The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by soranlalo2021, 2021-03-30 17:14:54

Birawari bo FlipBook-pdf

Birawari bo FlipBook-pdf

‫خؤشترين ِرؤذي ذيانم‬

‫دواي تةواوبووني مؤَلةتةكةم طةِرامةوة بؤ ِرومادىء لةوآ لةطةلأ تاليب رِؤ سةتةمء‬
‫حاكم فاروق جاريَكى تر يةكمان طرتةوة‪ .‬لة هةر دةرفةتَيكدا بؤمان بِرةخ ةساية ثَيكةوة‬
‫دا ئةةني شةتينء ق سةةء ةبا سةى زؤر ةمان ةئةكرد‪ ،‬هةةر لةة طيَِرا نةةوةي هةةوا ةلَة كةان ةتا‬
‫هةةلَ سةةنطةانةدنى ةبارودؤخء جموجؤلَى نوآء ئةةء رِؤذء ذ ةيانةة سةةختةةي كةة تَيي‬
‫كةوتبووين ق ةسةمان لة سةةر ئةكرد‪ِ .‬رؤذيَك لة داني شةتنَيكدا حاكم فاروق كة ئامؤزاي‬
‫دكتؤر فوئاد مةع سةوم بوو‪ ،‬وتى‪ :‬حاكم سةالارى برام لةم ماوةيةدا ضةووة بؤ ةسورياء‬
‫لةوآ دكتؤر فوئاد مةع سةومء دكتؤر خدر مةع سةومي بينيوةء با سةى شةؤِر شةى نوآء‬
‫درو ةستبوو نةةوةى مةةفرةزةى ثيَ ةش مةةر طةة ةيان بؤ كردووة‪ ،‬ئةةوانيش خةةريكى‬

‫خؤرِيَكخستنةوةن بؤ طةرِانةوة بؤ شاخةكاني كوردستانء هةَلطيرسانةوةي شؤرِش‪.‬‬
‫ئةو ِرؤذة خؤشترين ِرؤذي ذيانم بوو كة حاكم فاروق ئةو هةواَلةي ثَيو ‪ .‬هةرضةندة‬
‫زؤربةةمةان لةة ةناو رِيَكخ سةتنةة ةكانى كؤمةةلةَةدا ةكار ةمان ةئةكرد‪ ،‬بةةلآم بةةهؤي دووري لةة‬

‫برادةرانى ِريَكخستنةكان‪ ،‬هةوالأء طؤِرانكاريمان درةنط ثيَمان ئةطةيشت‪.‬‬
‫لةو ماءةيةدا تاليب رِؤ ةستةم‪ ،‬نامةيةكي لة مام جةلالةوة بة دة سةت طةي شةتبوو‪،‬‬

‫بؤي نووسيبوو "برِؤ بؤ لاى كةريمة فةنى ئابلآخ‪ ،‬ضةكيَكى لايةء ليَي وةريبطرة"‪.‬‬
‫لة كؤتايي بةهاري ‪ ،1976‬بةمؤلَةت طةرِامةوة بؤ ثيَنجوَين‪ .‬بةكرى حاجى سةةفةر‬
‫ثَييو كة بةيانَيك بة دوكانى باوكيدا هةَلواسراوةء داواى ِراثةرِين ئةكةن‪ ،‬بةيانةكةش‬
‫بة ضةاث(‪ )49‬نو سةراوة‪ .‬داوام لة كاك بةكر كرد كة بةلَكو بياندؤزَيتةوةو بزانيَت ئةوانة‬
‫كيَن‪ ،‬بؤ ئةةوةى سةود يةان ل َي وةربطرين‪ .‬مةانطى دواتر كةة بةة مؤ لةَةت طةةِرا ةمةوة بؤ‬
‫ثيَنجوَين‪ ،‬ةكاك ةبةكر ثيَيو كةة ئةةو بةة ةيانةة ةمامؤ ةس ةتا جةةمةال عةةزيز فةارسء حةةمةة‬

‫ئةمينى خةجىَء عةبدولَلآي حاجى عةزيز(‪ )50‬نووسيويانة‪.‬‬

‫(‪ )49‬لة كاتي ن سةكؤي شةؤرِش‪ ،‬يةكيَتي قوتابياني كورد سةتان تايثَيكيان لة لاى ةشةهيد مامؤ سةتا‬
‫جةمال عةزيز فارس كة لة طوندي كَيلو مامؤ ةستا بوو دانابوو‪ .‬ئةويش لاى خؤى شةاردبوويةوةء ئةو‬

‫بةيانةي ثيَ نووسي بوو‪.‬‬
‫(‪ )50‬لة شةؤرِ ةشي نويَ هةر سةيَكيان بوون بة ثيَ شةمةرطةي (ي‪.‬ن‪.‬ك)‪ ،‬بةداخةوة سةالآني دواتر‬

‫هةرسيَكيان لة سيَ كارةساتي دلَتةزيَندا شةهيد بوون‪.‬‬

‫‪251‬‬

‫كاتَيك لة ( طعة) بووم توانيم ئةحمةد دزةييء سةيرواني موهةنديس كة ثيَ شةتر‬
‫لةطةلأ بالَي (م‪.‬س) بوو بؤ خةباتي سةياسةي ِرَيك بخةمةوة‪ .‬ئامؤزايةكي ئةحمةد دزةيى‬
‫نةاءي ثوو شةؤ بوو‪ ،‬ةئةويش ةيةكيةَك بوو لةة ذميَر ةيارةكةان‪ ،‬ةكاتى خؤى ئةةنةدامى ل ةيذنةةى‬
‫ناو ضةةى هةوليَر بوو‪ ،‬ثيَ شةتر سةةر بة بالَى (م‪.‬س) بوو‪ .‬لةطةلأ ئةوي ةشدا ق سةةم كردء‬
‫ئةوي ةشم ِريَك خسةتةوة كة لةطةلأ (ي‪.‬ن‪.‬ك) كار بكات‪ .‬هةنديَ جار سةةبارةت بة هةوالَء‬
‫بارودؤخي كورد ةستان ق سةةم لةطةلأ جةمال ميرزا عةزيزو مامؤ سةتا كةمال (ذن اى‬

‫عةبدولوةهاب ئةتروشى) ئةكرد‪.‬‬
‫ِرؤذيةَك لةة شةارى رِو ةمادى مولازم مةةن سةور حةةفيةدم(‪ )51‬بينىء سةة ةبارةت بةة‬
‫درو سةتبوونةوةى شةؤرِشء ثيَ شةمةرطةء خةباتي ةضةكداري كةوتينة ق سةةء طفتوطؤ‪.‬‬
‫مولازم مةن سةور زؤرى ثيَخؤش بوو كة زؤرجار دةنطوباسء هةواَلي شةؤرِ شةى نوَيم ثيَ‬

‫ِرائةطةياند‪.‬‬
‫دواي نسةكؤي ةشؤرِش‪ِ ،‬رذيَمي بةعس زؤر غرورو لة خؤبايي بوو‪ ،‬ثيَيان وابوو ئيتر‬
‫طةلي كورد لة با شةووري كورد ةستان زاتء تواناي شةؤِرشء بةرةنطاربوونةوايان نيةو‬
‫طةلء خةَلَكي شؤِرشطَيرِيان ضاوترسَينء سةركوت كردووة‪ .‬ضةند هؤكاريَك كة ِرذيَمي‬

‫بةعسي تووشي لة خؤبايي بوون كردبوو ئةمانةي خوارةوة بوون‪:‬‬

‫‪ -‬ةئةو ةبةرةيةةي كةة لةة ةطةلأ حزبى شةيوعيى عَيراق ةيدا ثيَكيةان هَي ةنا بوو بةة ةناوى‬
‫(الجعهة الوطن ة التق م ة)‪.‬‬

‫‪ -‬ئةو هةرةسةة طةورةيةي شةؤِرشةى كورد لة ‪ 1975‬كة لة ماوةي ضةةند رِؤذَيكدا‬
‫بة دةيان هةزار ثَي شةمةرطةو ضةةكداري شةؤرِش تة سةليم بة ِرذيَم بوونةوةو‬

‫كؤتايي بة هيَزي ضةكداري شؤِرش هات‪.‬‬

‫(‪ )51‬ئةوكاتة لةطةلأ ثا ةسؤكةكان كارى ئةكرد‪ ،‬يةكيَك بوو لةو ئةفسةةرانةي كة لة ةشؤرِ ةشى ئةيلولدا لة‬
‫دةرةوة بوونء دواي نسكؤي شؤِرش طةرِانةوةء دوور خرابوونةوة بؤ خوارووى عيَراق‪ ،‬هةر هةموويان‬
‫كارى مةدةنييان ثيَ سةثيَردرا بوو‪ ،‬زؤربةيان ذميَريار بوون لة دةزطا حكومييةكاندا‪ .‬مولازم مةن سةور‬

‫لةم سالآنةى دواييدا كونسو َل بوو لة مؤسكؤ‪.‬‬

‫‪252‬‬

‫‪ -‬دواى هةَل ةـطيرسانةوةى شةرِ لة سالَى ‪ ،1974‬ضةند بةرثرسيَكى شؤرِش لاي‬
‫ِرذيَم مانةوة وةك عةبدول سةةتار تاهير شةةريفء(‪ )52‬عةزيز عةقراوىء ها ةشم‬
‫عةقراوىء عوبيدوَللآ بارزانى (كورِي م ةستةفا بارزاني)ء مةلا ماتؤرِء ضةةند‬

‫كةسيكي تر‪.‬‬
‫‪ -‬طةةِرانةةوةى ضةةنةد بةةرثر سةيَكى ثلةة بةةرزى (ث‪.‬د‪.‬ك) بؤ لاي ِرذَيم وةك دارا‬
‫تؤفيق‪ ،‬شةةفيق ئاغا‪ ،‬حةبيب محةمةد كةريم‪ ،‬سةاَلح يو ةسفى‪ ،‬عةبدولوةهاب‬

‫ئةتروشىء ضةند كةسيَكي تر‪.‬‬
‫‪ -‬دامةزراندنى ضةةند ثارتيَكى كارتؤنى لة بةغدا وةك‪ :‬ثارتى شةؤرِ شةطيَِرى‬
‫كورد سةتان (عةبدول سةتار تاهير شةةريف)‪ ،‬ثارتى ديموكراتى كورد ةستان‬
‫( عةةزيز عةةقراوى‪ ،‬هةا شةم ةعةقراوى‪ ،‬سةاَلح حةة يةدةرى)‪ ،‬بزوت نةةوةى‬
‫ثيَ شةكةدوازاني كورد (مةلا عةبدوَللآ ئي سةماعيل نا ةسراء بة مةلا ماتؤِرء‬

‫بابةكر ثشدةرى)‪.‬‬
‫‪ -‬ريَككةوتننامةي نَيوان عَيراقء ئَيران لة ‪ 1975/3/6‬لة جةزائير‪.‬‬

‫(‪ )52‬ناسراو بوو بة شَيخ ستار‪ ،‬دواي بلآوكردنةوةي ياداشتةكاني لة ‪ 2008‬لة كةركوك تيرؤر كرا‪.‬‬

‫‪253‬‬

‫نائوميَدبوون بة هة َلطيرساني شؤ ِرش‬

‫كويَخا سمايلى تةلان وةك ئةو سةةدان كوردة ني ةشتمانثةروةرانةى تر نةفى كرابوو‬
‫بؤ ( طعية)‪ .‬زؤر ثَي ةكةوة بووينء ثةةيوةنةديمةان زؤر بةاش بوو‪ ،‬زؤر ةبةى ةكات منء ةمام‬
‫كوَي ةخا لةةطةةلأ ئةةح ةمةد دزةيىء سةيروانى ةئامؤزاى دكتؤر برايم تةة ةها كةة ئةةنةداز ةيار بوو‬
‫ثيَ ةكةوة كؤئةةبووي ةنةوة‪ .‬هةةموو ةجار ةيَك هةةواَل ةمان ةئةطؤِرييةةوةء بةا سةى بةارودؤدةان بؤ‬

‫يةكتر ئةكردو زؤرجار باسى دروستبوونى شؤِرشى نويَمان ئةكرد‪.‬‬
‫ةمام كوَي ةخا زؤر ئةا ةطادارى ِرووداوةكةان نةةبوو‪ ،‬بؤيةة زؤرجةار كةة ئيَمةة بةا سةيَك ةمان‬
‫ةئةهيَنةايةة ثيَ شةةوة خَيرا ةمام كوَي ةخا ةئةيوت‪" :‬كوِرة ةئةوة ئيَوة بةا سةى ضةى ةئةكةةن؟‬
‫شةؤرِ شةى ضةىء ثَي شةمةرطةى ضةى؟ ئاخر با شةة كآ درو سةتى ئةكاتةوة‪ ،‬ثَيم ناَليَن؟ بؤ‬
‫كة ةسيَك ماوة ورةى بةرنةدابَيتء نةِرووخابَيت؟ بؤ كة ةسَيك ماوة لة كورد ةستان ئةوةندة‬
‫ئازا بَيت با سةى شةؤرِشء ثيَ شةمةرطة بكات؟ برايان ق سةةى وا مةكةن‪ ،‬ئةوةى ئيَوة‬
‫ةئةيَليَن من برِوام ثيَى نييةة‪ ،‬ثيَموايةة عومةةر دةبةابةة دةرِوات بؤ لاى ةمام جةةلالء لةة ةطةلأ‬

‫خؤى ئةيهَينيَتةوة"‪.‬‬
‫ئيَوارةيةك ئةحمةد دزةيي(‪ )53‬بؤ نانواردن بانطهَيشتي منء كويَخا سمايلي كرد‪.‬‬
‫لة شةويَنى داني شةتنةكة كاك ئةحمةد وتى‪ :‬كاك عةبدولِرةحمان ثر سةياريَكم هةية‪،‬‬

‫رِؤذيَك باسي هةلَطيرسانةوةي شؤِرشت كرد‪ ،‬ئايا هيس هيوايةك هةية؟‬
‫و ‪ :‬بةَلآ‪ ،‬من بة خةيالأ ئةو قسانة ناكةم‪ ،‬وةك هةواَلم زانيوة مام جةلالء كؤمةلََيك‬
‫لة سةةركردةكاني يةكَيتيي ني شةتمانيي كورد ةستان لة ةسوريان‪ ،‬بِريار ءاية بةمزووانة‬

‫مةفرةزةي ثَيشمةرطة دروست بكةنةوةو دةست بة ضالاكى بكةنةوة‪.‬‬
‫كاك ئةحمةد خؤ ةشحالَي خؤي بؤ هةوالَء ق سةةكانم دةربرِيء هيواي سةةركةوتني‬

‫بؤ برادةران خواست‪.‬‬

‫(‪ )53‬ئةحمةد دزةيى لة شؤرِشى ئةيلول ثَيشمةرطة بوو‪ ،‬سةر بة باَلى مةكتةب سياسى بوو‪.‬‬

‫‪254‬‬

‫ثض ِراني ثةيوةندي لةطةلأ رِيَكخستن‬

‫لة سةةرةتاي هاوينى ‪ ،1976‬بةكري حاجي سةةفةر ثَييو كة برادةراني كؤمةلَة‬
‫داوايان ليَكردووة ب ةضَيتة دةرةوة بؤ ةشاخ‪ .‬ثاش ضةةند رِؤذيَك كاك بةكر ثةيوةندي كرد‬
‫بة مةفرةزة سةةرةتاييةكاني (ي‪.‬ن‪.‬ك)و بوو بة ثيَ شةمةرطة‪ .‬لة دواي ن سةكؤي شةؤرِ شةي‬
‫ئةةيلول تةا ةئةوكةا ةتةي ةكاك بةةكر ضةووة شةاخ‪ ،‬هةةردووك ةمان بةة ج ةيا ثةةيوةنةدي ةمان بةة‬
‫ذ ةمارةيةةك لةة خةةلَكي بةا شةي ثيَنجويَن كردبوو‪ ،‬لةة ةناو (كؤمةةلةَةي ةمارك سةي ‪ -‬لينيني‬

‫كوردستان) رِيَكمانستبوون‪ ،‬ئةوانيش ضةند كةسيَكي تريان ِريَكخستبوو‪.‬‬
‫كاك بةكر ثةيوةندى كردبوو بة جةمال جةلالء عبدالكريمى حةمةى سةةعيد‪ ،‬لةناو‬
‫كؤمةلَة رِيَكيخ سةتبوون‪ ،‬ثَي شةتر هةردووكيان لة حزبي ةشيوعى وازيان هَينابوو‪ ،‬دواتر‬
‫ئةوانيش ضةةند كة سةيَكيان رِيَكخ سةتبوو‪ .‬منيش ثةيوةنديم كرد بة مامؤ سةتا ئةحمةد‬
‫عةزيز‪ ،‬داوام ليَكرد ئيشمان لةطةَلدا بكات‪ .‬مامؤستا ئةحمةد ِرةزامةندي دةربرِيء زؤر‬
‫دلَ سةؤزانة ئي شةي لةطةلَدا ئةكردين‪ .‬ثاش ماوةيةك ثةيوةندي كردبوو بة (مامؤ سةتا‬
‫غةةفور شةكور خواجةةء ةمامؤ سة ةتا عمر م سةتةة ةفا) لةة ةناو رِيَكخ سةتني كؤمةةلةَةدا‬
‫رِيَكيخستبوون‪ .‬دواتر ئةوانيش ضةندين كةسى باشيان لة ناو رِيَكخستنةكاني كؤمةلَة‬

‫رِيَكخستبوو‪ .‬بةو شيَوةية كارمان ئةكردوو طةشةمان بةرِيَكخستنةكانى كؤمةلَة ئةدا‪.‬‬
‫هةروةها ضةةند كة سةيَكي تر لة سةليَماني خؤيان ثةيوةندييان بة رِيَكخ سةتني‬
‫كؤمةة ةلَةوة كردبوو‪ .‬لةة سةةرة ةتاي ‪ 1976‬ئةةو كةا ةتةي كةة دوورخرابوومةةوة بؤ خواروي‬
‫عَيراق‪ ،‬رِؤذَيك جةلالي برازام وتي‪ :‬مامة‪ ،‬كاك بةكري حاجي ةسةفةر داواي لَيكردووم‬

‫كة ئيشيان لةطةَلدا بكةم‪ ،‬ئةمةويَت ثرست ثَيبكةمء ِراي تؤ وةربطرم‪.‬‬
‫و ‪ :‬زؤرم ثيَخؤشة كة ئيشيان لةطةلَدا بكةيت‪.‬‬

‫دواي ئةةوةي جةةلالى برازام ثةةيوةنةدي بةة رِيَكخ ةست ةنةوة كرد لةة ئي شةوكةارةكةاني‬
‫رِيَكخ سةت ةندا زؤر ةهاو ةكاري ةئةكردم‪ .‬جةةلال ثةةيوةنةدى بةة ذمةارةيةةكى زؤر لةة خةةلَكةانى‬
‫رِؤ ةشنبيرو ضةةثء ةخاوةن ِرابردووى ةثا ةكةوة هةةبوء كةة هةة ةنديَكيةان وةك ئةةنةدامء‬

‫هةنديَكى تريان وةك دؤست لةطةلَ ِريَكخستنةكاني كؤمةلَة كاريان ئةكرد‪.‬‬
‫ئةةوانةةى كةة جةةلال ثةةيوة ةندي ثيَوة كردبوءنء لةة يةادم ةماون ئةةمةانةة بوون (حةةمةة‬

‫‪255‬‬

‫ئةميني بازرطان‪ ،‬لةتيفى وة ةستا حة سةةنى دارتاش‪ ،‬شةَيخ ئةحمةدي زةراعة‪ ،‬عةبدولَلآ‬
‫سةةعيد‪ ،‬تؤفيق سةةعيد‪ ،‬محةمةد هةرِطيَنةيى‪ ،‬عةلى حاجى حةمة ب ضةكؤل‪ ،‬عوسمانى‬
‫فةقآ ساَلح‪ ،‬محةمةدء حةمة ِرةزا كانى مانطايىء كاوة عةزيز مةجيد)‪ ،‬ضةند كةسيَكي‬
‫تريش ةكة بةةداخةةوة ةناوةكةان ةيانم لةةيةاد نةةمةاوة‪ .‬هةةروة ةها ثةةيوةنةدي بةة دكتؤر عوس ةمانى‬
‫حةمة ب ضةكؤلء عةلى حاجى حةمة فةرة ء كورِةكانى حاجى خةليفة ميرزا حة سةةن‬

‫كردبوو‪ ،‬بةلآم ئةوان زياتر بِروايان بة بيري عَيراقضييةتى هةبوو‪.‬‬
‫ذمارةي برادةراني رِيَكخ ةستني كؤمةلَة لة ثيَنجويَن زؤر ببوو‪ ،‬بةلآم لةناو ضةةند‬
‫شةانةيةك يان لة ناو ليذنةيةك يان كؤميتةيةك ِرَيك نةخرابوون‪ ،‬ضةونكة هيس بةرنامةو‬
‫زانيارييةكمان سةةبارةت بة درو سةتكردني هةيكةلي ِريَكخ سةتني كؤمةلَة لة سةةرووي‬
‫خؤ ةمانةةوة ثيَ نةةطةةي شةتبوو‪ .‬بةةهؤي بةارودؤخي نةا ةهةموارو دذواري ةئةو ةكاتةة شةةوة‬
‫ثةيوةنديمان لةطةلأ برادةراني كؤمةلَة لة سليَماني بة فةردي بوو‪ ،‬لة نيَوان رِيَكخستنى‬
‫ثيَنجوَينء ةسليَ ةماني بةكرى حاجى سةةفةر ئةَلقةةى ثةيوةندى بوو‪ .‬لة دامةزراندني‬
‫كؤمةَلةوة تا ثايزي ‪ 1977‬لةلايةن كؤمةلَةوة هيس كة سةيَك بة فةرمي وةك بةرثر ةسي‬
‫ِريَكخ ةستن لة ثيَنجوَين دياري نةكرابوو‪ ،‬بةلآم هةتا ئةوكاتةي كاك بةكر ضةووة شةاخ‬
‫هةردووكمان ثيَكةوة سةةرثةر ةشتي برادةراني ِريَكخ سةتني كؤمةلَةمان ئةكرد‪ .‬ئةوكاتة‬
‫ئةةركةةكةان ةمان بريتي بوو لةة طةةيةانةدني هةةوالأء بلآوكراوة ةكاني كؤمةةلةَةء (ي‪.‬ن‪.‬ك) بةة‬
‫برادةراني رِيَكخ ةستنء ثةيوةنديكردن بة كةساني نيشتمانثةروةرو ِريَكخستنيان لة ناو‬
‫رِيَكخ سةتنةكاني كؤمةلَة‪ .‬كؤمةلََيك لة كة سةاني دَل ةسؤزيش نةيانوي ةست لةطةلأ كؤمةلَة‬

‫كار بكةن‪ ،‬بةلآم دَلسؤزو هاوكاري شؤِرشي نويَ بوون‪.‬‬
‫دواي ثةيوةنديكردني كاك بةكر بة ةشؤرِ ةشةوة‪ ،‬بةهؤي ئةوةي كة دوورخرابوومةوة‬
‫بؤ خواروي عَيراق‪ ،‬نةمئةتوانى لة نزيكةوة سةةرثةر شةتى ِريَكخ سةتنى ثيَنجوَين بكةم‪.‬‬
‫ةجارَةيك بةة مؤ ةلَةت طةةرِامةةوة بؤ ثيَنجوَين‪ ،‬لةة ةطةلأ هةةظةالآني ِريَكخ سةتنةة ةكاني كؤمةة ةلَة‬
‫(جةمال جةلال‪ ،‬مامؤ ةستا ئةحمةد عةزيز‪ ،‬مامؤ سةتا كةمال حة سةةن ميرزا ِرة شةيد‪،‬‬
‫عةبدولكةريم حةمةي سةةعيد) كؤبوومةوةء سةةبارةت بة ئي شةوكارةكاني ِريَكخ سةتن‬
‫دوامء و ‪ :‬بةةهؤي ئةةوةي من زؤر لَيتةان دوورم‪ ،‬ةكارو ةبارى رِيَكخ ةستنةةكةاني ثيَنجويَن‬

‫‪256‬‬

‫ئة سةثَيرم بة خؤتان‪ ،‬ئةبيَت زؤر بة ورياييةوة ئاطادارى ِريَكخ سةتنةكان بن‪ ،‬ضةونكة‬
‫ثيَنجوَين شةاريَكى ب ضةووكةء لة سةةر سةنوورة‪ .‬منيش هةولَ ئةيةم كة هةموو مانطيَك‬

‫مؤلَةت وةربطرمء سةرثةرشتي ئيشوكارةكاني ِريَكخستن بكةم‪.‬‬
‫ئةةح ةمةد دزةيي زؤر ةهاوكةاري ئةةكردم‪ ،‬ةهةموو ةمانط َةيك بؤ مةاوةي ‪ِ 10‬رؤذ مؤ ةلَة‬
‫وةرئةطرت كة بؤ كارى ِريَكخستن زؤر سودم ل َي ءةرئةطرت‪ .‬بةهؤي ضوءنة شاخي كاك‬
‫بةكر‪ ،‬ثةيوةندي ِرا ةستةءخؤمان لةطةلأ رِيَكخسةتني سةليَماني ث ةضِرا‪ ،‬ئةوةش بووة هؤي‬
‫ئةوةي كة ئي شةوكارةكاني ِريَكخ سةتني ثيَنجوَين ءةك ثيَوي سةت ئةنجام نةدرَين‪ ،‬بؤية‬
‫زؤر ثيَويست بوء كة ِريَكخستني ثيَنجويَنء سليَماني ثيَكةءة ببةستينةوة‪ .‬هةرضةندة‬
‫ئةةوة ةكاريَكي زؤر دذوار بوو‪ ،‬ضةونكةة لةة سةالَي ‪ 1976 - 1975‬ضةةنةد جةاريَةك‬
‫ِريَكخ سةتنةةكةاني كؤمةة ةلَة كةةوتةة بةةر ةشالآوي ِرذيَم‪ ،‬ذمةارةيةةكي زؤر لةة ةبةرثرسء‬
‫كةادرةكةاني كؤمةةلةَة دة سةتطيركران كةة ئةةوةش طورزيَكي زؤر ةطةورةي ةجةرط ِ بوو لةة‬
‫كؤمةة ةلَة درابوو‪ .‬ةلة ئةةن ةجامي شةالآوي دة سةتطيركردنء هةةَل ةهاتنء خؤ شةاردنةةوةي‬
‫ذمارةيةكي زؤر لة برادةراني كؤمةلَة‪ِ ،‬ريَكخستنةكاني كؤمةلَة لةيةك ترازانء دابِران‪.‬‬
‫ثَيش ئةوةي بةكري حاجي سةةفةر ب ضةَيتة ةشاخ‪ ،‬زؤر ثيَو سةت بوو كاك بةكر ئةو‬
‫برادةرةي ِريَكخ سةتني سةليَماني كة ثةيوةندي ثيَوة هةبوو بة بةندةي بنا سةَينَيت‪،‬‬
‫بؤئةوةي ِريَكخ سةتنةكانمان لةيةكتر دانةبرِيَنء توو شةي ئيفلجي نةبن‪ .‬دواتر هةر لة‬
‫رِيَي كاك بةكرةوة ثةيوةنديمان بة برادةراني رِيَكخ سةتنةكانةوة هةبوو‪ ،‬لة شةاخةوة لة‬
‫ِريَي كاك بةكرةوة زانياريء بلآوكراوةكاني كؤمةَلةو (ي‪.‬ن‪.‬ك)مان بةدة ةست ئةطةيشةت‪.‬‬
‫بؤ ضةالاكيء ِراثةةِرانةدني ئةةركةةكةاني ِريَكخ سةتن ةيان بؤ ثرسء ِرايةةك ةنةم ةئةتواني‬
‫ِرا ةستةوخؤ ثةيوةندي بة برادةراني ِريَكخ سةتني ةسليَمانييةوة بكةم‪ ،‬ئةبواية بة نامة لة‬
‫رِيَي كاك بةكرةوة ثةيوةندييان ثيَوة بكةم‪ .‬ئةو ثةيوةنديية زؤر نةطونجاو بوو‪ ،‬ضةونكة‬
‫بؤ هةنديَك ئي شةوكار كاتيَكي زؤرمان لةبةردة ةستدا نةبوو‪ ،‬زؤرجار هةنديَك ئي شةوكاري‬
‫طرنطي ِريَكخ سةتن هةةبوو كةة ئةةبوايةة لةة كورتترين كةات ةيان لةة هةة ةمان رِؤذدا لةة لايةةن‬
‫رِيَكخ سةتني سةليَمانييةوة وةلآممان بدرايةتةوة‪ ،‬بةلآم زؤرجار دواي ضةةند هةفتةيةك‬
‫وةلآممان ئةدرايةوة‪ .‬بؤ بة ةستنةوةي ِريَكخ ةستني ثيَنجوَين بة ِريَكخسةتني سةليَمانييةوة‬

‫‪257‬‬

‫بةة ةنامةة داءام لةة بةةكري ةحاجي سةةفةةر كرد كةة يةةكيةَك لةة برادةراني رِيَكخ سةتني‬
‫سةليَمةانيم ثيَ ب ةنا ةسَينَةيت‪ .‬لةة ءةلآ ةمدا ةكاك ةبةكر بؤي نوء سةيبووم كةة برادةراني‬
‫رِيَكخ سةتني سةليَماني خؤيان ثةيوةنديم ثيَوة ئةكةن‪ .‬ماوةيةكي زؤر ضةاوةرَِيم كرد‪،‬‬

‫بةلآم هيس كةسَيك لة برادةراني كؤمةلَة لة سليَماني ثةيوةنديان ثيَوة نةكردم‪.‬‬
‫بؤ هةمان مةبة سةت ضةةند جاريَكي تر بة نامة ثةيوةنديم بة كاك بةكرةوة كردةوة‪،‬‬
‫بةةلآم ةهةموو ةجارَةيك هةة ةمان وةلآمي بؤ ئةةنوو سةي ةمةوة‪ .‬ئةةو كةا ةتا ةنةي كةة بةة مؤ ةلَةت‬
‫ئةطةرِامةوة بؤ ثيَنجويَن‪ ،‬زؤر هةوَلمدا كة برادةراني ِريَكخ سةتني كؤمةلَة لة ةسليَماني‬

‫بدؤزمةوة‪ ،‬بةلآم بةهؤي نةبووني كاتي ثيَويست هةولَةكانم بيَ ئةنجام بوون‪.‬‬
‫لةة ثةايزي ‪ 1976‬هةةءَلمةدا لةة ِرَيطةاي ئةازادي جةةلال رةفعةةت ثةةيوةنةدي بةة برادةراني‬

‫كؤضكردوو‪ ،‬مامؤستا ئةحمةد عةزيز‬

‫سةليَمانييةءة بكةم‪ ،‬كاك ئازادم ئةنا سةيء ئةمزاني لةطةلأ ِريَكخ سةتني ةسليَماني كاري‬
‫ئةكرد‪ ،‬ضةونكة لة سةةرةتاي ‪ 1976‬منء بةكري حاجي سةةفةر بؤ وةرطرتني بةيانء‬
‫بلآوكراوةي كؤمةةلةَة ضةووين بؤ ةمالةَةوةيةان ةكة ةلة نزيكي مز ةطةوتي طةةورة بوو‪ .‬بؤ ئةةو‬
‫مةبة ةستة دوو جار ضةووم بؤ سةليَماني‪ ،‬زؤر هةولَمدا بةلآم كاك ئازادم بؤ نةدؤزرايةوة‪،‬‬

‫‪258‬‬

‫بةهؤي دة سةتطيركردني برادةراني كؤمةلَة خؤي شةاردبووةوة ( سةالآني دواتر كاك‬
‫ئةازادم بيني ةيةوة ثَييو كةة ئةةو ةكاتةة لةة بةة ةغدا لةة ةمالَي رةئيس حةةمةة ئةةمين فةةرةجي‬

‫ثورزاي خؤي شاردبوءةءة)‪.‬‬
‫دواي ةهةوَلةدانء مةانةدووبوونيَكي زؤر‪ ،‬تةا ثةايزي ‪ 1977‬رِيَكخ ةستني ثيَنجوَينء‬
‫سةليَماني ثيَكةوة نةبة ةسترانةوة‪ ،‬ئةوةش زيانيَكي زؤري بة ِريَكخ سةتني كؤمةَلةء‬

‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) لة سنووري ثيَنجويَن طةياند‪.‬‬

‫‪259‬‬

‫بؤضوونةكانى محةمةدى نانةوا‬

‫ِرؤذي ‪13‬ى تةةموزي ‪ 1976‬ةمامؤ سة ةتا فةايةةقي ذن ام جوابي بؤ نةاردم كةة ميواني‬
‫هةيةء ثيَي خؤش بوو منيش ب ضةم بؤ ماَليان‪ .‬ئةوكاتة مامؤ سةتا فايةق هةروةك ثَي ةشتر‬
‫با ةسم كردووة لةطةلأ حزبى شةيوعيدا كارى ئةكرد‪ ،‬ئةو سةةردةمة حزبى شةيوعىء‬

‫بةعسييةكان ِريَكةوتن لة نيَوانياندا هةبوو‪ ،‬ثَيكةوة لة يةك بةرةدا بوون‪.‬‬
‫شةةو ضةووم بؤ مالَى مامؤ سةتا فايةق‪ ،‬يةكَيك لة ميوانةكانى محةمةدى نانةواى‬
‫هةَلة ةيى بوو‪ ،‬زانيم كة بة ئي شةوكارى حزبي خؤيان بة سةةردان هاتبوءة ثيَنجوَين‪،‬‬
‫ضةونكة من ئةمزانى كة محةمةدى نانةوا ةشيوعييةء ئةو برادةرانةى تر كة ميوان بوون‬
‫ةهةموو يةان ةنا سةراوء دؤ سةتى خؤم بوونء شةيوعي يةة كةانى ثيَنجويَن بوون‪ .‬ةئةء‬
‫ميواندارييةم بةهةل زانى ِرووم كردة محةمةدي نانةواء و ‪ :‬كاك محةمةد ئَي ةستا ئيَوة‬

‫وةك حزبى شيوعى بؤضوونتان ضيية بةرامبةر ئةم شؤِرشة نوَييةى طةلةكةمان؟‬
‫يةكسةةر بآ سةآء دوو وتى‪ :‬ئةوانة خائينن‪ ،‬ئةوة كةى شةؤرِ ةشة؟ ئةوة خيانةتة بة‬

‫ولآت‪ ،‬ئةوانةى لة دةرةوةن ثياوى ساواكى ئيَرانن‪.‬‬
‫زؤرم ث َي ةناخؤش بوو‪ ،‬لةة دلةَةوة زؤر تووِرة بووم‪ ،‬بةةلآم خؤم طرتء زؤر بةة هيَمني‬
‫و ‪ :‬با شةة كاكة تؤ ضةؤن هةر لة خؤتةوة وا ئةلََييت‪ ،‬كةم كةس هةن بةقةدةر ئةوانة‬

‫خةباتطَيرِء تيَكؤشةر بنء خةلَكى ضاك بن‪ ،‬ئةمانة ثياوى هيس ولآتء لايةنيَك نين‪.‬‬
‫تةاهير ميرزا ئةة حمةةدى ثيَنجوَينيء ئي سة ةماع يةل حةاجى حةةويَزى رِان يةةيى لةةو‬
‫داني شةتنةةدا بوون‪ .‬ئةةو ةكاتةة ةئةمزانى كةة ئي سة ةماعيلي حةاجى حةةوَيز بةةرثر سةى‬
‫رِيَكخسةتنى حزبى ةشيوعيى عَيراقى بوو لة ثيَنجوَين‪ .‬رِووم كردةوة محةمةدى نانةواء‬
‫و ‪ :‬كاك محةمةد ئةوا كاك ئي سةماعيلي خؤتان لَيرة داني شةتووة‪ ،‬من ئاطادارم كة لةم‬
‫رِؤذانةدا لةطةلأ بةكرى حاجى سةفةر لة ناءضةي شليَر يةكيان بينيوة‪ ،‬ئةم برادةرانةى‬
‫حزبى ةشيوعى لة ثيَنجوَين بؤضةوءنيان باشةةء هةرطيز قسةة بةو ةشيَوةية دذى شةؤِر ةشى‬
‫كورد ناكةن‪ ،‬ئيَ سةتا توو شةى سةةر سةورِمان بووم‪ ،‬نازانم ئةوة بؤ ضةوونى خؤتة يان‬
‫رِاءبؤ ضةووني حزبةكةتة؟ كاك محةمةد تؤ با سةى خيانةت ئةكةيت‪ ،‬خؤ ئةطةر بيَيتة‬
‫سةةر خيانةت بة ني شةتمانء بة خةلَكى كورد‪ ،‬ئَي ةستا ئيَوة لةطةلأ دِرةندةترين حزبدا‬

‫‪260‬‬

‫ثيَكةوة لة بةرةيةكدان‪ .‬ئةطةر دوو طوندى كورد سةتان ب سةووتيَنريَت‪ ،‬يةكيَكيان بةر‬
‫ئيَوة ئةكةويَت‪ ،‬ضةونكة ئيَوة شةةريكن‪ .‬ئةطةر دوو كورد بكوذرَيت‪ ،‬يةكيَكيان بةر ئيَوة‬
‫ئةكةوَيت‪ .‬بؤية ئةو بةرةية ثاشةِرؤذى باش نابَيت‪ ،‬ضونكة بةعس سواريَكة دانابةزيَت‪،‬‬

‫تاكة ضارة بؤ دابةزينى بةعس هةر ضةكة‪.‬‬
‫لة ناخةوة زؤر طةرم بووم هةر ضةييةكم لة دلَدابوو دةرم برِي‪ .‬بةردةوام بوومء و ‪:‬‬
‫كاكة حةمة ئيَوة تةنها دوو ئةف سةةرتان هةبوو لة سةوثاى عَيراقدا ئةوانيش لة سةيَدارة‬
‫دران‪ ،‬ةئةزانم ئةةو دوو ئةةف ةسةرة زووتر ةئةو ةكاتةةى كةة خوَينةدكةار بوون ثةةيوةنةدي ةيان ةبة‬
‫حزبى ةشيوعي يةةوة هةةبووة‪ .‬خؤ ئةة طةةر خوا تةة مةةنى دا ئةةوا لةة دا ةهاتوودا يةةكتر‬
‫ئةبينينةوة‪ .‬ئةطةر لةسةةر ضةةند هةَلسةوكةوتيَكتانء درو ةستكردني بةرة لةطةلَ بةعسء‬
‫درو سةتكردني ئةم ق سةة ناِرةوايانةى ئةيدةنة ثالأ كة سةانى ني شةتمانثةروةر نةبوواية‪،‬‬
‫تةنها هةر لةطةلأ ئيَوة كارم ئةكرد‪ .‬ئا بةم شةيَوةية نةك من نايةمة ِريزةكانتانةوة بةلَكو‬
‫خةلَكى تريش لة ئيَوة ئةتةكَينةوةء دوور ئةكةونةوة‪ .‬ئايا ئةزانيت ئيَوة ةضيتان كردء‬
‫ضةى ئةكةن‪ ،‬لة كاتى هةرةسةي ةشؤرِشء ئةو كارة ةساتة دَلتةزيَنةى بةسةةر كوردا هات‪،‬‬
‫ئيَوة ةهاوارتةان ةئةكردء بةة خةةلَكى بةاشء خراث ةتان ةئةوت ( ةعا ةئدون)‪ ،‬ةبا عةا ةئدونةةكةان لةة‬

‫ِريزةكانى حزبى شيوعيدا ءةرنةطيرَين‪ ،‬جطة لةم قسانة زؤر شتى تريشم ث َي وت‪.‬‬
‫محةمةدى نانةوا ق ةسةكانمى نةبرِيء طويَي ل َي طر ‪ ،‬ثا ةشان وتى‪ :‬ئاخر برا ئيَوة‬

‫بة ضاكء خراثةوة هةر زوو خؤتان دا بة دةستةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةوة بة تةنها ضةةند كة سةيَكى دياريكراو نةبوون كة خؤيان دا بة دة سةت‬
‫رذيَمى بةع سةةوة‪ .‬ئةى نازانى ئةوة ط شةت طةلى كورد بوو لةم ثار ضةةيةدا بة طةورةء‬
‫ب ضةووكةوة‪ .‬ئيَمة ِرازى نةبووين لة ذيَر ئالآى شةاى ئَيراندا ذيان بة سةةر بةرين‪ ،‬بةلآم‬
‫مردنمةان ةلة ةناو ولآتى خؤ ةما ةندا ثةآ ضةاكتر بوو‪ ،‬بؤيةة خؤ ةمان دا بةةدة سةتةةوة‪ .‬ئةاخر‬
‫بارودؤخةكة ئةوةندة ئالَؤزء سةةختء دذوار بوو كة نةماندةزانى ضةى بكةين‪ .‬خةلَكى‬
‫سةةريان ليَشةَيوابوو‪ ،‬ثارتى بة تةواوي هةلَوةشةايةوةء زؤربةي سةةركردةكان ةضوون بؤ‬
‫دةرةوةي ولآت‪ ،‬خةَلكيش ئاوارةء سةةرطةردان بوون‪ .‬ئةوكاتة ضةار نةبوو‪ ،‬كةس نةبوو‬

‫رِيَطاضارةيةك بدؤزَيتةوة‪ ،‬خةلَكى بة جاريَك ورةيان بةردابوو‪.‬‬

‫‪261‬‬

‫بةردةوام بووم لة ق سةةكانمء و ‪ :‬سةبةى بةيانى يادى شةؤِر شةى (‪)14‬ى تةموزة‪،‬‬
‫ئايا ئيَوة وةك حزبى شيوعى ئةتوانن وتارَيك بخوَيننةوةء لافيتةيةك بةرز بكةنةوة؟‬

‫كةاك محةة ةمةد ِرةنطةة ةئا ةطادار ب ةيت ئيَوة لةةم شةارةدا تةةن ةها يةةك كرَيكةار ةتان هةةبوو لة‬
‫دائيرة ةكانى دةو ةلَةت كةة ةناوى ئةة حمةةد مةةولودةء خةةلَكى طو ةندى ب ةناوة سةوو تةة ةية‪،‬‬

‫ئةويشيان لةسةر كارةكةى دةركرد‪.‬‬
‫رِووم كردة ئةوانةي لةوآ داني ةشتبوون‪ ،‬و ‪ :‬ئيَوة ِرا سةت بَليَن‪ ،‬ئةتوانن سةبةى‬

‫بةيانى وتارَيك بخويَننةوةء ضالاكييةك بكةن‪.‬‬
‫ةلةوةلآ ةمدا وتيةان‪ :‬نةةخَير ةناتوانينء بةة هيس جؤرَةيك رِيَطةا ةمان نةادةن‪ ،‬ثةا شةان و ‪:‬‬
‫كاكة محةمةد ئةمة حةقيقةتى وةزعةكةية كة ئةيبينى‪ .‬ئةو شةةوة بيَ ترسء ثيَضةوثةنا‬

‫قسةى خؤمم كرد‪.‬‬
‫دوايي خواحافيزيم كردء جيَم هيَشتنء ضوءمةءة مالَى خؤمان‪.‬‬
‫دواتر مامؤ سةتا فايةق بؤي طَيِرامةوة كة رِؤذي دواتر محةمةدى نانةوا ثيَي وتبوو‪:‬‬
‫"ئةو برادةرةي ئةمشةو ضؤن وَيراى ئةو قسانة بكاتء ضؤن لة ئيَمة نةترسا؟"‬
‫مةامؤ ةس ةتا فةايةةق ةلةوةلآ ةمدا ثيَي وتبوو‪" :‬ئةةو ب َي ترس رِا سةتييةةكةان وةك خؤي‬
‫ئةلََيت‪ ،‬ثا شةان ضةؤن لة من بتر سةآ‪ ،‬ئَيمة خزمى نزيكين‪ ،‬جطة لةوة حزبي شةيوعي بة‬

‫دؤستى خؤيان ئةزانيَت نةك بة دوذمن"‪.‬‬
‫محةمةدى نانةواش وتبووى‪" :‬ئةو ثياوة هةر ةضييةكى وت‪ ،‬هةمووى ِرا سةت بوو‪،‬‬

‫باشة ئايا تا ئَيستا حزبى بةعس حسابى بؤ هيس كةسَيك كردووة؟"‬
‫شةيوعييةكان لةء ماءةيةدا لة رِؤذنامةكةى خؤياندا (ط يق الشيييي ) ءتاريَكيان‬
‫لة سةةر برادةراني (ي‪.‬ن‪.‬ك) بة ناءى (من هم ان الى نوك ن) نو سةيبوء‪ .‬سةالآني دواتر‬
‫كةة خؤيةان ليَيةان قةةءمةا‪( ،‬ي‪.‬ن‪.‬ك) يةارمةةتي دانء ئةةوانيش هةاتنةة نؤكةانء بةارةطةايةان‬

‫دانا‪.‬‬

‫‪262‬‬

‫خؤ ئامادةكردني برادةران بؤ ضوونة شاخ‬

‫ئةةوكةاتةةي لةة رِومةادى بووم‪ ،‬زؤرجةار لةة ث شةووة ةكا ةندا لةة ةطةلأ برادةراني تري نةةف‬
‫كراو ئة ضةووين بؤ بةغدا‪ .‬لة مانطي تةموزي ‪ 1976‬ضةووم بؤ بةغدا‪ ،‬لةويَ لة بةردةم‬
‫هوتَيل بيَخالَ مولازم تايةرى عةلى والى بةطء رِةسول مامةندم بينى‪ ،‬ماوةيةكي زؤر بوو‬
‫بةةكتر مةان نةةبيني بوو‪ ،‬بؤ يةة هةةردوولا بةةو د يةدارة زؤر خؤ شة حةالأ بووين‪ .‬دواي‬
‫هةوالَثر ةسين هاتينة سةةر با سةي بارودؤخي كورد سةتانء و ‪ :‬ئةوا شةؤرِش درو سةت‬

‫بووةتةوة‪ ،‬بؤضى ئيَوة دانيشتوونء شتَيك ناكةن؟‬
‫مولازم تايةر وتى‪ :‬ئَيمةش ئاطاداري ضةند هةءاَليَكين‪ ،‬بةلآم ضاوةِريَى وةلآمى عةلى‬
‫عة سةكةري(‪ )54‬ئةكةين‪ ،‬ضةونكة ئةيةوَيت ثةيوةندى بة سةةركردايةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك)ةوة‬
‫ب ةكات ‪ ،‬وا برِ ةيارة لةة وردةكةاريةةكةان ئةاطةادارمةان ب ةكا ةتةوة‪ ،‬دَلنيةابةة ئيَمةةش لةة كةاتيَكي‬

‫طونجاودا ئةكةوينة خؤمانء هةروا دانانيشين‪.‬‬
‫لةة مةانطي ئةةيلولي ‪ ،1976‬شةةويةَك لةة ( طعية) ةهةموو برادةرانى كورد ثيَكةةوة‬
‫داني شةتبووين‪ ،‬ذمارةمان زؤر بوو‪ ،‬ق سةةء باسء طفتوطؤ زؤر طةرم بوو‪ ،‬هةر كة ةسةء‬
‫بابةتيَكى باس ئةكرد‪ ،‬ضةةند برادةرَيكيش لة لايةكةوة خةريكى خواردنةوة بوون‪ .‬كاك‬
‫ثووشؤ لةسةر ثشتى ثاكةتة جطةرةيةك شتيَكى نووسىء داية دةستم‪ .‬كة خوَيندمةوة‬
‫نوو ةسيبووى‪" :‬عةلى عة سةكةرى‪ ،‬عومةر دةبابة‪ ،‬دكتؤر خاليد‪ ،‬سةةيد كاكة‪ ،‬ةسةعدى‬
‫ط ضةكة‪ِ ،‬رة سةول مامةندء تايةرى عةلى والى بةط ضةوونةتة دةرةوةء ثةيوةندييان بة‬
‫شةؤِر شةةوة كردووة"‪ .‬ئةو شةةوة لة خؤ شةي ئةو هةواَلةي كة ثوو شةؤ ثيَي ِراطةياندم‪،‬‬
‫خةوم ل َي نةئةكةوت‪ ،‬ضةونكة ئةو ثياوة تيَكؤشةةرانة كةم نةبوون‪ ،‬لة ةشؤرِشةي ئةيلولدا‬
‫هةموويان بةرثر سةي سةيا سةيء سةةربازي خاوةن ئةزموون بوون‪ ،‬ئةوانة هَيزء طورِء‬

‫تينيَكى بةهيَزبوون بؤ شؤِرشى نوآ‪.‬‬

‫(‪ )54‬ئةوكاتة شةهيد عةلي عةسكةري بةرِيَوةبةري شارةواني قةزاي ِروميسة بوو‪.‬‬

‫‪263‬‬

‫ضةكةكانى كويَخا سمايلي تةلان‬

‫ِرؤذَيك لةطةلأ كويَخا سمايلي تةلان با سةي بارودؤخي كورد سةتانمان ئةكرد‪ ،‬كوَيخا‬
‫سمايل وتى‪ :‬يةك دوو ِرؤذة تاليب رِؤ ةستةم بةطيرى هَيناومء داواى ةضةكم ليَ ئةكات‪،‬‬

‫ئاخر بابة من ضةكم لة كوآ بوو؟‬
‫ثَي شةتر بي سةتبووم كة مام كوَيخا ضةةكى شةاردبووةوة‪ ،‬بؤية و ‪ :‬مام كوَيخا ئةطةر‬

‫ضةك شك ئةبةيت ثَيم باشة بيدةيت بة كاك تاليب‪ ،‬بؤ لة ذيَر زةوي بِرزَيت‪.‬‬
‫وتى‪ :‬با شةة برا‪ ،‬با بلََيين ضةةكم هةية‪ ،‬منيش دام بة تاليب رِؤ سةتةم‪ ،‬بةلآم ثيَم‬

‫ناَلَييت ئةو ضيى لَيئةكاتء بؤضييةتى؟‬
‫و ‪ :‬مام كوَيخا‪ ،‬تاليب رِؤ سةتةم ئةيةوَيت ثةيوةندى بكاتةوة بة شةؤِر شةةوةء ببيَت‬

‫بة ثَيشمةرطة‪ ،‬ضيية ئةلَيَيت برِوام ثيَ ناكةيت؟‬
‫كة ئةوةم وت‪ ،‬مام كوَيخا سةريَكى ِراوةشاندء وتى‪ :‬دةى با بزانين ضي ئةكةن‪.‬‬
‫دواى ضةةند ِرؤذَيك مام كوَيخا وتى‪ :‬ئةوةى ِرا سةتي بيَت لةم رِؤذانةدا خزمةكانم‬
‫هاتبوون بؤ سةردانم‪ ،‬ماوةى ضةند رِؤذَيك لة بةغدا ثَيكةوة بووين‪ ،‬يةكَيك لة خزمةكانم‬
‫ثيَيو كةة شةيَركؤى شةَيخ ةعةلى هةاتووة ةتة ةناو ضةةكةة ةمانء لةةوآ ضةاوى بةة فةةقةآ‬
‫ئي سةماعيل كةوتووةء داواى ضةةكةكانمى كردووة‪ ،‬منيش ِرازى بووم كة ضةةكةكانم‬

‫بدةن بة شيَركؤ‪.‬‬
‫دة سةتخؤ شةيم ليَ كردو و ‪ :‬طرنط ئةوةية كة ئةو ضةةكانة لة ذيَر زةويدا نةِرزيَنء‬

‫ثَيشمةرطة سووديان ليَ وةربطيرَيت‪.‬‬

‫‪264‬‬

‫تاليب رِؤستةم ضووة شاخ‬

‫رِؤذيةَك لةة رِو ةمادى تةاليةب رؤ سة ةتةمم بينىء وتي‪ :‬ةلةم ةماوةيةةدا لةة ةبادي ةنان‪ ،‬ق ةيادة‬
‫موة قةة تةة هيَر شةي كرؤ تةة سةةر ثَي شة مةةر طةة ةكاني ةيةكَيتي‪ ،‬ئي اهيم عةةزؤء(‪)55‬‬

‫ثَيشمةرطةكاني شةهيد كراون‪.‬‬
‫هةر لةو ماوةيةدا حة سةةن خؤ شةناوء ثيَ شةمةرطةكاني لة بادينان لة لايةن قيادةي‬
‫موةقةتةوة شةةهيد كران‪ .‬شةةهيد بووني ئي اهيم عةزؤو حة سةةن خؤ ةشناوو ئةو ثؤلة‬
‫ثيَ شةمةةرطةةيةة‪ ،‬كةارة ةساتيَكي زؤر دلَتةةزَين بوو‪ ،‬طورزيَكي طةةورة بوو لةة (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء‬

‫شؤِرشي نويَ كةوت‪.‬‬
‫ثا شةان كاك تاليب وتي‪ :‬لة سةةر داواي برادةراني خؤمان‪ ،‬بةنيازم بةمزووانة ب ضةمة‬

‫دةرةوة بؤ ناو شؤرِش‪ ،‬ضونكة ئيتر كاتى ئةوة هاتووة منيش برِؤم‪.‬‬
‫زؤرم ثيَخؤ شةبوو كة برِياري دابوو ثةيوةندي بة شةؤرِشء برادةراني شةاخةوة‬
‫بكةات‪ ،‬بؤيةة دة سةتخؤ شةيم ليَكردو هيواي سةةركةةوتنم بؤ خوا سةت‪ .‬كةاك تةاليبم‬
‫بةجيَهيَ ةشتء ضةوووم بؤ ( طعة)‪ ،‬لةو َي ئةحمةد دزةييء ضةةند برادةريَكي ترم بيني‪،‬‬
‫هةةواَلي شةةهيةد بووني ئي اهيم عةةزؤو حةة سةةن خؤ شة ةناوو ثَي شةمةةرطةة ةكانم ثيَ‬
‫ِراطةياندن‪ ،‬هةروةها با سةى ضةالاكى ثَي شةمةرطةء زؤربوونى مةفرةزةكاني (ي‪.‬ن‪.‬ك)م‬
‫بؤكردن‪ .‬بة بيستنى شةهيدبوونى ئةو ثؤلة ثيَشمةرطةية زؤر دلَـطران بوون‪ ،‬بةتايبةتي‬
‫بؤ ةشةهيد ئي اهيم عةزؤ‪ ،‬ضةونكة ضةةند كة ةسَيك لة برادةرانى ( طعة) ةشةهيد ئي اهيم‬
‫عةةزؤيةان ةئةنةا سةىء ةهاورِيَيةان بوو‪ .‬ةسيرواني ئةةنةداز ةيار ةيةكيةَك بوء لةة هةاوِرَي ةكانيء‬
‫ئةيوت‪ :‬ئي اهيم عةزؤ هاورِيَي خويَندنم بووة‪ ،‬لة زانكؤ كةسةيَكى زيرةكء زؤر ةضالاكء‬

‫لَيهاتوو بووة‪.‬‬

‫(‪ )55‬شةةهيد ئي اهيم عةزؤ (نا سةراو بة جةبار) يةكةم فةرماندةي دة سةتةي ضةةكداري شةؤِر شةي نو َي‬
‫بوو كة (ي‪.‬ن‪.‬ك) لة سةورياوة نارديةوة بؤ كورد سةتان‪ ،‬بةرثر ةسي ثَي شةمةطةكاني بادينان بوو‪ .‬كولَيذي‬
‫ئةندازياري تةواو كردبوو‪ ،‬بةلآم دواي خويَندن لة سةوثاي عيَراقدا ناوي بة ئةف سةةر هاتبووةوةء لة‬
‫ولآتي يةكَيتي ةسؤظيةتء ميسةر‪ ،‬مة ةشقي ةسةربازي تةواء كردبوو‪ .‬لة بة ةشي هةندة ةسةي رؤكيَت ثلةي‬
‫سةةربازي نةقيبي ثَيدرابوو‪ .‬لة ‪ 1976/10/19‬لة بادينان لةطةلأ كؤمةَليَك ثَي ةشمةرطة لة لايةن قيادةي‬

‫موةقةتةوة هيَرشيان كراية سةرو شةهيد كران‪.‬‬

‫‪265‬‬

‫شةهيد ئي اهيم عةزؤ‬

‫دواى ضةةند ِرؤذيَك هةوالَم ثيَطةي شةت كة تاليب رِؤ سةتةم ثةيوةندي بة ةشؤرِ شةةوة‬
‫كردووةء بووة بة ثَي شةمةرطة‪ .‬بةهؤي دووريء نةبووني ئي ةستطةي ِراديؤي ةشؤرِش‪،‬‬
‫ةئةو ةماوةيةة زؤر بةة كةةمي هةةوالَ ةمان ث َي دةطةةي شةت‪ .‬ةئةو كةا ةتا ةنةي كةة ةئةطةةِرا ةمةوة بؤ‬
‫ثيَنجوَين هةندآ هةوالأء دةنطوبا سةى ناو ضةةى شةلَيرء دةوروبةرى ثيَنجوَينم ئةزانى‪،‬‬
‫ئةو هةوالآنةش زؤر كةمتر بوون لة تيَكِراى رِووداوةكانى ِرؤذانةى كوردستان‪ .‬هةروةها‬
‫جاروبار بةهؤى حاكم فاروقةوة ضةةند هةواَليَكمان بةدة ةست ئةطةي شةت كة ئةويش لة‬
‫رَِيى دكتؤر خدرو دكتؤر فوئاد مةعسةومةوة ئةو هةوالآنةى ثيَ دةطةيشةتء دواتر بؤى‬

‫ئةطَيِراينةوة‪.‬‬

‫‪266‬‬

‫بةرنامةي ضوونة شاخ‬

‫ةبةهؤي ضةاوديَري كردنم لةة لايةةن ث ةياواني ِرذَيمةةوة‪ ،‬نةامةة ةيةكم بؤ بةةكرى ةحاجى‬
‫سةةفةر نارد كة ئةوكاتة لةطةلأ شةاسةوار جةلال ( ةشةهيد ئارام)ء مولازم عومةر عةبدوَللآ‬
‫لة سةنووري شةليَرو شةارباذَيِر بوو‪ ،‬لة نامةكةدا داوام ليَكرد كة بة برادةران بلَيَت‬
‫"ئةمةويَت بيَمة دةرةوة بؤ ةشاخ‪ ،‬ضةونكة طو شةاريَكى زؤرم لة سةةرةء لةلايةن ئةمنء‬
‫ئيسةتخباراتء ثياوانى ِرذيَمةوة بة ضةرِوثرِى ضةاوديَري ئةكريَم"‪ .‬كاك بةكر بة نامةيةك‬
‫وةلآمي دامةوةء نوو ةسيبووي "برادةران ئةَلَين جارآ سةةبر بطريَت‪ ،‬ئَي ةستا بارودؤخي‬
‫دةرةوة زؤر خرا ثةة‪ ،‬لةة دةرةوة طوزةرا نمةان زؤر قورسء طرا نةة‪ ،‬ةئةب ةَيت تؤ لةة شةار‬

‫ةَينيتةوةء خةريكى كارى ِريَكخستن بيت‪ ،‬ئةءة زؤر ضاكترة لةوةى بيَيتة شاخ"‪.‬‬
‫دواي مةاوة يةةك بؤ تؤ مةاركردني كؤ مةةلَ يَةك ةئاميَري كؤم ثةان يةا يةةكى لوب نةانى ةكة‬
‫ئيفلا سةي كردبوو‪ ،‬لةطةلأ ئةحمةد دزةيى ةضووين بؤ (تةنف) لة ةسةر سةنوورى سةورياء‬
‫عَيراق‪ .‬كاتيَك لة سةنوورى سةوريا دابةزين‪ ،‬كاك ئةحمةد وتي‪ :‬ئةطةر ئةتةويَت برِؤيت‬
‫بؤ ةسورياء لةوآ ثةيوةندى بكةى بة برادةراني (ي‪.‬ن‪.‬ك)‪ ،‬من ثؤلي سةة سةووريةكاني‬
‫سةنوور ئةة ةنا سةم‪ ،‬ةئةتوانم ثيَ ةيان بلََيم بتبةةن بؤ ةناو خةاكى سةوريةاء ثةةيوةنةدي بةة‬
‫برادةرانةةوة بكةة ةيت‪ .‬دَلن ةيات ئةةكةةمةةوة ةكة توو شةي هيس ةناب ةيت‪ ،‬ةهةر ليَرةوة خؤ شةم‬

‫دووجار ضووم بؤ سوريا‪.‬‬
‫زؤر سةوثا ةسم كردو ثيَموت كة جار َي ناتوانم برِؤمة دةرةوة‪ ،‬ضةونكة بة ئي ةشوكاري‬

‫ترةوة سةرقاَلم‪.‬‬

‫‪267‬‬

‫قسةكانى ئةبو غائيب‬

‫لة بةغدا برادةريَكم بة ناوي عةبدول ئةمير فةيلى دةنا ةسي‪ ،‬دوكانى هةبوو‪ِ ،‬رؤذَيك‬
‫ضةووم بؤ سةةردانيء وتى‪ :‬نامةيةكت بؤ ثياويَكي عةرةب بؤ ئةنوو ةسم كة ناوي ئةبو‬
‫غةائيبةة‪ ،‬لةة ( طعية) كؤمثةانيةايةةكي طةةورةي طوا سةتنةةوةي هةةيةةء زؤر هةاورَِيمةة‪ ،‬هةةر‬

‫كاريَكت هةبوو بِرؤ بؤ لاى‪.‬‬
‫كةاتَيةك طةةِرا ةمةوة بؤ طعية‪ ،‬منء ةمام كوَيخةا ضةووين بؤ سةةردانى ئةةبو ةغائ ةيبء‬
‫نةا مةة كةةى عةة بةدول ئةةميرم دا يةة دة ةستى‪ .‬دواي ئةةوةي ةنا مةة كةةى خويَ نةدةوة‪ ،‬زؤر‬
‫بةخيَرهاتنى كردينء ِريَزي لَيطرتينء وتى‪ :‬هةر كاريَك بة من بكرَيت بة ضةاوان بؤتان‬
‫ئةكةمء من لة خزمةتتاندام‪ .‬ئةطةر وي سةتتان ب ضةن بؤ سةوريا‪ ،‬ئوردون‪ ،‬ئَيران ياخود‬

‫هةر جَييةكى ديكة‪ ،‬من ئامادةم يارمةتيتان بدةمء بتانطةيةنم‪.‬‬
‫ماوةيةك لاى داني ةشتينء ةضامان خواردةوة‪ ،‬ثيَش ئةوةي برِؤين دةرطاي ميَزةكةي‬
‫كردةوةو سةيَ ثار ضةة جطةرةى دا بة منء شةةش بوتة وي سةكي شةي بة ديارى دا بة مام‬
‫كوَيخا‪ِ .‬رؤذَيك لةطةلأ مام كوَيخا سةةردانمان كرد‪ ،‬لة نوو سةينطةكةى ضةةند ثياويَكى‬
‫ةعةرةب بةة جلوبةةرطى عةةرةبي ةيةوة ميوانى بوون‪ .‬ئةةبو ةغائ ةيب رِووى كردة ميوانةة ةكانىء‬
‫وتى‪ :‬ئةم دوو ثياوة دؤ سةتى منن‪ ،‬كوردنء بةهؤى جموجؤلَى م سةتةفا بارزانييةوة‬

‫دوور خراونةتةوة بؤ ئيَرة‪.‬‬
‫ثا شةان ضةةند ق سةةيةكى نا شةريني بة مةلا م سةتةفا بارزاني وت‪ .‬منء مام كويَخا‬
‫زؤرمان ثَيناخؤش بوو كة هَير شةي كردة سةةر مةلا م سةتةفا بارزاني‪ ،‬نةئةكرا وةلآمى‬
‫رِةقى بةدةي ةنةوة‪ ،‬ضةونكةة نةةمةان ةئةزانى ئةةوانةةى كةة ميوانى بوون‪ ،‬ك َي بوون‪ .‬منء مةام‬
‫كوَي ةخا دا نمةان بةة خؤ ةما ةندا طرتء وةلآ م ةمان نةةدا ةيةوة‪ .‬دءاى ةكةم َةيك بةة عةاجزي يةةوة‬

‫رِؤيشتين‪ .‬لة ِريَطادا بة مام كوَيخام وت‪ :‬ئيتر من هاتوضؤى ئةم كابراية ناكةم‪.‬‬
‫مام كوَيخاش وتى‪ :‬منيش ثَيم باشة ئيتر مةرحةباى نةكةين‪.‬‬

‫دواى ئةوة ثةيوةنديمان لةطةلأ كابرا بضِراندء بؤ ماوةيةكى زؤر سةردانمان نةكرد‪،‬‬
‫ِرؤذَيةك ئةةبو غةائيةب هةات بؤلا ةمان بؤ هوتَيلةة ةكة‪ ،‬ةكةم ةيَك لا ةمان داني شةتء وتى‪ :‬بؤ ئةةوة‬

‫هاتووم كة ثَيتان بَلَيم ئةبَيت سبةينآ لة ماَلى ئيَمة ثيَكةوة نان بخؤين‪.‬‬

‫‪268‬‬

‫ئَيمةة بةةلََينمةان نةةداء ب ةيانوءمةان بؤ هيَ ةنايةةوة‪ ،‬بةةلآم ئةةبو ةغائ ةيب وازي لَي ةنةهَي ةناين‪.‬‬
‫ِرؤذي دواتر كة ضةووين زؤر رِيَزيان ل َي طرتين‪ .‬ثا شةان سةفرةء خوانيَكى زؤر جوانيان‬
‫ِرازاندةوةء ضةةندين جؤر خواردنء خواردنةوةى لة سةةر بوو‪ .‬برازايةكى ئةبو غائيب‬
‫لةو مالَة ميوان بوو‪ ،‬تازة لة دةرةوةى ولآت طةِرابووةوة‪ ،‬برِوانامةي دكتؤراى بةدة ةست‬
‫هيَ نةابوو‪ .‬دواى ةنانواردنء كةةم َةيك ث ةشوو‪ ،‬ئةةبو ةغائ يةب رِووي كردة ئَي مةةء وتي‪:‬‬
‫ةانبوورن ئةبَيت ئَيمة ب ضةين بؤ سةليَمانى‪ ،‬برازايةكم لة سةليَمانى لة دائيرةى مرور‬

‫بووة‪ ،‬سةيارة ليَي داوةء وةفاتى كردووة‪ ،‬ئةمانةويَت بضين تةرمةكةى وةربطرينةوة‪.‬‬
‫ةبةو ِرووداوة ئيَ مةة زءر ئيحرا بووينء ثَي مةان نةاخؤش بوو كةة دةعوة تةة كةة ةيان‬

‫هةلَنةوةشاندبووةوة‪.‬‬

‫‪269‬‬

‫وتاري ِرؤذاني هةيني‬

‫جارَيك بة مؤلَةت طةِرامةوة بؤ ثيَنجويَن‪ ،‬لة سةةر ِريَطاى سةليَمانى ‪ -‬ثيَنجويَن لة‬
‫ضةَي شةتخانةكةى طوندى دؤلَة سةوور لاماندا‪ ،‬بةرِيَكةوت ثَي شةنويَذء وتارخوَينى‬
‫مزطةوتى (جامعةى) ثيَنجوَين مةلا هةيبةتوَللآم بينى‪ .‬دواي ةسلآوو هةوالَثر سةين وتى‪:‬‬
‫ةئةرآ ةكاك عةةبةدولِرةحمةان لةةو ةماوةيةةدا كةة ئةةطةةرَِيي ةتةوة بؤ ثيَنجويَن‪ ،‬رِؤذانى جومعةة‬

‫ناتبينم‪ ،‬بؤ نايةيت بؤ نوَيذى جومعة؟‬
‫و ‪ :‬لةبةرئةوةي لة هةموو وتارةكانتدا با سةى ئةحمةد حة سةةن بةكر ئةكةيتء بة‬

‫شانوبالَي حكومةتةكةيدا هةَلئةدةيت‪.‬‬
‫وتى‪ :‬بِروات بَيت لة دة ةستى خؤماندا نيية‪ ،‬وتارى ِرؤذى هةينى معاون سةةنانى‬
‫موديرى ئةمن ئةينووسَيتةوةء ئةيداتة نورى عةزةفةنى موختار‪ ،‬ئةويش ئةيدا بة منء‬

‫منيش ئةبيَت بيخوَينمةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬ث ةياوى ةئايينىء دي نةدار ةئةب َةيت زؤر ةئا ةطادارى خؤى ب َةيتء توو شةى هةة ةلَة‬
‫نةبَيتء لة ِرَيطاى دينةكةى لانةدات‪ ،‬ضةونكة ئةوة زؤر خراث بة سةةريدا ئة شةكيَتةوة‪.‬‬
‫ئيَوة ِرا ةبةري دينين‪ ،‬ئةةطةةر واب ةَيت خةةلَكى بِروايةان ثَي ةتان ةنامَين ةيَتء ميَةذوو زؤر خراث‬
‫ةناوتةان تؤ ةمار ةئةكةات‪ .‬دواي ق سةة ةكانم ةمامؤ ةستةا ةمةلا هةةيبةةتوَللآ وتى‪ :‬ةبا شةة ئةةم‬

‫جومعةية وةرة‪ ،‬بزانة باسى ضى ئةكةم‪.‬‬
‫ِرؤذى هةينى لةطةلأ سةالَحى حاجى فة ولَلآ ضةووم بؤ نويَذى هةينى لة مزطةوتى‬
‫ةجامعةةى ثيَنجويَن‪ .‬ةئةو ِرؤذة مةامؤ سة ةتا و ةتاريَكى زؤر ةبا شةى خوَينةدةوة كةة لةة بيرء‬
‫بؤ ضةوونةكانى بةعس دءءر بوو‪ ،‬ناوى ئةحمةد حة سةةن بةكرى تَيدا نةبوو‪ ،‬جطة لةوة‬
‫وتارةكةى ثرِ مانا بوو‪ .‬كة نوَيذ تةواو بوو مامؤ سةتا مةلا هةيبةتوَللآ هاتة نزيكمةوةء‬

‫وتى‪ :‬ضؤن بوو‪ ،‬ئةم جارةيان بة دلَت بوو؟‬
‫و ‪ :‬دةستت خؤش بَيت‪ ،‬زؤر جوانء ثِر ماناء لة جَيى خؤيدا بوو‪.‬‬
‫ئامر فةوجيَكى سةوثاى عَيراق‪ ،‬هةموو رِؤذاني هةينى بؤ نويَذى نيوةرِؤ ئةهات بؤ‬
‫ثيَنجوَين‪ .‬ئةو رِؤذة ضووبوو بؤ لاى مةلا هةيبةتوَللآء ثَيي وتبوو كة وتاري ئةو رِؤذةي‬
‫جياواز بووة‪ .‬مامؤ سةتاش ليَي ثر سةي بوو كة وتارةكةي خراث بووة‪ .‬ئةف ةسةرةكة‬

‫وتبووى "بة ثَيضةءانةوة زؤر بة دلَم بوو"‪.‬‬

‫‪270‬‬

‫لالؤ (‪)1977‬‬

‫‪271‬‬

‫دوورخستنةوةي ذنء مندالَ‬

‫ئةةو ةكاتةةى كةة لةة طعية بووم‪ ،‬ئةةنةداز ةياريَكى بةةع سةي ةمان لابوو‪ ،‬ةئةمن بةة ةتايبةةتى‬
‫نةاردبوويةة لاى ئيَمةة‪ .‬هةةوالَى ةمالأء منةدالأء خَيزانى ةهةموومةاني ةئةثر سةى‪ ،‬وةك لةة ر‬
‫شةارَيك ئةذين‪ ،‬ضةةند مندالَمان هةيةء ناويان ضةيية‪ ،‬ناوى خَيزانةكةمان ضةيية؟‬
‫زانيارييةكاني لاى خؤى لة دةفتةرَيكدا ئةنوو سةى‪ .‬ئيَمة ئةمانزانى كة وةرطرتني ئةو‬
‫زان ةيارييةانةة بؤ ئةةوة بوو كةة ةمالأء م ةنداَلمةان دوور بخةة ةنةوة‪ ،‬يةان بؤ لاى خؤ ةمان ةيان بؤ‬

‫شوَينيَكى تر‪.‬‬
‫حةاجى ئةة ح ةمةد حةة مةة ئةةمين ثيَنجوَيني بيرى ل َي نةةكردبووةوةء نةةيزانيبوو‬
‫بؤ ضةيية‪ ،‬هةر ضةى ثر سةياريان ليَ كردبوو‪ ،‬هةمووى بة ِرا ةستى وةلآم دابووةوة‪ .‬ثاش‬
‫ةماوةيةةكى زؤر كةةم مةالأء م ةندا ةلَةكةة ةيان هَينةا بؤ خوارووى عَيراق بؤ رِوميَ سةة‪ ،‬ةبةلآم‬

‫حاجى ئةحمةد خؤى لة طعة بوو‪.‬‬
‫ةجاريةَك من ةيان ةبانط كردء ئةةو ئةةنةداز ةيارة ثر سة ةيارى ليَكردم‪ ،‬يةةكةةمين ةجار وتى‪:‬‬

‫ناونيشانى مالَى خؤتانء ناوي خَيزانء منداَلةكانت ضيية؟‬
‫و ‪ :‬من مالَم لة قةلآدزيَية‪.‬‬

‫وتى‪ :‬ضؤن تؤ خةلَكى ثيَنجوَينى‪ ،‬قةلآدزَيى ضى؟‬
‫و ‪ :‬خةلَكى ثيَنجوَينم‪ ،‬بةلآم هةر لة زووةوة لة قةلآدزآ دائةني ةشم‪ ،‬لةو دةوروبةرة‬

‫كاسبيم كردووةء لة قةلآدزآ دوكانم هةبووة‪.‬‬
‫هةر ثر ةسياريَكيان ليَ ئةكردم‪ ،‬من بة هةلَة وةلآمم ئةدانةوة‪ .‬كاتيَك طةي شةتة سةةر‬
‫ئةوةى ناوى مندالَةكانم (مةهابادء كامةرانء مةريوانء بةختيارء سةؤران) بنوء سةَيت‬
‫وتى‪ :‬تايَ سةتا من ئةم ناوانةم نةبي سةتووة‪ ،‬ماناى ةضيية؟ ئةزانيت ئةم ناوانة‪ ،‬ناوى‬

‫ئيسلامي نينء شةرعى نين‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئَيمة كوردينء ئةوانةش ناوى كوردين‪ .‬بؤ ئةطةر من بة ناوى شةارو ضةياء‬

‫سرءشتي ولآتى خؤمةوة ناوي منداَلةكانم بنيَم شةرعى نيية؟‬
‫خؤ شة بةةخ ةتا نةة هةاو سةةرو م نةدا ةلَة كةانم هةةر لةة شةوَيني خؤ يةان مةا نةةءةء‬

‫دوورنةخرانةوة‪.‬‬

‫‪272‬‬

‫كؤكردنةوةي ضةك بؤ شؤرِش‬

‫ئةو كاتانةى بة مؤلَةت ئة ضةوومةوة بؤ ثيَنجويَن‪ ،‬كارء كا ةسبيم نةبوو‪ ،‬لةبةر ئةوة‬
‫زؤربةى كاتةكانى خؤم تةرخان كردبوو بؤ ئي شةوكارى ريَكخ سةتنةكان‪ .‬بةكرى حاجى‬
‫سةةفةر نامةيةكي بؤ ناردمء داواي ليَكردم كة لاي دؤ سةتء برادةران ئةوانةي ةضةكيان‬
‫هةيةو ةشاردويانةتةوة‪ ،‬ضةةكي بؤثةيدا بكةمء بؤى بنَيرم‪ .‬ماوةيةك ثَيش ئةوةي كاك‬
‫بةكر داواي كؤكردنةوةي ضةةكم ليَبكات‪ ،‬لة سةليَمانى لةطةلَ حةمة ئةمين م سةتةفا كة‬
‫ئةوكاتة خاوةني هوتيَل هيواي سةليَماني بوو ق ةسةم كردبوو‪ ،‬بةلَكو هةرضةؤنَيك بيَت بة‬
‫هيممةت يا بة قيمةت ضةةكمان بؤ ثةيدا بكات‪ .‬حةمة ئةمين م سةتةفا ثر سةياري لَيكردم‬
‫كة ةضةكم بؤ ضةيية‪ .‬لة حةمة ئةمين م سةتةفا زؤر دَلنيا بووم‪ ،‬بؤية ثيَموت كة ضةةكم بؤ‬
‫شةؤِرشء بؤ (ي‪.‬ن‪.‬ك) ئةويَت‪ .‬ثا شةان با سةي ثيَكهَيناني مةفرةزة ةسةرةتاييةكاني‬

‫(ي‪.‬ن‪.‬ك)م بؤكرد‪.‬‬
‫ةكاك حةةمةة ئةةمين وتي‪ :‬برِوام ثيَ بكةة ئَي سة ةتا ضةةك شةك ةنابةةم‪ ،‬ثيَش ةماوةيةةك‬
‫كلآ ةشينكؤفيَكم هةبوو لة شةوَينيَك شةاردبوومةوة‪ ،‬بةلآم برادةريَكي زؤر نزيكي خؤم‬
‫(ئةحمةد ضةقذى)(‪ )56‬كة ئةويش بؤ شؤِرش ضةكي ثيَويست بوو‪ ،‬ضووبوو بردبووى‪.‬‬
‫دواتر لة ثيَنجويَن لةطةلأ مةحمود شةةريف(‪ )57‬ق سةةم كردو داواى ضةةكم ليَكرد‪.‬‬

‫وتي‪ :‬ئةرآ برا بؤ واز ناهَينى‪ ،‬بةتةماى ضييتء ضةكت بؤضيية؟‬
‫ةئةوكةا ةتةي بةة دواى ضةة ةكدا ةئةطةةرِام‪ ،‬طونةدة ةكانى شةلَيرء دةوروبةةرى ثيَنجوَينء‬
‫ةسنوورةكانى هيَشةتا ِرانةطويَزرا بوون‪ ،‬و ‪ :‬كاك مةحمود بةتةماى ةشؤرِشء بةرطرينء‬

‫ئةمانةوَيت هةر هيس نةبيَت بةرطري لةو طوندانة بكةينء نةيةَلين رِابطوَيزريَن‪.‬‬

‫(‪ )56‬ئةحمةد ضةةقذى خةلَكى طوندى ضةةقذ بوو‪ ،‬ثَي ةشمةرطةيةكى تيَكؤ ةشةرو قارةمان بوو‪ ،‬سةةرلقى‬
‫شةؤرِ شةى ئةيلولء لة ثيَشةمةرطة ةسةرةتاييةكانى ةشؤِر ةشى نوآ بوو‪ ،‬لةطةلأ مولازم تايةري عةلي والي‬
‫بةط ثيَكةوة ةضوونة دةرةوة‪ .‬لة شةاخ بة نةخؤ ةشى كؤ ضةي دوايي كرد‪ .‬تا ئَي ةستا لة ميدياكاندا ناوى‬

‫نةبراوةو لةياد كراوة‪.‬‬
‫(‪ )57‬مةحمود شةةريف (باوكى عةبدولَلآ‪ ،‬نا سةراو بة عةبة تةثل) ثياويَكى زؤر باش بوو‪ ،‬كاتى خؤى‬

‫لةطةلأ مةحمود خانى كانى سانانء مةحمود خانى دزَليدا دةورى هةبووة‪.‬‬

‫‪273‬‬

‫ئةحمةد ضةقذي‬

‫وتى‪ :‬زؤر باشة‪ ،‬ماوةيةكى تر سةرم ليَ بدةرةوة‪ ،‬بزانم ضؤن ئةبَيت‪.‬‬
‫دواى ضةةند ِرؤذيَك ضةوومةوة بؤ لاى مةحمود شةةريف‪ ،‬وتى‪ :‬با شةة ئاخر منيش‬
‫كوِرى طةنجم هةيةء خؤمان ثيَوي ةستمان بة ةضةكة‪ ،‬ئَي سةتا با بزانين ضةؤن ئةبَيت خؤم‬

‫جوابت ليَ ئةطَيرِمةوة‪.‬‬
‫من كؤلَم نةدا‪ ،‬ثاش ةضةند رِؤذيَكي تر ضةوومةوة بؤ لاى مةحمود شةةريف‪ ،‬دواي‬
‫سةلآوو هةوالَ ثر ةسين بواري نةدام با سةي ضةةكةكةي لةطةلأ بكةمةوة وتى‪ :‬برا ئةوا‬
‫كوِرةكةى خؤمم (مةبة ةستي عةبدوَللآ بوو) بة بِرنةوَيكةوة ناردءءةتة دةرةوة بؤ ئةوةى‬

‫ئةويش بةشدارى بكات لةم شؤِرشة نويَيةدا‪ ،‬ئيتر وازم ليَ بيَنة‪.‬‬
‫منيش دة سةتخؤ ةشيم ليَ كردء كاك مةحمودم ئةوةندةى تر لا خؤ شةةوي سةت بوو‪،‬‬
‫بةِرا ةستي لةو رِؤذطارة سةةختء ثرِ مةتر سةييةدا ئةو هةلَوَي سةتةي كاك مةحمود زؤر‬

‫‪274‬‬

‫مةردانةو بوَيرانة بوو‪ ،‬ةشؤِرشةي نويَ بة ث ةشتيوانيء هاوكاريء يارمةتي سةةدان ثياوي‬
‫وةك كاك مةحمود تواني طةشةة بكاتء بةردةوام بَيت لة خةبات‪ .‬هةروةها داواي ضةةكم‬
‫لة ةشَيخ حةسةةنى شةَيخ سةةلام بؤسةكانى كرد‪ ،‬لة شةؤرِشةى ئةيلول سةةرلق بوو‪ ،‬ةسةر بة‬
‫بالَى مةكتةبي سةيا سةي بوو‪ ،‬بةلآم دواتر لة سةالآني حةفتاكاندا بةلََيندةر بوو‪ ،‬زؤر‬
‫هاتو ضةؤى ثيَنجوَيني ئةكرد‪ .‬برادةريَكى خؤم شةَيخ حة سةةني ثَينا سةاندمء وتي "ئةم‬

‫ثياوة برادةرى خؤتانةء سةر بة بالَي مةكتةبي سياسيية"‪.‬‬
‫ئةوكاتةى لة ليذنةى ناو ضةةى ثيَنجوَيندا بووم‪ ،‬شةَيخ حة سةةن زؤر هاوكاريى‬
‫ةئةكردين‪ .‬ةثا شةان لةة كةاتى درو سةتبوونى كؤمةةةلَةدا ةهةر بةة هةةمةان شةيَوة ةهاو ةكارى‬
‫ئةكردين‪ .‬بةهؤي متمانةو دلَ سةؤزييةءة‪ ،‬ةشَيخ حة ةسةنم بة بةكرى حاجى سةةفةر‬
‫نةا سةانةد‪ .‬ةئةو ةكاتةة بةآ ئةةوةى تةةن ةها ةجارَيةك ليَ ةمان ب َي ةتاقةةتء وةرِس ب ةيَت هةةر ضةى‬
‫كاريَكء داواكارييةكي شةؤرِشء ِريَكخ سةتنمان هةبوواية شةَيخ حة سةةن بة رِؤحيَكى‬
‫سةووكء دلَيَكى فراوانةوة بؤى جَيبةةجيَ ةئةكردينء بة زوويى ِراي ةئةثةِراند‪ِ .‬رؤذيَك بة‬

‫شَيخ حةسةنم وت "ئةلَيَن تؤ ضةكت هةية‪ ،‬ئَيمةش زؤر ثيَويستمان بة ضةكة"‪.‬‬
‫وتى‪ :‬بةة ةلَآ ضةةكيَكم بةة شةةش مةةخزةنةةوة هةةيةة‪ ،‬لةة طو ةندي سةوورةبةان لاي‬

‫دؤستيَكم دام ناوة‪ ،‬تا طوندةكان ِرانةطوَيزراون خةَلك بنَيرة كة بضَيت وةريبطرَيت‪.‬‬
‫دة سةتبةجآ نامةيةكم نوو سةىء ناردم بؤ كاك بةكر‪ ،‬بؤم نوو سةي بوو كة لة طوندي‬
‫سةوورةبان ثار ضةة ضةةكيَك لاي فلآنة كةس دانراوة‪ ،‬ب ضةن وةريبطرنن‪ .‬ماوةيةك دواى‬
‫ئةوة هةواَلم زانى كة ئةو ضةةكة هةر لة شةوَينى خؤى ماوةء كةس وةرينةطرتووة‪ ،‬بؤية‬
‫دووبارة نامةيةكى ترم بؤ كاك بةكر نوو سةي كة خاوةني ئةو ضةةكة برادةرى خؤمانةء‬
‫ئةةَليةَت "ئةة ةطةر ئةةو ضةةكةة نةةبةةن‪ ،‬ةنا ضةار دة كةة لةة ةناوى ببةةم‪ ،‬ضةونكةة بِريةار ءاية‬

‫طوندةكان رِابطوَيزرَين‪ ،‬با منيش لةسةر ئةو ضةكة تووشى كَيشة نة "‪.‬‬
‫ةكاك بةةكر لةة وةلآمى نةامةةكةةدا بؤى نوو سةيبووم كةة ةفةرةيةدونى حةةمةة سةالَحي‬
‫ناردووة بؤ طوندي سةوورةبان‪ ،‬بةلآم ةضةكةكةى دة ةستنةكةوتووة‪ .‬ثاش ماوةيةك شةَيخ‬
‫حة سةةنم بينيء وتى‪ :‬ئةزاني ئةو برادةرانة هةر نة ضةوون ضةةكةكة وةربطرن‪ .‬منيش‬

‫نامةيةكم نارد بؤ حةمة ئةمين ئاغاى بارآ كة بضَيت ضةكةكة وةربطرَيت‪.‬‬

‫‪275‬‬

‫و ‪ :‬ئةطةر ئةويش وةريبطرَيت‪ ،‬فةرقي نيية ماناى واية كة شؤرِش وةريطرتووة‪.‬‬
‫دواتر هةةوالَمةان ثيَطةةي شةت ةكة حةةمةة ئةةمين ةئاغةا ضةةكةةكةةى وةرطرتبوء‪ِ .‬رؤذَيةك‬
‫حاجي حةمة ئةمين (نا سةراو بة مينة حةم شةة)(‪ )58‬هات بؤلام بؤ مالَةوة‪ ،‬دوو هَي سةترى‬
‫ثيَ بوو‪ ،‬نامةيةكى بةكري حاجي سةفةري بؤهَينابووم‪ .‬كاك بةكر داواى دةمانضةكةمى‬
‫كردبوو‪ ،‬ئةو دةمان ضةةيةي كة لةدواي هةرة سةي شةؤِر ةشي ئةيلول لة باخةكةي ماَلةوة‬
‫شةاردبوومةوة‪ .‬بة كاك حةمة ئةمينم وت كة برِوات بؤ بازارِء ئةو ثيَداوي سةتييانةي كة‬
‫برادةراني شةاخ داوايان كردووة‪ ،‬بؤيان بكرِيَتء بؤ خواردني ناني نيوةرِؤ بيَتةةوة بؤ‬

‫مالَةوة‪.‬‬
‫دواي كرِيني ثيَداوي سةتييةكان‪ ،‬كاك حةمة ئةمين طةِرايةوة بؤ مالَةوة‪ .‬هةر ةضييةكى‬
‫ثيَ بوو لة هيَ سةترةكانى كردةوةء لة حةو شةةي مالَةوة داينا‪ .‬داوام ليَكرد كة ب ضةيَتة‬
‫ذورةوة ناني نيوةرِؤ بخوات‪ .‬ثا شةان ضةووم طؤ شةةيةكي كورتانى هيَ ةسترةكةيم دِراند‪،‬‬
‫دةمان ضةةكةم لة نايلؤنيَك ثَي ضةاء لةطةلأ نامةيةكدا كة بؤ كاك بةكر نوو سةيبووم‪ ،‬كردمة‬
‫ناو كورتانةكةء دة سةتم كرد بة دوورينةوةى كورتانةكة‪ .‬لةو كاتةدا مامؤ سةتا فايةقى‬
‫ذن ام كة ئةوكاتة لةطةلأ رِيَكخ سةتنةكانى حزبى شةيوعى كارى ئةكرد‪ ،‬خؤى كرد بة‬

‫حةوشةكةداو بة سةرسوورِمانةوة وتى‪ :‬كاك عةبدولِرةحمان ئةوة ضى ئةكةيت؟‬
‫و ‪ :‬ئةةم كورتةانةة ةئةدوور ةمةوة‪ ،‬ث ةياويَكي ةنا سة ةياومةان ميوان ةمانةةء زؤر ةمانةدووة‪،‬‬

‫كورتانى هَيسترةكةي دِراوةء خؤم بؤى ئةدوورمةوة‪.‬‬
‫مامؤ ةستا فايةق ئةيزانى كة من خةريكى شةاردنةوةى شةتيَكم‪ ،‬بةلآم نةيئةزانى كة‬
‫دةمانضةةية‪ ،‬ثيَي وابوو بةيانء بلآوكراوةء نوو ةسراوى كؤمةلَةية‪ .‬و ‪ :‬مامؤسةتا فايةق‬

‫خواردن ئامادةيةء فةرموو برِؤ ذوورةوة‪ ،‬ئَيستا منيش دَيم بؤ لاتان‪.‬‬
‫دءاي نان خواردن كاك حةمة ئةمينم بةرِيَ كردء بةرةو ناو ضةةى شةليَر رِؤي ةشت‪.‬‬
‫كاتَيك ئةطاتة طوندى هاربِر‪ ،‬مولازم تايةرى عةلى والى بةطء ِرةئوو بةطء رِؤ سةتةمء‬

‫(‪ )58‬ث يةاوَيكى بةةهي مةةتء كردة بوو‪ .‬لةة سةةردةمى كؤ مةاري مةة هةا بةادو دواتريش لةة لاى‬
‫حةمةرِة ةشيدخانى بانة بووةء جَيى متمانةى بووة‪ .‬لة ةشؤرِ ةشي نو َي كورِيَكء برايةكء برازايةكي‬

‫شةهيد بوون‪.‬‬

‫‪276‬‬

‫ئةنوةر كة ئامؤزاي مولازم تايةر بوون ةئةبينَةيت‪ ،‬هةوالَى كاك بةكر ةئةثر سةَيةتء ثَييةان‬
‫ئةلَيَت "نامةم بؤ هيَناوةء لة كورتانى هَي ةسترةكةداية"‪ .‬ئةوانيش نامةء دةمانضةةكةيان‬

‫لة كورتانةكةدا دةرهَينابوو‪ ،‬وتبوويان "ئَيمة خؤمان ئةيدةين بة كاك بةكر"‪.‬‬
‫هةر لةو ماوةيةدا داواى ضةةكم لة مامؤ سةتا عومةرى نزارةء حاجى سةام سةامء‬
‫حةمةى ِرةحمانى ِراوطان كرد‪ ،‬وتيان هةمانبووةو خؤمان ناردوومانة بؤ شاخ‪ .‬ئةوكاتة‬
‫سةةرةتاى شةؤِرش بوو‪ ،‬هيَزى ثَيشةمةرطة زؤر بةتةنط ثةيداكردنى ضةةكةوة بوون‪ ،‬ئيَمة‬
‫وةك رَِيكخراوة ةكانى كؤمةةلةَة ةلة ةناو شةارةكةا ةندا هةةمي شةة بةة دواى بةةدة سةتهيَنةاني‬
‫ةضةكَيكدا ئةطةِراين بؤ ئةوةى بينيَرين بؤ مةفرةزةكانمان لة دةرةوة‪ .‬كؤمةلََيك برادةري‬
‫دَل سةؤزو ني ةشتمانثةروةري ثيَنجويَنء ناو ضةةكة‪ ،‬لة ِرؤذطارة سةةختةكاني سةةرةتاى‬
‫درو سةتبوونى ةشؤرِ شةى نويَ‪ ،‬كارى زؤر طرنطيان لة سةنوءرى ثيَنجوَيندا ئةنجام دا‪.‬‬
‫ضةةند كة ةسيَكيان نامةو نوو ةسراوى حزبء بلآوكراوةء بةيانيان دةبردء دةهَينا‪ ،‬ضةةند‬
‫كة ةسيَكي تري ةشيان ضةةكيان بؤ ثةيدا ئةكردين‪ .‬ناوي ذمارةيةك لةو دَل سةؤزانةي كة لة‬
‫يادم ماون ئةمانة بوون عةبدءَللآ شةا‪ ،‬عةلى لفتة‪ ،‬حاجى حةمة ئةمين (مينة حةم شةة)‪،‬‬
‫شةَيخ م سةتةفا (خالَى بةكرى حاجى سةةفةر) ‪ ،‬عوسمان حاجى عةلى‪ ،‬شةَيخ ح ةسَينء‬
‫ةشَيخ ِرةئوو نزارةيى‪ ،‬حاجى مةحمودى حةمة ئةمين (خولةى شةةشء بي ةست)‪،‬‬

‫حسيَنى فارس بناوةسوتةيي‪.‬‬

‫‪277‬‬

‫مةترسي ذياني برادةراني شل َير‬

‫لةو ماوةيةدا كة جةمالى حةمةى خواكةرةم ضةووبووة دةرةوة بؤ لاى بةكرى حاجى‬
‫سةةفةر ببوو بة ثَي شةمةرطة‪ ،‬لة ناو ضةةى ةشلَيرء ناوخوان ئةطةِران‪ .‬رِؤذَيك بة مؤلَةت لة‬
‫( طعة) طةِرابوومةوة بؤ ثيَنجويَن‪ ،‬هةواَلم ثيَ طةيشت كة سابيرى ئةحمةدى مينةِرةنان‬
‫كة ئةو دةمة ماَل ةيان لة مةريوان بوو‪ ،‬لةطةلأ سةةرهةنطيَكى سةوثاى ئَيرانء ضةةند‬
‫بةرثر سةيَكى دةولَةتى ئَيراندا لة مةريوانةوة ةضووبوءنة ث شةتى طوندى بايةلآن‪ ،‬لةوآ‬
‫ضاويان بة ملازم تايةرء ئةحمةد ضةقذى كةوتبوو‪ ،‬ثيَكةوة دانيشتبوونء طفتوطؤيةكى‬
‫دووردرَيذيان كردبوو‪ .‬وةك بؤيان با سةكردم لةو داني شةتنةدا ئةو ضةةند بةرثر سةة‬
‫ئَيرانييةة بةة مولازم تةايةةرء برادةراني شةاخيةان ِراطةة ةيانةدبوو كةة حكو ةمةتى ئَيران بةة‬

‫هةموو جؤرَيك هاوكاري ئةو جوولآنةوة نوَيية دةكات‪.‬‬
‫هةمان ِرؤذ هةوالَم ثَيطةي شةت كة شةةهيد ئارام ( ةشا سةوار جةلال)‪ ،‬ملازم عومةر‬
‫عةبدوَللآء بةكرى حاجى سةةفةر لةطةلأ ضةةند ثيَشةمةرطةيةكدا لة طوندى مي ةشاوى سةةر‬
‫سةنوورى ئَيران لة ماَلى حةمة سةديق خان ميوان بوون‪ .‬ئةو سةةردةمة بارودؤخةكة‬
‫ئةةوةنةدة ةنا سةكء هةة سةتيةار بوو كةة طو ةمانمةان لةة هةةموو كةة ةسيةَك ةئةكرد‪ .‬لةة ذ ةياني‬
‫برادةراني (ي‪.‬ن‪.‬ك) لة سةنوور دَلنيا نةبووين‪ ،‬ئةتر سةاين كة بة ثيلانَيك لة ناوب يَن يان‬
‫تةة سةليم بةة ئَيران بكرَينء ئيتر نةة ةيانبينينةةوة‪ ،‬هةةر بؤيةة منء برادةراني ِريَكخ سةتن‬
‫كةوتينة رِاويَذء ليَكدانةوةى ئةطةرةكانء ئةو مةترسييانةي رِووبةرِوي برادةراني شاخ‬
‫ئةبيَتةوة‪ .‬بِريارماندا كة برادةراني شةاخ لة مةترسي ذيانيان لة طةِرانء جةولة كردن لة‬

‫طوندةكاني سةر سنوور ئاطادار بكةينةوة‪.‬‬
‫دواي كؤبوونةوةكةمان حةمةى حاجى سةةفةر (براى كاك بةكر) هات بؤ لامء وتى‪:‬‬
‫زؤر ئةتر ةسم كة بةكرء برادةرةكاني بطرنء تة ةسليمي دةولَةتى ئيَرانيان بكةن‪ ،‬دوايش‬

‫ئَيران بيانداتةوة بة عَيراق‪.‬‬
‫ضةةند رِؤذَيك ضةاوةرِيَى هةوالَى برادةرانمان ئةكرد‪ ،‬بةلآم هيس هةواَليَكيان نةبوو‪،‬‬
‫نةمان ئةزاني كة ةضييان بة سةةر هاتووة‪ .‬هةر لةو ماوةيةدا حةمة سةديق خان هات بؤ‬
‫ثيَنجوَين‪ ،‬بة حةمةى حاجى سةةفةرم وت "برِؤ بؤ لاى حةمة سةديق خانء بزانة ئةو‬

‫برادةرانة ضييان بةسةر هاتووة؟"‪.‬‬

‫‪278‬‬

‫حةمةى حاجى سةةفةر وتى‪ :‬من نا ضةم‪ ،‬ضةونكة ئةزانم وةلآمى تةواوم ناداتةوة‪،‬‬
‫واباشترة تؤ بضيت بؤ لاي‪.‬‬

‫منيش نة ضةووم‪ ،‬بةلآم دؤ سةتيَكي خؤم نارد بؤلاي حةمة سةديق خانء داوام ليَكرد‬
‫كة بةلَكو زةحمةت بكيَ شةَيتء سةةريَكم لَيبدات‪ .‬زؤرى نةخاياند حةمة سةديق خان(‪)59‬‬
‫هات بؤ لام بؤ دوكان‪ ،‬دواى سةلآوء هةوالأ ثر سةين لام داني ةشت‪ ،‬منيش رِيَزيَكى زؤرم‬
‫ل َي طرت‪ .‬ةثا شةان كةةوت ةمة ثر سة ةياركردن دةر ةبارةى ةناو ضةةى شةليَر‪ .‬هةةولَ ةمدا كةة‬
‫زانيارييةكم سةةبارةت بة برادةراني ةشاخ دةسةت بكةوَيت‪ ،‬بؤية وردة وردة ضةوومة سةةر‬

‫هةءاَلي برادةراني شاخء ء ‪ :‬وابزانم لةم رِؤذانة ضةند برادةرَيك لاتان ميوان بوون‪.‬‬
‫حةمة سةديق خان لة مةبة سةتء ناوةرِؤكي ثر ةسيارةكةم تَيطةي شةتء وتى‪ :‬بةلَيَ‪،‬‬
‫ةبةكري ةحاجي سةةفةةرو مولازم ِرةنجبةةرء(‪ )60‬ةئارام(‪ )61‬ةناو ةَيك لةةلاي من بوونء هةة ةتا‬
‫ئَي سةتةاش هةةر لةةلاي من ميوانن‪ ،‬هيس ةخةمتةان نةةبَةيت‪ ،‬ئةةوانةةى تريش كةة لةةطةةَل ةيانةدا‬
‫بوون هةر لة ديَكةى ئَيمةن‪ ،‬هةموويان كورِى با شةن‪ .‬دَلنيابة ئةوانة هةتا لة مالَى مندا‬
‫بن ذيانيان ثارَيزراو ئةبَيت‪ ،‬حةز ئةكةم خؤتء برادةرةكانت بزانن كة من ضةوار كورِم‬
‫هةية‪ ،‬ئامادةم هةر ضةواريان لة سةةر ثارا سةتني ذياني ئةو برادةرانةت بةكو شةت بدةم‪،‬‬

‫ثيَويست بة ترسء دوودلَي ناكاتء لة ذيانيان دَلنيابن‪.‬‬
‫بةة وةلآمةةكةةي حةةمةة سةديق خةان دوو دلَيء نيطةةرانيم رِةوييةةوة‪ .‬ثةاش ةماوةيةةك‬
‫جةمالى حةمةى خواكةرةم تة سةليم بووةوة‪ ،‬لاى باوكى كارى دةلاكى ئةكرد‪ .‬ثيَ ةشتر بة‬
‫هيس شةيَوةيةك سةةبارةت بة كارى سةيا سةيء كؤمةلَةء رِيَكخ سةتنةكان ق سةةم لةطةلأ‬
‫جةمال نةكردبوو‪ .‬رِؤذَيك بة ناوى سةةرتا شةينةوة ضةومة لاى جةمالء لة بانطكردنء‬
‫ف شةارو فرِوفيَلَى بةعس ئاطادارم كردةوة‪ ،‬بةلآم وا دياربوو كة ثَي شةتر جةمالي حةمةي‬
‫خواكةةرةم ةبانط كرابوو‪ ،‬توانيبووى خؤى لةة ف شةارو فرِوفَيلَى ةبةعس دةربةاز بكةات‪.‬‬

‫(‪ )59‬حةمة سةديق خان كوِرى ةسلَيمان خانى جا ‪ ،‬ئةوكاتة لة طوندى مي شةاو دائةني ةشت‪ ،‬ثياويَكى‬
‫ناسراوء خاوةن ديوةخانء كردةء زؤر ضاكء زؤر ميوانثةروةر بوو‪.‬‬
‫(‪ )60‬مولازم رِةنجبةر ناوي نهيَني مولازم عومةر عةبدوَللآ بوو‪.‬‬
‫(‪ )61‬ئارام ناوي نهيَني شةهيد شاسوار جةلال بوو‪.‬‬

‫‪279‬‬

‫هةروةها ثَييو كة بةكري حاجي سةةفةر ناردويةتيةوة‪ ،‬ضةونكة وةزعيان زؤرخراث‬
‫بوءةء ترسى موئامةرةى ئيَرانيان هةبووة‪.‬‬

‫‪280‬‬

‫هة َلو َيست َيكي جوام َيرانةي برادةراني شيوعي‬

‫ةجارَةيك بةة مؤلةَةت طةةِرابوومةةوة بؤ ثيَنجويَن‪ ،‬ةلةو ةماوةيةةدا لةة رِيَي بةةكري حةاجي‬
‫سةةفةر ذمارةيةك بلآوكراوةي كؤمةَلةمان بةدة ةست طةي شةت‪ .‬بلآوكراوةكان تة ةسليمي‬
‫جةة ةمال جةةلال كرا كةة لاي خؤي ب ةيان شةارَيتةةوة‪ .‬كةاك جةةمةال لةة دوكةانةةكةةي خؤي‬
‫بلآوكراوةكاني ةشاردةوة‪ .‬ئةوكاتة وةكالةتى ئة ةشياي كارةبايي هةبوو‪ ،‬هةروةها كاري‬
‫ِراديؤ سةازى ةئةكرد‪ .‬دواي طةةِرانةةوةم بؤ ( طعية)‪ِ ،‬رؤذيةَك ةئةمنيَكي عةةرةب كةة ثيَيةان‬
‫ئةوت حة سةةنة ِرةش‪ ،‬بةرِيَكةوت خؤى كردبوو بة دوكانى جةمال جةلال‪ .‬لة ئةنجامي‬
‫دة ةستكاريكردني ئامَيرة كارةباييةكاني ناو دوكانةكة‪ ،‬حة ةسةنة ِرةش بلآوكراوةكان‬
‫ئةةبينَةيت‪ .‬ةكاك جةة ةمال ثةالََةيك بةة حةة سةةنةة ِرة شةةوة دةن ةَيتء بةة ةيانةةكةان لةة ةطةلأ خؤى‬
‫ئةة بةاتء خؤي دةر بةاز ةئة كةات‪ .‬ةئةو ةكا تةة فةةرة يةدون جةةلال (براى جةة ةمال جةةلال) لةة‬

‫دوكانةكةي ئةبَيت‪ ،‬ثياواني ئةمن فةرةيدون دةستطير ئةكةن‪.‬‬
‫ئيَوارةي هةمان رِؤذ جةمال جةلال ئة ةضيَت بؤ لاى لةتيفى حةمة سةاَلح كة ئةوكاتة‬
‫لةة ةطةلأ حزبى شةيوعى ةكارى ةئةكردء زؤر دؤ ةستى ةكاك جةةمةالء برا ةكانى بوو‪ .‬كةاك‬
‫جةمال رِووداوةكةي بؤ دةطيَرِيَتةوة‪ .‬كاك لةتيف بة كاك جةمال دةَليَت "طةر دة ةستطير‬

‫كرا‪ ،‬بَلَيت من شيوعيم‪ ،‬بلآوكراوةكانيش هي حزبى شيوعى بوون‪.‬‬
‫جةمال جةلاليش بيرؤكةكةي ثيَ باش دةبَيت‪ .‬ثا شةان لةتيفى حةمة ةساَلح دة ضةيَت‬
‫بؤلاى برادةراني حزبي ةشيوعي(مامؤسةتا فايةقء ئيسةماعيلى حاجى حةويَزء تايةرى‬
‫ميرزا ئةة حمةةد) ِرووداوة كةة يةان بؤ دةطيَِرَي تةةوة‪ .‬ثةا شةان ثيَ كةةوة دة ضةن بؤلاي‬
‫ةكاربةةدة ةس ةتاني ِرذيَم لةة ثيَنجويَن كةة ةئةوكةاتةة لةة ةطةلأ حزبي ةبةعس لةة بةةرةدا بوون‪.‬‬
‫سةةبارةت بة طرتنى فةرةيدونء ِراكردنى كاك جةمالء ضةؤنيةتي رِووداوةكة ق سةة‬
‫ئةكةنء ئةلَيَن "جةمال جةلال هاورِيَى حزبى شةيوعييةء بةيانةكانيش بةيانى حزبى‬
‫ةشيوعيية‪ ،‬تا ثرس بة حزب نةكات نةيوي ةستووة بةيانةكان بدات بة خةَلك"‪.‬ثا ةشان ئةو‬
‫برادةرانةي حزبي شةيوعي ضةووبوون بؤلاي كاك جةمالء ثيَان وتبوو "برِؤ بؤ دائيرةي‬
‫ئةةمنء ب لةَآ من جةة مةال ةجةلاا‪ ،‬ئةةو كوِرةش كةة طيراوة براى م نةة"‪ .‬كةاك جةة ةماليش‬
‫ئة ةضيَت بؤ دائيرةي ئةمن‪ ،‬معاونى ئةمن ثَيي دةلََيت "ئةى خؤت بؤ نةهاتيء بلَيَيت من‬
‫شةيوعيم‪ ،‬خؤ ئَيمة لة يةك بةرةداين‪ ،‬بؤ ئةتر سةيتء رِائةكةيت؟" بةو شةيَوةية كاك‬

‫جةمال رِزطارى بوو‪ ،‬كاك فةرةيدونى برايشي ئازاد كرا‪.‬‬
‫‪281‬‬

‫ب ِرياري طةرِانةوة بؤ نيشتمان‬

‫لة كؤتايى مانطى ضةوارى ‪ ،1977‬دوو ضةاوديَري وةزارةتى ناوخؤ سةةرداني‬
‫دوورخراوة ةكاني ( طعية) ةيان كرد‪ .‬ئةةو ةكا تةة تةةن هةا منء مةام كويَ خةا (كويَ ةخا س ةمايلي‬
‫تةةلان) لةةوآ بووين‪ ،‬حةاجى ئةة حمةةدي حةة مةة ئةةمين ثيَنجوَيني نزي ةكةى ثةانزة‬
‫كيلؤمةتريَك لة ئيَمةوة دوور بوو‪ ،‬ثووشؤ لة هةوليَر بوو‪ .‬منء مام كوَيخايان بانط كرد‬

‫بؤلاى قائيمقام‪ ،‬سةرةتا بة زمانى عةرةبى ضةند ثرسياريَكيان لة مام كوَيخا كرد‪.‬‬
‫ثرسيار‪ :‬ئةتةوَيت بطةِرَييتةوة بؤ شوَينء جيَى خؤت؟‬
‫مام كويَخا‪ :‬بةلَآ‪.‬‬
‫ثرسيار‪ :‬تؤ لة دةرةوة لةطةلأ مستةفا بارزاني بوويت؟‬
‫مام كوَيخا‪ :‬بةلَآ‪.‬‬
‫ثرسيار‪ :‬لَيرة مالأء مندالَت لةطةَلداية؟‬
‫مام كويَخا‪ :‬نةخيَر‪ ،‬هاوسةرةكةم ثيرةء نةخؤشة‪.‬‬

‫دواى مام كويَخا سةرةى من هاتء وتيان‪ :‬ئةتةوَيت بطةِرَييتةوة بؤ شوَيني خؤت؟‬
‫و ‪ :‬بةلَآ‪.‬‬

‫ثرسيار‪ :‬تؤ لةطةلأ مستةفا بارزاني بوويت؟‬
‫و ‪ :‬نةخيَر لةطةلأ مستةفا بارزاني نةبووم‪ ،‬بةلَكو لةطةلأ بزوتنةوةى كوردي بووم‪.‬‬

‫ثرسيار‪ :‬لَيرة مالأء مندالأء خيَزانت لةطةَلداية؟‬
‫و ‪ :‬نةخَير‪ ،‬كةسم لةطةلَدا نيية‪.‬‬

‫وتيةان‪ :‬ئةةطةةر حةةز ئةةكةة ةيت لَيرة ةَينيتةةوة‪ ،‬موء ضةةكةةت ةلة هةة شةتةا دينةارةوة‬
‫ئةكةين بة دوو قاتء زؤريش يارمةتيت ئةدةينء هاوكاريت ئةكةين‪.‬‬

‫و ‪ :‬من لةة شةارة ةكةى خؤم بةازر ةطانمء دو ةكانم هةةيةةء ثيَوي سةتيم بةة موء ضةةى‬
‫حكومةت نييةء حالأء طوزةرانم زؤر ضةاكة‪ .‬من ئيَ سةتا كريَكارم‪ ،‬كريَكاري بة كاريَكى‬
‫خراث نةازانم‪ ،‬بةةلآم حةةز ئةةكةةم بطةةرِيَمةةوة شةويَنى خؤمء ةكارى بةازرطةاني خؤم ب ةكةم‪،‬‬

‫ئةم كارةى لَيرة بؤ من دياري كراوة خؤم داوام نةكردووةء بة زؤر سةثيَنندراوة‪.‬‬
‫ثرسيار‪ :‬ئَيرة خؤشة يا شارةكةي خؤت؟‬

‫‪282‬‬

‫و ‪ :‬ناو كةسوكارو شاري خؤم خؤشترة‪ ،‬ضونكة لةوآ لةدايك بوومء طةورة بووم‪.‬‬
‫وتيةان‪ :‬فةةرمةانيَكى وةزاريى نو َي دةر ضةووة بؤ ةئةو كةة سةانةةى كةة ةئة ةيا ةنةو ةيَت‬
‫بطةةِرَينةةوة بؤ شةارة ةكاني خؤيةان‪ ،‬ئيَوةش برِيةار لةة دة سةتي خؤتةا ةندا ةيةو ةئازادن لةة‬
‫طةةِرانةةوةتةان‪ .‬هةةر كةة ةسَيكيش نةايةةو ةَيت بطةةرَِي ةتةوة‪ ،‬موء ضةةكةةى ةئةكريةَت بةة دوو‬

‫ئةوةندة‪.‬‬
‫دواي ثر سةياركانيان يةكَيك لة ضةاوديَرةكان رِووى كردة مام كوَيخاء وتى‪ :‬كويَخا‬
‫من نانا سةى‪ ،‬من كاتى خؤى بةِريَوةبةري ناحيةى سةورداش بووم‪ .‬ةضاودَيرةكة ضةووة‬
‫لاى مةام كوَي ةخاوةء ثيَ ةكةوة ةكةوتنةة ق سةةكردنء بةة ةمام كويَ ةخاى وت‪ :‬من زؤر ةجار لةة‬
‫ديوةخانةكةى تؤدا نانم خواردووة‪ ،‬زؤريش هاتوضةؤى تؤم كردووة‪ ،‬بؤية ثَي ةشتر قسةةم‬

‫نةكرد‪ ،‬ويستم ثرسيارء وةلآمء قسةكانتان كؤتايى بَيت‪.‬‬
‫كةات ةيَك طةةِراي ةنةوة بؤ هوتيَلةةكةةمةان‪ ،‬ضةةنةد ئةةنةداز ةيارء كريَكةاريَكى كورد دةوريةان‬
‫لَيداينء ثر سةياريان ل َي كردين كة بؤ ضةى بانطيان كردين؟ ئيَمةش وةك خؤى وةلآممان‬
‫دانةوة‪ .‬مام كوَيخا بة سةةر سةورِماوييةوة وتى‪ :‬كة ثر سةياريان لة كاك عةبدولِرةحمان‬
‫كرد كة لةطةلأ مةلا م ةستةفا بوويت‪ ،‬وتى نةخَير من لةطةلأ مةلا م سةتةفا نةبووم‪ ،‬بةلَكو‬

‫لةطةلأ بزوءتنةوةى كوردى بووم‪.‬‬
‫تَيطةةي ةشتم كةة مةام كويَ ةخا وةلآمةةكةةي مني ثَينةاخؤش بووة‪ ،‬بؤ ةية وةلآمم دا ةيةوةء‬
‫و ‪ :‬مام كوَيخا من خراثم نةوتووة‪ ،‬ضونكة مةلا مستةفاش لةطةلأ بزوءتنةوةى كوردى‬
‫بووة‪ ،‬لة هةر ثار ضةةيةكى كورد سةتان شةؤِر شةيَكى كوردى هةبَيت‪ ،‬ئةوانةى لةو‬

‫شؤِرشةدا بةشدارى ئةكةن‪ ،‬سةر بة بزوءتنةوةكةن نةك سةر بة تاكة كةسَيك‪.‬‬
‫لةو ماوةيةدا ئةحمةد دزةيى كرابوو بة بةِريَوةبةري ئة شةغالَى رِومادى‪ .‬مام كويَخا‬
‫لةبةر ئةوةى نةخؤش بوو لة سةةر داواى خؤى طوا ةستيانةوة بؤلاى كاك ئةحمةد بؤ‬
‫رِو ةمادى‪ ،‬بةة تةةنهةا لةة هؤتيَلةةكةة ةمابوومةةوة‪ِ .‬رؤذَةيك جةلء كةةلوثةةلةة ةكانم هةةلَ ـةطرتء‬
‫رِؤي ةشتم بؤ بةةِريَوةبةةرا ةيةتى ئةة ةش ةغالى ( طعية)‪ ،‬لةةويَ لةة ةطةلأ كورِيَكى تورك ةما ةندا لةة‬
‫ذوورَي ةكدا ةئةذيةاينء لةةوآ خواردن ةمان درو سةت ةئةكرد‪ .‬طوزةرانم زؤر نةاخؤش بوو‪،‬‬
‫ةماوة يةةك لةة طعية مةا مةةوةء بةة مؤ لةَةت نةة طةةِرا ةمةوة بؤ ثيَنجوَين‪ ،‬ضةاوةِرَيي‬

‫‪283‬‬

‫جيَ بةةجيَكردني فةةر مةاني طةةِرا نةةوةم بووم بؤ ثيَنجويَن‪ ،‬زؤر هةة سةتم بةة تةةن هةايىء‬
‫غةةريبةايةةتى ئةةكرد‪ِ .‬رؤذَةيك حةاجى ئةةح ةمةد حةةمةة ئةةمينم بينىء وتى‪ :‬من ةنا ةمةو ةَيت‬
‫بطةِريَمةوة بؤ ثيَنجويَن‪ ،‬ذنء مندالَةكانم لَيرةنء موءضةكةم باشةء ليَرة باشتر ئةذين‪.‬‬
‫دواي يةةكى ئةايةاري ‪ 1977‬ضةووم بؤ رِو ةماديء سةةردانى ئةةح ةمةد دزةييم كرد‪،‬‬
‫ةلةوآ هةةواَلى مةام كويَ ةخام ثر ةسى‪ .‬ةكاك ئةةح ةمةد وتى‪ :‬ةئةي نةةتزانيوة كةة بةةيةةكجةارى‬

‫طةِرايةوة بؤ شوَينى خؤي بؤ دوكان؟‬
‫ئةو هةوالَةم زؤر ثيَخؤش بوو‪ ،‬ضةونكة مام كوَيخا تةندرو سةتي باش نةبوو‪ .‬ثا شةان‬
‫بةة ئةةح ةمةد دزةييم وت كةة ةحاجى ئةةح ةمةد ةئة ةيةويَةت ةَينَيتةةوةء نةةطةةرَِي ةتةوة‪ .‬كةاك‬
‫ئةحمةد وتى‪ :‬زؤر با شةة‪ ،‬ئةيكةم بة بةِريَوةبةري طةنجينةكان‪ ،‬موء ضةةكة شةى ئةكةم بة‬

‫دوو بةرامبةري موءضةى ئَيستاى‪.‬‬
‫حاجى ئةحمةد لة ( طعة) مايةوةء نةطةِرايةوة بؤ ثيَنجوَين‪.‬‬
‫دواى ضةةند رِؤذَيك لة مانطى ئايارى ‪ 1977‬ضةةند فةرمانبةريَكى حكومةت هاتنة‬
‫لامء وت ةيان‪ :‬فةةرمةاني طةةِرا ةنةوةت دةر ضةووة‪ ،‬ةئةبَيةت بةة ئؤتؤمبيلي سةةر ةبازى يةاخود‬

‫لةطةلأ ثؤليسء مةئمورى حكومى بطةرِيَينةوة بؤ سليَمانى‪.‬‬
‫هةةر ةئةو ِرؤذة منء ذ ةمارة يةةك كوردي دوورخراوة كةة هةة نةديَك يةان ذنء م ةنداَل ةيان‬
‫لةطةَلدا بوو‪ ،‬بة ئؤتؤمبيلي حكومي كة مفةوزَيكء ضةةند ثؤلي ةسيَكيان لةطةَلدا ناردينء‬
‫طوا سةتراينةوة بؤ بةغدا‪ .‬ئةو ِرؤذة زؤر ناِرةحةت بووم‪ ،‬بؤية لة بةغدا برِيَك ثارةم دا بة‬
‫م ةفةوةزةكةةء و ‪ :‬من لةةطةةلأ ئيَوة نةايةةم‪ ،‬خؤم ئؤتؤمبيليَةك بةة كرآ ةئةطرمء ئةةرِؤم بؤ‬

‫سليَمانى‪ ،‬لة بةردةم سةراى سليَمانى يةك ئةطرينةوةء شتةكانم وةرئةطرمةوة‪.‬‬
‫مفةةوةزةكةة ِرةزامةةنةدي دةربرِي‪ .‬هةةروةك بةةر ةنامةةم بؤ دا ةنابوو‪ ،‬ثيَش طةةي شةتني‬
‫ئةوان لة نزيك سةةراي ةسليَماني ضةاوةرِوانيان بووم‪ .‬دواي طةي شةتنيان‪ ،‬كةلوثةلةكانم‬
‫لَيوةرطرتنةوةو بةرةو ثيَنجويَن بةِريَكةو ء طةِرامةوة بؤ ني ةشتماني خؤمء كؤتايي بة‬

‫ذيانى زؤرةمليَء دءرخستنةءةم هات كة ‪ 18‬مانطي خاياند‪.‬‬

‫‪284‬‬

‫سةردانى ميرزا سابير‬

‫هاوينى ‪ 1977‬بوو‪ ،‬مالَى ميرزا سةابيرى ئةحمةدى مينة ِرةنان كة خو ةشكةكةي‬
‫هاو سةةري سةابيري كورِي مةلا م ةستةفا بارزاني بوو‪ ،‬تازة لة ئَيران طةِرابوونةوة بؤ‬
‫كوردسةتاني عَيراق‪ .‬طوندةكانى شةليَر هَي ةشتا ِرانةطوَيزرابوونء هةر لة شةويَنى خؤيان‬
‫بوون‪ .‬حةمة سةديق خانى ةسليَمان خان لة طوندى مي شةياوى سةةر سةنوور بوو‪ ،‬حةزم‬

‫كرد سةردانيَكيان بكةم‪.‬‬
‫رِؤذ ةيَك لةة ةطةلأ ةجةلالي مةةحمودى ةفةقى ِرةحيم ةضووين بؤ سةةردانى مةالَى ميرزا‬
‫سةابير بؤ بةخيَرهاتنةوةيان كة لة ثيَنجويَن ني شةتةجيَ ببوون‪ ،‬حةمة سةديق خانيش‬
‫ميوانيان بوو‪ .‬دواي بةخيَرهاتنةوةء هةوالَثر سةين ِرةخنةم لة كاك سةابير طرتء و ‪:‬‬
‫كةاك سةابير ةئةبوايةة تؤ ئَي ةستةا ةبةرثر سةيَكي ةناو ةثارتي بووي ةتايةة‪ ،‬تؤ بؤ لةةم كةا ةتة‬

‫ناسكةداء بةم شيَوةية طةِرايتةوة بةردةستي ئةمانة؟‬
‫كاك سةابير زؤر برادةرم بوو‪ ،‬بة ةسنطيَكى فراوانةوة ِرةخنةكانمى وةرطرت‪ .‬ئةم‬
‫سةردانء دانيشتنة لةطةلأ كاك سابيرو براكانى ئةوكاتة بوو كة بةكرى حاجى سةفةرء‬

‫شةهيد ئارامء مولازم عومةرء ضةند كةسيَكي تر لةو ناوضةية بوون‪.‬‬

‫‪285‬‬

‫هاوكاريكردني خ َيزاني ثيَشمةرطة‬

‫هاوِريَيةتيء خؤ شةةوي سةتيء متمانةو ثةيوةندي لة نَيوان منء جةلالي مةحموي‬
‫فةقيَ ِرةحيمء بةكري حاجي سةةفةر زؤر بةهيَز بوو‪ ،‬نهيَنيمان لةيةكتر نةئة شةاردةوة‪.‬‬
‫ماوةيةك دواي ئةوةي بةكرى حاجى سةةفةر ضةووة شةاخ‪ ،‬رِؤذيَك جةلالي مةحمود فةقآ‬

‫ِرةحيم سةرداني كردمء وتي‪ :‬ضى بة من ئةكريَت كة بؤ كاك بةكري بكةم؟‬
‫و ‪ :‬ئةةطةةر بؤت ةئةكر ةيَتء لةة توانةا ةتدايةة ةيارمةةتى م ةندالةَةكةانى ةبدة‪ ،‬ةيارمةةت ةيداني‬
‫خَيزاني ثيَشةمةرطة كاريَكى زؤر باشةةء كةمَيك لة ئةركي سةةر ةشانيان كةم ئةكةينةوة‪،‬‬

‫ئةوةش بةشَيكة لة خةبات‪.‬‬
‫وتي‪ :‬زؤرم ثيَخؤ شةةء ئامادةم هاوكارييان بكةمء درَيغييان ليَ ناكةم‪ .‬ئةطةر ما َلء‬
‫مندالَي ثيَ شةةمةرطةي تريش ئةنا سةيت كة ثيَوي ةستيان بة هاوكاري بَيت‪ ،‬ثَيم بلَيَ با‬

‫هاوكارييان بكةم‪.‬‬
‫هةر ضةةندة ئةوكاتة كاك جةلال باري دارايي زؤر باش نةبوو‪ ،‬بةلآم بؤ يارمةتيداني‬
‫شةؤِرشء مالَة ثَيشةمةرطة هةميشةة دة ةستي كراوة بوو‪ .‬لة رِووي داراييةوة بة ثيَي توانا‬
‫ةهاوكةاري م ةندا ةلَةكةاني كةاك بةةكري ئةةكرد‪ ،‬هةةروة ةها ةئةو بةة شةة خؤراكةةى ( ةبايةةعى) كةة‬
‫حكومةةت لةة رِيَي وةكيلةة ةكانييةةوة ئةة ةيدا بةة ةهاولآتيةان‪ ،‬طوا سةتي ةيةوة بؤ لاى خؤى‪،‬‬
‫ضةونكة ئةويش يةكيَك بوو لة وةكيلةكان‪ .‬هةموو سةةرى مانطَيك ياخود ئةو كاتانةى‬
‫كةة خؤراك ئةةدرا بةة ةهاوولآتيةان‪ ،‬ةكاك جةةلال بةة دة ةستي خؤى بةة شةةكةةى مةالَى ةكاك‬

‫بةكرى بة زيادةءة ئةبردةوة بؤ مالَى كاك بةكر‪.‬‬
‫هةروةها مامؤ سةتا ح ةسَين شةةريف مانطانة برِى شةةش دينار‪ ،‬مامؤ سةتا ئةحمةد‬
‫عةةزيز مةان طةانةة برِى ثَينج دي نةار ةيان برِيبووةوة بؤ م ةندا ةلَة كةاني كةاك بةةكر كةة بؤ ئةةو‬
‫سةةردة مةة ةهاو كةارييةةكي بةاش بوو‪ .‬ةيار مةةتييةة كةان لةة رِيَي بةةنةدةوة بةةدة سةت يةان‬
‫ئةطةي ةشت‪ .‬جطة لةم سةيَ ني شةتمانثةروةرة كؤمةلَيَك خةلَكي تريش‪ ،‬سةةرةرِاي خراثي‬
‫ةباري دارايي خؤ ةيان‪ ،‬ةبةردةوام ةهاوكةاري شةؤرِشء خَيزانء م ةندالَي ثَي شةمةةرطةة ةيان‬

‫كردووة‪.‬‬

‫‪286‬‬

‫ثلاني طواستنةوةي مالَةكةم‬

‫لة دءاي دةرضةوءني فةرماني كؤتايي هَينان بة دءءرخ ةستنةءةمء طةِراندنةءةم بؤ‬
‫ثيَنجويَن‪ ،‬لةلايةن ثياواني ِرذَيمى بةع ةسةوة‪ ،‬ضةاوديَرييةكى ضةرِوثِرم لة سةةر بوو‪،‬‬
‫تةةنط ةيان ثيَ هةةَل ضةني بوومء ذ ةيان ةيان ل َي ةتالأ كردبووم‪ .‬بؤ يةة ضةيتر نةةم ئةةتوانى‬
‫لة شةارؤ ضةكةيةكي ب ضةوكي وةك ثيَنجويَن كة زؤر نا ةسراو بووم ةَينمةوةو ئي شةوكاري‬
‫ِريَكخ ةستني كؤمةلَةء (ي‪.‬ن‪.‬ك) بة باشةى ئةنجام بدةم‪ ،‬بؤية بِريارمدا كة بة خَيزانةوة لة‬
‫سةليَماني ني ةشتةجيَ ببم‪ .‬ةسةرةتا هةولَمدا كة دوكانةكةي بازارِي زَيوةري سةليَماني كة‬
‫لةة سةالَي ‪ 1969‬بةة ةهاوبةة شةي لةةطةةلأ ةحاجي عةة ةبدولي برام كرِيبوو ةمانء دواتر بؤ‬
‫ةماوةيةةكي ةكاتي درابوو بةة برايمي برازامء ةكاري تَيةدا دةكرد وةربطر ةمةوةء خؤم ةكاري‬
‫تَةيدا بكةةم‪ ،‬بةةلآم بةةهؤي نةا سةكي ةبارودؤخي ئةةءكةاتةةي خؤمء ضةة ةند هؤ ةكاريَكي تر‪،‬‬

‫نةمتواني دوكانةكة لة برايم وةربطرمةوة‪.‬‬
‫ةلة ةهاوينى ‪ 1977‬بةة ِرَيكةةوت عةةبةدولكةةريمى مةةلا عةة ةبدولَلآى مفتى ثيَنجوَينيم لةة‬
‫سةليَماني بينيء وتى‪ :‬دوكانيَكى باش لة بازارِي زَيوةر شةك ئةبةم‪ ،‬با بة شةةريكى‬
‫بيكرِينء ئي شةي تَةيدا بكةةين‪ .‬ثيَ شةتر بةا سةم كردووة كةة دامودةزطةا ةكاني ةبةعس لةة‬
‫ثيَنجويَن ةضاوديَرييان ئةكردمء نةمئةتواني ئي شةوكارةكاني رِيَكخ ةستن وةك ثيَوي ةست‬
‫ئةنجام بدةم‪ ،‬بةئوميَدي رِزطاربوونم لة ةضاودَيريء كرانةوةي دة سةتء ثيَم بؤ با شةتر‬
‫ِراثةِراندني ئي شةوكاري ِريَكخ سةتن‪ ،‬بيَ بيركردنةوة و زؤر با شةة‪ .‬هةزار دينارم دا بة‬
‫عةة ةبدولكةةريمي موفتيء و ‪ :‬برِؤ م ةعامةة ةلةي ةئةو دوكةانةة بكةةء هةةوَل ةبدة بيكِر ةيت‪ ،‬بةةلآم‬
‫با ئاطادارى ئةوةش بيت‪ ،‬من لةطةلأ حاجى عةبدولى برام شةةريكم‪ ،‬با بزانم هةر شةةريك‬

‫ئةبين يان جيا ئةبينةوة‪ ،‬ئةوكاتة منء تؤ قسةيةك لة سةر شةراكةت ئةكةين‪.‬‬
‫ثاش ضةةند ِرؤذيَك عةبدولكةريمي موفتي دوكانةكةي كِريبوو بة دوو هةزار دينار‪.‬‬
‫ثا شةان لةطةلأ حاجى عةبدولى برام ئةو مة سةةلةيةمان تاوتويَكردو لة شةةريكايةتى‬
‫جيابووينةءة‪ .‬لةطةلأ عةبدولكةريم دانيشتمء و ‪ :‬كاك عةبدولكةريم‪ ،‬ثيَمخؤشة ئَيستا‬
‫ضةةنةد ق سةةيةة ةكت ثيَ بَليَمء بزان ةيت‪ ،‬نةةك دوارِؤذ بلَيَيةت تؤ بؤ ئةةم شةتةانةةت بةة من‬
‫نةةوتووة‪ِ ،‬رةنطةة ئةةمرِؤ يةان سةبةةى بطيرَيمء لةة سة ةيَدارة ةبدريَم ةيان ةبةهؤي ف شةارء‬

‫‪287‬‬

‫ةضاوديَري حكومةتةوة ذيانم لة سةليَمانى تالأء ناخؤش بيَتء ئيتر نةتوانم ليَرة بذيمء‬
‫لةم دوكانة كار بكةم‪ ،‬دواجار نةلَيَيت ئةم كابراية لةطةلَما رِاست نةبوو‪.‬‬

‫عةة ةبدولكةةريم وتى‪ :‬من رِازيمء ئةةوانةةم هةةمووى قبوءلةَة‪ .‬ةئةوكةاتةةى كةة لةة ( طعية)‬
‫بوويت‪ ،‬عةبدولكةريمى حةمة سةةعيد هات بؤ لامء ثَيى وتووم كة لة ناو كؤمةلَة كاري‬

‫لةطةَلدا بكةم‪ ،‬ئايا شتى وا هةيةء عةبدولكةريم ِراست ئةكات؟‬
‫و ‪ :‬كاك عةبدولكةريم‪ ،‬ئةوة كاريَكى زؤر ةضاكةء كاريَكى ني شةتمانثةروةرانةية‪.‬‬

‫ئيتر من كؤتاييم بة قسةكانمان هَيناء ثيَموت كة ئةوة كاتيَكي تر باسى ليَ ئةكةين‪.‬‬
‫هةر ضةةندة منء عةبدولكةريمي موفتي دوو تةبيعةتي زؤر جياوازمان هةبوو‪ ،‬بةلآم‬
‫بارودؤخي نا سةكي من واي ئةخوا سةت كة ثيَكةوة دوكان دابنيَين‪.‬ثاش ضةةند رِؤذَيك‬
‫ثَيكةةوة دوكةانيَكي كوء ةتاَلفرؤ شةيمةان دا ةنا‪ .‬لةةو ةماوة ةيةدا ةلة هوتيةَل هيوا ئةةخةةو ء لة‬
‫هةةولَى دؤزينةةوةى ةخانووييةةكي كر ةيَدا بووم‪ .‬رِؤذاني دواتر لةة كؤبوونةةوةيةةكةدا لةة ةطةلأ‬
‫ئةنداماني ِريَكخراوي ثيَنجويَن (جةمال جةلال‪ ،‬مامؤ ةستا ئةحمةد عةزيز‪ ،‬مامؤ سةتا‬
‫كةمال حة سةةن ميرزا ِرة ةشيدء عةبدولكةريمى حةمةى سةةعيد) با سةي ضةاودَيريء‬
‫ف شةاري ةبةعسء بةةر ةنامةةو ثلاني خؤمم بؤ كردنء و ‪ :‬برِ ةيارم داوة لةة ةئاي ةندة ةيةكي‬
‫نزيكدا بة خَيزانء مندالَةوة ب ضةمة ةشارى ةسليَمانىء لةوآ ني ةشتةجيَ ببم‪ ،‬سةليَماني‬
‫طةورةيةو وةك ثيَنجويَن بةعس ناتوانَيت ضةاودَيريم بكات‪ ،‬منيش لة ئَي سةتا با شةتر‬
‫ئةةتوانم ئي شةو ةكارة ةكاني رِيَكخ سةتن بةةئةةنجةام بطةةيةةنم‪ ،‬بةةلآم ةئةب ةَيت لةةمةةودوا ئيَوة‬
‫ئاطادارى رِيَكخستنةكانمان بن‪ ،‬لة سليَمانيش هةر ئاطام لة ئيشوكارةكاني رِيَكخستنء‬

‫لة ئَيوة ئةبيَتء سةردانتان ئةكةم‪.‬‬

‫‪288‬‬

‫ثةيوةنديكردنى كؤمةلَ َيك كورِى ئازا بة شؤرِشةوة‬

‫ئةوكاتةى لة ةسليَمانى لة هوتيَل هيوا بوومء سةةرقالَي داناني دوكانء دؤزينةوةي‬
‫خانووي كريَ بووم‪ ،‬شةةوَيك جةمالى حةمةى خواكةرةم هات بؤلام بؤ هوتيَلةكةء وتى‪:‬‬

‫بة تايبةتى بؤلاى تؤ هاتووم‪.‬‬
‫و ‪ :‬بةخيَر بيَيت‪ ،‬خَيرة جةمال؟‬
‫وتى‪ :‬ئةمةويَت جاريَكى تر بضمة دةرةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬كاكة مةرِؤ دةرةوةو دانيشة‪ ،‬دةرةوة بة كةلَكى تؤ نايةت‪ ،‬ئةترسم ئةم جارةش‬
‫بيَيتةوة‪ ،‬لةبةر ئةوة مةِرؤو دانيشة‪.‬‬
‫وتى‪ :‬دَلنيةابةة ةئةم جةارة ةنايةةمةةوة‪ ،‬من برِيةارم داوةء هةةر ةئة ضةمةة دةرةوة‪ ،‬بةةس بؤ‬

‫ئةوة هاتووم كة ئاطادارت بكةم‪.‬‬
‫ثيَكةوة زؤر ق ةسةمان كردء هةولَمدا قةناعةتي ثَيبكةم كة نة ضةَيتة شةاخ‪ ،‬ضةونكة‬
‫ئةتر سةام لة ذياني سةةختي ثيَ شةمةرطايةتي زوو بيَزار بيَتء تة ةسليم بَيتةوة‪ ،‬بةلآم كة‬
‫زانيم هةةر ئةةِروات بؤ ةشاخ و ‪ :‬جةة ةمال طيةان واد ةيارة هةةر ةئةرِؤ ةيت‪ ،‬بةةلآم ئةةم ةجارة‬
‫ئةطةر زانيت شةةهيديش ئةبيت‪ ،‬نابَيت بَييتةوة‪ ،‬تؤ كورِيَكى طورجوطؤلأء زيرةكيت‪،‬‬

‫دَلنيام بة زوويى جيَ دةستت ديار ئةبَيت‪.‬‬
‫ثا شةان هةندآ ق سةةم بؤ كردء بؤ ةضوونةدةرةوةي ضةةند ِريَنماييةكم كردو خوا‬
‫ةحافيزيم ليَكرد‪ .‬ثةاش ضةة نةد ِرؤذ َيةك هةةوالَم زانى كةة جةة ةمالى حةة ةمةى خوا كةةرةمء‬
‫فةرةيدونى حةمة سةاَلحء كامةراني عار (هاورِآ كامةران)ء قادرى حاجى محةمةدء‬
‫كةريمى وة ةستا سةديق كة هةموويان خةلَكي ثيَنجوَين بوون‪ ،‬ةضوونةتة دةرةوةو بوون‬
‫بة ثَي شةمةرطة‪ .‬خؤ ةشبةختانة لة ِرؤذطارة سةةختةكاني شةؤِر شةدا‪ ،‬جةمالي حةمةي‬
‫خوا كةةرةم ثيَ شة مةةر ةطةو ثةةرثر سةيَكي سةةربةازي طورجوطؤلأء ةئازاي (ي‪.‬ن‪.‬ك)ي‬
‫لَيدةرضةوو‪ .‬هةروةها ةشةهيد م ةستةفاي سةةعيد زؤراب باوكى بة ثارةي خؤي ةضةكى بؤ‬
‫كرِيبوو‪ ،‬ضةووة شةاخء سةةرةتا لاي شةةهيد تاهير حاجى عةزيز بوو بة ثَي شةمةرطة‪.‬‬
‫دواتر لةةِرَيي بةةكرَيطيراوانةةوة‪ِ ،‬رذَيم هةةوالَي بوون بةة ثَي شةمةةر ةطةي ئةةو كؤمةةلةَة طةةن ةجة‬
‫ضاونةترسانةي ثيَطةيشت‪ ،‬هةر بؤية ِرذيَم كةسوكارياني دةستطيركردو لة ثيَنجوَينةوة‬
‫ِرةوا ةنةى طرتوو ةخانةةى سةليَمةانى كران‪ ،‬لةةويَ شةةوة طوا سةترانةةوة بؤ طرتووخةانةةي‬

‫سةماوة لة خواروى عَيراق‪.‬‬

‫‪289‬‬

‫ئةو رِؤذةي كة كة سةوكاري ئةو ثيَ شةمةرطانة دة سةتطيركران‪ ،‬لة ثيَنجويَن بوو بة‬
‫خؤثي شةاندان بؤئةوةى ِريَطا بطرن لة طوا سةتنةوةيان بؤ سةليَمانى‪ ،‬بةلآم بة ثؤليسء‬
‫سةةرباز توانيوبوويان بلآوة بة خةَلكةكة بكةن‪ .‬دواي ضةوونة شةاخي ئةو هةظالآنة‪،‬‬
‫نامةيةكم بؤ بةكرى حاجى ةسةفةر نارد‪ ،‬لة نامةكةدا نوو ةسيبووم تؤ ضةؤن فةرةيدونى‬
‫حةةمةة سةاَلح لاي خؤت بةة ثيَ شةمةةرطةة وةر ةئةطر ةيت‪ ،‬ضةونكةة فةةرة ةيدون كوِريَكى‬
‫شةةرِانييةء بة كةلَكى ناو ثيَ شةمةرطةء كؤمةلَة نايةت‪ .‬كاك بةكر لة وةلآمى نامةكةدا‬
‫بؤى نوو سةيبووم " ةفةرة يةدون ئةةو فةةرة ةيدونةةى ةجاران نةة ةماوة‪ ،‬ثيَ شة مةةر طةة يةةكى‬
‫نمونةةييةةء لَيرة بةة زوويى جيَ ةطاى خؤى كردووةتةةوة‪ .‬ئيَمةةء ثَي ةشمةةرطةةء خةةلَكى‬
‫ناو ضةةكةش زؤر ليَى ِرازين"‪ .‬وةلآمةكةي كاك بةكر زؤر دلَخؤ شةي كردم‪ ،‬رِؤذطاريش‬

‫رِاستي وةلآمةكةي كاك بةكري سةناند‪.‬‬
‫دواى ضةوو نةةدةرةوةي ةئةو برادةرا نةة‪ ،‬ةهةموو مةانط يَةك ذ مةارة يةةك لةة خةةلَكي‬
‫ني شةتمانثةروةر ئة ضةوونة شةاخء ئةبوون بة ثيَ شةمةرطةء شةؤرِش رِؤذ بة رِؤذ طة شةةي‬
‫ئةكرد‪ .‬كؤمةَليَك لة كةسةوكارو خَيزانى ثيَشةمةرطة ئةوانةى لة خوارووى عَيراق زيندان‬
‫بوون‪ ،‬بة لَيبوردنى ط شةتى ئازاد كران‪ .‬كامةران حةمة ةساَلح ضةةند هةفتةيةك بوو لة‬
‫زيندانى سةةماوة ئازاد كرابوو‪ .‬شةةويَك ثةيوةندى كردبوو بة مةفرةزةكةى تايةرى‬
‫حاجى عةزيزو بوو بة ثَيشمةرطة‪ .‬دواتر لة شةرِيَكدا لةطةلأ سةربازانى ِرذيَمي ئَيران لة‬
‫طوندى سةةيرانبةني سةةر سةنوور‪ ،‬بة بريندارى بةديل ئةطيريَت‪ .‬بةثيَي ثةيماننامةي‬
‫جةزائير هةر كة سةَيك لة سةةر سةنوور بطيراية‪ ،‬تة سةليم بة ِرذيَمي عَيراق ئةكرايةوة‪.‬‬
‫دواي ئةوةي كامةران لة نةخؤ ةشخانةى سةةربازى ئَيران تيمار كرا‪ ،‬تة سةليم بة ِرذيَمي‬
‫عَيراق كرايةوة‪ .‬كاتَيك كة لة ئةمنء ئي سةتيخباراتى ةسليَمانىء دواتر لة سةةربازكةي‬
‫حامية (ثاركي ئازادي ئيَ سةتا) زينداني بوو‪ ،‬لةطةلأ ضةةند ثَي شةمةرطةيةكى ترى بة‬
‫ديلطيراو كة بريتي بوون لة مةلا ح سةَين‪ ،‬مار هؤنةريَنةيى‪ ،‬مام هيَرش(‪ ،)62‬حةمةى‬

‫نةعة لة حاميةى سليَمانى هةَلهاتنء خؤيان طةياندةوة ناو هيَزي ثَيشمةرطة‪.‬‬

‫(‪ )62‬مام هيَرش ناوي تةواوي (محةمةد ئةحمةد) بوو‪ ،‬ثَي شةمةرطةيةكي رِةو شةت بةرزو ضةاو نةترسء‬
‫ئازا بوو‪ ،‬دووا ثلةي ثَيشمةرطايةتي فةرماندةي تيثي (‪)17‬ي زمناكؤي (ي‪.‬ن‪.‬ك) بوو‪ .‬لة ‪1987/11/9‬‬

‫لة داستاني طوندي ضةرمةطا شةهيد كرا‪.‬‬

‫‪290‬‬

‫نهيَنييةكي ميَذوويي‬

‫ماوةي ضةةند هةفتةيةك بوو هةر لة هوتيَل هيوا ئةخةو ء هَي شةتا خانووي كرَيم‬
‫دة سةت نةكةوتبوو‪ .‬شةةوَيك ةسابيرى ئةحمةدى مينة ِرةنانء براكانى تؤفيقء ِرةفيقء‬
‫مةحمود لةطةلَ حةمةى حاجى سةةفةرء شةةريف سةةعيد (نا سةراو بة شةةفة كة ةضةلأ)ء‬
‫شةَيخ م سةتةة ةفاء حةةمةة ئةةمين م سةتةة ةفاي ةخاوةن هوتَيلةةكةة‪ ،‬لةة ذووريَكى طةةورةى‬
‫هوتيَلةكةدا داني ةشتبووينء ثيَكةوة ق سةةمان ئةكرد‪ .‬كاتى خؤى سةابيرى ئةحمةدى‬
‫مينةة ِرةنةان لةة ثيَنجوَين ضةةنةد دو ةكانيَكي ةلة ئةةفرا سة ةياو بةةطى ةجا (‪ )63‬كرِي بوو‪.‬‬
‫بةهؤي طو شةارى زؤري ِرذَيم‪ ،‬كاك سةابير شةارؤ ضةكةي ثيَنجوَيني بةجَيهَي شةتبوء‪،‬‬
‫ضةووبوو بؤ ئَيران‪ .‬لة سةةر داواى ئةفرا سةياو بةط‪ ،‬عةبدولكةريمى مةلا عةبدوَللآى‬
‫موفتى ثيَنجوَيني ضةةند دوكانيَكي فرؤ شةتبوو‪ ،‬ضةةند دوكانيَكى دابوو بة كرآ كة‬
‫دوكانى كاك سةابيري شةي تَيدا بوو‪ .‬كاتَيك كاك سةابير لة ئَيران طةِرايةوة‪ ،‬لة سةةر‬

‫بةكرَيداني دوكانةكاني‪ ،‬هةرِةشةى لة عةبدولكةريم ئةكرد‪.‬‬
‫سةةبارةت بةو بابةتة ق سةةم لةطةلأ كاك سةابير كردو و ‪ :‬بؤ ضةي هةِرة ةشة لة‬
‫عةة ةبدول كةةريم ةئة كةة ةيت‪ ،‬خؤ عةة ةبدول كةةريم لةة خؤ يةةوة ئةةو كةارةى نةةكردووة‪ ،‬بةةَلكو‬

‫لةسةر داواي ئةفراسياء بةط بووة‪.‬‬
‫كاك سابير قةناعةتى نةئةكردو بةردةوام بوو لة هةِرةشةكاني‪ .‬بةلآم دواي هةوَلَيَكي‬
‫زؤر قةةنةا ةعة ثيَ كردء وتى‪ :‬ةمادام ئةةفرا سة ةياو بةةط ةئةو ةكارةى ثيَ كردووة‪ ،‬ئةةوا من‬

‫هيس لة دلَما نةما‪ ،‬ئيتر لةمةودوا هةقم بةسةر عةبدولكةريمةوة نيية‪.‬‬
‫شةةريف سةةعيد ( شةةفة كة ةضةلأ) كة ئةوكاتة ضةةكدارى ِرذيَم بوو هةَليدايةء وتى‪:‬‬
‫ضؤن لة عومةرة ِرةشى وَينةم دا‪ ،‬ئةبَيت ِرؤذَيكيش لة عةبدولكةريم بدةمء ورطى بدِرم‪.‬‬
‫منيش خؤم ثيَ نةطيراو ضةووم بة طذ شةةريفداء بة تووِرةييةوة و ‪ :‬منيش دوو‬

‫كةس ئةنَيرم كة ورطى تؤ بدِرن‪.‬‬
‫وتى‪ :‬من لةطةلأ تؤم نييةء لةطةلأ تؤش هيضم ثيَ ناكرَيت‪ ،‬ضونكة تؤ كؤمةلَةيت‪.‬‬

‫(‪ )63‬ئةفراسياو بةط نويَنةر بوو لة ئةنجومةنى ياسادانانى كارتؤنى بةعس لة هةوليَر‪.‬‬

‫‪291‬‬

‫ئةو ق سةةيةي شةةريف لة ناو ئةو خةلَكةدا زؤر كاري تَيكردم‪ ،‬ضةونكة جطة لةو‬
‫برادةرا ةنةي كةة لةة سةةرةوة ةئا مةاذةم ثيَكردوون‪ ،‬كؤ مةةَل َةيك خةةلَكى نةة نةا سةراويش‬
‫داني ةشتبوون‪ .‬ئةو سةةردةمة بارودؤخةكة زؤر دذوار بوو‪ ،‬هةر لةبةر ةضاوديَري ِرذيَم بوو‬
‫كة ئةموي سةت لة سةليَماني ني شةتةجيَ ببمء لة ثياواني ِرذَيم خؤم ون بكةم‪ ،‬بؤية زؤر‬
‫سةةختء طران بوو كةسةيَكى وةك شةةريف كة ةضةكدارى ِرذَيم بوو‪ ،‬لة ناو ئةو خةلَكةدا‬
‫ثَيم بلََيةت تؤ كؤمةةلةَة ةيت‪ .‬منء شةةريف ةلة نزيكةةوة يةةكتر ةمان ةئةنةا سةى‪ ،‬هةةرطيز ةلةو‬
‫ةباوةِرةدا نةةبووم كةة شةةريف لاى ِرذيَمى ةبةعس خةةبةةر لةة من ةبدات‪ ،‬بةةلآم ق سةة ةكةي‬
‫مةترسةيدار بوو‪ ،‬نة دةبوو لةو شةويَنةدا ئةوة بة من بَلَيت‪ِ ،‬رةنطة هيس مةبةسةتيَكى لةو‬
‫ق سةةية نةبووبَيت‪ ،‬بةلآم بةو ق سةةيةي لة ناو ئةو كؤمةلَة خةلَكةدا مةتر سةي بؤ ذياني‬

‫من دروست كرد‪.‬‬
‫لة بيرةءةرييةكانم ضةةند جارَيك با سةى شةةريف سةةعيدم كردووة‪ ،‬كة سةيَكي باش‬
‫بوو‪ .‬لة سةةرةتاي شةؤرِ شةي نويَ وةك يةكَيتي زؤر ليَى ِرازى بووين‪ ،‬ئةوكاتةى ئةو‬
‫ضةةكةدارى حكومةةت بوو‪ ،‬زؤر يةارمةةتي ِريَكخ سةتنةة ةكانى ئيَمةةى ةئةدا لةة ثيَنجوَين‪،‬‬

‫هةروةها زؤر يارمةتي خةَلكى ناوضةكة ئةداء خراثةى نةئةكرد‪.‬‬
‫دواى ئةةو و تةة يةةي شةةريف‪ ،‬بيَ دةنطى ذوورة كةةي داطرتبوو‪ ،‬كةةس ق سةةى‬
‫نةدةكرد‪ ،‬ثا ةشان هةموومان بلآوةمان ليَكرد‪ .‬ثاش كةميك كاك سةابير هاتة ذوورةكةمء‬
‫وتى‪ :‬كاكة تؤ بؤ وا ئةكةيت‪ ،‬ئاخر بةلَكو ئةو كابراية ةسبةى بة خةياَليدا هاتء ضةوو‬
‫خةبةرى لَيدايت‪ ،‬ئَيمة ضةي بكةين؟ با شةة بؤ كاريَكى وا دةكةى كة شةةريف لةناو ئةو‬

‫هةموو خةلَكةدا ثيَت بلَيَت تؤ كؤمةلَةيت؟‬
‫و ‪ :‬كاك ةسابير خةمت نةبَيت‪ ،‬من شةةريف ئةنا سةمء ليَي دَلنيامء ناتر سةم‪ ،‬بةلآم‬

‫نةدةبوو لةناو ئةو خةلَكةدا ئةوةى بووتاية‪.‬‬
‫كاك ةسابير داني شةتء وتى‪ :‬ئيَ سةتا هةر خؤمانين‪ ،‬با شةة تؤ ئيَمة بة ضةى ئةزانيتء‬

‫ضؤن سةيرمان ئةكةيت؟‬
‫و ‪ :‬ئيَوة بةضةي بزانم؟ ئيَوة ةضةكدارى بةعسةن‪ ،‬كة هاتنةوة لة ئَيران بآ سةآء دوو‬

‫بوون بة ضةكدارى بةعس‪ ،‬ئاخر كاك سابير ئةوة كةى لة ئيَوة ئةوةشايةوة؟‬

‫‪292‬‬

‫ةكاك سةابير وتى‪ :‬هةةر منء برا ةكانم نين كةة ةهاتووينةةتةةوةء بووين بةة ضةةكةدارى‬
‫حكومةت‪ ،‬ئةى باشةة تؤ ئاطادار نيت كة قالة فةرة ء شةَيخ محةمةدي باسةاكء عةبدول‬
‫مةليكء شةةفة كة ةضةلأء حةمة خانى حاجى داراو تةح سةين ةشاوةيسء خدرى ِرة شةيد‬
‫بةحرىء ضةةند كةسةيَكي تريش هاتوونةتةوة‪ .‬نهَينييةكت لا ئةدركَينم‪ ،‬بةلآم با هةر لة‬
‫نَيواني منء تؤدا بيَتء لاي كةس مةيدركَينة‪ ،‬لة ِرا سةتيدا ئَيمة بة فةرماني (ا‪.‬ب) (‪)64‬‬

‫هاتووينةتةوةء بووين بة ضةكدارى حكومةت‪.‬‬
‫ئةو وتةيةي كاك سةابير زؤر مايةي ثرسةيارء سةةرسةورِمانء نيطةرانيم بوو‪ ،‬ضةونكة‬
‫لةو بارودؤخة نا ةسكةى كورد سةتاني عيَراقدا كة ِرذَيم ثلاني رِاطوا سةتني طوندةكاني‬
‫كورد ةستاني دانابوو‪ ،‬كورد بؤ بةرطريكردن لة طوندةكانيء داني ةشتوانةكةي ثيَوي سةتي‬
‫بة ثيَشةمةرطةيةكي زياتر بوو‪ .‬دواي كارةسةاتي هةكاريء ِرووخاني ِرذيَمي ةشاي ئيَران‬
‫بة بةلَطة ئا شةكرابوو كة قيادة موةقةتة لة سةةر خوا ةستء بة هاوكاري ِرذيَمي شةاي‬
‫ئَيران بؤ لَيةدانء لاوازكردني شةؤِر شةي نويَء (ي‪.‬ن‪.‬ك) درو سةتكرابوو‪ ،‬ةهةر لةةبةةر‬
‫ةئةوةش بوو كةة سةةركردايةةتي ق ةيادة موةقةةتةة ئةةو كؤمةةلَةة خةةلَكةةي ةناربووةوة بؤ لاي‬

‫ِرذَيم تا لة ناوةوةي ولآت زيان بة (ي‪.‬ن‪.‬ك) بطةيةنن‪.‬‬
‫سالآني دواتر ضةند كةسيَك لةوانةي كة سابيري ئةحمةدى مينة ِرةنان ناوةكانياني‬
‫ئا شةكرا كرد‪ ،‬بة شةداربوون لة شةةهيدكردني كؤمةَليَك سةةركردةء فةرماندةي (ي‪.‬ن‪.‬ك)‬
‫وةك ةشا سةوار جةلال (ئارام)‪ ،‬فةرماندةي هةريَمي ثيَنج سةيروان تالَةبانيء ةضوار‬
‫ثيَشةمةرطةي دةسةتةكةي‪ ،‬فةرماندةي هةريَمي دوو محةمةد غةفور ئاغجةلةريء حةوت‬
‫ثَي شةمةرطةي دة سةتةكةي‪ ،‬مامة رِي شةةء هاورِيَكاني‪ ،‬جةزاي كةوي‪ ،‬بةختياري حاجي‬
‫فارس‪،‬دكتؤر ضةيا‪ ،‬مامؤ سةتا سةةيفةدين هاواريء دةيان ثَي شةمةرطةي تر‪ .‬تةنها بؤ‬
‫ميَذوو بة ئةمانةتةوة ق سةةكاني سةابيري ئةحمةدي مينة ِرةنانم نوو سةيوةتةوة‪ ،‬نةوةك‬
‫بة مةبةستء بؤ لةكةداركردني لايةنَيك يان كةسَيك‪ِ .‬رووداوة دلَتةزَينةكاني رِابردووش‬

‫رِاستي قسةكاني كاك سابيري سةناند‪.‬‬

‫(‪ )64‬يةكيَك لة سةركردة بالآء دةسترِؤيشتووةكاني قيادة موةقةتةء دواتريش (ث‪.‬د‪.‬ك) بوو‪.‬‬

‫‪293‬‬

‫ئةو شةةوة لةطةلأ كاك سةابير تا درةنطانَيك سةةبارةت بة بارودؤخي كورد سةتان‬
‫طفتوطؤمان كرد‪ .‬ثا شةان با سةى كة ةسيَكمان كرد كة ثَي شةتر لاى (ث‪.‬د‪.‬ك) ئةندام بووةء‬
‫كارى كردووة‪ ،‬بةلآم لةهةمان كاتدا كاري بؤ ئي سةتيخباراتء ئةمنء سةوثاو بةعسء‬

‫تاوانبار عةقيد زاحىء محةمةد عةبدولباقى دةكرد‪.‬‬
‫ثيَ شةتر ئاماذةم ثيَداوة كة ئةو كة سةة لةكاتى تَيكةلَبوونةوةكةى هةردوو بالَةكةى‬

‫مةكتةب سياسيء باَلى بارزانيدا ئاشكرا بوو كة ثياوى دةولَةتى عَيراقةء سيخوِرة‪.‬‬
‫ئةوكاتة لة ِريزةكانى ثارتيدا كارى ئةكرد‪ ،‬ئاشكرامان كردء بةَل ـةطةى بةدةستةوة‬
‫دا كة ثياوى بةع ةسة‪ ،‬هةر ضةةندة ليَكؤَلينةوةى لةطةَلدا كراء خؤى دانى بة تاوانةكاني‬

‫خؤيدا نا‪ ،‬بةلآم سزا نةدراء ئةويش لة سيخورِي وازي نةهَينا‪.‬‬
‫ةئةوكةا ةتةي كةة دوورخرابوومةةوة بؤ ( طعية)‪ ،‬ةجارَيةك كةة بةة مؤلةَةت طةةِرابوو ةمةوة بؤ‬
‫ثيَنجوَين هاتة لام بؤ مالَةوةء وتى "من ئيشم بؤ عةدنان خةيروَللآ كردووةو ثةيوةنديم‬
‫ثَي ةيانةةوة هةةيةة‪ ،‬تؤ زؤر ث ةياوةت ةيت لةةطةةلَ م ةندا كردووة‪ ،‬منيش ئةة ةمةويَةت ثةادا شةتةت‬
‫بةة مةةوة‪ ،‬ةئةتوانم ةهاو كةار ةيت ب كةةمء كةارت بؤ ب كةةم كةة بةة يةةك جةاري بت طةةرَِين ةمةوة بؤ‬
‫ثيَنجويَن‪ .‬ثيَموت ثيَوي ةست ناكات هاوكاريم بكاتء منيش وةكو ئةو هةموو خةلَكةي‬

‫تر كة دوورخراومةتةوة لةويَ ئةمَينمةوة‪.‬‬
‫ِرؤذ يَةك حةة مةة ئةةمين ثيَنجوَينيم بينىء وتى‪( :‬ا‪ِ .‬ر) نزي كةةى ‪ 120‬كةة سةى‬
‫رِيَكخ سةتووة كة كار بؤ رذَيمى بةعسء ئي ةستخبارات ئةكةنء زؤربةيان قا ةضاخ ضةي ناو‬
‫ئَيرانء خةةلَكى دةوروبةةرى ثيَنجويَنء سةةر سةنوورة ةكانن‪ .‬موو ضةةى هةةموو ةيان‬
‫وةر ةئةطرَةيت‪ ،‬نيوةى موو ضةةكةة ةئةدا بةة كريَطيراوةكةانء نيوة ةكةي ترى هةةلَ ةئةطر ةَيت بؤ‬

‫خؤى‪.‬‬

‫‪294‬‬

‫طواستنةوةي مالَةكةم‬

‫لةة بةةر ئةةوةي هةةموو م ةندا لةَة كةانم لةة قو ةتا بخةا نةة بوون‪ ،‬زؤر هةةوَل مةدا كةة ثيَش‬
‫دة سةتثيَكردنةةوةي دةوامي قوتةاب ةخانةة ةكان خةانوويةةكي كريَم دة ةستبكةةوَةيت‪ ،‬ةبةلآم‬
‫هةةو لةَة كةانم ب َي سةوود بوون‪ .‬ضةة نةد ِرؤذ يةَك دواي دة سةتثيَكرد نةةوةي دةوامي‬
‫قوتابخانةكان لة مانطي ئةيلولي ‪ 1977‬بة نا ضةاري مالَةكةم طوا سةتةءة بؤ سةليَماني‪.‬‬
‫سةةرةتةا بؤ ةماوةي ضةةنةد ِرؤذيةَك مةالةَةكةةم بردة ذوريَكى ةمالَى عةة ةبدولكةةريمى ةمةلا‬

‫عةبدوَللآي شةريكة دوكانم كة خؤيشى لة خانوويةكي كريَدا بوو‪.‬‬
‫ثا ةشان ذووريَكى ب ةضووكمان لة نزيك مزطةءتي طةءرة بة كرآ طرت‪ .‬ئَيمة حةوت‬
‫سةةرخَيزان بووين‪ ،‬لةو ذوورةدا زؤر بةناِرةحةتى طوزةرانمان ئةكردء ئةذياين‪ ،‬خراثي‬
‫طوزةرانمان كاري كردبووة سةةر خوَيندني مندالَةكانم‪ .‬ثاش ماوةيةك حاجى حة سةةن‬
‫كةاكى ثيَنجوَيني كةة زؤر دؤ سةتم بوو ةهات بؤ لامء وتى‪ :‬لةة نزيةك ةيانةةى ءةرز شةي‬
‫سليَماني خانوويةكم كرِيوة‪ ،‬منيش ئةزانم شويَنء طوزةرانتان زؤر ناخؤشة‪ ،‬بؤية حةز‬

‫ئةكةم بضنة ناو ئةو خانووة‪ ،‬ضونكة ئَيستا من ثيَويستم ثيَي نيية‪.‬‬
‫بيرؤكةكةم زؤر ثيَ باش بوو‪ ،‬سوثاسم كردو مالَةكةم طواستةوة بؤ خانووةكةي‪.‬‬

‫‪295‬‬

‫بةستنةوةي رِ َيكخستني ثيَنجو َينء سل َيماني‬

‫زياتر لة سةاَليَك بوو بةهؤي ئةو هؤكارانةي كة ثَي ةشتر با سةم كردووة ثةيوةندي‬
‫ِرا ةستةوخؤمان لةطةلأ رِيَكخ ةستني ةسليَماني ث ةضِرابوو‪ ،‬ئةوةش تا ِرادةيةك ِريَكخ ةستني‬
‫ثيَنجوَيني ئيفلج كردبوو‪ .‬دواي رِاطوا ةستني طوندةكاني سةنووري ثيَنجوَين لة ‪1977‬‬
‫بؤ هةنديَك ئي ةشوكاري رِيَكخ ةستن‪ ،‬زؤر بة زةحمةت ئةمانتواني ثةيوةندي بة برادةراني‬
‫شةاخةوة بكةينء بيروِرا ئالَوطؤرِ بكةين‪ .‬سةةرةرِاي لةيةك دابِرانء دة سةتطيركردني‬
‫ذ مةارة يةةكي زؤر لةة برادةراني سةةركردا ةيةتي كؤ مةة ةلَةو كرؤكي رِيَكخ سةتنء لةة‬
‫سة َيةدارةداني ذ ةمارة يةةك يةان‪ ،‬بةةلآم ِريَكخ سةتني كؤ مةة ةلَة لةة ثيَنجويَن ةبةردةوام لةة‬
‫طة شةةكردندا بوو‪ ،‬تا دةهات ذمارةي ئةنداماني ِريَكخ سةتنء دؤ سةتء لايةنطراني‬
‫كؤمةَلةو (ي‪.‬ن‪.‬ك) زيادي ئةكرد‪ .‬داني شةتواني ثيَنجويَنء ناو ضةةكة بةط ةشتي دؤ سةتء‬
‫لايةنطري ةشؤِر شةي نويَ بوونء هاوكارييان ئةكردينء ث ةشتيوانيَكي بةهيَزي كؤمةلَةو‬

‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) بوون‪.‬‬
‫ةماوةيةةك دءاي ني شةتةةجَيبوءنم ةلة سةلَي ةماني‪ ،‬رِؤذَةيك بةة رِيَ ةكةوت عةةبةدء ةالق‬
‫هةةءراميم بيني‪ .‬ةكاك عةةبةدء ةالق ثيةاءيَكي ني شةتمةانثةةرءةرء جيَي مت ةمانةةم بوء‪،‬‬
‫بةهيوابوءم باسةي ةشؤرِشةي نويَي (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء كؤمةلَةي بؤ بكةم تا لةطةلَماندا كاربكات‪،‬‬
‫بةلآم كاك عةبدء الق كة لة مةبة سةتم تيَطةي شةتء لَيم دَلنيابوء ءتي‪ :‬من ئَي سةتا‬

‫ثةيوةنديم ثَييانةوة هةيةء لة رِيَكخستندا كار ئةكةم‪.‬‬
‫منيش بةة هةةا زانيء داءام ليَكرد كةة برادةراني ِريَكخ سةتنى سةلَي ةمانيم ثيَ‬
‫بنا سةَينيَت تا رِيَكخ سةتني ثيَنجوَينيان ثيَوة ببة سةتمةءة‪ .‬كاك عةبدء الق بةلَيَني‬
‫ثيَدام كة لة ماوةيةكي زؤر نزيكدا برادةراني رِيَكخ سةتني سةليَمانيم ثيَ بنا سةَينيَت‪.‬‬
‫ثاش ضةةند رِؤذيَك ئةمين شةةءكةت كة سةةرؤكي ذءري بازرطاني سةليَماني بوء‪ ،‬لةطةلأ‬
‫رِيَكخ ةستنى ةسليَمانيدا كاري ئةكرد‪ ،‬هات بؤ دوكانةكةم لة بازارِي زيَوةر‪ ،‬بة دةنطيَكي‬
‫زؤر نزمء زؤر بةكورتي وةك نوَينةري رِيَكخ سةتني سةليَماني خؤي ثَينا ةساندم‪ .‬ثا شةان‬

‫وتي‪ :‬ثيَمخؤشة ثيَكةوة بضين بؤ محةلةكةمء لةويَ قسة بكةين‪.‬‬
‫لةطةلأ كاك ئةمين ضةووم بؤ نوو سةينطةكةي كة دوكانيَك بوو لة سةةر جادةي كاوة‪.‬‬

‫‪296‬‬

‫دواي ئةوةي ضايةكي بؤ داواكردم وتي‪ :‬ئاطادارين كة ماوةيةكي زؤرة لةيةك دابرِاوين‪،‬‬
‫وةك رِيَكخستني ثيَنجوَين لةمةودووا ثةيوةنديت بة منة ئةبَيت‪.‬‬

‫ثاش ماءةيةكي زؤر دابِران‪ِ ،‬ريَكخ ةستنى ثيَنجويَنمان بة رِيَكخ سةتنى ةسليَمانيةءة‬
‫بة ةستةءة كة بوءة هؤي ئةءةي با ةشتر ئي شةوكارةكاني ِريَكخ ةستن بة ئةنجام بطةيةنين‪.‬‬
‫دواى ضةةند ِرؤذَيك لة رِيَي ئةمين ةشةءكةتةءة نامةيةكي مامؤ ةستا جةمال تاهيرم(‪)65‬‬
‫ثَيطةي ةشت‪ .‬ئةوكاتة مامؤ ةستا جةمال لَيثر ةسراوى رِيَكخ ةستني ناو شةارةكان بوو‪ ،‬ناوة‬
‫نهَينييةكةي (مامؤ سةتا سةةركةوت) بوو‪ .‬نامةكةى دوو لاثةِرةى خور شةيدى بوو‪ ،‬لة‬
‫ةنامةةكةة ةيدا ئةامةاذةي بةة هةةنةد ةيَك كةارو ضةالاكي كردبوو كةة ئةةن ةجامي ةبدةين‪ ،‬هةةروة ةها‬
‫داواى فراوانكردنى رِيَكخ سةتنةكانء ِراثؤرتي ضةالاكييةكانمانء ذمارةي ئةنداماني‬

‫رِيَكخستني كردبوء‪.‬‬
‫ثا ةشان ئةنداماني ِرَيكخراوي ثيَنجوَين (جةمال جةلال‪ ،‬مامؤ سةتا ئةحمةد عةزيز‪،‬‬
‫مامؤ سةتا كةمال حة سةةنء عةبدولكةريمى حةمة سةةعيد)م ئاطادار كردةءة كة بَين بؤ‬
‫سةليَمانى‪ .‬دواي ئةوةي هةموويان هاتن بؤ ةسليَماني‪ ،‬لة مالَى بةندة نامةكةى مامؤسةتا‬
‫جةمال تاهيرم بؤ خوَيندنةوة‪ .‬هةمان شةةو بة نوو سةيني ِراثؤرتَيك‪ ،‬وةلآمى نامةكةى‬
‫مامؤ سةتا جةمال تاهيرمان دايةوة‪ .‬دواى نامةكةى مامؤ سةتا جةمال تاهير‪ ،‬زياتر لة‬
‫جاران سةةرقالَى كارى ةسيا سةيء ريَكخ سةتنةكان بووم‪ .‬نامةو بةيانء بلآوكراوةء‬
‫ثؤ سةتةرء بِريارء نوء ةسراءي دة ةستنووسء كا ةسَيتي دةنطي ئةطة ةشتة دة ةستم‪ .‬لة‬
‫شةاردنةةوةو طوا سةتنةةوةى بةةيةانء بلآوكراوةكةان حةةمةدى ةهاو سةةرم زؤر ةهاو ةكاري‬

‫ئةكردم‪.‬‬
‫لةةو ِرؤذطةارة سةةخ ةتانةةي دءاي ن سةكؤي شةؤِر شةي ئةةيلول‪ ،‬بؤ ةها ةندانء ورة‬
‫بةرزكردنةوةى جةماوةر زؤر طرنط بوو طةر بةيانَيك يان كا ةسَيتيَكي سةيا سةي لةناو‬
‫خةلَكانى ني شةمانثةروةر بلآوبكرَيتةوة‪ .‬بؤ نمونة لةو ماوةيةدا كا سةَيتيَكم بؤ هاتبوو‪،‬‬

‫كة وتاريَكى مام جةلالى تَيدا بوو‪ ،‬دواى ئةوةى لة سوريا طةِرابووةوة تؤمار كرابوء‪.‬‬

‫(‪ )65‬دوا ثلةي حزبي ئةندامي مةكتةبي سةيا ةسي (ي‪.‬ن‪.‬ك) بوو‪ ،‬لة ‪ 14‬ي تةموزي ‪ 1983‬بة ِرووداوي‬
‫ئؤتؤمَيل لة ناوضةي باليسان شةهيد بوو‪.‬‬

‫‪297‬‬

‫ِرؤذيةَك ةئةو ةكا سةيَتةةم دا بةة عةة ةبدولَلآي ةحاجى محةةمةةدي قوربةانى (عةة ةبدولَلآي‬
‫بلكيةان)و زؤر لةة دؤ ةستةة ةكانم زؤر ةيان ثيَ خؤش بوو‪ ،‬ورةيةان زؤر بةةرزبووةوة‪ .‬لةةء‬
‫ِرؤذطارة ثِر مةتر ةسييةدا كؤمةَلَيك ثياءي دلَ سةؤز ءةك مةجيد سةةليمء عةلى حاجى‬
‫شَيخ ئةحمةدء شَيخ حةسةن بؤسكانى‪ ،‬ئيشـوكـارى طرنطيان بؤ شؤرِش ئةنجام ئةداء‬
‫هاوكاريَكي زؤر ثيَوي سةتء طرنطى رِيَكخ سةتن بوون‪ .‬دءاي ضةةند هةفتةيةك ثةيوةندي‬
‫كردنم بة رِيَكخستني سليَماني‪ ،‬لة رِيَي ئةمين شةءكةتةءة مامؤستا حةمة ِرةشيد قادر‬
‫كة ناوة نهَينييةكةي (مامؤ ةستا ةشيَركؤ) بوو ناسةي‪ ،‬لةطةلأ كؤميتةي هةَلمةتء شةةهيد‬

‫مامؤستا جةمال تاهير كاري ئةكرد‪.‬‬
‫ثةاش ةماوةيةةك لةةلايةةن ِريَكخ سةتني سةليَمةانييةةءة ئةاطةاداركرامةةءة كةة لةةمةةءدءا‬
‫لةةبري ئةةمين شةةءكةةت‪ ،‬ةمامؤ سة ةتا حةةمةة ِرة شةيةد ئةةلَقةةي ثةةيوة ةندي نَيوان بةةنةدةء‬
‫رِيَكخ سةتني ةسليَماني ئةبَيت‪ .‬بؤ ئةءةي لةكاتي ثيَوي سةتدا بتوانين خَيرا ثةيوةندي بة‬
‫يةكةءة بكةين‪ ،‬مامؤ ةستا حةمة ِرة ةشيد مالَةكةي خؤي لة طردي سةةر ةضنار ثيشةان دام‪،‬‬
‫منيش ماَلةكةي خؤم كة نزيكي (ط ع لي) سةليَماني بوء ثي ةشاندا‪ .‬ئةوكاتة ناوة‬

‫نهَينييةكةم (مار ) بوو‪.‬‬
‫زؤر بةثةلة بووين بؤ طة شةةثَيدانى ِريَكخ سةتنةكانء بةهَيزكردنى شةؤِرش‪ ،‬بؤ ئةو‬
‫مةبة ةستة ثةيوةنديمان بة كؤمةَلَيك خةلَكي تيَكؤ شةةرء رِابردوو ثاكةوة كرد‪ .‬ئةوةى‬
‫مايةي دلَخؤ شةى بوو زؤر لةو تيَكؤ شةةرانة خؤيان ثةيوةندييان بةرِيَكخ سةتنةكانةوة‬
‫كردبوو‪ ،‬هةروةها ثةيوةنديم كرد بة ضةةند دَل ةسؤزيَكي تر وةك عوسمانى ئامؤزا عةلى‪،‬‬
‫عومةرى حاجى ئةوِرةحمان (عومةري نةجمة)‪ ،‬قادرى حاجى ح ةسيَنة ِرةشء ضةةند‬
‫كةة سةيَكي تريش كةة بةة داخةةءة ةناءةكةان ةيانم لةة ةياد نةة ةماءن‪ .‬ئةةم برادةرانةة وت ةيان‬
‫"ناتوانين ئي ةشتان لةطةلَدا بكةين‪ ،‬بةلآم دؤ ةستء ث شةتيواني ئيَوة ئةبين"‪ .‬هةروةها‬
‫ثةةيوةنةديم كرد بةة م ةعاون ةكامةل ئةةح ةمةد كةاكى كةة ةكاتى خؤى لةة ةطةلأ بةالَى ةمةكتةةب‬
‫سةيا ةسيدا بوو‪ ،‬هةروةها ثةيوةنديم كرد بة كاكة حةمةى فةرة كة لة شةؤِر شةي ئةيلول‬
‫ةئامر هيَز بوو‪ ،‬كةاكةة حةةمةة ثيَى و كةة ثةةيوة ةندي هةةيةةء لةة ةطةلأ رِيَكخ سةتنةةكةا ةندا كةار‬

‫ئةكاتء وتي‪ :‬لةم ماوةيةدا نامةيةكى مام جةلاا بردووة بؤ تةها محيَدين مةعرو ‪.‬‬

‫‪298‬‬

‫هةر لةو ماوةيةدا ثةيوةنديم بة قادر كؤكؤيى كرد كة ثيَ شةتر لةطةلأ بالَى مةكتةبي‬
‫ةسيا سةي ثَي شةمةرطة بوو وتى‪ :‬ثةيوةنديم هةية بةلآم ئيَ ةستا ضةةند كاريَكى تايبةتي‬

‫خؤم هةية بة ئةنجاميان ئةطةيةنم‪ ،‬ثاشان ئةرِؤم بؤ دةرةوة بؤ ثَيشمةرطايةتى‪.‬‬
‫هةةروة ةها ثةةيوة نةديم كرد بةة عةة ةبدولَلآى حةاجى محةة مةةدى قور بةانى ( عةة ةبدوَللآى‬
‫بلكيان)ء حةمةى حةمة ِرةشء شةَيخ حةمة ئةمينى قايمقام‪ .‬هةروةها ثةيوةنديم كرد‬
‫بة عةبدولكةريمي حاجى كة لة شؤِرشى ئةيلولدا بةرثرسى ليذنةي ناوضةى ثيَنجوَيني‬
‫(ث‪.‬د‪.‬ك) بوو‪ .‬كةات ةَيك لةة سةليَ ةمانى دو ةكانم هةةبوو‪ ،‬زؤر ةهاتو ضةؤى ةئةكردمء هةةوالَى‬
‫ناو ةضةي سةةرطةلَوء بةرطةلَوى بؤ ئةهَينام‪ .‬عةبدولكةريمى حةمةى سةةعيد‪ ،‬ماجيدى‬
‫عةلى حاجى شةةريف ثيَنجوَيني ِريَكخ ةستبوو كة لةطةلَ ئةحمةدى حاجى محةمةدى‬
‫مي نةة مةةل َي لةة كؤ مةة لةَةى خويَ نةد كةارا نةدا ةكاري ةئةكرد‪ .‬لةة ِريَ ةطاى عةة ةبدول كةةر ي ةمةوة‬
‫ثةيوةنديمان لةطةَليدا هةبوو‪ ،‬ماجيد بةهؤى ئةوةى خؤ ةشنووس بوو زؤر كارى با شةي‬
‫بؤ كردين‪ .‬هةروةها ثةيوةنديم كرد بة شةَيخ عةزيز بؤسةكانىء شةَيخ عةبدول بؤسةكاني‬

‫برازاى‪ ،‬هةردووكيان ئيشى زؤر باشيان بؤ كردين‪.‬‬
‫رِؤذَيةك عومةةر غةةر ةيب ةهات بؤ لام بؤ دو ةكانء وتي‪ :‬لةة دواي ةئا ةشبةة ةتالةَةوة من بةة‬
‫دواى رِيَكخراوَيكدا ئةطةرَِيم كة لةطةلأ بيرءبؤ ضةونى مندا بطونجَيتء كارى تَيدا بكةم‪،‬‬
‫بةلآم تا ئَي ةستا كة سةيَكم نةدؤزيوةتةوة‪ ،‬ئةطةر تؤ رِيَكخراوَيك شةك ئةبةيت ثيَم بلَآ‪.‬‬

‫لةبةر بارودؤخي ناسكي ئةوكاتة و ‪ :‬ئاطام لة هيس نييةء نازانم‪.‬‬
‫وتى‪ :‬بِروا ناكةم تؤء بةكرى حاجى سةةفةر هةرطيز دابني شةنء ءاز لة شةؤرِش‬
‫بهَينن‪ .‬لةة كؤتةايي ‪ 1977‬بور ةهان قةانعء ور ةيا ةقانع بؤ سةةردان ةهاتن بؤ لام بؤ مةالَةةوة‪،‬‬
‫كؤمةَلَيك بةيانء بلآوكراوةى كؤمةلَةء يةكَيتيم ثي شةان دان‪ ،‬ثاش خويَندنةوةي دَليان‬
‫بة بلآوكراوةكان زؤر خؤش بوو‪ .‬ثاش ماوةيةك ثةيوةندييان ثيَوة كردمةوةء ئي شةيان‬

‫لةطةلَدا ئةكردينء هاوكاري شؤِرشيان ئةكرد‪.‬‬
‫رِؤذ يَةك ةكاك بور ةهان هةات بؤ مةا لَةةوةء وتي‪ :‬برادةراني دةرةوة داواي ثيتي‬
‫ةضاثخانةيان ليَكردين‪ ،‬منء ورياي برامء بةكر سةؤلَةيي لة بةغدا ثيتةكانمان بؤ ثةيدا‬

‫كردنء بؤمان ناردن‪.‬‬

‫‪299‬‬

‫هةروةها كورِي حةمةى حةمة ِرةشء كورِي م سةتةةفا وةلىء ئا سةؤى كةريم زةند‬
‫كاريان بؤ شةؤرِش ئةكرد‪ .‬كةمالى حةمةى حةمة ِرةشء ضةةند كة ةسَيك ماءةيةك بوء‬
‫ضةووبوونة ناو ضةةي قةرةداغ بؤ ثَي شةمةرطايةتي‪ِ .‬رؤذيَك لة ةسليَمانى لة مالََيك كةماا‬
‫بينى كة بة نهَيني طةِرابوءةءة بؤ ناو شةار‪ .‬ثاش هةواَلثر ةسين كاك كةمال وتى‪ :‬خؤمء‬
‫برادةرةكانم ئةمانوي سةت لة ناو شةار ةَينيمةوةء نة ةضينة دةرةوة‪ ،‬بةلآم نةمانتوانى‬
‫لةناو شةار درَيذة بة كارى ةسيا سةي بدةين‪ ،‬ضةونكة ةضاوديَرييةكى زؤر ئةكراين‪ ،‬بؤية‬

‫ئيَمةش ضووينة دةرةوة تا بزانين بارودؤخ ضؤن ئةبَيت‪.‬‬
‫كةة ةمالى حةةمةةى حةةمةة ِرةشء فةازلي مةةلا مةةحمودء(‪ )66‬فو ةئادي مةةجيةد مي سةرى‬
‫ثةيوةندييان بة ةشةهيد ئارامةوة ( ةشاسةوار جةلال) كردبوو‪ ،‬كاك كةمال بة ناوى (حةمة‬
‫كةةريم) كةارى ةئةكرد‪ .‬هةةروة ةها ق سةةم لةة ةطةلأ مةامؤ سة ةتا فةايةةق مةةج ةيدي ذن ام كرد‪.‬‬
‫ئةءيش ئامةدةيي خؤي دةربرِيء زؤر دلَ ةسؤزانة لةطةلأ ِريَكخ سةتندا دة ةستي كرد بة‬
‫كاري سةيا سةي‪ .‬مامؤ سةتا فايةق لة سةالآني شةة سةتةكانء حةفتاكاندا لةطةلأ حزبي‬
‫شةيوعي ةكاري دةكرد‪ ،‬مةامؤ سة ةتاي ز ةماني ئينطليزي بوء لةة ثيَنجويَن‪ ،‬بةةلآم بةةهؤي‬
‫درء سةتبوءني بةرةي نَيوان حزبي شةيوعيء حزبي بةعس‪ ،‬ثةيوةندي لةطةلأ حزبي‬
‫شةيوعي ث ضةِراندء ليَيان دءءركةءتةءة‪ .‬دامء دةزطاكاني حزبي بةعس لة ثيَنجوَين‬
‫طو ةشاريَكي زؤريان خ سةتبوءة سةةر كة هاءكارييان بكات‪ ،‬دءاي ئةءةي هةءَلةكانيان‬
‫بآ ئةنجام بوء‪ ،‬بة برِياريَكي سياسي‪ِ ،‬رذيَمي بةعس مامؤستا فايةق دءءرخرايةءة بؤ‬
‫شةاري حلة‪ ،‬دواتريش طوا سةترايةوة بؤ بةغدا‪ ،‬لة ءةزارةتي ئةملاك ءةك فةرمانبةرَيك‬
‫دامةزرا‪ .‬بةهؤي هة ةستياريء بايةخي شةوَيني كارةكةي‪ ،‬لة ِرَيي بةندةوة زانياري زؤر‬
‫طرنطي ثيَِراطةياندين‪ ،‬كؤمةَلَيك ئي شةوكاري با شةي بؤ ِريَكخ سةتن ئةنجامدا‪ .‬سةالآني‬
‫دءاتر ثةيوةندي ِريَكخ سةتني لةطةلأ مامؤ سةتا ِرةئوو هةبوء كة لةطةلأ رَِيكخراءي‬

‫سليَمانيدا كاري ئةكردء هاءرِآ بوءن‪.‬‬

‫(‪ )66‬لةة تةةمموزي ‪ 1989‬لةة كةاتي طفتوطؤ لةة طةةلأ نويَ نةةراني كؤ مةاري ئي سةلامي ئَيران‪ ،‬لةة ظَي نةاي‬
‫ثايتةختي ولآتي نةم سةا لةطةلأ عةبدولرِةحمان قاسملو ( ةسكرتيَري حزبي ديموكراتي كورد سةتاني‬

‫ئيَران) شةهيد كرا‪.‬‬

‫‪300‬‬


Click to View FlipBook Version