The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by soranlalo2021, 2021-03-30 17:14:54

Birawari bo FlipBook-pdf

Birawari bo FlipBook-pdf

‫يةكطرتني كؤمةلَةو شؤرِشطيَ ِران‬

‫ئةو سةةردةمةي كة لة ةشاخ بووم‪ ،‬دةنطؤى ئةوة هةبوو كة كؤمةلَةى ِرةنجدةرانى‬
‫كورد سةتانء يةكَيتى شةؤِر شةطَيرانى كورد ةستان يةكبطرنء هةر بة ناوى يةكيَتى‬
‫ني ةشتماني كوردسةتانةوة لة سةةر بيرى سةؤشةيال ديموكرات كار بكةن‪ .‬لة دواى ِراثةرِين‬
‫ةئةو دةنطؤ يةة كةارى بؤ كرا‪ .‬لةة كؤ ةتايي ‪ ،1991‬كؤ مةةَةلةي ِرة ن ةجدةراني كورد سة تةان‬
‫ثلنيؤميَكي لة هةءليَر بة سةت كة منيش وةك ئةندامي ثلنيؤم بة شةداري كؤبوونةوةكان‬
‫بووم‪ .‬كؤبوو ةنةوةء وتوو َيةذة كةان نزي ةكةى سةآ رِؤذي خةا ةيا نةد‪ .‬بةة زؤري نةةى دةنطي‬
‫ئةنداماني ثلنيؤم بِرياردرا كة لةطةلأ يةكيَتى شةؤرِ شةطيَِراني كورد ةستان يةكبطرينء‬

‫لةناء (ى‪.‬ن‪.‬ك)دا بة بةرنامةي سؤشيال ديموكرات كاربكةين‪.‬‬
‫لةة كؤ تةايي ةمانطي يةةكي ‪ 1992‬لةة هؤلَى رِؤ ةشنبيريي جةة مةاوةر لةة سةلَي مةانى‬
‫كؤنطرةي يةكةمي (ي‪.‬ن‪.‬ك) بة ئامادةبووني نزيكةي ‪ 778‬ئةندام بة سةتراو دة سةتى‬
‫بةكارةكانى كرد‪ .‬يةكةم رِؤذي كؤنطرة ضةةند كة سةيَك كة ئةندامي كؤنطرة نةبوونء‬
‫بانطهيَ شةت نةكرابوون خؤيان كردبوو بة ناو هؤلَي كؤنطرةدا‪ .‬نةو شةيروان م ةستةفا‬
‫ئةة ةمةى ث َي قبولأ نةةكراء وتى‪ :‬لةةكةاتَي ةكدا كةارتى هةاتنةة ذوورةوة ةيان بؤ نةةكراوة‪ ،‬ئةةو‬

‫ضةند كةسة ضؤن هاتوونةتة ناو هؤلَةكةوة‪.‬‬
‫كاك نةو ةشيروان ثيَي لة سةةر ئةوة داطرت كة نابَيت ئةوانة بة ةشداري كؤنطرة بكةن‪.‬‬
‫ضةةند كةسةيَك ميواني كؤنطرة بوون‪ ،‬ئةوانةي لة يادم ماوون "مةسةعود بارزانى‪ ،‬دكتؤر‬
‫نةجمةدين كةريم‪ ،‬ئة سةعةد خَيلآني‪ ،‬عةزيز محةمةد‪ ،‬دكتؤر سةةعيد ةشةرةفكةندى‬
‫سةكرتيَرى حزبى ديموكراتى كود ةستاني ئَيران‪ ،‬نوَينةرى حكومةتى ئةمريكاء ضةةند‬
‫حزبء لايةةنةة ةكانى تر‪ .‬نويَنةةرى حكو ةمةتى ئةةمريكةا وتةاريَكى خويَنةدةوةء وتى‪ :‬دكتؤر‬

‫نةجمةدين كةريمء ئةسعةد خَيلآني كيَشةي كورديان بة ئيَمة ناساند‪.‬‬
‫دكتؤر سةةعيد شةةرةفكةنديش وتاريَكي خويَندةوة‪ ،‬لة بة شةيَكي وتارةكةيدا وتى‪:‬‬
‫لة ِرؤذَيكدا كة تةثوتؤزى نائوميَدى بة سةةر رِووى طةلةكةمان ني ةشتبوو‪ ،‬هيس ئوميَديَك‬
‫نةمابوو‪ ،‬خةلَكى كورد ورةيان بةردابوو‪ ،‬يةكيَتى ني ةشتمانى كورد سةتان شةؤرِ ةشى‬
‫هةلَةـطيرساندةوة‪ .‬لةء ِرؤذطارة سةختةدا‪ ،‬يةكَيتى نيشتماني ئةو تةليسمةى شكاند كة‬

‫‪701‬‬

‫هيواء ئوم ةيَدى كوردى طرتبوو‪ ،‬هةةر يةةكَيتيي ني شةتمةانيي كورد سة ةتان بوو كةة بؤ‬
‫هاوكاريكردنى شةؤِرشةى ثار ةضةكانى ترى كوردسةتان‪ ،‬هَيزى ثشةتيواني درو ةست كردء‬

‫شةهيدي دا‪.‬‬
‫لةناو هؤلَى كؤنطرةكةدا عومةر دةبابة كؤ ضةى دوايى كرد‪ ،‬بؤية كؤنطرةكة ضةةند‬
‫رِؤذَيك دواخرا‪ .‬ثا شةان لة رِؤذةكانى سةةرةتاى مانطى دووي ‪ 1992‬كؤنطرة لة هؤلَى‬
‫م يةد يةاى شةارى ةهةوليَر ةبةردةوام بوو‪ .‬لةة ِرا ثةةِري نةداو لةة كةاتى طرتنى دامء دةز طةا‬
‫ةسيخوِرييةةكةانى ةبةعس‪ ،‬ذمةاريةةكى زؤر ِراثؤرتء ةفايلى جؤراوجؤر كةةوت ةنة دة سةت‬
‫حزبةكان‪ .‬ئةو كةسانةى كة هاوكاري ِرذيَميان كردبوو ثيَيان دةوتن فايلدارةكان‪ .‬تةنها‬
‫ل ةيذنةةيةةكى دادوةرى بيَ لايةةنى شةارةزا‪ ،‬دواي ليَكؤَلينةةوة دةتوان ةَيت لةة ِرا سةتىء‬
‫درو سةتى ئةو فايلانة بِريار بدات‪ .‬لة كؤنطرةكةدا با سةى ئةو كة سةانة كرا كة فايليان‬
‫طيراوة‪ ،‬ةشةهيد شةاخةوان عةباسء شةةهيد حة سةةن كوَي سةتانى لة سةةر ئةو با سةة زؤر‬
‫ق سةةيان كردء ئاماذةيان بة ضةةند كة سةَيك دا كة فايليان طيراوةو ئةندامي كؤنطرة شةن‪.‬‬
‫سةةبارةت بةو بابةتة كةميَك وتوويَذي لة سةةر كرا‪ ،‬بةلآم لةبةر بارودؤخي ئةوكاتةي‬

‫كوردستان‪ ،‬كؤتايي بة باسكردني ئةو بابةتة هَينرا‪.‬‬
‫بؤ هةةَل بةذاردنى ئةة ةندا مةاني سةةركردا يةةتى‪ ،‬هةةنةد يةَك لةة ئةة ةندا مةاني ثيَ ةشووي‬
‫سةةركردايةتي كيَ ِكيَى ضةةند تيَكؤ شةةريَكي تازة ثَيطةي شةتوويان ث َي نةئةكرا‪.‬‬
‫عوسمانى حاجى مةحمود خؤى ثالآوتء دةنطيَكى زؤري هَينا‪ ،‬بةلآم دياربوو برادةران‬
‫ضاوةرَِيي ئةوةيان نةئةكرد‪ ،‬بؤية بةليست ناوةكانيان دابةزاندء ذمارةيةك لة ئةنداماني‬
‫ثَي شةووى سةةركردايةتى لة شةوَيني خؤيان دانرانةوة‪ .‬عوسمانى حاجى مةحمود كة‬
‫دةنطيَكي زؤري هَينابوو زؤر توءِرة بوو وتى‪ :‬من بة هةقى خؤمء بة تواناء تيَكؤ ةشانى‬
‫خؤم ئةم دةنطانةم بةدة سةت هيَناوة‪ ،‬بةلآم ئةزانم كة ئيَوة ليَرةدا هةندَيك كة سةى تر‬
‫دا ةئةنَين‪ ،‬من كةارى ةنا ةهةقيء ةنارِةوام زؤرم ثيَ نةاخؤ شةة‪ ،‬ةئةو دةنطةانةة بةة ةهةقي خؤم‬
‫بةدةسةتم هَيناوونء شةانازيى ثيَوة ئةكةم‪ ،‬مةمنوءنى كة ةسيش نيمء بة زؤر نةهاتووم‪.‬‬
‫لةة كؤتةاي ةيدا بةة رِ ةستةةيةةكي زؤر تونةدو قورس كؤ ةتايي ةبة ق سةةكةاني هَي ةناو وتي‪ :‬ئةةم‬

‫سةركردايةتييةتان ثيرؤز بَيت بؤ ‪.....‬‬

‫‪702‬‬

‫دواى كؤنطرةكة لةطةلأ عوسماني حاجى مةحمود ق سةةم كردو ثيَموت كة نةدةبوو‬
‫بةو شةيَوة توندة بةرامبةر بة سةةركردايةتي ق سةةي بكرداية‪ .‬وتى‪ :‬هةقى خؤم بوو كة‬

‫لةوةش زياتريان ثيَ بكةم‪ ،‬بةلآم من هةر كؤلَ نادةم‪.‬‬
‫لة ِرا سةتيدا عوسماني حاجى مةحمود بة هةولَء تيَكؤ شةانء ماندوبووني خؤي‬

‫ئةو دةنطانةي بةدةست هَينا‪ ،‬بةلآم غةدريَكي طةورةي ليَ كرا‪.‬‬

‫‪703‬‬

‫هة َلوةشاندنةءةى ب ِرياريَكي كوشتن‬

‫لة لاثةرِةكاني ثيَ ةشتردا ئاماذةم ثيَ داوة كة ثيَش ئةوةى ببمة ثَيشةمةرطةء ةسالآني‬
‫دواتريش‪ ،‬منء عةة ةبدول كةةريمى موفتي ثيَنجوَيني شةةري كةة دو كةان بووين‪ .‬كةاك‬
‫عةة بةدول كةةريم خؤى دو كةا نةة ةكةى بةةرِيَوة ةئةبرد‪ ،‬كوِرة ةكاني شةم تةا ةئةو ةكا ةتةي كةة‬
‫دة سةتطيركران هاوكاري ةيان ئةكرد‪ .‬كاك عةبدولكةةريم مان ةطانة لة قازانجي دوكان برِيَك‬
‫ثارةي ئةدا بة خَيزانةكةم‪ ،‬طوزةران ةيان ثيَ ئةكردو لة هي ةض ةيان كةم نةبوو‪ .‬من هةرطيز‬

‫ئةوةم لة ياد ناضيَت كة لةو رِؤذطارة سةختةدا بارى سةر شانمى سوءك كردبوو‪.‬‬
‫دواى ِرا ثةةِريني ‪ 1991‬بةةهؤي ِراثؤرتيَكي بةةلَ طةةدارةوة‪ ،‬لةة لا يةةن (ي‪.‬ن‪.‬ك) كةاك‬
‫عةبدولكةريم دة سةتطير كرا‪ .‬بةمةبة ةستي ئازادكردني سةةرداني جةبار فةرمانء شةَيخ‬
‫جةةع فةةر شةَيخ م سةتةة ةفام كرد‪ .‬هةةردووك ةيان بةةَلَينيةان ثيةَدام كةة دواي تةةوابووني‬
‫ليَكؤَلينةوةكان‪ ،‬بة كةفالةت ئازادى بكةن‪ .‬رِؤذي دواتر بة تايبةتي ضةووم بؤ لاى جةبار‬
‫فةرمان بؤئةوةي سةوثا سةي بكةم‪ ،‬كؤمةَليَك لة ثةرثر ةساني يةكيَتى لاي داني شةتبوون‪.‬‬
‫كاك جةبار وتى‪ :‬لالؤ طيان سةوثاسمان مةكة‪ ،‬ضةونكة بةرى نادةينء شةتى ترى زؤر‬

‫لةسةرة‪ ،‬بروسكةوان بؤ مةكتةبى سياسي كردووة كة بيكوذن‪.‬‬
‫بةةرطري يةةكي زؤرم لةة كةاك عةة ةبدول كةةريم كردو و ‪ :‬ةئةو ث يةاوة يةار مةةتي مةا لةَة‬

‫ثَيشمةرطةي داوةء نايةَلم بيكوذن‪.‬‬
‫كاك جةبار وتى‪ :‬لالؤ طيان بةرطري ليَ مةكة‪ ،‬ئةو ثياوة هةر ئةبَيت بكوذرَيت‪.‬‬

‫و ‪ :‬ئةطةر بيكوذن‪ ،‬منيش وةك تالة تؤ ئةكةم بة داردا‪.‬‬
‫وتى‪ :‬تالة كَيية؟‬

‫و ‪ :‬با ئةو برادةرانة ثيَت بلََين كة تالة كَيية‪.‬‬
‫من لة ذوورةكة ضةوومة دةرةوة‪ ،‬دواتر لة ذووريَكي تر لةطةلأ كاك جةبارء شةَيخ‬
‫جةةعفةةر سةة ةبارةت بةة هةةمةان ةبابةةت ثيَ ةكةوة ق سةة ةمان كرد‪ .‬كةاك جةة ةبار كؤمةةَليَةك‬
‫وردةكاريء بةَلطةي تازةي بؤ باس كردم‪ ،‬هةر لةبةر ئةوةش بوو كة سةووربوون لة ةسةر‬
‫ئةةوةي كةة ئةةب َةيت بكوذر َةيت‪ .‬ثةاش ةهةو ةلَدانيَكي زؤر‪ ،‬قةة ةنا ةعة ثيَكردن كةة برِ يةاري‬
‫كو شةتنةةكةةي كةاك عةةبةدولكةةريم هةةَلبوة شةَين ةنةوة‪ .‬ئةةطةةر فر ةيانةةكةةوت ةمايةة‪ ،‬برادةران‬
‫بِرياريان دابوو كة هةر ئةو ِرؤذة بيكوذن‪ .‬بةهؤي بةرطريي ليَكردنء هةلَوة شةاندنةوةي‬

‫برِياري كوشتنةكةي‪ ،‬زؤر لة سةرم كةوتء لؤمةم كرا‪.‬‬

‫‪704‬‬

‫سةرضاوةى دارايي بؤ هةلَمةتى هةلَبذاردن‬

‫سةةرةتاى ةسالَى ‪ 1992‬حزبة سةيا ةسييةكاني كورد ةستان بِريارياندا كة لة مانطى‬
‫ئايارى هةمان سةاَلدا هةَلبذاردن بؤ ثيَكهَيناني ثةرلةماني كورد سةتان ئةنجام بدريَت‪.‬‬
‫حزبةة كورد سةتةانييةةكةان بةة ةتاي ةبةتى هةةردوو ثةارتي سةةرةكي (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء (ث‪.‬د‪.‬ك)‬
‫ململانيَ يةةكى سةة خةت لةة نيَوان يةا نةدا هةةبوو‪ ،‬هةةر لا ةيةك يةان خؤى بةة طةةورةترينء‬

‫بةهَيزترين حزب ئةزانى‪.‬‬
‫ئةةو ةكا تةة يةةكيَتى ني ةشت مةاني خةاوةنى داراي يةةكى ئةةوتؤ نةةبوو‪ ،‬بؤ يةة بؤ‬
‫هةَل ةسوءِراندنى هةلَمةتى هةَلبذاردن زؤر ثيَوي سةتى بة ثارة بوو‪ .‬لة دواى ِراثةرِين وةك‬
‫سةةر ةضاوةى سةةرةكى دارايي يةكَيتى ني ةشتماني ث ةشتى بة ضةةند ثرؤذةيةكى بازرطانى‬

‫بضوكء طومركةكانى سةر سنوور بةستبوء‪.‬‬
‫لة يةكَيك لة رِؤذةكانى سةةرةتاى سةاَلى ‪ 1992‬عومةر فةتااء شةَيخ دارؤي شةَيخ‬
‫نوري هاتن بؤ لام بؤ مالَةوة‪ .‬ثاش كةمَيك داني شةتنء هةوالأ ثر ةسين كاك عومةر وتى‪:‬‬
‫مةام جةةلال ثيَيو كةة سةةردانةت بكةةين‪ِ ،‬ريَزو ةسلآوي هةةيةة بؤت‪ ،‬لةةم رِؤذانةةدا زؤر‬

‫باسى دَلسؤزيء دةستثاكي تؤى بؤ كردين‪.‬‬
‫ةئةمزانى ئةةو ثيَ شةةكيء ث ةياهةةَةلدانةة لةة خؤوة نيةةء برادةران بؤ ئي شةيَكى طرنط‬
‫منيان بيركةوتؤتةوة‪ .‬عومةر فةتاا بةردةوام بوو لة ق ةسةكانيء وتي‪ :‬ئةوةى ِرا سةتي‬
‫بَيةت بؤ ئي شةَيةك ةهاتووم بؤ لات كةة ثيَةت ِرابطةةيةةنم‪ ،‬ةمام جةةلال ةئةركيَكي يةةكَيتي ثيَ‬

‫سثاردويت كة ئةبيَت رةتي نةكةيتةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬فةرموو‪ ،‬ئةوةى بة من بكريَت بؤ شؤرِش دريَغي ناكةم‪.‬‬
‫كاك عومةر وتى‪ :‬هةندآ ةشؤفةء حةفارةمان كرِيوة‪ ،‬ئةمانةويَت بيانفرؤ شةينةوة‪،‬‬
‫ضةونكة خةرجي ثيَ شةمةرطةء مالَة شةةهيدةكانمان زؤرة‪ ،‬هةروةها هةَلبذاردنمان لة‬
‫ثَي شةة‪ .‬ئةم شةؤفةء حةفارانة دزراء نينء ماف كة ةسيان ثيَوة نييةء خؤمان بؤ قازانج‬
‫كرِيو ةمانةة‪ .‬برادةرانى ةثارتى بةة مةام جةةلال ةيان وتووة ةكة قةةرار ةطاى هةةمزةي ئَيران داواى‬
‫ثةة نجةا شةؤ فة َلء حةة ةفارة يةان ليَكردوون كةة بؤ ةيان بكِرنء دواتر بةة ةقازانج ثَي يةان‬
‫بفرؤ شةنةوة‪ ،‬برادةراني ثارتي ئيَ سةتا خةريكي ئةو مامةلَةيةن لةطةلأ قةرارطاي هةمزة‪،‬‬

‫‪705‬‬

‫بؤيةة بةة ةمام جةةلال ةش ةيان وتووة كةة ئةةوان خةةريكي ةئةو ةمامةة ةلَةيةةن كةة دواتر ئَيمةة‬
‫ِرةخنةيان ليَ نةطرين‪.‬‬

‫قةةرار ةطاي ِرةمةةزانيش لةة كرمةا شةان ثةةيوةنةدي ةيان بةة كةاك دا ةناي ئةةحمةةد مةةجيةدوة‬
‫كردووةء ثيَيةان وتووة كةة ئَي مةةش وةك يةةكَيتي ئةةتوانين شةؤفة َلء حةةفةارة بكرِينء‬
‫خؤيان بؤمان بفرؤ شةنةوة‪ ،‬برِيارة كاك دانا خؤى ئةو كة ةسانة بهَينَيتة سةةر سةنوور كة‬

‫ئةيانةويَت شؤف َلء حةفارة بكرِن‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةو كارة بؤ من زةحمةتة‪ ،‬ضونكة من هيضى لَينازانم‪.‬‬
‫كاك عومةر وتى‪ :‬لة ِرا ةستيدا ئَيمة ئةمانةوَيت تؤ ئةم ئةركة بطريتة ئة ةستؤ‪ ،‬ضةونكة‬
‫ز ةياتر مت ةمانةة ةمان بةة تؤيةةء ةنا ةما ةنةوَةيت خةةلَكي تر ئةةو ةكارة بكةاتء ثةارةمةان بخوات‪ .‬لةة‬
‫برادةراني خؤ ةش شةمان كيَ بة باش ئةزانيتء ليَي دَلنيايت كة هاوكاريت بكات‪ ،‬لةطةلأ‬

‫خؤت بيبة‪.‬‬
‫هةرضةندة ئةوة كاري من نةبوو‪ ،‬بةلآم لةبةر هةستياري كارةكةو بارودؤخي دارايي‬
‫ئةوكاتةي يةكَيتي‪ ،‬ئةنجامداني ئةو ئةركة نويَيةم خ ةستة ئة ةستؤ‪ .‬هاورِآ حةمة سةةعيد‬
‫كادريَكي دةسةت ثاكء دلَسةؤزي (ي‪.‬ن‪.‬ك) بوو‪ ،‬بؤية ئةوم هةَلبذارد كة لةو ئةركة نوَيية‬

‫هاوكاريم بكات‪ .‬رِؤذاني دواتر برادةرانى مةَلبةندي يةك كة سةيَكيان بة ناوى ِرةئوو‬
‫كةريم ثيَ ناساندين كة لة فرؤشتنةوةي شؤفلَء حةفارةكان هاوكاريمان بكات‪ ،‬ضونكة‬
‫منء ةهاورِ َي حةةمةة سةةعيةد نرخى شةؤفةلَء حةةفةارة ةكان ةمان نةة ةئةزانى‪ .‬دواتر زان ةياريم‬

‫ثَيطةيشت كة هةر رِةئوو كةريم شؤفلَء حةفارةكاني بؤ يةكَيتى كِري بوو‪.‬‬
‫ثاش ضةةند ِرؤذيَك قافلَةيةكمان لة ةشؤفلَء حةفارةكان بةرةو ناو ةضةي دةربةنديخان‬
‫ةنارد‪ ،‬بؤئةةوةي لةة سةنووري سةةرتةةكء بةةمؤ بةة ةئا ةمادةبووني برادةراني خؤمةانء‬
‫قةةرار ةطاي ِرةمةةزان بفرؤ ةشرَين‪ .‬ثيَ شةتر برادةرانى سةةركردايةةتى ئةاطةادارى كوردؤ‬
‫قةاسميةان كردبوو كةة لةة نَيواني دةربةةنةديخةانء سةنوور ةهاو ةكاري ةمان ب ةكات‪ .‬شةةو لةة‬
‫ةبارة ةطاي مةةَلبةةنةدي يةةكةةوة بةةِرَي كةةوتين‪ .،‬ةئةوكةاتةة جةةلال بةةطى زرِطوَيز فةةر ةمانةدةي‬
‫بةتاليؤن بوو‪ ،‬خؤىء كؤمةَلَيك ثَي شةمةرطة لةطةلَماندا هاتن‪ .‬ثيَش قافلَةكة منء هاورِآ‬
‫حةمة سةةعيدء رِةئوو كةريم ضةووين بؤ كةلار‪ ،‬لةويَ لةطةلأ كوردؤ قا ةسم سةةبارةت بة‬

‫‪706‬‬

‫هةة ةمان ةبابةةت ق سةة مةان لةة طةةَةلدا كرد‪ .‬كةاك كوردؤ وتى‪ :‬ةخةم ةتان نةةب َيةت‪ ،‬ثَي ةشتر‬
‫ثيَ شةمةةرطةةم ئةا ةمادة كردووة‪ ،‬خؤمةان ةهةموو دةزطةاكةان ةلة دةربةةنةدي ةخا ةنةوة ةئةبةةين بؤ‬

‫سةرتةكي بةمؤ‪ ،‬ئيَوةش برِؤن بؤ سنوور‪.‬‬
‫ئَيمة طةِراينةوةء ةضووين بؤ كؤميتةى ِريَكخ ةستني دةربةنديخان‪ ،‬لةوآ ثَييان وتين‬
‫كة قافلَةكة نةطةي شةتووة‪ ،‬ئيَمةش بةرةو ةسليَماني طةِراينةوة بؤ ئةوةى بزانين كة بؤ‬
‫ديار نةبوون‪ .‬لة طةِرانةوةمان لة عةربةت شةؤفلَةكانمان بيني كة بة فةرماني بةرثر سةي‬
‫ليذنةى هاوبة شةى بةرةى كورد ةستانى كاك نةبةز (خولةي جطةر) شةؤفةء حةفارةكاني‬
‫طرتبوو‪ ،‬ضةونكة ضةةند كة سةيَك كاك نةبةزيان وا تيَطةياندبوو كة ِرةئوو ناوَيك ئةو‬
‫شةؤفةء حةفارانة بة قا ضةاخ ئاوديوي سةنوور ئةكات‪ .‬كاك نةبةز هةر ضةةندة ئةوكاتة‬
‫يةكيَتي بوو‪ ،‬بةلآم لة ثلاني فرؤشتني ئةو دةزطايانة ئاطادار نةكرابووةوة‪ .‬ثاشان ئيَمة‬
‫ضةووين بؤ ةسليَمانيء سةةبارةت بة طرتني دةزطاكان لةطةلأ عومةر فةتاا ق ةسةمان كرد‪،‬‬
‫ةكاك عومةةريش بةة تةةلةةفؤن ق سةةي لةة ةطةلأ كةاك نةةبةةز كرد‪ .‬ةكاك نةةبةةز وتى‪ :‬هةةلةَةكةة لةة‬
‫خؤتانةوة بووة‪ ،‬بؤ ئاطادارى من ةتان نةكردووة‪ ،‬ضةونكةة ِراثؤرت بؤ من هاتووة كة ئةو‬
‫شةتانة بة قاضةاخ ئاوديوي ئَيران ئةكرَين‪ ،‬برِوام ثيَ بكةن من نةمزانيووة كة ئةو شةتانة‬

‫مولَكى يةكيَتينء هى خؤمانن‪ ،‬ثَيم وابووة كة بة قاضاخ ئةرِوات‪.‬‬
‫هةر ئةو شةوة هةموو شؤفةء حةفارةكانيان طةِراندبووةوة بؤ سليَمانى بؤ بارةطاى‬
‫هيَز لةة تةةني شةت زانكؤى سةليَمةانى‪ .‬ةفايةةق توفيق ةنا سةراء بةة فةايةةقةة ِرةش كةة‬
‫بةرثر سةيَكي ثارتي بوو (ثَيم واية ئةوكاتة لة ئا ةساي شةى سةليَمانى بوو)‪ ،‬ثر سةيارى لة‬
‫مام جةلال كردبوو كة ئايا يةكَيتي ئاطادارى فرؤ شةتنى ئةو شةتانةية؟ مام جةلال لة‬
‫وةلآ ةمدا ثيَي وتبوو كةة ةئا ةطادارةء ئةةو دةزطةا ةيانةة نةة هى حكومةةتى عَيراقةة ةتالآن كرابنء‬
‫نة هى بةرةى كورد سةتانيية‪ ،‬بةلَكو يةكَيتيي ني ةشتمانيي بة ثارةي خؤي كِريويةتيء‬

‫بؤ قازانج ئةيانفرؤشيَتةوة‪.‬‬
‫ثيَ شةتر ئاماذةم ثيَ كردووة كة كرِيني شةؤفلَء حةفارةكانء فرؤ شةتنيان بة ئَيران‬
‫بيرؤكةي برادةراني (ث‪.‬د‪.‬ك) بوو‪ ،‬ضةونكة ئةوان ثيَش (ي‪.‬ن‪.‬ك) كرِينء فرؤ شةتنيان بة‬
‫شةؤفةلَء حةةفةارةوة كردبوو‪ ،‬هةةر ئةةوانيش بةة سةةركردايةةتي ةيةكَيتي ةيان وتبوو كةة‬

‫‪707‬‬

‫ةشؤف َلء حةفارة ئةكرِنء ئةيفرؤ ةشنةوة بة ئَيران‪ .‬جارى دووةم بة دوو جار هةنديَك لةو‬
‫ةشؤفةء حةفارانةمان بةرةو ةسةرتةك نارد‪ ،‬بةلآم لة نزيك عةربةت كؤمةلَيَك ضةةكدار بؤ‬
‫بةةرذةوةنةدي خؤ ةيان ِريَطةايةان ثيَ طرتبوونء دة سةتيةان بةة سةةر ةقافلةَةكةةدا طرتبوو‪،‬‬
‫ئةوةندةى نةمابوو لة ةسةر ئةو ضةةند دةزطاية شةةرِو ثيَكدادان رِوء بداتء كوذراوو‬
‫برينداري ل َي بكةوَيتةوة‪ .‬ثا شةان عومةر فةتااء نةوزادى نورى بةط ثيَ شةنيازيان كرد‬
‫كة لة خةتى ةضؤمانةوة شةؤفَلةكان ب َين بؤ ئَيران‪ ،‬عومةرى سةةيد عةلي كة بةرثر سةى‬
‫دارايي (ي‪.‬ن‪.‬ك) بوو‪ ،‬ثيَ شةنيةازةكةةي ثيَ ةباش بوو‪ .‬ةثا شةان مةةجيةدى حةاجى عةةلي‬

‫ديارى كرا بؤ ئةوةى شؤفلَء حةفارةكان لة ِرَيطاى قةلآضوالانةوة ببات بؤ ضؤمان‪.‬‬
‫طواسةتنةوةء فرؤ ةشتنء سةاغكردنةوةي ةشؤفلَء حةفارةكان لةو ز ةستانة سةةختةدا‪،‬‬
‫ماوةيةكى زؤرء زةحمةتيَكى زؤرى ويستء زؤر ثيَوةي ماندوو بووين‪ ،‬ضونكة بةضةند‬
‫جاريَكء هةر جارةى لة شةوَينيَكةوة ئةبران بؤ ناو ئَيران‪ .‬ئةو ز ةستانة زؤر ةسارد بوو‪،‬‬
‫بةةفريَكي زؤر ةباري بوو‪ ،‬زؤر بةةي ِريَ طةا ةكان طيرابوون‪ ،‬بةةهؤي نةةبووني ئؤتؤمبيَ لةةوة‬
‫بةثيَ لة نَيواني طوندةكاني سةةر سةنوور هاتوو ضةؤمان ئةكرد‪ .‬هةواي سةاردي ئةو‬
‫ز ةستانة زؤر ثةرَي ةشاني كردبووين‪ .‬بةهؤي سةةرماو سةؤلَةوة كؤمةلََيك ثار ةضةى شةؤف َلء‬
‫حةفارةكان تةقين‪ .‬بؤ ةضاككردنةوةيان لة ةسليَمانيةوة وة سةتامان بؤ بردن‪ .‬برادةرانى‬
‫سةةركردايةتي زؤر بةثةلة بوون بؤ فرؤ شةتنيان‪ ،‬ضةونكة وةك ثيَ شةتر با سةم كرد بؤ‬
‫هةةَلبةذاردنةة ةكاني ‪ 1992‬زؤر ثيَوي ةست ةيان بةة ةثارة بوو‪ .‬بةة شةيَكى زؤرى شةؤ فة َلء‬
‫حةفارةكان لة بانةو شةارة سةنوءريةكان فرؤ ةشران‪ ،‬هةروةها ذمارةيةكيان بؤ فرؤ شةتن‬

‫نيَردران بؤ تاران‪.‬‬
‫ماوةي ضةةند مانطيَك بؤ سةاغكردنةوةي ةشؤف َلء حةفارةكانء ثةيداكردني ثارة بؤ‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) تةا بؤ هةةلَ ةبذاردنةة ةكاني سةالَي ‪ 1992‬بةةكةاري بهَينَةيت‪ ،‬لةة ةطةلأ هةاورِ َي حةةمةة‬
‫سةةعيد لة ةسةر سةنوورو ةشاري بانةو سةةقز مامةوة‪ .‬لةو ز ةستانة سةةختةدا كة نةوتء‬
‫كارةبا نةبوو‪ ،‬لةو ماوةيةدا كة بارودؤخي كوردسةتان بةهؤي طرانيء ثاشةاطةردانييةوة‬
‫زؤر ةناخؤشء خراث بوو‪ ،‬ةبةهؤي دزء ث يةاوخراث كةة ذ ةمارة ةيان لةة ز ةيادبوو نةدا بوو‪،‬‬
‫خةلَكي لة ذيانء ماَليان دَلنيا نةبوون‪ ،‬لةو بارودؤخة هة سةتيارةدا حةمدي هاو سةةرم‬

‫‪708‬‬

‫بة تةنيا لة مالَيَكي ضةؤلَي قةراغ شةاري سةليَماني بةجَيهَي شةتبوو‪ .‬دواي ئةوةي‬
‫طةِرامةوة بؤ سةليَماني‪ ،‬حةمدي بؤي طيَرِامةوة كة لةو ماوةيةدا لةبةر دزء ثياو خراث‬
‫كة بؤ كةمترين برِي ثارة يان بؤ ب ةضوكترين ثارضة ئاَلتون خةلَكيان ئةكوشت زؤر نائارام‬
‫بووة‪ .‬هةروةها لةبةرئةوةي كة خانووةكةمان نزيكي شةةقامي شةة سةت مةتري بوو‪،‬‬

‫شةوان نةيتوانيوة بة ئارامي بخةويَتء ِرؤذ بكاتةوة‪.‬‬
‫يةك دوو رِؤذ دواي طةِرانةوةم بؤ سةليَماني‪ ،‬مام جةلال داواي كرد كة منء هاورِ َي‬
‫حةمة سةةعيد لة بارةطاكةي خؤي لة قةلآ ةضوالان لةطةلَي كؤببينةوة‪ .‬لة كؤبوونةوةكةدا‬
‫ةمام جةةلال بةا سةي نزيكبوو نةةوةي وادةي هةةَل ةبذارد نةة كةانء فرؤ ةشتني شةؤ فة َلء‬
‫حةفارةكاني لةطةَلدا كردينء ِرةخنةي لَيطرتين كة بؤ ضةي دة سةتوبردمان نةكردووةء‬

‫هةموويان نةفرشراونء نةكراونةتةوة بة ثارة‪.‬‬
‫و ‪ :‬ةبةهؤي ةباريني بةةفريَكي زؤرةوة‪ ،‬هةةموو ِريَ ةطا كةاني هةاتوو ضةؤ طيرابوون‪.‬‬
‫برادةراني خؤمان نةيانتواني بوو ئةو شةؤف َلء حةفارانةي كة مابوون بنيَرن بؤ سةةر‬
‫سةنوور‪ .‬هةروةها لة ئةنجامي سةةرماو سةؤلَة ثار ضةةي هةنديَكيان تةقيبوون‪ ،‬بةهؤي‬

‫بردني فيتةرو خةلَكي شارةزا بؤ ضاككردنةويان‪ ،‬فرؤشتني ذمارةيةكيان دواكةوت‪.‬‬
‫مةام جةةلال وتي‪ :‬ةبا شةة كةة من لةة ةتاران بووم‪ ،‬بؤ ضةي من ةتان ةئا ةطادارنةةكردةوة‬

‫بؤئةوةي بة بةرثرساني حكومةتي ئَيران بَليَم ِرَيطاوبانةكانمان بؤ ثاك بكةنةوة؟‬
‫و ‪ :‬ز ةياتر لةة يةةك مةةتر بةةفر ةباري بوو‪ ،‬ئةةوان فر ةيانةةئةةكةةوتن ةكة رَِيطةا ةكاني خؤيةان‬

‫ثاك بكةنةوة‪ ،‬ئَيستا ضؤن ئةيانتواني رَِيطاوبانةكاني ئيَمة ثاك بكةنةوة‪.‬‬
‫ثاشةان هاورِ َي حةمة سةةعيد ةسةبارةت بة هةمان بابةت قسةةي بؤ مام جةلال كردء‬
‫ثيَي وت كةة بؤ فرؤ شةتني ةئامَيرة كةان‪ ،‬ئةةوةي لةة توا نةا مةا نةدا بووب يةَت كردو ةما نةةو‬

‫دريَغيمان نةكردووة‪ .‬مام جةلال وةلآمي دايةوةء وتي‪ :‬تؤ هةر هيضيت نةكردووة‪.‬‬
‫ثاشان وتي‪ :‬ئةطةر لة هةلَبذاردنةكان شكست بهَينين‪ ،‬ئيَوة بةرثرسيارن‪.‬‬

‫ئةو ق سةةيةي مام جةلاا زؤر ثَيناخؤش بوو‪ ،‬بؤية بة هةَل ضةوونةوة و ‪ :‬جا ئةوة ر‬
‫ثةةيوة نةدي يةةكي بةة ئيَ ةمةوة هةةي يةة‪ ،‬لةة بةةر ئةةوةي دزي تةان ل َي نةةكر َيةت‪ ،‬ئيَوة خؤ تةان‬
‫يةخةتان طرتينء بيَ خوا سةتي خؤمان بة زؤر ئةم ئةركةتان بة ئيَمة ةسثارد‪ .‬ماوةيةكي‬

‫‪709‬‬

‫زؤرة هةةردووك مةان خةةوو ئي ةسرا حةة ت ةمان لةة خؤ ةمان حةةرام كردووة‪ ،‬لةة بةةر ئةةوةي‬
‫خةرجييةك كةمتر بكةينء ثارةيةكي زياتر بؤ يةكَيتي بطةِريَتةوة لة بانةو سةةقز لةسةةر‬
‫ورطي خةَلك ذياوينء يةك دينةارمان بة فيرِؤ نةداوة‪ ،‬رِووبةِرووي دةيان خةلَكي فيَلَ ةبازء‬
‫سةاختةة ضةي بووينةة ةتةوةء موجةازةفةةمةان بةة ذيةاني خؤمةانةةوة كردووة‪ ،‬مةةكتةةبي‬
‫ةسياسةييةكةي خؤت كةمتةرخةم بوون نةوةك ئيَمة‪ ،‬ضةونكة ثيَش ئةوةي بةفرو سةةرماو‬
‫سةؤَلة دة سةتثيَبكات‪ ،‬لة شةاري ةسةقزةوة برو سةكةمان كرد بؤ برادةراني مةكتةبي‬
‫سةيا سةي بؤئةوةي هةموو شةؤف َلء حةفارةكان بنيَرن بؤ سةةر سةنوور‪ ،‬بةلآم ئةوان‬

‫هةلَنةساون بة جيَ بةجيَكردني ئةركي خؤيان‪.‬‬
‫لة كؤتاييدا مام جةلال نامةيةكي بؤ عومةري سةيد عةلي نووسيء داواي ليَكردين‬

‫كة نامةكةي بؤ ببةين‪.‬‬
‫بةهؤي ئةوةي كة مام جةلال وتي "ئةطةر لة هةَلبذاردنةكان دةرنة ضةين‪ ،‬ئةوا ئيَوة‬
‫بةرثر ةسيارن" منء هاورِ َي حةمة سةةعيد زؤر دَلطران بووين‪ ،‬هةربؤية بيَ خواحافيزيي‬
‫رِؤي شةتين‪ .‬دواتر ضةووين بؤ بارةطاكةي نةو شةيروان م ةستةفا لة نزيكي (ط ع لي)‬
‫ةسليَماني‪ .‬كاك نةو شةيروان لةو َي نةبوو‪ ،‬بةلآم عومةري سةةيد عةليء مولازم عومةرو‬
‫نةةوزادي نوري بةةط لةةويَ بوون‪ .‬ةنامةة ةكةي ةمام جةةلاا دا بةة عومةةري سةةيةد عةةلي‪،‬‬
‫ثا شةان بة كةميَك هةَل ضةوونةوة سةةبارةت بة كؤبوونةوةكةي نَيوان ئيَمةو مام جةلال‬

‫قسةم لةطةلأ كاك عومةر كردء ِرةخنةم لة مام جةلال طرت‪.‬‬
‫كاك عومةر وتي‪ :‬ئةوة بؤضي وا توِرةيت‪ ،‬خؤ مام جةلال قسةي خراثي نةوتووة؟‬
‫و ‪ :‬ضةؤن ئةةتوانيةَت ق ةسةي خراث بةةرامبةةر بةة من ب ةكات؟ وةَللآ ئةةطةةر هةةموو‬
‫خةباتء ثيَ شةمةرطايةتييةكةم بة جا شةايةتي بؤ ح سةاب بكريَت‪ ،‬لة هيس كة سةَيك قبولأ‬
‫ةناكةةم ةكة ق سةةي خراث بةةرامبةةر بةة من ب ةكات‪ .‬من ةلةوة تووِرةم كةة ةمام جةةلال ئةةَليةَت‬
‫"ئةطةر لة هةَلبذاردنةكاندا بيدؤرَِينين‪ ،‬ئةوا منء هاورِيَ حةمة سةةعيد بةرثر ةسيارين"‪.‬‬
‫ةئةوة كةةي ق سةةيةة‪ ،‬خواي ئةةكرد يةةك دةنطمةان نةة ةئةهيَ ةنا‪ ،‬ئةةوة ر ثةةيوةنةدييةةكي بةة‬

‫ئيَمةوة هةية؟‬
‫ئةو نامةيةي كة مام جةلال بؤي نوو سةي بوو‪ ،‬كاك عومةر داية دة سةتمانء وتي‪:‬‬

‫‪710‬‬

‫فةرموون نامةكةي بخويَننةوة بزانن ضةي بؤ منيش نوو سةيوة‪ ،‬ئاخر ناردني حةفارةو‬
‫شؤفَلةكان ر ثةيوةندييةكي بة منةوة هةبووة؟ كةي داواي شتي وا لة من كراوة؟‬

‫مةام جةةلال لةة ةنامةةكةة ةيدا بؤ ةكاك عومةةري نوو سةي بوو "ئيَوة ِرا ةستطؤ نةةبوونء‬
‫درؤتان كرد‪ ،‬ضةونكة ئةوان داواي شةؤفةء حةفارةكانيان كردووة‪ ،‬بةلآم ئيَوة بؤتان‬

‫نةناردوون"‪.‬‬
‫كاك عومةر وتي‪ :‬كاك عومةر فةتاا لة ةسورياية‪ ،‬جيهازي بؤ بكةء سةةبارةت بةو‬

‫مةسةلةية قسةي لةطةلأ بكة‪.‬‬
‫و ‪ :‬بؤضي من جيهاز بؤ كاك عومةر بكةم؟‬
‫وتي‪ :‬ئاخر ئةو مة سةةلةية بة سةةر ئيَوةشء مني شةدا شةكاوةتةوة‪ ،‬كةي داوا لة من‬
‫كراوة كةة ةئامَيرة ةكان بؤ ئيَوة بنَبرم‪ ،‬ةكاك عومةةر فةةتةاا ةبةرثر سةي يةةكةةمي ةناردني‬
‫ئاميَرةكان بووة‪ ،‬بؤضي ئةبيَت بةسةر ئيَمةدا بشكَيتةوةء خةتابار بكريَين‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةوة ثةيوةندي بة منةوة نييةو لةسةر ئةو مةوزوعةش قسة لةطةلأ كاك عومةر‬
‫ناكةم‪ ،‬خواي ئةكرد ئةماندؤِراندء يةكَيتيش تةفروتونا ئةبوو‪.‬‬
‫رِؤذاني دواتر ئةو ثارانةى كة كةوتبووة لاى منء هاورِيَ حةمة سةةعيد‪ ،‬تة ةسليمي‬
‫دارايي (ي‪.‬ن‪.‬ك)مان كرد‪ .‬ثا ةشان داوامان لة عومةرى سةةيد عةلي كرد كة ح سةابيان‬
‫لةطةَلدا بكةين‪ ،‬بةلآم لةبةرئةوةي رِةئوو كةريم ئةي وت " ضةةند ةشؤفةء حةفارةيةكم‬
‫بةة ثةارةي خؤمء بةة قةةرز كرِيووةء هَي شة تةا برِ ةيَك لةةو قةةرزةم لةة يةةكيَتي‬
‫وةر ةنةطرتووةتةةوة"‪ ،‬بؤ ةية منء هةاورِيَ حةةمةة سةةعيةد بِر ةيار ةما ةندا كةة سةةرة ةتا ئةةبيَةت‬
‫هةموو ح سةاباتةكان لةطةلأ ِرةئوو كةريم يةكلايي بكةينةوة‪ ،‬ضةونكة ثيَمان وابوو كة‬
‫ئةو هةويرة ئاو زؤر ئةكيَ شةيَتء دواتر توو شةى طلةيىء عةيبة ئةبينةوة‪ .‬رِؤذَيك لةطةلأ‬
‫هاورِيَ حةمة سةةعيدء ِرةئوو كةريم‪ ،‬لة ماَلةكةي خؤم ماوةى سةآ ِرؤذ داني ةشتينء‬
‫ح سةاباتي هةموو ئامَيرة فرؤ ةشراوةكانمان كرد‪ ،‬نزيكةى شةةش مليؤن دينارى ئةو‬

‫سةردةمة قازانجى كردبوو‪.‬‬

‫ئةنجامى ح سةابةكةمان كرد بة ضةوار نو سةخة‪ ،‬بؤ منء هاورِيَ حةمة سةةعيدء‬

‫‪711‬‬

‫ِرةئوو كةةريمء عومةةرى سةةيةد عةةلى‪ .‬رِةئوو كةةريم نزي ةكةى (‪ )580,000‬دي ةنارء‬
‫ةثانزة مليؤن تمةةن كةة ئةةوكةاتةة هةةر يةةك دينةار بةةرامبةةر بةة ضةوار تمةةن بوو قةةرزاري‬

‫يةكيَتي بوو‪.‬‬
‫كاك ِرةئوو وتى‪ :‬لة ماوةى دة رِؤذدا ثارةكة تةسليمى عومةرى سةيد عةلى ئةكةم‪.‬‬
‫دواتر ِرةئوو كةةريم هةةموو قةةرزة كةةي بةة ةيةكَيتى نةةدا ةيةوة‪ .‬لةة مةةلَ بةة نةدةوة‬
‫ضةةندين جار بانطيان كردء هةِرة شةةيان ليَكرد‪ ،‬دواتريش بة فةرمانى سةةركردايةتي‬
‫خانووةكةى حيجزي خراية سةةر‪ ،‬بةلآم هةتا نووسةيني ئةم بابةتة‪ ،‬كيَشةةكة ةضارة ةسةر‬

‫نةكراوءة برِيَكي زؤري ثارةكةي نةطةِراندةوة بؤ دارايي يةكَيتي‪.‬‬

‫‪712‬‬

‫مةستي كورسى دةسةلآت‬

‫دواى ةسالآنيَكى زؤر لة خةباتيَكى سةةختى ب َي و ضةانء رِووباريَك خوَينء ئةو‬
‫هةةموو ةمالَويَرانييةةو دةربةةدةري ةيةى كةة بةة سةةر طةةلي كوردا ةهاتء دواى ِراثةةرِيني‬
‫بةة ةهارى ‪ ،1991‬هةةردوو ةثارتةة سةةرةكيةة ةكةي ةبا شةووري كورد سة ةتان (ي‪.‬ن‪.‬ك) ء‬
‫(ث‪.‬د‪.‬ك) لة ناءخؤياندا دةستةلآتيان دابةش كرد‪ .‬ئةوةى ضاوةرِ َي نةئةكرا ئةوةبوو كة‬
‫سةةركردايةتى ثارتة سةياسةييةكان بةتايبةتى يةكيَتيي ني ةشتمانيي كورد ةستان مةسةتى‬
‫كورسةى دة ةسةلآت بن‪ ،‬ئةوةيان لةبيركرد كة لةسةايةى بةرى ِرةنجى هةزاران تيَكؤشةةرو‬
‫سةدان هةزار شةهيد‪ ،‬ئةوان لةسةر كورسى دةسةلآت دانيشتوون‪ .‬مايةى سةرسورِمان‬
‫بوو كة بة دةيان تيَكؤ شةةرو ثيَ شةمةرطةى دَيرين‪ ،‬يةكيَتي ليَياني نةئةثر سةينةوة‪ ،‬بةلآم‬
‫لةهةمان كاتدا بة دةيانء سةةدان ما ةستاو ضةىء هةلثةر سةت لة ناو دامودةزطاكاني‬

‫حزبء حكومةتدا جيَطايان بؤ كرايةوة‪.‬‬
‫لةة دواي هةةلَ ةبذاردني ثةةرلةةمةاني كورد سةتةان لةة بةةهةاري ‪ِ ،1992‬رؤذَةيك حةةمةةى‬
‫فةةرة ء شةَيخ داراي حةةف يةد ةبةهؤي برادةريَ كةةوة جواب ةيان بؤ نةاردم كةة ب يةانبينم‪.‬‬
‫ةئةو ةكاتةة هةةردووك ةيان لةة ةكاروبةارى كؤمةةلآ ةيةتى ئي شة ةيان ئةةكردو بةارة ةطاكةة ةيان لةة‬
‫طةرِةكةي تووى مةليكي سةليَماني بوو‪ ،‬كاتيَك ضةووم بؤ سةةردانيان‪ ،‬كاكة حةمة وتى‪:‬‬

‫زؤر دةميَكةية بةدواى تؤدا ئةطةِريَم‪.‬‬
‫و ‪ :‬فةرموو‪ ،‬كاكة حةمة خَيرة؟‬
‫وتى‪ :‬بةلَكو بضيت لة شارى ثيَنجويَن بارةطايةكى كؤمةلآيةتى بكةيتةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬لةبةر خاترى تؤء شةَيخ دارا ئة ةضم بارةطايةك ئةكةمةوةء خةلَكي با شةي تَيدا‬

‫دائةنيَم‪ ،‬بةلآم خؤم ئةطةرِيَمةوة‪.‬‬
‫وتيان‪ :‬بؤضي ئةطةرِيَيتةوة؟‬
‫و ‪ :‬لةبةرئةوي ئةمة كاري مةكتةبى سةيا ةسيية كة ثَيم ِرابطةيةنَيت‪ ،‬ئةى بؤ خؤيان‬
‫ئةم ئةركةيان ثيَ ِرانةطةياندم؟ ئةوان بؤضي خؤيان ب َي دةنط كردووةء خؤيان ئيش بؤ‬
‫من ديارى ناكةن؟ بؤ ئةب ةيَت ئيَوة ئيش بؤ من بدؤزنةوة؟ ئةوكاتةى كة ئي شةيان بة من‬
‫بوو‪ِ ،‬ري شةيان مار ئةكردم‪ ،‬بةلآم بؤ ضةي ئيَ سةتا هةر لة دووري ةشةوة باسمان ناكةنء‬

‫ليَمان ناثرسنةوة؟!‬

‫‪713‬‬

‫حةمةى حاجى سةابيريش لةوآ بوو‪ ،‬ئةويش ث شةتيواني لة ق سةةكانم كرد‪ .‬ثا ةشان‬
‫حةة ةمةى فةةرة وتى‪ :‬لالؤ ِرةخ ةنةو طلةةييةةكةا ةنت لةةجيَي خؤ ةيدا ةيةو هةةق بةة تؤيةة‪ ،‬بةةلآم‬
‫جةاريَ ضةاوةرِيَ بكةة هةةتةا دواتر خؤمةان ئةاطةادارت ةئةكةةينةةوة‪ .‬دواتر نةة ئةةوانء نةة‬

‫مةكتةبى سياسي بؤ تةنها جارَيكيش نةيان ثرسيةوة‪.‬‬
‫لة هاويني ‪ 1992‬ضةةند كادريَكى عة سةكةرىء سةيا سةي خةلَكى ثيَنجويَنء‬
‫دةوروبةرى كة لة ثَي شةمةرطة ضةاكء دَل ةسؤزو تيَكؤ شةةرةكانى ئةو ناو ضةةية بوونء‬
‫زؤربةيان بيَ ئي شةوكاري حزبيء حكومي بوونء بارى ئابوورييان زؤر خراث بوو‪ ،‬بؤ‬
‫دؤزينةوةى ِريَطا ةضارةيةك زؤرجار سةةردانيان ئةكردمء طلةييان لة سةةركردايةتي‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) ئةكردو ئةيان وت "بؤ ئةبيَت لةبير بكرَيينء ئاوِريَكمان ليَ نةدةنةوة"‪ .‬منيش‬
‫ثَيم ئةوتن كة هيس ضةارة سةةريَكم لانية‪ ،‬ضةونكة برادةرةكاني خؤ شةم لة مةكتةبي‬
‫سةيا سةي لة منيش ناثر سةنةوة‪ ،‬ئةمة ئةو رِؤذةية كة هةركةس لة هةولَى خؤيةتى‪،‬‬

‫هةوَلى كةسوكارء خزم خزميَنةية‪.‬‬
‫ةهةموومةان لةةو ةحا ةلَة ةتة بَيزار ببووين‪ ،‬بةة ةنا ةضاري ثيَمةان ةنا بةة جةةرطى خؤمةا ةنداء‬
‫ثيَكةوة بِريارماندا كة سةرةتا بضين بؤ مةَلبةند‪ ،‬بةلَكو ئةوان بتوانن ضارةيةك بدؤزنةوة‬
‫بؤ ئةةو بةارودؤ ةخةى كةة تيَي ةكةوتبووين‪ .‬ئةةوكةاتةة عو ةمةرى سةةيةد عةةلى بةةرثر سةى‬
‫مةَلبةندى سليَمانى بوو‪ ،‬كاتيَك ضووين بؤ مةلَبةند‪ ،‬سةرةتا جةمال جةلال قسةى كرد‪.‬‬
‫ثاشةان من طلةييةكي زؤرم لة برادةراني مةكتةبي سةياسةي كردو باسةى ئةو بارودؤخةم‬
‫كرد كة تيَي كةوتبووين‪ .‬دواى ق سةةكانم‪ ،‬كاك عومةر لؤمةى بةرثر سةى ثَي شةووى‬

‫مةَلبةندى كرد‪.‬‬
‫و ‪ :‬ةئةوة ةيان رِؤييء بةة سةةر ضةوو‪ ،‬بةةلآم بؤ ئةةبيَةت ئيَوة لةةم هةةموو كوِرة بةاشء‬
‫قارةمانء ماندووة نةثر سةنةوة‪ .‬ئاخر با شةة ئةمانة درِةنط هاتن يان كةميان كردءوة؟‬
‫ئيَوة باش ئةزانن كة ئةم برادةرانة ضةندين سالَة ثَيشمةرطة بوونء هةموو خؤشييةكى‬
‫ذيانيان بةلاوة نابوو‪ ،‬بؤ ئيَ سةتا كة ةسانيَكي تر شةوَينى ئةمانيان طرتووة كة تةنها‬
‫ةساتَيك بؤ كورد ماندوو نةبوونء رِؤذَيك ثيَ شةمةرطايةتيان نةكردووة‪ ،‬تةنانةت تَيياندا‬
‫هةية كة طومانليَكراو بوون‪ ،‬ئاخر با منيش ق ةسةكةى عوسمانى حاجى مةحمود نةكةم‬

‫كة لة كؤنطرةدا كردى‪.‬‬

‫‪714‬‬

‫كاك عومةر وتى‪ :‬لالؤ سةةبرم ليَ بطرةء دَلنيابة كة ضةارة سةةريَكى ئةو بارودؤخة‬
‫ئةكةينء نابَيت هةروا ةَينَيتةوة‪.‬‬

‫ثاش ضةةند ِرؤذيَك عومةرى سةةيد عةليم بينيء وتي‪ :‬ق سةةم لةطةلأ مام جةلال‬
‫كردووةء ثيَموتوة كة هةظالآنى ثيَنجوَين زوير بوونء هةر ضةى ئةوان ئةيلََين ِرا سةتةء‬
‫خةة ةتاى ئَيمةة بووة كةة تةا ئيَ سةتةا ليَ ةمان نةةثر ةسيونةةتةةوة‪ ،‬بؤيةة مةام جةةلال ئةةيةةءَيةت‬

‫بتانبينَيت‪.‬‬
‫ضةةند كادريَكي سةيا سةيء عة سةكةرىء كؤمةَلَيك ثَي شةمةرطةي ديَرينى ثيَنجويَنء‬
‫دةوروبةري كؤبووينةوةء ضةووين بؤ قةلآ ةضوالان‪ .‬مام جةلال لة حةو ةشةى بارةطاكةى‬
‫خؤيدا‪ ،‬بة ثيَكةنينء ق ةسةى خؤش ثيَ شةوازيي ليَكردينء وتى‪ِ :‬رة سةول مامةند ئةيوت‬
‫"عةريف عةلى مةولود كة لاى ئيَمة بوو ئي شةى نةئةكرد‪ ،‬بةلآم كة ضةووة لاى يةكيَتي‬
‫ِرةبايةى ئةطرتء ةسةرئةنجام قا ضةيَكى ثةِرى"‪ .‬واديارة ئيَمةش نةطبةتيمانة كة ئيَوة‬

‫ليَمان زووير بوون‪.‬‬
‫و ‪ :‬نةةخَير مةام جةةلال‪ ،‬ئيَوة نةةطبةةتيتةان نييةة‪ ،‬بةةلَكو ئَيمةة ز ةيادةينء ةكاتى خؤى‬

‫كةممان كردووةو درةنط هاتووين‪ ،‬ئاخر باشة بؤ وا زوو لة بيرتان كردين؟‬
‫مةام جةةلال وتى‪ :‬وا نييةة لالؤ طيةان‪ ،‬ئةةوة نزيكةةى دوو ةمانطةة ئي ةشم بؤ تؤ د ةيارى‬

‫كردووة‪ ،‬نازانم بؤ تا ئَيستا دةست بةكار نةبوويت؟‬
‫لةبةرئةوةي هيس كة ةسيَك ثةيوةندي ثيَوة نةكردبووم‪ ،‬ثَيم وانةبوو كة ئي شةي بؤ من‬
‫دياري كردبَيت‪ ،‬بؤية منيش هيس وةلآميَكم نةدايةوةو سةةبارةت بةو بابةتة ثر سةيارم‬

‫نةكرد‪ ،‬ثاشان لةطةلأ مام جةلال كةوتينة قسةكردنء ِرةخنةو طلةيي خؤمان ليَكرد‪.‬‬
‫مةام جةةلال وتى‪ :‬هةةقي خؤتةانةة طلةةيي بكةةن‪ ،‬لةة ةمةودوا ئيش بؤ ةهةمووتةان د ةيارى‬
‫ةئةكةةينء ةهاو ةكاري ةتان ةئةكةةين‪ ،‬ئَيمةة لةة ثيَنجويَن بيَجطةة ةلة قةائيم ةقام(‪ )132‬كةة ئةةوةيةان ةلة‬
‫دة ةستى مندا نيية‪ ،‬بةلآم هةولأ ئةدةين كة لة ثؤ ةستة ئيداريء حزبييةكان ئي ةشتان بؤ‬

‫(‪ )132‬ئةوكاتة قائيمقامى ثيَنجويَن ثارتى بوو‪ ،‬ناوى ةشَيخ جةعفةر ةسةركانى بوو‪ ،‬لة دواى يةكةمين‬
‫ةهةلَبةذاردنى ةثةرلةةمةانى كورد سة ةتان ةهةموو ثؤ سةتةة ئ ةيدارييةة ةكان ثةةنجةا بةة ثةةنجةا لةة نيَوان ةيةكَيتىء‬

‫ثارتيدا دابةش كرابوون‪ ،‬قائيمقامى ثيَنجويَن بةر ثارتى كةوتبوو‪.‬‬

‫‪715‬‬

‫ديارى بكةين‪ .‬بؤ دياريكردني ئي شةوكار بؤ ئيَوة لةطةلأ مولازم عومةر ق سةةم كردووة‪،‬‬
‫ئيَوةش خؤتان بضن بؤلايء قسةي لةطةلَدا بكةن‪.‬‬

‫فةرةيدوني حةمة سةاَلح كة لة ةسالآني هة شةتاكاندا فةرماندةي تيث بوو‪ ،‬توو شةى‬
‫نةخؤ شةي دلأ ببوو‪ ،‬لةو داني شةتنةدا مام جةلال خؤى با سةي هاوكاري كردني كاك‬
‫فةرةيدوني كردو وتى‪ :‬هةولأ ئةدةين كة بؤ ضارةسةرى نةخؤشييةكةى‪ ،‬كاك فةرةيدون‬
‫بنيَرينةة دةرةوةى ولآت‪ .‬ةئةو ِرؤذة بةة ِريَ ةكةوت عيمةاد ئةةحمةةدو جةةبةار يةاوةرء ضةة ةند‬
‫ميوانيَكى تريش لاى مام جةلال بوون‪ ،‬و ‪ :‬مام جةلال ئةطةر ئيَمة نةبوايناية‪ ،‬ئي سةتا‬

‫سوودتان لة ثياوى وةك كاك عيماد وةرنةئةطرت‪.‬‬
‫عيماد ئةحمةد لة مةبةستم تَيطةيشتء وتى‪ :‬مامة رِاست ئةكات‪.‬‬
‫دواى ئةو سةةردانة‪ ،‬منء جةمال جةلالء ح سةَينى فارس سةةرداني مولازم عومةر‬
‫عةة ةبدوَللآ ةمان كرد‪ ،‬ةئةو ةكاتةة سةةرثةةر شةتي ةهةموو مةةَلبةةنةدة ةكانى ةئةكرد‪ .‬بةا سةي‬
‫سةةردانةكةي مام جةلانان بؤ كردو ثيَمان وت كة سةةبارةت بة كادرة ب َي كارةكاني‬
‫ثيَنجوَين‪ ،‬مام جةلال ئةَليَت قسةم لةطةلأ مولازم عومةر كردووةو سةردانى ئةو بكةن‪.‬‬
‫مولازم عومةر سوَيندى خواردء وتى‪ :‬بة ضى برِواتان هةية ئاطام لة هيس نييةء مام‬
‫جةلال هيضى بة من نةووتووةء دةربارةى ئيَوةش هةر قسةى لةطةلأ من نةكردووة‪.‬‬
‫كة ئةوةمان بي ةست‪ ،‬ئيتر هيس ق سةةيةكمان نةكردء خواحافيزيمان ليَكرد‪ .‬زؤرمان‬
‫ثَي ةناخؤش بوو كةة مولازم عومةةر ةلة ق سةةو بةةلَيَنةة ةكاني مةام جةةلال ب َي ئةاطةا بوو‪ ،‬هةةر‬
‫ئةةوةش بوو كةة بووة هؤي ئةةوةي كةة زؤر لةة مةام جةةلال زووير ببينء هةةلَوَي سةت‬
‫وةربطرين‪ .‬بةش بة حالَي خؤم هةرطيز ضةاوةِريَي ئةوةم لة مام جةلال نةئةكرد‪ .‬دواي‬
‫ئةوةي لاي مولازم عومةر رِؤيشتين و ‪ :‬ئيتر لة ئيَستاوة من ناضم بؤلاي ئةو برادةرانة‪،‬‬
‫ضةونكةة ةئةو برادةرانةةي كةة ثَي ةكةوة لةة يةةك سةةنطةةردا خةة ةبات ةمان كردووةء لةة براء‬
‫كةة سةوكةار زيةاتر بووين بؤ يةةكتر‪ ،‬واد ةيارة ئةة ةيانةةو ةيَت يةاري بةة عةةقلَمةان بكةةن‪ .‬ئةةطةةر‬
‫ئيَوة لةةطةةلَم دَين ثيَم بةا شةة ةكة بؤ خؤ ةمان ةبارة ةطايةةك لةة ثيَنجويَن بكةةينةةوة‪ ،‬ضةون ةكة‬
‫وانةبَيت ئةو برادةرانة وةلآممان نادةنةوةء بة تةواوي فةرامؤش ئةكريَين‪.‬‬
‫سةةرةتا هةموو ِرازى بوون‪ ،‬بةلآم ثاش ضةةند رِؤذَيك ئةو برادةرانة هاتن بؤ لامء‬

‫‪716‬‬

‫وتيان‪ِ :‬رةنطة برادةراني مةكتةبي سياسي ئةوة بة ياخيبووني لةقةَلةم بدةن‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئيتر من لةوة زياتر هيس ِريَطاضارةيةكي تر شك نابةم‪.‬‬

‫دواي ضةةند ِرؤذَيك زيرِؤ عةبدوَللآ كة سةةرثةر ةشتى ثَي شةمةرطةكاني مام جةلالى‬
‫ئةكرد‪ ،‬ئاطادارى بةكرى حاجي سةةفةري كردبوو كة بؤ ثر سةةي براذنةكةي كاك بةكر‪،‬‬
‫مام جةلال بةنيازة سةرداني بكات‪ .‬هةر ئةو رِؤذة جةمال جةلالء بةكرى حاجي سةفةر‬
‫هةاتن بؤ لامء كةاك بةةكر وتي‪ :‬ئةةمرِؤ ةمام جةةلال ديةَت بؤ ةما ةَلةوة‪ ،‬حةةز ةئةكةةين تؤش‬

‫بَييت‪ ،‬بةلَكو لةهةليَكدا ضةند قسةيةك لةطةلأ مام جةلال بكةين‪.‬‬
‫ثاش نيوةِرؤي هةمان رِؤذ‪ ،‬ثيَش ئةءةى مام جةلال ب ضةَيت بؤ ثر سةةكة‪ ،‬ضةووم بؤ‬
‫مالَى كاك بةكر‪ ،‬لةطةلأ برادةران ق سةةم كردو و ‪ :‬ئةطةر مام جةلال تةنها بؤ ثر سةةكة‬
‫هاتبوو‪ ،‬سةةبارةت بة كادرةكاني ثيَنجويَن هيس ق سةةيةكي نةكرد‪ ،‬ئةوا ئيَمةش با سةى‬

‫هيس ناكةين‪ ،‬بةلآم ئةطةر خؤى باسى كرد‪ ،‬ئةوا ئَيمةش قسةى خؤمان ئةكةين‪.‬‬
‫دواي ةماوةيةةكي كةةم ةمام جةةلال هةات بؤ مةالَي كةاك بةةكر‪ ،‬سةالار عةةزيزو مولازم‬
‫عومةرء ئةر سةةلان بايزء حاكم قادرى لةطةَلدا بوو‪ .‬دواى كةميَك داني شةتنء ق سةةكردن‬
‫ةمام جةةلال بةة زةردةخةةنةةيةة ةكةوة وتى‪ :‬ئةةوا ةهةموو ثيَنجوَينييةةكةان ةيةكيةان طرتةةوة‪.‬‬

‫ثاشان وتي‪ :‬ئادةي برادةران بؤم باس بكةن با بزانم ضيتان كرد؟‬
‫جةمال جةلال وتى‪ :‬من ضةووم بؤ مةَلبةندى نؤ‪ ،‬بةلآم خؤيان بة هةَلبذاردن خةلَكي‬

‫تريان دانابوو‪ ،‬ثالَيان بة منةءة ناء ئيزنيان دام‪.‬‬
‫منيش و ‪ :‬ةمام جةةلال‪ ،‬ةئةو ةكا ةتةى كةة ق سةةمةان لةة ةطةلأ خؤت كرد‪ ،‬ثَةيت وتين ةكة‬
‫خؤت قسةت لةطةلأ مولازم عومةر كردووةء ثَيت وتووة كة ئيش بؤ برادةراني ثيَنجويَن‬
‫ديارى بكات‪ ،‬بةلآم كاتيَك كة ضةووين بؤ لاى مولازم عومةر‪ ،‬سةويَندى بؤ خواردينء‬

‫وتى‪ :‬مام جةلال هيضى بة من نةوتووة‪.‬‬
‫مام جةلال وتى‪ :‬من كةى مولازم عومةرم وت‪ ،‬من عومةرى سةيد عةليم وت‪.‬‬
‫ئيتر مةام جةةلال سةةبةارةت ةبةو ةبابةة تةة هيس ق سةة يةةكي تري نةةكرد‪ ،‬كردى بةة‬
‫سةوعبةتء ثيَكةنين‪ .‬ثا شةان خواحافيزي كردء رِؤي شةت‪ .‬دواي رِؤي ةشتني مام جةلال‪،‬‬
‫لةطةلأ كاك جةمالء كاك بةكر سةبارةت بة قسةكاني مام جةلال قسةمان كرد‪ .‬برادةران‬

‫‪717‬‬

‫وتيان‪ :‬وا ديارة ئيتر يةكيَتي ئيشي بة ئيَمة نةماوة‪.‬‬
‫كاك بةكر وتى‪ :‬من ثيَ شةمةرطةكانى لاى خؤم ئةنَيرمة لاى سةيروان نةورِؤلَى‪ ،‬با‬

‫لةطةلأ حيمايةكانى ئةودا بن‪ ،‬ئةو يارمةتييةكانيان بؤ وةرئةطرَيت‪.‬‬
‫ثاشان كاك بةكر لة كاك جةمالى ثرسى كة ضى ئةكات؟‬

‫كاك جةمال وتى‪ :‬تا ئيَ سةتا دوو ةسآ جار حزبء لايةنةكانى تر هاتوون بؤ لامء‬
‫داوايان ليَ كردووم كة ئي شةيان لةطةَلدا بكةم‪ ،‬بةلآم من نةمكردووة‪ِ .‬را سةتة برادةراني‬
‫يةكيَتي ئيشيان بة ئَيمة نةماوة‪ ،‬بةلآم لةمةودوا ئَيمةش ئةبيَت خةمى خؤمان بخؤين‪.‬‬

‫ثاشان كاك بةكر ثرسياري لة من كرد كة ضى ئةكةم؟‬
‫و ‪ :‬بةش بة حاَلى خؤم هةر يةكيَتيم‪ ،‬بةلآم لة هةموو شوَينَيك قسةي خؤم ئةكةمء‬
‫هةر ةضييةكم لة دَلداية ئةينوو سةمء ِرةنطة بلآوي شةى بكةمةوة‪ ،‬بةلآم هةرطيز نا ةضمة ناو‬

‫هيس لايةنء حزبيَكي ترةوة‪.‬‬
‫هةر لةو ماوةيةدا فةرةيدونى حةمة سةاَلح سةةرداني مام جةلالى كردبوو‪ ،‬ضةونكة‬
‫هةر وةك ثَي شةتر با سةم كرد‪ ،‬مام جةلال خؤي بةَلَيني ثَيدابوو كة بؤ ضةارة سةةري‬
‫نةةخؤ شةييةة ةكةي بينَير ةيَت بؤ دةرةوةي ولآت‪ .‬دواي ئةةوةي كةاك فةةرةيةدون لاي ةمام‬
‫جةلال طةِرايةوة‪ ،‬زؤر بة غةمبارييةوة با سةي سةةردانةكةي بؤ طيَرِامةوةو وتي‪ :‬كاتيَك‬
‫كة ق سةةم بؤ مام جةلال كرد‪ ،‬هةردوو طويَى خؤى بة دة سةت طرتء طويَى لة ق ةسةكانم‬
‫نةطرت‪ ،‬بةلآم هةر ئةوةندةى ثيَو كة ب ضةم بؤ لاى جةبار فةرمان بؤ ئةوةي ئي شةيَكم بؤ‬
‫دياري بكات‪ ،‬منيش زؤر بة عاجزي ةضوومة دةرةوة‪ .‬دواتر ثيَ شةمةرطةيةكى لاى خؤى‬
‫بانطي كردمء وتي "كاك فةرةيدون مةرِؤ‪ ،‬مام جةلال ئةو ثارةيةى بؤ ناردوويت فةرموو‬

‫لَيم وةربطرة"‪.‬‬
‫كاك فةرةيدون بةردةوام بوو لة ق سةةكانيء وتى‪ :‬بِري ثارةكةي مام جةلال سةيَ‬
‫هةزار دينار بوو‪ ،‬منيش ضةووم بؤلاي مةلا بةختيارء مة سةةلةكةم بؤ طيَِرايةوةء ثيَموت‬
‫كةة بةةلَكو ئةةء ثةارةيةة ةبداتةةوة بةة مةام جةةلال‪ .‬بةةلآم ةمةلا بةةخت ةيار ثَييو كةة شةتى وا‬
‫ةنابَةيتء ةئةوة كةاريَكي جوان نييةةء زؤريش عةةيبةة‪ .‬منيش ثيَموت كةة هيس عةةيةب نييةة‪،‬‬
‫خؤ من بؤ ثارة نة ضةووبووم تا مام جةلال طو َي لة ق سةةمكانم نةطريَت‪ ،‬ئيتر من ثارةي‬

‫‪718‬‬

‫ئةوم بؤ ضةيية؟ بةِرا سةتي من مردنم ثيَ با شةترة لة ذيان‪ .‬هةروةها لة سةةر داواكةي مام‬
‫جةلال ضةووم بؤ لاى كاك جةبار فةرمان كة ئي شةيَكم بؤ دياري بكات‪ ،‬بةلآم كاك جةبار‬

‫وتي‪ :‬من ئيش نادةم بة تؤ ضونكة تؤ ئاشيت‪.‬‬
‫فةةرةيةدوني حةةمةة سةاَلح ةلةو بةارودؤخةةء لَينةةثر سةينةةوةيةة زؤر زوير بوو‪ .‬بؤ‬
‫ضةارة سةةري نةخؤ شةييةكةي‪( ،‬ي‪.‬ن‪.‬ك) هيس كارئا ةسانييةكي بؤ دةرةوةي ولآت بؤ‬

‫نةكرد‪ ،‬تا دواتر بةهؤي نةخؤشييةكةي كؤضي دوايي كرد‪.‬‬

‫‪719‬‬

‫ليذنةي هاوكارى ث َينجويَن‬

‫دواي ِراثةةرِيني بةة ةهاري ‪ ،1991‬ةبةهؤي ةئابلَؤ ةقةي ئةابووري نةة ةتةوة يةةكطرتووةكةان‬
‫لة سةةر عَيراق لة لايةكء ئابلَؤقةي ِرذيَمي بةعس لة ةسةر هةريَمي كوردستان لة لايةكي‬
‫تر‪ ،‬بر سةيةتيء طرانييةكى جةرط ِ بالَي بة سةةر هةريَمي كورد سةتاندا كَي شةا بوو‪،‬‬
‫داني شةتواني كورد سةتان بةط ةشتيء هةذارء ئاوارةكاني بةتايبةتي ثةريَ ةشان كردبوو‪.‬‬
‫ضةينى مامؤ سةتايانء فةرمانبةران ماوةيةكى زؤر بوو مو ضةةيان وةرنةطرتبوو‪ ،‬هةر‬
‫كاتَيكيش مو ضةة ةشيان وةربطرتاية بة شةي كِريني فةردةيةك ئاردي نةدةكرد‪ ،‬خةلَكيَكي‬
‫زؤر بيَ كارء كا ةسبى بوون‪ ،‬بؤ كِريني ثيَداوي سةتي ِرؤذانة خةلَكي كةوتنة فرؤ ةشتنى‬

‫كةلوثةلى ناومالَء خانوو ئؤتؤمبيلةكانيان‪.‬‬
‫هةوالَم زانى كة حةمة سةةعيد براى شةةهيد حةمة ئةمينى خةجآ زؤر نةخؤش‬
‫بوو‪ ،‬لةطةلأ دؤ ةستء برادةران هةولَماندا كة بؤ ضةارة ةسةري نةخؤ ةشييةكةي بينيَرين بؤ‬
‫بةة ةغدا‪ ،‬بةةلآم ئةةو بِرة ةثارةيةةي كةة بؤ ضةارة سةةر ثيَوي سةت بوو‪ ،‬نةة ةمانتواني لةة نةاو‬
‫خؤ مةا نةدا بؤي كؤب كةةي نةةوة‪ ،‬بؤ يةة برِ ةيار ةما نةدا كةة داواي هةاو كةاري مةادي لةة‬
‫دةوَلةمةندةكانى ثيَنجويَن بكةين‪ .‬بؤ ئةو مةبة سةتة منء جةمال جةلال ثيَكةوة لةطةلأ‬
‫ضةةند دةولَةمةندَيك كؤبووينةوةء سةةبارةت بة هاوكاري كؤكردنةوة ق ةسةمان لةطةلَدا‬
‫كردن‪ .‬ضةةند كة ةسَيك لة بة ةشداربوواني كؤبوونةوةكة وتيان‪ :‬ئةى بؤ ةسندوءقَيك بؤ‬
‫خةلَكى ثيَنجويَن درو ةست نةكةين بؤئةوةي بة ثارةى ئةو ةسندوءقة كؤمةك بة خةلَكى‬

‫نةخؤشء هةذارء كةم دةرامةت بكةين‪.‬‬
‫منء جةةمةال جةةلال هةاوِرا بووينء بيرؤكةةكةة ةيان زؤر جوانء ثةة سةةنةد بوو‪ .‬هةةموو‬
‫بةة ةشداربوواني كؤبوو ةنةوةكةة برِ ةيارمةا ةندا كةة كؤبوونةةوةيةةكي فراوان لةةطةةلأ خةةلَكي‬
‫ثيَنجويَن كةة داني شةتوي ةشاري سةلَيمةاني بوون سةاز بكةةين‪ .‬رِؤذاني دواتر بةة‬
‫ةئا ةمادةبووني ذ ةمارة يةةكي زؤر لةة خةةلَكي ثيَنجوَين‪ ،‬بؤ طفتوطؤكردن سةة ةبارةت بةة‬
‫درو ةستكردني ةسندوقيَكي هاوكاري‪ ،‬كؤبوونةوةيةك لة مزطةوتي سةةلاحةدين ةساز كرا‪.‬‬
‫دواي ثة سةةندكردني بيرؤكةكة لةلايةن زؤرينةي ئامادةبوواني كؤبوونةوةكة‪ ،‬ليذنةي‬
‫بةةِريَوةبردن هةةلَ ةبذيَردرا‪ .‬ليةذنةةكةة لةةم برادةرانةة ثيَكهةات ( ةمامؤ سةتةا عومةةر م سةتةة ةفا‪،‬‬

‫‪720‬‬

‫مامؤ سةتا غةفور شةوكر خواجة‪ ،‬مامؤ سةتا محةمةد حاجى عةزيز‪ ،‬لةتيف حةمة ةساَلح‪،‬‬
‫حةاجى مةةحمود حةةمةة ئةةمين‪ ،‬عو ةمةرى حةاجى عةة ةبدولِرةح ةمان‪ ،‬عوسمةانى ئةةحمةةدى‬
‫حاجى حةمة ساَلح‪ ،‬عةريف عةلى عةبدوَللآ‪ ،‬عةلى عةبدولَلآ حاجى عةبة سوور‪ ،‬عةلى مام‬
‫كةريم‪ ،‬كةريم حةمة بةط بناوةسةووتةيىء ئةحمةد نةجار ثيَنجوَيني‪ .‬دواتر لة ماَلةكةم‬
‫بةة ةئا ةمادةبوونى تيَكرِاى ئةة ةندا ةمانى ل ةيذنةةكةةء بةةكرى ةحاجى سةةفةةرء جةة ةمال ةجةلال‬

‫كؤبوونةوةيةكمان كردء ئيشوكاري ئةندامانى ليذنة بةم شيَوةية ديارى كرا‪:‬‬
‫ئةحمةد نةجار‪ ،‬سةرؤكى ليذنة‬

‫مامؤستا عومةر مستةفا‪ ،‬جَيطرى سةرؤكي ليذنة‬
‫حاجى مةحمود حةمة ئةمين‪ ،‬ئةمين سندوق‬
‫لةتيف حةمة ساَلح‪ ،‬ذمَيريار‬

‫ِرؤذ ةيَك لةة دوكةانى ئةةحمةةد نةةجةار كؤبوونةةوةيةةك سةاز كرا‪ ،‬داواي يةارمةةتي لةة‬
‫كؤمةَلَيك خةلَكي ثيَنجويَن كراء مؤرو وة سةلَي ثارة وةرطرتن درو سةت كرا‪ .‬سةةرةتا‬
‫برِيَك ثارة بؤ ةسندوقةكة كؤكرايةوة‪ ،‬دواتر مانطانة هةر كة سةيَك بة ثيَي تواناي خؤي‬
‫بِريَك ثارةي بة ةسندوقي هاوكاري دةبةخ شةي‪ .‬ثا ةشان خانوويةك بؤ بارةطاى ليذنة بة‬
‫كر َي طيراء ناو نرا "ليذنةى هاوكاريى ثيَنجويَن"‪ .‬ليذنةكة سةةربةخؤو بيَ لايةن بوو‪،‬‬
‫سةةر بةة هيس حزبء ِريَكخراوَةيك نةةبوو‪ ،‬ليةذنةةى ةهاوكةاري كردني خةةلَكى هةةذارو بيَ‬

‫دةرامةتي ثيَنجوَين بوو‪.‬‬
‫رِؤذانى دواتر ليذنةكة سةةردانى بارةطاى ط شةت حزبء لايةنة كورد سةتانييةكانيان‬
‫لة سةليَمانى كرد‪ ،‬بة نوو ةسراوي مؤركراوى ليذنة داواى هاوكارييان ليَكرا‪ .‬مةَلبةندي‬
‫يةةكي (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء لقى ضةواري (ث‪.‬د‪.‬ك) بةةنوو سةراوي فةةرمي وةلآمي ليةذ نةة كةة ةيان‬

‫دايةوةء بِريارياندا كة هاوكارييان بكةن‪.‬‬
‫ثا ةشان ليذنةكة سةةردانى مام جةلاليان كردء با سةيَكى ليذنةكةيان بؤ مام جةلال‬
‫كردبوو‪ .‬مةام ةجةلاليش ثيَي وتبوون "ئيَوة ضةةنةد ةثارة ةتان كؤ كردووةتةةوة‪ ،‬منيش‬
‫ةئةوة نةدة ةئةدةم"‪ .‬ةمام جةةلال برِى شةةش هةةزار دؤلارى دابوو بةة ل ةيذ نةة كةة‪ .‬دءاي‬
‫تيَثةِربوءني هةفتةيةك بة سةةر درو ةستبووني ليذنةكة‪ ،‬لي سةتيَك كة ذمارةيةك خةلَكى‬

‫‪721‬‬

‫كةم دةرامةتء نةخؤ شةي تيَدابوء‪ ،‬ئامادةكراء دة سةت كرا بة دابة شةكردنى هاوكاري‬
‫بةة سةةريةا ةندا‪ .‬نزي ةكةى دوو سةةدء ثةةن ةجا هةةزار دي ةنارى ئةةوكةا ةتة لةة سةلَيمةانىء لةة‬

‫ثيَنجويَن دابةش كرا‪.‬‬
‫درو ةستكرنى ئةةو سةنةدوءقةةو ةكارى ةئةو ليةذنةةيةة‪ ،‬شةتيَكى كةةم ويَنةة بوو لةة‬
‫كورد ةستاندا‪ ،‬ضةونكة لةو ِرؤذطارة سةةختء طرانييةدا بة شةيَوةيةكي ِريَكوثيَك‬
‫كةارة كةانى خؤى جَي بةةج َي ةئةكرد‪ .‬هةاو ةكاري نةةخؤشء ثر سةةى خَيزا نةة كةةم‬
‫دةرامةةتةة ةكانيةان ةئةكرد‪ .‬ةهاوكةاري ئةةو خَيزانةانةةش ةئةكرا كةة كةة ةسيَكيةان بةةر لوغم‬
‫بكةةو ةتايةة‪ .‬هةةروة ةها ةهاوكةاري درو سةتكردني ديوارى طؤِر سة ةتانى ةحاجى شةيَخى‬
‫ثيَنجويَنيان كردبوو‪ .‬دواتر ليذنةى هاوكاري دةفتةرء قةلَةمء كةرة سةةى قوتابخانةيان‬
‫كِريء لةة ثيَنجويَن بةة سةةر قو ةتابيةا ةندا دابةة شة ةيان كرد‪ .‬هةةروةهةا ليةذنةةكةة ةهاو ةكاري‬
‫ذمارةيةك مامؤ سةتاء كارمةندى دة سةتطا حكومييةكانى شةارى ثيَنجوَينيان كرد‪.‬‬
‫ثا ةشان يارمةتي مانطانة بؤ ضةةند كة سةيَكى هةذارء دة ةست كورت بِرايةوة‪ .‬ضةةند‬
‫جارَيك بة لي سةت يارمةتي بة سةةر نةخؤشء خةلَكي هةذاردا دابةش كرا‪ .‬يارمةتىء‬
‫هاوكارييةكان بة ث سةوءلَةي مؤركراو دابةش ئةكران‪ .‬تا ئيَ سةتاش ث سةوولَةي ئةو‬

‫هاوكارييانةي كة وةرطيراونء بة سةر خةلَكي هةذاردا دابةشكراون ثارَيزراون‪.‬‬
‫سةةركةوتنى ئةةو ليةذنةية زياتر لة بةِريَوةبردن ةيدا بوو‪ ،‬ضةونكةة لةلايةن كؤمةلََةيك‬
‫دة ةستثاكء دَل سةؤزو ضةالاكء تةباى خةلَكى ثيَنجويَن بةرِيَوة ئةبرا‪ ،‬هةروةها خةلَكيَكى‬
‫دَل سةؤز ث ةشتيوانييان لة ليذنةكة ئةكرد‪ .‬دةنطء سةةنطي ليذنةى هاوكارى ثيَنجوَين‬
‫طةةي شةتةة ئةةو ئةا سةتةةى كةة دامودةز ةطاي حكوميش داواي ةهاو ةكاري بكةةن‪ ،‬بؤ نمونةة‬
‫ةجار ةَيك دكتؤر عةةلى ةمةلا حةة سةةن لةة ثيَنجوَي ةنةوة ةهاتبوو بؤ سةلَيمةانىء سةةردانى‬
‫ل يةذ نةة كةةى كردبوو‪ ،‬لةة بري ئةةوةى داواي يةار مةةتي لةة حكو مةةتى هةةريَم ب كةات‪ ،‬ةبة‬
‫نوو سةراويَكى فةرمي بؤ كرِيني ثيَداوي ةستي نةخؤ ةشخانةكةى ثيَنجويَنء يارمةتيدانى‬
‫ضةةنةد كةارمةةنةدَةيك داواى ةهاو ةكاريى لةة ليةذنةةكةة كردبوو‪ .‬جطةة لةة ضةاككردنةةوةى‬
‫ئؤتؤمبيلى نةةخؤ شةخةانةةكةة‪ ،‬برِى ضةل هةةزار دي ةنارى ةئةو ةكاتةة درا بةة دكتؤر عةةلى بؤ‬

‫كرِينى هةنديَك كةلوثةلء كةرةسةى نةخؤشخانةكةى ثيَنجوَين‪.‬‬

‫‪722‬‬

‫هةةر لةةو مةاوة يةةدا ل ةيذ نةة يةةكى تر بؤ ةئاوةدانكرد نةةوةي ثيَنجوَين لةة دكتؤرء‬
‫مامؤ سةتاء ئةندازيارو كة سةى خويَندةوار ثيَكهيَنرا‪ ،‬بة شةيَك لة ثيَداوي سةتى ئةو‬

‫ليذنةيةش دابينكرا‪.‬‬
‫ليذنةى هاوكاريى ثيَنجوَين سةةردانى هةموو حزبةكانء لايةنة سةيا سةييةكاني‬
‫كوردستانيان كردء داواى هاوكارييان ليَ كردن‪ ،‬هةموو لايةنةكان ثةيمانى هاوكاريء‬
‫يةارمةةتي ةيان ثيَ دابوون‪ ،‬بةةلآم جطةة ةلة مةام جةةلالء مةةَلبةة ةندى يةةكي (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء خةةلَكى‬
‫دةو ةلَةمةةنةدى ثيَنجوَينء ذمةارةيةةك لةة ثيَنجوَينييةة ةئاوارةكةانى هةةنةدةرانء كةة سةيَكي‬
‫نةةنةا ةسراوي غةةيرة ثيَنجوَيني‪ ،‬هيس كةةسء لايةةنيَكي تر ةهاو ةكاريي ةئةو ل ةيذنةةيةة ةيان‬

‫نةكرد‪.‬‬
‫ليذنةى هاوكاريى ثيَنجوَين لة ذيَر طو ةشارى دوو ئابلَوءقةدا زؤر سةةركةوتوانة تا‬
‫رِؤذى (‪ )31‬ى ئةابي ‪ 1996‬لةة ةيار مةةتي دانء هةاو ةكاري كردني خةةلَكي نةةخؤشء‬
‫هةةذارو قو ةتابخةا ةنةو ضةةنةد فةةر ةمانطةة ةيةكي حكومي بةةردةوام بوو‪ ،‬بةةلآم دواي (‪)31‬ي‬
‫ئاب ضةةند ثَي شةمةرطةيةكى (ث‪.‬د‪.‬ك) هةلَيانكوتابووة سةةر بنكةي ليذنةي هاوكاريء‬
‫دةرطاء ثةنجةرةيان شةكاندبوء‪ ،‬شةتةكانيان بردبوو‪ .‬لةوانةية خةلَكى ناحةز ثارتييان‬
‫وا تَيطةةيةانةدب ةَيت كةة ئةةوة بةارة ةطاى يةةكَيتي بووبَيةت‪ .‬ةثا شةان خةةلَكيَكى ةنةفس نزمء‬
‫شةِرةخؤريش هةر ضةى لة بنكةكةدا مابوو بة تالآن بردبوويان‪ .‬لةكاتي رِووداوةكاندا‬

‫نزيكةى ضوار هةزار دينار لة بنكةي ليذنةكة بوو‪ ،‬ئةويشيان بردبوو‪.‬‬
‫دواى ضةند ِرؤذَيك ليذنةكة سةردانى لقى ضوارى ثارتييان كرد لة سليَمانى‪ ،‬بؤيان‬
‫ِروون كردبوونةوة كة ل ةيذنةي هاوكاري ثيَنجوَين سةةربةخؤيةء ةسةر بةهيس لايةنء‬
‫ثارتَيك نيية‪ ،‬هةروةها وةلآمى نوو سةراويَكى لقى ضةوار كة ثَي شةتر بؤ ثيرؤزبايي بؤ‬
‫ليذنةكةيان ناردبوو‪ ،‬ثي شةانى لقيان دابوو‪ ،‬دواتر ئةوانيش هةنديَك كةلوثةلي بنكةي‬
‫ليذنةكةيان بؤ طةِراندنةوة‪ .‬جطة لةو برِة ثارةيةى كة برديان‪ ،‬ضةةند هةزار ديناريَكيش‬

‫بة قةرز كةوتة لاى خةلَكء هةر نةيان طةِراندةوة‪.‬‬
‫ئةو بِرة ثارةيةى مابووةوة‪ ،‬جاريَكى تر بة دوو لي ةست دابةش كرا بة سةةر ضةةند‬
‫كة سةيَكى كةم دةرامةتء نةخؤشء ثةك ةكةوتةدا‪ ،‬برَِيكيش درا بة نةخؤ شةخةانةكةي‬

‫‪723‬‬

‫ثيَنجويَنء نؤذةنكردنةةوةى هؤلأء ذووريَكى قو ةتابخةانةةيةةكى ثيَنجوَين‪ .‬بةةم شةيَوةيةة‬
‫ليذنةكة كارى خؤى كؤتايى ث َي هَيناء بنكةكةيان داخست‪.‬‬

‫ثاشان ضةند كةسَيك ِراثؤرتيان دابوو بة حةمة ثيَنجويَني كة قائيمقامى ثيَنجويَنء‬
‫ةثارتى بوو‪ ،‬وتبوو ةيان ةئةو ل ةيذنةةيةة سةةر بةة ةيةكَيتى بووةء ثةارةكةةش ةماوة‪ .‬ثةا ةشان‬
‫ةقائيمقةام داواى ثةارة ةكةى لةة ل ةيذنةةكةة كردبوو‪ ،‬ليةذنةةكةةش بةة دةف ةتةري ح سةابةاتء بةة‬
‫وة ةسلَةكانةوة ةضووبوون بؤلاي قائيمقامى ثيَنجوَينء بؤيان رِوونكردبووةوة كة ليذنةكة‬
‫بؤ ةهاو كةاري خةةلَكى ثيَنجوَين درو سةت بووة‪ ،‬ثةارة كةةش ةثارةى خةة لَةك بووةء وةك‬

‫كؤمةكء هاوكاري دراوة بة خةَلكء قونابخانةو نةخؤشخانةي ثيَنجوَين‪.‬‬

‫‪724‬‬

‫لة كاتي طونجاودا داواي ضاكسازي كرا‬

‫بارودؤخى دواي هةَلبذاردنى ثةرلةمانء ثيَكهَيناني حكومةتى هةريَمى كوردسةتان‬
‫زؤر زةحمةت بوو‪ ،‬هيَزة سةيا سةييةكانء ئةنداماني ثةِرلةمانء وةزيرةكاني حكومةتى‬
‫هةرَيم هيس ئةزموونيَكيان لة بةِريَوةبردني ولآتدا نةبوو‪ .‬لة ذَير دوو ئابَلؤقةي ئابووري‪،‬‬
‫ئيدارةى كورد سةتانيَكى وَيرانء ميللةتيَكى هةذارو بر سةييان ئةكرد‪ .‬بنيادنانةوةى‬
‫كورد سةتانء كؤمةَلطاكةى كاريَكى ئا سةان نةبوو‪ ،‬بةلآم ئةوةى جيَى سةةرنجء ِرةخنةى‬
‫دَل سةؤزان بوو‪ ،‬هةةلَ سةو ةكةوتى ةضاوةِروان نةةكراوى ذمةارةيةةكي زؤر لةة برادةرانى‬
‫سةةركردايةتي حزبة سةيا سةييةكان بوو كة جَيطاى ِرةزامةندى خةَلك نةبوو‪ .‬بةش‬

‫بةحالَي خؤم لةو بارودؤخةى كة تيَي كةوتبووين زؤر توءِرةو بيَزار بوو‪.‬‬
‫لة نَيواني ةسالآني (‪ )2004 - 1992‬سة َي جار بة نوو ةسين لةسةةر طةندةَليء خراث‬
‫بةكارهَيناني دة سةةلآت ِرةخنةم لة سةةركردايةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك) طرتووة‪.‬دةيان جارييش‬
‫سةةبةارةت بةة طةة ةندةلَيء خراث بةةكةارهيَنةاني دة سةةلآت‪ ،‬بةة زارةكي ق سةةم لةة ةطةلأ‬
‫ذمارةيةك لة ئةنداماني مةكتةبي سةيا سةيء سةةركردايةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك) كردووة‪ِ .‬رةخنةي‬
‫توندم ليَطرتوونء داواي ةضاك سةازيم ليَكردوون‪ ،‬بةلآم لةبةرئةوةي كة مة ةستي كور سةي‬
‫دة سةةلآتء ةثارةء ِرابواردنء خؤ ةشطوزةراني ببوونء ةلةخؤ ةيان ةبايي ببوون‪ ،‬هيس‬
‫طوَي ةيان لةة نةاَلةةو ةهاوارء ِرةخ ةنةو طلةةييء ةطاز ةندةي ئَيمةةومةا ةنانء دلَ سةؤزاني طةةلء‬
‫خةاكء (ي‪.‬ن‪.‬ك) نةةطرت‪ .‬سةةر ئةة نجةام رِووي ثَي شة مةةر طةةي دَيرينء خؤ يةانء‬

‫حكومةتيشيان ناشرين كردو يةكيَتيي نيشتمانيي كوردستانيان بضووك كردةوة‪.‬‬
‫بةة شةيَةك لةةو طةةنةدةَل ةيانةةي كةة ئَي سةتةاء لةةكةاتي نوو سةينةةوةي بيرةوةريةة ةكانم‪،‬‬
‫ذمارةيةك لة سةيا سةةتمةدارو بةرثر سةاني ثيَ شةووي (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء رِووناكبيران با سةي‬
‫دةكةن‪ ،‬من لة سةاَلةكاني ‪ 2004 ،1995 ،1992‬با سةم كردووة‪ .‬بة نوو سةين ضةةند‬
‫ةبةرثر سةيَكي ةبالآي (ي‪.‬ن‪.‬ك) وةك ةمام جةةلال‪ ،‬ةنةو شةيروان م سةتةةفةا‪ ،‬دكتؤر فو ةئاد‬

‫مةعسومء ئةرسةلان بايزم ليَ ئاطاداركردؤتةوةء ِرةخنةم ليَطرتوون‪.‬‬
‫سةةبارةت بة ئاطاداركردنةوةي بةرثر ةسان لة طةندةَلييةكاني (ي‪.‬ن‪.‬ك)‪ ،‬يةكةم جار‬
‫لة ‪ 1992‬نامةيةكم بؤ مام جةلال نارد‪ ،‬بةلآم دواتر ئاشكرابوو كة حاكم قادر حةمةجان‬

‫‪725‬‬

‫كة ئةوكاتة لة سةكرتاريةت بوو‪ ،‬نامةكةمي نةدابوو بة مام جةلال‪ِ .‬رؤذَيك حاكم قادرم‬
‫بينيء ليَم ثرسي كة نامةكةمي داوة بة مام جةلال؟‬

‫وتي‪ :‬ةنا مةة كةةت زؤر تونةد بوو‪ ،‬بؤ يةة حةةزم نةةكرد ب ةيدةم بةة مةام جةةلال‪ ،‬بةةلآم ةلة‬
‫ئةرشيفي خؤم ثاراستوومة‪.‬‬

‫ةنامةةي دووةم لةة كؤ ةتايي ‪ 1995‬بةة بةةكري حةاجي سةةفةةر نةاردم بؤ دكتؤر فو ةئاد‬
‫مةع سةوم‪ .‬كاتيَك نامةكةمي خويَندبووةوة بة كاك بةكري وتبوو "لالؤ هةر ضةيةكمان‬

‫ثيَبكات هةقي خؤيةتيء دةستي خؤش بيَت"‪.‬‬
‫ةثاش ةماوةيةةك ضةةنةد برادةرةيَكي خؤم كؤثي هةةردوو نةامةةكةةم ةيان خوَينةدةوة‪،‬‬

‫ثيَيان و كة ِرةخنةكانم زؤر توند بوون‪ ،‬ئةبواية بةو شيَوةية نةمنووسياية‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةوةى نوو ةسيومة ليَى ثة ةشيمان نيم‪ ،‬بةلاوةوة طرنط نيية ئةطةر لةسةةر ئةو‬
‫دوو نامةية بانط بكرَيمء ل َي ثر سةينةوةم لةطةَلدا بكريَت‪ .‬ئيتر منيش سةةبرم نةماء‬
‫كاتى ئةوة هاتووة كة لة سةةر طةندةلَيء كارة نا شةري ةنةكاني بةرثر سةان بةئاطايةان‬

‫بهَينينةوةء ِرةخنةيان لَيبطرين‪ ،‬بؤئةوةي بةخؤياندا بضنةوة‪.‬‬
‫ماوةيةكى زؤر ضةاوةِريَى وةلآمم كرد‪ ،‬بةلآم بة هيس شةيَوةيةك ءةلآميان نةدامةءةء‬
‫طوَي ةيان لةة دة ةيان خةةلَكي دَل سةؤزي ئةةم ولآ تةة ةنةطرت‪ ،‬لةة ةئا ةكا ةمدا خؤ ةيانء حزبء‬
‫ثةِرلةمانء حكومةتي شةيان نوقمي طةندةلَي كردء خةلَكي شةيان فيَري طةندةلَي كرد كة‬

‫ئيَستا ضارةسةري زؤر زةحمةتء طرانة‪.‬‬

‫‪726‬‬

‫ِرؤذى هيمةت‬

‫لة سةالَى ‪ 1995‬لة كاتي شةةرِي ناوخؤي نَيوان يةكيَتيء ثارتي‪ ،‬هيَزيَكى زؤرى‬
‫ثيَ شةمةرطة كؤكرايةوةء لة ضةةند ناو ضةةيةكي كورد سةتاني ذيَر دة سةةلآتي ِرذيَم‪،‬‬
‫ثةلامارى بنكةء بارةطاكانى ِرذيَمى بةع سةيان دا‪ .‬مام جةلالء كاك نةو شةيروان خؤيان‬
‫رِا ةستةوخؤ سةةرثةر ةشتى بةرةي شةةِريان دةكرد‪ .‬حزبي ةشيوعيء حزبى سةؤشةيالي ةست‬
‫لةطةلأ (ي‪.‬ن‪.‬ك) بةشةدارييان لةو هيَر ةشانةدا بؤسةةر ِرذَيم كرد‪ ،‬بةلآم (ث‪.‬د‪.‬ك) بةشةداري‬

‫نةكردو بةلَكو لةطةلأ (ي‪.‬ن‪.‬ك) شةرِيشي ِرانةطرت‪.‬‬
‫ماوةيةك بوو هيس ئةركيَكى حزبيم نةبوو‪ ،‬لةو كاتة ةشدا (ي‪.‬ن‪.‬ك) زؤر ثيَوي سةتى بة‬
‫هاوكاري بوو‪ ،‬سةةرةرِاى ئةوةى كة لة يةكيَتي زؤر زوير ببووم‪ ،‬بةلآم بة ثيَوي ةستم زانى‬
‫كة لةو كاتء سةاتة هة سةتيارةدا هاوكاري (ي‪.‬ن‪.‬ك) بكةم‪ .‬بؤ هةمان مةبة سةت لةطةلأ‬
‫جةمال جةلال كة ئةويش لة يةكيَتي زؤر زوير بوو ق سةةم كردو و ‪ :‬با ئيَ سةتا واز لة‬
‫طلةييء طازةندةى خؤمان بهَينينء هاوكاري يةكيَتي بكةينء ئةركَيك لة سةةر شةاني‬

‫يةكَيتي كةم بكةينةوةء كاريَكي بطرينة ئةستؤ‪.‬‬
‫كاك جةمال بؤ كاتي ثيَوي سةتء ِرؤذي تةنطانة زؤر بةهةلَويَ سةتء بة ئةمةك بوو‪،‬‬
‫بؤية ئةويش ئامادةيي خؤي دةربِريء ثيَكةوة ةضووين بؤ سةنووري شةارؤ ةضكةي‬
‫ةضةم ةضةمالأ تا لةو َي ثةيوةندي بة مام جةلالء كاك نةو شةيروانةوة بكةينء ئامادةيي‬
‫خؤمان بؤ طرتنة ئة سةتؤي ئةركيَكي بةرةي شةةرِ ِرابطةيةنين‪ .‬لة ضةةم ضةةمالأ برادةراني‬
‫خؤمان ثَييان وتين كة كاك نةو شةيروانء ِرائيد داراء شةةوكةتى حاجى مو شةير لة‬
‫" ةتةكيةةى كةاكةة مةةنةد"ن‪ .‬ثيَش ضةووني ئَيمةة بؤ لاي ةئةو برادةرانةة لةة تةةكيةةي كةاكةة‬
‫مةة نةد‪ِ ،‬رائ يةد دارا بةة ةكاك نةةو شةيروانى وتبوو كةة لالؤء جةة مةال جةةلال هةاتوون ةكة‬

‫هاوكاريمان بكةن‪.‬‬
‫كاك نةو ةشيروان بة ِرائيد داراى وتبوو "زؤر باشةة‪ ،‬با سةةرثةر ةشتى ئيدارةى بةرةى‬

‫شةرِ لة ئةستؤبطرن‪ ،‬ضونكة ئيدارة باش بةرِيَوة ناضيَت"‪.‬‬
‫دواتر كاك نةوشةيروانمان بينيء سةةبارةت بة طرتنة ئة ةستؤي ئيدارةي بةرةي شةةرِ‬
‫ق سةةي لةة طةةَةلدا كردين‪ ،‬ئيَ مةةش ئةا ةمادةيي خؤ مةان دةرِبريء ئةةركي ئ يةدارةي ئةةو‬

‫‪727‬‬

‫سةنوورةمان طرتة ئة سةتؤ‪ .‬ئةوكاتة هاولآتياني سةنوورةكةء ةشاري سةليَماني زؤر‬
‫هاوكارييان ئةكردينء خواردنء ئازوقةيان بؤ ئةناردين‪ .‬رِؤذَيك شَيخ محةمةد ضاوشين‬

‫سةرطةلَوويى هات بؤلامء وتى‪ :‬مام جةلال ناردووميء دةيةويَت بتبينَيت‪.‬‬
‫ثا ةشان لةطةلأ جةمال جةلالء وة ةستا تؤفيق خةراجياني ةضووين بؤ لاى مام جةلال‬
‫كة لة دةربةندي بازيان بوو‪ .‬لة بارةطاكةى خؤى كؤمةلََيك لة كة سةايةتي ناو ضةةكةء‬
‫سةنووري ث شةدةر لة لاي بوون‪ .‬كاتيَك مام جةلال ئيَمةى بيني وتى‪ :‬ئةوة ضةؤن بوو‬

‫هاتن بة دةنطمانةوة؟‬
‫ةمام جةةلال ثيَي وابوو كةة لةة ئةةن ةجامي ئةةو ةغةدرو ةناعةةدالةةتيةةي كةة بةةرامبةةر ئَيمةةو‬

‫كادرةكاني ثيَنجوَين كرابوو‪ ،‬هةلَويَستمان وةرطرتبَيت‪.‬‬
‫و ‪ :‬مام جةلال ئيَمة زيادةينء هي ضةمان ث َي ناكرَيت‪ ،‬بةلآم دَلنيابة هةر ئَيمةين كة‬

‫لة كاتى تةنطانةدا ئامادةين هاوكاريتان بكةين‪.‬‬
‫مام جةلال بة سوعبةتةوة وتي‪ :‬وا نيية‪ ،‬خؤت دلَت نايةت مالَةوة بةجآ بهَيلَيت‪.‬‬
‫ثا شةان لة سةةر بارودؤخي ناو ضةةكةو هَيزي ثيَ شةمةرطة وتوويَذمان كردء ضةةند‬
‫ئةركيَكي ثيَ سةثاردم‪ .‬ئةو ماوةية تا كؤتايي شةةرِ‪ ،‬ئي ةشوكارو ئةركي سةةر شةانمان بة‬

‫باشي بةِريَوة برد‪.‬‬

‫‪728‬‬

‫بةلَيَنةكةي تةنها قسة بوو‬

‫ةئةوكةاتةةى ةكة دكتؤر بةةرهةةم سةاَلح سةةرؤكى حكو ةمةتي هةةريَمي كورد سة ةتان‬
‫(ئيدارةى ةسليَمانى) بوو‪ ،‬زؤرجار سةةردانى ناو ضةةو شةارؤ ضةكةكاني كورد سةتاني‬
‫دةكردو بة داني شةتواني ئةو ناو ضةانةي دةوت " ئَي ةستا بارى ئابووريى حكومةت زؤر‬
‫با شةةو هةموو ةشتيَكتان بؤ دةكةين‪ ،‬طوندء ةشارؤ ضةكةكانتان بؤ ئاوةدان دةكةينةوةء‬
‫خزمةتطوزاري ةتان ثَي ةشكةش دةكةين"‪ .‬منيش ثيَم باش بوو كة دكتؤر بةرهةم ببينمء‬
‫ثيَي ِرابطةيةنم كة دانيشتواني شارى ثيَنجويَن ثيَويستيان بة ثرؤذةي خزمةتطوزاريء‬

‫ئاوِرليَدانةوةية‪.‬‬
‫لة سةةردةمى شةؤرِ شةى ئةيلول ثيَنجوَين سةوتيَنرا‪ ،‬هةروةها لة ‪1978 - 1977‬‬
‫ِرذَيم زؤر بةةي طو ةندة ةكاني دةورو ةبةرى ِراطوَيزا‪ ،‬دوا ةجار لةة جةةنطى نَيوان عَيراقء‬
‫ئَيراندا‪ِ ،‬رذيَمي بةعس بة تةواوى ةشارةكةى خاثور كردء داني ةشتوانةكةي شةي ئاوارةو‬
‫دةربةدةر بوون‪ .‬ثيَنجوَينء طوندةكاني دةوروبةري‪ ،‬لة شؤِرشى ئةيلولء شؤِرشى نويَ‬
‫لانكةى ةشؤرِشء ِراثةرِين بووة‪ ،‬هةروةها ذمارةيةكى زؤر لة خةلَكى ةشاعيرو رِؤ ةشنبيرو‬
‫شةِؤرشةطَيرِى ثَيطةياندووةو خاوةنى ةسةدان شةةهيدو كةم ئةندامء برينداري ةشؤرِشةة‪.‬‬
‫زؤر جيَي داخة كة كة سةوكاري ثلة يةكي شةةهيدانء ذمارةيةكي زؤر لةو ثَي شةمةرطة‬
‫دَيرينانةي كة خاوةن هةلَويَ ةستء دلَ سةؤز بوونء فايليان ثاك بووةو ضةةند حزبء‬
‫لايةنَيك نةطةِراون‪ ،‬زؤر بة زةحمةت ئةيانتوانيء ئةتوانن بةرثر سةاني حزبيء حكومي‬
‫ببينن‪ ،‬بةةلآم لةةبةةر بةةرذةوةنةدي تةاي ةبةتي خؤ ةيانء بؤ كةاري ةتاي ةبةتي خؤ ةيان‪ ،‬ةهةمي شةة‬
‫دةر ةطاي ئةةو بةةرثر سةانةة بةة رِووي كؤمةةلَيةَك خةةلَكي نةامةةرغوبء ‪ ....‬ةئاوةلآ بووةء‬

‫ئاوةلآية‪.‬‬
‫زؤر جيَي داخء سةرسوورِمانة كة زؤربةي برادةراني شاخ‪ ،‬كاتيَك بوون بة خاوةني‬
‫ثارةي نامة شةروعء كور سةي دة سةةلآت‪ ،‬زؤر بة خَيرايي هاورِ َيء هاوخةباتة شةةهيدو‬
‫زينةدووة ةكاني خؤ ةيان لةة يةاد كرد‪ .‬هةةر ضةةنةدة بؤ ةكاري ةتاي ةبةتي خؤم نةةبوو‪ ،‬بةةلَكو بؤ‬
‫بةرذةوةندي هةزاران هاولآتي لة داني شةتواني ثيَنجويَن بوو‪ ،‬بةلآم زؤر بة زةحمةت لة‬
‫رِيَي ةمامؤ سةتةا جةةمةالي ةحاجي محةة ةمةدةوة توانيم كةاتيَةك بؤ بينيني دكتؤر بةةرهةةم‬

‫وةربطرم‪.‬‬

‫‪729‬‬

‫لة سةةرؤكايةتي ئةنجومةني وةزيران ضةاوم بة دكتؤر بةرهةم كةوت‪ ،‬ئةو رِؤذة شةَيخ‬
‫داراى حةةفيةدء ةحاكم ةقادريش لةة لاي داني ةشتبوون‪ .‬لةة ةطةلأ دكتؤر بةةرهةةم ةكةوتمةة‬
‫ق سةةكردنء و ‪ :‬دكتؤر‪ ،‬من ئي شةة ةكانى تؤم زؤر بةة دلةَة‪ ،‬ئةةطةةر تةةمةةن بواري دام‬
‫بةةهيوام بيرةوةري يةة كةانم بنوو س ةمةوةء ضةاثى ب كةةم‪ .‬بؤ م َةيذوو وةك خؤى ةبا سةى‬
‫برادةرة ةكانم ةئةكةةم‪ ،‬لةة سةةر تؤش ضةةنةد دَيِريَكي ةباش يةان ضةةنةد ديَِريَكي خراث‬
‫ئةةنوء سةم‪ .‬تؤ سةةردانى زؤر شةارؤ ةضكةةت كردءوةو ثةةي ةمانى خزمةةتطوزاىء‬
‫ئاوةدانكردنةوةت ثَيداون‪ ،‬بةلآم ئةى بؤ بير َيكيش لة ثيَنجوَين ناكةنةوة‪ .‬داني شةتواني‬
‫ثَنجوَين لاي من زؤر ط لةةيي لةة يةةكَيتيء حكو مةةتء نةةبووني خز مةةتطوزاري ئةة كةةن‪.‬‬
‫ثَي شةتر هي ضةمان نةوتووة‪ ،‬ضةونكة ئةمانزاني كة بارى ئابووري يةكيَتيء حكومةت لةو‬
‫ئا سةتةدا نيية كة كؤمةَلَيك ثرؤذةي خزمةتطوزاريتان ليَ داوا بكرَيت‪ ،‬بةلآم ئَي سةتا لة‬

‫زؤر شويَن خوَتان ئةَلَين كة ثارةمان هةيةء بارى ئابووريمان زؤر باشة‪.‬‬
‫دكتؤر بةرهةم وتى‪ :‬بةلَآ زؤريش باشةء توانامان هةية‪.‬‬

‫و ‪ :‬دةكةةواتةة ةكةلاوةكةاني ثيَنجويَن درء ةست بكةة ةنةوةء ةئاوِريَكيةان ليَ بةدة ةنةوة‪،‬‬
‫ئةوة كةى ِرةواية كة لةطةلأ ئةو خةَلكة ماندووةدا ئةيكةن؟‬

‫دكتؤر بةةرهةةم وتى‪ :‬ةمامةة ط ةيان تؤ ِرا سةت ةئةكةة ةيت‪ ،‬هةةموو داوا ةكاريةةكةانةت ِرةوان‪،‬‬
‫سةةبرم ل َي بطرة هةموويان جَيبةج َي ئةكةين‪ .‬ثا شةان وتى‪ :‬مامة ئةطةر بؤ دوو هةزار‬

‫خانوو‪ ،‬بؤ هةر خانوويةك دوو هةزارء ثَينج سةد دؤلار سةر بكةين ضؤنة؟‬
‫ثيَم وابوو كة بةو برِة ثارةية خانوو درو سةت ناكرَيت‪ ،‬بؤية ضةةند ثيَ شةنيازَيكم‬

‫خستة بةردةمي‪.‬‬
‫لة كؤتاييدا وتى‪ :‬زؤر با شةة مامة‪ ،‬ئةبيَت شةتيَكى ئةوةندة باش بؤ ثيَنجوَين بكةم‬

‫كة تؤشء خةَلكيش ِرازى بكةينء خؤشم ئاسوودة ‪.‬‬
‫ِرؤذ َي دواتر ضةووم بؤ ثيَنجوَين بؤلاى ةقائيم قةام (عو مةةر غةةر يةب)‪ ،‬بؤ ئةةوةى لةة‬

‫بةَلَينةكاني دكتؤر بةرهةم ئاطادار بيَتء ثيَكةوة تةنسةيق بكةين‪ .‬عومةر غةريب ثَييو‬
‫كة ئةويش ضةةند داواكارييةكى خزمةتطوزاريي نوو ةسيوة بؤ ثيَنجوَين‪ .‬زؤر بةداخةءة‬
‫تا ئةءكاتةى دكتؤر بةرهةم سةةرؤكي حكومةتي هةريَم (ئيدارةى سةليَماني) بوء‪ ،‬هيس‬

‫ئاءرَِيك لة ثيَنجويَن نةدرايةءةء بةلََينةكاني خؤي لة ياد كرد‪.‬‬

‫‪730‬‬

‫ئةنجامداني ئةركيَكي ديني‬

‫لةبةرئةوةي كة لة ناو بنةةمالَةيةكى دي ةنداردا طةورة ببووم‪ ،‬ثَيمخؤش بوو كة لةطةلأ‬
‫حةمدي هاو سةةرمدا ئةركى حة بةجيَ بهَينم‪ .‬لة سةةرةتاى سةالَى ‪ ،2001‬لةطةلأ‬
‫كاروانَيك لة حاجيياني ةسليَماني‪ ،‬بة سةةرثةر شةتى مامؤ سةتا مةجيد خانةقينى لة‬
‫رَِيطاى دةولَةتى ئيَرانةوة ضةووين بؤ ولآتى سةعودية‪ .‬لةو ةسةفةرةدا لةطةلأ كؤمةَلَيك‬
‫خةةلَكى ةباش وةك ةحاجى ةعادل ةتا ةتانى‪ ،‬ةحاجى حيكمةةت‪ ،‬حةاجى نةةوزادى مةةلَكةةنةدى‪،‬‬

‫حاجى عةبدولِرةحمانى موهةنديسء ضةند كةسيَكي تر ثيَكةوة بووين‪.‬‬
‫ةسةرةتا ضةووين بؤ ةشارى جدة‪ ،‬لةويَوة بة ثاس بةرِيَكةوتين بةرةو شةارى مةككةء‬
‫دواتريش بؤ شةارى مةدينة كة نزيكةى ضةوار سةةدء ثةنجا كيلؤمةتريَك لةيةكةوة‬
‫دوورن‪ .‬ئةوةى لةو ِريَطايةدا زؤر سةةرنجى ِراكَيشةام‪ ،‬دةشةتيَكى فراواني ناوى بوو كة‬
‫بة درَيذايى ئةو رِيَطاية سةوزايى تَيدا نةبوو‪ .‬بيَ طومان بووم كة يةكيَك لة هؤكارةكانى‬
‫داطيركردنى خاكي كورد سةتان لةلايةن ةسوثاي ئي سةلامةوة‪ ،‬جوانى سةرو شةتء‬
‫ئاووهةواي ةسازطارو خاكي بةثيتء ئاوو كانياوةكاني بووة‪ .‬لة ةسةردةمي ئي ةسلامةوة‬
‫ةسةركردة ةعةرةبةةكةان ةلة ِريَي بلآوكردنةةوةي ديني ئي سةلامةةوة ةبةردةوام ةلة ةهةولَي‬
‫داطيركردني ني شةتمانةكةمان بوون‪ ،‬سةةرئةنجام ثلانةكانيان جَيبةج َي كردو سةوثاي‬

‫ئيسلام خاكي كوردستانيان داطيركرد‪.‬‬
‫دةطيَِرنةوة كة لة سةةردةمى خةليفة ئةبوبةكرى سةديقدا‪ ،‬يةكَيك لة ئة سةحابةكان‬
‫بةناوى عةتبةى كورِى نةوفةل‪ ،‬لة يةكةمين هَيرشدا بؤ سةر خاكى كوردستان تا بنارى‬
‫شةارةزوور رِؤي شةتووة‪ ،‬لةة ةطةلأ ئةةبو عوبةة ةيدةى ئةةن سةارى ةنامةةيةةكى نةاردووة بؤ‬
‫ئةبوبكرى سديقء نووسيوويةتي "ئيتر من نايةمةوة‪ ،‬ضونكة بةهةشتم دؤزيوةتةوة "‪.‬‬
‫جطة لةوةى كة داطيركةرانى ولآتةكةمان نةيانهَي شةتووة كورد سةتان طة شةة بكات‪،‬‬
‫زؤر بةةدا خةةوة خؤ وةان وةك ثيَوي سةت خز ةمةتي ني شةت مةا نةة كةة مةان نةةكردووةء‬

‫ذينطةكةيمان نةثاراستووة‪.‬‬

‫‪731‬‬

‫طةشتيَك بؤ ضارةسةر‬

‫لة ةسالَي ‪ 2000‬بؤ ضةارة ةسةري نةخؤ ةشي‪ ،‬ثيَوي ةست بوو ب ضةم بؤ ئةوروثا‪ ،‬بؤ ئةو‬
‫مةةبةة سةتةة لةة ِريَي برادةرانى (م‪.‬س) ةيةوة زؤر ةهةولَمةدا‪ ،‬بةةلآم هيس ئةةن ةجاميَكى نةةبوو‪،‬‬
‫تةةنةانةةت ظيزة شةيةان بؤ وةرنةةطر ‪ .‬جيَ ةطاى داخةة كةة هةةر لةةو ةماوةيةةدا خؤم ةئاطةادار‬
‫بووم كة مانطانة ضةةند هةظاَليَكيان بؤ ةضارة ةسةرى نةخؤشةى ئةنارد بؤ دةرةوةي ولآت‪،‬‬
‫هةةنةدَيكيش تةةنهةا بةة مةةبةة سةتى طةة شةتوطوزار سةة ةفةري دةرةوةي ولآت ةيان ئةةكردء‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) ةهاوكةاري ئةةكردن‪ .‬ةئةو ةكاتةة وتوومةةو ئيَ سةتةاش ةئةَليَم‪ ،‬تؤ بلَيَيةت ئةةوانةة بؤ‬
‫كوردء شةؤرِش ةلة ئيَمةة ز ةياتر ةمانةدوو بووبن ةيان ثيَش ئيَمةة دة سةت ةيان كردبيةَت ةبة‬
‫خةباتي ةسيا سةيء ثَي شةمةرطايةتيء خزمةتيان زياتر بَيت يان ئيَمة درةنط هاتبينء‬

‫كةممان كردبَيت؟!‬
‫كاتيَك كورِةكانى خؤم هةواَليان ثيَطةي شةت كة بارى تةندرو سةتيم باش نييةو لة‬
‫دةرةوةي ولآت ثيَوستم بة ضارةسةرة‪ ،‬كةوتنة خؤء دواى هةولَدانيَكى زؤر كة نزيكةى‬
‫سةالَيَكى خاياند‪ ،‬توانييان مافى مانةوةى شةةش مانط بؤ منء حةمدي هاو سةةرم لة‬
‫ءلآتي داني مةارك وةربطرن‪ .‬لةة بةة هةارى ‪ 2002‬لةة رِيَ ةطاى فرِؤ كةة ةخا ةنةى نيَودةو ةلَةتى‬
‫تارانةوة‪ ،‬لةطةلأ حةمدي خانءأ بةختيارى كوِرمء هاو سةةرةكةي كة لة ولآتي دانيمارك‬
‫ني ةشتةج َي بوونء بة سةةردان طةِرابوونةوة بؤ كورد سةتان‪ ،‬بةرةو ولآتى دانيمارك بةرِيَ‬
‫ةكةوتين‪ .‬لةة فرِؤكةةخةا ةنةي كؤثن ةهاطن لةة لايةةن مةةريوانء سةؤرانى كوِرمء (د ةياكؤ)ي‬

‫مةريواني كوِرم ثَيشوازى كراين‪.‬‬
‫دواى دوو هةةفتةة لاي ثزي شةكيَكي دانيمةاركي ةكاتمةان بؤ ديةارى كرا‪ ،‬بةةخت ةيارى‬
‫كوِرم وةرطيَِر ةمان بوو‪ .‬كةاتَيةك دكتؤرةكةة سةةرنجى م ةيَذووى ِرؤذى لةةدايكبوونى منء‬
‫حةمدى دا كة لةسةر كارتى بيمة تةندروستييةكةمان نووسرابوو‪ ،‬بة زةردةخةنةيةكةوة‬
‫وتى‪ :‬د ةيارة ئيَوة ذنء ميَرديَكى زؤر بةةختةةوةرن‪ ،‬ضةونكةة هةةردووك ةتان لةة ِرؤذى ‪7/1‬‬
‫جةةذنى لةةدايكبوون ةتانةة‪ ،‬ئةةوة ِرَيكةةوتيَكى زؤر دةطمةةنةة كةة ذنء ميَرديَةك لةة يةةك رِؤذدا‬

‫ئاهةنطى لةدايكبوونيان بطيَرِن‪.‬‬

‫‪732‬‬

‫كةاكى دكتؤر بةآ ةئا ةطا بوو لةة ِرابردووى منء حةة ةمدي كةة بةة در َيةذايى ذ يةانى‬
‫هاوسةريمان‪ ،‬زؤربةى كاتةكان لة يةك دوور بووينء ئاوارةء دةربةدةرو زيندان بووين‪.‬‬
‫بةختيار بة زمانى دانيماركى وةلآمى دكتؤرةكةى دايةوةء وتى‪ :‬دكتؤر نةك هةر دايكء‬

‫باوكم بةلَكو منء خوشكء براكانيشم هةر لةو رِؤذةدا لةدايك بووين‪.‬‬
‫بةةختيةار دكتؤرة ةكةي ئةة ةنا سةيء ثةةيوة ةندى لةةطةةَلةدا هةةبوو‪ ،‬بؤ طةاَلتةةء ثيَكةةنين‬
‫ةحةزى ةئةكرد ةكةميةَك لةة ةطةلأ دكتؤرةكةة بةدوَيةت‪ ،‬بؤيةة ةجاريَكى تر بةة دكتؤرة ةكةى وت‪:‬‬
‫جطة لة دايكء باوكء خو شةكء براكانم‪ ،‬ذمارةيةكى زؤر لة خزمء كة سةوكارم هةر لة‬
‫هةمان رِؤذدا لةدايك بوون‪ .‬دكتؤرةكة زؤر سةةري سةورِما بوو‪ ،‬لة نَيواني باوةرِكردنء‬
‫باوةرِ نةكردندا دامابوو‪ ،‬لةبيرى ةضووبوو كة بؤ ضةى ةضووين بؤلاي‪ .‬ثا ةشان بةختيار بة‬
‫كورتى هؤ ةكاري تؤمةاركردني بةةرواري ‪ 7/1‬لةة ثَي ةنا سةي ذمةارةيةةكي زؤر لةة خةةلَكي‬

‫عَيراق بؤ ِروون كردةوة‪.‬‬
‫دواى ثر سةيةارو ث ةشكنينى منء حةة ةمدى‪ ،‬دكتؤرةكةة ثيَيو كةة ثيَوي ةستةة لةة‬
‫ماوةيةكى زؤر كةمدا نة شةتةرطةريم بؤ بكريَت‪ِ .‬رؤذيَك ثيَش ئةوةى نة شةتةرطةريم بؤ‬
‫بكرَةيت‪ ،‬دوو دكتؤري ث سةثؤرِ كةة ةئةبوايةة نةة شةتةةرطةةرييةان بؤ بكرد ةمايةة‪ ،‬لةةطةةلَم‬
‫داني ةشتنء وتيان‪ :‬تا وةرطيَرِيَكى فةرمى ثةيدا نةكةين‪ ،‬نة ةشتةرطةرييةكةت بؤ ناكةين‪،‬‬
‫ضةونكة بة ثيَى يا سةاي دانيمارك لة زؤر حاَلةتى طرنطدا‪ ،‬نابَيت وةرطيَرِ كة سةي نزيكي‬
‫نةخؤ ةشةكة بَيت‪ ،‬هةر ةضةندة ئَيمة ئةزانين كة لة كةلتوورى ولآتى ئيَوةدا زؤر ئا سةايية‬
‫كة ِرا ةستى لة نةخؤش ب ةشارَيتةوة‪ ،‬بةلآم ليَرة ئةبيَت ِرا ةستةوخؤ لةطةلأ نةخؤ ةشةكة قسةة‬

‫بكرَيتء هةموو شتيَكي ثيَ بوترَيت‪.‬‬
‫ةثاش نيوةِرؤى هةة ةمان رِؤذ وةرطيَِريَكى كورد كةة نةاوى ئةةمين بوو طةةي شة تةة‬
‫ةنةخؤ شة خةا نةة كةةء لةة نَيوان منء دكتؤرة ةكا ةندا ةكارى وةرطيَرِي كرد‪ِ .‬رؤذي دواتر‬
‫نةشتةرطةريم بؤ كراء بؤ ماوةى هةفتةيةك لة نةخؤشخانة مامةوة‪ ،‬ثزيشكء ثةرستارء‬
‫كةار مةة نةدى نةةخؤ شة خةا نةة كةة لةة طةةلَم زؤر رِوو خؤش بوونء مورا ةعات ةيان ئةةكردمء‬
‫خزمةتيَكي زؤريان كردم‪ .‬مانطَيك دواى نةشةتةرطةري يةكةم‪ ،‬نة ةشتةرطةرييةكي ترم بؤ‬
‫كرا‪ .‬بةداخةوة ةضةند رِؤذَيك دواي نةشتةرطةريةكة‪ ،‬هةوالَى كؤضى دوايى حاجى عةلي‬

‫‪733‬‬

‫براميان ثيَ ِراطةياندم كة زؤر دلَتةنطء غةمباري كردم‪ .‬بةهؤي دريَذةكَي شةاني ماوةي‬
‫ضارةسةري نةخؤشييةكةم‪ ،‬ماوةي مانةوةم بؤ شةش مانطي تر درَيذ كرايةوة‪ .‬نزيكةى‬

‫سالََيك لةذيَر ضاوديَرى ثزيشكدا بووم‪.‬‬
‫مةالَي ةكامةةرانى كوِرمء ةمامؤ ةس ةتا فةايةةقى ذن امء كؤمةةلَ ةيَك لةة خزمء دؤ سةتء‬
‫برادةرةكانم لة ولآتي سويد بوون‪ ،‬بؤية لةو ماوةيةدا لةطةلأ حةمدي هاوسةرم دوو جار‬

‫ضووين بؤ ولآتى سويد‪ ،‬هةروةها جارَيكيش ضووم بؤ ولآتي ئةلَمانيا‪.‬‬
‫لة رِؤذى ‪ 2003/3/19‬كة ثرؤ سةةى رِزطاري عَيراق دة سةتى ثيَ كرد‪ ،‬لة ولآتى‬
‫داني ةمارك بووين‪ .‬هةةرطيز ةئةو رِؤذانةةم ةلة ةياد نةا ضةيةَت كةة لةة كةة ةنالةَة ةكاني تةةلةةفزيؤنةةوة‬
‫كةركوكء خانةقينء ناو ضةة بة عةرةبكراوةكانى ترم ئةبينى كة يةك لة دواى يةك ئازاد‬
‫ئةكران‪ .‬كاتَيك ثةيكةرةكانى سةةدام ح سةَينم ئةبينى كة ئةرِووخَينران‪ ،‬و ‪ :‬نةمردمء‬
‫بة شةيَك لةو ئامانجانةى كة ضةةند ةسالَة خةباتء تيَكؤ شةانيان بؤ ئةكةمء ذياني خؤمء‬
‫هاو سةةرو مندالَةكانم لة ثَيناويدا كردة قورباني‪ ،‬هاتة دى‪ .‬لة خؤ شةيدا فرمَي سةكى‬
‫شةادي لة ضةاوةكانم ئةهاتة خوارةوة‪ ،‬ثِربةدلَ حةزم ئةكرد كة لةو كاتةدا منيش لة‬
‫كورد ةستان بوومايةو بة شةداري ثرؤ سةةي ئازادكردني كةركوكء خانةقينء ناو ضةة بة‬

‫عةرةبكراوةكاني ترم بكرداية‪.‬‬
‫ثيَش ئةوةي بضم بؤ ولآتي دانيمارك‪ ،‬لةطةلأ حةمدي هاوسةرم بةرنامةمان دانابوو‬
‫كة لةو ولآتة لة سآ مانط زياتر نةمَينينةوة‪ ،‬بةلآم بةهؤي ئةنجامداني دوو‬
‫نةشتةرطةرىء ضاوديَري ثزيشك ماوةي ساَلَيك ماينةوة‪ .‬كورِةكانم زؤر هةولَياندا كة‬
‫قةناعةتمان ث َي بكةنء ماوةيةكى زؤرتر لايان ةيَنينةوةء مافى نيشتةجَيبوونى‬
‫هةميشةيي وةربطرين‪ ،‬بةلآم ئيَمة ِرازى نةبووينء بِريارماندا كة بطةِريَينةوة‪ .‬لة ئادارى‬

‫‪ 2003‬طةِراينةوة بؤ نيشتمان‪.‬‬

‫‪734‬‬

‫لالؤ‪ ،‬حةمدية مةجيد‬
‫(دانيمارك‪ ،‬شاري روسكيلدة ‪)2002‬‬

‫لالؤ‪ ،‬حةمدية مةجيد (سويد‪ ،‬شاري ياظلة ‪)2002‬‬

‫‪735‬‬

‫لالؤ (ئةلَمانيا ‪)2002‬‬

‫‪736‬‬

‫نامةيةك بؤ (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء هة َلو َيستي بةرثرس َيكي بالآ‬

‫لة ةسالَى ‪ 1995‬كاك عةبدوَللآى زةريف (خةزوورى دلَيرى سةةيد مةجيد)م بينيء‬
‫وتي‪ :‬بؤ بابةتيَكى تايبةت دة سةتم طةي شةتبووة ناو هةنديَك لة بةلَطةنامةكاني ِرذَيم كة‬
‫لة ِراثةرِينةكةي ‪ 1991‬دة سةت حزبيَكي دؤ ةستم كةوتووة (مةبة سةتي حزبى ةشيوعى‬

‫بوو)‪ ،‬بةِريَكةوت ِراثؤرتيَكم بيني كة كاتي خؤي لةسةر تؤ نووسراوة‪.‬‬
‫منيش داوام لةة ةكاك عةة ةبدوَللآ كرد‪ ،‬بةةلَكو كؤثى ةئةو ِراثؤرتةةم بؤ وةربطرَيةت‪ .‬ثةاش‬
‫ضةة نةد رِؤذ يَةك كةاك عةة بةدوَللآ هةا تةةوةء وتى‪ :‬داواى كؤثي ِراثؤر تةة كةةم كرد‪ ،‬بةةلآم‬
‫برادةراني حزبةةكةةي دؤ سةتم نةةك كؤثييةةكي ِراثؤرتةةكةةيةان نةةدا ةمآ‪ ،‬بةةلَكو طلةةي ةيان‬

‫ليَكردم كة ضؤن ئةو ِراثؤرتةم بؤ باس كردوويت‪.‬‬
‫لة سةالآني دواترو لة كؤتايي ‪ 2003‬شةةوَيك بةكرى حاجى سةةفةر تةلةفونى بؤ‬
‫كردم‪ ،‬رِيَزء ةسلآوى شةَيخ داراى ةشَيخ محةمةدي نةقة شةبةنديى ثيَ ِراطةياندمء وتى‪:‬‬
‫كة لة هؤلةندا بووم‪ ،‬شَيخ دارا لة بةريتانياوة بة سةردان هات بؤ لامء باسى هةلَوَيستي‬
‫تؤى بؤ كردمء ثَييو كةة لةة سةيمي ةنارَي ةكدا لةة بةةري تةان يةا كةة ( ةكا مةةرانى ةبةه جةةت‬
‫عةةوني)ش بةة شةدار بووة‪ ،‬ةبا سةي ِراثؤرتَيةك كراوة كةة لةة سةةر تؤ نوو سةراوةو لةة‬

‫ِراثةرِينةكةي ‪ 1991‬لة ئةمنى سليَمانى طيراوة‪.‬‬
‫هةةر لةة كؤ ةتايي ‪ 2003‬دا بوو‪ ،‬كوِرة ةكانم لةة ولآتي دانيمةار ةكةوة ثَييةان رِاطةة ةيانةدم كةة‬
‫سةةبةارةت بةةو بةةلَطةة ةنامةانةةي ِرذيَم كةة لةة ِراثةةرِينةةكةةدا دة سةت حزبةة ةكان كةةوتووة‪،‬‬
‫شةؤرِ شةي حاجى(‪ )133‬لة ءلآتي دانيمارك سةيميناريَكي سةاز كردووةء مةريوانء‬
‫بةةختيةارء سةؤراني كوِري شةم ةئا ةمادةى بوون‪ .‬ةلة سةيمينةارةكةةدا ةكاك شةؤِرش ةبة‬
‫كورِةكانمي وتووة "ِراثؤرتَيك لة سةةر باوكتان نوو سةراوة‪ ،‬لة ِراثةرِينةكةي (‪ )1991‬لة‬

‫(‪ )133‬ةشؤِرش حاجى داني ةشتووى ولآتي بةريتانيا بوو‪ ،‬لة شةؤِر ةشي نويَ ثَي ةشمةرطةي (ي‪.‬ن‪.‬ك) بوو‪.‬‬
‫لة سةالَى ‪ 2004 - 2003‬لة سةةر ئةو فايلء بةلَطةنامانةى كة لة رِاثةرِينى سةالَى ‪ 1991‬لة ناو‬
‫دامودةزطاكانى ئةمنء ئي ةستخباراتى رِذيَمى بةع ةسدا طيرابوونء ثا ةشان طوازرانةوة بؤ ئةمريكا‪ ،‬ضةةند‬
‫سةيمينةارَيكى لةة ولآتةاني ةئةوروثةا سةاز كردبوو‪ ،‬خؤي يةةكيةَك بووة لةةو كةة سةا ةنةي كةة لةة ئةةمريكةا‬

‫بةَلطةنامةكانيان وةرطيَرِاوةتة سةر زماني ئينطليزي‪.‬‬

‫‪737‬‬

‫ةئةمني سةلَي ةماني طيراوة‪ِ ،‬راثؤر تةة كةة لةة سةةر وةلآمي بةاوك ةتان نوو سةراوة كةة بؤ‬
‫ةئازادكردني ئيَوة هيس نةةرمي يةةكي نةةنوا نةدووةء وةلآميَكي تو ةندي ةئةمني داوة تةةوةء‬

‫وتوويةتي (من شؤِرشم لة ذنء مندالَةكانم خؤشتر دةوَيت)‪".‬‬
‫دواى سةيمينةارةكةة كوِرة ةكانم داوا لةة كةاك شةؤِرش دةكةةن كةة بةةلَكو ويَنةة ةيةكى‬
‫بةةلَ ـةطةة ةنامةةكةةيةان بؤ ثةة ةيدا ب ةكات‪ ،‬بةةلآم كةاك شةؤِرش ثيَ ةيان دةَل ةيَت "كؤثي ةهةموو‬
‫بةَل ةـطةنامةكان خراونةتة سةر )‪ ،(CD‬هةموو حزبةكاني كوردستاني عَيراق ويَنةيةكى‬
‫بؤ نَيردراوة‪ ،‬بؤيةة ةباوك ةتان ةئةتوانيَةت لةة رِيَى ةمةك ةتةبى سةيةا سةي ةيةكيَتييةةوة ئةةو‬

‫بةلَـطةنامةيةى دةست بكةويَت"‪.‬‬
‫دواى ئةوةى كة كورِةكانم ئةو زانيارييانةيان بة تةلةفون ث َي ِراطةياندم‪ ،‬ثَي ةشتريش‬
‫كاك عةبدوَللآي زةريفء كاك بةكرى حاجى سةةفةر سةةبارةت بة هةمان بابةت ق سةةيان‬
‫لةة طةةَةلدا كردبووم‪ ،‬بؤم ِروونبووةوة كةة ك َي ةئةو ِراثؤر تةةي لةة سةةرم نوو سةي بوو‪.‬‬
‫ةئةو ةكا ةتةى كةة لةة طو ةندي ةسيَو سةيَ ةناني ةناو ضةةي قةةرةداغ بووم‪ ،‬نيَردراوي ئةةمنى‬
‫ةسليَماني هات بؤ لامء سةةبارةت بة ئازادكردني حةمدي هاو سةةرمء كورِةكانم ضةةند‬
‫مةةرجيَكي ئةةمني ث َي ِرا طةة ةيا نةدم‪ .‬منيش زؤر بةة رِةقي وةلآمم دا يةةوةء ثيَموت "من‬
‫شةؤرِ شةم لةة ذنء م ةندا ةلَة ةكانم خؤ شةتر دةو ةيَت"‪ .‬لَيرةدا ةئةوة ةئا ةشكرادةب ةيَت كةة‬
‫نَيردراوة ةكةي ئةةمن‪ ،‬دةقى هةةموو ق سةة ةكانمي كردووة بةة ِراثؤرت ةَيكء نةاردوو ةيةتي بؤ‬
‫بةِرَيوةبةرايةتي ئةمنى سةليَمانى‪ .‬لة لاثةرِةكاني ثَيشةوودا سةةبارةت بة دة ةستطيركردني‬

‫هاوسةرو كوِرةكانم‪ ،‬هةروةها سةبارةت بة نيَردراوي ئةمن ضةند دَيِريَكم نووسيوة‪.‬‬
‫دواي ثروَ سةةي ئازادي عَيراق ناوي ذمارةيةك بةرثر سةي حزبةكاني كورد ةستان كة‬
‫بة نهَيني ثةيوةندييان بة ِرذَيمي بةع ةسةوة هةبووة لة رِؤذنامةي هاولآتيدا بلآوكرايةوة‪.‬‬
‫لة ِرا سةتيدا ذمارةيةكيان خؤيان بيَ ئاطابوون لةو ثةيوةندييةو بؤيان درو سةت كرابوو‪،‬‬
‫بةلآم ذمارةيةكي تريان بة فيعلي ثةيوةندييان بة ِرذيَمةوة هةبووة‪ .‬لةو سةةردةمةدا كة‬
‫ذمارةيةك لة خةباتطيَِراني شةاخ‪ ،‬فايليان طيرابوو‪ ،‬زؤر مةبة ةستم بوو كة ويَنةيةكي ئةو‬
‫ِراثؤرتةي كة لة سةةر هةَلويَ سةتم نوو سةرابوو بةدة سةت بهَينمء بؤ ميَذوو لةلاى خؤمء‬
‫كوِرة ةكانم ةَينيَ ةتةوة‪ .‬بؤ ئةةو مةةبةة سةتةة دوو جةارء لةة دوو كةاتى ج ةياوازدا ثةةيوةنةديم‬

‫‪738‬‬

‫كرد بة دوو ئةندامى مةكتةبى سةيا سةي (ي‪.‬ن‪.‬ك) عومةر سةةيد عةلىء عومةر فةتاا كة‬
‫ئةةوكةاتةة بةةرثر سةى دةز ةطاى زانيةارى بوو‪ ،‬داواى ويَنةةيةةكى ئةةو ِراثؤرتةةم ليَكردن‪،‬‬
‫ضةونكة ةشؤرِشةي حاجي وتبووي هةموو بةلَطةنامةكان خراوةتة سةةر )‪ (CD‬كؤثييةكي‬

‫دراوة بة حزبةكان‪.‬‬
‫زؤر بةةداخةةوة هةةردووك ةيان وتيةان‪ :‬ئيَ مةة ئةا ةطادارى ةشتى وا نينء هيس كةةسء‬

‫لايةنيَك )‪(CD‬ء بةَلـطةنامةيان تةسليم بة ئيَمة نةكردووة‪.‬‬
‫دواتر لةة بةة ةهاري ‪ 2004‬نةامةة ةيةكم بؤ مةةك ةتةبى رِيَكخ سةتني (ي‪.‬ن‪.‬ك) نوو سةى‪،‬‬
‫ئةوكاتة ئةر سةةلان بايز لَيثر سةراوي بوو‪ .‬لة نامةكةمدا داواي ويَنةيةكى ئةو ِراثؤرتةم‬
‫كردبوو كة لة سةةرةوة ئاماذةم ثيَداوة‪ ،‬هةروةها بة ةشيَكي نامةكةم كؤمةلََيك ِرةخنةء‬
‫طلةيي لةخؤ طرتبوو‪ ،‬بة ةشيَك لة ِرةخنةء طلةييةكانم لة سةةر طةندةلَي بةرثر سةاني‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك)ء نايةك سةانىء ليَنةثر سةينةوةء ث شةتطويَخ سةتنى ثيَ شةمةرطةي ديَرين بوو‪.‬‬
‫لةةبةةرئةةوةي كةة دؤ سةتةا ةيةتي نَيوان منء نةةو شةيروان م ةستةة ةفا كةة ةئةوكةاتةة جيَطرى‬
‫سةكرتيَرى ط شةتى (ي‪.‬ن‪.‬ك) بوو‪ ،‬ئةطةرِيَتةوة بؤ ناوةِرا سةتي سةالآني شةة سةتةكان‪،‬‬
‫هةةروة ةها لةةبةةرئةةوةي كةة هةةمي شةة ِرَيزء مت ةمانةةيةةكي زؤر لةة نَيوان ةما ةندا بووةء ئةةو‬
‫سةةردةمة زؤر هيوام ثيَي بوو كة لة ناو (ي‪.‬ن‪.‬ك)دا ةضاك ةسازيء طؤِرانكاري جةوهةري‬
‫ب ةكات‪ ،‬بؤ ةية ةثاش نيوةِرؤي هةةمةان ِرؤذ‪ ،‬بةة بةةختيةارى كوِرم ويَنةةيةةكي ةئةو ةنامةةيةةي كةة‬

‫بؤ مةكتةبي ِريَكخستنم نووسيبوو‪ ،‬نارد بؤ كاك نةوشيروان‪.‬‬
‫بةةختيةار نةامةةكةةي بردبوو بؤ ةكاك ةنةو ةشيروانء ثيَي وتبوو كةة نةامةةيةةكي بةةنةدةي‬
‫ثَيية‪ ،‬بةلآم ثَيش ئةوةي كاك نةوشيروان نامةكةي ليَوةربطريَتء بيخوَينيَتةوةء بزانَيت‬
‫با سةي ةضي دةكات‪ ،‬بة وتةي سةاردو ِرةق ق سةةي لةطةلأ بةختيار كردووةء ثيَي وابووة‬

‫كة لة نامةكةمدا داواي كاري حزبيم لة يةكيَتي كردووة‪.‬‬
‫بةةختيةاريش ثيَي ووتووة " ةباوكم داواي ئي شةي نةةكردووةء توا ةناي ئي شةوكةاري‬
‫حزبي شةي نةماوةء خانةن شةيني ةشة"‪ .‬ثا ةشان بةختيار داوا لة كاك نةو شةيروان دةكات‬
‫نامةكةم كة ‪ 12‬لاثةرِةيية بخوَينَيتةوة‪ ،‬بةلآم كاك نةو شةيروان نامةكة وةرناطرَيتء ثيَي‬

‫دةَليت "با نيو لاثةرِةي بنووسياية‪ ،‬من تاقة نيية ‪ 12‬لاثةِرة بخوَينمةوة"‪.‬‬

‫‪739‬‬

‫ثا شةان كاك نةو ةشيروان ثر ةسياري ليَدةكات كة لة نامةكةمدا با سةي ضةيم كردووة؟‬
‫بةةخت يةاريش ثَي يةدةلَ َةيت " ةباوكم داواي وَي نةة يةةكي ةئةو ِراثؤر تةة دة كةات كةة لةة ‪1986‬‬
‫لة سةةر هةلَوَي سةتي نوو سةراوة‪ ،‬هةروةها با سةي بيَ وةفاييء ناعةدالةتيء طةندةَلي‬

‫يةكيَتي دةكات"‪.‬‬
‫لةةبري ئةةوةي كةاك نةةو شةيروان نةامةةكةةم بخوَينَيتةةوةء وةك جيَطري سةكرتيَري‬
‫ط شةتي بزانَيت ةضيم نوو ةسيوةء ئةطةر ق سةةكانم ِرا سةتن‪ ،‬ئةوا هةوَلي ةضارة سةةكردني‬
‫بدات‪ .‬بةثَي ضةةوانةوة زؤر بة ِرةقي وةلآمي دابووةوة‪ .‬ثا ةشان بةختيار ثيَي دةلََيت "ثيَم‬
‫سةةيرة كةة ةنامةةي ثَي شةمةةرطةةيةةكي ةمانةدو كةة هةةموو ذيةاني بؤ كورد كردة قور ةباني‪،‬‬

‫وةرناطريتء نايخوَينيتةوة"‪.‬‬
‫كةاك نةةو شةيروان وةلآمي ئةةدا تةةوةء ئةةلَ َةيت " بةاوكي تؤ ثيَ شة مةةر طةة نةةبووة"‬
‫بةختياريش بة سةةر سةوورِمانةوة ئةَلَيت "باوكم ضةؤن ثَي شةمةرطة نةبووة؟ ئةي ئةو‬

‫هةموو سالَة ضي كردووة لة شاخ ؟"‬
‫كاك نةوشةيروان ئةَلَيت "باوكت كادريَكي ئيداري بووةء ثَيشةمةرطة نةبووة‪ ،‬ضةونكة‬

‫تا ئَيستا كةسي ‪"......‬‬
‫جطةة لةةو ق سةةيةة كؤمةةلَ ةيَك ق سةةي سةاردء رِةقي تري شةي كردبوو كةة لةةبةةر‬
‫ةبةرذةوةنةديء ثةةيوة ةندي نَيوان (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء بزوتنةةوي طؤِران بةة ةبا شةم نةةزانى ليَرةدا‬
‫بلآو يةان ب كةة مةةوة‪ ،‬بةةلآم هةةَل ةيان ئةةطرم بؤ ةكاتء بواريَكي طو ن ةجاوتر‪ .‬زؤر بةةدا خةةوة‬
‫هةرطيز ضةاوةِريَى ئةو و شةة سةاردانةم لة سةيا سةةتمةدارء رِؤ شةنبيريَكي وةك كاك‬
‫نةو ةشيروان نةدةكرد! لة هةلَويَ سةتي كاك نةو شةيروان زؤر سةةرم سةوورِماء تا ئةو رِؤذة‬
‫نةمزانيبوو كة خةباتء ثَيشمةرطايةتي تةنها لة خةَلك ‪........‬دا ئةبينيَتةوةء خةتيَكي‬
‫ِرا سةتء ضةةث دةهَينيَت بة سةةر خةباتي ةسيا سةيء خةباتي مةتر ةسيدارو دذواري‬
‫ذَيرزةميني ناو هةناوي دوذمنء رِيَكخ سةتنء هاندانء ناردنةدةرةوةي دةيان كة سةي‬
‫بةجةرطء لَيهاتوو بؤ خةباتي ثيَشةمةرطايةتيء ثةيداكردني ةضةك بؤ ةشؤِرش! لة كاتي‬
‫خؤيدا بة ثيَوي ةستم نةزاني كة وةلآمي وتة ِرةقء سةاردو نارِةواكاني كاك نةو شةيروان‬
‫بدةمةوة‪ ،‬بةلآم ئَيستا ثيتء وشةكاني بيرةوةريةكانم باشترينء طونجاوترين وةلآمن بؤ‬

‫هاورِيَء هاوخةباتةكةي ِرؤذطارة سةختةكاني دوو شؤِرش‪.‬‬

‫‪740‬‬

‫كورِةكانم كة كاك نةوشةيروانيان لة ةضاوي خؤيان خؤشةتر ئةوي ةستء ةسالآنيَكي زؤر‬
‫لةة طةةلأ (ي‪.‬ن‪.‬ك) زؤر بةة دلَ سةؤزي ةكار يةان ةئةكردو بةةرثرسء كةارطَيرِي كؤمي تةةي‬
‫رِيَكخ سةتن بوونء ج َي دة سةت يةان د ةيار بووةء بةةرثرسء ئةة ةندا مةاني مةةلَ بةة نةدي‬
‫رِيَكخ سةتني دةرةوةش طةوايي ئةو ِرا سةتيية دةدةن‪ ،‬بةهؤي وتة برينداركةرو ِرةقء‬
‫نارِةواكاني ئةو رِؤذةي كاك نةو شةيروان‪ ،‬زؤر دَلطران بوونء هةمويان لة خةباتء كاري‬
‫حزبي دووركةوتنةوة‪ .‬ئاخؤ لة ِرابردوودا ضةةند خةباتطَيرِي تر بةهؤي ناحةقيء وتةي‬

‫ِرةقء نارِةواوة وازيان لة خةباتء تيَكؤشان هَينابَيت؟!‬
‫بة ثيَويستى دةزانم كة لة خوارةوة بةشَيك لة ناوةرؤكى ئةو نامةيةي كة لة بةهاري‬
‫(‪)2004‬دا ناردم بؤ مةكتةبي رِيَكخسةتني (ي‪.‬ن‪.‬ك) و نةو ةشيروان م ةستةفا كة بةشةيَكي‬
‫لةة سةةر طةةنةدةَلي ةناو (ي‪.‬ن‪.‬ك) نوو سةرابوو‪ ،‬بةةلآم كةاك ةنةو شةيروان ةتا ةقةتى نةةبووة‬

‫بيخوَينيَتةوة بنوءسمةوة‪.‬‬

‫بؤ مةكتةبى رِيَكخستنى يةكَيتي نيشتماني بةرِيَز‬
‫سلآويَكى طةرم‬

‫ةماوةى شةةش ةمانط زيةاترة ةلة هةةولَء ثةةيوةنةدي ةيةكى زؤردام بؤ وةرطرتنى كؤثي‬
‫ئةو ِراثؤرتةى كة لة ‪ 1986‬لةسةةرم نو ةسراوة بؤ ئةمنى سةليَمانى‪ ،‬بةلآم بةداخةوة هةتا‬
‫ئَي سة تةا برادةران خؤ يةان لةة داوا كةةم نةا طةة يةةنن‪ ،‬بؤ يةة داوا كةةم رِو بةةرِووى بةةِريَز ةتان‬
‫ئةكةمةوة‪ِ .‬راثؤرتةكة لة سةةر هةلَوَي سةتم نوء سةرابوو‪ ،‬كاتَيك ِرذَيمى بةغدا خَيزانةكةمء‬
‫كوِرةكانمي طرتبوء‪ ،‬دةسةتيان بةسةةر مالَةكةمدا طرتبوء‪ ،‬ئةمنى سةليَمانى نَيردراويان‬
‫نارد بؤ لام بؤ طوندى سةيَوسةَينان‪ .‬لةبةرامبةر ئازادكردني هاوسةةرو كوِرةكانم‪ ،‬ئةبواية‬

‫يةكيَك لةم سيَ داواكاريةي خوارةوةيان بؤ بةج َي بةج َي بكةم‪:‬‬
‫‪ .1‬تةسليم بوونةوة بة ِرذيَم‪.‬‬

‫‪ .2‬لةناو يةكَيتيدا ةَينمةوةو بةنهَينى ئيش بؤ ِرذيَم بكةم‪.‬‬
‫‪ .3‬موديرى ئةةمنى كةارَيزة كةة لاى ةيةكَيتي د يةل بوو‪ ،‬لةة طةة َل ةهاو سةةرو كوِرة كةانم‬

‫بطؤرِمةوة‪.‬‬

‫‪741‬‬

‫منيش زؤر بةةتو نةدىء رِةقى وةلآمم بؤ نةارد نةةوةء بةةنَيردراوة كةةم وت كةة ثيَ ةيان‬
‫بَلَيت‪ :‬بؤ داواكارى يةكةمء دووةم‪ ،‬سةةريان داى لة تا شةة بةردةكانى كورد سةتان‪،‬‬
‫ضةونكة من ثياويَكى شةؤِر شةطَيِرمء طةلء ولآتء شةؤرِ ةشةكةمم لة مندالَةكانم خؤ ةشتر‬
‫ئةويَت‪ .‬بةني سةبةت داواكارى سةيَيةمةوة‪ ،‬ئةطةر موديرى ئةمنى كارَيزة بطؤِرينةوة‪،‬‬
‫ئةوا بة ثَي شةمةرطةى ديل دةيطؤرِينةوة نةك بة هاو سةةرو كوِرةكانم‪ ،‬ضةونكة ما َلء‬
‫م ةندالَى من لةة ةمالَء م ةندالَى ئةةو ةهةموو ثَي شةمةةر ةطانةةى ترمةان ز ةياتر نين كةة زينةدانى‬
‫كراون‪ .‬دواى رِةتكرد نةةوةى داوا ةكاري يةة كةانى ئةةمنى سةليَ مةانى‪ ،‬نَيردراوة كةةى ِرذَيم‬
‫هةموو وةلآمةكانى منى كردووة بة ِراثؤرتَيكء دابووي بة ئةمنى ةسليَمانى‪ .‬لةسةةر ئةو‬
‫هةلَويَ ةستةى منيش سةيَ كوِرة طةورةكةميان رِةوانةى بةنديخانةى موسةة كردء بِريارى‬
‫لة ةسيَدارةدانيان دابوون‪ .‬بةلآم خؤ شةبةختانة لة ئايارى ‪1987‬دا بةر ليَ بووردنةكةى‬

‫سةدام حسيَن كةوتنء ئازاد كرانء رِوويان كردة شاخ‪.‬‬
‫سةاَلى ‪ 1995‬كاك عةبدوَللآى زةريف خةزورى كاك دلَيرى سةةيد مةجيديش با ةسى‬
‫ئةو رِاثؤرتةى بؤكردم كة لاى حزبى شةيوعييةو ةستاي شةى هةلَويَ سةتى منيان كردبوو‪.‬‬
‫شةؤرِ ةشي حاجى كة يةكيَك لةو ‪ 25‬كة سةة بووة كة فايلء بةَلطةنامةكانيان لة ئةمريكا‬
‫ءةرطيَِراءة تةة سةةر ز مةاني ئينطليزى‪ ،‬بةة كوِرة كةانمى وتووة كةة هةةموو ةفاي لةة كةان‬
‫خراونةتة سةةر )‪ (CD‬و نو سةخةيان ناردووة بؤ (م‪.‬س) حزبةكان‪ ،‬ئةو رِاثؤرتةى كة‬

‫لةسةر باوكتان نووسراوة تَيَيداية‪.‬‬
‫ثاش ‪ 50‬سةالَ خةباتء تيَكؤ ةشانء ثَي شةمةرطايةتىء نةفيكردنء زينداني خؤمء‬
‫ما َلء مندا َلء لةناو ضةوونى سةةروةتء سةامانم‪ ،‬ب ضةوءكترين مافى خؤمم ثيَ رِةوا‬
‫نةابينرَةيت‪ .‬بةةش بةةحةالَى خؤم بيَ وة ةفاييةةكى ب َي وَينةة لةة سةةركردةكةانى ئيَ سة ةتاى‬
‫يةةكيَت ةيدا دةبينم‪ ،‬ضةون كةة لةة دواى ِرا ثةةِري نةةوة هةة تةا ئيَ سة تةا يةةكَيتي ليَي‬
‫نةثر سةيوومةتةوةء هيس ثرسء ِرايةكيان ثيَ نةكردوومء هةوالَي تةندرو ةستي شةيان‬

‫نةثرسيووم‪.‬‬
‫ئةمة جارى يةكةم نيية كة نامةى لةو جؤرة بؤ ى‪.‬ن‪.‬ك ئةنووسم‪ .‬لة سالَى ‪1992‬دا‬
‫نامةيةكم بؤ مام جةلال نوء سةي‪ ،‬بةلآم حاكم قادر نةيدابووة دة ةست مام جةلال‪ ،‬دواتر‬

‫‪742‬‬

‫ثيَيو ةكة نةامةةكةة زؤر تونةدبووة بؤ ةية نةةيطةةيةانةدووة‪ ،‬بةةلآم لةة ئةةر شةيفى خؤ ةيدا هةةَلى‬
‫طرتووة‪ .‬دواتر لة مانطى يانزةى ‪ 1994‬نامةيةكى ثرِ ِرةخنةم بؤ دكتؤر فوئاد مةعسوم‬
‫ةنارد‪ ،‬ئةةويش دواى خوَينةدنةةوةى ةنامةةكةة وتبووى "ِرةخنةة ةكاني لةة جيَي خؤ ةيدايةةو‬
‫حةقى خؤيةتى"‪ .‬ةساَلى ‪ 2002‬دي سةان لةطةلأ كاك عومةرى سةةيد عةلي لة سةةر‬
‫كؤمةلََيك سةةرنجء تيَبينى لةطةلأ كؤمةَلَيك هةظالَى ثَي شةمةرطةى تردا ق سةةمان كرد‪،‬‬
‫بةلآم ئةويش بيَ ئةنجام بوو‪ .‬بة كاك عومةرم وت كة ناميلكةيةكم لة سةةر كردةوةو بيَ‬
‫وةفةاييةةكةانى سةةركردا ةيةتي يةةكيَتى نو ةسيووة‪ ،‬بةةلآم لةةبةةر نةة ةيارةكةانمةان بلآوى‬
‫ناكةمةوة‪ .‬هةروةها هةمان ق سةة ةشم لةطةلأ (بةرزانى ئةحمةد كوردة)دا كرد كة بة مام‬
‫جةةلال بَل َةيت " ئةة طةةر كةاتى خؤي هةاتء بةارودؤخ لةة ةباربوو‪ ،‬ئةةءا ةئةو ةناميل كةة ةية‬
‫بلآو ةئةكةمةوة‪ ،‬هةتا لة ثا شةةرِؤذدا نةَلَين بؤ ضةى ثَي شةتر ئَيمةةتان لةو ِرةخنةةو بيرو‬
‫بؤ ضةوو ةنانةة ئةا ةطادار ةنةكردؤ ةتةوة‪ .‬دواى ئةةوةى بةةرزان ق سةة ةكانم ةئةطةةيةةنَةيت بةة مةام‬
‫جةلال‪ ،‬ئةويش ثيَي وتبوو كة لة فر سةةتَيكدا منى بير بخاتةوة‪ .‬ئةوةية ثادا شةتى ‪50‬‬
‫سةالَ خةباتء مالَوَيرانى؟ من تيَ ناطةم بؤ ضةى لةكاتى تةنطانةدا كة ئي شةيَكيان ثيَمان‬
‫دةبَةيت‪ ،‬ثرتةة ةقالَمةان بؤ ةثاك ةئةكةةنء رِي شة ةمان مةار ةئة ةكةن؟ بةةلآم كةة ئي شة ةيان ثيَمةان‬
‫نامَينَيت‪ ،‬ث شةتمان تيَ دةكةنء ليَمان ناثر ةسنةوة! بةداخةوة ة بؤ دةبيَت ئةم حزبةى‬
‫ئَيمةة لةةطةةلَ ئَي ةمةو ةما ةنان هيس وةفةايةةكى بؤ ئةةو ةهةموو خةةبةاتء قور ةبانييةة نةةبيةَتء هيس‬
‫تةقديرَيك نةكرَيينء ح سةابيَكمان بؤ نةكةن‪ ،‬تةنانةت ثَينا سةةيةكي شةمان نةبيَت كة‬
‫ةكاتيَةك سةةردانى دائيرةيةةكى حكومىء حزبىء نةةخؤ شةخةانةةيةةك ةئةكةةين‪ ،‬بةة ثةالأ‬

‫نةمانكةنة دةرةوة‪.‬‬
‫بؤ هةر مةبة سةتَيك بَيت‪ ،‬تايبةتى يان ط ةشتى‪ ،‬ناتوانين هيس بةرثر سةيَك ببينين‪ .‬بؤ‬
‫ثر ةسةى كوِرة ةكةى ةكاك كؤ ةسرةت‪ ،‬دواى دوو هةةفتةة تةةلةةفؤنء هةةوَلةدان‪ ،‬نةةمتوانى‬
‫سةةردانى ب كةةم‪ ،‬بؤ ئةةوةي وةك هةاوِريَ يةةكى ديَرين سةةرةخؤ شةى ليَ ب كةةم‪.‬‬
‫ثيَ شةمةرطةكانى هةمي شةة ثر سةيارى ئةوةيان ليَ دةكردم‪ ،‬كة ئي شةم ضةية؟ ثا شةان‬
‫دةيانووت "ِرؤذيَكى تر تةلةفؤن بكةرةوة"‪ .‬بة جوتيارى لاى كاك كؤ سةرة وت كة من‬

‫هيس ئيشيَكى تايبةتيم نيية بةلَكو ئةمةءيَت لة نزيكةءة سةرةخؤشى ليَ بكةم‪.‬‬

‫‪743‬‬

‫لةة سةالَى ‪ 1977‬بةة ئةا ةطادارى شةةهيةد مةامؤ سة ةتا جةةمةال ةتاهير ثةةيوةنةديم بةة‬
‫حةمةئةمين ثيَنجوَينييةوة كرد كة ئةوكاتة ئةندامى مةجلي سةى تة شةريعيء مديرى‬
‫سةةقافةى جةماهير بوو‪ ،‬وةك رِيَكخ سةتن زؤر ئي شةوكارى باوان ثيَ كردووة‪ .‬سةالَى‬
‫‪ 2002‬كة بؤ ئيشوكاريَكى تايبةت لةطةلأ مام جةلالء دكتؤر كةمال فوئاد دانيشتووة‪،‬‬
‫لةةكةاتيَ ةكدا كةةس ِراينةة سةثةاردبوو بةة ةمام ةجةلالى وتووة "بؤ لةة لالؤو ةكاك بةةكرو كةاك‬

‫جةمال جةلالء ئةو برادةرانة ناثر سةنةوة"‪ .‬كاك حةمة ئةمين خؤى بة تةلةفؤن ثَييو‬
‫كة لاى مام جةلال بةرطرى لة ئيَمة كردووة‪ .‬سةةرم سةووِرماوةء زةمان بؤ وا طؤِراوة كة‬
‫ئةبَيت موريد لاى خوا شةةفاعةت بؤ شةيَخةكةى بكات! زووتر لة سةالآنى ِرابردوودا‬
‫دةربارةى ناعةدالةتىء بيَ وةفاييء هةَلةى سةةركردةكانى يةكيَتى ق سةةم لةطةلَ كاك‬
‫ةنةو شةيروان كردووةء ثيَموتووة كةة بؤ ضةى برادةرة ةكان ةمان ديوة ةخان بؤ ةئةو ئةا ةغاو‬
‫كويَ ةخا ةيانةة دادةنيَن كةة خَيريةان بؤ كورد نةةبووةء ةلة ث شة ةتةوة خةةنجةةريةان ليَ دةداين‪.‬‬
‫بؤ ضةي هةةو ةيةى وة تةةني يةان دةدةنيَء عةة ةبا دةدةن بةة شةان يةا نةدا‪ ،‬بةةلآم م نةدالَى‬

‫شةهيدةكانمان لةبةر هةذارى تيَر سكى خؤيان نان ناخؤن‪.‬‬
‫ئةو ثارةيةى ‪ 8‬سةالَة من وةري دةطرم‪ ،‬بة شةى دانى كةنارىء باَلندةى هةنديَ لة‬
‫برادةران ةناكةات‪ .‬ئةةوةى ةما ةيةي سةةر سةوِر ةمانةة كةة دواى ‪ 8‬سةا َل يةارمةةتييةةكةةيةان‬
‫طوا ةستمةوة بؤ وةزارةتى كؤمةلآيةتى‪ ،‬كة لةو وةزارةتةدا ناوى كؤنة مو ةستةشةارو ثياو‬
‫خراثء كؤنة بةع سةيء سةوالَكةرى تَيداية‪ .‬دواتر بةختيارى كورِم لةطةلأ مامؤ سةتا‬
‫موح سةين عةلي ئةكبةةر كة وةزيرى كؤمةلآيةتى بوو ق سةةي كردبوو‪ ،‬ثيَي وتبوو كة‬
‫باوكمء كة سةانى وةك ئةو ِرةنطة ذمارةيان لة ‪ 100‬كةس تَيثةرِ نةكات‪ ،‬بؤ ح سةابَيكى‬
‫تايبةتييان بؤ ناكةنء دةبيَت لة رِيزى كؤنة مو سةتة ةشارو بةع سةييةكاندا بؤ وةرطرتنى‬

‫يارمةتييةكانيان ِريزيان بكةن؟ مامؤستا موحسين وتبووى كة ئةوة بةوان ناكرَيت‪.‬‬
‫من داواى هيس ئيمتيازاتيَك لة ى‪.‬ن‪.‬ك ناكةمء نةشةم كردووة‪ ،‬ضةونكة من بة مةردي‬
‫ذياومء لة دوا ةساتةكانى ذياني ةشمدا دةمةويَت بةمةردي بذيمء ةرم‪ ،‬بةلآم بةداخةوة لة‬
‫ئةةن ةجامى ئةةم ب َي وة ةفاي ةيةى سةةركردة ةكانى ي‪.‬ن‪.‬ك‪ ،‬نةا ضةارم كةة ةباس لةة خةة ةباتء‬

‫ماندوبوونء قوربانييةكانى خؤم بكةم‪ ،‬مافى خؤمة كة بؤ مَيذوو لةسةرى بنوءسم‪.‬‬

‫‪744‬‬

‫ئيَ مةة كةة لةة بةة ةهارى ‪1991‬دا لةة ةكاتى ِرا ثةةِري نةة كةةدا طةةِراي نةةوة‪ ،‬يةةكى جوءت يَةك‬
‫ثَيلاوى لاسةتيكمان لة ثَيدابوو‪ ،‬بةلآم من سةةرم سةووِرماوة كة ئةو برادةرانة ئةو هةموو‬
‫سةةروةتء سةامانةيان لةكو َي بوو؟! ئيَمة شةؤِروان بؤ ئةوة نةكرد كة برادةرةكانمان‬
‫بث بة فيرعةون! كاتَيك من لة سةالَى حةفتاكاندا ليَثر سةراوى رِيَكخ سةتنةكانى كؤمةلَة‬
‫بووم لة ثيَنجوَينء دةربةنديخانء هةلَة ة‪ ،‬ئايا ئةو برادةرانة لةكوآ بوون كة ئيَ سةتا‬

‫ئةوان خاوةن ماَلنء ئَيمةش بيَطانة؟‬
‫هةةتةا ئةةوكةا ةتةى كةة كؤمةةلَةة ةمابوو‪ ،‬كةةس نةة ةيدةتوانى درؤ بكةاتء بةة ز ةيادةوة بةاس‬
‫لة خةباتء ةضالاكي خؤى بكات‪ ،‬بةلآم ئةمرِؤ كة كؤمةلَة حةل بووة‪ ،‬ئيتر سةجل نةماو‬
‫هةركة سةة بة ئارةزووى خؤى رِابردوويةكى ثرِ لة تيَكؤ شةانء ماندووبوون بؤ خؤيان‬
‫دةنوو سةن‪ .‬لةكاتيَ ةكدا كةم كةس لة رِؤذطارة هةرة سةةختةةكاندا‪ ،‬دةيتوانى با سةى‬
‫ةشؤِرشء هةلَطير سةانةوةى شةؤرِش بكات‪ ،‬من مالَ بةمالَء دوكان بةدوكان‪ ،‬ضةةكء‬
‫يارمةتىء ثيتاكم بؤ شةؤرِش كؤكردؤتةوةو سةةدان طةنج و ثيرم ِريَكخ سةتووةو دةيان‬

‫طةنجى هةَلبذاردةم ناردوءةتة دةرةوة بؤ ثَيشمةرطايةتى‪.‬‬
‫ضةؤن حزب بةبيَ سةجل ئةبَيت؟ ئايا نابيَت يةكيَتي سةجليَكى هةبَيت كة ِرابردوو‬
‫خةباتء هةلَوَي سةتى ئةندامةكانى تَيدا بنوء سةيَتةوةء بةو ثَيية معامةلةيان لةطةلَدا‬
‫بكات‪ .‬حزبى شيوعى ضين ثيَويستى بة ‪ 40‬كةس نةبووة‪ ،‬بةلآم ئيَمة ‪ 40‬كةسمان دانا‬
‫بؤ سةةركردايةتي‪ .‬ئةوةش بؤ ئةوةى جَيطاى ضةةند كة ةسيَكى نة ةشياو بكةينةوة كة بة‬

‫تةكةتول خؤيان طةياندة ئةو َى‪.‬‬
‫بةةدا ةخةوة كةة دواى ةئةو هةةموو سةالةَةى خةة ةباتء قور ةبانى‪ ،‬بؤ دءءةم كؤنطرةى‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) بانطهيَ شةت نةكرام‪ ،‬لةكاتَيكدا كؤمةلَيَك كة ةسانى نامةرغوبء ماندوو نةبوو‪،‬‬
‫بانطهيَ شةت كرابوونء هةويةى وةتةنييان بؤ كرا! ئا ئةمةية هةموو وةفاكةى يةكَيتي؟‬
‫بؤ ضةى ئَيمة سةةثانى باوكى كيَ بووين؟ ئيَمة بووين بة ثةيذةء كة سةانيَك كة لة هيس‬

‫كاتء زةمانَيكدا دلَوثَيك ئارةقيان بؤ كورد نةِرشتبوء‪ ،‬بةسةرماندا سةركةوتن!‬
‫هةر لةبةر ئةوةى كة تيَكةلَى تةكةتول نةبوومء دوو سةيَ حزب نةطةِراومء تة سةليم‬
‫نةبوومةتةوةو بةهةلَويَ سةت بووم‪ ،‬بؤية وا رِيَزمان ل َي دةطيريَت؟ ئايا سةةركردايةتي‬

‫‪745‬‬

‫يةةكَيتي بيرى لةة ئةة نجةامى هةةَل ةبذارد نةة كةانى دا هةاتووى خؤى ةنةكردؤ تةةوة؟ ئةا يةا‬
‫دة سةةلآتء كور ةسى برادةرةكانمان هةتا كةى مولَكيان دةبَيت؟ ئايا هةتا ئيَ سةتا ضةةند‬
‫طوندى كوردى تةعريبكراو طةِراوةتةوة ةسةر هةريَمى كورد ةستان تا سةةركردايةتي‬

‫يةكيَتي ئةندامء خةلَكى ماندووى خؤى لةبيربكاتء ثشتطوَييان بخات؟‬
‫كة سةيَك كة لة ميَذوى خةباتيدا بؤ تةنها جارَيكيش محا سةةبة نةكرابيَتء هةمي شةة‬
‫لة هةولَى ضارةسةركردنى كَيشةى ناوحزبةكةي بووبَيت‪ ،‬كةسيَك كة نةيهيَشت شةِر لة‬
‫نَيوان برادةرانى ئةو ةساى ئالآى ةشؤرِشء مةَلبةندى يةكى يةكَيتى ِرووبدات‪ ،‬كة ِرةنطة‬

‫دةيان ثَيشمةرطة لةهةردوولا شةهيد بوءاية‪ ،‬ضؤن ئاوا ثاداشت دةدريَتةوة؟‬
‫من ةناتوانم لةةو ب َي وة فةاي يةةى ةيةكيتيء ةسةركردة ةكانى خؤش ء ةهةرطيزيش‬
‫خؤش ةنا ‪ .‬لةة دا ةهاتوودا ةنا ضةارم دةقى ئةةم نةا ةمانةةو هةةر ضةييةةكم لةة ةناميلكةةكةةو‬
‫ةيادا شةتةةكةان ةمدا نو سةيوة‪ ،‬بلآويةان بكةةمةةوةو بيةانةةمةة ةبةردةم جةة ةماوةرو خةةلَكى‬

‫كوردستان‪.‬‬

‫هةرشادو سةركةوتووبن‬
‫لالؤ عةبدولِرةحمان ثيَنجويَني‬

‫‪2004/5/15‬‬

‫وَينةيةك بؤ بةرِيَز نةوشيروان مستةفا‬

‫‪746‬‬

‫تةنها مانطيَك دواي نووسينء ناردني ئةو نامةية‪ ،‬كاك نةوشيروانء عومةري سةيد‬
‫عةليء كؤسرةت رةسول عةلي ثيَكةوة نامةيةكي هاوبةشيان بؤ مام جةلال ناردء داواي‬
‫ضاكسازيان كرد‪ .‬دواتر دةقي نامةكة لة رِؤذنامةي هاولاتي بلآوكرايةوة‪ .‬زؤر مايةي‬
‫سةرسوورِمان بوو كة كاك نةوشيروان خؤي داواي ضاكسازي ئةكرد‪ ،‬بةلآم ثيَش مانطيَك‬
‫تاقةتي خويَندنةوةي نامةيةكي نةبوو كة بةشيَكي لةسةر طةندةلَي ناو حزبةكةي‬
‫نووسرابوو‪ .‬لةوةش سةيرتر ئةوةبوو كة دواي ضةند سالَيَك وةك خؤي ِرايطةياند بةهؤي‬
‫ضارةسةرنةكردني طةندةلَييةكلني ناو حزبةكةي لة (ي‪.‬ن‪.‬ك) جيابووةوةء بزوتنةوةي‬

‫طؤِراني ِراطةياند!‬
‫لة ئةنجامي بة هةند وةرنةطرتنء فةرامؤشكردني ِرةخنةو سةرنجء طلةيي دَلسؤزو‬
‫خةنؤراني كوردستان كة سةبارةت بة طةندةَلييةكاني بةرثرساني حزبيء حكومي‬
‫ئاماذةيان ث َي داوة‪ ،‬طةيشتمة ئةو برِوايةى كة ذمارةيةك لة برادةرو سةركردة هةذارو‬
‫شؤِرشطَيرِةكانى دوَينيَ كة ئةمرِؤ خاوةني دةسةلآتء سةروةتء سامانَيكي زؤري‬
‫نامةشروعن‪ ،‬ضيتر وةك ثيَويست بؤ طةلء خاكي كوردستان بة ثةرؤش نين‪ ،‬هةروةها‬
‫ئةو ئامانجانةي كة سالآنيَكي زؤر ثيَكةوة لة شارو لة شاخ خةباتمان بؤ دةكردو مندالأء‬
‫طةنجء ثيرو طوندنشينةكانء دَيهاتء شارو خاكء درةختء هةواء ئاوي ئةم‬
‫نيشتمانةمان لة ثَيناوياندا بؤ كردة سووتةمةني‪ ،‬لةبير كراونء تةنها وشةي سةر كاغةز‬

‫بوون‪.‬‬
‫دواى ِرووخاني ِرذيَمي بةعس دانيشتواني كوردستانء كةسوكارى شةهيدان‬
‫ضاوةرِوانى كاري باشء طةورةيان لة بةرثرساني حزبيء حكومي كوردستان ئةكرد كة‬
‫لة بوارى سياسيء ئابوورىء كؤمةلآيةتىء فةرهةنطىء خزمةتطوزارى بؤيان ئةنجام‬
‫بدةن‪ ،‬بةلآم زؤر بةداخةوة كة تةمةنى ئوميَدء هيواي جةماوةري ماندووى كوردستان‬
‫زؤر كورت بوو‪ ،‬ضونكة وردة وردة ظايرؤسء ثةتاى طةندةلَى هةموو كونء قوذبنيَكى‬

‫ئةم نيشتمانةي طرتةوة‪.‬‬
‫ذمارةيةكى زؤر لة بةرثرسانى حزبىء حكومى لة هةموو ثلةوثاية جياوازةكاندا‬
‫هةر لة خةباتطَيِرة دَيرينةكانةوة تا كةسانى تازةى ناو ِريزةكانى حزبء حكومةتء‬

‫‪747‬‬

‫دةسةلآت لة ثةتاى طةندةَليةوة تيَوةطلان‪ .‬لةبري ثةروةردةكردنى كادرى ئيدارىء‬
‫هؤشياركردنةوةء خزمةتكردنى دانيشتواني كوردستانء كةسوكاري شةهيدان‪،‬‬
‫خةريكى خؤ دةولَةمةندكردنء كؤكردنةوةى سةروةتء سامانء ثرؤذةى شةخسىء‬
‫دروستكردني خانووي طةشتياري بوون‪ .‬ذمارةيةكي زؤر لة جةماوةري كوردستانيان‬
‫سةقةت كرد‪ ،‬تةنانةت ذمارةيةك لة تويَذيَكي رِؤشنبيري كوردستانيان وةك دكتؤرء‬

‫دادوةرء ئةندازيارو مامؤستايان فيَري طةندةلَي كرد‪.‬‬
‫هةرطيز نةماندىء نةمانبيست كة لةسةر طةندةلَيء كاري ناياساييء كؤكردنةوةي‬
‫سةةروةتء سةاماني نامة شةروعء ‪ ،...‬بةرثر سةيَكى بالآي حزبىء حكومى هةريَمي‬
‫كورد ةستان ِراثيَ ضةي دادطا كرابَيتء سةزاي يا سةايي بة سةةردا جَيبةج َي كرابَيت‪ِ .‬رةنطة‬
‫ضةةند فةرمانبةريَكى بآ كةسء بآ ث ةشتيوان لة ضةةند شةوَينيَك ةسزا درابن‪ ،‬بةلآم ئةى‬

‫ئةوانةى بوون بة فيرعةونء خاوةنى سةروةتء سامانى نامةشروع؟‬
‫ئيَمةي ثَي شةمةرطة كة لة بةهارى سةالَى ‪ 1991‬طةِراينةوة‪ ،‬جطة لة ضةةكةكةى‬
‫ةشانمانء جووتَيك ثَيلآء ةضيمان هةبوء؟! ثيَش ئةوةي ببين بة ثيَشةمةرطة‪ ،‬ذمارةيةكي‬

‫زؤر كةم لة ئيَمة خاوةنى موَلكء سامان بووين‪.‬‬
‫دواي تَيثةِربووني ضةةند ةساَلَيك بة سةةر نوو ةسيني نامةيةك كة لة هاويني ‪1988‬‬
‫بؤ نةو شةيروان م سةتةفام نوو سةي بوو‪ ،‬بةداخةوة ق سةةكانم هاتة دي‪ .‬لة لاثةرِةكاني‬
‫ثيَ شةتردا با سةي ئةو نامةيةم كردووة كة لة بة ةشيَكيدا نوو سةيبووم "ئةطةر ِرؤذطارَيك‬
‫هاتة ثَيشةةوةو سةةركةوتنمان بةدة ةست هَيناء كورد رِزطاري بوو‪ ،‬ئةوا منداَلى شةةهيدو‬

‫ثَيشمةرطةي ماندو غةدريان ليَ ئةكريَتء ثةراويَز ئةخرَين"‬
‫هةتا ثيَش ثرؤ سةةي ئازادكردني عَيراق لة (‪)2003‬دا‪ ،‬دايكء باوكء هاو سةةرو‬
‫م ةنداَلي دةيان ةشةه ةيدم ئةنا سةي كة باري داراييء طوزةرانيةان زؤر خراث بوو‪ ،‬وةك‬
‫ثيَويسةت ئاوِريان ليَ نةئةدرايةوة‪ .‬كوِري ةشةهيد كة ثيَ ةشتر باوكي فةرماندةي تيث بوو‬
‫ئةنا سةي‪ ،‬لة نزيك مزطةوتي طةورةي ةسليَماني تةماتةي ئةفرؤ ةشت يان ةشاطردي‬
‫نةانةةواخةانةة بوو‪ ،‬بةةلآم كورِي كؤمةةلََةيك لةة ةبةرثر سةاني تر بةة ئؤتؤمبيَلي مؤدَةيل بةةرزي‬

‫جام ِرةش هاتووضؤيان ئةكردو ِرايان ئةبوارد‪.‬‬

‫‪748‬‬

‫لة ةسالآني نةوةدةكان زؤر جار كاك م سةتةفا باوكي شةةهيد ئازاد ( سةكرتيَري‬
‫ثيَ شةووي ثا سةؤك)م ئةبيني كة يةك دوو مري شةكي زيندووي لة بن دة سةت بوو‪ ،‬بة‬
‫كؤلآنء شةةقامةكاندا ئةطةِرا بؤ ئةوةي بيانفرؤ شةَيت‪ .‬زؤرم ثَيناخؤش بوو كة باوكي‬
‫ثَيشةمةرطةيةكي خاوةن خةبا بةو ةشيَوةية ئةبيني كة هةذاريء دة ةستكورتي ناضةاري‬
‫كردبوو ئةو كارة بكات‪ .‬زؤر جار كة بةو ةشيَوةية ئةمبيني‪ ،‬قورطم ثِر ئةبوو لة طريانء‬
‫ق سةةم بة بةرثر سةان ئةوت‪ِ .‬رؤذَيك لاي برادةرَيك با سةي هةذاري كاك م سةتةفاء بيَ‬
‫وةفايي بةرثر سةانء هاورِيَكاني كاك ئازادم كرد‪ .‬برادةرةكة وتي‪ :‬جارَيك لةطةلأ ضةةند‬
‫برادةرَيك لةطةلأ كاك م ةستةفا ق ةسةمان ئةكرد‪ ،‬وةك توانجَيك بؤ ب َي وةفايي كؤمةَلَيك لة‬
‫بةرثر سةاني حزبي بةرامبةر بة ةشةهيدء ثيَ شةمةرطة وتمان‪ :‬طا كرديء كةر خواردي!‬

‫كاك مستةفا وةلآمي داينةوةء وتي‪ :‬نةخيَر‪ ،‬كةر كرديء طا خواردي!‬
‫مايةي سةةر سةووِرمانة كة بةرثر سةة بالآكانى ئةمرِؤى كورد سةتان كة لة رِؤذطارة‬
‫سةةختةكاني شةؤِر شةدا خةباتيان بؤ ضةة سةثاندني يةك سةانيء داثةروةري دةكرد‪،‬‬
‫وانةيةك لة سةةركردة شةؤِر شةطَيرِةكاني جيهان وةك طانديء عةبدولكةريم قا سةمء‬
‫جةمال عةبدولناسةرو نيلسةؤن ماندَيلا وةرنةطرت كة هيس سةةروةتء ةسامانَيك لة دواي‬

‫خؤيان بةجيَ نةما‪.‬‬
‫طةةر تة مةةن بةوار بةدات‪ ،‬بةةهيوام لةة هةلو مةةرجيَكي طو نجةاودا بةؤ م يةَذوو‬
‫ناميلكة يةةك لة سةةر طة نةدةلَيء خةراث بةةكارهَيناني دة سةةلآت لةة لا يةةن ذمارة يةةك‬

‫لة بةرثرساني هةردوو شؤِرشي ئةيلولء شؤِرشي نويَ بلآوبكةمةوة‪.‬‬

‫‪749‬‬

‫هةو َل َيك بؤ دووبارة نةبوونةوةي ميَذووييةكي تالأ‬

‫ثيَش ئةةوةى هةةلَ ةبذاردنى مةةَلبةةنةدة ةكانى ةيةكَيتي لةة نَيواني كوتلةةى مةام جةةلالء‬
‫نةء شةيرءان م ةستةفا لة ‪ 2006‬ئةنجام بدريَت‪ ،‬لةطةلأ ضةةند برادةريَكى دَل سةؤزي‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) وةك مةجيد سةةليمء عوسمان ئةحمةد نا سةراو بة عوسمانى نانةواء ِرةحيم‬
‫موبِرةيىء تؤفيق كانى وةتماني بةمةبةستي سةردانى عومةرى سةيد عةلى كة ئةوكاتة‬
‫كارطيَرِى مةكتةبى ةسيا سةي (ي‪.‬ن‪.‬ك) بوو ةضووين بؤ قةلآ ضةوالان‪ .‬زؤر بةِرا شةكاوى‬
‫لةطةلأ كاك عومةر كةوتينة قسةةكردنء هةرضةى ِرةخنةء تيَبينىء طلةيى خؤمان هةبوو‬
‫لةة سةةر ةبارودؤخةة كةة ثَي مةان وت‪ .‬ةكاك عو مةةر زؤر بةة ثةةرؤش بوو بؤ ضةاكبوونء‬
‫ئاسةاييبوونةوةى بارودؤخي ناو (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء داواي ليَكردين كة كار بؤ ةضارة ةسةركردنى‬

‫كيَشةكانى ناو يةكَيتى بكةين‪.‬‬
‫هةر ضةةندة بةهؤي طةندةلَيء غةدرو نايةك سةانيء نا شةيرينكردني ثيَ شةمةرطةي‬
‫ديَرينء سةةقةتكردني ذمارةيةكي زؤري جةماوةري كورد سةتان‪ ،‬تا سةةر ئَي سةقان لة‬
‫سةكرتيَرو جيَطرةكانيء كؤمةلََيك لة ئةنداماني مةكتةبي سةيا سةيء سةةركردايةتي‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) ثرِ بوومء ليَ ةيان عةاجز بووم‪ ،‬بةةلآم لةة بةةر ئةةوةي كةة خؤم لةة ‪ 1964‬تةالآوي‬
‫جيابوونةوةء زيانةكانيم ضةةشةتبوو‪ ،‬بؤية لةبةر بةرذةوةندي طةلء لةبةر شةةهيدةكاني‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) بؤ ةيةكرِيزيء ةبارودؤخي ةناو يةةكَيتيء دوو لةةت نةةبووني‪ ،‬زؤر بةة ثةةرؤش‬
‫بوومء بةةثيَي توا نةا لةة ةطةلأ برادةراني هةةردوولا لةة ةهةولَي كةةمكرد نةةوةي ةبارطرذيء‬
‫ةئالؤزييةةكةاني نيَوان ةيان بووم‪ .‬ةلةو ةماوةيةةدا لةةطةةلأ ذمةارةيةةك لةة ةهاورِ َيء ةهاوخةة ةبا ةتة‬
‫دَيرينةكانمء بةرثر سةاني هةردوولا سةةبارةت بة زيانء ئاكامي خراثي ئةو بارودؤخة‬

‫نوَييةي ناو (ي‪.‬ن‪.‬ك) قسةم كردء سةرنجي خؤمم ثيَ ِراطةياندن‪.‬‬
‫بةةش بةة ةحالَى خؤم‪ ،‬بةة هيس ةشيَوة يةةك بةة شةداريى كؤِرء كؤبوو نةةوةى هيس‬
‫لايةنيَكيانء ث ةشتيواني هيس كوتلةيةكيانم نةكرد‪ ،‬ضةونكة ثيَم وابوو طةر ث ةشتيوانيم لة‬
‫هةةر كوتلةةيةةكيةان بكردايةة ئةةوا ةلةو ةئاَلؤزىء ز ةيانةا ةنةى ةكة لةة (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء كورد ةئةكةةوت‬
‫بة شةدار ئةبووم‪ .‬درو سةتبوونى ئةو دوو كوتلةيةء دوولةت بووني يةكيَتي زيانيَكى‬

‫زؤرى بة يةكيَتيي نيشتمانيي كوردستانء خةَلك طةياند‪.‬‬

‫‪750‬‬


Click to View FlipBook Version