The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by soranlalo2021, 2021-03-30 17:14:54

Birawari bo FlipBook-pdf

Birawari bo FlipBook-pdf

‫ثشتيواني لة ياداشتةكةي بارزاني‬

‫سةة ةبارةت بةة داواكةارييةةكةانى طةةلى كورد‪ ،‬سةالَى ‪ 1960‬مةةلا م سةتةةفةا بةارزاني‬
‫يادا ةشتيَكي دا بة عةبدولكةريم قاسةم‪ .‬لقى ضةوار ئاطاداريان كردينةوة كة لة ثيَنجوَينء‬
‫طوندةكاني ئةو سةنوورة ئيمزاى كة ةسايةتىء ئاغاء سةةرؤك هؤزةكان بؤ ث شةتطيري لة‬

‫ياداشتةكةى مةلا مستةفا بارزانى كؤبكةينةوة‪.‬‬
‫لةة ةطةلأ ةحاجى ةقادرى شةيرين (ئةةنةدام ل ةيذ ةنةى ةناو ضةةى ثيَنجويَن)ء مةامؤ سة ةتا‬
‫محةمةدى حاجى عةزيز (بةرثرسةى يةكَيتي قوتابيانى كورد ةستان لة ثيَنجوَين) رِوومان‬
‫كردة ناو ةضةى شةلَيرء ضةووين بؤ سةةردانى حةمة ِرة شةيدخانء حةمة ئةمين خانء‬
‫حةمة سةديق خانء ةشَيخةكانى كة سةنةزانء حةمةى شةَيخ عةبدولكةريم كة زؤر‬
‫دؤ ةستمان بوونء هةمي شةة يارمةتييان ئةداين‪ .‬ئةوانيش بة ئيمزا ث شةتطيرييان لة‬
‫يادا شةتةكةى بارزاني كرد‪ِ .‬رؤذَيك لة ثيَنجوَين ضةووين بؤ لاى شةَيخ لةتيفى شةيَخ‬
‫مةةحمودى حةةفيةد‪ ،‬ميوانى حةاجى ِرة شةيةدي حةاجى فةة وَللآ بوو‪ ،‬هةةروةهةا ثَيكةةوة‬

‫شةريكة موَلك بوون‪ .‬شَيخ لةتيفيش ثشتطيريى لة ياداشتةكة كرد‪.‬‬
‫دواي كؤكرد ةنةوةي ئيمزاي ث شةتطيريي ذمةارةيةةكي زؤر لةة كةة سةايةةتيء خةةلَكي‬

‫ثيَنجوَين‪ ،‬ليستي ناوو ئيمزاكانمان ناردةوة بؤ لقي ضوار‪.‬‬

‫‪51‬‬

‫نا ِرةزايي ئاغاكان‪ ،‬شؤ ِرشى ئةيلولي ل َيكةوتةوة‬

‫ةسالَى ‪ 1961‬دواى ئةوةى حكومةتةكةى عةبدولكةريم قا ةسم يا ةساى ضةاك سةازيى‬
‫ك شةتوكالَى (قانون الا صةلاا الزراعي)ى دةركرد كة لة بةرذةوةندي جوتياراندا بوو‪ ،‬لة‬
‫ضةةند ناوضةةيةكدا دةسةت كرابوو بة جَيبةجيَكردنى يا ةساكة‪ .‬حاجى برايمى ضةةرمةطا‬
‫لةطةلأ ضةةند ئاغايةكى ث شةدةردا ةضةكدارةكانيان كؤكردبووةوةء دة سةتيان طرتبوو‬
‫بة سةةر دةربةندى بازيانء ِريَطاى كةركوك ‪ -‬سةليَماني‪ ،‬ضةونكة ثَييان وابوو ئةتوانن‬

‫حكومةت لاواز بكةنء ياساى ضاكسازيى كشتوكاَلييةكةى هةلَبوةشَيننةوة‪.‬‬
‫حةمة ِرة شةيدخانء ئاغاكانى سةنووري ثيَنجوَين‪ ،‬هةوالَى دة سةت بة سةةراداطرتنى‬
‫دةربةة ةندى بةاز ةيانيةان ثيَطةةي شةت‪ ،‬بةةلآم لةة ئةا ةمانجء مةةرامى ةئةو كةارة ب َي ةئاطةا بوونء‬
‫ثيَ ةيان وابوو كةة حةاجى برايمى ضةةرمةةطةاء ةئا ةغاكةانى ث شةدةر لةة ثيَنةاوى ةمافى طةةلى‬
‫كوردء خاكى كورد ةستاندا هة سةتاون بةو ةضالاكىء جموجؤلَة‪ .‬ئةمانيش كة بة ط شةتى‬
‫كة سةايةتي ني شةت ةمانثةةروةر بوونء ثةيوةندي ةيةكى ث ةتةو ةيان لةطةلأ (ث‪.‬د‪.‬ك) هةبوو‪،‬‬
‫ثَي ةيان وابوو لةة ةكاروانى كوردا ةيةتي دوا ةئة ةكةون ئةةطةةر ئةة ةمانيش لةة ةئا سةتى خؤ ةيا ةنةوة‬

‫ضالاكييةك لة دذى حكومةت ئةنجام نةدةن‪.‬‬
‫بة سةةرثةر ةشتي حةمة ِرة شةيدخان‪ ،‬ةضةكدارو شةَيخء ئاغاكانى ناو ضةةى شةليَر‬
‫كؤكرانةوةء برِيارياندا ثةلامارى ناو ةضةى دةرةبةنديخان بدةن‪ .‬حةمة ِرة ةشيدخانيش‬
‫داواى ليَ كردين كةة وةك ل ةيذنةةى ةناو ضةةى ثيَنجوَينى ةثارتى لةةطةةَليةا ةندا بةة شةدارى‬
‫بكةين‪ .‬لةو كاتةدا ميرزا سةديق طوا سةترابوةوة بؤ ماوةت‪ .‬لقى ضةوار عةبدولِرةحمان‬
‫ميرزا قادريان بؤ ليَثرسةراويى ليذنةى ناوضةةى ثيَنجويَن دةسةتني ةشان كردبوو‪ ،‬بةلآم بة‬
‫نوو سةراوى ِرةسمى ئاطادار نةكرابووينةوة‪ ،‬هةروةها لة سةةرووى خؤمانةوة دةربارةى‬
‫رِووداوةكانى بازيانء هةلَويَ سةتى ثارتى هيس زانيارييةكمان ثيَنةطةي شةتبوو‪ ،‬بؤية بة‬
‫حةمة ِرةشيدخانمان وت كة ئيَمة ناتوانين لةطةَلتان بةشدارى بكةين‪ .‬حةمة ِرةشيدخان‬
‫طو ةشاريَكى زؤرى خ ةستة سةةرمانء داواى ل َي كردين هيس نةبَيت نويَنةرمان لةطةلَياندا‬
‫بة شةدارى بكات‪ .‬ئَيمة ِراطرتنى دلَى حةمة ِرة شةيدخانمان زؤر لامةبة سةت بوو‪ ،‬بؤية بة‬

‫ناضارى بِريارماندا بة ضةند كةسَيك هاوكارييان بكةين‪.‬‬

‫‪52‬‬

‫لة ‪ 1961/9/11‬هَيزة هاوبةشةةكةى حةمة ِرةشةيدخانء ةشَيخء ئاغاكانى ناوضةةكة‬
‫بةرةو دةربةنديخان رِؤي شةتنء ضةةند شةاخيَكى دةوروبةري دةربةنديخانء جادةى‬
‫(دةربةنديخان ‪ -‬سةليَماني)يان كؤنترؤلأ كرد‪ .‬ئيَمةش وةك ليذنةي ناو ضةة بةرنامةمان‬
‫دانابوو كة لةهةمان رِؤذدا ةضالاكييةةك ئةنجام بدةين‪ .‬سةةرلةبةياني (‪)1961/9/11‬‬
‫كورِةكةم (جةمال) طياني لةدة سةتدا‪ .‬ئةو رِؤذة لة بارودؤخيَكي زؤر ناخؤ شةدا بوومء‬
‫زؤر دَلتةنط بووم‪ .‬بؤ منء حةمدي هاوسةرم ِرووداويَكي زؤر ناخؤش بوو‪ ،‬ئةوة يةكةم‬
‫م نةداَل ةمان بوو‪ ،‬زؤر مةان خؤش ةئةوي سةتء زؤر هؤطري بووين‪ .‬ةئةو ِرؤذة خزمء‬

‫كةسوكارء دؤستء ئاشنا بؤ دةربِريني هاوخةمي خؤيان سةردانيان ئةكردين‪.‬‬
‫ثيَ شةتر ئةا ةماذةم ثيَةداوة كةة وةك ل ةيذنةةي ةناو ضةة ئةةبوا ةية لةة ‪ 9/11‬ةبة ئةةنجةا ةمداني‬
‫ةضالاكييةكي سةةربازي ث ةشتيواني لة هَيرشةي ئاغاكان بؤ سةةر ِرذَيم بكةين‪ .‬لةبةرئةوةي‬
‫كةة زؤر ةثا بةة نةدبووم بةة جيَ بةةجيَكردني بةةلَيَ نةة ةكانم‪ ،‬لةة هةة ةمان كةا ةتدا بةةهيوابووم كةة‬
‫هيَر شةي ئاغاء ضةةكدارةكانيان بؤ سةةر ِرذَيم ببَيتة هؤي ِراثةِرينيَكي جةماوةري‪ ،‬بؤية‬
‫ئةةو ِرؤذة ميوانةة ةكانم بةةجَيهيَ شةتء ضةووم بؤ جيَبةةجيَكردني ئةةو ضةالاكييةةي كةة‬

‫برِيارمان لةسةر دابوو‪.‬‬
‫ةمايةةي سةةر سةووِر ةمان بوو كةة زؤربةةي برادةراني ل ةيذنةةي ةناو ضةة خؤ ةيان لةة‬
‫ئةنجامداني ةضالاكييةكة دزييةوة‪ .‬ئةوكاتة من ضةةكيَكى حاجى حةمة عةزيز بانةيي‬
‫(باوكى مامؤ ةستا ئةحمةد) لابوو‪ ،‬دوو ثارضةة ةضةكيشةمان بؤ عةبدوَللآى حاجى سةالَحى‬
‫فةةرزالىء عةةبةدوَللآ مةةجيةد كةة ئةةنةدامي ليةذنةةي ةناو ضةة بوو ثةةيةدا كردء خؤمةان ئةامةادة‬
‫كرد‪ .‬بة سةآ ضةةكى سةووكةوة بةرةو طوندي كاني مانطا كةوتينة ِرآ‪ ،‬سةةرةتا رِوومان‬
‫كردة بنكةى ثؤلي سةى كاني مانطا‪ ،‬داوامان لة ثؤلي سةةكان كرد كة ئةمانةويَت ق سةةيان‬
‫لةةطةةَلةدا بكةةينء تةةقةة ةمان ل َي نةةكةةن‪ .‬دواى ئةةوةى بةةلََينيةان ث َيةداين‪ ،‬ضةووينةة ةناو‬
‫بنكةةكةةيةانء لةةطةةلَ ةيا ةندا كؤبووي ةنةوةء ثيَ ةمان ِراطةةيةانةدن كةة دةربةة ةندى بةازيةانء رَِيطةاى‬
‫دةربةنديخان ‪ -‬ةسليَمانى دةسةتيان بةسةةردا طيراوة‪ ،‬داوامان لَيكردن بؤ ئةوةى خوَينى‬
‫كةس نةِرذَيت ضةةكةكانيان دابنَين‪ .‬ثؤلي سةةكان داواكةيان قبولأ كردء ةضةكةكانيان‬
‫دانا‪ .‬ئَيمةش ضةكةكانمان لة طةنجينةى بنكةكةدا داناء دةرطاكةيمان قفة كرد‪ .‬ثاشان‬

‫‪53‬‬

‫ضةووين بؤ بنكةى ثؤلي سةى كانى سةثيكةء بة هةمان شةَيوةى بنكةى ثؤلي سةى كانى‬
‫مانطا ق سةةمان لةطةَلياندا كرد‪ .‬ئةمانيش داواكةمانيان قبولأ كردء ضةةكةكانيان دانا‪.‬‬
‫ةضةكى ئةماني شةمان لةناو طةنجينةى ضةةكء تةقةمةني بنكةكةيان داناء قفلَمان دا لة‬
‫دةرطاي طةنجينةكة‪ .‬لة ِرا سةتيدا ئةطةر ثؤلي ةسةكانى يةكيَك لةو بنكانة بةرةنطارمان‬
‫بوونايةتةوة‪ ،‬ئيَمة بة سةآ ضةةكى سةووكةوة هيضةمان ث َي نةئةكرا‪ .‬هؤكاري ضةةك دانانء‬

‫خؤ بةدةستةوةدانى بنكةكانى ثؤليسى دةربةنديخان ئةطةرَِيتةوة بؤ دوو خالأ‪.‬‬
‫يةكةم‪ :‬كاتَيك هَيزةكةى حةمة ِرة ةشيدخانء شةَيخء ئاغاكاني ناو ةضةكة بة بةرضةاوى‬
‫ثؤلي سةى ةئةو دوو بن كةة يةةدا بةةرةو دةربةةنةدي ةخان رِؤي شةتبوون‪ ،‬زؤربةة ةيان ورة ةيان‬

‫بةردابوو‪.‬‬
‫دووةم‪ :‬زؤر بةةى ثؤلي سةة كةان كوردو ني شةتة مةان ثةةروةر بوونء ئةارةزووى‬
‫بةةدة سةتةةوةدانى بنكةةكةانيةان ةئةكرد‪ .‬لةة بنكةةى ثؤلي سةى ةكانى سةثيكةةدا ( شةيَخ‬
‫عوسمانى ِرة شةان) ثؤليس بوو‪ ،‬ثياويَكى زؤر ني ةشتمانثةروةر بوو‪ ،‬سةالآنى دواتريش‬

‫بوو بة ثَيشمةرطةء كرا بة سةرلق‪.‬‬
‫برادةرانى ترى ةناو ضةةى ثيَنجوَين بةة (وة سة ةتا مةةحمودى نةاَلبةةنةدء عةةلى ةماتؤِرء‬
‫عةارف ِرة شةة دةمنةة) خواردنيةان بؤ هَيزة ةكةى دةربةةنةدي ةخان نةاردبوو‪ ،‬بةةلآم لةة نزيةك‬
‫دةر بةة نةد ي ةخان ثؤليس دة سةتطير يةان كردبوون‪ .‬دواتر ةبةهؤى شةةريفى قور ةئاني(‪)5‬‬
‫خواردنمان بؤ ئةناردن‪ .‬ثاش ماوةيةك ليذنةى ناو ةضةى ثيَنجوَين ئاطاداريان كردين كة‬
‫ةكانى سةثي كةة بةةجيَ بهيََلينء ب طةةِرَيي ةنةوة‪ .‬دواي ئةةوةي طةةِراي ةنةوة بؤ ثيَنجوَين‪،‬‬
‫برادةرانى ليةذنةةى ةناو ضةة ثيَيةان و ةكة (ث‪.‬د‪.‬ك) ةئاطةادارى دة سةتبةة سةةرداطرتنى‬

‫دةربةندى بازيان نةبووةء لةطةلَ شتي واشدا نةبووةء نيية‪.‬‬

‫(‪ )5‬شةةريفى قورئانى خةلَكي كورد سةتاني ئَيران بوو‪ ،‬لةطةلأ مامي (حةمة سةالَحي بابةت) هاتبوو بؤ‬
‫ثيَنجوَينء لةةلاى ةمامى دةذيةا‪ .‬ةبةهؤى بردني خواردن بؤ هيَزةكةةى دةربةة ةندي ةخان لةة حكومةةتى ئيَران‬
‫قاضةاخ بوو‪ .‬ثَي ةشمةرطةيةكى زؤر دَلسةؤزو ضةالاكء ئازاي هةردوو ةشؤرِ ةشى ئةيلولء شةؤِر ةشى نويَ بوو‪.‬‬
‫بةداخةوة لة شةةِرى ناوخؤ لة ‪ 1994‬لة سةنووري خورمالَ بةديل طيراء ثا ةشان بة ةشَيوازيَكي نامرؤظانة‬

‫لةطةلأ ضةند ديليَكي تردا لةلايةن حزبَيكي ئيسلامييةوة شةهيد كرا‪.‬‬

‫‪54‬‬

‫نورى ئةحمةد تةها سةةردانى دةربةندى بازيانء ناو ضةةى دةربةنديخانى كردبوو‪،‬‬
‫داواى لة هةردوو هيَزةكة كردبوو بطةِرَينةوة شةوَينى خؤيان‪ ،‬ضةونكة ثارتى نايةويَت‬
‫ةبارودؤ خةة كةة ئةالَؤز بب َيةت‪ .‬دواى هيَر شةى حكو مةةت بؤ سةةر دةر بةة ةندى بةاز ةيانء‬
‫دةوروبةرى دةربةنديخان‪ ،‬ضةةكدارةكانى حاجى برايمى ضةةرمةطاء ئاغاكانى ث شةدةر‬
‫ةثاش ئةةوةى ضةة كةداريَك يةان كةة براى كوَي خةا س ةمايلى تةةلان بوو كوذرا ‪ ،‬طةةِرا نةةوة‬
‫ناو ةضةكانى خؤيان‪ .‬هةروةها ضةةكدارةكانى حةمة ِرة شةيدخانء شةَيخء ئاغاكانى‬
‫ناوضةى ثيَنجويَن دواى دوو رِؤذ طةِرانةوة بؤ شليَر‪ .،‬لة لاى ئةمانيش كورِيَكى خةلَكى‬

‫طوندى (سةرسووراو) كوذرا‪.‬‬
‫ِرةفيقى فةة قةآ مةةحمود كةة ئةةو كةا تةة ئةة نةدامى ثةارتى بوو‪ ،‬ئةا طةادارى كردين كةة‬
‫هيَزةكةى ناو ةضةى شةلَير طةِراوةتةوةء ثيَوي ةستييان بة خواردنة‪ .‬ئَيمةش بة يارمةتي‬
‫ئةة ةندامةانء دؤ سة ةتانى ةثارتى نةانء خواردن ةمان بؤ كؤ كرد ةنةوةء بؤمةان ةناردن‪ .‬دواتر‬
‫خؤ ةوان ضةووين بؤلايةان بؤ ث شةتي طونةدي بو ةبان لةة خوار ثيَنجويَن‪ .‬ئةةوان هؤى‬
‫ك شةانةوةيان طةِراندةوة بؤ بةكارهَينانى ضةةكى قورس لةلايةن حكومةتةوة‪ ،‬هةروةها‬

‫نورى ئةحمةد تةها سةردانى كردوونء داواى ليَكردوون بكشَينةوة‪.‬‬
‫لة كاتى سةةردانةكةمان بؤ لاى برادةرانى شةليَر‪ ،‬عومةر هةلَمةت كة لةم سةالآنةى‬
‫دواييدا لة ئةمريكا ني ةشتةجآ بوو‪ ،‬خةريكي دة سةتكاريكردنى دةزطايةكى بيَتةل بوو‪.‬‬

‫ليَم ثرسى كة دةيةويَت ضى ليَ بكات؟‬
‫وتى‪ :‬هةولَى دروستكردنى ئيَستطةيةكى ِراديؤ ئةدةم‪.‬‬
‫لةو ماوةيةدا ضةند برادةريَكى حزبي شيوعي زياتر لة جاران دذايةتييان ئةكردين‪،‬‬
‫دووبارةء سَيبارة ثيَيان ئةوتين "ئيَوة ثياوى ئةمريكاء ئاغاء ئيستعمارن"‪.‬‬
‫دواي رِووداوةكان لةبةر ثياوخراثء كاربةدة سةتانى ِرذَيم‪ ،‬بؤ ماوةى ضةةند رِؤذَيك‬
‫خؤمان ةشاردةوة‪ .‬ثا شةان عةبدولكةريم قا ةسم سةةردانى دةربةنديخانى كردء ليَبوردنى‬
‫ط شةتي دةركرد‪ .‬دواى لَيبوردنةكةش ئةو سةآ ئةندامةى ثارتى كة خواردنيان برد بؤ‬
‫هَيزةكةى دةربةنديخانء دةستطيركرابوون‪ ،‬ئازاد نةكران‪.‬‬

‫‪55‬‬

‫ِرؤذ بةة رِؤذ متمةانةة بةة حكومةةتةةكةةى عةة ةبدولكةةريم قةا ةسم كةةم ةئةبووةوة‪ .‬ةبارة ةطاى‬
‫مةكتةبى سةياسةي (ث‪.‬د‪.‬ك) طوا ةسترايةوة بؤ مالومة لاى ماوةت‪ .‬مةلا م ةستةفا بارزانيش‬
‫ةضووة ناو ضةةى بارزان‪ .‬ثا شةان شةةِرو ثيَكدادان لة نَيواني ثارتيء حكومةت درو سةت‬
‫بوو‪ ،‬لة ئاكامدا شةؤِر شةي ئةيلولي لَيكةوتةوة‪ .‬لة ِرا سةتيدا ناِرةزايي ئاغاكان بوو كة‬

‫بووة هؤي هةَلطيرساني شؤِرشي ضةكداري ‪ 1961‬كة بة شؤِرشي ئةيلول ناسراوة‪.‬‬

‫‪56‬‬

‫دةست بةسةرداطرتنى مةركةزى ثؤليسي ث َينجو َين‬

‫لةم سةالآنةى ِرابردوودا‪ ،‬ضةةند كة سةَيةك با سةى طرتنى مةركةزي ثؤلي سةي‬
‫ثيَنجوَينيةان كردووةء بةة شةيةَك لةة ِرا سةتييةة ةكانيةان وةك خؤي بةاس نةةكردووة‪ .‬ثيَش‬
‫با سةكردنى ئةو بابةتة‪ ،‬دةبواية لةطةلأ ئةو كة سةانةي كة لة ذياندا ماونء بة شةدارييان‬
‫لةة طرتنى مةةركةةزةكةةدا كردووة‪ ،‬ق سةةيةان بكردايةةء زانيةارييةان كؤبكردايةة ةتةوة‪ .‬لةة‬
‫بة ةشى دووةمى يادا شةتةكانى عةبدوَللآ ث شةدةرى بة ناوى " ةشؤرِ شةى ئةيلول"‪،‬‬
‫كورتةيةكى دةربارةى دة سةت بة سةةرداطرتنى مةركةزى ثؤلي سةي ثَينجوَين نوو سةيوة‪،‬‬
‫بةةلآم بةة هيس ةشيَوةيةةك ةبا سةى دةورء هةةولأء ةمانةدووبوونى (ل ةيذ ةنةى ةناو ضةةى‬
‫ثيَنجوَين)ى نةكردووة‪ .‬بؤية بةثيَوي سةتم زاني كة بؤ ميَذوو ضةؤنيةتي طرتني مةركةزي‬

‫ثيَنجوَين بخةمة رِوو‪.‬‬
‫لة مانطى ضوارى سالَى ‪ ،1962‬مام جةلال كؤمةَلَيك كةسايةتىء ثياوضاكء شَيخء‬
‫ئاغاى ناو ضةةى ةشلَيرء دةوروبةرى بة ةسةر كردبووةء سةةبارةت بة ةشؤِرش ق سةةي بؤ‬
‫كردبوون‪ .‬ةثا شةان داواى لةة ليةذ ةنةي ةناو ضةةى ثيَنجوَين كرد كةة لةة طو ةندى طؤخلآن‬
‫لةطةلَي كؤببينةوة‪ .‬منء ميرزا سةديقء حةمةي حاجي سةةفةر بِريارماندا كة بة شةداري‬
‫كؤبوونةوةكة بكةين‪ .‬سةآ هيَ سةترمان بةكرآ طرتء بةرةو طؤخلآن بةرِآ كةوتين‪ ،‬بةلآم‬
‫بةةهؤى ةباريني بةارانيَكي زؤر لةةو شةةوةدا‪ ،‬ئةاوى ضةةمى ةطةورة زؤر زيةادى كردبوو‪،‬‬
‫بوارى نةداين بثةرِينةوة‪ ،‬بةنا ضةارى طةِراينةوة بؤ مالَى ميرزا سةديق كة لة بةنطةَلةى‬
‫خوار ثيَنجوَين بوو‪ .‬حةةمةةى ةحاجى سةةفةةر لةة ةمالَى ميرزا صةديق ةما ةيةوةء منيش‬
‫طةرِامةوة بؤ ماَلةوة‪ .‬كاتَيك بارانةكة خؤشةى كردبووةوة‪ ،‬ميرزا سةديقء حةمةى حاجى‬
‫سةةفةر كة سةيان دة سةت نةكةوتبوو كة بينَيرن بة شةويَن مندا‪ ،‬بؤية بؤئةوةى بة مام‬

‫جةلال ِرابطةنء دوانةكةون‪ ،‬خؤيان رِؤيشتبوونء ضاويان بة مام جةلال كةوتبوو‪.‬‬
‫لة سةةرةتاى مانطى ثَينجى ‪ ،1962‬مام جةلال ضةووبوو بؤ سةةردانى شةَيخةكانى‬
‫نزارة‪ .‬منء ميرزا سديقء حاجى قادرى شيرينء جةمالى ميرزا حةمة سةعيد ضووين بؤ‬
‫سةةردانى مام جةلال‪ .‬دواى كةمَيك داني ةشتن‪ ،‬مام جةلال وتي‪ :‬دةمةويَت ق سةةتان‬
‫لةطةَلدا بكةةم‪ ،‬بةلآم وا با شةترة ب ضةينةة جيَطةايةكى تر‪ .‬كاتيَك هاتينة دةرةوة ضةةند‬

‫‪57‬‬

‫ثيَ شةمةرطةيةك لة سةةر ئةوةى كة ثَيلآوةكانيان طؤِرابوو دةنطيان ئةهات‪ .‬مام جةلال‬
‫بةثيَكةنينةوة وتى‪ :‬دةبا ثَيلآوة دِراوةكانى منيشتان بطؤِراية بة جووتيَكى باشتر‪.‬‬

‫ثا شةان هةموو ثيَكةوة لة سةةر كانييةكى نزيك طوندي نزارة داني شةتينء مام جةلال‬
‫وتى‪ :‬بةةهيواين طةةمةارؤى ثيَنجويَن ةبدةينء ةئازادى بكةةين‪ ،‬بةةلآم لةةوانةةيةة بؤ ةماوةى‬
‫ضةةند رِؤذَيك دانيشةتووانةكةى تووشةى كةمي ئازووقة بث‪ .‬ثا ةشان مام جةلال داواى لة‬
‫جةمالى ميرزا حةمة سةعيد (فةرمانبةري ئيعاشة بوو) كرد كة ئارد بؤ خةلَكى ثيَنجوَين‬
‫دابين بكات‪ .‬جةمالي ميرزا حةمة سةةعيد وتى‪ :‬لة دواى كو شةتنى دوو ثؤلي سةةكةي‬
‫دة ةشتى طةةر ةمك‪ ،‬حكومةةت برِواى ثيَمةان نةة ةماوةء عةةم ةبارة ةكانمةان خةالَين‪ ،‬بؤ شةةش‬

‫نانةواخانةكةى ثيَنجويَن‪ ،‬رِؤذانة لة سليَمانييةوة شةش فةردة ئاردمان بؤ ئةنَيرن‪.‬‬
‫ئيَمةش بة مام جةلانان وت كة خةمى داني شةتووانى ثيَنجوَيني نةبَيت‪ ،‬ضةونكة‬
‫خةَلك بة شةى شةةش مانطى تر ئازووقةيان هةية‪ .‬مام جةلال وتى‪ :‬زؤر با شةة‪ ،‬دواتر لة‬

‫طؤِرانكارييةكان ئاطادارتان ئةكةمةوةء نةخشةيةكى ورد دائةرَِيذين‪.‬‬
‫دواى كؤبوونةوةكة مام جةلال كورِيَكى ثيَ ةنا سةاندينء وتى‪ :‬ئةمة سةةلامى مةلا‬
‫سةابيرة‪ ،‬برادةرانى ِريَكخ سةتن مةحمودى هةمةوةندييان كو شةتووة‪ ،‬بةلآم ئَي سةتا‬
‫خراوةتة ئة سةتؤي كاك سةةلام‪ ،‬ماوةيةك لةمةوثَيش برادةرانى رِيَكخ ةستن ئاطاداريان‬
‫كردينةةوة كة هةمةوةنديةكان سةةد دي ةنارء دةمان ضةةيةك ةيان داوة بة ث ةياويَك كة كاك‬
‫سةلام بكوذَيت‪ ،‬ئيَمةش ثياوةكةمان(‪ )6‬طرتء طويَمان برِىء ناردمانةوة بؤ سليَماني‪.‬‬

‫وتمان‪ :‬ئاخر ِرةنطة ئةو ثياوة درِتر ببَيتء زيانمان ثيَبطةيةنَيت‪.‬‬
‫مام جةلال وتي‪ :‬ئةطةر كابرا ثيَى خوار دابنَيت‪ ،‬برادةرانى ِريَكخستن ئةيكوذن‪.‬‬
‫ثاش ضةةند رِؤذيَك مام جةلال داواى ليَ كردين كة ب ضةين بؤ لاى بؤ طوندى بووبان‬
‫نزيكي ثيَنجويَن‪ .‬هةموو برادةرانى ليذنةى ناو ضةة ضةووين بؤ لاى‪ ،‬نةخ شةةء ثلاني‬
‫طرتني مةركةزى ثؤليسةى ثيَنجوَيني بؤ باسةكردين ‪ .‬ثاشةان مام جةلال داواى ليَكردين‬
‫كة ئةيةويَت لَيثر سةراوى مةركةزى ثيَنجويَن (معاون كةمال شةَيخ غةريب) ببينيَتء‬

‫(‪ )6‬دواي ئةو ِرووداوة‪ ،‬لة ناو خةَلكي سليَماني كابرا بة طويَ ِاو ناو ئةبرا‪.‬‬

‫‪58‬‬

‫قسةي لةطةَلدا بكات‪ .‬ميرزا سديق بة مام جةلالي وت "معاون كةمال برادةرمةء ئةتوانم‬
‫لة ماَلى خؤمان كؤبوونةوةيةكتان بؤ رِيَك بخةم"‪.‬‬

‫دواتر حةمةى ةشَيخ عةبدولكةريمي كة سةنةزان بة جَيبيَك مام جةلالى طةياندة ماَلى‬
‫ميرزا سديق‪ .‬وةك ليذنةى ناوضة‪ ،‬ضةند كةسيَكي سةر بة رِيَكخستن وةك (فةقآ ساَلحء‬
‫عةزيزى حاجى ح ةسيَنة ِرةشء عارفى فةتاحى وة سةتا م سةتةفاء فةرةجى حاجى‬
‫ح سةيَنةة ِرةش)مةان دا ةنا كةة ضةاوديَرى دةوروبةةرى ةمالَى ميرزا سةديق بكةةنء لةة‬
‫جموجؤلَى ثؤليسء ثياوخراثان ئاطادارمان بكةنةوة‪ .‬ثا شةان ميرزا سةديق ناردى بة‬
‫دواي معاون كةمال‪ .‬دواي ئةوةي مام جةلال ضةوو بؤ حةمام‪ ،‬دة سةتيَك ِرانكء ضةؤغةى‬
‫تازةيان بؤ هَينابوو لةبةرى كرد‪ ،‬ضةونكة جلوبةرطةكةى خؤى زؤر دِرابوو‪ .‬ئَيمةش لة‬
‫ةمام ةجةلا ةنان ثر سةى كةة بؤ ضةى ةئةو ج لةة دِراوانةةى لةةبةةردا يةة‪ ،‬خؤ ئَي مةة ثيَلآوء‬

‫جلوبةرطمان بؤ ناردوون‪.‬‬
‫مام جةلال وتى‪ :‬هةموو ثَيلآوء جلوبةرطةكانم بةسةر ثَيشمةرطةكاندا دابةش كردء‬

‫بةر من نةكةوت‪.‬‬
‫هَيندةى نةبرد معاون كةمال هات بؤ مالَى ميرزا سةديق‪ ،‬بة بينينى مام جةلال زؤر‬
‫شةلَةذاء سةةيرى ميرزا سةديقى كرد‪ ،‬ضةونكة بانطكردنةكةى وةك ثيلانَيك ئةهاتة‬
‫بةةر ضةاو‪ .‬مةام جةةلال بةة شةيَوةيةةكى جوانء بةة ِريَزةوة بةةخَير ةهاتنى كردء كةةوتةة‬
‫طفتوطؤكردن لةةطةةَل ةيداء وتي‪ :‬كةاك كةةمةال تؤ نةةوةى شةَيخ مةةحمودء خو شةكةةزاى‬

‫سةعيد قةزازيت‪ ،‬ضؤن ئةبَيت لةطةلأ ئيَمةدا بةو شيَوةية بيت؟‬
‫معاون كةمال وتى‪ :‬ليذنةى ناوضة دوو ثؤليسيان كوشتووم‪ ،‬بؤية ليَيان تووِرةم‪.‬‬
‫مام جةلال وتى‪ :‬برادةرانى ناو ضةة كة سةانى با ةشنء حةز بة كو ةشتنى كورِى كورد‬

‫ناكةن‪ ،‬با ثؤليسيش بن‪ ،‬مةطةر كةسَيك زؤر خراث بَيت‪.‬‬
‫مام جةلال زؤر ق ةسةى بؤ معاون كةمال كردء كارى تيَكرد‪ ،‬ثا شةان معاون كةمال‬
‫ئامادةيى خؤى بؤ هةموو هاوكارييةك دةربرِى‪ .‬مام جةلال ثلانى دةست بةسةرداطرتنى‬

‫مةركةزى ثيَنجوَيني بؤ باس كردو داواى هاوكاري ليَكرد‪.‬‬

‫‪59‬‬

‫وَينةي مةركةزي شارؤضكةي ثيَنجويَن لة سالآني شةستةكاندا‬

‫م ةعاون كةة ةمال وتى‪ :‬ةمام جةةلال‪ ،‬ةئاخر من تةةنيةامء لةةوانةة يةة رؤبيتةةنى قةائيم قةام‬
‫خةلَكى زؤر لة دةور بيَتء شكست بَينم‪.‬‬

‫مام جةلال وتي‪ :‬رِؤبيتةن ثةيوةندى لةطةلأ ئيَمةدا هةية‪.‬‬
‫معاون كةمال وتى‪ :‬ئةى خةلَكى تر؟‬

‫ةمام جةةلال وتي‪ :‬خةةمى خةةلَكى ترت نةةب َةيت‪ )25( ،‬ثؤليس ثةةيوةنةدي ةيان لةة طةةلأ‬
‫ئيَمةدا هةيةء ئاطاداريان ئةكةين كة ئاطايان ليَت بيَتء لة ذَير فةرمانى تؤدا بن‪.‬‬

‫دواي ةكةميَةك ق سةةكردن‪ ،‬م ةعاون كةةمةال ةئامةادةيي خؤي بؤ هةةموو ةهاوكةارييةةك‬
‫دةِربرِي‪ .‬بؤ ئةةوةى ضةالاكييةةكةة طةةورةء سةةر ةكةوتوو بَةيتء لةة ةطةلأ مةةخفةةرة ةكانى‬
‫دةورو ةبةرى ثيَنجوَي ةندا توو شةى شةةرِء ثَيكةدادان نةةبينء خوَين نةةِرذ ةيَت‪ ،‬ةمام جةةلال‬
‫داواى لةة م ةعاون كةة ةمال كرد كةة ةهةموو مةةخفةةرةكةانى ةناو ضةةكةة ئةا ةطادار بكةا ةتةوة كةة‬
‫مةخفةرةكانيان ضةؤلأ بكةنء لة مةركةزى ثيَنجويَن كؤ ببنةوة‪ .‬معاون كةمال ثلانةكةى‬

‫ثآ باش بوو‪.‬‬
‫دواى رِؤيشتنى معاون كةمال هةر لة مالَى ميرزا سديق‪ ،‬مام جةلال كؤبوونةوةيةكى‬

‫‪60‬‬

‫لةطةلأ ئةو (‪ )25‬ثؤلي سةةدا ئةنجامدا كة ثةيوةندييان بة ِريَكخ ةستنةوة هةبوو‪ .‬ناوى‬
‫كؤمةَليَك لةو ثؤلي ةسانةى كة لة يادم ماون‪ ،‬ئةمانة بوون‪ :‬عةلى بةغايى‪ ،‬عةبدوَللآ مو سةا‬
‫( عةةبةةى مو سةا)‪ ،‬قةادر بةةط‪ ،‬فةة تةاا بةةط‪ِ ،‬رة ح ةمانى مةام كةةريم (ِرة حمةانى كةةر يمةة‬
‫كة شةكة)‪ ،‬عةبدوَللآ مام كةريم‪ ،‬حةمة ئةمينى مام كةريم‪ ،‬عةبدوَللآ شةَيخ موح سةين‪،‬‬
‫ئةحمةد شةَيخ موح سةين‪ ،‬عةبدول ةشَيخ عةزيز‪ ،‬ةشَيخ فةرة ‪ ،‬شةَيخ كةريم‪ ،‬عةلى بةطى‬
‫سةياطوَيز‪ ،‬عةزيز خواكةرةم‪ ،‬مةحمود خواكةرةم‪ِ ،‬رةحيم ضةل طةزى‪ ،‬حةمة ئةمين ةضل‬
‫طةزىء مةحمودى براى ئةحمةد طرانجان)‪ .‬مام جةلال ق سةةى بؤ ثؤلي سةةكان كردء‬
‫ئةوةندةى تر هة سةتى ني شةتمانثةروةري جوولآندن‪ .‬ثؤلي سةةكانيش بةلََينيان دا كة لة‬
‫ذيَر فةرمانى معاون كةمال بنء ضاودَيريى ئةو ثؤليسانةى تريش بكةن كة نةتوانرابوو‬

‫رَِيك بخريَن‪.‬‬
‫شةةوى دووةم لة ثيَنجويَن‪ ،‬مام جةلال لة ماَلى حةمة سةالَحى ميرزا حةمة سةةعيد‪،‬‬
‫بةة ةئا ةمادةبوونى جةة ةمالى ميرزا حةةمةة سةةعيةدء ميرزا سةديق ك َوبونةةوةيةةكى لةةطةةلأ‬
‫رؤبي تةةن ةجا ء م ةعاون كةة مةا ةلدا كردبوو‪ .‬داواى لةة هةةردووك يةان كردبوو كةة لةة‬
‫بةةدة سةتةةوةدانى مةةركةةزى ثيَنجويَن ةهاو ةكاري ةيةكتر بكةةن‪ .‬ةكاتَةيك م ةعاون كةةمةال لةة‬
‫رؤبيتةةن دَلن ةيا ةئةب َيةت‪ ،‬بةة مةام جةةلال ةئةَل ةَيت "ئةةطةةر ث ةَيت ةبا شةة ئيَ سة ةتا ةئةتوانم‬
‫مةةركةةزةكةةت تةة ةسليم ب كةةم"‪ .‬ةمام ةجةلاليش ةئةَل َةيت ةجارآ كةاتى تةة سةليمكردنى‬
‫مةةر ةكةزة كةة نةة هةاتووة‪ ،‬ثلانيَك مةان دا نةاوة كةة لةة كةاتى ةهاتنى هيَزى حكو مةةت بؤ‬

‫يارمةتيدانى ئيَوة‪ ،‬لة ِريَطا هَيرش بكةينة سةر هَيزةكةي حكومةت‪.‬‬
‫ةثاش ضةةنةد رِؤذ ةَيك لةة طونةدى بوو ةبان‪ ،‬لةة ةطةلأ ةمام ةجةلاةلدا كؤ بووينةةوةء لةة سةةر‬
‫وردةكةارييةة ةكانى نةةخ شةةء ثلانى دة سةت بةة سةةرداطرتنى مةةركةةزةكةةى ثيَنجويَن‬
‫ق ةسةمان كردء ئي شةوكارمان بةم ةشيَوةية ديارى كرد‪ :‬مةلا ِرة سةول طوروونء مةجيد‬
‫خانء حةمةى شةَيخ عةبدولكةريمي كة سةنةزانء ئةنوةر بةط لةطةلأ مام جةلال بنء لة‬
‫نزيةك نةالَ ةثاريَز داةةةزرَين بؤ لَةيدانى ةئةو هيَزةى حكومةةت كةة بةة ةها ةناى مةةر ةكةزةكةةى‬
‫ثيَنجوَينةوة ئة ةضَيت‪ .‬منء سةديقة فةنى كة ياريدةدةرى مام جةلال بوو سةةرثةر شةتي‬
‫ئي شةوكةارةكةانى ثيَنجوَين بكةةينء ئةاوى خواردنةةوةى مةةر ةكةزةكةة ب ِين‪ ،‬ئةةويش بةة‬

‫‪61‬‬

‫مةبة سةتى طو شةار خ ةستنة ةسةر ئةو ثؤلي ةسانةى خؤيان نادةن بةدة سةتةوة‪ .‬هةروةها‬
‫سةديقةةفةةنى سةةرثةةر شةتيى (‪ )12 - 10‬ثَي شةمةةرطةة بكةات‪ .‬منيش بةة ةهاوكةاري‬
‫عةبدوَللآى مةجيد‪ ،‬سةرثةرشتي برادةرانى سةر بة ليذنةى ناوضة بكةم كة ثَيكهاتبوون‬
‫لة مينة ِرةش‪ ،‬ةشَيخ مةجيد‪ ،‬شةَيخ م سةتةفا‪ ،‬حة سةةنى مو سةا‪ ،‬عةبدولَلآى سةةربةناز‪،‬‬
‫ِرةسولى فةجة سةمةدء حةسةن(‪ .)7‬معاون كةماليش لةناو مةركةزةكةدا بيَتء ئاطاداري‬
‫ثؤلي سةةكان بكاتء نةيةلَيَت تةقة لة خةلَك بكةنء لة كاتء سةةعاتى دياريكراودا لة‬
‫دوورةوة ثَي شةمةرطة تةقة لة مةركةزةكة بكةن بةلآم بة مةبة ةستى خؤ بةدة ةستةوةدانى‬
‫ثؤلي سةةكانى تر نةك بة مةبة سةتى كو شةتن‪ .‬هةمان شةةو دة سةتبةكار بووينء دة ةستمان‬

‫كرد بة جَيبةجيَكردنى نةخشةء ثلانةكةمان‪.‬‬
‫سةةرةتا ةضووينة سةةر مالَى جةمالي مودير ناحية‪ ،‬ضةونكة لة شةةرِةكانى‬
‫دةربةنديخاندا ئازارى خةلَكي دابوو‪ ،‬دة ةستطيرمان كردء لةطةلأ خؤمان بردمان‪ .‬ثاشةان‬
‫ضةووينة سةةر هةردوو دائيرةى كارةباء بةريدى ثيَنجوَينء ئةو ثؤليسةانةمان دةسةتطير‬
‫كرد ةكة ةلةو ةيَدا بوونء ةبةريةد ةمان كرد بةة بةارة ةطاى خؤمةان‪ .‬دواتر لةة تر سةى هيَر ةشى‬
‫فرِؤكة بؤ سةر ثيَنجويَن‪ ،‬ئاطادارى دانيشتووانى ثيَنجويَنمان كرد كة ضؤَلى بكةن‪ .‬بةو‬
‫شةةوة زؤربةةى خةةلَكى ثيَنجوَين رِوويةان كردة كةةذء كيَوةكةاني ةناو ضةةكةة‪ .‬حةةمةدي‬
‫هاوسةرمء مالَى براكانم بةرةو طوندي ئاسناوا رِؤيشتن‪ .‬ثاشان كؤمةَليَك ثَيشمةرطةمان‬
‫ةنارد كةة ب ضةن دكتؤرى خةة سةتةة ةخانةةكةةى ثيَنجوَين (دكتؤر جبور) بهَينن بؤ ةئةوةى‬
‫كةلوثةلى ناو نةخؤ شةخانةكةمان تة سةليم بكات‪ .‬دكتؤر جبور دكتؤريَكى عةرةب بوو‪،‬‬
‫ةتاكةة دكتؤر بوو لةة شةارى ثيَنجويَن‪ ،‬لةة مةا ةلَةكةةى خؤ ةيدا ةمابووةوة‪ .‬ةثاش ةماوةيةةك‬
‫دكتؤر جبور هات بؤلامانء زؤر رِيَزمان ليَطرت‪ .‬ثيَمان وت كة شةؤرِش ثيَوي سةتى بة‬
‫دةرمانء كةرة سةةى ثزي شةكيية‪ ،‬بؤية ئةو شةتانةى لة نةخؤ شةخانةكةدا هية ثيَوي ةستة‬
‫تة سةليمى شةؤِر شةى بكةت‪ .‬ئةوكاتة لةناو هيَزى ثَي شةمةرطةى ناو ضةةكة دكتؤر نةبوو‪،‬‬
‫تةنها (ئةحمةد دادى) لةطةلأ هيَزةكةدا بوو كة كةمَيك شارةزايى لة دةرماني ثزيشكيء‬

‫(‪ )7‬خةلَكي موكريان بوو‪ ،‬ثياويَكي باشء ئازا بوو‪ ،‬لة ناو خةلَكي بة حةسةن كةوحيز ناسرابوو‪.‬‬

‫‪62‬‬

‫دةرزى لَيدانء تةداويكردندا هةبوو‪.‬‬
‫ثا ةشان دة سةتمان كرد بة طوا ةستنةوةي كةلوثةلء كةرة سةةى ناو نةخؤ ةشخانةكة‪.‬‬
‫ةلةو كةاتةةدا هةةواَل ةيان ثَيةداين كةة لةة مةالَى دكتؤر جبور‪ ،‬هةة ةندآ كةةرة سةتةةء دةرزيء‬
‫دةرمان حة شةار دراوة‪ .‬دءاي مؤلَةت ءةرطرتن لة دكتؤر جبور‪ ،‬ضةوين بؤ مالَةكةيء‬
‫دة ةستمان كرد بة ث شةكنينء طةِران بة دءاي دةرمانةكاندا‪ .‬جانتايةكي طةورةء ضةةند‬
‫ةكارتؤنيَكي ب ضةووك كةة دةر ةمانيةان تَةيدا بوو‪ ،‬لةةطةةلأ ةجانتةايةةك كةة ةكةرة سةتةةى ددان‬
‫كَي شةانى تَيدا بوو دؤزيمانةوة‪ .‬ئةحمةدى دادى كةرة ةستةي ددان كَي شةانةكةي بينى‬

‫وتى‪ :‬ئةمة بؤ ئيَمة زؤر بةكةلَكة‪ ،‬لةم شتانة شارةزامء ئةزانم بةكاريان بهَينم‪.‬‬

‫‪63‬‬

‫دواتر هةموو كةرة سةتةكانمان بة ولآخ طوا سةتةوة بؤ طوندى بناوة سةووتة‪ .‬ضةةند‬
‫ِرؤذيَك ثاش طرتنى مةركةزةكة‪ ،‬لة ناو كةرة ةستةكاندا بؤ جانتاى دان ةسازييةكة طةِراين‪،‬‬
‫بةلآم ديار نةمابوو‪ .‬ئةحة شةَيتى هةرِطيَنةيى لةوآ بوو‪ ،‬وتى‪ :‬وةَللآ من ئةو جانتايةم‬

‫فرَِيداية ناو ئاوى ضةمى طةورةء ئاو بردى‪.‬‬
‫وتمان‪ :‬بؤ وات كرد؟‬

‫وتى‪ :‬وةلَلآ هةر بة هةوةس‪.‬‬
‫لةبةرئةوةي باري دةرووني تةواو نةبوو‪ ،‬هيضةمان ثيَنةوت‪ .‬بة ثيَى ئةو بةرنامةيةى‬
‫دانرابوو‪ ،‬كةمَيك لة دوورةوة دة سةتةيةك ثَي شةمةرطةى دياريكراو دة سةتيان كرد بة‬
‫تةةقةةكردن ةلة مةةركةةزةكةة‪ ،‬هةةر هةة ةمان شةةو ئةاوى مةة شةروعى مةةر ةكةزةكةة ةوان برِى‪.‬‬
‫رِؤذى دواتر م ةعاون كةة ةمال نةامةةيةةكى بؤ ةناردين‪ ،‬تَي ةيدا نوو سةرابوو ةكة بؤ ضةى ةئاوى‬
‫مةركةزةكةمان نةبِريوة‪ ،‬ئَيمةش سةةرمان ةسورِما‪ .‬لة بةدوادا ةضوونَيكدا بؤمان دةركةوت‬
‫كة جطة لة ئاوى مةشروع ئاويَكى تريش لة مزطةوتى ثاشاوة بةناو باخَيك (باخي مةلا‬
‫حةسةن) دةضوو بؤ مةركةزةكة‪ .‬منيش ضووم لة دوكانى وةستا سديقى باوكى شةهيد‬
‫محةمةد ثيَنجوَيني‪ ،‬قةلَةمء ضةةكوشةم هَيناء لةطةلأ ضةةند ثَيشةمةرطةيةكدا ضةوومة ناو‬
‫ةباخةة ةكةى مةةلا حةة سةةنء بؤري ةئاوةكةةمةان دؤزييةةوة‪ ،‬خؤم بةة ضةةكوشء قةةلَةةم‬
‫شةكاندمء بة تةواوى ئاومان لة مةركةزةكة برِى‪ .‬بِرينى ئاوى مةركةزةكةم ثَيباش بوو‪،‬‬
‫ضةونكة ةسةركةوتنمان مسةؤطةر بوو‪ ،‬بةلآم لة هةمان كاتدا ثَيشةمناخؤش بوو‪ ،‬ضةونكة‬

‫ئةسثى ثؤليسةكان بآ ئاو دةبوون‪.‬‬
‫دواى ضةةند ِرؤذَيك هةموو ئةو برادةرانةى كة ةسةر بة ليذنةى ناو ضةة بوون جطة لة‬
‫عةبدوَللآى سةةربةناز‪ ،‬ضةوون بة لاى ئي شةوكارى تايبةي خؤيانةوةء ثابةند نةبوون بة‬
‫بةلََينةكانيان‪ِ .‬رؤذيَك لةطةلأ برايمى ِرة شةة بةحرى ضةوومة نزيك مةركةزةكةوة لةطةلأ‬
‫ضةةنةد ثؤلي سةيَكى سةةر بةةِريَكخ سةتن ق سةةم كرد‪ ،‬لةةو ةكاتةةدا م ةعاون كةةمةال لةة‬
‫ثةةنجةةرة ةكةوة نةامةةيةةكى هةةَلةدايةة خوارةوة‪ .‬لةة مةةركةةزةكةة دوور كةةوتمةةوةء ةنامةةكةةم‬
‫خويَندةوة كة تَييدا نوو ةسرابوو كة زؤربةى ثؤلي سةةكان لةلايةن ذنء كة سةوكاريانةوة‬
‫نةانء خواردنيةان بؤ ةئةهَينرَةيت‪ ،‬ئةةطةةر ئيَوة لةة دةرةوة رِآ لةةمةة نةةطرن ئةةوا زؤربةةى‬

‫‪64‬‬

‫ثؤلي سةةكان تة سةليم نابن‪ ،‬بؤية هةولأ بدةن بر سةييان بكةن‪ .‬ئيَمةش ق سةةكةى معاون‬
‫كةمانان بةباش زانى‪ ،‬ئَيوارةى هةمان رِؤذ نةمانهيَشت خواردن بطاتة ثؤليسةكان‪.‬‬

‫كةاتةذمَير (‪)6‬ى ئيَوارةى هةة ةمان ِرؤذ‪ ،‬ضةةنةد فرِؤكةةيةةك هةاتنةة سةةر ةئاس ةمانى‬
‫ثيَنجويَن‪ .‬بؤ ثارا ةستنى طيانى خؤمان لةطةلأ ثيَ شةمةرطةكاندا ضةووين بؤ ذَيرزةمينى‬
‫نادى نزيكى مةركةزةكة‪ .‬فرِؤكةكان نزيك مةركةزةكةيان بؤردومان كرد‪ ،‬خؤ ةشبةختانة‬
‫زيةانى ط ةياني ليَ نةة ةكةو ةتةوة‪ .‬دواى بؤردومةانةةكةة ةقائيم ةقامى ثيَنجوَين (رؤبيتةةن ةجا )‬

‫لة مةركةزةكة هاتة دةرةوةء خؤيدا بةدةستةوة‪ .‬ئَيمةش ناردمان بؤ طوندي نزارة‪.‬‬
‫خؤ بةةدة سة تةةوةدانى رؤبي تةةن دواى بؤردو مةا نةة كةة‪ ،‬بةةو هيوا يةة بوو كةة هةانى‬
‫ثؤلي ةسةكانى تر بدات خؤيان بةدة سةتةوة بدةن‪ .‬معاون كةمال بة نامةيةك ئاطادارى‬
‫كردين كة ئةو ثؤلي سةانةى خؤيان بةدة سةتةوة نادةن‪ ،‬طو شةاريَكى زؤريان خ ةستووةتة‬
‫سةري‪ ،‬بؤئةوةى بروسكة بؤ حكومةت بكاتء بة فرِؤكة خواردنيان بؤ بخةنة خوارةوة‪.‬‬
‫هةروةها نوو سةيبووى بؤ ئةوةى ثؤلي سةةكان بيَ هيوا بكاتء ورة بةر بدةن‪ ،‬ضةةندين‬
‫هةوالَي ناِرا سةتى بة ثؤلي ةسةكان وتووة كة حكومةت ناتوانَيةت بَيةت بة هانايانةوةء‬
‫هيَز ةيان بؤ بنَيرن‪ .‬هةةر لةةو ةنامةة ةيةدا ةئاطةادارى كردبووي ةنةوة‪ ،‬ئةةطةةر فرِؤكةةى حكو ةمةت‬
‫هاتة سةةر ئاسمانى ثيَنجويَن‪ ،‬ئةبيَت تةقةيان ليَ بكةين‪ ،‬ضةونكة لةوانةية خواردن بؤ‬

‫ثؤليسةكان بخةنة خوارةوة بؤ ناو مةركةزةكة‪.‬‬
‫ق سةةكةانى م ةعاون (كةة ةمال)مةان بةةهةةنةد وةرطرت‪ ،‬بؤيةة لةة ضةةنةد جيَطةايةةكى نز ةيك‬
‫مةةر ةكةزةكةة دامةةزراينء خؤ ةمان ئةامةادة كرد‪ .‬ثةاش ضةةنةد ةكاتةذمَيريَةك فرِؤكةة ةيةكى‬
‫بارهةلَ ـةطر بة ثشتيوانيى دوو فرِؤكةى جةنطى هاتنة سةر ئاسمانى ثيَنجويَن‪ .‬فِرؤكة‬
‫ةبارهةةَل ـةطرة ةكة بةة مةةبةة سةتى خ سةتنةة خوارةوةي خواردن‪ ،‬نزم بووةوة بؤ نزيكى‬
‫مةةر كةةزة كةة‪ .‬دوو ثيَ شة مةةر ةطةي لاي ةمام جةةلال كةة ةيةكيَك ةيان نةاوى عةةريف عةةلي‬
‫مةولود(‪ )8‬ئةويتري شةيان ناوي عةريف عةلي بوو (بة عةريف عةلي رِةقةم يةكء عةريف‬
‫عةلي ِرةقةم دوو نا سةرا بوون)‪ ،‬لة طةلَ ثيَ شةمةرطةكانى تر لة دةوروث شةتى مةركةزةكة‬

‫(‪ )8‬عةريف عةلي مةولود كة بة عةريف عةلي رِةقةم يةك ناسةرا بوو ثَيشةمةرطةيةكى قارةمانى ةشؤرِ ةشى‬
‫ئةيلولء شؤرِشى نويَ بوو‪ ،‬قاضَيكى لة رَِيطاى كوردايةتي لةدةستدابوو‪.‬‬

‫‪65‬‬

‫دامةةزرابوون‪ .‬بةة برِنةةو تةةقةة ةيان لةة فرِؤكةة ةكان كردء دووريةان خ ةست ةنةوة‪ .‬دواتر دوو‬
‫فرِؤ كةة جةةنطي يةة كةة ةكةوت نةة بؤردو مةانى ضةة نةد نةاو ضةة يةةكى نز يةك مةةر ةكةزة كةة‪،‬‬
‫خؤشبةختانة زيانى طيانى ل َي نةكةوتةوة‪ .‬دواى شكستهَيناني هةولَةكةيان‪ ،‬فرِؤكةكان‬
‫ئاسمانى ثيَنجوَينيان بةجيَ هيَ شةت‪ .‬سةةرةرِاى ئةو طو ةشارة زؤرة‪ ،‬كؤمةَلَيك ثؤليس‬
‫هةرخؤيان نةدا بةدة ةستةوة‪ .‬دواجار بيرمان لة لَيدانى تونيَليَكى باريك كردةوة بؤ ذيَر‬
‫مةركةزةكة كة لةو رَيطةيةوة ب ةضينة ناو مةركةزةكةء دة سةتى بة سةةردا بطرين‪ .‬بةهؤى‬
‫ضةةنةد ث ةياويَكى شةارةزا كةة ثي شةةيةان هةةلَكةةنةدنى كةاريَز بوو‪ ،‬لاى مةالَى ( ةجةميةل‬
‫ئةفةندي)ء دوكانةكةى وة سةتا حة سةةنةوة دة سةتمان كرد بة لَيدانى تونيَل‪ .‬ماوةى‬
‫دوانزة رِؤذ بوو ث شةوومان نةدابوو‪ ،‬زؤر هيلاكء ماندوو بووين‪ .‬داوام لة سةديقةفةنى‬
‫كرد كة بؤ نانواردنء ث شةوودان ب ةضين بؤ ئا ةسناواي ث شةت ةشاخى ئا سةن كولََينى‬
‫ثيَنجويَن‪ .‬ئا ةسناوا طونديَكى كوردسةتانى ئَيران بوو لة ةسةر ةسنوور‪ .‬حةمدى هاوسةةرم‬
‫لةة ةطةلأ مةالَى برا ةكانم لةة نزيكى ئةةو طو ةندة كةةثر يةان درو سةت كردبوو‪ .‬لةة ةطةلأ‬

‫سديقةفةنىء ضةند ثَيشمةرطةيةك بةرةو ئاسناوة بةرِآ كةوتين‪.‬‬
‫لة رِيَطادا لة طوندى بناوة سةووتة‪ ،‬ضةاومان كةوت بة شةَيخ لةتيفى براى ةشَيخ‬
‫الا سةلام كة خةلَكى شةارؤ ضةكةي مةريوان بوو‪ ،‬ئةندامى ثةرلةمانى ئَيران بوو‪ .‬دواى‬
‫هةوالأ ثر سةين شةَيخ لةتيف وتى‪ :‬سةةرهةنطى سةوثا لة مةريوان ( ةسةرهةنط ئةمين‬
‫موكرى)‪ ،‬ناردوومى بؤ لاي ئيَوة كة ثيَتان بَلَيم "ئةطةر ثيَوي سةتان بة يارمةتي سةوثاء‬

‫حكومةتى ئَيران هةية ئةوا ئةتوانين يارمةتيتان بدةين"‪.‬‬
‫ئَيمةش بة ناوى خؤمانء (ث‪.‬د‪.‬ك)وة سةوثاسمان كردن‪ ،‬سةديقةفةنى ثيَى وت كة‬
‫ةناتوانَيةت هيس جؤرة بِريةارَيةك ةبداتء لةة ةماوةيةةكى كور ةتدا ةمام جةةلال لةة هةةلَوَي سةتى‬
‫ئَيران ئاطادار ئةكاتةوة‪ .‬ةشَيخ لةتيف طةِرايةوة بؤ مةريوانء ئيَمةش بةرةو ئا سةناوا‬
‫كةوتينة ِرآ‪ .‬بةدةم رِؤي شةتنةوة لةطةلأ سةديقةفةنى بيروِرامان دةربارةى هةلَوَي ةستى‬
‫سةةرهةنطى سةوثاى مةريوان ئاَلوطؤرِ ئةكردء دلَمان ثيَ خؤش بوو‪ .‬ئةمان ءت ئةطةر‬
‫ضةةكء تةقةمةنيمان بدةنآء بريندارةكانمان بؤ ضةارة سةةر بكةنء جَيطاى خةلَكى‬
‫ةئاوارة ةمان بؤ بكةة ةنةوةء نةانء ةئاو ةيان بةدةنةآ‪ ،‬ئةةوا ةئةتوانين شةؤِر شةةكةة ةمان ةبةهَيزتر‬

‫‪66‬‬

‫بكةينء زياتر ثآ لةسةر مافةكانمان دابطرين‪.‬‬
‫ثا ةشان لة ذيَر ةسيَبةرى داري نزرطةيةك داني شةتين‪ .‬حةمدى هاو سةةرم ئاطادار‬
‫كردةوة كةة خواردن ةمان بؤ ئةا ةمادة بكةاتء بةة ثيَ ةشمةةرطةةيةة ةكدا بؤمةان بنيَرَةيت‪ .‬دواى‬
‫نةانةواردنء ث شةوودان نةز ةيك ةخؤر ئةاوا ةبوون بةةرةو ثة ةيَنةجةو ةيَن طةةِرا ةي نةةوة‪ .‬بةة‬
‫طةي ةشتنةوةمان بؤ ثيَنجويَن هةوالَيان ثَيداين كة معاون كةمال لةطةلأ ضةةند ثؤلي سةَكدا‬
‫لة مةركةزةكة هاتوونةتة دةرةوةء لةناو بةريدةكةدا داني شةتوونء ةضاوةرِيَمان ئةكةن‪.‬‬
‫كاتَيك ةضووين بؤ بةريدةكة‪ ،‬معاون كةمال لةطةلأ ثيَنج ثؤلي ةسدا كة سةيانيان كوِرى مام‬

‫كةريم (كةريمة كةشكة) بوون دانيشتبوون‪.‬‬
‫م ةعاون كةةمةال وتى‪ :‬ئَيمةة بةة ةناوى خؤبةةدة سة ةتدانةةوة ةهاتووينةةتةة دةرةوة‪ ،‬بةةلآم‬
‫ذمارةيةك لة ثؤلي سةةكان خؤيان نادةن بةدة سةتةوةء ئةيانةويَت بةرطرى بكةن‪ ،‬ئاخر‬
‫ثَي ةشتر بة مام جةلاا وت با مةركةزةكةت تة سةليم ب ةكةم‪ ،‬بةلآم ئةو ثيَى باش نةبوو‪،‬‬
‫فةرموو ئةوةتا ئيَ سةتا نازانين ضةى بكةين‪ ،‬ئةطةر ئَي سةتا بطةِرَيينةوة ناو مةركةزةكة‬

‫ِرةنطة تةقةوان ليَ بكةنء ةانكوذن‪.‬‬
‫منء سةديقةفةنى دةربارةى بارودؤخةكةء خؤ بةدة سةتةوةدانى ذمارةيةك ثؤليس‬
‫نامةيةكمان نوو سةىء بة برايمى ِرة شةة بةحريدا كة ئة سةثيَكى ثؤلي سةةكانى طومرطى‬

‫ثيَ بوو ناردمان بؤ مام جةلال كة لة دةوروبةرى كانى مانطاء نالَثاريَز بوو‪.‬‬
‫مةام جةةلال وةلآمى نةامةةكةة ةمانى دايةةوةء تيَ ةيدا نوو سةيبووى "ئةةطةةر ةتا كةاتةذميَر‬
‫ضةوارى سةةرلةبةيانى ثؤلي سةةكانى ناو مةركةزةكة خؤيان نةدا بةدة سةتةوة‪ ،‬ئةوا‬
‫ئيَوةش بكشَينةوة دواوةء ئةو ناوضةية ضؤلأ بكةن‪ ،‬ضونكة حكومةت بة تانطء ضةكى‬
‫قورسء لة شةكريَكى زؤرةوة بة سةةرؤكايةتي ئامر ليوا عة سةكةر مةحمود‪ ،‬هةروةها بة‬
‫هاوكاريء ضةاو سةاغي كؤمةلَيَك خؤفرؤش‪ ،‬شةاخى يا سةةمةَليان طرتووة‪ .‬هةر ضةةندة‬
‫ئيَمةة شةةرِيَكى قورس ةمان لةةطةةةلَدا كردوونء ثَي ةشمةةرطةة ةوان شةةهيةد بووة‪ ،‬بةةلآم‬

‫نةمانتوانيوة هَيرةشةكةيان بشكَينين"‪.‬‬
‫ئةةو زان ةياري يةا نةةى مةام جةةلال بؤى نوو سةيبووين بةة نهَينى لةة نَيوان خؤ مةا نةدا‬
‫هيَ ةشت ةمانةوةء كةوتينةة رِاوتةطبير‪ .‬ثاش ماوةيةكى كورت حةمة ِرة شةيةدخان لةطةلأ‬

‫‪67‬‬

‫(‪ )12‬ضةةكدارى ئة ةسث سةواردا هاتن بؤلامان‪ ،‬حةمة ِرة شةيدخانء معاون كةمال‬
‫يةةكتري ةيان ةمار كردء حةةمةة ِرة شةيةد ةخان بةة م ةعاون كةةمةالي وت "برا‪ ،‬تؤ بؤ وات لةةو‬

‫مةركةزة كردووة وا هةتا ئيَستا تةسليم نةبووة"‪.‬‬
‫م ةعاون كةة مةال وتى‪ :‬خةة ةتاى ئةةم برادةرا نةة بوو‪ ،‬ةئةطي نةا من لةة يةة كةةم رِؤذدا‬
‫مةركةزةكةم تة سةليم ئةكردن‪ .‬ئيَ سةتاش بة ناوى خؤ بةدة ةستةوةدانةوة هاتوومةتة‬
‫دةرةوة‪ ،‬ثيَم وانييةة ذمارةيةك لةو ثؤلي سةانة خؤيان بدةن بةدة سة ةتةوة‪ .‬ئةطةر بةرةو‬

‫مةركةزةكةش برِؤين ِرةنطة تةقةمان ليَ بكةنء ةانكوذن‪.‬‬
‫حةمة ِرةشيدخان وتى‪ :‬قةيناكا‪ ،‬با تةقةمان ليَ بكةن‪ ،‬دةى كوِرينة با برِؤين‪.‬‬
‫كة حةمة ِرة شةيدخان ئةو ق سةةيةى كرد‪ ،‬ئَيمةش ق سةةمان نةماء هةموو ثيَكةوة‬
‫بةرةو مةركةزةكة رِؤي ةشتين‪ .‬كاتيَك لة مةركةزةكة نزيك بووينةوة‪ ،‬ئةو ثؤلي سةانةى كة‬
‫سةةر بةةِريَكخ سةتن بوون‪ ،‬هةةموو بةةرزاييةةكةانى مةةر ةكةزةكةةيةان كؤنترؤلأ كردبوو‪ .‬لةة‬
‫دةر ةطاى مةةركةةزةكةةمةان دا‪ ،‬ثؤلي سةةكةانى خؤ ةمان دةرطةا ةيان بؤ كردي ةنةوةء ضةووينةة‬
‫ذوورةوة‪ .‬حةمة ِرة شةيدخان بة ثؤلي سةةكانى وت‪ :‬ئيَمة هةموو نةوةى ئةم خاكةينء‬
‫حةز ناكةين كورد بة دة سةتى كورد بكوذرَيت‪ .‬ثا شةان داواى كرد كة هةموويان خؤيان‬
‫بةدةن بةةدة سة ةتةوة‪ ،‬ضةونكةة حكومةةت درؤيةان لةةطةةَلةدا ةئة ةكاتء ةبة ةها ةنا ةيا ةنةوة نةايةةت‪.‬‬
‫ثا شةان حةمة ِرة ةشيدخان وتي‪ :‬ئةوةى خؤى نادات بةدة سةتةوة با ليَرةدا ةَينَيتةوة تا‬

‫حكومةت فرياى ئةكةوَيت‪.‬‬
‫تةنها ق سةةكانى حةمة ِرة شةيدخان دةبي سةترا‪ ،‬ثؤلي سةةكان هةموويان طويَيان‬
‫ليَطرتبوو‪ .‬دواى ق سةةكانى حةمة ِرة شةيدخان‪ ،‬ثؤلي سةةكان كةوتنة ةسلآوات لَيدان‪.‬‬
‫ثا ةشان ثؤليسةةكان كة ذمارةيان نزيكةى (‪ )170‬ثؤليس ئةبوو‪ ،‬خؤيان دا بةدةسةتةوة‪.‬‬
‫هةموويان نيَردران بؤ بيناى طومرطى ثيَنجوَين كة ثَي شةتر دة سةتى بة سةةردا طيرابوو‪،‬‬
‫معاون كةماليش مةئمورةكانى ئيزن دا ‪ .‬دواي دوانزة ِرؤذ طةمارؤدان‪ ،‬دة سةت طيرا بة‬

‫سةر مةركةزةكةدا‪.‬‬
‫ميرزا سةديق كليلى قةا سةةى مةةر كةةزة كةةي لةة ( مةةج يةدو ِرةزا) وةرطرتبوو‪،‬‬
‫هةردووكيان لَيثر سةراوى دارايى بوون‪ ،‬ئةو سةةردةمة ثيَيان دةوتن (مودير مالَ)‪ .‬بِرى‬

‫‪68‬‬

‫ةيانزة هةةزار دي ةنار لةة ةقا سةةكةةدا بوو كةة ةئةو سةةردةمةة برِيَكى زؤر بوو‪ ،‬هةةروةهةا‬
‫دة سةتكةوتيَكى باش بوو بؤ شةؤِرش‪ ،‬ضةونكة جطة لةو ثارةيةى ئةندامانى رِيَكخ سةتن‬
‫كؤ ةيان ةئةكردةوة‪ ،‬هيس سةةر ضةاوةيةةكى تري نةةبوو‪ .‬هةةروةهةا كؤمةةلَيَةك ضةةكء‬
‫تةقةمةنىء نؤ بَيتةلى مامناوةندىء بَيتةليَكى طةورةى ذمارة (‪ )12‬دةسةتكةوتمان بوو‪.‬‬
‫زؤرمان لا طرنط بوو كة بَيتةلةكة باش بثارَيزين كة دواتر بؤ درو سةتكردنى ئَي ةستطةى‬
‫راديؤ سةوودى ليَ وةربطيرَيت‪ .‬بؤية عةبدوَللآى سةةربةناز(‪ )9‬بة كؤلأ لة ثيَنجوَينةوة‬
‫بردى بؤ طوندى بناوة سةووتة كة زؤر ثيَوةى ماندوو بوو‪ .‬دة سةتكةوتةكانى ترمان بة‬

‫ولآخ نارد بؤ بناوةسووتة‪.‬‬
‫جطة لةو دة سةكةوتانة ضةةكيَكى بانكي (‪ )700‬دينارىء ذمارةيةك ثولى ثؤ ةستمان‬
‫دة سةت كةوت كة بايي (‪ )200‬دينار بوو‪ .‬ةضةكى ثارةكة تة سةليمى جةمالى ميرزا حةمة‬
‫سةةعيد كرا بؤ ئةوةى ثارةكة وةربطرَيت‪ .‬شةؤرِش هيس سةووديَكي لة ضةةكي بانكء‬
‫ثولةكاني ثؤ سةت وةرنةطرت‪ ،‬ضةونكة دواتر كاك جةمال وتي كة لة هاوينى ‪ 1962‬لة‬
‫كاتي دةستطيركردنيدا ضةكي بانكةكةي لة طيرفانيدا بووة‪ ،‬بؤ ئةوةى وةك بةلَ ـةطةيةك‬
‫دة سةت حكومةت نةكةويَت‪ ،‬دِراندوويةتى‪ .‬هةروةها ثوولى ثؤ ةستةكانيش لاى بةكرى‬

‫حةلاو بوون كة ئةوسا ثَيشمةرطة بوو‪ ،‬ئةويش وتي هةموو ثوولةكانى ون كردووة‪.‬‬
‫هةمان شةةو سةةردانى هةموو ئةو ثؤلي ةسانةمان كرد كة خؤيان دابوو بةدة ةستةوةء‬
‫لة بيناى طومرط دانرابوون‪ .‬ثاش ئةوةى قسةمان بؤ كردن‪ ،‬بة ِريَزةوة لةطةلأ ذمارةيةك‬
‫ثيَ شةمةرطةدا ناردمانن بؤ بناوة سةووتة‪ .‬لةبةر ئةوةى بارةطا ياخود زيندانمان نةبوو‪،‬‬
‫بؤية ثؤليسةكان لةناو بناوةسووتةدا بلآوبوونةوة‪ .‬بةهؤي ماندووبوونء كةمي ذمارةى‬
‫ثيَ شةمةرطة‪ ،‬ةضاودَيريكردني ثؤلي سةةكان لةو شةةوة تاريكةدا زةحمةت بوو‪ .‬هةر ئةو‬
‫شةةوة ذمارةيةك لة ثؤلي سةةكان‪ ،‬لة طوندى بةءزانةوة ضةووبوون بؤ شةانةدةرىء‬
‫ثةةيوة نةدي يةان بةة حكو مةة تةةوة كردبوو‪ .‬ذ مةارة يةةكي شة يةان لةةو نةاو ضةة يةة خؤ يةان‬

‫شاردبووةوة‪ِ .‬رؤذى دواتر سوثاى حكومةت طةِرايةوة بؤ ثيَنجويَن‪.‬‬

‫(‪ )9‬ثَيشمةرطةى ناءشار بوو‪ ،‬دواتر بوو بة ثَيشمةرطةيةكى ئازاو طور ء طؤلَى شؤِرشى ئةيلول‪.‬‬

‫‪69‬‬

‫نزيكةى (‪ )100‬ثؤلي سةَيك لامان مانةوة‪ )40( ،‬ثؤلي ةسيان بوون بة ثيَ شةمةرطة‪،‬‬
‫ثؤلي سةة ةكاني تريش بةةلََين ةيان دا كةة لةة ةمالَى خؤيةان دابني شةنء زةرةريةان بؤ كةةس‬
‫نةةبَةيت‪ .‬ئَيمةةش لةةو بِرة ةثارةيةةى دة سةت ةمان ةكةوتبوو‪ ،‬موو ةضةى دوو مةانطمةان دا بةة‬
‫ثؤليسةةكان‪ ،‬هةروةها نو ةسراءيَكمان دانآ كة كةس كارى نةبيَت بةسةةريانةوة‪ .‬ثا ةشان‬
‫سةديقةفةنى لةطةلأ تيَكرِاى ثيَ شةمةرطةكانء ئةو ضةل ثؤلي سةةى ببوون بة ثيَ شةمةرطةء‬
‫جةمالى مودير ناحيةى دة سةتطيركراء‪ ،‬بة تةواوى دة سةتكةوتةكانةوة بةرةو لاى مام‬

‫جةلال كة لة طوندى كانى سيَف لة دامَينى ضياى سورَين بوو بةِريَكةوتن‪.‬‬
‫رِؤذى دواتر ةسالَحى حةاجى فةة وَللآ ثيَنجوَيني كةة لةة ةطةلأ رِيَكخ ةست ةندا ةكارى‬
‫ئةكرد هات بؤ سةةردانم بؤ طوندي ئا سةناوا‪ .‬ثيَكةوة با سةي بارودؤخى ناو ضةةكةء‬
‫ِريَكخ سةتنمان ئةكرد‪ .‬لةو كاتةدا عيزةدين ئةمينء كةمالى حاميدء شةةوكةت نورى كة‬
‫ثَي شةتر هةر سةيَكيان مفةوةز بوون‪ ،‬دوو ضةةكى هؤَلةندةو دةمان ضةةيةكء دووربينيَكيان‬
‫ث َي بوو‪ ،‬هةاتن بؤ لا ةمانء وت ةيان‪ :‬ئيَمةة نةامةانةةوَةيت خيةانةةت ةتان ليَ بكةةين‪ ،‬فةةرموون ئةة ةمة‬
‫دووربينء ضةكةكانمان‪ ،‬ثَيشمةرطايةتى بة ئَيمة ناكريَتء خؤمان تةسليم ئةكةينةوة‪.‬‬
‫زؤر هةولَمان دا كة خؤيان تةسةليم نةكةنء لةوانةية ِرذيَم بيانطرَيت‪ ،‬بةلآم ئةوان لة‬
‫برِيارى خؤيان ثة شةيمان نةبوونةوةء ئَيمةيان بةجيَ هيَ شةت‪ .‬زؤرمثَيناخؤش بوو كة‬
‫ئةو سةآ كوِرة طةنجة طةِرانةوة لاي ِرذَيمء رِيزةكانى ثَي شةمةةرطةيان بةجيَهيَ شةت‪.‬‬
‫هةروةها كة ئةو سةآ ثار ضةة ضةةكةيان لاى من بةجَيهيَ ةشت‪ ،‬كيَ شةةيان بؤ من درو سةت‬
‫كرد‪ ،‬ضةونكة ئا سةناوا طونديَكى كورد سةتانى ئَيران بوو‪ ،‬ضةةك قةدةغة بوو‪ ،‬ئةطةر‬
‫سةوثاى ئَيران بة ضةةكةوة بيانطرتيناية ئةوا توو شةى كَي شةةء ناِرةحةتييةكى زؤر‬
‫ئةبووين‪ .‬ثاش ماوةيةك قالة سةووري شةؤفيَر هات بؤلامانء وتى‪ :‬مام جةلال لة كانى‬

‫سيَفة‪ ،‬ئةيةويَت بتان بينَيت‪ ،‬هةروةها ثيَويستيان بة شةكرة‪.‬‬
‫و ‪ :‬ةبا شةة‪ ،‬تؤ برِؤ بةة لاى ئي شةو ةكارى خؤتةةوة‪ ،‬من لةة ةطةلأ خؤ ةمدا فةةردةيةةك‬
‫شةةكريان بؤ ئةبةم‪ .‬داوام لة ةسالَحى حاجى فة وَللآ كرد كة ئةويش لةطةلَمدا بيَت‪.‬‬
‫فةةردةيةةك شةةكرم كرِىء ولآخيَكم بةة كرآ طرت‪ ،‬دووربينء سة َي ضةةكي سةيَ‬
‫ثؤلي سةةكةة شةم هةةلَطرتء بةةرةو ةكانى سةيَف بةةرَِيكةةوتين‪ .‬لةة رَِيطةادا جوتيةاريَكي‬

‫‪70‬‬

‫نا سةراويَكي خؤمان ( سةؤفى شةةريف) بينى‪ ،‬هةواَلى جموجؤَلى سةوثاى ِرذيَمم ل َي‬
‫ثرسةى‪ ،‬وتى‪ :‬لة دةشةتى ثيَنجويَن سةةرقالَى تووتنكردن بووم‪ ،‬عةسةكةر هاتن طرتيانمء‬
‫كةمَيكيش ليَياندام‪ ،‬بةلآم ضةةند عةسةكةريَكى كورد هاتن بةهانامةوةء رِزطاريان كردم‪.‬‬
‫دوواتر ليَ ةيان ثر سةيم كةة ضةى ةئةكةةم لةةم ضةؤلةَةوانييةةداء بؤ منيش وةكو خةةَلكى‬
‫ثيَنجويَن نةرِؤي ةشتووم‪ .‬عة سةكةرةكان ضةةند ضةةكيَكى خوَيناوي يانزة تيرء هؤلَةندةء‬

‫بِرنةويان ثيَ بوو‪ ،‬وتيان كة ئةوانة ضةكى ثَيشمةرطة بوونء لة شةرِدا طرتوويانة‪.‬‬
‫ق سةةكانى سةؤفى شةةريف غةمباري كردم‪ ،‬بيرم ئةكردةوة ئاخؤ ضةةند ثيَ شةمةرطةء‬
‫كآ شةةهيد بووبَيت؟ ثا ةشان طةي شةتينة لاى مام جةلال لة كانى سةيَف‪ .‬لةويَ شةَيخ‬
‫حةمة ئةمينى قائيمقام هةلَة ةييء حيلمى عةلى شةةريفء عوسمان بةطى سةةرتةكى‬
‫بةمؤء معاون كةمال شَيخ غةريبء ضةند كةسيَكى تر لةطةلأ مام جةلالدا دانيشتبوون‪.‬‬
‫دواى بةخيَرهاتن مام جةلال دةنطوبا سةى ناو ضةةكةى ليَ ثر سةيم‪ .‬منيش ق سةةكانى‬
‫سةؤفى شةةريفم بؤ طيَِرايةوة‪ .‬ثا شةان مام جةلال ثيَ شةمةرطةكانى مةلا ِرة سةوَلى بانط‬
‫كردء ثر سةيارى ناوى ضةةكةكانى مةلا ِرة سةولء ثيَ شةمةرطةكانى ليَ كردن‪ .‬ئةوانيش‬
‫هةمان ناوى ئةو ضةةكانةيان وت كة سةؤفى شةةريف وتبووى‪ .‬مام جةلال هةناسةةيةكى‬
‫قوولَى هةلَكَي ةشاء وتى‪ :‬بةداخةوة‪ ،‬ئةوة مةلا ِرة ةسولء(‪ )10‬ثيَ شةمةرطةكانيةتى ةشةهيد‬
‫بوون‪ ،‬ضةونكة ئةوان ديار نين‪ .‬هةر ئةو ةشةوة فةرمانى بة ثَي شةمةرطةكاني دا كة ئةطةر‬

‫حكومةت تةرمةكانيان نةبردبَيت‪ ،‬ئةءا ئةبيَت تةرمةكانيان بدؤزنةوةء بيانهَيننةوة‪.‬‬
‫لة كاني سةَيف ضةاوم كةوت بة ( سةةعيدى حاجى ةصاَلحء عةبدوَللآ كة سةنةزانى)‪،‬‬
‫هةةردووك ةيان هةاتبوون كةة بث بةة ثيَ ةشمةةرطةة‪ ،‬برادةران داواى كةةفيليةان ل َي ةئةكردن‪.‬‬
‫عةبدوَللآى كة سةنةزانى ثياويَكى ةشؤرِ شةطيَرِ بوو‪ ،‬ثَي شةمةرطةى كؤمارى مةهاباد بوو‪،‬‬
‫سةةعيدى حاجى سةاَلحيش كوِريَكى باش بوو‪ ،‬براكانى لةطةلأ ِريَكخ سةتنةكانماندا‬
‫ئي شة ةيان ةئةكرد‪ ،‬بؤية منيش بووم بة كةفيلى هةردووك ةيان‪ ،‬ئةوانيش بة ثَي شةمةةر ةطة‬

‫وةرطيران‪ .‬دواتر لةطةلأ مام جةلالدا ضووبوون بؤ ماوةت‪.‬‬
‫معاون كةمال زؤر بيَ تاقةت بوو‪ ،‬مام جةلال دلَخؤ شةي دايةوةء وتي‪ :‬كاك كةمال‪،‬‬

‫(‪ )10‬باوكي حاكم فةرهاد كة بيَذةري رِاديؤي دةنطي طةلي كورد سةتان بوو لة شةاخ‪ .‬لة سةلَيمانيش‬
‫ماوةيةك بيَذةري ِراديؤي خاك بوو‪ ،‬لة هةَلبذاردني ‪ 2009‬بوو بة ئةندامي ثةِرلةماني عيَراق‪.‬‬

‫‪71‬‬

‫ئةمة سةةرةتاى شةؤِر شةةء ئةو شةتانةش هةر ئةبَيت‪ ،‬ئةطةر ثيَت خؤ شةة ئةتنَيرم بؤ‬
‫بارةطاى بارزانى ياخود بؤ بارةطاى مةكتةبى سةيا سةيء ئةتكةين بة ئامر هَيز‪ ،‬ئةطةر‬

‫دةتةوَيت بطةِرَييتةوة بؤ ذيَر دةسةلآتي حكومةت‪ ،‬ئَيمة رِيَت ل َي ناطرين‪.‬‬
‫معاون كةمال طةرِانةوةى رِةتكردةوةء ةسوور بوو لةسةةر ئةوةي كة وةك ثيَشةمةرطة‬
‫ةَينيَتةوة‪ .‬بة ق سةةكاى نَيوان مام جةلالء معاون كةمال ةسةرم ةسورِماء ثر ةسيارم كرد‬
‫كة ضةى رِووي داوةء بؤ دةورى معاون كةمال وا ضةؤَلة‪ ،‬ئةى كوا ئةو ضةل ثؤلي سةةى‬

‫ببوون بة ثَيشمةرطة؟‬
‫مام جةلال وتى‪ :‬ئةو برادةرانةى تازة ببوون بة ثَيشةمةرطة داوايان ليَ كردين كة لة‬
‫دةرةوةى ثيَنجويَن بةارة طةا ةيةك يةان بؤ ب كةةي ةنةوة‪ ،‬بةةلآم لةة بةةر ةنا سةكى ةبارودؤخى‬
‫ئيَ ةس ةتامةان نةة ةمانتوانى داواكةة ةيان جَيبةةجةآ بكةةينء ئةةوانيش (جطةة لةة مينةة ِرةشء‬

‫شَيخ فةرة ) هةموويان بة ضةكةكانيانةوة ضوون بؤ دةوروبةرى ثيَنجويَن‪.‬‬
‫و ‪ :‬كةة وا بةا شةترة بةارةطةايةةك ةيان بؤ بكةةي ةنةوةء هةةموويةان ثَي ةكةوة كؤ بكةةينةةوة‪.‬‬
‫مةام جةةلال ِرةزامةةنةدي دةربِرىء داواى ليَ كردين كةة وةك ل ةيذ ةنةى ةناو ضةةى ثيَنجوَين‬

‫دةستءبرد بكةينء تا خؤيان تةسليم بة ِرذيَم نةكردؤتةوة بارةطايةكيان بؤ دابنَيين‪.‬‬
‫هةروةها مام جةلال داواى لة عارفى فةتاحي وة سةتا م سةتةفاء(‪ )11‬عةزيزى حاجى‬
‫ح سةيَنة ِرةش كردبوو كة هاءكاريان بكةنء كؤمةلَيَك بَيتةلء ضةةكي زيادة بةرن بؤ‬
‫طونةدي ( شةَيخةةومةار َين)ي ةشار ةباذيَِر‪ ،‬ضةونكةة دواتر لةةبةةر هيَزى حكومةةت بؤ ةيان‬
‫ناطوَيزرَيتةوة‪ .‬لة سةةر داواكةي مام جةلال ئةو برادةرانة كةلوثةلةكانيان طوا سةتةوة بؤ‬
‫شةويَني مةبة سةت‪ ،‬بةلآم بةداخةوة لة كاتي طةِرانةواياندا لة ناء مزطةءتةكةي طوندى‬
‫تةازةدآ بةة بؤردو ةماني فرِؤكةةي ِرذيَم لةةطةةلأ مةةلا حةةمةة ئةةمين كةة ةماميةان بوو هةةروة ةها‬
‫لةطةلأ ضةةند كة سةيَكى ترى خةلَكى طوندةكة شةةهيد بوون‪ .‬لةطةلأ سةاَلحي حاجي‬
‫فتحوَللآ بةرةو ئا ةسناوا طةِراينةوة‪ ،‬مام جةلالء برادةرانيش بةرةو ماوةت بةرِيَكةوتن‪.‬‬
‫لة رِؤذانى دواتري خةبات‪ ،‬معاون كةمال فةرماندةيةكى زؤر بةتواناى شةؤرِشةى ئةيلولى‬
‫ليَ دةر ةضوو‪ .‬كاتيَك طةي شةتينة ئا سةناوا‪ ،‬هةوالَمان ثيَطةي شةت كة (‪ )38‬ثؤليس لةو‬

‫(‪ )40‬ثؤليسةى ببوون بة ثَيشمةرطة بة ضةكةكانيانةوة تةسليم بة ِرذَيم بوونةتةوة‪.‬‬

‫(‪ )11‬باوكي ثَيشمةرطةي دَيرين هاوِريَ كامةران ثيَنجوَيني‪.‬‬

‫‪72‬‬

‫لةو ماوةيةدا برادةرانى حزبى ةشيوعى سةةردانى ماَلة ئاوارةكانى خةلَكى ثيَنجويَن‬
‫كة لة ئا سةناواء بايةوةء بناوة سةووتةء طوندةكانى ترى ئةو ناو ضةةية بوون كردبوو‪،‬‬
‫ق سةة ةيان بؤ كردبوون كةة ب طةةرِيَ نةةوة بؤ ثيَنجوَينء حكو مةةت ئةازار ةيان نةادات‪ .‬ةهةر‬

‫ئةوانيش هانى ئةو سآ مفةوةزةي كة ثَيشتر باسم كرد دابوو تا تةسليم ببنةوة‪.‬‬
‫ِرؤذ دواي ِرؤذ بةارودؤ ةدان بةةرةو خراثى ةئة ضةوو‪ ،‬خةةلَكى ئةاوارةى ثيَنجوَين بةة‬
‫ماَلى براكانيشةمةوة طةِرانةوة بؤ ثيَنجويَن‪ .‬مالَى ضةةند برادةرء دؤ ةستيَكم وةك (جةلالى‬
‫مةةحمودى فةةقةآ ِرةحيم‪ ،‬عةة ةبدوَللآى ةحاجى محةةمةةدى قور ةبانى‪ ،‬مةةحمودى ِرة شةة‬
‫بةحرى‪ ،‬برايمى ِرة شةة بةحرىء خدرى ِرة شةة بةحرى) لةطةلأ ضةةند خيَزانيَكى تر لة‬
‫طوندى بايةوةى كوردسةتانى ئَيران بوون‪ .‬بة باشةم زانى كة بة تةنيا لة ئا ةسناوا نةبينء‬
‫لةطةلأ حةمدى هاء سةةرمء مةهابادى ك ضةم ب ضةين بؤ طوندي بايةوة‪ .‬لةو َي بة بينينى‬

‫كؤمةلََيك لة برادةرةكانم زؤر خؤشحالأ بوومء رِؤذانة لةطةلأ يةكتردا بووين‪.‬‬
‫لةةو ةماوةيةةدا حةة ةمدي ةهاو سةةرم توو شةى ةنةخؤ شةي طرانةةتةا بوو‪ ،‬رِؤذ بةة رِؤذ‬
‫تةندرو سةتي بةرةو خراثتر دة ضةوو‪ ،‬بؤية ناردم بة دواى دايكي حةمدي (ِرةحمة خان)‬
‫بؤ ئةوةى ةضاوديَري حةمديء مةهابادي ك ةضم بكات‪ .‬كاربةدة سةتانى ئَيران مؤلَةتيان‬
‫ثَينةةدام كةة بيبةةم بؤ لاى دكتؤر لةة مةةريوان‪ .‬دواي هةاتني ِرةحمةة خةان بةة ةنا ضةارى‬
‫برِ ةيار ةمدا كةة بةة نهَينى بينَيرم بؤ ثيَنجوَين‪ .‬بؤ ئةةو مةةبةة سةتةة داوام لةة برايمى ِرة شةة‬
‫بةحرى كرد كة بة ئة ةسثةكةى‪ ،‬بة شةو حةمدىء ِرةحمة خان ببات بؤ ثيَنجوَينء خؤى‬
‫بطةرِيَتةوة‪ .‬ئةويش بآ دوودَلى ئامادةيى خؤى دةربِريء هةمان شةةو بةرةو ثيَنجوَين‬
‫بةةرِآ كةةوتن‪ .‬دواى ضةةنةد ةكاتةذمَيريَةك برايم طةةِرايةةوةء ثيَى و كةة لةة ثيَنجوَيننء‬

‫كةس نةيبينيون‪.‬‬
‫ضةند هةفتةيةك ثيَش طرتنى مةركةزى ثيَنجويَن لاى وةستا سديق ذمارةيةك ثارء‬
‫خاكةنازى قةبارة بضةووكء دةسةك كورتى هاو ةشيَوةى ثارء خاكةنازى سةةربازيم دابوو‬
‫بةة درو سةتكردن‪ ،‬بؤ ئةةوةى ثيَ شةمةةرطةة بتوان ةَيت بةة ةئا سةانى هةةَل ةيانبطر ةَيتء بؤ‬
‫درو ةستكردنى سةةنطةر بةكاريان بهَينَيت‪ .‬ثارء خاكةنازةكانم لة دوكانة زةرِةنطةريية‬
‫ةهاوبةة شةةكةةى خؤمء ةحاجى عةةبةدولى برا ةمدا شةاردبووةوة تةا لةة ةكاتى ثيَوي سة ةتدا‬

‫سووديان ليَ وةربطيرَيت‪.‬‬

‫‪73‬‬

‫دواى ئارامبوونةوةى بارودؤخى ثيَنجوَينء طةِرانةوةى زؤربةى داني ةشتووانةكةى‪،‬‬
‫خةلَكى ضةووبوونةوة سةةر كارء كا سةبى خؤيان‪ .‬دواى ماوةيةك ئاوارةبوون كاتَيك كة‬
‫حاجى عةبدول دة ضةَيت دوكان بكاتةوة‪ ،‬ثارء خاكةنازة شةاراوةكان ئةدؤزيَتةوة‪ .‬بة‬
‫بينينيان زؤر ئة شةلَةذيَتء ئةزانيَت ئةوة كارى من بووة‪ ،‬بؤية ئة ضةيَت لةطةلأ حةمدى‬
‫هاو ةسةرم ق سةة ئةكاتء ثيَى ئةلَيَت كة ئةبَيت بة زووترين كات ئةو ثارء خاكةنازانة‬
‫لةناو ب َين‪ ،‬ضةونكة بة دؤزينةوةيان لةلايةن ِرذيَمةوة لةوانةية لة سةيَدارة بدرَيت‪ .‬بؤ‬
‫ةئارامكردنةةوةى حةاجى عةةبةدول‪ ،‬حةة ةمدي لةة ذيَر عةةبةاكةةيةةوة ثةارء ةخاكةة ةنازة ةكان بؤ‬
‫نزيكى نزرطةكةي ئةليا سةةفرة ئةطويَزيَتةوةء لة ذيَر توودِركدا ةشاردبوويةوة‪ ،‬حاجى‬

‫عةبدوليش لة نزيكةوة ضاودَيريى كردبوو‪.‬‬
‫هةر لةو ماوةيةدا حاجى عةبدول نامةيةكي بؤ نوو سةيم كة تيَيدا با سةي بارودؤخى‬
‫ئةارامي ثيَنجوَيني كردبوء‪ ،‬هةةروة ةها داواى ليَ كردبوءم كةة بطةةرِيَمةةوة بؤ ثيَنجويَن‪.‬‬
‫حاجى عةبدول لة نوو سةي ةندا زؤر باش نةبوء‪ ،‬بؤية حاجى حة سةةن كاكى يارمةتي‬
‫دابوو نامةكةى بؤ نووسةي بوء‪ ،‬هةروةها ةسلآوي حاجي حةسةةنيشةي بؤ من تَيدا بوو‪.‬‬
‫ثيَش ئةةءةى ةحاجى عةةبةدول نةا مةة كةةم بؤ بنيَرَةيت‪ِ ،‬رذيَم هةةلَ ةمةتي دة سةتطيركردنى‬
‫ئةندامانى ِريَكخ سةتنء كة ةسانى ني شةتمانثةروةر دة سةت ثَيدةكاتء ِرةفيقى فةقآ‬

‫مةحمودء ئةحمةدى فةقآ مةحمودء ضةند كةسيَكى تريان دةستطير كردبوو‪.‬‬
‫بة رِيَكةوت جةمالى ميرزا حةمة سةةعيدء حةمة سةالَحى ميرزا حةمة سةةعيد لة‬
‫سةليَمانى ئةبن‪ ،‬لةلايةن سةيخورِةكانى ِرذَيمةوة هةوالَى كؤبوونةوةى مام جةلال لةطةلأ‬
‫رؤبيتةةني ةقائيم ةقامى ثيَنجويَنء م ةعاون كةةمةال لةة ةمالَى حةةمةة ةسالَحى ميرزا حةة ةمة‬

‫سةعيد بة ِرذَيم ِرائةطةيةنرديَتء هةردووكيان دةستطيرئةكرَين‪.‬‬
‫رِؤذ يةَك ث يةاءاني ِرذَيم لةة دء كةاني زةِرةن طةةر يةة كةة مةان‪ ،‬حةاجى عةة بةدولي برام‬
‫ئةثشكنن‪ ،‬ئةء نامةيةي كة بةهيوابوء بؤ مني بنَيريَت‪ ،‬لة طيرفانيدا ئةيدؤزنةءة‪ .‬ثاش‬
‫خويَنةد ةنةءةى ةنامةةكةة‪ ،‬ةحاجي عةةبةدول دة سةتطير ئةةكةةن‪ .‬دواتريش ةحاجي حةة سةةن‬
‫كاكي دةسةتطير ئةكةن‪ ،‬ئةءيش تةنها لةبةر ئةءةى كة لة نامةكةدا نوو ةسرابوو "حاجي‬
‫حة سةةن كاكي هةوالَت ئةثر ةسيَت"‪ .‬بة دة سةتطيركردنى ئةو برادةرانة زؤر بةداخ بووم‪،‬‬
‫بةة ةتاي ةبةتى بؤ حةاجى عةة بةدولء ةحاجي حةة سةةن ةكاكى‪ ،‬ضةون كةة ةبةهؤى م نةةوة‬

‫‪74‬‬

‫دةستطيركرابوون‪.‬‬
‫لة بايةوة ضةاوم بة ميرزا سةديق كةوتء ثيَيو كة مام جةلال لة ث شةت طوندى‬
‫(خانمة ةشيَخان)ى سةةر سةنوور لةطةلأ سةةرهةنطيَكى سةوثاى ئَيران كؤبووةتةوة‪.‬‬
‫هةةروة ةها داواى ليَكردم كةة لةة ةطةلأ برادةراني تري ل يةذ ةنةي ةناو ضةة ةلةو دةورو ةبةرة‬

‫ةَينينةوة تا بارودؤخ طؤِرانى بةسةردا دَيت‪.‬‬
‫لةةطةةلأ ةجةلالى مةةحمودى فةةقةآ ِرةحيمء عةةبةدوَللآى ةحاجى محةةمةةدى قور ةبانى كةة‬
‫منةدالأء خَيزاني هةةر سةيَكمةان لةة ثيَنجوَين بوون‪ ،‬بةة ةبا ةوان زانى كةة ةبا ةيةوة بةة ةجآ‬
‫بهيََلينء ةتا ةبارودؤخ طؤِرانيَكى ئي ةجابي بةة سةةردا دَيةت‪ ،‬لةة طونةدي بةةردةِرة شةةي‬
‫كورد سةتاني ئَيران ني شةتةجآ ببين‪ .‬ضةووين بؤ بةردةِرة شةة بؤ مالَى عومةرى عةلى‬
‫مةحمود ثيَنجوَيني‪ .‬ئةويش كةثريَكى لة سةةر سةةربانةكةى خؤى بؤ درو سةت كردينء‬

‫زؤر ِريَزى ليَ طرتين‪.‬‬
‫ضةةند ِرؤذيَك بوو ضةووبووينة بةردةِرةشةة‪ ،‬ةشةوَيك قادر شةةريف(‪ )12‬كة بةرثر ةسيَكى‬
‫بالآي حزبى ديموكراتى كورد ةستانى ئَيران بوو لةطةلأ ةشَيخ جةميل مةردؤخى هاتن بؤ‬
‫سةةردانمانء ثَييان وتين كة بؤ بة سةةركردنةوةي رِيَكخ سةتنةكانيان لة ناو ضةةى‬
‫مةريوانء هةورامانء سةنة هاتوون‪ .‬زؤرمان ثيَخؤش بوو كة ئةوانيش ِريَكخ سةتنيان‬
‫هةيةء سةةرطةرمى خةباتء تيَكؤ شةانن‪ .‬هةروةها ضةةند برادةريَكيان وةك ( شةَيخ‬
‫محةمةدي مار ء شةَيخ عوسمانء مةلا محةمةدى دةرةتفآ)يان‪،‬ثَينا سةاندينء وتيان‪:‬‬
‫ئةوانة خةلَكى باشةنء لةطةلأ ِريَكخسةتنةكانمان كار ئةكةن‪ ،‬ئةتوانن لة كاتى ثيَويسةتدا‬

‫داواي يارمةتييان لَيبكةين‪.‬‬
‫لةو ماوةيةدا سةةردانى كؤمةلَيَك دؤ ةستء برادةرمان ئةكرد وةك حةمة عَيراقى كة‬
‫خةةلَكى ثيَنجوَين بوو‪ ،‬سةةر ةبازى هةةَل هةاتوو بوو‪ ،‬لةة مةةريوان ةئةذ ةياء كةة بةا ب ةخا ةنةى‬
‫دانابوو‪ ،‬لة هةردوو شةؤرِ شةي ئةيلولء ةشؤرِ شةي نويَ هةمي شةة ماَلةكةي جيَي‬
‫حةوانةوةى ثَي شةمةرطة بوو‪ .‬هةروةها سةةرداني شةَيخ داراى شةَيخ جةلالى حةفيد كة لة‬

‫(‪ )12‬لة سالآني شةستةكان بة ئاطاداري ثاراستني ثارتيء بةدةستي (ي‪.‬ل) لة سليَماني شةهيد كرا‪.‬‬

‫‪75‬‬

‫مةريوان ني شةتةجآ بوو‪ ،‬شةَيخ لةتيفى براى شةَيخ الا سةلامء كؤمةَليَك برادةرى حزبى‬
‫ديموكراتي كورد ةس ةتاني ئَيران ةكة لةة ةكانى سةا ةنانء دةرةتفةآ بوون ئةةكرد‪ .‬هةةر لةةو‬
‫ماوةيةدا ضةاوةى شةَيخ الا ةسلام خؤى ثَينا سةاندين‪ ،‬خوَيندكارى زانكؤ بوو‪ ،‬طةنجيَكى‬

‫باشء وريا بوو‪ ،‬لةطةلأ ِريَكخستنةكانى حزبى ديموكرات كارى ئةكرد‪.‬‬
‫ئةو ةسةردةمة كوردةكانى رِؤذهةلآتى كورد ةستان بة ةشيَوةيةكى ط شةتى ئاطادارى‬
‫بارودؤخى باشوورى كوردستانء هةلَـطيرساندنةوةى شؤرِشى ئةيلول نةبوون‪ .‬خةلَكى‬
‫مةريوان ثيَيان ئةوتين "مةلا م ةستةفا ضةى طةرةكة؟ ئةطةر بة مةلآى دَييةك ِرازى نابيَت‪،‬‬

‫بيكةن بة مةلآى دوو دآ"‪.‬‬
‫لةو سةةردةمةدا خةلَكى مةريوان وةك ئيَ سةتا خويَندةوارء رِؤ شةنبير نةبوون كة لةم‬
‫سةالآنةي ِرابردوودا بة سةةدان ثيَ شةمةرطةى شةؤِر شةطَيِرء قارةماني وةك شةةهيد فوئاد‬
‫مسةتةفا سةولَتانىء شةةهيد مو ةساى شةَيخ الا ةسلامء ةشةهيد عةتاى حاجى ئةمين بةطء‬
‫ضةاوةي شةيَخ ئي سةلاميان تَيدا هةلَكةوت‪ .‬لة سةالآنى ضةلء ثةنجاكاندا ذمارةيةكى زؤر‬
‫لةة كوردى رؤذ ةهةلآتى كورد سة تةان بؤ ةكاركردن وةك دروَي نةة ةئة هةاتن بؤ ثيَنجويَنء‬

‫شارةزوور ياخود لة بةغدا كارى بؤياخيان ئةكرد‪.‬‬

‫‪76‬‬

‫ِراسثاردةكةى سةرهةنطى سوثا‬

‫ئةو كاتةي كة لة بةردة ِرة شةة بووين‪ ،‬سةةرهةنطى سةوثا لة مةريوان ( سةةرهةنط‬
‫ئةةمين موكرى) ةناردبووى بةة دواى ئةا ةغاي بةةردة ِرة شةة (حةاجى حةةمةة ةعةلى بةةط)‪،‬‬
‫كؤمةةلََيةك ثر سةيةارى دةربةارةى ئَيمةة ليَ كردبوو‪ .‬دواى ئةةوةى حةاجى حةةمةة عةةلى بةةط‬
‫ِرا سةتييةكانى وةك خؤى ثآ دةلََيت‪ ،‬سةةرهةنط ئةمين موكري ثيَى دةَلَيت كة دةبَيت‬
‫ب ضةينةةوة بؤ ةناو خةاكى عَيراق يةاخود لةة طونةدى مو سةك كةة ةئةكةةوَيتةة ِرؤذ ةهةلآى‬

‫مةريوانء سةربازطةيةكى ليَوة نزيك بوو دابنيشين ياخود كاريان لةطةلَدا بكةين‪.‬‬
‫كاتيَك حاجى حةمة عةلى بةط داواكارييةكانى سةةرهةنطى ثآ ِراطةياندين‪ ،‬زؤرمان‬
‫ثآ ناخؤش بوو‪ .‬ئَيمةش ضةووين بؤ مةريوان بؤ لاى حاجى ئةحمةدى طوَيزةكويَرة كة‬
‫ثياويَكى دةولَةمةندء نا سةراوى مةريوان بوو‪ ،‬ئا شةناى باوكى كاك عةبدوَللآى حاجى‬
‫محةمةدى قوربانى بوو‪ ،‬داوامان ليَ كرد بةلَكو لةطةلأ سةةرهةنط موكرى ق سةة بكاتء‬
‫هةةولَيَك مةان بؤ ةبدات كةة هةةر لةة بةةردة ِرة شةة ةَيني ةنةوة‪ .‬ةئةويش هةةر هةة ةمان ئةةو‬
‫داوا ةكارييةانةةى ةكة سةةر ةهةنط بةة حةاجى حةةمةة عةةلى بةةطى وتبوو‪ ،‬بؤ ةبا سةكردينء‬

‫ثَيوتين كة ئيشيان لةطةلَدا بكةين‪.‬‬
‫ئَيمةش لة حاجى ئةحمةدمان ثرسى‪ :‬كارى ضييان لةطةلَدا بكةين؟‬
‫وتى‪ :‬سةةرهةنط ئةلَآ‪ ،‬ئيَوة خةلَكى خؤتان هةية لة ثيَنجويَن‪ ،‬هةوالأء زانيارى كؤ‬

‫بكةنةوةء ثيَى ِرابطةيةنن‪.‬‬
‫و تؤ ئةزانى ئةوة ماناى ضييةء ر كارَيكة؟ ئةوة سيخورِيية‪.‬‬

‫وتى‪ :‬بؤضى‪ ،‬خراثة؟‬
‫و ‪ :‬هيس كاكة‪ ،‬تؤش هةر ئةوندةي ليَ ئةزانيت!‬
‫ئَيمة زؤر بيَزاربووين‪ ،‬بةرةو بةردةِرة شةة طةِراينةوةء بِريارماندا ضةةند ِرؤذيَكي تر‬
‫ةَينينةوة بةلَكو بارودؤخ طؤرِانيَكي بةسةردا بَيت‪.‬‬

‫‪77‬‬

‫طةرِانةوة بؤ ث َينجويَن‬

‫بةهؤى ضةةند دؤ سةتء برادةريَكةوة هةوالَمان ثَيطةي شةت كة حاجى محةمةدى‬
‫قوربانىء حاجى ئةحمةى ضةاي ضةى ضةوون بؤ سةليَمانىء دة سةتطيريش نةكراون‪.‬‬
‫هةةروة ةها ضةةنةد برادةريَكى وةك عةة ةبدولِرةحمةاني ميرزا قةادرء عةةلى ةحاجى ئةةمينء‬
‫ئةةحمةةد طرانجةانء ةحاجى حةة سةةنى غولآم يةةكى (‪ )25‬دينةاريةان داوة بةة مفةةوةز ةيَكء‬
‫دة سةتطير نةكراون‪ ،‬تةنانةت عةبدولِرةحمان ميرزا قادر بؤ كارى بازرطانى سةةردانى‬
‫بةغداي شةى كردووةء ليَ ةشيان نةثر سةيوةتةوة‪ .‬هةروةها شةَيخ نة سةرة كة خاَلى‬
‫خَيزانةة ةكانى عةةبةدوَللآى ةحاجى محةةمةةدى قوربةانىء جةةلالى مةةحمودى فةةقةآ رةحيم‬
‫بوو‪ ،‬بةة حةاجى محةةمةةدى قوربةانىء مةةحمودى فةةقةآ ِرةحيمى وتبوو كةة ةبا جةةلالء‬

‫عةبدوَللآ بطةرَِينةوة بؤ ثيَنجوَينء ِرذيَم هةقي نيية بةسةريانةوة‪.‬‬
‫ماوةى دوو مانط بوو كة لة ئا سةناواء بايةوةء بةردةرة شةة مابووينةوة‪ ،‬ئةندامانى‬
‫ليذنةى ناو ضةة هةريةكةمان لةلايةك بووين‪ .‬بؤ ئةوةى ِريَكخ ةستنى ثيَنجويَن بة تةواوى‬
‫ثةةكى نةة ةكةويةَتء ئةة ةندا ةمانى ليةذنةةى ةناو ضةة لةة بةاردؤخيَكى طونجةاودا بطةةرِيَ ةنةوة بؤ‬
‫ثيَنجويَنء درَيةذة بةة خةة ةباتى نهَينيى ةناو شةار ةبدةن‪ ،‬لقى ضةوار بؤ ةماوةيةةكى كةاتى‬
‫ئي ةشوكارةكانى رِيَكخ سةتنى ثيَنجوَينيان بة محةمةدى وة سةتا سةديق(‪ )13‬سةثاردبوو‪.‬‬
‫نامةيةكم بؤ محةمةدى وة سةتا سةديق ناردء داوام ل َي كرد كة دةربارةى بارودؤخى‬
‫ثيَنجويَنء ئةة ةندا ةمانى ِريَكخ سةتنء هةةلَوَي سةتى ِرذَيم بةةرامبةةر ةئةو كةة سةانةةى لةة‬
‫طونةدةكةانى دةورو ةبةرى ثَينجويَن خؤ ةيان حةة شةار داوة ئةاطةادارم ب ةكا ةتةوة‪ .‬محةةمةةدى‬
‫وة سةتا سةديق لة وةلآمدا بؤى نوو سةيبووم كة بارودؤخى ثيَنجوَين ئارامةء باوةرِى‬
‫وابوو طةةر ب طةةرَِيي نةةوة دة سةتطير ةناكرَيين‪ ،‬ئَي مةةش وةك ةهةموو ةئةو برادةرا نةةى تر‬

‫ئةتوانين بطةرِيَينةوة سةر ذيانى ئاسايي خؤمان‪.‬‬

‫(‪ )13‬محةمةدى وة سةتا سةديق طةنجيَكى تيَكؤ ةشةرو ِرؤ شةنبيرو ضةالاكي خةَلكي ثيَنجوَين بوو‪.‬‬
‫ليَثر سةراوَيكى ضةالاكى يةةكَيتي قوتةاب ةيان بوو‪ ،‬خويَ ةندكةارى زانكؤ بوو لةة بةة ةغدا‪ .‬دواي كودةتةاى‬
‫بةع سةيةكان لة ‪ 1963‬لة بةغدا دة سةتطيركراو لة ذيَر ئة شةكةنجةدا ةشةهيديان كردء دواتريش ثار ضةة‬

‫ثارضةيان كرد‪.‬‬

‫‪78‬‬

‫دواي نامةكةي محةمةدى وة سةتا سةديقء ئةو هةوالآنةي كة رِؤذانة سةةبارةت بة‬
‫ئازاديى هاتوضةؤكردنى هاوِرَيكانم بةدة ةستم ئةطةي ةشتن‪ ،‬طةِرانةوةء درَيذةدان بة خةبا‬

‫بةة طون ةجاو ئةةزاني‪ .‬زؤرجةاريش بةة خؤمم ةئةوت "خؤ ِرذيَم ةئةوةنةدة طيةَلء ب ةيَدة سةةلآت‬
‫نييةة كةة ةبةهؤى سةيخوِرة ةكانيةةوة زانيةاري دةر ةبارةى ضةؤنيةةتي طرتنى مةةركةةزى‬
‫ثيَنجويَنء نةاوي ئةةو كةة ةسا ةنةى ةكة بةة شةدارييةان تَيةدا كردووة كؤ نةةكردبيَ ةتةوة‪ .‬ةلةو‬
‫ةماوةيةةدا كةة ةهةولَى طرتنى مةةركةةزةكةة ةمان ةئةدا‪ ،‬زؤر بةة ئةا شةكرا ئي شةوكةارم ةئةكرد‪،‬‬
‫ثيَموابوو قةةزاى ثيَنجوَينء هةةموو نةاو ضةة كةانى دةورو بةةرى ةئازاد ةئة كةةينء ئيتر‬
‫ثيَوي سةت ةناكةات بةة نهيَنى ةكارى سةيةا سةيي بكةةم‪ .‬هةةروةهةا حكومةةتةة نويَيةةكةةى‬
‫(عةةبةدولكةةريم ةقا سةم)م بةة لاواز ةئةزانىء ثَيم وانةةبوو بتوانَةيت بةةردةوام بيةَت لةة ةسةر‬

‫بةطذدا ضوونةوةى داواكارييةكانى طةلى كوردء شؤِرشى ئةيلول‪.‬‬
‫هةاوِريَ ةكانم ( ةجةلالي مةةحمود فةةقةآ ِرةحيمء عةة ةبدوَللآي بلكيةان) بةة ِرا سة ةثاردةكةةى‬
‫شةَيخ نةة ةسرة دلَخؤش بوونء ثيَ يةان وابوو ئيتر ِرذَيم ليَ مةان ةناثر سةيَ ةتةوة‪ .‬دواى‬
‫بيركردنةةوةيةةكي زؤر بِريةار ةما ةندا بطةةرَِيي ةنةوة‪ .‬مةاَلئةاوايي ةمان لةة عو ةمةرى عةةلى مةةحمودء‬
‫حاجى حةمة عةلى بةط كردء طةِراينةوة بؤ ثيَنجويَن‪ .‬سةةرلةبةياني رِؤذى دواتر ضةووم‬
‫بؤ لاى عةة بةدولِرة حمةانى ميرزا قةادر كةة ئةة نةدامى ل يةذ ةنةى نةاو ضةة بوو‪ ،‬داواي‬
‫رِوونكردنةوةم ليَكرد كة ضةؤن ِرذيَم دةسةتطيرى نةكردووةء ضةؤن هاتو ةضؤى سةليَمانىء‬
‫بةغدا ئةكات؟ بةلآم لة هةمان كاتدا‪ِ ،‬رذيَم ذمارةيةك خةلَكى ثيَنجوَيني دةستطيركردبوو‬

‫كة بة هيس شيَوةيةك نزيكى سياسةت نةكةوتبوون‪.‬‬
‫كاك عةبدولِرةحمان وتى‪ :‬برادةرانى ةشيوعى لةطةلأ مفةوةزيَكى ئةمن كة ةشيوعيية‬
‫ق سةةيان كردووةء ثيَيان وتووة كة هةر كة سةَيك بطةرَِيتةوة بؤ ثيَنجويَن‪ ،‬كَي شةةى بؤ‬
‫درو سةت نةةكةةنء ةيارمةةتي بةدةن كةة بطةةرِيَتةةوة بؤ سةةر ذيةانى ئةا سةايى خؤى‪.‬‬
‫مفةوةزةكةش بةلََينى ثَيداوون كة لة بةرامبةر وةرطرتنى (‪ )25‬دينار بؤ هةر كة سةَيك‪،‬‬
‫كارئا سةانى بؤ خةلَكى بكاتء نةيةلَيَت كَي شةةيان بؤ درو سةت ببيَتء دة سةتطير بكرَين‪،‬‬

‫تةنانةت ئةو كةسانةش كة خةلَكى ديارء ضالاكى ثارتين‪.‬‬
‫لة ِرا سةت ةيدا برادةرانى شةيوعى ثةيوةندييةان لةطةلأ حكومةتةكةي عةةبدولكةةريم‬
‫قاسمدا زؤر باش بوو‪ ،‬ثيَكةوة ولآتيان بةِريَوة ئةبرد‪ .‬بةهؤى خزمايةتىء برادةريةتيء‬

‫‪79‬‬

‫ثيَنجويَن ضةيَتييةوة ثَييان ناخؤش بوو كة خةلَكى ثيَنجويَن ئاوارةء سةةرطةردان بن‪.‬‬
‫لةهةمان كاتدا ثيَ شةيان باش بوو بارودؤخى ثيَنجوَين ئا سةايى ببيَتةوة‪ .‬ثا شةان ةضووم‬
‫بؤ لاى محةمةدى وة سةتا سةديق‪ ،‬سةةبارةت بةو بابةتة ق سةةم لةطةَلدا كرد‪ .‬ئةويش‬
‫ثيَيوابوو لةة بةةر ئةةوةى حكو مةةت ةئة ةيةو َةيت ةبارودؤخي ثيَنجوَين ئةارام ببيَ ةتةوة‪ ،‬ةئةوا‬
‫تووشةى ئازارء دة ةستطيركردن نابين‪ .‬هةروةها ثيَي باش بوو كة ثارة بدةين بة مفةوةزة‬
‫شةيوعييةةكةة ةتا وةك برادةرةكةانى تر بتوانين بةآ طر ةفت ةهاتو ضةؤ بكةةينء بةة نهيَني‬

‫بةردةوام بين لة خةباتء كاري حزبي‪.‬‬
‫لةة ةطةلأ ةكاك جةةلالء كةاك عةةبةدوَللآ يةةك ةمان طرتةةوةء لةةطةةلأ م ةفةوةزةكةةدا ق سةةمةان‬
‫كرد‪ ،‬ثيَمان وت كة ئيَمة ئاوارة بووينء ئَي سةتاش طةرِاوينةتةوة‪ ،‬هةروةها يةكى (‪)25‬‬
‫دينارمان داية كة بؤ ئةو سةردةمة ثارةيةكي زؤر بوو‪ .‬مفةوةزةكة وتى‪ :‬خةمتان نةبَيت‬
‫لة ِراثؤرتةكةمدا ئةنوو سةم كة ئيَوةش وةكو خةلَكاني تر‪ ،‬ئاوارة بوونء سةةرقالَى كارو‬

‫كةسابةتنء طةِراونةتةوة بؤ ثيَنجوَين‪.‬‬
‫دواي ضةةند رِؤذَيك دوكانى زةِرةنطةرييةكةم كردةوة‪ ،‬شةانبة شةانى دوكانداريش‬
‫لةطةلأ محةمةدى وة سةتا سةديقء ضةةند برادةرَيكدا سةةرطةرمى ئي شةوكارى ِريَكخ سةتن‬
‫بووم‪ .‬رِؤذَيك محةمدى وةستا سديق وتى‪ :‬ئةوا ماوةى سيَ هةفتةية ِرذَيم كارى نةبووة‬

‫بةسةرتانةوة‪ ،‬ئيتر ثَيم وانيية ليَتان بثرسنةوةء كَيشةتان بؤ دروست بكةن‪.‬‬

‫‪80‬‬

‫ِراوةستاوةكان لة ِراستةوة‪ :‬ضوارةم كةس شةهيد محةمةدي وةستا سديق ثيَنجويَني‬

‫‪81‬‬

‫ثيلاني دةستطيركردن‬

‫دواي ماوةيةك منء (‪ )7‬كة سةى تر كة بريتي بوون لة (عةبدولِرةحمان ميرزا قادر‪،‬‬
‫حةمة سةاَلح وة سةتا برايم‪ ،‬حاجى فة ولَلآ سةؤفى ِرة سةول‪ ،‬قادرى حاجى فة ولَلآ‪،‬‬
‫حاجي ح ةسَين غولآم‪ ،‬خةليفة ميرزا حةسةةن‪ ،‬ئةحمةد طرانجان) لة لايةن ئةو مفةوةزةى‬
‫كة ثارةمان ثَيدابوو ئاطادار كراينةوة كة بؤ كارى ثيَوي سةت ب ضةين بؤ لاى‪ .‬ثيَم وابوو‬
‫مفةةوةزةكةة داواى ثةارةمةان ل َي ةئةكةاتء تةازة ةئةيكةات بةة ثي شةةء هةةموو مةانط ةيَك دةمى‬
‫ضةةور ب كةةين تةا بتوانين لةة ثيَنجويَ نةدا دابني شةينء دة ةستطير نةةكريَين‪ .‬لةة ةطةلأ‬
‫عةةبةدولِرةح ةماني ميرزا ةقادردا ثَيكةةوة ضةووين بؤ لاى مفةةوةزة ةكةء لَي ةمان ثر سةى كة‬

‫كارى ضي ثيَمانة؟‬
‫وتى‪ :‬ثؤلي سةى ةسليَمانى داواتان ئةكاتء ئةبَيت ةسبةى بةيانى بيَن بؤ ئَيرة‪،‬‬

‫هةمووتان ثَيكةوة بضن بؤ سليَمانى‪.‬‬
‫وتمان‪ :‬بؤضي ثؤليسى سليَمانى داوامان ئةكات؟‬
‫وتى‪ :‬شتيَكى ئةوتؤ نيية‪ ،‬ضةند ثرسياريَكتان ليَ ئةكةنء ئةطةرَِينةوة‪.‬‬
‫مفةوةزةكة زؤر بة جدى قسةى ئةكردء قسةكانى بؤنى ئةوةيان ليَ نةئةهات داواى‬
‫ثارةمان ل َي بكات‪ .‬منيش بة با شةم نةزانى ب ضةمة لايةوةء بِرآ ثارة بخةمة دة سةتييةوة‪،‬‬
‫نةوةك طومانيَكى واى لا دروسةت بكةم كة ةشتيَك لة خؤمدا ةشك ئةبةمء نامةويَت بضةمة‬
‫بةردةم ثؤليسى سليَمانى‪ .‬مفةوةزةكةمان بةج َي هَيشتء لة ِريَطادا بة عةبدولِرةحماني‬
‫ميرزا ةقادرم وت‪ :‬ثَيم وا ةية ئةةمةة ثيلانةةء لةة سةليَمةانى دة سةتطير ةمان ةئةكةةن‪ ،‬بؤيةة وا‬
‫باشترة هةر ئةمشةو ثيَنجوَين بةجيَ بهيََلينء ِرابكةين‪.‬‬
‫كةاك عةة ةبدولِرةح ةمان وتى‪ :‬نةةخيَر ثيلان نييةة‪ ،‬ئةةطةةر نيةاز ةيان خراث بووايةة ئةةوا هةةر‬
‫لة ثيَنجويَن دةستطيريان ئةكردينء مفةوةزةكةش بةو شيَوةية ِريَزى ليَ نةئةطرتين‪.‬‬
‫دواجار برِيارماندا ِرؤذى دواتر ثَيكةوة برِؤين بؤ سةليَمانى‪ .‬هةمان رِؤذ بي سةتم كة‬
‫حةمةى سةةيد عةلى (نا سةراو بة معاون شةَيخ محةمةد) كة ئامر فةوجى هَيزى سةةيار‬
‫بوو‪ ،‬لةطةلأ هيَزةكةيدا هاتبوون بؤ ثيَنجويَن‪ .‬دواى نانواردنى ئيَوارة‪ ،‬لةطةلأ حةمدي‬
‫هاو ةسةرم سةةبارةت بة ضةوونم بؤ سةليَمانى ق سةةم كرد‪ ،‬لة ِرووخ سةاريدا هة سةتم بة‬
‫ترسء نيطةرانيء دوودلَي كرد‪ ،‬ئةترسا لة سليَمانى دةستطير بكرَيمء نةطةرِيَمةوة‪.‬‬

‫‪82‬‬

‫لة ِرا ةستيدا ناهةقي نةبوو‪ ،‬ضةونكة لة ماوةى ئةو سةآ سةالَةى كة خَيزانمان ثيَكةوة‬
‫نابوو بةهؤى كارى ةسيا سةي بةندةوة‪ ،‬ذياني هةر ناخؤ شةي بوو‪ .‬سةةرلةبةياني رِؤذى‬
‫دواتر هةر هة شةت داواكراوةكة لة سةةر جادةى نزيك مةركةزى ثيَنجوَين كؤبووينةوةء‬
‫ةضاوةِريَى فةرمانبةريَكى ثؤليس بووين كة ئةبواية تا ةسليَمانى لةطةلَمان بوواية‪ .‬ثاش‬
‫ضةةند سةاتَيك ثيكابَيك كة دوو ثؤلي سةى بآ ضةةكى تَيدابوو‪ ،‬يةكيَكيان شةؤفَير بوو‪،‬‬
‫ئةويتريان ضةةند زةرفيَكى كاغةزي بة دة سةتةوة بوو‪ ،‬لة بةردةمماندا ِراوة سةتاء وتيان‬

‫سةركةون بابرِؤين‪.‬‬
‫زؤر ةسةرم ةسورِما كة ئوتومبيَلى ثؤلي سةمان بؤ ئامادة كراوةء خؤي ةشيان ئةمانبةن‬
‫بؤ سةليَمانى‪ .‬زؤربةى برادةران سةوارى ثيكابةكة بوون‪ ،‬بؤ ئةوةى طومانى خؤدزينةوة‬
‫لاى ثؤلي ةسةكان دروسةت نةكةم‪ ،‬نةمتوانى بة عةبدولِرةحمان ميرزا قادر بلَيَم كة با ئيَمة‬
‫بةةم ثيكةابةة نةةرِؤينء خؤمةان بةة ئؤتؤمبيلي كر َي برِؤين‪ ،‬بؤيةة ب َي دةنط بوومء ئيَمةةش‬
‫سةوارى ثيكابةكة بووين‪ .‬لة ِريَطادا بيرم لة ضةارةنووسةى خؤمان ئةكردةوة‪ ،‬دةمو ةضاوء‬
‫جلوبةرطمان هةموو تؤزء خؤلَى رَِيطا بوو‪ ،‬زوو زوو سةةيرى حاجى فة وَللآى تةمةن‬
‫(‪ )80‬سةالَةء حاجى ح سةيَنى غولآمء حاجى خةليفةى ميرزا حة سةةن كة تةمةنيان‬
‫نزيكي (‪ )70‬سةالَ ئةةبوو ةئةكرد‪ ،‬ثرِ بةةدلأ بةةزةييم ثيَيةا ةندا ةئةهةا ةتةوة كةة ةبةو تةةمةةنةة‬
‫زؤرةوة لةبرى ئةوةى لة مالأء حالَى خؤيان دابني شةنء خزمةتيان بكريَت بةم شةيَوةية‬

‫لة بةرتيشكى خؤرء تؤزء خؤلَى رِيَطادا لة دواى ثيكاب سوار كراونء ئازار ئةدرَين‪.‬‬
‫بؤ ةنانواردن ةلة طو ةندى كؤزةرةقةةى سةةر رَي ةطا كؤنةةكةةى ثَينجويَن ‪ -‬سةلَي ةمانى‬
‫ثيكابةكة لاى دا‪ .‬لة كاتى دة ةستء دةمو ضةاو شةتندا لةطةلأ عةبدولِرةحماندا ق سةةم‬
‫كردء و ‪ :‬ئيَمة لة ةسليَمانى بآ هةلآمةت دةرنا ضةين‪ ،‬با ئةم هةلة لةدة ةست خؤمان‬
‫نةةدةين‪ ،‬ثؤلي سةة ةكان بةآ ةضةكن‪ ،‬هةةردووك ةيان قؤلَبةة سةت ةئةكةةينء لةةطةةلأ خؤ ةمان‬

‫ئةيانبةينء بةرةو ماوةت هةلَديَينء خؤمان رِزطار ئةكةين‪.‬‬
‫كاك عةبدولِرةحمان وتى‪ :‬بؤ هةَلبيَينء لة خؤمانى تَيك بدةين‪ ،‬ئَيمةش هيضمان لةو‬
‫شةةش ث ةياوةى تر ز ةياتر نييةة‪ .‬ةئةوثةةرِى ضةةنةد ثر سة ةياريَك ةيان ليَ كردينء ئيَوارة‬

‫ئةطةرَِيينةوة ناو مالأء منداَلى خؤمان‪.‬‬
‫و ‪ :‬منء تؤ جياوازين‪ ،‬ئيَمة ئةندامى ليذنةى ناوضةينء ديارء ناسراوين‪.‬‬

‫‪83‬‬

‫ةكاك عةة ةبدولِرةحمةان وتى‪ :‬تؤ بؤ ةئةوة ةندة ئةةم ةبانطكردنةةت بةة قور سةى طرتووة‪،‬‬
‫ئةطةر بيانطرتيناية ئةوا ئَي ةستا بة كةلةثضةةكراوى ئةيانناردين بؤ سةليَمانى نةوةك دوو‬

‫ثؤليسى بآ ضةكمان لةطةلَدا بنَيرن‪.‬‬
‫زؤر هةولَمدا‪ ،‬بةلآم نةمتوانى قةناعةتي ثيَ بكةم‪ ،‬منيش بة تةنيا دوو ثؤلي ةسم ثآ‬
‫قؤَلبة سةت نةئةكراء لةو طوندة ب ضةووكة ةشدا نةمئةتوانى خؤم حة شةار بدةم‪ .‬دواى‬
‫نانواردن بة دوودلَييةوة سةوارى ثيكابةكة بووم‪ .‬ثاش ماوةيةك طةي ةشتينة سليَمانىء‬
‫لةناو حةو شةةى سةةرادا دايانبةزاندينء ناويان تؤمار كردين‪ .‬لة ذووريَكى ناو سةةراي‬
‫سةليَماني دايانناينء وتيان ضةاوةرِوان بن ئينجا دةرطاى ذوورةكةيان كليل دا‪ .‬ثاش‬
‫ةماوةيةةك فةةرمةانبةةريَكى ئةةمن كةة ةناوى ئةةحةة شةةن بوو‪ ،‬كورد بوو‪ ،‬هةات بؤلامةانء‬
‫ق سةةى لةطةَلدا كردينء وتي "لةبةر ئةوةى بة دلَى حكومةت ئي شةوكارم نةكردووةء‬
‫يارمةتيى خةلَكيم داوة‪ ،‬لةم ِرؤذانةى ثيَ شةوودا لة دةربةنديخانةوة طوا سةتميانةوة بؤ‬
‫ئَيرة‪ ،‬من ت َي نةا طةةم بؤ ئيَوة بةة ثيَى خؤ ةتان ةهاتوون بؤ ئَيرة كةة ب ةتانطرن‪ ،‬ثيَم واني ةية‬
‫ئازادتان بكةن"‪ .‬ق سةةكانى ئةحة شةةن كارى تيَكردمء زؤر ثة شةيمان بووم لةوةى كة‬
‫شةةوى ثَي ةشتر ثيَنجوَينم بةجآ نةهَيشةتبوو بؤ ئةوةى ثةيوةندى بة برادةرانى ةشاخةوة‬
‫بكةم‪ .‬برادةرانى تر طاَلتةيان بة قسةكانى ئةحة شةن ئةهاتء ئةيانوت "خؤ ئةو هيضى‬

‫بةدةست نييةء هةر لة خؤيةوة قسة ئةكات"‪.‬‬
‫يةة ةكةم شةةوي ةناو ةبةنةديخةانةة‪ ،‬ديمةةنَةيك زؤر ةكارى تَيكردم‪ ،‬ئةةويش ئةةوة بوو ةكة‬
‫حاجى فة وَللآى تةمةن (‪ )80‬ةسا َل تةندرو سةتي زؤر خراث بوو‪ ،‬توو شةى سةك ضةوون‬
‫ببوو‪ .‬لةة كونيَكى ب ضةووكى دةر ةطاى ذوورة كةة مةانةةوة ةبانطى ثؤلي سةة ةكا ن ةمان كرد‪،‬‬

‫ثؤليسيَك هاتء بة تووِرةييةوة وتى‪ :‬بةم شةوة ضيتان ئةوَيت‪ ،‬بؤ ناخةون؟‬
‫ثيَمان وت كة حاجى فة ولَلآ ناساغةء ئةيةويَت بضَيت بؤ سةرئاو (توالَيت)‪.‬‬
‫ثؤلي ةسةكة وتى‪ :‬ناتوانم دةرطاى بؤ بكةمةوةء ضةوونة سةةرئاو لة شةةودا قةدةغةية‪،‬‬

‫تا بةيانى با دان بةخؤيدا بطرَيت‪.‬‬
‫ثيَمان وت كة حاجى فة وَللآ ثياويَكى تةمةن (‪ )80‬سةالَةء هيس نيازيَكى خراثى‬
‫نييةء ثيَوي سةتى بة يارمةتيية‪ .‬ثؤلي سةةكة هةر سةوور بوو لة سةةر ق سةةكانيء وتى‪:‬‬

‫ئةطةر حالَى زؤر خراثة با تةنةكةكة بةكار بهَينَيت‪.‬‬

‫‪84‬‬

‫لة ذوورةكة تةنةكةيةكى خالَى دانرابوو كة بؤ ميزكردن بةكار دةهات‪ .‬تةنطةتاوىء‬
‫ئازار‪ ،‬حاجى فة وَللآي نا ضةار كرد كة بةوثةرِى شةةرمء بيَزارييةوة‪ ،‬تةنةكةى ميزةكة‬
‫بةكار بهَينَيت‪ .‬حاجي فة وَللآ كورِةكانى ( ةساَلحء مةجيد)ى بة بةرثرسةيار دةزانى كة‬
‫توو شةى زيندانء ئةو ةساتة ناخؤ شةة بووة‪ ،‬هةربؤية ئةو شةةوة تا ِرؤذ بووةوة جنيَوي‬
‫بة كورِةكاني داء ئةيوت "ئةطةر ئةوان توخنى ةسيا سةةت نةكةوتناية‪ ،‬بؤ ضةى توو شةى‬

‫ئةم ِرؤذة ئةبووم كة سةرئاويشيان لـآ مةنع كردووم"‪.‬‬
‫دواى ئةةوةى ةماوةى دة ِرؤذ لةة بةة نةد ي ةخا نةةى سةةرا زي ةندانى كراين‪ ،‬ل ةيذ نةةى‬
‫ليَكؤَلينةوة كة ثيَك هاتبوو لة عومةرى مةحةى قازىء دوو نوَينةرى ئةمنى ةسليَمانى‪،‬‬
‫يةةك يةةك بةانطيةان كردين بؤ ليَكؤلَينةةوة‪ .‬سةةرةي منيش هةاتء برد ةيانم بؤ بةةردةم‬
‫ليذنةى ليَكؤلَينةوة‪ .‬دواى ئةوةي ثر سةياريان لة ناوى سةيانيم كرد‪ ،‬عومةرى مةحةى‬
‫قازى داواى ليَكردم كة بة قورئانيَك كة لة سةةر ميَزةكةى دانرابوو‪ ،‬سةوَيند بخؤمء بلََيم‬
‫"من ئةاطةادارى طرتنى مةةر ةكةزى ثيَنجوَين نةةبووم"‪ .‬و ‪ :‬من سةويَنةد ةناخؤم‪ ،‬بةةلآم ةبة‬

‫هيس شيَوةيةك ئاطادارى طرتنى مةركةزةكة نيم‪.‬‬
‫عومةرى مةحةى قازى بة دةنطيَكى بةرزء توورِةييةوة وتى‪ :‬ب َي دةنط بة‪ ،‬ثيَويست‬
‫ناكات لةوة زياتر درَيذةى ث َي بدةيت‪ ،‬ضونكة ‪ 25‬ثؤليس شاهيدن كة تؤش بةشداريت‬

‫كردووة لة طرتنى مةركةزةكةدا‪.‬‬
‫ثا شةان عومةري مةحةي قازي داواي لة ثؤلي ةسةكان كرد كة ةبةنةوة بؤ ذووري‬
‫بةةنةديخةانةة‪ .‬ثةاش نيوةِرؤى هةةمةان ِرؤذ هةةر هةة شةت كةة سةةكةة ةمان طوا سةتراينةةوة بؤ‬
‫بةنديخانةى سةةرةوة كة ئيَ سةتا كراوة بة باخ ضةةي دايك‪ .‬كاتَيك براين بؤ حةو شةةي‬
‫بةةنةد يخةانةة‪ ،‬ذ ةمارة يةةك زينةدانيى بةةرةو ثير مةان هةاتنء ةئةملاو ةئةولا ةيان مةار كردينء‬
‫بةخيَرهاتنيان كردين‪ ،‬زيندانيةكانيش بريتى بوون لةو ثؤلي ةسانةى كة لة كاتى طرتنى‬
‫مةركةزى ثيَنجوَيندا خؤيان دابوو بةدة سةتةوة‪ .‬جطة لة معاون كةمال شةَيخ غةريبء‬
‫شةَيخ كةريم‪ِ ،‬رذيَم هةموو ثؤلي سةةكاني مةركةزةكةي ثيَنجويَني دة سةتطيركردبوو‪ .‬لة‬
‫ناو دة سةتطيركراوةكاندا ئةو ثؤلي ةسانةي تيَدا بوو كة هةمان شةةو ِرايانكردبوء خؤيان‬

‫طةياندبووة لاى ِرذيَم‪ ،‬هةموويان لة بةنديخانةى سةرةوة زيندانى كرابوون‪.‬‬

‫‪85‬‬

‫عةريف حةسةةن كة بة لالة سةةن نا ةسرابوو‪ ،‬ثياويَكى شةارةزووريى قسةةخؤش بوو‪،‬‬
‫يةكَيك بوو لةو ثؤلي ةسانةى كة بةرطري دةكردء خؤى نةئةدا بةدة ةستةوةء هةمان شةةو‬
‫لة دة سةت ثيَ شةمةرطة ِرايكردبوو‪ ،‬لة شةانةدةرييةوة خؤى طةياندبووة لاى ِرذيَم‪ .‬لة‬
‫دوورةوة بةة دةنطيَكى بةةرز وتى‪ :‬ئةةوة خؤ لالؤيةة طيراوة‪ ،‬ةئةى ةماَلى وَيرانم‪ ،‬ةئةى قورِ‬
‫وةسةرم‪ ،‬جا خؤ ئيَمة هةموومان ناوى تؤمان داوة بة حكومةت‪ ،‬ئاخر لالؤ خوا بةرد بة‬

‫سةرتدا بباريَنآ تؤ بؤ ئَيمةء خؤشت وا مالَويَران كرد‪ ،‬دةسا ياخوا بةخيَر بيَيت‪.‬‬
‫بة ق ةسةكانى لالة سةةن هةموو دة سةتمان كرد بة ثيَكةنين‪ .‬دواتر ثؤلي سةةكان ثيَيان‬
‫و كة لة كاتى ليَكؤلَينةوة داوايان ل َي كراوة ناوى ئةو كة سةانة بَليَن كة بة شةدارييان‬
‫كردووة لةة طرتنى مةةر ةكةزةكةةدا‪ .‬ئةةوانيش ةناوى حةةمةة ِرة شةيةد ةخانء سةديقةةفةةنىء‬
‫بةندةيان داوة بة ِرذَيم‪ .‬لةبةر ئا ةستى تيَطةي ةشتنى ثؤلي ةسةكانء ئةو ذمارة زؤرةى كة لة‬
‫كاتى ليَكؤَلينةةوةدا ناوى من ةيان وتبوو‪ ،‬هيس طلةةييم ل َي نةكردنء ثةيوةنديم لةطةلَ ةياندا‬
‫تيَك نةدا‪ ،‬بةلآم سةرزةنشتى ئةو ثؤليسانةم كرد كة دواى ضةند ِرؤذَيك ثَيشمةرطايةتى‬
‫ثةيوةندييان بة ِرذيَم كردبووةءة‪ .‬ئةوانيش ئؤبالَى تة ةسليم بوونةوةيان كردة ئة سةتؤى‬
‫مام جةلالء ضةونكة بارةطاى بؤ دانةناون‪ .‬و ‪ :‬لةبةر خراثي بارودؤخي ناو ضةةكة‪ ،‬مام‬
‫جةةلال نةةيتواني بةارة ةطا ةتان بؤ داب ةنآ‪ ،‬دواتر برِ ةيارمةا ةندا ةكة ةبارةطةا ةتان بؤ دابنيَين‪ ،‬بةةلآم‬

‫ئيَوة ثشوو كورت بوونء زوو خؤتان طةياندةوة لاى حكومةت‪.‬‬
‫هةةمةان رِؤذ بةةهؤى ثؤلي سةيَ ةكةوة نةامةة ةيةكم بؤ ةمالَى ثوورم ( ةعا ةصمةة ةخان) ةكة ةلة‬
‫طةرِةكى ةسابوونكةران بوو نارد‪ .‬داواى دة ةستيَك نوَينء كؤمةَلَيك ثيَداويسةتيى رِؤذانةم‬
‫كردبوو‪ ،‬داوا شةم ليَ كربوون هةموو ئيَوارةيةك بة شةة خواردنى هة شةت كةسمان بؤ‬
‫بنَيرن‪ .‬ئيَوارةى هةة ةمان ِرؤذ ةمالَى ثوورم بةة ( كةاك ةقادر)ى ةهاو ةسةرى ِرةع ةنا ةخانى‬

‫ثوورزام‪ ،‬خواردنء هةموو ئةو ثيَداويستييانةى كة داوام كردبوون بؤيان ناردبووم‪.‬‬
‫بةنديخانةى سةرةوة زؤر قةرةباَلغ بوو‪ ،‬خةلَكيَكى زؤر بة تايبةتى ثؤليس دةستطير‬
‫كرابوون‪ .‬بة رِؤذ لةبةر نةبوونى سةَيبةر‪ ،‬لة حةو شةةى بةنديخانةدا بةندكراوةكان لة‬
‫ذوورةكانى بةنديخانة دائةني شةتن‪.‬ذوورةكانيش زؤر طةرم بوون‪ ،‬هيس ئامَيريَكى فَينك‬
‫كةةرةوةيةان تَةيدا نةةبوو‪ .‬زؤر بةة زةحمةةت جَي ةطاى داني شةتن ةئةبووةوة‪ ،‬بةةلآم بةة شةةو‬
‫با ةشتر بوو‪ ،‬ضةونكة ذمارةيةك لة بةندكراوةكان لة حةوشةةى بةنديخانةكة ئةنوو ةستن‪ .‬لة‬

‫‪86‬‬

‫ثؤلي سةة بةندكراوةكاني دؤ سةتء برادةرم‪ ،‬هةوالَى عةبدولى برامء حة سةةن كاكيم‬
‫ثر سةي‪ .‬ثيَيةان و كةة هةةردووكيةان لةة ةطةلأ ذ ةمارةيةةك خةةلَكي ثيَنجوَين وةك (حةةمةة‬
‫ةسالَحى ميرزا حةمة سةةعيد‪ ،‬جةمالى ميرزا حةمة سةةعيد‪ ،‬محةمةدى حاجى ئةحمةدى‬
‫خةةوخؤش‪ِ ،‬رةفيقى فةةقةآ مةةحمود‪ ،‬ئةةح ةمةدى فةةقةآ مةةحمود‪ ،‬عةةلى مةاتؤرِ‪ ،‬مةةحمودى‬
‫ناَلبةند‪ ،‬عارفى ِرة شةة دةمنة‪ ،‬حةمةى ِرة شةة بةحرىء مةحمودى ِرة شةة بةحرى) لة‬
‫بة شةى خوارةوةي بةنديخانة بةند كراون‪ .‬ئةوكاتة بةنديخانةى سةةرةوةى سةليَمانى لة‬
‫دوو بةش ثَيك هاتبوو‪ ،‬هةر بةشيَكيان لة حةوشةيةكء ضةند ذووريَكى طةورةء بضووك‬
‫ثيَك هاتبوو‪ ،‬بة شةى سةةرةوة لة بة شةى خوارةوة طةورة تر بوو‪ ،‬هةردوو بة شةةكة بة‬

‫تةنيشتى يةكةوة بوون‪.‬‬
‫منء عةبدولِرةحمانى ميرزا قادر زؤرمان ثيَخؤش بوو كة بطوَيزرَيينةوة بؤ بة شةى‬
‫خواروو بؤ لاى خزمء برادةرة كةانى خؤ ةمان‪ .‬ضةة نةد جةار يَةك داوا مةان لةة ثؤليسء‬
‫ةكاربةةدة سةتةانى بةةنةدي ةخانةة كرد ةكة ةةانطويَز ةنةوة بؤ بةة شةى خواروو‪ .‬هةةموو جةاريةَك‬
‫ثَييان ئةوتين "طوا ةستنةوة تةنها بةدة ةست بةرِيَوةبةري بةنديخانةيةء ئةويش داواى‬
‫ئةو بةندكراوانةى ِرةتكردؤتةوة كة داواى طوا ةستنةوةيان كردووة"‪ .‬دواتر ثيَمان باش‬
‫بوو كة جيَى خؤمان لة بة شةى سةةرةوة خؤش بكةةينء ضةيتر بير لة طوا ةستنةةوة‬
‫نةةكةةينةةوة‪ .‬دوو ذوورى زؤر ب ضةووك لةة ةحةو شةةكةةدا بوون‪ ،‬يةةكيَك ةيان تةةن ةها حةاجى‬
‫ئةحمةدى كةريم ئاغاى تَيدا بوو‪ .‬ثَي شةتر شةَيخ لةتيفي حةفيديش هةر لةو ذوورةدا‬
‫بةةنةد بووة‪ .‬ذوورة كةةى تر ةيان كؤ مةةَل ةيَك كةةلو ثةةلى بةآ كةةلَكى بةةنةديخةانةةى ت َيةدا بوو‪.‬‬
‫لةطةلأ (كةمالة شةةل) كة مفةءةز بوو لة بة شةى سةةرةوة‪ ،‬ق ةسةم كردء داوام لَيكرد‬
‫كةةلو ةثةلى ذوورةكةة بطويَزيَ ةتةوةء ذوورةكةةمةان ةبداتةآء دوانزة دينةارم وةك بةةخ شةيش‬
‫داية كة ئةو سةةردةمة موو ةضةى مانطانةى ثؤلي سةَيك بوو‪ .‬كةمالة شةةل ذوورةكةى بؤ‬
‫ضةؤلأ كردين‪ .‬دواى ئةوةى ثاكمان كردةوة‪ ،‬لةطةلأ ئةو حةوت كة سةةى تر كة ثَيكةوة‬
‫دة ةستطير كرابووين‪ ،‬ضةووينةة ةناو ذوورةكةة‪ ،‬ثَيمةان وابوو كةة دة سةت ةكةوتيَكى زؤر‬

‫طةورةمان بةدةست هَيناوة‪.‬‬
‫لة ذووريَكي بةنديخانةكة سةآ ثَي شةمةرطةى ثارتى كة يةكيَكيان ح سةَيني حاجي‬
‫وة سة تةا بوو بةة نةد كرابوون كةة لةة شةةِريَكى لاى قةةلآ ضةوالان بةة بري نةدارى‬

‫‪87‬‬

‫دة سةتطيركرابوونء (حةميد كاوانى)ش شةةهيد ببوو‪ .‬دةرطاى ذوورةكةيان بة قفةو‬
‫زنجير داخرابوو‪ .‬رِؤذى ضةةنةد ةجار ةَيك ثؤليس دةر ةطاى ذوورةكةة ةيان ةيان ةئةكردةوةء ةبة‬
‫كةلةث ضةةكراوى ئةبران بؤ سةةرئاو‪ .‬شةةوان لةبةر طةرما خةويان ليَنةئةكةوتء حاَليان‬
‫زؤر خراث بوو‪ .‬منء عةبدولِرةحماني ميرزا قادر رِؤذى ضةند جاريَك ئةضووين بؤلايانء‬
‫لةة ثةةن ةجةرةيةةكى ب ضةووكى دةر ةطاى ذوورةكةةيةانةةوة ق سةة ةمان لةةطةةلَيةا ةندا ةئةكردء‬
‫خواردنمةان بؤ ةئةبردن‪ ،‬هةةنةدآ جةاريش (كةة ةمالةة شةةلء عو ةمةرى ِرةئيس عورة ةفا) كةة‬
‫دؤ سةتى حزبى شةيوعى بوون‪ ،‬قفةء زنجيرى ذوورةكةيان بؤ ئةكردينةوةء ئة ةضووينة‬

‫لايان‪.‬‬
‫ئَيواران كة خؤر ئاوا ئةبوو ثؤلي سةة بةندكراوةكان لة حةو شةةكةدا كؤ ئةبوونةوةء‬
‫بؤ ثيَكةةنينء ةكات بةة سةةربردن بةة سةةر ةهاتى خؤ ةيانء ةهاوِريَ ةكان ةيان لةة ةكاتى طرتنى‬
‫مةةر ةكةزى ثيَنجويَنء ِراكردنى ذ مةارة ةيةك ةيانء ةكاتى ليَكؤلَي ةنةوة ةكان يةان ةئةطيَِرا يةةوة‪.‬‬
‫ةيةكَيةك ةلةو كةة سةا ةنةى كةة زؤر ةجار ق سةةكةانى خؤي كةة ةئةطيَِرا ةيةوة ح سةَين فةةرة‬
‫ثيَنجوَينى بوو كة نا سةرابوو بة (ح سةة كةرِ)‪ .‬ح سةيَن فةرة ثَيش ئةوةى ببَيت بة‬
‫ثؤليس‪ ،‬شةوانيَكى هةذارو ثياويَكى دلَثاكء ةسادةء بآ فرِوفيَة بوو‪ ،‬جووزةلةذةنيَكى‬
‫بةةتوانةا بوو‪ .‬لةة زؤر ةبةى زة ةماوةنةدى ثيَنجوَين جووزة ةلةى ل َي ةئةداء هةةلَثةةرِكيَى طةةرم‬
‫ئةكرد‪ .‬دواى دة سةتطيركردنى‪ ،‬لة كاتى ليَكؤَلينةوةدا لة سةةراى ةسليَمانى لَييان ثر سةي‬

‫بوو كة لة كاتى طرتنى مةركةزى ثيَنجوَيندا لة كويَ بووة‪.‬‬
‫لةة وةلآ ةمدا وتبووى‪" :‬وةَللآ قور ةبان ط ةيان من لةة ةناو مةةركةةزةكةةدا بوومء تةةقةةم لةة‬
‫كةس نةكردووةء خؤم تة ةسليمى ثَي شةمةرطة كردووةء ضةةكةكة ةشم تة ةسليم كردووة‪،‬‬
‫ثَي شةمةرطةش مةعا شةى دوو مانطيان ثيَدامء ثيَيان و كة لة ماَلى خؤم دابني ةشم‪،‬‬
‫كةس هةقى نيية بة سةةرمةوة"‪ .‬ثا شةان ئةو كاغةزةى كة سةديقةفةنى بؤ هةموو ئةو‬
‫ثؤلي سةانةى نوو ةسيبوو كة لة مالَى خؤيان دابني شةن‪ ،‬لة طيرفانيدا دةرئةهَينآء ئةَليَت‪:‬‬
‫"ئةة ةها قوربةان‪ ،‬وةرة ةقةى سةديقةةفةةنيم ثَييةةء ئيجةازةى ث ةَيداوم كةة لةة مةالَى خؤمةدا‬

‫دابنيشمء كةس هةقى نةبيَت بةسةرمةوة"‪.‬‬
‫ليَثر سةراوى ليذنةى ليَكؤلَينةوةش بة ق ةسةكانى ح سةَين فةرة زؤر هةلَدة ضةآء‬
‫بةتووِرةييةوة دةلَيَت "كابرا ئةوة تؤ ئةلََييت ضةى؟ كاغةزى سةديقةفةني ةضىء ئيجازةى‬

‫‪88‬‬

‫ضةىء مةعاشةى ضةى؟"‪ .‬ثاشةان كاغةزةكةى ليَ ئةسةةنن‪ ،‬كة ئةزانن ثياويَكى بيَ تاوانء‬
‫زؤر ةسادةيةة‪ ،‬لةةوة ز ةياتر ليَكؤلَينةةوةى لةةطةةَلةدا ةناكةةن‪ .‬ئةةطةةر رِؤذَةيك ح سةيَن فةةرة‬
‫جووزةلةةى ليَ نةةدايةة‪ ،‬زؤر بيَ ةئارام ةئةبوو‪ ،‬هةةربؤيةة لةة بةةنةدي ةخانةةش ثؤلي سةة ةكان‬
‫ةيارمةةتي ةيان دابوو جووزةلةةيةةكيةان بؤ ثةة ةيدا كردبوو‪ .‬ةهةموو ئيَوارةيةةك بؤ ةماوةى ةيةك‬
‫دوو كاتذميَر جووزةلةى ليَئةدا‪ ،‬هةموو بةندكراوةكانء ئةو ثؤليسانةى كة لة سةربانى‬
‫بةةنةدي ةخانةةكةة ةثا سةةوان بوون طوَييةان ليَ ةئةطرت‪ ،‬هةةنةد ةَيك جةاريش ةئةبوو بةة ةبةزمء‬
‫هةَلثةركيَي ذمارةيةك لة بةندكراوةكانء كاتيَكي خؤ شةيان ئةبردة سةةر‪ .‬لة سةالآنى‬
‫نةوةدةكاندا سةيروان جةمال (نا سةراو بة سةيروانى كة شةكؤلأ) ضةاوثيَكةوتنيَكى‬

‫تةلةفزيؤنيى لةطةَلدا ئةنجام دابوو‪.‬‬
‫لةةو ةماوةيةةدا ةكة ةلة بةةنةدي ةخانةةى سةليَ ةمانى بووم‪ ،‬ةنةمبينيء ةنةمبي سةت كةة هيس‬
‫كةسةَيك تووشةى لَيدانء ئةشةكةنجة بووبَيت‪ .‬هونةرمةندى ةشةهيد (قادر كابان) مؤلَةتى‬
‫لة بةرِيَوةبةري بةنديخانة وةرطرتبوو‪ ،‬هةفتةى جارَيك بة جانتايةكى ب ضةووكةوة ئةهات‬

‫بؤ بةنديخانةء كارى دةلاكي ئةكرد‪.‬‬

‫‪89‬‬

‫ثلانى هةلَهاتن لة بةنديخانة‬

‫دواى تيَثةةرِبوونى ةمانطء نيو ةَيك لةة بةةنةدي ةخانةة‪ِ ،‬رؤذيةَك (كةةمةالةة شةةلء عومةةرى‬
‫رةئيس عورةفا) قسةةيان لةطةلأ منء عةبدولِرةحمانى ميرزا قادر كردء وتيان‪ :‬عوسمان‬
‫عوزَيرىء(‪ )14‬جةة مةالى ميرزا حةة مةة سةةع يةد داوا يةان ليَكردووين كةة هةةردووك ةتان‬
‫بطويَزي ةنةوة بؤ لاى ئةةوان ثيَ ةيان خؤ شةة كةة ثَي ةكةوة بن‪ ،‬جةا ئةةطةةر ئيَوةش ةئةتةانةةو ةَيت‬

‫لةطةلأ ئةواندا بن‪ ،‬ئةوا ئَيمة ئةتوانين يارمةتيتان بدةينء بتانطويَزينةوة‪.‬‬
‫ئيَمةة تيَطةةي شةتين كةة هؤ ةكاريَكى طرنط لةة ةئارادايةةء برادةران قةةنةاعةةتيةان بةة كةةمةالةة‬
‫شةةلء عو ةمةرى رةئيس عورة فةا كردووة كةة بةآ ثر سةى بةةرِيَوة بةةري بةة نةد ي ةخا نةة‬
‫ةةانطوَيزنةةوة بؤ ةبة شةى خواروو‪ .‬هةةر ضةة ةندة زؤر ةمان ثيَ ةناخؤش بوو كةة ةئةو سةآ‬
‫ثيَشةمةرطة بريندارةء برادةرانى تر بةجَيبهيََلين‪ ،‬بةلآم بة ثيَوي ةستمان زانى ب ةضين بؤ لاى‬
‫برادةرانى بة شةى خواروو‪ ،‬بؤية ئَيمةش ِرازى بووين‪ .‬كاتَيك طوا ةستراينةوة بؤ بة شةي‬
‫خواروو‪ ،‬ةحاجى عةةبةدولء حةة سةةن كةاكىء عوسمةان عوزيَرىء جةة ةمالى ميرزا حةةمةة‬
‫سةةعيدء حةمة سةالَحى ميرزا حةمة سةةعيدء حاجى محةمةدى خةوخؤش هاتن بةرةو‬

‫ثيرمانء هاوخةمي خؤيان بؤ دةستطيركردنمان دةربرِي‪.‬‬
‫ثةاش ضةةنةد كةاتةذمَيريةَك كةة كةةس ةمان لةة دةوروث شةت نةةمةا‪ ،‬جةة ةمالى ميرزا حةة ةمة‬
‫سةةع يةدء عو س ةمان عوزيَري ةشاعير ثَي يةان وتين كةة ئةةوان ل ةيذ نةةى رِيَكخ سةتنى‬
‫بةةنةدي ةخانةة ةيان درو سةت كردووةء ثةةيوةنةدي ةيان بةة لقى ضةوارةءة هةةيةة‪ ،‬داوا ةيان ليَ‬
‫كردين كةة ئَي مةةش لةة طةةَل يةا ةندا كةار ب كةةينء ببي نةة ئةة نةدامى ل يةذ نةةى رِيَكخ سةتني‬
‫بةنديخانة‪ .‬ئيَمةش دة سةتخؤ شةيمان ل َي كردنء ئامادةيى خؤمان دةربرِى كة لة ناو‬
‫بةةنةديخةانةة شةدا درَةيذة بةة خةة ةباتء تيَكؤ شةان ةبدةين‪ ،‬هةةروة ةها وتيةان لةة كؤى (‪)25‬‬
‫ثؤلي سةى بةنديخانةكة‪ )13( ،‬ثؤلي ةسيان لةطةلأ ثارتى كار ئةكةن‪ .‬ثا شةان با سةي ثلانى‬

‫(‪ )14‬عوسمان عوزيَري ناوي تةواوي (عوسمان ئةحمةد رِؤسةتةم) بوو‪ ،‬تيَكؤشةرو نيشتمانثةروةرَيكي‬
‫رِووناكبير بوو‪ ،‬كؤمةَليَك بةرهةمي ةشيعرو نوو ةسيني بة ضةاث طةياندووة‪ ،‬لة سةةرةتاي ةشؤِر ةشي ئةيلول‬
‫هةوَلَيكي زؤري داوة بؤ ثَي شةخ سةتني ئيزطةي رِاديؤي شةؤِرش‪ .‬لة ةسالَي ‪ 1966‬بةهؤي بيرو باوةِري‬
‫جياواز لةطةلأ دةيان ني شةتمانثةروةري تر‪ ،‬لة لايةن بالَي بارزاني (ث‪.‬د‪.‬ك) دة سةتطيركرا‪ .‬سةةرةرِاي‬

‫هةوَلدانيَكي زؤر بؤ ئازادكرني‪ ،‬بة فةرماني بةرثرساني بالآي هةمان حزب بيَ سةروشويَن كرا‪.‬‬

‫‪90‬‬

‫هةلَهاتنمان لة بةنديخانة كردو وتيان‪ :‬لةطةلأ لقى ضةوار ثلاني هةَلهاتنمان دارِ شةتووة‪،‬‬
‫لة شةةويَكى دياركراودا لة كاتَيكدا كة ئةو ثؤلي سةانةى لةطةلأ ِريَكخ ةستنةكانمان كار‬
‫ئةكةن‪ ،‬ثا سةةوانى بةنديخانة ئةبن‪ ،‬دةرطاى بةنديخانةمان بؤ ئةكةنةوة‪ .‬دواي ئةوةي‬
‫بةرِيَوةبةري بةنديخانة ئةكوذين‪ ،‬لة جبةخانةى بةنديخانةكة هةركة سةةء ضةةكى خؤى‬
‫هةةَلبطريةَتء ضةةكةة ز ةيادة ةكانيش (ِرةفيقى فةةقةآ مةةحمودء عةةبةدولكةةريمي ةمار ) كةة‬
‫دوو كورِى ةئازاء بةةتوانةا بوون هةةلَ ةيانبطرن‪ .‬سةآ ثيَ شةمةةرطةة برينةدارةكةةش لةة ةطةلأ‬
‫خؤماندا ببةينء لةطةلأ ثؤلي ةسةكانى رِيَكخ سةتن برِؤين بؤ سةةدةكةى دارؤغا‪ ،‬لةوآ‬
‫لقَيك ثَي شةمةرطة ضةاوةرِيَمان ئةكات‪ .‬ثا شةان هةموو ثيَكةوة بةرةو نةخؤ شةخانةى‬
‫سةةر ةضنار برِؤين‪ .‬بة هاوكاري ضةةند ثؤلي سةَيكء فةرمانبةريَكى نةخؤ شةخانةكة كة‬
‫لةةطةةلأ ِريَكخ سةت ةندا كةار ةيان ةئةكرد‪ ،‬هةةموو دةرزىء دةرمةانى نةةخؤ شة ةخا ةنةكةة لةةطةةلأ‬

‫خؤماندا بةرةو ناوضة ئازادكراوةكانى شارباذَير ببةين‪.‬‬
‫ةبةط شةتى ثلا نةة كةة مةان ثةآ بةاش بوو‪ ،‬بةةلآم من لةة طةةلأ كو شةتنى بةةرِيَوة بةةري‬
‫بةةنةدي ةخانةةدا نةةبوومء نةاِرةزايى خؤمم دةربِرىء و ‪ :‬هةةموو بةةنةدكراوة ةكانى بةةنةدي ةخانةة‬
‫لةطةلأ ئيَمةدا نينء ئامادةى هةلَهاتن نين‪ ،‬ضةونكة زؤربةيان ضةاوةرِوانن بةمزووانة ئازاد‬
‫بكرَين‪ .‬ئةةطةةر ئيَمةة بةةرِيَوة ةبةري بةةنةديخةانةة بكوذين ئةةوا كيَ شةةيةةكى طةةورة بؤ ئةةوان‬

‫دروست ئةكةينء لةلايةن ِرذيَمةوة ئازار ئةدرَين‪.‬‬
‫ثيَ شةنيةازم كرد كةة بةةرِيَوةبةةري بةةنةديخةانةة لةة ذووريَ ةكدا ببةة سةتينةةوةء دةر ةطاى‬
‫لة سةةر دابخةين‪ .‬برادةران ثيَ شةنيازةكةميان بة باش زانىء ثة سةةنديان كرد‪ .‬وةك‬
‫ئةندامانى ليذنةى رِيَكخ سةتنى بةنديخانة لة خؤ ئامادةكردندا بووين بؤ هةلَهاتن‪ ،‬بةلآم‬
‫ضةاوةرِوانى لقى ضةوار بووين كة رِؤذء كاتى ثلانةكةمان بؤ ديارى بكات‪ .‬لةو ماوةيةدا‬
‫غةفورى برام هات بؤ بةنديخانةء سةةرداني كردين‪ .‬داوام لة غةفور كرد كة سةآ جووت‬
‫ثَيلآوى كةة ةتان (كةا ةلة) بؤم بنَير ةَيت‪ ،‬ضةونكةة ثَيلآوة ةكانى منء ةحاجى عةةبةدولء حةاجي‬
‫حة سةةن كاكى بة كةلَكى هةلَهاتنء شةاخ نةئةهات‪ .‬حاجى عةبدولى برام وتى‪ :‬ئةطةر‬

‫كالةت بؤ من ئةوَيت‪ ،‬من ثيَويستم ثيَى نييةء شتى وا لة ثآ ناكةم‪.‬‬
‫حاجى عةبدول هة ةستى كردبوو كة ثلاني هةلَهاتن لة ئاراداية‪ ،‬هة ةستمكرد كة ئةو‬
‫لةطةلأ هةلَهاتندا نةبوو‪ .‬ئيَوارةى هةمان ِرؤذ غةفورى برام سآ جووت كالةى بؤ ناردم‪.‬‬

‫‪91‬‬

‫عو س ةمانى ئةا مةة كةة ةئةويش زي ةنداني بوو سةةر هةةنطى(‪ )15‬بةة شةى خوارةوةى‬
‫بةنديخانة بوو‪ ،‬كوِريَكى ئازاء ضةاونةتر سةى (ث‪.‬د‪.‬ك) بوو‪ .‬زؤرجار بة فةرمانى ثارتى‬
‫ثياوخراثانى ئةكو ةشت‪ ،‬هةندآ جاريش خؤى سةةربةخؤ ثياوانى ِرذيَمى ئةكو ةشت‪.‬‬
‫عوسمانى ئامة زؤر رَِيزى ل َي ئةطرتينء طويَِرايةلَي ليذنةى رِيَكخ ةستنى بةنديخانة بوو‪.‬‬
‫لةة بةةنةدي ةخانةة ةشدا بةة نهَينى دة ةمان ضةةيةةكى لابوو‪ ،‬ثيَى نةة ةئةوتين ضةؤنء كةآ ئةةو‬
‫دةمان ضةةيةى بؤ هَيناوة‪ .‬عوسمانى ئامة وةك ئةندامى ثارتى دة ةستطير كرابوو‪ِ ،‬رذَيم‬
‫ئاطادار نةبوو كة ذمارةيةك لة ثياوخراثء سةيخورِةكانى بة دة سةتى عوسمانى ئامة‬
‫كوذراون‪ .‬بؤ نمونة لة ةسالَى ‪ 1961‬خولةى مةنيج كة داني ةشتووى طوندى ذاذلَة بوو‪،‬‬
‫بة ث ةشتيواني ِرذيَم دذايةتي شةؤِر ةشي ئةكردء ئازارى خةلَكى ناو ضةةكةى ئةدا‪ .‬مام‬
‫جةةلال فةةرمةان دةر ةئة ةكات كةة ةئةبَةيت خو ةلةى مةةنيج تةةمةآ بكريَةتء ضةيتر خةةلَكى ئةةو‬
‫ناوضةةية ئازار نةدات‪ .‬ةشةوَيك ضةةند ثَيشةمةرطةيةك بة سةةرثةر ةشتي عةبدولَلآ ث ةشدةرى‬
‫ئة ضةنة سةةر ماَلةكةى خولةي مةنيجء داواى خؤ بةدة سةتةوةدانى ل َي ئةكةن‪ ،‬خولةى‬
‫مةةنيجيش بةة تةة قةة وةلآمى ثَي ةش مةةر طةة كةان ةئةدا تةةوةء خؤى نةادات بةةدة سةتةةوة‪.‬‬
‫ثَي شةمةرطةكانيش بة نا ضةارى ئاطر بةر ئةدةنة ماَلةكةى بؤ ئةوةى نا ضةارى بكةن كة‬
‫خؤى بدات بةدة سةتةوة ياخود ب سةووتَيت‪ ،‬بةلآم خولةى مةنيج بة جلوبةرطى ذنانةوة‬
‫لةة ةطةلأ ذنء م ةندا ةلَة ةكانى لةة ةخانووةكةةى ئةة ضةَيتةة دةرةوةء بةة بري ةندارى لةة دة سةت‬
‫ثيَ شةمةةرطةة هةة ةلَد ةيَتء خؤى ةئةطةةينَيتةة ةماوةت‪ .‬لةة ةنةخؤ شةخةانةةى ةماوةت لةة ذيَر‬

‫ضاوديَري ثزيشكدا تيمار ئةكرَيتء هةِرةشةى تؤلَةسةندنةوة لة ثارتى ئةكات‪.‬‬
‫دواى ئةو رِووداوة عوسمانى ئامة بة برادةرانى ثيَ شةمةرطة ئةلََيت‪ :‬ئةطةر ئيَوة تيَر‬
‫هةنطوينم ب ةكةن‪ ،‬ئةوا خولةى مةنيج تان بؤ ةئةكوذم‪ .‬برادةرانيش بةَليَنى ةئةدةنآ ئةطةر‬
‫بيكوذ يَةت ئةةوانيش مةةر جةة ةكةى جَي بةةجيَ ئةة كةةن‪ .‬ثةا شةان خؤى ةئة طةة يةةنيَ ةتة‬
‫نةخؤ شةخانةو لة كاتَيكدا كة دكتؤر برينةكانى خولةى مةنيج تيمار ئةكات‪ ،‬عوسماني‬
‫ئةا مةة بةة دة ةمان ضةة خو لةةى مةةنيج ةئةكوذ َيةت‪ .‬ثيَش ئةةوةى هيَزى ثؤليس ب طةا تةة‬

‫نةخؤشخانة‪ ،‬عوسمان ئامة هةلَدَيتء خؤى ئةطةيةنيَتةوة لاى برادةرةكاني‪.‬‬

‫(‪ )15‬ئةو ةسةردةمة هةركة ةسيَك زؤر لة بةنديخانةدا ةاياتةوةء ئازاء بزَيو بوواية ئةكرا بة لَيثرسةراوى‬
‫زيندانيةكانى تر‪ ،‬ثَييان ئةوت سةرهةنط‪.‬‬

‫‪92‬‬

‫سفرةكةى حاجى دةرو َيش‬

‫لة بةشةى خوارةوةى بةنديخانةى سةليَمانى‪ ،‬حاجى دةروَيشةى بةقالأ ماوةيةكى زؤر‬
‫بوو بةة نةد كرابوو‪ .‬حةاجى دةرويَش ث يةاويَكى بةة تةة مةةنء دي نةدارء دة سةتكراوةء‬
‫دةولَةمةندى سةليَمانى بوو‪ .‬لة مةيداني سةةوزة فرؤ شةةكاندا دوكانى هةبوو‪ ،‬ئةويش‬
‫وةكو حاجى ئةحمةدي كةريم ئاغاء ضةةند كة سةيَكى تر‪ ،‬بآ هيس هؤيةك طويَ ِاو(‪)16‬‬
‫بةطرتى دابوو‪ .‬ئةوكاتة شةَيخ محةمةدي باخةكؤنى نةق شةبةندي لةطةلأ عومةري خةزان‬

‫هةلَة ةيي زيندان كرابوون‪.‬‬
‫حاجى دةرويَش زؤر حةزى ئةكرد ضةاكةء ثياوةتى لةطةلأ خةلَكيدا بكات‪ .‬بة ذنء‬
‫م ةندالةَةكةاني وتبوو كةة نيوةرِوانء ئَيواراني ةهةموو ِرؤذَيةك‪ ،‬خواردنيَكى زؤري بؤ بنَيرن‬
‫بؤ بةة نةد يخةا نةة‪ .‬هةةموو ذةميَكى نيوةِروانء ئَيواران‪ ،‬حةاجى دةرويَش ةسفرة يةةكى‬
‫طةورةى ِرادةخ ةستء (‪ )20 - 15‬كةس لة سةةر ةسفرةكةى نانيان ئةخوارد‪ .‬مةبة ةستى‬
‫حاجى دةروَيش لةو ةسفرة طةورةو خواردنة باشء زؤرةى لة سةةر داواى خؤى ِرؤذانة‬
‫بؤى ةئةهات‪ ،‬يارمةت ةيدانى ئةو بةندكراوانة بوو كة هةذار بوون ياخود خةلَكى دةرةوةى‬
‫ةشار بوونء خزمء كة سةوكاريَكى ئةوتؤيان نةبوو خواردنيان بؤ بهَينن بؤ بةنديخانة‪.‬‬
‫خواردنى بةنديخانةش زؤر خراث بوو‪ ،‬ئةطةر كةسَيك ناضار نةبوواية نةيدةخوارد‪ .‬ئةو‬
‫خواردنةى ِرؤذانة بؤ منء حاجي عةبدولى برامء ضةةند برادةريَكى تر دةهات‪ ،‬لة سةةر‬
‫سةفرةكةى حاجى دةرويَش دامان ئةناء هةموو ثيَكةوة خواردنى يةكترمان ئةخوارد‪.‬‬

‫(‪ )16‬طويَ ِاو ئةو ثياوة بوو كة هةمةوةندييةكان ناردبوويان بؤ كو شةتنى سةةلامى مةلا سةابير‪ ،‬دواى‬
‫دة سةتطيركردنى لةلايةن ثَي شةمةرطةوة بؤ ثةند طويَيان بِرى بوو‪ .‬بةلآم طوآ برِين تةمَيي نةكردبوو‪،‬‬
‫بةلَكو بة ثيَ ضةةوانةوة بة ث شةتيواني حكومةت بآ هؤ ئازارى خةَلكى ئةداء ِرقى لة هةر كة سةيَك بوواية‬
‫ئةيدا بةطرت‪ .‬بؤ كؤتايي هيَنان بة تاوانء خراثةكاري طويَ ِاو‪ ،‬ةشؤِرش برِياري كو ةشتني دةرئةكاتء‬
‫ئةو كارة بة (شَيخ عوسمان باراوي) ئةسثَيرن‪ِ .‬رؤذيَك طويَ ِاو لةطةلأ ضةند ثاسةوانَيكي لة مةياني بةر‬
‫بةلةديةكةي ةسليَماني ئةبيَت‪ ،‬بةلآم لةبةر قةرةباَلغي شةويَنةكة ثا ةسةوانةكاني ئاطايان لة طويَ ِاو‬
‫نابيَت‪ ،‬شةَيخ عوسمان باراوي بة دا سةَيكى تيذى ثينة ةضييةكان لة ضةاوتروكانيَكدا سةةرى ئةبرِىَء‬
‫كؤتايى بة خيانةتء خراثةكاري طوَي ِاو ئةهَينَيت‪ .‬شةَيخ عوسمان باراوي لة ‪ 2009‬كؤ ضةي دوايي‬

‫كرد‪.‬‬

‫‪93‬‬

‫تةامء ضة ةيَذى خواردنى حةاجى دةرويَشء برادةرانى تر‪ ،‬ةكةم ةَيك نةاِرة ةحةتىء ئةازارى‬
‫بةة نةد ي ةخا نةةي لةةبير ةئةبردي نةةوة‪ .‬هةةموو نيوةرِوانء ئيَواران ةيَك دواى ئةةوةى خواردن‬
‫لةسةةر سةفرةكة ئامادة ئةكراء ثيَش دة ةستكردن بة نانواردن‪ ،‬حاجى دةرويَش داواى‬
‫لةو كة سةانة ئةكرد كة لة سةةر سةفرةكةى نانيان ئةخوارد نويَذى لةطةَلدا بكةن‪ .‬شةيَخ‬
‫محةمةدي باخةكؤنى نةق ةشبةندي ثيَ شةنوَيذيى ئةكرد‪ .‬جةمالى ميرزا حةمة سةةعيد‬
‫نويةَذى نةة ةئةكرد‪ ،‬بةةلآم لةةبةةر ةخاترى خواردنةة زؤرء ضةةورةكةةى ةحاجى دةرويَش‪،‬‬
‫ةهةموو جةار ةَيك بةة ثيَكةةني ةنةوة ةئةيوت " ةبا ب ضةم دوو ركةاعةةت نويةَذ بؤ حةاجى دةروَيش‬
‫بكةم"‪ .‬ثا شةان ئة ضةوو لة ث ةشتى حاجى دةروَي شةةوة نويَذى ئةكرد‪ .‬كاك جةمال ئةم‬

‫قسةيةى هةموو نيوةرِوانء ئيَوارانيَك دووبارة ئةكردةوةء ئيَمةى ئةخستة ثيَكةنين‪.‬‬
‫ئةوكاتةي لة بةنديخانةي سةةرةوة بووم‪ ،‬مالَي ثورم (عاسمة خان) لة سةليَماني‬
‫ني شةتةةج َي بوون‪ ،‬رِؤذانةة لةة رَِي ةطاي مةالَي ِرةع ةنا ةخاني ثورزامء بةة ةقادري وة سةتةا‬
‫م سةتةفا‪ ،‬بة شةي هة شةت كةس خواردنيان بؤ ئةناردين‪ .‬لة بةنديخانةي خوارةوةش‬

‫خواردنيَكي زؤريان بؤ ئةناردين كة بةشى ضةند زيندانييةكي تريشي ئةكرد‪.‬‬

‫‪94‬‬

‫بةنديخانةي رومادي‬

‫هةندآ جار ضةةند ثؤلي سةيَك لةو ثؤلي سةانةى كة ثةيوةندييان بة رِيَكخ سةتنةوة‬
‫هةبوو‪ ،‬لة كاتى ثا سةةوانى لة سةةربانى بةنديخانةكة ق سةةيان لةطةلأ بةندكراوةكاندا‬
‫ةئةكردء بة بزةيةكةوة ةئةيانوت "ئةطةر خوا ثيَى خؤش ب ةَيت ئةوا بةم نزي ةكانة رِزطارتةان‬
‫ةئةب يةَت"‪ .‬زوو زوو ئةةم ق سةة يةة يةان ةئةو تةةوةء طو ةمانى بوونى ثلانيَكى نهَيني لاى‬
‫ذ مةارة يةةك زي ةنداني درو سةت كردبوو‪ ،‬ئةة مةةش مةةتر سةي ئةا شةكرابوونى ثلانى‬
‫هةلَهاتنةكةمانى لا درو سةت كردبووين‪ .‬هةربؤية ئيَمةش لقى ضةوارمان ئاطادار كردةوة‬
‫كة بة ثؤلي ةسةكانى ِريَكخ سةتن ِرابطةيةنن ضةيتر ق سةةى وا لةطةلأ زيندانيةكاندا نةكةنء‬

‫ثلانةكةمان لةبار نةبةن‪.‬‬
‫شةةويَك لةناكاو سةةرباني بةنديخانةكة بة ذمارةيةكى زؤرى هيَزى طةرِؤكء (القوة‬
‫السيي ) ةضةكى قورس طيرا‪ .‬ثر ةسيارمان لة هؤى هاتنى هَيزى طةرِؤك لة ثا سةةوانة‬
‫نويَيةةكةانى سةةر سةةر ةبانى بةةنةدي ةخانةةكةة كرد‪ ،‬بةةلآم بةة هيس شةيَوةيةةك وةلآم ةيان‬
‫نةداينةوة‪ .‬ئَيمةش‪ ،‬ئةندامانى ليذنةى ِريَكخسةتنى بةنديخانة‪ ،‬طةيشةتينة ئةو برِوايةى‬
‫ثلانى هةَلهاتنةكةمان ئا شةكرا بووة‪ ،‬ياخود طؤِرانيَك بة سةةر حكومةتدا رِووي داوة‪.‬‬
‫بةةرةبةة ةياني ِرؤذى دواتر كةة لةة ةخةو هةة سةتةاين‪ ،‬هَيزة طةةرِؤكةةكةةى ِرذَيم هةةر لةة جيَى‬
‫خؤي مابوو‪ .‬دواتر بةهؤى ثؤليسةيَكى بةنديخانةوة هةوالَى طوا ةستنةوةى ذمارةيةكمان‬
‫بؤ بةنديخانةيةكى ناديار ثيَطةي شةت‪ .‬هةموو ئةندامانى ليذنةى رِيَكخ سةتنى بةنديخانة‬
‫برِيةار ةما ةندا‪ ،‬طةةر ةناو ةمان بؤ طوا سةت ةنةوة خويَنةدرايةةوة‪ ،‬ئةةوا كةةس ةمان نةة ضةينء ةهةولأ‬
‫بةدةين بِر ةيارى طوا سةت ةنةوة ةمان هةةَلبوة شةَيني ةنةوةء هةةر لةة بةةنةدي ةخا ةنةى سةلَيمةانى‬

‫ةَينينةوة تا لة كاتيَكى طونجاودا هةلى هةَلهاتنمان بؤ دةِرةخسَيت‪.‬‬
‫دواى خواردنى نانء ضاى بةيانى‪ ،‬لةلايةن كاربةدةستانى بةنديخانةوة ناوى (‪)29‬‬
‫زي ةندانى كةة نةاوى منء عةة ةبدولِرة حمةاني ميرزا قةادري شةي ت َةيدا بوو خوَي نةدرا يةةوةء‬
‫داوامان ل َي كرا كة شةتومةكةكانمان كؤبكةينةوةء لة حةو ةشةى بةنديخانة كؤببينةوة‪.‬‬
‫منء كةاك عةةبةدولِرةحمةان بةةدةم داوا ةكةوة نةة ضةووين‪ ،‬بةةلآم ‪ 27‬زينةدانييةةكةةى تر لةة‬

‫حةوشةى بةنديخانة كؤبوونةوة‪.‬‬

‫‪95‬‬

‫ثاش ماوةيةكى كورت كةمالة شةةل هات بؤلامانء وتى‪ :‬داواتان ليَئةكةم ئيَوةش‬
‫خؤتان كؤبكةنةوةء ب ةضن بؤ لاى ئةو (‪ )27‬كة ةسةي تر‪ ،‬ضةونكة ئةطةر خؤتان نةرِؤن‪،‬‬

‫ئةوا بآ ِرَيزيتان بةرامبةر ئةكةنء بةِراكيَشان ئةتانبةنة دةرةوة‪.‬‬
‫عوس ةمان عوزيَرىء جةة ةمالى ميرزا حةةمةة سةةعيةديش وت ةيان‪ :‬ةكاك كةة ةمال ِرا سةت‬
‫ئةكات‪ ،‬وا با ةشترة ئيَوةش برِؤن‪ .‬دواجار ئيَمةش كؤلَمانداء خؤمان كؤكردةوة‪ ،‬ثا شةان‬
‫براين بؤ دةرةوةى بةنديخانة بؤ لاى ئةو ثيكابانةى بؤ طوا ةستنةوةمان ئامادةكرابوون‪.‬‬
‫لة هةمان كاتدا ثؤلي ةسةكان بة عوسمانى ئامةيان وتبوو كة وةك سةةرهةنطى بةنديخانة‬
‫خواحافيزيمان ل َي بكات‪ .‬كاتَيك عوسمانى ئامة لة دةرطاى حةو شةةى بةنديخانة هاتة‬
‫دةرةوةء يةكةم هةنطاوى بةرةو لاي ئيَمة نا‪ ،‬ضةةند ثؤلي ةسيَك ثةلاماريان داء هةردوو‬
‫دة سةتيان كةلةث ضةة كردء سةوارى يةكيَك لة ثيكابةكانيان كرد‪ .‬ئةوة ثيلانَيك بوو بؤ‬
‫كةلةث ضةةكردنء طوا ةستنةوةي بؤ بةنديخانةيةكى تر‪ ،‬ضةونكة ثؤلي سةةكانى بةنديخانة‬
‫ئةيانزانى كة عوسماني ئامة بة ئا سةانى خؤي نادات بةدة سةتةوة‪ .‬ثا شةان دوو دوو‬
‫ثيَكةوة كةلةث ضةةيان كردين‪ .‬منء عةبدولِرةحماني ميرزا قادر ثيَكةوة كةلةث ضةة كراينء‬
‫سةوارى ثي ةكابى هيَزى طةةِرؤك ةيان كردينء بةةرةو كةةركوك براين‪ .‬ةكاتيَةك طةةي شةتينةة‬
‫كةركوك لة حةوشةى بةنديخانةى كةركوك دايانبةزاندينء تَيكةلَى زيندانيةكانى تريان‬
‫كردين كة ذمارةيان ئيَجطار زؤر بوو‪ ،‬بة زةحمةت جيَى داني شةتنمان دة سةت كةوت‪،‬‬
‫بارودؤدان زؤر خراث بوو‪ .‬بةنديخانةكة زؤر طةرمء ثيس بوو‪ ،‬بؤنى ميزء ثي سةايى‬

‫هةراسانى كردبووين‪.‬‬
‫سةةرلةبةياني ِرؤذى دواتر ناوى هةموو بةندكراوةكانى سةليَمانى خوَيندرايةوةء‬
‫داوا مةان ليَ كرا خؤ مةان ئةا مةادة ب كةةين بؤ طوا سةت ةنةوة‪ .‬هةةر ضةة نةدة نةة مةان ةئةزانى‬
‫ةضارةنووسمان ةضى ئةبيَت و بؤ كويَمان دةطوَيزنةوة‪ ،‬بةلآم هةر كة طويَمان لة و شةةي‬
‫طوا سةتنةوة بوو‪ ،‬هةموو طة ةشاينةوة‪ ،‬ضةونكة ئةوةى لةو كاتةدا بةلاى ئيَمةوة طرنط‬
‫بوو تةنها رِزطاربوونمان بوو لة ثي سةىء بؤطةني بةنديخانةى كةركوك‪ .‬لةبةرئةوةي كة‬

‫ثةيوةندي نَيوان منء كاك عةبدولِرةحمان بةهيَز بوو‪ ،‬ثيَمان خؤش بوو ثيَكةوة بين‪.‬‬
‫هةر كاتيَك ثَييان ئةوتين ئامادةبن بؤ طوا سةتنةوة‪ ،‬خَيرا هةردووكمان لة تةني ةشتى‬
‫يةكةوة ِرائةوة سةتاين بؤ ئةوةى ثيَكةوة بين لة يةكترى دانةبرِيَين‪ .‬ثا ةشان هةموومان‬

‫‪96‬‬

‫دوو دوو ثَيكةوة كةلةثضة كراينء طواستراينةوة بؤ ءيَستطةى شةفةندةفةرى كةركوك‪،‬‬
‫لةويَ شةةوة بة شةةمةندةفةر كة فارطؤنيَك بؤ ئَيمة تةرخان كرابوو طوا ةستراينةوة بؤ‬
‫بةغدا‪ .‬لةناو شةةمةندةفةرةكةدا بة ئازادى لةطةلأ يةكتريدا ق سةةمان ئةكردء ثؤلي سةة‬
‫عةةرةبةة ةكان رِيَطر نةةبوون‪ .‬عةةبةدولِرةح ةماني ميرزا قةادر ةبة دةنكةة شة ةقارتةةيةةك هةةولَى‬
‫كردنةوةى كةلةث ضةةكةى دة سةتماني ئةدا‪ ،‬منيش خةيالَم لاى حاجى عةبدولى برامء‬
‫حاجي حةسةن كاكى بوء‪ ،‬ضونكة ئةوان بة طرتنى من ئةبوواية ئازاد بكراناية‪ .‬دةنطى‬
‫عةبدولِرةحماني ميرزا قادر دالَغةى ث ةضرِانمء وتى‪ :‬تةما ةشاكة‪ ،‬كةلةث ضةةكةم كردةوة‪ .‬بة‬
‫بينينى كةلةثضةكة بة كراوةيى زؤر سةرم سورِما‪ ،‬ضونكة لةو باوةِرةدا نةبووم بتوانيَت‬
‫بة دةنكة شةقارتةيةك كةلةث ضةةكة بكاتةوة‪ .‬ضةةند جارَيك كةلةث ةضةكةى دائةخ سةتةوةء‬

‫ئةيكردةوة‪ ،‬تا تةواو شارةزاى كردنةوةى بوو‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةطةر لة وي سةتطةي شةةمةندةفةرى كةركوك كةلةث ضةةكةمانت بكردايةتةوة‪،‬‬

‫لةوانة بوو سوودمان ل َي وةربطرتاية‪ ،‬ضونكة لةوآ بوارى هةلَهاتن زؤر طونجاو بوو‪.‬‬
‫دواى ضةةند كاتذمَيرَيك طةي ةشتينة وي ةستطةي شةةمةندةفةرى بةغداء لةويَشةةوة بة‬
‫ثيكاب طوا سةتراينةوة بؤ بةنديخانةى بةغدا‪ ،‬كة بةنديخانةيةكى زؤر ثيسء طةرم بوو‪.‬‬
‫بةةهؤى طةةرمةاء بر سةييةةتىء ةكةم خةةوى‪ ،‬ةبارى تةةنةدرو سةتيى ضةةنةد زينةداني ةيةكى‬
‫ةهاورَِي ةمان بةة ةتاي ةبةتى ئةةوانةةى بةةتةةمةةن بوون زؤر خراث بوو‪ .‬نةة ةمان ةئةزانى ئةايةا لةة‬

‫بةنديخانةى بةغدا ئةمانهيََلنةوة ياخود ئةمانطوَيزنةوة بؤ بةنديخانةيةكى تر‪.‬‬
‫سةةرلةبةيانى ِرؤذى دواتر دي سةان ناومان خوَيندرايةوةء داوامان ليَ كرا خؤمان‬
‫ئامادة بكةين بؤ طوا سةتنةوة‪ .‬هةموو ثيَكةوة دوو دوو كةلةث ضةة كراينةوةء سةواري‬
‫ئوتومبيَليان كردين‪ .‬لة ثؤلي ةسةكانمان ثر سةى كة بؤ كويَمان ئةطويَزنةوة‪ ،‬ئةوانيش‬
‫هةروةك ثؤليسةكانى سليَمانىء كةركوك وتيان نازانين‪ .‬ثاش ضةند كاتذميَريَك خؤمان‬
‫لةة بيةا ةبانيَ ةكدا بينييةةوة‪ .‬دواى برِينى دة ةيان كيلؤمةةترى تر لةة شةارَةيك دا ةيانبةةزانةدينء‬

‫نةمانزانى كوَيية تا ثؤليسةكان وتيان كة ئَيرة (رومادى)ية‪.‬‬
‫دواى ئةوةى براين بؤ حةو شةةى بةنديخانةى رومادى‪ ،‬ثؤلي ةسةكان وتيان‪ :‬ئَيرة‬
‫جيَطاتانةء جيَى خؤتان خؤش بكةن‪ .‬ثاش ضةةند خولةكيَك‪ ،‬كؤمةَلَيك زيندانيي وةك‬
‫(ئةحمةد ةشَيخ تاهير نةق ةشبةندى‪ ،‬برايم ميرانيء خةسةرةو تؤفيق) بةرةوثيرمان هاتنء‬

‫‪97‬‬

‫بةخيَرهاتنيان كردين‪ .‬ئةحمةد شةَيخ تاهير كوِريَكى باشء ضةالاكء ني شةتمانثةروةر‬
‫بوو‪ ،‬ثيَش دة ةستطيركردنى خوَينةد ةكارى زانكؤ بوو لةة بةة ةغدا‪ ،‬بةة ةياننةامةةيةةكى ةثارتى‬
‫ديموكراتى كورد ةستانى ثيَ طيرابوو‪ ،‬بةيانةكة بةبؤنةى شةةهيدبوونى حةميد كاوانىء‬
‫بة ديل طرتنى ح سةَينى حاجى وة سةتاء دوو ثيَ شةمةرطةكةى تر بلآو كرابووةوة‪ .‬دوو‬
‫سةالأ لةة سةةرى حوكم درا بوو‪ .‬هةةروةهةا بةةهؤى ئةةوةى كةة لةة كةاتى ليَكؤَلينةةوةدا‪،‬‬
‫زللةيةكى لة ئةف سةةرى ليَكؤَلينةوة دابوو‪ ،‬ضةونكة ئةف سةةرةكة جنيَوي بة مةلا م ةستةفا‬
‫بارزانى دابوو‪ ،‬بؤية سةالََيكء سةآ مانطي تر لة حوكمةكةي زياد كرابوو‪ .‬برايم ميراني‬
‫خةلَكى خانةقين بوو‪ ،‬دةرضووى زانكؤ بوو‪ ،‬كورِيَكى باشء بةرِيَز بوو‪ ،‬لةطةلأ (ث‪.‬د‪.‬ك)‬

‫كارى ئةكرد‪.‬‬
‫خةة سةرةو تؤفيقيش كورِيَكى بةا شةى ةشيوعى بوو‪ .‬هةةردووك يةان بةةهؤي‬
‫بةة شةداريكردنيةان لةة ميهرة ةجانيَكى كوردي ةلة ولآتى فينلةة ةندا‪ ،‬دة سةتطير كرابوونء‬
‫ةسزاى نؤ مانط زيندانييان بة سةةردا درابوو‪ .‬هةروةها كؤمةَليَك زينداني تر كة لة سةةر‬
‫كارى سةيا سةيء رِيَكخ سةتنء هةلَوَي سةتى ني شةتمانثةروةرى طيرابوون‪ ،‬طوا ةسترانةوة بؤ‬
‫بةنديخانةكةي ئيَمة‪ .‬ئةوانةى لةيادم ماون ئةمانة بوون ( سةةنان وةردينة كة خةلَكى‬
‫عةةين ةكاوةى هةةوليَر بوء‪ ،‬شةةو ةكةتى مةةلا‪ ،‬وة سة ةتا ِرةفيق‪ ،‬وة سة ةتا جةةلالى دةلاك‪،‬‬
‫هونةرمةند ئةحمةد خةليل كة كورديَكي شةيوعى بوو‪ ،‬مامؤ ةستا مةحمود حةمة سةالَح‬
‫هةَلة ةيى‪ ،‬حةمة نورى هةَلة ةيى‪ ،‬وةسةتا عابيد هةورامى‪ ،‬محةمةد كاتب كة كاتبى‬
‫ناوةندى بوو‪ِ ،‬رة شةاد عةقراويى براى موقةدةم عةزيز عةقراويى‪ ،‬وة سةتا عةبدوَللآى‬

‫ضايضى خةلَكى ضةمضةمالأ بوو‪ ،‬حةمة خةلَة )‪.‬‬
‫ثا شةان دابةش كراين بة سةةر ذوورةكانى بةنديخانةدا‪ .‬من بةر هؤلَى ذمارة هة شةت‬
‫كةةو ‪ ،‬كؤمةةلَيةَك خةةلَكى عةةرةبي ليَ بوو كةة لةة ةسةر كو شةتنء دزىء دة ةس ةتدريةَذى‬
‫ةناموسء بةةدرِةو شةتى زي ةندانى كرابوون‪ .‬بةة تيَكةةَلبوونم لةة ةطةلأ ةئةو ث ةياوخرا ةثانةة زؤر‬
‫دَلتةنط بووم‪ .‬برادةرانى ثارتىء شةيوعى وةك (ئةحمةدى شةَيخ تايةر نةق شةبةندىء‬
‫برايم ميرانيء خةة سةرةو تؤفيق) دوو هؤلَ يةان كردبوو بةة يةةك‪ ،‬بؤ ئةةوةى ةهةموو‬
‫برادةرانى شةيوعىء ثةارتى ثَي ةكةوة بنء تيَكةةلَى ث ةياوخراثةانى بةةنةديخةانةة ةنةكرَين‪.‬‬

‫خؤشبةختانة لاى خؤيان جيَى ئيَمةشيان كردةوةء يارمةتي زؤريان داين‪.‬‬

‫‪98‬‬

‫سةةرةرِاى جياوازيى بيروباوةرِى حزبىء نةتةوايةتى‪ ،‬برادةرانى شةيوعىء ثارتى‬
‫لةة بةةنةدي ةخانةة زؤر ِر ةَيكء تةةبةا بووين‪ .‬جطةة لةة ئيَمةة هةةموو بةةنةدكراوةكةانى تر حوكم‬
‫درابوون‪ .‬ئيَمةش كة دادطايى نةكرابووين سةةرمان سةورِمابوو كة ضةؤن تيَكةلَى حوكم‬

‫دراوةكان كراوين‪.‬‬
‫ئةحمةدى ةشَيخ تايةرء برايم ميراني بة نهيَنى لةناو بةنديخانةدا سةةرثةر شةتى‬
‫رِيَكخ ةستنى ثارتييان ئةكرد‪ .‬ثاش ماوةيةك لقى (‪)5‬ى ثارتى نوو ةسراويَكيان بؤ ناردن‬
‫كةة منء عةة ةبدولِرةحمةان ميرزا قةادر ئةةنةدامى ل ةيذ ةنةى ةناو ضةةى ثيَنجوَينينء ةئةتوانين‬

‫لةطةَلياندا كار بكةين‪ .‬ئةوانيش داوايان ليَكردين كة يةكيَكمان خؤمان هةلَبذيَرين‪.‬‬
‫بؤ درو ةستكردنى ليذنةى ريَكخسةتنى بةنديخانة ئةبواية لة (‪ )3‬ئةندام ثيَك بهاتاية‪.‬‬
‫لةة ةطةلأ ةكاك عةة بةدولِرة حمةان ق سةةم كردو داوام ليَكرد كةة خؤي هةةلَ بةذيَر َيةت‪ ،‬ةبةلآم‬
‫عةةبةدولِرة ح ةمان وتى كةة ةمانةدووةء ثيَوي سةتي بةة ث شةووة‪ ،‬داواى ليَكردم من خؤم‬
‫هةةلَبةذَيرم‪ ،‬منيش ئةةوةم بةة ةئةركيَكى ني ةشت ةماني ئةةزانى‪ ،‬بؤيةة وةك ئةةنةدامى ليةذنةةى‬
‫ِريَكخ سةتنى بةنديخانة دة سةت بةكار بووم‪ .‬لة لايةن لقى ثَينجةوة مانطانة بة نهَينى‬
‫بِري ضةل دينارمان بةدة سةت ئةطةي شةت‪ ،‬ئَيمةش دابةوان ئةكرد بة سةةر زيندانيية‬

‫هةذارة كوردةكاندا‪ .‬ذمارةيةكيشيان كة زؤر هةذار بوون‪ ،‬جلوبةرطمان بؤ ئةكِرين‪.‬‬

‫‪99‬‬

‫لالؤ‪ ،‬بةنديخانةي رومادي (‪)1962‬‬

‫‪100‬‬


Click to View FlipBook Version