The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by soranlalo2021, 2021-03-30 17:14:54

Birawari bo FlipBook-pdf

Birawari bo FlipBook-pdf

‫ثَيشةمةرطةي ئازاي (ي‪.‬ن‪.‬ك) ةشةهيد بوون‪ .‬دواي ئةوةي ماوةيةك بةسةةر رِووداوةكاني‬
‫مةَلبةندي يةك تَيثةِري بوو‪ ،‬جةبار فةرمان لةطةلأ دليَري سةيد مةجيدء موحسين عةلي‬
‫ئةكبةر بؤ ضةارة ةسةري بارطرذيء كَيشةةكاني مةَلبةند هاتن بؤ بةرى قةرةداغ‪ .‬كاتيَك بؤ‬
‫بةخيَرهاتنيان ضووم بؤ لايان‪ ،‬بة تةنيا لةطةلأ كاك جةبار قسةم كردو و ‪ :‬بارودؤخةكة‬
‫زؤر بةاش بووة‪ ،‬لةة مةةودوا هيس رِوو ةنادات‪ ،‬بةا ئيتر لَيرةدا كؤ ةتايى بةة ةبارطرذي ب َةيت‪،‬‬
‫تكاية برِوا بة ق سةةي هةموو كة سةَيك مةكةن‪ ،‬ضةونكة كيَ ةشةكان طةورةتر ئةبنء زياتر‬

‫ئالَؤزى ئةكةن‪.‬‬
‫بؤ ئةوةى ترشء خويَي ثيَوة نةكريَتء بارودؤخةكة تيَكنةةدريَت‪ ،‬هةر ضةى رِووى‬
‫دابوو وةك خؤى بؤ كاك جةبارم طَيِرايةوة‪ .‬دواتر ئا سةؤى شةَيخ نورى هات بؤلامانء‬

‫ئةويش هاتة ناو باسةكةوة‪ .‬كاك جةبار وتى‪ :‬هةرضى تؤ ثيَت باشة من وا ئةكةم‪.‬‬
‫وةك دواتر جةة ةبار فةةرمةان بؤي طيَِرامةةوة‪ ،‬هةةر ئةةو رِؤذة كةاك جةةبةار برو سةكةةى‬
‫كردبوو بؤ سةةركردايةتيء نوو سةيبوي "ئةو كيَ شةانةى بةرى قةرةداغء ئاَلؤزييةكانى‬
‫مةَلبةندى يةك لالؤ‪ ،‬ةضارة سةةرى بؤ دؤزيونةتةوةء بارودؤخةكةى هيَور كردووةتةوة‪،‬‬

‫بؤئةوةي كَيشةكان ئاَلؤزتر نةبن ثيَويست ناكات كةسي تر بؤ ئَيرة بنيَرن"‪.‬‬
‫شةةءَيك دءاى ئةءةى قسةةم لةطةلأ جةبار فةرمان كردبوو‪ ،‬ضةةند كةسةيَك ةضووبوون‬
‫بؤ لاى كاك جةبار‪ ،‬لة سةةر رِءءداءةكان ق سةةيان بؤ كردبوء‪ ،‬بة كاك جةباريان وتبوو‬
‫كة بنَيرَيت بة دءاى شةَيخ عةلي تا لة دادطاي مةَلبةند لَيثر ةسينةوةي لةطةَلدا بكريَت‪.‬‬
‫ِرؤذي دواتر مةلا بةختيارء برادةراني ئالآي ةشؤِر ةشم لة ةسيَوسةَينان بينيء ءتيان‪ :‬فريا‬
‫نةكةوتين ب ةضين بؤ بةخيَرهاتنى كاك جةبارو برادةران تا ثيَكةوة لةسةةر كيَ ةشةكان ق ةسة‬
‫بكةين‪ ،‬بة نامةى مةلَبةند داواى شَيخ عةلى ئةكةنء ثَيشمةرطةيان ناردووة كة بيبةن بؤ‬
‫مةَلبةند‪ ،‬خؤ هةموو كيَ ةشةكان كؤتاييان ضةارة سةةركراونء بارطرذي لة نَيوانماندا‬

‫نةماوة‪ ،‬ئيتر ئةوان بؤ وا ئةكةن؟‬
‫ثا شةان ئةو برادةرانة برِيارياندا كة نامةيةكي ِرةخنةو طلةيي بنوو ةسن بؤ جةبار‬
‫فةرمان‪ .‬و ‪ :‬باشة ئةو نامةية بنَيرن‪ ،‬بةلآم تكا ئةكةم ئةوةندة بهيََلنةوة كة بةشى ئةوة‬
‫بكات دواتر رِووبةرِووى يةك ببنةوةء ثيَكةوة دابني ةشنء ِرووتان بَيت ثيَكةوة ق ةسة‬

‫‪551‬‬

‫بكةن‪ .‬با نووسةينةكانتان زؤر رِةقء توندوتيذ نةبَيت‪ .‬بِرواتان بيَت لةسةةر ئةو رِووداوو‬
‫كيَ شةانةةي ئةةم دواييةة زؤر ق سةةم لةةطةةلأ كةاك جةةبةار كردووة‪ ،‬برو سةكةة شةي بؤ‬
‫سةةركردايةتي كردووة كة كيَ ةشةكان ضةارةسةةر كراوة‪ ،‬بةلآم نازانم ئَي ةستا بؤ وا طؤِراوة؟‬

‫ثَيم واية بة شيَوةيةكي تر قسةيان بؤ كردووةء هةوالَي ناِراستيان ثيَ ِراطةياندووة‪.‬‬
‫هةةر ةئةو ِرؤذة ةمةلا بةةختيةارء بةةكرى ةحاجى سةةفةةرء شةَيخ ةعةلى نةامةةيةةكي‬
‫هاوبة شةيان نوو سةى بؤ جةبار فةرمان‪ .‬لة بة شةيَكي نامةكةدا نوو سةيبوويان "ئيَمة‬
‫بةنياز بووين بَيين بؤ بةخيَرهاتنتانء لةوآ ثيَكةوة دابني شةينء ق ةسة بكةين‪ ،‬بةلآم بة‬

‫طةيشتنت بؤ مةَلبةند داواى شَيخ عةلي ئةكةيت"‪.‬‬
‫بؤ دَلنيايي نامةكةيان داية دة سةت من‪ .‬منيش ضةووم بؤ مةَلبةندء نامةكةم دا بة‬

‫كاك جةبارء و ‪ :‬بؤضى داواى شَيخ عةلىء ثَيشمةرطةكاني ترت كردووة؟‬
‫كاك جةبار وتى‪ :‬بؤ ليَثر ةسينةوة داوام كردوون‪ ،‬بةلآم وا ديارة شةَيخ عةلي ةشتيَكي‬

‫خراثي كردووة بؤية نايةت؟‬
‫و ‪ :‬ةبةم شةيَوةيةة داواى مةة ةكةء ثَي شةمةةرطةة مةةنَيرة كةة لةةطةةلأ خؤ ةيان بيهَينن بؤ‬
‫مةلَبةند‪ ،‬ئةوة ئيهانةية‪ .‬برِوات بيَت ثيَش ئةوةي ثَي شةمةرطة بة دوايدا بنَيريت‪ ،‬خؤي‬
‫بةهيوا بوو بَيت بؤ لاتان‪ .‬برام خؤ من ثيَ شةتر ثيَموتيت با ئةم مة سةةلةية طةورة نةبيَت‪،‬‬
‫ئاطادارم كرديت كة بة ق سةةى هةموو كة سةَيك نةكةيت‪ِ .‬رةنطة هةوالَي ناِرا ةستت ثيَ‬
‫بلََين‪ ،‬دواجار بؤمان ضةارة سةةر ناكرَيت‪ ،‬ئةطةري ئةوة هةية كة شةتى طةورةتر رِوو‬
‫بدات‪ .‬ئيَ سةتا تؤ بةرثر سةى مةَلبةنديت‪ ،‬ئةطةر ئةم شةةِرة لَيرةو لة ةسنوورةكةى تؤ رِوو‬
‫بدات‪ ،‬نةك هةر مةلَبةند بةلَكو كؤمةلَةو هةموو يةكيَتى ني شةتمانيء طةلى كورد زةرةء‬

‫زيانى ليَ ئةكةوَيت‪.‬‬
‫ئةةو ةجارةش جةة ةبار فةةر ةمان لةة سةةر ق سةة ةكانى من وازى هيَ ةناو ئيتر ةجاريَكى تر‬
‫نةينارد بة شةوَين شةَيخ عةليء هيس ثيَشةمةرطةيةكي تردا‪ .‬نامةيةكى بؤ مةلا بةختيارء‬
‫كاك بةكر نوو سةي‪ .‬لة بة شةيَكي نامةكةيدا نوو سةيبووي "ثيَوي سةت ناكات ةشَيخ عةلى‬
‫بَيت بؤ مةَلبةند‪ ،‬بةلآم ئةبيَت ب ضةَيت بؤ سةةركردايةتى‪ ،‬بةلَكو لةوآ وةك جارى ثيَ شةوو‬

‫خةلآتى بكةن‪ ،‬ئةوةيان من هةقم نيية بةسةريةوة"‪.‬‬

‫‪552‬‬

‫طةِرامةوة بؤ لاى مةلا بةختيارو برادةران لة ةسيَوسةَينان‪ ،‬كاتَيك شةَيخ عةلى نامةكةى‬
‫خويَنةدةوة زؤر تووِرة بوو‪ .‬مةلا بةخت ةيار هيَمنى كردةوةء وتى‪ :‬شةَيخ عةلى واز بيَنة‪،‬‬
‫با شةتر واية خؤت برِؤيت بؤ سةةركردايةتي‪ِ ،‬رةنطة لةوآ ضةارة سةةرى ئةو مة سةةلانة‬

‫باشتر بكريَت تا لة مةَلبةند‪.‬‬
‫شةَيخ عةلى كةمَيك ب َي دةنط بوو‪ ،‬دواجار وتى‪ :‬با شةة ئة ضةم‪ ،‬بةلآم ئةتر سةم لة رِيَطا‬

‫ةطرن ياخود تووشى شتيَكم بكةن‪.‬‬
‫و ‪ :‬ةشَيخ عةلى‪ ،‬ئةطةر ثيَت با شةة من ثَي شةمةرطةكانى خؤمت لةطةلأ ئةنَيرم يان‬

‫خؤم لةطةلَت دَيم‪.‬‬
‫وتى‪ :‬لالؤ‪ ،‬ئةم توانجة ضيية‪ ،‬ئاخر خةلآتى ضيم ئةكةن؟‬
‫دواتر شَيخ عةلى قةناعةتي كردء رِؤذاني دواتر رِؤيشت بؤ سةركردايةتي‪.‬‬
‫لة كاتي ئةو كيَ شةانةدا شةةهيد شةَيخ ح سةيَنة سةوور(‪ )115‬لة ماَلى بةكرى حاجي‬
‫سةةفةر بوو‪ ،‬جةبار فةرمان داواى ضةةكةكةى ليَ ئةكرد‪ .‬ةشةهيد شةَيخ ح سةيَن ئةيووت‬
‫"ئاخر بؤ ئةبَيت من ضةةكم ث َي نةبيَت؟"‪ .‬سةةبارةت بة ضةةكةكةي شةَيخ ح سةَين لةطةلأ‬
‫كاك جةبار قسةم كردو داوام ليَكرد كرد كة ضةكةكةي ل َي نةسةنَيت‪.‬‬
‫كةاك جةةبةار وتى‪ :‬ةكاكةة ئةة ةمانةة ئيلتيزاميةان نةةبووة‪ ،‬لةة كةاتي شةةِرةكةاني كةةتوودا‬
‫باوةِريان بة شةةرِ نةبووةو سةةنطةريان ضةؤلأ كردووةء بة ق ةسةى منيان نةكردووة‪.‬‬
‫ئيَسةتاش هاتووة لَيرة داني ةشتووة‪ ،‬ئاخر ضةؤن ةضةكى ليَ ناسةةنم‪ ،‬كةي ثَيشةمةرطايةتي‬

‫وا دةكريَت؟‬
‫و ‪ :‬ضةةكى ل ـةآ مة ةسةنةء وازى ل ـةآ بيَنة‪ ،‬با ئَيمة هةولأ بدةين كة بارودؤخةكة‬

‫كةمَيك ئارام بكةينةوة‪.‬‬

‫(‪ )115‬شةةهيد شةَيخ ح سةَين ثيَ شةمةرطةيةكي ئازاء رِةو ةشت بةرز بوو‪ .‬لة كؤتايي بةهاري ‪ 1983‬لة‬
‫كارة ةساتةكةي طوندي قرطةي نزيكي ةسليَماني كة بة دة سةتي جا شةةكاني ئةو ةسنوورة ‪ 17‬ثيَ ةشمةرطة‬
‫شةةهيد بوون‪ ،‬ئةويش بة سةةختي بريندار بوو‪ .‬دواي ضةةند ِرؤذيَك خؤ شةاردنةوة لة ناء ثووشء‬
‫ثةلآ شةدا زؤر بة زةحمةتء قارةمانانة خؤي طةياندةوة ناو ضةة ئازادكراوةكاني شةارباذيَرِ‪ .‬لة ةساَلي‬
‫‪ 1997‬لة شةةِري ناوخؤدا بة فرِؤكة جةنطييةكاني توركيا لةطةلأ ثؤليَك ثيَ شةمةركةي تري (ي‪.‬ن‪.‬ك)‬

‫شةهيد بوو‪.‬‬

‫‪553‬‬

‫كاك جةبار زؤر ِريَزي ليَ ئةطر ‪ ،‬هةر ضةييةكم ثيَ بووتاية نةي ئةوت نةخيَر‪ ،‬زؤر‬
‫بة رِيَزةوة وتي‪ :‬باشة لالؤ طيان بة قسةت ئةكةم‪.‬‬

‫ِرؤذي دواتر ةشَيخ حسةَينم بينيء و ‪ :‬ةضةكةكة بؤ خؤتء لةمةودواش كةس هةقي‬
‫نابَيت بة سةرتةوة‪.‬‬

‫ةلةو ةماوةيةةدا برِيةار ءابوو كةة كؤبوونةةوةى ةئةنجومةةنى مةةلَبةةنةد بكرَةيت‪ِ ،‬رؤذ ةيَك‬
‫سةةردانيَكى برادةرانى ئالآى شةؤرِشةم كردو ثيَموتن‪ :‬كؤبوونةوةى ئةنجومةنى مةَلبةند‬
‫ئةكريَت‪ ،‬ئيَوةش ضةيتان هةية ثَيم بيَليَن با لة كؤبوونةوةكةدا طفتوطؤي لة سةةر بكةين‪.‬‬

‫وتيان‪ :‬ئيَمة هيس ئيشيَكمان بةو كؤبوونةوةية نييةء هيس كَيشةيةكيشمان نيية‪.‬‬
‫ةئةو برادةرا نةة كؤ مةةَل يةَك خةةلَكى لوءت بةةرزء مةةغرور دةور يةان دابوون كةة نةة يةان‬
‫ةئةهيَ شةت ثيَكبيَن‪ ،‬لةةو ِرؤذ ةطارة سةةختةةدا نةةمةدةزانيء ت َي نةة ةئةطةةي شةتم كةة ئةةو‬
‫برادةرانة بة ضةييةوة ئةنازنء بؤ ضةى وايان ئةكرد؟ ئةو برادةرانةى ئالآى شةؤِرش‬
‫هةرطيز دانى خَيريان بة كة ةسدا نةئةناء بِروايان بة هيس كة ةسَيك نةبوو جطة لة خؤيان‪،‬‬
‫تةنها ِراء بؤ ضةوونى خؤيان لا ثة سةةندء باش بوو‪ .‬بارودؤخي ط ةشتي ناو ضةةكة لةبار‬
‫نةةبوو‪ ،‬لةة لا يةة ةكةوة ِرذيَمي عَيراق طو شةاريَكى زؤرى هيَ نةابوو بؤ سةةر ةناو ضةة‬
‫رِزطاركراوةكانى ذيَر دة سةةلآتى شةؤِرشء لة لايةكى تري شةةوة دوذمنانء ناحةزانى‬

‫يةكيَتي ضاوةرِوانى شةِريَكى ناوخؤو شكستى يةكَيتييان ئةكرد‪.‬‬
‫لةةو ةبارودؤخةة نةا سةكةةدا جةةبةار فةةر ةمان كؤبوونةةوةى ةئةنجومةةنى مةةَلبةةنةدى كردء‬
‫زؤربةى كادرةكانى كؤمةلَةء شةؤرِ شةطيَِران بة شةدارييان تَيدا كرد‪ .‬جةبار فةرمان لة‬
‫كؤبوونةةوةكةةدا ِرووى كردة هةةموو ةكادرة ةكانء وتى‪ :‬ئيَوة لةةمةةودوا ب ضةنةة ةناو كؤرِء‬
‫كؤمةلآنى خةَلكء لاى خةلَكي بلَيَن كة هةموو كيَشةةكان ضةارةسةةر كراون‪ ،‬ئةو ق ةسانةى‬
‫دةر ةبارةى طرذىء ةناكؤكى ةناو ةيةكَيتي بةاس ةئةكريَن هةةمووى ثرِو ةثاطةة ةندةيةة‪ ،‬بةا ئيتر‬
‫ق سةةى ترى لة سةةر نةكرَيتء لةوة طةورةتر نةكريَت‪ .‬ئيَمةش هةموو ثيَمان وابوو كة‬
‫ئيتر ق سةة لةة سةةر ِرابردوو نةةكةةين بؤ ئةةوةي كيَ شةة ةكان لةةوة زيةاتر طةةورة نةةبيَةت‪،‬‬
‫هةةروة ةها هةةموو بةة كردةوة لةة هةةولَى ئةةوةدا بين كةة بةارودؤخةةكةة ئةالَؤزتر نةةكةةين‪ .‬ةلة‬

‫كؤبوونةوةكةدا كاك جةبار وتي‪ :‬هؤكاري ئةم كَيشانة لةسةر سؤندةيةك بووة‪.‬‬

‫‪554‬‬

‫عةلى ةشامار هاتة ناو باسةةكةوة وتى‪ :‬من ثيَم وانيية ئةم كَي ةشانة لةسةةر سةؤندةيةك‬
‫بوو بَيت‪ ،‬بةلَكو سةرضاوةكةي ململانَييةكى سياسي طةورةية‪.‬‬

‫جةة ةبار فةةرمةان وتى‪ :‬نةةخيَر وا نييةةء ئَي سةتةاش هيس نةةبووةء لةةمةةودواش هيس‬
‫نابَيت‪ ،‬ئةو برادةرانة هةر هاوِرَيي ئيَمةنء برادةرى خؤ شةةوي سةتى هةموو لايةكمانن‪،‬‬
‫ئةو برادةرانةى تريش هةموويان برادةراني سةركردايةتي يةكَيتين‪ ،‬خؤ ئةوانة خةلَكى‬
‫نائاطاو ئا ةسايى نين‪ ،‬بةلَكو هةر هةموويان كة ةسى تيَكؤ شةةرو تَيطةي شةتوون‪ .‬خةمتان‬

‫نةبيَت‪ ،‬بة هيمةتى هةموو لايةكمان بارودؤخةكة باش ئةبَيت‪.‬‬
‫لةةو كؤبوو ةنةوةيةةدا ق سةةى زؤر ةباش كرا‪ .‬دواجةار ةلة كؤ ةتايى كؤبوونةةوةكةةدا كةاك‬

‫جةبار رِووى كردة منء وتى‪ :‬كاك لالؤ ضي ترت ثيَ باشة كة بيكةين؟‬
‫و ‪ :‬من ثَيم باشة ثيَكةوة سةردانى ئةو برادرانةي سيَوسَينان بكةين‪.‬‬
‫بؤ سةبةى بةيانى جةبار فةرمانء مامؤ سةتا سةاَلح ذاذلَةييء ةسامان طةرميانيء‬
‫ئاوات عةبدول غةفور هاتن بؤ بارةطاكةم لة سةيَو سةَينان‪ ،‬لةويَوة ثيَكةوة ضةووين بؤ‬
‫مالَى بةكرى حاجى سةةفةر‪ .‬ئةو رِؤذة كة ئيَمة ةضووين خَيزانةكةى جةمالي حةمةى‬
‫خوا كةةرةم لةة مةالَى كةاك بةةكر بوو‪ ،‬كةة داني شةتين رِووى كردة ةكاك جةةبةارو وتى‪ :‬كوا‬

‫جةمال‪ ،‬جةمالتان ضى ليَكردءوةو لة كوَيية؟‬
‫كاك جةبار وتى‪ :‬تؤ سةرةتا بزانة جةمال ضي كردووة‪ ،‬ثاشان ثرسيارم ل َي بكة‪ .‬بؤ‬
‫لَيثر سةينةةوة سةةركردا ةيةتي داواي جةةمةاليةان كردووة‪ ،‬ضةونكةة شةةرِي لةةطةةلأ‬
‫موجاهيديني خلق كردووةو ضةةند كة سةيَكي ليَطرتوون‪ .‬ئةوةش هيس ثةيوةنديةكي‬

‫بةمنةوة نيية‪.‬‬
‫خيَزانةكةى جةمالي حةمةى خوا كةرةم ق سةةى خراثى ئةكردء وتى‪ :‬ئةزانم ئيَوة‬

‫لة دةستتان ديَت هةرضى شتى خراثة بيكةنء خةلَك بكوذن‪.‬‬
‫كاك جةبار وتى‪ :‬ئةرآ ئةوة ضةيية‪ ،‬ضةؤن ذن وا فيَر ئةكريَت؟ ئةم ذنة ق سةةى زؤر‬

‫ناخؤشء خراث ئةكات‪.‬‬
‫دواي سةةردانى مةالَى ةكاك ةبةكر سةةردانى ةمالَى عيمةاد ئةةح ةمةدمةان كرد‪ .‬ئةةو‬
‫سةةردانةش لةبةر ئةءة بوو كة بتوانين بارودؤخةكة باشةتر بكةينء نةهَيَلين جاريَكى تر‬

‫‪555‬‬

‫ئةو كيَ شةانة ِروو بداتةوة‪ .‬كاتيَك ضةووين بؤ ماَلى كاك عيماد‪ ،‬مةلا بةختياريش لةو َي‬
‫بوو‪ ،‬كةمَيك لةوآ داني ةشتينء هةندآ ق ةسةمان كرد‪ .‬نيوةرِؤي ئةو ِرؤذة بؤ نان خواردن‬
‫لاى جةميل هةورامى ماينةوة‪ .‬ئةو ِرؤذة هةسةتم ئةكرد كة بارطرذيء حة ةسا ةسيةت زؤر‬
‫كةمتر بووةتةوة‪ .‬هةمان ِرؤذ دليَرى سةيد مةجيدء مامؤستا موحسين هاتن بؤ لاى كاك‬

‫جةبارو وتيان‪ :‬ضى بكةين؟‬
‫ةكاك جةة ةبار ءتى‪ :‬ئةة ةَارةش لالؤ هي مةةتى كردء توانى بةارودؤخةة كةة ئةا ةسايى‬

‫بكاتةوةء هيس ناكؤكى نةماوة لةم ناوةدا‪.‬‬
‫دليَرى سةةيةد مةةجيةد بةة كةةم ةيَك تووِرةي ةيةوة وتى‪ :‬ةبا شةة ةكاك جةةبةار خؤ هيس‬

‫نةبووةء بارودؤخ زؤر ئاسايية‪ ،‬ئةى ثَيم ناَلَييت بؤ ئيَمةت هَينا بؤ ئةم ناوة؟‬
‫ِرؤذيةَك ةمةلا بةةخت ةيارم بينيء وتي‪ :‬بؤ يةارمةةتييةة ةكةى كةاك عي ةماد نةادةن؟ ةماوةيةة ةكة‬

‫بِريويانةء هيس ثارةيشي نيية‪.‬‬
‫ئةوكاتة عيماد ئةحمةد بةرثر سةى كةرتى ريَكخ ةستن بوو‪ ،‬يارمةتييةكةي نزيكي‬
‫بي سةتء ثيَنج دينار بوو‪ .‬سةةبارةت بةو بابةتة لةطةلأ ئا سةؤى شةَيخ نوري ق سةةم كرد‪،‬‬
‫كاك ئا سةؤ وتى‪ :‬موء ةضةكةى نةبِراوة‪ ،‬بةلَكو ِرامانطرتووة‪ ،‬ضةونكة داواى ليَ كراوة كة‬

‫ئةبيَت كةرتى رِيَكخستن تةسليم بكاتةوة‪ ،‬بةلآم تا ئَيستا نةيكردووة‪.‬‬
‫ةثا شةان لةة ةطةلأ عي ةماد ئةةحمةةد ق سةةم كردو هؤكةاري ِراطرتني يةارمةةتييةةكةةيم ثيَ‬
‫ِراطةياند‪ .‬كاك عيماد وتى‪ :‬من كةرتي ِريَكخ سةتن تة سةليم ناكةمةوة‪ ،‬ضةونكة ئةو كةرتة‬

‫ِريَكخستنى ئيَمةية (مةبةستي ئالآى شؤِرش بوء)‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةوة كةيفى خؤتانة‪ ،‬من ئةمةوَيت كَي شةة درو سةت نةبَيت‪ ،‬بؤية من لةمةودوا‬

‫مانطانة لة طيرفانى خؤم يارمةتييةكةت ئةدةمآ‪.‬‬
‫ءتي‪ :‬زؤر سوثاست ئةكةم‪ ،‬من ضؤن شتي ءا قبوءلَ ئةكةم‪.‬‬
‫دواتر لةة ةطةلأ ةمةلا بةةخت يةار دةر ةبارةي هؤ كةاري رِاطرتني يةار مةةتي يةة كةةي عي ةماد‬
‫ئةةحمةةد ق سةةم كردو و ‪ :‬ت ةكايةة ئةةم ةجارةش بةا لةة سةةر يةارمةةتييةةكةةي كةاك عي ةماد‬
‫كيَشةو بارطرذي دروست نةبَيت‪ ،‬خةمت نةبَيت خؤم يارمةتى ئةدةم‪.‬‬
‫مةلا بةختيار وتى‪ :‬من تَيناطةم بؤ يارمةتييةكةي خؤيان بِريوةِ؟‬

‫‪556‬‬

‫و ‪ :‬كاكة جطة لة هؤكاري تة سةليم نةكردني كةرتي ِريَكخ سةتن‪ ،‬هيس هؤكاريَكي تر‬
‫لة ئارادا نييةو قسةكاني ئاسؤى شَيخ نوريش ئاشكراو رِوونة‪.‬‬

‫ثاش ماوةيةك سةةركردايةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك) داواي لة مةلا بةختيار كرد كة ب ضةيَت بؤ‬
‫سةةركردايةتي بؤ ئةوةي وةك ئالآى شةؤرِش خؤيان ِرابطةيةننء بة ئا شةكرا خةباتي‬
‫سياسي بكةن‪ .‬بؤ ئةو مةبةستة مةلا بةختيار رِؤيشت بؤ سةركردايةتي‪ .‬ثاش ماوةيةك‬
‫مةلابةختيار طةِرايةوة بةرى قةرةداغ‪ .‬لةو ماوةيةدا شةةوكةتى حاجى موشيرء حاميدى‬
‫ةحاجى ةغالىء وةهةابي سةةرتيةثء ةمام رِؤ سةتةةم ةهاتن بؤ ةبةري قةةرةداغ‪ .‬ةثا ةشان ةبة‬
‫مةبة سةتى ئا شةكراكردنى خؤيانء جيابوونةوةيان لة كؤمةلَةء يةكَيتىء كاركردن بة‬
‫ناوى ئالآى ةشؤِر شةةوة‪ ،‬مةلا بةختيار ضةوو بؤ بةرى تةكيةى قةرةداغ‪ .‬جةبار فةرمان‬
‫ضةاوةرِوانى ئةةوةى ةئةكرد كةة بزان َيةت كيَء كةام ت ةيثء كةام كةةرتء مةةفرةزة ةيان‬
‫لةطةَلداية‪ ،‬ئةيوي ةست بزانَيت كَين ئةوانةى كة ئةيانةويَت جيا ببنةوة‪ .‬برادةرانى ئالآى‬
‫شةؤرِش سةةرقالَى تة شةكيلات بوون‪ ،‬ئا شةكرا بوو كة كؤمةلََيك خةلَكى زؤر باشء‬
‫ثَي شةمةرطةى ئازايان لةطةَلدا بوو‪ِ .‬رؤذيَك بةكرى حاجى سةةفةرء شةةهيد كةمال هاتن‬
‫بؤ لام‪ ،‬لة كاتى ق سةةكردنى ئا سةاييدا كاك بةكر وتى‪ :‬ئةطةر شةتَيك رِوو بدات‪ ،‬ئةوا‬

‫يةكةم كةس تؤ ئةتليسَينينةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬جةا ثةادا شةتى ئةةو هةةموو ةمانةدووبوونةةم لةة ثيَ نةاوي ئيَوة كةة ز يةان ةتان ثيَ‬
‫نةطاتء بارودؤخةكة هيَور بكةمةوة هةر ئةوةندةية‪ ،‬زؤر با شةةء دة سةتان خؤش بَيت‪،‬‬
‫خؤ ئةطةر لةمةودواو جاريَكى تر شتيَكى وا ِروويدا‪ ،‬ئةوكاتة منء تؤ يةك ئةبينينةوةء‬

‫دوو قسة ئةكةين‪.‬‬
‫ئةو ق سةةيةى كاك بةكرم زؤر ثيَ ناخؤش بوو‪ ،‬زؤر كارى تَيكردمء دلَطراني كردم‪.‬‬
‫ِرؤذي دواتر ةهاورِآ ةكامةةران كةة جيَطري تيثى مةةلَبةة ةندي يةةك بوو هةات بؤلام‪ ،‬منيش‬
‫ئةو قسةةيةى كاك بةكرم بؤ طيَِرايةوة‪ .‬دواتر هاورِ َي كامةران ةضووبوو بؤلاي كاك بةكرء‬
‫ثيَي وتبوو كة ئةو قسةةية زؤر دلَطراني كردووم‪ِ .‬رؤذيَك كاك بةكرم بينيء وتي‪ :‬بِروات‬
‫بَيت من ئةو ق سةةيةم بة طالَتةوة كرد‪ ،‬تةنها بؤ ثَيكةنين بوو‪ ،‬من ضةؤن شةتى وا بة تؤ‬

‫ئةَلَيمء ضؤن شتى وا بةرامبةر بة تؤ ئةكةم‪ ،‬كاكة تؤ بؤ وا طةورةت كردووة؟‬

‫‪557‬‬

‫و ‪ :‬نةخيَر‪ ،‬تؤ ئةو ق سةةيةت بة طاَلتة نةكرد‪ ،‬بةلآم قةيناكا با وابَيت‪ ،‬رِؤذَيك ديَت‬
‫ثةنام بؤ ئةهَيننةوة‪ ،‬ئةوكاتة منيش وةلآميَكت ئةدةمةوة‪.‬‬

‫هةر ضةيم لة دَلدا بوو بة كاك بةكرم وت‪ ،‬ثا شةان و ‪ :‬كاك بةكر‪ ،‬منء تؤ زؤر لةميَذة‬
‫برادةرى ةيةكترين‪ ،‬لةة خؤ شةىء ةناخؤ شة ةيدا ثيَ كةةءة بوءين‪ ،‬منء تؤ بةة كةةلَكى‬
‫جيةابوونةةوة نةايةةين‪ ،‬ضةونكةة منء تؤ جيةابوو ةنةوةء دووبةةرةكيمةان بينيوة‪ ،‬ةئازارء‬
‫تالآويمان ضةة شةتووة‪ .‬هةر با شةة كة لة ةسةردةمي دووبةرةكيدا هي ضةمان بة سةةر‬
‫نةهاتووةء ماوين‪ ،‬ئيَ ةستاش واز بيَنةء هةقى هيضةت نةبَيت‪ .‬ئةبَيت منء تؤ كارى ةضاك‬
‫بكةةينء ةناوبةذيوان بينء لايةةنطيرى جيةابوونةةوة نةةبين‪ ،‬تةازة منء تؤ ئةةب ةيَت وةك رِيش‬
‫سةثييةك ثرسء رِامان ثيَ بكةن‪ .‬ئةوانة كؤمةلََيك لاوى تازة ثَيطةي شةتوون‪ ،‬خةلَكانى‬
‫خوَين طةرمء كةم ئةزموءنن‪ ،‬تالآوء ئازارى دووبةرةكىء جيابوونةوةيان نةضةشتووة‪.‬‬
‫زؤربةى كاتةكانى ئةو ِرؤذانة لاى برادةراني ئالآى شةؤرِش بوومء تكام ليَ ئةكردن كة‬
‫واز لةة بيري ج ةيابوونةةوة بهَينن‪ ،‬لةة هةةمةان ةكا ةتدا لةةطةةلأ برادةراني كورد سةتةاني وةك‬
‫دكتؤر فايةق طوَلثيء مامؤ سةتا جوامَيرء كؤمةَليَك كادري تر ق سةةم ئةكردو لة ئاكامى‬

‫خراثي كيَشةكان ئاطادارم ئةكردنةوة‪.‬‬
‫رِؤذيَك بةكرى حاجي سةفةر بة سةردان هاتبوو بؤ لام‪ ،‬ثاش ماوةيةكي كةم جةميل‬
‫هةورامى هاتء وتى‪ :‬هةر ئيَستا نامةيةك هاتووة بؤ سةردار ناوتاقى كة بةثةلة خؤىء‬
‫ثَي شةمةرطةكانى ب ضةن هةموو ئةو ثَي شةمةرطانةي كة لةطةلأ شةَيخ عةليدا بوون ضةةكيان‬

‫بكةنء بيانبةن بؤ مةَلبةند‪.‬‬
‫وتمان‪ :‬بؤضىء ضى بووة ديسان؟‬
‫كاك جةميل سةةيريَكى منء كاك بةكرى كردء وتى‪ :‬وا بزانم مةلا بةختيار طيراوة‪.‬‬
‫كاك بةكر بةو ق سةةية زؤر تيَك ضةوو‪ ،‬زؤرى لا طران بوو‪ ،‬زؤر بةثةلة هة سةتاء ثيَش‬
‫ةئةوةى ب ضةيَةت بؤ بةارة ةطاكةةى خؤى ءتي‪ :‬بةةلَكو تؤ ةيةكيَةك بنَير ةيت‪ ،‬بزانةة ئةةو رِووداوة‬
‫ضؤن بووة‪ ،‬ئايا ِراستة كة مةلا بةختيار طيراوة‪. .‬‬
‫و ‪ :‬ئيَستا كةسى وام لا نيية بينَيرم‪ ،‬ضونكة ثَيشمةرطةكانم بة ئيش رِؤيشتوون‪.‬‬
‫كةاك ةبةكر بةةرةو مةا لةَة كةةي خؤي رِؤي شةت‪ .‬ةثاش مةاوة يةةكي كةةم كةاك بةةكر‬

‫‪558‬‬

‫ثيَ شةمةرطةيةكى نارد بؤ لام بؤ ئةوةي سةةرداني بكةم‪ ،‬كاتَيك كة ضةووم بؤلاي وتى‪:‬‬
‫ئايا ِراستة كة مةلا بةختيار طيراوة‪ ،‬هةوالََيكت نةزانى؟‬

‫و ‪ :‬نةةخَير‪ ،‬بةةلَكو ةيةك ةَيك لةة ثَي شةمةةرطةةكةانى لاى خؤت بنَير ةيت بؤ بةةري ةتةكيةةء‬
‫هةواَليَكمان بؤ بهَينيَتةوة‬

‫وتى‪ :‬ئاخر ئةترسم بيطرن‪.‬‬
‫و ‪ :‬بؤ ئةيطرنء كآ ئةزانَيت ئةو كَيية؟‬
‫كاك بةكر ثَي شةمةرطةيةكى خؤى نارد بؤ طوندي تةكية‪ ،‬ثاش ماوةيةك طةِرايةوةو‬
‫وتى‪ :‬هةواَلةكة ِراستة‪ ،‬مةلا بةختيار طيراوةء بةرةو طوندى شيوى قازى بردوويانة‪.‬‬
‫ئةةو هةةوالةَة زؤر نةاخؤش بوو‪ .‬هةةر ئةةو رِؤذة عيمةاد ئةةحمةةدو مةامؤ ةستةا ث شةكؤ‬
‫نةةج ةمةدين لةة ةمالَي ةمةلا بةةخت ةيار بوونء طيرابوون‪ .‬دواتر هةةواَل ةمان زانى كةة شةَيخ‬
‫عةليش لة سةةركردايةتي طيرابوو‪ .‬ئَيوارةي هةمان رِؤذ كاك بةكر ئةوي سةت ب ةضَيت بؤ‬
‫طوندى شةيوى قازى تا ضةاءى بة مةلا بةختيارو عيماد ئةحمةدء مامؤ سةتا ث شةكؤ‬
‫بكةءَيت‪ .‬كاك بةكر لة سَيوسَينان داواى لة حةمة عةلى ضةلةبى كرد كة بة تراكتؤرةكةى‬
‫بيبات بؤ طوندي ةشيوى قازى‪ .‬حةمةى عةلى ضةةلةبى وتي‪ :‬من ناتوانم‪ ،‬ضةونكة ئيَ ةستا‬

‫لة بيَطارىء ئيشى مةَلبةند هاتوومةتةوة‪.‬‬
‫كاك بةكر وتى‪ :‬ئاخر ئيشةكةى من زؤر طرنطةء زؤر زةرورم‪.‬‬
‫حةمةى عةلى ءتي‪ :‬ئةزانم ر ئيشيَكتان هةية‪ ،‬من نايةمء تراكتؤريش نادةم‪.‬‬
‫حةةمةة ةعةلى ضةة ةلةبى زؤر بيَ تةاقةةتء تووِرة بوو‪ ،‬دواى ئةةوةى زؤر ةمان ل َي كرد‪،‬‬
‫ضارى نةماء وتى‪ :‬باشة‪ ،‬بةلآم من ئةم تراكتؤرة ئةدةم بة مام ِرةحمان‪.‬‬

‫رِووى كردة منء وتى‪ :‬مام ِرةحمان‪ ،‬تؤ تراكتؤرةكة ببة‪.‬‬
‫لوقمان ضةةلةبي براي حةمة عةلي ضةةلةبي تراكتؤرةكةي ليَخورِيء لةطةلأ كاك بةكر‬
‫بةتراكتؤرةكة بةرةو طوندي ةشيوي قازي رِؤي شةتين‪ .‬لة نزيكي طوندي ضةةمى سمؤر‬
‫ئؤتؤمبيليَكي لاندرؤظةرمان بيني كة باوكي كاك مةن سةور (ئةنوةر بةطى مةحمود خانى‬

‫دزَلي) تَيدا بوو‪ ،‬شوفيَري ئؤتؤمبيلةكة لةطةلأ رِيَكخستنةكاني خؤمان كاري دةكرد‪.‬‬
‫من لةة تراكتؤرةكةة دابةةزيمء و ‪ :‬مةام ئةةنوةر ئةةطةةر بةة ئةةرك نةةب ةيَت تؤ بةةم تراكتؤرة‬

‫‪559‬‬

‫برِؤرةوة بؤ سةيَو ةسَينان‪ ،‬با ئَيمة بةم ئؤتؤمبيلةي تؤ بةرين لةطةلأ خؤمان‪ ،‬ضةونكة‬
‫ئةمانةوَيت بضين بؤ شيوى قازىء كارى زؤر طرنطمان هةية‪.‬‬

‫ئةنوةر بةط وتى‪ :‬جا باشة خؤ ئةوة شةو داهات‪ ،‬خيَرة وا بةثةلةن؟‬
‫منيش هؤكاري رِؤي ةشتنةكةمان بؤ با سةكرد‪ ،‬ئةنوةر بةط وتى‪ :‬ئيَوة بةم ئؤتؤمبيلة‬
‫برِؤن‪ ،‬هةتا كارةكانتان تةواو ئةكةن با لةطةلأ ئيَوة بَيت‪ ،‬ثا شةان وتي‪ :‬بة خوا لالؤ ئةو‬
‫برادةرانةى ئيَوة زؤر غةدريان لة ئيَمةة كرد‪ ،‬ةئةزان ةيت ئَيمةةيان لةناو خةلَك ةيدا ةش ةكاند‪،‬‬
‫بةلآم قةيناكة من لة ئيَوة زوير نيم با وابَيت‪ ،‬فةرموو ئيَوة برِؤنء خواتان لةطةلأ بَيت‪.‬‬
‫هةر ئةو ةشةوة طةي ةشتينة شةيوى قازىء ضةووين بؤ ماَلى حاميدى حاجى غالى‪.‬‬
‫مالَةكةي زؤر قةرةبالَغ بوو‪ ،‬ثيَ شةمةةرطةيةكى زؤري ل َي بوو‪ ،‬دواي ئةوةي داني شةتين‬
‫سةةبةارةت بةةو رِووداوة ق سةة زؤر كرا‪ .‬ثَي شةتر زانيبو ةمان كةة ئةةو برادةرانةة لةةلايةةن‬
‫شةةو ةكةتى حةاجى مو شةيرةءة طيرابوءن‪ .‬ةكاك ةبةكر رِووى كردة شةةوكةةتى حةاجى‬
‫مو شةيرء وتى‪ :‬كاك ةشةوكةت‪ ،‬هةركة سةيَكي تر ئةو كارةى بةرامبةر بة ئيَمة بكرداية‬

‫طرنط نةبوو‪ ،‬بةلآم نةئةبواية تؤ ئةوةت لةطةلأ ئيَمةدا بكرداية‪.‬‬
‫كاك شةةوكةت وتى‪ :‬كاك بةكر‪ ،‬من هةر لةخؤمةوة نةهاتووم بؤ ئَيرة‪ ،‬لة سةةرووى‬

‫خؤمةوة فةرمانم ثيَ كراوةء منيش جَيبةجيَم كردووة‪ِ ،‬رقيشم لة هيس كةسيَك نيية‪.‬‬
‫كاك بةكر وتى‪ :‬بةهةرحالأ با وابَيت رِؤذَيك دَيت تؤش ضةك ئةكرَييت‪.‬‬

‫كاك شةةوكةت وتى‪ :‬منيش هةر كاتَيك لة (ي‪.‬ن‪.‬ك) لامدا با ضةةك بكريَم‪ ،‬بةلآم هةتا‬
‫ئةوكاتةى لةطةلأ يةكَيتيي ني شةتمانيي ‪ ،‬فةرمانى سةةرووى خؤم جَيبةجآ ئةكةم‪ ،‬لة‬

‫ثَيناوى بيرو باوةرِى خؤمء شؤرِشدا ئامادةم طيانى خؤم بةخت بكةم‪.‬‬
‫هةردووكيان قسةةيان ئةكردو وةلآمى يةكيان ئةدايةوة‪ .‬ئةو شةةوة مام رِؤ ةستةميش‬
‫لةةوآ بوو‪ ،‬ةئةو برادةرا نةةى لةةوآ بوون ةبةو رِووداوة ةهةموو ةيان ب َي ةتا قةةتء غةةم ةبار‬
‫بوون‪ .‬ةئةو شةةوة بَي سةتونى ةمةلا عومةةرء كةةريم كؤمؤني ةست لةةوآ بوون‪ ،‬كةةريم‬
‫كؤمؤني سةت ثيَ شةمةرطة بوو‪ ،‬خزمايةتى لةطةلأ دكتؤر كةمال شةاكردا هةبوو‪ ،‬كةريم‬
‫ضةةند جاريَك بة ةشةوكةتى حاجى موشةيرى وت‪ :‬كاك شةةوكةت ئةوةش ضةةكةكةى من‪،‬‬

‫لَيم وةربطرن‪.‬‬

‫‪560‬‬

‫كاك شةوكةت وتى‪ :‬بؤضي ضةك لة تؤ وةربطرين؟‬
‫وتى‪ :‬ئاخر منيش لةطةلأ ئةوانم‪.‬‬

‫ةكاك شةةوكةةت وتى‪ :‬لةةطةةلأ ئةةوانيةت يةان لةةطةةلأ ئةةوان ن ةيت كةةيفى خؤتةة‪ ،‬كةةس‬
‫ضةك لة تؤ وةرناطريَت‪.‬‬

‫من ضةوومة ناو با سةةكةوة‪ ،‬رِووم كردة كاك شةةوكةتء و ‪ :‬ئَي سةتةا ضةؤن‬
‫ضارةسةريَك بؤ ئةم بارودؤخة بدؤزينةوة؟‬

‫كاك شةةوكةت وتى‪ :‬تازة كار لة كار ترازاوة‪ ،‬بة منء تؤ ضةارةسةةر ناكرَيت‪ ،‬ئةمة بة‬
‫فةرمانى سةركردايةتي كراوةء هةر لةخؤوة نةبووة‪.‬‬

‫مةلا بةختيار وتى‪ :‬لالؤ ئةم جارةيان وةك جارى ثَيشوو نييةء خؤت ماندوو مةكةو‬
‫تازة ئةم كَيشةية بة تؤ ضارةسةر ناكريَت‪.‬‬

‫ئةو ةشةوة مةلا بةختيار هَير شةي كردة سةةر (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء ئةيوت "خؤتان ئةبيننةوة‪،‬‬
‫بةةلآم كؤمؤني ةستةةكةانى جيهةان طولَى سةةربةة سةتى ةئةدةن ةلة يةةخةة ةمان"‪ .‬هةةروة ةها‬
‫كؤمةلََيك ق سةةي زؤر ناخؤشء سةاردي بة بةرثر سةاني بالآي كؤمةَلةو (ي‪.‬ن‪.‬ك) وت‪،‬‬
‫لةةبةةر ثةةيوةنةدي نَيوان برادةرة ةكانم‪ ،‬نةا ةمةوَيةت ق سةة ةكاني بخةةمةة سةةر ةكاغةةز‪ .‬ةبةلآم‬
‫مامؤ سةتا ث شةكؤ نةجمةدينء عيماد ئةحمةد زؤر بيَ دةنط بوونء هيس ق سةةيةكي‬
‫خراثيان نةكردء هَيرشيان نةكردة سةر هيس كةسء لايةنَيك‪ .‬هةر ئةو شةوة شةوكةتي‬
‫حاجي موشير بة بيَسيم ثةيوةندى بة سةركردايةتييةوة كردء قسةى لةطةلأ مام جةلال‬
‫كرد‪ .‬مةام جةةلال ثيَي وت " ةبا كةاك بةةكرى حةاجى سةةفةةر لةةطةةلأ ةئةو برادةرانةة بَيةت بؤ‬
‫سةةرةوة‪ ،‬بةلآم تكا ئةكةم رِيَز لة هةموو ئةو برادةرانة بطرن‪ ،‬ئةزيةتيان مةدةن‪ ،‬ق سةةى‬
‫ناشةيرين بةرامبةريان مةكةنء بة ةضاوى خراثء كةم سةةيريان مةكةن‪ ،‬مامةلَةى ديليان‬

‫لةطةلَدا مةكةن‪ ،‬كاتَيك كة هاتنة سةرةوة خؤمان لةطةَليان ثيَك دَيين‪.‬‬
‫مام رِؤ ةستةمء مةلا بةختيار جاروبار بةرةو ِرووى يةك هةندَيك ق سةةي ناخؤ شةيان‬
‫ئةكرد‪ ،‬بةلآم ئةو كةسةةى ق ةسةى زؤر ئةكرد كةريم كؤمؤني ةست بوو‪ .‬رِووم كردة كةريمء‬

‫و ‪ :‬تؤ بؤ ئةوةندة ئةلََييتء طةرم بوويت‪ ،‬ئةم قسانةى تؤ بؤ ئَيستا باش نين‪.‬‬
‫ثا شةان منء كاك بةكر بؤ نوء ةستن ضةوين بؤ مالَى عةلى شةامار‪ ،‬بةلآم ئةو شةةوة‬

‫‪561‬‬

‫كةس خةو نة ضةووة ضةاوى‪ .‬كاك وةهابي سةةرتيثء مام رِؤ ةستةم زوو زوو ئةهاتنء‬
‫سةةردانى ئيَمةة ةيان ةئةكردء ةئة ةيان وت "نةازانين ضةى بكةةين؟" زؤربةةى برادةران ئةةء‬
‫بارودؤخةيان زؤر لا ناخؤشء طران بوو‪ ،‬ئةو شةةوة تا بةياني برادةرانى ةسةر بة ئالآى‬
‫شةؤِرش هةر ئةهاتنء ئة ضةوونء لةطةلأ يةكدا ةضثةيان ئةكرد‪ ،‬نةمزانى خةريكى ضةي‬

‫بوونء نيازى ضييان هةبوو‪.‬‬
‫ِرؤذي دواتر دلاوةرى ئةةحمةةد مةةجيةدء دليَرى سةةيةد مةةجيةد هةاتن بؤ ةمالَى عةةلى‬
‫شةا ةمارء وتيةان‪ :‬ةئةزانن جةان ةتاكةةى دة سةتى مةةلا بةةختيةار لةة ةتةكيةة طيراوة؟ ةناوى‬
‫خةلَكيَكي زؤر تَيداية كة كراوة بة لي سةت‪ ،‬ئةوةى رِؤذيَك لة رِؤذان ق سةةيةكى كردبيَت‪،‬‬

‫هةمووى كراوة بة ِراثؤرتء لةناو ئةو جانتايةدا بووة‪.‬‬
‫و ‪ :‬من زؤر ئامؤذطاري برادةراني ئالآي شةؤِرشةم كردو لة ئاكامي خراثي بةرنامةو‬

‫كارةكانيان ئاطادارم كردنةوة‪ ،‬بةلآم بآ سوود بوو‪ ،‬ئةوةتا ئةمةى ليَكةوتةوة‪.‬‬
‫دليَرى سةة ةيد مةةجيةد وتى‪ :‬لةة ةناو هةةموو ةثارتء حزبةةكةانى جي ةها ةندا‪ ،‬ج ةيابوونةةوة‬

‫هةر هةيةء ِراى جياواز هةبووةء ململانيَى سياسي هةر بووة‪.‬‬
‫و ‪ :‬جيةابوو ةنةوة كةةى وا ةئةبَيةت؟ ةئاخر ئةةمةة كةةى ةكارة كةة ةئةو برادةرانةة كرد ةيان؟‬
‫من ةئةزانم كةة ةهةموو يةان لةة كوِرة ةهةرة بةا شةة كةاننء زؤريش ةمانةدوونء ةهةموو ةيان‬
‫هاوِريَمانن‪ .‬ئةوانة زؤريان لة ثَي شةمةرطة سةةرةتاييةكاننء بة شةدارييان كردووة لة‬

‫هةلَطيرسانةوةي شؤِرشي نويَ‪ ،‬بةلآم شؤِرشء جيابوونةوة بةم شيَوةية نابَيت‪.‬‬
‫ثاشان ضووم بؤ لاى مةلا بةختيارء عيماد ئةحمةدء مامؤستا ثشكؤ‪ ،‬و ‪ :‬من ئةوا‬

‫ئةِرؤمةوة بؤ سَيوسَينان‪ ،‬تازة هيس بة من ناكرَيت‪.‬‬
‫مةلا بةختيار وتى‪ :‬نةخَير خؤت ماندوو مةكةء هيس شتيَك سوودي نيية‪.‬‬
‫ةحاميةدى حةاجى ةغالى وتى‪ :‬ةناب ةيَت برِؤ ةيتء ةئةب ةيَت ئةةم نيوةرِؤ يةة لاى ئيَ مةة ةنان‬

‫بخؤيت‪ ،‬دواى نيوةرِؤ بةرِ َي بكةوة‪.‬‬
‫ق سةةكةةيم نةة شةكةانةدء تةا ةثاش نيوةرِؤ ةما ةمةوة‪ .‬كةة لةة مةالَي ةكاك ةحاميةد بووم‪،‬‬
‫نامةيةكي دكتؤر كةمال شةاكير هات‪ ،‬نوو سةيبووي "فةرةيدونى حةمة سةاَلح ماَلةكةى‬
‫ضةؤلَ كردووةء رِؤي شةتووة بؤ ةشارةزوور‪ ،‬بارةطاى تيثةكة شةى ضةؤلأ كراوة‪ ،‬هةندَيك‬

‫‪562‬‬

‫وةرةقةةى مؤركراوى تيثى لابووة‪ ،‬لةة ةبارة ةطاكةةدا بةةجَي ةماون"‪ .‬ئةةو ةكاتةة كةاك فةةرة ةيدون‬
‫فةرماندةي تيثي (‪ )15‬ي شارةزوور بوو‪ ،‬مالَةكةى لة طوندى دوكانى قةرةداغ بوو‪.‬‬

‫ثاش نيوةرِؤى ئةو رِؤذة منء كاك بةكر ثيَكةوة سةةبارةت بةو رِووداوة‪ ،‬ق ةسةمان‬
‫كرد‪ .‬ثاشان كاك بةكر وتي‪ :‬من ئةرِؤم بؤ سةركردايةتى‪ ،‬ئاطادارى مندالَةكانم بة‪ ،‬بةلآم‬
‫ثيش ئةةوةى من برِؤم حةةز ةئةكةةم سةةريةَك لةة د‪.‬كةةمةال شةاكر ةبدة ةيتء بزانيةت كةة‬

‫فةرةيدونى حةمة ساَلح ضى بةسةر هاتووةء بؤ كويَ رِؤيشتووة‪.‬‬
‫و ‪ :‬كاك بةكر تةقيمةكةتان هةَلة بوو‪ ،‬فةرموو ئةوةى ل َي كةوتةوة كة ئةيبينن‪.‬‬

‫وتى‪ :‬رِاست ئةكةيت‪.‬‬
‫دواتر بؤ زانينى هةةوالَي ةفةرةيةدونى حةةمةة ةساَلح‪ ،‬ضةووم بؤ طونةدي دوكةانء‬
‫سةةرداني دكتؤر كةة ةمال شةاكرم كرد‪ ،‬دكتؤر كةة ةمال وتي‪ :‬ةفةرة يةدون بةة ةما ةلَةوة‬

‫رِؤيشتووة‪ ،‬هةندَيك كةلوثةلء شتى مالَةكةي بةجيَ ماوة‪.‬‬
‫ثاش نيوةرِؤى هةمان رِؤذ طةِرامةوة بؤ طوندى ةسيَو سةَينان‪ِ .‬رؤذى دواتر ضةووم بؤ‬
‫طونةدى بةة ةلةك ةجارء سةةرداني جةة ةبار فةةر ةمانم كرد‪ ،‬ةكاك جةةبةار وتي‪ :‬دوا هةةوالَي ئةةو‬

‫برادةرانة ضيية؟‬
‫و ‪ :‬دوَينيَ شةو منء كاك بةكر رِؤيشتين بؤلايانء سةردانمان كردن‪.‬‬
‫ةكاك جةةبةار وتى‪ :‬كةاريَكي بةا شةتةان كرد‪ ،‬بةةلآم بةةدا ةخةوة ئةةو برادةرانةة هةةنةدَةيك‬

‫قسةي ناخؤشيان كردووة‪.‬‬
‫وا دياربوو ثيَ ةشتر ق سةةكاني برادةراني ئالآي ةشؤرِ شةيان بؤ كاك جةبار طيَِرابوةوة‪.‬‬

‫و ‪ :‬كاك جةبار شتيَكى ئةوتؤ نةووتراوة كة شايانى باس بَيت‪.‬‬
‫وتى‪ :‬طرنط نيية با وا بَيت‪ ،‬بةلآم ئةزانم تؤ بؤ وا ئةلَيَيت‪.‬‬

‫و ‪ :‬ئةو برادةرانة دلَيان طةرم بوو‪ ،‬ئاخر ئةمة شةتيَكى ئا سةان نيية‪ ،‬ئةطةر ضةةند‬
‫قسةيةكيش كرابيَت تؤ طويَي مةدةرآ‪ ،‬تؤ لةو ثياوانة نيت كة بة قسة دَلـطران بيت‪.‬‬

‫كاتَيك كة جانتاكةى مةلا بةختيار طيرا‪ ،‬ناوى كؤمةَليَك لةو كة سةانةى تيَدا بوو كة‬
‫سةةر بة ئالآى شةؤِرش بوون يان دؤ ةستيان بوءن‪ .‬برادةرانى مةَلبةند سةةيرى لي سةتى‬
‫ناوةكانيان ئةكردو هةنديَكيان بانط ئةكردو ق سةةيان لةطةلَ ئةكردن‪ .‬يةكَيك لةو ناوانة‬

‫‪563‬‬

‫كة لةو لي سةتةدا بوو هاورِآ كامةراني جيَطري سةةرتيثى تيثى مةلَبةند بوو‪ .‬سةامان‬
‫طةةرم ةيانى داواى ةهاورِآ ةكامةةرانى ةئةكرد‪ ،‬ةهاورِيَ كةامةةرانم بينيء وتي‪ :‬بةةلَكو بزان ةيت‬
‫كاك ةسامان ضةى لة من ئةوَيت؟ كاك فةرةيدونى حةمة ةساَلح طةي شةتووةتة سةورَينء‬

‫نامةيةكى بؤ نووسيووم كة منيش بضم بؤلاي‪ ،‬بةلآم من ناضم‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةوةيان كةيفى خؤتة ئة ضةيت يان نا ضةيت‪ ،‬بةلآم ئيَوة كاريَك مةكةن كة شةتى‬

‫خراثى ليَ بكةوَيتةوة‪ ،‬ثاشان كاك سامان هةقى خؤيةتى ثرسيارت ليَ بكات‪.‬‬
‫هاورِآ كامةران وتى‪ :‬دَلنيةابة نا ضةم بؤ لاى كاك فةرةيدون‪ ،‬ئيتر با ئةوةش ليَرةدا‬

‫كؤتايى بيَتء ديارة ئيَمة هةلَة بووين‪.‬‬
‫هاورِ َي كامةرانم برد بؤ لاى سامان طةرميانيء و ‪ :‬بؤضى داوات كردووة؟‬

‫وتى‪ :‬ضةند ثرسياريَكى ليَ ئةكةين‪.‬‬
‫و ‪ :‬ةناب ةيَت هيس ثر سة يةارى ليَ ب كةةن‪ ،‬هةاورِآ كةا مةةران لةة ب نةة ةما ةلَة يةةكى زؤر‬
‫تيَكؤشةةرةء كورِة ةشةهيدة‪ ،‬باوكى ثياويَكي قارةمانء تيَكؤشةةر بوو‪ ،‬خؤيشةي هةر لة‬
‫مناَلييةوة ثيَشةمةرطةيةء كاتى خؤى خؤمان ناردوءمانةتة دةرةوة‪ ،‬ئةم يةكَيك بوو لةو‬

‫كةسانةى كة ناردوءمانة بؤ ثاراستنى مام جةلال‪.‬‬
‫كاك ةسامان وتى‪ :‬باشةة‪ ،‬ئةوا لةسةةر داواي تؤ ئَيمة ليَثر ةسينةوةي لةطةَلدا ناكةين‪.‬‬

‫كاك سامان بةَلَينةكةي خؤي بردة سةرو ليَكؤَلينةوةي لةطةَلدا نةكرد‪.‬‬
‫ةئا ةمانجم لةة نوو سةينةةوةي ِرووداوةكةاني ‪ 1985‬ي مةةلَبةةنةدي يةةك‪ ،‬كولانةدنةةوةي‬
‫برينةكان نييةو ناوةوَيت كةس طةورة بكةمء كة سةيش ب ضةوءك بكةمةوة‪ .‬تةنها بؤ‬
‫ميةَذوو ةئةو رِووداوانةةم نوء سةيوةتةةوة كةة ِرا سةتنء بةة ةضاوى خؤم بينيومنء ةلةو‬
‫ِرؤذ ةطارانةةدا لةةطةةَل ةيا ةندا ذيةاومء زؤر ثيَ ةيانةةوة ةمانةدوو بووم‪ِ .‬رووداوة ةكاني سةنووري‬
‫مةَلبةندي يةك ِرا سةتييةكي تاَلنء لة بةرذةوةندي طةلي كوردو شةؤرِشء ني شةتمان‬
‫نةةبوو‪ ،‬ةئالآي شةؤِرشء برادةراني ةئالآي شةؤِرش طورزيَكي طةةورةو كةاريطةةريةان لةة‬
‫كؤمةَلةي رِةنجدةراني كورد ةستانء (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء طةلي كوردو شةؤرِ شةي نويَ وة شةاند‪،‬‬
‫خؤي شة ةيان زةرةرو ز ةيانيَكي طةةورة يةان لَي كةةوت‪ ،‬تةةن هةا دوذم ةناني كوردو كؤ مةةَةلةو‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) سةووديان لةو بارودؤخة وةرطرت‪ .‬درو سةتبووني ئالآي شةؤِرش جطة لة‬

‫‪564‬‬

‫دواكةوتني شةؤرِش لة كارواني خةباتء سةاردكردنةوةي ذمارةيةكي زؤر لة خةلَكي‬
‫دَل سةؤزء خةباتطيَرِو سةوود طةياندن بة دوذمن‪ ،‬هيس سةوودو بةرهةميَكي با شةي بؤ‬
‫طةلي كوردو شةؤِرش ل َي نةكةوتةوة‪ .‬لة ئةنجامي ئةو بارطرذيء بارودؤخة ناهةموارو‬
‫ِرووداوة نةخوازراوانةدا بة سةةدان ثَي شةمةرطةي ئازاء رِؤ ةشنبيرو كة سةاني بةتواناء‬
‫ني شةت ةمانثةةروةر لةة خةة ةباتء كوردا يةةتي سةاردبوونةةوةء واز يةان هيَ ةنا‪ ،‬بةة دة ةيان‬
‫ثيَ شةمةرطةش ضةوون بؤ ئَيرانء هةندةران‪ ،‬هةروةها بةدةيان ثَي شةمةرطةي تريش‬

‫سةنطةري شؤِرشء خةباتيان بة جيَ هَيشتء تةسليم بة ِرذيَمي بةعس بوونةوة‪.‬‬
‫لَيرةدا مةبة سةتم ثياهةلَداني خؤم نيية‪ ،‬بةلآم بة ماف ـةي خؤمي ئةزانم كة ئةركء‬
‫هةو َلء ماندووبووني خؤ شةم لة ثيَناو هيَوركردنةوةء رَِيطري لة بةرثابووني شةةرِيَكي‬
‫خؤكوذي خوَي ةناوي بخةة مةة سةةر كةا ةغةز‪ .‬بةة ةشا ةنازي يةةوة ئةةَليَم كةة بةة هةةو َلء‬
‫ماندووبوونيَكي زؤر نةمانهيَ شةت ناكؤكيء ململانيَكان طةورةتر بَيتء ثةرة ب سةةنيَتء‬
‫شةةرِي خؤكوذى ليَ بكةوَيتةوة‪ .‬هةروةها رَِيطامان نةدا لةوة زياتر سةةر بكةنة سةةر ئةو‬
‫برادةرانةةى ئةالآي ةشؤرِش كةة لَي ةمان زوير ببوون ةيان تةةنطيةان ثيَ هةةلَب ضةننء ةكارى‬
‫خراث بةةرامبةةريةان بكةةن‪ .‬ئةةطةةر ةبةو شةيَوةيةة لةة ةهةولَي ضةارة سةةركردنء هيَور‬
‫كردنةةوةي بةارودؤخةةكةةدا نةةبووينةايةة‪ ،‬ئةة ةطةري رِووداني ةكارة سةاتي م ةيَذووي زؤر‬
‫دَلتةةزيَنء خوَي ةناوي ةلة ئةارادا بوو‪ ،‬ضةونكةة برادةراني ئةالآي شةؤِرش لةة سةنووري‬
‫مةَلبةةندي يةك ذمارةيةكي زؤر لة فةرماندةو ثيَ ةشمةةرطةيان لةطةَلدا بوو‪ .‬بة تةقاندني‬
‫تةنها في شةةكَيك بةرةو رِووي يةكتر‪ ،‬شةةِرو ثيَكداداني خوَيناوي ليَ ئةكةوتةوة كة لة‬
‫ئةنجامدا ثَيشمةرطةيةكى زؤر لة هةر دوو لا شةهيدء بريندار ئةبوون‪ .‬ئةطةر ئةو شةرِة‬

‫رِووي بداية‪ ،‬باجةكةى زؤر قورس ئةكةوت لةسةر هةردوولا‪.‬‬
‫ثيَوي سةتة بؤ ميَذوو ئةو ِرا سةتيية بلَيَم كة جةبار فةرمان يةكَيك بوو لةو كة سةانةى‬
‫كة حةزى بةو طرذىء ئالَؤزيية نةئةكرد‪ ،‬لة كاتي بارطرذيء سةةرهةَلداني كيَ ةشةكاندا‬
‫زؤر ح سةابي بؤ تيَبينيء ئامؤذطارييةكانم ئةكردء بة ق ةسةى ئةكردمء بة ثةرؤش بوو‬
‫بؤ ةضارة سةةري كيَ شةةكان‪ .‬برادةراني ئالآى شةؤِرش زؤر بة ئا ةشكرا ق سةةيان ئةكردء‬
‫بةةهؤي لوت بةةرزييةانةةوة ةئا ةكامي خراثي ميةَذوويي ةكارو بةةرنةامةةء ق سةة نةا ةشرينء‬

‫‪565‬‬

‫نارِةواكانيان لة بةر ةضاو نةبوو‪ ،‬هيس حسةابَيكيان بؤ وي ةستي طةلء هةلومةرجي ناسةكي‬
‫ئةوكاتةي شةؤِرشء كورد سةتان نةئةكرد‪ .‬مةلا بةختيار يةكَيك بوو لةوانةى زؤر كات‬
‫ئةيووت ئيَمة فلآن سةةرتيثء فلآن ئامر كةرتء فلآن ئامر مةفرةزةمان لةطةَلداية‪ ،‬زؤر‬
‫شةانازييان بة كؤمةَلَيك بةرثر سةي سةيا سةيء عة سةكةري نا سةراوء ثيَ شةمةرطةي‬
‫قةارة ةمان ةيان ئةةكرد كةة لةةطةةَل ةيا ةندا بوون‪ .‬ضةةنةدين ةجار بةةر طويَم ئةة ةكةوت كةة لاى خةةلةَك‬
‫وتبوويان "تةنها لالؤمان لةطةَلدا نيية"‪ .‬لةبةرئةوةي كة هاوبيريان نةبوومء ث ةشتيوانيم‬
‫لة ةسياسةةتء بةرنامةكانيان نةئةكردو كوردسةتاني بووم‪ ،‬زؤرجار توانجيان ل َي ئةدامء‬

‫ِرةخنةي ناِرةوايان ليَ ئةطر ‪.‬‬
‫دواي طةةِرانةدنةةوة ةيان بؤ ةناو (ي‪.‬ن‪.‬ك)‪ ،‬كؤمةةلَ ةيَك لةةو برادةرا ةنةي ئةالآي ةشؤرِش لة‬
‫سةالآني ِرابردوودا بةرثر سةى بالآي حكومةتي هةرَيمء (ي‪.‬ن‪.‬ك) بوون‪ .‬ئَي سةتاش لة‬
‫ةكاتي نوو سةينةةوةي بيرةوةرييةة ةكان ةمدا ذ ةمارةيةةك ةيان ئةةنةدامى ةمةكتةةبى ةسيةا سةيء‬
‫سةةركردايةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك)ن كة بة ماف ـةي خؤيان ئةزانم‪ ،‬ضةونكة ئةوان لة سةةرةتاي‬
‫بةرثابووني شةؤِرشةي نويَء لة رِؤذطارة زؤر سةةختةكاني خةباتي نهَيني ناو شةارةكانء‬
‫شةاخدا زؤر ماندوو بوونء جيَ دة ةستيان ديارة‪ ،‬نابيَت رِؤذطاري سةةختي خةباتي ةشيان‬

‫خةتيَكي ِراستء ضةثي بةسةردا بهَينرَيت‪.‬‬

‫‪566‬‬

‫ِراوةستاو‪ :‬لالؤ‬
‫دانيشتووةكان لة ِراستةوة‪ :،‬بةكري حاجي سةفةر‪ ،‬مةلا بةختيار‪ ،‬شةهيد حةمة ئةمين ضوارتایی‬

‫‪567‬‬

‫بؤردومانى تةكيةء بةلةكجا ِر‬

‫ِرؤذيَك دكتؤر كةمال شاكرء جةميل هةورامى هاتن بؤ لامء وتيان‪ :‬ئةضين سةردانى‬
‫مام رِؤ سةتةمء حةمةى حاجى سةابير ئةكةين لة طوندى تةكية‪ ،‬ثيَمان خؤ شةة تؤش‬
‫لةطةلَماندا بيَيت‪ .‬ئةوكاتة بارةطاى برادةراني ثا سةؤك لة تةكية بوو‪ ،‬بةهادين نوريش‬
‫هةةر لةةو ةناوة بوو‪ .‬لةة ضةةمةة ةكةى نزيكى تةةكيةةدا ئؤتؤمبيلةةكةةمةان ةثةكى كةةوت‪ ،‬ةثاش‬
‫ضةةند خولةكَيك بة هةولَي برادةران ئؤتؤمبيلةكة كةوتةوة كارو كةوتينةوة رِيَ‪ ،‬ثاش‬
‫تَيثةةرِبووني ضةةنةد سةاتيةَك ذ ةمارةيةةك فرِؤكةةى جةةنطى ِرذيَم هةاتنةة سةةر ئةاسمةاني‬
‫ناوضةةكةء طوندى تةكيةو بةلةكجاِريان بؤردومان كرد‪ ،‬دواي تةواوبووني بؤردومانةكة‬
‫بةثةلة بةرةو تةكية رِؤي ةشتين‪ .‬لة نزيكى طوندى تةكية مولازم كةريمى(‪ )116‬ثا سةؤكمان‬
‫بيني كةة بةة بؤردو مةاني فرِؤ كةة كةان بةة سةةختي بري نةدار ببوو‪ .‬ئةة طةةر بةة ِرَي كةةوت‬
‫ئؤتؤمبيلةكةمان بؤ ماوةي ئةو ضةند خولةكة ثةكي نةكةوتاية‪ ،‬ئةوا ثيَش بؤردومانةكة‬
‫ئةطةي شةتينةة لاي مولازم كةريمء بةدَلن ةياي ةيةوة بؤ ماوةيةك لةطةلَي ق سةةمان ئةكردو‬

‫ئيَمةش بةر بؤردومانةكة ئةكةوتين‪.‬‬
‫بة ئؤتؤمبيلةكةي خؤمان (مولازم كةريم)مان نارد بؤ نةخؤ شةخانةكةي شةؤرِش تا‬
‫لةويَ هةولَي تيماركردني بدرَيت‪ .‬كاتيَك خؤمان ضةووينة ناو دآ‪ ،‬ضةةند كة سةيَكي‬
‫طوندةكة شةةهيدء بريندار ببوون‪ .‬ثا ةشان ثر سةيارى حةمةى حاجى سةابيرء مام‬
‫رِؤ سةتةةممةان كرد‪ ،‬ءتيةان "رِؤي شةتوون بؤ قؤثييةةكةان"‪ .‬ئَيمةةش بةةرةو قؤثييةة ةكان‬
‫رِؤي ةشتينء لةةويَ برادةرا نمةان بينيء بؤ بري نةدار بوونى مولازم كةةريم زؤر يةان ثيَ‬
‫ةناخؤش بوو‪ ،‬وتيةان‪ :‬زؤر ةمان ثيَ وتء ةهاوارمةان ليَكرد كةة خؤي ةبدات بةة زةو ةيدا‪ ،‬بةةلآم‬

‫بة قسةى ئيَمةى نةكردء بريندار بوو‪.‬‬
‫دواى ةماوة يةةكي كةةم طةةِراي ةنةوة بؤ طو نةدى بةة لةةك جةارِ بؤ هةةوالَى مولازم كةةريم‪،‬‬
‫ءتيان برينةكةي زؤر سةةخت بووةء رِةوانةى سةةركردايةتى كراوة‪ ،‬دواتر هةوالَمان‬

‫زاني كة لة سةركردايةتى (ي‪.‬ن‪.‬ك) نةشتةرطةري بؤ كراوة‪.‬‬

‫(‪ )116‬مولازم كةريم فةرماندةيةكي رِةوشت بةرزو ئازاي ثاسؤك بوو‪ ،‬دواي رِاثةرِيني ‪ 1991‬ضووة ناو‬
‫(ث‪.‬د‪.‬ك)ء لة شةرِي ناوخؤدا شةهيد بوو‪.‬‬

‫‪568‬‬

‫ثرؤذةكاني مةلَبةند‬

‫سةالَى ‪ 1986‬لةبري جةبار فةرمان‪ ،‬شةةوكةتى حاجى مو ةشير كرا بة بةرثر سةى‬
‫مةَلبةندي يةك‪ .‬ةشةوكةتي حاجي مو شةير هةندَيك طؤِرانكارى لة مةَلبةند كرد‪ ،‬وةك‬
‫درو سةتكردني ةنةخؤ شة خةا نةةء بةة نةد ي ةخا نةةء ثيَكهَي ةناني ل ةيذ نةةي بةالآي ةكارو بةارى‬
‫كؤمةلآيةتى كة ئةندامةكاني بريتي بوءن لة حةمةى حاجى سابيرء مةنسوءرى ئةنوةر‬
‫بةطء بةندة‪ .‬ئةركي بةرثر سةى ليذنةكةم ثيَ سةثيَردرا‪ ،‬لة هةمان كاتي ةشدا بةرثر سةى‬
‫ئ ةيدارةى مةةلَبةةنةد بووم‪ .‬دواتر ثرؤذة ةكان ز ةياد كرانء بِريةاري درو سةتكردنى ضةةنةد‬
‫خانوويةك وةك ميوانانة بؤ ليَثر سةراوة ئَيرانييةكانى قةرارطاى ِرةمةزان(‪ )117‬كة لةو‬

‫ماوةيةدا هاتوضؤيان ئةكردين درا‪.‬‬
‫بةرنامةو دابة شةكردني ئيشء كارةكاني درء ةستكردني نةخؤ شةخانةء بةنديخانةء‬
‫خانوءةكانمان دانا‪ .‬بة ثَيي ئةو بةرنامةيةي كة لةسةري رَِيك كةوتبووين‪ ،‬ئةبواية منء‬
‫مةن سةوءرى ئةنوةربةط سةةرثةر شةتى درو سةتكردني نةخؤ ةشخانةكةمان بكرداية‪،‬‬
‫هةةروة ةها ئةاوات عةة ةبدولغةةفورء شةةو ةكةتى ةحاجى حةةمةة سةاَلح سةةرثةةر شةتى‬
‫درو ةستكردني بةة نةد ي ةخا نةة كةة يةان بكردا يةة‪ .‬هةةروة هةا ةجةم يةل ةهةورامى بةةهؤى‬
‫رِيَكخ سةتنةكانى (يةكيَتى شةؤرِ شةطيَِراني كورد سةتان)ةوة ئةبواية داوا لة كارطةكانى‬
‫بلؤكي شةارةزوور ب ةكات كةة ذ ةمارة يةةك بلؤك ةمان ث َي بفرؤ شةنء ذ ةمارة يةةكيش وةك‬

‫هاوكاري بؤمان بنيَرن‪.‬‬

‫(‪ )117‬لةة ‪ 1986‬ئةا ةغاى رِةحيمى (بةةرثر سةى قةةرار ةطاى رِةمةةزانى ئَيران) جةةولةةيةةكى لةة نةاو ضةةى‬
‫ةطةرم ةيانء ةقةرةداغ كرد‪ ،‬كةات ةيَك لةة جةةولةةكةة طةةرِابوءةوة بؤ ئَيران بةة كةاربةةدة سةتةاني بةالآي ئيَراني‬
‫وتبوو "يةكَيتيي ني ةشتمانيي بةقةدةر خاكى لوبنانى بةدة ةستةوةية"‪ .‬دواتر لة ئةنجامي هاتوو ةضؤي‬
‫كاربةدةستاني سةربازي سوثاي ثاسداراني ئَيران بؤ ناوضة ئازادكراوةكاني ذيَر دةسةلآتي (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء‬
‫ئةنجامداني ضةالاكي سةةربازي هاوبة ةشي ئةوانء يةكَيتيء تؤثبارانكردني بيرة نةوتةكاني كةركوك‪،‬‬
‫رِذيَمي ةبةعس زؤر تورِة بوو‪ ،‬هةةر بؤ يةة زؤر درِ ةندا نةةتر لةة جةاران هيَر شةي كردة سةةر نةاو ضةة‬
‫ةئازادكراوةكةاني كورد سة ةتان كةة ضةةكي كيميةايي تَةيدا بةةكةار هَينةاء زيةانَيكي طةةورةو بيَ ويَ ةنةي لةة‬

‫شؤرِشء طةلي كورد دا‪.‬‬

‫‪569‬‬

‫شةةوكةةتى حةاجى مو شةير وتى‪ :‬خؤ ةمان ثيةَداوي سةتييةة ةكان ةئةكرِينء جةةميةل‬
‫هةوراميش داواي يارمةتي لة خةلَك ئةكات‪.‬‬

‫دةرطاء ثةنجةرةء ضةيمةنتؤمان كرِىء لة طوندى ئاوةكةَلةوة بؤيان ناردين‪ .‬دواي‬
‫ثة سةةندكردني نةخ شةةكان‪ِ ،‬رةنطى بناغةي نةخؤ شةخانةو بةنديخانةكةم ِر ةشت‪ .‬ئةوةى‬
‫مايةي سةةر سةوورِمان بوو ئةوة بوو‪ ،‬كاتيَك كة دة سةت بة كارةكان كرا‪ ،‬وردة وردة‬
‫برادةران ئةرِؤي شةتنء زؤربةي ئةركء ئي شةوكارةكاني ئةوان بة ةسةر مندا بةجيَمان‪ .‬هةر‬

‫خؤشم سةرثةرشتى دروستكردنى خانوءةكانم ئةكرد‪.‬‬
‫لةو ماوةيةدا رِؤذانة ِرذَيم بة تؤث بؤردومانى ناو ضةةكةي ئةكرد‪ ،‬هةموء ِرؤذيَك لة‬
‫ةسيَو سةَينانةوة ئة ضةووم بؤ بةري بةلةكجارِ‪ ،‬ضةونكة بيناكان لةنزيك طوندي بةلةكجارِ‬
‫درو سةت ئةكران‪ِ .‬رؤذَيك كة طةي شةتمة نزيك طوندى بةلةكجارِ‪ ،‬دكتؤرةكانى ةشؤِر شةم‬
‫بيني كة بؤ خؤثارا ةستن لة بؤردومان خؤيان حة شةار دابوو‪ .‬يةكَيك لة دكتؤرةكان ناوي‬
‫د‪ .‬حةة سةةن بوو‪ ،‬خةةلَكى هةة ةلَة ةة بوو‪ ،‬كةة منى بينى ةهات بؤ لامء وتى‪ :‬ةكاكةة ةبةخوا‬

‫ئةمة بة من ناكريَت‪ ،‬نامةيةكم بؤ بنووسن من ئةِرؤم بؤ سةركردايةتي‪.‬‬
‫يةكيَكي تر لة دكتؤرةكاني شةؤِرش د‪ .‬فايةق طولَثى بوو كة ثياويَكى زؤر دلَ ةسؤزو‬
‫طورجوطؤ َلء ةئازاء بةةجةةرط بوو‪ ،‬هةةر كةة بؤردومةانى شةوَين ةَيك ةئةكرا‪ ،‬دة سةتبةة ةجآ‬
‫ئةطةي شةتة ئةو شةوَينةء بريندارةكاني تيمار ئةكرد‪ .‬بؤ درو سةتكردنى بيناكان‪ ،‬بة‬
‫سةؤندة ئاومان لة كانييةك ِراكيَ شةابوو‪ .‬رِؤذَيك سةةرداني نةخؤ شةخانةكةم كرد‪ ،‬ئاوي‬
‫نةخؤ ةشخانةكة بِرابوو‪ .‬لةطةلأ ثيَ شةمةرطةيةك ضةووم بؤ سةةر كانييةكة‪ ،‬سةةري‬

‫سؤندةكةم بيني بة دار طيرابوو‪.‬‬
‫كةات َةيك بةةدوادا ضةوونء ليَكؤلَي نةةوة مةان كرد‪ ،‬بؤ مةان دةر ةكةوت كةة دكتؤريَكى‬
‫ةخا نةةقينى ةئةو كةارةى كردبوو‪ .‬دكتؤرة كةةم بةانط كردء و ‪ :‬برام ئةةوة كةةى كةارى‬
‫دكتؤرو ثياوى تَيطةي ةشتووة‪ ،‬ضةؤن ئةبيَت بير لة بةرذةوةندي ط ةشتي نةكةيتةوةء ئاوى‬
‫ةنةخؤ شة خةا نةة يةةك ب ِ يةت؟ دواتر بؤ مةان دةر كةةوت كةة ةكاري طةةريى برادةراني ةئالآى‬
‫ةشؤرِ ةشى لة سةةر بوو‪ ،‬بؤية ئاوةكةي بِري بوو‪ .‬ئةو ماوةية بة سةةرثةر ةشتي كردني ئةو‬
‫بينايانة زؤر ماندوو بووم‪ ،‬رِؤذَيك بة شةةوكةتي حاجي مو ةشيرم وت‪ :‬من ئيتر ناتوانم‬

‫‪570‬‬

‫سةةرثةر شةتي درو سةتكردني ئةو بينايانة بكةم‪ ،‬ضةونكة زؤربةى برادةران خؤيان لة‬
‫ئةركةكانيان دزيوةتةوة‪.‬‬

‫كاك شةةوكةت حةزى ئةكرد ئةو بينايانة بة رِيَكوثيَكىء زوو تةواو بن‪ ،‬بؤية زؤرى‬
‫ث َي نةاخؤش بوو كةة زؤر بةةى برادةران خؤ يةان لةة ئةةر كةة ةكان يةان دزيوة تةةوة‪ ،‬زؤر ةبة‬
‫شةرمةوة داواى لَيكردم كة هةرضؤنَيك بيَت دان بةخؤمدا بطرمء دةستي ليَ هةَلنةطرم‪.‬‬
‫سةةرباني نةخؤ شةخانةكة ثيَوي ةستي بة دار بوو‪ ،‬هةوالَم زاني كة طوندي طؤ شةان‬
‫دارى با شةيان هةية بؤ فرؤ شةتن‪ .‬لةطة َل د‪ .‬كةمال شةاكير ضةووين بؤ طوندي طؤ شةان‪،‬‬
‫لةو َي لةطةلأ حاجي مةحمود كة لة عة شةيرةتى ميكايلى بوو ق سةةم كردو داوام ليَكرد‬
‫كة بؤ دارةرِاي نةخؤ شةخانةو بةنديخانةي ةشؤرِش‪ ،‬ضةةند داريَكم لة بيَ شةةكةيدا ثيَ‬
‫بفرؤ شةَيت‪ .‬كاك مةحمود بة شةيَوةيةكى رِةق وةلآمي دامةوةء وتى‪ :‬نةخيَر كاكة‪ ،‬يان‬

‫هةموو دارةكانم ليَ بكرِة يان هيضيتان نادةم َي‪.‬‬
‫نةمزانى بؤ بةو شةيَوةية وةلآمي دامةوة‪ ،‬و ‪ :‬من ضةةند داريَكم ئةويَتء بة ثارة‬

‫ئةيكِرم‪ِ ،‬ريشت مار دةكةم بؤ خؤمم ناويَت بةَلكو بؤ خزمةتى خةلَكى ناوضةكةية‪.‬‬
‫حاجي مةحمود بة هةمان شةيَوةي جاري ثَيشةوو وةلآمي دامةوة‪ .‬زؤرم ثيَ ناخؤش‬
‫بوو كةة ةبةو شةيَوةيةة وةلآمي دامةةوة‪ ،‬بؤيةة و ‪ :‬ئةةطةةر نةا ةتةوَةيت ئةةو دارانةةمةان ثيَ‬

‫بفرؤشيت ئةوا بةيانى وةرة بؤ مةَلبةند‪.‬‬
‫ئةوكاتة حاكم محةمةد قةرةداغى لة طوندى طؤ ةشان بوو‪ ،‬طوَيى لة قسةةكانمان بوو‪،‬‬
‫من حاكم محةمةدم نةئةناسةى‪ ،‬بةلآم ئةء منى ئةناسةى‪ .‬دكتؤر كةمال ةشاكر وتى‪ :‬ئةوة‬

‫حاكم محةمةدة‪ ،‬برادةرى خؤمانةو كؤمةلَةية‪.‬‬
‫دواي ئةةوةي رَؤي شةتين‪ ،‬دكتؤر كةة ةمال وتي‪ :‬ةحاكم محةة ةمةد ةئةلَ ةَيت ِرةنطةة ةحاجي‬

‫مةحمود شكاتت ليَبكات‪.‬‬
‫و ‪ :‬با شكات بكات‪ ،‬خؤ داواى ثارةو بةرتيلمان ليَنةكردووة‪.‬‬
‫عومةر فةتااء مام رِؤسةتم زؤر دؤسةتى حاجي مةحمود بوونء هاتوضةؤيان ئةكرد‪.‬‬
‫دواي رِؤي شةتني ئيَمةة‪ ،‬ةحاجي مةةحمود نةامةةيةةكى نةاردبوو بؤ مةام رِؤ سةتةةمء تيَيةدا‬
‫نوسيبووى "لالؤ هاتووةء لَيم توورِة بووة‪ ،‬ويستوويةتى بة زؤر دارةكانم لَيبسةنَيت"‪.‬‬

‫‪571‬‬

‫مام رِؤ سةتةميش وةلآمى نامةكةى حاجي مةحمودى دابووةوةء نو سةيبووى "ئةو‬
‫ث ةياوةى كةة تؤ بةا سةى ةئةكةة ةيت‪ ،‬بةةو تةةمةة ةنةوة زةح ةمةتى كَي شةاوة كةة دار بكرَِيةت بؤ‬
‫نةخؤ شةخانةى ةشؤِرش‪ ،‬ئةبوواية تؤ هاوكاريت بكرداية‪ ،‬ئةو هاتووة بة ثارة دار لة تؤ‬
‫بكِر ةيَت ةنةوةك بةة زؤر دار لةة تؤ ب سةةنَةيت‪ .‬ئةةطةةر ةجاريَكي تر ةها ةتةوة ئةةبَيةت ةئا شةتى‬
‫بكةةيتةةوةء داواى ليَ بوردنى ليَبكةة ةيت"‪ .‬هةةروة ةها ةكاتيةَك عومةةر فةةتةاا ضةوءبوء بؤ‬

‫طؤشان‪ ،‬لةسةر ئةو بابةتة ِرةخنةي لة حاجي مةحمود طرتبوو‪.‬‬
‫دواى ةضةند رِؤذَيك شةةوكةتى حةمة سةاَلح سةةبارةت بة فرؤ ةشتني دارةكان لةطةلأ‬
‫حةاجي مةةحمود ق سةةى كردبوو‪ .‬ةحاجي مةةحمود ثيَي وتبوو "بؤ ةئةو معةامةةلةةيةة حةةز‬
‫ةئةكةم لالؤ خؤى بيةَت"‪ .‬كاتَيةك ضةووين بؤ لاى حاجي مةحمود‪ ،‬بةنيوة قيمةت هةموو‬
‫دارى بَي شةةكةى بؤ ح سةاب كردين‪ .‬و ‪ :‬بةو ةشيَوةية نامةوَيت‪ ،‬هةمووى بايى ضةةندة‬

‫ئةوةندة ثارةت ئةدةمآ‪.‬‬
‫وتى‪ :‬مةادام بؤ نةةخؤ شةخةانةةتةان ةئةوَةيت‪ ،‬منيش حةةز ئةةكةةم ةيارمةةتي ةتان ةبدةم‪،‬‬

‫ثارةكةش طرنط نيية‪ ،‬هةر كاتَيك ثارةتان بوو بؤم بنَيرن‪.‬‬
‫سةوثةا سةم كردو ضةووين بةة لاي ئيشء ةكاري خؤمةانةةوة‪ ،‬نزيكى نيوةرِؤ ةحاكم‬
‫محةمةد هات بؤ لامء وتى‪ :‬ئةبيَت بؤ ناني نيوةرِؤ لة مالَى ئَيمة بن‪ .‬كاتَيك ضةووين بؤ‬
‫مةالَى ةحاكم محةة ةمةد قةةرةداغى‪ ،‬عومةةر فةةتةااء ةحاجي مةةحموديش لةةويَ بوون‪ .‬كةاك‬

‫عومةر ويستبووى ئاشتمان بكاتةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬كاك مةحمود برادةرى كؤنى خؤمة‪ ،‬لة شؤرِشي ئةيلول ثَيكةوة ثارتى بووين‪.‬‬

‫حاكم محةمةد وتى‪ :‬وةَللآ ئيَمةت قةرزار كرد‪ .‬كاك لالؤ ئةى تؤ من ناناسيتةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬نةخيَر‪.‬‬

‫وتى‪ :‬ضةؤن؟ ةكاتى خؤى من لةةطةةلأ عومةةر فةةتةااء مةامؤ سة ةتا عةةزيز لةة ثيَنجوَين‬
‫بوءم‪ ،‬لةو َي منء تؤ يةكترمان ناسي‪.‬‬

‫برادةرانى مةةلَبةةنةد بةة ةتايبةةتى كةاك شةةوكةةت بيرى لةة دامةةزرانةدنء فراوانكردنى‬
‫بةارة ةطا كةانى مةةلَ بةة نةد ةئةكردةوة‪ .‬هةةر ةلةو ةماوة يةةدا ج طةة لةة درو سةتكردني بي نةاى‬

‫نةخؤشخانةو بةنديخانةو ميوانانة‪ ،‬ئةم شوَينانةش دروستكران‪:‬‬

‫‪572‬‬

‫• طةنجينةيةك بؤ ضةكء تةقةمةنى‪.‬‬
‫• ذيَرزةمينيَك بؤ دةزطاي بيَ سيمى مةَلبةند‪.‬‬
‫• ذورَيةك بؤ موةليةدة ةيةكى ةكارة ةبا كةة ةلة شةةرَِيكةدا لةة ةطةلأ ِرذيَم وةك دة سةت ةكةوت‬
‫مةحمود سةةنطاوى لةطةلأ ضةةند شةؤفَلَيكدا هَينابووىء بؤ رِووناككردنةوةي‬
‫بارةطاكاني مةَلبةند سوءدى باشى ليَ وةرئةطيرا‪.‬‬
‫• ثرؤذةيةةكى ةئاو كةة بةة بؤرىء سةؤ ةندة ةئاو دابةةش ةئةكرا بةة سةةر ةبارة ةطاكةانى‬

‫مةَلبةند‪.‬‬
‫• خانوويةك بؤ دارايي مةَلبةند‪ .‬هةروةها خانوو بؤ هةريةك لة ةشةهيد شةيَركؤ‬

‫جدىء عومةر غةريبء دكتؤر فايةقء حاكم برايم‪.‬‬
‫بؤ درو سةتكردنى طةنجينةى تةقةمةنيء ثرؤذةي ئاوةكة‪ ،‬دوو وة ةستاى ثيَنجوَيني‬
‫(ئي سةماعيلي وة سةتا كةريمي جؤلآء ئةميني وة ةستا كةريمي جؤلآ) زؤر بة دَل سةؤزيء‬
‫لةةخؤبردووي يةةوة هةاو كةاري يةان كردينء ةكارة كةان يةان ئةة ن ةجا مةدا‪ .‬طةةنجي نةة كةة ةمان بةة‬
‫كؤنكريَت درو ةست كرد‪ ،‬ثا شةان بة شةؤفلَ طَليَكي زؤرمان كردة سةةر سةاربانةكةي‪.‬‬
‫ئةطةر بة فرِؤكةش بؤردومان بكراية كاريطةريةكى ئةوتؤى لة سةةر نةئةبوو‪ .‬سةةبارةت‬
‫بةة ثرؤذةي ةئاوةكةةش‪ ،‬لةة نزيكي ةكانييةةكى ةئاو ةكة لةة ث شةتى طو ةندى بةة ةلةك ةجاِر بوو‪،‬‬
‫نزيكةةى هةةزار مةةتر ةيَك لةة ةبارةطةاكةانى مةةلَبةةنةدةوة دوور بوو‪ ،‬بةة ةهاو ةكاري ةكاك ئةةمينء‬
‫برا ةكةي لةة ةطةلأ وة ةس تةا يةةكي ةئاو كةة خؤ يةان هيَ نةابوو ةيان‪ ،‬حةةوزيَكى طةةورة مةان بةة‬
‫كؤنكرَيت درو سةت كرد‪ .‬وة ةستاكان ضةةند بؤرييةكيان كرِيء لة حةوزةكةيان بة ةستء‬

‫لةوَيوة بؤ هةموو بارةطاكان بة سؤندة ئاو دابةش ئةكرا‪.‬‬
‫وةك ثيَ شةتر با سةم كردووة من لَيثر سةراوى ئيدارةى مةلَبةند بووم‪ ،‬بةلآم ةشان‬
‫بة شةاني ئي شةوكارةكاني ئيدارةى مةَلبةند سةةرثةر ةشتى هةندَيك لة ثرؤذةى بيناكانى‬
‫مةةلَبةة ةندم ةئةكرد‪ .‬هةةر ضةةنةدة ةئةوة كةاري من نةةبوو‪ ،‬بةةلآم هةةر كةار ةيَك كةة خزمةةتي‬
‫شةؤِرشء يةكَيتيء ثيَ شةمةرطةو طوندن ةشينء داني شةتواني ناو ضةة ئازادكراوةكاني‬
‫كردبَيت‪ ،‬كردومةو بة بة شةَيك لة خةبا زانيوة‪ .‬ئةو ماوةية كة سةةرثةر شةتي ئةو‬
‫ثرؤذانةةم ئةةكرد‪ ،‬زؤر مةانةدوو بووم‪ ،‬هةةر بؤيةة هةةنةديةَك جةار لةة ئةا ةكامي كةاري نةاِرةواء‬

‫‪573‬‬

‫كةةمتةةر ةخةمي كؤ مةةَل َةيك برادةر توءِرة ةئةبووم‪ .‬جةار يةَك دكتؤر فةا يةةق طولَثي لاى كةاك‬
‫ةشةوكةت طلةيي ليَ كردبووم‪ ،‬ضةونكة داواى ةضيمةنتؤى كردبوو‪ ،‬بةلآم من بة توءِرةيي‬

‫وةلآمم دابووةوة‪.‬‬
‫كاك شةةوكةتيش ثيَي وتبوو "لالؤ برادةرى خؤتةء ديارة شةتيَكت كردووة بؤية‬
‫بةو ةشيَوةية وةلآمي داويتةوة‪ ،‬نابيَت دلَت لَيي برِةنجَيت‪ ،‬ضةونكة خؤت ئاطاداريت كة‬

‫ئةو هةموو ئيشوكارةى بةسةرةوةيةء زؤر ماندووة"‪.‬‬
‫دكتؤر فايةق زؤر دؤ ةستم بوو‪ ،‬ثَيكةوة زؤر رَِيكء تةبا بووين‪ .‬ثاش ماوةيةك دكتؤر‬
‫فةا يةةق لةة سةةر تووِرةبوو نةة كةةى ئةةو ِرؤذة‪ ،‬ةهات بؤ لامء ط لةةيى ليَكردم‪ .‬منيش‬

‫هؤكارةكةيم بؤ رِوءنكردةوةو هيضي لة دلَدا نةما‪.‬‬

‫‪574‬‬

‫ئاشتبوونةوةى طشتىء هاوكاري لايةنةكان‬

‫هاوينى ‪ِ ،1986‬رذيَمى بةعس طةمارؤي خ سةتبووة سةةر ناو ضةةكةمان‪ ،‬هةموو‬
‫رَِيطاكانى طرتبوو‪ ،‬ئازوءقةى مةَلبةندو بارةطاكانى ثَيشةمةرطة رِوو لةكزى بوو‪ .‬بةهؤى‬
‫ضةةند كادريَكى ناو ضةةكةوة لة ضةةند دؤ سةتيَكمان كة لة دةوروبةرى كفرىء طةرميان‬
‫بوون داوامان كرد كة لة سةةر ح سةابي مةَلبةند‪ ،‬برِيَكى باش شةةكرء ضةاء برنجء‬
‫رِؤنمان بؤ بكرِن‪ .‬دواي ضةةند ِرؤذيَك ئةوةي داوامان كردبوو بؤيان كِرينء بة خةلَكي‬
‫شةارةزاي ناوضةةكة بؤيان ناردين‪ .‬قوتابخانةكةى سةيَو ةسَينان وانةي تَيدا نةئةخوَيندراو‬
‫ضةؤلَ بوو‪ ،‬بؤيةة كردم بةة طةةنجي ةنةى ئةازوقةةي مةةَلبةةنةد‪ .‬لةة شةارةزوورةوة لةةلايةةن‬
‫كؤمةَلَيك خةلَكي دَل سةؤزةوة وةك يارمةتىء زةكات طةنميَكى زؤريان بؤ ناردين‪ .‬دواتر‬
‫لة طةرميان ئا شةيَكى طةرِؤكمان ثةيدا كردء ضةةند كة ةسَيك بة كرآ‪ ،‬طةنمةكةيان بؤ‬
‫ثاككردين‪ ،‬ثا شةان هاِردراو كراية فةردةوة‪ ،‬بؤ دياريكردنى بة ةشى بنكةو بارةطاكانمان‬
‫ليذنةيةكمان ثَيك هَينا‪ .‬ئةو سةةردةمة بةو شةيَوةية ئازووقةمان دابين ئةكردو بة سةةر‬

‫بنكةء بارةطاكانماندا دابةوان ئةكرد‪.‬‬
‫ئةوكاتة (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء حزبي ةشيوعي ثةيوةندييان لةطة َل يةكدا نةبوو‪ ،‬حةمة ِرة ةشيد‬
‫قةرةداغى بةرثر سةى شةيوعييةكانى قةرةداغ بوو‪ ،‬بة نهَيني لةطةلأ مةفرةزةيةكدا لةو‬
‫ناو ضةةية ئةطةِرا‪ ،‬جارجار تةقةى ئةكردء خؤى دةرئةخ سةت‪ .‬برادةراني ئَيمة ضةةند‬
‫جةار يَةك وي سةت ةيان بيطرنء ضةةكى ب كةةن‪ ،‬بةةلآم نةة يةان كرد‪ .‬لةة سةالَي ‪1986‬‬
‫ِريَكةوتننامةيةكي ئا ةشتي لة نَيواني (ي‪.‬ن‪.‬ك) ء ثارتة ةسيا ةسييةكاني كوردسةتان ئيمزا‬
‫كرا‪ ،‬دواى ئةوة شةيوعييةكان ئةهاتن بؤ مةَلبةندء سةةردانيان ئةكردين‪ .‬وةك مةَلبةند‬
‫بِريارماندا كة هاوكاري ةيان بكةةينء ئازوقةيان بؤ دابين بكةةين‪ ،‬بؤ ئةو مةبة سةتةة حةمة‬

‫ِرةشيد قةرةداغى رِووبةرِووى ئيدارةى مةَلبةند كرايةوة‪.‬‬
‫رِؤذَيك حةمة ِرة شةيد قةرةداغى هات بؤ لام و ‪ :‬ئيَوة دَلنيا بن كة ئيَمة هاوكاريتان‬
‫ئةكةين‪ ،‬زؤر حةز ئةكةين كة ئةم ئا شةتىء تةبايية بةردةوام بَيت‪ .‬لة شةوَينيَك بارةطا‬
‫داب نةآ‪ ،‬من ةناهيَلَم لةة ةئازوء قةة ةثةك تةان ب كةةو َيةت‪ ،‬هةةروة ةها ضةادرء كةةلو ثةةلى‬

‫خانووبةرةشتان بؤ دابين ئةكةم‪.‬‬

‫‪575‬‬

‫حةمة ِرة شةيد قةرةداغى زؤري ثيَخؤش بوو كة بةو شةيَوةية ق سةةم لةطة َل كرد‪.‬‬
‫ةهاوِرَي ةيةكيةان لةةطةةلةَدا بوو نةاوى ةجةوهةةر بوو‪ ،‬ةبةرثر سةى ئيةدارييةان بوو‪ ،‬ئةةو ةيان بؤ‬
‫وةرطرتنى ئازوءقةء كةلوثةلى ثيَوي سةت ديارى كرد‪ .‬ثاش ماوةيةك ديار نةما‪ ،‬كاتيَك‬
‫هةواَليم ثر سةي‪ ،‬ثَييان و كة لة ضةالاكييةكدا لة دةربةنديخان دة سةتطيركراوةء دواتر‬
‫لة سةيَدارة دراوة‪ .‬بة بي سةتني ئةو هةواَلة زؤر دَلتةنط بووم‪ .‬برادةراني ثا سةؤكيش بة‬
‫هةمان شَيوة ئةهاتن بؤلاي ئيَمة بؤ وةرطرتني بةشة ئازءوقةى خؤيان‪ ،‬ئةوانيش حةمة‬

‫قةموءر ناويَكيان ئةهات بةشة ئازوقةكةى خؤياني وةرئةطرت‪.‬‬
‫بةة هةادين نورىء عةة ةبدولَلآى مةةلا فةةرة وةك دوو دؤ سةتى نزيكى يةةكَيتي لةة‬
‫ةناو ضةةي قةةرةداغ بوون‪ ،‬ئةةوان لةة حزبى شةيوعى ج ةياببوو ةنةوة‪ ،‬برادةرا نمةان لةة‬
‫سةةركردايةةتييةةوة ثيَ ةيان ِراطةةيةانةدين كةة زؤر ةهاو ةكاري ةيان بكةةين‪ .‬بةةش بةة ةحالَى خؤم‬
‫درَيغيم لة لايةنة سةيا ةسييةكاني تر نةئةكردء هةروةك ثيَ شةمةرطةء بارةطاكاني خؤمان‬

‫هاوكاريم ئةكردن‪.‬‬
‫ثةاش ةماوةيةةك برادةراني (ث‪.‬د‪.‬ك) لةة طونةدى جةافةةران بةارة ةطايةان دا ةنا‪ِ ،‬رؤذيَةك لةة‬
‫طوندى جافةران قادر قادرم بيني‪ ،‬زؤر بةثةلة بوو‪ ،‬ئةيوي سةت ب ضةيَت بؤ ناو ضةةى‬
‫سةةرطةلَوء‪ ،‬دواي هةوالأ ثر ةسين و ‪ :‬كاك قادر لة ‪ ،1983‬كاتيَك لة طوندي بايانةي‬
‫شارباذيَِر بوويت خؤت دزييةوة‪ ،‬ئةطةر ئةوكاتة تؤ لةوآ بوءيتاية‪ِ ،‬رةنطة ةانتوانياية‬
‫ثيَكةوة ئةو كَي ةشانةى نَيوانمان لةو ناوضةةية ةضارةسةةر بكردايةو ئةو شةةرِة براكوذيية‬
‫ِرووى نةداية‪ ،‬ئةو تةباييةى ئيَ سةتا‪ ،‬خةَلك زؤر دلَي ثيَخؤ شةةء لة بةرذةوةندي هةموو‬

‫لايةكمانداية‪.‬‬
‫قةادر ةقادر ئةةو تةة بةاي ةيةي زؤر ثيَخؤش بوو‪ ،‬وتى‪ :‬ئَي مةة هةةر ةضاوةِروانى رِؤلَي‬

‫ئاشتيء قسةي باوان لة تؤ كردووة‪ ،‬ئيَستاش هةر ضاوةرِيَي ئاشتيت ليَ ئةكةين‪.‬‬

‫‪576‬‬

‫سزايةكي نا ِرةءا‬

‫رِؤذ َيةك لةة طو ةندي ةسيَو سةيَ نةا نةةءة ئةة ضةوم بؤ نز ةيك طو ةندي بةة لةةك جةاِر بؤ‬
‫سةةرثةر شةتيكردني نةخؤ شةخانةء خانوةكاني تر‪ .‬كاتيَك طةي شةتمة لاي طؤر ةستاني‬
‫ئيمام هةمزة لة ث ةشتي بةلةكجارِ‪ ،‬ضةةند ثَي شةمةرطةيةكم بيني كة خةريكي هةلَكةندني‬
‫طؤرِيَك بوون‪ .‬ثرسيارم لة يةكيَك لة ثَيشمةرطةكان كرد كة ئةو طؤِرة بؤ كيَ هةلَئةكةننء‬

‫كيَ شةهيد بوءة؟‬
‫بة دة سةت ئي ةشارةتي بؤ ثيَ شةمةرطةيةك كرد كة خؤ شةي خةريكي هةلَكةندني‬
‫طؤِرة كةة بوو‪ ،‬ءتي‪ :‬بؤ ئةةو ثيَ شة مةةر طةة يةة‪ ،‬ضةون كةة فةةر مةاني طول لةة بةارانكردني بؤ‬
‫دةرضةووةء دواي هةلَكةندني طؤرِةكةي فةرمانةكة جَيبةج َي ئةكةين‪ ،‬بةلآم ئيَ ةستا خؤي‬

‫نازانَيت كة ئةو طؤِرة بؤ خؤيةتي‪.‬‬
‫ء ‪ :‬بة تؤمةتي ضي طوللةباران ئةكريَت؟‬
‫ءتي‪ :‬ئةةم ثَي شةمةةرطةةيةة ةحةرة سةي سةجنةة ةكان بوو‪ ،‬رِؤذ ةَيك لةة بةة ةلةك ةجاِرةءة‬
‫سةجنةةكاني بردووة بؤ نةخؤ ةش ةخانةكةي سةيَو سةَينةان‪ ،‬بةلآم لة ِريَطةادا يةك ةيَك لة‬
‫سةجنةة ةكان كةة نةاءي مو ةبارةكةة(‪ )118‬خؤي ئةةدزَيتةةءةء هةةلةَديَ‪ ،‬ةتا ئيَ سةتةاش بؤمةان‬

‫دةستطير نةكراءةتةءة‪.‬‬
‫بة بي سةتني ئةو هةوالَة زؤر دلَتةنطء توءرِة بوءم‪ ،‬ضةونكة ةسزايةكي زؤر ناِرةوا‬
‫بوو‪ .‬كةات لةة ةبةرذةوةنةدي ثَي ةشمةةرطةةكةة نةةبوو‪ ،‬بؤيةة ةكا بةة فيرِؤ ةنةداو زؤر بةة ةثةلةة‬

‫(‪ )118‬موبارةك براي هونةرمةند عةبدءلقادر حةسةن بوو‪ ،‬كاتي خؤي ثَيشمةرطةي يةكَيتي بوء‪ ،‬دواي‬
‫تَيك ضةووني طفتوطؤكةي نَيوان ( ي‪.‬ن‪.‬ك)ء ِرذيَم وازي لة ثيَ شةمةرطايةتي هيَناو لة طوندي جافةراني‬
‫ناءضةةي قةرةداغ ني ةشتةجيَ بوء‪ .‬ضةةند كة ةسيَك هةندَييَك زانياري نارِا ةستيان سةةبارةت بة موبارةك بة‬
‫مام جةلال وتبوو‪ ،‬مام جةلاليش لةبةر ِرؤ شةنايي زانيارييةكان برِياري دة سةتطيركردني موبابةرةكي‬
‫دةركردبوو‪ .‬دءاي ةئةءةي كةة موبةارةك هةةَلةدَةيتء دلَنيةا ئةةب َةيت كةة بيَ تةاءانةة‪ ،‬خؤي ئةةطةةيةةنَيتةة لاي‬
‫برايم جةلال بؤ ئةءةي ضةارةيةك بؤ ئةء كيَ شةةية بدؤزنةءة‪ .‬بؤ ئةء مةبة سةتة لةطةلأ دايكيء برايم‬
‫جةةلال سةةرداني مةام جةةلال ئةة ةكةنء رِا سةتي مةة سةةلةةكةةي بؤ ةباس ئةة ةكةن‪ ،‬مةام جةةلاليش بِر ةياري‬

‫دةستطيركردنةكةي هةلَوةشاندةوة‪.‬‬

‫‪577‬‬

‫ضةوءم بؤلاي شةةهيد شةةءكةتي حاجي مشةير‪ .‬كاتَيك طةي ةشتمة لاي شةةوكةتي حاجي‬
‫موشير بة توِرةييةوة و ‪ :‬بؤ ئةء ثَيشمةرطةية طوللةباران ئةكةن؟‬

‫كاك شةةوكةت بة هيَمني وتي‪ :‬لالؤ طيان هيَمن بةرةوة‪ ،‬ئةو ثيَ شةمةرطةية ئي شةَيكي‬
‫زؤر خراثي كردووة‪ ،‬بة موافةقةتي سةةركردايةتي طوللةباران ئةكرَيت‪ .‬ثا ةشان با سةي‬
‫ضةؤن يةةتي هةةلَ ةهاتني مو بةارةكء هؤ كةاري دةر ضةووني فةةر ةماني طول لةة بةارانكردني‬

‫ثَيشمةرطةكةي بؤ كردم‪.‬‬
‫دواي ق سةةكاني كاك شةةوكةت‪ ،‬زياتر بؤم رِوونبووةوة كة ثيَ شةمةرطةكة زؤر ب َي‬
‫ةتاوا نةةء غةةدريَكي طةةورةي ليَ ةئةكر َيةت‪ ،‬هةةروة ةها هةةلَ ةهاتني مو بةارةك هةة لةَةو‬
‫كةةم تةةر ةخةمي مةةَل بةة نةد خؤي بووة نةةك ثيَ شة مةةر طةة كةة‪ ،‬بؤ يةة ةبةرطريم لةة ذ ةياني‬
‫ثيَشةمةرطةكة كردو بة تووِرةييةوة و ‪ :‬كاك ةشةوكةت بة هيس جؤرَيك ِريَطا نادةم كاري‬
‫ءا بكةن‪ ،‬ئةطةر ئةء ثيَ شةمةرطةية طوللةباران بكرَيت‪ ،‬ئةوا من واز لة ةشؤِرشء يةكيَتي‬
‫ئةهَينم‪ ،‬بةيانيَكي زؤر تونديشةتان لة ةسةر دةرئةكةمء دنياتان ليَ تيَ ئةطةيةنم‪ ،‬ضةونكة‬
‫ئةوة غةدريَكي زؤر طةورةية كة لةو ثَي شةمةرطةيةي ئةكةن‪ .‬هةموو ئي شةة خراثةكةي‬
‫ئةو ثيَشةمةرطةية تةنها ئةوة بووة كة ةسجنَيك لة دة ةستي هةَلهاتووة‪ .‬موبارةك كة ةسيَكي‬
‫خراث نةبووةو ثَيشةتريش ثيَشةمةرطةي خؤمان بووة‪ ،‬هاتووضةؤو ثةيوةندييةكي باشةي‬
‫لةطةلأ كؤمةَليَك بةرثرسء ثيَ شةمةرطةدا هةبووةء زؤر رِيَزي ليَ طيراوة‪ ،‬ئةو ثَي شةمةرطة‬
‫قوربةة ةسةرةش ضةاوةِرواني ئةةوةي نةةكردووة كةة ةلة نيوةي رِيَطةادا موبةارةك بةة ةناوي‬
‫دة سةت بة ئاو طةياندنةوة‪ ،‬خؤي ئةدزيَتةوةء هةلَدَيت‪ .‬ئيَوة خؤتان بةرثر سةيارن‪ ،‬بؤ‬
‫كؤمةَليَك سةجنتان بة تةنها ثَي شةمةرطةيةكدا ناردووة بؤ سةيَو سةَينان؟ بؤ مةفرةزةيةك‬
‫ثَيشمةرطةتان لةطةلَيان نةناردوون؟ برا زؤر زةحمةتة ثَيشمةرطةيةك بة تةنها ضاوديَري‬

‫كؤمةَلَيك سجن بكاتء لة نيَواني دوو د َي هاتووضؤيان ثيَ بكات‪.‬‬
‫كاك شةةءكةت بة وردي طويَي لة قسةةكانم طرتبوو‪ ،‬قةناعةتي كرد كة ثيَشةمةرطةكة‬
‫ب َي تةاوا نةةء خؤ يةان كةةم تةةر خةةم بوون‪ ،‬بؤ يةة بةة ثةة لةة فةةر ةماني طول لةة ةبارانكرد نةة ةكةي‬
‫رِاطرت‪ ،‬هةةروة ةها برو سةكةةيةةكي بؤ سةةركردايةةتي كرد كةة برِيةاري طوللةة ةبارانكردني‬
‫ثيَ شةمةرطةكةيان هةلَوة ةشاندءءةتةءة‪ .‬ثاش ضةةند ِرؤذَيك سةةركردايةتي‪ ،‬داءايان لة‬

‫‪578‬‬

‫كاك شةةءكةتء برادةراني مةَلبةند كرد كة ب ةضن بؤ سةةركردايةتي‪ .‬كاتَيك ةضووبوون‬
‫برادةران ليَثر ةسي نةةءة ةيان لةة طةةَلةدا كردبوون كةة بؤ برِ ةياري طول لةة بةارانكردني‬
‫ثَي شةمةرطةكةيان هةلَوة ةشاندووةتةءة‪ ،‬ئةوة لة كاتَيكدا كة خؤيان داءاي موافةقةتيان‬

‫لة سةركردايةتي كردبوء‪.‬‬
‫ئةء طؤرِةي كة بؤ ثيَ شةمةرطةكة هةلَكةندرا‪ ،‬دءاتر ثَي شةمةرطةى ةشةهيد (ئازادي‬
‫مامة عةلة ِرة شةيان) تَيدا بة خاك سةثارد كة لة شةةِري سةةركردايةتيدا شةةهيد ببوو‪.‬‬
‫بةداخةوة لة شةؤِرشةي نويَء ِرؤذطاري خةباتي ةشاخ‪ ،‬كؤمةلََيك بةرثرسء ثَيشةمةرطةي‬
‫دلَ سةؤزء ئازاو دليَري (ي‪.‬ن‪.‬ك) وةك سةالاري حاجي دةرويَش‪ ،‬جواميَري سةةرتيث‪،‬‬
‫ةسةلاا ةضاوزةقء ضةةند ثَيشةمةرطةيةكي تر‪ ،‬لة ئةنجامي ثةلةكردن لة ليَكؤَلينةوةكاندا‬
‫برِ ةياري طوللةة ةبارانكردنيةان بةة سةةردا ج َي بةةج َي كراوة‪ .‬سةالآني دواتريش دواي‬
‫ئا شةكرابووني ِرا سةتييةكان‪ ،‬سةةركردايةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك) داواي ليَبوردني لة خَيزانةكانيان‬

‫كردووةو بَيتاواني ئةو ثَيشمةرطانةيان ِراطةياندووةو كراون بة شةهيدي سةنطةر‪.‬‬

‫‪579‬‬

‫دةو َلةمةندةكانء طوشارى هاو ِريَء دؤستان‬

‫ئةو سةةردةمانةي كة لة شةار بووم ةشان بة ةشاني ئي ةشوكاري سةيا ةسي‪ ،‬بؤ بذيَوى‬
‫خَيزانةةكةةم زؤر كةارو ةكا سةبى جؤراو جؤرم كردووة بةةنةاييء زةرةنطةةريء م ةقاولاتء‬
‫كوتالَفرؤ شةي‪ ،‬بؤية خةلَكيَكى زؤرم لة كة سةاني كا سةبكارو دةولَةمةندى ثيَنجوَينء‬
‫سةلَي ةمانيء دةوروبةةريم ئةةنةا سةي‪ .‬ئةةو ةكاتةةى كةة لةة ةناو شةار بووم‪ ،‬زؤر ةجار ةلةلايةةن‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) داوام ل َي ةئةكرا كةة ةئا ةطادارى هةةنةدَيةك دةو ةلَةمةةنةد بكةةم بؤ ئةةوةي يةارمةةتي‬
‫مادي بؤ شؤِرش بنَيرن‪ ،‬بةلآم كة ضوومة شاخ‪ ،‬يارمةتي كؤكردنةوةء ئاطاداركردنةوةي‬

‫دةولَةمةندةكان بة هيس شيَوةيةك ثةيوةندى بة منةوة نةبووة‪.‬‬
‫بؤ كؤكردنةةوةي يةار ةمةتي مةادي‪( ،‬ي‪.‬ن‪.‬ك) ةنامةةى ةئة ةنارد بؤ دةولةَةمةة ةندةكةان‪ ،‬بةةلآم‬
‫كاتيَك هةنديَكيان داواكارييةكانى ةشؤرِ ةشيان جَيبةج َي نةئةكردو يارمةتييان نةئةنارد‪،‬‬
‫ثيَ شةمةرطة طو شةارى ئةخ ةستة سةةريان‪ .‬زؤرجار خؤيان يان كوِريَكيان لةطةلأ خؤيان‬
‫ئةهَينا بؤ ناو ضةة ئازادكراوةكاني ذيَر دة سةةلآتي شةؤرِش تا ضةارة ةسةرى كيَ شةةكةيان‬
‫ةئةكرا‪ .‬زؤرجةار ئةةم مةة سةةلةةيةة بةة بيَ ةئا ةطاداريء حةةزو خوا سةتم يةةخةةى ةئةطر ‪،‬‬
‫كَي شةةكة لةوةدا بوو كة زؤر لةو دولَةمةندانة دؤ سةتء هاوِرَيم بوون‪ .‬لةكاتَيكدا كة لة‬
‫ثَيناوي شةؤرِ ةشدا‪ ،‬خَيزانء مندا َلء سةةروةتء ذياني شةارم بةجيَ هيَ ةشتبوو‪ ،‬هةروةها‬
‫شةؤِرشةم لة هةموو كةسةيَك خؤشةترئةويسةتء لة هةموو ةشتيَك لام ثيرؤزتر بوو‪ ،‬نةئةكرا‬
‫هةموو شةتيَك هةر بةدلَى هاورِيَء دؤ سةتةكانم بَيتء ضةاو لة داواكاريية رِةواكاني‬

‫شؤِرشةكةم بثؤشم‪.‬‬
‫لةةكةاتَي ةكدا طةةر دؤ سةتء ةهاورِ َي دةولةَةمةةنةدة ةكانم تةةنهةا بؤ خؤيةان ذ ةيابنء ئةا ةمادة‬
‫نةبووبن كة بة مادة هاوكاري ةشؤِر ةشيَكي خوَيناوي بكةن كة لة ثَيناوي خؤيانء طةلء‬
‫ني شةت ةمانةةكةة ةيان بةةر ةثا بووبَةيت‪ ،‬ئةةوا ةهةرطيز بةةرطريء ث ةشتيوانيم ليَ نةةكردوون‪.‬‬
‫هةةنةديَةك ةجاريش داواكةارييةةكةانى شةؤِرش لةة توا ةناى ةئةو دةو ةلَةمةة ةندانةة ز ةياتر بوو‬

‫ياخوود زانياريي هةلَة لة سةر كةسايةتيء باري داراييان بة مةَلبةند درا بوو‪.‬‬
‫لة هاوينى ‪ 1986‬بة فةرمانى سةةركردايةتى‪ ،‬مةلَبةندةكان هةريةكةء لة ةسنوءرى‬
‫ناو ةضةى خؤيةوة داواى هاوكاري مادييان لة دةولَةمةندى ةشارةكان كرد‪ .‬بة ثيَى ئةو‬

‫‪580‬‬

‫زانيةارييةا ةنةى كةة لةة سةةر دةولةَةمةة ةندة ةكان درابوون بةة مةةَلبةةنةد‪ ،‬برِى ةثارةي داواكراو‬
‫ديارى ئةكرا‪ .‬بؤ ئةو مةبةستة لة سنووري مةَلبةندى يةك‪ ،‬ضةند كةسيَكى دةولَةمةندي‬
‫سةليَمانيء قةزاو ناحيةكان دة سةتني شةان كران‪ .‬شةةوكةتي حاجي مو شةير نامةي‬
‫مؤركراوي مةَلبةند كة بؤ دةوَلةمةندةكان نوو ةسرابوو‪ ،‬بة سةةر تيثةكاني سةنووري‬
‫مةةلَبةةنةدي يةة ةكدا دابةةش كرد‪ ،‬بؤ ئةةوةى هةةر تيث َيةك ةنا ةمةي ضةةنةد دةو ةلَة مةة نةديَةك‬

‫بطةيةنَيت‪.‬‬
‫لوقمان شةا سةوار (رِابةر سةيا سةى تيثى ‪ 55‬ى قةرةداغ) لةطةلأ شةةهيد هةذار‬
‫ضةووبوون بؤ ناو شةارى ةسليَمانيء لةطةلأ ضةةند كةسةيَكى سةةر بة ِريَكخ ةستن ةضوءبوءن‬
‫بؤ ماَلى حاجى ئيسةماعيل بازيانىء ثيَيان ِراطةيادندبوو كة لةلايةن (ي‪.‬ن‪.‬ك)وة داواي‬
‫يارمةتي لة خؤيء برايمى حاجى عةلى هاوِريَي كراوة‪ ،‬بؤية ئةبيَت ب ضةن بؤ مةَلبةندى‬

‫يةك‪ ،‬هةروةها كاغةزى مؤركراوي مةَلبةنديان ثَيدابوو‪.‬‬
‫حاجى ئيسةماعيل ثيَي وتبوون "لالؤ زؤر دؤ ةستمةء برادةرى خؤ ةشةوي ةستمة‪ ،‬دةبا‬
‫ةئةو وةكيلى من بَةيت‪ ،‬برايمي ةحاجي عةةليش برازاى خؤ ةيةتي"‪ .‬دواي ئةةوةي لوق ةمان‬
‫شةا سةوار طةِرايةوة بؤ ناو ضةةي قةرةداغ‪ ،‬هات بؤ لام بؤ طوندى سةيَو سةَينانء ءتى‪:‬‬
‫ضةووين بؤ ةناو شةار‪ ،‬ةنامةةي مةةلَبةةنةدمةان بةة دوو دةو ةلَةمةةنةد طةةيةانةد‪ ،‬يةةكيَكيةان زؤر‬
‫برادةرى تؤ يةة‪ ،‬بةةلآم ئةةوى تر ةكاك برايمى برازا تةة‪ ،‬داواي لَيبوردن ئةة كةةم ةنةمزاني‬

‫برازاتة‪ ،‬ليَم عاجز مةبة فةرمانى مةَلبةند بوو‪.‬‬
‫و ‪ :‬برا بؤ ئةةب يَةت ل َيةت عةاجز ؟ تؤ كةارى خؤت جَي بةة جةآ كردووة‪ ،‬ئةةوانيش‬

‫ئةبَيت يارمةتي شؤِرش بدةن‪.‬‬
‫ثاش ضةةند رِؤذيَك غةفورى برام هات بؤ لام‪ ،‬وايان تيَطةياندبوو كة من ناردوءمةتة‬
‫سةةر حاجى ئي سةماعيلء برايمى برازام بؤ ثارة‪ .‬ئةو هةوالَةم زؤر ثيَ ناخؤش بوو‪ ،‬بؤ‬
‫غةفورم رِوونكردةوة كة ئةوة ئي شةى من نييةو ليَثر ةسراوى مةَلبةند لَيي بةرثر سةيارة‪.‬‬
‫مةَلبةند داواي هة شةتا هةزار ديناريان لة حاجى ئي سةماعيل كردبوو‪ ،‬دواي ضةةند‬
‫ِرؤذَيك حاجى ئي سةماعيل‪ ،‬غةفورى برامي ناردبوو بؤ لام كة من ببم بة وةكيلى‪ .‬دواتر‬

‫خوشكةزايةكى خؤى بة ضوار هةزار دينارةوة نارد بؤ لام‪.‬‬

‫‪581‬‬

‫و ‪ :‬ئةوة بةدةست من نييةء مةَلبةنديش بة شتي وا رِازى نابَيت‪ ،‬بؤ كاري وا لَيرة‬
‫كةس ناكريَت بة وةكيل‪ ،‬با خؤى بَيت بؤ ئَيرة ئةوكاتة قسةي لةسةر ئةكةين‪.‬‬

‫دواي ضةةند ِرؤذَيك حاجى ئي سةماعيل خؤى هات بؤ لام بؤ طوندي سةيَو سةَينان‪،‬‬
‫بِريَكى زؤر خواردنى هَينابوو‪ ،‬خواردنةكانم دا بة ثيَ شةمةرطةكانم‪ ،‬هةنديَكي شةيم نارد‬
‫بؤ نةخؤشخانةكةي شؤرِش‪ .‬ئةو شةوة حاجى ئيسماعيل لاي من مايةوة‪ ،‬سةبارةت بة‬
‫داوا كةارية يةة ةكةي مةةلةَ بةة نةد و ةتى‪ :‬ةئيةَوة خةوَيةني خةؤ تةان ةئةِر َيةذن‪ ،‬ئةَةي مةةش كةة‬
‫ثَيشمةرطايةتيمان بؤ ناكرَيت دةبا بة ثارة يارمةتيتان بدةين‪ .‬يةكيَتي برِي ضةند ثارةم‬
‫بؤ د يةارى ئةة ةكات من ئةة ةيدةم‪ ،‬بةةلآم بؤ يةة ةهاتووم بؤ لاى تؤ كةة ث َةيت بَلَيمء برِوام ثيَ‬
‫بكةة ةيت كةة ةئةو بِرة ثةارةيةةم نييةة كةة ئةةوان داوام ل َي دةكةةن‪ ،‬من ئةةتوانم تةةن ةها ثةانزة‬

‫هةزار دينار بدةم‪ ،‬بؤية تكات ل َي ئةكةم ثيَيان بلَ َي كة طلم نةدةنةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬حاجى طلت نادةنةوةو ئةزيةتى كةس نادةن‪ ،‬ضةند توانات هةية ثيَيان بَلآ‪.‬‬
‫ِرؤذي دواتر ثيَكةةوة ضةووين بؤ مةةلَبةةنةد‪ .‬ئةةو ةكاتةة شةةهيةد شةَيركؤ جةدى(‪)119‬‬
‫ئةة ةندامي مةةلَبةة ةندو ليَثر سةراوى دارايي مةةلَبةة ةندى يةةك بوو‪ ،‬عومةةر غةةر ةيب ئةةنةدامى‬
‫ليذنةى دارايي مةَلبةند بوو‪ .‬كاتيَك لةطةلأ برادةراني مةَلبةند وي سةتمان سةةبارةت بة‬

‫برِي ثارةكة قسة بكةين‪ ،‬دووبارة حاجى ئيسماعيل وتى‪ :‬كاك لالؤ وةكيلى منة‪.‬‬
‫و ‪ :‬برادةران من نا بة وةكيلي‪ ،‬فةرموون ئةوة خؤى هاتووة‪.‬‬

‫برادةران وتيان‪ :‬حاجي‪ ،‬هة ةشتا هةزار دينار بؤ خؤتء بؤ خو شةكةزاكانت دياري‬
‫كراوة‪ ،‬ثَينج خوشكةزات هةيةء هةر يةكةيان ئةبيَت ثَينج هةزار بدةن‪.‬‬

‫و ‪ :‬نةخيَر ئةو ثارةية زؤرة بؤ ئةو‪ ،‬با هةمووى بيست هةزار دينار بَيت‪.‬‬
‫حاجى ئيسماعيل وتى‪ :‬من ِرازيمء سوثاستان ئةكةم‪.‬‬

‫برادةران وتيان‪ :‬لةبةر ئةو ثارةو جلوبةرطانةي كة لة ساَلي ‪ 1983‬بؤت ناردبووين‪،‬‬
‫ئةوا كةممان كردةوة بؤ بيست هةزار دينار‪.‬‬

‫(‪ )119‬ةشةهيد ةشيَركؤ جدى ثيَشةمةرطةيةكى دلَ ةسؤزو بة توانابوو‪ ،‬بةداخةوة لة ئةنفالةكاني ‪ 1988‬بة‬
‫بؤردومانى فرِؤكة لة بةرى قةرةداغ شةهيد بوو‪.‬‬

‫‪582‬‬

‫حاجى ئي سةماعيل وتى‪ :‬ئيَوة خوَينى خؤتان ئةبةخ شةن‪ ،‬ثيَوي ةستة ئَيمةش بة ثارة‬
‫هاوكاريتان بكةين‪ ،‬بةلآم بِرواتان بَيت ئيَ ةستا ئةوةندة ثارةم بةدة سةتةوة نيية‪ ،‬ئةطينا‬
‫ز ةياتر لةةوةى خؤ تةان داوا تةان كردووة ةئة مةدا بةة شةؤرِش‪ .‬خؤ شةم هةةموو بةة ةتاني‬

‫نةخؤشخانةكةتان بؤ ئةنَيرم‪.‬‬
‫برادةراني مةَلبةند ئةو هةلَوَيسةتةي حاجى ئيسةماعيليان بةرز نرخاندو سةوثا ةسيان‬
‫كرد‪ .‬دواي هةةفتةةيةةك حةةمةدى ةهاو سةةرم هةات بؤ سةةردانمء وتى‪ :‬ةثارة ةكةى ةحاجى‬
‫ئي سةمةاعيلم بؤ هَي ةناوون‪ ،‬ضةونكةة خؤى داواي ةيارمةةتى ليَكردم بؤ هيَنةانى ةئةو بِرة‬

‫ثارةية‪ ،‬خؤيشى هةتا ناحيةى قةرةداغ لةطةلَم هات‪.‬‬
‫زؤرم ثَيناخؤش بوو كة حاجى ئي سةماعيل ثارةكةي بة حةمدى ناردبوو‪ ،‬ضةونكة‬
‫لةو كاتةوة كة شةارم بةج َي هيَ شةتء ضةوومة ةشاخ بةهؤي منةوة بارودؤخي زؤر‬
‫هة سةتيار بوو‪ ،‬بؤي ئةوةي دة سةتطيرنةكرَيت زؤربةي كات لة مالَي خزمء كة سةوكار‬
‫خؤي شةاردبووةوة‪ .‬ةئةو رِؤذةى حةة مةدي هةات بؤ لام‪ ،‬رِيَ كةةوتى ئةةو ِرؤذة بوو ةكة‬
‫ثَي شةمةرطة كارطةيةكي قيريان لة سةةر رِيَطاي سةليَماني ‪ -‬قةرةداغ سةووتاندبوو‪ ،‬ئةو‬
‫ِرؤذة بازطةكانى حكومةت بة توندى ليَثرسةينةوةيان لةطة َل خةلَك كردبوو‪ ،‬لة يةكَيك لة‬

‫بازطةكاني سةر ِريَطاكة‪ ،‬حةمدي دائةبةزَيننء ليَيان ثرسي بوو كة بؤ كوآ ئةضَيت؟‬
‫حةمدى وتبووى‪ :‬كضةكةم مامؤستاية لة قةرةداغ‪ ،‬ئةضم بؤ لاى ئةو‪.‬‬

‫حةمدي ضةةند ثار ضةة جطةرةيةكء هةندَيك شةيريني ثيَ بووة‪ ،‬ليَيان سةةندووةء‬
‫ئيزنيان داوة‪ ،‬ثا ةشان حاجى ئي سةماعيل ثيَي ئةَلَيت "با شةة ئةطةر تؤ بطيرايتاية من‬
‫ةضيم بكردايةء ضةؤن جوابي لالؤم بدايةتةوة"‪ .‬ثا ةشان لة ناحيةي قةرةداغ ئؤتؤمبيلي‬

‫بؤ ثةيدا كردبوو‪ ،‬خؤى طةِرابووةوة بؤ سليَمانى‪.‬‬
‫رِؤذَيك لة مةَلبةند بي سةتم كة يةكَيتي لة رِيَي ِريَكخ ةستنةكانييةوة داواى يارمةتي‬
‫مةادي ةيان لةة حةة مةة ةئةمينى م ةستةة فةا كردووة‪ ،‬بةةلآم ةئةو بةة ِرةقي وةلآمي برادةراني‬
‫رِيَكخ ةستني داوةتةوة‪ .‬دواتر وةك طو شةار بؤ ئةوةي يارمةتييةكةي بدات‪ ،‬ثيَ شةمةرطة‬
‫هيواي كورِيان هَينابووة دةرةوة‪ .‬كاك حةمة ئةمين خاوةني هوتيَل هيوا بوو‪ ،‬دؤ سةتي‬
‫(ي‪,‬ن‪,‬ك) بوو‪ ،‬بةة برادةراني مةةَل بةة نةدم وت " ةكاك حةة مةة ئةةمين برادةر مةةو دؤ سةتي‬

‫‪583‬‬

‫يةكَيتيية‪ ،‬كاتي خؤي هاوكاري كردووين‪ ،‬ضاوتان لَيي بَيتء طوشاري مةخةنة سةر‪.‬‬
‫برادةرانى مةةَلبةةنةد وت ةيان‪ :‬تةةن ةها وةك دةولةَةمةةنةدَةيك داواى يةار ةمةتى ليَ ةئةكةةين‪،‬‬

‫وةك بؤيان باس كردووين خؤىء براكانى زؤر دةولَةمةندن‪.‬‬
‫دواي ضةةنةد رِؤذَيةك حةةمةة ئةةمين هةات بؤ لام بؤ طونةدي سةيَو سةَينةان‪ ،‬هةةروة ةها‬
‫نامةيةكى شةَيخ داراى حةفيدي لةطةلأ خؤي هَينابوو‪ ،‬زؤر هةوَليدا كة مةَلبةند ثارةي‬

‫ل َي نةسةنَيت‪ ،‬بةلآم هةر ئةو بِرة ثارةيةيان ليَ سةند كة بؤي دياري كرابوو‪.‬‬
‫هةةروة ةها لةة ةهاويني ‪ ،1987‬داواى ةيار ةمةتى لةة ةحاجى حةة مةة موراد ثيَنجوَينى‬
‫كرابوو‪ .‬كوِريَكى حةاجى حةةمةة مورادء ذنةةكةةىء ذن ايةةكى ةهاتن بؤ مةةلَبةةنةد‪ .‬ةئةو ةكاتةة‬
‫قادرى حاجى عةلى بةرثرسةي مةَلبةندي يةك بوو‪ ،‬وتي‪ :‬هةرضةةندة حاجي حةمة موراد‬

‫برادةرى باوكمة‪ ،‬بةلآم ئةو برِة ثارةيةي بؤي دياري كراوة‪ ،‬ئةبَيت بدات بة شؤرِش‪.‬‬
‫كورِء خَيزانةكةى هي ضةيان بؤ نةكراو طةرِانةوة بؤ سةليَماني‪ ،‬دواتر حاجى حةمة‬

‫موراد خؤى هات بؤ مةَلبةند‪ ،‬دَلى ثِربوو لة طريانء ئةيوت "من بيَ كةسم"‪.‬‬
‫بة تووِرةييةوة و ‪ :‬بؤ بيَ كة سةى؟ من يارمةتيت ئةيةم‪ ،‬حاجى وا مةكةو تةنازول‬

‫بؤ كةسء بؤ هيس شتَيك مةكةء ثارة ئةوة ناهَينَيت‪.‬‬
‫دواتر ئةو ثارةيةى داواى ل َي كرابوو بؤي كةم كرايةوة‪.‬‬
‫ثةاش ةماوة يةةك يةةك يَةك لةة دةوَلةة مةة نةدة ةكاني سةلَي ةماني بةة ةناوي (‪ )...‬بؤ تؤَةلة‬
‫سةةندنةوةي ئةو برِة ثارةيةي كة (ي‪.‬ن‪.‬ك) وةك هاوكارييةك بؤ ةشؤرِش لَيي سةةند‪ ،‬لة‬
‫ئةمني ةسليَماني ناوي ضةةند تيَكؤ شةةريَكي رِيَكخ سةتني سةليَماني ئةوانةي كة‬
‫ضةووبوون بؤ مةالَي دةو ةلَةمةةنةدة ةكانء نةا ةمةي مةةلَبةةنةد ةيان بؤ بردبوون كةة ةيار ةمةتي بؤ‬
‫شةؤرِش بنَيرن دركاندبوو‪ .‬زؤر بةداخةوة دواي دة ةستطيركردني ئةو ثؤلة تيَكؤ شةةرة‬

‫ِرذَيم هةمووياني لة سليَماني طوللةباران كرد‪.‬‬

‫‪584‬‬

‫سزايةكي نا ِرةواي تر‬

‫ِرؤذيَك ئةضووم بؤ بةري بةلةكجاِر بؤ سةرثةرشتيكردني نةخؤشخانةء خانوءةكان‪.‬‬
‫كات ةيَك طةي شةتمةة لاي بارةطاكاني نزيك بةلةكجةارِ‪ ،‬ضةةند ثَي شةمةةرطةيةكم بيني كة‬
‫هةردءء قاضةي كوِريَكيان طرتبوء‪ ،‬بةدار ليَيان ئةدا‪ ،‬ئةويش هاواري ئة ةضووة ئاسمان‪،‬‬
‫مام رِؤ سةتةمء ئاءات عةبدءل غةفوريش تةما شةايان ئةكرد‪ .‬هاواري كورِةكة زؤر كاري‬

‫تيَكردم‪ ،‬ء ‪ :‬ئةءة ضي بوءة بؤ لةء كورِة ئةدةن؟‬
‫ءتيان‪ :‬ئةوة ثَيشمةرطةي خؤمانةء دةمانضةى ثَيشمةرطةيةكي دزيوة‪.‬‬
‫تووِرة بوومء ء ‪ :‬ئةاخر بؤ لةة سةةر دة ةمان ضةةيةةك ليَي ةئةدةن؟ كةآ ئةةلَ ةيَت ةئةء‬
‫دزيويةتي؟ دة بةسةةء ئيتر وازي لَيبَينن‪ ،‬زؤر عةيبة بؤ ئيَوة بؤ ءا ئةكةن؟ دةمانضةةكةم‬
‫دةرهَيناء ء ‪ :‬لة بري ئةو دةمانضةةية كة ديار نةماوة فةرموون دةمان ةضةكةي من بةرن‪،‬‬

‫بةلآم واز لةو كورِة بَيننء ليَكؤلَينةوة لةء مةسةلةية بكةن‪.‬‬
‫ثَي شةمةرطةكة كة طويَى لة ق سةةكانم بوء‪ ،‬زؤري ث َي خؤش بوء كة كة سةيَك بةرطري‬

‫ليَ ئةكات‪ ،‬ءتي‪ :‬مامة طيان بةخوا من ئاطام لة شتي وا نييةء دةمانضةم نةدزيوة‪.‬‬
‫دواي ليَكؤَلينةوة ثَيشةمةرطةكة بآ تاءان دةر ةضوو‪ ،‬ئا ةشكرا بوو كة ثَيشةمةرطةيةكي‬
‫بارةطاكةيان رِقي ليَ بوءة‪ ،‬ثيلانيَكي بؤ دانابوء كة ةسزا بدرَيت‪ ،‬دةمان ضةةكةي خؤي‬
‫شةاردبووةوةء ثيَ شة مةةر طةة ب َي تةاوا نةة ةكةي ثيَ ةتاوان ةبار كردبوو‪ ،‬برادةرانيش بيَ‬
‫ليَكؤلَينةوة باوةِريان ثيَكردبوو‪ .‬ئاخؤ ضةند مرؤظي بيَ تاواني تر‪ ،‬تاوانيان بؤ دروست‬

‫كرابَيتء سزاي نارِةوايان بةسةردا جَيبةجيَ كرابَيت؟‬

‫‪585‬‬

‫ثلاني ذةهرخواردكردني ث َيشمةرطة‬

‫لة ‪ِ 1987‬رذيَمي بةعس‪ ،‬ذنء ثياءيَكي ناردبوء بؤ طوندي سةيَو سةَينان بؤ ئةءةي‬
‫ضةَي شةتخانةيةك بكةنةءة‪ ،‬ثا شةان ذةهريَكي كو شةةندة كة ثاش ضةةند مانطَيك كاري‬
‫خؤي ئةكرد بكةنة ناء خواردنء خواردنةءةي ضةَي شةتخانةكة‪ ،‬بؤئةوةي ذمارةيةكي‬
‫زؤري ثَيشةمةرطة بكوذن‪ .‬ثيَش ئةنجامداني ثلانةكةيان برادةراني ِريَكخ ةستني ناء ةشار‬
‫مةةَل بةة نةد يةان لةة ثلا نةة كةة ةئا طةادار كردةوة‪ .‬بةة فةةر ةماني مةةَل بةة نةد ذنء ث يةاءة ةكة‬
‫(مندالَيَكي شةيان لةطةَلدا بوو) دة ةستطيركران‪ .‬دواي ليَكؤَلينةءة وردةكاري ثلانةكةيان‬
‫ةئا ةشكرا كرد‪ ،‬هةةروةهةا ذنةة ةكة ةئا شةكراي كرد ةكة ئةةء ث ةياءةي لةةطةةلَيةدا بوو ميَردي‬
‫نةبوو‪ ،‬بةلآم منالَةكة هي خؤيةتي‪ .‬ميَردةكةي خؤي لة ناحيةي قةرةداغةء ضةاوةرَِيي‬
‫ئةةن ةجا ةمداني ثلانةةكةة ئةةكةات‪ .‬ذنء ثيةاءةكةة خةةلَكي دةءري خةا ةنةقين بوءن‪ ،‬بةة برِ ةياري‬

‫دادطاى شؤرِش هةردووكيان طوللة باران كران‪.‬‬
‫ءة سةتةا عوبةة ةيدي خةةيةات(‪ )120‬ةكة خةةلَكي سةيَو سةيَ ةنان بوء ءتي‪ :‬من ةئامةةدةم‬
‫مندالَةكة بطرمة خؤم‪ .‬دءاي ضةةند رِؤذَيك وة سةتا عوبةيد هات بؤ لامء ءتي‪ :‬ناتوانم‬

‫ئةو مندالَةم لابَيت‪ ،‬ضونكة طاز لة طوَيي منداَلةكانم ئةطريَتء هةراساني كردءءن‪.‬‬
‫ئَيمةةش برِيارماندا كة م ةندالَةكة بنيَرينةةءة بؤلاي باءكي خؤي لة ناحيةي قةرةداغ‪.‬‬
‫بؤ ئةءةي هيس شةوفيَرَيك توء شةي طَيرةء كيَ شةة نةبَيتء كة سةيان نةتوانَيت خةبةر لة‬
‫كةسةيَكي تريان بداتء هةموويان بةشةداربن‪ ،‬بة ضةةند تراكتؤريَك منداَلةكة طةياندراية‬

‫شويَني مةبةست‪.‬‬
‫ئةةوة يةة كةةم جةار نةةبوء كةة ِرذيَمي ةبةعس ةبةهؤي بةةكرَيطيراءة كةان يةةوة لةة رَِيي‬
‫ذةهرةوة‪ ،‬هةءلَي شةةهيد كردني كؤمةلََيك ثيَ شةمةرطة بدات‪ .‬بؤ نمونة لة ناوةِرا سةتي‬

‫(‪ )120‬وة سةتا عوبةيد ثياوَيكى باشء دلَ سةؤز بوو‪ ،‬زؤربةي ئَيواران ضةةند منداَلَيكي لةطةلأ خؤي‬
‫ئةةهَينةاو سةةرداني ئةةكردم‪ ،‬زؤر هةاوكةاري شةؤِرشء ثَي شةمةةر ةطةى ةئةكرد‪ ،‬ئيَمةةش زؤر رِيَز ةمان ليَ‬
‫ئةطرت‪ .‬لة كاتى بؤردومانكردني طوندى ةسَيو سةَينان بة ضةةكي كيمايي‪ ،‬بةداخةوة هاو سةةرةء هةر‬
‫شةةش مندالَة جوانء قذ كالَةكاني شةةهيد بوون‪ ،‬خؤي شةى بريندار بوو‪ ،‬لةكاتى دادطايكردنى سةةدام‬

‫حسيَن‪ ،‬وةستا عوبيَد يةكيَك بوو لة شاهيدةكاني قوربانياني ضةكي كيميايي‪.‬‬

‫‪586‬‬

‫ز سةتاني ‪ِ ،1988 – 1987‬رذيَم ذني جةباري عةلي حةءَيزي نارد بؤ مةرطة‪ ،‬لة مالَي‬
‫م سةتةفا ضةاءِرةش ذةهري كردة ناء خواردنةكةيان‪ ،‬لة ئةنجامدا م سةتةفا ةضاءرِةشء‬
‫دايكي‪ ،‬هةروةها دكتؤر مةحمود عوسمانء سةامي شةؤِرشء بَي سةتوني مةلا عومةر‬
‫ذةهرخوارد كران‪ .‬بيَ ةستوني مةلا عومةرء دايكي م ةستةفا ةضاءِرةش هةر لةءَيدا ةشةهيد‬

‫بوءنء ئةءاني تريش لة رِيَي ئَيرانةءة بؤ ضارةسةر ِرةءانةي هةندةران كران‪.‬‬
‫ةجاريَكي تر لةة رِيَي ضةةنةد كةة ةسَيكةةءة بةةهؤي خواردني ثرتةة ةقا ةلَةءة‪ ،‬سةا ةمان‬
‫طةرمياني ذةهرخوارد كراء لة ئَيران ةضارة سةةر كرا‪ .‬هةروةها هةرءةك لة لاثةرِةكاني‬
‫ثيَ شةوءدا ةبا ةسم كردءءة‪ ،‬دكتؤر فواد ةتالةَةبةاني كةة لةةلايةةن ِرذَيمةةءة نَيردرابوء بؤ‬
‫سةركردايةتي‪ ،‬ثلانيَكي بةدةستةءة بوء كة لة رِيَي دةرمانء دةرزي ليَدانةوة كؤمةَليَك‬

‫بةرثرسء ثَيشمةرطة بكوذيَت‪ ،‬بةلآم ثلانةكةي ئاشكرا كراء هةلَهات‪.‬‬

‫‪587‬‬

‫بةزمةكةى قةلآ قايمز‬

‫رِؤذَيك حةمةى حاجى سةابيرء ئةحمةدى براى حاميدى حاجى غالى هاتن بؤ لامء‬
‫ءتيان‪ :‬با ثيَكةوة بضين بؤ طوندى دوكانء دؤكةرة(‪ ،)121‬ئةمانةويَت لةو ناوة خانوويةك‬

‫بةكرآ بطرين‪ ،‬ضونكة طوندى سَيوسَينان بؤردومانيَكى زؤرى لةسةرة‪.‬‬
‫و ‪ :‬با شةة ديَم‪ ،‬بةلآم لةبةر ئةوةى قا ضةم ئةية شةَيت ناتوانم بة ثآ بةو ةشاخةدا‬

‫سةربكةوم‪ ،‬بؤية من بة سواري ولآخ دَيم‪.‬‬
‫هةموو ثيَكةوة بةرِ َي كةوتين‪ ،‬من دوو ثَي شةمةرطةي لاى خؤم شةةهيد حة سةةني‬
‫سةةعيةد زؤرابء حةمة ِرة شة ةيدم لةطةلَ بوو‪ ،‬كات ةَيك طةي شةتينةة طوندى قةلآ قايمز‪،‬‬
‫حةمةى حاجى ةسابير ضةوو بؤ سةةر كانييةك‪ ،‬منء ئةحمةدى حاجي غاليش ةضووين بؤ‬
‫ماَلى عةلى قةلآ قايمز‪ .‬مام عةلى ثياويَكى زؤر ةضاك بوو‪ ،‬بةلآم ئةو كابراية دوو ةسةطى‬
‫هةو شةارى زؤر هارى هةبوو‪ ،‬بة رِؤذ ئةيانبة سةتنةوةء بة شةةو بةرةلآيان ئةكردن بؤ‬
‫ثةا سةكردن‪ .‬مةالَى ةمام ةعةلى زؤر بةةرَِيزةوة بةةخيَر ةهاتن ةيان كردينء لةة هةةيوا نةة كةة‬
‫داني شةتين‪ ،‬سةةرةتا ئاوى سةارديان بؤ هَيناين‪ ،‬ثاش كةمَيك حةمةى حاجى سةابير‬

‫هاتء ءتى‪ :‬هةستن با برِؤين‪.‬‬
‫ءتمان‪ :‬بؤ وا خَيرا؟ خؤ ئيَمة تازة داني شةتووينء هَي ةشتا ث شةوومان نةداوة‪ ،‬بؤ‬

‫نايةلَيت فرياى ئاوخواردنةوةكةش بكةوين؟‬
‫وتى‪ :‬هةستن وا باشترة كة برِؤين‪.‬‬

‫ئيَمةش بة ناضارى هةستاينء لة مالَةكة هاتينة دةرةوةء رِؤيشتين‪ ،‬ثاشان حةمةى‬
‫حاجى سابير وتى‪ :‬سةرنجتان دا كة لة ميواندارييةكة زؤر سارد بوون‪.‬‬

‫و ‪ :‬وا ني يةةء هةةر ئةةوة نةدة ةئةكر َةيت‪ ،‬خؤ ئَي مةة هيَ ةش تةا ئةةوة نةدة نةةبوو كةة‬
‫دانيشتبووين‪ ،‬تؤ ضؤن وا ئةلَيَيت؟‬

‫لةويَوة ةضووين بؤ طوندى كانى هةنار‪ ،‬كةمَيك لةو طوندة ث شةووماندا‪ .‬ثا شةان ئةو‬
‫برادةرانة ويسةتيان برِؤن بؤ طوندى دوكان‪ ،‬بةلآم من لةطةلأ ئةو دوو ثيَشةمةرطةيةى كة‬

‫(‪ )121‬دوكانء دؤكةرة دووطوندن لة ناوضةى قةرةداغ‪.‬‬

‫‪588‬‬

‫لةطةَلمدا بوون طةرِامةوة بةرةوة ةسيَو سةَينان‪ .‬كاتَيك كة طةي شةتينة ث ةشتى مالَي عةلي‬
‫قةلآ قايمز‪ ،‬شةهيد حةسةن تةقةى لة كةويَك كردء وتى‪ :‬كوشتم‪.‬‬

‫هةردوو ثَي شةمةرطةكة رِؤي شةتن بؤ شةوَيني كةوةكة‪ .‬ك ضةةكانى مام عةلى لة مالَةكة‬
‫هاتنة دةرةوةء يةكيَكيان ءتي‪ :‬ئةوة حةمةى حاجى سابير بوو تةقةى كرد‪.‬‬
‫كضةكةى تريان وتى‪ :‬نةوةَللآ ئةو نةبوو‪ ،‬حاجيية (‪ )...‬كة بوو‪.‬‬

‫من لةبن دارَيكدا وة سةتابوومء طويَم لة ق سةةكانيان بوو‪ ،‬ئةوان نةيانزانى كة من‬
‫طوَيم لة جنَيوةكانيانة‪ .‬كاتيَك ثيَ شةمةرطةكان هاتنةوة و ‪ :‬برِؤن بةو ك ضةانة بَليَن با‬

‫سبةى مام عةلى بيَت بؤ لام بؤ سَيوسَينان‪.‬‬
‫بؤ ةسبةى بةيانى لة بارةطاكةم لةطةلأ عةبدو الق هةورامى كة بؤ سةةردانم هاتبوو‬
‫داني شةتبووم‪ ،‬مةام عةةلى ةهات بؤ لامء بةةخيَر ةهاتنم كردء لا مةان داني شةت‪ .‬دواى‬
‫حةوانةوةي‪ ،‬رِووم كردة مام عةلىء ء ‪ :‬مام عةلى سةطيَك لةو سةطانةى خؤ بدةرآ‪.‬‬
‫ءتى‪ :‬بةخوا برا نايدةم‪ ،‬تةنها دوو ةسةطم هةيةء ئي ةشم بةو دوو ةسةطة ئةرِوات‪ ،‬من‬

‫ئاذةلَدارمء ئةو سةطانة بؤ من باشن‪.‬‬
‫و ‪ :‬نةخيَر مام عةلي‪ ،‬تةنها دوو سةطت نيية‪ ،‬هى تريشت هةية‪.‬‬

‫وتى‪ :‬باوةِرم ث َي بكة سةطي ترم نيية‪.‬‬
‫ء ‪ :‬مام عةلى تؤ ئةو ك ضةانةى خؤت فيَر كردووة كة بة ناهةق جنيَوى نا شةيرينء‬
‫ناِرةوا بة خةَلك بدةن؟ خؤ تؤ يةكيَكيت لة ثياوة زؤر با شةةكاني ئةم ناو ضةةية‪ ،‬ئةطةر‬
‫ك ضةةكانى تؤ ئاوا بكةن‪ ،‬ئاخؤ خراثةكان ةضيمان ثيَ بَليَنء ضةيمان ثيَ بكةن؟ كةس‬
‫بةة قةةدةر تؤ ِريَزي ثيَ شة مةةر طةة ةناطر يَةتء خز ةمةتى ةنا ةكات‪ ،‬ئةةى ك ضةة ةكا نةت بؤ وا‬

‫فَيركردووة؟‬
‫ثاشان رِووداوةكةي رِؤذي ثيَشترء جنَيوى كضةكانيم بؤ باسكرد‪.‬‬
‫وتى‪ :‬ئةوةى تؤ باسى ئةكةيت من باوةرِ ناكةم‪ ،‬هةرضةندة ئاطام ليَى نةبووة‪.‬‬
‫ثاشان داوام ليَكرد كة ئامؤذطاري كضةكاني بكاتء ِريَز لة خةلَك بطرن‪.‬‬
‫مام عةلي ءتى‪ :‬ئةمةويَت ب ضةم بؤ لاى حاكم برايم‪ ،‬ضةونكة كورِيَكى كوردي ئَيرانيم‬

‫لايةء ئةبيَت هةموو مانطَيك ئيسثات وجودى خؤى بكات‪.‬‬

‫‪589‬‬

‫و ‪ :‬جاريَ مةِرؤ‪ ،‬نامةيةك بؤ حاكم برايم ئةنوو ةسم كيَ شةةكةت ضةارة سةةر بكات‪.‬‬
‫نامةيةكم بؤ حاكم برايم نوو سةيء دامة دة سةت مام عةلي‪ .‬داوام ليَكردبوو كة واز لةو‬

‫كوردة ئيَرانيية بهَيننء ئيتر بانطي نةكةن بؤ ئيسثات وجود‪.‬‬
‫مام عةلي ءتى‪ :‬من تَيناطةم‪ ،‬تؤ لَيشمان توورِة ئةبيتء يارمةتيشمان ئةدةيت!‬
‫ء ‪ :‬بةَلآ‪ ،‬ضونكة ئةزانم تؤ يةكيَكى لة ثياوة ضاكةكان‪ ،‬بةلآم كة لَيت تووِرة بووم‪،‬‬

‫ناهةقم نةبوو‪ ،‬ضونكة زؤر ناخؤشة كة بة ناهةق قسة بة كةسَيك بوترَيت‪.‬‬
‫مام عةلى خواحافيزى كردء رِؤيشت‪ ،‬حاكم برايم ئيشةكةى بؤ كردبوو‪.‬‬
‫دواتر جةمال ناوَيك كة ثَي شةمةرطة بوو‪ ،‬سةةر بة ئالآى ةشؤرِش بوو‪ ،‬سةةرداني مام‬
‫عةلي كردبوو‪ ،‬ليَي ثر سةي بوو كة بؤ بانط كرابوو بؤ سةيَو سةَينان‪ .‬مام عةلى وةك خؤى‬
‫هةموو ةشتيَكي بؤ طيَِرابووةوة‪ ،‬جةماليش ق سةةي بؤ ئةكاتء هانى ئةدات كة لاي مام‬
‫جةلال شةكا ليَ بكات‪ ،‬هةروةها فيَري ئةكات كة ضةؤن شةكات بكاتء ةضي بلََيت‪.‬‬
‫ثا ةشان مام عةلى يةكيَك لة ك ضةةكاني لةطةلأ خؤي ئةبات بؤ سةةركردايةتي بؤ ئةوةي‬
‫شة ةكا ليَ ب ةكات‪ ،‬لةة نزيةك ةمالةَةكةةى ةمام جةةلال‪ ،‬ةمام عةةلى ك ضةةكةةى بةة درةختيَكةةوة‬
‫ئةبة سةتيَتةوة‪ ،‬ثا ةشان ئة ضةَيت بؤلاي هَيرؤ خانء دة سةت بؤ ك ضةةكةي ِرائةكَي شةَيتء‬

‫ئةَليَت‪ :‬ئةو سةطةم بؤ ئيَوة هيناوةء بؤ ئيَوة باشة‪.‬‬
‫هيَرؤ خان بة سةر سوورِمانةوة ئةلَيَت‪ :‬سةطى ضى‪ ،‬تؤ بؤ وا ئةَلَييت؟‬
‫مام عةلى ئةلََيت‪ :‬لالؤء حةمةى حاجى ةسابير داواى ئةم سةةطةيان ليَكردووم‪ ،‬من‬

‫نايدةم بةوان هاتووم بيدةم بة ئيَوة‪.‬‬
‫ثا ةشان مام جةلال برو ةسكةيةكى نارد بؤ مةَلبةندو باسةي ئةو بابةتةي تَيدا كردبوو‪،‬‬

‫لة كؤتايدا نوسيبووى "ئةطةر شتى وا وترابيَت ئةز تَييدا شةرمةزارم"‪.‬‬
‫برادةرانى مةَلبةنديش وةلآمى بروسةكةكةى مام جةلاليان دايةوةو نو ةسيبوويان كة‬
‫بةو ةشيَوةية نةبووة كة مام عةلي باسةي كردووة‪ ،‬بةلَكو كضةةكانى ئةو ثياوة بيَ رِيَزيء‬

‫قسةى ناشيرينيان كردووة‪.‬‬
‫كةاتَيةك مةام عةةلي طةةِرا ةيةوة ةما ةلَة ةكةي خؤي‪ ،‬ثَي شةمةةرطةة ةيةكم نةارد بؤلايء داوام‬
‫ليَكرد كة سةةردانم بكات‪ .‬دواتر مام عةلى هات بؤ لام‪ ،‬وة سةتا عوبيَدى خةياتى لةطةلأ‬

‫‪590‬‬

‫خؤي هَينابوو‪ .‬و ‪ :‬مام عةلي‪ ،‬لة بري ئةوةي من شكاتان ل َي بكةم‪ ،‬بةلآم بةثيَضةوانةوة‬
‫تؤ شكاتت ل َي كردوين‪.‬‬

‫مةام عةةلي داواى ليَ بوردنى كردء وتى‪ :‬بةاوةِرم ث َي ب كةة خةة ةتاى من نةةبوو‪،‬‬
‫ثَيشمةرطةيةك هانى دام كة شكاتان ليَ بكةم‪.‬‬

‫كاتَيك زانيم كة هانيان داوة شةكات بكات‪ ،‬هةروةها خؤي شةي باش بيري لة ئة سةلَي‬
‫ِرووداوةكة نةكردبووةوة‪ ،‬ئيتر كؤتاييم بةو بابةتة هَينا‪.‬‬

‫‪591‬‬

‫طؤ ِرينةوةي ديل‬

‫هةاوينى ‪ 1986‬بةةرثر سةى (منظميية حب العييي )ى كةةلار لةةلا يةةن هَيزي‬
‫ثيَ شةمةةرطةةوة طيراء لاى ئيَمةة لةة مةةَلبةةنةد زي ةندان بوو‪ .‬سةةرحةةدى خةةليفةة يونسء‬
‫حةمةى حاجى مةحمودى ثونطةَلة لة نَيوان بةرِيَوةبةري ئةمنى ةسليَمانىء مةَلبةند لة‬
‫هةولَدا بوون كة ئةو بةرثر سةةى ِرذَيم لةطةلأ دوو ثيَ شةمةرطةي (ي‪.‬ن‪.‬ك) كة لة ئةمنى‬
‫مو سةة زي ةندان بوون بطؤرِي ةنةوة‪ .‬شةةو ةكةتى ةحاجى مو ةشير داواي ةلة ةبةرثر سةة‬
‫بةندكراوةكةي بةعس كرد كة نامةيةك بؤ بةرِيَوةبةري ئةمنى ةسليَمانى بنوو سةيَتء‬
‫تيَيدا داواي ئازادكردني ئةو دوو ثَيشمةرطةية بكات‪ ،‬تا لة بةرامبةردا (ي‪.‬ن‪.‬ك) ئازادي‬

‫بكات‪.‬‬
‫بةرثر سةة بةع ةسييةكةش نامةيةكى بةدة ةستءخةتى خؤى بؤ بةرِيَوةبةري ئةمنى‬
‫سةلَي ةمانى نوو سةي‪ ،‬لةة بةةرام بةةر ةئازادكردني خؤي داواي ئةازادكردني ئةةو دوو‬
‫ثيَ شةمةرطةيةي كرد‪ ،‬هةروةها نوو سةيبوي "من لاى ثَي شةمةرطة ديل نيم‪ ،‬بةلَكو ءةكو‬

‫ميوان مامةلَةم لةطةلَدا ئةكةن"‪.‬‬
‫ثاش ضةةندين جار هاتوو ةضؤى كة سةوكارى ئةو بةرثر سةة طيراوةى بةعسء ناردنى‬
‫ضةةندين نامة بؤ ِرذَيم‪ِ ،‬رؤذَيك هةوالَمان ثيَ طةي ةشت كة دوو ثَيشةمةرطةكةمان لة موسةة‬
‫لة ةسيَدارة دراون‪ .‬لة بةرامبةر ئةو تاوانةي ِرذَيم‪ ،‬بة فةرماني شةؤرِش مةفرةزةيةك لة‬
‫ثَي شةمةرطةكانى مةَلبةند‪ ،‬بةرثر سةةكةي حزبي بةع سةيان لةطةلأ خؤيان برد بؤ سةةر‬

‫ِريَطاى دةربةنديخان‪ ،‬لةويَ طوللةبارانيان كردء تةرمةكةيان بؤ ِرذَيم بةجيَ هَيشت‪.‬‬

‫‪592‬‬

‫دةستطيركردني هاوسةرو كورِةكانم‬

‫ثا شةنيوةرِؤيةكي كؤتايي مانطي ‪ ،1986/11‬ثيَ شةمةرطةكانى لاى خؤم ( شةةهيد‬
‫ئةنوةرى برازام‪ ،‬شةةهيد حة سةةنى سةةعيد زؤراب‪ ،‬جةلالء جةبار بناوة سةووتةيي‪،‬‬
‫حةمة ئةمينء ةسابير) هاتن بؤ لام‪ .‬ثاش كةمَيك بةختيارى حةمةى مةلا عيزةتيش هات‬
‫بؤ لام‪ .‬ةكاك بةةخت ةيار ةماوةيةةك لامةان ةمايةةوة‪ ،‬ةثا شةان داواي يةارمةةتي ل َي كردين كةة‬
‫بِروات‪ .‬زؤر خوَلقي كاك بةختيارم كرد كة شةو لاي من ةَينَيتةوة‪ ،‬بةلآم لام نةمايةوةء‬

‫وتى‪ :‬ناتوانمء ئةبَيت بطةِريَمةوة بؤ مةَلبةند‪.‬‬
‫دواي ئةوةي كاك بةختيار رِؤي شةت‪ ،‬ثَي شةمةرطةكاني لاي خؤم بة دةنطيَكي نزم كة‬
‫طوَيم لَي ةيان بوو‪ ،‬لةة ةطةلأ يةةكتر ق سةة ةيان ةئةكردء ئةة ةيانووت " ةمالَى بةةختيةارى حةةمةةي‬
‫مةلاعَيزةت لة سليَمانى طيراون‪ ،‬مالَى فلآنء فلآنة ثَيشمةرطةش لة سليَماني طيراون"‪.‬‬
‫منيش لة مةبة سةتيان تَيطةي شةتم كة بؤ ئةو هةوالآنةيان ئةدا بة طوَيمدا‪ ،‬بؤية و ‪:‬‬

‫ئةوة ضيية ئةو هةموو مالَة ثَيشمةرطةية طيراون؟ دةبلَيَن ماَلى ئيَوةش طيراون‪.‬‬
‫ئةنوةرى برازام ءتى‪ :‬مامة طيان دلَمان نةهات ِرا سةتةوخؤ ثيَت بَلَيين‪ ،‬لة ِرا سةتيدا‬
‫تةنها ئامؤذنمء كورِةكان طيراءن‪ ،‬مالَي كة سةي تر نةطيراءة‪ .‬كاك بةختياريش بؤ ئةوة‬

‫هاتبوو بؤ لات كة ئةو هةوالَةت ثيَ ِرابطةيةنيَت‪ ،‬بةلآم هةرضييةكي كرد دلَي نةهات‪.‬‬
‫خؤم تيَةك نةةداء و ‪ :‬كورِينةة‪ ،‬ئةةطةةر ث ةياو ثَي شةمةةرطةا ةيةتى كردء ةس ةيا سةةتى‬
‫هةلَبذارد‪ ،‬ئةبيَت ضةاوةِريَى ئةوةش بكات كة خَيزانء مندا َلء كة سةوكاري بطيرَينء‬

‫تووشي ناخؤشيش بث‪.‬‬
‫ثاش هةشةت سةالأ بةسةةربردني ذيانيَكي ثرِ لة ناخؤشةيء مةترسةيء خؤ ةشاردنةءة‬
‫لةة ةمالَي كةة سةو كةارء هةاءرَِي كةانم‪ ،‬سةةر ئةة ن ةجام حةة مةدى هةاو ةسةرمء كوِرة كةانم‬
‫دة سةتطيركرانء خانوةكة شةم دة ةستي بة سةةردا طيرا‪ .‬دءاتر يةكيَك لة ةضةكدارةكاني‬
‫سةةردار جا بة ناوي عةلي كة خةلَكي سةةقز بوء تَيدا ني ةشتةجيَ كرا‪ .‬لة دواي‬

‫ِراثةِريني بةهاري ‪ 1991‬خانوءةكةم وةرطرتةوة كة زيانيَكي زؤريان ثيَ طةياندبوو‪.‬‬
‫بة دةستطيركردني هاوسةرو كورِةكانم زؤر دَلتةنط بووم‪ ،‬ضونكة حةمدي هاوسةرم‬
‫نةةخؤ شةي بريني طةةدةو ئةازاري برِبرِةي ث شةتء ملي لةة طةةَلةدا بوو‪ ،‬دَلن ةيابووم كةة‬

‫‪593‬‬

‫بةةنةدي ةخانةة بةاري تةةنةدرو ةستي ئةةوة ةندةي تر خراث ئةةكةات‪ .‬لةة لا ةيةكي تر ضةاوةِرَيي‬
‫هةوالَي ناخؤشةي كورِةكانم ئةكردء لة ذيانيان دَلنيا نةبووم‪ ،‬ضةونكة ئةمزاني كة لةطة َل‬
‫ِريَكخ ةستنةكاني كؤمةلَةي رِةنجدةراني كورد سةتان كاريان دةكردو خةلَكيَكي زؤريان‬
‫ئةنا سةي‪ .‬هةروةها كؤمةلََيك بةرثرسء ئةندامء دؤ سةتي رِيَكخ سةتن كة داني شةتووي‬
‫سليَماني بوونء لة سةردةمي خةباتي ناوشار هاتووضؤيان ئةكردم ئةناسي‪ .‬ئةوانيش‬
‫بريتي بوون لة مامؤ سةتا حةمة ِرة ةشيد‪ ،‬وة ةستا بةكري دارتاش‪ ،‬مامؤ ةستا مةحمود‬
‫ِرة شةيد قةرةداغي‪ ،‬مةجيد سةةليم‪ ،‬ةشَيخ حة سةةن بؤ سةكانيء‪ ...‬هتد‪ .‬هةروةها لة‬
‫سةةردةمي شةاخيش كاتَيك كة كورِةكانم لة ث شةووي هاويندا سةةردانيان ئةكردم‪ ،‬زؤر‬
‫ناو ضةةي ئازادكراوي شةارباذيَرو قةرةداغ طةِرابوونء ذمارةيةكي زؤر لة بةرثر سةاني‬

‫(ي‪.‬ن‪.‬ك)يان ئةناسي‪.‬‬

‫ثيلاني دةستطيركردنةكة‬
‫بؤ مةبة ةستيَكي تايبةتء بة ةضاوسةاغيء بةرنامةيةكي داِرَيذراءي هاوكاريَكي ِرذيَم‬
‫كة لة سةةرةتاي سةالآني هة شةتاكاندا‪ ،‬بةرثر سةيَكي (ي‪.‬ن‪.‬ك) بوو لة شةاخ‪ ،‬هةروةها‬
‫هةاوِريَ يةةكي نز يةكء خؤ شةةوي سةتي خؤم بوو‪ ،‬لةة شةةءيَكي ثةايزي ‪ 1986‬هيَزة‬
‫تايبةتةكاني ئةمني سةليَماني لة طةِرةكي مامؤ سةتايان‪ ،‬هةَلئةكوتنة سةةر مالَي حاجي‬
‫عةلي برام‪ .‬ثا شةان حاجي عةليء محةمةدى برازام دة سةتطير ئةكةن‪ .‬دواتر بة نيازى‬
‫دة سةتطيركردني حةمدى هاو ةسةرمء كوِرةكانم‪ ،‬بةرةو مالَةكةمان كة لة نزيك زانكؤى‬
‫سةليَ ةماني بوو بةةرِ َي ئةة ةكةون‪ ،‬بةةلآم بةة بينيني دءء جيَةب لةة ةحةو شةةء بةةردةر ةطاي‬
‫مةالةَةكةةم‪ ،‬ةكة ةيةكيَكيةان جَيبي ةهاو ةسةري مةة ةهابةادى ك ضةم بووةو بؤ ةماءة ةيةكي ةكاتي‬
‫لةةو َي داي نةاءة‪ ،‬هةةروة هةا ئةةءى تر يةان جَيبي كورِيَكي هةاءةَلزاءام بوءة كةة لةة طةةلأ‬
‫منداَلةكاني بة سةةردان لة مالَمان بوءة‪ ،‬هَيزة تايبةتةكةى ِرذَيم طومانيان لادرء سةت‬

‫ئةبيَتء ثَييان ءاية كة ثَيشمةرطة لة مالَمانداية‪ ،‬بؤية داءاى هَيزى زياتر ئةكةن‪.‬‬
‫دءاى كؤنترِؤلَكردني هةةموو كؤلآنةة ةكانء سةةربةاني دراء سةَيكةانمةان‪ ،‬ب َي ئةةءةى‬
‫حةمدىء كوِرةكانمء ميوانةكان هة سةت بة بوءني ئةء هيَزة لة حةء شةةء سةةرباني‬

‫‪594‬‬

‫مالَةءة بكةن‪ ،‬لة ضةاءترءكانَيكدا هَيزةكةى ِرذَيم لة هةر سة َي دةرطاي مالَةكةوة دة ضةنة‬
‫ذوورةوةء خؤيةان دةكةةن بةةء ذءءرةى كةة تيَ ةيدا داني شةتبوءن‪ .‬ثةا شةان ةيةكيَةك لةة‬
‫ئةف سةةرةكان ثاكةتَيك جطةرة لة طيرفاني دةرئةهَينَيت كة ناءى كورِةكانمي لة سةةر‬
‫نو ةسراءةء بةة عةةرةبي ئةةلَيةَت‪ :‬منو ةكامةةران عبةدءلِرةحمةان‪ ،‬مةةريوان عبةدءلِرةح ةمان‪،‬‬

‫بةختيار عبدءلِرةحمان؟‬
‫كوِرة كةاني شةم ءةلآمي ثيَوي سةت يةان ئةةدة نةةءة‪ ،‬بةةلآم هَيزة ةكةى ِرذَيم دلَ يةان ةبة‬
‫دة سةتطيركردني ئةء سة َي كورِةم ئاء ناخواتةءة‪ ،‬بؤية حةمدى هاو سةةرمء ةسؤراني‬
‫كورِمء ميوانةكانيش دة سةتطيردةكةن‪ .‬لة لاثةرِةكاني ثَي شةوءتردا با سةم كردءءة كة‬
‫كوِرةكانم لةطةلأ رِيَكخ ةستنة نهَينيةكاني ناء شةاردا ةضالاكانة كاريان ئةكرد‪ ،‬كؤمةلَيَك‬
‫بةيانء بلآءكراءةى كؤمةَلةو (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء ثؤسةتةري ةشةهيديان لة مالَةءة ةشاردبوءةءة‪.‬‬
‫كورِةكانم ثَييان ءابوءة كة هاءرِيَكانيان لة زيندان يان هاءرِيَكاني ناء ِريَكخ سةتنةكان‬

‫ئاشكرايان كردءءنء هيَزةكةى ِرذَيم بؤ دةستطيركردني ئةءان هاتوءن‪.‬‬
‫هَيزةكةة تةايبةةتةة ةكةي ِرذَيم هةةموو ةيان ئةةبةةن بؤ موديريةةتي ئةةمني بةةلةدة‪ ،‬لةةو َي بةة‬
‫ئةامةادةبووني كورديَكي خؤفرؤش ةلةلايةةن رائيةد هي شةام (بةةِريَوةبةةرى ئةةمني بةةلةدة)‬
‫ليَكؤَلينةوةيان لةطةَلدا دةكةنء لة سةةر (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء رِيَكخ سةتنةكاني ناو شةار داواي‬
‫زانيارييان ليَ ئةكةن‪ .‬ئةوانيش هيس خؤيان تيَك نادةنء وةلآمي ثيَويستي ئةدةنةوة‪.‬‬
‫دواي ئةوةي رائيد هي ةشام هيس زانيارييةكي دة سةتناكةوَيت‪ ،‬رِوو ئةكاتة حةمديء‬
‫دةلَيَت‪ :‬بة فةرماني (َلس قيادة ثو ة) لة سةةر هاو سةةرةكةت دة سةتطيركراءن‪ ،‬من‬

‫تةنها فةرمانم جَيبةج َي كردءءة‪.‬‬
‫لةكاتَيكدا كة كورِةكانم دة ةستطيركراونء ضةاوةرِيَي داهاتوويةكي ناخؤشء ناديار‬
‫ئةكةن‪ ،‬بةلآم لة هةمانكاتدا بة ق سةةكةي رائيد هي شةام زؤر دلَخؤشء ئا سةوودة دةبن‪،‬‬
‫ضةونكة ئيتر لة هؤكاري دة سةتطيركردنةكةيان دَلنيا ئةبنةوة كة هاوِريَكاني زيندانء‬
‫رِيَكخ سةتنةكان ئا شةكرايان نةكردوون‪ .‬ثا شةان ِرذَيم حاجي عةلي برامء محةمةدى‬
‫برازامء ميوانةةكةان ئةازاد ئةة ةكات‪ .‬لةة ةكاتي ئةازادكردن ةيان كةابراي كوردي خؤفرؤش بةة‬
‫هاوةَلزاواكةم ئةلََيت كة بة ثيَنج هةزار دينار ئةتوانيَت حةمديء كورِةكانم ئازاد بكات‪.‬‬

‫‪595‬‬

‫ئةويش تَيطةي ةشتبوو كة مةبة ةستي ثارة خواردنةء هي ضةي ثَيناكرَيت‪ ،‬ثيَي دةلَيَت‬
‫ئةو بِرة ثارةيةيان ثيَ هةَلناسةوورَِيت‪ .‬ثا ةشان حةمدىء كوِرةكانم ئةطوَيزنةءة بؤ ئةمنة‬
‫ةسورةكة‪ .‬دواي ليَكؤَلينةوة ئةيانطويَزنةءة بؤ بةنديخانةي تة وا ي ضةوارباخ‪ِ .‬رؤذاني‬
‫دءاتريش ئةة ةيانطوَيز نةةءة بؤ هةة مةان بةة نةد ي ةخا نةة كةة لةة سةالَي ‪ 1962‬منء حةاجي‬
‫عةة بةدولي برام‪ ،‬هةةروة هةا لةة ‪ 1980‬ةغةفوري برام بةةهؤي ئةةوةي عو س ةماني كوِري‬

‫ثَيشمةرطة بوو‪ ،‬تيَيدا زيندان بووين‪.‬‬
‫ئَي ةستا ئةو بةنديخانةيةي سةليَماني كراوة بة باخ ضةةيةكي جوانء دلَطير بة ناوي‬
‫(باخ ضةةي دايك)‪ .‬بةلاي خؤمء ئةنداماني خيَزانةكةمةوة باخ ضةةيةكي زؤر ثرِ واتاء‬
‫بةنرخء ثيرؤزة‪ ،‬ضةونكة هةموومان لة ِرؤذطارة سةةختةكاني خةباتدا لة ثَيناوي طةلء‬
‫ني شةتمانء ئازادي‪ ،‬بة شةيَك لة تةمةنء ذيانمان لةو بةنديخانةيةدا بة سةةر بردووة كة‬
‫ئةمِرؤ شةويَنةكةي كراوة بة طولأء طوَلزارء درةختء سةةوزاييء شةوَيني حةوانةوةء‬

‫بةسةربردني كاتيَكي خؤشء ئارام بؤ هاولآتيان‪.‬‬

‫‪596‬‬

‫ن َيردراوى بة ِر َيوةبةرى ئةمن‬

‫دوو ِرؤذ دواى دة سةتطيركردنى خَيزانةكةم‪ ،‬عةبدولكةريمي مةلا عةبدولَلآى موفتى‬
‫ثيَنجوَيني كة تا ئةوكاتةش لة دوكانة كوتالَفرؤ ةشييةكةي ةسليَماني ثَيكةوة شةةريك‬
‫بووين‪ ،‬لة سليَمانييةوة هات بؤ لام‪ ،‬ئةوكاتة كورِةكةي خؤيشي (محةمةد عةبدولكةريم)‬
‫لةة ةئةمني سةلَي ةماني زي ةندان بوو‪ .‬دواى كةةم ةَيك حةةوانةةوة ءتى‪" :‬خؤت ئةةزانيةت ةكة‬
‫حةة مةديء كوِرة كةا ةنت طيراون‪ ،‬موديري ةئةمني سةليَ ةماني مني نةاردووة بؤ لات كةة‬
‫دةربارةي ئةو مةسةةلةية قسةةت لةطةَلدا بكةم‪ .‬موديري ئةمن سة َي مةرجي بؤ داناويتء‬

‫داوات ليَ ئةكةن كة يةكيَكيان جَيبةج َي بكةيت تا حةمديء كورِةكان ئازاد بكةن"‪.‬‬
‫قسةكةييم ثيَ برِيء بة سةر سووِرمانةوة و ‪ :‬باشة كاك عةبدولكةريم‪ ،‬ثيَم نالََييت‬

‫تؤ ضؤن ضوويت بؤلاي موديرى ئةمن؟‬
‫وتى‪ :‬ئةوةى ِرا ةستى بَيت مامؤ سةتا عومةرى كوَيخا قادرى ئاوةكةلَة دؤ سةتى ئةحة‬
‫شةةمةيي دراو سةآ دوكانمة‪ ،‬لةطةلأ خؤي بردمي بؤلاي موديري ئةمن‪ .‬ثا ةشان درَيذةي‬
‫بةة ق سةةكةاني داو وتي‪ :‬موديري ةئةمن ئةةلََةيت "ئةةطةةر ئةةيةةويةَت ذنء م ةنداةلَةكةاني ةئازاد‬
‫بكةةين‪ ،‬ئةةوا ئةةبيَةت لةةطةةلأ موديرى ةئةمني كةارَيزة كةة لاي ةيةكَيتي ديلةة بيةانطؤرِي ةنةوة‪،‬‬
‫ةيان ئةةب ةيَت تةة سةليم بةة حكومةةت ببَيتةةوة ةيان هةةر لةة ةناو ةيةكَيتي ةَينَي ةتةوة‪ ،‬بةةلآم ةبة‬

‫نهَيني ئيشمان لةطةَلدا بكات‪ ،‬ئةطينا جاريَكي تر ذنء مندالَةكاني نابينيَتةوة"‪.‬‬
‫زؤر بة ِرةقي وةلآمم دايةوةء و ‪ :‬بؤ مةرجي دووةمء سَييةم‪ ،‬موديرى ئةمن سةرى‬
‫داى لة بةرد‪ ،‬ضةونكة من لةو ثياوانة نيم كة بة طو شةارو هةِرة شةةي ئةوان تة سةليميان‬
‫ببمء ضةؤك دابدةم‪ .‬من شةؤِر شةم لة ذنء منداَلكانم خؤ ةشتر ئةويَت‪ .‬ثيَش ئةوةي بيَمة‬
‫شةاخ‪ ،‬ئةم رِؤذةم لةبةر ةضاو بوو‪ ،‬بةلآم زؤر عةيبة بؤ تؤ كة با سةي تة سةليم بوونةوةو‬

‫جاسوسي لةطةلأ مندا ئةكةيت‪.‬‬
‫وتي‪ :‬برا خؤ ئةوة قسةي من نيية‪ ،‬قسةو داواكاري موديري ئةمنة‪.‬‬
‫و ‪ :‬داوا ةكةي يةةكةةمي شة ةيان جيَبةةج َي ةناكرَيةت‪ ،‬ضةونكةة ئةةطةةر موديري ئةةمني‬
‫كةارَيزة بطؤِرينةةوة ةئةوا لةةطةةلأ ثَي شةمةةرطةةى ديةل ةئةيطؤرِي ةنةوة ةنةوةك لةةطةةلأ ذنء‬
‫مندالَي من‪ ،‬ضةونكة ئةوان لة ذنء مندالَي ثَي شةمةرطةو بةرثر سةةكاني تري يةكَيتي كة‬

‫لاي حكومةت طيراون‪ ،‬ئازيزتر نين‪.‬‬

‫‪597‬‬

‫ءتى‪ :‬ةئاخر ح ةسابي تؤ ج ةيايةة‪ ،‬حةةمةدي زؤر نةةخؤ شةةء كوِرةكةانيش طةةورةنء‬
‫لةوانةية حكومةت لةناويان ببات‪.‬‬

‫و ‪ :‬بةةعس زؤر درؤزنةة‪ ،‬تةةنةانةةت لةة طؤرِينةةوةي ديلي شةدا درؤ ةئةكةةن‪ ،‬ةثا شةان‬
‫نموءنةى ئةء دءء ثَي شةمةرطةيةى خؤمانم بؤ طيَِرايةءة كة لة مو سةة زيندان بوونء‬
‫بةةهيوابوءين لةةطةةلأ بةةرثر سةة ديلةة ةكةى ِرذيَم بيطؤِرينةةءة‪ ،‬بةةلآم ِرذيَم درؤي لةة ةطةلأ‬

‫كردينء دءاتر هةر دءء ثَيشمةرطةكةيان لةسيَدارة دا‪.‬‬
‫وتى‪ :‬باشة ئةى ئيَستا من ضى بكةمء ضيان ثيَ بلَيَم؟‬
‫ء ‪ :‬تؤ هيس مةلَيَء بة هيس شيَوةيةك هةقى هيضت نةبَيت‪.‬‬

‫ءتى‪ :‬ضؤن هيس نةكةم؟‬
‫و ‪ :‬ئةةطةةر هةةر حةةز ئةةكةةيةت هةةولَيَك ةيان بؤ بةدة ةيت‪ ،‬ئةةوا ب ضةؤ بؤ لاى شةيَخ‬
‫عةبدولقادرى ضةؤي سةة‪ِ ،‬رةنطة ئةويش هي ضةى ث َي نةكريَت‪ ،‬بةلآم من لةوة زياتر رِازى‬

‫نيم هيس شتيَكي تر بكةيت‪.‬‬
‫ءتى‪ :‬بةا شةة ئةةطةةر عةة ةبدولكةةريمى حةة ةمةي سةةعيةد بنَيرم بؤ لاى مةام جةةلالء‬

‫دةربارةي طؤِرينةوةى موديرى ئةمنى كارَيزة‪ ،‬قسةي لةطةَلدا بكات‪ ،‬ئةلََييت ضى؟‬
‫ء ‪ :‬من ِرازى نيم‪ ،‬شتى وا نةكةيت‪.‬‬

‫وتى‪ :‬باشةة من خؤم ئةضةم بؤ لاى كاك ةشةوكةتى حاجى موشةير‪ ،‬داواي لَيئةكةم كة‬
‫موديري ئةمنى كارَيزة لةطةلأ حةمديء كورِةكان بطؤِرنةوة‪.‬‬

‫ء ‪ :‬بؤ هةر ذنء مندالَى من طيراوة‪ ،‬ذنء مندالَى كة سةي تر نةطيراوة؟ من هةرطيز‬
‫ِرازى نا ‪ ،‬خؤ ئةطةر بة ثارة توانيت شتيَكيان بؤ بكةيت ئةوا باشة‪ ،‬ئةطةر نةكرا تؤش‬

‫وازى ليَ بيَنةء هيس كاريَكى تر نةكةيت‪.‬‬
‫سةةردانةة ةكةى ةكاك عةة ةبدولكةةريم بيَ ئةةنجةام بوء‪ .‬لةة ِراثةةِرينةة ةكةي ئةاداري ‪1991‬‬
‫دواي دة سةت بةة سةةردا طرتني دامودةزطةاكةاني ةئةمني ِرذَيمء بةةلَطةةنةامةة ةكاني ةئةمني‬
‫ةسليَماني‪ِ ،‬راثؤرتَيك دؤزرايةوة كة دةقي هةموو قسةةكانمء هةلَويَ ةستي تووندم بةرامبةر‬

‫بة ِرذَيمء موديدري ئةمن وةك خؤي نووسرابووةء نيَردرابوو بؤ موديري ئةمن‪.‬‬
‫رِؤذَةيك ةهاورِ َي كةامةةراني عةار ةبة سةةردان هةاتبوو بؤ لام‪ ،‬ةلة هةةمةان ةكا ةتدا عومةةر‬
‫فةتااء مام رِؤ سةتةمء حاميدى حاجى غاليش سةةردانيان كردم‪ .‬دواى بةخيَرهاتنء‬

‫‪598‬‬

‫هةواَلثر ةسين وتيان‪ :‬هاتووين كة بؤ دةسةتطيركردني حةمدي خانء كورِةكان دَلتةنطيء‬
‫هاوخةمي خؤمانت ثيَ ِرابطةيةنين‪.‬‬

‫ةثاش ضةةنةد رِؤذَةيك عو مةةر فةة تةاا كةة ليَثر ةسراوى ِرَيكخراوى كؤ مةة ةلَة بوو لةة‬
‫مةةلَبةةنةدى يةةك وتي‪ :‬لةة ِريَكخ ةستنةة ةكاني سةليَ ةمانييةةوة زانيةاري ورد ةمان بةةدة سةت‬

‫طةيشتووة كة (‪ )...‬نةخشةي دةستطيركردني حةمدى خانء كورِةكاني دارِشتووة‪.‬‬
‫بة بي ةستني ناوي (‪ )...‬زؤر سةةرم سةورِما‪ ،‬ضةونكة ئةو كة سةة هاوِرَييةكي نزيكى‬
‫خؤم بوو‪ ،‬ثَي شةتر ثَي شةمةرطةء بةرثر سةيَكي يةكيَتي بوء‪ ،‬بةلآم تة سةليم بة ِرذَيم‬
‫ببوءةءة‪ .‬ةهةرطيز ةباوةِرم نةة ةئةكرد كةة ِرؤذيةَك لةة رِؤذان ئةةو ةهاوِريَيةةم بير لةة ةكارى وا‬
‫بكاتةوة‪ ،‬بةتايبةتى بةرامبةر بة من‪ ،‬ضةونكة لة زؤر كاتي جياوازو هة ةستياردا يارمةتيم‬

‫دابوو‪ ،‬بةرطريم ل َي كردبوو‪ ،‬لة كوشتن رِزطارم كردبوء‪.‬‬
‫كةاك عومةةرو برادةران داوايةان لةة هةاورِيَ كةامةةران كرد كةة بةةلَكو بةةهةةر شةيَوةيةةك‬

‫بَيت ئةو كةسة دةستطير بكاتء بهَينَيت بؤ مةَلبةند‪.‬‬
‫و ‪ :‬من هةرطيز ِرازى نا لةسةر ذنء مندالَى من‪ ،‬زللةيةكى ليَ بدرَيت‪.‬‬

‫وتيان‪ :‬ئاخر (‪ )...‬كارى خراثى تريشى كردووة‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةوةيان من هةقم نيية‪ ،‬لة سةةر ةشتى تر ضةى ليَ ئةكةن بيكةن‪ ،‬بةلآم لة سةةر‬

‫منء لةسةر ذنء مندالَى من رِازى نا بيطرن‪.‬‬
‫ةثاش ةماوةيةةك ِراثؤرتيَكى تر لةة شةارةزورةوة طةةي شةتةة دة ةست عومةةر فةة ةتاا‪،‬‬
‫هةروةها لة سليَمانيةوة نامةيةكيش طةيشتة دةست بةندة‪ .‬لة نامةو راِثؤرتةكةدا ناوي‬
‫ئةو كة سةةي كة ثلانةكةي دانابوو‪ ،‬هةروةها ضةؤنيةتي داِر شةتنء ئامانجي ثيلانةكة بؤ‬
‫دة سةتطيركردني حةةمةدىء كوِرة ةكانم نوو سةرابوو‪ .‬دواي ئةةوةي ةئةو زانيةارييةانةة ةبة‬
‫دة سةتم طةي ةشت‪ ،‬نامةيةكم بؤ عةبدولكةريم مفتى نارد كة تيَيدا نوء سةيبووم "زؤر‬
‫بةداخةوة‪ ،‬تؤ ِراستت لةطةلأ مندا نةكرد‪ ،‬بةو برادةرةى كة نةخشةكةي داِرشتبوو بلَيَ‪،‬‬
‫ئةوة وةفاء ثادا شةتى ئةو هةموو ث ةياوةتىء خزمةتكردنة بوو؟ سةوثا سةي ئةكةم‪،‬‬

‫ثاداشتى برايةتيء دؤستايةتييةكةمي دايةوة!"‬

‫‪599‬‬

‫ئازادكردنى هاوسةرةكةم‬

‫بةة ثيَي برِيةاريَكى ِرذَيم‪ ،‬ةهاو سةةري ةهةر ثيَ شةمةةرطةةيةةك داواي جيةابوونةةوةي ةلة‬
‫ميَردةكةى بكرداية‪ ،‬لة زيندان ئازاد ئةكرا‪ .‬بؤ ئازادكردني حةمدي هاو سةةرم‪ ،‬برايمى‬
‫برازام لةطةلأ ثارَيزةريَكي هاورِيَي هةولأ ئةدةن كة تةنها بؤ ماوةيةكي كاتي‪ ،‬سةوود لة‬
‫برِيةارة ةكةي ِرذيَم وةربطرن‪ .‬بؤ ةئةو مةةبةة سةتةة لةةِرَي ةطاى داد ةطاوة ةكار بؤ جيةابوو ةنةوة ةمان‬

‫دةكةن‪.‬‬
‫ءةك رؤتيني داد ةطا لةة رِيَي ةثارَيزةرَي ةكةوة ةكة حةة مةدي هةةر نةةي شةي بيني بوو‪،‬‬
‫داءايةةكي جيةابونةةءة ةلة رِؤذنةامةةى (عَيراق) بلآء دةكريَتةةءة‪ .‬هَي شة ةتا مةامةةلَةةي داد ةطا‬
‫تةواو نةببوو‪ ،‬دواي ماوةيةكي زؤر لة زينداني بةعس‪ِ ،‬رذيَم حةمدىء كؤمةلَيَك ذني تر‬
‫كة كة سةوكاري ثَي شةمةرطة بوون‪ ،‬بردبوو بؤ طونديَكي نزيك سةورداشء لةويَ ثَييان‬
‫وتبوون "برِؤن كة سةوكارةكانتان بهَيننةوة"‪ .‬دواى رِؤي شةتنى ثياوانى ِرذَيم‪ ،‬تؤفيق‬
‫عةلى كة ثَي شةمةرطةى خؤمان بوء لةو سةنوورة ئةبيَتء ئة ضةيَت بةثيريانةوة‪ ،‬بؤ ِرؤذى‬

‫دءاتر زؤر بةِريَزو حورمةتةوة رِةوانةى سليَمانى كردبوونةوة‪.‬‬

‫‪600‬‬


Click to View FlipBook Version