความหลากหลายทาง
๕-๒๕๖๙ ยกระดับผลติ ภณั ฑ์ ใหม้ คี ณุ ภาพตามความ ชวี ภาพเชงิ มลู ค่า
ตอ้ งการของตลาด โดยในปี ๒๕๖๒ จังหวดั
ระยองได้ดาเนนิ การคัดสรรสุดยอดผลติ ภณั ฑ์
OTOP เดน่ (Provincial Star OTOP :
PSO) จังหวัดระยอง ประจาปี พ.ศ. ๒๕๖๒
ไดแ้ ก่

๑. ประเภทอาหาร ได้แก่ โรงงาน
นา้ ปลาโงว้ หยู ไถ่ ผลิตภณั ฑ์ ซอสราดปลา
ทอด

๒. ประเภทเคร่ืองด่ืม ไดแ้ ก่ บจก. เอส
เค พี ไบโอแมก็ ซ์ ผลติ ภัณฑ์ น้าเหด็
หลนิ จือแดงผสมน้าผ้งึ

๓. ประเภทผ้าและเครือ่ งแตง่ กาย
ไดแ้ ก่ นายสงิ หา พวงอ้อ ผลติ ภัณฑผ์ ้าหมัก
โคลนทะเล

๔. ประเภทของใช้ของตกแต่ง ของท่ี
ระลกึ ไดแ้ ก่ กลมุ่ จกั รสานกระจูดบา้ นมาบ
เหลาโอน ผลิตภณั ฑ์จักสานกระจดู

๕. ประเภทสมุนไพรท่ีไมใ่ ชอ่ าหาร
ได้แก่ วสิ าหกิจชุมชนกลุ่มเกษตรผลติ ไม้
กฤษณา ผลการดาเนินงาน/ผลการปฏบิ ตั ิ
ราชการสาคัญ (แผนงานโครงการจาแนก
ตามพืช ปศสุ ัตว์ ประมง กลมุ่ /สหกรณ์
ชลประทาน)

๔ - ๑๙๙

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภมู นิ เิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สงั คม/ว
ทางกายภาพ

โครงการจัดทาแผนสิง่ แวดลอ้ มในพน้ื ทเ่ี ขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชิงคุณคา่ ชวี ภาพ รายงานฉบับสดุ ท้าย
วฒั นธรรม ๒.๑) ดา้ นพืช : โครงการตามนโยบายที่
สาคัญของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และ ความหลากหลายทาง
๕-๒๕๖๙ จังหวัดระยอง ในการพัฒนาสินคา้ เฉพาะ ชวี ภาพเชิงมลู คา่
พน้ื ท่ี ที่สาคัญของจังหวัดระยอง ๙ ชนดิ
ไดแ้ ก่ ยางพารา สับปะรด มนั สาปะหลงั
ทุเรยี น มังคุด เงาะ ลองกอง ปาล์มนา้ มนั
ขา้ ว
๒.๒) ดา้ นปศสุ ตั ว์ : โครงการตาม
นโยบายท่ีสาคญั ของกระทรวงเกษตรและ
สหกรณ์ และจังหวดั ระยองในการพัฒนา
สนิ ค้าเฉพาะพืน้ ท่ี ทส่ี าคญั ของจงั หวัดระยอง
๕ ชนดิ ไดแ้ ก่ สกุ ร ไกเ่ น้ือ ไข่ไก่ ไกพ่ น้ื เมอื ง
โคเนอื้
๒.๓) ดา้ นประมง : โครงการตาม
นโยบายท่สี าคญั ของกระทรวงเกษตรและ
สหกรณ์ และจงั หวดั ระยอง ในการพัฒนา
สนิ คา้ เฉพาะพน้ื ที่ ท่ีสาคัญของจังหวัดระยอง
๔ ประเภทหลกั ไดแ้ ก่ การเลี้ยงกงุ้ ขาวแวนา
ไม การเพาะเล้ียงสตั วน์ า้ ชายฝั่ง การ
เพาะเลย้ี งสัตว์นา้ จืด และ IUU
๒.๔) กลุ่ม/สหกรณ์ : โครงการตาม
นโยบายที่สาคญั ของกระทรวงเกษตรและ
สหกรณ์ และจงั หวัดระยอง ในการพฒั นา
สนิ ค้าเฉพาะพืน้ ท่ี จดั ทา QR code ทเุ รยี น
เปา้ หมาย ขบั เคลอื่ นพฒั นากล่มุ เกษตรกร
และสหกรณ์/จัดทา QR code เกษตรกรผู้

๔ - ๒๐๐

สานกั งานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดล้อม

เขตจดั การตามภูมนิ ิเวศ ความหลากหลายทางชวี
สังคม/ว
ทางกายภาพ

๔. เขตเมอื งและชมุ ชน ลักษณะทากายภาพของเมืองและชุมชน เป็นพ้ืนท่ีที่มี ลักษณะความเป็นอ
กิจกรรมทางเศรษฐกิจที่เข้มข้น มีความหนาแน่นของ ให ญ่ มั ก จ ะ มี ค ว า ม ห ล
ประชากรและอาคารบ้านเรือน โครงสร้างพ้ืนฐานที่ วัฒนธรรม ท้ังคนในพื้น
ซบั ซ้อน รวมถึงมีความหลากหลายทางสังคม วัฒนธรรม เข้ามาอาศัยไม่ว่าจะด้ว
และอาชีพ โดยโครงการเครือข่ายเมืองในเอเชียเพ่ือ หรือด้วยเหตุผลอื่น ๆ
รับ มือกับ การเป ล่ียนแป ลงสภ าพ ภูมิอากาศ ให้ รวมกลุ่มกันเป็นกลุ่มก
ความหมายเมืองว่าเป็น "พื้นที่ซ่ึงมีประชากรอาศัยอยู่ วัฒนธรรมเดียวกัน ลัก
อย่างหนาแน่นและจานวนประชากรในพ้ืนท่ีเมืองมีมาก วัฒนธรรมท่ีเปน็ เอกลกั ษ
จนเกินขีดความสามารถในการรองรับ (Carrying ชัดเจน กรณีตัวอย่างขอ
Capacity) ของระบบนิเวศ ในการผลิต อาหารและน้า การยกตัวอย่างของสัง
เพื่อตอบสนองต่อความต้องการของประชากรในพื้นที่ ปัญหาส่ิงแวดล้อม ได้แก
ดงั กลา่ ว" (สานกั ความหลากหลายทางชีวภาพ, ๒๕๖๔) เป็นปัญหามากข้ึนเรื่อย
พ้ืน ท่ีเขตพั ฒน าพิ เศษภ าคตะวันออ กมีพื้ นที่ เมื องและ เมอื ง
ชุมชน ๑.๑๕๗ ล้านไร่ ส่วนใหญ่กระจายอยู่ทางทิศ
ตะวันตกของพ้ืนท่ี โดยจังหวัดชลบุรีมีพื้นท่ีเมืองและ ชุมชนตัวอย่างของเ
ชุมชนสงู สดุ คอื ๐.๖๒๕ ล้านไร่ อาเภอเมือง จังหวัดระย
รว่ มมือท่ีเชื่อมโยงกับภา
และรับมือกับปัญหาขย
สร้างมูลค่าทางทรัพยา
บริษัทเอกชนเข้ามาช่ว
โมเดลท้องถ่ินให้เปน็ ชุม
ความร่วมมือระหว่าง
ธนาคารขยะ รว่ มกัน ใน

โครงการจัดทาแผนส่ิงแวดล้อมในพื้นที่เขตพัฒนาพเิ ศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชิงคณุ คา่ ชวี ภาพ รายงานฉบับสุดท้าย
วัฒนธรรม ปลกู ทเุ รียนในจงั หวดั ระยอง (สานกั งาน
เกษตรและสหกรณ์ จังหวดั ระยอง. ๒๕๖๔.: ความหลากหลายทาง
อยู่แบบชุมชนเมือง ส่วน https://www.opsmoac.go.th/rayong- ชวี ภาพเชงิ มลู คา่
า ก ห ล า ย ข อ ง ผู้ ค น แ ล ะ dwl-preview-๔๑๒๙๙๑๗๙๑๘๘๓)
นท่ี และคนท่ีย้ายถ่ินฐาน
วยการทางาน การเรียน พ้นื ทส่ี เี ขียว และพรรณไม้ในเมือง จะช่วย
ๆ หากไม่ได้เป็นการอยู่ เสริมสรา้ งความเป็นธรรมชาติ
ก้อนของคนที่มีลักษณะ สภาพแวดล้อมท่ีดี ทาให้รสู้ ึกผ่อนคลาย ลด
กษณะเฉพาะทางสังคม มลพษิ ในอากาศ และเสรมิ สร้างสนุ ทรยี ภาพ
ษณ์จึงไม่มีความโดดเด่นที่ ซึ่งในเขตพื้นทเี่ มอื งและชุมชน มพี น้ื ท่ีสีเขียว
องการศึกษาครั้งน้ีจึงเป็น แทรกอยใู่ นหลากหลายรปู แบบ เช่น พ้นื ท่ีสี
งคมเมืองกับการจัดการ เขยี วสวนสาธารณะ สถานทีร่ าชการ
ก่ ปัญหาขยะ ท่ีนับวันย่ิง โรงเรยี นและสถานศึกษา วดั ชมุ ชน
ย ๆ โดยเฉพาะในชุมชน บา้ นเรอื นท่ีอยูอ่ าศยั พ้ืนทีพ่ าณชิ ย์ หรือ
แม้กระทั่งพ้นื ท่ีสเี ขียวท่ีเปน็ พื้นทีอ่ นรุ ักษ์
เทศบาลเมืองมาบตาพุด
ยอง มีการประสานความ สวนสมเด็จพระศรนี ครินทร์ ฉะเชงิ เทรา
าคส่วนต่าง ๆ เพ่ือจัดการ (พ.ศ. ๒๕๒๙) เปน็ พืน้ ท่ีสเี ขยี วสวนสาธารณะ
ยะอย่างเป็นระบบ และ ในเขตเมืองของจงั หวัด มพี รรณไม้เด่น ไดแ้ ก่
ากรให้กับชุมชน โดยมี ขงิ ม่วง คารอก ตีนเป็ดทะเล ไทรย้อยใบทู่
วยขับเคล่ือน เพื่อสร้าง ประดู่บา้ น ผกากรอง ผกั ปลาบ พกิ ลุ มะขาม
มชน LIKE (ไร้) ขยะ โดยมี มะเดอ่ื ปล้อง ลาดวน เศรษฐเี รอื นใน
บ้าน-วัด-โรงเรียน และ สัตบรรณ หางนกยูงฝรัง่ หกู ระจง อโศก
นสว่ นของบ้าน ชุมชนจะมี อนิ เดยี

จงั หวดั ชลบรุ ี พ้นื ที่สเี ขยี วที่สาคญั ในเขต
เมอื ง เชน่ สวนเฉลมิ พระเกยี รติ ๗๒ พรรษา
ราชินีชลบรุ ี เทศบาลเมอื งชลบรุ ี มีพรรณไม้
เด่นคือ ขงิ ม่วง คารอก ชมพพู ันธุท์ พิ ย์

๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๐๑

สานกั งานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดล้อม

เขตจดั การตามภูมนิ เิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สังคม/ว
ทางกายภาพ
การคัดแยกขยะเปียกออ
ขยะตามประเภทของว
ขวดแก้ว กระป๋อง ออก
สะอาดถุงพลาสติก โดยม
เร่ืองการขายขยะให้กับ
การสร้างรายได้ให้ชุมช
สร้างความรู้ความเข้าใจ
และชุมชนใกล้เคียงที่มา
ใช้ทรัพยากรให้คุ้มค่าผ่า
วัด ตั้งแต่ขยะที่เกิดจาก
จะมีการแยกประเภทขย
ไปใช้ประโยชน์ต่อไป ใน
ปลูกฝังเน้ือหาเก่ียวกับห
เข้าไปในระบบการเรีย
และมีการนาไปปฏิบัติจ
ถุงนม การแยกขยะเพื่อ
และในส่วนของธนาคา
แหลง่ ที่ให้ความร้เู ก่ยี วกบั
เป็นสถานที่รับขยะจากบ
ร่วมโครงการ มีการนาแอ
บริหารจัดการ โดยมีบ
ช่วยในการบริหารจัดก
ขยะ และเพ่ิมช่องทาง
โรงงานรีไซเคิลต่อไป ท้ัง
(ไร้) ข ย ะ มีชุมชน ที่ เ
ครัวเรือน มีขยะมากก

โครงการจดั ทาแผนสิง่ แวดลอ้ มในพื้นทีเ่ ขตพัฒนาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชิงคณุ คา่ ชีวภาพ รายงานฉบับสุดท้าย
วัฒนธรรม ทองกวาว มะฮอกกานี สาเก สารภี หหู ระจง
อกจากขยะแห้ง และแยก ความหลากหลายทาง
วัสดุ เช่น ขวด พลาสติก สวนสาธารณะเฉลิมพระเกยี รติ ร.๙ ชีวภาพเชิงมลู ค่า
กจากกัน มีการทาความ ชลบรุ ี พรรณไมเ้ ด่น คอื กลึงกล่อม
มีประธานชุมชนประสาน กลั ปพฤกษ์ คารอก จามจุรี ปบี ผกากรอง
บธนาคารขยะเขาไผ่ เป็น โพ มะฮอกกานี สตั บรรณ เสาวรส
ชน ในส่วนของวัด มีการ
จกับพระภิกษุ สามเณร จงั หวัดระยอง พน้ื ท่ีสีเขียวที่สาคญั เช่น
าทาบุญที่วัด เกี่ยวกับการ สวนสมนุ ไพรสมเด็จพระเทพฯ ระยอง เปน็
านการปฏิบัติจริงภายใน พนื้ ทรี่ วบรวมพรรณพืชสมนุ ไพร มีการจดั ภมู ิ
กการทาบุญ หลังกิจกรรม ทัศน์เพอ่ื เรียนรู้และการพกั ผอ่ น
ยะ และนาขยะพลาสติก
นส่วนของโรงเรียน มีการ สวนศรีเมอื งและสวนรกุ ขชาติเพ
หลักเศรษฐกิจหมุนเวียน พรรณไม้เด่น คอื จามจรุ ี ชงโค ทองกวาว
ยนการสอนของโรงเรียน ปีบ ราชพฤกษ์ หกู ระจง อนิ ทนิลบก ซง่ึ เป็น
ริง เช่น การสอนการล้าง พืชพรรณท่ีพบได้ท่วั ไปในพื้นทีส่ วนสาธารณะ
อนาไปหมุนเวียนใช้ต่อไป
ารขยะในชุมชน จะเป็น และอกี พน้ื ทห่ี นึง่ ที่มีความสาคัญคอื
บขยะประเภทต่าง ๆ และ สวนพฤกษศาสตรร์ ะยอง อยบู่ นพ้ืนทบี่ ึง
บ้าน วัด และโรงเรียน ที่ สานกั ใหญ่ (หนองจารงุ ) ตาบลชากพง
อปพลิเคช่นั เพ่อื ใช้ในการ อาเภอแกลง จงั หวัดระยอง ซ่งึ มีพื้นท่ี
บริษัท SCG เข้ามามีส่วน ทง้ั หมดประมาณ ๓,๘๐๐ ไร่ โดยทาง
การ เพ่ือเพ่ิมมูลค่าให้กับ จังหวดั ระยอง และประชาชนในท้องถ่ิน
งการจาหน่ายขยะไปยัง เห็นชอบใหอ้ งคก์ ารฯ ดูแลรับผิดชอบพนื้ ทใ่ี น
งนี้ โครงการชุมชน LIKE เบือ้ งต้น ประมาณ ๑,๑๙๓ ไร่ เมือ่ ปี พ.ศ.
เข้ าร่วม มาก ก ว่า ๘ ๐ ๒๕๔๕ เพ่อื พฒั นาจัดตงั้ ศนู ยร์ วมพรรณไม้
กว่า ๖,๕๐๐ กิโลกรัมที่ ภาคตะวันออก ให้เป็นแหลง่ เรียนรทู้ าง
ธรรมชาติ และใหบ้ รกิ ารเผยแพร่ความรแู้ ก่
ประชาชนในท้องถนิ่ และผมู้ าเย่ยี มชม เพื่อ
สรา้ งความเข้าใจในแนวทางการอนุรกั ษ์

๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๐๒

สานกั งานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภมู นิ ิเวศ ความหลากหลายทางชวี
สังคม/ว
ทางกายภาพ
หมุนเวียนเข้าสู่กระบว
เศรษฐกิจหมนุ เวียน ถอื เ
เร่ืองการจัดการขยะท่ีด
พัฒนาชมุ ชนอยา่ งยงั่ ยืน

โครงการจดั ทาแผนส่งิ แวดล้อมในพื้นท่เี ขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชิงคุณคา่ ชีวภาพ รายงานฉบับสดุ ท้าย
วฒั นธรรม ทรัพยากรพนื้ ที่ชุ่มนา้ และพรรณไม้ท้องถิ่น
วนการรีไซเคิลตามหลัก ร่วมกนั ใหม้ ากขน้ึ ต่อมาผนู้ าทอ้ งถ่ินและ ความหลากหลายทาง
เปน็ การปรบั วฒั นธรรมใน ประชาชน ไดเ้ สนอใหย้ กระดับความสาคญั ชีวภาพเชิงมลู ค่า
ดีต่อสิ่งแวดล้อมและการ ของพืน้ ทชี่ มุ่ นา้ แหง่ น้ี ให้มคี วามสาคญั ใน
ระดบั ชาติ ตามประกาศคณะรัฐมนตรี เม่อื
วันที่ ๓ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๒ ซ่งึ มี
ข้อกาหนดแนวทางการอนุรกั ษพ์ น้ื ท่ชี ่มุ น้าทีม่ ี
ความสาคัญระดบั ชาติท่ีชัดเจน จึงกลายเปน็
พ้นื ทอ่ี นุรกั ษ์ วิจยั ศกึ ษาเรียนรู้ พกั ผ่อนและ
นนั ทนาการท่ีมคี วามสาคัญแหง่ หนึง่ ของ
ประเทศ พรรณไมโ้ ดดเดน่ ของพ้นื ทีค่ อื ป่า
เสมด็ ขาว ซง่ึ เป็นแหลง่ เสมด็ ขาวโบราณ
ขนาดใหญท่ ่สี ุดและเปน็ แหง่ เดียวของภาค
ตะวันออก ท้ังยงั มปี ระโยชนม์ ากมาย เชน่
เนอ้ื ไม้ ทน่ี าไปใช้เป็นเครอื่ งมือในการ
ก่อสร้าง ไปทารวั้ บา้ น นง่ั รา้ น เสาเข็ม ทาฟืน
และเผาถ่าน สว่ นเปลือกไม้ใช้ทาฝาบา้ น มงุ
หลังคา หรือนาไปชุบน้ามนั ยางทาไตจ้ ดุ ไฟ
สว่ นใบกน็ าไปสกัดทานา้ มันหอมระเหยได้
สว่ นพืชชนดิ อืน่ ทน่ี ่าสนใจ คอื แพหญ้าหนัง
หมา หมอ้ ขา้ วหม้อแกงลิง กระจดู บวั
หลากหลายชนดิ เช่น บัวหลวง บวั เผอื่ น บัว
ผนั และบัวบา และยังมนี กนา้ ทั้งนกประจา
ถิ่นและนกอพยพอกี หลากหลายชนิด (สวน
พฤกษศาสตร์ระยอง, ๒๕๖๔.
http://www.qsbg.org/

๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๐๓

สานกั งานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภมู นิ เิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สงั คม/ว
ทางกายภาพ

๕. เขตอุตสาหกรรม ลักษณะการใช้ประโยชน์ที่ดินเพ่ืออุตสาหกรรมจะเป็น ค ว า ม ท้ า ท า ย ข อ
แหล่งการจ้างงาน แหล่งผลิตสินค้าอุปโภคบริโภค การ อุตสาหกรรมคือ ควา
เก็บรักษาผลผลิตและสินค้า ซึ่งก่อให้เกิดประโยชน์ใน รับผิดชอบด้านสิ่งแวดล
ท รั พ ย์ สิ น แ ล ะ ส่ ง เส ริ ม เศ ร ษ ฐ กิ จ ข อ ง พื้ น ท่ี แ ล ะ ข อ ง ป้องกันไม่ให้ก่อเกดิ ปัญห
ประเทศ ขณะเดียวกันก็ก่อให้เกิดผลกระทบต่อชุมชนซ่ึง โดยเฉพาะพื้นท่ีชุมชนบ
จาเป็นต้องมีมาตรการปอ้ งกนั ถื อ เป็ น พ้ื น ที่ ล่ อ แ ห ล ม
พ้ืนท่ีเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออกมีการรวมตัวของ มลพิษสิ่งแวดล้อม ความ
โรงงานอุตสาหกรรรมก่อให้เกิดประโยชน์ทางด้านการ เข้ ม แ ข็ ง ข อ ง ค น ใน ชุ ม
ลงทุนโครงสร้างพ้ืนฐานและการจัดการคุณ ภาพ เครือข่ายความร่วมมือก
สง่ิ แวดล้อมได้มปี ระสิทธิภาพมากข้ึน ในพ้ืนที่เขตพัฒนา เอกชน (โดยเฉพาะโรงง
พิ เศ ษ ภ า ค ต ะ วั น อ อ ก มี พื้ น ท่ี อุ ต ส าห ก ร รม ป ร ะ ม า ณ สิ่งสาคัญที่จะทาให้เกิด
๒๗๕,๗๒๒ ไร่ (ปีพ.ศ.๒๕๖๓) มนี ิคมอุตสาหกรรมหลาย อาศัยท่ีดีและปลอดภัยต
แห่ ง อาทิเช่น นิคมอุตสาห กรรม เวลโกรว์ นิคม ฝา่ ย
อุตสาหกรรมเกตเวย์ ในจังหวัดฉะเชิงเทรา นิคม
อุตสาหกรรมอมตะซิตี้ นิคมอุตสาหกรรมปิ่นทอง ใน ชุมชนในตาบลหนอ
จังหวัดชลบุรี นิคมอุตสาหกรรมดับบลิวเอชเอ นิคม คาม จงั หวดั ฉะเชงิ เทราเ
อุตสาหกรรมอีสเทิรน์ ซบี อรด์ (ระยอง) เป็นตน้ การผลิตทางการเกษตร
และปศุสัตว์ มีคลองช
โครงการชลประทานฝาย
ได้ดี เหมาะแก่การเกษต
และการทานา พื้นที่ส่วน
ทานา อย่างไรก็ตาม จ
อุตสาหกรรมในพนื้ ท่ีใกล
น อ ก พื้ น ที่ เข้ า ม า ซื้ อ ที่ ด
กลายเป็นบ่อดินร้าง แล
ขอซอ้ื ต่อเพ่อื ตั้งโรงงานร

โครงการจัดทาแผนส่งิ แวดลอ้ มในพืน้ ท่เี ขตพัฒนาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชงิ คณุ คา่ ชวี ภาพ รายงานฉบบั สดุ ท้าย
วฒั นธรรม ๒๐๑๕_qsbg_rayong/ )
ความหลากหลายทาง
อ งก า ร ส่ ง เส ริ ม พื้ น ที่ ผลติ เกษตรในพน้ื ท่ีจังหวัดชลบุรี เกิดเปน็ ชีวภาพเชงิ มลู ค่า
า ม ต ร ะ ห นั ก แ ล ะ ค ว า ม อุสาหกรรม โรงงานนา้ ตาล โรงงานแป้งมนั
ล้อมในการเฝ้าระวังที่จะ สาปะหลัง โรงงานสับปะรดกระป๋อง ขา้ วโพด
หามลพิษแก่พ้นื ทโ่ี ดยรอบ อาหารสตั ว์ โรงงานผลติ เมล็ดมะม่วงหิม
บริเวณเขตอุตสาหกรรมท่ี พานต์
มต่อความเสี่ยงทางด้าน การแปลงผลติ ภณั ฑท์ างการเกษตรและ
มร่วมมือร่วมใจและความ ทรพั ยากรชวี ภาพให้กลายเป็นสินค้าเด่นของ
มชน รวมถึงการสร้าง ชุมชน เช่น อาหารทะเลแห้ง กุ้ง หอย ปู
กับหน่วยงานภาครัฐและ หมึก ปลาเค็ม นา้ ปลา กะปิ กลว้ ยฉาบ เผือก
งานอุตสาหกรรม) จึงเป็น ฉาบ ผลไม้กวน ขา้ วหลามหนองมน เปน็ ต้น
ดสภาพแวดล้อมการอยู่ (องค์การบรหิ ารส่วนจังหวัดชลบรุ ,ี ๒๕๖๔;
ต่อการดารงชีวิตของทุก https://www.chon.go.th/cpao/Downlo
ad)
องแหน อาเภอพนมสาร ในพน้ื ที่จังหวดั ชลบรุ ี มฟี าร์มที่ผลิตปศสุ ตั ว์
เปน็ พืน้ ที่ทีม่ ีศักยภาพดา้ น ท้ังฟารม์ สุกร ฟาร์มไก่ ฟาร์มเปด็
รท่ีสาคัญ ท้ังเกษตรกรรม
ช ล ป ร ะ ท า น ที่ รั บ น้ า จ า ก อุตสาหกรรมครวั เรือน เช่น เคร่อื งจกั
ยทา่ ลาด มดี ินทีร่ ะบายน้า สานจากไมไ้ ผ่ ซึง่ มีทั้งเครอ่ื งใช้ภายในบา้ น
ตรกรรม ท้ังการปลูกพชื ไร่ อุปกรณส์ าหรับการประมง กระเปา๋ เครื่องใช้
นใหญ่ของชมุ ชนเปน็ พื้นท่ี ตกแตง่
จากการขยายตัวของเขต
ล้เคยี ง ทาใหม้ ีนายทนุ จาก การทาครกหนิ เปน็ อาชีพท่ีมชี ื่อเสยี ง
ดิ น เพื่ อ ขุ ด ห น้ า ดิ น ข า ย ของตาบลอ่างศิลา เพราะเดิมเปน็ ตาบลทมี่ ี
ละขายให้แก่นายทุนที่มา หนิ แกรนติ จานวนมาก (ปจั จุบัน หินแกรนิต
รไี ซเคลิ น้ามัน และโรงงาน คอ่ ย ๆ หมดไป) ซึ่งมีการผลติ สนิ คา้ อนื่ ๆ
ตามมา เชน่ โมห่ นิ รูปปน้ั สัตว์ รปู ปน้ั ตกแต่ง
สวนหยอ่ ม ประตแู ละอาคารสถานที่

๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๐๔

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดล้อม

เขตจดั การตามภมู นิ ิเวศ ความหลากหลายทางชวี
สังคม/ว
ทางกายภาพ
กาจดั กากของเสียที่อนั ต
น้าและกากของเสียอันต
พ้ืนท่ีในชุมชนประสบป
ของเสียอุตสาหกรรมมา
ของกรมสอบสวนคดพี ิเศ
เส่ียงที่มีการป นเป้ื อน
สิง่ แวดลอ้ ม ทอ่ี าจเปน็ อัน
เลี้ยง และการที่คนในชุม
น้าจากบอ่ น้าต้นื เพอ่ื การ
และทาการเกษตร มี
ท รั พ ย า ก ร น้ า บ า ด า ล
อันตรายโดยเฉพาะฟีนอ
ห้ามนาน้าเหล่าน้ันมาใช
การลดปริมาณเหล็กแล
นาไปใช้ได้ นอกจากน้ีก
ในแหล่งน้ายังส่งผลกร
ด้านความปลอดภัยขอ
เช่น พืชผักต่าง ๆ ขายได
ลดลงของคนในชุมชน ป
คนในชุมชน ที่มีอาการ
จมูก หายใจลาบาก อ
สารพิษ (ฟีนอล) ในกระ
ส่งผลกระทบต่อสัตว์เล
ฟาร์มหมูที่ลูกหมูตายยก
ก่อนกาหนด น้านมแห้ง
ผอมและโตช้า ส่งผลท

โครงการจัดทาแผนสิ่งแวดล้อมในพืน้ ทีเ่ ขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชิงคณุ คา่ ชีวภาพ รายงานฉบับสุดทา้ ย
วฒั นธรรม อุตสาหกรรมอน่ื ๆ เช่น การทาอฐิ แดง
ตราย เริม่ มีการลักลอบท้ิง รถไถนา การตอ่ เรอื ประมง ความหลากหลายทาง
ตรายในบ่อดินร้าง ทาให้ ชีวภาพเชิงมลู ค่า
ปัญหาการลักลอบทิ้งกาก
าร่วมทศวรรษ จากข้อมูล ๔ - ๒๐๕
ศษชี้ให้เห็นว่าในพนื้ ทม่ี จี ุด
นสารเคมีอัน ตราย ใน
นตรายต่อมนุษยแ์ ละสัตว์
มชนเกือบทกุ บ้านมกี ารใช้
รอุปโภคบริโภค เลี้ยงสตั ว์
การตรวจพบโดยกรม
ว่ า มี ก า ร ป น เป้ื อ น ส า ร
อลในน้าหลายบ่อ จึงถูก
ช้บริโภค บางบ่อต้องทา
ละแมงกานีสก่อนถึงจะ
การปนเปื้อนสารอันตราย
ระทบต่อความน่าเชื่อถือ
งผลผลิตทางการเกษตร
ด้น้อยลงส่งผลต่อรายได้ที่
ปัญหาสุขภาพอนามัยของ
รวิงเวียนศีรษะ มึน แสบ
อ่อนเพลีย และการพบ
ะแสเลือด นอกจากนี้ยัง
ล้ียง เช่น ผลกระทบต่อ
กครอก แม่หมูแท้ง คลอด

เบ่ืออาหาร ลูกหมูพิการ
ทาให้หลายฟาร์มต้องปิด

๕-๒๕๖๙

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดล้อม

เขตจดั การตามภมู นิ ิเวศ ความหลากหลายทางชวี
สังคม/ว
ทางกายภาพ
กิจการ จากปัญหาดังกล
รวมกลุม่ ท่ีเรียกว่ากลุ่ม "
รวมตัวกันยื่นหนังสือถ
เร่งรัดในการแก้ไขปัญหา
คนในชุมชนที่ได้รับผลกร
อุตสาหกรรมลักลอบท
อันตรายท่ีส่งผลกระทบ
ในบริเวณกว้าง และฝ่า
ต ร ว จ ส อ บ ข้ อ เท็ จ จ ริ ง
หน่วยงานรัฐที่เก่ียวข้อง
ทางสานักเลขาธิการน
ห นั งสื อ ถึ ง เล ข า ธิ ก า ร ค
แห่งชาติเพ่ือให้ สานักงา
แห่งชาติดาเนินการร่วมก
ส่งิ แวดล้อม กรมสง่ เสริม
มหาวิทยาลยั นเรศวรทาก
ของสารเคมี เพื่อหาแน
ฟ้ืนฟูพื้นที่ โดยมีมาตรก
ปนเปื้อนสารอันตรายใน
มาตรการ ได้แก่ การแกไ้
ให้จุดท่ีแก้ไขแล้วเกิดค
อนาคตและป้องกันเหต
ทุกภาคส่วนโดยเน้นการ
ในพ้ืนที่ที่ได้รับผลกระท
อ า จ ยั ง ไ ม่ ได้ รั บ ก า ร แ ก
เรีย ก ร้อ งใน ค รั้งนั้ น ท

โครงการจัดทาแผนสิ่งแวดล้อมในพืน้ ทีเ่ ขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชงิ คุณคา่ ชวี ภาพ รายงานฉบบั สุดท้าย
วฒั นธรรม
ล่าว คนในชุมชนจึงมีการ ความหลากหลายทาง
"เรารักษ์หนองแหน" เพื่อ ชวี ภาพเชิงมลู คา่
ถึงนายกรัฐมนตรีให้ช่วย
าจากความเดือดร้อนของ ๔ - ๒๐๖
ระทบจากผู้ประกอบการ
ท้ิงกากขยะและน้าเสีย
ต่อวิถีชีวิตของประชาชน
ายที่เกี่ยวข้องได้มีการมา
ง มีการร่วมประชุมกับ
งและกลุ่มประชาชน และ
นายกรัฐมนตรี มีการส่ง
ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร สุ ข ภ า พ
านคณะกรรมการสุขภาพ
กับศูนย์วิจยั และฝกึ อบรม
มคณุ ภาพสง่ิ แวดลอ้ ม และ
การตรวจหาการปนเป้ือน
นวทางในการบาบัดและ
การในการบาบัดฟื้นฟูการ
นพื้นที่ตาบลหนองแหม ๔
ไขจุดท่ีกาลังเส่ียง การทา
ความม่ันใจ การประเมิน
ตุ และการร่วมมือกันของ
รมีส่วนร่วมของประชาชน
ทบ แม้ว่าปัญหาที่เกิดข้ึน
ก้ไขได้ทั้งหมด แต่การ
ท าให้ ได้ ห ลั ก ฐาน เชิ ง

๕-๒๕๖๙

สานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภมู นิ เิ วศ ความหลากหลายทางชวี
๖. เขตพื้นทช่ี ุ่มนา้
ทางกายภาพ สังคม/ว

วิทยาศาสตร์เชิงป ระ

ฉะเชิงเทราได้ใช้ข้อมูล

งบประมาณเพ่ือดาเนิน

ฟีนอลในบ่อน้าต้ืนของค

ท่ี ๑ ไดส้ าเรจ็

ตามอนุสัญญาแรมซาร์ (Ramsar Convention) หรือ ในพื้นท่ีภาคตะวันอ

อนุสัญญาว่าด้วยพื้นที่ช่มุ น้า (ในมาตรา ๑.๑ และมาตรา เป็นพื้นที่ขนาดใหญ่ครอ

๒.๑ ของอนุสัญญาได้ให้คานิยามพ้ืนท่ีชุ่มน้าไว้ว่า "พ้ืนท่ี ในจังหวัดฉะเชงิ เทราและ

ชุ่มน้า (Wetlands) หมายถึง ที่ลุ่ม ที่ราบลุ่ม ที่ชื้นแฉะ พื้นท่ีปากแม่น้าบางปะก

พรุ แหล่งน้า ท้ังที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติและที่มนุษย์ ผสมกัน มีอิทธิพลของก

สร้างข้ึน ท้ังที่มีน้าขังหรือ น้าท่วมอยู่ถาวรและชั่วคร้ัง เป็นปัจจัยสาคัญต่อลัก

ชั่วคราว ทั้งทเี่ ปน็ แหลง่ นา้ นิง่ และน้าไหล ทั้งที่เป็นน้าจืด ชีววทิ ยาและเป็นระบบน

น้ากร่อย และน้าเค็ม รวมไปถึงชายฝั่งทะเลและท่ีใน เป็นที่อยู่อาศัย แหล่งอ

ทะเลในบริเวณซ่ึงเม่ือน้าลดลงต่าสุด มีความลึกของ อนุบาลตัวอ่อนให้กบั สตั ว

ระดับนา้ ไมเ่ กนิ ๖ เมตร" ท รั พ ย า ก ร ท่ี อุ ด ม ส ม บ

พื้นท่ีชุ่มน้าในเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออกที่มี เศรษฐกิจ สังคมและวัฒ

ความสาคัญทั้งระดับชาติและระดับนานาชาติ (ตามมติ ก า รใช้ ป ระ โย ช น์ ท้ั ง

คณะรฐั มนตรี เม่ือวันท่ี ๑ สิงหาคมม พ.ศ. ๒๕๔๓ และ เกษตรกรรม อุตสาหกร

มติคณะรัฐมนตรี เม่ือวันท่ี ๓ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๕๒ การท่องเท่ียว การเป็นแ

ได้แก่ เขตรักษาพันธ์ุสัตว์ป่าเขาอ่างฤาไน แม่น้าบางปะ เป็นการเพาะเล้ียงสตั ว์น

กง ในจังหวัดฉะเชงิ เทรา เขตรกั ษาพันธ์ุสตั วป์ ่าเขาเขียว- การสง่ เสรมิ อุตสาหก

เขาชมพู่ อ่างเก็บน้าบางพระ ในจังหวัดชลบุรี และ บึง ให้ชุมชนได้รับผลกระทบ

สานักงานใหญ่ (หนองจารุง) อ่าวไทย ในจังหวัดระยอง ปรับเปล่ียนวิถีการดารง

เป็นตน้ ตาบลบางปะกง อาเ

ฉะเชงิ เทรา ซ่ึงเป็นชมุ ชน

ทาเกษตรกรรมและปร

โครงการจดั ทาแผนสิ่งแวดล้อมในพน้ื ทเ่ี ขตพัฒนาพเิ ศษภาคตะวนั ออก (ระยะที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

รายงานฉบบั สุดท้าย

วภาพเชิงคุณคา่ ชวี ภาพ ความหลากหลายทาง
วัฒนธรรม ชีวภาพเชงิ มลู คา่
ะจักษ์ และทางจังห วัด
ล ดั งก ล่ า ว ใ น ก า ร จั ด ห า
นการติดต้ังเคร่ืองสลาย
คนในชุมชนตามมาตรการ

ออก พื้นท่ีชุ่มน้าบางปะกง พื้นที่ชมุ่ น้าสาคญั ในเขต ๓ จงั หวดั - จากข้อมูลกลุ่มข้าวนาขาวัง โดย
อบคลุมพื้นท่ีหลายอาเภอ (wetland for Thai, สานักนโยบายและแผน เปน็ การทานารว่ มกับเพาะเล้ียงสัตว์
ะชลบรุ ี มรี ะบบนิเวศของ ฯ ๒๕๖๔ ) http://wetlands.onep.go.th) น้า หากมองมลู คา่ ในเชิงเศรษฐกิจ
กงที่เป็นน้าจืดและน้าเค็ม ได้แก่ พ้นื ที่ชุ่มน้านจี้ ะมีมูลค่าของการเกบ็
กระแสน้าขึ้นกระแสน้าลง ๑. https://www.wwf.or.th/what_w เก่ยี วในชว่ งเดือน ม.ิ ย.-พ.ย. โดยได้
กษณะทางกายภาพและ กาไรสงู สดุ ๕,๙๐๐ บาทต่อไร่ และ
นเิ วศที่มลี กั ษณะเฉพาะตัว e_do/wetlands_and_production มลู คา่ ของสตั วป์ ระเภทกุง้ และปลา
อาหารและที่วางไข่และ _landscape/wetland/เขตรกั ษา ในช่วงเดือน พ.ค.- ม.ค. คือ
ว์นา้ นานาชนดิ เป็นแหล่ง พันธุ์สตั วป์ า่ เขาอา่ งฤาไน พืน้ ที่ชมุ่ นา้ ๒๑,๗๓๓ บาทตอ่ ไร่ ตอ่ เดือน (กลุ่ม
บูรณ์ และมีคุณ ค่าทาง ที่มคี วามสาคญั ระดับชาติ ทตี่ ั้ง ก่ิง เศรษฐกิจการประมง กองนโยบาย
ฒนธรรมของคนในพื้นท่ี มี อาเภอแกง่ หางแมว อาเภอทา่ ใหม่ และยุทธศาสตรพ์ ฒั นาการประมง,
งก า รอุ ป โภ ค บ ริโภ ค จงั หวัดจันทบรุ ี อาเภอบอ่ ทอง จังหวดั ๒๕๕๙) นอกจากน้ีในพื้นที่กลุม่ ขา้ ว
รรม การคมนาคมทางน้า ชลบุรี อาเภอวังน้าเยน็ จงั หวดั นาขาวังกวา่ ๖๐๐ ไร่ ซง่ึ มีการ
แหล่งทาประมง ไม่ว่าจะ สระแกว้ อาเภอสนามชยั เขต กิง่ ปล่อยใหเ้ ช่า ไร่ละ ๕๐๐-๑,๐๐๐
นา้ และการประมงชายฝง่ั อาเภอทา่ ตะเกียบ จงั หวดั ฉะเชิงเทรา บาทและเปน็ เจา้ ของอยู่ ๑๐ % โดย
กรรมในพ้ืนท่ีแห่งน้ี ส่งผล อาเภอแกลง จงั หวัดระยอง ได้รายไดไ้ ร่ละ ๑๓,๐๐๐-๑๔,๐๐๐
บและหาทางปรับตัวและ เปน็ แหล่งต้นน้าลาธารของแม่น้าสาย บาท ซ่งึ มีตน้ ทนุ อย่ทู ี่ ๔,๒๕๙ บาท
งชีวิต โดยชุมชนบ้านบน สาคญั ในภาคตะวนั ออกหลายสาย ตอ่ ไร่ ทาให้ได้กาไร ๘,๗๔๑-๙,๗๔๑
เภอบางปะกง จังหวัด เปน็ แหลง่ เครื่องเทศสมนุ ไพร เปน็ บาทต่อไร่
นเก่าแก่ ดารงชพี ดว้ ยการ แหล่งรวบรวมพันธกุ รรมของผลไม้ - แนวคิดสาหรบั การประเมินมูลคา่
ระมงเป็นหลัก แต่ในช่วง และทรพั ยากรทม่ี ีคุณคา่ ย่ิงต่อการ บริการของระบบนิเวศพน้ื ทช่ี ่มุ นา้ ทงั้
พฒั นาเพิม่ ผลติ เชิงพาณชิ ยใ์ นอนาคต

๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๐๗

สานกั งานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

เขตจดั การตามภมู ินเิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สงั คม/ว
ทางกายภาพ
หลัง ได้มีการเข้ามาขอ
ส่งผลให้ทรัพยากรชาย
ชมุ ชนจึงเกิดแนวคิดที่จะ
รกั ษาความอุดมสมบูรณ
และเกิดแนวคิดร่วมกับ
บ้านปูท่ีมีลักษณะแบบ
ขยายพันธุ์ของปูแสม แ
ร่วมมือกับโรงไฟฟ้าบา
ต่าง ๆ เพื่อกาหนดแ
ทรัพยากรธรรมชาติให
ชว่ ยกนั เก็บขยะ กาหนด
ท่าน้าวัดคงคาราม แล
เพิ่มข้ึนเพ่ือให้เป็นแหล
ภายหลัง จนทาให้โลมา
คร้ัง รวมถึงสัตว์เล็กน้าเ
หอย ปู ปลา เข้ามาอาศ
มากข้ึน ทาให้ชาวประม
ตามไปด้วย นอกจากน้ีย
ไม่วา่ จะเป็นการทาผลิตภ
สมนุ ไพร และดนิ ปั้นญี่ป
ป่าชายเลน ปล่อยปู ส
สะพานไมไ้ ผศ่ ึกษาธรรมช
ป่าชายเลน และบ้านนก
ในพ้ืนท่ี และเป็นแหล่งเร
แ ล ะ น อ ก พื้ น ท่ี ใน ก า ร
ธรรมชาติ จนทาให้ชุม

โครงการจัดทาแผนสง่ิ แวดล้อมในพืน้ ทเ่ี ขตพฒั นาพเิ ศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

รายงานฉบับสดุ ท้าย

วภาพเชิงคุณคา่ ความหลากหลายทาง
วัฒนธรรม
องโรงงานอุตสาหกรรม ชวี ภาพ ชวี ภาพเชงิ มลู ค่า
ยฝ่ังเส่ือมโทรมลง ผู้นา
ะพลิกฟ้ืนระบบนิเวศและ ปา่ ดงดิบสว่ นใหญเ่ ปน็ ป่าดงดบิ แล้ง มี ๔ ด้านคือด้านการเปน็ แหล่งผลิต
ณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ
บคนในชุมชนในการสร้าง เพียงเลก็ น้อยท่เี ป็นปา่ ดงดบิ ช้นื ป่า (Provisioning service) ดา้ นการ
บก้ันคอกเพื่อให้เห็นการ
และมีการประสานความ เบญจพรรณ ป่าเตง็ รงั และทงุ่ หญา้ ควบคุม (Regulation service)
างปะกงและหน่วยงาน
น ว ท า ง ใ น ก า ร อ นุ รั ก ษ์ กับไรร่ ้าง พรรณไม้ที่สาคญั ไดแ้ ก่ ดา้ นวัฒนธรรม (Cultural service)
ห้มีความสมบูรณ์ มีการ
ดพืน้ ท่ีเขตอภยั ทานบรเิ วณ ตะแบกแดง กระบกปออีเกง้ ค้างคาว และดา้ นการสนับสนนุ
ล ะ มี ก า ร ส ร้ า งบ้ า น ป ล า
ล่งที่อยู่อาศัยของปลาใน ลาปา้ ง กระทอ้ น เฉยี งพรา้ นางแอ (Supporting service) จากข้อมูล
าท่ีเคยมีแต่เดิมกลับมาอีก
เล็ก ๆ นานาชนิด ทั้งกุ้ง นางดา ลาบิด จันทน์ชะมดแคหวั หมู กลมุ่ ข้าวนาขาวังเปน็ ขอ้ มูลท่เี ปน็
ศัยและเติบโตในพ้ืนที่เพ่ิม
มงพื้นบ้านมีรายได้เพิ่มข้ึน หอมไกลดง รกั ขาว มะกอกปา่ มูลค่าทางการบรกิ ารด้านการเปน็
ยังมีการสร้างกลุ่มอาชีพ
ภัณฑ์ปลาโอแดดเดยี ว น้า หมเี หมน็ เมา่ ไขป่ ลา เปน็ ต้น พบนก แหล่งผลิต (Provisioning service)
ปุ่น สร้างกจิ กรรมการปลูก
สร้างคอนโดปู เก็บขยะ อยา่ งน้อย ๒๔๖ ชนิด ชนดิ ทอ่ี ยู่ใน โดยใช้วธิ กี ารประเมนิ ทใี่ ชร้ าคา
ชาติ แปลงเพาะชากลา้ ไม้
กท้องถิ่นในหลายโรงเรียน สถานภาพคุกคามของโลก อย่างน้อย ตน้ ทนุ (Cost-based
รียนรู้สาหรบั ผสู้ นใจท้ังใน
เข้ า ศึ ก ษ า แ ห ล่ ง เรี ย น รู้ ๕ ชนดิ ได้แก่ นกตะกรุม approaches) เนือ่ งจากทราบ
มชนดังกล่าวเป็นชุมชน
(Leptoptilos javanicus) นก ข้อมลู ต้นทนุ ในการลงทนุ ในพนื้ ที่

ตะกราม (L. dubius) นอกจากนัน้ ยงั โดยขอ้ มูลเบอ้ื งต้นสามารถสรุปได้วา่

เป็นแหลง่ ทีพ่ บนกขุนทองชกุ ชมุ ทสี่ ุด มลู ค่าทางภมู ินเิ วศมีมูลค่า ๘,๗๔๑-

ในประเทศ พบชนิดพนั ธเุ์ ฉพาะถนิ่ ๙,๗๔๑ บาทตอ่ ไร่

(endemic) ไดแ้ ก่ ไก่ฟา้ หลังขาว - จากรายงานของ European

(Lophura nycthemera) พบปลา Environmental Agency

นา้ จืดอยา่ งนอ้ ย ๗๘ ชนิด พบ (European Environmental

สัตว์เลอื้ ยคลาน ๕๘ ชนดิ พบสัตว์ Agency, ๒๐๑๐ อา้ งใน ศักดิ์ศรี

สะเทินนา้ สะเทนิ บก ๒๕ ชนิด ชนิด รกั ไทย, ๒๕๖๐) พบวา่ โลกสญู เสีย

ชนิดท่สี าคญั ที่เป็นสตั ว์เฉพาะถิน่ ประโยชนจ์ ากระบบนิเวศเปน็ มูลค่า

(endermic) ไดแ้ ก่ กบเขาใหญ่ สงู มากซ่ึงระบบนเิ วศพื้นท่ีช่มุ นา้ ซึ่ง

(Rana milleti) คดิ เปน็ มลู ค่า ๒-๕ ล้านลา้ นเหรยี ญ

๒. แมน่ ้าบางประกง พื้นทช่ี ุ่มน้าที่มี สหรฐั ต่อปี

ความสาคญั ระดบั ชาติ ทตี่ ้ังจังหวดั

๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๐๘

สานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภมู ินเิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สงั คม/ว
ทางกายภาพ
ต้นแบบด้านการอนุรกั ษ
จากการท่องเท่ียวเชงิ อน

โครงการจัดทาแผนสง่ิ แวดล้อมในพ้นื ที่เขตพัฒนาพเิ ศษภาคตะวนั ออก (ระยะที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชงิ คณุ คา่ ชวี ภาพ รายงานฉบบั สุดทา้ ย
วัฒนธรรม ฉะเชิงเทรา จังหวดั ชลบุรี จงั หวดั
ษส์ ิ่งแวดลอ้ ม และมีรายได้ ปราจีนบรุ ี จงั หวดั นครนายก พบพันธุ์ ความหลากหลายทาง
นรุ ักษ์ ไมน้ า้ อยา่ งน้อย ๒๘ ชนิด ชนิดท่พี บ ชีวภาพเชิงมลู คา่
สว่ นใหญไ่ ดแ้ ก่ ผักตบชะวา
(Eichornia crassipes) พบปลาอยา่ ง
นอ้ ย ๑๐๖ ชนิด ชนดิ ท่ีอยใู่ น
สถานภาพใกล้สญู พนั ธ์ุ
(endangered) ได้แก่ ปลาตะโกก
หนา้ สน้ั (Albulichthys albuloides)
ปลาเค้าดา้ (Wallago leerii) ชนิดท่ี
อย่ใู นสถานภาพมแี นวโน้มใกลส้ ูญ
พันธุ์ (vulnerable) ไดแ้ ก่ ปลากดยมิ
หรือปลากดหวั กบ
(Batrachocephalus mino) ปลา
ดุกดา้ น (Clarias batrachus) สัตว์
น้าในแม่นา้ บางปะกงมีการ
แพรก่ ระจายข้ึนลงตามความเคม็ ของ
น้า
๓. เขตรักษาพนั ธส์ุ ตั ว์ป่าเขยี ว-เขาชมภู่
พ้นื ทชี่ มุ่ น้าทม่ี ีความสาคัญระดับชาติ
ทีต่ ง้ั อาเภอศรรี าชา อาเภอบ้านบงึ
จงั หวัดชลบรุ ี ความสาคญั เปน็ ตน้ นา้
ลาธารท่มี ีความอดุ มสมบูรณ์มีลาหว้ ย
ลาธารหลายสาย เป็นแหล่งน้าแหล่ง
อาหารของสตั วป์ ่านานาชนิด มนี า้ ตก
สวยงามตามธรรมชาตหิ ลายแหง่ เปน็

๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๐๙

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภมู นิ เิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สงั คม/ว
ทางกายภาพ

โครงการจัดทาแผนสิง่ แวดลอ้ มในพน้ื ทเ่ี ขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชิงคณุ คา่ ชวี ภาพ รายงานฉบบั สุดท้าย
วฒั นธรรม แหลง่ อานวยน้าใหแ้ กช่ ้นั น้าใตด้ นิ และ
ลาหว้ ยลาธาร เป็นแหลง่ ท่องเทย่ี ว ความหลากหลายทาง
๕-๒๕๖๙ และยังเป็นผนื ปา่ ผืนสดุ ท้ายของ ชวี ภาพเชิงมลู คา่
จังหวดั ชลบรุ ี มีลกั ษณะเป็นป่าดิบช้นื
ครอบคลมุ พนื้ ที่สว่ นใหญ่ และเป็นปา่
ดบิ เชิงเขา ปา่ ดบิ แลง้ ในที่ลุ่มใกลล้ า
ห้วย ป่าเบญจพรรณ ป่าละเมาะ ท่งุ
หญ้าและแหลง่ น้า พบนกอย่างนอ้ ย
๑๕๒ ชนดิ ชนิดที่อยูใ่ นสถานภาพถกู
คุกคามของโลกได้แก่ ไกฟ่ ้าพญาลอ
(Lophura diardi) และนกกระทงุ
(Pelecanus philippensis) ชนิดท่ี
อยู่ในสถานภาพใกล้สญู พันธุอ์ ยา่ งยิ่ง
ไดแ้ ก่ นกกระทงุ ชนิดทอี่ ยู่ใน
สถานภาพใกลส้ ญู พนั ธุ์ ไดแ้ กเ่ หยี่ยว
ดา (Milvus migrans) ชนิดที่อยูใ่ น
สถานภาพมแี นวโนม้ ใกลส้ ูญพันธุ์
ไดแ้ ก่ ไกฟ่ ้าพญาลอ และชนิดท่อี ยู่ใน
สถานภาพใกล้ถกู คุกคาม ได้แก่
เหยี่ยวแดง (Haliastur indus) นก
ออก (Haliaeetus leucogaster)
๔. เขตห้ามลา่ สัตว์ปา่ อ่างเก็บนา้ บางพระ
เปน็ พ้นื ทชี่ มุ่ นา้ ที่มคี วามสาคัญระดับ
นานาชาติ ทตี่ ง้ั ต.บางพระ อ.ศรี
ราชา จ.ชลบรุ ี มเี นอื้ ท่ี ๑๑,๖๐๐ ไร่
มตี น้ กาเนิดแหลง่ นา้ จากเทอื กเขา

๔ - ๒๑๐

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภมู นิ เิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สงั คม/ว
ทางกายภาพ

โครงการจัดทาแผนสิง่ แวดลอ้ มในพน้ื ทเ่ี ขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชงิ คณุ คา่ ชวี ภาพ รายงานฉบับสดุ ทา้ ย
วฒั นธรรม เขียว มีลาห้วยตา่ ง ๆ มากมาย ลานา้
เหลา่ น้ไี หลลงรวมเปน็ หว้ ยขนาดใหญ่ ความหลากหลายทาง
๕-๒๕๖๙ เรียกวา่ คลองบางพระ พนื้ ทโี่ ดยรอบ ชีวภาพเชงิ มลู คา่
อ่างเปน็ ทงุ่ หญา้ ปา่ ละเมาะ ป่าหญ้า
คา และปา่ พง ทรัพยากรชวี ภาพที่
สาคัญ พื้นท่บี นบกเป็นทุ่งหญา้ ปา่
ละเมาะ ปา่ หญ้าคา และปา่ พง พบนก
อย่างน้อย ๑๓๙ ชนดิ ชนดิ ทอี่ ย่ใู น
สถานภาพถูกคุกคามของโลก
(globally threatened) ไดแ้ ก่
เหยี่ยวเล็กตะโพกขาว (Polihierax
insignis) และนกหวั โตมลายู
(Charadrius peronii) ชนิดที่อยใู่ น
สถานภาพใกล้สูญพนั ธ์ุ
(endangered) ของประเทศไทย
ได้แก่ นกหวั โตมลายู (Charadrius
peronii) และนกกระสาแดง (Ardea
purpurea)
๕. อา่ วไทย พ้ืนทช่ี มุ่ น้าท่มี ีความสาคญั
ระดับชาติ ที่ตงั้ อ่าวไทยมีอาณา
บรเิ วณต้ังแต่ใตส้ ดุ ของจงั หวดั
ประจวบครี ขี ันธถ์ ึงใตส้ ุดของจังหวัด
ตราด ครอบคลมุ บรเิ วณ ปากแม่นา้
รวม ๑๐ สาย ไดแ้ ก่ ปากแม่นา้ ปราณ
บุรี แม่นา้ เพชรบรุ ี แม่นา้ แมก่ ลอง แม่
น้าทา่ จีน แมน่ า้ เจา้ พระยา แม่น้าบาง

๔ - ๒๑๑

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภมู นิ เิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สงั คม/ว
ทางกายภาพ

โครงการจัดทาแผนสิง่ แวดลอ้ มในพน้ื ทเ่ี ขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชิงคุณคา่ ชวี ภาพ รายงานฉบบั สดุ ท้าย
วฒั นธรรม ปะกง แม่นา้ ระนอง แมน่ า้ จันทบรุ ี
แมน่ า้ ประแสร์ และแมน่ า้ ตราด มี ความหลากหลายทาง
๕-๒๕๖๙ ความสาคัญคือ เป็นแหล่งวางไข่ของ ชวี ภาพเชิงมลู คา่
เตา่ ทะเล ๒ ชนดิ คือ เต่าตนุ
(Chelona mydas) และเต่ากระ
(Erethmochelys imbricata) เป็น
แหล่งทอี่ ดุ มสมบรู ณ์ด้วยทรัพยากร
ชวี ภาพอยา่ งยิ่ง เป็นแหล่งประมง
พน้ื บ้าน และเป็นแหลง่ ผลผลติ สาคญั
ทางเศรษฐกจิ ของชาติ และมบี ทบาท
สาคญั ท่ีชว่ ยรักษาสมดลุ ของช้ันนา้ ใต้
ดิน
มพี ันธุไ์ มช้ ายฝ่ังหาดทราย หาดเลน มี
ปา่ น้าท่วมขัง เชน่ ชะคราม
(Indigohera unicata) ผักเบยี้ ทะเล
(Sesuvium portulacastrum) กลุม่
ปะการังสาคัญพบที่ชายฝั่งทะเลภาค
ตะวนั ออก อย่บู ริเวณเกาะตา่ ง ๆ และ
มหี ญา้ ทะเล ได้แก่ หญ้าชะเงา หรอื
วา่ นน้า (Enhalus acoroides) หญา้
ผมนาง (Halodule pinnifolia)
หญา้ ทะเล (H. uninervis) ปะการัง
โขดหินหรอื ปะการงั ก้อน (Porites
lutea) เป็นตน้ พบสัตวเ์ ล้ยี งลกู ดว้ ย
นมทส่ี าคญั ในทะเลอ่าวไทย ชนิดทอี่ ยู่
ในสถานภาพใกลส้ ญู พนั ธอุ์ ยา่ งยิ่ง

๔ - ๒๑๒

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภมู นิ เิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สงั คม/ว
ทางกายภาพ

โครงการจัดทาแผนสิง่ แวดลอ้ มในพน้ื ทเ่ี ขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชงิ คณุ คา่ ชวี ภาพ รายงานฉบบั สดุ ท้าย
วฒั นธรรม (critically endangered) ได้แก่
พะยนู (Dugong dugon) พบนกน้า ความหลากหลายทาง
๕-๒๕๖๙ และนกชายเลนทัง้ ชนดิ ประจาถิ่น ชีวภาพเชิงมลู ค่า
และชนิดอพยพ มนี กนา้ ชุมนมุ รวมกัน
อยู่มากกวา่ ๒,๐๐๐ ตวั ชนดิ ทอี่ ยู่ใน
สถานภาพถูกคกุ คามของโลก ได้แก่
นกยางจนี (Egretta eulophotes)
พนั ธป์ุ ลาทพี่ บตามถนิ่ ทอ่ี ยู่ ไดแ้ ก่
ชายฝงั่ แนวปะการัง หญา้ ทะเล และ
ทะเลลกึ ได้แก่ ปลาจวดหน้าสั้น
(Johnius spp.) ปลาตีน
(Periophthalmus sp.)
๖. บึงสานักใหญ่ (หนองจารุง) เปน็ พน้ื ท่ี
ชมุ่ น้าท่ีมคี วามสาคัญระดบั ชาติ ทต่ี ง้ั
ตาบลซากพง อาเภอแกลง จังหวดั
ระยอง มกี ารใชพ้ ้ืนทีบ่ ริเวณรอบ
หนองบึง มีบ้านเรือนอยู่อาศยั ตงั อยู่
ประมาณ ๓๓๐ ครอบครวั เป็นพนื้ ท่ี
เพือ่ การเกษตรกรรม การทอ่ งเท่ยี ว
และนันทนาการ เป็นพน้ื ทที่ ่มี ี
กจิ กรรมแข่งเรอื มีนักทอ่ งเท่ยี ว
๒,๒๐๐ คน/ปี มกี ารใชป้ ระโยชน์
ดา้ นการท่องเที่ยวและจบั สตั ว์น้า พบ
พรรณไมร้ วม ๓๖๔ ชนดิ แยกเปน็
พรรณไมท้ ่ัวไป ๑๖๓ ชนิด และพรรณ
ไม้นา้ ๒๐๑ ชนิด ซึง่ เป็นพรรณไม้ท่ี

๔ - ๒๑๓

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภมู นิ เิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สงั คม/ว
ทางกายภาพ

โครงการจัดทาแผนสิง่ แวดลอ้ มในพน้ื ทเ่ี ขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

วภาพเชงิ คุณคา่ ชวี ภาพ รายงานฉบับสดุ ทา้ ย
วฒั นธรรม นาเข้าไปปลูกอกี ๓๑ ชนดิ ในจานวน
น้เี ปน็ พชื หายาก ๒ ชนิด ไดแ้ ก่ สรสั ความหลากหลายทาง
๕-๒๕๖๙ จนั ทร (Burmannia coelestis ชีวภาพเชงิ มลู คา่
D.Don) และสรอ้ ยสวุ รรณา
(Utricularia bifida L.) พบสัตวเ์ ล้ียง
ลกู ดว้ ยนม ๔ ชนิด เช่น หนูท้องขาว
(Rattus tanezumi) กระตา่ ยปา่
(Lepus peguensis) พบนกไมน่ อ้ ย
กว่า ๖๗ ชนิด เช่น นกเขาใหญ่
(Streptopelia chinensis) นกเขา
ชวา (Geopelia striata) พบ
สัตวเ์ ลอื้ ยคลานไมน่ อ้ ยกว่า ๙ ชนิด
สตั ว์สะเทนิ นาสะเทนิ บกไมน่ อ้ ยกวา่
๔ ชนดิ และปลา ๓๗ ชนดิ
๗. อทุ ยานแห่งชาติเขาแหลมหญ้า-หมู่
เกาะเสมด็ พ้นื ท่ชี ่มุ น้าท่มี ีความสาคัญ
ระดับนานาชาติ ทตี่ งั้ ตาบลบา้ นเพ
อาเภอเมือง ตาบลแกลง อาเภอแกลง
จังหวดั ระยอง เป็นแหลง่ ทีอ่ ยอู่ าศัย
และแหล่งอาหารของสัตวน์ านาชนดิ
และเป็นแหล่งศึกษาด้านอนรุ กั ษแ์ ละ
กจิ กรรมการดนู ก รวมทั้งเปน็ แหลง่
นนั ทนาการและการท่องเท่ยี วที่สาคัญ
สงั คมพืชธรรมชาติได้แก่ ป่าดบิ แล้ง
ป่าดิบแล้งบนเขาหินปูน หรือปา่ เขา
หินปนู ปา่ ชายหาด ปา่ เสมด็ บนเกาะ

๔ - ๒๑๔

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดล้อม

เขตจดั การตามภมู ินเิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สงั คม/ว
ทางกายภาพ

๗. เขตทะเลและเกาะ เขตทะเลและเกาะในพื้นที่เขตพัฒ นาพิเศษ ภาค สาหรับพ้ืนท่ีภูมินิเว
ตะวันออก คือ พ้ืนที่อ่าวไทยฝ่ังตะวันออก ได้แก่ พ้ืนท่ี ภาคตะวันออก ส่วนใหญ
ชายฝ่ังทะเลของจังหวัดชลบุรีถึงจังหวัดตราด ลักษณะ เป็ น ห า ด ท ร า ย ล ะ เอี ย
ของพื้นท้องทะเลโดยทั่วไปเป็นโคลนปนทราย ส่วน ระยะทางที่ไม่ไกลจากกร
บริเวณห่างฝ่ังและปากแม่น้าเป็นโคลน ลักษณะชั้น ท่ี นิ ย ม ข อ ง นั ก ท่ อ ง เที่ ย
ตะกอนที่ผิวหน้าเป็นตะกอนทรายละเอียดผสมโคลนสี ต่างประเทศที่มีจานวน
นา้ ตาล จานวนมากในแต่ละปี

โครงการจัดทาแผนสง่ิ แวดล้อมในพื้นท่เี ขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

รายงานฉบบั สุดทา้ ย

วภาพเชงิ คณุ คา่ ชวี ภาพ ความหลากหลายทาง
วฒั นธรรม เสม็ด ซึง่ มตี ้นเสม็ดขาวและเสมด็ แดง ชีวภาพเชิงมลู คา่
ขน้ึ อยู่มาก พบนกอยา่ งนอ้ ย ๑๐๙
ชนิด ชนดิ ทอ่ี ยู่ในสถานภาพใกลส้ ูญ
พนั ธอุ์ ยา่ งย่งิ (critically
endangered) ไดแ้ ก่ นกนอ็ ดดี้
(Anous stolidus) ชนิดที่อยู่ใน
สถานภาพใกลส้ ญู พนั ธ์ุ
(endangered) ไดแ้ ก่ นกนางนวล
แกลบหงอนใหญ่ (Sterna bergii)
และนกนางนวลแกลบสีกหุ ลาบ (S.
dougallii) มแี นวปะการังรอบเกาะ
เสมด็ ปะการังท่พี บ เช่น ปะการัง
แผ่นตั้ง (Montipora sp.) ปะการงั
เขากวางพมุ่ (Acropora spp.) และ
ปะการังเห็ด (Fungia spp.) เปน็ ตน้
และยังพบดอกไม้ทะเล หนอนดอกไม้
หนอนฉัตร ปลาการ์ตนู บรเิ วณท่ีเกาะ
ทะลุเป็นแหล่งวางไขข่ องเตา่ ทะเล

วศเขตทะเลและเกาะใน จังหวดั ฉะเชิงเทรามชี ายฝ่ังทะเลยาว สภาพภูมินิเวศเขตทะเลและเกาะมี
ญ่มีลักษณะภูมิประเทศท่ี ๑๖.๕๖ กิโลเมตร อย่ใู นเขตอาเภอ ๑ อาเภอ ทรัพยากรทางทะเลท่ีหลากหลาย
ยด สวยงาม และด้วย ๓ ตาบล ไดแ้ ก่ ตาบลทา่ ข้าม ตาบลบางปะ สามารถเอ้ือต่อการดารงชีวิตและ
รุงเทพมหานครทาให้เป็น กง และตาบลสองคลอง อาเภอบางปะกง สร้างรายได้ให้ชุมนได้อย่างดี เช่น
ย ว ทั้ ง ช า ว ไท ย แ ล ะ ช า ว ลักษณะทางธรณสี ัณฐานชายฝั่งของจังหวดั แนวโขดที่เกิดจาก ห อยนางรม
นการไปเยี่ยมเยือนเป็น ฉะเชงิ เทรา แบง่ ออกเป็น ๒ ประเภท คอื (Oyster Reefs) ซ่ึ ง ท า ห น้ า ที่
ชุมชนด้ังเดิมต้องมีการ หาดโคลนระยะทางประมาณ ๑๕.๘๑ เหมือนกับเข่ือนกันคลื่น สามารถ

๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๑๕

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภูมินเิ วศ ความหลากหลายทางชวี

ทางกายภาพ สังคม/ว

ความยาวชายฝ่ังรวมประมาณ ๒๙๒.๕๔ กิโลเมตร ปรับเปล่ยี นลกั ษณะการด

จานวนเกาะมี๖๔ เกาะ คิดเป็นพื้นท่ี ๔๘.๑๐๙ ตาราง ชีพไปตามโครงสร้างทาง

กิโลเมตร โดยจงั หวดั ชลบรุ ีมีเกาะมากท่สี ดุ คอื ๔๗ เกาะ ไป

ได้แก่ เกาะคราม เกาะสีชัง เกาะลา้ น เป็นต้น รองลงมา ชุมชนเกาะล้าน ซึ่ง

คอื จงั หวดั ระยอง ๑๖ เกาะ ได้แก่ เกาะเสม็ด เกาะมันใน พัทยา เป็นเกาะขนาด

เป็นต้น และจังหวัดฉะเชิงเทราเพียง ๑ เกาะ คือ เกาะ ระยะทางห่างจากเมอื งพ

กลางตง้ั อยูบ่ รเิ วณปากแมน่ ้าบางปะกง เกาะที่เป็นแหล่งท่องเท

เดิมเป็นชุมชนที่ประก

ประมง ปัจจุบันเหลือคน

๒๐ อีกร้อยละ ๘๐ ทาง

และบริการ ทั้งทาธุรกิ

รา้ นอาหาร รถเช่า ข่ีจักร

รั บ จ้ า ง ใ น ส ถ า น ป ร ะ ก

ร้านอาหารต่าง ๆ นอก

อ พ ย พ เข้ า ม า ท า ง า น ท

ป ร ะ ช า ก ร แ ฝ ง ดั ง ก ล่ า

ประชากรในพ้ืนท่ี ดังนั้น

ของเกาะล้านจงึ ต้องรอง

แฝงและนักท่องเที่ยวจ

ส่ งผ ล ให้ เกิ ด ปั ญ ห า ต่ า

โดยเฉพาะปัญหายาเสพ

การท่องเท่ียว โดยเกาะล

เคยมปี ญั หายาเสพติดมา

ท้ังคนในชุมชนและนอก

พ้ืนที่ โดยเคยมีผู้มีส่วนเ

เป็นร้อยละ ๖๐ ของคน

โครงการจดั ทาแผนสง่ิ แวดลอ้ มในพ้นื ทเ่ี ขตพัฒนาพเิ ศษภาคตะวนั ออก (ระยะที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

รายงานฉบบั สดุ ท้าย

วภาพเชงิ คณุ คา่ ชวี ภาพ ความหลากหลายทาง
วฒั นธรรม กิโลเมตร และปากแมน่ า้ ระยะทางประมาณ ชวี ภาพเชิงมลู คา่
ดารงชวี ติ และการหาเล้ยี ง ๐.๗๔๔กิโลเมตร เกาะในจงั หวัดฉะเชงิ เทรา
งเศรษฐกิจที่เปลี่ยนแปลง ตดิ เขตอาเภอบางปะกง มจี านวน ๑ เกาะ ช่วยให้ชุมชนประหยัดงบประมาณ
อยู่ในเขตความรับผิดชอบขององค์กร ในการป้องกันภัยพิบัติได้ถึงไร่ละ
งเป็นแขวงหน่ึงของเมือง ปกครองส่วนทอ้ งถนิ่ (เทศบาลตาบลทา่ ขา้ ม) ๔๓๒,๐๐๐ บาทต่อปี (The Nature
ด ๔.๗ ตารางกิโลเมตรมี มีรายงานการพบสัตว์ทะเลหายากที่พบคือ Conservancy, ๒๐๒๐)
พัทยา ๗.๕ กิโลเมตร เป็น โลมาอิรวดี พบมากกว่า ๕๐ ตวั ไดร้ ับการ - การประมาณวา่ แนวปะการงั ทา
ท่ียวทางทะเลใกล้พัทยา ส่งเสรมิ การท่องเทย่ี วชมโลมา โดยพบ หน้าทเ่ี ปน็ ปราการธรรมชาติ ชว่ ย
กอบอาชีพหลักทางการ กระจายทัง้ บรเิ วณปากแม่นา้ บางปะกง บรรเทาความเสย่ี งให้กบั คนทว่ั โลก
นทาอาชีพประมงร้อยละ สาเหตุท่ีพบมากเพราะในเขตจงั หวดั ถึง ๖๓ ล้านคน (The Nature
งานในภาคการท่องเที่ยว ฉะเชิงเทรา มกี ารเลี้ยงหอยนางรมจานวน Conservancy, ๒๐๒๐)
จที่พัก รีสอร์ท โรงแรม มาก ซ่ึงหอยนางรมเปน็ อาหารของโลมาอิร - ก า ร ท า ห น้ า ที่ เป็ น ป ร า ก า ร
รยานยนต์รับจ้าง ทางาน วดี วาฬบรูดา มีรายงานพบเจอ แตเ่ ขา้ มาไม่ ธรรมชาตทิ ่ีช่วยลดทอนกาลงั คลื่นลง
กอบการโรงแรม ที่ พัก ถงึ ปากแม่นา้ บางปะกง พบเจอบรเิ วณเขา ถึง ๙๗% หากไม่มีแนวปะการัง
กจากนี้ยังมีคนนอกพ้ืนที่ สามมุก และเกาะสีชัง เป็นกลุ่มเดยี วกันทพี่ บ เหล่านี้จะก่อให้เกิดความเสียหายแก่
ที่เกาะล้าน โดยจานวน ในเขตอา่ วไทยตอนบน ชุมชนชายฝั่งจานวนมาก (The
าวคิดเป็ น ๒ เท่าของ Nature Conservancy, ๒๐๒๐)
นการจัดการทางดา้ นพ้ืนท่ี จงั หวัดระยอง จังหวัดระยองมีพนื้ ที่บน - ในการประเมินมูลค่าของภูมนิ ิเวศ
งรับประชากรท้ังประชากร ฝ่ังและเกาะตา่ งๆ มเี ส้นแนวชายฝั่งทะเลรวม ของเขตทะเลและเกาะ สามารถใช้
จานวนมากในแต่ละวัน ทั้งหมด ๑๐๕.๖๑ กโิ ลเมตร และจงั หวดั แนวคดิ การประเมนิ มูลค่าที่ไม่ไดเ้ กดิ
าง ๆ ท่ีตามมามากมาย ชลบุรมี ีพื้นทบี่ นฝ่งั และเกาะตา่ ง ๆ จานวน จากการใชโ้ ดยใช้ Contingent
พติดท่ีเข้ามาพร้อม ๆ กับ ๖๖ เกาะ มเี ส้นแนวชายฝั่งทะเลรวมท้ังหมด Valuation Method: CVM เปน็
ล้านถอื เป็นหนึ่งในพ้ืนท่ีที่ ๑๗๐.๑๗ กิโลเมตร ซึง่ จะเห็นวา่ ทงั้ สาม วธิ กี ารท่จี ะวัดมลู คา่ ทางเศรษฐกจิ
าก มีทง้ั ผ้คู า้ และผเู้ สพเปน็ จงั หวดั มพี ้ืนท่ีบนฝ่ังและพืน้ ท่ีเกาะตา่ ง ๆ ของทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละ
กชุมชน รวมถึงเยาวชนใน จานวนมาก สงิ่ แวดล้อมทีไ่ มไ่ ดม้ กี ารซอื้ ขายผ่าน
เก่ียวข้องกับยาเสพติดคิด ตลาด CVM จดอยู่ในกล่มุ เคร่ืองมือ
นในชุมชน แต่ด้วยผู้นาที่ ลกั ษณะทรพั ยากรปา่ ของพ้ืนทชี่ ายฝั่ง การประเมินมลู ค่าสง่ิ แวดลอ้ ม
และเกาะมปี า่ ๓ ชนิด คือ ปา่ พรชุ ายฝง่ั ป่า ทางตรงหรือที่ เรียกวา่ Stated

๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๑๖

สานกั งานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ ม

เขตจดั การตามภมู นิ ิเวศ ความหลากหลายทางชวี
สังคม/ว
ทางกายภาพ
เข้มแข็ง และการร่วมแร
ทาให้สามารถสร้างเครอื ข
ใช้แนวสันติวิธีในการป้อ
เสพติด เน้นการตระห
แก้ปัญหายาเสพติดผา่ น
ของคนในชุมชนโดยปร
ความรุนแรง และเป็นก
เน้นการพึ่งพาตนเองและ
ตนเอง ไม่มีการใชก้ ฎหม
ก ฎ ห ม า ย ท่ี มี เจ้ า ห น
ผู้ดาเนินการ ให้โอกาสแ
ติดได้ปรับเปลี่ยนพฤติก
ในชุมชนคอยให้กาลังใจ
ความช่วยเหลือตามกาล
บาบัด" จนทาให้ลดและ
กับยาเสพติดได้สาเร็จแล
การป้องกันยาเสพตดิ ในช

โครงการจัดทาแผนสิ่งแวดล้อมในพ้ืนทเี่ ขตพัฒนาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

รายงานฉบับสดุ ท้าย

วภาพเชิงคุณคา่ ชีวภาพ ความหลากหลายทาง
วฒั นธรรม ชายหาดและปา่ ชายเลน ทรัพยากรสาคัญใน ชวี ภาพเชงิ มลู คา่
รงร่วมใจของคนในชุมชน เขตทะเลและเกาะได้แก่ สตั ว์ทะเล ไดแ้ ก่
ข่ายชุมชนให้เข้มแขง็ และ กลุ่มโลมา วาฬ พะยูน ซึ่งถือเป็นสัตวห์ ายาก Preference เปน็ วธิ กี ารประเมนิ
องกันและแก้ไขปัญหายา โดยการตง้ั คาถามเก่ียวกบั ความเตม็
หนักรู้ การดาเนินการ ส่วนพชื พรรณทีพ่ บกระจายหรือมกี าร ใจของผบู้ รโิ ภคที่จะยอมจา่ ยเพ่ือ
นพลังความร่วมแรงร่วมใจ ปลูกในพื้นที่บริเวณรมิ ทะเล เกาะ ได้แก่ เพอ่ ใหด้ าเนนิ มาตรการการปรับปรุง
ราศจากวิธีการใดๆ ท่ีใช้ มะพร้าว สารภีทะเล ตีนเป็ดทะเล ตีนเป็ด คณุ ภาพสิง่ แวดล้อมใหด้ ีขนึ้ วธิ ีการ
การเข้าร่วมโดยสมัครใจ ทราย ประดู่ เสมด็ ขาว เสม็ดแดง ไทรย้อย Stated Preference มี ๒ วธิ ีคือ
ะรบั ผิดชอบตอ่ ปญั หาของ เตยหนาม รกั ทะเล ปอทะเล เหงอื กปลาหมอ CVM (Contingent Valuation
มายหรือกระบวนการทาง โคลงเคลง ปรงหนู ปรงทอง ผกั บ้งุ ทะเล เปน็ Method) และ Choice
น้ า ท่ี ข อ งภ า ค รั ฐ เป็ น ต้น Experiment (CE) หลักการของ
แก่ผู้ท่ีเกี่ยวข้องกับยาเสพ CVM ซ่ึงเป็นวิธีการท่ีใช้กันค่อนข้าง
กรรมของตนเอง โดยมีคน มรี ายงานวจิ ยั พรรณไม้ประจาถิ่น ซงึ่ ใน แพร่หลาย คือ การสอบถามความ
จ ให้อภัยและเสนอแนะ หมเู่ กาะมัน จังหวัดระยองพบไมห้ ายาก เตม็ ใจของผ้บู ริโภคหรือประชาชน
ลัง หรือท่ีเรียกว่า "ชุมชน หลายชนิด เช่น เขม็ ขาว (Ixora โดยท่วั ไปท่จี ะจ่ายเพ่ือท่ีจะรักษา
ะแก้ไขปัญหาที่เกี่ยวข้อง dolichophylla K. Schum.) เป็นพืชถน่ิ ปรบั ปรุง หรือฟื้นฟูคณุ ภาพ
ละได้รับรางวัลดีเด่นด้าน เดยี วท่ีพบเฉพาะแถบภาคตะวนั ออก ไดแ้ ก่ สง่ิ แวดลอ้ มให้ดขี น้ึ จงึ สามารถคิด
ชุมชน ระยอง จันทบุรี และตราด และตามชายหาด มูลคา่ จากส่งิ ที่ประชาชนเต็มใจจา่ ย
พบไมห้ ายากอกี สองชนิดคือ เทียนเล เพอ่ื ฟนื้ ฟูสิ่งแวดล้อมในเขตพืน้ ท่ี
(Pemphis acidula J.R. & G.Forst.) และ เกาะและทะเล ซงึ่ จากข้อมลู ทไ่ี ด้
หมันทะเล (Cordia subcordataLam.) ท่ี จากชมรมประมงพน้ื บา้ นอ่าวอดุ ม
น่ากังวลคือ ยังมีไมต้ ่างถิ่น ๒ ชนดิ คือ สามารถสรปุ จากการบนั ทกึ การ
ผกากรอง (Lantana camara L.) และ ปลอ่ ยแม่ปกู ลบั ส่ธู รรมชาติ ในปี
สาบเสอื (Chromolaena odoratum (L.) ๒๕๖๔ มกี ารปล่อยแม่ปคู ดิ เป็น
R.M.King & H.Rob.) ท่ีแพร่เข้าสพู่ ้ืนทไี่ ดเ้ อง มูลคา่ ทั้งหมด ๑๗,๐๒๕ บาท ในปี
และมจี านวนประชากรมาก และท้งั สองชนดิ ๒๕๖๓ มีการปล่อยแมป่ ูคดิ เปน็
นี้ถกู จดั อยู่ในบญั ชไี ม้ตา่ งถนิ่ รุกรานทีส่ าคัญ มลู ค่าท้งั หมด ๑๐๐,๑๖๒ บาท และ
อาจตอ้ งมีการควบคุมไม่ให้แพรก่ ระจายมาก ในปี ๒๕๖๒ มกี ารปล่อยกุง้ และปู

๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๑๗

สานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดล้อม

เขตจดั การตามภูมินเิ วศ ความหลากหลายทางชวี
สังคม/ว
ทางกายภาพ

หมายเหตุ: ตวั หนงั สอื ทขี่ ีดเสน้ ใต้เปน็ ชนดิ พนั ธุส์ าคัญ หายาก และชวี ภาพท่มี คี วามสาคญั ต่อพืน้ ท

โครงการจดั ทาแผนสงิ่ แวดล้อมในพื้นท่เี ขตพัฒนาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕

รายงานฉบับสดุ ทา้ ย

วภาพเชงิ คณุ คา่ ชวี ภาพ ความหลากหลายทาง
วัฒนธรรม เกินไป (ภานุมาศและนิศาภทั ร,์ ๒๕๕๓) ชีวภาพเชงิ มลู ค่า

ที่นัน้ ประโยชน์ของพืชพรรณและป่าไม้ใน คิดเปน็ มลู ค่าท้งั หมด ๑๔๔,๗๒๕
พ้ืนท่รี มิ ทะเลและหมู่เกาะนอกจากจะเปน็ พืช บาท มูลคา่ เฉลี่ยอยทู่ ี่ ๘๗,๓๐๔
อาห าร สมุนไพ รได้แล้ว ป ระโยชน์อีก บาท
ประการหนึ่งท่ีสาคัญมากคือ การช่วยลด
ความรุนแรงของกระแสลมและคล่ืน ท่ีพัด
เข้าชายฝ่ัง และช่วยลดการกัดเซาะพ้ืนท่ี
ชายฝั่งได้อกี ด้วย

๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๑๘

สานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดล้อม รายงานฉบับสุดท้าย

๔.๒.๓ ทรัพยากรดนิ และการใชป้ ระโยชนท์ ี่ดิน
๔.๒.๓.๑ สถานการณ์ทรัพยากรดนิ
สภาพพ้ืนท่ีโดยท่ัวไปของจังหวัดฉะเชิงเทรา ชลบุรี และระยองเป็นชายฝั่งทะเล ลักษณะส่วน

ใหญ่เป็นท่ีราบลอนคลื่นภูเขา และท่ีสูงอยู่บริเวณตอนกลาง ดินส่วนใหญ่เป็นดินปนทราย ระบายน้าได้ดี
ไม่อุดมสมบูรณ์ บริเวณท่ีมีน้าทะเลท่วมถึงจะเป็นดินโคลนหรือดินเหนียว ส่วนดินท่ีเกิดจากการสลายตัวของ
หินบะซอลต์ หินปูนในบริเวณที่สูง เหมาะแก่การปลูกพืชสวน เช่น เงาะ ทุเรียน มังคุด และบริเวณท่ีราบลุ่ม
แม่นา้ มีดินอัลลเู วียนที่เหมาะสมใช้ทานา

สาเหตุการเส่ือมโทรมของทรัพยากรดิน จากการสารวจดินของกรมพัฒนาท่ีดิน พบว่าจังหวัด
ฉะเชิงเทราและชลบุรี มีปัญหาเรื่องดินเปร้ียว ซ่ึงการเกิดดินเปรี้ยวและดินเค็มอาจเกิดโดยธรรมชาติหรือเกิด
จากการกระทาของมนุษย์ ซ่ึงสารเคมีบางชนิดอาจส่งผลต่อค่า pH หรือปรมิ าณเกลือท่ีสะสมในดิน นอกจากน้ี
การปลูกพืชซ้าซากและพืชเชิงเด่ียวเป็นเวลานาน ยังส่งผลต่อปริมาณธาตุอาหารและความสมบูรณ์ของดินอีก
ดว้ ย ปัญหาการเสื่อมประสทิ ธิภาพของดินเกิดจากการเลอื กพืชปลูกไม่เหมาะสมกับสภาพของดิน การปนเป้ือน
ของดนิ มีการใช้ปยุ๋ เคมีและสารเคมที างการเกษตรจานวนมาก ซ่ึงปยุ๋ เคมเี ม่ือใช้ตดิ ต่อกันเป็นเวลานานจะทาให้
ดินเปร้ียว มีสภาพความเป็นกรดสูง และการใช้สารเคมีกาจัดศัตรูพืช (Pesticides) ทาให้ดินเป็นแหล่งสะสม
สารเคมีท่มี ีผลตกคา้ ง (สานักงานสิ่งแวดลอ้ มภาคท่ี ๑๓ (ชลบุรี), ๒๕๖๑)

สถานการณ์ทรัพยากรดิน จากข้อมูลของกรมพัฒนาท่ีดิน ในปี พ.ศ. ๒๕๖๑ พบว่า จังหวัด
ฉะเชิงเทรามีกลุ่มชุดดินทั้งหมด ๓๔ กลุ่ม ส่วนใหญ่เป็นกลุ่มชุดดินชุดที่ ๓ ซ่ึงมีพ้ืนท่ี ๓๕๖,๗๘๖.๒ ไร่ โดยมี
ลกั ษณะเด่นคือเปน็ กลุ่มดนิ เหนยี วลกึ มากทีเ่ กิดจากตะกอนน้ากร่อย อาจพบชั้นดนิ เลนของตะกอนน้าทะเลท่ไี ม่
มศี ักยภาพก่อให้เกิดเป็นดินกรดกามะถันภายในความลึก ๑๕๐ เซนตเิ มตรจากผิวดิน ปฏิกิริยาดินเป็นกลางถึง
เป็นด่าง การระบายน้าเลว มีความอุดมสมบูรณ์ปานกลางถึงสูง มีการใช้ประโยชน์เพื่อการทานาหรือยกร่อง
ปลูกพชื ผกั และผลไม้ ซ่งึ ไมค่ ่อยมีปัญหาในการใช้ประโยชนท์ ่ดี นิ

จังหวัดชลบุรีมีกลุ่มชุดดินทั้งหมด ๔๘ กลุ่ม และจังหวัดระยองมีกลุ่มชุดดิน ๓๘ กลุ่ม โดยท้ัง
สองจังหวัดพบกลุ่มชุดดินส่วนใหญ่คือกลุ่มชุดดินท่ี ๓๕ มีพ้ืนท่ี ๕๘๑,๓๐๕.๑ ไร่ และ ๕๓๗,๙๓๒.๒ ไร่
ตามลาดับ โดยกล่มุ ดินชุดที่ ๓๕ มีลักษณะเด่นคอื เป็นดินร่วนหยาบลึกปานกลางท่ีเกิดจากการสลายตัวหรือพัด
พาตะกอนเนื้อหยาบมาทับถมบนชั้นหินผุในช่วงความลึก ๕๐ - ๑๐๐ เซนติเมตรจากผิวดิน มีปฏิกิริยาดินเป็น
กรดจัดมาก การระบายน้าดีถึงดีปานกลาง และมีความอุดมสมบูรณ์ต่า ส่วนใหญ่เป็นป่าเต็งรัง ป่าละเมาะและ
ไม้พุ่ม พืชไร่ที่ปลูกได้ ได้แก่ ปอ ข้าวโพด ถั่วเขียว แตงโม แต่มักให้ผลผลิตต่า ซ่ึงในช่วงฤดูฝน ดินเปียกแฉะ
เกินไปสาหรบั พืชไรบ่ างชนิด และหนา้ ดินคอ่ นขา้ งเปน็ ทรายหนา

จากตารางที่ ๔ - ๗๐ พบว่า ในปี พ.ศ. ๒๕๖๑ พ้ืนที่เขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออกมีดิน
ที่มีความอุดมสมบูรณ์สูง ๗๙,๕๒๕ ไร่ อุดมสมบูรณ์ปานกลาง ๒๓๒,๒๗๐๙ ไร่ และอุดมสมบูรณ์ต่า
๔,๓๕๑,๑๘๒ ไร่ จังหวัดฉะเชิงเทรา พบดินส่วนใหญ่เปน็ ดินทมี่ ีความอุดมสมบูรณ์ต่า มีพ้ืนที่ ๑,๓๔๙,๒๘๑ ไร่
กระจายตัวอยู่บริเวณอาเภอพนมสารคาม อาเภอแปลงยาว อาเภอสนามชัยเขต และอาเภอท่าตะเกียบ
รองลงมาคือดินที่มีความอุดมสมบูรณ์ ปานกลาง มีพื้นที่ ๑๗๕,๔๖๖๖ ไร่ กระจายตัวอยู่บริเวณ
อาเภอบางน้าเปรี้ยว อาเภอราชสาส์น อาเภอบางคล้า อาเภอคลองเข่ือน อาเภอบ้านโพธ์ิ อาเภอบางปะกง

โครงการจดั ทาแผนสิ่งแวดล้อมในพน้ื ทเี่ ขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๑๙

สานกั งานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดล้อม รายงานฉบบั สุดทา้ ย

และอาเภอฉะเชิงเทรา และน้อยสุดคือดินท่ีมีความอุดมสมบูรณ์สูง มีพ้ืนที่ ๕๑,๑๙๑ ไร่ โดยพบดินท่ีมี
ความอุดมสมบูรณ์สูงในตาบลสองคลอง ตาบลท่าข้าม และตาบลบางปะกง อาเภอบางปะกง จังหวัดชลบุรี
พบดินส่วนใหญ่มีความอุดมสมบูรณ์ต่า มีพื้นท่ี ๑,๓๔๙,๒๘๑ ไร่ รองลงมาคือดินที่มีความอุดมสมบูรณ์
ปานกลาง มีพ้ืนท่ี ๓๔๙,๕๙๗ ไร่ พบในบริเวณอาเภอพานทอง อาเภอพนัสนิคม และอาเภอบ่อทอง
และน้อยสุดคือดินที่มีความอุดมสมบูรณ์สูง มีพื้นท่ี ๒,๙๙๑ ไร่ พบอยู่ในอาเภอเมืองชลบุรี และจังหวัดระยอง
พบดินส่วนใหญ่มีความอุดมสมบูรณ์ต่า มีพื้นท่ี ๑,๖๕๒,๖๒๐ ไร่ รองลงมาคือดินท่ีมีความอุดมสมบูรณ์
ปานกลาง มีพื้นที่ ๒๑๘,๔๔๖ ไร่ พบอยู่ในอาเภอเขาชะเมา อาเภอวังจันทร์ อาเภอเมืองระยอง
และอาเภอแกลง น้อยสดุ คือดินทมี่ ีความอดุ มสมบูรณ์สูง มพี ้ืนที่ ๒๕,๓๔๓ ไร่ พบบรเิ วณอาเภอแกลง ดังภาพที่
๔ - ๘๑

จากข้อมูลความเป็นกรด-ด่างของกรมพัฒนาที่ดิน ปี พ.ศ. ๒๕๖๑ พบว่า จังหวัดฉะเชิงเทรามี
ดินกรดจัดถึงด่างปานกลางในบริเวณอาเภอคลองเขื่อน อาเภอบ้านโพธ์ิ อาเภอบางปะกง และอาเภอเมือง
ฉะเชิงเทรา และพบดินกรดจัดมากบรเิ วณอาเภอบางน้าเปรย้ี ว อาเภอบางคล้า อาเภอราชสาส์น และบางส่วน
ในอาเภอพนมสารคามและอาเภอสนามชัยเขต จังหวัดชลบุรีพบดินกรดจัดมากส่วนใหญ่อยู่ในบริเวณอาเภอ
บางละมุง อาเภอศรีราชา อาเภอบ้านบึง อาเภอหนองใหญ่ และพบดินกรดเล็กน้อย และดินกรดปานกลางใน
บริเวณอาเภอบ่อทอง จังหวัดระยองพบดินกรดจัดมากบริเวณอาเภอวังจันทร์ อาเภอเขาชะเมา อาเภอแกลง
และอาเภอเมอื งระยอง ดงั ภาพท่ี ๔ - ๘๒

ตารางที่ ๔ - ๗๐ แสดงความอดุ มสมบูรณ์ของดนิ ในพ้นื ทีเ่ ขตพัฒนาพิเศษภาคตะวนั ออก

จงั หวัด ระดบั ความอดุ มสมบูรณ์ของดิน (ไร)่

สงู ปานกลาง ตา่
๑,๓๔๙,๒๘๑
ฉะเชิงเทรา ๕๑,๑๙๑ ๑๗๕,๔๖๖๖ ๑,๓๔๙,๒๘๑
๑,๖๕๒,๖๒๐
ชลบรุ ี ๒,๙๙๑ ๓๔๙,๕๙๗ ๔,๓๕๑,๑๘๒

ระยอง ๒๕,๓๔๓ ๒๑๘,๔๔๖

รวม ๗๙,๕๒๕ ๒๓๒,๒๗๐๙

ทีม่ า: กรมพัฒนาท่ีดนิ (๒๕๖๑)

โครงการจัดทาแผนสิ่งแวดล้อมในพื้นทเี่ ขตพัฒนาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๒๐

สานกั งานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม รายงานฉบบั สุดท้าย

ภาพท่ี ๔ - ๘๑ ความอดุ มสมบรู ณข์ องดินในพ้นื ที่เขตพัฒนาพิเศษภาคตะวนั ออก ปี พ.ศ. ๒๕๖๑

โครงการจัดทาแผนสง่ิ แวดล้อมในพื้นท่ีเขตพฒั นาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๒๑

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดล้อม รายงานฉบับสุดท้าย

ภาพท่ี ๔ - ๘๒ ความเปน็ กรด-ดา่ งของดนิ ในพ้นื ท่เี ขตพัฒนาพิเศษภาคตะวนั ออก ปี พ.ศ. ๒๕๖๑

โครงการจดั ทาแผนสง่ิ แวดล้อมในพน้ื ท่ีเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๒๒

สานกั งานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม รายงานฉบบั สดุ ท้าย

๔.๒.๓.๒ สถานการณ์การใชป้ ระโยชน์ทดี่ นิ
จากข้อมูลการใช้ประโยชน์ท่ีดินของกรมพัฒนาท่ีดิน พบว่า ในปี พ.ศ. ๒๕๖๓ พื้นที่เขตพัฒนา
พเิ ศษภาคตะวันออกมพี ื้นท้ังหมด ๘,๒๙๑,๒๕๐ ไร่ พบวา่ มีการใชป้ ระโยชนท์ ่ีดนิ เพื่อการเกษตรกรรมมากทส่ี ุด
มีพื้นท่ี ๕,๓๙๑,๓๙๐ ไร่ รองลงมาคอื พื้นที่ป่าไม้ ๑,๓๑๗,๙๖๒ ไร่ พ้ืนท่ีเขตท่ีอยูอ่ าศัย ๕๓๑,๘๒๗ ไร่ พื้นท่ีน้า
๒๗๖,๗๒๗ ไร่ พ้ืนที่อุตสาหกรรม ๒๗๕,๗๒๒ ไร่ สถานที่ราชการ การสาธารณูปโภคและสาธารณูปการ
๒๓๐,๖๖๒ ไร่ พ้ืนที่เขตพาณิชยกรรม ๙๓,๘๑๕ ไร่ พื้นท่ีบ่อลูกรัง บ่อทราย บ่อดิน และเหมืองเก่า ๗๖,๗๑๑
ไร่ พื้นท่ีสีเขียวเพื่อนันทนาการ ๕๙,๓๘๒ ไร่ พ้ืนท่ีวา่ ง ๓๒,๔๗๙ ไร่ เหมืองแร่ ๓,๖๕๔ ไร่ หาดทราย ๕๕๖ ไร่
และนอ้ ยท่สี ดุ คอื พืน้ ท่รี อการพัฒนา ๓๖๓ ไร่ รายละเอียดดังตารางท่ี ๔ - ๗๑
จังห วัด ฉะเชิ งเท รามี พ้ื น ท่ี ทั้ งห ม ด ๓ ,๓ ๔ ๔ ,๓ ๗ ๕ ไร่ พ บ ว่า มี ก ารใช้ป ระโยช น์
เพ่ือการเกษตรกรรมมากที่สุด มีพื้นท่ี ๒,๓๗๔,๒๕๕ ไร่ รองลงมาคือพื้นที่ป่าไม้ ๖๑๕,๗๙๗ ไร่ และน้อยที่สุด
คือพื้นที่ว่าง ๕,๖๘๕ ไร่ จังหวัดชลบุรีมีพื้นที่ทั้งหมด ๒,๗๒๖,๘๗๕ ไร่ พบว่า มีการใช้ประโยชน์ที่ดิน
เพื่อการเกษตรกรรมมากที่สุด มีพื้นท่ี ๑,๕๒๘,๕๑๐ ไร่ รองลงมาคือพื้นที่ป่าไม้ ๔๓๐,๒๕๒ ไร่ และน้อยท่ีสุด
คือพ้ืนที่รอการพัฒนา ๗๘ ไร่ จังหวัดระยองมีพ้ืนท่ีทั้งหมด ๒,๒๒๐,๐๐๐ ไร่ พบว่า มีการใช้ประโยชน์ท่ีดิน
เพ่ือการเกษตรกรรมมากท่ีสุด มีพ้ืนที่ ๑,๔๘๘,๖๒๕ ไร่ รองลงมาคือพ้ืนที่ป่าไม้ ๒๗๑,๙๑๓ ไร่ และน้อยท่ีสุด
คือพนื้ ทีร่ อการพัฒนา ๓๖๓ ไร่

ตารางท่ี ๔ - ๗๑ สรุปการใชท้ ่ีดนิ ของ ๓ จงั หวัดเขตพัฒนาพเิ ศษภาคตะวนั ออก ปี พ.ศ. ๒๕๖๓

ประเภทการใช้ที่ดนิ ฉะเชิงเทรา* ชลบรุ ี ระยอง รวม
(ไร่) (ไร)่ (ไร่) (ไร)่
พ้ืนทีอ่ ยู่อาศยั ๑๒๒,๘๒๒ ๒๖๐,๔๔๐ ๑๔๘,๕๖๕ ๕๓๑,๘๒๗
พน้ื ทพ่ี าณิชยกรรม ๑๐,๑๔๘
สถานท่ีราชการ ๒๗,๔๑๓ ๖๓,๖๗๕ ๑๙,๙๙๒ ๙๓,๘๑๕
การสาธารณปู โภคและสาธารณูปการ ๑๖,๓๑๓ ๗๑,๐๘๓ ๓๗,๒๕๗ ๑๓๕,๗๕๓
พ้ืนท่สี เี ขยี วเพ่อื นนั ทนาการ ๘,๗๙๔ ๕๔,๙๙๖ ๒๓,๖๐๐ ๙๔,๙๐๙
พน้ื ที่อุตสาหกรรม ๔๗,๒๔๑ ๓๙,๗๕๙ ๑๐,๘๒๙ ๕๙,๓๘๒
พ้นื ที่เกษตรกรรม ๑๒๑,๔๐๒ ๑๐๗,๐๗๙ ๒๗๕,๗๒๒
๒,๓๗๔,๒๕๕ ๑,๕๒๘,๕๑๐ ๑,๔๘๘,๖๒๕ ๕,๓๙๑,๓๙๐
นา ๗๘๑,๑๕๔ ๑๒๖,๐๑๘ ๔๐,๖๕๒ ๙๔๗,๘๒๔
พชื ไร่ ๓๑๙,๙๕๙ ๕๑๙,๘๖๙ ๒๒๙,๐๗๕ ๑๐๖,๘๙๐๓
ไมย้ นื ตน้ ๗๗๐,๖๑๓ ๖๒๓,๕๐๘ ๙๗๘,๕๒๕ ๒,๓๗๒,๖๔๖
ไม้ผล ๗๔,๔๗๔ ๘๐,๘๖๖ ๑๒๓,๘๖๔ ๒๗๙,๒๐๔
พชื สวน ๔,๘๔๔ ๔,๑๓๖
ทงุ่ หญา้ เลย้ี งสัตวแ์ ละโรงเรอื นเลี้ยงสัตว์ ๑๘,๙๙๖ ๔๕,๑๒๙ ๕๕๙ ๙,๕๓๙
พืชนา้ ๑๔ ๒,๑๘๓ ๖๖,๓๐๘
สถานที่เพาะเลยี้ งสัตว์น้า ๓๔๘,๙๐๑ ๖๙
เกษตรผสมผสาน/ไร่นาสวนผสม ๕๐,๔๓๒ ๘๓,๒๕๖ ๒๑๑ ๒๙๔
นาเกลอื ๔,๘๖๘ ๔๔,๔๙๒ ๔๐,๐๒๐ ๔๗๒,๑๗๗
พ้ืนที่ปา่ ไม้ ๑,๑๖๗ ๗๓,๕๓๖ ๑๖๘,๔๖๐
พื้นทน่ี ้า ๖๐.๖๑๕,๗๙๗ ๔๓๐,๒๕๒
๙๘,๘๓๑ ๘๖,๓๐๘ - ๖,๐๓๕
๒๗๑,๙๑๓ ๑,๓๑๗,๙๖๒
๙๑,๕๘๘
๒๗๖,๗๒๗

โครงการจดั ทาแผนสิ่งแวดลอ้ มในพืน้ ทเี่ ขตพฒั นาพเิ ศษภาคตะวนั ออก (ระยะที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๒๓

สานกั งานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดล้อม รายงานฉบับสุดทา้ ย

ประเภทการใช้ทดี่ ิน ฉะเชิงเทรา* ชลบุรี ระยอง รวม
(ไร)่ (ไร)่
(ไร่) (ไร)่
๑๑,๗๗๕ ๗๖,๗๑๑
บ่อลูกรงั /ทราย/ดิน/เหมอื งเกา่ ๑๗,๐๗๖ ๔๗,๘๖๐ ๒๘๕ ๓๖๓

พน้ื ทร่ี อการพฒั นา - ๗๘ ๗,๐๖๖ ๓๒,๔๗๙
๔๗๘ ๕๕๖
พน้ื ทว่ี า่ ง ๕,๖๘๕ ๑๙,๗๒๘ ๙๔๘
๓,๖๕๔
หาดทราย - ๗๘ ๒,๒๒๐,๐๐๐ ๘,๒๙๑,๒๕๐

เหมอื งแร่ - ๒,๗๐๖

รวม ๓,๓๔๔,๓๗๕ ๒,๗๒๖,๘๗๕

หมายเหต:ุ * ขอ้ มลู การใช้ประโยชน์ทดี่ นิ ของจงั หวดั ฉะเชงิ เทราเปน็ ข้อมูลปี พ.ศ. ๒๕๖๑

ทมี่ า: กรมพฒั นาที่ดิน (๒๕๖๓)

โครงการจดั ทาแผนส่งิ แวดลอ้ มในพน้ื ท่เี ขตพฒั นาพเิ ศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๒๔

สานักงานนโยบายและแผนทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดล้อม รายงานฉบบั สดุ ท้าย

ภาพท่ี ๔ - ๘๓ ประเภทการใชป้ ระโยชนท์ ่ดี ินในพื้นทเ่ี ขตพฒั นาพเิ ศษภาคตะวันออก ปี พ.ศ. ๒๕๖๓

โครงการจัดทาแผนสิ่งแวดล้อมในพน้ื ท่เี ขตพฒั นาพเิ ศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๒๕

สานกั งานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดล้อม รายงานฉบบั สดุ ท้าย

แนวโน้มและสาเหตุการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ท่ีดิน จากตารางที่ ๔ - ๗๒ พบว่า
จังหวัดฉะเชิงเทรามีแนวโน้มการลดลงของพ้ืนท่ีป่าไม้ โดยในปี พ.ศ. ๒๕๖๓ มีอัตราลดลงร้อยละ ๔.๔๔
จากปี พ.ศ. ๒๕๕๖ เช่นเดียวกบั พื้นทเี่ กษตรกรรมทีม่ ีแนวโน้มลดลง โดยในปี พ.ศ. ๒๕๖๓ มอี ัตราลดลงร้อยละ
๐.๑๒ จากปี พ.ศ. ๒๕๕๖ นอกจากนี้ยังพบแนวโน้มการเพ่ิมขึ้นอย่างต่อเน่ืองของพื้นท่ีอยู่อาศัย
พื้นท่ีพาณิชยกรรม สถานท่ีราชการ และพื้นที่สีเขียวเพ่ือนันทนาการ โดยในปี พ.ศ. ๒๕๖๓ มีอัตราเพิ่มข้ึน
ร้อยละ ๑๔.๙๑ ร้อยละ ๙.๔๘ ร้อยละ ๕.๓๘ และร้อยละ ๔.๕๘ จากปี พ.ศ. ๒๕๕๖ ตามลาดับ ในขณะที่
พ้ืนที่การสาธารณูปโภคและสาธารณูปการมีแนวโน้มลดลง โดยในปี พ.ศ. ๒๕๖๓ มีอัตราลดลงร้อยละ ๒.๓๗
จากปี พ.ศ. ๒๕๕๖ และพบว่าพื้นที่อุตสาหกรรมมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น โดยในปี พ.ศ. ๒๕๖๓ มีอัตราเพิ่มขึ้นร้อย
ละ ๑๙.๒๘ จากปี พ.ศ. ๒๕๕๖

ตารางที่ ๔ - ๗๒ การใช้ประโยชน์ทีด่ ินของจงั หวัดฉะเชิงเทรา ปี พ.ศ. ๒๕๕๖ – ๒๕๖๑

ประเภทการใชท้ ด่ี นิ พ.ศ. ๒๕๕๖ พ.ศ. ๒๕๕๙ พ.ศ. ๒๕๖๑ อตั ราการ
เปลี่ยนแปลง*
พ้นื ที่ (ไร่) รอ้ ยละ พื้นที่ (ไร่) ร้อยละ พน้ื ที่ (ไร)่ ร้อยละ
๑๔.๙๑
พื้นทอี่ ยู่อาศยั ๑๐๖,๘๘๖ ๓.๒๐ ๑๑๘,๑๕๙ ๓.๕๓ ๑๒๒,๘๒๒ ๓.๖๗ ๙.๔๘
๕.๓๘
พน้ื ทพ่ี าณิชยกรรม ๙,๒๖๙ ๐.๒๘ ๙,๖๒๐ ๐.๒๙ ๑๐,๑๔๘ ๐.๓๐ -๒.๓๗
๔.๕๘
สถานที่ราชการ ๒๖,๐๑๔ ๐.๗๘ ๒๗,๑๓๔ ๐.๘๑ ๒๗,๔๑๓ ๐.๘๒ ๑๙.๒๘
-๐.๑๒
การสาธารณปู โภคและสาธารณปู การ ๑๖,๗๐๙ ๐.๕๐ ๑๗,๔๓๔ ๐.๕๒ ๑๖,๓๑๓ ๐.๔๙ -๔.๔๔
๑.๗๖
พื้นทส่ี เี ขยี วเพอ่ื นนั ทนาการ ๘,๔๐๙ ๐.๒๕ ๘,๗๓๓ ๐.๒๖ ๘,๗๙๔ ๐.๒๖ -๐.๘๓
-๑๐๐.๐๐
พ้นื ท่ีอุตสาหกรรม ๓๙,๖๐๖ ๑.๑๘ ๔๕,๐๗๙ ๑.๓๕ ๔๗,๒๔๑ ๑.๔๑ ๒๓๘.๘๐

พืน้ ที่เกษตรกรรม ๒,๓๗๗,๐๑๐ ๗๑.๐๗ ๒,๓๗๓,๘๓๕ ๗๐.๙๘ ๒,๓๗๔,๒๕๕ ๗๐.๙๙ ๐
๐
พื้นทป่ี า่ ไม้ ๖๔๔,๓๘๘ ๑๙.๒๗ ๖๒๕,๐๒๔ ๑๘.๖๙ ๖๑๕,๗๙๗ ๑๘.๔๑

พืน้ ท่นี ้า ๙๗,๑๒๔ ๒.๙๐ ๙๘,๒๔๓ ๒.๙๔ ๙๘,๘๓๑ ๒.๙๖

บ่อลูกรงั /ทราย/ดนิ /เหมืองเกา่ ๑๗,๒๑๙ ๐.๕๑ ๑๖,๓๙๒ ๐.๔๙ ๑๗,๐๗๖ ๐.๕๑

พื้นทร่ี อการพัฒนา ๖๓ ๐.๐๐ ๐ ๐.๐๐ ๐ ๐.๐๐

พน้ื ทว่ี ่าง ๑,๖๗๘ ๐.๐๕ ๔,๗๒๒ ๐.๑๔ ๕,๖๘๕ ๐.๑๗

หาดทราย ๐๐ ๐๐ ๐๐

เหมืองแร่ ๐๐ ๐๐ ๐๐

รวม ๓,๓๔๔,๓๗๕ ๑๐๐ ๓,๓๔๔,๓๗๕ ๑๐๐ ๓,๓๔๔,๓๗๕ ๑๐๐

หมายเหตุ : *อัตราการเปลย่ี นแปลง เป็นข้อมูลเปรียบเทยี บระหว่างปี พ.ศ ๒๕๕๖ และ ปี พ.ศ. ๒๕๖๑

ท่มี า: กรมพัฒนาท่ดี นิ (๒๕๖๓)

จากตารางท่ี ๔ - ๗๓ พบว่า จังหวัดชลบุรีมีแนวโน้มการเพ่ิมข้ึนของพื้นท่ีป่าไม้ โดยในปี
พ.ศ. ๒๕๖๓ มีอัตราเพ่ิมขึ้นร้อยละ ๑.๘๑ จากปี พ.ศ. ๒๕๕๖ พบพื้นที่เกษตรกรรมมีแนวโน้มลดลง โดยในปี
พ.ศ. ๒๕๖๓ มีอัตราลดลงร้อยละ ๑๐.๐๕ จากปี พ.ศ. ๒๕๕๖ นอกจากน้ียังพบแนวโน้มการเพ่ิมข้ึนอย่าง
ตอ่ เน่อื งของพน้ื ที่อยู่อาศัย พื้นทพ่ี าณิชยกรรม สถานท่รี าชการ พ้ืนท่ีการสาธารณูปโภคและสาธารณปู การ และ
พื้นที่สีเขียวเพื่อนันทนาการ โดยในปี พ.ศ. ๒๕๖๓ มีอัตราเพิ่มขึ้นร้อยละ ๓๒.๑๙ ร้อยละ ๒๙.๑๑
ร้อยละ ๗.๒๘ ร้อยละ ๑๕.๑๐ และร้อยละ ๒๔.๑๗ จากปี พ.ศ. ๒๕๕๖ ตามลาดับ และพบว่าพ้ืนที่
อุตสาหกรรมมีแนวโนม้ เพม่ิ ข้นึ โดยในปี พ.ศ. ๒๕๖๓ มีอตั ราเพ่มิ ขน้ึ รอ้ ยละ ๒๐.๗๒ จากปี พ.ศ. ๒๕๕๖

โครงการจัดทาแผนสงิ่ แวดลอ้ มในพื้นที่เขตพัฒนาพิเศษภาคตะวนั ออก (ระยะท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๖๕-๒๕๖๙ ๔ - ๒๒๖