تايثةكةي ك َيلو
لةة دواى ِراثةةرِين ضةةنةد جةاريَةك لةة دةز ةطا ةكانى ِراطةةيةانةدن ،ضةاوثيَكةةوتن لةةطةةلأ
كؤمةَلَيك ثيَ شةمةرطةي دَيرينء خةلَكانى سةيا سةيء زيندانيية سةيا سةييةكان كراوة،
رِووداوو بيروةري ةيةكانيان طيَِراوةتةوةو با سةى هَينانء بردنء طوا ةستنةوةى تايثيَك
ئةكةن ،كة ضةؤن لة ثيَنجوَينةوة طوازراوةتةوة بؤ سةليَمانى .هةنديَ جاريش لة ضةةند
كؤرِو كؤمةةلَيَ ةكدا لةةلايةةن كةة سةاني ترةوة بةا سةي طوا سةتنةةوةي دةز ةطاي ةتايةث لةة
ثيَنجوَينةوة بؤ سليَماني كراوة كة طواية خؤيان هةستاون بةو كارة.
لة ِرا سةتيدا زؤر لةو كة سةانة نة لةدوورء نة لة نزيك ئاطادارى هَينانء بردنى ئةو
دةز ةطاى تةاي ثةة نةةبوونء نينِ .رةن طةة هةةب ةيَت ةلةو كةا تةةدا لةة دةمى يةةك يَةك لةة ئيَ مةةى
بي ةستبَيت ياخود كة سةَيكى نزيك لة ئَيمة بؤى باس كردبيَتء بؤى طَيِرابَيتةوة .ئةوةي
مايةي سةر سووِرمانة بؤ من ئةوةية ،ئةطةر بة ثيَي قسةي ئةو كةسانة بيَت كة ئامَيري
(تايث)يان لة ثيَنجوَينةوة طوا ةستووةتةوة بؤ ِريَكخ ةستني سةليَماني ،ئةوا ذمارةي (- 3
)5ةئاميَري ةتا ةيث طوا سةتراوةتةةوة .ئةةمةة لةة ةكاتيَ ةكدايةة كةة ئيَمةة وةك رِيَكخ سةتني
ةسليَماني تةنها ئاطاداري يةك ئاميَري تايثين كة بة دة سةتمان طةي ةشتبيَت .بؤئةوةي
لةوة زياتر نة شةيَوَينرَيت ،لة خوارةوة با سةي ضةؤنيةتي طوا سةتنةوةء ئةو برادةرانةي
هة سةتاون بةو كارة ئةكةم .سةةرم سةووِرماوة كة بؤ طوا ةستنةوةي تايثَيك ئةو هةموو
خاوةنةي بؤ ثةيدابووة؟
ةشةهيد مامؤ سةتا جةمال عةزيز فارس لة طوندى ئا سةناوة بوو ،نامةيةكى ناردبوو
بؤ رِيَكخ سةتنى ثيَنجوَين ةكة دةز ةطا ةيةكي (تةايةث)ء هةةنةد َي شةتي تري لايةة ،داواي لة
برادةراني رِيَكخ سةتن كردبوو كةة تةاي ثةة كةة بطوَيز ةنةوة بؤ سةليَ ةمانى بؤ ئةةوةي بؤ
ِراثةِراندنى كاروبارى ريَكخ سةتنةكانى ناو شةار سةوودي ليَ وةربطيرَيت .ةشةهيد
ةمامؤ سة ةتا جةةمةال لةة نةامةةكةة ةيدا نو سةيبوءى ،خؤي ةتايثةةكةة ةئةهَينَيتةة نزيةك ةبةردة
ئاسنةكانى لاى ضوارباخى ثَينجويَنِ ،ريَكخستنيش لةوَيوة بيطويَزنةوة بؤ سليَماني.
مةامؤ سةتةا جةةمةال ةتاهيرء مةامؤ سةتةا حةةمةة ِرة شةيةد لةةلايةةن برادةراني مةةك ةتةبي
سةيا ةسييةوة سةةبارةت بةو (تايثة) ئاطاداركرابوونةوة .ئةوانيش ثرسء ِرايان ثيَكردم
351
كة ضةؤن تايثةةكة بطوَيزرَيتةةوة بؤ سةليَ ةماني .منيش ثيَموتن كة ةثةلة نةكةن تا خؤم
لةةطةةلَ برادةرة بةاوةِرثَيكراوة ةكاني خؤمةان ق سةة ئةةكةةم .ئَيمةة لةة سةلَيمةانى ةكةوتينةة
ليَ ةكدانةةوةى ئةةوةى كةة ضةؤنء بةة ر رِيَ طةاء شةيَوة يةةك ةئةو ةتايثةة بطويَزي نةةوة بؤ
سليَمانى .ئةوكاتة ئةو تايثة بؤ رِيَكخستنةكانمان زؤر طرنطء ثيَويست بوو.
ئةء سةةردةمء رِؤذطارة بةهؤي سةزاي توندي ِرذَيم كة تةنانةت لة سةيَدارةداني
خةةلَكي ب َي ةتاواني شةيةان لةة خواردنةةوةي ةئاو ث َي ئةا سةان تر بوو ،هةةروةهةا بةةهؤي
بلآوبوونةوةي ذمارةيةكي زؤر لة ةسيخوِرء بة كرَيطيراوةكاني ِرذَيم لة هةموو شةوَينيَك،
ئيشء كاري ةسيا سةيء حزبي رِيَكخ سةتنةكاني شةار زؤر مةتر سةيدارو سةةختء دذوار
بوون .هةندَيك جار بةهؤي ئا ةشكرا بوونء دة سةتطيركردني يةكيَك لة ئةندامةكانمانء
لة ئةنجامي ئة شةكةنجةداني بيَ ِرةحمانةي ِرذَيم ،بة دةيان ئةندامء بةرثر سةي ئازاء
زيرةكء بة تواناي تري رِيَخ سةتنةكانمان دة سةتطير كراوونء لة سةيَدارة دراون يان لة
ذيَر ئةشةكةنجةدا ةشةهيد بوونء طورزي كاريطةر لة رِيَكخ ةستنء حزبء شةؤرِ ةشةكةمان
دراوة .هةةر بؤيةة طوا سةتنةةوةي تةايثيةَك لةةو ِرؤذ ةطارةدا كةاريَكي ةئا سةان نةةبوو ،ذ ةياني
كؤمةَلَيك كةسي ثيَوة بةند بوو.
سةةبارةت بة طوا سةتنةوةي تايثةكة بؤ سةليَماني لةطةلأ مامؤ ةستا حةمة ِرة ةشيد
ق سةةم كردوو و :با شةة ئةطةر من لة رِيَي ئةندامء دؤ ةستةةكاني خؤمان ،تايثةةكة
بطةيةنمة سليَماني ،ئاية لة كويَ بيشارينةوة؟
مةامؤ سة تةا حةة مةة ِرة شة يةد وتي :بةة يةار مةةتي بةة ةنا يةةكي دؤ سةتم كةة لةة طةةلأ
رِيَكخ سةت نةة كةا ن ةمان ئيش ئةة كةات لةة مةا ةَلةوة ذَيرزةمينيَكي زؤر بةاشء نهَينيم
درو سةتكردووة كة هيس كة سةَيك ناتواتَيت دةركي ث َي بكات ،تايثةكة لةو ذَيرزةمينة
ئةة شةار ةمةوة .مةةجبور بووم ئةةو ذيَرزةمينةة درو سةت بكةةم ،ضةونكةة خؤت ئةةزان ةيت
كؤمةةَلَيةك ضةةكء نةارنجؤكء لوغمء رِؤنيؤو بلآوكراوةي كؤمةةلَةة لةة لاي منةة ،ئةةطةةر لةة
مالَةكةي خؤمء لة شوَينيَكي باشدا نةيشارمةوة ،ئةي لة كويَ بيشارينةوة.
بؤ طوا سةتنةةوةي تاي ةثةكة ناردم بة دواى مةلا عةلى ب ةناوة سةووتةي ةيدا كة ئةوكاتة
لةةطةةلأ رِيَكخ سةتنةةكةانى يةةكيَتى ةكارى ةئةكردء زؤر جيَى ةباوةرِ ةمان بوو .ةمةلا عةةلى زؤر
352
دؤ سةتم بوو ،ثَي شةتريش لة كاتى شةؤِر شةى ئةيلولدا لةطةلأ ئيَمةدا بة نهَيني كارى
ئةكردء لةطةلأ بالَى مةكتةبي ةسيا ةسيدا بوو .كاتيَك مةلا عةلي هات بؤ لام ،سةبارةت بة
طوا ةستنةوةي تايثةكة ق ةسةم لةطةلأ كرد .لة وةلآمدا وتي :خةمت نةبَيت ئةوة لة سةةر
من ،خؤم ئةيهَينم بؤ سليَمانى ،بةلآم لة خانووة قورِةكان تايثةكةتان تةسليم ئةكةم.
ثيَش ئةوةي مةلا عةلى بطةرِيَتةوة بؤ ثَينجوَين ،شةةهيد حةمة ئةمينى خةجآ هات
بؤ لامء وتى :شتيَكم لة ثيَنجوَينةوة بؤ هيَناويت ،بؤت ببةم بؤ كويَ؟
ثي شةتر لةبةر ثارا سةتني ِريَكخ سةتنةكانمان ،ثيَم باش نةبوو ةشةهيد حةمة ئةمين
بزانيَت كة لةطةلأ (ي.ن.ك) كارى سةيا سةى ئةكةم ،نازانم كيَ ناردبووي بؤ لام .منيش
لَيم ثرسي كة شتةكة ضييةء كآ ناردوويةتى؟
وتى :مةبةستم تايثةكةي مامؤستا جةمالة.
ئةوكاتة كةريمى وة سةتا سةديق (براى شةةهيد محةمةد سةديق ثيَنجوَيني) ثيكابى
ثيَ بوو ،لةة دةواجنةة ةكانى سةلَي ةماني ةيةوة مري شةكى زي ةندووى ث َي ةئةطوا سةتةةوة بؤ
ثيَنجويَن .شةةهيد حةمة ئةمينء كةريمى وة سةتا سةديق تايثةكةيان لة ثيكابةكةى
ةحاجى كةةريم لةة ذيَر قةةفةةزى مري شةكةة ةكان بةار كردبوو ،هَي ةنابوويةان بؤ سةليَمةانىء
بردبوويان بؤ مالَى خالَى حاجى كةريم (بةكرة شةةل) لة طةرِةكى سةابونكةران .ثا ةشان
لةطةلأ حةمة ئةمين رِؤيشتين بؤ طةِرةكى سابونكةرانء مالَةكةي ثيشان دام.
هةمان رِؤذ مالَةكةم ثي ةشاني مامؤسةتا حةمة ِرة ةشيد دا ،بؤئةوةي بة هاوكاري شةَيخ
حة سةةن بؤ سةكاني بيبات بؤ مالَي خؤيانِ .رؤذي دواتر مامؤ سةتا حةمة ِرة ةشيد لةطةلأ
شَيخ حةسةن تايثةكةيان طواستبووةوة بؤ مالَى مامؤستا حةمة ِرةشيد.
مامؤ ةستا حةمة ِرة ةشيد لة مالَةكةى خؤي ذَيرزةمينيَكى زؤر نهَيني بؤ شةاردنةوةي
ضةةكء تةقةمةنيء بلآوكراوةكاني كؤمةَلةو تايثء رِؤنيؤ درو سةت كردبوو .شةةوي
خ سةتبووة سةةر رِؤذو زؤر بة دَل سةؤزي ئي ةشوكارةكاني ِريَكخ ةستني ئةنجام ئةدا،
ثياويَكي زؤر ضةاونةترسء قارةمان بوو ،لة ثَيناوي سةةركةوتني ئي شةوكارةكاني
شؤرِش ذياني خؤيء هاوسةرو منداَلةكانيء خةسووي (دايكي كوردستان) خستبووة
مةتر سةييةوةء سةَلي لة دوذمن نةدةكردةوة .مامؤ ةستا حةمة ِرة شةيد ثلان دانةري لة
ناوبردني ضةند كةسيَكي نيشتمان فرؤش بوو لة ناو شاري سليَماني.
353
كؤضكردووي طومناء مامؤستا محةمةد ِرةشيد
ةمايةةي سةةر سةووِر ةمانء جيَي داخةة ةكة ج ةطة لةة دوو برادةر ةكة تةةنهةا ةبة ضةةنةد
و شةةيةك با سةي مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيديان كردووة ،بةلآم هاوخةباتء ضةةند
بةرثر سةيَكي (ي.ن.ك) كة ئاطاداري ِرؤلأء كارو ضةالاكيء ئازايةتي مامؤ ةستا حةمة
ِرةشيد بوون ،باسي ماندووبوونء خةباتيان نةكردووةء لة ياديان كردووة.
354
مامة عةزةء مامة عةلة ِرةش
مامؤ ةستا مةحمود ِرة ةشيد قةرةداغى كؤمةلَآ كةسةي زؤر ضةاكى رَِيك خ ةستبوو .وةك
مةامةة ةعةزةء مةةحمودى( )82كورِيء ةحاجى عةة ةبدوَللآى كةةلَؤشء كوِرةكةانى كةة خةةلَكي
باشء ئي شةكةرء ئازا بوءن .ئةوان ئةيانوي سةت ب ةضنة ئةوبةرى ئاوى دةربةند بؤ لاى
ةسةرتةكى بةمؤو ضةياى زمناكؤ بؤ ثيَ شةمةرطايةتى .ئةو ةسةردةمة مامة عةلة ِرةش كة
ءةختي خؤي سةةرلقى حزبى شةيوعى بوو ،ةمالَء خَيزا نةة ةكةى لةة دواي ةهةرةس
رِؤي شةتبوون بؤ ئَيرانء لة ةشاري ئة سةفةهان بوون .دواي هةلَطير ةساني ةشؤِر شةي نويَ
لةطةلَ ئازادى كورِيء ضةند كةسيَكى تر لة ئةسفةهانةوة هاتبوو بؤ ثَيشمةرطايةتى.
مامة عةلة ِرةش لةطةلأ ئازادى كورِى ضةووبوونةوة ناء ضةةي سةةرتةكي بةمؤ،
ةبارةطةايةةك ةيان بؤ خؤ ةيان دور ةست كردبوو .ئةةودةمةة سةةر بةة هيس ثةارتء لايةةن ةَيك
نةةبوون ،ث ةياويَكى زؤر ةئازاء بةةجةةرط بوو .هةةر ةلةو دةوروبةةرةى بةةمؤء ةئةو ةناوةدا
سةةربةخؤ ضةالاكى ئةكردو بةتةنها ةشؤِر شةيَكى لةو ناوة بةرثاكردبوو ،دواتر ئازادى
كورِى شةةهيد بوو .لة طوندةكانى كورد ةستاني ئَيران كةلوثةلء خواردةمةنييان ئةهَينا
بؤ خؤيان ،ضةونكة مامة عةلة ِرةشء ئازادى كوِرى لة ناو ضةة قةدةغةكراوةكاندا بوون
(منرقة مح مة) كة ِرذيَمى بةعس ئةو ناو ضةانةى لة هاتوء ضةؤ قةدةغة كردبوء .مامة
ةعةزةء كوِرة ةكانى بي سةتبوويةان كةة ةمامةة عةةلةة ِرةشء كوِرة ةكةى ةلةو سةنوورانةةى
سةةرتةكنء ضةالاكى ئةكةن ،بؤية ئةوانيش ئةيانوي ةست نزيك بن لةوانةوة ،ضةونكة
ئةيانزانى كة ئةوانة ر قارةمانيَكنء سةة لة هيس ناكةنةوة .ئةوكاتة حاجى عةبدوَللآى
كةلَؤشء مامة عةزةء كورِةكةى بة مامؤ ةستا مةحمود ِرة ةشيديان وتبوو كة نامةيةكيان
بؤ برادةراني شةاخ بؤ بنوو سةَيت كة بة ثَي شةمةرطة وةربطيرَينء رِيَطايان بدةن ب ضةن بؤ
لاى مامة عةلة ِرةشء كوِرةكةى.
بؤ ئةو مةبة ةستة نامةيةكم لة سةةركردايةتي ناوخؤوة بوَ ماموَسةتا مةحمود هَينا كة
ب ةيدات بةة مةامةة ةعةزة ،ةئةءانيش بيبةةن بؤ لقى ثَينجى قةةرةداغ بؤ مةامؤ سة ةتا جةةلال
تؤفيق ةكة ئةةو ةكاتةة ئةةنةدامى لق بوء .بةة ب ةيانوءى ئةةوةى ةكة مةامةة عةةلةة ِرةش ئيلتيزامي
( )82مةحمودى مامة عةزة ثَيشمةرطةيةكى ئازاء ضالاك بوو ،لة ()31ى ئابي 1996شةهيد بوو.
355
بة كة ةسةوة نييةو سةةربةخؤ كار ئةكات ،برادةراني لقي ثيَنج رِيَيان نةدابوو كة بضةن بؤ
لاى مةا مةة عةة لةة ِرةش ،بؤ يةة مةا مةة عةةزةء كوِرة ةكاني بةة دلَ شة ةكاوي طةةِرا ةنةوة بؤ
دةربةنديخان.
برادةرانى ِريَكخ سةتني سةليَماني زؤريان ثيَ ناخؤش بوو كة برادةرانى لق دذى
نامةو برِيارى رِيَكخ سةتن وة سةتابوون .بؤية نامةيةكيان بؤ مامؤ ةستا جةلال تؤفيق
نوو سةىء زؤر بةة تونةدي وةلآمى ئةةو نةامةةيةةيةان دا ةيةوة كةة برِ ةيارى وةرنةةطرتنى ئةةو
ثياوانةى بة ثَي شةمةرطة تيَدا بوو ،ناِرةزايى خؤيان ثي شةان داء ِرةخنةيان ليَ طرت .لة
نامةكةدا نوو سةيبوويان "ئةم برادةرانة كة ئةبن بة ثيَ شةمةرطة ،خؤيان كام شةويَن
هةَلدةبذيَرن با ب ضةنة ئةو شةويَنة كة ئارةزوويان لَييةتى .ئَيمة ِرازينء ليَيان بةرثرس
دةبين ،تؤ تةنها لة ناو ةضةى قةرةداغ هاوكارييان بكةء رَِيني ةشاندةريان بة" .بة بِريارى
سةةركردايةتي ناوخؤ ،جاريَكى تر مامة عةزةء هاوِريَكاني ضةوونةوة بةرى قةرةداغء
لةويَشةوة بؤ بةرى بةمؤ ،لةطةلأ مامة عةلة ِرةش يةكيان طرتةوة.
لة سةالَى 1979ئةوكاتةي كة لة سةةركردايةتي بووم ،رِؤذَيك مامة عةلة ِرةشء
مةامةة عةةزةو برادةرةكةانيةان ةهاتن بؤ سةةركردايةةتي .لةةءآ ثيَكةةوة هةةنةدآ ق سةةمةان
كردء .لةة سةةركردا يةةتي بةة تةةواوى ثةةيوة نةدي ةيان كرد بةة هيَزى ثيَ شة مةةر طةةى
كورد ةستانةوةء ضةةكى نويَيان وةرطرتء طةرِانةوة سةنووري ةضالاكي خؤيان .لة
ةناو ضةة ةكةى خؤ ةيان دةوريَكى زؤر بةا ةش ةيان هةةبوو لةة ضةالاكي كرد ةندا ،ةناو ةبانطيةان
دةركردبوو ،ضةالاكي زؤر سةةر كةةوتوو يةان ئةة ن ةجام ئةةدا .مةام جةةلالء برادةرانى
سةركردايةتى زؤر هاوكارييان ئةكردن.
356
دةستطيركردني خزم َيكي سةرؤك كؤمار
رِؤذ يةَك حةة مةة ئةةمين ثيَنجوَيني ةهات بؤ لامء وتى :لةة ةناو ضةةى خؤ شة ةناوةتى
ئةةف سةةريَكي ئةة نةداز يةار طيراوةو لاى ةيةكَيتي دي لةة .تؤ بزا نةةء ثةةيوة ةندى ب كةة ةبة
برادةرانى دةرةوة ،ئةةطةةر بةة ثةارة ةبةرى ةئةدةن ،ةلةءانةةيةة حكومةةت ثيَنج سةةد هةةزار
دي ةنار ةبدات ،خؤ ئةةطةةر بةة طؤِرينةةوةش ةئةيكةةن ،ئةةوا ةئةةتوانن لةةطةةلأ ثةةن ةجا زينةداني
ةسيا سةيء ثيَ شةمةرطةي دة ةستطيركراو كة لة زيندانةكانى حكومةتدان بيطؤرِنةءة ،ئةو
ئةف سةةرة وةك با سةى ئةكةن خزمى ئةحمةد حة سةةن بةكرى سةةرؤك كؤمارى عيَراقة.
حةةز ةئةكةةم تؤ خؤت برادةران لةةم بةابةةتةة بةاش تَيبطةةيةةن ةيتء برادةراني ةشاخيش
ئاطادار بكةنةوة ،دواى ضةند ِرؤذيَكى تر ديَمةوة بؤ وةلآمةكةى.
سةةبارةت بةو بابةتة لةطةلَ برادةراني رِيَكخ سةتن ق سةةم كرد ،بةثةلة نامةيةكيان
نارد بؤ سةةركردايةتى ،لة نامةكةدا نوو سةرابوو كة بة ورياييةوة ئاطادارى فلآنة ديل
بن ،ضةونكة ئةف سةةريَكى ئةندازيارةء خزمي سةةرؤكي عيَراقةء دةتوانين زؤر سةوودي
ليَ وةربطرين .ثةاش ضةةنةد هةةفتةةيةةك حةةمةة ئةةمين ةهات بؤ لامء وتي :ةئةزانيةت ئةةو
ئةفسةةرةى كة كاتى خؤى ثيَموتيت خزمى ئةحمةد حةسةةن بةكرةء لاى يةكَيتي ديلة،
لةم ماوةيةى ثيَ شةوودا لة زي ةندان هةلآتووةء ئيَ سةتا لة بةغداية .كاتَيك لاي يةكيَتي
سةجن بووة ،قةناعةتي بة ثَي شةمةرطةيةك كردووةو لةطةلأ خؤى بردوويةتى .ئيَ سةتا
ثيَ شةمةرطةكةش لة بةغدايةء ئةو ئةف سةةرة خانوو سةةيارةى بؤ ثَي شةمةرطةكة كِريوةء
ذنى بؤ هَيناوةء موءضةى بؤ بِريوةتةوة.
كةاتيةَك كةاك حةةمةة ئةةمين ةئةو ةبابةة ةتةي بؤ طيَِرامةةوة ،زؤرم ثَينةاخؤش بوو ،ضةونكةة
ثيَ شةتر زؤر بة وردى برادةرانى شةاخء ناوةوةم ئاطاداركردبووةوة كة زؤر ورياى بنء
نةهيََلن دةرباز بَيت .بؤية بة دةمىء بة نوو سةراو زؤر ِرةخنةم لة برادةراني ناو شةارء
برادةراني ةشاخ طرت .برادةراني ناو ةشار ثيَيان و كة ئةوانيش برادةرانى سةةرةوةيان
ئاطادار كردوءةتةوة ،بةلآم تازة هيس ناكريَتء ئةوةى رِؤى تازة ناطةرِيَتةوة.
357
كاريطةري ضةند ضالاكييةكي شؤ ِرش
دواي ئةوةي دكتؤر بةختيةار( )83بؤ ئةنجامداني ضةالاكييةةكي شةؤرِش بة نهَيني
ةضووبووة ناو ةشاري ةسليَمانيء بة دة ةستى جةمال رِينطؤ( )84ةشةهيد كرا ،حةمة ئةمين
ثيَنجوَيني هات بؤ لامء وتى :لَيثر سةراواني حكومةت سةةريان ةسوِرماوة كة ضةؤن
يةكَيتيي ني شةتمانيي كورد سةتان دكتؤرَيك بؤ ضةالاكى سةةربازي ئةنيَرَيتة ناو شةار،
هةروةها سةةريان لة ضةالاكييةكاني ئةم ماوةيةي ثَي شةوو سةوورِماوةء ثيَيان وانةبووة
كة (ي.ن.ك) ئةوةندة بة توانا بَيت.
لةو ماوةيةدا ثَيشمةرطة ضةند ضالاكييةكيان ئةنجام دابوو كة مايةي سةرسورِمانى
ِرذَيم بوو .بؤ نمونة لةلايةن دوو ثَيشةمةرطةي (ي.ن.ك) كة بؤ ئي ةشيَكي تر ضةووبوون بؤ
ماَلي كوَيخا سمايلى تةلان لة ةشارؤ ضةكةي دوكان ،قائيمقامء لَيثر سةراوى رِيَكخراوى
حزبى بةعسء ضةةند بةرثر ةسيَكي تري ِرذَيم هيَر شةيان كراية سةةرو كوذران .هةر لةو
ماوةيةدا مةركةزي ثؤليسةى ضةوارتا دةسةتي بةسةةردا طيرا ،ضةةند ةضالاكييةكى طةورةى
تريش كرا كة بؤ ئةو ِرؤذطارة زؤر طرنط بووِ ،رذيَمي سةرسام كردبوو.
( )83دكتؤر بةختيار ثَيشمةرطةيةكي زؤر ئازاو بةجةرطء ضاونةترسي (ي.ن.ك) بوو ،لة شؤِرشي نويَ
يةكةم شةهيدي دكتؤري ثَيشمةرطة بوو.
( )84ئةةو جةة ةمال رِينطؤيةة ةنةبوو كةة زؤرجةار لةة سةةر جةادةي مةةولةةوي سةلَيمةاني ةئةبينراء ةباري
دةرووني تةواو نةبوو ،بةلَكو كةسيَكي تر بوو ،ثياوي بةعس بوو.
358
سةرةتاى شؤرِشى ئ َيران
لة كؤتايى 1978رِؤذَيك هاوى كةريمى كة ئةندامى مةكتةبي ةسيا سةيي حزبى
ديموكراتى كورد سةتاني ئَيران بوو ،لةطةلأ مامؤ سةتا فايةقى ذن ام سةةردانيان كردم.
لةطةلأ كاك ها ةشم دؤ ةستايةتيمان بةهَيز بوو .كاك ها شةم لة ةسليَمانى دائةني ةشت ،بةلآم
خَيزانء م ةندا ةلَةكةاني لةة شةارى بةانةة بوون .زؤر دؤ ةس ةتا ةيةتي برادةرانى كؤمةةَةلةء
(ي.ن.ك)ي ةئةكرد .زؤر ةجار كةة ةئة هةا تةة لام ،بةة نهيَنى بةة يةانء بلآوكراوةى كؤ مةةَلةةء
ةيةكَيتيم ةئةدايةة .ةئةويش زؤري ثيَخؤش بوو ،هةةموو ةجارَيةك كةة شةتيَكى ةئةخويَنةدةوة
سةتاي شةى رِيَكخ ةستنء شةؤِرشء ثيَ شةمةرطةى ئةكردِ .رؤذَيك كاك ها ةشم هات بؤ لامء
ثَييو كةة لةة بةةِريَوةبةةرا ةيةتى ةئةمنى بةة ةغداوة ثةةنةابةةرة ئيَرانييةة ةكان ةبانط كراوون،
بةةرِيَوة ةبةري ةئةمن ثيَي وتبوون " ةئةب ةيَت عَيراق بةةجيَبهَيلَنء برِؤن بؤ ولآتيَكي تر" .بؤ
بيركرد ةنةوةء برِيةاردان ةماوةيةةك مؤةلَةتيةان ثيَ دابوون .هةةروةهةا ةكاك هةا شةم ثيَيو ةكة
بةِريَوةبةري ئةمن ثَي شةتر ضةةند كة سةيَكى لةو ثةنابةرانة تة ةسليم بة ئَيران كردبوءةءة.
ثا ةشان كةميَك باسةي ئيمام خومةيني بؤ كردمء ثيَيو كة سةةردانء هاتوضةؤى ئةكات
لة شاري نةجة .ئةوة يةكةمين جاربوو كة ناوى خومةيني ببيستم.
لةو ماوةيةدا كا سةيَتيَكى دةنطيم بةدة سةت طةي شةت ،سةةبارةت بة عةزيز يو ةسفىء
غةنى بلوريان تؤمار كرابوو .هةردووكيان لةلايةن ِرذيَمى ةشاى ئَيرانةوة ضةةند ةساَلَيك
زيندان كرابوون .هةروةها با سةي عةزيز يو ةسفى تَيدا بوو كة لة زينداندا توو شةى
نةخؤ شةييةكى كو شةندة بووةء بة هةولأء كؤ شة شةيَكي زؤر ئازاد كرابوو ،بةلآم بةهؤي
نةخؤ شةييةكةيةوة ،دواى ثَينج مانط لة شةارى مةهاباد كؤ ضةى دوايى كردووة .كاتيَك
لة مةهاباد مةرا سةيمى نا شةتنء ثر سةةى بؤ كراوة ،ثيَكدادان لة نَيوان خةلَكى ةشارى
مةة ةهابةادو ث ةياوانى ِرذيَمى شةا ِرووي داوةو خةةلَكيَكى زؤر لةة هةةردوولا برينةدار بوون.
كا ةسَيتةكةم دا بة كاك ها شةم بؤئةوةي ئةويش طويَي ليَبطرَيت .ثيَ ةشتر كاك ها شةم ئةو
هةواَلةى نةبي سةتبوو ،بؤية بة هةواَليَكي زؤر طرنطى زانيء وتى :ئةوة سةةرةتايةكة بؤ
ِراثةرِينى طةورةى طةلانى ئَيران.
ثاش ماوةيةك هاوي كةريمي سةةرداني كردمء وتى :سةةبارةت بة بةجيَهَي شةتني
عَيراق ،دووجار ضووين بؤ لاى موديرى ئةمنى عام لة بةغدا ،لةوآ ثَييان وتين كة ثةلة
نةكةين خؤيان جواةان ليَ ئةطَيِرنةوة ،ضونكة ئَيران بةرةء طؤِرانكاري دةضيَت.
359
ثةيوةندي ن َيوان ئيمام خومةينيء (ي.ن.ك)
مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيد قةرةوةي سةى كة ئةندامى سةةركردايةتى ناو ةشارةكان بوو،
زؤر بة طةرميء طورجوطؤلَيء دلَسؤزييةوة كاروبارةكانى كؤمةلَةء يةكيَتى ِرائةثةرِاند.
بة فةرمانى سةةركردايةتي ناوخؤو سةةركردايةتى يةكيَتي ،زؤربةى جارةكان لةطةلأ
هاوسةةرو خة ةسووى ،بؤ ئي ةشوكاري يةكَيتى ئةضةوون بؤ ناوةِرا ةستء خوارووى عَيراق،
هةةموو جةار يةَك كؤ مةةلَ َةيك بةة ةيانء بلآوكراوةى كؤ مةة لةَة ةيان لةة طةةلأ خؤ ةيان ةئةبرد .ةبة
فةرمانى (ي.ن.ك) ضةةند جاريَك مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيد لة شةاري نةجة سةةردانى
ئيمام خومةيني كرد .جارَيك كة لة نةجة هاتةوة ،مامؤ ةستا حةمة ِرة شةيد وتى :ئةم
جارةيان حكومةت نةيهَيشت خومةينى ببينم.
ِرؤذ ةَيك هةاوي كةةريمي هةات بؤ دو ةكانء وتى :ضةووم بؤ نةة ةجة بؤ ةئةوةى ئيمةام
خومةينى ببينم ،بةلآم نةيانهَيشت ضاوم ثَيي بكةوَيتِ ،رَيطا نادةن كةس بيبينَيت.
ثاش ماوةيةكى تر مامؤ سةتا حةمة ِرة ةشيد ضةوو بؤ نةجة ،كة طةِرايةوة هات بؤ
لامء وتى :ضةاءم بةة خومةةينى كةةءت ،داءاي ةيار ةمةتي لةة ئيَمةة ئةةكةاتء ةئة ةيةوَةيت لةة
رِيَ ةطاى ةيةكيَتييةةوة بطةةرَِي ةتةوة بؤ ئَيران .ةمامؤ سة ةتا حةةمةة ِرة ةشيةد ةبةردةوام بوو لةة
ق سةةكانيء ءتي :بؤية ئةمة بة تؤ ئةَليَم ،بةلَكو تؤ بيرى ل َي بكةيتةوة كة بة سةةلامةتى
بة رِيَطايةكى با ةشدا بتوانين بيطةيةنينة ناو خاكي ئَيران ،ضةونكة ئةزانم تؤ دؤ سةتء
هاوِريَت زؤرة كة ئةتوانن كاريَكى وا ئةنجام بدةن.
ئةءكاتة سةةرةتاى سةةرهةَلدانى شةؤرِ شةى طةلاني ئَيران بوو .هةر ئةو ِرؤذة ضةووم
بؤ لاى مةجيد سةةليم ،سةةبارةت بة ناردني خومةيني بؤ ناو خاكي ئَيران قسةةم لةطةلأ
كردء داواي هاوكاريم ليَكرد ،ضةونكة كاك مةجيد ضةةند دؤ سةتيَكي زؤر ضةاونةترسء
ئازاي ئةنا سةي كة هاتو ةضؤى سةةر ةسنوورةكانيان ئةكرد وةك برايم طةِرةدَيييء غةفور
طةةِرةديَيى .لةة وةلآ ةمدا كةاك مةةجيةد وتى :زؤر ضةاكةةء خةةمتةان نةةبَةيت ،ئةةو كةارة من
ئةيكةمء دَلنيا بن بة شةوء رِؤذَيك ،خومةيني لة سليَمانييةءة ئةيطةيةنمة تاران.
ثا شةان ضةووم بؤ لاى مامؤ سةتا حةمة ِرة ةشيدء و :ئةطةر خومةيني بطةيةننة
سليَماني ،ئةوا ئَيمة ئةتوانين تا تاران بيبةين.
360
مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيد وتي :زؤر با شةة ،ئيَمةش هةولَي جدي ئةدةين كة بةلَكو
بيطةيةنينة سليَماني ،دواتر لة وردةكاريةكان يةكتر ئاطادار ئةكةينةوة.
ثاش تَيثةِربووني ضةةند ِرؤذَيك ،رِووداوةكان شةيَوةيةكى تريان بة خؤوة طرت .لةو
ةماوةيةةدا طؤرِان ةكاري زوو زوو رِووي ئةةدا ،نةةتوانرا لةة شةاري نةةجةةفةةوة خومةةينى
بطةيةنريَتة ةشاري ةسليَمانى .دواتر عَيراق بة ناِرا سةتةوخؤ خومةيني دةركردو ناردي
بؤ ولآتى كويَت ،ثاش ماوةيةكى كةم ضةوو خومةيني بؤ فةرةن سةا .دواي رِووخاني
ِرذيَمي شا طةِرايةوة بؤ ئَيران.
كؤتايي زستانى 1979هاوي كةريميء كؤمةَلَيك لة برادةراني حزبي ديموكراتي
كورد سةتاني ئَيران لة سةليَمانى مابوونةوة .دواى رِؤي شةتنى شةا لة ئَيرانء طةِرانةوةى
خومةةينىء ِراثةةرِينى طةةلانى ئَيران ،ةهاوي كةةريمي ةهات بؤ لامء وتى :ةكاكةة ئةةوة
ئيتر ئةطةِرَيمةوة بؤ كورد سةتانى ئَيرانء شةارةكان ئازاد كراون .نامةيةكم بؤ بةكرى
حاجى سةفةر نارد ،داوام ليَكرد كة هاوكاري هاوي كةريمي بكةن تا ئةطةِريَتةوة ناو
ئَيران .دءاتر بيستمةوة كة كاك بةكر زؤر هاوكاري كردبوون .
هاوي كةريمي باسةى ئةو رِؤذانةى بؤ بةكري حاجى سةةفةر طيَِرابووةوة كة ضةؤن
بةة ةيانء بلآوكراوةم داوةتيَ .ضةووبووة هةةر شةوَين ةَيكء هةةر كؤرِء كؤمةةلَيَةك بةا ةسي
خةباتء ضةالاكي يةكَيتيء رِيَكخ سةتنةكاني بؤ كردبوون .هاوي كةريمي ئةوةندة
يةكَيتي خؤش دةوي سةتء تةباو تيَكةلأ بوو لةطةلأ ئَيمة ،لة زؤر داني شةتنى مةكتةبي
سةيةا سةي حزبى ديموكراتةدا ثَي ةيان وتبوو "تؤ دؤ سةتي ئةةوان ةيت يةاخود بوويةت ةبة
يةكيَتىء لاى ئيَمة قسة ناكةيت".
361
ناردني ثؤشاك بؤ برادةراني شاخ
لة سةةرةتاى ةشؤرِ شةى نوآ ،ذيانى ثيَ شةمةرطايةتى زؤر قورسء طران بوو،
ثيَ شةمةةرطة بر سةىء بآ جيَء ِريَ ةطاء بارةطاء ثارةء جلوبةرطء ثيَلآو بوونِ .رؤذانة
كؤثتةر بة ةضرِوثرِى ضةاوديَري ئةو طوندء ناوضةانةى ئةكرد كة ثَيشةمةرطة هاتوضةؤيان
تَيةدا ةئةكرد .ةلةو ةماوةيةةدا نةامةةيةةكى بةةكرى حةاجى سةة ةفةرم بةةدة سةت طةةي شةتء
نو ةسيبووى "مةفرةزةكةمان يانزة ثيَ شةمةرطةن ،بةلآم تةنها دوو قةم سةةلَةمان هةية،
سةرماى ئةم زستانة تا ناو ئَيسكةكانمان كارى تَيكردووينء فريامان بكةون".
بؤ ئةء مةبة ةستة ق سةةم لةطةلأ مامؤ سةتا حةمة ِرة ةشيد كردء ثيَموت كة هةندَيك
جلوبةةرط بنَيرين بؤ ئةةء ثَي شةمةةر ةطانةة .مةامؤ سةتةا حةةمةة ِرة شةيةد ئةامةادةيي خؤي
دةربرِيء وتى :لةة ةبةرى قةةرةداغيش سةيروان تةا لةَة ةبانىء ثيَ ةش مةةر طةة ةكانى داواى
قةمسةلَةء جلء بةرطي طةرم ئةكةن.
بؤ كِريني جلءبةرطي ئةو برادةرانة ،لةطةلأ كؤمةلَيَك لة دؤ سةتء هاورِيَكاني خؤم
وةك جةلالي مةحمودي فةقيَ ِرةحيم ،شةَيخ عةبدول بؤسةكاني ،ةشَيخ عةزيز بؤسةكاني،
مةجيد سةةليم ،ةشَيخ حة سةةن بؤ سةكانيء ضةةند كة سةيَكي تر ق سةةم كردو داواي
ةهاو ةكاريم ليَكردن .ئةةوانيش بةة ثيَي توا ةناي خؤ ةيان ةهاو ةكاري ةيان كردينء برِيةَك ةثارةم
كؤكردةءة .مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيديش داواي هاوكاري لة كؤمةَلَيك دؤ سةتء هاوِريَي
خؤي كردبوو ،برَِيك ثارةي كؤكردبووة .ثا شةان بةو بِرة ثارةيةي كة كؤمانكردبووةوة
لةطةلأ بِرَيك ثارةي شةةخسةي خؤمء مامؤسةتا حةمة ِرةشيدء برِيَك ثارةي رِيَكخستن ،لة
بازارِي كؤنةفرؤ شةةكاني سةليَماني لةطةلأ مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيد كؤمةلََيك قةم سةةلَةء
بلوزء جلوبةرطي كؤنةمان بؤ كِرين كة ضةوار طونية بوو .دواتر ةشَيخ حةسةةن بؤسةكانى
بة سةيارةكةى خؤى بردي بؤ ماَلى مامؤستا حةمة ِرةشيد.
بةهؤي بارودؤخي مةتر سةيداري ئةو ِرؤذطارة ،ماوةيةك تيَثةِريء نةمانتوانى جلء
بةرطةكان بنَيرينة دةرةوة .بؤية داوام لة مةجيد سةةليم كرد كة هاوكاريمان بكات .كاك
مةةجيةد لةة ةطةلأ برِيَكى زؤر لةة ميوةء شةيريني بةة برايم طةةِرةدَيييء غةةفور طةةرِةديَيي
جةلءبةةرطةة ةكاني نةاردبوو بؤ طونةدي طةةِرةدآ لةة شةار ةباذَير .ةلة هةةمةان كةا ةتدا كؤمةةَليَةك
362
جلوبةرطمان نارد بؤ بةرى قةرةداغ بؤ سيروان تالَةبانىء ثَيشمةرطةكانى ئةو سنوورة.
كاتَيك كاك برايمء كاك غةفور ئة ضةنة طوندي طةِرةدآ ،فةرماندةي كةرت كاك نةبةز
(نةا سةراو بةة خولةةى جطةةر) ةئةبينن .ةكاك نةةبةةز ثَييةان دةلََيةت " ةكاك بةةكر لَيرة نييةةو لة
دةوروبةرى بانةية ،بارودؤخ زؤر طؤِراوةء وةك ثَي شةتر نيية ،وةك هةواَلم زانيوة ئَي سةتا
ةكاك ةبةكرء ثَي شةمةةرطةةكةاني ةقةم سةة ةَلةى ئةةمريكي طةةرموطوِرء جلوبةةرطى نوَييةان
لةبةرداية ،ئَي سةتا ئةوان زؤر لة ئَيمة تيَرو ثؤ شةتة ترنء ثيَوي سةتيان بةوجلءبةرطة
نةماوة ".كاك نةبةزء ثيَ شةمةةرطةكاني خواردنء بلوءزةكانيةان بؤ خؤيان هةلَطرتبوو،
بةلآم قةمسةَلةكانيان نةبردبوو.
ثاش ماوةيةك سةيروان تالَةباني نامةيةكي بؤ نوو سةينء دة ةستخؤ شةي ليَكردين،
هةروةها داواي ليَكردين كة ئةطةر جلوبةرطي ترمان بؤ ناردن ،با رِةنطي سةثيء كالَيان
بؤ نةنيَرين ،ضةونكة ئةو ِرةنطانة زوو ضةلَكن دةبنء بةكةلَكي ئةوان نايةت .لةو ِرؤذطارة
دذوارو سةة خةتء ثِر مةةتر سةي يةةدا ،بةة ذ يةانء بةة ةهاو كةاري خةةلَكي دَل سةؤزء
نيشتمانثةروةر ،شؤِرش تواني دريَذة بة خةبات بدات.
ةسيروان تالَةبانى ثيَ شةمةرطةيةكى طورجوطؤلأء زؤر ئازاء بةجةرطء ةضالاك بوو،
فةرماندةي هةرَيم بوو .لة ناو ضةةى قةرةداغء طةرميان كاريطةرييةكي زؤري هةبوو بؤ
سةةركةوتنى ضةالاكى ثَي شةمةرطة .رِؤذيَك ثيَش ئةوةى سةيروان تالةباني( )85شةةهيد
بكرَيت ،حاجى داراى جافم بينيء دةنطوباسى ناوضةى قةرةداغم لَيثرسي.
حاجى دارا با سةي ضةةند كارو ضةالاكييةكي سةيروان تالةبانيء ثيَ شةمةرطةكاني بؤ
كردمء وتى :ةجار َةيك ةئامر فةةو ( فةة تةاا بةةطى ةجا ) لةة طةةلأ كؤ مةةَل يَةك ضةة كةداردا
بةةميوانى ةضووبوو بؤ مةالَى حةاجى مةةحمودى هةاروني لةة طو نةدي ثو نةة لَةةي لاي
دةربةةنةديخةان .كةات ةيَك ةكاك سةيروان ئةةو هةةوالةَةي ثيَ ةئة ةطات ،دة سةتبةةجةآ خؤىء
ثَي شةمةرطةكانى ضةواردةورى ئةو ناوة ئةطرن .حاجى مةحمود بةثةلة ئة ضةَيت بؤ لاى
( )85لة كؤتايي مانطي 1979/4لة شةارةزوور لةطةلأ ضةوار ثَي شةمةرطةي تر لة لايةن بةرثر سةيَكي
جا شةةكاني ئةو سةنوورة كة قيادةي موةقةتة بؤ لَيداني شةؤِر شةي نويَ ناردبوويةوة ،شةةهيد كرا.
هةروةها ضوار براي تري شةهيد سيروان تالَةباني كة هةموويان ثَيشمةرطة بوون ،شةهيد بوون.
363
كاك سةيروانء ثيَي دةَلَيت " ئَي سةتا ئةو ثياوة ميوانى منة ،بيكة بة خاتري خوا ضةؤن
دةبَيت لة مالَى مندا بكوذريَت".
كاك سيروانيش ثيَي وتبوو "ئةوا بةخشيم بة تؤ ،بةلآم ثيَيان بلَآ من هةرطيز ِرازى
نا جاشء ضةةكدارى ِرذيَم بيَنة ئةم ناو ضةةية .كاتَيك فةتاا بةط هةوالَةكة ئةزانيَت
توو ةشى سةةر ةسامى ئةبَيتء زؤريش ئةترسةيَتء ئةلَيَت "ئةوى ِراسةتى بَيت من هةرطيز
ضةاوةِريَى ئةةوةم نةةكردووة كةة ثيَ شةمةةرطةة لةةم ةناوة هةةبيةَتء ةئةوة ةندة ةبةهيَز بن كةة
بتوانن بيَنة ئةم دةوروبةرة".
بةداخةوة دواي ضةةند ِرؤذيَك هةوالَى ةشةهيدبوونى سةيروان تالَةبانيمان ثيَطةي ةشت
كة بة شةهيدبووني زيانيَكى طةورة لة (ي.ن.ك)ء لة شؤرِشى نويَ كةوت.
364
وةستا بةكرى دارتاش
سةةرةتاى ةساَلى 1979بووِ ،رؤذَيك مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيد قةرةوةي سةى هات بؤ
لامء وتى :من كةاريَكي ترم ثيَ ةسثَيردراوة ،لةة مةةودوا لةة رِيَي برادةريَكي تر كةة زؤر
دَل سةؤزو ضةالاكة ثةيوةنديت بة سةةركردايةتي ناوخؤ ئةبَيت ،سةبةي ثيَكةوة ئة ضةين
بؤلاي بة يةكتان ئةناسَينم.
رِؤذي دءاتر مامؤ ةستا حةمة ِرةشةيد) ،وة ةستا بةكرى دارتاش(ي( )86ثَينا ةساندم ،لة
ماوةيةكي كورتدا ثةيوةنديمان زؤر بةهَيز بوو .وة سةتا بةكري دارتاش لة ةضالاكيء
ِراثةةِرانةدنى ةكارةكةانى ِريَكخ سةت ةندا دةوريَكى زؤر ةبا شةى هةةبوو ،كةة سةيَكي ئةازاو
ضةاونةترسء ضةالاكء بةوةفاء طورجوطؤلأ بوو .ئةويش هةر وةك مامؤ سةتا حةمة
ِرة شةيد بآ ماندووبوون كاري ئةكرد .ئةو دوو ثياوة هةر ضةى نامةء بةيانء بلآوكراوة
هةةبووايةة ،دة سةتبةةجةآ ب َي ئةةءةى يةةك سةات دوا ب ةكةويةَت ةئة ةيانطةة ةيانةدة شةوَينى
مةبةست.
( )86ناوي تةواوي (ئةبوبةكر محةمةد ةساَلح) بوو ،لة كؤتايي ثايزي 1989لةلايةن رِذيَمي بةع ةسةوة
دةستطيركرا ،لة 1990/11/17لة طةلأ ثؤليَك تيَكؤشةري تري (ي.ن.ك) لةسيَدارة درا.
365
نامةكةي مام جةلال درا بة بةعس
ِرؤذيَك حةمة ئةمين ثيَنجويَنى هات بؤ لامء وتى :ئةمرِؤ شةَيخ كاوةى ةشَيخ لةتيفي
حةفيد( )87ثيَيو كة نامةى مام جةلالى بؤ هاتووة .شةَيخ كاوة نامةكةي ثي شةان دامء
خويَندمةوة .شةَيخ كاوة نامةكةي ثي شةانى داراى حاجى برايمى ضةةرمةطاش داوة.
منء شةَيخ داراء شةَيخ ةكاوة ثةةيوةنةد يمةان لةة طةةلأ يةةك بةةهيَزةو شةت لةة يةةكتر
نا شةارينةوة .مام جةلال لة نامةكةيدا بؤ شةَيخ كاوةي نو سةيوة "ئيَوة نةوةى شةَيخ
مةةحمودى نةةمرء ةمةليكى كورد سة تةانن ،د ةيارة هةةرطيز ةكاري خرا ثةة لةة ئيَوة
ةناوة شةيَ ةتةوةء ةهةرطيز نةةتةانكردووةء ةنابَةيت بيكةةن ،ةجا بؤيةة ت ةكام وايةة كةة بةة ةهةر
شيَوةيةك بَيت ،ئةبيَت واز لةو كارةى ئَيستاتان بهَيننء دةست لة ئةنجومةنى كارتؤني
حزبى بةعس بكيَشنةوة".
دواي ضةةند ِرؤذيَك لة رِيَطاى ِريَكخ ةستةكانمانةوة ئاطادار كراين كة شةَيخ كاوة
ةنامةةيةةكى لةةلاى مةام جةةلا ةلةوة بؤ ةهاتووة ،هةةروةهةا ةنامةة ةكةى ثي شةانى ثةاريَزطةارى
سليَمانىء ضةند برادةريَكى خؤى داوة ،دواتريش نامةكةي داوة بة ئيستيخبارات.
بؤ ئةو مةبة ةستة ضةووم بؤ لاى كاك حةمة ئةمينء و :ئةو نامةيةى كة مام جةلال
بؤ ةشَيخ كاوةي ناردبوو ،ةضووة تة ةسليمي ئةمنء ئي ةستخباراتي كردووة ،نازانم بؤ ئةو
كارةى كردووة؟
وتى :من ئاطاداري شةتي وا نيم ،بةلآم بة دوادا ضةوون ئةكةمء وةلآمت ئةدةمةوة.
ثاش ضةةند رِؤذيَك كاك حةمة ئةمين هاتةوة بؤ لامء وتى :سةةبارةت بةو بابةتة ق سةةم
لةطةلأ شةَيخ كاوة كردوةو ئةلََيت "مام جةلال نامةكةى داوة بة عوسمانى قالة منةوةر
كة ئةو بؤ منى بنيَرَيت ،بةلآم عوسمان ضةووة نامةكةى داوة بة ذنيَكى خةلَكى طوندى
ةسيتةكء ئةو بؤي هَينام ،ئةوةى ِرا ةستى بَيت من لة ذنةكة دَلنيا نةبوومء تر سةام ،و
نةوةك ثَيش ئةوةى نامةكة بةدة ةست من طةي شةتبَيت ،ذنةكة نامةكةي دابَيت بة ئةمنء
( )87ةشَيخ كاوةى ةشَيخ لةتيفي حةفيدو حةمة ئةمين ثيَنجويَنىء داراى حاجى برايم ،ئةو سةةردةمة
نويَنةر بوون لة ئةنجومةنة كارتؤنييةكةى ياسادانانء جيَبةجيَكردن لة هةوليَر.
366
ئي سةتيخ ةبارات .منيش تر سةام كةة ءةك ةئةو ةحاجييةةم ليَ بكةةن كةة لةة ةئةنجومةةنى
نويَ نةةران ئةة نةدام بوو ،ئةةويش نةا مةة يةةكى لةة دةرةوة بؤ ةهاتبوو ،بةةلآم ثيَش ةئةوةي
نامةكة بطاتة دة سةتي ،نامةكة تة سةليمي ئةمن كرابوو .دائيرةي ئةمنيش ويَنةيةكيان
لةةبةةر طرتبووةوة ثةا شةان ةنامةةكةة ةيان نةاردبوو بؤ ةخاوةنةة ةكةي .خؤت بةاش ةئةزان ةيتء
ئةاطةادار ةيت كةة ضةؤن مل ةيان كرد بةة ثةة ةتداء لةة ةناو ةيان برد .منيش تر سةام كةة هةة ةمان
ضارةنووسم هةبَيت ،لةبةرئةوة ثيَشوةخت خؤم نامةكةم طةياندة لاى حكومةت.
ثا ةشان كاك حةمة ئةمين وتي :شةَيخ كاوة ليَي ثر سةيم كة من ضةؤن زانيومة كة
نامةكةى تة سةليم بة حكومةت كردووة .منيش ثيَموت كة ِريَكخ سةتنةكاني شةؤِرش
ضاودَيريمان ئةكةنء ئاطاداري هةَلسوكةوتمانن.
ئةةو سةةردة مةة ِريَكخ سةت نةة كةاني (ي.ن.ك) زؤر بةةهيَز بوون ،لةة نةاو زؤر بةةي
دامودةزطةا ةكاني ِرذيَم خةةلَكمةان هةةبوو كةة ئي شة ةيان بؤ ئةةكرين زان ةياري زؤر نهَينيء
هةستياريان بؤ ئةهَيناين.
367
طواستنةءةي خةباتي شار بؤ شاخ
لةة سةةرة تةاي بةة هةاري 1979سةةركردا يةةتي نةاوخؤ بِر يةاري كو شةتني
ني ةشتمانفرؤ شةيَكيان بة ناوي (ب .د ).لة ناو شةاري سةليَماني دةركرد .ثيَ ةشتر منء
مامؤ سةتا حةمة ِرة ةشيد وا رِيَكةوتبووين كة كاتي ئةنجامداني ئةو كارة بخرَيتة دواي
ث شةووي قوتابخانةكانء شةوَيني ئةنجامداني شةي نزيكي مزطةوتي خانةقاي سةليَماني
بَيت ،ضةونكة مالَةكةي نزيكي مزطةوتةكة بوو .لة ئةنجامداني ةضالاكييةكةدا ثةلة كرا،
دوو هةفتة ثيَش دة سةتثيَكردني ث شةووي قوتابخانةكان ،بة سةةرثةر شةتي مامؤ سةتا
مةحمود ِرةشةيد قةرةداغي ،دوو ثَيشةمةرطةى ناوشةار سةر بة رِيَكخستني دةربةنديخان
هةة سة ةتان بةة ئةةن ةجا ةمداني بِريةارة ةكةي سةةركردا ةيةتي ةناوخؤ .هةةربؤيةة ئةةنجةامةداني
ضةالاكييةكة شةك ةستي هيَناو يةكيَك لة ثيَ شةمةرطةكان شةةهيد بوء ،ثَي شةمةرطةكةى
تريش كة جلةكانى مامؤ ةستا مةحمودى لةبةر كردبوو بة بريندارى دةسةتطيركرا ،دواي
ئةوةي لةذيَر ئة شةكةنجةدا ناوي مامؤ سةتا مةحمود ِرة شةيد قةرةداغي( )88دركاند بوو،
مامؤستا مةحموديش دةستطير كرا.
رِؤذي ،1979/5/17بؤ بة شةداريكردن لة ثر سةةي برايةكى كويَخا سمايلى تةلان
منء عةبدولكةريمى حةمةى سةةعيد ضةووين بؤ شةارؤ ضةكةي دءكان .هةر ئةء رِؤذة
وة ةستا بةكرى دارتاش ئة ضةيَت بؤ مالَةءةء بة حةمدي هاو سةةرم ئةَليَت "مامؤ سةتا
مةةحمود دة سةتطيركراوة ،ئةةطةةر كةاك عةةبةدولِرةح ةمان ةهاتةةءة ثيَي ب ةلَآ كةة لةة ةما ةلَةءة
نةبيَتء خؤي ب شةارَيتةءة" .ئَيوارةي هةمان رِؤذ طةِرامةءة بؤ بازارِي زيَوةر ،شةةريكة
دءكانةكةم (عةبدولكةريمى موفتى) وتى :ئةمِرؤ كابرايةك هةوالَى ثرسيت.
كاتَيك طةِرامةوة بؤ ماَلةوة ،حةمدي هةءالَةكةي وة سةتا بةكرى دارتا شةي ثيَو .
هةةمةان ئيَوارة بةآ دءاكةةءتن ِرءءم كردة مةالَى فةةقةآ ئةةح ةمةد كةة ميَردي بةةهةآ خةاني
ثورزام بوء ،ماَليان لة سةابونكةران بوءِ .رؤذي دواتر وة سةتا بةكرى دارتاش ضةووبوو
بؤ مةاَةلةوةء بةة حةةمةدى ةهاو سةةرمي ءتبوء ئةةيةةءَيةت ةبين َةيت .هةةمةان رِؤذ لةة ةطةلأ
( )88لة خةباتى ذيَرزةميني ثياوَيكى تيَكؤ ةشةرء ئازاء ضةالاك بوو ،لة زينداني شةدا زؤر خؤرِاطر بوو.
ثَيشمةرطةى شؤرِشى ئةيلولء سةر بة باَلى (م.س) بوو.
368
حةةمةدى هةات بؤ لام بؤ مةالَي فةة ةقآ ئةةح ةمةد .وة سةتةا بةةكر ةبا سةي دة سةتطيركردني
مامؤسةتا مةحمودء شةك ةستهَيناني ضةالاكييةكةي بؤكردم .ثاشةان وتى :بي ةستومانة كة
ضةةند برادةريَكي زيندان ناوي ضةةند كة سةيَكي ِريَخكراويان دركاندووةِ ،رةنطة ناوى
تؤش دركَينرابَيت .هةرضةةندة دواى طرتنى ئةو برادةرانة تا ئيَ ةستا هيس رِووى نةداوة،
بةلآم ئةبيَت تؤ زؤر ئاطادارى خؤت بيتء نابَيت بطيرَييت ،ضةونكة تؤ خةلَكيَكى زؤرء
ذمةارةيةةكي زؤر لةة ئةة ةندامةاني ِريَكخ سةتنةةكةانى ثيَنجوَينء هةة ةلَة ةةء ةسلَي ةمانىء
دةربةنديخان ئةنا سةيت ،تؤ خؤت با شةتر لة ئَيمة ئةزانيت كة بةعس لة ئة ةشكةنجةداندا
زؤر بةآ ِرةحمء درِ نةدة يةة ،ئةةو ةكا تةة ِريَكخ سةتن ز ةيانيَكى زؤر طةةورةي ثيَ ةئة طةات.
لةة بةةر ئةةوة تةا ةئةو ةكا ةتةى بةة تةةواوى بؤ مةان ِروون ةئةبيَ تةةوة ،ةئةب ةَيت هةةر خؤت
دةرنةةخةةيةتء خؤت ب شةاريتةةوة ،كةةس نةةتبين ةَيتء جيَء رَِةيت نةةزان ةيَت يةان ةئةب ةَيت
برِؤيتة دةرةوةء لة سةليَمانى نةمَينيت .من وام ثيَ با شةترة كة جارآ سةةبر بطريتء
نة ضةيتة دةرةوة ،با بزانين بارودؤخةكة ضةي بة سةةر دَيتء رِؤذانى دواتر ضةى رِوو
دةدات .ئيَ مةةش زوو زوو هةةواَةلت بؤ ئةةهَينين ،ةئةتوانيةت ب ضةيتةة دةرةوة بؤ طو نةدي
بلةكآء لةوآ دابني شةيت ،ضةونكة ئيَمة با شةتر ئةتوانين هةوالَت بةدة سةت بطةيةنين،
ِرةنطة لة ِريَطاى جةلالى برازاتةوة ثةيوةنديت ثَيوة بكةين.
ةلة مةالَي ةفةقيَ ئةةح ةمةد نةةمةا ةمةوةء رِؤذي دواتر ضةوءم بؤ ةمالَي مةةجيةد سةةليم.
لةءيَش ضةةند رِؤذَيك خؤم شةاردةوةء ضةاءةرِيَي طؤِرانكارى بوءم .هةر لةو ماوةيةدا
جطة لة مامؤ سةتا مةحمود ،مامؤ سةتا جةمال تاهيريش دة سةتطير كرابوو ،بةلآم هيس
ثةيوةندييةكي بة دة سةتطيركردني مامؤ سةتا مةحمودةوة نةبوو .ثاش يةك دوو ِرؤذ
ةضاوةرِواني بِريارمدا ،ئةطةر هةواَلى برادةرة دة سةتطيركراءةكانم نةزانى ،ئةوا شةار
بةجيَبهَيلَمء ب ضةمة شةاخ .برِيارةكةي خؤم بة برادةرانى رِيَكخ سةتن ِراطةياند ،ئةءانيش
ثيَيان باش بوو.
ِرؤذي 1979/5/21ءة ةستا بةكري دارتاش هات بوَلام بؤ مالَي كاك مةجيدء ءتي:
هةوالأ وا بلآوبووةتةوة كة برادةران ئيعترافيان كردووة ،ب َوية ئةبَيت شار بةجَيبهَيَليتء
بضيتة دةرةءة.
369
بةةهؤي بةةهيَزي دامودةز ةطاي هةةوالَطري ةبةعسء دةنطؤي در كةا نةدني نهَيني
رِيَكخ ةستن لةلايةن هاورِيَياني زيندان لةلايةك ،هةروةها بؤ ثارا سةتني طياني برادةرانء
تؤرِي ِريَكخستنةكاني كؤمةَلةو (ي.ن.ك) لةلايةكي تر برِيارمدا كة رِوو بكةمة شاخء بؤ
ماوةي ضةةند هةفتةيةك خؤم ئا ةشكرا نةكةم ،ئةويش بةو هيوايةي كة دةنطؤي نهَيني
در ةكانةدني هةاوِريَ ةياني زي ةندان ِرا سةت نةةب ةيَتء بطةةِرَي ةمةوة بؤ ةسليَمةانيء درَيةذة بةة
خةباتي نهَيني بدةم.
ثيَش ئةوةي رِوو بكةمة شةاخ ،ناردم بة شةوَين حةمدى هاو سةةرمء زؤر بةوردى
هةموو شةتيَكم بؤ ِروونكردةوةو و :بةهيوام ب ضةمة شةاخِ ،رةنطة بةمزووانة يةكتر
نةبينينةوة ،ئةبَيت زؤر ئاطادارى مندالَةكان بيت ،ئةبيَت تؤ هةم دايكء هةم باوك بيت،
ئةبَيت هةر ضةؤنَيك بَيت خوَيندنيان ثيَ تةواو بكةيت ،ئيَوةش لةمةودوا زؤر لة مالَةوة
مةبن ،جاروبار خؤتان ون بكةنء بةناوى سةفةرةوة خؤتان بشارنةوة ،ضونكة بةردةوام
حكومةةت بةة دواى كةة سةوكةارى ثَي شةمةةرطةةدا ةئةطةةِرَةيتء ةئة ةيانطرنِ ،رةنطةة دووريش
بخريَنةةوة بؤ خوارووى عَيراق .هةةروةهةا سةةبةارةت بةة شةةرا ةكةتى دوكةانةةكةةمء ئةةو
ثارانةي كة هةمبوو ،لةطةلَ حةمدي خان قسةم كرد.
ةسةرةتةا بؤ ةماوةيةةك مةات بوو ،هيس ق سةة ةيةكي نةةكرد ،ثةا شةان ةكة زاني ةئةوة
ِريَطاضارةى كؤتايية وتى :تؤ هيس خةمت نةبَيت ،هةر هةموو شتيَك بة دلَى تؤ ئةبيَتء
تؤ ضةيت وتووة هةروا ئةكةين ،نايةَلم مندالَةكان دة سةت لة خويَندن هةلَبطرنء ئاواتى
تؤ ئةهيَننة دى.
ِرؤذي دواتر لة 1979/5/22بة يارمةتيء هاوكارى مةجيةد سةةليمء عةلى حاجى
شةَيخ ئةحمةدء ئاواتى وة ةستا مةحمودى ناَلبةندء شةةمالَي حاجى دةروَيش ضةوومة
دةرةوة .ئةو برادةرانة تا ناو ضةة رِزطاركراوةكانى ذيَر دة ةسةلآتى (ي.ن.ك) هاوكارييان
كردمء هاورَِييةتيان كردم .سةةرةتا ضةووين بؤ طوندى (بةوزان)ي شةارباذَير ،لةو َي
ضةووين بؤ ةمالَى حةاجي ةقادري ةبةوزانء ةكةميةَك حةةواينةةوة ،ةثا شةان ئةةو برادةرا ةنة
بةرِيَيان كردم بؤ طوندى (بلةك َي)ي سةةر سةنوور .كاتيَك طةي شةتمة طوندى بلةكآ،
كؤمةلَيَك برادةر كة ثَيشمةرطةى بزوتنةوةي سؤسياليست بوون بةرةو ثيرم هاتنء
370
وتيان :بؤضى هاتوويت بؤ ئَيرة؟
و :بؤ قوماش كرِينء كاسبى هاتووم.
ثا شةان ضةووم بؤ ماَلى حاجى مةحمود (مامى مةجيد سةةليم) .زؤر هةولَمدا كة
كةةس ةنةمبين ةَيت تةا ئةةو ةكاتةةى ِريَكخ سةتن لةة بةارودؤخي برادةران ةئا ةطادارم ئةةكةة ةنةوة،
بةةلآم بةةهؤي ئةةوةي كةة خةةلَكيَكي زؤر ةهاتو ةضؤى مةالَى حةاجى مةةحموديةان ةئةكرد،
خؤ شةاردنةوةم كاريَكي زةحمةت بوو .طوندى بلةكآء ماَلى حاجى مةحمود ِرؤذانة بة
دةيان كةس وةك ثَي شةمةرطةو خةلَكى كا سةبء قا ضةاخ ضةى ِروويان تيَ ئةكرد .ماوةي
هةةفتةةيةةك خؤم ةئا شةكرا نةةكردء ةضاوةرِيَى هةةوالَي رِيَكخ سةتنم ئةةكرد ،بةةلآم هيس
هةةوالَ يَةك نةةبوو .ةنةمتواني لةةوة ز يةاتر لةة ةمالَي ةحاجي مةةحمود ةَين مةة ،بؤ يةة خؤم
ئا شةكرا كردوو ضةووم بؤ ةشارؤ ضةكةي بانة ،لة مالَى عةبدولقادرى مةلا كةريمى
هاوةَلزاوام دوو ِرؤذ مامةوة.
ئةوكاتة بارةطاي سةةركردايةتي يةكيَتيي ني ةشتمانيي كورد سةتان لة ناوزةنط بوو
كةة نزيكي طو نةدي زةلَيَ بوو ،دواي دوو رِؤذ لةة شةارؤ ضة كةةي ( بةا نةة)وة ةبةرةو
سةةركردا يةةتي بةةرِآ كةةو ،دوو كورِي بةا نةةيي يةةكيَك ةيان هةة ةتا شةارؤ ضة ةكةى
ةسةردةشةتء ئةوي تريان هةتا ناوزةنط هاورَِييةتيان كردم .كاتيَك طةيشةتينة ناوزةنط
يةكةم جار ةضووين بؤ بارةطاكةى مةلا بةختيار ،خؤى لةوآ نةبوو .لةو ثيَ شةمةرطانةى
كة لة بارةطاكةدا بوون ،هةوالَى بةكرى حاجى ةسةفةرو زيرِؤ عةبدءَللآم ثرسةى .وتيان:
هةردووكيان لَيرةن ،فةرموو لاي ئيَمة دانيشة ئَيستا خؤمان ئاطاداريان ئةكةينةءة.
كاتَيك يةكَيك لة ثيَ شةمةرطةكان ضةووبوو بة شةويَن كاك زيرؤء كاك بةكردا ،ثيَيان
دةَليةَت "ث ةياويَكى قةة ةلَةوء يةةكيَكى زةعيف ئَي ةستةا ةهاتوونء لاى ئيَمةةن ،هةةواَلى ئيَوة
ئةثرسن" .كاك بةكرء كاك زيرؤ وتبوويان "ديارة ئةو دوو كةسة جةلالى مةحمود فةقآ
ِرةحيمء لالؤيةة" .ثةا شةان هةاتن بؤ بةارةطةاكةةي مةةلا بةةخت ةيارء بةةخَيرهةاتن ةيان كردمء
وتيان :هةر خؤتى؟
و :بةلَآ ،ئةو برادةرة تةنها هاورَِيى سةةفةرم بووة .ثا شةان ثيَكةوة رِؤي شةتين بؤ
بارةطاكةي كاك زيرؤ ،دوو شةو لةويَ مامةوة.
371
ثَي شةتر با سةم كردووة كة هاوِرَييةتى منء بةكرى حاجي ةسةفةر زؤر بةهيَز بوو،
ماوةي سةيَ سةا َل بوو يةكترمان نةبيني بوو ،ضةةند ِرؤذَيك منء كاك بةكر ثيَكةوة
بووين ،ةشةوانة كاتيَكي زؤرمان بؤ ق سةةكردن هةبوو ،ثيَكةوة با سةي كؤمةلَيَك بابةتي
شةارو شةادان كرد .ثيَش ئةوةي ب ضةمة ةشاخ ،كاك بةكر بةرثر سةى لق بوو ،بةلآم لةو
ةماوةيةةدا كرابوو بةة ةئامر هةةرَيم .رِؤذ ةَيك لةة ةطةلأ كةاك بةةكر وتي :هةةنةدَةيك كةاروبةارم لةة
سةةركردا ةيةتي ةماوة ئةةبيةَت ةتةواويةان بكةةمء ِرةنطةة لَيرة زؤرم ثةآ ب ضةَةيت ،بةةلَكو تؤ
بضيت بؤ شارباذَيرء سةرثةرشتى ئةو هَيزةى ئةءآ بكةيت هةتا خؤم ئةطةرِيَمةوة.
و :نامةويَت ب ضةمة خوارةوة ،ئةمةويَت لة سةةركردايةتي ةَينمةوةء ئيش بكةم.
ثا شةان بةمةبة ةستي يةكتر نا سةين ،كاك بةكر نامةيةكى نوو ةسى بؤ سةالار عةزيز كة
ئةوكاتة بةرثر سةي مةكتةبي ِريَكخ سةتن بوو .دواتر ضةووم بؤ توذةلَة بؤ لاى ةسالار
عةزيز ،ميواندارييةكى زؤر طةرمى كردم .ثيَكةوة سةةبارةت بة رِيَكخسةتنةكاني كؤمةلَة
قسةمان كرد ،كاك سالار وتي :ثيَمخؤشة هؤكارى هاتنة دةرةوةت بزانم.
منيش زؤر بة وردى ِرووداوةكانم بؤ طيَِرايةوة .شةةوي سةيَهةم ميواني ئةذدةرى
عومةرى زةرِةنطةر بووم ،ةشَيخ ئةحمةد ناويَكى لابوو ،دةر ضةووى كؤليذى ك شةتوكا َل
بوو تازة لة هةندةران طةرِابوءةءة بؤ كورد سةتان ،ثيَ شةمةرطةي (ي.ن.ك) بوء ،برازاى
ةشَيخ جةعفةرى ثاريَزطارى ثَي ةشوي سةليَمانى بوو ،كوِريَكى زؤر زيرةكء رِةو ةشت بةرز
بوو .دواتر لةسةةر داواي خؤي رِؤيشةت بؤ ناوضةةى طةرميان بؤ لاى خزمء كة ةسوكارى
كةة ئةةوانيش ثيَ ةش مةةر طةةي يةةكَيتي بوون ،ثيَي خؤش بوو لاي ئةةوان بب يَةت بةة
ثَيشمةرطة .بةداخةوة ثاش ماوةيةك شَيخ ئةحمةد شةهيد بوو.
ثيَش ئةوةي خةباتي نهَيني ةشار بطؤيَزمةوة بؤ شةاخ ،ئةذدةري زةرةنطةر دةعوةتي
سةروثيَ ئةكات بؤ مام جةلالء دكتؤر مةحمود عوسمان .دواي نانواردن مام جةلالء
دكتؤر مةحمود لة سةةر ث شةت ئةكةونء هاواري ئازاري سةكيان دةكةن .ثا سةةوانةكاني
مام جةلاليش ثةلاماري ئةذدةر ئةدةنء ليَي ئةثر ةسن كة ضةي كردؤتة ناو خواردنةكة.
ئةذدةريش حالَي زؤر تيَك دة ةضيَتء دةلَيَت "مامة طيان ،بةخوا هي ضةم نةكردؤتة ناو
خواردنةكةء ئاطام لة هيس نيية".
372
دواي ضةةند خولةكَيك مام جةلالء دكتؤر مةحمود دة سةت ئةكةن بة ثَيكةنينء بة
ئةذدةر ئةلَيَن "ثيَكةوة رِيَكةوتبووين كة كلآو بكةينة سةرت".
لة ثالأ ذياني سةةختي ئةو سةةردةمةي شةاخء شةةوطاري دريَذ ي بيَ كارةباء ب َي
تةة لةةفزيؤن ،بؤ ثَي كةةنينء بةة سةةربردني كةاتيَكي خؤش كلآوكرد نةة سةةرء نوك ةتة
دروستكردنء نوكتة طَيرِانةوة شتيَكي رِؤذانة بوو.
373
خةباتي شاخ
كاتَيك ضةووم بؤ سةةركردايةتي ،ماوةيةكي كةم بوو مةكتةبةكاني رِيَكخ سةتنء
عةة ةس كةةرىء مةال يةةء ئ يةدارة لةة سةةركردا ةيةتي ج يةا كرابوو نةةوةء هةةر يةة كةة يةان
بةرثر سةيَكي بؤ دانرابوو .لة سةةرةتاي ضةوونم بؤ سةةركردايةتي ،سةةرداني دكتؤر
كةمال خؤ ةشناوم كرد ،ئةوكاتة بةرثرسةي مةكتةبي ئيدارة بوو .دكتؤر كةمال خؤ ةشناء
بةةخَيرهةاتنى كردمء بةة ةطةرمي هةةوالَي ةيةكترمةان ثر سةي ،ةماوةي ضةوار سةالأ بوو
ةيةكترمةان نةةبيني بوو .دكتؤر كةة ةمال هةةروةك رِةوة شةتي ةهةمي شةةي خؤي زؤر ةبة
ئةدةبةوة كةوتة قسةكردنء وتى :لالؤ طيان حةز ئةكةم ليَرة ثيَكةوة ئيش بكةين.
و :منيش ئَيرةم زؤر ثيَ باشةةء ئيشء كاري مةكتةبي ئيدارة بؤ من طونجاوة .لة
ئيدارة مامةوةء بِريارمدا لةطةلأ دكتؤر كةمال خؤ شةناو ئي ةشوكاري مةكتةبي ئيدارة
بكةم .دواي دوو رِؤذ سةالار عةزيز بة سةةردان هات بؤلامان بؤ مةكتةبي ئيدارة ،ثاش
كةمَيك داني ةشتن دكتؤر كةمال خؤ ةشناء وتي :كاك سةالار ئةطةر لاتان دة ةست ئةكةويَت
بةلَكو دوو بةتانى بنيَريت بؤ لالؤ ،ضونكة ئيتر لةطةلأ ئيَمة ئيش دةكات.
دواي ئةوةي كاك سةالار طةِرايةءة بؤ بارةطاكةي خؤي ،بة ثيَ شةمةرطةيةكدا دوو
بةتانيةكةء نامةيةكى ناردبوو بؤ دكتؤر كةمال خؤ شةناء .لة نامةكةدا نوو سةيبووى
" كةاك كةة ةمال ،ثيَم بةاش ني يةة لالؤ لةة ئ يةدارة ةَينَي تةةوة ،ضةون كةة ئ يةدارة ئةةركء
ماندووبوونى زؤرةء ئةركيَكي زؤري ئةكةوَيتة سةةر شةان ،هةروةها مام جةلاليش لة
ئيدارة ئي شةى زؤرة ،لةبةر ئةوة حةز ئةكةم بَيتة لاى ئيَمة لة مةكتةبى ِريَكخ ةستن وةك
ئةندامي مةكتةبي رِيَكخستن ئيش بكات".
لةةِرا سةت ةيدا ئةةو ةكاتةة حزبء لايةةنةة ةكانى ئَيرانء ذ ةمارةيةةكي زؤري ميوان ةئةهةاتنةة
ئيدارة ،بؤ بةِريَوةبردني ئي شةوكارةكان ذمارةمان لة ئيدارة زؤر كةم بوء ،ئةركيَكي زؤر
لة سةةر برادةراني ئيدارة بوء ،هةر لةبةر ئةوة كاك ةسالار ئةو نامةيةى ناردبوو .دكتؤر
كةمال خؤشناء نامةكةى خوَيندةوةء وتى :كاك سالار رِاست دةكات ،منيش ثَيم باشة
كة بضيت بؤ مةكتةبى رِيَكخستنء لاى ئةوان كار بكةيت.
كاتَيك ضةوءم بؤ بارةطاي مةكتةبى رِيَكخ سةتن كة لة ضةادرَيكدا بوو ،سةالار عةزيز
وتى :زؤرمان ثيَخؤشة كة لةطةلأ ئيَمة ئيش بكةيت ،لة ئَيستاوة وةك ئةندامى مةكتةبى
رِيَكخستن دةستبةكار ئةبيتء ثيَكةوة لَيرة كار ئةكةين.
374
لةو ماوةيةدا كة لة مةكتةبى رِيَكخ سةتن كارم ئةكردِ ،رؤذَيك شةةهيد تايةر حاجى
عةزيز هات بؤلامان كة ماوةي ضةةند رِؤذيَك بوو (ث.د.ك) ئازاديان كردبوو .كاك سةالار
با سةى ئةو ضةةند نامةيةى شةةهيد تايةري كرد كة ئةوكاتةي لاى ثارتى طيرابوو بؤ
يةكَيتى نوو سةيبوو ،ةشةهيد تايةر لة نامةكانيدا هةنديَك ق سةةى رِةقء طلةيى ناِرةواى
تَيدا نو سةيبوو .ةسالار عةزيزء مولازم عومةر ِرةخنةيان لة شةةهيد تايةر طرتء ثيَيان
وت "بؤ بةو شةيَوة ِرةقة نامةت بؤ نوو ةسين ،ئةزانيت كاريَكى زؤر خراثت كرد ،ثا شةان
تؤ بة ناهةق طلةييت ئةكرد ،ئةوكاتةى ئيَوة طيرابوون ئيَمة لَيرة شةةوء ِرؤذ لة هةولَي
ئازادكردنتان بووينِ .رةنطة تؤ وا بزانيت ئَيمة ئَيوةمان ث شةتطوآ خ ةستبوء ،ياخود
هةروا داني شةتبووين ،بةلآم ئَيمة ثَي شةمةرطةي ترمان هةبوو كة لة كارة سةاتي هةكاري
لاي قيادة موةقةتة ديل بوون ،ئةبواية ثيَش ئيَوة لة هةءلَي ئةواندا بين ،ضةونكة ِرةنطة
نةتانزانيبيَت كارى ئةوان زؤر لةوةى ئيَوة زةحمةت تر بوو .ثاشان كة سةرة هاتة سةر
ئيَوةش ،هةولأء كؤششيَكي زؤرمان كرد تا ئيَوةش ئازاد بكرَين".
كةات ةَيك شةةهيةد ةتايةةر ِرا سةتييةةكةةي بؤ رِوون بووةوة ،زؤر بةة شةةرمةةوة داواى
لَيبوردنى لة برادةران كرد .ثاشان كاك سالار وتى :ئةوة رِؤيشت ،ئيَوةش زؤر دلَـةطةرم
بوونء هةقى خؤتان بوو ،ئَيوة يةكيَكن لة ثَي شةمةرطة دلَ ةسؤزو با شةةكاني يةكيَتي،
دَلنيابن ئَيمة هةرطيز ئيَوة فةرامؤش ناكةين ،بةلآم ئةبَيت ئيَوةش دلَتان طةورةتر بَيت.
لةة سةةركردا ةيةتي بةاري دارايي ةمان بةاش نةةبوو ،مةانطةانةة ثةةن ةجا دينةار نةة ةسريةةى
مةكتةبى رِيَكخ ةستن بووِ .رؤذيَك مام جةلال بانطى ةسالار عةزيزى كردء ثَيي وتبوو كة
دةعوةتَيك بكات بؤ برادةراني حزبى شةيوعى .ئةوكاتة مةلا شةَيخ عيزةديني ح سةَيني
ميواني مام جةلال بوو ،بة يةكجارى هاتبووة دةرةوة .كاك سةالار طةِرايةوة بؤ بارةطاي
مةةك تةةبي ِريَكخ سةتن ،داوا كةةي مةام جةةلالي بؤطَيرا مةةوةء وتى :ةئةو دةعوةتء
ميواندارييةى مام جةلال ئةيةءَيت ثارةي ئةوَيتء ئيَمةش توانامان نيية.
و :كاك سالار ثةك ناكةوَيت ،من ثارةم ثَيية.
وتي :جا من ضؤن ِرازي ئة بة ثارةي تؤ دةعوةت بكرَيت.
دواتر لة بارةطاى خؤمان دةعوةتةكةمان بؤ برادةراني حزبى شيوعى كرد.
375
هةورازة سةربةرةو خوارةكةى قادري حاجى عةلى
لة هاويني 1979لة مةكتةبي ِريَكخ سةتن بووم ،سةالار عةزيزء كة سةيَكي تر كة من
نةمئةنا سةي لةو َي بوون .كاك سةالار ثر سةياري لَيكردمء وتى :ئةم برادةرة ئةنا سةيت؟
(برادةرةكة قادري حاجي عةلي بوو ،ئةو كاتة نةمئةناسي ،بةلآم ئةو مني ئةناسي).
و :ةبوورن نايناسم.
كاك سةالار وتي :ئةم برادةرة لةطةلأ برادةراني سةليَماني ئيش ئةكاتء بؤ كارى
ِريَكخ ةستن هاتووةء ئةطةرِيَتةوة ،باسةي تؤي بؤ كردم كة لة سةليَماني ضةؤن كارت لةطةلأ
كردوونء بة ِريَكخستنةوة ماندوو بوويت.
و :ئةطةر ئةم برادةرة لةطةلأ خةتي مامؤ سةتا ةشَيركؤ ئيش بكات ئةوا خةلَكانى
زؤر ضاونةترسء لةخؤبردوون.
قادري حاجي عةلي وتى :بةلَ َي من لةطةلأ ئةوان كار ئةكةم.
و :كةاتَةيك كةة ةهاتمةة دةرةوةء دواي ئةةوةي ةلةلاي خةةلَكيَكي زؤر ئةا ةشكرا بووم،
بؤضةى نامةتان بؤ ناردم كة بطةِريَمةوة بؤ ةسليَماني؟ من زؤر ةضاوةرِوانى ئَيوةم كرد كة
ةئا يةا لةة شةاخ ةَين مةةءة يةان برادةراني زي نةدان هيس نهَيني يةةك يةان نةةدر ةكا نةدووةو
بطةِرَيمةوة بؤ سليَماني.
كاك قادر وتى :ئةوكاتةي كة مامؤ سةتا جةمال تاهيرو مامؤ ةستا مةحمود ِرة ةشيد
طيران ،تر سةى ةئةوةمةان هةةبوو كةة لةة ذيَر ئةة ةشكةةنجةةدا نهَيني بةدركَينن ،بةةلآم ئةةو
برادةرانةة زؤر قةارة ةمان بوءنء تةا ئيَ سةتةا ةناوى كةة سةيةان نةةدر ةكانةدووة ،بؤ ةية ئيَمةةش
داوامان ليَ كرديت كة بطةرِيَيتةوة بؤ سليَمانيء بةردةوام بيت لة كاري رِيَكخستن.
ثا شةان ثَيكةوة سةةبارةت بة ِريَكخ سةتنةكان كةوتينة وتوويَذء ق سةةكردن .هاتنى
قادرى حاجى عةلى ِريَكةوتى ئةو رِؤذة بوو كة مامؤ ةستا سةالَحي عةبة ث شةى دادطايي
كرا ،سةةرئةنجام دادطاى شةؤرِش بِريارى طوللة بارانكردني بؤ دةركردء طوللةباران
كرا .بةةش بةة حةالَى خؤم ئةةو ِرؤذة زؤر ةغةم بةار بووم ،هةةروة هةا زؤر بةةى برادةرانى
(ي.ن.ك) بة جَيبةجيَكردني بِرياري طوللة بارانكردني مامؤ سةتا سةاَلح زؤر غةمبارو
بةداخ بوون ،ضةونكة مامؤ ةستا سةاَلح كة سةيَكي خراث نةبوو ،دؤ سةتايةتيمان لةطةلَيدا
هةبوو ،ثياويَكى ئازاء بةوةفا بوو.
376
دواتر كاك سالار ثرسياري لَيكردمء وتى :ئةم برادةرة ضؤن بنيَرينةوة بؤ سليَماني
كة كةس نةيبينَيتء ئاشكرا نةبَيت؟
و :هةولَى بؤ ئةيةم.
بؤ ئةو مةبة ةستة نامةيةكم نارد بؤ حةبيبوَللآ ةساوانى كة زؤر دؤ ةستم بوو ،جيَطرى
ئامر هَيزى حزبى ديموكراتى كورد سةتانى ئَيران بوو لة ةسنوري بانة .داوام ليَكرد كة
دؤ سةتيَكمان دَيتة لاتان ،يارمةتي ثيَوي سةتي بدةنء بينَيرن بؤ ماَلى حاجى مةحمودى
بلةكآ .هةروةها نامةيةكي ةشم بؤ حاجى مةحمود ناردء تيَيدا داواي هاوكاريم ليَكرد.
دواتر ةقادرى حةاجى ةعةلى لةةطةةلأ ثيَ شةمةةرطةةيةة ةكدا بةةرةو ةبانةة بةةرِيَ كةةوت .لةة ةبانةة
نامةكةي دابوو بة حةبيبوَللآ سةاوانىء ئةويش لةطةلأ ثيَشةمةرطةى خؤيدا بةرِيَزةوة بؤ
طوندي بلةكآ بةرِيَى كردبوو .بة رِيَكةوت برايمى كوِرى حاجى مةحمود لة مالأ نابَيت،
بؤية حاجى مةحمود لةطةلأ كةسيَكى ترى خةلَكى بلةكيَ بةرةو ضوارتا بةرِيَى ئةكات.
ةكاتَةيك ةقادرى ةحاجى ةعةلىء ةكابراى ولآخةدارةكةة ةئةطةةنةة سةةر بةةرزايي كةة ةلةطؤمي
ةسةر شةاخي سةووركيَو ،كاتيَك ولآخدارةكة ئاوِر ئةداتةوةء كاك قادر ئةبينَيت بة
جامانة دةموضةاوى خؤى هةَلبةسةتووة بؤئةوةي لة ِريَطادا كةس نةيناسةيَتةوة ،كابراي
ولآخدار طوماني لا درو سةت دةبَيت ،بةلآم ق سةة ناكات تا لة ةشاخي سةوركيَو دَينة
خوارةوة كة زؤر سةةرةو خوارء سةةرةو ذوورى تَيداية .لة سةةرةوخوارَيكدا كابراى
ولآخدار بة كاك قادر ئةلَيَت لة ولآخةكة دابةزة ،نابَيت لةم سةةرةوخوارةدا سةوار بيت،
ئةبَيت بة ثآ ب ضةينة خوارةوة .هةر لةو سةةرةوخوارةدا كابراى ولآخدار خؤى لة كاك
قادر ئةدزيَتةوةء خؤى ون ئةكات .لةبةرئةوةي كاك قادر ةشارةزاي رَِيطاكان نةبووة ،بة
ناضةارى بةو ِريَطايةدا كة ثيايدا هاتبوو ئةطةِريَتةوةء ئةضةَيتةوة مالَى حاجى مةحمود.
كة حاجى مةحمود كاك قادر ئةبينَيت ،ليَي ئةثرسيَت كة بؤضي طةِراوةتةوة؟
كةاك ةقادر ثيَي ئةةلَيةَت كةة كةابراي ولآخةدار لةة ِريَ ةطا خؤى ليَ ون كردوءة ،ئةةويش
نةة شةارةزا بووةو تر سةي ئةةوةي هةةبووة كةة ب ةكةويَتةة ةناو ِرةبةايةة ةكاني ِرذيَم ،بؤيةة
طةِراوةتةوة .ثا شةان حاجى مةحمود ئةنَيريَت بة دواى ولآخدارةكةداء ليَي ئةثر سةَيت
كة بؤ ضةي خؤي ون كردووةء كاك قادري بةجيَ هَي ةشتووة؟ لة وةلآمدا كابراى ولآخدار
377
ئةلَيَت "ئةوةى ِرا سةتي بَيت لة تر سةا خؤم دزييةوة ،ئاخر ئةم برادةرة بة ةشيَوةيةك
دةمو ضةاوء سةةري خؤى ثيَ ةضابووةوة ،ثيَموابوو كة ئةمة ئةف سةةريَكى ئيَرانييةء ئيَران
ناردوويةتى ،و ئةطةر ئةم ثياوة لة ِريَطادا بطرن منيش تووشى بةلآيةك ئة ".
بؤ شةوى دواتر برايمى كورِى حاجى مةحمود ديَتةوة ،كاك قادر لةطةلأ برايم بةرِآ
ئةكةونء ئة ضةن بؤ طوندي بةوزان بؤ مالَى حاجى قادر .ئةويش تا ضةوارتا رِةوانةى
ةئة ةكات ،ةلةويَ شةةوة سةةيةارةى بؤ ةئةطريَةتء ِرةوانةةى ةناو ةشارى ةئةكةا ةتةوة .كةاتيةَك
هونةرمةند حةمة جةزاي حاجي عةلي هاتة ةشاخ ،لةطةلأ يةكتردا دؤ ةستايةتيمان ثةيدا
كردِ .رؤذَيك كاك حةمة جةزا وتى :قادرى برام زؤر هةوالَت ئةثرسَيت.
و :قادرى برات كيَية؟ نايناسم.
دواي ئةوةي قادرى حاجي عةلي هاتة شاخء لة 1987بوو بة بةرثرسي مةَلبةندي
يةةكِ ،رؤذ يةَك لةة ةناو ضةةي قةةرةداغ بينيمء وتى :حةة مةة جةةزاي برام ثيَي ءتوءم كةة
نةام ةنا سةي ،ةئةى بةا شةة تؤ نةةبووى كةة ةكاك سةالار بةة يةةكترى ةنا سةانةدينء لةة
سةةركردايةتييةوة منت ناردةوة بؤ ناو شةارء هاوكاريت كردم .ثاش ئةء ق سةانة كاك
قادر هاتةوة يادم.
دواتر بؤم ِروون بووةوة كةة لةة ةناو شةار نةاكؤكيء نةا تةة ةبايى لةة نَيوان برادةرانى
رِيَكخسةتني ةشاردا درو ةست بووة ،قادرى حاجى عةليش بؤ ِرَينماىء رِيَطا ةضارةيةك بؤ
نةهيَشتني ناكؤكييةكان هاتبوء بؤ مةكتةبي رِيَكخستن.
378
ِراوةستاوةكان لة رِاستةوة :محةمةدي موهتةدي ،هةظالأ خةجؤ ،دكتؤر كةمال خؤشناو،
نةوشيروان مستةفا ،لالؤ
دانيشتووةكان لة ٍِِراستةوة :دكتؤر خدر مةعسوم ،مولازم عومةر عةبدولَلآ ،يوسف زؤزاني
379
وةرزنامة
لةة سةةركردا يةةتي بلآوكراوة يةةك بةة نةاوى (وةرز نةا مةة) كةة ةتاي بةةت بوو بةة
ِريَكخ سةتنةكاني كؤمةلَة دةرئة ضةوو ،مامؤ سةتا جةعفةر بةرثر سةى مةكتةبى ِراطةياندن
بوو .ثيَم ءاية وةرزنامةى ذمارة ( )3بوو كة با سةيَكى دوورودريَذى لة سةةر ةشةهيد
شةةهابء هاوِريَكانى تَيدا بوو ،كة ضةؤن رِؤي شةتوونء ضةيان كردووةء كاتى خؤى
لةة ةطةلأ كةآ ثةةيوةنةدي ةيان هةةبووة .ةكاتيةَك وةرز ةنامةةم خويَنةدةوة ،زؤر ةسةرم سةوِر ةما،
ضةونكة ئةوكاتة شةةهيد ةشةهاب لةطة َل ضةةند هاورَِييةكى تر لة ةسيَدارة درابوون ،بةلآم
فةرةيدون عبدالقادرو ئاوات عبدالغفورء عومةرى سةةيد عةلىء ئةر سةةلان بايزء عةلى
ب ضةكؤلء كؤمةَليَك برادةري تر هيَ شةتا لة زيندانةكانى بةع ةسدا بوون .بةهيس ةشيَوةيةك
كاتى ئةو جؤرة نوو سةينة نةبو ،بةلامةءة زؤر سةةير بوء كة ئةو هةموو ناوةى تيَدا
بوء ،ضةونكة ثيَ شةبيني ئةكرا كة ئةء ءةرزنامةية بطاتة دة سةت ِرذيَمء طياني ئةء
برادةرانةةمةان بكةةءيَتةة مةةتر سةييةةءة .سةة ةبارةت بةة ءةرزنةامةةء مةةتر سةي طيةاني
برادةراني زيندان ،لةطةلأ برادةراني مةكتةبي رِيَكخ ةستن قسةةم كرد ،بةلآم برادةران زؤر
بة سةادةيي وتيان :تؤ خةمى ئةوةتة كة وةرزنامة دة سةت ِرذَيم بكةويَت ،ضةؤن دة سةت
ِرذَيم ئةكةويَت؟
و :ضةؤن دة سةتيان ناكةوَيتء كآ ئةَليَت ئيَ سةتا لة ذيَر دة سةتياندا نيية؟ ئةمة
كةاريَكى ةباش نةةبوو ،بةا ةئةو برادةرانةةى كةة ةماون لةة سةيةَدارة نةةدريَنء خةةلَكى تريش
تووش نةبَيت.
ثاش ماوةيةك فةرةيدون عةبدولقادرء هاوِريَكانى بةر لَيبووردنى ط ةشتى كةوتنء
ئازادبوونء دءاى ماوةيةكى زؤر كةم هاتنة دةرةوة .دواتر بي سةتم كة عومةرى سةةيد
عةةلىء ضةةنةد برادةريَكي تر كةة ةلة زي ةندان ةئازاد كرابوون ،طلةةيى زؤريةان لةة سةةر ئةةو
نوو سةينةةى ءةرز ةنامةة كردبوو .لةة ذمةارةيةةكي تري وةرز ةنامةةيةةدا ،مةةلا بةةختيةار خؤي
كرد بة خاوةني نوو سةينةكةء نو سةيبووى كة ئةو خؤى ئةو بابةتةى بة ناوى باوكى
ئاوارةوة نوء ةسيوة .دواي هاتنة دةرةوةى ئةو برادةرانةى زيندان بؤ شةاخ ،ناوةندى
كؤمةلَة دامةزرا.
380
طرتنة ئةستؤي ئةركيَكي نو َي
ِرؤذيَك ةضووم بؤ مةكتةبى رِيَكخ سةتن ،مةلا بةختيارء مامؤ سةتا جةعفةرء ةسالار
عةةزيز لةةو َي بوون ،دواي كةةم ةيَك داني شةتن وتيةان :ئيَمةة ئَي سة ةتا لةة نَيوان خؤمةا ةندا
ق ةسةمان كردووةء ثيَمان باشةة كة وةك نوَينةرى مةكتةبى رِيَكخ ةستن بضةيت بؤ لقى سةآ
لة زةلَآء وةك كارطَيرِى لق ئيش بكةيت ،ئايا خؤت ثيَت باشة؟
ئةوكاتة كارطيَرِةكانى لق بؤ ث شةكنينء بة سةةركردنةوةي ناو ضةةكان ئةبواية شةةوو
رِؤذ لة طةِرانء جةولة بوءناية .بةهؤي وةزنء نة ةشارةزاييم لة ناو ةضةكاني ضةؤمانء
ةقةلآدزيَء حةاجي ئؤمةةرانء ةطةلآلةَة ،ةئةوة بؤ من كةاريَكي زةحمةةت بوو ،بؤ ةية ثيَموتن كة
نامةويَت ئةو ئةركة بطرمة ئةستؤ.
ئةو ماوةية هةر لة مةكتةبى رِيَكخ ةستن مامةوة .شةةوَيك بة سةةرثةر ةشتى مام جةلال
كؤبوونةوةيةك لة بارةطاي ئَيمة ئةنجام درا ،لةو كؤبوونةوةيةدا ئي شةوكارى ضةةندين
كةس لةو برادةرانةى لةوآ بوون ديارى كرا .لة كؤبوونةوةكةدا مام جةلال ثر سةيارى
لة برادةران كردء وتي :ر كاريَك بؤ لالؤ ديارى كراوة؟
برادةران وتيان :ق ةسةمان لةطةَلدا كردووةء ثَي ةشنيازي كارطيَرِي لقمان بؤ كردووة،
بةلآم لةبةر جةولةكردن لة ناوضةي طةلآلَةء حاجى ئؤمةرانء قةلآدزآ رةتي كردةوة.
مام جةلال وتى :لالؤ كارطَيرِةي لقة ،كآ ئةَلَيت ئةبَيت ئةو ب ضةيَت بؤ سةةرثةر شةتى
ئةو ناوضانة ،با ليَثرسراوي ناوضةكان بضن.
لةسةةر داءاى مام جةلال ِرةزامةنديم ثيشةاندا كة ءةك كارطيَرى لقي سة َي كار بكةم.
ِرؤذى دواى كؤبوونةوةكة لةطةلأ مامؤ سةتا جةعفةر ثيَكةوة ضةووين بؤ لقى سةآ كة
دكتؤر خدر مةع سةوم بةرثر سةي بوو .مامؤ سةتا جةعفةر بة دكتؤر خدرى وت "لالؤ
نويَنةرى كؤمةلَةيةء وةك كارطيَرِى لقي سة َي ئي شةوكارى بؤ ديارى كراوة ،بةم زءانة
كارطيَرَِيكيش بؤ بزوتنةوةي سةؤ ةشيالي ةستي كورد سةتان ديارى ئةكرَيت .تؤش هةر
ليَثرسراوى لق ئةبيت ،لةمةودوا ئةبن بة سآ كةس".
دواي رِؤي ةشتني مامؤ ةستا جةعفةر ،دكتؤر خدر وتي :من وام ثيَ باشةة كة ئةم كارة
هةر بة زارةكي نةبَيت ،وا باشترة كة نووسراويَكي رةسمي (م.س) بهَينيت.
381
كاتيَك طةِرامةوة بؤ بارةطاي مةكتةبي ِريَكخ ةستن بة سةالار عةزيزم وت كة دكتؤر
خدر داواى نووسراوى رةسمي ئةكات.
كاك سالار وتى :نووسراوى رةسمي بؤضيية ،دكتؤر خدر برِواى بة ئَيمة نيية؟
دواي ئةوةي كاك ةسالار نوو ةسراويَكى ِرةسمى بؤ نووسةيم ،وةك كارطَيرِي لقي ةسيَ
دة سةت بةكاربووم .دواى ماوةيةك بة دكتؤر خدرم وت كة ِريَكخ ةستنةكانى يةكَيتيم
بداتآ بؤ ئةوةى ثيَكةوة ئي ةشيان لة سةةر بكةين .دكتؤر خدر وتى :ناتوانم بتدةمآ،
ضونكة هةموو ِريَكخستنةكانى يةكيَتي بة دةست مام جةلالة.
سةةبارةت بةو بابةتة كاك سةالارم ئاطاداركردةوةء و :بؤ ضةي دكتؤر خدر ئةلَيَت
رِيَكخ سةتنةكان لاي مام جةلالة؟ ئةطةر هةر شةتَيك رِووى دا يةخةي ئيَمة نةطرن ،ئةو
مةسةلةية ئةطةيةنم بة ناوةندى كؤمةلَةء مةكتةبي سياسي.
ةكاك سةالار وتى :هةةقى خؤتةة ةكة ق سةة بكةةيةتء زؤر ضةاكةت كرد كةة ةئا ةطادارت
كردينةوة ،حةز ئةكةم كاك نةوشيروانيش ئاطاداربكةيت.
دواتر سةبارةت بةو بابةتة لةطة َل كاك نةوشيروان قسةم كرد .كاك نةوشيروان وتى:
طرنط نيية ،با ِريَكخستنةكان هةر لاى مام جةلال بَيت.
لة طةرِانةوةمدا كاك سةالار ثر سةياري ليَكردم كة كاك نةو شةيروان ِرةئى ةضي بوو؟
و :ئةويش ئةلََيت طرنط نيية با ِريَكخ سةتنةكان هةر لاى مام جةلال بَيت .ثا ةشان بة
كاك سالارم وت كة ئيتر من تاقةتى ئةم طيَرمةء كَيشةء ململانَييةم نيية!
ئةةوكةاتةة رِيَكخ سةتنةةكةاني كؤمةةةلَةي ِرةنجةدةراني كورد سة ةتانء خةةتى ط شةتىء
بزوتنةوةي سةؤ ةشيالي سةتي كورد سةتان لةناو (ي.ن.ك)دا بة جيا كاريان ئةكرد .لةو
ةماوةيةةدا كةة لةة لقي سة َي ئي شةم ئةةكرد ،منء دكتؤر ةخدر زؤر تةةبةا بووين ،ثَيكةةوة
كارمان ئةكردء رِؤذانى سةةختى ةشاخء ثيَشةمةرطايةتيمان بةسةةر ئةبرد .جطة لة كارى
ِريَكخ سةتنةكان ،كارى دارايىء دادطاء كَي شةة كؤمةلآيةتييةكانء كَي شةةى ناوخؤء
ضةندين كارى ترمان ِرائةثةِراند.
لةو ماوةيةدا عةبدو الق هةورامىء حاميد بةطى يةناخى هاتن بؤ ناوزةنط .بؤ
بةخيَرهاتنيان سةردانم كردنء وتيان :ئيَمةش بة يةكجارى هاتووينةتة دةرةوة.
382
دواتر مام عةبدو الق باسى هؤكارى هاتنةدةرةوةي خؤي بؤكردمء وتي :كاتيَك
كة لة سليَماني ئةو ضةند برادةرةمان طيران ،بةكرى دارتاش هات بؤلامانء ثَييو كة
ئةو برادةرانة طيراونء بارءدؤخةكة زؤر خراثة ،ئةبَيت خؤتان بشارنةوة ياخود ئةبيَت
ئيَوةش بِرؤنة دةرةوة .بؤية لةطةلأ حاميدبةط يةكمان طرتةوةء هاتينة دةرةوة.
بةداخةوة لة رِيَطاي سةردةشت ،هةوالَي شةهيد بووني عةلى ئامة خانء ضوار
ثَيشمةرطةى تر (يةكيَتي)مان بيست.
هةوالَى شةهيدبوونى ئةو ضوار ثَيشمةرطةيةمان دا بة مام جةلال ،بةو هةوالَة زؤر
غةمبار بوو.
383
زيادكردني داهاتي طومركى شؤ ِرش
وةك لقي سةيَ بنكةيةكى طومرطمان لة طوندي زةَليَي سةةر سةنوور هةبوو ،طومرطي
لةة ةكاروان ضةيء خةةلَكي بةازرطةاني وةرئةةطرت ،ةمان ةطانةة نزيكةةى ( )350 - 300دي ةنار
داهاتى طومركةكة بوو .ئةوكاتة ثيَ شةمةرطةيةكمان بة ناوي ( )...لة سةةر طومرطةكة
دانابوو .مام ِرة سةولأ ناءيَكمان لابوء خةلَكى قةلآدزآ بوو ،بةرثر سةى ناو ضةة بوو،
رِؤذَيك ثيَموت كة هةر ضةى وة سةةء كاغةزو دةفتةري طومرطةكةية لة ( )...وةربطريَتء
دةورو تة ةسليمى لةطةَلدا بكات ،تا ئةوكاتةى ئاطاداري ئةكةمةوة ،خؤي ئي شةوكاري
طومرك ب ةكات)...( ،يش بنيَرَةيت بؤ لام .ئةةو رِؤذةي كةة مةام ِرة سةولأ قةةلآدزيَيي دةورو
تة سةليمي لةطةلأ ثَي شةمةرطةي طومركةكة كردبوو ،نزيكةى ( )90دينار داهاتي ئةء
رِؤذةى طومرط بوء ،ةبةلآم ثَي شةتر ئةامةاذةم ثَةيداوة كةة دا ةهاتي طومركي هةة ةمان بنكةة بؤ
مانطَيك لة ( )350دينار تَيثةرِي نةدةكرد .رِؤذي دواتر لةطةلأ ثيَ شةمةرطةكةي طومرك
( )...قسةم كردو ثيَموت كة ئيتر نةضيَتةوة بؤ بنكةي طومرطةكة.
وتى :بؤ؟
و :خؤت باش ئةزانيت كة وةزعي يةكيَتيء ثيَشةمةرطة ضةؤنةو ِرؤذانة ضةؤن ذيان
ئةبةينة سةةر .ئاخر ضةؤن ويذدانت ِريَطاى ثيَداويت كة بةو شةيَوةية ثارةى طومرطةكة
بخؤيتء خيانةت بة هاورِيَكانتء شؤِرش بكةيت؟
ثا شةان خؤم ضةةند كة ةسيَكى دة سةتثاكم لة بنكةي طومركةكة دانا ،هةر خؤ شةم
سةةرثةر شةتيم ئةكردن .لة دواي ئةوة داهاتى طومرك رِؤذ بة ِرؤذ لة زيادبووندا بوو،
مةانطى وا هةةبوو دا هةاتي طومركي بن كةة كةة لةة هةةزار دي ةنار تَي ثةةرِى ةئةكرد .هةةر ةلةو
مةاوة يةةدا ئةة حمةةدى برازام( ( )89ةنا سةراو بةة شةة ةهاب) ةهاتبووة دةرةوةء ببوو بةة
ثيَ شةمةرطة ،ثاش ماوةيةك ئةحمةدء دوو ثَي شةمةرطةى ترم ناردة ئةو بنكةيةء لة سةةر
ِريَطاى هاتو ضةؤى كاروانى كا سةبكارانى ئةو دةوروبةرة ضةادريَكم بؤ هةَلدانء ئةو
شةويَنةم بؤ كردن بة بارةطاى طومرطى سةةرةكي ةشؤرِش .دواى ئةوة داهاتى مانطانةى
طومرطةكةمان زياتر لة دءء هةزار دينارى تيَثةِراند .ئةو سةردةمة داهاتي بنكةكةكاني
طومرك ،سةرضاوةيةكي طرنطي دارايي شؤرِشي نويَ بوو.
( )89لة سالَي 1980تا دواي رِاثةرِيني 1991ثَيشمةرطة بوو ،لة 2001كؤضي دوايي كرد.
384
كؤضكردوو ئةحمةد غةفور (شةهاب)
385
دةستطيركردني كو ِري مةجيدخان
هةريَمى يةكى (ي.ن.ك) كة حةمةى حاجى مةحمودي بلةكيَ بةرثر سةي بوو ،ضةةند
كوِريَكى مةةجيةد خةانى حةةمةة ِرة شةيةدخةاني ةبانةة ةيان طرتبوو ،كةاكةة حةةمةة لةة ةطةلأ خؤى
بردبوونى بؤ ةناو ضةةى خؤ شة ةناوةتى .حةةمةة ئةةمين ثيَنجوَيني نةامةةيةةكى بؤ ةناردمء
نووسةيبووى "بة مام جةلال بَليَم كة مةجيدخان ئةَليَت بة يةكيَتيء بة مام جةلال بلَيَن،
لة كام شةويَن ئةيانةءَيت دائةني شةمء ضةى بَليَن ئةيكةم ،بةس كوِرةكانم نةكوذنء
هيضيان ل َي نةكةن".
سةةبارةت بةو بابةتة لةطةلأ مام جةلاا ق سةةم كردو نامةكةم ثي ةشاندا .مام جةلال
وتى :تؤ خؤت بةة ةنا ةمة ئةاطةادارى مةةجيةد ةخان بكةة ،ئةارةزووى خؤيةانةة لةة ةهةر شةوَينيَةك
دا ةئةني شةن ،ئةةوة ةثةيوة ةندى بةة ئيَمةةوة نييةة ،بةةلآم ثَييةان ب ةلَآ نةةتر سةن ،كوِرة ةكاني
ناكوذرَينء بةمزووانة ئازاد ئةكريَن.
ثاش ماوةيةك كاكة حةمة كورِةكانى مةجيدخانى ئازاد كردء طةِرانةوة بؤ شةوَينى
خؤيان.
386
ناوبذيوانييةكةى ئازادى ثاسؤك
ةئازاد م سةتةة ةفاى ةثا سةؤك( )90ةماوةيةةكى كةةم بوو ةهاتبووة دةرةوة ،ةئةويش ةلة
زيندانةكانى بةعس رِزطارى ببوو .كاك ئازاد رِؤذيَك دةعوةتى نةو شةيروان م ةستةفاء
مولازم عومةر عةبدوَللآء دكتؤر خدرو بةندةي كرد .ئَيمةش بؤ دةعوةتةكة ةضووين بؤ
طونةدي داوداوةء ةمةم ةكاوة كةة لةةوآ بةارةطةايةةك ةيان هةةبوو .برادةرانى ثةا سةؤك كةة بةة
هةةموو ةيان دة ةتا دوانزة كةةس دةبوون زؤر رِيَز ةيان ليَ طرتين .لةة دواى حةةوا ةنةوة كةاك
ئازاد كةوتة قسةةكردنء طفتوطؤ لةطةلأ كاك نةو ةشيروانء وتى :ثر ةسياريَكم هةية ،با ةشة
ئةةو ململانةآء دووبةةرةكييةة كةة زؤر لةة مَةيذة هةةيةة بؤ هةةب ةيَت؟ (ز ةياتر مةةبةة سةتى نَيوان
ةيةكيَتىء ثةارتي بوو) .ئيَمةة هةةموو كوردينءيةةك ئةامةانجء رَِي ةطامةان هةةيةة ،كةةوابوو بؤ
بة هةموومان هةولأ نةدةين ِريَطاضارةيةكى يةكجارةكى بدؤزينةوة.
ثا ةشان كاك نةوشةيروان وةلآمي دايةوة كة ضةؤن لة ةسةرةتادا ئةو ململانَيية درو ةست
بووةء هؤكارةكانى ضةى بوونء كآ دة سةتى تَيوةرداونء ضةؤن تة شةةنةى سةةندووة.
كاك نةوشةيروان وتى :كاك ئازاد ،بؤ ئا ةشتييةكي هةميشةةييء درو ةستكردني بةرةيةكى
بةهيَز ،ئَيمة كاغةزى سةثيت بؤ ئيمزا ئةكةينء خؤت ضةى ئةنوو سةيت بينوو سةة ،بةس
قازانجى شةؤِرشء كوردى تَيدا بَيت .ئيَمة هةرطيز حةز بة شةةرِي براكوذي ناكةينء
ئةزانين شةةرِ مالَوَيرانيء كاولكاريية بؤ كورد .ديارة تؤ خراث لة ئيَمة طةي شةتوويت
ياخود خراثيان تيَطةياندوويت .كةى ئيَمة شةةِرخواز بووين ،ئةطةر شةةرِ يةخةى ثيَ
نةطرتبين شةرِمان نةكردووة.
ثا شةان كاك نةو شةيروان با سةي نامةيةكي كرد كة (ي.ن.ك) بؤ دايكي مة سةعود
ةبارزانيةاني (حةةمةايةل ةخان) ةناردووةء داوا ةيان ليَكردووة كةة هةةولأ بؤ ةئا شةتي نَيوان
(ي.ن.ك) و (ث.د.ك) بدات.
كاك ئازاد بة ق سةةكاني كاك نةو ةشيروان زؤر سةةر سةام بوو ،ضةونكة وايان
تَيطةياندبوو كة يةكيَتى هؤكاري شةِري ناوخؤ بووةء لةطةلأ ئاشتي نةبووة.
( )90سةكرتيَري ثةا سةؤك بوو ،لةة كؤتةايي حةةفتةاكةا ةندا لةة بةة ةنديخةانةةكةاني ةبةعس لةةطةةلأ برادةرانى
(ي.ن.ك) زينداني بوو .ثَيش رِاثةرِيني 1991بة نةخؤشي كؤضي دوايي كرد.
387
شةرِى مامةندة
لة سةةرةتاي ثايزي 1980بوو ،ذمارةيةكي زؤر لة ثَيشةمةرطةكاني بةرةى جود()91
هةاتبوو نةة دؤ لةَةتوو ،ئةةو كةا تةة بةارة طةا كةانى (ا.س.ك) لةةو نةاوة بوون .هةةروةك
دةيةانطيَِرا ةيةوة طروي حةةوت نةةفةةرة حزبى ديموكراتى كورد سةتةاني ئَيران ةهاو ةكارىء
ةكارئةا سةاني ةيان بؤ كردبوون كةة لةة فر سةةتَي ةكدا هَيرش بكةةنةة سةةر ةبارة ةطا ةكانى
سةةركردايةتي (ي.ن.ك) .ثيَ شةمةرطةكانى ئَيمة بؤ بةرطرى لة هَير شةي بةرةي جود لة
شةويَنى زؤر با ةشدا دامةزرابوون .ثَي شةمةرطةكاني بةرةى جود لةوبةر ةضةمى شةيَنآء
دؤَلةتوو لة خاكى ئَيراندا دامةزرابوون.
سةةرةتا بة جيهازى بيَ تةل دة سةتيان كرد بة جنيَودانء ق سةةى نا شةيرين بة
ةيةكَيتيء سةةركردةء ثَي شةمةةرطةةكةانى يةةكَيتي ،ةئةيةانووت ةجا شةة ةكانى بةةعسء
خةائينةةكةانى كورد .ةلةو ةكاتةةدا هيَزيَكى ئَيمةةش لةة طو ةندةكةاني داوداوةو مةةم ةكاوةوة بةة
سةةر ةضياى مامةندةو ثشةتى ةشَينيَوة ئةبن ،ةشةهيد م ةستةفاي سةةعيد زؤراب ئةوكاتة
لة ةسةر جيهازي بآ تةلةكة بوء وةلآمى جنَيوةكانى ئةوانى ئةدايةوة .شةةهيد م ةستةفا
ةئةوة ةندة لةة سةةر جي ةهازةكةة ةهاوارى كردبوو دةنطى نوو ةسابوو ،ئيَمةة لةةو نزيكةانةة بةة
ِراديؤ مةوجي ( )FMطويَمان لة هةردوولا بوو.
حكوءمةتي عَيراق بةهؤى جاشء سةيخورِةكانيةوة هةوالَي زانيبوو كة لةناو ثارتة
كورد سةتانييةكاندا ناكؤكى ثةيدا بووةء خةريكة شةةرِيَكى طةورة رِوو ئةدات ،بةرةى
جود لة ئامادةبا شةيداية بؤ هَيرش كردنة سةةر سةةركردايةتي (ي.ن.ك) ،هةربؤية
حكومةتى عَيراق بة هيَزيَكى طةورة لة قؤلَى سةون َيء ملةى مامةندةو ضةةند شةوَينيَكى
تر ،بة ثاَلث شةتى ضةةكي قورسء جا شةيَكى زؤرةوة هَير شةى كردة سةةر سةةنطةرى
ثيَشةمةرطةكانى يةكيَتي .ثَيشةمةرطةكانى يةكيَتيش شةةِريَكى زؤر قارةمانانةيان لةطةلأ
هيَزةكانى ِرذيَمي عيَراقدا كرد ،لة ئاكامدا هيَزةكةى دوذمن شكاء كشانةوة.
( )91كورتكراوةي (جةبهةي وةتةني ديموكراتي)ية ،بةرةيةك بوو ثارتيء حزبي شةيوعيء ثا سةؤكء
حسك ثيَكيان هيَنا بوو.
388
شةهيد مستةفا سةعيد زؤراب
لةو شةةِرةدا ضةوار ثَيشةمةرطة شةةهيد بوو كة دوو ةشةهيديان بريتيبوون لة شةةهيد
م ةستةفا سةةعيد زؤراب ثيَنجوَينيء شةةهيد خاليد كؤيي بوو كة ثيَ ةشتر لاي ئيَمة لة
لقي سيَ ثَيشمةرطة بوو.
لة قؤَليَكى ترةوة دوو ثيَشةمةرطةى حزبى سةؤ ةشيالي ةستى كوردسةتان ةشةهيد بوون
كة خةلَكى طوندى شةيَنآ بوون .هَيزةكةى بةرةى جود بة ضةاوى خؤيان بينييان كة
ضةؤن يةكيَتي لةطةلأ ِرذيَمى بةعس شةةِرى ئةكرد ،بؤية هةر لة كاتى شةةِرةكةدا بةو
جيهازة بآ تةلانةي كة ضةةند كاتذميَرَيك ثيَش شةةِرةكة جنيَوء قسةةى ناشةيرينيان ثيَ
دةنارد بؤ يةكَيتي ،كةوتنة قسةء داواى ليَبوردنيان كردء وتيان "ئةطةر هيَزى يةكَيتى
ثيَوي سةتى بةة ةيارمةةتىء ةهاو ةكارى هةةيةة ،ةئا ةطادارمةان بكةة ةنةوةء ئيَمةة ئةامةادةين كةة
يارمةتيتان بدةين".
389
هَيزةكةةى يةةكَيتي وةلآم ةيان دانةةوةء وت ةيان "ئَيمةة ثيَوي سةتمةان بةة يةار ةمةتى ئيَوة
نييةة ،ةبةلآم جةاريَكى تر ةكة ق سةة ةئةكةةن بزانن ضةى ةئةلَيَنء ةئاطةاتةان لةة خؤ ةتان ب ةيَتء
لةمةودوا هةلَةى وا مةكةن".
هةةر ةئةو رِؤذة دواى شةةِرة كةة ،تةةرمى شةةه يةدة ةكانى يةةكَيتي يةان هَي نةابوو بؤ
مزطةةوتةة ةكةي طو ةندي شةَيني ،لةةوآ كفنيةان كردبوونء دا ةيان نةابوون .من ضةووم بؤ
مز ةطةوتةةكةة بؤ دؤزينةةوةى رِيَطةايةةك بؤ نةاردنةةوةى ةتةرمى ةشةهيةدةكةان بؤ شةوَينى
خؤيان .ثيَش ئةوةي ب ضةم بؤ مزطةوتةكة تةنها ناوي شةةهيد خاليديان ثيَو ،ناوي
شةةهيةدةكةةي تر ةيان ثيَ ةنةوتبووم .ئةةو ةكاتةة موبةارةك حةة سةةن براى هونةةرمةة ةند
عةة ةبدول قةادر حةة سةةن ةكادر بوو لاي خؤ مةان ،ئةةويش لةة مز ةطةو تةة كةة بوو ،هةا ةتة
تةنيشتمةوةء وتى :ئةو شةهيدةى تريان ناناسيتةوة ،ئةزانيت ئةوة كيَية؟
و :نةخيَر نازانم كَيية؟
وتى :ئةوة مستةفاى سةعيد زؤرابة.
بةة ةشةه يةدبووني م سة تةة فةا زؤر دَل تةةنطء ةغةم بةار بووم .ج طةة لةةوةي كةة
ثَي شةمةرطةيةكي زؤر ئازاو رِةو ةشت بةرز بوو ،لة هةمان كاتدا كة سةي يةك بووينء
باوكي شةي هاورِيَم بوو .ثا شةان مةلا بةختيار كؤمةَليَك شةتومةكي ةشةهيد م سةتةفا كة
بريتي بوو لة (دة سةتة سةرَِيكء كاتذمَيريَكء برِيَك ثارةو ةشانةيةكء ثَينا سةيَك) بؤي
هَي ةنام ةكة بينَيرمةةوة بؤ ةمالَي ةباوكي .شةةهيةد م ةستةةفةا ةلة طو ةندي شةَين َي بةة خةاك
ةسثيَردرا .دواتر دواي هةولَدانيَكي زؤر ،مالَي باوكي مؤلَةتيان لة حكومةت وةرطرتء
تةرمةكةيان برد بؤ سليَماني.
390
ليَثرسراويَكى نو َي بؤ ث َينجو َين
ثيَم واية لة سةالَي 1980دا بوو كة مةلا بةختيار بؤ هةنديَك ئيشء كارى طرنطي
كؤمةلَة ،بةنهَينى ضةووبوو بؤ سةليَمانى ،ضةةند بةرثر سةيَكي بالآي ِريَكخ ةستني ةشاري
بيني بوو .كاتيَك مةلا بةختيار طةِرايةوة بؤ سةةركردايةتي ،سةةبارةت بة كَي شةةيةك كة
برادةراني رِيَكخ سةتني شةار بؤيان باس كردبوو ،ق سةةي لةطةَلدا كردمء وتي :بؤ ضةي
رِيَكخراوي ثيَنجوَين تةسليمي برادةراني ِريَكخستني سليَماني ناكةيت؟
و :من تيَنةاطةةم بةا سةي ضةي ئةةكةة ةيت؟ دواي ةئةوةي ةهاتمةة دةرةوةِ ،ريَكخراوي
ثيَنجوَينم تة سةليم كردووةتةوة ،ئَي سةتا برادةريَكي تر بةرثر سةي ِرَيكخراوةء هيس
ثةيوةندييةكي بة منةوة نةماوة.
مةةلا بةةخت ةيار وتي :برادةراني سةليَ ةمانى وت يةان "دواي ةضوو نةة دةرةوةي لالؤ
كة سةيَكمان دة ةستني ةشان كردووةء ناردوومانة بؤ ثيَنجويَن بؤ ئةوةى سةةرثةر شةتى
ِريَكخستنةكان بكات ،بةلآم برادةرانى رَِيكخراوى ثيَنجويَن ئةلَيَن ئَيمة كةسمان ناويَت،
خؤمان سةةرثةرشةتى رِيَكخ ةستنةكان ئةكةينء قبولَ ناكةين كة ةسيَكي تر لة شةوَيني لالؤ
دابنرَيت".
سةةبارةت بةو بابةتء كَي شةةية بيَ ئاطايي خؤم ِراطةياند .دواي ئةوةي خةباتي
نهَيني شارم بةجَيهَيشتء ضوومة شاخ ،بيَ ئاطاداري ريَكخستني سليَماني ،برادةراني
ِرَيكخراوي ثيَنجويَن لةة كؤبوو نةةوة يةة ةكدا ( جةة مةال جةةلال) ةيان هةةلَ بةذاردبوو كةة
سةةرثةر ةشتي ِريَكخراو بكات ،بةلآم برادةراني ِريَكخ ةستني سةليَماني كةسةيَكي تريان بؤ
ةئةو ئةةركةة ديةاري كردبوو .ةماوةيةةكي زؤر ةكاك جةة ةمال سةةرثةةر ةشتي رِيَكخراوي
ثثَنجوَيني دةكردء لةةطةةلأ ئةة ةندامةاني رِيَكخراو ِرازي نةةبوون ةكة كةة سةيَكي تر ببَةيت بةة
بةرثر سةيان .بؤ ضةارة سةةركردني ئةو كَي شةةية نامةيةكم بؤ جةمال جةلال ناردء
نوو ةسيم" :لةمةودوا برادةراني سةليَماني هةر كة سةيَك ديارى ئةكةن بؤ سةةرثةر شةتي
كردني ِرَيكخراوي ثيَنجويَن ،زؤر ئةا سةاييةةء قبوءلَي بكةةن .ةناكرَةيت بَليَن هةةر خؤمةان
سةةرثةر شةتي ِرَيكخراو ئةكةينء كة سةي ترمان قبوولأ نيية .ئاخر ئةوة كةى لة كارى
حزبايةتيء شةؤِر شةدا هةبووة؟" دواي ئةوة برادةراني ِريَكخ سةتني سةليَماني شةَيخ
ئةحمةدى زةراعةيان كرد بة بةرثر سةى رِيَكخراوي ثيَنجويَن .ثاش ماوةيةكي كةم كاك
جةماليش خةباتي نهَيني شاري بةجَيهيَشتء هاتة شاخء درَيذةي بة خةبات دا.
391
لة رِاستةوة :جةمال جةلال ،لالؤ ،فةرةيدون حةمة ساَلح (لة ثشتةوة ديارة) ،كةريم وةستا سديق،
شةهيد برايم جةلال ثيَنجويَني
392
زوويربووني حةمةى حاجى مةحمود
لة 1980حةمةي حاجي مةحمود هاتبوو بؤ سةةركردايةتي ،ئةو كاتة فةرماندةي
هةةريَمي يةةكي (ي.ن.ك) بوو .ةلةو ةماوةيةةدا لةةطةةلأ مولازم عومةةر لةةيةةكتر ةعاجز ببوون.
رِؤذَيك كاك نةو شةيروان هات بؤ لقي سةيَء ثر سةياري ليَكردم كة ئةو برادةرانة بؤ ضةي
لةطةلأ حةمةي حاجي مةحمود وا ئةكةن؟ و :من نازانمء ئاطادارى كَيشةكةيان نيم.
ِرؤذيَك كاك نةو شةيروان ناردبووي بة شةويَن ملازم عومةرو حةمةى حاجى مةحمود
بؤ ئةةوةى ئةا ةشتيةان بكةاتةةوة .ئةةوكةاتةة منء ةمةلا بةةخت ةيار لةة سةةربةاني يةةك ةَيك لةة
بارةطاكاني سةةركردايةتي ثيَكةوة ثيا سةةمان ئةكرد ،ثَي شةمةرطةيةك هات بؤلامانء بة
مةةلا بةةختيةاري وت "بؤ ةئا شةتكردنةةوةي حةةمةةي ةحاجي مةةحمودء برادةران ،كةاك
نةوشيروان داوات ئةكات" .مةلا بةختيار وتى :لالؤ حةزئةكةم تؤش لةطةلَم بَييت.
كةاتيَةك طةةي شةتينةة شةوَيني داني شةتنةةكةة ،مةام ةجةلاليش لةةويَ بوو .بةة هةةولَي
برادةران ،مولازم عومةرو كاكة حةمة ئا ةشتبوونةوة .حةمةى حاجى مةحمود طةِرايةءة
بؤ سةنووري هةريَمةكةى خؤى لة هةورامان .ثاش ماءةيةك لةطةلَ كادرةكانى كؤمةلَة
نيَوانيةان تَيةك ضةووبوو .لةة سةةرة ةتاي ثةايزي 1980بؤ ليَثر سةينةةوة ةبانط كرا بؤ
سةةركردايةتي .ماوةيةكي زؤر لة سةةركردايةتي مايةوة ،بة شةداري شةةِري ضةياي
مامةندةي كردء لة شةكاندني هيَر شةي دوذمن دةوريَكي طرنطي هةبوو .ثا ةشان مةلا
بةختيار لة شةوَيني كاكة حةمة كرا بة بةرثرسةي هةريَمي يةك .لة ةسةر خواسةتى خؤى،
كاكة حةمة وي سةتى لاى بةكرى حاجى سةةفةر لة هةريَمى سة َي دابني شةَيت .رِؤذيَك لة
داني ةشتنَيكدا لة لقي سة َي ،عومةر ةشَيخ موسء دكتؤر كةمال خؤ ةشناو بة كاك بةكريان
وت "بةَلكو حةمةى حاجى مةحمود لةطةلأ خؤت ببةيت بؤ ناءضةى شارباذيَر".
ةكاك ةبةكر وتي :زؤر بةا شةة ،بةةلآم ةئايةا كةاكةة حةةمةة كةة لةةطةةلَم هةاتةة خوارةوة ،لةةوآ
دائةنيشتيَتء لاى من ئةبَيت؟ من باوةِرم بة شتي وا نيية ،ئيَوةش باوةِر مةكةن.
برادةران وتيان :تؤ لةطةلأ خؤت بيبة ،ئةوكاتة بزانين ضؤن ئةبَيت.
حةمةى حاجى مةحمود بةرةو ناوضةي شارباذيَِر بةرِيَكةوت ،بةلآم ثاش ماوةيةكي
كةم وازي لة (ي.ن.ك) هَيناو ثةيوةندى بة حزبى سؤشياليستةوة كردء مةفرةزةيةكي
لة دةوروبةرى سورَين ثيَكةوة ناء هةر لةو ناوةش مايةوة.
393
شؤ ِرشء كشتوكا َل
لة نزيك بارةطاكةى لقي سيَ كانييةكء ثارضة زةوييةكى زؤر باشى ليَ بوو .رِؤذيَك
بةمةبة ةستي بةرهةمهَيناني بةروومي كشةتوكالَي بؤ خواردني رِؤذانةمان ،دة ةستم كرد بة
ثاككردنةوةء كَيلآني ثار ضةة زةوييةكة .يةكةمين جار كردم بة بامآء تةماتةء سةةوزة.
هةةر ةجاريَةك ةكا ةهةبووايةة ،ثةةرةم بةة بةاخةةكةة ةئةدا .دواتر بةاخةةكةةم ضةاكترء ةطةورةتر
كردو ضةةند شةتيَكي ترم تَيدا رِواند .ةسالَي دواتر ناوبانطى باخء بيَ سةتانةكة لة ناو
ثَيشمةرطةدا دةنطى دابووةوة.
رِؤذيَك منء مام جةلالء دارؤى شةَيخ نورىء دكتؤر كةمال خؤ ةشناء لة سةةرباني
بارةطاي لقي سةيَ ث ةيا سةةمان ئةكرد .ثَي ةشتر مام جةلال هةندآ تؤوى بةروبوومي
ك شةتوكالَي لة دةرةوةي ولآت بؤ هاتبوو ،هةنديَكي ناردبوو بؤ دكتؤر كةمال خؤ ةشناو
كةة بي ةضَينيَةتء ةبارةطةاكةان ةمان سةوودي ليَ وةربطرن ،ةمام جةةلال لةة دكتؤر كةةمةال
خؤشناءي ثرسي :دكتؤر تؤ لة توذةلَة ضيت ضاندووة؟
دكتؤر كةمال وتي :من هي ضةم نة ةضاندووة ،با شةة ئيَ سةتا كةى كاتى زةرعاتةء
ئةويش مةوسيمى خؤى هةية.
مام جةلال وتي :ئةوة نيية لالؤ تؤوي ضةاندووةء هةموو شةى سةةوز بووة .خؤ ئيَوة
هةردووكتان لة بواري زراعة خوَيندنتان تةواو كردووة ،ئاي لةم موهةنديس زراعيانة!
دواتر مام جةلال هةر ضةى تؤوى بؤ هاتبوو ناردى بؤ من .سةالَى دواتر تؤوةكاني
مام جةلاا ضةاندء خزمة كردن تا بةريان طرتِ .رؤذيَك فاتيح رة سةولأ كة ئةندامى
ل ةيذنةةى مةةركةةزى حزبى شةيوعى بوو ةهات بؤ سةةردانم ،هةةنةديةَك تؤوي بةةروبوومي
ك شةتوكالَي بردء وتى :لاى خؤمانةوة شةوَينيَكى با شةم كَيلآوةء ئةمةويَت وةك ئةم
باخء بيَستانةى تؤى ل َي بكةم.
رِؤذيَكي تر سةةردانى كردمء وتى :ئَيمة موهةنديس زةراعى زؤر زيرةكء باوان
لايةء جوتيارمان لايةِ ،رةنطة ئةمسالأ باخء بيَستانى ئيَمة لةمةى تؤ ضاكتر دةرضَيت.
و :دةى باشة با بزانين ،بةلَكو وابَيت.
دواى ةماوةيةةك فةاتيح رة سةولأ سةةردانى كردم ،ئةةو ةكاتةة ترؤزى ةباخةةكةةي من
ثيَطةي ةشتبوو ،كةثريَكم لة ناو باخء بَي سةتانةكةدا درو سةت كردبوو ،لةطةلأ كاك فاتيح
394
لةة ذيَر كةةثرةكةة داني شةتبووين .داوام لةةثَي شةمةةرطةةيةةك كرد كةة بِريَةك ترؤزيمةان بؤ
بهَبنَيت .كاتَيك كاك فاتيح ترؤزييةكانى بينى وتى :ئةوة ضيية؟
و :ئةوة ترؤزيية ،ئةى ترؤزييةكانى ئيَوة ئاوا دةرنةضوون؟
وتى :برِوات بَيت ترؤزي بَيستانةكةى ئيَمة هةر لقيَكى لة شوَينَيكة.
بارةطاى ثَي شةمةرطةء ماَلي ضةةند كة سةَيك ءةك ئاوات عةبدءلغةفور ،عةلى ب ةضكؤلء
فةرةيدون عةبدءلقادر كة لةو دةوروبةرة بوون لة بةروبوومى باخء بيَ سةتانةكةى منيان
ئةخوارد .زؤر جار كة مام جةلال ئةينارد بؤ سةةوزةء باميَء باينجانء سةةوزةي تر
وتبووي "بة لالؤ بَلَين منيش ثيَنجوَينيمء لة باخةكةيدا شةريكم".
ئةةو ِرؤذ ةطارة لةة ةطةلَ ئةةو هةةموو نةاِرةحةةتيء سةةختي ةيةى ذ ةياني دذواري شةاخء
شةؤرِ ةشدا ،كؤمةلَيَك يادطارى خؤشء تاَلى بؤ بةجيَ هَي شةتين .بةداخةوة زؤر لةو
ةهاوِريَيةانةةى كةة ةيادطةاريمةان ثَي ةكةوة هةةبووة شةةهيةدبوونء لةة ذيةا ةندا نةة ةماونء لةةطةةلَ
يادطارييةكانياندا ئةذيم .رِؤذَيك لة كةثرةكةدا داني شةتبووم كة سةةردارى حةمة ئةمين
ئةا غةاى ةبارآء شةةه يةد ةمامؤ سة تةا جةة مةال عةةزيز ةفارس هةاتن بؤ لام .لةة ةكاتي
داني ةشتنةكةماندا هة ةستم كرد هةر سةةيرى ئةملاو ئةولا ئةكةنء ثا ةشان دة سةتيان كرد
بة ثيَكةنين .و :ئةوة بة ضى ثيَئةكةنن؟
وتيان :كاتَيك هاتين بؤ لات جةمالى حةمةى خواكةرميش لةطةلَمان بوو.
و :ئةى كوا جةمال بؤ نةهات بؤ ئيَرة؟
سةةيرَيكى ناو باخء بيَسةتانةكةيان كردء هيضةيان نةوت .ئيتر تَيطةيشةتم كة جةمال
لة ناو باخةكةداية .بؤ خؤ شةي دة سةتم داية دةمان ضةةكةمء دوو سةآ في شةةكم بة
ئةا سمةا ةندا تةة قةا نةد .جةة مةال لةة ةناو بةا خةة كةةدا دةر كةةوتء ةهاوارى كردء وتى :ةكاك
عةبدولِرةحمان بؤ خاترى خوا ،ئةوة ضى ئةكةيت؟
دواى ئةو ِرووداوة لة سةةركردايةتي ئةيانووت لةمةودوا هةر كةس بآ ثرس بضةَيتة
ناو باخء بيَستانةكةى لالؤ ،تةقةى ليَ ئةكات.
ِرؤذيَكي تر ثيَ ةيان و كةة ةيةك يةَك لةة ةناو بيَ سة تةا نةة كةةدا يةة ،بيَ سة ةتا نةة كةة لةة
ذَيرزةمينةكةءة زؤر دوور نةبوو .هةر كة وتيان خةَلك لة ناو بيَ سةتانةكةداية دة ةستم
395
دا ةية دةمةان ضةةكةةمء في شةةكيَكم بةةئةاسمةا ةندا تةةقةانةد .ةمام جةةلال لةةء نزيكةانةة لةة ذيَر
كةثرَيكدا دانيشتبوء ،ثرسياري كردبوو كة ئةوة كَيية تةقة ئةكات؟
ثَي شةمةةرطةةكةان ثيَ ةيان وتبوو "ئةةوة لالؤ ةية ،هةةركةة سةَةيك بةآ ثرس ب ضةَيتةة ةناو
باخةكةي ،تةقةى بةسةردا ئةكات".
ةكاتيَةك ضةووم بؤ ةناو بَي سة ةتانةةكةة( ،حةةمةة ةياوةر)م بيني .هةةر كةة منى بينى زؤر
بةثةلة هات بةرةو ثيرمء وتى :لالؤ ئةوة ضيت كرد ،خؤ خةريك بوو ةكوذيت؟
بةثيَكةنينةوة و :بؤ ضةي بيَ ثرس هاتوويتة ناو باخةكةمء بة ئارةزووي خؤت بة
ناويا ئةطةرِيَيت؟
هةةر لةةء ةماوةيةةدا ِرؤذَةيك ةمام جةةلال ضةووبوء بؤ ةناو ةباخةةكةةء هةة ةندآ ترؤزيء
خةةيةارء ةكا ةلَةكي ل َي كردبوءةءة .ةكاتيةَك ةكة ضةووم بؤ ةناو بةاخةةكةة ،ةمام جةةلاا بينيء
ءتي :لالؤ هةندآ ترؤزيء خةيارء كاَلةكم بؤ ثَيشمةرطان ليَكردؤتةءة.
ء :مام جةلال ،بلَآ بؤ خؤمةو خؤم حةزم لَيية.
ءتي :باوةرِبكة بؤ خؤمم ناءيَت ،بةلآم ئةلَيَم با خراث نةبن.
396
دروستكردني حةشارطةي بؤردومان
مام جةلال لة دةرةوةى ءلآت بوو ،ماوةيةك بوو فِرؤكة جةنطي ةيةكانى ِرذيَمى عَيراق
جموجؤَليَكى ضةرِوثرِيان دة سةت ثيَ كردبوو ،زؤربةى ِرؤذ ئةهاتنة سةةر ئاسماني
سةةركردا يةةتيء ةئةو دةورو بةةرة .بؤ خؤ ثةارا سةتن لةة بؤردو مةانى فرِؤ كةة ،برادةران
برِيةار ةيا ةندا هةةر ةبارة ةطايةةك ذيَرزةمينَةيك بؤ خؤ حةة شةاردانء خؤ ةثارا سةتن بؤ خؤي
درو ةست بكات .لةطةلأ ثَي شةمةرطةكاني لاى شةةهيد حة سةةن كويَ سةتانى كة ماوةيةكى
زؤرنةبوو هاتبوونة دةرةوةء شةةش ثيَ شةمةرطةيان لة لق لاى ئيَمة بوون ،دة سةتمان
داية ثارء خاكةنازء ذَيرزةمينيَكى زؤر طةورةء قايمء ضاكمان دروست كرد ،كة شةش
مةةتر در يةَذ بوو ،دارى ئةة ةستوورء قةايم مةان بؤ برِي بوو ،لةة سةةر بةا نةة كةة بةة رِيز
داماننابوونء طةء خؤلَيَكى زؤرمان كردة سةر.
ضةةند رِؤذيَك دواى تةءاءبوني ذيَرزةمينةكان ،مام جةلال طةِرايةوة بؤ كورد سةتان.
ِرذيَمى بةةعس ةئاطةادارى هةاتنةةوةى مةام جةةلالء ئةةو جموجؤلةَة بوو ةلةو نةاوةدا ،بؤيةة
زياتر لة جاران بة فرِؤكة ضةاوديَري ناو ضةةكةى ئةكردء ِرؤذانة بة بةردةوامى فرِؤكة
جةةنطييةةكةان ةئةهةاتنةة سةةر ئةاسمةاني سةةركردايةةتي .زؤرجةار ةمام جةةلال ةئة ةهات بؤ
ذيَرزةمينةكةي لاى ئيَمة ،ضةونكة ثَييان وتبوو كة لقى سةيَ ذَيرزةمينيَكي ضةاكيان
هةية .رِؤذانة لاى ئَيمة زؤر قةرةبالَغ ئةبوو.
397
ثشكنيني ما َلةكةم لة سل َيمانى
ةجةلالى برازام لةة بةازاري ةئاري سةليَ مةانى دو كةانى كوء تةاَلفرؤ شةى هةةبوو ،لةة
هةمانكاتي ةشدا زؤر ضةالاكانة لةطةلَ رِيَكخ ةستنةكانى كؤمةلَةي ِرةنجدةراني كورد سةتان
كاري ئةكردِ .رؤذيَك ثؤلي سةى طومرط بة شةوَين كةلوثةلى قا ضةاخدا بةناو بازارِى ئاريدا
طةِرابوءن ،دوكانةكةى جةلاليش ئةثشكنن .كاتيَك يةكَيك لة ثؤليسةكان دةست ئةداتة
تؤثَيك قوماشء بةرزى ئةكاتةوة ،كؤمةلََيك بةيانء بلآوكراوة لة ثشتى تؤثة قوماشةكة
ئةكةونة سةةر زةوى .يةكيَك لة دراءسة َي دءكانةكاني جةلال بة ناءى حةمة ئةمين دَيتة
دء كةانةة ةكةى جةةلالء مةة شةغولَ ةيان ئةة ةكات .جةةلال خؤى ت ةيَك ةناداتء بةة هيَمني لةة
دء ةكانةةكةةى ئةة ضةيَتةة دةرةءة ،لةة ةناء ةبازارِى بةةر بةة ةلةد ةيةكةة خؤى ءن ئةة ةكات .ةكاتيةَك
ثيةاءاني ِرذَيم بؤ ةيان ِرءءن ئةةبَيتةةءة كةة ئةةء ةكاغةةزانةة بلآءكراءةى كؤمةةلةَةن ،حةةمةة
ئةميني دراء سة َي دءكاني جةلال دة سةتطير ئةكةن .دواتر ئة ضةنة مالَى براهيمى برازام
كة براي جةلال بوو ،تةنها خيَزانةكةى برايم لة مالأ ئةبيَتء دةستطيري ئةكةن .ئةويش
لةذيَر طوشاري ئةمن مالَى ئيَمةي ثيشان دابوون.
ثيَشتر باسمكردووة كة ثيَش ئةوةي بضمة شاخ ،بة شةريكي لةطة َل عةبدءلكةريمى
موفتي ،دو كةانى كوء ةتاَلفرؤ ةشيم هةةبوو .كةات يَةك ضةوء مةة شةاخ لةة دو كةا نةة كةة
جيانةبووينةوة ،كاك عةبدءلكةريم خؤي سةةرثةر شةتى دوكانةكةي ئةكردء هةندَيك
جةاريش كوِرة ةكانم ةهاو كةارييةان ئةةكرد .ةبةهؤي بووني دو ةكانةة كةة لةة رِووى داراييةةوة
خةمى م ةنالَةكانم نةبوو .كاتيَةك ثيةاواني ئةمن دة ةضنةة مالَى ئيَمةة ،قوما شةيَكي زؤري
دو ةكان لةة ةمالَمةان ةئةبَيةتء ةئةيبةةن .هةةروةهةا دة سةت ئةةكةةن ةبة كؤكردنةةءةى فةةر شةى
ةماَلةةوة ،بةةلآم حةة ةمدي زؤر ةيان ليَ ةئةكةاتء ثيَ ةيان ةئةلَيةَت كةة ةهةموو مةالَيةَك فةةر شةى
تَةيدايةة ،ئةةوانيش داي ةئةنيَنةةوة .ةئةو سةالةَة عومةةرى برازام بؤ خويَنةدن لةة مةالَى ئيَمةة
دةذيا ،بيَ هيس هؤيةك ثياواني ئةمن دة ةستطيريان كردبوو .ديارة ئةمن كة هاتبوءن بؤ
مالَي ئَيمة ،نةيانزانيبوو كة مالَة ثَي شةمةرطةية ،ضةونكة ئةطةر بيانزانياية ئةوا حةمدي
هاو ةسةرمء منداَلةكان دة سةتطير ئةكران .رِؤذى دواتر دائيرةي ئةمن (عومةر)يان ئازاد
كردبوو.
دواى ئةو رِووداوة جةلال سةليَماني بةجَيهيَ شةتء هات بؤ سةةركردايةتيء بوو بة
ثَيشمةرطة .ثاش ماوةيةك بةشداري خوليَكى كاديراني كؤمةلَةي كرد.
398
ذيانء طوزةراني شاخ
ئةوكاتةي كة لة سةةركردايةتي بووم ،ذيانء طوزةرانمان زؤر سةةختء ناخؤش
بوو ،شةوَيني داني ةشتنء نووسةتنمان زؤر خراث بوو ،لة زسةتاندا بةفريَكي زؤر ئةباريء
ناو ضةةكة زؤر سةارد بوو ،لة وةرزي ثايزء بةهاري شةدا بارانيَكي زؤر ئةباري .نةوتء
غازمان نةبوو ،بؤ خؤطةرمكردنةوةء خواردن ئامادةكردن ،ثَي شةمةرطة داريان ئةبرِيء
داريةان ئةةهيَ ةنا .تةةنورمةان نةةبوو ،خةةلَكي طو ةندي شةيَنةآ نةانيةان بؤ ئةةكردين .زؤر ةبة
دةطمةن طؤ شةتء ميوةمان ئةخوارد .خؤ شةتن كاريَكي زةحمةت بوو ،ئةبواية بة تةنةكة
ئاومان بهَيناية .شةةوان لةبةر رِووناكي ةضرادا دائةني ةشتينء شةةوطارمان زؤر دريَذ بوو.
ئة سةثَييةكي زؤر لةناو جلءبةرطي بةرماندا بوو ،بةتايبةتي ةشةوان حالَمان زؤر خراث
بوو ،ضونكة لة شةودا ئةسثيَكان ئةكةوتنة جوَلةو خوَينيان ئةمذين.
لةيادمة شةةوَيك لة بارةطاكةي سةالار عةزيز لةطةلأ ذمارةيةك بةرثر سةي كؤمةَلةي
ِرةنجدةراني كورد ةستان كؤبوونةوةمان هةبوو .دواي كؤبوونةوةكة هةموومان دة ةستمان
كرد بةة طرتني ئةة سةثيَي ةناو جةلءبةةرطةة ةكانمةان .بؤ ثيَكةةنين ئةة ةمانوت هةةركةة ةس ةيَك
زؤرترين ئة ةسث َي بطريَت ،ئةوا ئةو كة ةسة براوةيةو مارك ةسيةكي تؤخة .ئةو شةةوة ضةةند
برادةرَيك زياتر لة سةةد ئة ةسثَييان لة ناو جلءبةرطةكانيان طرت .ئةو ةشةوة منيش
ئةة سةثَي يةةكي زؤرم لةة نةاو جةلء بةةر طةة كةة ةمدا طرت .ةبةهؤي زؤري ذ مةارةي طةةراء
ئةسثيَكان ،رِؤذي دواتر جلءبةرطةكانم بؤ ماوةيةك لة ناو ئاودا كولآند.
لة سةالَي 1980دكتؤر شةادمان فوئاد مة ةستى( )92لة هةندةرانةوة طةِرابووةوة بؤ
كورد سةتان ،لة سةةركردايةتي بوو بة ثيَ شةمةةرطة .لة ولآتي يؤطؤ ةسلافيا كؤلَيذي
ثزي شةكي خوَيندبوو ،هاو سةةرةكةي يؤطؤ سةلاف بوو .دكتؤر شةادمانء ميرانى براىء
ح سةيَن سةنجةارى ةلة لقي سة َي لاى ئيَمةة ئةة ةما ةنةوة .ئةةو سةةردةمةة ةهةموو هيَزي
ثيَ شةمةةر ةطةي كورد سةتةان جةلءبةةرطي كورد ةيان لةةبةةردا بوو ،بةةلآم دكتؤر شةادمةان
( )92براي نةو يرشيروانء ميران فوئاد مة يرسب بوو ،برايةكي لةطةلأ لةيق سا يرسة لة 1974لة يرسيَدارة
درا.
399
ةثانتؤَليَكي ةكابؤي لةةبةةردا بوو .مووي سةةري كورت نةة ةئةكردةوةء ِري شةيَكي زؤري
هيَ شةتبووةوةء ئة سةثيَي لةناودا بوو .ماوةيةك ئةطةري هيَر شةي (ث.د.ك) بؤ ةسةر
سةركردايةتي لة ئارادا بوو ،بؤية دكتؤر شادمان بة ثانتؤلَة كابؤكةيةوة ،مةخزةنةكاني
لة خؤي ئةبة سةتء شةةوان هةر بة ضةاويلكةو مةخزةنةكاني كةمةرييةوة ئةخةوتء لة
ئامادةباشيدا بوو.
رِؤذيَك لة شةارؤضةكةي سةةردة ةشت داواي جلءبةرطي كورديم بؤ كردء داوام ليَكرد
كة مووي سةةري كورت بكاتةوةء رِي ةشي بتا شةَيت .هةروةها ثيَموت كة مارك سةي بوون
بة ِريش نيية.
400