ذمةارة ةيةك ةيان بةةَليَنى ةهاو ةكاري ةيان ث َي دامء بةة ةجدى هةاتنةة ثَي شةةوة ،بةةلآم هةةنةدَيكى
تر ةيان لةة تر سةى ذ ةيانى خؤ يةانء خراثي بةارودؤ خةة كةة ،ئةا ةمادةى ةهاو كةاريكرد نمةان
نةبوون .ثاش ماوةيةك عةلى عة سةكةرى بةرةو ثيَنجوَين بةِريَ كةوت ،لة بنارى ةسوريَن
لةطةلأ ثيَ شةمةرطةكانى بالَى بارزانيدا رِووبةرِووى شةةِرء ثيَكدادان بوونةوة ،ذمارةيةك
ثيَ شةمةرطةى ئازاء كوِرى باش لة هةردوولا شةةهيدء بريندار بوون .دواي ئةو شةةِرة
بةرنامةى هاتنى عةلى عةسكةرى بؤ ناوضةى ثيَنجوَين شكستى هَينا.
دواي ئةو ِرووداوة لقى ضةوار داوايان لَيكردم كة بؤ كاريَكي ثيَويسةت ب ةضم بؤ لايان
لة سةليَمانى .دووبارة بة ولآخ بة شةارباذَيرء بة ةشاخى طؤيذةدا ضةووم بؤ سةليَمانىء
ضةاوم بة ئةندامانى لقى ضةوار كةوت .دواى وةرطرتنى هةندآ زانيارىء دةنطوباس،
برادةراني لق ثَييانِراطةياندم كة دوو هيَزى بالَى مةكتةبى سةيا سةي بة سةةرثةر شةتي
عةريف تاليب مؤرياسةىء حةمةى ةشَيخ عةبدولكةريمي كةسةنةزان ،ئة ةضن بؤ ناوضةةى
ثَينجويَن .برادةراني لق داوا ةيان لَيكردم كةة ثةةيوة ةندي ِريَكخ سةتنم لةة ةطةلأ عةةريف
تاليبدا هةبيَتء هاوكاري بكةم ،هةروةها بؤ كارئا سةانيء ِراثةِراندني ئي شةوكارةكاني
ِريَخك سةتن ،ثيَوي سةتةة لةة ثيَنجويَن ني شةتةةجةآ ببم .لةة كةاتيَ ةكدا كةة بةةرةو ثيَنجوَين
ئةطةرِامةوة ،لة سةةر شةاخى طؤيذة جةمال جةلال ثيَنجوَينيم بينى كة ئةندامى حزبى
شةيوعى بوو .ئةوكاتة زياتر لة حزبى ةشيوعى ئةتر سةاين تا لة بالَى بارزانى ،ضةونكة
ج طةة لةة بةالَي بةارزاني ،برادةراني حزبى شةيوعيش ضةاودَيرييةان ةئةكردين .دواى
هةوالَثر سةين ،كاك جةمال ثر سةياري ليَكردمء وتى :ئةوة لة سةليَماني ضةيت ئةكرد
لةطةلأ حةمة ضاوشين؟
زؤر بةلامةوة سةةير بوو كة منء حةمة ةضاو ةشيني ثَيكةوة بيني بوو ،ئةوكاتة حةمة
ضةاو شةين ئةندامى لقي ضةوار بوو .بؤئةوةي طومان لة سةةر ثةيوةندي منء حةمة
ضةاو شةين درو سةت نةكات ،و :حةمة ةضاو شةين هاورِيَى زيندانمة ،هةوالَى يةكترمان
ثرسيوةء خولَقى نانواردنى كردووم.
كةات ةيَك طةةِرا ةمةوة بؤ ةبا ةيةوة ،سةة ةبارةت بةة طةةِرانةةوةم بؤ ثيَنجوَين ،ةئةبووايةة لةةطةةلأ
بةرثر سةاني باَلى بارزانى ق سةة بكةمء داواى مؤلَةتيان ل َي بكةم .لةطةلأ معاون شةيَخ
151
محةمةدى سةةيد عةلى كة ثياويَكى زؤر باش بوو ،ئامر بةتاليؤنى ثيَنجوَين بوو ،ق سةةم
كردو و :ئةمةوَيت مالَةكةم بةرمةوة بؤ ثيَنجويَن ،بؤية ثيَويستم بة مؤلَةتة.
م ةعاون شةيَخ محةةمةةد ِرةزامةة ةندي دةربرِىء وتي :ةبا شةة مؤلةَةتةت بؤ ئةة ةكةم ،بةةلآم
بةهيس ةشيَوةيةك ثةيوةندى بة جةلالييةكانةوة مةكةء هةقى هي ضةت نةبيَتء خةريكى
كارء كاسبي خؤت بة.
و :ثةةيوة ةندي بةة هيس كةة ةسيَكةةوة نةاكةةمء طةةر ثةةيوةنةديم ثيَوة بكردنةايةة ئةةءا
زووتر ثةيوةنديم ثيَوة ئةكردنء ئيشم لةطةلَ ئةكردن.
م ةعاون شةَيخ محةة ةمةد ق سةةكةانمى ث َي خؤش بوو ،ثةا شةان داواى ليَكردم ةكة
خانووةكةى بايةوةم بدةم بة سةةعيدى حاجى ةساَلح .بؤ ئةوةى طيروطرفتم بؤ درو سةت
نةكةنِ ،رةزامةندي خؤمم ثي شةان دا .هةر ئةو شةةوة ولآخيَكم بة كرآ طرتء مالَةكةم
ثيَ ضةايةةوة ةكة لةة ةطةلأ حةةمةدي ةهاو سةةرمء م ةندالةَة ةكانم بطةةِريَ ةمةوة بؤ ثيَنجويَن .ثيَش
ئةوةي بةرةو ثيَنجويَن بةرِ َي بكةوم دووبارة معاون شةَيخ محةمةدم بينييةوة كة لةطةلأ
فةتاا ئاغاى سةرلق بوو ،وتي :ئةوا ثيَت ئةَلَيم ثةيوةندى نةكةيت بة جةلالييةكانةوةء
خةريكى ئيشوكارى خؤت بة.
و :نا كاكة من هةقم ضيية بةسةر ئةوانةوة.
نةمهَي شةت دريَذة بة با سةةكةي بداتء و :هةر ئةم ةشةو خانووةكةم ئةدةم بة
سةعيدى حاجى ساَلح.
زؤر بةثةلة بووم لة طةِرانةوةم بؤ ثيَنجوَين ،دِرةنطانيَكى شةةو طةي شةتمة ثيَنجوَين.
رِؤذانى دواتريش دوكةانى قو ةماش فرؤ شةتنةةكةةم كردةوة كةة ثيَ شةتر لةةطةةلأ ةحاجى
عةبدولى برام بة هاوبةشي دامان نابوو.
152
ه َيزةكةى عةريف تاليبء حةمةى ش َيخ عةبدولكةريم
عةةريف تةال ةيب مؤريةا سةيء حةةمةةى شةَيخ عةة ةبدولكةةريم لةة طو ةندى بو ةبانى نزيةك
ثيَنجويَن ةبارة ةطا ةيان دا ةنابوو .ذ ةمارةيةةك ثيَ ةشمةةرطةةيةان لةةطةةَلةدا بووِ .رؤذ ةَيك عةةريف
ةتاليةب ةبة نةاوى كِرينى قو ةماش هةات بؤ لام بؤ دوكةانةةكةةم ،دواي هةةوالَثر ةسين وتي :ةبا
ثةةيوةنةدى لةة نَيوانمةا ةندا ةبةردةوام بَيةتء لةة ةهةوالأء زانيةارىء ةيةكتر ئةا ةطادار بكةةينةةوة.
ثا شةان ثيَى ِراطةياندم كة دة سةتي طرتووة بة سةةر بارةطايةكى بالَى بارزاني لة طوندى
حاجى مامةندى شةارباذَيِر ،هةروةها لة طوندى ورياوة كةريم نةريمان كة سةةرلقي باَلى
بةارزانى بوو ةبةديةل طرتووة .داوام لةة عةةريف تةاليةب كرد كةة هةةولأ بةدةن بةا لةةوة زيةاتر
زيان لة هةردوولا نةكةويَتء برينى زياتر نةكةينة جةستةى يةكترى.
ثاش ضةند ِرؤذَيك نامةيةكى مةلا بايز ،ئةندامى لقى ضوارم بةدةست طةيشت .مةلا
بةايز لةة نةامةةكةة ةيدا داواى ليَ كردبووين لةة طونةدى بو ةبان كؤبوونةةوةيةةك رِيةَك بخةةينء
ليذنةى ناوضةةى نوآ هةَلبذَيرين .برادةراني رِيَكخسةتنم لة رِؤذء شةويَنى كؤبوونةوةكة
ئةاطةادار كردةوة .ةئا ةطادارى بةةكرى ةحاجى سةةفةةري شةم كرد كةة ةئةويش بيةَت بؤ ئةةو
كؤبوونةةوةيةة ،كةاك بةةكر وتى :من ثةةيوةنةديم بةة ئيَوة نةة ةماوةء بةة ةشدارى كؤبوونةةوة
ناكةم.
من ق سةةم بؤ كردء بةةزؤر بردم بؤ كؤبوو نةةوة كةة .زؤر بةة نهَينى ئةا ةمادةى
كؤبوونةوةكة بووينء نةمانهَي شةت ثيَ شةمةرطةكانى خؤمان ئاطادار بن ،ضةونكة لة
ثَيشةمةرطةى (خةت مايل) ئةتر ةساين .زؤربةى برادةران ئامادةى كؤبوونةوةكة نةبوون،
ذمارةيةكيان لة تر سةى بالَى بارزانىء ئا شةكرابوونيان نةيانتوانى بة شةدارى بكةن،
هةروةها ذمارةيةكيان بة هؤى سةةرقالَي خؤيانء بذيَوي ذيانيان نةيانتوانى بة شةدارى
بكةةن .تةةنهةا ثيَنج كةةس لةةو كؤبوونةةوةيةةدا بةة شةداريمةان كرد ،ئةةوانيش ( سةالَحى
ةحاجى ةفة وَللآ ،حةةمةةى مينةة نةالةة ،ةمامةة خولةة ،بةةكرى حةاجى سةةفةةرء بةةنةدة).
هةر ضةةندة ذمارةمان بؤ هةَلبذاردنى ليذنةى ناو ضةة يا سةايى نةبوو ،بةلآم بارودؤخةكة
وا ثيَوي سةتى ئةكرد كة ضةاو لة هةندآ كةموكورتىء مةرجى هةلَبذاردن بثؤ ةشين.
هةربؤية هةر ثَينجمان خؤمان هةَلبذارد بة ليذنةى ناو ةضةى ثيَنجوَينء سةاَلحى حاجى
فة وَللآ هةَلبذيَردرا بة ليَثرسراوى ناوضة.
153
طومانةكةى سالةثير
ضةةند رِؤذيَك دواى كؤبوونةوةكةى طوندي بوبان ،بؤ سةةردانى حاجى عةلى برامء
برايم عةلي برازام ضةووم بؤ طوندي بايةوة .لةوآ ( سةالة ثير)م( )27بينى ،سةةر بة باَلى
ةبارزانى بوو .ثيَى و كةة منء عةةبةدولِرةح ةمان ميرزا ةقادر لةة لايةةن لقى ضةوار ( ةباَلى
بارزانى) داواكراوينء ةئةبيةَت ب ضةين بؤ ماوةت .طومانم لادرو سةت بوو كة ثيلانَيك لة
ئاراداية بؤ ئازاردانمان يان لةناو بردنمان .ثر سةيارم كردو و :بؤ ضةى ئةبَيت ب ضةين بؤ
ماوةت ،ئةى كوا نووسراوى لق؟
وتي :بة بيَتةل ئاطاداريان كردووم كة ئةبَيت بضن بؤ ماوةت.
لةة ةطةلأ عةةبةدولِرةحمةاني ميرزا ةقادر ضةووين بؤ لاى ةئامر بةة ةتاليؤن (م ةعاون شةَيخ
محةمةد) كة لة جيَى ةشةهيد عةزيز ئةترو شةى دانرابوو .حةمة ئةمين ئاغاء ئةحمةدى
براى معاون شةَيخ محةمةدء دادوةريَك لة لاى داني ةشتبوون ،داواكردنة زارةكييةكةى
ةسالة ثيرم بؤ باس كردء و :بة بآ نامةى رِةسمى ب ضةين بؤ كوآ؟ ئيَمة باوةرِمان بة
قسةى سالة ثير نيية.
ئةو برادةرانةى لة لاى معاون شةَيخ محةمةد داني شةتبوون هاتنة ناو با سةةكةء
ثي شةتيوانييان لة ق سةةكانم كردء وتيان :با شةة ئةمان بةبآ نوو سةراويَكى رِةسمى لة
خؤيانةوة بضن بؤ كوآ؟
معاون شَيخ محةمةد وتي :بؤ هيس شوَينيَك مةضنء بطةرِيَنةوة بؤ ثيَنجويَن تا خؤم
ئاطادارتان ئةكةمةوة.
طةةِراي ةنةوة بؤ ثيَنجوَينء ةلةو بةاوةِرةدا بووين كةة ِرةنطةة ئةةوة ثيلان ةيَك ب ةيَت بؤ ةمان
دارَِيذرابيَت تا بة تةَلةوة ببين ،ضةونكة بةردةوام طومانيان ليَ ئةكردين .ثاش ماوةيةك
برايمى ِرة شةة بةحرى ئاطادارى كردم كة سةالة ثير داواى منء عةبدولِرةحمانى ميرزا
قادرء مامؤسةتا عومةر م ةستةفاء ئةحمةدى حاجى سةةعيد ئةكات .ةسالة ثير طومانيَكى
( )27ناوي ةساَلح بوو ،ناوي باوكيم لةياد نةماوة ،دةيانوت يةكيَك بووة لةو كة سةانةي كة بة ةشداربووة
لة كو شةتني ثيَ شةمةرطةكاني حزبي شةيوعي لة طوندي كاني ما سةي .لة دواي هةرة سةي 1975
كوشتيان.
154
زؤرى لةسةةرمان دروسةت كردبوو ،بةلآم هيس بةلَ ـةطةيةكى بةدةسةتةوة نةبوو كة ئيَمة
لةطةلأ بالَى مةكتةبى ةسيا سةيدا ئيش ئةكةين .لةطةلأ ئةو برادةرانةدا كة داواكرابووين
ضةووين بؤلاى سةالة ثير ،لةطةلأ كؤمةَلَيك ثيَ شةمةرطةدا لة سةةيرانطاي بلكيان( )28بوو،
لَيمةان ثر سةى كةة بؤ ضةي ةناردوو ةيةتى بةةدوا ةما ةندا .سةالةة ثير وتى :ضةونكةة ئيَوة
ثةيوةنديتان بة جةلالييةكانةوة هةية.
ئيَ مةةش ةبةرطر ي ةمان لةة خؤ ةمان كردو نكولَي ةمان ليَكرد .وتى :بةا شةة ئةة طةةر ئيَوة
ثةةيوةنةدي ةتان بةة ةجةلالييةة ةكا ةنةوة نييةة ،وةرن نوو ةسراويةَك بنوو سةن كةة ئيَوة هيس
ثةيوةندييةكتان بةو خائينانةوة نيية.
وتمان :ئَيمة شةتى وا نانوو سةينء بة كة سةيش نالََيين خائينء ثةيوةندي شةمان
بةوانةوة نيية .ئَيمة بؤ كارو كا سةبي هاتو ضةؤى بةغداء سةليَمانى ئةكةين ،متمانةمان
بة كةس نييةو لة دوارِؤذدا ثيَمان ئةزاننء ئةمانكوذن.
زؤر هةةولَمةا ةندا كةة قةة ةناعةةتيةان ثيَ بكةةينء ةباوةِر ةمان ث َي بكةةن كةة ثةةيوةنةديمةان بةة
بالَى مةكتةبى سةياسةييةوة نيية ،بةلآم بيَ سةوود بوو .ئيَمة زؤرمان وتء ئةوان كةميان
بي سةت .دواجار سةالة ثير وتى :كة ئيَوة ئامادة نين نوو سةراويَكى وا بنوو سةن ،ماناي
واية ثةيوةنديتان ثَييانةوة هةية.
وتمان :ئةوة طةرِة ثيَمان دةكةن ،ئةطةر ئيَوة بةَل ةـطةيةكتان بةدةستةوةية ،ئةوا بؤ
هةموو سزايةك ئامادةينء ةانَيرن بؤ ئةو زيندانةى كة زؤر دوورء تاريكة.
لةبةر ئةوةى مامؤ سةتا عومةر م سةتةفاء ئةحمةد حاجى سةةعيد لة ِريَكخ سةتندا
كاريان نةدةكرد ،ةسالة ثير ئةوانى ئيزندا كة برِؤن .لةوكاتةدا حةمةى دةرويَش حةمة
سالَح ثةيدا بوو ،سالة ثير ثَيشتر ثيَى وتبوو كة لة بلكيان لةطةلأ كؤمةَليَك طومانلَيكراو
ليَ ثرسينةوة ئةكات .كاكة حةمة ثيَى ناخؤش بوو كة سالة ثير ئَيمةى بؤ لَيثرسينةوة
بانط كردبوو ،رِووي كردة سةالة ثيرء وتي :كاكة ئةمانة دوو ثياوي با شةي ثيَنجوَينن،
بؤضي لَيثرسينةوةيان لةطةَلدا ئةكةيت؟
( )28بلكيان سةيرانطايةكة لة نزيك ثيَنجوَين.
155
بة سةالة ثيرم وت :ئيَمة خؤمان بة شةؤِر شةطيَرِ ئةزانينء زيندانء دةربةدةريى
زؤرمان بينيوة ،تازة ئيَوة ثيَمان ئةلَيَن بةرائةت بدةن.
ءتى :ئةتوانن برِؤن ،بةلآم بة هيس جؤرَيك ثةيوةندى بة جةلالييةكانةوة نةكةن.
جاريَكى تريش بة ب َي زيان ،لة دةست بةرثرساني باَلى بارزانى رِزطارمان بوو.
ةشارؤ ضةكةى ثيَنجوَين ب ةضووك بوو ،داني شةتووانةكةى هةمووى يةكترى دةنا سةىء
بةهؤى دة سةةلآتء لايةنطرانء ةضاودَيرىء طومانى برادةرانى بالَى بارزانىء حزبي
ةشيوعى ،ئي ةشوكارةكانى ِريَكخ سةتنمان زؤر طران ببوو ،زؤر كؤ سةثء طرفت ئةهاتنة
ِريَمان .بةش بة حالَى خؤم بةردةوام لةلايةن خؤمةوة هةوَلم بؤ سةارَِيذكردنى برينةكان
ةئةدا ،بةة هيس شةيَوةيةةك حةةزم بةة زةرةرء زيةانى بةالَى بةارزاني نةة ةئةكرد ،تةامةةزرؤى
يةكطرتنةوةء خةباتى هاوبةش بووم.
156
تيرؤركردني شؤ ِرشط َيرِاني كوردستاني ئيَران
ةثارا سةتني ثةارتيء عةة ةبدولوة ةهاب ئةةترو شةى كةة ةئامر هيَزى بةالَى بةارزانى بوو،
دة سةتيَكى بالآيان هةبوو لة بيَ سةةرء شةويَنكردنء لةناوبردنى لَيثر ةسراوء كادرء
ئةندامانى بالَى مةكتةبى سةيا سةيء قوولَتركردنةوةى دووبةرةكىء شةةرِى براكوذى.
عةبدولوةهاب ئةترو شةى خؤى فرؤ شةتبوو بة سةاواكى ِرذيَمي شةاي ئَيرانء دة سةتي
هةبوو لة شةةهيدكردنء تة سةليمكردنةوةي بةرثرسء كادرة تيَكؤ شةةرةكانى حزبي
ديموكراتى كوردستانى ئَيران بة ساواك .بؤ نمونة (مةلا ِرةحيمى ويَردى) بةرثرسَيكي
حزبي ديموكراتي كورد سةتاني ئَيران بوو ،مالَةكةي لة ةشارؤ ضةكةي ضةوارتا بوو لة
لايةن ثياوةكاني عةبدولوةهاب ئةترو ةشييةوة دة سةتطير كرا .وي سةتبوويان تة سةليمي
ِرذيَمي شةاي ئَيراني بكةةنةوة ،بةلآم لةبةرئةوةي مةلا ِرةحيم بةرثر سةي بة شةيَك لة
رِيَكخ سةت نةة كةاني حزبي ديموكراتي كورد سة تةاني ئَيران بوو ،بؤ ئةةوةي ز ةيان ةبة
ِريَكخ سةتنةةكةان ةيان نةةطةات ،داواي كردبوو كةة بيكوذن ،بةةلآم بةة زينةدووي تةة سةليمي
ئَيراني نةةكةةنةةوة .ئةةوانيش دواي ئةةوةي جةلء بةةرطةةكةة ةيان لةةبةةر داكةةنةدبوو بؤ ةئةوةي
دواتر خؤيان بيثؤشن ،لة ثشتةوة كوشتبوويان.
لة سةالَي 1968لة سةةر ِرَيطاي دوكانياني نزيك طوندي ةسيتةكي ث شةت ةشاري
ةسليَماني ،ةسَليَمانى موعيَنى نا سةراو بة (فايةق) ئةندامي مةكتةبي ةسيا سةي حزبي
ديموكراتي كورد سةتةاني ئَيران بوو ،لةةلايةةن دوو بةةرثر سةي ةبالَي ةبارزاني( ،ق.ت)ء
(س ) .دة سةتطير كراء برد ةيان بؤ ةبارة ةطاي بةارزانيء خرايةة زي ةندان .ةثاش ةماوةيةةك
ةشةهيةد ةيان كردء تةةرمةةكةةيةان تةة سةليم ةبة سةاواكي ئَيران كردةوة( .)29لةة شةاري
سةليَمانيش ني ةشتمانثةروةريَكي تر كة ئةندامي كؤميتةي مةركةزي حزبي ديموكراتي
( )29هةذاري موكرياني كة زؤر نزيك بووة لة مةلا م سةتةفا بارزاني ،لة بيرةوةرييةكاني خؤي بة ناوي
( ةضيَشةتي ََيوةر ،ضةاثي ةسَيهةم ،2009لاثةرِة )443-441نوو ةسيويةتي "داوام لة بارزاني كردووة
كة سةَلَيماني موعيَني تة سةليم بة سةاواكي ئيَران نةكةنء نةي ةشي كوذن ،بةلآم طويَ لة داواكارييةكةم
نةطيراء كو شةتيان" .لةبةرئةوةي رِذيَمي شةاي ئيَران بة ضةةكء تةقةمةني هاوكاري (ث.د.ك) باَلي
بارزاني كردووة ،بؤية ئةوانيش نةيارةكاني ِرذَيمي ئَيرانيان لةناو بردووة".
157
كورد سةتاني ئَيران بوو بة ناوي قادر ةشةريف بة شةيَوازيَكي نامرؤظانة لةلايةن (ي.ل)
شةهيد كرا .لة طوندي بايةوةي كوردستاني ئَيران لة ثاداشتي كوشتني قادر شةريف،
عةة ةبدولوة ةهاب ئةةترو شةي برِي ثةة ن ةجا هةةزار تمةةني لةة سةاواكي ئَيران بؤ (ي.ل)
وةرطرتبوو .جطة لةم كؤمةلَة تيَكؤ شةةرة ،ذمارةيةك تيَكؤ شةةرى تري كورد سةتانيان
شةهيد كرد.
عةة ةبدولوةهةاب ةئةترو شةيء ث ةياوة ةكاني بةآ ليَثر سةي ةنةوة دة سةتطيركراوةكةاني
ئةكو شةت .زؤرجار بةمةبة ةست لة ث شةتةوة دة سةتطيركراوةكانيان ئةكو شةت ،ثا شةان
ئةيانوت لة دة سةتيان هةلَهاتووة بؤية كو شةتوويانة .فائيزة كويَرء ثا شةاء (ي.ل)ء
ضةةنةد كةة سةيَكي تر كةار ةيان بؤ دةز ةطاي ثةارا ةستنء سةاواكي ئَيران ئةةكرد ،لةةطةةلأ
عةبدولوةهاب ئةترو شةيء ثياوةكاني ،كؤمةلََيك خةلَكي ةشؤِر شةطيَرِي كورد ةستاني
عَيراقء ئيَرانيان كوشت.
بةهؤي شةةرِي براكوذيء ئةو هةموو تاوانةي كة لةو سةةردةمةداو لة سةالآني
ثَي شةترو دواتريش لة لايةن حزبء لايةنة سةيا سةييةكاني كورد سةتان ئةنجام دراون،
طةةلي كوردء شةؤرِ شةةكةةي زةرةرمةةنةد بوونء بةة تةةنهةا دوذم ةناني كوردء ذ ةمارةيةةك
نيشتمانفرؤشء نةفس نزم سوودمةند بوون.
158
قةرةضةتاني ،مةلا مستةفا بارزاني، بارزان ()1961
لة رِاستةوة :جةميل مةردؤخي ،ئةحمةد تؤفيق ،سَليَماني موعيَني ،عار
قادر شةريف ،ئةسعةد خؤشةويِ ،رةشيدي فةلاحيان
159
ديسان خزمةتي سةربازيي
سةالَى 1967كاتيَك شةةرِ لة نَيوان ئي ةسرائيلء عةرةب بةرثا بوو ،حكومةتى عَيراق
بؤ سةةربازيي يةدةك (احت ط) داواى لةدايكبوواني ةسالَى ()1935ى كرد .هةر ضةةندة
من لةدايكبووى 1933بووم ،بةلآم لة نا سةنامةدا بة 1935تؤمار كرابووم .ئةوكاتةي
كة بانطكرام بؤ سةةربازي مانطى شةةش بوو ،ئاووهةوا زؤر طةرم بوو ،ئةبواية ب ةضم بؤ
شةارى عةمارة لة باشةووري عَيراق .بة باشةم نةئةزاني كة ضةوونم بؤ سةةربازي دوابخةم
ياخود هةر نة ضةم .ثَيش ئةوةي ب ةضم بؤ عةمارة ،لة سةليَماني لةطةلأ محةمةدى حاجى
تايةر كة لَيثر ةسراوى لقى ضةوار بوو لة بالَى (م.س) ،سةةبارةت بة ضةوونم بؤ سةةربازي
ثيَكةوة ق سةةمان كردو وتي :نامةت بؤ ئةنوو سةمء ئةتوانين بؤ ماوةيةك ضةوونت بؤ
سةربازي دوابخةين ،بةلآم دواتر هةر ئةبيَت بضيت.
وةرةقةكةم قبولأ نةكردء برِيارمدا كة ب ضةم بؤ سةةربازى .ثا شةان محةمةدي حاجى
تةايةةر وتى :ةكاغةةزيةَك بؤ مولازم ةقادرى شةةريفةة كوردة( )30ةئةنوو سةم كةة لةة ةكاتي
ثيَويستدا لة عةمارة يارمةتيت بدات.
كامةران موكري ةشاعيريش نامةيةكى بؤ ملازم قادر نوو سةي كة يارمةتيم بدات.
كاتَيك ضةووم بؤ سةةربازطةكةي شةاري عةمارة ،نامةكانم دا بة ملازم قادر كة ئامر
(فة ةصيل) بوو .ئةويش بة ئامر سةرية (نةقيب جةودةت)ى وت كة يارمةتيم بدات بؤ
ئةةوةى لةة تةةدري ةبدا بةة شةدارى نةةكةةم ،بةةلآم نةةق ةيب ةجةودةت قبوءلَى ةنةكردء ثيَى و
كة ئةوة بة دة سةت ئةو نييةء بة دة سةت ئامر فةوجة .دواتر مولازم قادر عةريزةيةكى
بؤ ئامر فةوجةكة بؤ نوو سةيمِ .رؤذي دواتر لة سةاحةى تةدريب ئامادة بووم ،نةقيب
جةةودةت ثيَى و كةة لةة طةةلأ ئةةنوةرى حةة مةة موراد لةة ِريزى دواوة ،ضةون كةة
هةردووكمان كَي شةمان زؤر بوو .كاتيَك كة ئامر فةوجةكة هات بؤ سةاحةي تةدريبء
منى بينى وتى :تؤ تةةدريةب مةةكةة ،بطةةرِيَرةوة بؤ ةقاعةةكةةت ،دواتر ق سةةت لةةطةة ةلَدا
ئةكةم.
( )30قادري ةشةريفة كوردة ئةف سةةربوو لة سةةربازطةي عةمارة ،خزمى عوسمان عوزيَريي شةاعير بوو،
ثياويَكى زؤر تيَكؤشةر بوو ،سةر بة بالَى (م .س) بوو ،بة كارةساتيَكي دلَتةزيَن لة بةغدا كوذرا.
160
لةة ةقاعةةكةةم مةامةةوة ةتا ئةةوان لةة تةةدر ةيب ةتةواو بوونء طةةِرا ةنةوة .نةةق ةيب جةةودةت
ناردى بةدوامداء ليَى ثرسيم كة بؤ عةريزةم بؤ ئامر فةو نووسيوة.
و :من نامةويَت بَيم بؤ تةدريب.
وتى :لةبةرئةوةي كة كيَ شةت زؤرة ،ئامر فةو داواكةتي قبولأ كردووة كة نةيةيت
بؤ تةدريبء هةر لة قاعة ةيَنةرةوة.
و :ئةمةويَت لة هوتَيل ةيَنمةوة ،بةلآم لة كاتى دةوامدا ئةطةرِمةوة بؤ قاعةكة.
وتى :باشة ،بةلآم غائيب مةبة.
ِرؤذانة كة ئةطةِرامةوة بؤ قاعةي سةةربازطةكة ،هةنديَك جار لةطةلأ خؤمدا ةسةهؤلَم
بؤ سةربازةكان ئةبرد .سَليَمانى قةساب كة بة (سلَةى قةساب) ناسراو بوو ،لة حانوتي
سةةربازطةكة ئي شةى ةئةكرد ،ثيَى و كة هةولَي بؤ بدةم بةلَكو مؤلَةتي بؤ وةربطرم.
بةهؤي مولازم قادرةوة مؤلَة بؤ وةرطرتِ 17 ،رؤذ مؤلَة بؤ خؤ شةم وةرطرت .لة ناو
شةارى عةمارةدا ئةوةى زؤر سةةرنجى ِراكَي شةام ئةوة بوو كة لة بةردة سةتى بةناء
وة ةستادا ،ذنان ئي شةى كريَكاريء طة ضةكارييان ئةكرد .ديمةنى ذنء مندالَم ئةبينى كة
خةريكى ما سةىء سةةروثآء باَلندة فرؤ ةشتن بوون ،مَي ةشيَكى زؤريان ثيَوة ني شةتبوو،
زؤر هةذار بوون.
ِرؤذَيةك لةةطةةلأ ئةةنوةرى حةةمةة مورادء عةةلى عةةبةة وة ةنةوش بؤ سةةردانء طةةِران
ةضووين بؤ (شي الي ) لة ةشارى بة سةرة .لةويَ محةمةدى فة وَللآى مامة ِرةحمانء
برايمى دةرويَش كةةريم لةة هيَزى دةر يةاي ةيدا بوون .لةة سةةر ةبازى بةارى دةرووني
م ةستةفاى حاجى عةبة ِرةحة تيَك ضةووبوو ،مؤَلة بؤ وةرطرتء ناردمةوة بؤ ثيَنجويَن.
دواي دوو مةانط ،ةماوةى سةةر ةبازيى (أحت ي ط) كؤ ةتايي ث َي هةاتء طةةِرا مةةوة بؤ
شارؤضكةي ثيَنجوَين.
161
لالؤ
خزمةتي سةربازيي احتياط (عةمارة ،هاويني )1967
162
طوشارى ثارتى
دواى ئةوةى لةمانطى هة شةتى 1967ماوةى سةةربازيى يةدةكم (أحت ط) تةءاء
كرد ،طةةِرا مةةءة بؤ ثيَنجوَين .دةعوةت نةا مةة يةةكم لةةلا يةةن ثةارتي ( بةالَى بةارزانى) ثيَ
طةي شةت كة بانطهيَ شةت كرابووم بؤ بة شةداريكردن لة ئاهةنطى ()16ى ئاب (يادى
دامةزراندى ث.د.ك) لة طةرمك .لة هةمان كاتدا دةعوةتنةامةش نيَردرابوو بؤ مةحمودى
فةقآ ِرةحيمء عةبدولِرةحمانى ميرزا قادر .مةبة ةست لة بانطهيَ شةتكردنمان تةنها بؤ
تاقيكردنةوةمان بوو كة لة حاَلةتى بةشداري نةكردنمان لة ئاهةنطةكةدا وةك بةلَـطةيةك
لة دذمان بةكارى بهَينن كة لةطةلأ بالَى مةكتةبى سةيا سةيداين .هةر ةسيَكمان ثيَكةوة
داني شةتينء لة ةسةر بانطهَي ةشتةكة ق سةةمان كردء بِريارماندا كة لة كؤتايى ئاهةنطةكةدا
بضين بؤ طةرمكء لاى بةرثرسانى باَلى بارزانى دةربارةى طوشارةكانيان سكالآ بكةين.
رؤذى ()16ى ئاب هةرسيَكمان لةطةلأ حةمة فةرةجى ئةحة سوور بؤ بةشداريكردن
لة ثر سةةى خَيزانةكةي ئةحمةدى مينةِرةنان ،ضةووين بؤ طوندى لةنطةدآ .بةمةبة سةت
ماوةيةكى زؤر لة ثرسةةكة ماينةوة .ثاشةان ضةووين بؤ طةرمك كة ئاهةنطةكة ماوةيةكى
كورت بوو كؤ ةتايى ث َي هةاتبوو ،ذ مةارة يةةكى زؤر لةة هةاوولآتيةانء ةبةرثر ةسانى ةبالَى
بارزانى لةو َي بوون .ضووين بؤ لاى معاون شَيخ محةمةد كة لةطةلأ ذمارةيةك بةرثرسء
كةادردا بوو وةك (ئةةحمةةدى سةةيةد ةعةلى ،عومةةر ميراو ،سةالةة ثير ،حةاجى ئةةح ةمةد،
عةريف فةتاا ،حةمةى دةرويَش حةمة سةاَلح) كة زؤربةيان دؤ سةتء برادةرمان بوون.
لةطةلأ معاون ةشَيخ محةمةد ق ةسةمان كردء وتمان :ئةطةر ةشتيَكتان لة سةةرمان هةية
فةرموو ليَ ثر ةسينةوةمان لةطةَلدا بكةن ،ئةطةر نا بؤ ئةوةندة طوشةار ئةخةنة سةةرمانء
ئةزيةتمان ئةدةنء ئةنيَرن بة شوَينماندا.
معاون ةشَيخ محةمةد رِووى كردة ةسالة ثيرء وتي :ئيتر واز لةم ثياوانة بيَنةو ةضيتر
مةةنَيرة بةة دوا ةيا ةندا .ثةا شةان رِووي كردة ئَي مةةء وتي :ئيتر كةةس هةةقى ني يةة
بةسةرتانةوةء بطةرَِينةوة بؤ ثيَنجوَين.
دواي ئةوة تا ماوةيةك بانطيان نةكردينء ئيهانة نةكراين.
163
ئاطاداركردنةوةى ثارتى لة سيخو ِرانى ِرذ َيم
لةة ثيَنجوَينء دةورو بةةر ةيدا ذ مةارة يةةك سةيخورِء ث ةياوى ِرذيَمى عَيراق خؤ ةيان
خزا نةدبووة ةناو رِيزة ةكانى ةثارتى ( ةبالَى بةارزانى)ء رِؤلَ يةان هةةبوو لةة درو سةتكردنى
ئاذاوةء قوولَتركردنةوةى برينةكانى دووبةرةكىء شةرِى ناوخؤ.
منء بةكرى حاجى سةةفةر كؤمةَليَك زانياريمان دةربارةى ئةو سةيخورِء ثياوانةى
ِرذيَم ،دا بةة جةة ةمالى وة سةتةا فةةرةجى كةة ةباب ضةى كةة ثةارا سةتن بوو .داوا ةمان ل َي كرد
زان يةاري يةة ةكا نمةان بةةرز ب كةا ةتةوة بؤ بةارة ةطاى بةارزانى بؤ ليَثر سةي نةةوة لةة طةةلأ ئةةو
ث ةياوخرا ةثانةةدا .دواتر ةئةو ث ةياوا ةنةى ِرذَيم هةةر لةة ةناو رِيزةكةانى ةثارت ةيدا ةمانةةوةء وةك
رِابردوو ئيشةوكاريان ئةكردء هيس ليَثر ةسينةوةيةك لةطةلَياندا نةكرا .نةمانزانى ئايا بة
مةةبةة سةت ليَكؤَلينةةوة ةيان لةةطةةَلةدا نةةكردن ،يةان ئي شة ةيان ثَي ةيان بوو ،ةياخود جةةمةالى
وةستا فةرة زانيارييةكانى بة سةرووى خؤى ِرانةطةياندبوو.
164
كاري حزبيء كةسابةت
سةةِرةرِاي سةةرقاَلبوونم بة سةيا سةةتء ِراثةِراندني ئي شةوكاري حزبي كة زؤرترين
كةاتي ذ ةيانمي داطيركردبوو ،دةبوا يةة لةة هةةولَي ثةة ةيداكردني قوتي خَيزا نةة كةة شةم
بووماية .سةالآنيَكي زؤر منء حاجي عةبدولي برام ثيَكةوة شةةريكة دوكان بووينء
لةطةل يةكتر زؤر تةباء طونجاء بووين .كاتَيك كة ثيَكةوة دوكاني زةرةنطةريمان هةبوو
باري دارايمان زؤر باش بوو .هةركاتَيك ِريَي هاتوو ةضؤ لةبار بواية ئة ضةووم بؤ بةغداء
بة كيلؤ ئالَتونم ئةكِري .لةيادمة ئةوكاتة يةك كيلؤ ئاَلتون بة 240دينار بوو كة بؤ ئةو
ةسةردةمة بِريَكي زؤر بوو .لةطةلأ حاجي عةبدول ضةةند جؤريَك خ شةلَمان لة ئاَلتونء
زيو دروسةت ئةكرد .درو ةستكردني ئةو خ ةشلآنة ديقةتء سةةليقةي ئةوي ةستء كاتيَكي
زؤري ئةةخةا ةيانةد ،زؤر ةجار ةتا نيوةي شةةو لةة ةما ةلَةوة خةةريكي درو سةتكردني زنجيرو
ئةلَقةو خشةلَ بووين .هاوسةةرةكانيشةمان لة هةند َي كاري ئاسةاندا وةك ئةَلقة ثيَوةكردن
تا نيوةي شةو هاوكاريان ئةكردين.
لة سةالآني شةة ةستةكاندا بةهؤي شةةِري براكوذيء خراثي باري دارايي خةلَكء
ضةةند جاريَك ئاوارةبووني دانيشةتواني ثيَنجوَينء ناوضةةكة ،ئي ةشوكاري زةرةنطةري لة
ثيَنجوَين زؤر كزو خراث بوو .لة سةالَي 1967بةهؤي كزي ئي ةشوكاري زةرةنطةري
نا ةضاربووم كة هةولَي ئي شةوكاريَكي تر بدةم ،حاجي عةبدوليش سةةرثةر ةشتي دوكانة
زةرةنطةريةكة بكاتء لة داهاتي هةردوو كارةكة شةريك بين.
ةسةرةتا دة ةستم كرد بة كاري مقاولاتء ضةةند ثرؤذةيةكي ب ةضوكم طرتة ئة ةستؤ.
دواتر لةطةلأ ضةةند كة سةيَكي ثيَنجوَيني ،بة شةداريم كرد لة كؤمةلََيك ثرؤذةدا وةك
درو ةستكردني قوتابخانة .ئةوكاتة عومةر فةتاا( )31ئةندازيار بوو لةطةلأ ئةندازياريَكي
تر بة ناوي تةها سةةرثةر شةتي ثرؤذةكانيان ئةكرد .سةةرةتاي يةكتر نا سةيني منء
عومةةر فةة ةتاا ئةةطةةرِيَتةةوة بؤ ةئةو سةةردةمةة .ئةةو ةكاتةة ةئةويش لةة ةطةلأ بةالَي ةمةكتةةبي
سة ةيا ةس ةيدا بوو ،هةةر بؤيةة ثةةيوةنةدي نَيوانمةان بةاش بوو ،هةةنةديةَك جةار بؤ ةما ةلَةوة
سةرداني ئةكردمء لام ئةمايةوة.
( )31ئةندامي (م.س)ي (ي.ن.ك)ء سةرؤكي ئةنجومةني وةزيراني ئيدارةي سلَيماني بوو لة .2005
165
ةلة سةالَي 1968لةة ةطةلأ حةاجي عةةبةدول دوكةانيَكي كوتةاَلفرؤ شةيمةان دا ةناء خؤم
بةِريَوةم ئةبرد ،حاجي عةبدوليش دوكاني زةرةنطةرييةكةي بةرَِيوة ئةبرد .لةبةرئةوةي
دا هةاتي دو كةاني كو تةالَفرؤ شةي يةة كةة ةمان زؤر بةاش بوو ،هةةروة ةها وةك ثي شةةي
زةرةنطةرييةكة كاتي زؤر نةئةطرتين ،بؤية لة سةالَي 1970دوكاني زةرةنطةرييةكةمان
فرؤشت.
لةو ِرؤذطارة ناهةموارو سةةختةدا ،لةطةلأ كاري حزبي سةةرقالَي كارو كا سةبيء
م سةؤطةةركردني بةذيَوي خَيزان بوومء ةهةرطيز داواي ةهاوكةاريء قةةرزم لةة هيس كةةسء
لايةنَيك نةكردءوة .سةةرةِراي ئةوةي كة ئةو سةةردةمةء سةالآني دواتريش بة شةيَكي
زؤر لة كاتء ذياني خؤمء هاو سةةرو مندالَةكانم بؤ ئي شةوكاري حزبي تةرخان كردبوو،
بةلآم بةهؤي ثةيوةندييةكي بةهَيزء فراوان لةطةلأ ذمارةيةكي زؤر لة خةلَكي ثيَنجويَنء
دةوروبةريء سةليَمانيء شةارةزابوونم لة هةنديَك ئي شةوكاري بازرطاني ،هةمي شةة باري
دارايم بةاش بوو .زؤرجةار بةةثيَي توانةا ةهاو ةكاري خةةلَكي تري شةم ئةةكرد بةةتةايبةةتي ئةةو
كةسانةي كة خةريكي خوَيندن بوون.
166
بؤردوومانكردني مالَةكةم
كؤتايى سةالَى 1968هيَزيَكي ثارتي (بالَي بارزاني) كة بةهؤى شةةرِء ثيَكدادان
لةطةلأ هيَزيَكي تري ثارتي (بالَي مةكتةبي ةسيا سةي) لة ناو ةضةى قةرةداغ شةكا بوو،
هاتن بؤ ثيَنجوَينء (قوتابخانةى ثيَنجوَيني سةةرةتايي)يان كرد بة بارةطاى بةتاليؤن.
مالَةكةى منيش بة تةنيشت قوتابخانةكةوة بوو ،بة شيَوةيةك كة ديوارى قوتابخانةكةء
ديوارى ث شةتى خانووةكةم ثيَكةوة بوون .خانووةكةم بة دارةِراء طة درو سةت كرابوو،
بةلآم قوتابخانةكةش بة بةردء كؤنكريَت دروست كرابوو.
ِرؤذى ةعار فةةى جةةذنى قور ةبان بوو ،دةنطي فرِؤ كةةي جةةنطي ِرذيَمي عَيراقء
بؤردو ةمان شةارؤ ضة ةكةي ثيَنجوَيني هةةذانةد .لةةوكةاتةةدا منء حةاجي عةة ةبدولي برام ةلة
دوكانى كوتاَلفرؤ شةييةكةمان بووين .ضةووينة سةةر جادةي بةردةم دوكانةكةو لةطةلأ
دراو سةآ دوكةانةةكةا ةندا تةةمةا شةاى شةوَينى بؤردوو ةمانةةكةة ةمان كرد كةة قوتةابخةانةةى
ثيَنجوَيني سةةرةتايي بوو ،تةثوتؤزيَكى زؤرمان بيني كة لةسةةر ئاسمانى قوتابخانةكة
بةرز ئةبووةوة .لةبةرئةوةي دوكانةكةمء قوتابخانةكة لة ةسةر يةك ِرا سةتة جادة بوونء
تةنها ضةند سةد مةتريَك لة يةكةوة دوور بوون ،بؤية بة ئاسانى شوَينى بةرزبوونةوةى
ةتةثوتؤزةكةةم ةئةبيني .بةة بينيني ةتةثوتؤزةكةة زؤر نيطةةران بوومء و " :ئةةوة ةماَةلةكةةى
منة بؤردوومان كرا".
حاجي عةبدولء دراوسةيَ دوكانةكان دلَخؤشةييان دامةوةء وتيان :نةخيَر بارةطاى
بةتاليؤني ناو قوتابخانةكة بوو بؤردوومان كرا.
و :نةخَير ،ئةوة تةثوتؤزى خانووى طَلة بةرز ئةبيَتةوة نةك كؤنكريَت.
بؤ بة هاناوة ضةووني هاو سةةرو مندالَةكانم بةثةلة بةرةو ماَلةوة رِؤي شةتم .كاتَيك لة
نيوةى رَِيطادا بووم دووبارة فِرؤكةكان هةمان شةويَني ثيَ ةشوويان بؤردوومان كردةوةء
تةةثوتؤزى طة لةة ئةا سةتى خةانووةكةةمء قوتةاب ةخانةةكةةدا بةةرز بووةوة .ئةةوةنةدةى تر لةة
ذيانى حةمدى هاوسةرمء مندالَةكانم بآ هيوا بووم.
دواتر حةمدي بؤي طيَراِمةوة كة ثيَش ئةوةي فِرؤكةكان بؤردومان بكةةن ،لة ماَلةوة
خةةريكى ئةا مةادةكردنى خواردن بووة بؤ رِؤذى جةةذن ،م ةندا ةلَة كةاني شةم مةة هةا ةبادء
167
كامةرانء مةريوان لة حةو شةةكةدا خةريكى طوَيز شةكاندن بوون ،بةختيارى كورِي ةشم
كةة ةئةو ةكاتةة تةةمةةنى ثَينج ةمانط بوو لةة نهؤمى دووةمي ةخانووةكةة لةة بَي شةكةةدا بووةء
نوو سةتووة .بةبي سةتنى دةنطى فِرؤكةكان حةمدي بةثةلةو بآ بيركردنةوة مندالَةكانى
بردووة بؤ نهؤمى زةميني خانووةكة .دءاي ضةةند ةضركةيةك فِرؤكةكان بؤردومانيان
كردووةء ضةند موشةكَيكيش بةر نهؤمى سةرةوةى خانووةكةم كةوتووة .ئيتر حةمدى
لةة ذيةاني بةةخت ةياري كوِرم بةآ هيوا بوءةو تةةنهةا لةة هةةولَى ِرز ةطاركردنى ذيةانى خؤىء
م ةندالةَة ةكانى تردا بووة .كةات ةيَك فرِؤكةةكةان ةكةم ةيَك دووركةةوتوو ةنةتةةوة ثيَش ئةةوةي بؤ
ةجاري دووةم دة سةت بكةة ةنةوة بةة بؤردو ةمان كردن ،لةة تر سةى رِووخةانى خةانووةكةة
حةة مةدى زؤر بةة ثةة لةة م نةدا لةَة كةان لةة ةطةلأ خؤ يةدا ةئة بةا تةة حةة ةمامى ةخانووة كةة كةة لةة
طؤشةيةكى حةوشةكةدا بة جيا دروست كرابوو.
ثيَش ئةةوةي من ب طةة مةة مةاَلةةوة ،غةةفورى برام ضةووبوو بةة هةا ةناي خَيزانء
م ةندالةَة ةكانم .دواى ئةةوةى لةة ذ ةياني حةةمةديء م ةندالةَةكةان دَلنيةا بووة ،ضةووة بؤ ئةةو
ذوورةي كة بةختياري تَيدا بووة بؤئةوةى بزانيَت ضةى بة سةةر هاتووة .كاتَيك ئة ةضيَتة
ذوورةكة طةء خؤَليَكى زؤر ئةبينَيت كة بة سةةر قوما شةي سةةر بَي شةكةكةوة بووة ،بؤية
ئةويش لة ذياني بيَ هيوا بووة ،بةلآم كاتَيك قوماشةي سةةر بيَ ةشكةكة لائةبات ،ئةبينَيت
بةختيار ضةاوى كردووةتةوةء بؤي ثَيئةكةنَيت .لة بَي شةكةكةى دةريئةهَينيَتء مذدة
ئةةدات بةة حةة ةمدي كةة هي ضةي ليَ نةة ةهاتووة .ةكاتَةيك كةة طةةي شةتمةة مةا ةلَةوةء حةةمةدىء
م ةندالةَة ةكانم بينى كةة بةآ زيةان بوون ،زؤر دلَخؤش بووم كةة بؤردوومةانةةكةة جطةة لةة ز ةيانى
مادى هيس زيانيَكى طياني ليَ نةكةوتبووةوة .خؤ ةشبةختانة ثيَ شةمةرطةى بةتاليؤنى
ناو قوتابخانةكةش شةهيديان نةبوو ،بةلآم ذمارةيةكيان بريندار ببوون.
مايةى سةةر سةورِمان بوو كة ئةو ذوورةى بةختيارى تيَدا بوو لايةكى ِرووخابوو،
هةموو ديوارةكانى جيَى ثارضة موشةك بوو ،هةرضى زةخيرةى مالَةكة بوو لةطةلأ تؤزء
خؤلَدا تيَكةلأ ببوون ،بةلآم خؤشبةختانة بةختيار بآ زيان بوو.
ثا شةان ذمارةيةك لة داني شةتوانى ثيَنجويَنء دؤ ةستء خزمان هاتن بؤ لامانء
خؤ شةحالَي خؤيان دةربرِى كة زيانى طيانيمان نةبووة .خةلَكيَكي زؤريش هاتبوون بؤ
168
بينيني شةويَنى بؤردوومانةكة .تا خانووةكةم ةضاك كردةوة بؤ ماوةيةك لة ماَلى حاجي
عةبدولى برام بووين.
ضةةند ِرؤذَيك دواى ئةو كارة سةاتة ،سةابيرى عةبدوَللآ غةفور كة زؤر دذى بالَى
مةكتةبى سةيا سةي بوو ،طومانى لا درو سةت ببوو كة لةطةلأ بالَى مةكتةبى سةيا ةسيدا
ئيش ئةكةم .لاى ضةةند كة سةيَك وتبووى لالؤ جةلالييةء ئةويش بة حكومةتى عَيراقى
وتووة قوتابخانةكةى ثيَنجويَن بؤردوومان بكرَيت.
كاتَيك ق سةةكانم ثَيطةي شةتةوة ،زؤر توورِة بوومء دة ةستبةجآ ضةووم بؤ لاى فةرة
سةةعيد كة ليَثر سةراوى ليذنةى ناو ضةةى ثيَنجوَيني بالَى بارزانى بوو ،و :لة هةموو
ثيَنجويَ ةندا تةةن ةها ةمالةَةكةةى من بةةر بؤردوو ةمان كةةوتووة ،ةئةوة موعجيزة بوو كةة ذنء
م ةندا ةلَة ةكانم دةر ضةوونء نةةكوذران ،بةةلآم سةابيرى عةةبةدوَللآ غةةفور لةة ةناو خةةلَكيةدا
وتويةتي من داوام لة حكومةت كردووة كة قوتابخانةكة بؤردوومان بكات .با شةة ئةطةر
كؤمةَلَيك ثيَ شةمةرطة شةةهيد بوواية ،ئةوكاتة من ضةيم بكرداية؟ من لة ذيَر طو ةشاريَكى
زؤردام ،بؤية ناضارم مالَةكةم بطويَزمةوة بؤ سليَمانىء لةوآ نيشتةجآ ببم.
فةةرة سةةعيةد زؤر دَلنةةوايى كردمء وتى :ئيَمةة وةك ثةارتى تؤ بةاش ةئةنةا سةينء
خةَلكيش با شةت ئةنا سةنء هةرطيز ئةو كارة لة تؤ ناوة ةشَيتةوة ،طوآ بة ق سةةى سةابير
ةمةدة ،ئةةو هةةر لةةخؤيةةوة ئةةو ق سةانةة ةئة ةكات .ثةا ةشان كةاك فةةرة كؤمةةلَيةَك ق سةةي
بؤكردمء لة بِريارى طواستنةوةى مالَةكةم بؤ سليَمانى ثةشيمانى كردمةوة.
ئةو سةةردةمة لة بارودؤخيَكى زؤر ناهةمواردا دةذيام ،بةهؤى شةةرِى براكوذىء
ضةاوديَريء طو شةارء ليَ ثر ةسينةوةى بالَى بارزانىء ثارا سةتنةوة ،ضةةند هاوِرَييةكى
نزيكم بؤ هةمي شةة وازيان لة سةيا سةةت هَيناء ضةوون بةلاى ذيانء مالأء مندالأء
كة سةابةتي خؤيانةوة ،تةنانةت برادةريَكمان كة نامةويَت لَيرةدا ناوي بهَينم بِرياريدا
كة ئيتر ناوى كوردي لة مندالَةكاني نةنَيت.
169
طة ِرانةوةي ث َيشمةرطةيةك ،مةترسي دروستكرد
هاوينى ةسالَى ،1969شةَيخ محةمةدى شةيَخ مةحمودء شةَيخ ِرةزاى ضةوَيسةة (براى
شةَيخ عةبدولقادرى ضةوَي سةة) كة لة طوندي تازةدآ دائةني شةتنء ثَي شةتر خؤم رِيَكم
خ سةتبوون ،ثةةيوةنةدي ِريَكخ ةستن ةيان بةة منةةوة هةةبوو .رِؤذ ةَيك ةهاتن بؤ لامء وت ةيان:
ئةمانةوَيت ب ةضين بؤ دةورى سةةيد ةسادقء ثةيوةندى بكةين بة برادةراني بالَى مةكتةبى
سياسيء ببين بة ثَيشمةرطة.
و :من وام ثيَ باشترة كة لةناو ِريَكخستندا ةيَننةوةء ئيش بكةن.
دواتريش بةة ئةا شةكرا بيَ ئةةوةي بير ب كةة نةةوة كةة بةالَي ةبارزاني ق سةة ةكان يةان
دةبيسَيتةوة ،لة لاى ضةند كةسيَك هةمان قسةيان كردبوو.
ِرؤذَيك مةحمودى ح سةيَن خةرامان كة لةطةلأ ِريَكخ سةتنةكانماندا كاري ئةكرد هات
بؤ لامء وتى :دةنطى ئةوة هةية كة شةَيخ محةمةدى شةَيخ مةحمودء شةَيخ ِرةزا بطرن.
بؤ هةةولَيَكيةان بؤ ةنادة ةيت؟ منيش ةنامةة ةيةكم بؤ هةةردووك ةيان نةاردء تيَ ةيدا ثيَم ِراطةة ةيا ةندن
كة ضةيتر لةناو خةلَكيدا باسةى رِؤي ةشتنء بوون بة ثيَشةمةرطة نةكةن ،ضةونكة ئةطةر وريا
نةبن ئةوا دةستطيردةكريَن.
دواى ماوةيةكي كورت هةردووكيان ةضوون بؤ دةوروبةرى سةةيد سةادقء بوون بة
ثيَ شةمةةرطةة .ةلةو ةماوةيةةدا دةنطؤى طفتوطؤء داني ةشتن لةة نَيوان ةبارزانىء حكومةةت
بلآوبووةوة .ثاش ماوةيةك هةوالَم ثيَطةي شةت كة شةَيخ ِرةزا خؤى تة سةليم بة ثارتى
(باَلى بارزانى) كردووة ،ئةوانيش دةستطيريان كردووةء ليَثرسينةوةى لةطةَلدا ئةكةن.
بة بي سةتنى ئةو هةوالَة مةتر ةسيم لا درو سةت بوو كة ثارا سةتن ئيعترا بة شةَيخ ِرةزا
بكاتء ئةويش ثةيوةندي ِريَكخ ةستنى لةطةلأ مندا بدركَينيَتء ثا شةان ثارا ةستن لةناوم
بةرَيت .بةثةلة ضةووم بؤ مالَةوةء سةةبارةت بةو بابةتة لةطةلأ حةمدى ق سةةم كردء هةر
ةئةو ِرؤذة ضةووم بؤ سةلَي ةمانى .ةماوةى ( )24رِؤذ ةلة مةالَى حةةمةةى حةةمةة ِرةش خؤم
شاردةوة ،ضاوةِريَى زانيارىء هةوالأ بووم كة ئايا شَيخ ِرةزا ناوى منى دركاندووة.
ئةو ماوةيةى كة لة سةليَمانى خؤم ةشاردبووةوة ،فةرة سةةعيد (لَيثر سةراوى
170
ناو ضةةي ثيَنجويَن) ضةووبوو بؤ لاى عةبدولى برامء ثر سةيارى ليَكردبوو كة لة كوَيم.
ئةويش ثيَى وتبوو "بؤ ضارةسةرى ِرؤماتيزمةى قاضى ضووة بؤ سلَيمانى"
فةرة سةةعيد وتبووي :ئةطةر بؤ ضةارة ةسةرى نةخؤ شةى ةضووة ،ئةوا جوابي بؤ
بنَيرة كة بطةرَِيتةوة ،ضونكة ِراثؤرتيان لةسةر نووسيوةء دوايى ناتوانيَت بطةرَِيتةوة.
دواي ئةوةي شَيخ ِرةزا ئازاد كرابوو ،ضووبوو بؤ لاى حاجي عةبدولء ثيَى وتبوو:
ئةزانم كة كاك عةبدولِرةحمان لة تر سةى ئةوةى كة ناوى بدركَينم ضةووة بؤ سةليَمانى،
هةر ضةةندة عةبدولوةهاب ئةترو شةى طو شةاريَكى زؤرى خ سةتة سةةرم كة ثةيوةندي
حزبيم بةة كيَوة هةةبووة ،بةةلآم من نةاوى كةاك عةة بةدولِرة حمةانم نةةدر كةا نةدووة ،كةاك
عةةبةدولِرةحمةان ث ةياوةتي لةة ةطةلأ م ةندا كردووة ،من ضةؤن خراثةةى لةةطةة ةلَدا ةئةكةةم ،هيس
خةمي نةبيَتء جوابي بؤ بنَيرة با بطةِرَيتةوة بؤ ثيَنجويَن.
كاتيةَك ئةو هةوالَةم ثيَ طةي شةتء دَلنيةا بووم كة ناوى نةدركاندووم ،طةِرامةوة بؤ
ثيَنجويَنِ .رؤذيَك شَيخ ِرةزا هات بؤ دوكان ،وتى :خةتام كرد كة بة قسةى تؤم نةكرد.
و :لةمةودوا ئاطادارى خؤت بة ،حةقت بةسةةر هيس ةشتيَكيشةةوة نةبَيت ،ئيَوة بة
قسةى منتان نةكردء واتان ئةزانى شؤِرشةكة لة سةيدسادق كؤتايى ثيَدَيت.
171
كؤنطرةى كةلار
هاوينى 1969لقى ضةوار ئاطاداريان كردينةوة كة ئةبَيت وةك ليذنةى ناو ضةة لة
كؤنطرةى ةكةلاردا بةة ةشدارى ب كةةين ،ئةة طةةر ئةا ةمادة نةةبين ئةةوا ل يةذ نةةى ةناو ضةة
هةلَدةوة شةيَتةوة ،ئةوكاتة وةك رِيَكخراو كارمان لةطةَلدا ئةكةن .لةبةر ئةوةى ثيَنجويَن
هيَزى ثارتى (بالَى بارزانى) تَيدا بوو ،منيش بة نهَينى ئي ةشوكارى رِيَكخ ةستنم ئةكرد،
بؤية نةموي سةت بة شةداري كؤنطرة بكةم ،ضةونكة طومانى تَيدا نةبوو طةر بة شةداريم
بكردايةة ةئا شةكرا ةئةبوومء ةضيتر نةةم ةئةتوانى بطةةرِيَمةةوة بؤ ثيَنجويَنء ةئةبوايةة لةة
سةليَمانى ني شةتةجآ بووماية .سةةبارةت بة بة شةداريكردنمان لة كؤنطرةدا ،لةطةلأ
سةالَحي حاجى فة وَللآء مامة خولة كة لة ةسليَمانى بوون ق سةةم كرد ،دواي ئةوةي
با سةي بارودؤخي خؤم بؤ كردن و :بؤ ئةوةى ليذنةى ناو ضةة ب ضةووك نةكرَيتةوة بؤ
ِرَيكخراو ،بةلَكو ئَيوة بةشدارى كؤنطرة بكةن.
وتيان :لة ثاراستنء برادةراني مةلايي ئةترسين ،بؤية ناتوانين بةشداري بكةين.
بةةش بةة ةحالَي خؤم بؤ ةبةهيَزكردنء فراءاكردني ل ةيذنةةى ةناو ضةةى ثيَنجويَن زؤر
رِةنجم دابوو ،بؤية بة نا ضةاري برِيارمدا طةر كة سةيان بة شةدارى كؤنطرة نةكةن ،ئةوا
خؤم وةك نوَينةةرى ليةذ ةنةى ةناو ضةة بةة ةشدارى ئةةكةةمء مةا ةلَةكةة شةم ئةةطويَزمةةوة بؤ
سةليَمانى .دواى ماوةيةكى كورت لة لقةوة هةواَلم ثَيطةي شةت كة كؤنطرةكةيان ب ضةووك
كردووةتةوة ،طةر نة شةتوانين بة شةدارى بكةين ئةوا ليذنةى ناو ةضة هةروةك خؤى
ةئةمَينَيتةةوةء طؤِرانى بةة سةةردا نةايةةت .برِ ةيارى ب ضةووككردنةةوةى كؤنطرةء لابردنى
مةرجى بة شةداريكردنى ليذنةي ناو ضةةكان زؤر باش بوو ،ضةونكة لة بةرذةوةندي
ِريَكخستنةكانمان بوو.
172
ميوانداري زؤرةملـآ
زؤرجار بالَي بارزاني بة شةيَوةي جياواز طو شةاريان ئةخ سةتة سةةرمء شةةرِي
نةةف سةي ةيان لةة طةةَلةدا دةكردم .بؤ نمو نةة زؤر جةار بةة مةة بةة سةتء بؤ بَيزاركردنم ،بؤ
ةنانواردنء نوو سةتن كؤمةةلَ ةَيك ثيَ شةمةةرطةةيةان ئةة نةارد بؤ مةاَلةةوة .ةفايةةقى مؤ ةتآ
بةرثر سةيارى ئةو كارة بوو ،هةر جارةى ( )12 - 10ثَي شةمةرطةي ئةناردة سةةرمء
ةئةبووايةة خز ةمة بكردنةايةة .دواى رِؤي شةتني شةيةان ئةةو ذوورةى كةة تيَ ةيدا بوون بةة
تةواوي بة سةةر يةكدا ئةيان شةَيواند .جاريَك ثَي شةمةرطةيةكيان ،كة نةخؤ شةي طرانةتاى
هةةبوو ،خةةلَكى عةةوالآنى لاى سةورداش بوو ،هَينةا ةيان بؤ مةالَةةوةء داوا ةيان لَيكردم ةتا
ضةاك ئةبَيتةوة ئةبَيت خزمةتى بكةم .منيش زؤر توورِة بوومء ثيَموتن :من ةضيلَيبكةم؟
بؤ لة نةخؤشخانةى شؤِرشى ثيَنجوَين ضارةسةر نةكريَت؟
ئةوانيش بةئا ةشكرا وتيةان :ئةمرمان ثَيكراوة كة بيهيَنين بؤ لاى تؤ ،ئةبَيت لةلات
بيَت تا ضاك ئةبَيتةوة.
منيش بةهؤى عةبدولوةهاب ئةترو شةىء دة سةةلآتى بارةطاى بارزانى ،لة ثيَنجويَن
ةحاَلم بةاش نةةبوو ،بؤيةة ةنةمتوانى بةة ةطذيةا ةندا ب ضة ةمةوة ،ةئةمزانى بةة دواى ةخالَيَكى
بضةووكدا ئةطةِران تا بةهؤيةوة دة ةستطيرم بكةن .لةو سةةردةمة ةشدا هةر كةسةيَكى ةسةر
بة بالَى مةكتةبى ةسيا سةي دة سةتطير بكراية ئةوا ثارا سةتنء بارةطاى بارزانى لةناويان
ةئةبرد ،يةاخود ئةةطةةر شةتيَكى ئةةوتؤى لةة سةةر ةنةبووايةة ،ةئةبووايةة بةةرائةةتى ةبدا ةية
بؤئةةوةي ئةازاد بكرايةة .ةبةهؤى طو شةارى بةالَى ةبارزانىء خراثي بةارودؤخي خؤم ،بةة
نا ضةارى ماوةى ضةةند ِرؤذَيك خزمةتى ثيَ شةمةرطة نةخؤ شةةكةم كرد .زؤر لاواز ببوو،
تواناى جوولَةء نانواردني شةى نةبوو ،لةبةر ضةلَكنىء ئة ةسثيَكانى لة شةى ،بردم بؤ
حةمامء بة دة سةتى خؤم شةتم .زؤر بةزةييم ثيَيدا ئةهاتةوة ،كورِيَكى نةخويَندةوارى
سةاويلكة بوو ،شةتيَكى ئةوتؤى دةربارةى سةيا سةةتء ثارتى نةئةزانى ،بةلآم مَي شةكى
ثرِ كرابوو ،دواى ضاكبوونةوةى ماَلئاوايى كردء رِؤيشت.
بؤ ئةوةى لة دة سةت طو شةارء ئيهانةى بالَى بارزانى رِزطارم بيَت ،هةندآ جار بيرم
لةة طوا سةت نةةوةى مةا لةَة كةةمء ني شة تةةجيَ بوونم لةة سةليَ ةمانى ةئةكردةوة ،ةبةلآم
173
جَيبةجيَكردنى ئا سةان نةبوو ،ضةونكة لة ثيَنجوَين لةطةلأ عةبدولى برام بة هاوبة شةى
دو ةكانيَكى كوء ةتالََفرؤ شةي مةان هةةبوو ،هةةروة ةها ةخاوةنى خةانوو زةووى خؤم بووم،
طوزةرانم باش بوو ،بةلآم لة ةسليَمانى بؤ بذَيوي هاو سةةرو منداَلةكانم ثيَوي سةتم بة
دوكانيَك هةبوو ،لةو بارودؤخةي ئةو سةةردةمة شةدا فرؤ شةتنى زةووىء خانوو دوكان
زةحمةت بوو .دواتر طةي ةشتمة ئةو برِوايةى كة ئةبيَت بة شةيَنةيى كار بؤ طواسةتنةوةي
مالَةكةم بؤ ةسليَماني بكةم .بؤ ئةو مةبة ةستة ق سةةم لةطةلأ ضةةند برادةرَيكمدا كرد كة
دانيشتووى سليَمانى بوون.
لة كؤتايى سالَى 1969لةطة َل ئةحمةدى رِةشة مةلا ثيَنجوَينى كة لة بازارِى زَيوةر
دوكانى هةبوو ،سةبارةت بةو بابةتة قسةم لةطةَلدا كردو بؤ كرِينى دوكانَيك رِامسثارد.
ثاش ماوةيةكي كةم دوكانيَكى با شةي لة بازارِى زَيوةر كة مولَكى شةارةواني ةسليَمانى
بوو بة برِي ( )680دينار بؤ كِريم .بة ضةؤَلى دان سةتء مانطانة كرَيي موَلكانةكةيم
ئةدا بة ةشارةواني .بةهيوا بووم كة لة كاتي طواسةتنوةي ماَلةكةم بؤ سةليَماني ةسوودى
لَيوةربطرم.
174
رِ َيكةوتنى يانزةي ئادارء يةكطرتنةوةى بالَةكان
كؤتايى ساَلى 1969هاتوضؤء طفتوطؤ لة نيَوان ثارتى (باَلى بارزانى)ء حكومةتى
عَيراق لةة ئةارادا بوو .لةة ةئادارى 1970ةبارزانىء حكومةةتى عَيراق لةة سةةر كؤمةةلَيةَك
ةخالَى طرنط رَِي ةكةوتنء لةة ()11ى ةئاداردا بةة ةياننةا ةمةي ِريَكةةوتنةةكةة لةة لايةةن (ئةةحمةةد
حةسةةن بةكر)ى سةةرؤك كؤمار ،بة ئامادةبوونى مةسةعود بارزانىء ئيدريس بارزانىء
د .مةحمود عوسمانء سةدام حسين (جَيطري سةرؤك كؤمار) ِراطةيةنرا كة بووة مايةى
خؤشحالَىء شادي بؤ خةلَكى كوردستان.
ئةطةر حكومةتى عَيراق ن ةيازى ثاك بووايةء ِريَزى لة ئيمزاى ِريَ ةكةوتنةةكة بطرتايةء
بةلََينةكانى جَيبةجآ بكرداية ،تا ِرادةيةكى باش كورد لةو ِريَكةوتنة سةوودمةند ئةبوو
كة بؤ ئةو سةةردةمة دة سةتكةوتيَكى طةورة بوو .بة ثيَى ِرَيكةوتنةكة ثاش ماوةيةك
دامودةزطاكانى حكومةت طةِرانةوة شةارء ةشارؤ ضةكةء ناو ضةة ئازادكراوةكانِ .رؤذ لة
دواى ِرؤذ بةالَى ةبارزانىء حكومةةت لةة يةةكترى نزيةك ةئةبوونةةوةء ثةةيوةنةدي نيَوانيةان
با ةشتر ئةبوو .ثةيوةنديى نَيوان حكومةتء ثارتى باَلى(م.س)ش بةرةو سةاردىء طرذى
ئة ةضوو .لة ضةةند ناوضةةيةكدا حكومةت ذمارةيةك ثيَشةمةرطةى بالَى مةكتةبى سةيا ةسيى
ضةك كرد.
ةيةكيَةك لةة مةةرجةة ةكانى ةبارزانى لةة طفتوطؤ ةكانى لةةطةةلأ حكومةة ةتدا ،ضةةككردنء
ل َيةدانى بةالَى (م.س) بووة لةةلا يةةن حكو مةةتي عَيرا قةةوة ،بةةلآم نوَي نةةرانى حكو مةةتى
عَيراق لاى ةبارزانى بةةرطري يةان لةة بةالَى (م.س) كردووة ،هةةر ضةة ةندة لةة نةا خةةوة
داواكارييةكةى بارزانييان ثيَ خؤش بووة ،ضةونكة بة ط شةتى كة سةانى رِؤ شةنبيرء
بةتوانا لةناو بالَى (م.س) كاريان ئةكردء خةلَكيَكى رِؤ شةنبيريش ث شةتيوانييان ليَ
ئةكرد .بؤية حكومةت تيَك شةكاندنى بالَى (م.س) زؤر لا مةبة سةت بوو ،بةلآم بة دواى
هةليَكى طونجاودا ئةطةِرا كة بةهؤى شةِرى ناوخؤ لاوازيان بكاتء لة ناويان بةرَيت.
ئةطةر بارزانى ِراستةوخؤ لة ليَدانى بالَى (م.س) يارمةتى حكومةتى بداية ،زةرةرء
زيانيَكى طةورةيان لة بالَى (م.س) ئةدا ،ضةونكة بارةطاى سةةركردايةتي بالَى (م.س) لة
بةردة سةتى حكومةتدا بوو ،بة ئا ةسانى ئةيتوانى لةناويان ببات .حكومةتى عَيراقيش
175
بة بةرديَك دوو ني شةانةي دةثيَكا ،لة لايةك بالَى (م.س) تيَك ئة شةكاء شةؤِر شةى كوردى
لاواز ئةكرد ،لةلايةكى تري شةةوة كوردى بة دة سةتى كورد ئةدا بة كو شةتء برينةكانى
شةرِى ناوخؤى ،ئةوةندةى تر قوولَترء طةورةتر ئةكرد.
ةبارودؤخي ةثارتى ةبالَى (م.س) زؤر دذوار ببوو ،لةة نَيواني دوو بةةردا شةدا خؤى
ئةبينييةوة ،مةتر سةى ثلانى ليَدانيَكى قورسء كاريطةر لة ئارادا بوو .بالَى بارزانيش
ةخاوةن هَيز بوون ،لةة هةةمةان ةكا ةتدا حكو ةمةتى ئَيرانيش ةهاوكةاري ةئةكردن ،هةةروة ةها
حزبى شةيوعيش ث شةتيوانء هاوكاريان بوو .بؤ كؤتاييهَينان بة شةةرِى براكوذىء
دةر ةبازبوون ةلةو ةبارودؤخةة دذوارء مةةتر سةيةدارة ةبالَى (م.س) هةةولَى نزيكبوونةةوةء
ئا شةتبوونةيان لةطةلأ بارزاني ئةدا .ضةةند جارَيك ضةوون بؤ لاى م سةتةفا بارزانىء
سةةبةارةت بةة ثةةيوةنةدىء دا ةهاتووى ئةةو دوو ةبا ةلَة طفتوطؤيةان لةةطةةَةلدا ئةةنجةام دابوو.
ثاش ماوةيةك م ةستةفا بارزانى ليَبوردنيَكى ط ةشتيى ِراطةياند كة لة بةرذةوةندى بالَى
(م.س)دا بوو.
زؤرينةى سةةركردايةتي بالَى مةكتةبى سةياسةي هةوَليان بؤ يةكطرتنةوةى هةردوو
بالَةكة ةئةدا ،بةلآم بارزانى بةوة ِرازى نةبوو ،بةلَكو بة تة سةليمبوونةوةى بالَى (م.س)
ِرازى بوو .دواى ضةةند داني شةتنيَك بارزانى ِرةزامةندي يةكطرتنةوةى دةربرِى ،بةلآم
بةةو مةةر جةةى بةالَى (م.س) ثيَش يةةكطرت نةةوة نةاويَكى تر لةة خؤ يةان بنَينء دواتر
هةلَوةشانةوةى خؤيان ِرابطةيةنن ،ثاشان تيَكةلأ بةيةك ببنةوة.
لةة كؤ تةايى مةانطى دوانزةى 1970ثةارتى بةالَى (م.س) كؤنطرة يةةك ةيان لةة كةةلار
بةة سةت .ئةامةانج لةةء كؤنطرةيةة طفتوطؤكردنء بِريةاردان بوء سةة ةبارةت ةبة ِريَ ةكةوتنء
يةةكطرتنةةوةى هةةردوو ةبالةَةكةةى (ث.د.ك) كةة ةتا ئةةو ةكاتةةش هةةردوو بةالةَةكةة هةةر بةة ةناوى
ثارتى ديموكراتى كورد سةتانى عَيراق كاري سةيا ةسييان دةكرد .ئامادةبووانى كؤنطرة
بيروبؤضوونء هةلَويَستى جياوازيان سةبارةت بة يةكطرتنةوةى هةردوو بالَةكة هةبوو،
ةبةلآم لةة بةةر ةبةرذةوة نةديى ط شةتيى زؤري نةةى ةئا ةمادةبووانى كؤنطرة كةة دةنط ةيان بؤ
يةكطرتنةوة دابوو .هةروةها لة كؤنطرةكةدا ناوى (ثارتى ديموكراتى كورد سةتان)يان
طؤِرى بؤ (ثارتى ديموكراتي شؤِرشطيَرِى كوردستان).
176
مةةرجيَكى ترى مةةلا م سةتةةفةا ةبارزانى ةئةوة بوو كةة بةةرثر سةاني بةالَى (م.س) تةا
كؤنطرةى داهاتووى (ث.د.ك) ،نابَيت هيس ثلةء ثايةيةكى سةيا سةيء عة سةكةرييان لة
ناو ثارتيدا ثيَبدرَيت .هةروةها باَلى بارزانى ثَييان لة سةةر دوو لة سةةر سةيَي لقء
ناو ضةةكان بؤ خؤيان دائةطرت ،بةلآم برادةراني بالَى (م.س) داواى ( )%50يان ئةكرد
كة باَلى بارزانى بةمة رِازى نةبوو.
لةة ثَي ةناوى بةةرذةوة ةندي خةةلَكى كورد سة ةتانء يةةكطرت نةةوةى هةةردوو ةبا لةَة كةةء
كؤتايي هَينان بة شةةرِى براكوذىء ثارا سةتني طياني ثَي شةمةرطةو ئةندامةكانيان،
لَيثر ةسراوانى بالآى بالَى مةكتةبى سةيا سةي وةك (ئي اهيم ئةحمةد ،مام جةلال ،عةلى
عة سةكةرى ،عومةر دةبابة)ء ضةةند ليَثر سةراويَكى تر ،تا كؤنطرةى داهاتووى ثارتى
ديموكراتى كورد ةستان دة ةستبةردارى ثلةء ثايةى سةيا سةيء حزبى بوون ،هةروةها بة
يةك لة سةر سَيى لقء ناوضةكانيش ِرازى بوون.
دواى كؤنطرة كةةى كةةلار دةنطؤى يةةكطرت نةةوةء ِرا طةة ةيا نةدنى بةة ةيان ةنا مةة ةيةكى
ةمذدة ةبةخش بلآو بووةوة ،ةبةلآم ةضة نةد كةة ةس يةَك لةة بةالَى بةارزانى ةطاَل تةة يةان بةة
تَيكةلَبوونةوة ئةهاتء بة بالَى مةكتةبى سةيا سةييان ئةوت ئةوان جا شةن ،ضةؤن
لةةطةةَل ةيا ةندا تيَ ةكةلأ ةئةبينةةوة ،هةةروة ةها كؤمةةَليةَك وتةةى نةا شةيرينى تريةان ثيَ ةئةوتين كة
بةةكةةلَكى خ ةستنةة سةةر كةاغةةز نةايةةت .ةلة مةانطى دووى سةالَى 1971بةةيةان ةنامةةى
تيَكةَلبوونةوةى هةردوو بالَةكة ِراطةيةنرا كة بؤ ماوةى ضةةند سةالََيك ث شةكؤى شةةِرى
ناوخؤى دامركانةوة.
177
هةر دوو ويَنةكة :سةدام حسيَنء مةلا مستةفا بارزاني (ناوثردان ،ئاداري )1970
178
رِاطةياندني بةياننامةي ()11ي ئاداري 1970
لة رِاستةوة :سةدام حسَين ،مةسعود بارزاني ،ئةحمةد حةسةن بةكر (سةرؤك كؤماري عيَراق)،
عيزةت دوري ،ئيدريس بارزاني ،د .مةحمود عوسمان
179
كوشتني ئاغاي مودير
ئةةوةى لَيرةدا ئةةمةةويَةت ةبا سةى بكةةم ،نموءنةةيةةكى ةئةو ِرؤذطةارةيةة كةة زؤر ةكارى
نامرؤظانةى تَيدا ئةنجام ئةدرا ،ضةةند كة سةَيك لة ثَيناوى بةدة سةتهَيناني برِيَك ثارة
خةةلَكي ب َي ةتاوان ةيان ةئةكو شةتِ ،راثؤرتى هةةَلبةة سةتراو ةيان لةة سةةر خةةلَكي بةاشء
ني شةتمانثةروةر ئةنوو سةي كة زؤرجار ئةبووة مايةى طرتنء كو شةتني خةلَكي بيَ
ةتاوان .كؤمةةَليَةك ةكا سةةليَس ،ةبازر ةطاني ةيان بةة خوَينى خةةلَكي ةيةوة ةئةكردء ةتاوانيةان
ئةةن ةجام ةئةدا ،ةلة يةةك ةكا ةتدا ئي شةيةان بؤ موخةابةةراتى عَيراقء بؤ سةاواكى ئَيرانء بؤ
ثةارا سةتنى (ث.د.ك) ةئةكرد .ةبةهؤى خراثى ةبارودؤخي ثيَنجوَينء ضةة نةد ةجار يةَك
ةئاوارةبوو ةنةوة ،برايمى برازام ةماوةيةةكى زؤر لةة بةا ةيةوة ةما ةيةوةء سةةر ةطةرمى ةكارء
كا سةبى بوو .هةر كاتَيك بؤ ئي شةوكارى بازرطانى خؤم ئة ضةووم بؤ بةغدا ،كؤمةَليَك
شةتومةةكى كةةمةاليةات كةة دةطمةةن بوون ةلة ئَيران ةئةمكرِىء ةئةمنةارد بؤ ةبايةةوة ،لةةويَ
برايم ئةيفرؤشتةوةء ليَي سوودمةند ئةبوو.
لة كؤتايى ةسالَى 1970ضةةند ثياوخراثَيك ِراثؤرتيَك ئةنيَرن بؤ سةاواكى مةريوانء
طوا يةة (برايمي برازام ،ئةة حمةةد نةة جةارء محةة مةةدى براى ،حةة مةةى ةتامين ،مةةلا عةةلى
ب ةناوة سةووتةةيى ،مةةجيةدى خةةليفةة ،ئةةحمةةدى حةةمةة خولةة ،نةة سةرولَلآى ةحاجى
فة ولَلآء حةمة ةسالَحى بابةت) كة هةموويان خةلَكى ثيَنجوَين بوونء كا سةب بوونء
زةرةريان بؤ كةس نةةبوو ،ئيش بؤ حكومةتى عَيراق ةئةكةن .سةاواكى مةريوانيش بآ
ئةوةي بةدوادا ضةوون بؤ ِرا سةتىء درو سةتى ِراثؤرتةكة بكات ،بِريارياندا كة لة خاكي
ئَيران دةريان بكةن.
ثاش تيَثةِربووني ماوةيةك بة سةةر جَيبةجيَكردني برِيارةكةي سةاواكِ ،رؤذيَك لة
ثيَنجوَين لة دوكانةكةم برايمي برازام لام داني ةشتبوو .حاجى عةلى دةزطا ثيَنجوَيني كة
ةمالَى ةلة ةبا ةيةوة بوو ،ةهات بؤلا ةمانء وتى :شةةوى ِرابردوو ةلة بةايةةوة ئةا ةغاى موديريةان
كو ةشتووة ،تؤء (مةبة سةتى برايم بوو) هاورِيَكانت (مةبة سةتى ئةو هة شةت كة سةةي تر
بوو كة ثَي شةتر لةلايةن ةساواكةوة لة بايةوة دةركرابوون) تاوانبار كراون بة كو شةتنىء
ئةَليَن بة فةرمانى بةعس كوشتووتانة.
180
منء برايم ثيَمةان وابوو كةة حةاجى ةعةلى ةطاَلتةة لةة ةطةلأ براي ةمدا ةئة ةكات .دواى ئةةوةى
بة ق ةسةكانى ثيَكةنينِ ،رووى كردة برايمء بة دةنطي بةرز وتى :بةخوا ةسوعبةت ناكةم،
ئاغاى موديريان كوشتوءةء ئةلَيَن بة ئةمرى بةعس كوشتووتانة.
بة بي ةستنى ئةو هةوالَة هةردووكمان زؤر دَلتةنطء سةةر سةام بووين ،برايم قورِطى
ثرِ ببوو لة طريان ،نةيتوانى بة ثيَوة ِرابوة سةتَيتء لة سةةر كور ةسييةك داني ةشت .ئاغاى
مودير هاوِرَييةكى نزيكء خؤ ةشةوي سةتي بوو ،زؤر تيَكةلأ بوونء نيَوانيان خؤش بوو.
ئاغاى مودير مامؤ ةستايةكى طةنجى فارس بوو ،بةرِيَوةبةري قوتابخانةي سةةرةتايي
بوو لة بايةوة ،زؤر رِةو ةشت بةرزء خؤ شةةوي سةتى ناو خةَلك بوو ،ناوى حة سةةنى
قةمبةرى بوو ،بةلآم خةلَكي ثيَى ئةوت ئاغاى مودير .لةطةلأ هاو سةةرةكةى كة ئةويش
مامؤ سةتايةكى فار سةى رِةو شةت بةرز بوو ،لة ذووريَكى قوتابخانةكةى بايةوة ئةذيانء
م ةندالآني كورد ةيان فيَرى خوَينةدةوارى ةئةكرد .ثيَ شةتر لةة ةبا ةيةوة برايم ،منء ئةاغةاي
موديري بة يةكتر نا سةاندبوو .جاريَك لةطةلأ برايمدا بؤ نانواردن بانطهيَ شةتى كردم،
لة ماَلةكةي خؤي لةطةلأ هاو سةةرةكةي ثيَ شةوازىء ميواندارييةكى زؤر طةرمء با شةيان
ليَ كردين.
تةاوانى كو شةتنى ئةا ةغاى مودير زؤر غةةم ةبارى كردين ،لةةلايةةكى تري شةةءة ةبة
تاوانباركردنى برايمء هة شةت كة سةةكةي تر بة ئةنجامدانى تاوانةكة زؤر سةةر سةام
بووين ،ضةونكة ئةو شةةوةى كة تاوانةكةى تَيدا ئةنجام درا بوو ،برايم لة ثيَنجوَين بوو.
هةروةها ئةو هةشت كةسةش كة تاوانبار كرابوون ،هةموويان كةسانى باشء كاسبء
بآ زيان بوون ،هيس ثا ةساوء هؤيةك نةبوو بؤ كو ةشتنى ئاغاى مودير .ثر ةسيارء طومانم
لا درو ةست بوو كة تةنها ضةةند كاتذمَيريَك دواى كو شةتنى ئاغاى مودير ،ضةؤن هةر وا
زوو ئةو نؤ كة سةة تاوانبار كران ،هةروةها ثيَش ئةوةى دة ةستطير بكريَن ،ضةؤن لةناو
خةلَكدا ناوةكانيان ئاشكرا كراوة؟
ماءةيةكي كةم بةسةر تاوانةكةى بايةوة تيَثةرِى بوو ،لة شةويَكى ساردى زستاندا
كة بةفريَكى زؤر باريبوو ،تةقة لة مةركةزى ثؤليسى ثيَنجويَنء مةخفةرى بناوةسووتة
كرا .هةةر ةئةو شةةوةء ثةاش ةماوةيةةكى زؤر كورت بةة تؤ ةمةتى تةةقةةكردن لةة مةةركةةزى
181
ثيَنجويَن ،لة لايةن ثؤليسةوة برايمء ئةحمةد نةجارء حةمةى تامينء مةجيدى خةليفة
دة سةتطيركران ،دواتريش محةمةدى براى ئةحمةد نةجار دة سةتطير كرا .دةركردنى ئةو
ضةةند كة ةسة لة بايةوة ،دواتر تاوانباركردنيان بة كوشةتنى ئاغاى موديرء تةقةكردن لة
مةركةزى ثيَنجوَين كة هةر سة َي رِووداوةكة لة ماوةى ضةةند رِؤذَي ةكدا رِءءياندا ،زؤر
جيَى ثر سة ةيارء طو ةمان بوو .هةة سةتم كرد كةة دة سةت ةيَك لةة ث شةت ةئةو تةاوانء
كردةوانةوةيةء بؤ مةبة سةتيَكي تايبةت بةرنامةى بؤ دارَِيذراوة .لةطةلأ معاون شةيَخ
قادر كة ليَثر سةراوى ثؤلي سةى ثيَنجويَن بوو سةةبارةت بة بيَ تاوانى ئةو ثيَنج كة سةة
ق ةسةم كردء ثيَموت كة دة ةستَيك لة ث ةشتى ئةو كردةوانةوةية ،ضةونكة جطة لة لي ةستيَك
ناوى ثَيشةوةختي ئامادةكراو كة تة ةسليمى ثؤليس كرابوو ،هيس بةَل ـةطةيةك لة ئارادا
نةبوو بؤ دةستطيركردنء تاوانباركردنيان.
هةوَليَكى زؤرمدا كة ئازاديان بكات ،بةلآم هةولَةكانم بآ سوود بوون .ثاشان لةطةلأ
بةرثر سةانى ثارتيش سةةبارةت بة هةمان بابةت ق سةةم كردء بؤ ئازادكردنيان زؤر
هةولَمدا ،بةلآم هةوَلةكانم بآ سةوود بوو .دواتر هةموويان طوا ةسترانةوة بؤ ئةمنى عامة
لة بةغدا ،لة ذوورى ئينفراديدا (تاكة كة سةى) بةند كران .بة طوا سةتنةوةيان بؤ (ئةمنى
عامة) مةتر سةي لةناوبردنيان لة ئارادا بوو ،ضةونكة ئةوكاتة (نازم طزار) بةِريَوةبةرى
ئةمنى عام بوو ،ثياوكوذيَكى بآ وَينةء بةدة سةةلآت بوو ،بآ دادطايى هةر كة سةيَكى
مةبة سةت بوواية لةناوى ئةبرد .بة نهيَنى هاوكاري سةاواكى ئَيرانى ئةكردء ئي شةى بؤ
ةئةكردن .لةةو ةباوةِرةدا بووم كةة ئةةطةةر لةة ةئا سةتيَكى بةةرزدا ةهةوَل ةيان بؤ نةةدرَةيت ،ئةةوا
لةناو ئةبريَن .بؤ ئةو مةبة سةتة ضةووم بؤ بةغدا ،سةةرةتا سةةردانى (بورهان قانع)ي
هاوِرَيم كرد .ئةوكاتة لة رِؤذنامةى هاوكارى كاري ئةكرد .ثا شةان ثيَكةوة ضةووين بؤ
بارةطاى مةكتةبى سةيا سةي ثارتى بالَى (م.س) ،ئي اهيم ئةحمةدء مام جةلالء عةلى
عة سةكةرىء عومةر دةبابة لة بارةطاى مةكتةبى ةسيا سةي بوون ،ئوتومبَيليان بؤ ئامادة
كرابوو كةة برِؤن بؤ ةطةلآ ةلَة بؤ لاى مةةلا م ةستةة ةفا ةبارزانى .هةةروة ةها عةةبةدولِرة ح ةمان
زةبيحى (ناسةراو بة عولةما) لةطةلأ كةمال محيَدين لة بارةطاى مةكتةبى سةياسةي بوون.
دواى ةسلآوء هةوالأ ثر ةسين كَي ةشةء رِووداوةكانم بؤ عةلى عةسةكةرى باس كرد ،سةةرى
182
ِراوة ةشاندء وتى :لة قةلآدزَيش ضةةند كة ةسَيك هةر بةو شةيَوةية دة ةستطير كراون ،خةمت
نةبيَت هةولَيان بؤ ئةدةين.
ثةا شةان كةاك عةةلي عةة سة ةكةري داواى لةة زةبيحىء كةة ةمال مح ةيَدين كرد كةة ةبة
دواداضةوون بؤ كَي ةشةكة بكةنء هاوكاريم بكةن .لةسةةر داواى زةبيحىء كةمال محيَدين
بؤ ق سةةكردنء بةدوادا ضةوونى كيَ شةةكة منء بورهان قانع لةطةَليان ضةووين بؤ لقى
ثيَنج .زةبيحىء كةة مةال مح يةَدين تةازة كرابوون بةة ئةة نةدامى لق ،سةاَلح يو ةسفى
ليَثر ةسراوى لق بوو .ئةو ِرؤذة بةرِيَكةوت كةمالى شةَيخ غةريبيش لة لق بوو ،بةهؤى
رَِي ةكةوتنى ةيانزةى ةئادار ،كةاك كةة ةمال كرابوو بةة بةةرِيَوةبةةري ثؤلي سةى سةلَيمةانى.
برادةران كَيشةكةيان بؤ كاك كةمال باس كرد .كاك كةمال وتى :ضؤن ئةوان تةقةيان لة
مةركةزةكة نةكردووة ،باوةِر ناكةم بآ هؤء لة خؤِرايى دةستطير كرابن.
زؤرم ثيَ نةاخؤش بوو كةة بةآ ليَكؤَلينةةوةء هةةبوونى هيس بةةلَ ةـطةةيةةك ةئةو ثَينج
كة سةةى تاوانبار كرد ،وةلآمم دايةوةء و :ثيَش تاوانباركردنيان حةز ئةكةم كةميَك
بةة وردى بير لةة رووداوة كةان بكريَ تةةوة .ةئةو ثيَنج كةة سةة لةة ئيَران بةة ِراثؤرت َةيك
ةتاوانبةاركران كةة ئي شة ةيان بؤ حكومةةتى عَيراق كردوءة ،بؤيةة ةساواكيش لةة ةبايةةوة
دةريكردن .دواى ماوةيةك بة كو شةتنى مامؤ سةتايةك لة بايةوة تاوانبار كراونء طواية
لةة سةةر داواي موخةابةةراتى عَيراق كو شةتوويةانةة .ضةةنةد رِؤذيَةك دواى كو شةتنى
مامؤ سةتاكةى بايةوة ،شةةويَك تةقة لة مةركةزى ثيَنجوَين كراءة ،بةلآم دواي ضةةند
كاتذميَريَك بة تاوانى تةقةكردن لة مةركةزةكة كة طواية بة فةرمانى ةساواكى ئَيران ئةو
كارةيان كردووة دة سةتطيركران .ئاخر ئةمة كةى مةنتيقييةء ضةؤن جيَى ثر سةيارء
طومانء بوونى دة ةستيَك لة ث ةشتى ئةو كردارانةوة نيية؟ لة ماوةى ضةةند رِؤذيَكدا ضةؤن
توانيان دوو كارى زؤر ثيَ ةضةوانةى يةكترء بة دة سةتى دوو حكومةتى جياواز ئةنجام
ةبدةن ،لةة كةاتيَ ةكدا ئةةوان ِرابردوويةةكى خراث ةيان نةةبووةء خةةلَكيَكى بةاشء ةكا سةب
بوونء ضةةكدار نةبوون .من تةنها داواى ليَ كؤلَينةوةيةكى دادثةروةرانةء ورد ئةكةم
كة لةطةلَيان بكرَيتء هيضى تر.
183
معاون كةمال بةوردي طويَى لَيكردبووم ،وتىِ :را سةت ئةكةيت ئةو كيَ شةةية زؤر
ئاَلؤزةء ثرسيارى زؤرى ليَ ئةكةوَيتةوةء ليَكؤلَينةوةيةكى وردى ئةوَيت.
زةبيحىء كةمال محيَدين ث شةتيوانييان لة ق سةةكانم كردء ثيَيان وابوو كة ضةةند
كة سةَيك بؤ مةبة سةتيَكى تايبةت لة ث شةتى ئةو كردةوانةن .ثا شةان ناوى هةر ثَينج
دة سةتطيركراوةكانيان ليَ وةرطر ء بةَلَينيان ثيَدام كة لةطةلأ دامودةزطاكانى حكومةت
سةبارةت بةو كَيشةية قسة بكةنء ضى لة دةستيان هات درَيغي نةكةن.
ئازادكردنى برايمي برازام زؤر لا مةبة سةت بوو ،بةتةمةن لة هةموو برازاكاني ترم
طةةورةتر بوو ،زؤرم خؤش دةوي سةتء خةةنؤرى ذ يةانء طوزةرانى بووم ،لةة ةكاتى
ثيَوي سة ةتدا بةآ دوودَلى يةارمةةتيم ةئةداء ةهاو ةكاريم ةئةكرد .ضةوار كةة سةةكةةى تريش
دؤسةتء برادةرم بوونء هةموويان لة ةسةر يةك كيَشةة دة ةستطير كرابوون ،بؤية هةروةك
برايم بةةرطريم لةةوانيش ةئةكرد .دواى مةانط يةَك ضةوار كةة سةى تريش ( مةةلا عةةلى
بناوة سةووتةيى ،ئةحمةدى حةمة خولة ،نة سةروَللآ حاجى فة ولَلآ ،حةمة سةاَلحى
بابةت) بةهؤي هةمان كَيشةوة دةستطيركرانء طواسترانةوة بؤ ئةمنى عامة لة بةغدا.
ماوةى دوو مانط لة هةولأء هاتوضؤى نيَوان ثيَنجوَينء بارةطاى لقى ثيَنجى بةغدا
بوومء بةو كَي شةةيةوة خةريك بووم .دواى ليَكؤَلينةوة ،برايمء ضةوار كة سةةكةى تر بيَ
تاوان دةرضوونء ئازاد كران ،بةلآم مةلا عةلىء سآ كةسةكةى تر ،دواى هةشت مانطء
نيو ئازاد كران .دواى ليَ كؤلَينةوة ئةوانيش بيَ تاوان دةرضةوون .برادةراني لقى ثَينج
بة تايبةتى زةبيحىء كةمال محيَدين بةو كيَشةيةوة ماندوو بوونء بة هةولَى ئةوانيش
بوو كة برايمء هاوِريَكانى دواى دوو مانط ئازاد كران.
خؤ شةبةختانة ثاش ماوةيةك نهَينييةكانى كو شةتنى ئاغاى مودير ئا شةكرا بوو،
ئةويش بةهؤى ئةوةى كة موخابةراتى عَيراق ضةةند كة سةيَكى لة بة كرَيطيراوةكانى
خؤيان بة تاوانى درؤكردن لةطةلأ موخابةراتدا دة سةتطير كرد ،كة ثيَ شةتر موخابةرات
ناردبوونى بةرِيَوةبةري سةاواكى مةريوان بكوذن ،بةلآم ئةوان نةيانتوانيبوو ئةو كارة
ئةنجام بدةن ،ضةووبوون ئاغاى موديريان كو شةتبوو ،بةلآم بة موخابةراتيان وتبوو كة
موديرى ةساواكيان كو ةشتووة .لة ثادا ةشتى ئةو كارة ةشيان برَِيك ثارةيان لة موخابةرات
184
وةرطرتبوو .ئا ةشكرابوونى تاوانبارانء بيَ تاواني ئةو نؤ كة ةسة زؤر خؤ شةحالَى كردم.
بةهؤى ئةوةى كة ثيَنجوَين لة سةةر سةنوور بوو ،سةاواك لةِريَى بةكرَيطيراوةكانيةوة
بةئاسةانى دة ةستى ئةطةي ةشتة ناوضةةكة .برايم مةترسةي لادرو ةست ببوو كة كيَشةةى تري
بؤ درو سةت بكةن ،بؤية ئارةزووى دووركةوتنةوةى لة ثيَنجوَين ئةكرد .ماوةيةك دواى
ةئازادكردنىِ ،رؤذَةيك برايم هةات بؤ لامء وتي :ةما مةة ،بؤ ثةارا سةتنى ذ ةيانم ةئة ةمةو ةيَت
ماَلةكةم ببةم بؤ سةليَمانى ،دوكانةكةي تؤو مامة عةبدول لة بازارِي زَيوةري سةليَماني
ضةؤَلةء جاريَ ئي ةشتان ثيَي نيية .ئةطةر ئيَوة ِرازي بن ،تا ئةوكاتةي ئيَوة ثيَويسةتان بة
دوكانةكة ئةبَيت ،ئةمةوَيت كةسابةتي تَيدا بكةم.
بةآ بيركرد نةةوةء ب َي ئةةوةي ثرس بةة ةحاجى عةة بةدول ب كةةم ِرةزا مةة نةديم دةربرِى،
منيش ثَيم ةباش بوو كةة لةة ثيَنجويَن دوور ب كةةوَي تةةوة .دواى ةماوة يةةكى كورت برايم
مالَةكةى طواستةوة بؤ سليَمانىء لة دوكانةكةدا كةوتة كارء كةسابةت.
185
تيَكةلَبوونةوةى ِر َيكخستنةكان
ماوةيةك دواى ِراطةياندنى يةكطرتنةوةى دوو بالَةكةى (ث.د.ك) ،ضةةند ئةنداميَكى
ليذنةى ناو ضةةى هةردوو بالَةكة ثيَكةوة كؤبووينةوة .مةلا خدر (ليَثر سةراوى ليذنةى
ةناو ةضةى ثَينجوَين ةبالَي بةارزاني) داواى لي سةتى ةناوى ئةة ةندامةة ةكانى بةالَى (م.س)ى
لَيكردم ،بةةلآم لةةبةةر ئةةوةى لةة كؤبوو ةنةوةكةةدا وتةةى نةا ةشيرينى وةك ةجاش ةجةلالى
بةكارهيَنرا ليستى ناوةكةم تةسليم نةكردء كؤبوونةوةكةم بةجيَهيَشت.
ةثاش ةماوةيةةك دكتؤر كةةمةال خؤ شة ةناو ةكة ثيَ ةشتر لةةطةةلأ بةالَى (م.س)دا بوو ،ةلة
يةكطرتنةوةى لقةكاندا كرابوو بة كارطَيرِى لقى ضةوار ،نامةيةكى بؤ ناردم كة بؤ كارى
ثيَوي سةت سةةردانى بكةمِ .رؤذى دواتر ضةووم بؤ سةليَمانىء لة ماَلةكةى خؤيدا كة لة
شةَيوةي شةوقةيةكى زؤر ب ضةووكدا بوو سةةردانم كرد .ئةوة يةكةم جار بوو كة لة
نزيكةوة دكتؤر كةمال ببينمء ق سةةى لةطةَلدا بكةم .هةر خؤى لة شةوقةكةدا ئةذياء
كةسةى ترى لا نةبوو ،بةدةم قسةكردنةوة دةستى كرد بة ضا لَينان .كاتَيك لة خؤىء لة
شةوقةكةى ورد بوومةوة ،هةسةتم كرد كة ثياويَكى خاكييةء ذيانيَكى ةسادةء ةساكارى
هةة يةة .دواى ئةةوةى دوو ضةاى بؤ هةةردووك مةان تيَكرد زؤر بةة ئةةدة بةةوة كةةو تةة
قسةكردنء وتى :لالؤ طيان ئةزانى بؤضى داوام ليَ كرديت كة سةردانم بكةيت؟
و :نةخَير.
وتى :لةبةر دوو خالأ ،يةكةم حةزم كرد لة نزيكةوة يةكتر بنا ةسين .دووةم ئةمةوَيت
ثيَت بلَيَم كة مةكتةبى سةيا سةي ناوى تؤيان لةو لي ةستةدا نوو سةيوة كة بؤ دياريكردنى
ئةندام ناو ضةةكانى خؤمان تة سةليم بة بارزانى كراوة ،لةمةودوا ثيَكةوة ئيش ئةكةينء
ثةيوةنديمان ئةبيَت .سآ برادةرى باشى خؤوان ئةندام لقن ئةوانيش كاك مةحمودى
مةلا عيزةتء كاك رةفعةتى مةلاء كاك سمكؤ فة وَللآ ،هةروةها دوو برادةرى خؤ شةت
كةاك سةالَحى ةحاجى فةة وَللآء مةامةة خولةة ديةارى كراون بؤ ليةذ ةنةى ةناو ضةة .وةك
بيستوومة ئيَوة لةطةلأ يةك ئةطونجيَنء ئةتوانن ثيَكةوة ئيش بكةن.
بةش بة حالَي خؤم ثيَمخؤش نةبوو كة برادةران ئي ةشوكاريان بؤ ديارى كردبووم،
ضةونكة دواى يةكطرتنةوةي دوو بالَةكة ،حة ةسا ةسيةتء نةطونجاندن لة ناو ليذنةى
186
ناو ضةة تة شةةنةى كردبوو ،ئَيمةش بارمان خوار بوو ،ب َي دة سةةلآتء زةبوونء ثلة دوو
بووين لةناو ثارتيدا .بةلامةوة طران بوو كة دوو بيركردنةوةى جياوازء دوو شةيَوازى
جياوازى كاركردن لةناو ليذنةى ناو ضةةدا ثيَكةوة بطونجَين .بؤية ثيَم باش بوو كة بؤ
ماوةيةك ئةركي حزبي نةطرمة ئة سةتؤ تا ئةوكاتةي حة سةا سةيةتء بارطرذي ليذنةى
ناوضةة كةم ئةبَيتةوة .و :كاك كةمال زؤر سةوثا ةستان ئةكةم كة ئي ةشوكارتان بؤ ديارى
كردوومء ثَي ةتان خؤ شةة ثيَ ةكةوة كةار بكةةين ،بةةلآم لةةبةةر حةة سةا سةيةةتء عةةقَليةةتى
هةنديَك برادةراني ئةولا جارآ نامةويَت هيس ئي شةوكاريَكى ناو ضةة لة ئة ةستؤ بطرمء
ثَيم باشة كةسيَكى تر لة جيَى من دابنيَن.
وتى :شةتى وا نةابَيةت ،ةئةب ةَيت ئي شةمةان لةةطةةَةلدا بكةة ةيت ،خؤ من تؤم دانةة ةناوة ةبة
ئةندام ناوضة ،برادةراني مةكتةبى سياسي تؤيان هةَلبذاردووةء ئةلََين ثياويَكى نةرمء
طونجاوةء ئةتوانَيت طرذىء حةساسيةتى نَيوان برادةراني ناوضة كةم بكاتةوة.
و :لة سةةردةمى ناكؤكيء لة ِرؤذطارة سةةختء ناخؤ شةةكانداء لةناو قورِطى
حكومةتء ثارتىء ثارا ةستندا ئي شةوكارى ناو ضةةء رِيَكخ ةستنم ئةنجام داوةء بؤ هيس
ئي شة ةيَك كةة ثيَم سةثيَردراب ةَيت نةةم وتووة نةةخيَر ،ئَي ةستةا ةناكؤكييةةكى وا نةة ةماوةء
جادةكةى تةخت بووةء مةتر سةييةكى ئةوتؤ لة ئارادا نيية ،بؤية ثَيم با شةة كة سةيَكى
تر لةةبرى من دابنر ةيَت ،من هةةر وةك ئةةنةداميَكى ةثارتى ةئةمَين مةةوة ،هةةر ةهاو ةكارىء
يارمةتييةكيشتان ثيَويست بَيت دريَغى ناكةم.
دكتؤر كةمال درَيذةى بة ق ةسةكانى داء با سةى بوونى خةلَكى دَل سةؤزء هةلَ سةووِراو
لة ناو ِريَكخستنةكاندا كردء وتى :با لة ثيَنجوَين ئةندامانى خؤمان لة دةست نةدةين،
ثةةيوةنةدي يةةكى فراوا ةنت لةة طةةلأ خةةَل ةكدا هةة يةة ،ةكاك عةةبةدولى سةؤرانء كةاك فةةرة
سةعيديش ثيَيان خؤشةء ثَييان باشة كة ئيشيان لةطةلَدا بكةيت.
و :كاك بةكرى حاجى سةةفةرء مامؤ سة ةتا ئةحمةد عةزيزء كاكة حةمةى مينةة
نالة ،س َى ثياوى زؤر باشء هةَلسووِراون ،بؤ يةكيَك لةوان لة جيَى من دانانيَيت؟
دكتؤر كةمال زؤر بة نةرمىء بة ئةدةبةوة بةردةوام بوو لة سةةر ق سةةكانيء هةوَلي
ئةدا كة قةناعة ث َي بكات .دواى طفتوطؤيةكى زؤر ِريَكةوتين كة بيرى لَيبكةمةوة.
187
دواى ضةةند ِرؤذَيك لة سةةر داواى قائيمقامء كارطَيرِى ليذنةى ناو ةضةى ثيَنجوَين
(فازل سةؤرانى)( )32ثيَكةوة داني ةشتين .دواى كةميَك طفتوطؤكردنء بيروِرا طؤِرينةوة
كاك فازل وتى :لةطةلأ كاك كةمال خؤ شةناو كؤبوونةوةم كردووةء نامةيةكى ئةوي شةم
بؤ هَيناويت.
كاتَيك نامةكةم خويَندةوة ،دكتؤر كةمال لة بة شةيَكيدا نوو سةيبووى "تكاية لةطةلأ
كاك فازلأ ِرَيك بكةون".
و :كاك فازل تيَ ناطةم ،منء تؤ لةسةر ضى ِريَك بكةوين؟
وتى :لة سةةر ئي ةشوكارى رِيَكخ سةتن ،ئةبيَت ئي شةمان لةطةَلدا بكةيت ،من كة سةيَكى
خراث نةبوومء زيانم بؤ كةس نةبووةء لةطةلأ بالَةكةى ئيَوة ةشدا ثةيوةنديم هةبووة ،با
هاوكاري يةكتر بكةينء ثيَكةوة كار بكةين.
و :حةساسيةتى ناو رِيَكخستن بَيزارى كردوومء حةز بة ئيشكردن ناكةم.
وتى :ئةطةر ئيشى بؤ بكةين ،ئةتوانين حةساسيةت كةم بكةينةوة ،ئيَستا لةجياتى
مةلا خدر ،عةبدولكةريمي حاجى شةةدةلَة لَيثر ةسراوى ناو ضةةية ،كاك شةةريفى مةلاء
مولازم تايةرى عةلى والي بةط( )33خؤم قسةيان لةطةَلدا ئةكةمء بة دلَى تؤ ئةبَيت ،تؤش
كويَت ثَيخؤشة ئيشى تَيدا بكة.
و :ئيَستا ناتوانم بِريار بدةم ،ضةند ِرؤذيَكى تر وةلآمت ئةدةمةوة.
دواى ماوةيةك بيركردنةوة بِريارمدا كة لةطةلأ ليذنةى ناو ضةةدا ئيش بكةم .ثا ةشان
لة ةسليَمانى لةطةلأ دكتؤر كةمال خؤ ةشناو داني ةشتمء بِريارى ئي ةشكردنم ثيَ ِراطةياند.
دكتؤر كةمال خؤ ةشحالَي خؤى دةربِرىء وتى :ثَيش هةموو شةتيَك ثيَوي سةتة ئي شةى
جةدى بؤ خةاوكرد نةةوةى طرذىء حةة ةسا سة يةةتى نَيوان برادةراني هةةردوولاء
ئا ةساييكردنةوةى بارودؤخي ِريَكخ ةستن بكرَيت .وةك بي سةتوومة تواناى ماديت با شةة،
هةر ضةةندة مة شةروباتيش ناخؤيتةوة ،بةلآم تا ئةو بارة ئا سةايى ئةبَيتةوة ئةتوانيت بؤ
( )32فازل ةسؤرانى ثياويَكى ني ةشتمانثةروةرو تيَكؤ ةشةر بوو ،سةةر بة بالَى بارزانى بوو ،بةلآم بةنهيَني
لةطةلأ باَلي (م.س) ثةيوةندي هةبوو ،يةكطرتنةوةى هةردوو بالَةكةى زؤر ثَيخؤش بوء.
( )33هةردووكيان ليَثرسراوي عةسكةري بوون.
188
ةنادى يةان بؤ ةما ةَلةوةء بؤ سةةيرانطةا دةعوةتيةان بؤ بكةة ةيت .تةا ئَي سة ةتا ئةةوان بةة ثَيى
رَِي ةكةوتنةةكةانى هةةردوولا ،رِيةَذةى ئةة ةندا ةمان ةيان قبولأ نةةكردووة .ئةةطةةر لةة ثيَنجوَينيش
ثابةند نةبوون بة برِيارى رِيَكةوتنةكة ،ثا شةةك شةة مةكةنء ئي ةشيان لةطةلَدا بكةن تا لة
داهاتوودا كؤنفرانسى ناوضةكان ئةنجام ئةدةين.
دواى طةةِرانةةوةم بؤ ثيَنجوَين بؤ تةة شةكيلاتى نوَيى رِيَكخ سةتن ،هةةردوو ليةذنةةى
ناو ضةة ثيَكةوة كؤ بووينةوة ،ناوى هةموو ئةندامةكانى خؤمانم ِراطةياند كة ذمارةيان
( )60ئةندام بوو ،ثا شةان تة شةكيلاتى ناو ضةة ئةنجام درا .هةروةك ضةاوةرِوان ئةكرا
برادةراني بالَى بارزاني ثابةندى بِريارى رِيَكةوتنةكة نةبوون ،ئةبوواية ليذنةى ناو ضةة
لة ( )9ئةندام ،سةيَى بالَى مةكتةبى ةسياسةيء شةة ةشى بالَي بارزاني ثَيك بهاتاية ،بةلآم
لة سةةرجةمي ( )14ئةندام ،لة سةآ ئةندامى ئيَمةء يانزة ئةندامى ئةوان ثَيك هات.
بؤيةة داوام ل َي كردن كةة ثةابةةنةدى رَِي ةكةوتنةةكةةي نَيواني هةةردوو بةا ةلَةكةة بنء رِيَزي ليَ
بطرن ،بةةلآم ئةةوان هةةر سةوور بوون لةة سةةر ئةةو رَِةيذة ةية .ئيَمةةش لةة ةبةر ةبةرذةوةنةدي
شةؤرِش بة نا ضةارى قبوءلَمان كردء نةمانهَي شةت رِةوتى كؤبوونةوةكة تَيك ب ضةيَت.
ئي شةوكارى ئيَمة بةم ةشيَوةية ديارى كرا :سةالَحى حاجى فة وَللآ كرا بة ليَثر ةسراوى
رَِيكخراوة ةكان .ةمامةة خولةة كرا بةة لَيثر ةسراوى رَِيكخراوى ثؤلي سةة ةكان ،دوو ئةة ةندام
ةهاو ةكاري ةيان ةئةكرد كةة ئةةوانيش بريتيبوون ةلة زيرِؤ ع ةبداللةة كةة م ةفةوةزي ثؤليس بوو،
هةةروةهةا عةةلى بةة ةغايي كةة ثؤليس بوو .منيش كرام بةة ليَثر سةراوى داد ةطاء ئيةدارةء
دارايي ناوضة.
ثيَش تَيكةةَلبوونةةوةى دوو بةالةَة ةكةى ةثارتى ،ضةوار ةكادرى ثَي شةكةةوتووى بةالَى
مةكتةبي سةيا سةي (بةكرى حاجى سةةفةر ،مامؤ ةستا ئةحمةد عةزيز ،مامؤ سةتا عةلى
حةاجى عةةزيزء ةمامؤ ةستةا محةةمةةدى حةاجي عةةزيز) لةة لايةةن بةالَى بةارزاني ةيةوة دوور
خرابوونةةوة ( ةنةفى كرابوون) بؤ سةلَي ةمانىء ةشارةزورء ةضنط ةيان .ةماوةيةةك دواى
يةكطرتنةوةش ئةو برادةرانةيان نةطةِراندةوة شةويَنى خؤيانِ .رؤذيَك عةلى عةبدوَللآ كة
ئةةنةدامى (م.س)ي ةثارتيء ثةارَيزطةارى سةلَيمةانى بوو لةةطةةلأ عوسمةان سةةعيةد كةة
جيَطرى ثاريَزطار بوو ،بةسةردان هاتن بؤ ثيَنجويَنء لةطةلأ ناوضة كؤ بوونةوة.
189
ثيَش ةهاتنى ئةةوان بةة فةازل سةؤرانيم وت ةكة ةئة ةمةوَةيت سةة ةبارةت بةة نةةفيكردنى
برادةران ق سةةيان لةطةَلدا بكةم .كاك فازل داواي ليَكردم كة ئةو كيَ شةةية باس نةكةمء
نةيورووذَينم نةوةك كؤبوونةوةكة تيَك بضَيت ،بةلآم نةمتوانى لةسةر ئةو ستةمة كة لةو
ضةوار برادةرة كرابوو بآ دةنطء بيَ هةلَويَ سةت ،بؤية لة كؤبونةوةكةدا لةطةلأ عةلى
عةبدوَللآ سةبارةت بةو كَيشةية قسةم كردء داواى طةِرانةوةى ئةو ضوار برادةرةم كرد.
ئةويش بةَلَيني ثيَ دام كة طةِرايةوة بؤ ةسليَمانى هةولَى جدى بؤ ضةارة سةةركردنى ئةو
كَي شةةية بدات .دواى ضةةند هةفتةيةك عةلى عةبدوَللآ بةلَيَنةكةى خؤي بردة سةةرء هةر
ضوار برادةرة نةفيكراوةكة طةِرانةوة بؤ ثيَنجوَين.
دواى تَيكةةَلبوونةوةى رِيَكخ سةتنةةكانى هةردوو بالَةكة ،جؤرة حة سةا سةيةةتء
سةاردييةك لة نَيوان ضةةند ئةنداميَكى هةردوولا درو ةست ببوو ،لةبةر ئةوةى كة بةكرى
حاجى سةةفةر زؤر ةضالاكء هةلَ سةووِراو بوو ،ضةةند برادةريَكى بالَى بارزانى رِقيان
لَيبوو .بؤ ئا سةاييكردنةوةى ثةيوةنديي نَيوان برادةراني ناو ضةة ،ضةةند جارَيك لة
مالَةوةء لة دةرةوة بؤ نانواردن دةعوة بؤ كاك بةكرو برادةراني ناوضة كرد.
بةش بةحالَي خؤم لةطةلأ بةرثرسء ئةنداماني ليذنةي ناو ضةةي ثيَنجوَين ئةوانةي
كة ثَي ةشتر سةةر بة بالَي بارزاني بوون ،زؤر رِيَكء تةبا بوومء رِيَزمان لة يةكتر دةطرت.
ئةو برادةرانةش بريتي بوون لة (فازل سةؤرانى ،تايةرى عةلى والي بةط ،مةلا ئةحمةد
مةةحمود ،فةةرة سةةعيةد ،شةةريفى مةةلا ،عةةبةدولكةةريم حةاجى ،عومةةر ميراو ،ور ةيا
سةديقةفةني ،قادر قادر ،حةمة ِرة ةشيد ئةحا ةشانة ،شةَيخ سةةعيد موفتي ،ئةسةوةد فةقآ
ئي سةماعيل ،حةمة تالأ ضةوارتايي ،سةالة ثير) .ثاش ضةةند مانطَيك لة داني شةتنء
نزيكبونةءة لةطةلأ ئةم برادةرانةدا ،سةارديء حة سةا سةيةتى نَيوان برادةراني هةردوو
بالَةكة تا ِرادةيةكى زؤر كةم بووةوةء ثةيوةندييةكان ئاسايى بوونةوة.
190
ثيَنجوَين ()1972
ِراوةستاوةكان لة ِراستةوة :لالؤ ،مامؤستا فايةق مةجيد ،رِةشادي طومرك ،فازل سؤراني،
مامؤستا محةمةد عةزيز ،ئةحمةد ضروستاني
دانيشتووةكان لة رِاستةوة :مامؤستا سةعيد ،زيرؤ عةبدوَللآ ،مامؤستا حسيَن مةلا قادر،
مامؤستا سديق حاجي حةمة ئةمين ،مامؤستا داود خانةقيني ،مامؤستا كةمال حةسةن ميرزا رةشيد
191
سةردانةكةي مةسعود بارزانىء د .مةحمود عوسمان
ةماوةيةةك دواى يةةكطرتنةةوةى هةةردوو بةالةَة ةكةى ثةارتى ،مةة سةعود بةارزانىء دكتؤر
مةةحمود عوسمةان بةة مةةبةة سةتى كؤبوو ةنةوة لةة ةطةلأ بةةِريَوة ةبةري فةةر ةمانطةةكةانء ةئامر
بةة ةتاليؤنء سةةرلقء ل ةيذنةةى ةناو ضةة هةاتن بؤ ثيَنجويَنء لةة قو ةتابخةا ةنةى بلكيةان
كؤبوونةوةيان لةطةَلدا كردين .ذمارةيةك لة سةةرلقةكانى هةلَة ةء هةورامانيش وةك
(حةة مةة شةةمَيرانىء حةة مةة ئةةمين تري فةةيىء عوسمةانى ةعةلى ضةةتوون) ةئا مةادةى
كؤبوونةوةكة بوون.
لة كؤبوونةوةكةدا باسةى قةرةبووكردنةوةى ئةو هاوولآتييانة كرا كة بةهؤى شةةِرء
بؤردوومةانةةوة خةانووة ةكانيةان ِروو ةخاوة ةيان سةوو ةتاوة .بةة ثيَى ِرَيكةةوتنيَكى نَيوان
(ث.د.ك)ء حكومةةت برِ ةيار درابوو كةة حكومةةت بةة برِى ( )300دينةار قةةرةبووى ةهةر
خانوويةكى زيان ليَكةوتوو بكاتةوة ،بةلآم بة هةوَلى فازلأ سةؤرانى قةرةبووى خةلَكى
ثيَنجويَن زياد كرابوو بؤ ( )600دينار ،ضةونكة ئةو سةةردةمة بةهؤى شةؤرِ شةةوة
هاوولآتياني ثيَنجوَين زياتر لة ناو ةضةكانى تر تووشةى زةرةرء زيانء ئاوارةيي ببوون.
ئةو بِرة ثارةيةش بؤ ئةو سةردةمة ثارةيةكي زؤر بوو.
حةمة شةةمَيرانى ناِرةزايى خؤى لة قةرةبووكردنةوةى ئةو كة سةانةى كة ثيَ شةتر
لةة ةطةلأ بةالَى (م.س)دا بوون دةربِرىء لةة دكتؤر مةةحمود عوس ةمانء مةة سةعود بةارزاني
ثرسى :بؤضى ئةبَيت جاش جةلالييةكان قةرةبوو بكريَنةوةء ثارة وةربطرن؟
دكتؤر مةحمود وتى :وةكو كآ؟
حةمة شةمَيرانى وتى :وةكو حةمةى فةرة .
دكتؤر مةةحمود وتى :ةئةو ةكاتةة ةناكؤكي لةة نيَوان ةما ةندا هةةبوو ،ئةةوانيش وةك ئَيمةة
ثَيشمةرطة بوونء مافى ئةوةيان هةية كة قةرةبوء بكريَنةءة.
هةرضةةندة دكتؤر مةحمود وةلآمى دايةوة ،بةلآم بؤ ئَيمة زؤر ناخؤش بوو كة دواى
يةكطرتنةوةش وتةى نا شةيرينمان ثيَ بَليَن .ق سةةكانى حةمة شةةمَيرانى زؤر تووِرةى
كردم ،بؤية لةسةر ثارضة كاغةزَيك دوو داواكاريم بؤ دكتؤر مةحمود عوسمان نووسى.
يةكةميان داوام لَيكرد كة سةةبارةت بة يةكطرتنةءةى ثارتى شةؤرِ شةطَيرِى ديموكراتى
192
كوردسةتانء ثارتى ديموكراتى كوردسةتانء سةوودةكانى بؤ طةلى كورد كورتةيةك باس
بكات.
دووةميان داواى خوليَكى رِؤ ةشنبيريم بؤ كادرء ثَيشةمةرطةكانى ثارتى كرد .كاتيَك
دكتؤر مةحمود كاغةزةكةمى بة دةسةت طةيشةت وتى :لالؤ داوا دةكات كة سةةبارةت بة
يةةكطرتنةةوةى هةةردوو بةا ةلَةكةة كورتةةيةةك بَليَم ،هةةروة ةها داواى خولى رِؤ شةنبيريش بؤ
كادرء ثيَ شة ةمةرطةكانمان ةئةكات .ثا شةان وتي :ئةمة يةكةم يةكطرتنى دوو حزبة لة
جي ةها ةندا ،ئَي مةة دوو بةالأ بووين ،بةةلآم لةة ثيَ ةناوى خز ةمةتكردن بةة ميل لةة تةة كةة ةمانء
شةؤرِشةةكةمان يةكمان طرتةوة ،ئَيسةتاش بة ئا ةشتىء برايةتى ثيَكةوة خةبات ئةكةين،
هةروةها لة بةرنامةمانداية خولى رِؤ شةنبيرى بؤ كادرةكانمان بكةينةوة ،ضةونكة هةتا
كادرةكانمان رِؤشنبيرتر بن زووتر قؤناغةكة دةبرِينء ئةطةينة ئامانج.
قسةةكانى دكتؤر مةحمود سةةبارةت بة يةكطرتنةوةى هةردوو بالَةكة زؤر دلَخؤشةى
كردمء وةلآميَكى زؤر بةاش بوو بؤ ئةةو برادةرانةةى كةة دانيةان بةة بةالَى (م.س) نةةدة ةناء
دذى يةةكطرت نةةوة بوون .ةكات يَةك لةة كؤبوو ةنةوة كةة هةاتي نةة دةرةوة فةازلأ سةؤرانى
دة سةتخؤ شةي لَيكردم .و :كاك فازل ،ئةوة لةبةر ئةو هةموو حة سةا سةيةتء وتة
ناشرينةية كة كاتي خؤي ثيَموتن ئيشكردن زةحمةتةء بة من ناكرَيت.
193
رِاثؤرتى شيوعيةكانء هةلَو َيستى فازل سؤرانى
ةمامؤ سةتةا جةةبةار فةةيلى كةة لةةطةةلأ حزبي شةيوعي ةكاري دةكردِ ،راثؤرتيَكى بؤ
برايمى سةؤفى مةةحمود (ئةةبو ةتارا) كةة ئةةوكةاتةة ليَثر سةراوى ِريَكخراويةان بوو لةة
سةيدسادق نوسيبوو .لة رِاثؤرتةكةدا ناوى كويَخا قادرى( )34كؤَليتاني تَيدابوو .دواتر
ِراثؤرتةةكةة كةةوتبووة دة سةت (ث.د.ك)ء لةة كؤبوو ةنةوةي ل ةيذنةةى ةناو ضةةي ثيَنجويَن
خويَنرا ةيةوة .لةة ِراثؤرتةةكةةدا هَيرشء ق سةةى ةنارِةواى بؤ سةةر برادةرانى ثةارتى
بةتايبةتى حاجى ئةحمةد حةمةمينء شةةريفى مةلا تَيدا بوو ،هةروةها با سةى تةبايي
نَيوان برادةراني سةر بة بالَي (م.س) تيَدا كرابوو.
برادةرانى ناو ضةة لة نوو سةيني ئةو رِاثؤرتة زؤر توِرةبوون ،بؤية نارديان بة دواي
كوَيخا قادرى كؤلَيتانء دة سةتطيريان كرد .سةةبارةت بة دة سةتطيركردني كوَيخا قادر،
لةطةلأ فازلأ سةؤراني ق ةسةم كردو و :با لة سةةرمان نةكةويَتء بةرةيةكى دذ بةخؤمان
لةم ناوضةية دروست نةكةين ،دةستطيركردني كوَيخا قادر زةرةرمان ثيَ ئةطةيةنَيت.
فازلأ سةؤراني لةطةَلم هاوِرا بوو ،بؤية دة ةستبةجيَ فةرماني ئازادكردني دا .هةر لةو
ماوةيةدا ح سةَينى حاجى مةلا كة شةيوعى بوو لة لايةن ثارا سةتنةوة بيَ سةةرو شةويَن
كرابوو ،دواتر بة هةوَلي فازلأ سؤراني دؤزرايةوة.
( )34دواي ةئازادكردني ،كويَخةا قةادر بوو بةة دؤ سةتى ةبالَى (م.س) ،سةالآني دواتريش ةثةيوة ةندي بةة
رِيَكخ سةت ةنةكةاني (ي.ن.ك) كردء كةاري بةا شةى بؤ ةيةكيَتي ئةةنجةام ةئةدا .ثَيش ةئةوةى دَي هةا ةتة ةكان
رِابطويَزريَن ،لةة طو ةندي كؤَلي ةتان مةالةَةكةةى ببوو بةة بةارة ةطاى ثَي شةمةةرطةةو هةاوكةاري نةاردنةة دةرةوةى
ثيَ شةمةرطةى ئةكرد .لة ةسالَي 2005بةهؤي كيَ ةشةي كؤمةلآيةتي كورِةكةيةوة بة نارِةوا لة سةليَماني
كوشتيان.
194
جووتيار ئاغا
بةة بِريةارى (ث.د.ك) موو ضةةى مةانطةا ةنةي ئةةنةدام ةناو ضةة ةكان ،بةة برِى ( )60دينةار
ديارى كرا .بة برادةراني ناو ضةةم وت :من موو ضةةم ناويَت ،بةلآم يارمةتيم بدةن رِؤذانة
تا نيوةرِوان لة دوكانةكةمدا كا سةبى بكةمء بذيَويى خَيزانةكةم ثةيدا بكةم .ئةوانيش
ِرةزامةندييان دةربرِىِ .رؤذانة برادةراني (ث.د.ك) ئةهاتن بؤ دوكانةكةمء سةةردانيان
ئةكردمء لام دائةنيشةتن ،منيش لةو ضةةند كاتذميَرةى كة مؤلَة بؤ كةسةابةتء بذيَوي
خَيزان وةرطرتبوو ،نةمئةتوانى وةك ثيَوي سةت ئي شةوكارى دوكان بةِريَوة بةرم .زؤربةي
ئةةو برادةرانةة لةة دوكةانةةكةةم بةة قةةرز قو ةما شة ةيان ةئةبرد كةة هةةتةا ئيَ سة ةتاش ةثارةي
قوما شةةكيان نةداوة كة كؤي ط شةتي قةرزةكان نزيكةي ( )700ديناري ئةو سةةردةمة
بوو ،دةفتةةري قةةرزةكةانيش هةةتةا ئيَ سةتةا لةة ةمالَي حةاجي عةة ةبدولي برام ثةارَيزراوة.
ةئةوةش ةباجيَكي تر بوو لةةء ةباجةانةةي كةة ةبةهؤي شةؤرِشء يةةكطرت ةنةوة كةةي دوو
بالَةكةي ثارتي ئةمدا.
منء جةةلالي مةةحمودي فةةقيَ ِرةحيمء ةبةكري حةاجي سةةفةةر زؤر ةهاورِيَ بووينء
ثةةيوةنةدي نَيوانمةان زؤر بةةهَيز بوو ،زيةادةِرةوي تَةيدا نييةة ئةةطةةر بلَيَم هةةردووك ةيانم بةة
ئةندازةي براكانم خؤش وي ةستووة ،هةر بؤية هةميشةة حةزم بة ةسةركةوتنيان كردووة.
ةماوةيةةك بةةكرى حةاجى سةةفةةر بةآ ئي شةو ةكار بوو ،ةبارى دارايي ةباش نةةبوو ،لةة ةطةلأ
برادةراني ثارتيدا ق سةةم كرد كة ئي شةيَكي بؤ دياري بكةن ثاش ماوةيةك كرديان بة
يةاريةدةدةرى هَيزى بةةرطرى .دواتر لةةطةةلأ ةفازلأ سةؤراني قةايم ةقام ق سةةم كردء داوام
ليَكرد كة هةولَى وةكالةتيَكى بازرطانى بؤ بةكرى حاجى سةةفةر بدات .ثاش ماوةيةك
فازل سةؤرانى ثَيى و كة وةكالةتيَكى ضةيمةنتؤى بؤ منء بةكرى حاجى سةةفةرء
بةةكرى براى خؤى وةرطرتووة .منيش ثيَموت كةة من وة كةا لةة نةاو يَةتء بةةهؤى
دوكانةكةمةوة بارى داراييم با شةةء ثيَوي سةتم بة وةكالةت نيية ،سةةهمي وةكالةتةكةي
منيش بةدة بةة ئةةوان .ةكاك بةةكر لةة ةطةلأ برا ةكةي كةاك ةفازل ثَي كةةوة وة كةا لةة تةة كةة يةان
وةرطرتء بؤ ماوةيةك سووديان ليَوةرطرت.
195
ةكات يةَك قةةرةبووى ز يةان ليَ كةةوتووانى ثيَنجوَين كرا ةيةوة ،لةة بةةر ئةةوةي ةجةلالى
مةةحمودى فةة قةآ ِرةحيمء ةباوكي لةة يةةك خةانوودا ثيَ كةةوة دةذ يةان ،ح سةابي ةيةك
خيَزان ةيان بؤ كرابوو ،تةةن ةها بةة برِى ( )600دينةار قةةرةبوو كرانةةوة .زؤر ةهةوَل ةمدا كةة
وةك دوو خَيزان قةرةبوو بكرَينةوة ،بةلآم هةولَةكانم بآ سوود بوون .هةرضةندة خؤشم
لةة بري ةجارَةيك بةةلَكو دوو جةار ،ةبةهؤي سةوتةاني ثيَنجوَينء بؤردومةانةةوة ةخانووةكةةم
ز يةانيَكي زؤري ليَ كةةوتبوو ،بةةلآم لةة بةةر ئةةوةي كةاك جةةلال هةاورَِي يةةكي زؤر
خؤشةويستء نزيكم بوو ،هةروةها باري دارايي خؤيء باوكي باش نةبوو ،بؤية داوام
لةة ةفازلأ سةؤرانى كرد كةة قةةرةبووةكةةى من بكريَةت بةة ةناوى ةجةلالى مةةحمودى فةة ةقآ
ِرةحيمء ةئةو لةةبرى من قةةرةبووةكةةم وةربطرَةيت .فةازل سةؤرانى ِرةزامةة ةندى دةربرِىء
داواكةمى جَيبةجآ كرد.
لةة كةاتى قةةرةبووكرد نةةوةى خةةلَكى ثيَنجوَين ،ذ مةارة يةةك سةةرلق قةةرةبوو
نةةيةدةطرتنةةوة ،بةةلآم ةيةكى ( )600دينةاريةان وةك ةيارمةةتى ثيَ بةةخ شةرا كةة زؤربةةيةان
لة سةةر طردى حة سةةن ئاواى خوار ثيَنجوَين خانوويان ثآ درو سةت كرد .هةر لةو
ماوةيةدا ذمارةيةك لَيثر ةسراوى ثارتى ضةةند ثارضة زةوييةكى كشتوكاَلييان لة دةشتى
شةارةزوور داطير كرد ،بة جووتياراني ناوضةةكةيان ئةوت "ئيَوة كشةتوكالَى تَيدا بكةن،
بةلآم لة قازانجةكةى شةةريك ئةبين" .دواي ئةوة خةلَكي بةء ليَثر سةراوانةيان ئةوت
جووتيار ئاغا.
لة كاتي قةرةبووكردنةوةى زيانليَكةةوتوواني ثيَنجويَن ،دوو هاوولآتي بة ناوةكانى
(حةةمةة هةةَلؤ ،محةةمةةدى حةةمةة سةةعيةدى ميرزا رة ةسول) رِةخنةةيةان لةة دوو ئةةنةدامى
ليةذنةةى قةةرةبووكردنةةوةى ثيَنجويَن ( ةحاجى ئةةحمةةد حةةمةة ئةةمينء عةة ةبدولكةةريمى
مةةلا عةة بةدوَللآى موخ تةارى ثيَنجويَن) طرتبوو ،ثيَ يةان وتبوون كةة نةا عةةدا لةةتى لةة
ةقةرةبووكرد نةةوة كةةدا كراوةء خةةلَكى نةامو سة تةةحق ةيان ةناونووس كردووة .دوو
ئةة ةندا مةة ةكةي ل يةذ نةةى قةةرةبووكرد ةنةوة لاى فةةر ةما نةدةي بةة ةتاليؤن ( شةةريفى مةةلا)
شةكاتيان كردبوء .شةةريفى مةلاش بة شةيَوازيَكى زؤر ناشةيرين حةمة هةلَؤء محةمةدى
حةمة سةةعيدى دة ةستطير كردبوو ،هةروةها بة بةر ضةاوى خةلَكةوة لة بةردةم مةركةزى
ثيَنجويَن لَييان دابوون.
196
كاتَيك هةوالَى دة ةستطيركردنء ئازاردانى ئةو دوو كةسةةم ثيَطةي ةشت ،بة مةبة ةستى
ليَ كؤَلينةوةء ضةارة سةةركردنى ئةو كيَ شةةية بةرةو مةركةزةكة كةوتمة رِآ .كة نزيكى
مةركةزةكة بوومةوة ،ذمارةيةكي زؤر لة داني شةتواني ةشارؤ ضةكةي ثيَنجوَينيم بينى كة
بةةرامبةةر بةة مةةركةةزةكةة كؤببوو ةنةوةء ثيَ شةمةةرطةةش سةوو ةكايةةتييةان بةة ةهةردوو
دة سةتطيركراوةكة ئةكردء بة شةيَوةيةكى زؤر نامرؤظانة لَييان ئةدان .بة بينيني ئةو
غةةدرو تةاوا نةةي كةة بةةرام بةةر بةةو دوو هةاولآتي يةة ئةةكرا ،زؤر توورِةو ةغةم بةار بووم،
ئةوةندة كاريتيَكردم كة بة جاريَك شةؤِرشء ثارتىء ثَي شةمةرطةم لة بةر ضةاو نا شةرين
بوو .مامؤ سةتا ئةحمةد عةزيزء مامؤ سةتا عومةر م سةتةفا لةناو جةماوةرةكةدا بوون،
ليَيان ثرسيم كة بؤضي وةزعم تةواء نييةء دةموضاوم سووربووةتةوة.
و :لةبةر ئةو غةدرةي كة بةرامبةر ئةو دوو ثياوة ئةكرَيت.
ئةوانم بةج َي هَي شةتء بةثةلة خؤم طةياندة لاى فازلأ سةؤرانى قائيمقام ،بَيزارىء
تووِرةيى خؤمم بة ِراشةكاوى ثيَ ِراطةياندء و :بؤ بةو شةيَوةية نا ةشرينة هةَلسةوكةوت
لةطةلأ ئةو دوو ثياوةدا بكريَت؟ كةى شةؤرِشء كوردايةتيء بةو ةشيَوةية ئةبَيت ،بؤ
جةة مةاوةر لةة خؤ مةان توورِةء بَيزار ب كةةينء نةاب َةيت ِرةخ نةة مةان ل َي بطرنء ةئةب يَةت
سةةركوتيان بكةين؟ ثا شةان داوام ليَكرد كة بؤ ئةوةى لةوة زياتر شةؤرِشء ثيَ شةمةرطة
ناشيرين نةبَيت ،وازيان ليَ بهَيننء ئازاديان بكةن.
قسةكانم كارى كردة سةر فازل سؤرانىء فةرماني دا كة ئازاديان بكةن.
197
ئة َلقةى غولآمى
ئيَوارةيةكى درةنط ثيَ شةمةرطةيةك هات بؤ مالَةوةء وتي :كاك فازلأ سةؤراني مني
ناردووةء ئةلََيت "طةر كاتت هةية ،ثَييخؤشة سةردانى بكةيت".
مةا ةلَةكةةى منء قةائيم ةقاميةةت ةلة يةةكةةوة زؤر نز ةيك بوون ،ةكات ةَيك ضةووم بؤ لاي كةاك
ةفازلأ ،ةتايةةرى ةعةلى والى بةةطء ور ةياي سةديقةةفةةنيش ميوانى بوون .دواي نزي ةكةى
كاتذمَيرَيك ثيَ شةمةةرطةيةك هاتة ذوورةوةء وتى :عةبدولكةةريمى مةلا عةبدوَللآ لةطةلأ
حةمة ئةمينى خةجآ شةِريان بووةء عةبدولكةريميش خةتابارة.
كاك حةمة ئةمين لاى تايةرى عةلى والى بةط ثَي ةشمةةرطة بوو ،ماوةكي كةم بوو لة
بةةنةد يخةانةة ئةازاد كرابوو ،ةكاك عةةبةدول كةةريميش ئةةنةدامى ِريَكخراو بوو .ةبةو ثَي يةةى
لَيثرسراوى دادطاى شؤِرش بووم لة ثيَنجويَن ،تايةرى عةلى والى بةط داواي لَيكردم كة
ةهةر ئةةو شةةوة فةةرمةانى دة سةتطيركردنى عةة ةبدولكةةريمي موفتي دةربكةةمء ةتا ةكاتى
ليَكؤَلينةوة لة زيندان بَيت.
ئةةو كةا تةة ثةةيوة نةدي نَيوان منء كةاك عةة بةدول كةةريم خراث بوو ،يةةكتر مةان خؤش
نةئةوي ةست ،بةلآم بةو شةةوة دةسةتطيركردنيم ثآ باش نةبوو ،بؤية ثيَموتن :نامةويَتء
ثَيم باش نيية بةم ةشةوة قؤَلبة سةتء زيندان بكرَيت ،ضةونكة ئةو ئةندامى ِريَكخراوة،
سبةينآ ئاطادارى ئةكةمةوة كة بيَت بؤ لامء ليَكؤلَينةوةى لةطةَلدا ئةكةم.
ِرؤذى دواتر ثيَش ئةةوةى بنَيرم بةة دوا ةيدا ،خؤى هةات بؤ لامء دة سةتى طر ء
خستيية سةر طويَىء وتى :ئةَلقةى غولآمى بكةرة طوَيم.
و :بؤضى؟
وتى :ضةونكةة هةةر ضةة ةندة م ةنت خؤش ةناوَةيت ،بةةلآم ور ةياى سةديقةةفةةنى بؤي
طيَرِامةوة كة ئةمشةو بةرطريت ليَ كردوومء نةتهَيشتووة ةطرن.
و :نةخَير خؤ ةشم ناويَيت ،ضةونكة زؤر ئةم سةةرء ئةو سةةر ئةكةيت ،تةنانةت
برادةرةكانى خؤشت نةيانتوانى بةرطريت ليَ بكةن.
ثا شةان ناردم بة دواى حةمة ئةمينى خةجآء مةلا مةحمود كة ئةندامى ِريَكخراو
بوو ،حةمة ئةمينء عةبدولكةريمم ئاشت كردةوةء كَيشةكةم بؤ ضارةسةر كردن.
198
عةريزةكةى عومةر غةريب
بةمةبة سةتي وةرطرتني مؤلَةتي هَيناني خواردن لة ولآتي ئيَرانةوة ،حةمة ئةمينى
م ةستةفا ثيَنجوَيني ئةيةويَت عةريزةيةك بؤ فازلأ سةؤرانى قائيمقام بنوو ةسَيت ،بةلآم
لةبةرئةوةي كة لة نووسةيني عةريزةدا ةشارةزا نةبووة ،داواي لة عومةر غةريب كردووة
كة عةريزةيةكي بؤ بنوو سةَيت .ئةوكاتة عومةر غةريب سةةرثةر شةتي ةشانةيةكى
ِريَكخ سةتنى ئةكرد ،كاك حةمة ئةمينيش ئةندامى ِريَكخ ةستن بوو .دواي ئةوةي فازلأ
سةؤرانى عةريزةكةي حةمة ئةمينى م سةتةةفا ةئةخوَينيَتةوة ،زؤر تووِرة ئةبَيتء ليَى
ئةثرسيَت كة ر عةريزة نووسَيك ئةو عةريزةيةي بؤ نووسيوة؟
كةاك حةةمةة ئةةمين نةاوى عومةةر غةةريةب ةنادركَينَةيت ،بؤيةة فةازلأ سةؤراني سةجنى
ئةكات ،ثاشان هةموو عةريزة نووسةكان بانط ئةكاتء ليَيان ئةثرسَيت "كآ عةريزةي
بؤ حةمة ئةمين نووسيوة؟" ئةوانيش ب َي ئاطايى خؤيان ثآ ِراطةياندبوو .فازلأ سؤراني
طومانى لا درو سةت ةئةب ةيَت كة يةك ةيَك لة برادةراني ثَي شةووى سةةر بة بالَى (م.س)
عةريزةكةيان بؤ نوو سةيوة ،بؤية بة ثيَ شةمةرطةيةكدا جوابي بؤ ناردم كة سةةردانى
بكةم.
كاتيَك ضةووم بؤ لاى ،عةريزةكةي حةمة ئةمينى ثيشةان دام .حةمة ئةمينى م ةستةفا
لة عةريزةكةيدا داواى مؤلَةتى هَينانى ك ةشميشء قةيسةي وشةكى لة ئيَرانةوة كردبوو،
هةروةها نوو سةيبووي "بؤ ضةى مؤلَةت بة خةلَكي تر نادريَت كة لة ئَيران ك شةميشء
قةيسي بهَينن ،بةلآم بة بةرتيل مؤلَةت ئةدريَت بة كةسانى تر".
كاك فازلأ وتى :ثَيم واية برادةراني ئيَوة ئةم عةريزةيان بؤ نووسيوة.
بؤ بةدووادا ضةووني ئةو كيَ شةةية ضةووم بؤ لاى حةمة ئةمينء ثر سةيارم ليَ كرد كة
كآ لة نووسينى عةريزةكةي يارمةتي داوة؟
وتى :عومةر غةريب.
بؤ ضةارةسةةركردنى ئةو كيَشةةية ناردم بة دواى عومةر غةريب ،بؤ ئةوةى داواى ليَ
بوردن لة فازلأ سةؤرانى بكاتء حةمة ئةمينيش ئازاد بكرَيت .كاتيَك كاك عومةر هات
بؤ قائيمقاميةت ،فازلأ سةؤرانى ِرةخنةى ليَ طرتء وتي :لةبةرئةوةى ثَي شةتر سةةر بة
بالَى (م.س) بوويت ،بؤية هيس ئيجرائاتَيكت لةطةَلدا ناكةم ،ئةطينا نةفيم ئةكرديت.
199
ثةيوةنديكردن بة كؤمة َلةي ماركسي -لينيني كوردستان
لةة دواى يةةكطرتنةةوةى هةةردوو بةا ةلَة ةكةى (ث.د.ك) لةة سةالَى ،1971شةيَوازى
كاركردنء ةسيا ةسةتى ئةو سةةردةمةى ثارتى ديموكراتى كوردسةتانم لا ثةسةةند نةبوو،
هةمي شةة هيوام بؤ درو ةستبوونى حزبء رِيَكخراويَكى ثيَ ةشكةودوازء ديموكرادواز
ةئةخوا سةت ةتا بتوانم تيَ ةيدا دريةَذة بةة خةة ةباتء كوردا ةيةتي ةبدةم .ضةةنةد جةار ةَيك منء
بةكرى حاجى سةةفةر ثيَكةوة ق سةةمان لة سةةر سةيا سةةتء ةشيَوازى كاركردنى ثارتى
ئةكردء بيَزاريى خؤمان بؤ يةكتر باس ئةكرد.
هةر لة سةالَي 1971رِؤذَيك بة بةكرى حاجى سةةفةرم وت "بةلَكو هةردوولامان
هةةولأ ةبدةين حزبء ِريَكخراويَكى نوآ كةة لةة ةطةلأ بيرو بةاوةرِى ئَي مةةدا بطونج َةيت
بدؤزينةوة تا بتوانين لةطةلَياندا ئيش بكةينء دريَذة بة خةبات بدةين".
ئةو سةةردةمة بةهؤى ضةاوديَري توندى ثارا ةستنى ثارتييةوة ،كةس نةيدةتوانى بة
ئا ةشكرا لةناو رِيَكخ سةتنيَكى تردا كار بكات ،بؤية طةر حزبَيك ياخود رِيَكخراويَكى
سةيا سةي نوآ درو ةست ببوواية ،ئةوا زؤر بة نهَينى كاريان ئةكرد ،هةربؤية نا ةسينء
ثةيوةنديكردن ثيَيانةوة زؤر ئةستةمء دذوار بوو.
ثاش ماوةيةك بةكرى حاجى سةةفةر ثيَى و كة برادةرَيك هةوالَى درو سةتبوونى
رِيَكخراويَكى ضةةثي نويَى ثيَِراطةة ةيانةدووة .ئةةو هةةوا ةلَة ةمذدةيةةكى زؤر خؤش بوو،
ثيَموت كة ق سةة لةطةلأ ئةو برادةرة بكاتةوةء وردةكارييةكانى ئةو رِيَكخراوة نوَييةى
ليَ بثرسَيت.
دواى ئةوةى بةكرى حاجى سةةفةر دوو جار هاتو ضةؤى سةليَمانى كرد ،ضةةند
زانيةارييةةكى سةة ةبارةت بةة رِيَكخراوة نوَييةةكةة دة سةت ةكةوتبوو ،كةاك ةبةكر وتى :ئةةو
ِرَيكخراوة نوَييةم دؤزييةوة ،ئةوة ِريَكخراويَكى ثَي شةكةودوازى ضةةثة كة بة ناوى
(كؤمةَلةى مارك سةى -لينيني كورد سةتان) كار ئةكةنء زؤربةيان خةلَكى خويَندةوارء
رِؤ ةشنبيرو ةخاوةن بِروانةامةةن .ب َي دوودلَي هةةردووكمةان برِ ةيارمةا ةندا كةة ثةةيوة ةندي بةة
(كؤمةلَةي مارك سةى -لينيني كورد سةتان)ةوة بكةينء زؤر بة نهَيني كاريان لةطةلَدا
بكةين ،بةلآم لة هةمان كاتي شةدا تا بارودؤخيَكي طونجاو دَيتة ئاراوة هةروةك ِرابردوو
لةطةلأ (ث.د.ك) بة جديء دَلسؤزي كاري حزبي بكةين.
200