The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by soranlalo2021, 2021-03-30 17:14:54

Birawari bo FlipBook-pdf

Birawari bo FlipBook-pdf

‫دروستكردني نةخؤشخانةى شؤرِش‬

‫لة هاويني ‪ِ ،1980‬رؤذَيك دكتؤر ةشادمان داواي لة نةوشةيروان م ةستةفا كردبوو كة‬
‫نةخؤ شةخانةيةكي ب ضةوك بؤ شةؤِرش درو سةت بكرَيت‪ .‬كاك نةو شةيروان لة وةلآمدا ثَيي‬
‫وتبوو كة ئةوة كاريَكي ئا سةان نييةو ناكريَت‪ .‬تا ئةوكاتة نةخؤ شةخانةي شةؤِرش لة‬
‫خيَمةدا بوو‪ .‬رِؤذَيك دكتؤر ةشادمان جانتاكةى هةلَ ـةطرتء وتى‪ :‬ئيتر من ئةرِؤمةوة بؤ‬
‫هةندةران‪ ،‬من ضةى بكةم لَيرة؟ ئيَوة شةؤِر شةيَكى طةورةتان بةرثا كردووة‪ ،‬بةلآم تواناى‬

‫دروستكردنى نةخؤشخانةيةكتان نيية‪ ،‬باشة ئيَوة ليَرة ضى ئةكةنء بؤ نارِؤنةوة؟‬
‫كاك نةو شةيروان ق سةةى لةطةَلدا كردمء وتى‪ :‬بةلَكو هةر ضةؤنَيك بَيت ق ةسة لةطةلأ‬
‫دكتؤر شةادمان بكةيت كة با جارآ نةرِواتةوة‪ .‬ثَيي بلَآ كة ئةوة وةزعةكةية كة خؤي‬
‫ئةيبينيَت‪ ،‬ضةى بكةين لة تواناماندا نيية نةخؤ شةخانة درو سةت بكةين‪ .‬لةطةلأ ضةةند‬
‫برادةريةَك ق سةة ةمان بؤ دكتؤر شةادمةان كردو ثَي ةمان وت كةة ةنةخؤ شةخةانةة بةة ةثارةو‬
‫كةرة سةتة درو سةت ئةكريَت‪ ،‬ئَي سةتاش باري دارايي يةكَيتي زؤر خراثة‪ ،‬بؤ كرِيني‬
‫خواردنء ضةةك داواي ةهاوكةاريء سةوالأ لةة خةةلَكي ئةةكةةين‪ ،‬بؤ ةية لةةم بةارودؤخةةي‬
‫ئَيستادا ثارةيةكي وامان نيية كة نةخؤشخانةي ث َي دروست بكةين‪ .‬ثاش هةولَدانيَكي‬

‫زؤر قةناعةتمان ثيَ كرد كة سةبري هةبيَتء نةِرواتةوة بؤ هةندةران‪.‬‬
‫دكتؤر خدر مةع سةوم بيرؤكةكةي دكتؤر شةادماني ثيَ باش بوو‪ ،‬ثاش ماوةيةك‬
‫وتى‪ :‬با بكةوينة خؤمانء هةر ضةؤنيَك بيَت نةخؤ ةشخانةيةكي باش درو سةت بكةين‪ .‬بة‬
‫قسةةكانيدا وا دةرئةكةوت كة ثَيشةتر سةةبارةت بة درو ةستكردني نةخؤ ةشخانةيةك لةطةلأ‬
‫مةكتةبى سةيا سةيىء دكتؤر عومةر شةَيخ موسء دكتؤر كةمال خؤ شةناو ق سةةى‬
‫كردبَةيت‪ .‬ةئةوكةاتةة مةام جةةلال لةة دةرةوةي ولآت بوو‪ .‬دكتؤر ةخدر داءاي ليَكردم كةة بؤ‬
‫درء ةستكردني نةخؤ ةشخانةكة يارمةتييان بدةمء شةوَينيَكى طونجاويان بؤ بدؤزمةوة كة‬
‫بةةردو ةكانىء ةئاوى ليَوة نزيةك بَةيت‪ .‬هةةروة ةها داواي ليَكردم طةةر بتوانم هةةر خؤ شةم‬

‫سةرثةرشتي دروستكردنةكةي بكةم‪.‬‬
‫لةبةرئةوي درو ةستكردني نةخؤ ةشخانةكة بؤ خزمةتكردني ثَيشةمةرطةو داني ةشتواني‬
‫ةناو ضةةكةة بوو‪ ،‬ثرؤذةيةةكي زؤر طرنطء ثيَو سة ةيت بوو‪ .‬هةةروة ةها بةة كةاريَكي ثيرؤزم‬

‫‪401‬‬

‫ئةزاني‪ ،‬بؤية بيَ بيركردنةوة ئامادةيي خؤم دةربرِى‪ .‬هةر ئةو رِؤذة شوَينيَكي طونجاءم‬
‫لة (قوولَة هةرمآ) دياري كرد‪ ،‬ثا ةشان نةخشةةى نةخؤ ةشخانةكةم كيَشةاء ِرةنطم ِرشةت‪.‬‬
‫برادةراني مةكتةبي سةيا سةي ثَييان و كة لة زيندانى سةةركردايةتي ضةةند ديليَكمان‬
‫لاية‪ ،‬بؤ درو سةتكردني نةخؤ شةخانةكة ئةتوانم سةووديان ليَ وةربطرةمء ئي شةيان ثيَ‬

‫بكةم‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةم ئي شةة تةنها بة زيندانى ناكرَيت‪ ،‬بةلَكو ضةةند وة سةتاء بةنايةكى كردةء‬
‫ةشارةزاو ضةةند كريَكاريَكى ئيشةكةرء طورجوطؤلَمان ثيَويسةتة ئةبَيت ثةيدايان بكةين‪.‬‬
‫ئةو نةخؤشخانةيةي بةنيازبووين دروستي بكةين‪ ،‬نزيكةى شةش تا حةوت ذوور بوو‪،‬‬
‫هةروةها حةمامَيكء دوو تةوالَيتء ضةيَ شةتخانةيةكي لةخؤ ئةطردت‪ .‬لة ماوةى ضةةند‬
‫ِرؤذيَ ةكدا ب ةناغةةكةة ةمان ةتةواو كرد‪ِ .‬رؤذَيةك خةةريكى ئي شةكردن بووين‪ ،‬نةةو شةيروان‬
‫م سةتةفاو دكتؤر خدر مةع سةوم بةهيوا بوون بةرةو خؤ شةناوةتى ب ضةن‪ ،‬هاتنة لامء‬
‫سةةيرى شةوَينء كارةكةيان كردء دة ةستخؤ شةييان كرد‪ .‬دواى ئةوان عومةر ةشَيخ‬
‫موسء(‪ )93‬دكتؤر كةمال خؤ ةشناو هاتنء وتيان‪ :‬برا ئةم ئيشةة بة ئيَمة ناكرَيتء ئةبَيت‬

‫هةر خؤت سةرثةرشتي بكةيت‪.‬‬

‫(‪ )93‬عومةر شةَيخ موس خةَلكى كورد سةتانى سةوريا بوو‪ ،‬يةكيَك بوو لة دامةزريَنةرانى يةكَيتيي‬
‫ني شةتمانيي كورد سةتان‪ ،‬ئةندامى (م ‪.‬س) بوو‪ ،‬مامؤ ةستاي زانكؤ بوو لة ولآتي سةويد‪ .‬لةطةلأ خاتوو‬
‫(ئةطنَيتا)ي هاو سةةري كة ةسويدي بوو‪ ،‬ئاراميء خؤ ةشييةكاني ذياني ئةوروثايان بةجيَهيَ ةشتبوو‪ ،‬لةو‬
‫بارودؤخة دذوارةي ناوزةنطء شةؤرِش ذيانيان بة ةسةر ئةبردء خزمةتي طةلء شةؤِر شةي كورد ةستاني‬
‫عيَراقيان ئةكرد‪ .‬ئةوكاتةى كة من ضةوومة دةرةوة تةنها ةضةند ذنيَك لة ةسةركردايةتي بوون ئةوانيش‬
‫بريتيبوون لة خاتوو هيَرؤي هاو سةةري مام جةلالء خاتوو مريةمء خاتوو ئةطنَيتا كة لة شةاخ ناوي‬
‫(تارا) بوو‪ .‬عومةر شةَيخ موس ِراديؤيةكى ب ضةوكي با شةي هةبوو‪ ،‬لة ةسةركردايةتي تةنها مام جةلالء‬
‫كاك عومةر هةيانبوو‪ .‬دواي درو ةستكردني نةخؤشةخانةكةي شةؤِرش‪ ،‬كاتيَك كاك عومةر طةرِابووةوة بؤ‬
‫ئةوروثا من لة سةةركردايةتي نةبووم‪ ،‬رِاديؤكةى لةطةلأ نامةيةكدا بؤ بةجيَ هيَ شةتبووم‪ .‬لة نامةكةدا‬
‫نوو سةيبووى "حةةز ةئةكةةم ِراديؤ ةكةم لاى تؤ ب َةيت‪ ،‬كةة ةطةرِامةةوة رِاديؤيةةكى نويَةت بؤ ةئةهَينم"‪ .‬زؤر‬
‫ثةاريَزطةاريم لةة ِراديؤكةة ئةةكرد‪ ،‬ثةاش ةماوةيةةك برادةريَكم بؤ ةماءةيةةكي كورت ليَى وةرطر ‪ ،‬بةةلآم هةةر‬

‫نةمبينييةوة‪.‬‬

‫‪402‬‬

‫و ‪ :‬دكتؤر خدر ثَييواية كة ئةم نةخؤ ةشخانةية بة ثةنجا هةزار تمةن تةواو ئةبَيت‪،‬‬
‫بةلآم تةواو نابَيت‪ ،‬ئةو ثارةيةى ئةو ئةيلَيَت زؤر كةمةء بةشةى هيس ناكات‪ ،‬دواجار من‬

‫لةم كارة عةيبارو بةرثرس ئة ‪.‬‬
‫وتيان‪ :‬لةمةودوا هيس خةمى ثارةت نةبَيت‪ ،‬ئيَمة ثارةي بؤ دابين ئةكةين‪ ،‬ضةونكة‬

‫ئةمة ثرؤذةيةكي طرنطةو هةر ئةبَيت تةواو بكريَت‪.‬‬
‫ئةةء ةكا تةة برازا ةكانى خؤم ( جةةلالء عو سمةانء محةة مةةدو ئةة حمةةد) لاى خؤم‬
‫ثَي شةمةةرطةة بوون‪ .‬ئةةح ةمةدى برازام لةة طومرك بوو‪ ،‬محةةمةةدى برازا شةم يةار ةيدةدةرى‬
‫دكتؤر بوو‪ ،‬لة سةةركردايةتي هاوكاري دكتؤرةكاني شةؤِرشةي ئةكرد‪ .‬جةلالى برازام كرد‬
‫بة سةةرثةر ةشتيارى ئي شةى نةخؤ ةشخانةكةء يارمةتى بةناكانى ئةدا‪ .‬لةطةلأ عوسمانى‬
‫برازام ةضووين بؤ طوندة نزيكةكانى ناو خاكى كورد سةتاني ئَيرانء هةنديَك سةثيداري‬
‫ضةاكء ئة سةتوورمان كرِىء ولآخدار طوا ةستييةوة بؤ قوولَة هةرمآ‪ .‬ةشةهيد هاوار كة‬
‫براى برايم جةةلال بوو رِؤذانةة دة كةةس لةةوا ةنةي كةة لا ةمان زي ةندان بوون ةئةهيَنةا بؤ ةكارى‬

‫كريَكارى‪.‬‬
‫ةلةو ةناوة ضةةنةد ةبارةطةا ةيةكمةان هةةبوو‪ ،‬لةة سةةركردايةةتي بِر ةيار درابوو كةة هةةر‬
‫ةبارة ةطايةةك ِرؤذى دوو ثَي شةمةةرطةة بنيَرن بؤ ئي شةى كريَ ةكارى‪ .‬يةة ةكةمين جةار ةبارة ةطاى‬
‫بزوتنةوةي سةؤ شةيالي ةست دوو ثيَ شةمةرطةيان نارد‪ ،‬يةكيَكيان وتى "ناتوانم كريَكارى‬
‫بكةم‪ ،‬ضةونكة سةكم ئةية ةشَيت" ئةوى تريشةيان ثاش ضةةند كاتذميَرَيك خؤى دزييةوة‪.‬‬
‫ماوةيةك ثيَش تةوابوونى نةخؤ ةشخانةكة ثارة كةوتبووة كزى‪ ،‬عومةر شةَيخ موسء‬
‫دكتؤر كةمال خؤ شةناو وتيان‪ :‬سةوءد لة ثارةى طومرطةكة وةربطرة‪ ،‬ةسةري مانط‬
‫لةجياتى كؤى ثارةى طومرطةكة‪ ،‬وة سةلَةكان تة سةليمى (دارايي) كاك شةازاد سةائيب‬

‫بكةو وةسلَي ليَ وةربطرة‪.‬‬
‫ةئةو رِؤذةى كةة نةةخؤ شةخةانةةكةة ةتةواو بوو ثةايز بوو‪ ،‬بؤيةة هةةنةديةَك نةايلؤنى زؤر‬
‫طةورةمان كرِىء دامان بة سةةربانى نةخؤ شةخانةكة‪ ،‬لة هةر ضةوار دةورةوة قايممان‬
‫كرد‪ .‬لةةو مةاوة يةةدا ةبارانيَكى زؤر بةة تةةوذم بةاري‪ ،‬كةة لا ةفاوء ةئاويَكى زؤر لةة دؤلأء‬
‫جؤطةء ضةةمةكاندا بةرز ببووةوة‪ .‬هةر ئةو رِؤذة هةوالَيَكى ناخؤوان بي سةت كة لة‬

‫‪403‬‬

‫دةورو ةبةرى نؤكةان ةبةهؤي ةئةو ةباران ةباري ةنةوة‪ ،‬خَيزانى مةةلا ئةةحمةةدى بةانى خَيلآن لةة‬
‫ةناو خيَمةة ةكةي ةئاو بردبووى‪ ،‬بةةدا ةخةوة خنكةابوو‪ .‬لافةاءةكةة ةشتومةةكي ةبارة ةطا ةكاني‬

‫حزبي شيوعي بردبوو‪ ،‬بارانةكة خؤشى نةئةكردةوة‪.‬‬
‫ةحاكم سةةردار عةة بةدول كةةريم(‪ )94‬زؤر بةة ثةة لةة هةات بؤ لامء وتى‪ :‬لالؤ ط يةان‬

‫خانووةكةمان خةريكة ئةِرووخَيت‪ ،‬فريامان بكةوة ضى بكةين؟‬
‫توورِة بوومء و ‪ :‬ئةوةي كة نةرِووخاوة‪ ،‬برِؤن بيرِووخَيننء بيدةن بةدةم ئاوةوة‪.‬‬

‫وتى‪ :‬كاك لالؤ بؤ وا ئةَليَيت‪ ،‬ئةوة بؤ وا تووِرةي؟‬
‫و ‪ :‬ئةزانم ئةلَيَم ضةى‪ ،‬ئةوا ماوةى دوو مانطة خةريكى ئةو نةخؤ ةشخانةيةم‪ ،‬بة‬
‫ةضاوى خؤت ئةيبينيت بارانء لافاو خةريكة ئةيِرووخَينَيت‪ ،‬بةلآم كة سةَيك نيية بيَت‬
‫بةلاى نةخؤ شةخانةكةوة‪ ،‬بة مولَكي مني ئةزاننء هةر كةس خةمى خؤيةتى‪ ،‬ئاخر برام‬

‫نةخؤشخانةكة طرنطترة ياخود شوَينةكانى خؤتان‪.‬‬
‫ةثاش زةرةرو زيةاني طيةانيء مةادي‪ ،‬وردة وردة بةارانء لا ةفاوةكةة كةةم بووةوة‪ .‬لةةطةةلأ‬
‫دكتؤر زر يةانء دكتؤر حةة سةةن بةة دةورو ةبةرى ةخانووي نةةخؤ شة ةخانةة كةةء بةة ةناو‬
‫ذوورة ةكان يةدا ئةة طةةِراين‪ ،‬كةةم َةيك ز يةانى ل َي كةةءتبوو‪ .‬بؤ ِرؤذى دوايى كةة ئةاوو هةةوا‬
‫خؤ شةى كرد‪ ،‬دة سةتمان كرد بة طلَةبانكردنى سةةربانى نةخؤ شةخانةكة‪ .‬ئةو ِرؤذةى‬
‫طلَةبانةكةمان كرد‪ ،‬دكتؤرةكان بة دلَيَكي زؤر طةورةء بة طيانيَكي شؤِرشطَيِرانة خؤيان‬
‫بة كؤلأ طَليان ئةبرد بؤ سةرباني نةخؤشخانةكة‪ ،‬لة ثَيلآوة لاستيكةكانيانةوة تا تةوقي‬
‫سةةريةان هةةر طةء قوِر بوو‪ .‬ةئةوكةاتةة دكتؤر ةخدر مةةع سةوم‪ ،‬دكتؤر عوس ةمان هةةذار‬
‫مةةعرو ‪ ،‬دكتؤر حةة سةةن‪ ،‬دكتؤر فةا يةةق طوَلثى(‪ ،)95‬دكتؤر كةة مةال‪ ،‬دكتؤر زر يةان‬
‫عوسمان(‪ ،)96‬دكتؤر فوئاد تالَةباني‪ ،‬دكتؤر نةريمان‪ ،‬دكتؤر شةادمانء دكتؤر ةشالآو لة‬

‫سةركردايةتي بوون‪.‬‬

‫(‪ )94‬لة هةَلبذاردنةكاني ساَلي (‪)2009‬ء (‪ )2010‬ئةندامي ئةنجومةني هةَلبذاردنةكاني عيَراق بوو‪.‬‬
‫(‪ )95‬سةرؤكي ثَيشووي ثارتي ضارةسةري ديموكراتي كوردستان (ث‪.‬ر‪.‬د‪.‬ك)‪.‬‬

‫(‪ )96‬لة كابينةي ثيَنجةمي حكومةتي هةرَيمي كوردستان وةزيري تةندروستي بوو‪.‬‬

‫‪404‬‬

‫ئةةو ةكا تةة لةة ةناو (ي‪.‬ن‪.‬ك) بةة تةاي بةةتي لةة ةناو كؤ مةة لةَةي ِرة ن ةجدةراني كورد سة ةتان‬
‫لوتبةةرزيء خؤ بةة زلزانين شةتيَكي زؤر نةا شةرينء قبو َل نةةكراو بوو‪ .‬ئةةو رِؤذ ةطارة‬
‫ذمةارةيةةك دكتؤرو ئةةنةدازيةارو ةثاريَزةرو ةمامؤ سة ةتاو دةر ضةوواني زانكؤء ثةةيمةانطةاو‬
‫بازرطانء كا سةبء نوو سةةرو هونةرمةندء هةلَطري رِةطةزنامةي ئةوروثاء خاوةن ذنء‬
‫منةدالأ‪ ،‬بؤ بةةرذةوةنةدي ط شةتي طةةلء بؤ ئةازادي ني شةت ةمان ببوون بةة ثيَ ةشمةةرطةةء‬
‫ث شةتيةان كردبووة ةبةرذةوة ةندي ةتايبةةتي خؤ ةيانء خؤ شةييةةكةاني ذ ةيان‪ .‬لةة شةاخ لة‬
‫بارودؤخيَكي زؤر سةةختء دذواردا ذيانيان دةطوزةراندء طياني خؤيان لة سةةر لةثي‬
‫دة سةتيان دانابوو‪ .‬ئةو ِرؤذطارة ثَي شةمةرطة زؤر طةورةو ثيرؤز بوو‪ ،‬بةلآم بة داخةوة‬
‫دواي ِراثةِريني ئاداري ‪ ،1991‬حةزء خواسةتء ِرةفتاري كؤمةَلَيك بةرثرسةي شةؤِرش‪،‬‬
‫بؤ كثكردنةوةي حةزةكانيانء بؤ ثارةو كور سةي دة ةسةلآت‪ ،‬ثَي شةمةرطةي ماندووي‬
‫ِرؤذطاري سةةختي خةباتي ةشارو شةاخي شةؤرِشء ناوي ثيرؤزي ثَي شةمةرطةيان‬
‫لةكةدارو نا ةشرين كرد‪ .‬بؤ نمونة سةةرةتا دياردةي فرة ذني لة ناو كؤمةَلَيك بةرثر سةي‬
‫ثيَ شةووي كؤمةلَةي ِرةنجدةراني كورد سةتان سةةري هةَلدا‪ ،‬ثا شةان كام ثار ضةة زةوي‬
‫بازرطانيء شةوَيني ني شةتةجيَبوون باش بوو هةَليانطرت بؤ خؤيان‪ ،‬دواتر كؤمةلَيَك‬
‫بةرثرس بؤ بةرذةوةندي خؤيان‪ ،‬دةيان كة سةيان كرد بة خاوةن كؤمثانياو سةةرمايةي‬

‫بيَ شوومار‪ ،‬خؤيشيان بة نهَيني شةريكيان بوون‪.‬‬
‫برادةريَكي ئةةنةدازيةار نةاوى عوسمةان بوو‪ ،‬خزمى دا ةناى ئةةحمةةد مةةجيةد بوو‪ ،‬ةلة‬
‫درو سةتكردني ديوارى طةء بةردى نةئةزانىء سةةرى ليَ دةرنةئةكرد‪ ،‬ئةويش بة كؤلأ‬
‫طَلى ئةبرد بؤ سةةرباني نةخؤ ةشخانةكة‪ .‬سةةرةرِاى كةمتةرخةمي زؤر لة برادةران‪ ،‬بة‬
‫ماندوبوونيَكي زؤر نةخؤ شةخانةكةمان تةواو كردء توانيمان نةخؤ شةخانةيةك كة بؤ‬
‫ئةةء سةةردة مةة زؤر ةباش بوء درو سةت ب كةةينء زؤريش بةة دلَى برادةران بوو‪.‬‬
‫نةخؤ شةخانةكة بِرى (‪ )195000‬تمةنى تيَ ضةوو‪ ،‬بةلآم لةبةر نةبووني ثارة نةتوانرا‬

‫ضةند ذووريَكي نةخؤشخانةكة طةضكاري بكرَيت‪.‬‬
‫لةكاتي درء سةتكردني نةخؤ شةخانةكةدا‪ ،‬ئاوات عةبدولغةفورء برايم جةلالء عةلى‬
‫ب ةضكؤل خانوويان بؤ خؤيان درو سةت ئةكرد‪ ،‬بةثيَى توانا سةةرثةر شةتى خانووةكانى‬

‫‪405‬‬

‫ئةواني شةم كرد‪ .‬ةشَيخ عةلى ( نا سةراو بة خولة كة شةكؤلأ) لةطةلأ ضةةند كة ةسيَكي تر‬
‫خانوويان بؤ خؤيان دروست ئةكرد‪ .‬بؤ دروستكردني ديوارةكان ئةوان بةرديان لةسةر‬
‫لا دائةناء بة قورِ ئةيانوة سةتاند‪ .‬مامؤ سةتا سةةركةوت هةلَة ةيى هات بؤ لامء وتى‪:‬‬

‫خانووةكةمان هيَشتا تةواو نةبووة‪ ،‬بةلآم خةريكة ئةِرووخيَت‪ ،‬ضى ليَ بكةين؟‬
‫و ‪ :‬ئةبواية ثرسةتان بة كة ةسيَكى ةشارةزا بكرداية‪ ،‬ئاخر ئَي ةستا هةر بة خؤت ئةلََيم‬

‫بةردى ديوار ضؤن لةسةر لا دائةنرَيتء ضؤن بة قورِ ئةوةستَيت‪.‬‬
‫ئةةو رِؤذة ةتا دِرةنط ةهاوكةارى ئةةواني ةشم كردء رَِين ةمايم كردن‪ .‬ةشَيخ ةعةلى وتى‪:‬‬
‫بةِرا سةتى ئةطةر تؤ هاوكاري ئيَمةت نةكرداية‪ ،‬كارمان زؤر خراث ئةبوو‪ ،‬هي ضةمان بةم‬

‫بارانء تةرِوتووشيية بؤ نةئةكرا‪.‬‬
‫و ‪ :‬با شةة ضةةند جارَيك بةلاى ئيَوةدا تيَثةرِيمء رِؤي شةتم‪ ،‬هةر تةنها جاريَك نةتان‬
‫وت ضةى لةم ديوارانة بكةين؟ ئيَوة هةر ضةى ثيَ شةمةرطةتان هةية هةر يةكةى دوو ب سةت‬

‫ِريشى هيَشتووةتةوة‪ ،‬وا ئةزانن ماركسيةت بة رِيشة‪.‬‬
‫ئةو سةالَة ثيَش ئةوةى بطةينة وةرزي ز سةتان‪ ،‬برادةراني سةةركردايةتي سةةرقالَى‬
‫درو سةتكردنى ةخانوو بةارةطةا بوون‪ .‬برادةرانى زي ةندان وةك فةةرة ةيدون عةةبةدول ةقادرء‬
‫عومةرى سةيد عةليء ضةند كةسيَكي تر ثَييان و كة ئةوانيش ئةيانةويَت خانوءيةك‬
‫بؤ ةبارة ةطاى ةناوةنةدى كؤمةةلةَةء ضةةنةد خةانوويةةكي تر بؤ خؤيةان درو سةت بكةةن‪.‬‬
‫فةرةيدون عةبدولقادر هات بؤ لامء وتى‪ :‬بؤ درو سةتكردني خانووةكان ثيَوي سةتمان بة‬

‫هاوكاري تؤية‪ ،‬خؤمان شويَنمان ديارى كردووة‪.‬‬
‫هةر ضةةندة من كارطَيرِي لق بوومء سةةرقالأ بووم بة ئي شةوكاري ِرؤذانةي لقةوة‪،‬‬
‫بةلآم سةةرثةر ةشتيكردني درو ةستكردني نةخؤ شةخانةو بارةطاكاني يةكيَتيء خانووي‬
‫هةاورِيَ ةياني خةةبةا ‪ ،‬بةة بةة شةَةيك ةلة خةة ةباتي شةؤِر شةةكةةم ئةةزاني‪ .‬درو سةتكردني‬
‫نةخؤ ةشخانةو بارةطاو خانوو‪ ،‬ثيَداوي ةستي طرنطي ئةو سةةردةمةي شةؤرِشء (ي‪.‬ن‪.‬ك)‬
‫بوون‪ .‬هةمان ِرؤذ ضووم بؤ سةر ئةو ثارضة زةوييةي كة دياري كرابوو بؤ دروستكردني‬
‫بارةطاي ناوةندي كؤمةلَة‪ ،‬نةخ شةةمان كيَ شةاء دة سةتمان كرد بة ئي شةكردن‪ .‬كاك‬
‫نةو شةيروان وتى‪ :‬ئةو ضةةند خانووةى كة بؤ فةرةيدءن عةبدولقادرء حةمةى حةمة‬

‫‪406‬‬

‫باقىء حةمة جةزاء كةريم خةمزةيى درو سةت ئةكريَن‪ ،‬با رِوويان لة شةاخةكة بَيت‪.‬‬
‫خانوى ناوةندى كؤمةلَةش ِرووى لة ضةمةكة بيَتء ثشتى بة خانووةكانةوة بَيت‪.‬‬
‫و ‪ :‬كاك نةوشيروان ضؤن خانوو وا دروست ئةكرَيت؟‬

‫لةةطةةلأ برادةران سةة ةبارةت بةة بيرؤكةةكةةي كةاك ةنةو شةيروان ق سةةم كردوو بؤم‬
‫ِروونكردنةوة كة خانوو وا دروست ناكرَيت‪ .‬كاك فةرةيدون وتى‪ :‬ئاخر كاك نةوشيروان‬
‫ِرازى ةنابَيةتء ثيَموتووةء ةئةَلَيةت هةةر ةئةبيةَت رِوويةان لةة شةاخةةكةة بَيةت‪ ،‬مةةطةةر خؤت‬

‫بضيت بؤ لاىء تيَي طةيةنيت‪.‬‬
‫ضةووم بؤ لاى كاك نةو ةشيروانء و ‪ :‬بؤ ئةوةي خةرجي ديواريَك نةكةين‪ ،‬بؤ ئةبَيت‬
‫خانووةكان رِوو بكةنة ئةو شةاخء كيَوو دارو بةردة‪ .‬ئةي نازانيت ئةوة مةتر ةسيدارةو‬

‫بةفرى زستان هةراسانيان ئةكاتء خانووةكان وَيران ئةكات‪.‬‬
‫كاك نةو شةيروان بة توانجةوة وتى‪ :‬ئاخر خؤ ئةمة ثيَنجويَن نيية هةر ضةؤنَيك تؤ‬

‫حةز بكةيت وا دروستي بكةيت‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةمة ثةيوةندي بة حةزةوة نية‪ ،‬ئاخر ضةؤن لة دامَيني ئةو شةاخة خانوو وا‬
‫درو سةت ئةكريَت كة ِرووي لة بةرزايي بَيتء ث شةتي لة نزمايي؟ تا ئَي سةتا ةشتي وام‬

‫نةبينيوةو نةشم بيستووة!‬
‫بة نابةدلَيةوة وتي‪ :‬با شةة خؤت ضةى ئةكةيت بيكةء ضةؤنى بة باش ئةزانيت با‬

‫وابَيت‪ ،‬لة ئَيستاوة ئيتر من هةقم نيية بةسةريةوة‪.‬‬
‫ثا شةان دة سةتمان كرد بة درء سةتكردني خانووةكانء بارةطاي ناوةندى كؤمةَلة‪.‬‬
‫فةرةيدون عةبدولقادر خؤى هةندَيك دارء كةرةسةى خانووى كرِيبوو‪ .‬كةرةسةكان زؤر‬
‫كورتيان ئةهَينا‪ ،‬بؤية خؤم ضةووم بؤ طوندى شةَينآ‪ .‬لةو ماوةيةدا قادرى حاجى عةلىء‬
‫مةةج ةيدى ةحاجى عةةلىء ةمةلا ئةةحمةةدي د سةكةةرة ةتازة هةاتبوونةة دةرةوة‪ ،‬ةئةوانيش‬
‫هاوكارييان كردينء ئي شةيان تَيدا كرد‪ .‬هةرءةها خانوويةكمان لة تةني ةشت بارةطاى‬
‫لقةوة بؤ خؤمء دكتؤر خدر درو ةست كرد كة لة دوو ذوور ثيَكهاتبوو‪ ،‬ضةونكة ثيَ ةشتر‬

‫هةموو ثَيكةوة لة ذوورَيكدا دائةنيشتينء ئةخةوتين‪.‬‬
‫ةلة ةماوةيةةكي كةة ةمدا توانيمةان كؤمةةَل ةيَك بةارةطةاء بةارة ةطاي ةناوة ةندى كؤمةةَةلةء خةانوو‬

‫‪407‬‬

‫درو سةت بكةةين‪ .‬ةبارة ةطاي ةناوة ةندى ثَيةك ةهاتبوو لةة هؤلَيَكى طةةورةء ضةةنةد ذوورَةيك‪،‬‬
‫خانوويةكي زؤر ِريَكوثيَك بوو‪ .‬دكتؤر كةمال خؤ ةشناءء برادةران وتيان "ئةم كارانةى‬
‫كة كراون زؤر طرنطنء ثيَوي ةستة ِرؤذَيك ديارى بكةين بؤ كردنةوةى نةخؤ ةشخانةكةء‬

‫ئاهةنطى بؤ بطَيِرين"‪.‬‬
‫ئةوكاتة بارةطاي ئي ةسلامييةكانيش لةو سةنوورة بوون‪ ،‬بةلآم بارةطاى سةةرةكييان‬
‫لة تاران بوو‪ ،‬بارةطاى حزبى شةيوعى لة طوندى ةشيَنآ بوو‪ .‬رِؤذَيك ديارى كرا بؤ ئةو‬
‫ئاهةنطةء شةيوعييةكانء ئي سةلامييةكانيش بانطهَي ةشت كران‪ .‬هيَرؤ برايم ئةحمةدء‬
‫دكتؤر كةمال خؤشناءء عومةر شيَخ موسء جةمال ئاغاء عومةر دةبابةء دكتؤرةكانى‬
‫شةؤرِش كة لةو دةروبةرة بوون ئامادةي كردنةوةي نةخؤ ةشخانةكة بوون‪ .‬ئةو رِؤذة بةو‬

‫بؤنةيةوة خواردنيَكى باش ئامادة كرا‪،‬‬
‫لة كاتى دةست ثيَكردنى ئاهةنطةكةدا دكتؤر كةمال خؤشناء وتاريَكى خويَندةوة‪،‬‬
‫لة وتارةكةيدا باسةى طرنطى ئةو نةخؤ ةشخانةيةي كرد كة لة ةشؤرِشةي نوَيداو لة ناوضةة‬
‫ئازادكراوةكاندا ئةوة يةكةمين نةخؤ ةشخانةية كة ضةارة ةسةرى ثَيشةمةرطةو هاوولآتيانى‬
‫ئةو ناو ضةةية بكات‪ .‬لة كؤتايى وتارةكةيدا با سةى لةوة كرد كة بة ماوةى تةنها دوو‬
‫ةمانطء بةة هةةولأء تيَكؤ شةانى ضةةنةد برادةر ةَيك ئةةم كةارة ئةةنجةام دراوةء وتي‪ :‬لالؤء‬
‫برازاكانى بة دروستكردني ئةم نةخؤشخانةية زؤر ماندوو بوونء جيَ دةستيان ديارة‪.‬‬
‫لةو ئاهةنطةدا ةشيوعييةكانء ئي سةلامييةكان ضةةند ثار ضةة ةضةكيَكيان بة ديارى دا‬
‫بةة دكتؤرة ةكان‪ .‬دواى ةتةواوبوونى ةئا هةةن طةة كةة لةة ةطةلأ عو مةةر دة ةبابةةء جةة مةال ئةا ةغاء‬
‫عومةر ةشَيخ موسء دكتؤر كةمال خؤشةناو بةرةو بارةطاكانى خؤمان طةِراينةوة‪ .‬بةدةم‬
‫رِؤيشتنةوة جةمال ئاغا وتى‪ :‬فةرموو دنيا ئاواية‪ ،‬كيَ بة دروستكردني نةخؤشخانةكة‬

‫ماندوو ئةبَيت‪ ،‬بةلآم كةسيَكى تر ضةكء ديارى وةرئةطرَيت‪.‬‬
‫و ‪ :‬من ئةو كارةم بؤ ثادا شةتء دة سةتخؤ شةي نةكردءءة‪ ،‬بةلَكو ئةوة بيرء باوةِر‬
‫ثيَى كردم‪ ،‬من ئةو ئي شةةم بؤ شةؤِرش كردووةء بة خزمةتى ئةزانم‪ ،‬طرنط ئةوةية كة‬
‫ئَيمةة توانيمةان ةئةو نةةخؤ شةخةانةة طةةورةيةةء ئةةو هةةموء خةانوو بةارة ةطايةة بةة ةبا شةي‬
‫درو سةت بكةينء بةرهةممان هةبَيت‪ .‬ثا شةان و ‪ :‬كاك جةمال ئيَوة دوو ثَي شةمةرطةتان‬

‫‪408‬‬

‫بؤ ةناردين ةكة ةهاو ةكاريمةان بكةةن‪ ،‬ةيةكيَك ةيان هةةر زوو خؤى دزييةةوةء ئةةوى تري ةش ةيان‬
‫خؤى كرد بة نةخؤشء كةوتة طيانةلآ‪ ،‬باشة ئيَوة ئاوا ثَيشمةرطة ثةروةردة ئةكةن‪.‬‬

‫عومةر دةبابة ِرووي كردة جةمال ئاغاء بؤ ثَيكةنين وتي‪ :‬نةمووت لة خؤتةوة ق سةة‬
‫مةكة‪ ،‬دةبرِؤ ئةوا وةلآمى قسةكانت وةرطرتةوة‪.‬‬

‫مام جةلال تازة لة دةرةوةى ءلآت طةِرابووةوة‪ ،‬ضةووم بؤ لاى بؤ بةخيَرهاتنةوةي‪.‬‬
‫بؤ درو سةتكردني نةخؤ ةشخانةو بارةطاو خانوو شةوَينةكاني تر‪ ،‬خؤ شةحالَي خؤي‬
‫دةربِريء دة سةتخؤ شةى ليَكردين‪ .‬لة سةةر داواى مام جةلال كة هةند َي ثارةى تةرخان‬

‫كردبوو‪ ،‬ضةند ذووريَكي تري ناو نةخؤشخانةكةمان طةضكارى كرد‪.‬‬

‫‪409‬‬

‫لالؤ‪ ،‬قووَلة هةرميَ (‪)2009‬‬

‫‪410‬‬

‫نانةواخانةكةى ِرةفيقء شةفيق‬

‫شةؤرِش رِؤذ بةرِؤذ طة شةةى ئة سةةندو ذمارةى ثيَ شةمةرطةش لة زيادبووندا بوو‪.‬‬
‫ةناو ضةةى سةةركردا ةيةتيء ةناوزةنط جموجوَليَكى زؤر ةيان تَيةدابوو‪ .‬جطةة لةة يةةكيَتي‬
‫بةارة ةطاى زؤر لةة حزبةةكةانى تريش لةةو نزيكةانةةدا بوون‪ ،‬بؤيةة وردة وردة كونةة تةةيةارةو‬
‫ةبارة طةاو ةخانوو مةان درو سةت ةئةكردو فراوا نمةان ةئةكردن‪ ،‬هةةروة هةا بير ةمان لةة‬
‫درو سةتكردني نانةواخانةو ةضَي شةتخانةو حةمامء ميوانانةش كردةوة‪ .‬ئةو كارانةي‬
‫كة ثيَ شةتر نةمانكردبوو ياخود هةر بة خةياَلي شةماندا نةهاتبوو‪ ،‬ئةوا ثيَوي ةستييةكانى‬

‫ذياني رِؤذة سةختةكاني شؤِرش فيَريان كردين‪.‬‬
‫يةكَيك لة ثيَداوي ةستيية زؤر طرنطةكاني ئةو ةسةردةمة نان بوو‪ ،‬بؤية بِريارماندا كة‬
‫نانةءاخانةيةك درء سةت بكةين‪ .‬سةةرةتا لة خةلَكي ناو ضةةكة ثر ةسيارم كرد كة لة كويَ‬
‫ةتةنووري ةنانةةواخةانةة درو سةت ئةةكةةن‪ ،‬لةة وةلآ ةمدا ثيَ ةيان و كةة ذنَةيك لةة طو ةندي ةكاني‬
‫زةرد ةبة ةثارة تةةنوور درو سةت ئةةكةات‪ِ .‬رؤذيَةك لةةطةةلأ بورهةان قةانع ضةووين بؤ طو ةندى‬
‫كانى زةرد‪ ،‬بة ثرسةيار ئةو ذنةي تةنووري دروسةت ئةكرد‪ ،‬دؤزيمانةوةء تةنووريَكمان‬
‫بة درو ةستكردن دا‪ .‬بؤ ئةوةي زوو تةنوورةكةمان بؤ درو سةت بكات‪ ،‬بةلََينم بة ذنةكة دا‬
‫كةة كي سةةيةةك خةةنةةي بؤ بنَيرم‪ .‬ذنةةكةة وتي‪ :‬بةة خوا زؤر حةةزم لةة خةةنةةيةة‪ ،‬خةةم ةتان‬

‫نةبيَت تةنووريَكي ضاكتان بؤ دروست ئةكةمء ثيَش خةلَكتان دةخةم‪.‬‬
‫ةثاش ضةةنةد ِرؤذيَةك ولآخةدار تةةنوورةكةة ةيان هَينةا بؤ ةناوزةنط‪ .‬ةنانةةواخةانةة ةيةكي‬
‫باوان درو سةتكردء هةموو ثيَداوي سةتييةكاني نانةواخانةء نانكردنمان ثةيدا كرد‪.‬‬
‫يةكةمين جار كة وي سةتمان نان درو سةت بكةين‪ ،‬خومرةمان نةبوو‪ ،‬لة بيرمان ضةووبوو‬
‫بيكِرين‪ .‬داواي خومرة ةمان لةة ةنانةةوا ةخانةة ةكةي حزبي شةيوعي كرد‪ ،‬وتيةان‪ :‬ئَيمةةش‬

‫خومرةمان نيةو خومرةيشي ناوَيت‪.‬‬
‫ثا شةان نانةواكةيان فيَري كردين كة ضةؤن بة بيَ خومرة نان درو سةت بكةين‪ .‬زؤر‬
‫هةولَمدا كة ثَي شةمةرطةيةكي خةلَكى كؤية فَيرى نانةوايىء نان درو ةستكردن بكةم‪،‬‬
‫بةلآم دواي ضةةند ِرؤذَيكء ثاش ماندووبوونيَكي زؤر‪ ،‬بة با شةى فَيري كارةكة نةبوو‪،‬‬

‫منيش ئيزنمدا‪.‬‬

‫‪411‬‬

‫ثا شةان بؤ بةرِيَوةبردني نانةواخانةكة‪ ،‬لةطةلأ دوو براي ثَي شةمةرطة بة ناوةكاني‬
‫(ِرةفيقء شةةفيق) ق سةةم كردء و ‪ :‬كوِرينة وةرن با فيَرى نانكردنتان بكةمء لَيرة لاى‬
‫ئيَمة كار بكةن‪ ،‬لةمةودوا حةرة ةسيات مةطرنء مةضةن بؤ دار هَينان بؤ بارةطاكان‪ ،‬تةنها‬

‫ليَرة نان بكةن‪.‬‬
‫ئةةوانيش ِرازى بوونء ثيَ ةيان خؤش بوو كةة ئةةو هةةموو ئةةر كةةي تر ةيان لةة كؤلأ‬
‫ئةةبيَ ةتةوة‪ .‬دواي ةماوةيةةكى زؤر كةةم‪ ،‬فيَري كةارةكةة بوونء دة ةست ةيان كرد بةة كةارى‬

‫نانةوايى‪ .‬نانةواخانةكة ثيَداويستييةكي طرنطي بارةطاكاني سةركردايةتي بوو‪.‬‬

‫‪412‬‬

‫سنووري سةركردايةتي (‪)1981‬‬
‫لة رِاستةوة‪ :‬لالؤ‪ ،‬عةبدولكةريم حةمة سةعيد‬

‫‪413‬‬

‫طرنطيدان بة ثاكوخاو َيني‬

‫يةكيَك لة ثيَداوي سةتيية طرنطةكاني تري ئةو رِؤذطارة حةمام بوو‪ ،‬ضةونكة لةبةر‬
‫نةبووني حةمام‪ ،‬لة هةوا خؤ شةيدا بطرة هةنديَ جاريش لة سةةرماو سةؤلَةدا ئةبواية لة‬
‫قةراغ ئاوو ضةةمةكاندا بة ئاوي سةارد خؤمان ب شةتاية‪ ،‬لة ز سةتاني ةشدا زؤر زةحمةت‬
‫بوو‪ .‬لةةبةةر نةةبووني ةئاوي طةةرمء حةة ةمامء خراثي طوزةرانء ئةة نجةا ةمداني كةارو ةباري‬
‫ةشؤِرش‪ ،‬ثيَشةمةرطة هةبوو كة ضةةند مانطَيك بوو خؤي نةشةتبوو‪ .‬دواي درو ةستكردني‬
‫نانةواخانةكة سةةرة هاتة سةةر درو ةستكردني حةمام‪ ،‬جيَطاء شةوَينيَكى باوان ديارى‬
‫كرد كةة بؤ حةةمةام بطونج َيةت‪ .‬حةة ةماميَكى بةا ةوان ت َةيدا درو سةت كرد‪ .‬لةةبةةر زؤري‬
‫ذ ةمارةي ثيَ شةمةةرطةة‪ ،‬لةة سةةر ةثار ضةة كةارتؤنَةيك كةة لاى حةةمةامةةكةة ةهةلَ ئةةوا سةرا‪،‬‬
‫نوو ةسيمان "نابيَت هيس كةس لة نيو كاتذميَر زياتر لة حةمامةكةدا ةَينيَتةوةء رِيش‬

‫تاشين لة حةمامدا قةدةغةية"‪.‬‬
‫حةماميَك ةمان بؤ نةخؤ شة ةخانةكةش درو سةت كرد‪ .‬ذووري سةاردء طةرممان بؤ‬
‫حةمامةكة درو سةت كردبوو‪ .‬كوورةى ضةيَ ةشت لَيناني ضةَي شةتخانةكة بة ث شةتى‬
‫حةمامةكةوة بوو‪ ،‬ئاطرى كوورةكة حةمامةكة شةى طةرم ئةكرد‪ .‬ئةمة بيرؤكةي كورِيَكي‬
‫خةلَكي كؤريا بوء كة لة سةةركردايةتي دة سةت بة سةةر بوء‪ .‬ئةو كوِرة كؤرييةمان ناو‬
‫نابوو سةؤران‪ ،‬جلي كوردي لةبةر ئةكرد‪ ،‬لةطةلأ ثَي شةمةرطة زؤر خؤي طونجاندبوو‪ ،‬لة‬

‫ئيشوكاري بارةطاكانمان هاوكاري ئةكردينء لةطةلأ ثَيشمةرطة ئةضوو بؤ دارهَينان‪.‬‬
‫ئةو سةةردةمة لةبةر دةنطدانةوةي شةؤرِ شةي نويَ لة ميدياكاني جيهانء بؤ طو شةار‬
‫خ سةتنة سةةر ِرذيَم‪ ،‬ثَي شةمةرطةي شةارو شةاخ ئةندازيارو كريَكارة بيانييةكان كة بؤ‬
‫كةاري ثرؤذة ةكاني حكومةةت هةاتبوون بؤ عَيراق ئةة ةمانرِفةانةدنء بؤ ةماوةيةةك لاي خؤمةان‬

‫دةستبةسةرمان ئةكردن‪ ،‬خزمةتمان ئةكردنء ثاشان بةرِيَزةوة ئازادمان ئةكردن‪.‬‬
‫هةر لةو ماوةيةدا ثيَشةمةرطة حةماميَكيان بؤ خانووةكةي مام جةلال درو ةست كرد‪،‬‬
‫بةةلآم ئةةوةى ئةةوان زؤر ةباش نةةبوو‪ .‬زؤر جةار كةة بةا سةى حةة مةام ةئةكرا‪ ،‬هيَرؤ برايم‬
‫ئةحمةد با سةى حةمامةكةى خؤيانى ئةكردء طلةيى لةو كة سةانة ئةكرد كة حةماكةيان‬
‫بؤ دروست كردبوونء ئةيوت "دوكةلأ كويَرى كردووينء بيَزار بووين‪ ،‬خؤمان نةشؤين‬
‫ةبا شةترة"‪ .‬ئةةوةنةدةى طلةةيى كردء بةا سةى حةة ةمامةةكةةى كرد‪ ،‬هةة ةتا حةةمةامةةكةةيةان بؤ‬

‫تَيكداء سةرلةنوآ حةماميَكى تريان بؤ دروست كرد‪.‬‬

‫‪414‬‬

‫حةما َليك دةكات بة باوكي خؤي‬

‫لةة ثةايزى ‪ ،1979‬رِؤذيةَك بةةِريَوةبةةرى قو ةتاب ةخانةةى ةناوةنةدى وةتةةن بةة كةامةةرانى‬
‫كوِرم ةئةَل َيةت‪ :‬ةئةب َةيت ةباو كةت سةةردانى قو تةا بخةا نةة ب كةاتء ب َيةت بؤ ئَيرة بؤ ةكارى‬
‫ثيَوي ةست‪ .‬ئةوكاتة زؤربةي كة ةسوكاري نزيكم داني ةشتووي ثيَنجوَين بوونء لةو كاتةدا‬
‫كامةران خزميَكي نزيكي دة سةت نةكةوتبوو‪ ،‬بؤية بة نا ضةاري لة بازاِر ق سةة لةطةلأ‬
‫حةمالَيَكي بةتةمةن ئةكاتء ‪ 250‬فلسي ث َي ئةداتء فيَرى ئةكات كة لة قوتابخانةكةي‬
‫بلَيةَت من ةباوكى ةكامةةرانم‪ .‬ةلة رِيَطةادا حةة ةمالةَةكةة بةة كةامةةران ةئةلََيةت ئةةى ةباوكى خؤت لةة‬
‫كوَي يةة‪ ،‬بؤ خؤى ةنا يةةت‪ .‬ةكا مةةرانيش ةئةَل يةَت ةباوكم دةميَ كةة ةضووة بؤ بةة ةغداء‬

‫نةهاتووةتةوة‪ ،‬ئةطةر وا بلََيم باوةِرم ث َي ناكةن كة ليَرة نيية‪.‬‬
‫ةكا مةةران حةة ةما لةَة كةة ةئةبةا تةة ئ ةيدارةى قو تةاب ةخانةة كةةو ةئةلَ َيةت ئةةوة ةباوكم ةهاتووة‪.‬‬
‫بةةرِيَوةبةةريش ِروو ةئةكةاتةة حةةمةالةَةكةةء ةئةلَيَةت "كةاكى برا كوِرةكةةت ةلة دةر سةة ةكانيةدا‬
‫ةباش نييةةء زؤريش خراثةة‪ ،‬ةئا ةيا خؤت ئةا ةطاداريةت؟ ةنازانين ئةةم كورِةى تؤ ضةييةةتى‪،‬‬
‫زؤرجار خةيالأ ئةيباتةوة‪ .‬ئايا لة مالَةوة هيس كيَ شةةيةكي هةية؟ ئةطةر شةتيَك هةية‬
‫ثَيمةان بلةَآ ةبا ئيَمةةش ةئا ةطادار بينء ةيارمةةتى ةبدةين"‪ .‬ةكابراى حةة ةمالأ ةئةَليَةت "بةةخوا‬
‫مامؤ ةس ةتا ط ةيان ئةم كوِرة هيس طرفتيَكى نييةةء لة هي ضةى كةم نييةة‪ ،‬نازانم بؤ واية"‪.‬‬
‫بةةِريَوةبةةرى قوتةاب ةخانةةكةةش ةلة ةكامةةران توِرة ئةةبَةيتء ثيَي ئةةَليةَت " ةباءكةت بةة حةةمةاَلي‬

‫نان بؤ تؤ ثةيدا ئةكات‪ ،‬تؤ بؤ سةعي ناكةيت"‪.‬‬
‫ضةوءنةة دةرةءةم بؤ شةاخ‪ ،‬كةاريطةةري لةة سةةر م ةندا ةلَة ةكانم دانةابوو‪ ،‬هةةر بؤيةة‬

‫كامةرانيش نةيتوانيبوء ءةك ثيَويست ءانةكاني بخوَينَيت‪.‬‬

‫‪415‬‬

‫هة َلويَستي جوام َيرانةي مامؤستايان‬

‫كاتيَك ضةوومة ةشاخ‪ ،‬مامؤ ةستا حةمة ِرةشةيد برِى بيسةتء ثيَنج دينار وةك يارمةتي‬
‫ةمان طةانةةي ِريَكخ سةتن بؤ م ةندا لةَة ةكانم ةئةبِرَي ةتةوة‪ .‬ةكات ةَيك ثةارة كةة دةبةات بؤ حةة مةدى‬
‫هاو سةةرم‪ ،‬يارمةتييةكة قبولَ ناكاتء ئةيطةرَِينَيتةوةء بة مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيد‬

‫دةلََيت "ثارةكة بدةن بة ماَلة ثَيشمةرطةيةكى هةذار ياخود مالَة شةهيدَيك"‪.‬‬
‫هةروةها قوتابخانةي ئامادةيي هةلَكةوت لة ةسليَمانى مامؤ سةتاكان مانطانة برِى‬
‫‪ 25‬دي ةناريةان كؤكردووةتةةوةو هةةر ةمانط ةيَك داو ةيانةة بةة قو ةتابيةةكى هةةذار‪ .‬لةة سةالَى‬
‫‪ 1980‬ئةوكاتةي كامةرانء مةريواني كوِرم لة ئامادةيي هةلَكةوت دةيانوَيند‪ ،‬بةهؤي‬
‫مامؤستايةكى ناسراو كة كورِةكانمي ناسيوة‪ ،‬بؤ ثيَدانى يارمةتى ئةو مانطة كامةراني‬
‫كورِم دة سةتني ةشان دةكةن‪ .‬رِؤذيَك بةِريَوةبةري ئامادةيي هةلَكةوت (مامؤ سةتا سمكؤ‬
‫ئةحمةد شةةوقي) كامةرانى كورِم بانط ئةكاتء زةرفيَكى داخراوى ثيَ ئةدات كة بِري‬
‫‪ 25‬دي ةناري تَةيدا بووة‪ .‬كةاتَةيك كةامةةران ةئةِروات بؤ مةاَةلةوة‪ ،‬زةرفةةكةة ةئةداتةة دة سةت‬
‫دايكى‪ .‬حةمدى هاو ةسةرم ثيَي ئةَليَت كة ثارةكة بباتةوة بؤ قوتابخانةكةء سةوثا ةسيان‬
‫ب ةكاتء ثيَ ةيان بلَيَةت كةة ئيَمةة بةاري داراييمةان ةبا شةةو ةئةو بِرة ثةارةيةة بةدةن بةة كورِة‬

‫هةذاريَك‪.‬‬
‫رِؤذي دواتر كةامةةرانى كوِرم ثةارةكةة ةئةبةا ةتةوة بؤ ةمامؤ ةستةا سمكؤو ثيَي دةَليةَت‬
‫"مامؤ سةتا ئيَمة ثيَوي سةتمان بةم ثارةية نييةء بيدةن بة ماَلة هةذارَيك‪ ،‬ضةونكة ئيَمة‬

‫وةزعمان باشة"‪.‬‬
‫لة بارودؤخي مةتر ةسيداري ئةو سةةردةمة‪ ،‬هةلَوَي سةتي مامؤ ةستاياني قوتابخانةي‬

‫ئامادةيي هةلَكةوت زؤر جوامَيرانة بووة‪.‬‬

‫‪416‬‬

‫ِراوة ةستاوةكان لة رِا ةستةوة‪ :‬لالؤ‪ ،‬جةمال جةلال‪ ،‬بةكري حاجي سةةفةر‪ ،‬؟ ‪ ،‬ئاوات عةبدولغةفور‪ ،‬؟ ‪ ،‬؟ ‪،‬‬
‫رةفعةتي مةلا‪ ،‬عومةري قالة طوَلباخ‬

‫دانيشتووةكان لة ِراستةوة‪ :‬فةرةيدون تاهير‪ ،‬مامؤستا كةمال حةسةن‬

‫‪417‬‬

‫فرؤشطاء كرةكاني ِرةفيق ثشدةري‬

‫رِؤذيَك كاك نةو شةيروان داواي لَيكردم كة يارمةتي بدةم لة دارةِراكردني ذءءريَكي‬
‫خؤى‪ .‬ةتا نزيكى نيوةرِؤ لةة لاى كةاك ةنةو شةيروان ةمامةةوة‪ ،‬ةكات ةيَك وي سةتم برِؤم‪ ،‬ةكاك‬
‫ةنةو ةشيروان وتى‪ :‬لالؤ مةةرِؤ‪ ،‬دايكم ةهاتووة بؤلامء خواردنيَكى زؤرى بؤ درو سةت‬

‫كردووين‪ ،‬تؤش ئةم نيوةرِؤية لة لاى ئيَمة نان بخؤ‪.‬‬
‫ئةةو رِؤذة ةكاك نةةو ةشيروان‪ِ ،‬رةفيق ث ةشدةريى(‪ )97‬ثيَ ةنا سةانةدم‪ .‬ثَي شةتر ةناويم‬
‫بي سةتبوو‪ ،‬لة كؤتايي ‪ 1965‬ئةو كاتةى كة مةلا م سةتةفا بارزانى لة طوندى ةساوجى‬
‫نزيك شةارؤضةكةي مةريوان بوو‪ِ ،‬رةفيق ثشدةرى لة ساوجي دةستبةسةر بوو‪ ،‬هةلي بؤ‬

‫ِرةخسابوو خؤى دزيبووةوةء ِرايكردبوو‪ ،‬خؤى طةياندبووة لاى حكومةتى عَيراق‪.‬‬
‫ِرؤذيَك لة كؤبوونةوةيةكدا ِرةفيق ث شةدةرى وتى‪ :‬حةز ئةكةم جيَطايةكى با شةم لة‬
‫شةوَينَيك بؤ ديارى بكةن‪ ،‬ضةونكة ئةمةويَت لَيرة فرؤشطايةك دابنَيم‪ .‬هةروةها ئةمةويَت‬
‫سةينةمايةك دابنَيم بؤ ثيَ شةمةرطةء ئةو خةلَكةى لَيرةنء ئةتوانم حةماميَكى طةورةش‬

‫دروست بكةم‪.‬‬
‫منيش ثيَموت كة شةوَينيَكى باش بؤ حةمامء طةنجينةيةك بؤ فرؤ شةطاكةى دياري‬
‫ئةكةم‪ .‬دواي دياريكردني جيَطايةك لة سةةركردايةتي‪ِ ،‬رةفيق ث شةدةري فرؤ شةطايةكي‬
‫با شةي كردةوة‪ .‬ثيَنج شةةش ولآخيَكى باري كرِيبوو‪ ،‬لة شةارةكاني كورد ةستاني‬
‫عَيراقةوة شةةكرء ةضاء برنجء رِؤنء خواردةمةني قوتوو وشةكةء ةشتى ترى بؤ دةهات‪.‬‬

‫ئَيمةش زؤر يارمةتيمان ئةدا‪ ،‬بةلآم ثِرؤذةى حةمامء سينةماكةى سةرى نةطرت‪.‬‬
‫ئةو كاتةي لة سةةركردايةتي بووم‪ ،‬مام جةلال نامةيةكي بؤ دكتؤر خدر نوو سةي‬

‫بوو كة حةوت دةست كرى(‪ )98‬باش كة هةر يةكةى لة ِرةنطَيك بَيت‪ ،‬بؤي ثةيدا بكات‪.‬‬

‫(‪ )97‬لة سةةردةمى ئةحمةد حة سةةن بةكر لاي رِذيَم زيندان بوو‪ ،‬بة ليَبوردنَيكى ط شةتى ئازاد ببوو‪،‬‬
‫ثا شةان ضةووبووة هةندةران‪ .‬وةك خؤى ئةيطيَرِايةوة بة قا ضةاغ لة توركياوةو لة رِيَطاى مو سةلَةوة‬
‫طةرِابوةوة‪ .‬لة دةوروبةرى سةركردايةتي بة ئيشوكارى بازرطاني تايبةتي خؤي خةريك بوو‪ ،‬ثارةيةكى‬

‫زؤري ث َي بوو‪.‬‬
‫(‪ )98‬لة هةوليَرء كؤية بة رِانكوضؤغةي شالَ ئةَليَن كر‪.‬‬

‫‪418‬‬

‫دكتؤر ةخدريش نةامةةيةةك دةنَير ةيَت بؤ ِرةفيق ث شةدةرىء دةنوو سة ةَيت كةة ةحةوت‬
‫دةست كري باش كة هةر يةكةى لة ِرةنطيَك بيَت بنيَرَيت بؤ مام جةلال‪.‬‬

‫دواى ضةوار ثيَنج رِؤذ ِرةفيق ث شةدةرى ضةةند كةرَيك (طوَيدريَذ) ئةكرِيَتء ئةيانبات‬
‫بؤ نزيك خانووةكةي مام جةلال‪ .‬ئةوكاتة مام جةلال خانوويةكى بضكؤلانةى هةبوو‪ ،‬بة‬
‫دوو ثلة لة زةوييةكةوة ئة ضةوويتة ناو ذوورةكانى‪ .‬سةةرةتا ِرةفيق ث شةدةرى خؤى‬
‫ةئة ضةَيتةة ذوورةوة بؤ لاى مام جةلالء ةئةلَيَةت‪ :‬مام جةلال ئةوانةى كة بة دكتؤر خدرت‬

‫وتبوو وا ثةيدام كردوونء هَيناومن‪ ،‬ضييان ليَ بكةم؟‬
‫مام جةلال ئةَلَيت‪ :‬بيانهيَنة با بزانم ضؤنن‪.‬‬

‫ِرةفيق ث شةدةرى ةئةلَ ةَيت‪ :‬ئةاخر مةام جةةلال ةناتوانم بةة دةر ةطاو ثلةة ةكا ةندا ب ةيانهَين ةمة‬
‫ذوورةوة‪ ،‬ئةبيَت خؤت ئةزيةت بكيَشيتء بيَيتة دةرةوةء سةيريان بكةيت‪.‬‬
‫مام جةلال ئةلََيت‪ِ :‬رةفيق‪ ،‬بؤ تؤ ضيت بؤ من هيَناوة!؟‬

‫ِرةفيق ث شةدةرى ئةَلَيت‪ :‬ضةوار كةرى با شةم كِريوةء ئةوةتان لةبةر دةرطا‪ ،‬سةيَي‬
‫ديكةش ماون بيانكِرم‪.‬‬

‫مام جةلال بؤ جارى دووةم ثر سةيارى ليَ ئةكاتةوةء ئةَلَيت‪ِ :‬رةفيق بة ِرا ةستى ثَيم‬
‫بلَآ تؤ ضيت هيَناوة بؤ ئَيرة!؟‬

‫ِرةفيق ةئةَليةَت‪ :‬ةئةى تؤ داواى كةةرت لةة دكتؤر ةخدر نةةكردبوو‪ ،‬نةةتنوو ةسيبوو ةبا‬
‫باش بنء هةريةكةى لة ِرةنطَيك بَيت‪ ،‬ئَي سةتا ضةوار كةرى با شةم هيَناوة كة هةر يةكةى‬

‫لة ِرةنطيَكة‪.‬‬
‫مام جةلال ئةَليَت‪ :‬كةرى ضةىء ةشتى ضةى؟ من ةشاَلم وتووة‪ ،‬كر نةك كةر‪ .‬ذمارةيةك‬
‫لة بةع ةسيية عَيراقيةكان كة معارةزةى ِرذيَمى بةعس بوونء لة ةسوريا بوون‪ ،‬هاتبون بؤ‬
‫سةةركردايةتي‪ .‬مام جةلال ئةوي سةت شةالَي ِرانكو ضةؤغةيان ثَي شةكةش بكات‪ .‬ئةو‬

‫بةسةرهاتة بووة نوكتة‪ ،‬ماوةيةك قسةء باسى ناو خةلَكى ئةو ناوضةية بوو‪.‬‬

‫‪419‬‬

‫زيندانكردني مامؤستا ئةنوةر‬

‫مامؤ سةتا ئةنوةر عةبدوَللآ(‪ )99‬ثَي شةمةرطةو تيَكؤ شةةريَكي دَل سةؤزو ماندووي‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) بوو‪ ،‬لة ز سةتاني ‪ 1980‬لةطةلأ ( سةةلاا ضةاو شةين‪ ،‬ئاوات قارةمانى‪ ،‬حاميد‬
‫حاجى غالى‪ ،‬ةشؤرِش ئي سةماعيل‪ ،‬داناي ئةحمةد مةجيد‪ ،‬ةشةهيد ئةنوةر حة سةةن(‪،)100‬‬
‫شةةهيد شةاخةوان عةباس(‪ ،)101‬ئازادي سةةطرمةء ثَي شةمةرطةيةكي تر كة ناوكةيم لة‬
‫ياد نةماوة) تازة لة خوليَكي سةةربازي لاى فةلة سةتينييةكان لة لوبنان طةِرابوونةوة‪.‬‬
‫مامؤستا ئةنوةر لة طوندي شَين َي بارةطايةكى كردبووةوة‪ ،‬بة سؤندةيةك لة سةرضاوةي‬
‫ئاوى شةَينيَ‪ ،‬ئاوي بؤ ثيَ شةمةرطةكاني بارةطاكةى رِاكَي شةابوو‪ .‬لة سةةر ئةوة كوَيخا‬

‫عةبدوَللآى شَينآ لاى مام جةلال شكاتى لة مامؤستا ئةنوةر كردبوو‪.‬‬
‫مام جةلال دلَي داني ةشتواني طوندي شةَينيَي زؤر لا مةبة ةست بوء‪ ،‬هةر بؤية لةسةةر‬
‫شة ةكاتةةكةةى كوَيخةا عةةبةدوَللآ‪ ،‬فةةر ةمان دةرئةة ةكات كةة مةامؤ سةتةا ئةةنوةر بطرنء لةة‬
‫طرتووخانةكةى لاى عةلى شةامار زينداني بكةن‪ .‬دكتؤر كةمال خؤ شةناءء فةرةيدون‬
‫عةةبةدول ةقادر لةةطةةلأ ةمام ةجةلال سةة ةبارةت بةة ةئازادكردني ةمامؤ سة ةتا ئةةنوةر ق سةة ةيان‬
‫لةة طةةَلةدا كردبوو‪ ،‬بةةلآم لةة بةةر خةاتري كويَ خةا عةة بةدوَللآ‪ ،‬ةمامؤ سة تةا ةئةنوةري ئةازاد‬
‫نةكردبوو‪ .‬ثا شةان برادةران بة منيان وت "بةلَكو تؤ ب ضةيت بؤ لاى مام جةلالء ثَيى‬

‫بلَيَيت كة مامؤستا ئةنوةر بةر بدات‪ ،‬ثيَمان واية قسةى تؤ ناشكَينَيت‪.‬‬
‫منيش ضةووم بؤ لاى ةمام جةةلالء و ‪ :‬ةمامؤ سة ةتا ئةةنوةر ةكةى ث ةياوى ةئةوةيةة ةكة‬
‫لة سةةر شةكاتي كابرايةك لة زينداندا بَيت‪ .‬هةقة طويَ لة مامؤ سةتا ئةنوةريش بطريتء‬

‫بزانيت كيَشةكة ضيية‪ ،‬ثاشان محاسةبةى بكة‪ .‬ئاخر ئةو ثياوة بؤ زيندان بكرَيت؟‬

‫(‪ )99‬ثَي شةمةرطةء بةرثر ةسيَكي زؤر خاكيء ضةالاكء دلَ ةسؤزي شةؤِرش بوو‪ ،‬دواي رِووخاني رِذَيمي‬
‫بةعس‪ ،‬بة نةخؤشي كؤضي دوايي كرد‪.‬‬

‫(‪ )100‬ئامر هةريَم بوو‪ ،‬لة طوندي قازان لةطةلأ ثؤليَك ثَيشمةرطةدا شةهيد بوو‪.‬‬
‫(‪ )101‬ئةندامي ثةرلةماني كورد سةتان بوو‪ ،‬لة تةقينةوةكةي مةَلبةندي سةيَي (ي‪.‬ن‪.‬ك) لة ‪ 2004/2/1‬لة‬

‫هةوليَر شةهيد بوو‪.‬‬

‫‪420‬‬

‫كاتيَك ق سةةكانم تةواو كرد مام جةلال وتى‪ :‬ثَي شةمةرطةيةك بنَيرة با مامؤ ةستا‬
‫ئةنوةر بةر بدةنء بَيت بؤ لام‪.‬‬

‫دة سةتبةجآ ضةوم بؤ لاى فةرةيدون عةبدولقادرء ثيَموت كة لة سةةر بِريارى مام‬
‫جةلال مامؤ سة ةتا ئةنوةر ئازاد بكةةن‪ .‬دواي ئةوةي مامؤ ةستةا ئةنوةر سةةرداني مام‬

‫جةلالي كردو رِاستي مةسةلةكةي بؤ باس كردبوو‪ ،‬كَيشةكة ضارةسةر كرا‪.‬‬
‫ئةو ةسةردةمة لة سةةر ب ضةوكترين هةلَة لَيثر ةسينةوة ئةكرا‪ ،‬وةك ةسةردةمي ئيَ سةتا‬
‫نةبوو كة رِؤذانة طوَيبي سةتي ضةةندين كاري قيَزةونء طةندةلَي ئيداري بةرثر سةان‬
‫ئةبينء ليَثر سةينةوة ةشيان لةطةَلدا ناكريَت‪ .‬بةثَي ضةةوانةوة ئةوةندةي تر زةمينةيان بؤ‬

‫ئةِرةخسَينريَتء ثلةو ثايةيان بةرز دةكريَتةوة!‬

‫‪421‬‬

‫كلآوةكةي هةظالأ خةجؤ‬

‫لة ‪ 1980/4/1‬برادةراني سةةركردايةتي بة سةكرتيَري ثارتي رِزطاري كورد سةتاني‬
‫توركيا (هاورِيَ خةجؤ)يان وتبوو‪ ،‬هةواَليان ثَيطةيشتووة كة ئةنداميَكي سةركردايةتي‬
‫ثارتةكةيان (هاورِيَ خاليد) لة نزيك سةنووري توركيا شةةهيد بووة‪ .‬هةظالأ خةجؤ بة‬
‫هةةوا ةلَةكةة زؤر ةغةمبةار بووة‪ .‬بؤ زانيني ةهةوالَء زان ةياري زيةاتر‪ ،‬زؤربةةي بةارةطةا ةكاني‬
‫طوندةكاني ةشَين َيء زةلَيَ طةِرابوو‪ .‬دواجار زؤر بة غةمباري هات بؤ بارةطاي لقي سةيَ‪،‬‬
‫منء دكتؤر ةخدر مةةع سةوم لةة لق بووين‪ ،‬دكتؤر ةخدر ثر سة ةياري ل َي كرد كةة ضةي‬

‫رِوويداوةء بؤضي غةمبارة؟‬
‫هةظالأ خةجؤ وتي‪ :‬برادةراني خؤتان ثيَيان و كة هاورِيَ خاليد شةهيد بووة‪.‬‬
‫دكتؤر خدر دلَنةوايي كردو وتي‪ :‬ئةو هةوالَة ِرا سةت نييةء هاورِيَ خاليد شةةهيد‬
‫نةبووة‪ ،‬برادةران كلآويان كردؤتة سةةرت‪ ،‬ضةونكة ئةمرِؤ يةكي ني ةسانةء ئةو هةوالَةش‬

‫درؤي نيسانة‪.‬‬
‫هةظالأ خةجؤ هةتا ئةوكاتة درؤي نيساني نةبيستبوو‪ ،‬بؤية لة قسةكةي دكتؤر خدر‬
‫زؤر تيَنةطةيشتء دلَي ثَيخؤش نةبوو‪ .‬ثاشان دكتؤر خدر سةبارةت بة درؤي نيسان‬
‫قسةي بؤ كرد‪ .‬هةظالأ خةجؤ وتي‪ :‬توخوا كلآو وا ئةكرَيتة سةر خةلَك‪ ،‬ئةزانن بةو هةواَلة‬
‫من ضةند دَلتةنط بووم‪ ،‬بؤ زانيني هةواَليَك ضةند بارةطا طةِراومء ضةند ماندوو بووم؟‬

‫‪422‬‬

‫سزاي بيَ تاوانيَك‬

‫لة هاويني ‪ 1981‬هاوار جةلال (براى برايم جةلال) لةطةلأ ذمارةيةك ثيَ شةمةرطة بؤ‬
‫كاري رِيَكخ سةتن ةضووبوون بؤ سةنوءرى بة ةستة ةسَين نزيك قةلآدزآ‪ ،‬لةءآ كةءتبوءنة‬
‫ةناء كةةميني جةاش‪ ،‬يةةكَيةك ةلة ثيَ شةمةةرطةة ةكان شةةه ةيد ببوء‪ ،‬ةهاءاريش بةة برينةدارى‬
‫طةِرايةوة بؤ سةةركردايةتي‪ .‬بؤ ضةارة سةةركردني برينةكاني رِةوانةي تاران كرا‪ .‬لةو‬
‫ماوةيةدا كة هاوار لة تاران دةبَيت‪ ،‬رِؤذَيك شةؤِر شةى كورِي شةةهيد عةلى عة سةكةرى‬
‫لةطةلأ ثَي شةمةرطةيةك ئةبيَت بة شةةِريان‪ ،‬هاواريش ناوبذيان ئةكاتء نايةلَيَت شةةرِ‬
‫بكةةنء ةلة يةةك ةيان ج ةيا ةئةكةا ةتةوة‪ .‬لةة تةاران شةؤرِش مةام جةةلال ةئةبينيَةتء شةكةات لةة‬

‫ثَيشمةرطةكة ئةكاتء ئةَليَت "هاوار هانى داوة كة شةرِ لةطةلأ مندا بكات"‪.‬‬
‫مةام جةةلال هةةر ئةةو ِرؤذة لةة تةاران ةهاوارء ثَي شة مةةر طةة ةكةى نةاردبووةوة بؤ‬
‫سةةركردايةتي‪ .‬كة مام جةلال طةِرايةوة بؤ سةةركردايةتي‪ ،‬بةرثرسةي ناو ةضةي لة هاوار‬
‫سةةندةوة‪ ،‬هةروةها نامةيةكى ناردبوو بؤ برايم جةلال كة بارةطاكةي لة شةَين َي ضةؤلأ‬
‫ب ةكاتء ناب ةَيت بارةطاي هةبَةيت‪ .‬مام جةلال كةرتةكةى خةليةل جةلال (براى هاوارو برايم‬
‫جةلال) هةلَوة شةاندةوةء هةر ضةى ثيَ شةمةرطةي لاى خةليل بوو‪ ،‬هةريةكةء بؤ شةوَينَيك‬
‫نقلَي كردن‪ .‬برادةران لة سةركردايةتى زؤر دَلتةنطء خةمبار بوون بةو كارانةى كة مام‬
‫جةةلال بةةرام بةةر بةةو سةآ برا يةة كردي‪ .‬من خؤم زؤر دَل تةةنطء بَيزار بوومء زؤرم‬
‫ثَيناخؤش بوو‪ .‬دكتؤر كةمال خؤ شةناءء عومةر ةشَيخ موس ضةوونة لاى مام جةلالء‬
‫تكايان ل َي كرد كة ئيشء كارةكانيان ثيَ بسةثَيريَتةوة‪ ،‬بةلآم بآ سةوود بوو‪ .‬مام جةلال‬
‫ئةيوت‪ :‬هاوار ئي شةى خراثى كردووة‪ ،‬خةلَكى هانداوة كة شةةرِ لةطةلأ ةشؤِر شةي عةلي‬

‫عةسكةري بكات‪ ،‬ئةزانم لة هاءار زياتر خةتاى كةسي تر نيية‪.‬‬
‫رِؤذيَك برايم جةلال هات بؤ لامء وتى‪ :‬بةلَكو قسةة لةطةلأ مام جةلالدا بكةيت‪ ،‬ئاخر‬

‫ئيَمة ضيمان كردووة كة ئاوامان لةطةلَدا ئةكات؟‬
‫و ‪ :‬باوةِر بكةة هةموو برادةراني مةكتةةبى ةس ةيا سةي دةربارةي ئةو مة سةةلةية‬
‫قسةةيان لةطةلأ مام جةلال كردووةء زؤريان ثَيناخؤشةة‪ ،‬بةلآم مام جةلال سةوورة لة ةسةر‬

‫بِريارةكةي‪ .‬ئةطةر بة قسةي مةكتةبي سياسي نةكات‪ ،‬ضؤن بة قسةى من ئةكات؟‬
‫وتى‪ :‬حةزئةكةم تؤش قسةي لةطةلَدا بكةيت‪ِ ،‬رةنطة قسةى تؤ نةشكَينَيت‪.‬‬

‫‪423‬‬

‫لة سةةر داواكةي برايم جةلال ضةووم بؤ مالَى مام جةلال‪ ،‬هيَرؤ برايم ئةحمةديش‬
‫لةويَ بوو‪ ،‬دواى ةسلآوو هةوالأ ثر ةسين و ‪ :‬مام جةلال بؤ ةشتَيك هاتوومء ئةبيَت بؤشةم‬
‫بكةة ةيت‪ ،‬بةةلآم ةناوى هةةر كةة ةسيَكم هَي ةنا تووِرة مةةبةة‪ .‬من ضةوومةةتةة بنجء ب ةناوانى‬
‫مةة سةةلةةكةةى ةهاوار‪ ،‬ةبةو ةشيَوة نييةة كةة بؤ تؤ ةيان بةاس كردووة‪ .‬ةئةو ِرووداوة ةهاوار‬
‫ئاطاى ليَ نةبووةء كة سةي شةي هان نةداوة‪ ،‬تةنها لة كاتى رِووداوء شةةِرةكةدا لةوآ‬

‫بووة‪ ،‬ثيَشتر ئةوان شةِريان بووةء هاوار ناوبذيوان بووة‪.‬‬
‫وتى‪ :‬كةى واية؟‬

‫و ‪ :‬برِوام ثيَ بكة واية‪ ،‬هاوار هةموو بةسةرهاتء رِووداوةكةى بؤ طيَِرامةتةوة‪.‬‬
‫وتى‪ :‬مادام تؤش لة مةسةلةكة دَلنيايت‪ ،‬بة برادةران بلَيَ با ئيتر وازى ليَ بهَينن‪.‬‬
‫و ‪ :‬مام جةلال ئيَمة وةكو لق بؤ ئي شةوكارى رِيَكخ ةستن زؤر ثيَوي سةتمان بة هاوار‬
‫ةئةبَةيت‪ ،‬ةئةمةانةةويَةت لةة ةطةلأ ةمامؤ سة ةتا سةةعيةدء بةةكرى ئةةنةدام ةناو ضةة ب ةياننيَرين بؤ‬

‫خوارةوة بؤ سنووري قةلآدزيَ بؤ كارى زؤر ثيَويست‪.‬‬
‫وتى‪ :‬زؤر ةبا شةة هةةر ئيَ سةتةا ئيزن ةيان ةبدة بةا برِؤن‪ ،‬بةةلآم ثيَش ئةةوةى برِؤن حةةز‬

‫ئةكةم بيَن بؤ لام‪ ،‬بؤ ئةوةى هةندَيك ِريَنماييان بكةم‪.‬‬
‫طةةِرامةةوة لاى برادةران‪ ،‬بةة ةهاوارء ةبةكرء ةمامؤ ةس ةتا ةسةعيةدم وت‪ :‬مةام جةةلال‬

‫داواتان ئةكات‪ ،‬هةموو شتيَك كؤتايى ثيَ هاتووةو كَيشةكة ضارةسةر كراوة‪.‬‬
‫بة سةرسورِمانةوة وتيان‪ :‬ضؤن؟‬

‫و ‪ :‬ئةتاننيَريَت بؤ ناوضةى قةلآدزآ‪ ،‬لةو بارةيةوة خؤشم قسةم لةطةلأ كردووة‪.‬‬
‫كة ئة ضةن بؤ لاى مام جةلال‪ ،‬هاوار هةلى بؤ ِرةخ سةابوو‪ِ ،‬را سةتيي رِووداوةكةى‬
‫تةاراني بؤ مةام ةجةلالى طيَِرابووةوة‪ .‬مةام جةةلال وتبووى‪ :‬لالؤ ق سةةى بؤ كردوومء‬
‫هةةمووى بؤ طَيرِاومةة ةتةوةء برِوام كردووة‪ ،‬د ةيارة ئةةو برادةرانةة لةة تةاران بةة هةة ةلَة منيةان‬
‫تَيطةة ةيانةدبوو‪ ،‬ةتازة ةئةوة ِرؤي‪ .‬ئَي ةس ةتا نةاردوومةة بةة دواتةا ةندا كةة برِؤنةة خوارةوة بؤ‬

‫ناءضةى قةلآدزآ بؤ ِراثةِراندنى ئيشوكارةكانتان‪.‬‬
‫بةةداخةةوة ةثاش ةماوةيةةك خةةليةل جةةلال لةة ةطةلأ ثيَ شةمةةرطةةيةةكي تر بةة هةاوةني‬
‫ِرة بةا يةة يةةكي ِرذَيم شةةه يةد كرا‪ .‬هةةروة هةا لةة ةهاويني ‪ 1982‬ةهاوار ةجةلاليش لةة‬
‫بة ةستةسةيَن لة لايةن جا ةشةكاني ئةو سةنوورة شةةهيد كراء تةرمةكةي كةوتة دةسةتيان‪.‬‬

‫برايم جةلال بة تةنها مايةوةء دوو براى ِرةوشت بةرزو قارةماني شةهيد بوو‪.‬‬
‫‪424‬‬

‫هاوكاريكردني تيثى مؤسيقاي شةهيد كارزان‬

‫تيثى شةةهيةد ةكارزان ةتازة دامةةزرا بوو‪ ،‬بةارة ةطاى تيثةةكةة ةيان لةة زة ةلَآ بوو‪ ،‬ئةاراس‬
‫ئي اهيمء دليَر ئي اهيمي مؤ ةسيقا لةطةلأ ضةةند هونةرمةنديَكى تر‪ ،‬دامةزرَينةرى ئةو‬
‫تيثة بوون‪ .‬تيثى شةةهيد كارزان‪ ،‬يةكةم تيث بوو كة لةو سةةردةمةدا بة شةيَوةيةكى‬
‫ِريَكوث ةيَك ِرَيكخرابوونء بةةر ةهةمي سةروود ةيان هةةبوو‪ ،‬بةةرهةةمةة ةكانيةان ةكاريطةةري ةيةكى‬
‫زؤرى كردبوءة سةةر جةماوةر‪ .‬هةر ضةةندة ئةو سةةردةمة باري دارايي يةكيَتي زؤر‬
‫خراث بوو‪ ،‬بةلآم مام جةلال خؤى هةنديَك كةلوثةلء كةرة سةةى بؤ كِريبوونء لة خوار‬
‫بارةطاى حزبى شةيوعييةوة بارةطايةكيان بؤ كردبوونةوة‪ِ .‬رؤذيَك سةةردانى بارةطاى‬
‫تيثةكةيانم كرد‪ ،‬لةو سةةردانةمدا ئةندامانى تيثةكةم بيني كة خؤيان بة كؤلأ داريان بؤ‬

‫سووتاندنء خؤ طةرمكردنةوةء خواردن دروستكردن ئةهَينا‪.‬‬
‫ثيَموتن‪ :‬ئةةوا منيش ةلةلايةةن خؤمةةوة سةبةةى بةة ةيانى كرَيكةارتةان بؤ ةئةطرم ةكة‬
‫دارتةان بؤ بهَينَيةتء ئيتر ئيَوة كةة سةتةان مةة ضةن بؤ دار هيَنةان‪ ،‬خةةم ةتان نةةب ةيَت خؤم‬

‫ثارةتان بؤ سةر ئةكةم‪.‬‬
‫هةموو جاريَك كة بؤ ئيشوكارى شؤرِش وةك ضةك كِرين ئةضووم بؤ طوندي بلةكيَ‪،‬‬
‫لة دوكاندارة بةتواناء دةولَةمةندء كا ةسبكارة با شةةكان‪ ،‬بِرَيك ثارةم بؤ كؤ ئةكردنةوة‪،‬‬
‫ئةةو ةكاتةة بلةةكةآ هةةنةديةَك ةكا سةب ةكارء دوكةا ةندارى ةباشء بةة توا ةناي ل َي بوو‪ .‬ةجارى وا‬
‫هةةبوو دوانزة هةةزار تمةةن ةئةبوو كةة لةة بلةةكيَ كؤئةةكرايةةوة كةة بؤ ئةةو سةةردةمةة زؤر‬
‫بوو‪ ،‬ةيارمةةتييةةكةةم ةئةدا بةة بةةرثر سةى دارايي تيثةةكةةء ثيَم ةئةوت ئةةم ثةارةيةة ةبدةن بةة‬

‫ئاميَرى مؤسيقا‪.‬‬

‫‪425‬‬

‫مريشكء قةلةكانى ثشتيوان‬

‫ئةوكاتة كة من لة سةةركردايةتى بووم‪ ،‬ث ةشتيواني مام حسةيَن تازة هاتبووة دةرةوة‬
‫بؤ شةاخ‪ ،‬خةلَكى كؤية بوو‪ِ ،‬رابةرى سةةيد برايمء دَل شةادى مام ِرةزاو خاليد كؤيي‬
‫ثَي ةشمةةرطةي لقي سة َي بوونء زؤر برادةري يةكتر بوون‪ .‬ثاش ماوةيةك ئةو كؤمةلَة‬
‫ثيَ شةمةرطةية دةورةى كادرييان بينىء هةموويان بوون بة ِرابةر سةيا سةى‪ .‬ث شةتيوانى‬
‫مام ح سةيَن ثيَش ئةوةى بَيتة دةرةوة‪ ،‬لة دائيرةى زةراعة فةرمانبةر بوو‪ .‬ئةء كاتةى لة‬
‫سةةركردايةتي بووم‪ ،‬ث شةتيوان هات بؤ لامء وتى‪ :‬ئةطةر ئيَوة ئيزنم بدةن‪ ،‬ئةمةويَت‬

‫هةنديَك مريشك بكِرمء بةخيَويان بكةم‪.‬‬
‫و ‪ :‬ثشتيوان ئةوة كاريَكى زؤر باشةو دةست ثَيبكة‪.‬‬
‫ثاش ضةةند رِؤذَيك نؤ مري شةكى كوردىء سةآ قةلي كرِي‪ ،‬كولانةي بؤ درو سةت‬
‫كردنء دة سةتى كرد بة بةخيَوكردنيان‪ .‬هَيلكةيان دةكردو وردة وردة ذمارةيان زيادى‬
‫كرد‪ .‬لة سةةرةتاى بةهارةءة هةتا ثايز ذمارةيان زياديكرد بؤ ‪ 15‬قةلء نزيكةي ‪150‬‬
‫مريشك‪ .‬لة ثايزى ئةو سالَةدا ثَيشمةرطةيان بؤ دةورةى كادرى داءا كرد‪ ،‬لة ثشتيوانم‬
‫ثرسي‪ :‬ئايا ثَيت خؤشة برِؤيت بؤ دةورةى كاديرانء ببيت بة رِابةر سياسى؟‬

‫وتى‪ :‬بةَلآ‪ ،‬ئةطةر بوارم ثيَبدريَت زؤريشم ثيَخؤشة‪.‬‬
‫ث شةتطيريم بؤ ث شةتيوان نوو سةي‪ ،‬ضةونكة كورِيَكى ورياء زيرةكء باش بوو‪،‬‬
‫بةكةلَكى بةرثر سةياريةتى دةهات‪ .‬ماوةيةك دواى ئةوة‪ ،‬ث شةتيوانء كادرةكان ةضوونة‬
‫خوارةوة بؤ سةةر كارةكانيان‪ ،‬كة ئةوان رِؤي ةشتن ئَيمةش قةلء مري شةكةكانمان هةموو‬

‫كردة ذووريَكى طةورةوةء دةرطاكةمان ليَ قفة دانء خزمةتيان ئةكرا‪.‬‬
‫ِرؤذيَك مام جةلال بة مةحمود بةنزين كة كارطَيرِي لقي سةيَ بوو ةئةلَيَةت "مةحمود‬
‫ئَيمةش بةوان هةية لةو قةلء مري شةكانة"‪ .‬مةحمود بةنزينيش وتبووى "مام جةلال‬
‫ئةوة بة دة ةست من نيية‪ ،‬بةلَكو بة دة ةست لالؤية"‪ .‬مةحمود ق ةسةكةي مام جةلالي بؤ‬
‫طيَرِامةوة‪ .‬رِؤذي دواتر مام جةلاا بينىء وتى‪ :‬لالؤ‪ ،‬بةخوا ضةؤن لة بيَ ةستانةكةدا بة ةشم‬

‫هةبوو‪ ،‬لةم مريشكء قةلانةشدا ئةبَيت بةشم هةبَيت‪.‬‬

‫‪426‬‬

‫بارمتة ضينييةكان‬

‫لة ةسالَى ‪ 1980‬حةوت كة سةي خةلَكى ضةين لةلايةن مةفرةزةيةك ثيَ شةمةرطةوة‬
‫طيرابوونء لة سةةركردايةتي دةسةت بةسةةر بوون‪ .‬رِؤذَيك مام جةلال داءاى كرد كة بضةم‬
‫بؤ لاى‪ ،‬كاتيَك ضةووم مام جةلال وتى‪ :‬لالؤ بةلَكو بارمتة ضةينييةكان تا نزيكي قةلآدزآ‬

‫بنَيرنء لةويَ ئازاديان بكةن‪ ،‬ضونكة ئَيمة هيس سوودَيك لة مانةوةيان وةرناطرين‪.‬‬
‫لةطةلأ مام جةلال ةضووين بؤ لاى ضةينييةكان‪ ،‬ئاوات عةبدولغةفوريش لةو َي بوو‪.‬‬
‫مةام جةةلال ةئامةاذةي بؤ من كردوو بةة ئينطليزى بةة يةةكَةيك لةة ضةينييةةكةانى وت‪ :‬ةئةم‬

‫ثياوة لة خؤتانةء (ماوي)ية‪.‬‬
‫و ‪ :‬مام جةلال ئةوة ئةتةويَت دةستة ضةورةكةى خؤت بة مندا بسِريت؟‬
‫ئةةو ةكاتةة بؤ دوو ئةا ةمانج هيَزي ثَي شةمةةرطةة ئةةنةداز ةيارو كرَيكةاري ب ةياني ئةةِر ةفانةدء‬
‫ئةيانهَينان بؤ شةاخ‪ .‬ئامانجي يةكةم بؤ ئةوةبوو كة بةلَكو بةهؤي فِراندني بيانييةكان‪،‬‬
‫ميدياكاني جيهان كةميَك باسةي كوردو كَيشةة سةياسةييةكةي بكةن‪ .‬ئامانجي دووةم بؤ‬
‫ئةوةبوو كة بةلَكو لةطةلأ زينداني سةيا سةي شةؤرِش بيانطؤرِينةوة يان بةرامبةر بة‬
‫وةرطرتني بِرَيك ثارةي زؤر ئازاد بكرَين‪ ،‬ضةونكة ئةو سةةردةمة باري دارايي شةؤرِش‬
‫زؤر خراث بوو‪ .‬هةة نةد َيةك جةار سةوود ةمان ةلةو ب ةياني ةيا نةة وةردةطرت كةة حكو مةةتي‬
‫ولآتةةكةةيةان ذ ةياني ةهاولآتي خؤيةان لا مةةبةة سةت بووايةة ‪ ،‬بةةلآم ئةةو ب ةيانييةانةةي كةة لةة‬
‫لايةن حكومةتي ولآتةكةيان طرنطي بة ذياني هاولآتييةكاني نةئةدرا‪ ،‬هيس سووديَكمان‬
‫لَيوةر نةة ئةةطرتنء دواتر ةئازاد ئةةكران‪ .‬زؤر جةار لةة ةكاتي رِ فةا نةدني ب يةاني يةة ةكان ذ يةاني‬
‫ثيَ شةمةرطة ئةكةوتة مةتر سةييةوة‪ .‬هةر ضةةندة (ي‪.‬ن‪.‬ك) زؤر ثيَوي سةتي بة ثارة بوو‬
‫بؤئةوةي دريَذة بة خةباتء ةشؤرِش بدات‪ ،‬بةلآم هةركاتَيك لةبةرامبةر ئازادكردني هةر‬
‫ب يةاني يةة كةدا داواي ةثارة كراب َةيت‪ ،‬ئةةوا لاي خةة لَةكء حكو مةةتي ةئةو ولآ تةة ِرووي‬

‫ِراستةقينةي شؤِرشي كورد ناشرين بووة‪.‬‬

‫‪427‬‬

‫ثارضة شوءشةكةي دكتؤر كةمال‬

‫ماوةيةك دواي درو ةستكردني بارةطاو خانووةكان‪ِ ،‬رؤذَيك دكتؤر كةمال خوَ شةناء‬
‫لة بارةطاي لق سةةرداني كردم‪ .‬دكتؤر كةمال زؤر غةمبار بوو‪ ،‬منيش ثر سةيارم ليَكرد‬

‫كة بؤضي غةمبارة؟‬
‫وتى‪ :‬لةطةلأ مام جةلال كةمَيك عاجزيم بووة‪.‬‬

‫و ‪ :‬بؤضىء لةسةر ضى؟‬
‫وتى‪ :‬لالؤ طيان‪ ،‬خؤت ئاطاداريت كة ئةم خانووانةى سةةركردايةتي هةر هةمووى‬
‫بة قورِء بةردء دار دروست كراونء هةمووي وةك يةكن‪ .‬كابرايةك ثارضة شووشةيةكى‬
‫ب ضةووكي بؤ هيَنةابووم‪ ،‬منيش بةة قورِ لةة ثةةنجةةرةى ذوورةكةةى خؤم ةقايمم كردووة‪.‬‬
‫ئةمرِؤ مام جةلال ثةنجةرةكةى منى بينىء وتى "تؤ بؤضةي بؤ خؤت ةشووشةةت داناوة‪،‬‬
‫بةةلآم ثةةن ةجةرةكةةي ذوورةكةةي من ةنايلؤني ثيَوةيةة‪ .‬ئيَوة ةشتةة ةبا شةة ةكان بؤ خؤتةان‬

‫ئةبةن"‪ .‬ئيتر لةسةر ئةو ثارضة شووشةية تيَكضووينء لة يةك عاجز بووين‪.‬‬
‫دواي ضةةند رِؤذيَك‪ ،‬ثيَشةمةرطةيةكى دكتؤر كةمال خؤشةناو بة ناوى ئةردةلآن هات‬

‫بؤ لقء وتى‪ :‬ئةمرِؤ مام جةلال زؤر قسةى ثيَوتوومء ليَم توورِة بووة‪.‬‬
‫وا هة سةتم كرد كة بةهؤي زوويربووني مام جةلال لة دكتؤر كةمال‪ ،‬مام جةلال لةو‬
‫ثَيشةمةرطةية تووِرة بووةء قسةةي ثيَوتووة‪ .‬دكتؤر كةمال ثياويَكي زؤر هةسةت نا ةسكء‬
‫سةةنطين بوو‪ ،‬زؤرم ثيَنةاخؤش بوو كة سةاردي لة نَيواني مام جةلالء دكتؤر كةمال‬
‫درو ةست ببوو‪ ،‬بؤ ةية بِريةار ةمدا ةكة سةةبةارةت ةبةو ةبابةةتةة لةة ةطةلأ سةالار عةةزيزء ةمةلا‬
‫بةختيارء مامؤ ةستا جةعفةر ق سةة بكةمء ثيَكةوة هةولَ بدةين كة ئا شةتيان بكةينةوة‪.‬‬
‫ثيَش ئةوةي ب ضةم بؤلاي ئةو سةيَ برادةرة‪ ،‬بة دكتؤر كةماا وت كة بة نيازي شةتيَكي‬
‫وام‪ .‬دكتؤر كةمال وتى‪ :‬لالؤ تكات ل َي ئةكةم ثَيم باش نيية بضيت بؤلاي ئةو برادةرانة‪،‬‬

‫باشتر ءاية بة مام جةلال نةَليَن‪.‬‬
‫ةسةبارةت بةو بابةتة لةطةلأ سةالار عةزيز قسةةم كرد‪ .‬كاك ةسالار وتى‪ :‬دكتؤر كةمال‬

‫خةتاى خؤيةتى‪ ،‬ضونكة خؤي شل كردووة‪.‬‬
‫و ‪ :‬كاك سالار‪ ،‬دكتؤر كةمال كةسيَكي وانيية كة خةلَك ليَى زوير بَيت‪.‬‬

‫‪428‬‬

‫بؤ هةمان مةبة ةست منء مامؤ سةتا جةعفةر ضةووين بؤ لاى دكتؤر كةمال خؤ شةناو‪،‬‬
‫ق سةةمان بؤكردو رِازيمان كرد كة دة ةستثَي شةخةري بكاتء ب ضةيَت بؤلاى مام جةلالء‬
‫ةئا شةت بب ةنةوة‪ .‬دكتؤر كةة ةمال ضةوو بؤ لاى مةام جةةلالء ثيَكهةاتنةةوة‪ .‬هةة ةمان رِؤذ بؤ‬

‫نانواردنى نيوةرِؤ‪ ،‬مام جةلال دةعوةتى دكتؤر كةمالى كرد‪.‬‬
‫ئةو رِؤذطارة كة مَيذووةكةي ئةوةندة دوور نيية‪ ،‬ثار ضةةيةك شةوو شةةمان دة ةست‬
‫نةدةكةوت بؤ ثةنجةرةي بارةطاكانمان‪ .‬هةر لةسةر ثارضة شووشةيةك بوو كة سارديء‬
‫عاجزي كةوتة نَيوان مام جةلالء دكتؤر كةمال خؤ شةناو‪ .‬بةلآم ةسالآني دواتر ضةةرخي‬
‫رِؤذطار وا طةِرا كة مام جةلال بةرزترين ثؤ ةستي سةيا سةي لة عَيراقدا بةدة سةت هَيناء‬
‫شةويَني حةوانةوةء شةيَوازي ذيانيء باري دارايي خؤيء (ي‪.‬ن‪.‬ك) طؤرِاني طةورةي‬

‫بةخؤوة بيني‪.‬‬

‫‪429‬‬

‫بةفرةكةي كةلي خان‬

‫بةهؤى سةةركةءتني ةشؤرِشةي طةلاني ئَيرانء دامةزراندني كؤماري ئيسةلامي ئَيران‬
‫ئةمانتواني هاتو ضةؤى كورد سةتاني ئَيران بكةين‪ِ .‬رؤذيَكي ز ةستان بوو بةكرى حاجى‬
‫سةةفةر نامةيةكى بؤ ناردم كة تَييدا نوو سةيبووى " شةارى مةريوان زؤر خؤش بووة‪،‬‬
‫كؤمةَلَيك برادةرى لَييةء خزمء دؤ ةستء هاورِيَكانى هةردووكمان لة ثيَنجوَينةوة ديَنء‬

‫سةردانمان دةكةن‪ ،‬بؤية حةز دةكةم تؤش سةردانيَكى ئَيرة بكةيت"‪.‬‬
‫ةماوةيةةكي زؤر بوو بةة هيس جؤرَيةك هةةوالَى مةالأء منةدالأء خز ةمانم نةة ةئةزانى‪ ،‬بؤ ةية‬
‫مؤَلة وةرطرتء بةرةو ةشارؤ ضةكةي مةريوان بةِريَكةو ‪ .‬لة مةريوان ثيَيان ء كة‬
‫جةة ةمالى حةة ةمةى خواكةةرةم لةة برادةرانى خؤمةان زوير بووةء لَي ةيان دوور ةكةوتووةتةةوة‪.‬‬
‫ةكاتيةَك كةاك بةةكرم بيني وتي‪ :‬بةةلَكو تؤ جةة ةمال بهَينيتةةوةء ق سةةى لةةطةةلأ بكةةين‪،‬‬

‫بابزانين لةسةر ضى لَيم زوير بووة‪.‬‬
‫ِرؤذى دواتر ضةووم بؤ ةشارى ةسنة‪ ،‬لةويَ جةمالي حةمةي خواكةرمم دؤزييةوةء‬
‫ثيَكةوة ةضووين بؤ بانة‪ .‬ماوةى سةآ ضةوار ِرؤذ لة بانة مامةوةء قةناعة بة كاك جةمال‬

‫كردء لةطةلأ خؤم بردمةوة بؤ مةريوانء لةطةلأ كاك بةكر ئاشتم كردنةوة‪.‬‬
‫ئةةو كةا تةة جةة مةالي حةة مةةي خوا كةةرةم ةئامر كةةرت بوو‪ ،‬هؤي زوويربوو نةة ةكةي‬
‫ئةطةِراندةوة بؤ ئةوةى كة كاك بةكر دة سةتى خ سةتؤتة ئي ةشوكارةكانى‪ .‬كاك بةكر بة‬
‫كاك جةمالي ءت "لةمةودوا هةر ضةى خؤت بة با شةى ئةزانيت بيكة‪ ،‬بؤ ئةوة نةهاتووم‬
‫بؤ مةريوان كة دة سةت بخةمة ئي شةوكاري خةَلك‪ ،‬من تةنها بؤ ث شةوودانء بؤ سةةرداني‬

‫خزمء برادةرةكانم هاتوومء ماوةيةكى تر ئةطةرِيَمةوة بؤ شارباذَير‪.‬‬
‫ثيَش ئةوةى ب ضةم بؤ مةريوان‪ ،‬مةلا بةختيار لة سةةركردايةتي ثَييو "بة كاك بةكر‬
‫بلَيَ كة مامؤستا جةمال عةزيز فارس بكات بة ئامر كةرت‪ .‬ئةطةر ئةو نةيكات‪ ،‬ئةوا من‬
‫ةئةيكةةم بةة ةئامر كةةرت"‪ .‬لةة سةةر ِرا سةثةاردةكةةي مةةلا بةةخت ةيار بةة ةكاك ةبةكرم وت ةكة‬
‫مامؤ سةتا جةمال عةزيز بكات بة ئامر كةرت‪ ،‬ضةونكة ئةطةر ئةو نةيكات‪ ،‬برادةراني‬

‫سةركردايةتيء مةلا بةختيار ئةيكةن‪.‬‬
‫جارَيك مولازم عومةر ثرسورِاي ثيَكردم كة ئاية شةهيد حةمة ئةميني خةجآ بكةن‬
‫بة ئامر كةرت‪ .‬منيش ِراي خؤم دةربرِيء و ‪ :‬كاك حةمة ئةمين ثَي شةمةرطةيةكي ئازاء‬

‫‪430‬‬

‫لَيهاتووة‪ِ ،‬رةنطة ئاطادار بيت كة كاتى خؤىبةرثر سةى هةموو ثؤلي سةةكانى شةارى‬
‫ثيَنجوَين بوو‪ ،‬ئي شةى زؤر ضةاكى بؤ كردوينء ضةالاكي زؤر طةورةى ئةنجام داوة‪،‬‬

‫خؤشةويستى ناو ثَيشمةرطةء خةَلكى ناوضةكةية‪.‬‬
‫مولازم عومةر وتى‪ :‬ئةوا ئَيمةش ث َيشنياز ئةكةين كة بكريَت بة ئامر كةرت‪.‬‬
‫ثاش ماوةيةك ةشةهيد حةمة ئةمين خةجآو ةشةهيد مامؤ سةتا جةمال عةزيز كران‬
‫بة ئامر كةرت‪ .‬لةو ماوةيةدا كؤمةَلةى ئَيران دة ةستى كرد بة ضةةككردنى ضةةكدارةكانى‬

‫رِزطارى‪ ،‬منيش ثاش ماوةيةك لةطةلأ كاك بةكر طةرِامةوة بؤ سةركردايةتي‪.‬‬
‫لة كاتي طةِرانةوةمان بؤ سةةركردايةتي‪ ،‬لة مةريوانةوة ضةووين بؤ ةشارى سةنةء‬
‫لةويَوة بةرةو ةسةقز بةِريَكةوتينء ةشةوَيك ماينةوة‪ .‬ئةو ثيَ شةمةرطانةى كة لةطةلَماندا‬
‫بوءنء سةةر بة هةريَم بوون‪ ،‬كاك بةكر ناردنى بؤ بانة‪ .‬منء بةكرى حاجي سةةفةرء‬
‫جةمالى حةمةى خواكةرةمء فةرةيدونى حةمة ةسالَحء شةةهيد حةمة ئةمينى خةجآ بة‬
‫ئؤتؤمبيَلةة ةكةي جةة ةمالى حةة ةمةى خواكةةرةم كةة كؤمةة ةلَةى ئَيران بةة د ةيارى ثيَيةان دابوو‪،‬‬

‫ضووين بؤ مالَى خةزوورى حةمةى حاجى سةفةر لة بؤكانء شةوَيك ماينةوة‪.‬‬
‫سةةرلةةبةةيةانى رِؤذي دواتر بةةرةو سةةقزو ةبانةة بةةِريَ ةكةءتين‪ .‬ئةةو رِؤذة تةا نزيكى‬
‫نيوةرِؤ ئاسمان سةايةقة بوء‪ ،‬هةوا زؤر خؤش بوو‪ ،‬بةلآم لة دواى نيوةرِؤوة ئاووهةوا‬
‫طؤِراء بوو بة بةفرء بارانيَكى زؤر‪ .‬ثاشان بوو بة كرِيَوةء تؤفانيَك كة كةس نةيئةتوانى‬
‫دةرب ضةَيتء لة شةوَيني خؤي دوور بكةوَيتةوة‪ .‬هةر ضةؤنيَك بوو تا نزيكى كيَلة شةين‬
‫رِؤي ةشتين‪ .‬ةشةهيد حةمة ئةمينء جةمالي حةمةي خواكةرةم طةِرانةوة بؤ سةةقز‪ ،‬ضةونكة‬
‫قةمةرةكة دةرنةئة ضةوو‪ .‬ئَيمةش سةوارى طةلآبةيةك بووين‪ِ ،‬رَيطاي بانةمان طرتة بةر‪.‬‬
‫لةرِيَطادا لة ديوى ضةياي كةلى خان شةةومان بة سةةرهات‪ .‬بة طةلآبةيةكى تر وي سةتمان‬
‫بطةرِيَينةوة بؤ سةةقز‪ ،‬بةلآم لة رِيَطادا طةلآبةكة ثةكى كةوتء دةرنةضةوو‪ ،‬بة نا ةضاري لة‬
‫ضايخانةى سةر ِرَيطاكةى كيَلةشين لامان دا‪ .‬بةفر هةموء رِيَطاكاني طرتبوء‪ ،‬خةلَكيَكى‬
‫زؤر لة ةضايخانةكة بوون‪ ،‬ئاووهةوا زؤر ةسارد بوو‪ ،‬ئةو خةلَكةى لة ةضايخانةكةدا بوون‬
‫هةمووى ِرَيبوار بوونء كةس نةيئةتواني دةرب ةضيَت‪ .‬هةءاكةى ئةءةندة سةارد بوو‪ ،‬تا‬
‫ةسةر ئَي سةك كارى ئةكرد‪ ،‬خةلَكى شةثرزة كردبوو‪ ،‬بةفريش بةردةوام بة باوة دةبارى‪.‬‬

‫‪431‬‬

‫ثاش ماوةيةك ئوتومبَيليَكى سةةربازيى ئَيرانى هات‪ ،‬جطة لة شةؤفَيرةكة ئةف سةةريَكى‬
‫تَيدابوو‪ ،‬دة سةتمان لَيرِاطرتء لةطةلَيان سةوار بووين‪ ،‬وتمان بةلَكو هةر ضةؤنيَك بيَت‬

‫بطةينةوة سةقز‪.‬‬
‫لةة ِرَي ةطادا ئوتومبيَلةةكةة لةة ةناو بةةفرةكةة ةضةقيء ثةةكى كةةوت‪ .‬بؤ ئةةوةى خةةلَكى‬

‫طوندة نزيكةكان بيَن بة هانامانةوة‪ ،‬كاك بةكر ويستى بة ئاسماندا تةقة بكات‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةوة ضى ئةكةيت؟ بِروات بيَت كةس بةم شةوة درةنطة نايةت بةدةممانةوة‪.‬‬
‫هةةر ضةؤن ةيَك بوو ةبة زؤر ةبة هةةموو ةمان ئوتومبَيلةةكةة ةمان دةرهيَنةاء ةجاريَكى تر ملى‬
‫رَِيطاكةمان طرتء طةي شةتينة طوندى ميرةدآ‪ .‬لة نزيكى طوندةكة لة سةةر جادةكة لة‬
‫ةضايخانةيةك لامانداء خةلَكي ناو ضةايخانةكة هاتن بة دةممانةوة‪ .‬ئةطةر كةميَكي تري‬
‫ثآ ب ضةوواية‪ ،‬لة سةةرمادا خوَينمان دةيبةسةتء ِرةق دةبوينةءة‪ .‬ضةةند كة ةسيَك هاتنء‬
‫بة جيا ئَيمةيان بردة مالَيَكةوة‪ .‬سةةرنجمدا ماَلةكة لة بارةطاى ثيَ شةمةرطة ئة ضةوو‪،‬‬
‫دواتر زانيمان كة ئةوة مالَى مامؤ سةتايةكي خؤبةخ شةي كؤمةلَةى ئَيران بوو‪ ،‬كؤمةلَة‬
‫لةةو ةمالةَةدا دةر سة ةيان ةئةوتةةوة‪ .‬لةة مةا ةلَة ةكة زؤر خزمةةت ةيان كردين‪ ،‬طةةرم بوءي ةنةءةء‬
‫كةمَيك بوذاينةوة‪ ،‬هةر لةو مالَةش خةوتينء ث شةوويةكى باواندا‪ .‬بؤ سةبةى بةيانى‬
‫كاتيَك خةبةرمان بووةوة هةتاويَكى زؤر خؤش بوو‪ .‬هةر ئةو رِؤذة بلدؤزةرء ةشؤفلَ لة‬
‫شةارى بةانةةء سةةقزةوة ةهاتبوءن بؤ ةثاككردنةةءةى ِريَ ةطا ةكان‪ .‬ثةا شةان بةة زةحمةةت‬

‫طةِراينةوة بؤ سةركردايةتي‪.‬‬

‫‪432‬‬

‫لة رِاستةوة‪ :‬لالؤ‪ ،‬بةكري حاجي سةفةر‬

‫‪433‬‬

‫زوويربووني دوو هاوخةبات‬

‫وةهابي شةَيخ ئةحمةد نا ةسراو بة (وةهابي سةةرتيث) ئامر كةرت بوو لة ةشارباذَير‪،‬‬
‫بؤ ئيشةوكار هاتبوو بؤ سةةركردايةتي‪ .‬بةكرى حاجى ةسةفةريش نامةيةكى ناردبوو بؤ‬
‫سةةركردايةتي كة ِرازى نابيَت وةهابي ةشَيخ ئةحمةد بطةرِيَتةوة بؤ شةارباذيَر‪ .‬من‬
‫نةمزانى بؤ ضةى كَي شةةو سةاردي كةوتبووة نيَوانيانةوة‪ .‬ثاش ماوةيةك كاك بةكر وازي‬
‫لة بةرثر ةس ةيارةتي هةريَمةةكةي هيَ ةنا‪ .‬بؤ ماوة ةيةكي كاتي مامؤ سة ةتا سةؤراني رِابةر‬
‫سةيا سةي نيَردرا بؤ شةارباذَيرء مؤرةكةى (يةكَيتي)يان لة كاك بةكر وةرطرتةوة‪ .‬ثاش‬

‫ماوةيةك كاك بةكر هات بؤ سةركردايةتي‪ ،‬بةو بارودؤخة زؤر غةمبارو دَلتةنط بوو‪.‬‬
‫لةو ماوةيةدا دكتؤر كةمال خؤ شةناء داواي لَيكردم كة لةطةلأ كاك بةكر ق سةةبكةمء‬
‫قةةنةا ةعةتي ثيَبكةةم كةة كةاك وة ةهاب وةك ةئامر كةةرت ب ضةَي ةتةوة بؤ شةاربةاذيَرِ بؤ سةةر‬
‫ئيشوكارى خؤى‪ .‬سةبارةت بةو بابةتة قسةم لةطةلأ كاك بةكر كردو و ‪ :‬با كاك وةهاب‬
‫ب ضةَيتة خوارةوة بؤ ةسةر ئي شةوكاري خؤي‪ .‬وا با شةترة ِرةزامةندي دةرب ِيتء ق سةةي‬

‫لةسةر نةكةيت‪.‬‬
‫كاك بةكر وتى‪ :‬باشةة‪ ،‬بة برادةران بلَآ با وةهاب بضةَيتة خوارةوة بؤ سةةر كارةكةى‬
‫خؤى‪ .‬طةةِرانةةءةى وة هةاب هيس لةة مةة سةة لةة كةة ةناطؤرَِةيت‪ ،‬من بلََيمء نةةَلَيم ئةةو ةهةر‬

‫ئةضَيتةوة خوارةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬وانييةة‪ ،‬ئةةوة ةتا ئةةوان هةة ةتا ئيَ سة ةتاش ثرس بةة تؤ ةئةكةةن‪ ،‬بةةلآم من وام ثيَ‬

‫باشترة كة بة طةِرانةوةي كاك وةهاب بؤ شارباذَير ِرازي بيتء لات ئاسايي بَيت‪.‬‬
‫دواتر كاك نةو شةيروانء برادةرانم ئاطادار كرد كة كاك بةكر رِازييةو با كاك وةهاب‬
‫برِواتةوة بؤ سةةر ئي شةوكارى خؤى‪ .‬كاتيَك بة كاك وةهاةان وت ب ضةَيتة خوارةوة‪ ،‬كاك‬

‫وةهاب وتى‪ :‬من بة تةنيا ئةضمة خوارةوةء كةرتةكةم نابةم‪.‬‬
‫كةاك بةةكر وتى‪ :‬نةةخيَر من ِرازى ةنا ‪ ،‬ةئةبيَةت هةةموو كةةرتةةكةة لةةطةةلأ خؤت بةةريةت‪.‬‬
‫ثا شةان كاك وةهاب لةطةلأ كةرتةكةى ضةوونة خوارةوة بؤ شةارباذيَر بؤ شةويَنةكةى‬
‫خؤيان‪ .‬لةو ماوةيةدا كة مامؤستا سؤران ضوو بؤ شارباذيَرِ تا دةست بكات بةء كارةى‬
‫كة بؤى ديارى كرابوو‪ ،‬لة ِرَيطادا لةطةلأ ثيَ شةمةرطةكانى (ثا سةؤك) توو شةى شةةرِء‬

‫‪434‬‬

‫ثيَكدادان بوءنء ضةند ثَيشمةرطةيةكى ثاسؤك شةهيد بوون‪ .‬لة تؤَلةى شةهيدةكانيان‬
‫ئةوانيش لة طوندى طةِرةدآ فر سةةتيان هَيناو مامؤ ةستا جةمال عةزيز فارسء وة ةستا‬
‫ِرةحيميان شةةهيد كرد‪ .‬بةبي سةتنى ئةو هةوالَةء ئةو شةةِرة ناِرةواية كة تةنها دوذمن‬

‫ليَي سودمةند بوو زؤر دَلتةنط بووين‪.‬‬
‫كاك بةكر ماوةيةك لة سةةركردايةتي مايةوة‪ .‬دكتؤر كةمال خؤ ةشناءء برادةران زؤر‬
‫هةوَلياندا كة قةناعةت بة كاك بةكر بكةن تا بضَيتة خوارةوة بؤ شارباذَيرِو دةست بةكار‬
‫بكاتةوة‪ ،‬بةلآم بآ سةوود بوو‪ِ .‬رؤذَيك نةو ةشيروان م سةتةفا ق سةةي لةطةلأ كردمء وتي‪:‬‬
‫بةلَكو تؤ ق سةة بؤ كاك بةكر بكةيت‪ ،‬ضةونكة ئيَوة زؤر برادةرنء كاريطةريتان لة سةةر‬

‫يةك هةيةء بة قسةى تؤ ئةكات‪ ،‬با بضَيتة خوارةوةء كارى خؤى بكات‪.‬‬
‫لةطةلأ كاك بةكر زؤر قسةم كردء زؤر شتم بؤ ِروونكردةوة‪ .‬سةرئةنجام قةناعة ث َي‬

‫كردو ضووة خوارةوة بؤ شارباذَيرِ بؤ هةريَمةكةى خؤى‪.‬‬

‫‪435‬‬

‫ناوزةنط ( بةهاري ‪)1981‬‬
‫ِراوةستاوةكان لة ِراستةوة‪ :‬شةهيد حةمة ئةميني خةج َي‪ ،‬عةبدولكةريم حةمة سةعيد‪ ،‬لالؤ‪،‬‬

‫بةكري حاجي سةفةر‪ ،‬مامؤستا كةمال حةسةن‪ ،‬شةهيد مامؤستا جةمال عةزيز فارس‬
‫دانيشتووةكان لة رِاستةوة‪ :‬حةمة مستةفا‪ ،‬فةرةيدون حةمة ساَلح‪ ،‬جةمال جةلال‬

‫‪436‬‬

‫دامةزراندني ضاثخانةيةكى نويَ‬

‫بور ةهان ةقانع(‪ )102‬ةماوةيةةك بوو ةهاتبووة شةاخ‪ ،‬ةمامؤ سة ةتاى دةورةى ةكادران بوو‪،‬‬
‫وا ةنةي م ةيَذووى ةئةوو ةتةوة‪ ،‬لةة هةة مةان كةا ةتدا لةة دةز ةطاى ِرا طةة ةيا نةدني (ي‪.‬ن‪.‬ك) ةكارى‬
‫ئةكرد‪ .‬ماوةيةك لة سةةركردايةتي بوو‪ ،‬ثا شةان بةرةء ةشارباذيَِر رِؤي شةتء ماءةيةك لة‬
‫طونةدي بلةةكيَء سةنووري ئةةو ةناو ضةةيةة ةمايةةءة‪ .‬دءاتر بِريةار ةيدا ةكة بطةةرِيَتةةءة بؤ‬

‫سةركردايةتيء ضاثخانةيةك داةةزرَينَيت‪.‬‬
‫دواى طةِرانةوةي بؤ سةةركردايةتي‪ ،‬ضةاثخانةيةكي دامةزراند كة ثيَيان ئةوت (دار‬
‫الن شةر)‪ .‬ثا شةان دةورةيةكى بؤ ثَي شةمةرطةكاني ضةاثخانةكة كردةوةء كؤمةلََيك كتيَبء‬
‫بلآوكراوة يةان بةة ضةاث طةة يةا نةد‪ .‬ثةةيوة نةديء هةاورِيَ يةةتي نَيوان منء كةاك بور هةان‬
‫ئةة طةةِرا يةةوة بؤ سةةرة ةتاي سةالآني ثةة ن ةجا كةان‪ .‬ةئةو ةكا تةا ةنةي كةة ةكاك بور ةهان لةة‬

‫سةركردايةتي بوو‪ ،‬زؤربةى شةو لاي من ئةمايةوة‪.‬‬

‫(‪ )102‬كوِرى قانعي شةاعير بوو‪ ،‬نوو سةةرو وةرطيَرِيَكي بةتوانا بوو‪ ،‬كؤمةَليَك كتيَبي بةنرخي وةرطيَرِا‬
‫بؤ سةةر زمانى كوردى‪ .‬ماوةيةك لة رِاديؤى كوردى بةغدا كارى ئةكرد‪ ،‬زؤر بةرهةمى بةدة ةستةوةبوو‪،‬‬

‫بةلآم مةرط بوارى ثيَ نةداء بة كارةساتى ئوتؤمبيل لة سالَي ‪ 1986‬كؤضي دءايي كرد‪.‬‬

‫‪437‬‬

‫بينيني خ َيزانةكةم‬

‫ماءةى ‪ 14‬مانط بوء لة نزيكةءة ئاطادارى هةءالَي حةمدى هاوسةةرمء مندالَةكانم‬
‫نةةبوءم‪ ،‬ثيَمخؤش بوء كةة لةة كةاتي ث شةوءي هةاءيني قو تةاب ةخانةة ةكان ب يةانبينمء لةة‬
‫نزيكةءة ئاطادارى خويَندني منداَلةكانء بارءدؤخء تةندرء ةستييان ‪ ،‬بؤ ئةء ديدارة‬
‫طوندى بلةكيَي سةةر سةنوورم بة باش زاني‪ .‬لة تةموزي ‪ 1980‬لةطةلأ مامؤ سةتا كةمالي‬
‫حةسةني ميرزا ِرةشيد كة ئةء كاتة ليَثرسراءى مالية بوء‪ ،‬لة سةركردايةتييةءة بةرةء‬

‫طوندى بلةكيَ بةرِيَكةءتين‪.‬‬
‫كاتيَك طةي شةتينة بلةكيَ‪ ،‬نامةيةكم بؤ حةمدى ناردء داءام ليَ كرد كة ق سةة لةطةلأ‬
‫مةةجيةد سةةليم بكةات‪ ،‬بؤئةةوةي ةهاو ةكاري بكةاتء لةة ةطةلأ دءءان لةة كوِرة ةكانم بيَن بؤ‬
‫طونةدي بلةةكيَ‪ .‬ةكاك مةةجيةد داءا لةة غةةفور طةةرِةديَيي ئةة ةكات كةة حةةمةدىء كوِرة ةكانم‬
‫ببات بؤ طوندي بلةكيَ‪ .‬ثاش ضةةند رِؤذَيك بة ئةركء ماندءءبوني غةفور طةرِةدَييي‪ ،‬لة‬
‫ِرَيي قا ةضاخء بة سةوارى ءلآخ بة شةارباذيَرء ضةياي سةوركَيوةءة‪ ،‬حةمدى هاو سةةرمء‬
‫مةريوانء سةؤراني كوِرم هاتن بؤ لام‪ ،‬بة بينييان خؤ ةشحالَ بوءم‪ .‬ماءةى سةيَ هةفتة لة‬
‫مالَي حةمةي حاجي مةحمودي بلةكيَ (ئامؤزاى مةجيد سةةليم) ماينةءة كة لةطةلَمان‬

‫ماندءء بونء زؤر رِيَزيان ليَطرتين‪.‬‬
‫هةر لةء ماءةيةدا كة لة طوندى بلةكيَ بوءين‪ ،‬بةكرى حاجي سةةفةر نامةيةكي بؤ‬
‫ناردم كة ثَيي باش بوء بارةطايةك بؤ ثَيشمةرطةكاني خؤمان لة بلةكيَ درءست بكةين‪.‬‬
‫منيش درء ةستكردني ئةء بارةطايةم بة ثيَوي سةت ئةزاني‪ ،‬ضةونكة ثَي شةمةرطةكاني‬
‫خؤمان لةء ناءة بيَ بارةطا بوءن‪ .‬دءاى طةرِانةءةى حةمدىء كورِةكانم بؤ سةليَماني‪،‬‬
‫لةة نز يةك ةكاني يةةكي دارطوَيزة كةاني ب لةةكيَ بةة قوِرء بةةردء دار دة ةست ةمان كرد بةة‬
‫درء ةستكردني خانويةك بؤ بارةطاى ثَيشةمةرطةكانمان‪ .‬جةلالي برازامء مةلا ح ةسَين كة‬
‫ثيَ شةمةرطةي خؤمان بوو‪ ،‬لةطةلأ ضةةند ثيَ شةمةرطةيةكي تر كاريان تَيدا كردء ثيَوةى‬

‫ماندءء بوءن‪.‬‬

‫‪438‬‬

‫طةشت َيكي تالأ‬

‫لة رِؤذانى طفتوطؤى نَيوان ثارتة ةشؤرِ شةطيَرِةكاني كورد سةتانى ئَيرانء كؤمارى‬
‫ئي سةلامي ئيَراندا لة ‪ ،1980‬منء بورهان قانعء فةريد ئة سةة سةةرد كة ئةوكاتة ئةويش‬
‫لةة دةز ةطاي ِرا طةة ةيا نةدن كةارى ةئةكرد‪ ،‬بؤ طةة شةتء طةةِران ةبةرةء شةارى مةة هةا ةباد‬
‫بةِريَكةءين‪ .‬بؤ كارئا ةساني هاتوو ضةؤ‪ ،‬هةر سةيَكمان نوو سةراوي مةكتةبى عة سةكةرى‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك)مان ثيَبوو‪ .‬سةةرةتا ةضووين بؤ طوندى بيَوران‪ ،‬لةويَوة بة ثا سةيَكي ب ضةووك‬
‫بةرةو شةارؤ ضةكةي سةةردة شةت كةوتينة رِيَ‪ .‬لة يةكيَك لة زالَطةكاني (سي ر ة) سةةر‬
‫ِرَيطاكة‪ ،‬ثَيشةمةرطةكانى حزبى ديموكراتى كورد ةستاني ئَيران ثاسةةكةيان ِراوة ةستاند‪.‬‬

‫هةر كة ئَيمةيان لة ثاسةكةدا بينى وتيان‪ :‬دابةزن‪.‬‬
‫وتمان‪ :‬بؤ دابةزين ئيَمة نووسراوي مةكتةبي عةسكةري خؤمان ثَيية‪.‬‬
‫ئةو ثيَشةمةرطةيةى كة بة ئيَمةى وت دابةزن رِؤيشةتء ةسآ ثَيشةمةرطةى تر هاتن‪،‬‬
‫ئةوانيش سةيريَكى ناو ثاسةكةء ئَيمةيان كردء وتيان‪ :‬وا باشترة دابةزن‪.‬‬
‫هةر ةضيةكمان وت بآ سةوود بوو‪ ،‬بة ناضةارى دابةزين‪ .‬ئةوكاتة ئةحمةد نسةتانى كة‬
‫خةلَكى دةوروبةرى بانة بوو‪ ،‬ئامرهيَزيان بوو‪ ،‬هاتء دةستى كرد بة جنَيودانء قسةى‬
‫نا ةشيرينء وتى‪ :‬ئيَوة جا شةايةتى بة سةةر ئيَمةوة ئةكةنء ثياوى دةولَةتي ئَيرانن‪،‬‬
‫دةستدريَذيى ناموسمان ئةكةنةسةرء ضةك لة ئَيران وةرئةطرنء بةسةر ئيَمةدا ئةيبةن‪.‬‬
‫ئةحمةد نسةتاني ضةةند قسةةيةكي زؤر خراثء ناشةريني كرد‪ ،‬بةلآم بؤ ئةوة ناشةيَت‬
‫كة بيخةمة سةةر كاغةز‪ .‬ثا شةان وتى‪ :‬بؤ نا ةضنةوة بؤ ناو عَيراقء ولآتى خؤتان‪ ،‬واز لة‬
‫ئيَمة بهَينن‪ ،‬ئةطةر ثيَ شةمةرطةن بؤ نا ةضن ِرةبايةكانى سةةربازة بةع ةسييةكان بطرن‪،‬‬

‫ضيتان لة ئيَمة دةوَيت‪.‬‬
‫ضةاوةرِيَم ئةكرد ق سةةكاني تةواو بكاتء وةلآمي طونجاوي بدةمةوة‪ ،‬بةلآم فةريد‬
‫ئةسةسةرد خؤي بؤ نةطيراو وتى‪ :‬باش قسة بكة‪ ،‬ئيَمة جاش نينء جاشايةتى ناكةين‪،‬‬
‫ئةوة ئيَوةن كة بة سةةر طوندة سةووتاوةكانى كورد سةتاندا ضةةك لة بةعس وةرئةطرنء‬

‫دؤستايةتي بةعس دةكةن‪ .‬هةروةها ضةند قسةيةكى ِرةقى كرد‪.‬‬
‫دواي ق سةة ةكاني‪ ،‬ضةةنةد ثَي شةمةةرطةةيةةكي حزبي ديموكرات هةةردوو ةبالَى كةاك‬

‫‪439‬‬

‫فةةر يةد يةان طرتء ةكةم يَةك لةة ئيَ مةة دوور يةان خ سة تةةوةء كةةوت نةة ل َيةدانيء سةةرء‬
‫دةموضاويان شكاند‪.‬‬

‫ةكات ةَيك خوَينمةان بةة سةةرء دةمو ضةاوييةةوة بيني‪ ،‬بورهةان ةقانع خؤى بؤ نةةطيراء‬
‫وتى‪ :‬ئةةوةي ئيَوة لةةطةةلأ ئَيمةةدا ئةةيكةةن هةةتةا ئيَ سةتةا سةةيتةةرةكةاني بةةعس كةارى‬

‫ئاوايان نةكردووة بةرامبةرمان‪ ،‬ئيَوة لة بةعس خراثترن‪.‬‬
‫كاتَيك زانيم ئةحمةد ن سةتانى كة سةيَكي شةةِرانطيَزو ناحالَيية‪ ،‬رِقء كينةي لة دلَ‬
‫دايةو بة ئيَمةي ئةرَِيذيَت‪ ،‬ئةطةر منيش بة ِرةقي وةلآمي ئيهانةو دة ةستدريَذييةكةيان‬
‫ةبدة مةةوة‪ ،‬ئةةوا سةةرو ضةاوي منء بور ةهان قةانعي شة يةان خةةَل ةتاني خويَن دةكردو‬
‫سةووكايةتييان ثيَ دةكردين‪ ،‬بؤية بة زمانيَكي نةرمتر ق سةةم كردو و ‪ :‬زؤر عةيبة بؤ‬
‫ئيَوة كةة ةكارى ةئاوا بةةرامبةةر بةة ئَيمةة دةكةةن‪ ،‬ةئاخر لةة سةةر ضةى؟ ئيَمةة نوو سةراوي‬
‫رِةسمي مةكتةبي عة سةكةري حزبةكةي خؤمان ثَييةء رِيَطاثَيدراوين‪ .‬ئةو ضةةكانةى‬
‫ئيَوة ئةَليَن خؤ ئيَمة نيوةيمان داوة بة ئيَوة‪ ،‬ئيَوة ةشتى خراثتريش ئةكةنء ئَيمة ق ةسة‬
‫ناكةين‪ ،‬هةر ئَيمة بووين رَِيطامان بؤ خؤش كردوونء كارئا سةانيتان بؤ دةكةين‪ .‬ئيَمة‬
‫وةك يةكيَتي لة ِريَى ئيَوةدا ةشةهيدمان داوة‪ ،‬ئةنوةرى مةجيد سةوَلتان يةكيَك بوو لة‬
‫ثيَ شةمةرطةء بةرثر سةة زؤر قارةمانةكان لةثَيناوي ئيَوة لة شةارى بانة شةةهيد بوو‪،‬‬
‫هةروةها عةلى شةيعة يةكَيك بوو لة ثَي شةمةرطة ئازاكاني ئَيمة‪ ،‬ئةويش هةر لةثَيناوي‬
‫ئيَوة لة ةشارى سةنة شةةهيد بوو‪ ،‬ثؤلَيك ثَي شةمةرطةي تري زؤر ئازاو ةضاكي ئَيمة لة‬
‫ةشارى مةهابادء شةارةكاني تر‪ ،‬لة ثَيناوي ئيَوةدا شةةهيد بوون‪ .‬خؤ كورد ةستان مولَكى‬

‫تاكة كةسيَك ياخود بة تةنها ثارتَيك نيية‪ ،‬ئيَوة بؤ وامان ثيَ ئةكةن؟‬
‫لةة طةةرمةةى شةةِرة ق سةةيةةى نَيوان ئَيمةةء ئةةوا ةندا‪ ،‬حةةوت ثَي شةمةةر ةطةى حزبى‬
‫ديموكرات ثةيدا بوونء كةوتنة ناو مةسةةلةكةوةء ثرسةياريان كرد لة خةَلكء لة ئَيمةء‬

‫لة ثَيشمةرطةكانيش وتيان‪ :‬ئةوة ضييةء ئةوانة كَينء بؤ وايان ليَ كردوون؟‬
‫كاتيَك بؤيان رِوونبووةوة كة ئيَمة ثَي شةمةرطةو بةرثر سةي يةكيَتينء رِووداوةكةيان‬
‫بة ضاوى خؤيان بينى‪ ،‬هةر حةوتيان ضةكةكانيان داناء بة ثَيشمةرطةكانى زاَلـطةكةيان‬
‫وت " ئةة طةةر ثَي شة مةةر طةا يةةتى ئةاوا ب َيةتء ةئةوة هةةَل سةو كةةوت تةان ب َيةت‪ ،‬ئيتر ئيَ ةمة‬

‫‪440‬‬

‫ثَيشةمةرطايةتى ناكةين"‪ .‬ئةوةندةى نةخاياند خةلَكيَكى زؤر ليَمان كؤبوونةوة‪ .‬ثا ةشان‬
‫ليَثر سةراويَكي حزبى ديموكرات هات‪ ،‬رِووي كردة ئةحمةد ن سةتانيء ثَي شةمةرطةكاني‬
‫خؤيانء بة تووِرةييةوة وتى‪ :‬باشةة ئيَوة نازانن ئةمانة ثَيشةمةرطةي يةكَيتين‪ ،‬بؤ ِريَتان‬

‫ليَطرتوونء واتان لَيكردوون؟‬
‫ثا ةشان كاك فةريديان بردة ضةايخانةكةء دةمء ةضاويان تةداوى كردء شةويَني‬
‫بري نةة ةكان ةيان بؤ بةة ةست‪ .‬ةثاش ةماوة يةةك ئوتومبَيليَك ةيان بؤ ئةا ةمادةكردين بؤ ةئةوةى‬
‫بةِريَمان بكةن‪ .‬فةريد ئة سةة سةةرد دوو ئةوةندةى جارى ثَي شةوو بة دةنطى بةرز ق سةةى‬
‫كردء جنيَوى بة بةرثر سةى ئةو سةنوورة (ئةحمةد ن ةستانى) دا‪ .‬ثا شةان ئَيمةيان برد بؤ‬

‫شارؤضكةي سةردةشتء داواى ليَ بوردنيان ليَكردين‪.‬‬
‫ئةوكاتة زيرِؤ عةبدءَللآ بةرثر سةى ثةيوةندييةكاني (ي‪.‬ن‪.‬ك) بوو لة سةةردة ةشت‪.‬‬
‫ثيَ ةمانؤش بوو كةة سةةرداني بكةةين‪ ،‬ةلة هةةمةان كةا ةتدا بةة ثيَوي سةتمةان زاني كةة وةك‬
‫ةبةرثر سةي ثةةيوة نةدي يةة كةان لةة رِووداوة كةة ئةا طةاداري ب كةةي نةةوة‪ .‬دواي ئةةوةي‬
‫رِووداوةكةمان بة وردى بؤ طَيِرايةوة‪ ،‬داوامان ليَكرد كة كاك نةوشيروان لة دةستدريَذي‬
‫ثيَ شةمةرطةكاني حزبي ديموكرات ئاطادار بكاتةءة‪ .‬دواي سةةرداني كاك زيرِؤ‪ ،‬بةرةو‬
‫شةاري مةة ةهابةاد بةةرِيَ ةكةوتين‪ .‬لةة ِريَ ةطا لةة ةناو ئوتومبيَلةةكةةدا بورهةان ةقانع رِووى كردة‬
‫فةريد ئةسةةسةةردء بة ثيَكةنينةوة وتى‪ :‬بآ قةزابيت ئةوةندةت ق ةسة كرد‪ ،‬سةفةرةكةت‬

‫لـآ تَيك داينء ناخؤشت كرد‪.‬‬
‫كاتيَك طةي شةتينة شةارى مةهاباد‪ ،‬سةةرةتا لةطةلأ بورهان قانع ضةووين بؤ مالَى‬
‫سةةيديان(‪ ،)103‬خزمةتيَكى زؤريان كردينء رَِيزي زؤريان ليَ طرتين‪ .‬ثا شةان بورهان‬
‫قةانع رِووى كردة دوو براي سةةيةد ةيانء دة سةتى كرد بةة ط ةلةييكردن كةة بؤ ب َي ثرس‬

‫كتيَبةكانى قانعيان ضاث كردووةتةوة‪.‬‬
‫ئةةو دوو ث ةياوة زؤر ةبة شةةرمةةوة داواى ليَ بوردنيةان لةة ةكاك بورهةان كردء وت ةيان‪:‬‬

‫(‪ )103‬بنةماَلةى سةةيديان‪ ،‬بنةمالَةيةكى رؤ شةنبيرء خويَندةوارء بةناوبانط بوون لة مةهاباد‪ ،‬هةر لة‬
‫زؤر كؤنةوة خاوةني كتَيبخةانة بوون‪ ،‬ضةاث ةخانةيةكى طةورةيان هةبوو‪ ،‬زؤربةى كتيَبةة كوردي ةيةكان بة‬

‫تايبةتى هؤنراوةكانى قانعء زؤر لة شاعيرانى كورديان بة ضاث طةياندووة‪.‬‬

‫‪441‬‬

‫ةكاك بور هةان ئةةو كةا ةتةي ئيَ مةة ئةةوة ةمان بةة ضةاث طةة ةيا نةد‪ ،‬برِوات ب ةيَت دة سةت مةان‬
‫نةئةطةي شةتة ئيَوة‪ .‬خةمت نةبيَت ئيَمة قةرةبووى ئةوةت بؤ ئةكةينةوة‪ .‬ثا ةشان يةكَيك‬
‫لةة براكةان كؤمةةلََيةك كتَيبى بةةنرخ ةيان هَينةاء بةة ديةارى دا ةيان بةة بور ةهان ةقانع بؤ ئةةوةي‬
‫وةريان بطَيرِيَ بؤ سةةر زماني كوردىء ئةوانيش بة ضةاثى بطةيةنن‪ .‬ئةو دوو براية‬

‫ئةوةندة قسةيان شيرين بوو‪ ،‬هةر بة قسة توانييان كاك بورهان ئاشت بكةنةوة‪.‬‬
‫ضةند رِؤذَيك لة مةهاباد بووينء ثاشان طةِراينةوة بؤ سةركردايةتي‪ .‬ئةو رِؤذةي‬
‫طةِراينةوة‪ ،‬نزيكةى هةشت فرِؤكةى جةنطي حكوءمةتى عَيراق بة خةستى بؤردوماني‬
‫سةركردايةتيء ناوضةكةيان كرد‪ .‬لة ئاكامدا دوو ثَيشمةرطةمان مامؤستا محةمةد‬
‫كؤيىء فةرهاد كة خةلَكى سليَمانى بوو شةهيد بوون‪ .‬شةهيد فةرهاد ذن اى هاورِآ‬
‫حةمة سةعيد بوو‪ ،‬هةروةها هاوِرآ جةبارو هاورِ َي حةمة سةعيديش بريندار بوون‪.‬‬
‫ئةو ِرؤذة ضةةند ِرؤذنامةنوو ةسيَكي فةرةن سةىء بيانى لة سةةركردايةتى بوون كة‬
‫يةكيَكيان ئافرةت بوو‪ ،‬ئةيانوي ةست لةويَوة ب ةضن بؤ طوندى شةَينآ‪ .‬هةموو ئةو دوكانء‬
‫بةازاِرء كةةثرء ةخانووةى كةة ثيَ شةتر كرابوو ةنةوة بةة بؤردو ةمانى فرِؤكةةكةانى ئةةو رِؤذة‬
‫سةووتابوون‪ .‬كاك محةمةد تؤفيق ِرةحيم رِؤذنامةنوسةةكاني هَينابوو بؤ سةةركردايةتي‪.‬‬
‫رِؤذى بؤردومةانةة ةكة ةكاتيَةك كةة بةة ةناوزةن ةطدا ةهاتبوءنةة خوارةوة‪ ،‬بةة ضةاوى خؤ ةيان ئةةو‬
‫ةكاول ةكارىء بؤردومةانةة ةيان بيني بوو‪ ،‬وَينةة ةيان طرتبوو‪ .‬لةةبةةر ةثارا ةستني ط ةيانيةان ةكاك‬

‫نةوشيروان ناردني بؤ سةردةشت‪.‬‬
‫هةر ئةو رِؤذةى كة طةِراينةوة بؤ سةةركردايةتى‪ ،‬نةوشةيروان م ةستةفا دةربارةى ئةو‬
‫رِووداوةى كة لةطةلأ برادةراني حزبي ديموكرات ِرووى دابوو ثرسيارى ليَكردم‪ .‬منيش‬
‫هةموو ِرووداوةكةم بة وردي بؤ طيَِرايةوة‪ .‬ثا شةان سةةركردايةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك) برادةراني‬

‫حزبى ديموكراتيان لةء مةسةلةية ئاطادار كردةوةء ِرةخنةيان ليَطرتن‪.‬‬

‫‪442‬‬

‫ِرقء كينةى كؤن‬

‫ثاش ماوةيةك ضووم بؤ طوندي بلةكيَ‪ ،‬لةو َي (هاوى كةريمي)م بينى كة ئةندامي‬
‫مةكتةبي سةيا سةي حزبي ديموكرات بوء‪ .‬كاك ها شةم ثر سةياري ليَكردمء وتى‪ :‬ئةوةى‬

‫لةطةلأ ئيَوة ِروويدا‪ ،‬هؤكارةكةي ئةزانيت؟‬
‫و ‪ :‬نةخيَر‪.‬‬

‫وتى‪ :‬ئةلَيَن كاتى خؤى لة زةمانى ِرذيَمى ةشادا‪ ،‬برادةرانى ئيَوة برايةكى ئةحمةد‬
‫ن ةستانيان تة سةليم بة ئَيران كردووةتةوة‪ ،‬ئيتر لةوكاتةوة ئةحمةد ن ةستانى رِقء كينةي‬

‫بةرامبةر بة كوردى عَيراق لة دَلدايةو ئةو ِرؤذة ويستوويةتي تؤلَة بكاتةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬زؤر بةلامةوة سةةيرة كة تؤش ق سةةي بي ةستراوي خةلَكم بؤ ئةطيَريتةوة‪ .‬لة‬
‫سةةرةتاي درو سةتبووني (ي‪.‬ن‪.‬ك) تا رِووخاني ِرذيَمي شةا‪ ،‬كةى يةكيَتي ثةيوةندي بة‬

‫ِرذيَمى شاوة هةبووةء كةى خةلَكي تةسليم بة حكومةتي ئَيران كردووةتةوة؟‬
‫ئةو ق سةةيةي كاك ها ةشم زؤر دَلتةنطي كردم‪ ،‬ضةونكة زؤر لة ِرا ةستييةوة دوور بوو‪،‬‬

‫هيس ليَكدانةوةيةكي بؤ نةكرابوو‪ ،‬كاك هاويش لة خةلَكي تري بيستبوو‪.‬‬
‫ةماوةيةةك لةة نَيوان ئيَمةةء برادةراني حزبي ديموكرات ةناكؤكيء ةبارطرذي سةةري‬
‫هةلَدابوو‪ .‬لة كاتي سةةرهةَلدانةوةي بارطرذي نَيوانمان لة طوندي بلةكآ بووم‪ ،‬ئةوكاتة‬
‫جةةمةال جةةلالء مةامؤ ةستةا كةة ةمال حةة سةةنيش لةةو َي بوون‪ .‬رِؤذَيةك ِراديؤكةةى خؤمةان‬
‫(ى‪.‬ن‪.‬ك) ئاطادارييةكى بلآو كردةوة كة ئةو ثَي شةمةرطانةي لة خوارةوةنء بة ئي ةشوكار‬
‫هاتوو ضةؤي سةةركردايةتي دةكةن با بة سةنوورةكاندا بطةِرَينةوةء خؤيان نةدةن لة‬
‫خةاكى كورد سة ةتان ئَيرانء بةة هيس جؤريَةك لةةو ةناو ضةانةةوة نةةطةةِرَي ةنةوة كةة حزبى‬
‫ديموكراتى كورد سة تةاني ئَيرانى لَي يةة‪ .‬لةةو مةاوة يةةدا ئةةبوا يةة ب طةةِرا ةما يةة تةةوة بؤ‬

‫سةركردايةتي‪ ،‬ئةوكاتة دوو برازام (جةلالء عوسمان) لةطةَلم بوون‪.‬‬
‫لة طوندى طةورةدار سةةردانى هاوى كةريميم كرد‪ ،‬مة سةةلةكةم بؤ باس كردو‬
‫داوام ليَكرد كة كارئاسةانيمان بؤ بكات‪ .‬كاك ها ةشم بؤ طةِرانةوةمان وةرةقةى بؤ كردمء‬
‫وتي‪ :‬ةبةرثر ةسيَك ةمان هةةيةة ةناوي (موهةةنةديس ئةاري) ةية لةة طو ةندى واوانةة‪ ،‬ئَيمةة ةلةويَوة‬
‫بةارء كةةلوثةةنةان بؤ ديَةت‪ .‬ةئةو ث ةياويَكي كينةة لةة دلةَةء نةاحةاَلييةة‪ ،‬هةةتةا بؤ ةتان دةكر ةيَت‬

‫‪443‬‬

‫هةةولأ ةبدةن كةة نةة ضةنةة طونةدى واوان‪ ،‬ةيان ةبةو ِرَي ةطايةةدا مةةرِؤن كةة ثَي شةمةةرطةة ةكانى‬
‫موهةنديس ئارى ليَية‪ ،‬بةلَكو هةر بة لاِريَدا برِؤن‪.‬‬

‫لةطةلَ جةمال جةلالء مامؤ سةتا كةمال حة سةةن رِة شةيدء جةلالء عوسمانى برازام‬
‫بةة جَيبةةكةةى حةةمةة بةاَلولأ بةةرةو طةةورةدار بةةِريَ ةكةوتين‪ .‬جةة ةمال جةةلال ئؤتؤمبيلةةكةةي‬
‫لَيةدةخورِي‪ ،‬ةلة ِرَي ةطادا ئؤتؤمبيلةةكةة وةرطةةِرا‪ .‬هةةموومةان سةةلامةةت بووين‪ ،‬بةةلآم كةاك‬
‫جةة مةال ثةة نجةة يةةكى دة سةتى برينةدار بوو‪ ،‬شةةو مةان بةة سةةردا ةهات‪ .‬بؤ ةئةوةى‬
‫ئؤتؤمبيليَكي تر ثةيدا بكةينء جيَبةكةي ثآ ِراسةت بكةينةوة‪ ،‬هةر بةو شةةوة ضةووين‬
‫بؤ طونةدةكةاني ئةةو ةناو ضةةيةة‪ .‬دواي ةهةوَليَكي زؤر ئؤتؤمبيليَك ةمان ثةة ةيدا كرد‪ .‬جةةمةال‬
‫جةلال طوريسيَكي ل ـةة ئوتومبيَلء جَيبةكة بةست‪ ،‬جَيبةكةي رِاست كردةوةء كةوتةوة‬
‫سةةر تايةكانى‪ ،‬بةلآم لة ناكاو طوري سةةكة ث ضةرِاء جَيبةكة بةرةو دامَيني شةاخةكة‬
‫رِؤي ةشتء بةر داريَكى زؤر طةورة كةوتء طير سةايةوة‪ .‬جَيبةكة زيانيَكى ئةوةندة زؤري‬
‫ليَ ةكةوت ةكة ئيتر بةة كةةلَكي ةضاككرد ةنةوة نةةدة ةهات‪ .‬ةهةموو ةمان ئةةو ِرووداوةمةان زؤر‬
‫ثَيناخؤش بوو‪ ،‬ضةونكة جَيبةكة ئامانةت بوو‪ .‬هةر ئةو شةةوة جةمال جةلانان ناردةوة‬
‫بؤ طوندي بلةةكآ‪ .‬ئيَمةةش ضةووين بؤ مزطةوتةكةي طوندي ئارمردةو تا بةيانى لةويَ‬

‫ماينةوة‪.‬‬
‫ِرؤذى دءاتر ةجةلالى برازام ضةوو بةة شةويَن حةة ةمة بةاَلو َل بؤ ئةةوةي لةة ِرووداوة ةكة‬
‫ةئاطةاداري بكةةي ةنةوة‪ .‬ةكات ةيَك ةكاكةة حةةمةة هةات بؤ لامةان‪ِ ،‬رووداوةكةةمةان بؤ ةباس كردو‬
‫دَلتةنطي خؤمان بؤ تيَكشةكاندني جيَبةطةي ثيَ ِراطةياند‪ .‬كاكة حةمة وتى‪ :‬شةوكور بؤ‬

‫خوا‪ ،‬بةس نيية خؤتان سةلامةتن‪ ،‬ماَلى دنيا هيس نيية‪.‬‬
‫نزيكةى شةة سةت هةزار تمةنم دا بة حةمة باَلولأء و ‪ :‬زيانيَكي زؤر لة جَيبةكةت‬
‫كةةوتووة‪ ،‬بةةلآم ئةةم بِرة ثةارةيةةم لَيوةربطرة‪ ،‬بةةلَكو بتوان ةيت بةة شةيَكي ئؤتؤمبيلةةكةةتي‬

‫ثآ ضاك بكةيتةوة‪.‬‬
‫وتى‪ :‬من ضةؤن ثارة وةردةطرم‪ ،‬سةةلامةتي خؤتان لة هةموء ةشتَيك بؤ من طرنطترة‪.‬‬
‫زؤر ةهةولَمةدا‪ ،‬بةةلآم ةثارةى وةرنةةطرت‪ .‬بةةهؤي شةؤرِشء يةةكيَتيء ئيَمةة‪ ،‬كةاكةة حةةمةة‬
‫زيانيَكي زؤري ليَكةوت‪ .‬هيوادارم لة داهاتوودا لايةنة سةيا سةييةكاني كورد سةتان وةك‬

‫‪444‬‬

‫وةفايةك بؤ هاوكاريء ئةو زيانانةي كة بةهؤي شةؤِر شةي كورد ةستاني عَيراقةوة لَييان‬
‫كةةوتووة‪ ،‬بير لةة قةةرةبوويكردنةةوةي كوردي ثةار ضةةكةاني تري كورد سة ةتان بكةةنةةوة‪،‬‬

‫ياخود بة بةخشيني مةداليايةكي ِرَيزلَينان بةسةربكرَينةوة‪.‬‬
‫هةة ةمان رِؤذ خؤمء برازا ةكانم بةة ثةآ بةةرةو سةةركردا ةيةتي بةةِرَي ةكةوتين‪ ،‬هةة ةمان رِؤذ‬
‫طةةي ةشتينةة ثردةكةةى نزيةك نَيوان سةةردة شةتء رةبةةت‪ .‬ثيَ شةمةةرطةةيةةكى حزبى‬
‫ديموكرات لة سةةر ثردةكة بوو‪ ،‬هةر كة ئَيمةى بينى‪ ،‬بةرةو ثيريمان هاتء وتى‪ :‬كاكة‬

‫ئةوة ئيَوة بؤ كويَ ئةرِؤنء ضى ئةكةن لةم ناوة؟‬
‫مؤلةَةتةةكةةم لةة طير ةفانم دةرهيَ ةناء و ‪ :‬مؤ ةَلةتي خؤ ةتانم ثَييةة‪ ،‬ئيَمةة ثيَ شةمةةرطةةى‬

‫يةكَيتينء ئةضينةوة بؤ سةركردايةتي‪.‬‬
‫وتى‪ :‬زؤر ضةاكة‪ ،‬بةلآم دةبَيت ئةو دوو ثيَ شةمةرطةيةى كة لةطةلأ تؤدان ب ضةن بؤ‬

‫بارةطاكةى ئيَمة لة طوندى واوان‪ ،‬ئةطينا نايةلَم برِؤن‪.‬‬
‫بؤئةوةي توو شةى كَي شةةى لابةلا نةبينةوة‪ ،‬ةضووين بؤ بارةطاكةيان‪ .‬لةوآ برديانين‬

‫بؤ لاى موهةنديس ئارى‪ ،‬هةر كة ئيَمةى بيني وتى‪ :‬ئةوة ئيَوة بؤ ليَرةوة هاتوون؟‬
‫وةلآمم دايةوةء و ‪ :‬مؤلَةتي حزبى خؤتانمان ثَيية‪.‬‬

‫وتى‪ :‬ئةةى بةا شةة ِراديؤ ةكةى خؤ ةتان ئةا ةطادارى نةةكردن كةة بةة لاِرَةيدا بةة مةةرزةكةانةدا‬
‫برِؤن‪ ،‬ئةى نازانيت وةرةقةء شةتى وا ناخواتء ئَيمة ِرَيطا نادةين‪ .‬ماءةيةك لةمةءبةر‬
‫ثيَ شةمةرطةكانى خؤتان‪ ،‬حاميد حاجى غالىء شةةوكةتى حاجى مو شةيرء حةمةى‬
‫حاجى سةابيرء ضةةندين ثَي شةمةرطةى تر ليَرةوة هاتنء شةةرِيان بة برادةراني ئيَمة‬
‫فرؤ ةشتبوو‪ ،‬بؤية ئيَمةش ةضةكةكانمان ليَسةةندن‪ِ .‬رةنطة خؤ ةشت بزانيت ثاش ماوةيةك‬
‫هةظالأ خةجؤ هاتة لامانء ضةةكةكانمان بةودا ناردةوة بؤيان‪ .‬ئيَ سةتا دةبَيت ئيَوةش‬
‫ضةةكةكانتان ليَرة دابنيَنء خؤتان برِؤن‪ ،‬تؤ با دةمان ضةةكةى خؤتت ثَيبَيت‪ ،‬بةلآم بؤ‬
‫ةضةكى ئةو دوو ثَي شةمةرطةية دةبيَت وةرةقةى مةكتةبى سةيا سةي بهَينن ئةو سةا‬

‫ضةكةكانيان ئةدةينةوة‪.‬‬
‫جةةلالء عو س ةمانى برازام ةنارد بؤ سةةركردا يةةتي‪ ،‬ةنا مةة يةةكي دكتؤر كةة مةال‬

‫خؤشناءيان هيَناو ضةكةكانيان وةرطرتةوةء بةرةو سةركردايةتي بةِريَكةوتين‪.‬‬

‫‪445‬‬

‫ثاش ماوةيةك برادةراني مةكتةبي سةيا سةي (ي‪.‬ن‪.‬ك) لةطةلأ بةرثر سةاني بالآي‬
‫حزبى ديموكرات كؤبوونةوةيةكيان ئةنجام دابوو‪ ،‬دكتؤر كةمال خؤ شةناء بة شةداري‬

‫كؤبوونةوةكةي كردبوو‪.‬‬
‫دواتر دكتؤر كةةمةال بؤى طيَِرا ةمةوة كةة طلةةيى ليَكردبوءنء وتبوءى "كةة ئَيمةة بةة‬
‫خاكى كورد ةستاندا هاتو ضةؤ ئةكةين‪ ،‬ئيَوة ِريَطريمان ليَ دةكةن‪ ،‬خؤ خاكى كورد سةتان‬

‫تةنها مولَكي ئيوة نيية‪ ،‬بؤ بيانوومان ثيَ ئةطرن"‬
‫هةةروة ةها وتي‪ :‬بةا سةى تؤ شةم بؤ كردنء و "لالؤ مؤَلةةتي خؤ ةتانى ثيَ بووةء‬
‫بة سةةردان ةضووبووة خوارةوة‪ ،‬لة طةِرانةوةدا طلتان دابوةوةء ئةو دوو ثَي شةمةرطةيةى‬
‫لةةطةةلَ ةيدا بووة ضةةك ةتان كردوونء ئةةزَيتى ئةةو ث ةياوةتةان داوة‪ ،‬ضةؤن كوردا ةيةتى وا‬

‫دةبيَت؟"‬

‫‪446‬‬

‫ناسراوةكاني ِريزي يةكةم لة رِاستةوة‪ :‬مام جةلال‪ ،‬لالؤ‬
‫ناسراوةكاني ِريزي دووةم لة رِاستةوة‪ :‬بةكري حاجي سةفةر‪ ،‬محةمةد عةلي (برازام)‬

‫‪447‬‬

‫بورهان قانع و لالة حةمة‬

‫زؤرجار بورهان قانع ئةيووت "ئةمةويَت بة سةةردان ب ضةمةوة بؤ ةسليَمانى‪ ،‬لةويَ‬
‫سةةرم ِرةش ئةكةمةءة‪ ،‬ثا شةان ئة ضةم بؤ سةةر ضةنارء ثيا سةة دةكةم‪ ،‬سةةردانى ورياى‬

‫براشم ئةكةم لة هةوليَر‪ ،‬كآ ئةزانيَت من لة دةرةوة بووم ؟"‬
‫رِؤذيَك منء بورهان قانع ةضووين بؤ ضةايخانةكةى طوندى كانى زةردى كورد ةستاني‬
‫ئَيران كة نزيكي ناوزةنط بوو‪ .‬لة كاتَيكدا كة منء كاك بورهان ثَيكةوة قسةمان ئةكرد‪،‬‬
‫خاوةني ضةاخانةكة هاتة لامانء ثر سةياري لة كاك بورهان كردو وتى‪ :‬ئةرآ كاكة تؤ‬

‫لالة حةمة نيت(‪ )104‬؟‬
‫بورهان قانع وتى‪ :‬كام لالة حةمة ئةَلَييت؟‬
‫كابرا وتى‪ :‬ئةوةى لةسةر ِراديؤى بةغدا قسةى دةكرد‪.‬‬
‫منء بورهان قانع زؤر سةةرمان سةورِما كة ثياءيَكي نةخوَيندةءاري داني شةتوى‬
‫طونةديَكي دءءرة دة سةت‪ ،‬تةةن ةها بةة دةنط بور ةهان قةانعي ةنا سةيةةءة‪ ،‬لةةكةاتيَ ةكدا ةكاك‬
‫بورهان ثيَي ءابوء طةر سةةرداني سةليَماني بكات كةس ناينا ةسَيتةءة‪ .‬هةر بؤية بة‬
‫ثَيكةنينء بة ضثة بة كاك بورهانم وت‪ :‬ئيَستاش ئةتةويَت برِؤيتةوة بؤ سليَمانى؟‬
‫وتى‪ :‬نازانم‪ ،‬ضةونكة ئةو ثياوة كة تةنها بة دةنطم مني نا سةييةوة‪ ،‬دوودَلي كردم‪.‬‬
‫ثا شةان ةضووين بؤ مزطةوتةكةى كانى زةرد‪ ،‬لةويَ دوو ثَي شةمةرطة بةديار كؤمةَليَك لةو‬
‫ضةةكء تةقةمةنيانةوة بوون كة لة ترسةى بؤردومانى فرِؤكة لة مزطةوتةكةدا دانرابوون‪.‬‬
‫هةوالَى مامؤ ةستا جةمال عةزيز فارسء هاورِآ كامةرانم لة ثَي شةمةرطةكان ثر سةى‪،‬‬
‫وتيان‪ :‬لة ماليمؤسن‪ ،‬ئيَستا ئيَمة ثاسةوانى ضةكةكانين‪.‬‬
‫دواتر ثيَ شةمةرطةكان هةواَليَكي ناخؤ شةيان ثيَ رِاطةياندينء وتيان "لة طةرِةكى‬
‫حاجي ئاواي سةليَمانى ضةوار تيَكؤ ةشةري (ي‪.‬ن‪.‬ك) بة دة ةستى مولازم موحسةين شةةهيد‬
‫كراون"‪ .‬بةهؤي سةيخورِو بةكرَيطيراواني ِرذيَم‪ ،‬داوام لة كاك بورهان كرد كة موجازةفة‬
‫بة ذياني خؤيةوة نةكاتء بير لةوة نةكاتةوة كة بة نهَيني بضَيت بؤ سليَماني‪.‬‬
‫كاك بورهان وتى‪ :‬ئيتر بِريارمدا كة بير لةو موجازةفةية نةكةمةوة‪.‬‬

‫(‪ )104‬ثَيش ئةءةى بورهان قانع ب ضةَيتة شةاخ‪ ،‬لة رِاديؤى كوردى بةغدا بةرنامةيةكي ةسةرطةرمي‬
‫ثيَشكةش دةكرد كة بة شارةزءءرى قسةى دةكرد‪ .‬لة بةرنامةكة ناءى لالة حةمة بوء‪.‬‬

‫‪448‬‬

‫كتيَبةكةى موعةمةر قةزافي‬

‫ِرؤذَيك بورهان قانع زؤر غةمبارو بيَتاقةت بوو‪ ،‬ثر سةيارم ليَكرد كة ضةي ِروويداوة‪.‬‬
‫وتى‪ :‬خؤت ئةةزان يةت كةة من كتيَبيَكى مو عةة مةةر قةةزافيم بؤ سةةر ز مةانى كوردى‬
‫وةرطيَِراوة‪ ،‬برِوات بيَت زؤرى ثيَوة ماندوو بووم‪ ،‬ليَرة برادةران بِريارياندا كة من ب ضةم‬
‫بؤ ليبياء بة شةةخ سةي كتَيبة ثيَ شةكة شةي قةزافى(‪ )105‬بكةم‪ ،‬بةلآم ئةمِرؤ بي سةتم كة‬

‫كتَيبةكةم بة يةكيَكى تردا دةنَيرن بؤ ليبيا‪.‬‬
‫هةمان رِؤذ سةةبارةت بةو بابةتة لةطةلأ عومةر شةَيخ موسء دكتؤر كةمال خؤ ةشناء‬
‫قسةةم كرد‪ ،‬هةردووكيان بيَ ئاطايى خؤيان دةربرِي‪ .‬ثا ةشان لةسةةر داواي بةندة لةطةلأ‬
‫كاك بورهان ضةووين بؤ لاي كاك عومةرء د‪ .‬كةمال‪ ،‬سةةبارةت بة هةمان بابةت ق ةسةمان‬
‫لةة ةطةلأ كردن‪ .‬وتيةان‪ :‬هةةروةك ةبة لالؤمةان وتووة دَلنيةابةة ئَيمةة ةئا ةطادار نين كةة لةة جيَي تؤ‬

‫كةسيَكي تر دانرابيَت كة بضَيت بؤ لاي قةزافـي‪.‬‬
‫بةةلآم كةاك بور هةان برِواى بةة كةةس نةةدةكردء ةئةيووت "ئيتر من هةةر لَيرة ةنا ء‬
‫ئةةِرءَم"‪ .‬ةهةوَليَكي زؤر ةما ةندا ةكة قةة ةنا ةعةتي ث َي بكةةينء نةةِروات‪ ،‬بةةلآم بةآ سةوود بوو‪.‬‬
‫ثةاش ضةةنةد ِرؤذيةَك هةات بؤ لامء وتى‪ :‬من ئةةرِؤم بؤ بلةةكيَ‪ ،‬يةةك فلسء يةةك تمةةن لةة‬
‫طير ةفانمةا نييةة‪ ،‬ةئةو كتيَ ةبا ةنةى كةة لةة مةة ةها ةباد هيَ ةناومةة بةةلَكو بؤم بنيَريتةة خوارةوة‪،‬‬

‫ئةمةويَت وةريانطَيِرم بؤ كوردي‪.‬‬
‫دواي ئةوةي بِريَك ثارةم داية‪ ،‬دواي ضةةند ِرؤذَيك بة جةلالى برازامدا كتَيبةكانم بؤ‬
‫نارد‪ .‬كاك بورهان لة كوخَيكدا لة ث ةشتى طوندى بلةكيَ نيشةتةج َي بوء‪ ،‬بةشةيَكى زؤرى‬
‫ئةو كتَيبانةى كة كاتى خؤى لة كتيَبخانةى سةيدييان وةريطرتبوون‪ ،‬وةريطيَِراية سةر‬

‫زمانى كوردىء بة ضاثي طةياندن‪.‬‬

‫(‪ )105‬سةةرؤكي ثيَ ةشوي ليبيا (موعةمةر قةزاف) لة ِرووي داراييء ضةةكء تةقةمةني زؤر هاوكاري‬
‫ةشؤرِ شةي نويَء (ي‪.‬ن‪.‬ك)ي كرد‪ .‬بة يارمةتي ليبيا (ي‪.‬ن‪.‬ك) يةكةم ئي سةتطةي رِاديؤي كِري‪ .‬دواي‬
‫ِرووخاني رِذيَمي شةاي ئيَران ئةوكاتةي من لة شةاخ بووم لة رِيَي ئيَرانةوة بة فرِؤكةيةك تةقةمةنيء‬
‫ضةةكيَكي زؤري نارد بؤ (ي‪.‬ن‪.‬ك)‪ ،‬بةلآم كؤماري ئيسةلامي ئيَران دةسةتي بة ةسةرداطرت‪ .‬موعةمةر قةزاف‬
‫يةةك يةَك بوو لةة ث شةتيوانء دؤ سة تةة نزي كةة كةاني ةطةلي كوردء (ي‪.‬ن‪.‬ك)‪ ،‬ةبةردةوام ث شةتيواني لةة‬

‫سةربةخؤيي كوردستان دةكرد‪.‬‬

‫‪449‬‬

‫دةستطيركردني نةوشيروان مستةفا‬

‫سةرةتاي سالَي ‪ 1981‬بوو‪ ،‬رِؤذيَك لة بارةطاكةي نةوشيروان مستةفا دانيشتبووم‪،‬‬
‫كاك نةو شةيروان وتي‪ :‬ئةمةويَت ب ةضمة خوارةوة بؤ شةارةزوورء دايكم ببينم‪ ،‬بة تةنها‬

‫ئةضمء ثَيشمةرطةش لةطةلأ خؤم نابةم‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئاخر ئةوة كةي ئيشة تؤ ئةيكةيت‪ ،‬ضؤن بة تةنها ئةرِؤيت بؤ شارةزوور؟‬

‫وتي‪ :‬جا ك َي من ئةناسَيت؟‬
‫و ‪ :‬جا كيَ تؤ ناناسَيت؟‬

‫دواي ضةند ِرؤذَيك كاك نةوشيروان بةمةبةستي بينيني دايكي‪ ،‬ضوو بؤ دةوروبةرى‬
‫شةارةزوور‪ ،‬لةطةلأ حةمةي حاجي سةابير يةكيان طرتبووةوة‪ .‬ثَي شةمةرطةكاني حزبي‬
‫سةؤ شةيالي سةتي كورد ةستان (ح سةك) هةواَليان زانيبوو كة كاك نةو ةشيروان بة تةنها‬
‫هاتوءةتة شةارةزوورء هيَزي ثَي شةمةرطةي لةطةَلدا نيية‪ ،‬بؤية ضةووبوون لة طوندى‬

‫قةويلةى شارةزور نزيك سةيدسادق لةطةلأ حةمةي حاجي سابير دةستطيري ئةكةن‪.‬‬
‫هةوالَي دة سةتطيركردني كاك نةو شةيروان طةي شةتةوة سةةركردايةتي‪ ،‬لة ذيانء‬
‫ضةارةنوو سةي زؤر ئةتر سةاين‪ ،‬سةةركردايةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك) لةرِيَي دؤ سةتةكانيةوة لة‬
‫هةةوَليكي زؤردا بوو بؤ ئةازادكردني‪ .‬ةلةو مةاوة يةةدا لةة سةةركردا يةةتي زنجيرة يةةك‬
‫كؤبوو ةنةوة بؤ ةكادرو ئةة ةندا ةمانى كؤمةة ةَلة كرا‪ ،‬فةةرة ةيدون عةةبةدول ةقادرء سةالار عةةزيزو‬

‫مامؤستا جةعفرو عةلى بضكؤل بةشدارى كؤبوونةوةكةيان كرد‪.‬‬
‫ضةةند رِؤذيَك ثيَش كؤبونةوةكة مامؤ سةتا جةعفر وتاريَكي بةناوى (طيا لة سةةر‬
‫بنجى خؤى دةِرويَ) لةة بلآوكراوة يةةكي كؤ مةة ةَلةي ِرة ن ةجدةران بةة نةاوي (كؤ مةة ةلَة) بلآو‬
‫كردبووةوة‪ ،‬نوو سةيني ئةةو و ةتارة طو ةمانى لاى هةةنةد َي كةةس درو سةت كردبوو ةكة‬
‫مةبة ةستي كاك نةو شةيروان بووة‪ .‬لة كؤبوونةوةكةدا با سةي دة سةتطيركردني كاك‬
‫نةو شةيروانء حةمةي حاجي ةسابير كرا‪ ،‬داواكرا كة هةموومان بيرو بؤ ضةوونى خؤمان‬
‫سةةبارةت بة ضةووني كاك نةو شةيروان بؤ ةشارةزوورء دؤزينةوةي رِيَطا ةضارةيةك بؤ‬

‫ئازادكردنيان دةرب ِين‪.‬‬
‫زؤربةى كاتةكانى رِؤذي يةكةم بة رِةخنةء طلةيىء ناِرةزايى رِؤي ةشت‪ ،‬هةر كةسةةء‬

‫‪450‬‬


Click to View FlipBook Version