The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by soranlalo2021, 2021-03-30 17:14:54

Birawari bo FlipBook-pdf

Birawari bo FlipBook-pdf

‫هةةر ةلةو ةماوةيةةدا لةة ثيَنجويَن ةمامؤ سة ةتا شةَيخ عةةزيز ةحاجى مةامةة ةندي خؤي‬
‫ثةيوةندي بة كؤمةَلةوة كردبوو‪ .‬بةهؤى ةضاوديَري ثارا سةتني ثارتي ذيانمان زؤر لة‬
‫مةةتر سة ةيدا بوو‪ ،‬ضةون كةة (ث‪.‬د‪.‬ك) درو ةستبوونى ِريَكخراويَكى ثَي شة كةةوتووى‬
‫ديموكراتيخوازى وةك كؤ مةة لةَةى ثةآ هةةزم نةة ةئةكرا‪ ،‬هةةر لةة بةةر ئةةوة كؤ مةة لةَة زؤر بةة‬
‫نهيَنى خةباتى ئةكردء طة شةةى بة ِريَكخ سةتنةكانى ئةداء ئةندامةكانى رِؤ شةنبيرتر‬
‫ةئةكرد‪ .‬ذمةارةيةةكى زؤري ئةةو كةة ةسا ةنةي كةة لةةطةةلأ كؤمةةةلَةي ةمارك سةى ‪ -‬لينيني بةة‬

‫نهَيني كاريان ئةكرد‪ ،‬لة هةمان كاتدا لةطةلأ (ث‪.‬د‪.‬ك)دا كاريان ئةكردء ضالاك بوون‪.‬‬

‫‪201‬‬

‫سةردانى شيَخء ئاغاكاني شل َير‬

‫لة ئادارى ‪ ،1973‬عةلى عةبدوَللآى ثاريَزطارى سةليَمانيء دوو ئةنداني لقي ةضوار‬
‫(مةحمودى مةلا عيزةتء حةمة ِرةحيم ناسراو بة هةظالأ جوجةلَة) وةك نوَينةرى ثارتى‬
‫(ث‪.‬د‪.‬ك) لة سةليَمانييةوة هاتن بؤ سةةردانى شةَيخء ئاغاكانى ناو ةضةى ثيَنجوَين‪ .‬بةو‬
‫ثيَ ةيةى كةة ثةةيوةنةديم لةة ةطةلأ شةَيخء ةئاغةاكةا ةندا بةاش بوو‪ ،‬داوا ةيان ليَكردم كةة وةك‬

‫نوَينةرى ليذنةى ناوضةى ثيَنجوَين هاوِرَييةتييان بكةم‪.‬‬
‫كاتذمَير دةي شةةو هةر سةيَكمان لة ثيَنجويَنةوة بة جيَبَيك بةرةو طوندى دارؤخان‬
‫بةرِآ كةوتين‪ ،‬ئةو سةةردةمة وةك ئةمرِؤ باوى حيمةايةء خؤدةرخ سةتن نةبوو‪ ،‬تةن ةها‬
‫شةؤفَيرى ئوتومبَي لةة كةة مةان لةة طةةَةلدا بوو‪ .‬لةة نيوةى رَِي ةطادا ةبةهؤى بةارانء قورِى‬
‫جادةكانى ناو ضةةى شةليَر‪ ،‬ئوتومبَيلةكةمان ضةةقى‪ .‬ثاش هةولَدانَيكى زؤرء ثاش‬
‫ئةوةى كة هةموو جلوبةرطةكانمان تةرِء قوِراوى ببوونء سةةرمايةكى زؤر ليَي داين‪،‬‬
‫توانيمان ئوتومبيَلةكة لة قوِرةكةدا دةربهَينين‪ .‬ثيَش بانطى بةيانى طةي شةتينة طوندى‬
‫دارؤخانء ضووين بؤ مالَى حةمة ِرةشيدخان‪ ،‬سؤثاى داريان بؤ داخستينء جلوبةرطى‬
‫خؤيان بؤ هَيناين‪ ،‬جلوبةرطةكاني ئيَمةيان بؤ شتين‪ ،‬ميواندارييةكى باشيان ليَكردين‪.‬‬
‫دواى خواردنى نانء ةضاى بةيانى‪ ،‬حةمة ِرة شةيدخان طلةيى لة ضةةند ئةندامء‬
‫كادريَكى (ث‪.‬د‪.‬ك) كرد كة لة ضةةند شةوَينَيك وتةء ق سةةى نا ةشيرينيان بة ئاغاكانى‬
‫شةليَر وتووة‪ .‬داواى كرد كة ثارتي سةنوورَيك بؤ ئةو دة سة ةتدريَذييانة دابنَيت‪ .‬لة‬
‫كؤتايي ق سةةكاني وتى‪ :‬ضةل دؤنم زةويم هةية‪ ،‬وةرن هةمووى بة سةةر خةَلكدا دابةش‬

‫بكةن‪ ،‬بةلآم مةيةَلن كةرامةتمان بشكَينن‪.‬‬
‫ئَيمة زؤر دَلنةواييمان كردء رِيَزمان ليَطرت‪ .‬ثا شةان حةمة ِرة شةيدخان كؤمةلَيَك‬
‫بةَل ـةطةنامةى(‪ .35‬مَيذوويى سةردةمى كؤمارى مةهابادي دا بة مةحمودى مةلا عَيزةتء‬
‫وتي‪ :‬ئةمانة ضةةند بةَل ـةطةنامةيةكى طرنطى كؤمارى مةهابادن با لاى من نةفةوتَين‪،‬‬
‫بةةلَكو تؤ بؤ م يةَذوو ب ةيان ةثاريَز يةتء سةوود يةان لَيوةربطر يةت‪ ،‬ثيَ شةتريش كؤ مةةلَ َةيك‬

‫(‪ )35‬سةالآنى دواي رِاثةرِين‪ ،‬مةحمودى مةلا عيزةت بة ةشيَك لةو بةلَ ةـطةنامانةى لة كتَيبيَكدا بة ناوى‬
‫(دةولَةتي جمهوري كوردستان‪ ،‬نامةو دؤكؤميَنت) بلآو كردةوة‪.‬‬

‫‪202‬‬

‫بةَلـطةنامةى ترم داوة بة شيرينى كضى شةهيد مستةفا خؤشناو‪.‬‬
‫دواتر سةةردانى شةَيخ عةبدولقادرى ضةويَ سةةء ةسابيرى ئةحمةدى مينة ِرةنانء‬
‫شةَيخةكانى نزارةمان كرد‪ ،‬بةلآم بةهؤى خراثي رَِيطاوبان نةمانتوانى سةةردانى حةمة‬

‫سديق خانء بةطةكانى طؤَلآ بكةين‪.‬‬
‫جاريَكي تر لة سةالَى ‪ ،1974‬لةطةلأ ئةندامانى ليذنةى ناوضةة ةضووين بؤ سةةردانى‬
‫حةمة ِرة شةيدخان كة ماوةيةك بوو طرفتارى نةخؤ شةى ببوو‪ ،‬داوامان ليَ كرد كة بؤ‬

‫ضارةسةر بضَيت بؤ ئَيران‪.‬‬
‫لة وةلآمدا وتى‪ :‬ئةوكاتةي من لة ئَيران بووم خاوةن دة سةةلآتء هَيز بووم‪ ،‬شةاى‬
‫ئَيرانيش بيَ دة سةةلآتء زةليل بوو‪ ،‬ئَي سةتا ثير بوومء ثةكم كةوتووة‪ ،‬ضةؤن وا بة‬
‫زةليلى ئةضمة ئَيران‪ ،‬من هةر بة مةردى ذياومء ئةوةويَت باقى تةمةنم هةر بة مةردى‬

‫بذيم‪ ،‬ئةوثةِرى ضةند ِرؤذيَكي تر يان ئةوثةرِى مانطيَكى تر ذيام‪.‬‬
‫ئةم هةلَويَستةى حةمة ِرةشيدخانم بةلاوة زؤر جوامَيرانة بوو‪ ،‬ضونكة ئةو ثياويَكى‬
‫زؤر بةتةمةن بوو‪ ،‬بةدة سةت ئازارء نةخؤ ةشييةوة ئةينالآند‪ ،‬بةلآم لة سةةرةمةرطي شةدا‬
‫نةةيوي سةت خؤى بةة زةليلى لةة ةناو ئَيرا ةندا ببينيَتةةوةء لةة ثيَ ةناوى تةةمةةنيَكى دريةَذتر‬

‫تةنازول بكات‪.‬‬

‫‪203‬‬

‫ئاشكرابوونى سيخوو ِرةكاني ِرذيَم‬

‫رِؤذَيك لة سةليَمانى لة هوتَيلةكةى ميرزا ح سةيَن بووم‪ ،‬خدرى ِرة شةة بةحريش لة‬
‫هةمان هوتيَلدا بوو‪ ،‬ثيَكةو كةمَيك ق سةةمان كردو وتي‪ :‬كةمالى ةشَيخ غةريب(‪ )36‬ثيَى‬
‫و كة حكومةت م سةتةفا عةلى سةوورى هةرطيَنةيى دة سةتطيركردووة‪ ،‬بةلآم (‪)37()...‬‬

‫واستةى بؤ كردووةء ضووة بؤ لاى عةدنان خةيروَللآء بةرى داوة‪.‬‬
‫ةئةو هةةوا ةلَة ةئةو ِرا سةتي ةيةى سةة ةنانةد كةة منء بةةكرى حةاجى سةةفةةر لةة دواى‬
‫ناوةِرا سةتى شةة سةتةكاندا‪ ،‬برادةراني بالَى بارزانيمان ئاطادار كردبووةوة لة ثةيوةندى‬
‫نَيوان ئةة ةندامةة ةكان ةيانء حكومةةت‪ ،‬بةةلآم وا د ةيار بوو ئةةوان هيس ل َي ثر ةسينةةوة ةيةك ةيان‬

‫لةطةلَياندا نةكردبوو‪.‬‬
‫سةةبارةت بة ثةيوةنديى نَيوان (‪)...‬ء حكومةت لةطةلأ ئة سةوةدى فةقآ ئي سةماعيل‬
‫ِرانيةيي كة لَيثر سةراوى نويَي ليذنةى ناو ضةةى ثيَنجويَن بوو ق سةةم كردء داوام ليَكرد‬
‫كة بةدواداضةون بؤ ِرا ةستي ئةو بابةتة بكةين‪ ،‬ضةونكة برادةراني ثَيشةووى بالَى بارزانى‬
‫ئين كةاري ةيان لةة بوونى ثةةيوة ةندي ئةة ةندا مةة كةانيةان بةة حكو مةةتى عَيرا قةةوة ةئةكردء بةة‬

‫تاوانى هةَلبةستراوى بالَى (م‪.‬س)يان ئةزانى‪.‬‬
‫دواتر نةاردمةان بةةدواى (‪ ،)...‬وةك ةتاكتيك َةيك بؤ ةتاقيكردنةةوةى ثةةيوةنةدييةة ةكةى‬
‫لةةطةةلأ مو ةخابةةراتى عَيرا ةقدا داوامةان ليَ كرد كةة هةةولَ بؤ ئةازادكردنى حةةمةةى دةروَيش‬
‫حةمة صةاَلحء برايمى ِرةشةة بةحري كة لة بةغدا طيرابوونء حوكم درابوون بدات‪)...( .‬‬
‫زؤرى ثيَ خؤش بوو كة ئةندامء ليَثر ةسراوى ناو ضةة ئي شةيان كةوتووةتة لاى ئةوء‬
‫داواى يارمةتي ليَ ئةكةن‪ ،‬بآ بيركردنةوة وتى‪ :‬بةسةر ضاو‪ ،‬هةوَلى جدييان بؤ ئةدةم‪.‬‬
‫وةلآمةة ةكةى (‪ )...‬نهَيني ثةةيوةنةدييةةكةةى ةئا شةكرا كرد‪ ،‬ئيَمةةش خؤمةان ت ةَيك نةةداء‬

‫وتمان‪ :‬ضاوةِريَى هةولأء هيمةتى تؤين‪.‬‬
‫سةةرلةةبةة ةياني رِؤذى دواتر لةة ةكاتَي ةكدا كةة لةة ةطةلأ ةحاجى عةةبةدولى برام دوكةان ةمان‬

‫ئةكردةوة‪ )...( ،‬هاتء كةوتة ثاِرانةوةو وتى‪ :‬توخوا منداَلم وردة هيضم ليَ مةكةن‪.‬‬

‫(‪ )36‬ئةوكاتة بةرِيَوةبةري ثؤليسى سليَمانى بوو‪.‬‬
‫(‪ )37‬ئةوكاتة ليَثرسراوى شانةى رِيَكخستنى فةرمانبةرانى (ث‪.‬د‪.‬ك) بوو لة مةركةزى ثيَنجويَن‪.‬‬

‫‪204‬‬

‫رِؤذى ثيَ ةشتر خؤي هةة سةتى ثيَ نةةكردبوو كةة وةلآ ةمدا ةنةوة ةكةى جؤريَةك بوو لةة‬
‫دركاندنى ثةيوةندييةكةى بة موخابةراتةوة‪ ،‬بةلآم برادةريَكى ليَى ثر ةسيبوء كة بؤضةى‬
‫ناوضة ناردبوويان بة دوايدا‪ ،‬ئةويش لة وةلآمدا وتبووى "ليذنةي ناوضة داواكارييةكى‬

‫لةو جؤرةيان هةبووةء منيش وتوومة بةسةرضاو"‪.‬‬
‫برادةرةكةي شةي ثيَى وتبوو "قورِ بة سةةرت‪ ،‬ضةاك كةوتوويتة تةلَةكةيانةوة‪ ،‬خؤت‬

‫ئةبينيتةوة ضيت بةسةر دَينن"‪.‬‬
‫سةةبارةت بةو بابةتة نةموي سةت ق سةةى لةطةَلدا بكةمء ثيَموت كة ب ةضيَتةوة ماَلى‬
‫خؤى‪ ،‬دواتر ق ةسةى لةةطةةَلةدا ةئةكةةين‪ .‬هةاتنء ةثاِرانةةوةى (‪ )...‬بؤ ئةة سةوةدى فةةقةآ‬
‫ئي سةماعيل طَيِرايةوة‪ ،‬ثا شةان ئةو بابةتةمان بة فازلأ سةؤرانى قايمقام ِراطةياند‪ .‬دواتر‬
‫ئةةويش ليَكؤَلينةةوةى لةةطةةَةلدا كردبوو‪ ،‬هةةروة ةها عةةلى عةة ةبدوَللآى لةةو بةابةةتةة ئةاطةادار‬

‫كردبووةوة‪ ،‬بةلآم عةلي عةبدولَلآ وتبووى "وازى ليَ بهَيننء هيضى لةطةَلدا مةكةن"‪.‬‬
‫لةة ةكاتى ليَكؤَلينةةوةدا ةئا شةكرا بوو كةة (‪ )...‬هةةموو ئةةو كؤبوونةةوا ةنةى لةة ةطةلأ‬
‫ةشانةكةيدا كردبووى‪ ،‬بة دوو نو سةخة كردبووى بة ِراثؤرتء نو سةخةيةكى ناردبوو بؤ‬
‫موخةابةةراتى عَيراق‪ .‬جطةة لةة (‪ )...‬ضةةنةد كةة سةيَكى تريش لةة ئةة ةندامةانى (ث‪.‬د‪.‬ك)‬
‫ثةةيوة نةدي ةيان لةة ةطةلأ حكو مةةتء مو خةا بةةراتى عَيراق يةدا هةةبوو‪ .‬سةةرةِراى‬
‫ةئاطةاداركردنةةوةى ثةارا سةتنى ثةارتى لةة ثةةيوةنةدي نَيوان ئةة ةندا ةماني ةثارتيء ئةةمنء‬
‫موخةابةةراتي عَيراق‪ ،‬بةةلآم هيس ئيجرا ةئاتيَكيةان لةة طةةَةلدا نةةكراء بةة ئةارةزووى خؤ يةان‬

‫ئةمسةرء ئةوسةريان ئةكردء ِراثؤرتء هةوالَيان ئةطةياند بة دامودةزطاكاني ِرذَيم‪.‬‬

‫‪205‬‬

‫كؤتايى طفتوطؤء دةستثيَكردنةوةى شةرِ‬

‫سةةرةتاى ةسالَى ‪ 1974‬ثةيوةنديى نَيوان حكومةتء ثارتى ديموكراتى كوردسةتان‬
‫بةةرةو خراثى ئةة ضةوء‪ ،‬حكومةةت ةئا ةمادة نةةبوو داوا ةكارييةةكةانى ةطةلى كورد جَيبةةجةآ‬
‫بكات‪ ،‬وا ديار بوو سةوودى لة كات وةرطرتبوو‪ ،‬طةي شةتبووة ئامانجةكانى خؤى وةك‬
‫داكوتانى ِرةطء رِي شةةى حزبى بةعس لة كورد ةستانداء كؤكردنةوةى بةكريَ طيراوو‬

‫نيشتمانفرؤش لة دةورى خؤى‪.‬‬
‫لةة ‪ 1974/3/8‬وة فةديَكى ثةارتى بؤ در َيةذةدان بةة طفتوطؤء ضةارة سةةركردنى‬
‫كَي شةة ةكان سةةردانى لَيثر سةراوانى حكومةةت ةيان لةة بةة ةغدا كرد‪ ،‬بةةلآم وة ةفدةكةة بةة‬
‫نائوميَدى طةِرانةوة كورد سةتان‪ ،‬لة هةمان مانطدا لة ضةةند ناو ضةةيةكى كورد ةستاندا‬
‫شةةرِء ثيَكدادان لة نَيوان هَيزي ثَي شةمةرطةي ثارتى ديموكراتى كورد سةتانء سةوثاي‬

‫ِرذيَمي بةعس دةستيثيَكردةوة‪.‬‬
‫ئةوكاتة زؤربةى ةشارء ةشارؤ ضةكةء ناو ضةةكانى كورد سةتان ئازاد كرابوونء بة‬
‫دة سةت شةؤرِ ةشةوة بوون‪ ،‬لةبةر مةتر ةسي بؤمببارانى فِرؤكةكانى ِرذيَم‪ ،‬ذمارةيةكى زؤر‬
‫لة خةلَكى ةشارء ةشارؤ ةضكة ئازادكراوةكان مالأء حالَيان بةجيَ هَي شةتء رِوويان كردة‬
‫ناو ضةة سةنوورييةكانى كورد سةتانى ئَيران‪ .‬جطة لة ضةةند خيَزانَيك كة بة ثةنجةى‬
‫دة سةت ةئةذميَردران‪ ،‬ةهةموو خةةلَكى شةارؤ ضة ةكةى ثيَنجوَين ِروويةان لةة ةناو ضةة‬
‫سةنوورييةةكةانء كورد سةتةانى ئَيران كرد‪ .‬منيش خَيزانء مةالةَةكةةم برد بؤ طونةدى‬
‫بايةوةى سةةر بة شةارؤ ضة ةكةي مةريواني كورد سة ةتاني ئَيران‪ ،‬لةوآ كةثريَكم بؤ‬
‫درو سةتكردن‪ ،‬بةلآم بةهؤى نا سةكى بارودؤخةكة‪ ،‬خَيزانء منداَلةكانم بةجَيهيَ شةتء‬
‫ضةووم بؤ بارةطاى ليذنةى ناو ةضةى ثيَنجويَن كة طوا سةترابووةوة بؤ طوندى ئالَياوة‪.‬‬
‫بارةطاى لقى ضةواريش لة سةلَي ةمانييةةوة طوا ةسترايةوة بؤ طوندى هةرِطَي ةنةى نزيك‬
‫ثيَنجوَين‪ .‬برايمى برازام ةبة كو ةتالةَةكةانييةةوة لةة ةطةلأ خةةلَكى ةئاوارةى سةلَيمةاني هةاتبوو‬
‫بؤ طوندي هةرِطيَنة‪ ،‬دواي ضةةند ِرؤذَيك ةسالَحى حاجى فة وَللآم لة طوندى ئاَلياوة‬
‫بينيء ءتى‪ :‬لةةم رِؤذا نةةدا لةة مةةريوان بووم‪ ،‬سةاواك هةةوالَى برايمى برازاتء ئةةو‬
‫ثياوانةى ترى ثر سةيوة كة بة كو شةتنى ئاغاى مودير تاوانبار كرابوون‪ ،‬ثيَى بلَآ با‬

‫ئاطاى لة خؤى بَيت‪.‬‬

‫‪206‬‬

‫لةطةلأ برايم ق ةسةم كردء داوام ليَ كرد كة بطةِريَتةوة بؤ ةسليَمانىء لة ةساواك دوور‬
‫بكةةوَيتةةوة‪ .‬ثيَ شةتر (ث‪.‬د‪.‬ك) تةةن ةها ةماوةي يةةك هةةفتةة مؤلةَةتي طةةِرانةةوة بؤ شةارء‬
‫شةارؤ ضةكةكانى ذيَر دة سةةلآتى حكومةت بؤ خةلَكى ئاوارة دانابوو‪ ،‬ئةو هةفتةيةش‬
‫تةواو ببوو‪ .‬لةطةلأ ليَثر ةسراوى ليذنةي ناوضةة فةرة سةةعيد قسةةم كردء داوام ل َي كرد‬
‫كة لةبةر بارودؤخي تايبةتي برايم‪ ،‬مؤَلةتي بؤ بكات بؤ ئةوةي بطةرِيَتةوة بؤ سليَمانى‪.‬‬
‫ثَي ضةةوانةى برِيارى سةةركردايةتي ثارتي‪ ،‬كاك فةرة نامةيةكى بؤ برايم نوو سةى‬
‫بؤئةوةى تا ضةوارتا كة بة دة ةست ثَيشةمةرطةوة بوو رِيَطاى ليَ نةطيريَتء ئا ةستةنطى بؤ‬
‫درو سةت ةنةكر ةيَت‪ .‬برايم كو ةتالةَةكةانى ةلة جيَبَي ةكدا بةار كردء بةة ث شةتيواني ةنامةةكةةى‬

‫فةرة سةعيد لة ضوارتاوة طةِرايةوة سليَمانى‪.‬‬
‫بةةهؤي ةئاوارةبوو ةنةوة ةلة كؤ ةتايي سةالَي خوَينةدن‪ ،‬م ةنداَلةةكةانم (مةةهةابةاد‪ ،‬ةكامةةران‪،‬‬
‫مةريوانء بةختيةار) يةكي سةالَيَكي خويَنةديان بة فيرِؤ رِؤي شةت‪ .‬لة كؤتايي هاويني‬
‫‪ 1974‬كاتَيك خويَندن دة سةتي ثيَكردةوة‪ ،‬بؤئةوةي خويَندني سةالَيَكي تري شةيان‬
‫لةدةست نةضَيت‪ ،‬كامةرانء مةريواني كورِم نارد بؤ سليَماني بؤ ماَلي برايمي برازام تا‬
‫لةويَ درَيذة بة خوَينةدن بدةن‪ .‬هةروةها لة طوندي بايةوة بةختيةارم ناردة قوتابخانة كة‬

‫خويَندن بة زماني فارسي بوو‪.‬‬
‫بةهؤي هاتني وةرزي ثايزء سةةرما‪ ،‬حةمديء مندالَةكان ذيانء طوزةرانيان لة ناو‬
‫كةثردا زؤر ئة سةتةمء دذوار بوو‪ .‬م سةتةفاي خةجيَ هاوكاري كردمء بة ثارةي خؤم لة‬
‫ةحةو شةةي ةخانووةكةة ةيدا دوو ذووري ةطةورةي بؤ درو سةتكردين‪ .‬ةئةوكةاتةة ذ ةمارةيةةك‬
‫خَيزان طةِرابوونةوة بؤ ةشارؤ ضةكةي ثيَنجوَين كة لةذيَر كؤنترؤلَي هَيزي ثَي شةمةرطةدا‬
‫بوو‪ .‬ماَلي حاجي عةلي برام كة خانووةكةي لة تةني شةت خانووةكةم بوو طةِرابوونةوة‬
‫بؤ ثيَنجويَن‪ .‬منيش بؤ ئي شةوكاري حزبي ضةوومةوة بؤ ثيَنجويَن‪ ،‬مهابادي ك ةضي ةشم كة‬

‫ئةوكاتة تةمةني ‪ 12‬سالأ بوو لةطةلأ خؤم بردمء لة مالَةكةي خؤم نيشتةجيَ بووين‪.‬‬
‫بةةهؤي خراثي بةارودؤخي سة ةيا سةي ئةةو سةةردةمةة‪ ،‬ةبةو شةيَوةيةة ئةة ةندامةاني‬
‫خَيزانةكةم بووين بة سة َي بة شةةوة‪ .‬ثاش ماوةيةك بةهؤي كيَ شةةيةكي ب ضةووكةوة‬
‫كامةران ةسليَماني بةجَيهَي شةتء طةِرايةوة بؤ ثيَنجويَن‪ ،‬مةريوانيش لة مالَي مامؤ سةتا‬

‫فايةقي ذن ام دريَذةي بة خوَيندن دا‪.‬‬

‫‪207‬‬

‫سزاي بة كؤمةلأ‬

‫ِرؤذَيك هةواَلم ثيَطةي شةت كة ضةةند برادةريَكي ثارتى رَِيطا نادةن كة ئةحمةد شةةلى‬
‫خوامرادء خَيزانةة ةكةى لةة ثيَنجوَينةةوة بةةرةو سةلَي ةمانى ةياخود كورد ةستةانى ئَيران‬
‫برِؤنء ثيَ ةيان وتبوون "لةةبةةر ئةةوةى حةة ةمة ةئةميني كورِى‪ ،‬كؤنةة شةيوعييةةء ئةةنةدامى‬
‫مةجلي سةى تة شةريعيية‪ ،‬بؤية ئةبَيت بة هيس لايةكدا نة ضةنء لةو شةارؤ ضةكة ضةؤلَةدا‬
‫ةَيننةوة"‪ .‬زؤرم ثَيناخؤش بوو كة بةهؤى كة سةيَكةوة‪ ،‬ذنء ثياويَكى بيَ دة سةةلآتء‬
‫نةخؤشء بةتةمةن كة ئةوكاتة بة كؤلأ هاتو ضةؤ بة ئةحمةد ةشةل دةكرا سةزا بدريَن‪.‬‬
‫سةةبارةت بةو كيَ شةةية لةطةلأ فةرة ةسةعيدء لقي ضةوار ق سةةم كرد‪ ،‬ثا شةان مؤلَة بؤ‬
‫وةرطرتن ةكة ب ضةن بؤ سةلَي ةمانى‪ .‬لةة ةطةلأ ك ضةةزاكةةى جةةلال مينةةنةةيي كةة لةة ةطةلأ‬
‫رِيَكخ ةستنةكانى خؤماندا ئي شةى ئةكرد ق سةةم كردء ثَيموت كة رِةوانةى سةليَمانييان‬

‫بكات‪.‬‬
‫هةرطيز لةطةلأ سةزادانى خَيزانء كة سةوكارى نةيارء دوذمنى شةؤرِشء حزبةكةم‬
‫نةةبووم‪ ،‬بةةدا خةةوة لةة م ةيَذةوة سةزادانى بةةكؤ مةةلَي خةةلَكى ب َي تةاوان لةة ولآ تةانى‬
‫دواكةوتوودا ثيادة كراوةء دةكريَت‪ .‬لة ولآتةكةى ئيَمة شةدا ر لة لايةن ِرذيَمى بةعسء‬
‫ر لة لايةن حزبة كورد سةتانييةكانةوة‪ ،‬بة تايبةتى لة شةةرِى ناوخؤي كؤتايى سةةدةى‬
‫ِرابردوودا ‪،‬بة هةزاران كةسي بيَ تاوان كة كةسوكاري ثَيشمةرطةو ئةنداماني حزبةكان‬

‫بوون سزادراون‪.‬‬

‫‪208‬‬

‫يةكطرتنيَكي رِووكةش‬

‫زياتر لة سةآ سةالأ بوو هةردوو بالَةكةى (ث‪.‬د‪.‬ك) يةكيان طرتبووةوة‪ ،‬بةلآم زؤر‬
‫جةار لةة زؤر كؤرِء كؤبوو نةةوةدا بةة ةناوى (برادةراني ئَي مةةء ئيَوة) ق سةة ةمان ةئةكرد‪،‬‬
‫هةةموومةان ِرابردووى ةيةكترمةان ةئةزانى كةة لةةطةةلأ ر بةالَيَ ةكدا بووينء زؤرجةار وةك دوو‬

‫حزب لةناو حزبَيكدا كارمان ئةكرد‪.‬‬
‫ةماوة يةةك بوو شةةرِ لةة نَيوان حكو ةمةتي عَيراقء هيَزي ثَي شة مةةر طةة دة ةستى‬
‫ثيَكردبووةوة‪ِ .‬رؤذَيك كةمالى سةةيد ِرة شةيد كة نوَينةرى مةكتةبى سةيا سةي ثارتي‬
‫ديموكراتي كوردستان بوو‪ ،‬هات بؤ بارةطاي لقى ضوار لة طوندي هةرِطيَنة‪ .‬كاك كةمال‬
‫بؤ ئةوة هاتبوو كة لةطةلأ ئةنداماني لق‪ ،‬سةةرثةر ةشتي هةلَبذاردنى ليذنةى ناو ضةةى‬
‫ثيَنجويَن ب كةات‪ ،‬هةةروة هةا ذ ةمارةي ئةة ةندا مةانى ةناو ضةةش كةة (‪ )19‬ئةة نةدام بووين‬
‫كةةمبكةة ةنةوة بؤ (‪ )11‬ئةةنةدام‪ .‬لةة دواى يةةكطرتنةةوةى هةةر دوو بةالةَةكةة‪ ،‬ئةةوة يةةكةةم ةجار‬
‫بوو كة برِيارى هةَلبذاردنيَكى ئازاد بدرَيت‪ .‬من ئةو برِيارةم زؤر ثيَ باش بوو‪ ،‬ضةونكة‬
‫ثيَ شةتر ثارا ةستن برِوايان بة ئةندامانى ليذنةى ناو ضةة نةبوو‪ ،‬هةربؤية ضةةند كة ةسيَك بة‬
‫سةة ةثانةدن خؤيةان كردبوو ةبة ئةةنةدام ةناو ضةة‪.،‬نةة ةوانةدةوَيرا ئةازادانةة بيرورِاى خؤمةان‬

‫دةرب ِين‪ ،‬ضونكة خَيرا دةكرا بة ِراثؤرتء بؤ ثاراستن بةرز دةكرايةوة‪.‬‬
‫بؤ سةةرثةر شةتي كردني هةلَبذاردنةكة دكتؤر كةمال خؤ شةناو كة كارطَيرِى لقى‬
‫ضةوار بوو لةطةلأ دكتؤر كةمال سةةيد ِرة ةشيدء عةبدولى سةؤران هاتن بؤ بارةطاى ليذنةى‬
‫ناوضة لة طوندي ئالَياوة‪ ،‬دواي ئةنجامداني ثرؤسةي هةلَبذاردنةكة كوتلةكةى ئيَمة كة‬
‫بة ثَي شةكةءدواز نا سةرابووين دةر ضةووين‪ .‬حةمة ِرةحيم كة نا سةراو بوو بة (هةظالأ‬
‫جوجةَلة) ئةندامى لقى ضةوارء لَيثر سةراوى ثارا سةتني لق بوو‪ ،‬كردى بة هةراء دةنطى‬
‫بةةرز كردةوةء وتى‪ :‬ئةةوة دة سةتى جةةلالي يةة ةكانى ت َةيدا يةةء دة سةتتيَوةردان لةةم‬

‫هةَلبذاردنةدا كراوة‪.‬‬
‫عةبدولى سةؤران وةلآمى دايةوةء وتى‪ :‬كاكة ئةو ق سةانة ةضيية ئةيانكةيت‪ ،‬جةلالي‬
‫ضةىء دة ةستتيَوةردانى ضةى‪ ،‬كةس دة ةستى نةخ ةستووةتة هةلَبذاردنةكةيانء هةموو بة‬

‫حةقى خؤيان دةرضوون‪.‬‬

‫‪209‬‬

‫دواتر دكتؤر كةمال خؤشناو بؤى طَيِرامةوة كة عةبدولى سؤران قةليَكى دؤِراندووة‪،‬‬
‫ضةونكةة ثيَش كؤنفرا سةة ةكةى ةناو ضةة هةةردووك ةيان طرةو ةيان لةة سةةر ئةةن ةجامى‬
‫هةلَبذاردنةكة كردبوو‪ ،‬دكتؤر كةمال ثيَيوابووة كة ئةندامانى ثَي ةشكةودواز دةرئةضةن‪،‬‬
‫بةلآم عةبدولى سةؤران لةبةر دة ةسةلآتى ثارا ةستن ثيَيوابووة كة ئةندامانى ثَيشةكةودواز‬

‫دةرناضن‪.‬‬

‫‪210‬‬

‫سةرهة َلدانةوةى كيَشةى ئاغاى مودير‬

‫رِؤذيَك لة طوندي ئاَلياواي لاي ثيَنجويَن‪ ،‬ئةحمةدى ِرة شةة مةلا هات بؤ لامء وتى‪:‬‬
‫لةم ِرؤذانةي ِرابردوودا لة سةةر جادةى ئؤرزدى لة ةسليَمانى‪ ،‬كة سةيَكى نةنا سةراو‬
‫تةقةى لة برايمى برازات كردووةء بريندارى كردووة‪ ،‬لة نةخؤشخانة ضارةسةر كراوةء‬

‫خؤشم خوَينم داوةتآ‪ ،‬خةمت نةبيَتء ئيَستا حالَى زؤر باشة‪.‬‬
‫ةئةو هةةوا ةلَةم زؤر ث َي نةاخؤش بوو‪ ،‬بيَ طومةان بووم لةةوةى كةة بةةدة سةتى ث ةياواني‬
‫سةاواكء لة تؤلَةى ئاغاى مودير تةقةى ل َي كراوةء هةوَلى كو شةتنى دراوة‪ .‬ثياوانى‬
‫ةساواكيش كوردى كورد سةتانى عَيراق بوونء زؤربةيان لةناو رِيزةكانى ثارتيدا بوون‪،‬‬
‫بة ثارة ئي ةشيان بؤ ةساواك ئةكرد‪ .‬ئةمة ِرووداويَكى ضةاوةرِوان نةكراو بوو‪ ،‬ضةونكة لة‬
‫ةسالَى ‪ 1970‬بكوذانى ئاغاى مودير ئا شةكرا بوونء برايمء هة شةت كة سةةكةى تريش‬
‫بيَ تاوان دةر ضةوون‪ ،‬بةلآم وا ديار بوو كة كَي شةةكة سةةرى هةَلدابَيتةوةء ثياوانى‬

‫ساواك‪ ،‬رِاستى ِرووداوةكةيان شَيواندبَيت‪.‬‬
‫هةر لةو ماوةيةدا مةلا عةلي بناوةسووتةيى‪ ،‬بة مؤَلةتى رِةسمى ثارتى ضوءبوء بؤ‬
‫طوندي باياوا‪ ،‬لةوآ لة لايةن ( سةاواك)ةوة لة سةةر كيَ شةةى كو ةشتنى ئاغاى مودير‬
‫دة سةتطير كرابوء‪ .‬بؤ ضةارة سةةركردنء سةةرهةَلنةدانةوةى ئةو كَي شةةية‪ ،‬نامةيةكم بؤ‬
‫بارةطاى بارزانى نوو سةى‪ ،‬هةروةها ويَنةيةكي نامةكةم بؤ مةكتةبى سةيا سةيء لقى‬
‫ضةواريش نارد‪ .‬لة نامةكةدا ناِرةزايى خؤمم دةربرِىء داواى ليَ كؤَلينةوةم كرد‪ .‬دواى‬
‫ضةةند رؤذيَك شةةفيق ئاغا كة نوَينةرى بارزانى بوو لة ناوضةةى ةسليَمانى‪ ،‬ثَي ةشنيازَيكى‬
‫بؤ كردمء وتى‪ :‬طةر بة بةلَ ـةطة ئةتوانن بيَ تاوانى تاوانباركراوةكان ب سةةنَينن‪ ،‬ئةوا‬
‫وةك ثارتى بة بة شةداريى دادوةرى حكومةتى ئَيران‪ ،‬لة سةةر سةنوور ليَكؤلَينةوةيان‬

‫لةطةلَدا ئةكةين‪ ،‬طةر ثيَويستيشي كرد دادطاييان ئةكةين‪.‬‬
‫ثَيشنيازةكةيم زؤر ثآ باش بوو‪ ،‬و ‪ :‬ئةطةر برايمء ئةواني تريش دةستيان هةبوو‬

‫لة كوشتنى ئاغاى مودير‪ ،‬ئةبيَت هةر لةسةر سنوور لةسيَدارة بدرَين‪.‬‬
‫شةفيق ئاغا وتى‪ :‬زؤر ثيَويستم بة كاتة‪ ،‬ضاوةرِوان بة‪ ،‬خؤم ئاطادارت ئةكةمةوة‪.‬‬
‫دواى ماوةيةك ضةاوةِروانى‪ ،‬هيس وةلآميَكم لة شةةفيق ئاغا ثيَ نةطة ةشت‪ ،‬دواتر‬
‫نسكؤى شؤِرشى بةسةردا هاتء هةولَةكانم بؤ ئةنجامدانى ليَكؤَلينةوة شكستي هَينا‪.‬‬

‫‪211‬‬

‫ناخؤشترين رِؤذي ذيانم‬

‫لةة ‪ 1975/3/6‬بةة سةةر ثةةر شةتي سةةرؤكي جةةزائير ( هةاواري بو مةد يةان)‬
‫رِيَكةوتننامةيةكى ةسياسةي لة نَيوان جيَطرى سةةرؤك كؤمارى عَيراق (سةةدام ح ةسين)ء‬
‫شةاى ئَيران (محةمةد ِرةزا ثةهلةوي) لة جةزائير ئيمزا كرا‪ .‬بة ثيَى ئةو رِيَكةوتننامةية‬
‫دةبواية حكومةتى عَيراق بة شةَيك لة ئاءى (شيييي الي ) ببةخ شةَيت بة ئَيران‪ ،‬لة‬
‫بةرامبةردا حكومةتى ئَيرانيش دة سةت لة هاوكارىء ث شةتيوانيكردنى شةؤِر شةى طةلي‬

‫كورد هةَلبطريَت‪.‬‬
‫ِرؤذ ةيَك دواى ِراطةة ةيانةدنى ريَككةةوتنةةكةة‪ ،‬حكو ةمةتى عَيراق بةة فرِؤكةة بؤردوو ةمانى‬
‫ضةةند ةشارؤ ةضكةء ناو ضةةيةكى ئازادكراوى وةك ضةؤمانء طةلآلَةء حاجى ئؤمةرانى‬
‫كرد‪ ،‬ةهاو ةكات هيَر شةى تونةدى زةمينيى ِرذيَم بةة ةتانطء ضةةكى قورس بؤ ضةةنةد‬
‫ناو ضةةيةكى ئازادكراو دة سةتى ثيَ كرد‪ .‬شةةرِء ثيَكدادان ثةرةى سةةندء ِرذَيم ضةةند‬
‫ناو ضةةيةكى ئازادكراوى لة ذيَر كؤنترؤلَى ثَي شةمةرطة سةةندةوةو بنكةء بارةطاى خؤى‬
‫تَيدا قايم كرد‪ .‬هَيزيَكى ثَي شةمةرطة كة معاون ةشَيخ محةمةد ئامر هَيزى بوو‪ ،‬لةطةلأ‬
‫دكتؤر كةمال خؤ شةناو‪ ،‬بؤ بةرطريكردن لة ناو ضةة ئازادكراوةكان بةرةو شةارةزوور‬
‫رِؤي ةشتن‪ .‬هَيزةكةي ثارتي لة نزيك شةارؤ ضةكةى سةةيد سةادق‪ ،‬رِووبةرِووى هَيزيَكى‬
‫طةورةى دوذمن بوونةوةء معاون شَيخ محةمةد شةهيد بوو‪ ،‬تةرمةكةشى كةوتة دةست‬
‫ِرذيَم‪ .‬هةروةها غةفور مايةوةيى بة بريندارى دة سةتطيركرا‪ ،‬دكتؤر كةمال خؤ ةشناويش‬
‫بة سةةختي بة طوللةى دؤ شةكة بريندار بوو‪ ،‬بة هةوَلى ضةةند ثَي شةمةرطةيةك دكتؤر‬
‫كةمال طةياندراية نةخؤ شةخانةى ثيَنجويَن‪ .‬لة نةخؤ شةخانة سةةردانى دكتؤر كةمال‬
‫خؤ شةناوم كرد‪ ،‬ورةى زؤر بةرز بوو‪ ،‬زؤر بةداخبوو بؤ شةةهيدبوونى معاون شةَيخ‬
‫محةمةدء دةسةتطيركردنى غةفور مايةوةيى‪ .‬لةبةر سةةختي برينةكةى‪ ،‬طوا ةسترايةوة بؤ‬

‫نةخؤشخانةى مةريوان‪.‬‬
‫لةو ماوةيةدا نورى شةاوةيسء عةبدولوةهاب ئةترو شةى هاتبوون بؤ هةرِطيَنة كة‬
‫هيَزةكان ب ضةووك بكةنةوة بؤ بةتاليؤن‪ ،‬ئةويش بؤئةوةى هيَزى ثيَ شةمةرطة با شةتر‬

‫بةرطرى لة ناوضة ئازادكراوةكانء هَيرشى ِرذيَم بكات‪.‬‬

‫‪212‬‬

‫لةة بةةيةانييةةكى سةاردى ثيَش نةةورؤزى سةالَى ‪ ،1975‬ضةووم بؤ سةةردانى‬
‫لَيثر ةسراوى رَيكخراوى ثيَنجوَين (فاروق قةلآدزَييى)‪ ،‬ئةو كاتة بارةطاى ِرَيكخراو لةناو‬
‫نةخؤ شةخانةى ثيَنجوَيندا بوو‪ .‬كاك فاروقم زؤر بة غةمباري بيني‪ ،‬ثر ةسيارم ليَكرد كة‬
‫ضةي رِوويداوة‪ .‬وتى‪ :‬دويَنةآ عةلى هةذار (ئةندامى ل ةيذنةي مةركةزي ث‪.‬د‪.‬ك) بة ناوى‬
‫سةةركردايةةتييةةوة ضةووة بةة نورى شةاوةيسء عةة ةبدولوةهةاب ئةةترو شةي وتووة‬

‫"ئاشبةتاَلة"‪ ،‬دوَينآ ئيَوارة هات بؤ لامء بة منيشي وت "ئاشبةتالأ"‪.‬‬
‫و ‪ :‬لة ثيَنجوَين و ةشةي ئا ةشبةتالأ بؤ ئاشةي ئاو بةكارئةهَينرَيت‪ ،‬بةلآم من تَيناطةم‬

‫بؤضي ئةو وتويةتي ئاشبةتالَ؟‬
‫وتى‪ :‬منيش ماناي ئا شةبةتاَلم نةئةزاني‪ ،‬بةلآم لة عةلى هةذارم ثر سةي كة ئا ةشبةتالأ‬
‫يةعني ضةي‪ ،‬لةوةلآمدا ثيَيو "يةعني ئيتر شةؤرِش كؤتايى ث َي هاتء خةلَك ب ضةَيت‬

‫بةلاى كارى خؤيةوة"‪.‬‬
‫بةة بي سةتنى " شةؤرِش كؤ تةايى ثيَ هةات" زؤر ةغةم ةبار بووم‪ ،‬ةنةمتوانى بةة ثيَوة‬
‫ِرابوة سةتم‪ ،‬لةة جيَى خؤم داني شةتم‪ ،‬تةةمةةنةام ةئةكرد كةة ئةةو هةةواةلَة ِرا سةت نةةبَةيتء‬
‫قوربانىء ِرةنجء ماندووبوونى خةلَكي كورد سةتةانء ةشؤرِش بةهةدةر نةرِوات‪ .‬ئةو‬
‫هةوالَة ناخؤ ةشترين هةوالأ بوو كة بة درَيذايي تةمةنم بي ةستبَيتم‪ ،‬هةروةها ئةو رِؤذة‬
‫ناخؤ ةشترينء سةةختترين ِرؤذي ذيانم بوو‪ ،‬ضةونكة زؤر بةلامةوة ئا ةستةمء دذوار بوو‪،‬‬
‫ةثاش ئةةو هةةموو شةةهيةدء قوربةانىء ةمالَوَيرانىء ةئاوارةبوونء ِرةنجء تيَكؤ شةانةةى‬

‫جةماوةرى كوردستان‪ ،‬هةروا بة ئاسانى شؤِرشى كورد شكستى ثيَ بهَينرَيت!‬
‫ثةاش ةماوة يةةك بةةرةو بةارة ةطاى ةناو ضةة لةة ئةاَل ةياوا بةةرِآ كةةو ‪ ،‬لةةوآ لةة طةةلأ‬
‫ئةندامانى ناو ضةة يةكمان طرتةوة‪ .‬بة مةبة سةتى بةدة ةستهَينانى زانياري زياتر ضةووين‬
‫بؤ لقى ضةوار‪ .‬عةبدولى سةؤرانء ضةةند كارطيَِرء ئةنداميَكى لق لة بارةطاي لق بوون‪.‬‬
‫برادةراني لق ثيَ ةيان ِرا طةة يةا نةدين كةة عةة بةدولوة هةاب ئةةترو شةى طةةِراوة تةةوة بؤ‬
‫سةةركردايةتي‪ ،‬هةروةها نورى شةاوةيس لة طوندةكانى دةوروبةرةي ئالَياواية‪ .‬كاتيَك‬
‫لة لق بووين هةوالَمان ثيَ طةي شةت كة بلآوبوونةوةى و شةةى ئا شةبةتالأ‪ ،‬ثيَ شةمةرطةء‬
‫شةؤِر شةى كردووة بة دوو بة شةةوة‪ ،‬بة شةيَكيان خؤيان تة سةليم بة ِرذيَم كردووةتةوة‪،‬‬

‫‪213‬‬

‫بة شةيَكى تريان ةضاوةرِيَى زانياري زياترء طؤِرانكاري دلَخؤ شةكةرن‪ .‬ثا ةشان برادةراني‬
‫لق وتيان‪ :‬برَِيك ثارة لة ح سةاباتى لقدا هةية‪ ،‬برِيارمان داوة كة هةر كة سةيَكتان (‪)25‬‬

‫دينارى بدةينآ‪.‬‬
‫ئةةو ق سةةيةةم زؤر ثيَ نةاخؤش بوو‪ ،‬طةةلي كورد لةة بةارودؤخيَكى زؤر ةناخؤشء‬
‫دذواردا بوو‪ ،‬بةةلآم كةة ةسان ةَيك ةضاوةِريَي دابةة شةكردني ميرات بوون‪ ،‬و ‪ :‬لةةبرى‬
‫دابةشةكردنى ميراتي ةشؤِرش‪ ،‬با بير لة ضةارةسةةريَك بكةينةوة‪ ،‬ضةونكة كورِي خةلَكمان‬

‫داوة بة شةهيدكردنء مالَي خةلَكمان وَيران كردووة‪.‬‬
‫برادةراني لق وتيان‪ :‬ئةمة بِريارى سةرةوةية‪ ،‬هيس ضارةسةرَيك لاى ئيَمة نيية‪.‬‬
‫لة طةرمةى ئةو ق سةانةدا بووين‪ ،‬دوو ثيَ شةمةرطة هاتنة ذوورةوةء ضةةكةكانيان‬
‫داناء وتيان‪ :‬ئةمة ضةةكةكانتان‪ ،‬شةؤرِش ئيَمةى بة داروبةردى دنيادا دا‪ ،‬شةتيَكى تر‬

‫نةمابوو كة ثيَمان بكةن‪ ،‬ئَيستاش ئةمة وةزع نيية كة ئَيمةى تَيداين خواحافيز‪.‬‬
‫ق سةةى ئةو دوو ثيَ شةمةرطةية زؤر كاريان تيَكردم‪ .‬ئةوةندةى ثيَنة ةضوو فةتاا ئاغا‬
‫كة ئامر هيَز بوو هات بوَ لامانء وتي‪ :‬بةكرى حاجى فةرةجي سةةرلق بة تراكتؤريَكى‬

‫ثرِ لة ضةكةوة خؤى تةسليم بة ِرذيَم كردووةتةوة‪.‬‬
‫هةوالأء رِوءداوى ِرؤذطارةكانى ئةو سةةردةمةى ئا شةبةتالأء هةرة سةى شةؤِرش‬
‫هَيندة كارة سةاتيَكى تالأء ناخؤش بوو كة بة و شةة بؤم دةرنابِردرَيت‪ .‬برادةراني لقء‬
‫ناو ضةة ضةوون بةلاى ئي شةوكارى خؤيانةوة‪ ،‬منيش دواى ئةوةى لة برادةران بآ ئوميَد‬
‫بووم ضةووم بؤ بايةوة‪ ،‬ئةوكاتة حةمدي هاو سةةرم لةطةلأ مندالَةكان لة بايةوة بوون‪،‬‬
‫لةطةلأ حةمدى هاوسةةرم سةةبارةت بة ةضارةنووسةي خؤمان قسةةم كردء ثيَموت "ئةطةر‬

‫شتيَكم بةسةر هات‪ ،‬هةولأ لةطةلأ منداَلةكاندا بداتء خويَندنيان ثآ تةواو بكات"‪.‬‬
‫ثاشةان لةطةلأ م ةستةفاى خةجآ كة زؤر ضةاكةي لةطةَلدا كردووم‪ ،‬ضةووم بؤ مةريوان‬
‫بؤئةوةى قةرزى ضةةند تؤثة قوما شةيَك بدةمةوة كة ثَي شةتر بؤ دوكانةكةي منء حاجي‬
‫عةبدول لة سةديق هةوارميم كرِي بوو‪ .‬ضةووم بؤ دوكانةكةى سةديق هةورامىء كةمَيك‬
‫با سةى بارودؤخي شةؤرِ شةم بؤ كرد‪ ،‬ثا شةان داوام ليَكرد برِي ئةو ثارةيةي كة قةرزارم‬
‫ثَيم بلََيت‪ .‬سةديق هةورامى بة ق سةةكانم زؤر دَل ـةطران بوو‪ ،‬فرميَ سةك لة ةضاوى هاتة‬

‫‪214‬‬

‫خوارةوةء وتى‪ :‬ضؤن لةم بارودؤخة ناخؤشةى تؤدا ثارةت ليَ وةرئةطرم‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئاخر كةس نازانَيت ضةارةنوو سةى ئَيمة ضةى دةبَيتء ةضيمان بة سةةر ديَت‪،‬‬

‫دةمانطرن يان لةسَيدارةمان ئةدةن‪ ،‬با من قةرزارى تؤ نة ‪.‬‬
‫سديق هةورامى هةر سوور بوو لةسةر برِيارةكةى خؤى‪ ،‬دواتر بة هةولَي مستةفاى‬

‫خةجآ قةناعةتى كرد كة لة بري ثارةكة قوماشةكانم ليَ وةربطريَتةوة‪.‬‬

‫‪215‬‬

‫لة ِراستةوة‪ :‬سةدام حسيَن‪ ،‬هاواري بومديان‪ ،‬محةمةد رِةزا ثةهلةوي (جةزائير ‪)1975‬‬

‫‪216‬‬

‫تالآنىء شرِةخؤرى‬

‫بؤ ئةا ةطاداربوون لةة هةةوالَء طؤِران ةكاريي نو َي‪ ،‬بةةرةو ثيَنجوَين طةةِرامةةوة‪ .‬لةة ِريَ ةطادا‬
‫لة ةسةر ةسنوور نزيك بايةوة‪ ،‬دوو لؤرى ثرِ لة جطةرةى ديمؤرىء ضةاي فرؤ شةطاكانى‬
‫شةؤِرش كة بؤ فرؤ ةشتن نيَردرابوون بؤ ئَيران‪ ،‬لة لايةن بنكةيةكى سةةربازيى حكومةتى‬
‫ئيَرانةوة دة سةتيان بة سةةردا طيرابوو‪ .‬كاتيَك طةي ةشتمة طوندى بناوة ةسووتةى نزيك‬
‫ثيَنجوَين‪ ،‬نورى شةاوةي سةم بينى كة تةقةى لة ح سةة مريةم بناوة سةووتةيى ئةكرد‪،‬‬
‫ئةةويش لةة تر سةى ط ةيانى خؤى‪ ،‬بةة ةناو دارو دةوةنةةكةةدا رِاي ةئةكرد‪ .‬ةبةو ِرووداوة زؤر‬

‫سةرم سووِرماو و ‪ :‬كاك نورى ئةوة ضيية‪ ،‬بؤ تةقة لةو ثياوة ئةكةيت؟‬
‫وتى‪ :‬تؤثَيك قوماشى فرؤشطاكةى دزيوة‪.‬‬

‫و ‪ :‬تؤث ةَيك قو مةاش ئةةوة ةناهَين يَةت كةة خةةلَكى لةة سةةر بكوذين‪ ،‬ئةة طةةر زؤر‬
‫بةثةرؤ شةى ةشتومةكى فرؤ شةطاكةيت‪ ،‬فةرموو برِؤ دوو لؤري جطةرةكةو ضةاكة رِزطار‬

‫بكة كة لة بايةوة سةربازي ئَيران دةستى بةسةردا طرتووة‪.‬‬
‫وتى‪ :‬ضؤن شتى وا ئةبيَت؟‬

‫و ‪ :‬بووة‪ ،‬ةبارودؤ خةة كةة تيَك ضةووةء كؤنترؤلَكردنى زة حمةة تةة‪ ،‬ثيَش ئةةوةى‬
‫شةتومةكى فرؤ شةطاكة بكةوَيتة دة ةست حكومةت‪ ،‬بؤ ضةى خواردنةكان بة سةةر خةلَكى‬

‫هةذارى ناوضةكة كة ثشتء ثةنامان بوون دابةش ناكةيت؟‬
‫نورى شةاوةيس ثيَ ةشنيازةكةى ثة سةةند كردء بِريارى دابة شةكردنى خؤراكى‬
‫فرؤشةطاكةى دا‪ .‬ثاشةان طةرِامةوة بؤ مةريوانء لة نةخؤ ةشخانة سةةردانى دكتؤر كةمال‬
‫خؤ ةشناوم كرد‪ ،‬بارودؤخي كةميَك با ةشتر ببوو‪ ،‬بةلآم بؤ بارودؤخي تةماوي كوردسةتان‬
‫زؤر بةداخ بوو‪ .‬كاك كةمال وتي‪ :‬خةَلك بوون بة دوو بة شةةوة‪ ،‬بة شةيَكيان دة ةضن بؤ‬

‫ئَيرانء بةشيَكيشيان دةطةِريَنةوة بؤ عَيراق‪ ،‬لالؤ تؤ كاميان هةلَدةبذَيريت؟‬
‫و ‪ :‬ئةطةر حكومةتي عَيراق لة سةيَدارة شةم بدات‪ ،‬ثيَم با شةترة لةوةي كة ثةنا بؤ‬
‫حكو ةمةتى ئَيران ببةةمء ةلة ئؤردوطةايةة ةكدا دامبن ةَيتء بيَ رَِيزيم بةةرامبةةر بكرَيةت‪ .‬ئةة ةطةر‬

‫شؤرِش بة تةواوى كؤتايى ث َي هات‪ ،‬ئةرِؤمةوة بؤ ثيَنجويَن‪.‬‬
‫وتى‪ :‬منيش ثيَم با شةة بطةرِيَمةوة‪ ،‬بة تةنيا ليَرة بةجيَم مةهَيلَن‪ ،‬سةآ ِرؤذ ثيَش‬

‫تةواوبوونى لَيبوردنةكة وةرة بة دوامدا‪ ،‬تا ئةوكاتةش تةندروستيم باشتر دةبَيت‪.‬‬

‫‪217‬‬

‫كؤبوونةوةكةى مالَى سالةثير‬

‫لة مةريوانةوة ضةووم بؤ بايةوةء لةوآ لة ماَلى سةالة ثير بة ئامادةبوونى (نورى‬
‫شةاوةيس‪ ،‬عةبدولى سةؤران‪ِ ،‬رة سةول مامةند‪ ،‬سةديقة فةنى‪ ،‬سةالة ثير‪ ،‬فةرة سةةعيد‪،‬‬
‫بةندة) كؤبوونةوةيةك لةسةةر بارودؤخي شةؤِرش ئةنجام درا‪ .‬دواى ئةوةي سةةبارةت بة‬
‫ةبةردةوامبوون لةة خةة ةباتء شةؤرِش ةياخود طةةِرانةةوة بؤ عَيراق بيروِرا ةمان طؤِرينةةوة‪،‬‬
‫نورى شةاوةيس وتى‪ :‬تازة كار لة كار ترازاوةء سةةركردايةتي بِريارى كؤتايى داوة‪،‬‬
‫كةآ لةة ةطةلأ ةبارزانييةةكةان ةئة ةضَيةت بؤ ئَيران ِريَى ل َي ةناطيرَةيت‪ ،‬كيَش خؤى تةة سةليم‬

‫ئةكاتةوة هةر رِيَى ل َي ناطيريَتء ئازادة‪.‬‬
‫زووتر بةهؤي كؤتايي هَينان بة شةؤِرش (ئا شةبةتالأ)‪ ،‬لة سةةركردايةتي (ث‪.‬د‪.‬ك)‬
‫زؤر توورِةء داخ لةد َل بووم‪ ،‬بة قسةكانى نورى شاوةيسيش ئةوةندةى تر تووِرة بووم‪،‬‬
‫وةلآمم دايةوةء و ‪ :‬خؤ ئيَوة سةركردةء ثياوى سياسين‪ ،‬بؤ سالَى ثار شةرِمان لةطةلأ‬
‫حكومةت دة سةتثيَكردةوةء كؤتاييمان بة رِيَكةوتنةكةى ئيَمةء حكومةت هَينا؟ فةرموو‬

‫ئةمة ئةنجامةكةيةتى‪.‬‬
‫نورى ةشاوةيس وتى‪ :‬كاتيَك ئيَمةء حكومةت دة سةتمان كرد بة طفتوطؤ‪ ،‬ثرسمان‬
‫بةة حكو ةمةتى ئَيران نةةكردبوو‪ ،‬بةآ ةئاطةادارىء ِرةزامةة ةندى ئةةوان ةئةو طفتوءطؤيةة ةمان‬
‫دة سةتثيَكردء دَلي ئَيرانمان لة خؤمان رِةنجاند‪ ،‬بؤ ئا شةتكردنةوةى حكومةتي ئَيران‪،‬‬
‫ناضار بووين كة واز لة رِيَكةوتنةكة بهَينينء شةرِ لةطةلأ حكومةت دةست ثيَبكةينةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئاخر ةسبةى ةضؤن رِوومان بَيت سةةيرى كة ةسوكارى ةشةهيدان بكةينء ةضييان‬
‫وةلآم بدةينةوة؟ ثا شةان ضةؤن باوةِرتان بة ئَيران كرد‪ ،‬من طةِرانةوةم ثيَ با ةشترة تا لة‬

‫ئَيران ببم بة ثةنابةر‪.‬‬
‫ئامادةبوواني كؤبوونةوةكة بة سةةر ةسورِمانةوة بؤيان ئةرِوانيم‪ .‬وتى‪ :‬كةيفي خؤتة‬

‫هةر رَِيطايةك هةلَ ئةبذيَريت ئازاديت‪.‬‬

‫‪218‬‬

‫بةرطرىء در َيذةدان بة شؤرِش‬

‫دواى ئةوةى هيس ئوميَديَك بة شةؤِرش نةماء زؤربةى بةرثر سةان لة ئا ةستى بِريارى‬
‫ضةك دانانء كؤتايي هَينان بة شؤِرش بيَ دةنط بوونء ذمارةيةكيان تةسليم بوونةوةء‬
‫هةنديَكي تري شةيان ضةوونة ناو خاكى ئيَرانةوة‪ .‬هةروةك ثيَ شةتر ئاماذةم ثيَ كردووة‬
‫ثيَم ةباش نةةبوو كةة لةة ئَيران ببم بةة ثةا نةا ةبةر‪ ،‬بؤ يةة برِ يةار مةدا كةة لةة ةطةلأ حةة مةدىء‬
‫م ةندا ةلَة ةكان بطةةرِيَينةةوة بؤ ثيَنجوَين‪ .‬دواي طةةِرانةةوةم بؤ ثيَنجوَين‪ ،‬لةةطةةلأ ةتا ةيةرى عةةلى‬

‫والى بةط(‪ )38‬قسةم كردء و ‪ :‬بةلَكو هيَز كؤبكةينةوةء دريَذة بة شؤرِش بدةين‪.‬‬
‫وتى‪ :‬منيش زؤرم ثةآ بةا شةةء هةة ةمان ِرام هةةيةة‪ ،‬لةةم رِؤذانةةدا خةةلَكم ةناردووة بؤ‬
‫ةماوةتء ثَي ةيان ِراطةة ةيانةدووم كةة عةةلى عةة ةسكةةرى بةة هَيزَيكى زؤرةوة د ةيَت بؤ ةماوةتء‬
‫بةهيواى بةرطرىء درَيذةدانة بة ةشؤرِش‪ ،‬منيش ضةاوةِريَى وةلآمى عةلى عة سةكةريم‪،‬‬
‫بةةلآم ئةة طةةر ئَي مةة بةةرطرى ب كةةينء در َةيذة بةة شةؤِرش ةبدةين‪ ،‬ئةا يةة تؤ خةةَل ةكت بؤ‬

‫كؤئةبيَتةوة؟‬
‫و ‪ :‬من ةئةتوانم نزي ةكةى (‪ )150‬كورِى ةئازاء لَي ةهاتوو لةة ثيَنجوَينء دةورو بةةرى‬

‫كؤبكةمةوةء لةطةلَمان دريَذة بة شؤرِش بدةن‪.‬‬
‫وتى‪ :‬زؤر بةا شةة‪ ،‬بةا ضةةنةد ِرؤذَةيك دان ةبةخؤ ةما ةندا بطرين تةا وةلآميَكم لةة عةةلى‬

‫عةسكةرييةوة ثيَ ئةطات‪.‬‬
‫دواى ضةة نةد رِؤذ يةَك تةا يةةرى ةعةلى والى بةةطم بيني‪ ،‬وتى‪ :‬بةةدا ةخةوة هةةوالَم ثيَ‬
‫طةي شةتووة كة عةلى عة سةكةرى لةطةلأ هيَزةكةيدا بةرةو حاجى هؤمةران رِؤي شةتووة‪،‬‬
‫ئَيمةش ليَرة بة تةنيا هي ضةمان ث َي ناكريَتء ناتوانين بةرطرى بكةين‪ .‬هةر لةو ماوةيةدا‬
‫رِؤذَيةك تةاليةب رؤ سةتةةم كةة ليَثر سةراوى ل ةيذنةةى ةناو ضةةى دوكةان بوو‪ ،‬لةةطةةلأ حةةمة‬

‫سابير(‪ )39‬هاتن بؤ لامء وتيان‪ :‬ئَيمة ئةرِؤين‪.‬‬

‫(‪ )38‬تةايةةرى عةةلى والى بةةط لةة دواي رِيَكةةوتنةةكةةى ‪11‬ى ئةادارى ‪ 1970‬كرا بةة فةةرمةانةدةى فةةوجى‬
‫ثا سةةوانى سةنوور‪ ،‬بةلآم ةسالَى ‪ 1974‬كة ةشةِر دة ةستى ثيَ كردةوة كرا‪ ،‬بة فةرماندةى هيَز‪ ،‬لة هةمان‬

‫كاتيشدا ئةندامى ليذنةى ناوضةى ثيَنجويَن بوو‪.‬‬
‫(‪ )39‬دواي رِووخاني رِذَيمي بةعس‪ ،‬كرا بة باَلويَزى عيَراق لة ولآتي ضين‪.‬‬

‫‪219‬‬

‫حةمة سابير كلآشينكؤفةكةى خؤى دناو وتى‪ :‬با ئةم كلآشينكؤفةت لة لا بَيت‪.‬‬
‫و ‪ :‬بؤ لاى من بيَت؟‬

‫وتى‪ :‬ئَيمة ئيشمان هةيةء ئةرِؤين‪ ،‬ناتوانم لةطةلأ خؤم بيبةم‪.‬‬
‫نةمزانى بؤ كوآ ئةرِؤن‪ ،‬بةرةو ئَيران ياخود ناو ضةةكانى ذيَر دة ةسةلآتى حكومةت‪.‬‬
‫هةر لةو ماوةيةدا جةبارى حاجى ِرة شةيةدم بينى(‪ ،)40‬ئةوكاتة ليَثر ةسراوى قوتابيان‬
‫بوو‪ ،‬وتى‪ :‬سةةردانى دكتؤر كةمال خؤ شةناوم كرد‪ ،‬ثيَىو كة زةحمةت نةكَي شةيتء‬
‫نةة ضةيةت بةةدوا ةيدا‪ ،‬ضةونكةة من سةة ةيارةم ثَييةةء خؤم لةة مةةريوانةةوة ئةةيطةةيةةنمةة‬

‫سليَمانى‪.‬‬

‫(‪ )40‬لة كؤتايي ثايزي ‪ 1989‬لة لايةن رِذيَمي بةعس دة سةتطير كرا‪ ،‬لة ‪ 1990/11/17‬لة طةلأ ثؤليَك‬
‫تيَكؤشةري (ي‪.‬ن‪.‬ك) لةسيَدارة درا‪.‬‬

‫‪220‬‬

‫ثاشاطةردانى‬

‫لة زؤربةى ناو ضةة ئازادكراوةكاندا كة ثَي ةشتر بة دة سةتى هيَزى ثَي شةمةرطةوة بوو‪،‬‬
‫ثا شةاطةردانى درو سةت ببوو‪ ،‬ئةويش لة ئةنجامى دارِمانى دة سةةلآتى شةؤرِش لةء‬
‫ناء ةضانةدا‪ ،‬هةروةها حكومةتيش دامودةزطا ئيدارىء سةةربازييةكانى نةطةرِاندبووةوة‬
‫ئةو ناو ضةانة‪ .‬بةهؤى ئةو بؤ شةايي دة سةةلآتةى درو سةت ببوو‪ ،‬ضةةند هاوولآتييةك لة‬
‫ثيَنجويَن خةريكى كرِينء فرؤ شةتنى ضةةك بوونء ذمارةيةكى زؤر ضةةكء تةقةمةنى‬
‫لةة نةاو خةةلَك ةيدا بلآو بووةوة‪ .‬كةةس لةة سةةرء مةالَى خؤى دَلن يةا نةةبوو‪ .‬بةةهؤى‬
‫تاقيكردنةوةى ةضةكةوة ضةةند كة سةيَك كوذرانء بريندار بوون‪ .‬ضةةند كة سةيَكى نةفس‬

‫نزميش خةريكى شِرةخؤرىء تالآن بوون‪ ،‬بارودؤخةكة ئةوةندةى تر خراث ببوو‪.‬‬
‫رِؤذ َةيك لةة دو ةكا نةة كةةم لةة طةةلأ ةتا يةةرى عةةلى والى بةةطء ئةة حمةةدى حةة مةة ةئا غةاى‬
‫قائيمقامى ثيَنجوَينء جةلالى حاجى نة سةروَللآ داني شةتبووينء با سةى بارودؤخةكةمان‬
‫ةئةكرد‪ .‬ضةةنةد برادةر ةَيك وةك مةةحمودى فةةقةآ رةحيمء ةحاجى كةاكةة حةةمةةء ةحاجى‬
‫محةة ةمةدى قور ةبانى هةاتن بؤلامةانء داوا ةيان ل َي كردين ةكة ضةارة سةةر ةَيك بؤ ديةاردةي‬

‫ضةكدارىء رِاووِرووتء تالآنيي بدؤزينةوة‪.‬‬
‫كاك تايةر وتي‪ :‬من ئامرةكةى جارانى شؤرِش نيم تا خةلَكي بة قسةم بكةن‪.‬‬
‫كاك ئةحمةديش وتى‪ :‬منيش قائيمقامةكةى جاران نيم‪ ،‬خةَلك بة قسةم ناكةن‪.‬‬
‫بؤ طةِراندنةوةي ئارامي بؤ ثيَنجوَين‪ ،‬ناردم بةدواى سةالَحى حةث سةة كة جاِر ضةى‬
‫شةارؤ ضةكةى ثيَنجوَين بوو‪ ،‬داوام ليَ كرد بةناو ثيَنجوَيندا بطةِريَتء جارِ بداتء بلَيَت‬
‫"ئةو كة سةانةى ضةةك ئةكِرنء ئةفرؤ شةن نابَيت لةناو شةاردا ةَيننء ئةبيَت ب ةضنة‬
‫دةرةوةى ةشار يان بضةن بؤ لاى ةضةمى طةورة‪ ،‬هةركة ةسَيكيش سةةرثَيضةى بكات ئةدريَت‬

‫بة دادطاى طةل"‪.‬‬
‫لةةِرا سةت ةيدا ئةةوكةاتةة هيس داد ةطايةةك لةة ثيَنجوَين نةةبوو‪ ،‬بةةلآم وي ةستم خةةلَكةة ةكة‬
‫ضةاوتر سةيَن بكةم‪ .‬برادةران داوايان لَيكردم كة شةتى وا نةكةمء خؤم توو شةى كيَ شةة‬
‫نةكةم‪ ،‬بةلآم لةبةر ئةوةى ةضارةسةةريَكى طونجاوترم شةك نةئةبرد بؤية هةر سةوور بووم‬
‫لة سةةر برِيارةكةى خؤم‪ ،‬سةالَحى حةث سةة كةوتة جاِردان‪ .‬دواتر ضةةند كة سةيَك وةك‬

‫‪221‬‬

‫برايمى ةعار ء جةةلال عةةلي برازامء ذمةارةيةةكى تر كةة بةةداخةةوة ةناوةكةان ةيانم لةةيةاد‬
‫نةة ةماوة بؤ ث شةتيوانيكردنم ةهاتن بؤ لام‪ ،‬ثيَ ةكةوة ةكةوتينةة ةئا ةطاداركردنةةوةى خةةلَ ةكة‬

‫ضةكدارةكة بؤ ئةوةى بضنة دةرةوةى شارء خؤيان تووشى كَيشة نةكةن‪.‬‬
‫بؤئةوةى رِووبةِرووى شةةرِء تةقةكردن نةبينةوة‪ ،‬زؤر بة ورياييةوة مامةَلةم لةطةلأ‬
‫ضةةكدارةكاندا ئةكرد‪ .‬لة كاتي كؤكردنةوةي ضةةكء تةقةمةنييةكان جةوهةرى حةمة‬
‫سةديق خانم بينى كة لةطةلأ ضةةند ضةةكدارَيكدا لةناو جَيبةكةيدا بوونء لة لايةن ئةو‬
‫برادةرانةى كة هاوكارييان ئةكردم رِيَطايان ليَطيرابوء‪ ،‬ثر ةسيارم ليَكردن كة بؤ ضةي لة‬

‫سةيارةكةى جةوهةر ئالآون؟‬
‫وتيان‪ :‬ضةكيان ثَيية‪.‬‬

‫و ‪ :‬وازيان ليَ بهَينن با برِؤن‪.‬‬
‫ثاشان برادةران وتيان‪ :‬بؤ نةتهَيشت ضةكةكانيان ليَ بسةنين؟‬
‫و ‪ :‬من ةنا ةمةويَةت تةةقةة درو سةت بيةَتء خةةَةلك رِووبةةرِوو ةمان ببنةةوةء خؤ ةوانء‬
‫خةَلكيش تووشى خوَينرِشتنء زيان ببين‪ ،‬ثاشان ئةوانة هةميشة خاوةن ضةك بوون‪.‬‬
‫هةةوالَم ثيَ طةةي شةت كةة ذ مةارة يةةك هةاوولآتي خةةريكى تةالآنكردنى كةةلو ثةةلى‬
‫دامودةز ةطا حكومييةة ةكانء ةنةخؤ شة ةخانةةء قو تةاب ةخانةة ةكان بوون‪ ،‬تةةنةانةةت خةةريكى‬
‫ليَكردنةوةى وايةرى كارةباى سةةر ديوارةكانء سةويسء ثلاكء طلَؤثةكاني شةن‪ .‬بة‬
‫مةبة سةتى بلآوة ثيَكردنى خةلَكةكة لةطةلَ جةلالى برازام ثيَكةوة رِؤي شةتين‪ ،‬لة نزيك‬
‫قوتابخانةى ثيَنجوَينى سةةرةتايي ضةةند في ةشةكيَكم بة ئاسماندا تةقاندء خةَلكةكة‬
‫بلآوة يةان ل َي كرد‪ .‬يةةك َةيك لةةو كةة ةسا ةنةى خةةريكى ةتالآنى بوو مةةلا يةةك بوو كةة لةة‬
‫مةريوانةوة هاتبوو‪ ،‬باوة شةى ثِركردبوو لة شةتومةك‪ ،‬بة هةَل ةضوونةوة و ‪ :‬تؤ مةلايت‪،‬‬

‫ضؤن كارى وا ئةكةيت؟‬
‫زؤر بةلامةوة سةةير بوو كة خةلَكى شةتومةكى شةارء ولآتةكةى كة لة خزمةتى‬
‫خؤ ةيدا بوو خؤش نةة ةئةوي سةت‪ ،‬خةة ةلَك هةةبوو ِرةح ةلةى قوتةاب ةخانةةيةان ةئةبرد‪ .‬لةةبرى‬
‫ئةةوةى كةة ةكاكى مةةلا‪ ،‬فةةتواى حةةرامكردنى تةالآني مةالَى ميل ةلةتى بةدا يةةء خؤى‬

‫رِووبةرِووى بووايةتةوة‪ ،‬كةضى خؤى ثَيشةنطى تالآنىء شِرةخؤرةكان بوو‪.‬‬

‫‪222‬‬

‫ةثا شةان بةةرةو بةةنطةةَلةةى خوار ثيَنجويَن رِؤي شةتين‪ .‬لةةوآ لةة ةطةلأ حةةمةة ئةةمينى‬
‫م ةستةفاء حةمة نة سةة كة هةردووكيان ئةندامى رِيَكخ ةستنى خؤمان بوون ق سةةم كردء‬
‫ثيَكةةوة كةةوتينةة دةركردنى ةئةو خةةَل ةكةى كةة لةة ةناو شةاردا ةمامةة ةلَة ةيان بةة ضةةكء‬

‫تةقةمةنييةوة ئةكرد‪ ،‬دواتر لاى ضةمى طةورةى ثيَنجويَن درَيذةيان بة كارةكةياندا‪.‬‬
‫ئةةو رِؤذة تةا خؤر ئةاوابوون لةة ةطةلأ ئةةو ضةة نةد برادةرة خةةريكى كةةمكرد نةةوةى‬
‫د يةاردةى ضةة كةدارىء ِريَطرتن لةة ةتالآنى بووين‪ ،‬زؤر هيلاكء ةما نةدوو بووم‪ .‬دواى‬
‫خواردنى نةاني ئيَوارة‪ ،‬مةةحمود ح سةيَن خةةرا ةمان هةات بؤ مةا لَةةوةء وتى‪ :‬ضةة ةند‬
‫بةرثر سةيَكى شةؤِرش نةخؤ شةخانةكةى شةؤرِشء دةزطاى كارةباكةيان بة هةموو‬
‫ةشتةة ةكانييةةوة فرؤ شةتووة بةة ضةةنةد بةازر ةطانيَكى مةةريوانى‪ ،‬بةةر ةنامةة ةيان دا ةناوة كةة‬
‫ئةم شةةو بة زيلى عة سةكةرى دةزطاى كارةباكة ببةن‪ .‬هةروةها ةشتومةكى نةخؤ شةخانة‬
‫تازةكةى شؤِرش ئةبةن بؤ ئَيران‪ ،‬ئةلَيَن تايةرى عةلى والى بةط شةريكيانة‪ ،‬بةلَكو هةولأ‬

‫بدةن رَِييان ل َي بطرن‪.‬‬
‫دةز طةاى ةكارة ةباى ثيَنجوَين‪ ،‬موةل يةدة يةةكى زؤر طةةورة بوو‪ ،‬ثيَش دة ةست‬
‫ثيَكردنةوةى شةةرِ لة سةالَى ‪ 1974‬حكومةتى عَيراق لةطةلأ كةرة سةةى يةدةكء كَيبلَء‬
‫تةةليَكى زؤرى كةارة بةا‪ ،‬بؤ رِوو نةاككرد نةةوةى ثيَنجويَن ةناردبووى‪ ،‬هةةمووى بةة‬
‫ثيَ ةضراوةيى دانرابوونء نةبة سةترابوون‪ .‬هةر ئةو شةةوة بؤ ثارا سةتنى نةخؤ شةخانةكةء‬
‫دةز ةطاى كةارة ةباكةة‪ ،‬نةاردم بةةدواى ضةةنةد ث ةياويَكى ثيَنجوَي ةندا ءةك سةةعيةد زؤراب‪،‬‬
‫حةاجى محةة مةةدى قور بةانى‪ ،‬مةةحمودى فةة قةآ ِرةحيم‪ ،‬ةحاجى كةا كةة حةة مةة‪ ،‬حةاجى‬
‫ةسالَحى فةرزالى‪ ،‬برايم عار ‪ ،‬عةبدولكةريمى مةلا عةبدوَللآء جةلالى برازام‪ ،‬ئوتؤمبيَلم‬
‫بؤ ئامادة كردنء ثيَكةوة ضةووين بؤ طوندي ِراوطاني خوار ثيَنجويَن‪ ،‬بؤ ئةوةى لةطةلأ‬

‫تايةرى عةلى والى بةطء بابة تايةرى شَيخ جةلال سةبارةت بةو ثلانة قسة بكةم‪.‬‬
‫تايةرى عةلى والى بةطء بابة شةَيخ تايةرى شةَيخ جةلال لة مالَى حةمةى ِرةحمان‬
‫بوون‪ ،‬مولازم ةتايةةرم ةبانط كردة دةرةوةء بةة تةةن ةها سةةبةارةت بةة بةةر ةنا ةمةى دزينء‬
‫فرؤ شةتنى دةزطاى كارةباكةء ةشتومةكى نةخؤ شةخانةكةء دةنطؤى دة ةستى خؤي شةى‬
‫لةةو كةارة ق سةةم لةةطةةَلةدا كرد‪ .‬مولازم ةتايةةر بةةرطري لةة خؤى كردء بيَ ئةاطةايى خؤى‬

‫‪223‬‬

‫ِراطةة ةيانةدء ئةةو ةكارةى بةة خيةانةةتيَكى طةةورة دذ بةة ةشؤرِشء ميللةةتةةكةةى ئةةزانى‪،‬‬
‫ةهاو ةكاري خؤي شةى بؤ لةةبةاربردنى ثلانةةكةة دةربرِى‪ .‬ةثا شةان ةشَيخ ةبابةة تةايةةر هةات‬

‫بؤلامانء وتى‪ :‬ضى رِووى داوة؟‬
‫مة سةةلةكةم بؤ باس كردو و ‪ :‬ذمارةيةك لة لَيثر ةسراوةكانمان‪ ،‬بة فرؤ شةطاكانى‬
‫شةؤرِشء ئةم هةموو شةتة لا بة لايةى تر تَيريان نةخواردووة‪ ،‬ئَي ةستا خةريكى دزينى‬
‫مالَى ميللةتن‪ .‬شةَيخ بابة تايةر دة سةتبةجآ حةمةى ِرةحمانء ضةةند ضةةكداريَكى بؤ‬
‫ثارا سةتنى موةليدةكة ناردء ثيَى وتن "هةركة ةسَيك لة موةليدةكة نزيك بووةوة تةقةى‬
‫ل َي بكةن"‪ .‬هةر ئةو ةشةوة بة ثيَي ئةو بةرنامةيةي كة داِرَيذراو بوو‪ ،‬ضةةند زيليَكى‬
‫سةةربازيي نزيكى نةخؤ شةخانةى شةؤرِش بوونةوةء برادةرانيش تةقةيان ليَ كردن‪،‬‬

‫ئةوانيش هةلَهاتنء نزيكي موةليدةى كارةباكةش نةكةوتن‪.‬‬
‫ثيَش هةرة سةي شةؤِرش‪ ،‬جةلالى حاجى عةلى بةِريَوةبةري ثؤلي سةى ثيَنجويَن بوو‪.‬‬
‫لةكاتى ليَبوردنةكةدا طةِرابووةوة ناو ضةةكانى ذيَر دة ةسةلآتى حكومةت‪ ،‬حكومةتيش‬
‫ثيَى وتبوو كةة جلوبةةرطةة فةةرمييةةكةانى خؤي لةةبةةر بكةا ةتةوةء برِواتةةوة بؤ ثيَنجويَنء‬
‫ضةكء تةقةمةنى كؤ بكاتةوة‪ .‬ئةويش لةطةلأ رِؤستةمء بةختيار كة هةردووكيان خزمى‬
‫تايةرى عةلى والى بةط بوونء ثَيشتر ئةوانيش ثؤليس بوون‪ ،‬بة جلوبةرطى ثؤليسييةوة‬
‫هاتن بؤ ثيَنجويَن‪ .‬لةطةلأ جةلالى حاجى عةلى ق سةةم كردو و ‪ :‬تا ئيَ سةتا ناو ةضةكةمان‬
‫ثةارا سةتووة‪ ،‬لةة مةةودوا ئةةركى ئيَوة يةة سةةرء ةمالَى ةهاوولآتي يةانء دامودةز ةطا‬

‫خزمةتطوزارييةكان بثارَيزن‪.‬‬
‫لةكاتي ن سةكؤي شةؤرِش‪ ،‬بةهؤي ضةةكي بةجيَماوي ةشؤِرش كارة ةساتي دلَتةزَيني‬
‫ليَكةةوتةةوة‪ ،‬بؤ نمو ةنة لةة سةةر شةاخةةكةاني دةورى ثيَنجويَن ذمةارةيةةك ضةةكى دذة‬
‫فرِؤ ةكةء دؤ شةكةةء تةةقةةمةةني ليَ بوو ةكة ثَي شةمةةرطةة بةةجيَى هَي شةتبوون‪ ،‬هةةنةدَيةك‬
‫م ةنداَليش ضةووبوون يةاري ةيان ث َي كردبوو‪ ،‬رِووةء شةارؤ ةضكةةي ثيَنجوَين تةةقةةيةان‬
‫ثيَكردبوو‪ ،‬لةة ئةةن ةجا ةمدا دوو طةةنج بةة ةناوة ةكاني ( ةقادري سةةيةد سةةعيةدء نةةري ةمانى‬
‫حةة سةةنى غولآم) برينةدار بوونء بؤ ضةارة سةةر بةةرةو ةنةخؤ ةش ةخانةةى مةةريوان‬

‫طواسترانةوة‪.‬‬

‫‪224‬‬

‫بؤ ئةوةى كارة سةاتى ناخؤ ةشتر رِوو نةدات داوام لة كورِةكانى عةبدوَللآى مةجيدء‬
‫حةمةى مةجيد كرد كة ب ضةن دؤ شةكةء دذة ئاسمانييةكان بهيَننة خوارةوة‪ .‬ئةوانيش‬
‫مةردانة لةماوةيةكي كةمدا هةموو ضةةكةكانيان لة سةةر ةشاخةكاني ثيَنجويَن هَيناية‬
‫خوارةوةء لةة بةةردةم مةةر ةكةزةكةةدا دانران‪ .‬بؤ ةئةوةى ةكارة سةاتي دَلتةةزيَن رِوو نةةدات‪،‬‬

‫داوام ليَ كردن كة لوءلةء ثارضةكانى تريان ليَ بكةنةوةء هةَليان بوةشَينن‪.‬‬

‫‪225‬‬

‫شاردنةوةي ضةك بؤ شؤرِشيَكي نويَ‬

‫بة ثيَى برِياريَكى حكومةتى عَيراق‪ ،‬لة ماوةيةكى دياريكراودا هةر كة سةَيك ثار ضةة‬
‫ضةةكيَكي بة حكومةت تة سةليم بكرداية ئةوا (‪ )75‬ديناريان ئةداية‪ .‬هةر بة ثيَى هةمان‬
‫برِ ةيار هةةر كةة سة ةيَك دواي ئةةو ةماوةيةة ضةةكى ثيَوة بطيرايةة ئةةوا لةة سة ةيَدارة ةئةدرا‪.‬‬
‫مةبة سةتى ِرذيَم لةو برِيارة كؤكردنةوةى ئةو دةيان هةزار ثار ضةة ضةةكةى ةشؤرِش بوو‬
‫كة بة قوربانييةكى زؤر بةدة سةت هَينرابوون‪ ،‬بؤئةوةي لة سةةرهةَلداني شةؤِرشء‬

‫بزوتنةوةيةكى ضةكداريى تردا سووديان ل َي وةرنةطيرَيت‪.‬‬
‫هةرة سةي شةؤرِ شةي ئةيلول‪ ،‬لة بةرذةوةندي ضةةند كة سةيَكى هةلثةر سةتء نةفس‬
‫نز ةمدا بوو‪ ،‬ضةونكةة ئةةوان بؤ خؤ دةو ةلَةمةةنةدكردن خةةريكى كرِينةةوةى ضةةك بوون‪.‬‬
‫ةضةكيان لة ثَيشةمةرطةو خةلَكي بة ‪ 65 - 60‬دينار ئةكِرييةوة‪ ،‬ثا ةشان ئةيانفرؤ ةشتةوة‬

‫بة ِرذيَم بة (‪ )75‬دينار‪.‬‬
‫لةو ماوةيةدا بة هةا زانى كة ضةةند ثار ضةة ضةةكَيك ب شةارمةوة‪ ،‬بؤ ئةءةي لة‬
‫بةرثابوءني شةؤرِ شةيَكي تردا سةوءديان ليَ ءةربطيرَيت‪ .‬لةطة َل بةكرى حاجي سةةفةر‬
‫ةضةكةكانى خؤمانء ضةةكةكةى (حةمة ةسابير)مان نارد بؤ ضةةند دؤسةتء ئا ةشنايةك لة‬
‫شةلَير كةة ةئا ةش ةناى كةاك ةبةكر بوون‪ ،‬بؤئةةوةي لاي خؤ ةيان بؤمةان ب شةارنةةوة‪ .‬دواى‬
‫ماوةيةكى كورت ةضةكةكانيان بؤ هَينامةوةء داواى ليَ بوردنيان كردء وتيان‪ :‬لةترسةى‬
‫طيانى خؤمان نةمانتوانيوة ةضةكةكان ب شةارينةوة‪ ،‬ضةونكة حكومةتى عَيراق كا ةشيفةى‬

‫هةيةء ئةيدؤزيَتةةوةء طيرؤدة ئةبين‪.‬‬
‫ةئةو برادةرانةة ةناهةةقيةان نةةبوو كةة نةة ةيانتواني بوو ضةةكةةكةان ةمان بؤ ب شةارنةةوة‪،‬‬
‫ضةونكة رِؤذطاريَكي زؤر ناخؤشء ةسةخت بوو‪ .‬ئةوكاتة ضةةك ةشاردنةوة زؤر زةحمةت‬
‫بوو‪ ،‬طةر يةكَيك شةوَينى طونجاوى نةبوواية ضةةكى نةئة شةاردةوة‪ .‬ثيَش تةوابووني‬
‫مؤلَةتةكةي ِرذَيم‪ ،‬دةمان ةضةكةي خؤم لةناو توودرِكى باخى خانووةكةمدا شةاردةوة‪،‬‬
‫دواتر لة سةةرةتاي شةؤِر شةي نويَ‪ ،‬سةوود لة دةمان ضةةكةم وةرطيراو ناردم بؤ شةاخ بؤ‬
‫بةكري حاجي سةةفةر‪ .‬هةروةها ذمارةيةك ني شةتمانثةروةر ضةةند ثار ضةة ةضةكيَكيان‬
‫شةاردةوة كة دواتر لة شةؤِر شةى نويَ سةووديَكى زؤري ل َي وةرطيرا‪ ،‬يةكيَك بوو لة‬

‫هؤكارةكانى بةهيَزكردنى شؤِرشى نوآ‪.‬‬

‫‪226‬‬

‫سةرنجي عةرةب َيك!‬

‫رِؤذيةَك ( ةحاكم ةكام ةيل)م بينى‪ ،‬ث ةياويَكى بةا شةى مةارك سةيي عةةرةب بوو‪ ،‬خةةلَكى‬
‫بة سةرة بوو‪ ،‬ثيَ ةشتر ةشيوعى بوو‪ ،‬كوردييةكى ِرةوانى دةزانىء خَيزانةكةى ضةوارتايي‬
‫بوو‪ .‬ثيَش هةرةس لة طوندى زةلان (ئيَ سةتا ناحيةية) دادوةرى شةؤِرش بوو‪ ،‬دؤ سةتى‬
‫منء بةكرى حاجى سةةفةر بوو‪ ،‬بة بارودؤخةكةء شةكسةتى ةشؤِرش زؤر دلَ ـةطران بوو‪،‬‬
‫ليَبوردنةكةى حكومةتيش خةلَكى عةرةبى نةئةطرتةوة‪ .‬هة سةتى كردبوو كة منء كاك‬

‫بةكر لةطةلأ بيروباوةرِى ضةثداينء نويَخوازين‪،‬‬
‫وتي‪ :‬ئَي سة ةتا بةارودؤ خةة كةة بؤ ئيَوة زؤر طو نجةاوء لةة بةارة‪ ،‬تةا حكو مةةت هةةموو‬
‫ضةةكةكاني كؤنةكردؤتةوة‪ ،‬هةقة ئةم هةلة لةدة سةت خؤتان نةدةن‪ ،‬خَيرا سةوودى ليَ‬
‫وةربطرنء ةشؤِر شةيَكى نوآ بةرثا بكةن‪ ،‬هةموو ئةو خةلَكةي كة شةك ةستي ةشؤِر ةشيان‬

‫ثيَ ناخؤشة‪ ،‬ثشتيوانيتان ليَ ئةكةن‪.‬‬
‫ق سةة ةكانى ةحاكم ةكاميةل لةةجيَى خؤ ةيدا بوون‪ ،‬بةةلآم خةةلَكي زؤر ورةى بةةردابوو‪،‬‬

‫بارودؤخةكةش ئةوةندة خراث شلَةقابوو‪ ،‬كة خؤِريَكخستنةوة زؤر زةحمةت بوو‪.‬‬

‫‪227‬‬

‫طةرِانةوة بؤ ذيَر دةسةلآتى ِرذيَم‬

‫ضةةنةد ِرؤذيةَك ثيَش تةةواوبوونى لَيبووردنةةكةةى ِرذيَم‪ ،‬جةة ةبارى ةحاجى ِرة شةيةدم‬
‫بينىء هةواَلى دكتؤر كةمال خؤشناوم ثرسى‪.‬‬
‫وتى‪ :‬تةندروستي باشةو هةر لة مةريوانة‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةى بؤ لةطةلأ خؤت نةتهيَناوةتةوة؟‬

‫وتى‪ :‬لةوانةية نةطةرَِيتةوة‪ ،‬ضةونكة عةلى عة سةكةرىء برادةران داوايان لَيكردووة‬
‫هةر لة نةخؤشخانة ةَينيَتةوة تا خؤيان ئةضن بؤ لاىء ئيشيان ثَييةتى‪.‬‬

‫ئةو هةواَلة بؤ من زؤر خؤش بوو‪ ،‬ضةونكة ثيَموابوو عةلى عةسةكةرىء دكتؤر كةمال‬
‫خؤ شة ةناوء برادةراني تر بؤ طفتوطؤكردن لةة سةةر در َةيذةدان بةة شةؤرِش ثَي ةكةوة‬

‫كؤئةبنةوة‪ .‬بةداخةوة ئةو هيوايةم نةهاتة دى‪.‬‬
‫ِرؤذانة بة سةةدان ثَيشةمةرطةو بةرثرسةي (ث‪.‬د‪.‬ك)م ئةبيني كة رِيزةكاني شةؤرِشةيان‬
‫بةجَيئةهَي شةتء ئةطةرِانةوة بؤ ذيَر دة سةةلآتي ِرذَيمء ضةةكةكانيان تة ةسليم ئةكردةوة‪.‬‬
‫ثَي شةمةرطةو داني شةتواني كورد ةستان زؤر بيَ هيواء دَل شةكاو بوونء ورةيان بةردابوو‪.‬‬
‫بة درَيذايي تةمةنم هَيندةي رِؤذاني نسكؤي شؤِرش‪ ،‬دلَتةنطء غةمبار نةبووم‪ .‬ديمةني‬
‫تة سةليم بوونةوةي ثَي شةمةرطةكاني ةشؤِرش‪ ،‬ئةوةندة ناخؤش بوو كة بة و شةة ناتوانم‬

‫دةري ب ِم‪.‬‬
‫هةموو ئةو كة سةانةي كة لةناو (ث‪.‬د‪.‬ك) بةرثر سةيار بوونء تة ةسليم ئةبوونةوة‪،‬‬
‫ئةبواية لة ماوةي لَيبووردنةكة بؤ ليَكؤلَينةوة ثةيوةنديان بة دائيرةى ئةمنةوة بكرداية‪.‬‬
‫بةةهؤي ب َي هيوابوونم بةة شةؤرِشء نةةبووني دة سةتةةء طروثيَةك كةة درَةيذة بةة خةةبةاتي‬
‫ضةةكةداري ةبدةن تةا منيش ثةةيوةنةديةان ثيَوة بكةةم‪ ،‬يةةك دوو رِؤذ ثيَش تةةواوبوونى‬
‫مؤَلةتى لَيبوردنةكة‪ ،‬بِريارمدا كة منيش تة سةليم ببمةوةء وةكو هةموو بةرثر سةةكاني‬
‫ةثارتي بؤ ليَكؤَلي ةنةوةء وةلآ ةمدانةةوةي ثر سة ةيارة ةكانيةان‪ ،‬ثةةيوة ةندي بكةةم بةة دائيرةي‬

‫ئةمني سليَماني‪.‬‬
‫ةئةو رِؤذةي كةة ئةةبوايةة ب ضةوومةايةة بؤ سةلَيمةاني‪ ،‬ئؤتؤمبيَلي كريَ لةة ثيَنجويَن‬
‫دة سةتنةكةوت‪ ،‬بؤية لةطةلأ بةكري حاجي سةةفةر بة ثيَ بةرةو سةليَمانى كةوتينة ِرآ‪.‬‬

‫‪228‬‬

‫لة سةةر رِيَطاي دؤلَة سةوور‪ ،‬كورِيَكمان بينى كة خةريكى هةلَ ـةطرتنةوةى مينى سةةر‬
‫ِرَيطاكان بوو‪ ،‬كاك بةكر وتى‪ :‬ئةو كوِرة سةتارى سةةعيد خةلَةفة‪ ،‬ثيَ شةمةرطةي ثارتي‬
‫بوو‪ ،‬ثيَش ئةوةي ببَيت بة ثيَ شةمةرطة ئةف ةسةر بوو‪ ،‬لة سةةر داواى شةؤِرش‪ ،‬ئةو مينى‬

‫سةر رَِيطاكاني دانابوو‪ ،‬ئيَستاش حكومةت ناردوويةتى كة هةَليان بطرَيتةوة‪.‬‬
‫تا شةانيَري بة ثآ رِؤي شةتين‪ ،‬لةوآ ئوتومبيَلمان دة سةت كةوت‪ .‬كاك بةكر بؤ كاري‬
‫تايبةتي خؤي هاتبوو بؤ ةسليَماني‪ ،‬منيش بةرةو دائيرةى ئةمنى سةليَمانى رِؤي شةتم‪.‬‬
‫كاتَيك طةي شةتمة دائيرةى ئةمنى ةسليَمانى‪ ،‬ذمارةيةكى زؤر لة ليَثر سةراوى ةشؤِرش كة‬
‫لةناوياندا بةرثر سةي بالآي ثارتيء ئامر هيَزء ئامر بةتاليؤنء سةةرلقء سةةرثةلء‬
‫ئةندام لقء ئةندام ناو ضةة طةِرابوونةوة‪ .‬لةناو سةالَؤنةكةدا تاليب رِؤ سةتةمم بينى‪،‬‬
‫هةةموو ضةاوةِروانى ليَكؤلَي ةنةوة بووين‪ .‬لةةو كةاتةةدا ةكامَيراى تةةلةةفزيؤنء ِرؤذ ةنامةةى‬
‫(الوو ة) هاتن بؤلامانء كةوتنة ثرسياركردن‪ .‬حالَةتيَكى زؤر ناخؤش بوو‪ ،‬ضونكة هةر‬
‫وةلآميَك ةمان ةبدا يةة تةةوة بةة زةرةر ةمان تةةواو ةئةبوو‪ .‬هةةولَ مةا نةدا كةة هيس وةلآميَك ةيان‬
‫نةةدةي ةنةوة‪ ،‬بةةلآم ئةةوان كؤَل ةيان نةة ةئةدا‪ ،‬لةةو كةا تةةدا ئةةمنيَكى كوردم بينى كةة لةة‬
‫سةةرة ةتاى شةة سة تةة ةكا ةندا لةة ثيَنجويَن بوو‪ ،‬داوام ل َي كرد ئةةو كةامَيراء‬
‫رِؤذنامةنوو سةانةمان ليَ دوور بخاتةوة‪ .‬ئةمنة كوردةكة ثيَى وتن "ئةمانة ثَي شةمةرطة‬
‫نةةبوون‪ ،‬بةةَلكو بؤ ةكارى تر هةاتوونء ثر سةيةاريةان ليَ مةةكةةن"‪ .‬ئيتر ئةةوانيش ئَيمةةيةان‬

‫بةج َي هَيشتء ضوون بؤ لاي ضةند بةرثرسيَكي تر‪.‬‬
‫لةة دائيرةي ةئةمن ( ئةة حمةةدى دادى) مةان بينى‪ ،‬وتى‪ :‬ةئا طةاداربن نزي كةةى (‪)70‬‬
‫ثر سةيارتان ليَ ئةكةن‪ ،‬بةلآم ئةوةى ثيَ شةتر سةةر بة بالَى مةكتةبى سةيا سةي بووبَيت‪،‬‬
‫ثر سةياريَكى كةمتري ليَ ئةكةن‪ .‬سةةرةم هاتء ضةوومة ذوورةوة‪ ،‬ضةةند ثر سةيارَيكى‬

‫طشتييان ليَكردم‪ .‬ثاشان ثرسياريان ليَكردم كة شؤِرش لة كوآ ضةكى وةرطرتووة؟‬
‫منيش بيَ ئاطايي خؤم لةو بابةتة ث َي ِراطةياندن‪ .‬ئيتر ثرسيارى تريان ليَ نةكردمء‬
‫كاغةزةكةيان بة ثَينوو سةي ةسوور بؤ نوو ةسيمء رِؤي شةتم‪ِ .‬رؤذى دواتر ئة سةوةدى فةقآ‬
‫سمايلى ِرانيةييم بينىء وتى‪ :‬لة سةةر داواي دائيرةي ئةمن ئةبيَت هةموومان ب ضةين بؤ‬
‫هوتَيل سةةلام (هوتيَل ئا ةشتي)‪ .‬منء تاليب رِؤ ةستةم ثيَكةوة ضةووين بؤ هوتيَل سةةلام‪.‬‬

‫‪229‬‬

‫ثةارَيزطةارى سةلَيمةانى (حةاجى ِرة سةول كؤيي)ء بةةرِيَوة ةبةري ئةةمنء قةائةد فيرقةة لةة‬
‫هوتيَلةكة بوون‪ .‬سةةرةتا كةوتنة هيَرشء جنيَودان بة مةلا م سةتةفا بارزانى‪ .‬ثا شةان‬
‫خواردنيَكى زؤر لةة سةةر ميَزة ةكان ةمان دانرا‪ .‬منء ةتاليةب رِؤ سةتةةم ةنانمةان ةنةخوارد‪.‬‬

‫بةرثرساني ئةمن داوايان لَيكردين كة لةطةلَيان نان بخؤين‪.‬‬
‫وتمان‪ :‬ئيَمة لة دةرةوة نانمان خواردووةء نةمانزانيوة دةعوةتى نانواردنين‪.‬‬
‫لةةطةةلأ ةتال ةيب رِؤ سةتةةم بؤ هةةنةد ةَيك ةلةو كةة سةانةة ةمان ةئةِروانى كةة ثيَش ةهةرةس‬
‫كاسةةليَس بوونء لةويَش هةروا بوون‪ .‬ثا ةشان ئيَمة رِؤيشةتينء ضةووين لة ةضيَشةتخانةى‬

‫تارا نانمان خوارد‪.‬‬

‫‪230‬‬

‫طةرِانةوةي سوثاي بةعس‬

‫ضةةند رِؤذَيك لة ةسليَمانى لة مالَى مامؤ ةستا فايةقى ذن ام مامةوة‪ .‬لةو ماوةيةدا‬
‫سةوثاى ِرذيَم بة تؤثء تانطةوة ةضوونة ةشارؤ ضةكةى ثيَنجوَينء دةوروبةري‪ .‬هةوالَم‬
‫ثيَطةي ةشت كة داني شةتووانى ثيَنجويَن زؤر دلَ ـةطران بوونء ثَييان ناخؤش بووة كة‬
‫سةو ةثاى ِرذَيم ةجاريَكى تر ثيَنجوَينء ةناو ضةة ةكةى داطير كردووة ةتةوة‪ ،‬بةةلآم ضةة ةند‬
‫كة سةيَكي ثيَنجوَيني بةرةو ثيرى سةوثاى ِرذيَم رِؤي شةتوونء ئاذةلَيان لة بةرثَييان‬
‫سةةربرِيوةء خؤ شةحالَي خؤيان بؤ دةربرِيوون‪ .‬ذمارةيةك لةو كة سةانة هةر ئةوانة بوون‬
‫كة ثَي شةتر ثةيوةندييان بة ِرذيَمةوة هةبوو‪ ،‬بةلآم لة هةمان كاتي ةشدا لةطةلأ (ث‪.‬د‪.‬ك)دا‬
‫كاريان ةئةكرد‪ .‬هةروةك لة لاثةِرةكاني ثيَ شةتردا ئاماذةم ثيَكردووة كة ضةةند جارَةيك‬
‫داوامان لة ثارتى كردبوء ليَثَي ضةينةوةيان لةطةلَدا بكات‪ ،‬بةلآم هةولََةكانمان بَي سةوود‬

‫بوو‪ ،‬بةرثرساني بالآي ثارتي طرنطييان بة سةرنجء زانيارييةكانمان نةئةدا!‬
‫حةة مةة ئةةمين ثيَنجوَيني لةة ةهةوليَر بوو‪ ،‬جوابي بؤ نةاردين كةة نةة طةةِريَي نةةوة بؤ‬
‫ثيَنجويَن ةتا ضةاوى بةة منء بةةكرى حةاجى سةةفةةر ةئةكةةوَيةت‪ .‬ةكاتيَةك طةةِرامةةوة بؤ‬
‫ثيَنجوَين‪ ،‬حةة مةدى ةهاو سةةرم بؤى طيَِرا مةةوة كةة ذ ةمارة يةةك ضةة كةدارى كوردء‬
‫بةكريَطيراوي ِرذيَم‪ ،‬بؤ تالآنىء بة زؤر شةت لة خةلَك سةةندن ضةوونةتة سةةر مالآنء‬
‫طوارةى ئالَتوونيان لة طويَى ذناندا داكةندووة‪ .‬هةر ئةو ضةةكدارانة ضةووبوونة سةةر‬
‫مةالَى ئيَ مةةش‪ ،‬ج طةة لةة كيفى دة ةمان ضةة كةةم هيس شةتيَكي تر ةيان ةنةدؤزيبووةوة‪.‬‬
‫ضةةكدارةكان لة حةمدييان ثر سةى بوو كة دةمان ةضةكةي منء ئالَتوونةكانى خؤي لة‬
‫كوَين‪ .‬حةمدى وةلآمي طونجاوي دابوونةوة‪ ،‬بةلآم زؤر لة ةضةكدارةكان تر ةسابوو‪ .‬دواى‬

‫ئةوةى هيس شتيَكيان دةستنةكةوتبوو‪ ،‬رِؤيشتبوءن‪.‬‬
‫دواى ضةةند ِرؤذَيك‪ ،‬هةموو دامودةزطا حكوءمييةكانء فةرمانطةكان طةِرانةوة بؤ‬
‫ثيَنجويَن‪ .‬هيَزى سةةر ةبازء ثؤليسء بةارة ةطاى ةبةعسء ثؤلي سةى مةةخ ةفةري ةناح ةيةء‬
‫طونةدة ةكانيش طةةِرانةةوة‪ .‬خةانووة ةكةى جةة ةمالى ميرزا حةة ةمة سةةعيةديةان كرد بةة بةارةطةاى‬
‫رَِيكخراوى حزبى بةةعس (منظمية حب العيي )‪ .‬هةةر ةئةو ةكاتةة م ةعاون سةة ةنان ةناوَةيك‬
‫بووة بةِريَوةبةري دةزطاى ئةمنى ثيَنجويَن‪ِ .‬رائيد غةفور كة ئةفسةريَكي كورد بوو‪ ،‬كرا‬

‫بة بةرِيَوةبةري ثؤليسء جَيطرى قائيمقامى ثيَنجوَين‪.‬‬

‫‪231‬‬

‫ماوةي ضةةند ِرؤذيَك بوو طةِرابوومةوة بؤ ثيَنجوَين‪ِ ،‬رؤذيَك (رائيد غةفور) كة وةك‬
‫وةكيةل قةائيم ةقامي ثيَنجويَن دانرابوو ةناردى بةة دواى منء حةاجى حةة سةةن كيكني كة‬
‫ب ةضين بؤ لاي‪ .‬هةردووكمان ثيَكةوة ةضووين بؤ لاى لة قائيمقاميةت‪ .‬دواى بةخيَرهاتن‬
‫ِرائيد غةفور وتى‪ :‬بؤية ناردوومة بةدواتاندا بؤئةوةي لَيتان بثر سةم كة ئةو خانووةى‬

‫ثَيشتر بارةطاى ليذنةى ناوضةى ثارتي تَيدا بووة‪ ،‬بة مولَكى خانووى كَيية؟‬
‫و ‪ :‬لةة ِرا سةت ةيدا زةوي مةالَى ميرزا ِرة شةيةد بوو‪ ،‬بي ةناى خةانووةكةةش بةة ةثارةى‬
‫قةرةبووكردنةوةى ماَلة سةووتاوةكان كة لةو كاتةدا كرا بة برِى (‪ )600‬دينار هةروةها‬

‫لةطةلأ برَِيك ثارةى يارمةتي هاوولآتيياندا دروست كراوة‪.‬‬
‫كارمةنديَكى حكومةت كة ثيَ ةشتر ئةمناسةىء ناوى (فةوزى ةساَلح عةرةب) بوو‪ ،‬ئةو‬
‫سةةردة مةة مودير مةالَ بوو‪ ،‬كةابرا يةةكى بةاش نةةبوو‪ ،‬ئةةويش لةةلاي ِرائ يةد ةغةفور‬
‫داني شةتبوو‪ ،‬هةلَيدايةء وتى‪ :‬يارمةتى ضةىء شةتى ضةى؟ ئيَوة هةر بة زؤر كاتى خؤى‬

‫سةرانةء ثارةتان لة خةَلك سةندووة‪.‬‬
‫وةلآمم دايةوةء و ‪ :‬ئةم ق ةسانةى وا ئيَ سةتا ليَرة ئةيانكةيت‪ ،‬ئةوة بؤ كاتى خؤى‬

‫نةهاتيتء بَلَييت ئةوة سةرانةية؟‬
‫جطة لة فةوزى سةاَلح عةرةب ضةةند كة سةيَكي تريش وةك شةَيخ قادرى شةيَخ كاكة‬
‫حةمةء حاجى كاكة حةمةى ثيَنجوَينى لةلاى رائيد غةفور داني شةتبوون‪ .‬رائيد غةفور‬
‫سةةرنجي دام‪ ،‬بةلآم هيس ق سةةى نةكرد‪ .‬هةر لةو كاتةدا مفةوةزيَكى ثؤلي سةى ليَ بوو‪،‬‬
‫لةةلاى وةكيةل قةائيمقةا ةمةوة داني ةشتبوو‪ ،‬م ةفةوةزةكةة كورد بوو‪ ،‬خةةلَكى قةةلآدزآ بوو‪،‬‬
‫ةئةويش رِووى كردة فةةوزىء وتي‪ :‬كةاك فةةوزى ةئةو ق سةانةة جوان نييةةء مةةيكةة‪ ،‬كةةى‬
‫ئةةوة ق سةة ةية‪ ،‬ئةةو برادةرة ِرا سةت ةئةكةات‪ ،‬كةاتى خؤى نةةك تؤ بةةلَكو هيس كةة سة ةيَك‬

‫جورئةتي نةئةكرد كة باسى ئةو شتانة بكات‪.‬‬
‫دواي ةتةواوبووني ةماوةي ليَبووردنةة ةكةي ِرذَيم‪ ،‬ةباوكى دكتؤر كةة ةمال خؤ شة ةناو بؤ‬
‫سةؤراخي دكتؤر كةة ةمال‪ ،‬هةاتبوو بؤ ثيَنجوَينء لةة مةالَى حةاجى ِرة شةيةدى ةحاجى‬
‫فة وَللآ بوء‪ .‬ثاريَزطارى هةولَير كاغةزيَكي (ع م تي ض)ي بؤ نوو سةيبوو كة ئةطةر‬

‫دكتؤر كةمال بيةوةيَت بطةِرَيتةوة‪ ،‬كةس كيَشةي هاتوضؤي بؤ دروست نةكات‪.‬‬

‫‪232‬‬

‫ةباوكى دكتؤر كةةمةال بةة ثر ةس ةياركردن دوكةانةة ةكةمى دؤزيبووةوةء هةاتةة لام‪ ،‬وتى‪:‬‬
‫من ةباوكى دكتؤر كةةمةاا‪ ،‬ةئةبيةَت ةيارمةةتيم ةبدةيةتء كةةمةاا بؤ بةدؤزيتةةوة‪ .‬ةهةر ئةةو رِؤذة‬
‫لةطةلأ دؤ ةستيَكى خؤم ناردم بؤ سةةر سةنوورى ئَيران‪ ،‬لةويَوة لةطةلأ ضةةند برادةريَكى‬
‫خؤمةان كةة ةكاتي خؤي لةةطةةلأ بةالَى مةةك ةتةبى سة ةيا سة ةيدا ةكار ةيان ةئةكردء لةة طونةدى‬
‫(بايةوة)ى رِؤذهةلآتي كورد ةستان بوون‪ ،‬ناردم بؤ ةشارى مةريوان بؤ لاى دكتؤر كةمال‪،‬‬
‫ضةونكة ئةمزانىء دَلنيا بووم كة دكتؤر كةمال هةر لة مةريوانة‪ .‬ثيَ ةشتر عةلى عةسةكةرى‬

‫جوابى بؤ ناردبوو كة لة مةريوان ةَينَيتةوة‪.‬‬

‫‪233‬‬

‫طوشارى بةعس‬

‫دواي هةرةسةي شةؤرِشةي شةةيلول‪ ،‬ثياوانى بةعس بيانوويان ثيَ ئةطر ‪ ،‬لة هةوَلي‬
‫ئةوةدا بوون كة ةشتيَكم لةسةةر بدؤزنةوة بؤئةوةي تووشةم بكةن‪ .‬دوكانةكةي تةنيشةتم‬
‫ضةايخةانةة بوو‪ ،‬خؤيةان لةةو ضةاي ةخانةةيةة ضةايةان ةبانط ةئةكردء لاى من لةة دو ةكان‬
‫ةئة يةانواردةوة‪ .‬ئةا ةمانج يةان تةةن ةها ئي هةا نةةكردنم بوو‪ .‬جةار َةيك هةات نةة دو كةا نةة كةةمء‬
‫ويَنةيةكى سةةرؤكي عَيراق (ئةحمةد حةسةةن بةكر) يان كرد بة جانانةى دوكانةكةم‪.‬‬

‫ثاش ضةند ِرؤذَيك وَينةكةم ليَكردةوةء لة ثشتي تؤثة قوماشةكانةوة دامنا‪.‬‬
‫ثاش ضةند ِرؤذَيك ضووم بؤ سليَمانى‪ ،‬لةناو بازارِ حةمةى حةمة ِرةشم بينى‪ ،‬وتى‪:‬‬

‫بِريارم داوة ئيتر قسةت لةطةلَدا نةكةم‪.‬‬
‫و ‪ :‬بؤ كاكة حةمة ضى بووة؟‬

‫وتى‪ :‬ضؤن ضى بووة؟ بيستوومة كة ثياواني بةعسء ئةمن دَين بؤ دوكانةكةت‪.‬‬
‫و ‪ :‬كةاكةة حةةمةة تؤ من بةاش ئةةنةا سة ةيت‪ ،‬ئةةوانةة تةةن ةها بؤ ئي ةهانةةكردني من دَينء‬

‫ناتوانم دةريان بكةم‪.‬‬
‫دواي ئةةوةي ةكاكةة حةة ةمة بؤي رِوونبووةوة كةة ثيةاواني ِرذَيم ئي ةهانةةم ئةةكةةنء لةة ذَير‬
‫ف شةاريَكي دةرووني زؤردام‪ ،‬داواى ليَ بوردنى لَيكردم‪ .‬ثةاش دوو رؤذ طةةِرا ةمةوة بؤ‬
‫ثيَنجوَين‪ ،‬دوكانةكةم كردةوة‪ ،‬زؤرى نةخاياند معاون ئةمنى ثيَنجويَن (معاون سةنان)‬
‫هات بؤ دوكان‪ ،‬وةك ئةوةي بة دواي شةتَيكدا بطةرِيَت سةةرنجي هةموو دوكانةكةى‬
‫ئةدا‪ ،‬ثاش كةميَك وتي‪ :‬ئةوة كوا ويَنةكةى رةئيس‪ ،‬بؤ لات بردءءة‪ ،‬با شةة ئةطةر ئةوة‬

‫وَينةى مستةفا بارزاني بوواية لات ئةبرد؟‬
‫و ‪ :‬هةَلمطرتووة‪ ،‬لةبةرئةوي نةوةك بة جانانةكةوة بدرِآ يان ثيس ببَيت‪.‬‬

‫سةري ِراوةشاندو وتى‪ :‬باوةِر بة قسةكانت ناكةم‪.‬‬
‫معاون سةةنان لةوة زياتر لة سةةري نةرِؤي ةشتء رِؤي شةت‪ .‬لةو ماوةيةدا بة دةيان‬
‫شةيَوة محارةبة ئةكرامء ئيهانةيان ئةكردم‪ .‬رِؤذَيك (ع‪ .‬ا) كة لةطةلأ حزبي بةعس كاري‬
‫ئةةكرد هةةروة ةها ةبةرثر سةي يةةك ةَيك لةة فةةر مةان طةة ةكاني ثيَنجوَين بوو ةهات بؤ لام بؤ‬
‫دوكةانةةكةةمء وتى‪ :‬هةاورِيَ ةيانى (منظمية) من ةيان ةناردووة بؤ لاتء داوات ليَ دةكةةن كةة‬

‫لةطةلَيان كارى حزبى بكةيت‪.‬‬

‫‪234‬‬

‫بة ق ةسةكاني زؤر تووِرة بووم‪ ،‬زؤر بة ِرةقى وةلآمم دايةوةء بة طذيدا ضةوومةوة‪.‬‬
‫رِؤذي دواتر قادرى حاجى ح سةيَنة ِرةش(‪ )41‬كة ئةوكاتة لة يةكَيتي جوتيارانى عَيراق‬
‫(ا ةاد اممعيةات الفلاحيةة العراقيةة) ةكارى ةئةكرد ةهات بؤ لام بؤ دو ةكان‪ ،‬دواى هةةوالأ‬
‫ثر سةين وتى‪ :‬دوَين َي برادةراني (منظمية) داوا يةان لَيكردم كةة داوا يةةكي ئةةوا نةت‬

‫ثيَِرابطةيةنم‪ ،‬بةلآم من ثيَموتن كة من ناضمء كةسيَكي تر بنَيرن‪.‬‬
‫دامودةزطةاكةاني ِرذَيم لةة ثيَنجويَن‪ ،‬بةةردةوام ضةاودَيرييةان ئةةكردمء بةة شةيَوازي‬

‫جؤراوجؤر ئيهانةيان ئةكردم‪.‬‬

‫(‪ )41‬دواي هةَلطيرساني شؤرِشي نو َي‪ ،‬ثةيوةندي ثيَوةكردمء ئيشي بؤ ئةكردين‪.‬‬

‫‪235‬‬

‫دةستطيركردنى شةهيد شةهابء هاورِيَكانى‬

‫ز سةتانى سةاَلى ‪ 1976‬زؤر سةارد بوو‪ ،‬لة ثيَنجويَن بةفريَكى زؤر باري بوو‪ ،‬لة‬
‫دةمةو ئيَوارةيةكى درِةنطدا لة سةةرةتاي مانطي يةكدا‪ ،‬ذمارةيةك ثؤلي سةم بيني كة بة‬
‫ضةة ةكةوة لةةدواي كؤ مةةَل َيةك دة سةتطيركراودا بةة ةبةردةم دو كةا نةة كةة ةمدا رِؤي شةتن‪.‬‬
‫دةستطيركراوةكان بة جامانة سةرء دةموضاويان ثَيضابووةوة‪ ،‬تةنها ضاويان بة دةرةوة‬
‫بوو‪ ،‬ثؤلي سةةكةان بةةرةو مةةر ةكةزى ثؤلي سةى ثيَنجوَين ةئةيةان دن‪ .‬بؤ كؤكردنةةوةي‬
‫زانياري لة سةةر ئةو كؤمةلَة دة ةستطيركراوة‪ ،‬بةثةلة ضةوومة ماَلةوةء دة ةستبةجآ ناردم‬
‫بةةدواي ةعةلى حةاجى سةةعيةد سةوورةدا كةة ثؤليس بوو لةة مةةر ةكةزةكةةى ثيَنجويَن‪،‬‬

‫هةروةها بة نهَينى لةطةلأ ئيَمةدا كارى رِيَكخستني ئةكرد‪.‬‬
‫كةات يةَك عةةلى حةاجي سةةع يةد ةهات و ‪ :‬ةبةلَكو هةةواَلم بؤ بزان ةيت كةة ئةةو‬
‫دة سةتطيركراوانةي كة ثيَش كةميَك بران بؤ مةركةزةكة‪ ،‬كَينء لة كويَء لة سةةر ةضي‬

‫دةستطير كراون؟‬
‫وتى‪ :‬تةةن ةها ةئةوةنةدة ةئةزانم كةة ئةةوانةة ضةونةةتةة ةناو ةخاكى ئَيرانةةءة‪ ،‬بةةلآم ئَيران‬

‫تةسليمى عَيراقى كردءءنةتةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةي تؤ كةسيان ليَ ئةناسيت؟‬
‫وتى‪ :‬بةةلةَآ يةةكيَكيةان ئةةنةا سةمء نةاوى فةةرةيةدون عةة ةبدولقةادرة‪ِ ،‬رةنطةة تؤش ةناوت‬
‫بي ةستبَيت‪ ،‬بة خزمايةتى دةطاتةوة بة باجيم‪ ،‬بةلآم ئةوانى تر نانا سةم‪ ،‬من ئَي سةتا‬
‫ئةِرؤمةوة بؤ مةركةزةكة‪ ،‬دواى ئةوةى هةوالَى تةواوم زانى جوابت ليَ ئةطَيرِمةوة‪.‬‬
‫نةاردم بةة دواي بةةكرى ةحاجى سةةفةةر كةة بَةيت بؤ مةالَى ئَيمةة‪ ،‬ئةةوة ةندةى نةة ةخايةا ةند‬
‫ةكاك بةةكر ةهات‪ ،‬و ‪ :‬كةاك بةةكر‪ ،‬ةبا شةة تؤ ثيَ شةتر بةة منةت وت كةة ةكاك شةة ةهابء‬
‫برادةران(‪ )42‬لة ةضياى ( سةوركيَو)ةوة بة ةسنوورةكاندا بةرةو سةوريا رِؤي ةشتوون‪ ،‬بةلآم‬

‫(‪ )42‬ئةوانةى لة ةسنوورى ثيَنجوَين تة سةليمي عيَراق كرانةوة بريتي بوون لة ةشةهيد ةشةهاب ةشَيخ‬
‫نورى‪ ،‬ةشةهيد جةعفةر عةبدولواحيد‪ ،‬عومةرى سةةيد عةلى‪ ،‬فةرةيدون عةبدولقادر‪ ،‬عةلى بضةكؤل‪ ،‬ئاوات‬
‫عةبدولغةفور‪ ،‬ئةر سةةلان بايز‪ .‬لة ‪ 1976/11/21‬شةةهيد شةةهابء شةةهيد جةعفةر لةطةلأ شةةهيد‬

‫ئةنوةر زؤراب لةسيَدارة دران‪.‬‬

‫‪236‬‬

‫ثيَموايةة كةة ئةةوان طيراونء ئيَ سة ةتا لةة مةةركةةزى ثيَنجويَن زينةدانن‪ ،‬بةة ضةاوى خؤم‬
‫بينيمن كة بردنيان بؤ ناو مةركةزةكة‪.‬‬

‫كةاك بةةكر وتى‪ :‬شةتي وا نةاب َيةت‪ ،‬من خةة بةةرم ث َي طةةي شةتووة كةة ئةةوان زؤر‬
‫دووركةوتوونةوة‪ِ ،‬رةنطة ئيَ سةتا ئةوان طةي شةتبنة ئةو جيَطايةى كة بؤيان دياريكراوة‪.‬‬

‫كاك بةكر طوماني لا دروست بوو‪ ،‬وتي‪ :‬بةرِاست ئةوة ئةوانن طيراون؟‬
‫جاريَكي تر لةطةلأ كاك بةكر ناردمان بةدواي عةلى حاجى سةةعيد كة تا ماَلي ئيَمة‬
‫بَيت‪ .‬ثاش ماوةيةكي كةم هاتء وتى‪ :‬ئةوانة لة ئَيران طيراون‪ ،‬ناوى ضةند كةسيَكياني‬

‫ثآ وتين‪.‬‬
‫ئيتر منء كةاك بةةكر بةة تةةواوى دَلن ةيا بووين كةة ئةةوانةة برادةراني كؤمةة ةلَةن‪ .‬لةة ةطةلأ‬
‫كةاك بةةكر ةكةوتي نةة ليَ كةدا نةةوةى ئةةو ةبارودؤ ةخةء دؤزي نةةوةى ِريَ ةطا ةضارة يةةك بؤ‬
‫دةربةازكرن ةيان‪ .‬سةةرة تةا بير ةمان ةلةوة كردةوة كةة بةةهؤى ثؤلي سةة ةكانى سةةر بةة‬
‫ِريَكخ سةتنةكاني خؤمان‪ ،‬لة زيندان دةربازيان بكةين‪ ،‬ضةونكة ئةوكاتة زؤربةى زؤرى‬
‫ثؤلي ةسةكانى ثيَنجوَين لةطةلأ كؤمةلَة كاريان ئةكرد‪ ،‬زؤربةيان بة هةوَلي شةةهيد حةمة‬

‫ئةمينى خةجآ(‪ )43‬كة بةرثرسى ِرَيكخراوي ثؤليسةكان بوو رَِيكخرابوون‪.‬‬
‫ئةو ثؤلي سةانةى ئةوكاتة لةطةلَماندا كاريان ئةكرد ئةمانة بوون‪ :‬شةيَرزادى مامة خولة‪،‬‬
‫محةمةد حاجي قادر شةيرين‪ ،‬عوسمان غةفور (برازام بوو)‪ ،‬عومةر حاجى حة سةةن ضةادر‪،‬‬
‫حةمةى خولة كوردة‪ ،‬جةبار عوسمان فةرة ‪ ،‬شةةهيد رِةزا حةمة ئةمين ئي سةماعيل‪ ،‬شةةهيد‬
‫سةديق مةحمود خواكةرةم‪ ،‬عوسمانى حاجى حة سةةن‪ ،‬فاروق رِة شةيد ةضالة‪ ،‬عةلى حاجى‬
‫سةةعيد‪ ،‬حةمة سةةعيد عةبدوَللآي دةلاك‪ ،‬ئةحمةد ِرة شةيد حاجى ئةمين‪ ،‬شةةهيد ِرةحمان‬
‫حاجى رة ةسولأ‪ ،‬شةةهيد شةيَخ تايةر محيَدين‪ ،‬ئةنوةر ةساَلح حاجى فةرة ء ضةةند ثؤلي سةَيكى‬

‫تر كة ناوةكانيانم لةياد نةماوة‪.‬‬

‫(‪ )43‬حةمة ئةمينى خةجآ‪ ،‬تيَكؤ ةشةرو ثَي ةشمةرطةيةكى ئازاء قارةمانيَكي رِةو شةت بةرزو ضةاونةترس‬
‫بوو‪ .‬ضةة نةدين ث لةةى ثَي شة مةةر طةا يةةتى بِري بوو‪ .‬كورِيَكى كردة بوو‪ ،‬نةةخ شةةء ضةالاكي زؤر‬
‫سةةركةوتووانةى دادةنا‪ .‬بةداخةوة لة بةهارى ‪ 1988‬لة طوندي شةاناخ ةسيَ بة ضةةكى كيميايي شةةهيد‬

‫كرا‪.‬‬

‫‪237‬‬

‫شةهيد ئةنوةر زؤراب شةهيد جةعفةر عةبدولواحيد‬ ‫شةهيد شةهاب شيَخ نوري‬

‫بؤ زان ةياريء هةةوالَي نويَ‪ ،‬عةةلى حةاجي ةسةعيةد رِؤي شة ةتةوة بؤ ةناو مةةركةةزةكةة‪ .‬ةثاش‬
‫ةماوة يةةكي ةكةم طةةرِا يةةوة بؤلا ةمانء وتى‪ :‬بةة برو سة كةة ةناوة كةان يةان ةناردووة بؤ ئةةمنء‬
‫ئي ةستخ ةباراتى سةلَي ةمانى‪ ،‬من هَي شةتةا نةهاتبووم بؤ ئيَرةء لة مةركةزةكة بووم كة وةلآمى‬
‫برو سةكةكة هاتةوةء دةلَآ "بة زووترين كات هةموو ثؤلي سةة كوردةكان لةو دة سةتطيركراوانة‬

‫دووربخةنةوة‪ ،‬دةبيَت تةنها ثؤليسء ئةفسةرى عةرةب ضاوديَرىء ثاسةوانييان بكةن"‪.‬‬
‫بةةداخةةوة ئيتر ئيَمةة نةةمةانتوانى بةة هيس جؤريةَك ب ةيانبينين‪ ،‬هةةولةَة ةكاني شة ةمان بؤ ِر ةفا ةندنء‬
‫دةربازكردنيان ةشكسةتي هيَنا‪ .‬ئةوكاتة عوسمانى حاجى حة ةسةن توركة بةرثر ةسى طةنجينةى‬
‫ضةةكى ثا سةةوانةكانى ناو مةركةزةكة بوو‪ ،‬هات بؤلامانء وتي‪ :‬لةطةلأ ثؤلي سةةكاني خؤمان‬
‫طةةنجينةةكةة ةئةكةةمةةوةء هةةموو ضةةكةة ةكان ةئةبةةين‪ ،‬بةةلآم ئةةو ةكارة ئةةنجةام نةةدرا‪ ،‬ضةون ةكة‬
‫عوسمانى حاجى حة سةةن لة كارةكةي وةك بةرثر سةى طةنجينة لابرا‪ ،‬دواتريش هةموء ئةو‬
‫ثوَلي ةسانةي كة سةةر بةِريَخ سةتني كؤمةلَة بوون بة ضةةكةكانى خ َويانةوة ضةونة شةاخء بوون بة‬

‫ثَيشمةرطة‪.‬‬

‫‪238‬‬

‫فتوادان بؤ شؤرِش‬

‫دواي ةهةرة سةي شةؤِرش‪ِ ،‬رؤذَيةك ةمةلا م سةتةة ةفاي مةةحمودي ةحاجى م سةتةةفةا‬
‫ثيَنجوَيني كة لة ةشارى مو سةة دائةني شةتء مامؤ سةتاى زانكؤ بوو‪ ،‬لة هةمان كاتي شةدا‬
‫مامؤستاي ديني بوو‪ ،‬بةسةردان هاتبوو بؤ ثيَنجوَين‪ .‬مةلا مستةفا خزمم بوو‪ ،‬هاورَِيى‬
‫م ةندالَي شةم بوو‪ ،‬كةاتى خؤى لةة حوجرة ثَيكةةوة دة ةمانويَنةد‪ .‬لةةطةةلأ سةالَحى ةحاجي‬
‫فة ولَلآء جةلالي مةحمودى فةقآ ِرةحيم سةةردانمان كرد‪ ،‬لة ماَلى سةؤفى عومةرى‬
‫براى بوو‪ ،‬ميوانيَكي زؤر لةة لاي بوو‪ .‬دواي هةةواَلثر سةين سةةبةارةت بةة بةارودؤخي‬
‫سةيا سةي كورد سةتان ثيَكةوة ق سةةمان كرد‪ .‬مةلا م سةتةفا كارة سةاتى هةرة سةي زؤر‬
‫ثيَنةاخؤش بوو‪ .‬ةئةو ةكاتةة زان ةياريم لابوو كةة لةةطةةلأ ئيخوان مو سةليمين بةة نهيَنى ةكارى‬
‫ئةكرد‪ .‬سةةبارةت بة هةلَطير سةاني ةشؤرِ شةيَكي نويَ ق ةسةم لةطةلأ كردو و ‪ :‬مامؤ سةتا‪،‬‬
‫ئةطةر شةؤِرشةيَكى تر بة بيريَكى نويَخوازةوة دروسةت ببَيتةوة‪ ،‬ئايا ئيَوة وةك ثياويَكى‬

‫ئاينى هةلَوَيستان ضى ئةبَيت‪ ،‬ئايا ئيَوة فتواي بؤ ئةدةن؟‬
‫مةلا م سةتةفا تَيطةي شةت كة مةبة سةتم لة بيرى نويَخواز‪ ،‬بيري مارك سةيية بؤية وتى‪:‬‬
‫ئةى باشةة من ثر ةسياريَكت ل َي ئةكةم‪ ،‬ئةطةر بتةويَت سةةركةويت بؤ سةةربانيَكى بةرزء‬
‫ثةيذة هةبوو كة ثيَي سةةربكةويت‪ ،‬ئايا ثآ ئةخةيتة سةةر ث ةشتى بووكيَكى لاواز بؤ‬

‫ئةوةى سةربكةويت بؤ سةربانةكة؟‬
‫لة مةبة سةتي تيَطةةي شةتمء و ‪ :‬ئاخر مامؤ سةتةا ئةطةر ثةيذةكة ِرزي بوو‪ ،‬ملةت‬

‫ئةشكَيت‪ ،‬ئةي ئةوكاتة ضى بكةين؟‬
‫وتى‪ :‬من بةةش بةة حةالَى خؤم لام طرنط ني يةة كةة ر حزب يةَكء بةة ر بيرو ةباوةرِ َةيك‬
‫شةؤِرش ئةكات‪ ،‬بةلآم طرنط ئةوةية كة ئةو شةؤرِ شةة بؤ كورد بيَتء دذى ِرذيَمى بةعس‬

‫بَيت‪ .‬ئةطةر شؤِرشيَكي وا بةرثا بوو‪ ،‬ئةوا من فتواى ثشتيواني كردني بؤ ئةدةم‪.‬‬
‫و ‪ :‬مادام لة مةبةستى يةكتر طةيشتين‪ ،‬دواجار بة كافرء بة ملحد ناومان نةبةن‪.‬‬

‫وتى‪ :‬نةخَير برام ئينشائةَللآ وا نابَيتء ئةوةندة توند نين‪.‬‬
‫دواي ئةوةي لاي مةلا م ةستةفا رِؤي ةشتين‪ ،‬كاك جةلالء كاك سةاَلح وتيان‪ :‬با شةة لةم‬
‫بارودؤخة ناسكةء لة ناو ئةو هةموو خةلَكة بؤ ئةو قسانةت كردو مةبةستت ضي بوو؟‬
‫و ‪ :‬مةبة سةتم هةلَطير ةسانةوةي شةؤرِ شةة‪ ،‬دَلينابن كة شةؤِرش هةر درو سةت‬

‫ئةبَيتةوة‪ ،‬ئةطةر ئيَمةش نةيكةين‪ ،‬ئةوا خةلَكى شؤِرشطَيرِي تر زؤرة‪.‬‬

‫‪239‬‬

‫لة رِاستةوة‪ :‬لالؤ‪ ،‬دكتؤر مستةفا مةحمود ثيَنجوَيني‬
‫لة سالَي ‪ 1962‬كاتيَك دكتؤر مستةفا لة زانكؤي ئةزهةري قاهيرة دةيخوَيند‪ ،‬داواي وَينةيةكي بةندةي‬

‫كرد‪ ،‬ثاش ماوةيةك ئةم ويَنةيةي بؤ ناردمةوة كة لَيكدراوي ويَنةكةي منء ويَنةيةكي خؤيةتي‪.‬‬

‫‪240‬‬

‫هاتنى قائيمقامى نو َي‬

‫دواي هةرةسي شؤِرش‪ ،‬ئةحمةد دزةيى كرا بة قائيمقامى ثيَنجوَين‪ .‬ئةو رِؤذةي كة‬
‫هات بؤ ثيَنجوَين‪ ،‬زؤربةى خةلَكى شةار ضةوون بؤ ثَيشةوازي كردني بؤ دةروازةى شةار‪.‬‬
‫كاتيَك شةارؤ ضةكةي ثيَنجوَين لة ذيَر دة سةالآتي ةشؤرِ ةشدا بوو‪ ،‬ئةندامى ئيدارةي‬
‫قائيمقاميةتي ثيَنجويَن بووم‪ ،‬هةربؤية ضةةند هاورِ َيء برادةرَيك ثيَيان و كة لةطةلَيان‬

‫بضم بةرةو ثيرى قائيمقام‪ ،‬بةلآم من نةضووم‪.‬‬
‫ئةةحمةةد دزةيى ةقائيمقةام دواى ضةةنةد ِرؤذ ةَيك ةهات بؤ ةناو بةازارِء لةة ةطةلأ م ةعاون‬
‫سةةنانى ئةمن بةناو بازاِردا طةِران‪ ،‬ثا ةشان هاتنة بةردةم دوكانةكةمء قائيمقام هاتة‬
‫ذوورةوة‪ ،‬بةلآم معاون سةةنان رِؤي ةشت‪ .‬بةخيَرهاتنم كردء و ‪ :‬زؤرمان ث َي خؤ شةة كة‬
‫كة سةيَكى كوردي وةك ئيَوة بووة بة قائيمقامى شةارةكةمان‪ ،‬داوات ليَ ئةكةم كة وةك‬
‫كورديَكي دلَ ةسؤز مامةلَة لةطةلأ خةلَكي ثيَنجويَن بكةيت‪ ،‬ضةونكة خةلَكيَكي هةذارنء‬
‫لة بوومةلةرزةكةوة تا ئَي ةستا ضةةند جارَيك زةرةرو زياني طةورةيان لَيكةوتووة‪ .‬ئةبَيت‬
‫تؤ لةة مةةودوا ِرَي طةا نةةدةى ةئازارى خةةَةلك ةبدر يَةتء ئي هةا نةة بكرَينء ب يةانوو بةة خةةَةلك‬
‫بطيرَةيت‪ِ .‬رةن طةة بزان ةيتء بؤ ةيان ةباس كردب َيةت كةة لةةم رِؤذانةةدا ضةةنةد كةة سةيَكي‬
‫دامودةزطةا ةكاني حكومةةت لةة كورِى ةحاجى ئةةحمةةدى خةةيةاتيةان داوةء لةة سةةر هيس‬
‫طرتوويانة‪ .‬خةلَكى ثيَنجوَين نةيانوي سةت ب ضةنة ذيَر سةَيبةرى دة سةةلآتى شةاى ئَيران‪،‬‬
‫ِرةنطة خؤشت باش بزانيت ِريَطايان ثيَ درابوو كة لة هةر شاريَكى ئَيراندا بيانويستاية‬

‫ئةيانتواني دابنيشن‪.‬‬
‫ثا شةان با سةى خةلَكى ثيَنجوَينم بؤ كرد‪ ،‬بةلآم قائيمقام بة هيس شةيَوةيةك ق سةةى‬
‫نةكردء بة ةضاكء خراث ءةلآمي نةدامةوة‪ .‬ضةةند قسةةيةكم كرد كة كاتيان نةبوو‪ ،‬بؤية‬
‫طومانم لا درو سةت بوو كة ِراثؤر لة ةسةر بداتء راثيَ ضةى ئةمنء ئي سةتخبارا بكةن‪،‬‬
‫بةلآم نة ئةو رِؤذةء نة رِؤذانى دواتر كةس ليَي نةثرسيمةءةو هيس شتَيك رِووي نةدا‪.‬‬
‫ثاش ضةةند رِؤذيَك بةمةبة سةتي يةكترنا سةين‪ ،‬كؤمةَلَيك كة سةايةتى نا سةراوى‬
‫ثيَنجوَينء مامؤ سةتاء ثياواني ديني‪ ،‬ةضوون بؤ سةةرداني قائيمقام‪ .‬دواي ئةوةى‬
‫دائةني شةنء ئةكةونة ق سةةكردن‪ ،‬قائيمقام هةوالَى منيان ليَ ئةثر ةسَيت‪ .‬ئةوانيش ثيَي‬

‫ئةلَيَن "كارى تايبةتي هةبووة‪ ،‬بؤية نةيتواني لةطةلأ ئيَمة بيَت"‪.‬‬

‫‪241‬‬

‫رِؤذي دواتر ةقائيم ةقام(‪ )44‬كةار مةة نةديَكي لاي خؤي ةنارد بؤ لامء داواي لَيكردم كةة‬
‫سةةرداني بكةم‪ ،‬هةمان رِؤذ ضةووم بؤلاي بؤ قائيمقاميةت‪ .‬دواي ةسلآوو هةوالأ ثر ةسين‬
‫وتى‪ :‬ئةوة بؤية داواي ئةم داني شةتنةم ل َي كرديت‪ ،‬ضةونكة ئي شةيَكم بؤت دؤزيوةتةوة‪،‬‬
‫ةئةويش ثرؤذةيةةكي ةئاوة‪ .‬لةة قوِرةِرة شةةوة ةئاو بةة بؤرى ةئةهَينر ةيَت بؤ سةةر ةئاوى‬
‫مةشروعى ثيَنجويَنء بؤ طةِرةكى بةنطةلَةكان‪ ،‬ئيشيَكى زؤر باشةء ماوةكةشى زؤرة‪.‬‬

‫و ‪ :‬من ئةو جؤرة كارة ناكةم‪ ،‬ضونكة هيضي ليَ نازانمء هةرطيز نةمكردووة‪.‬‬
‫هةءلَيَكي زؤرى لةطةَلم دا‪ ،‬بةلآم من نةضوومة ذيَر باري ثرؤذةكةوة‪.‬‬

‫ثا ةشان وتى‪ :‬با شةة ئي شةيَكى ديكة هةية‪ ،‬ئةمةيان لةوانةية بؤ تؤ با شةتر بَيت‪،‬‬
‫بيستوومة ثَيشتر كارى مقاولاتت كردووة‪ ،‬ئةمةيان سةقفى دوكانةكانى شارةوانيية‪.‬‬
‫و ‪ :‬ةبوورة ئةويش ناكةم‪ ،‬ضونكة حةز ناكةم هاتوضؤى دائيرةكان بكةم‪.‬‬

‫وتى‪ :‬باشةة تؤ دةتوانى كةسةيَكى ةشارةزا لةم كارانةدا بكةيت بة شةةريكى خؤت‪ ،‬با‬
‫ئيتر ئةو هاتووضؤي ئةو دائيرانة بكات كة ثةيوةندييان بة ثرؤذةكةوة هةية‪.‬‬

‫دواي هةةو لةَدانيَكي زؤر‪ ،‬ثيَموت كةة جوابي ليَ ئةةطَيِر مةةوة‪ .‬لاى ةقائيم ةقام ةها تمةة‬
‫دةرةوةء ضةووم بؤ لاى جةلال مةحمود فةقآ ِرةحيم‪ ،‬با سةي ثرؤذةكانم بؤ كردء كردم‬
‫بة شةةريكى خؤم‪ .‬ثا شةان و ‪ :‬كاك جةلال بةمةرجَيك من ئةو ثرؤذانة وةرئةطرم كة بؤ‬
‫ئي ةشوكاري ثرؤذةكان من هاتو ضةؤي دائيرةكان نةكةم‪ ،‬بؤية ئةبَيت تؤ هةموو كارى ناو‬

‫دائيرةكان ئةنجام بدةيت‪ ،‬منيش سةرثةرشتي ئيشوكارةكاني تر ئةكةم‪.‬‬
‫كاك جةلال ِرةزامةندي دةربرِي‪ ،‬دواتر ثرؤذةكانمان بة شةةريكى تةواو كرد‪ .‬ثاش‬
‫مةاوة يةةك قةائيم قةام ةهات بؤ دو ةكا نةة كةةمء بةة مةاتي يةةوة وتي‪ :‬طوا سةتراو مةة ةتةوة بؤ‬

‫شوَينيَكي ديكة‪ ،‬هاتووم خوا حافيزيت ليَ بكةم‪.‬‬
‫هةةر ضةة ةندة ةئةوةنةدة نةةبوو كةة كرابوء بةة ةقائيم ةقامء بةة ةتةءاءةتي لةةيةةك حةاَلى‬

‫نةبووينء زؤر ليَى دَلنيا نةبووم‪ ،‬بةلآم زؤرم ثَيناخؤش بوو كة طواسترايةوة‪.‬‬

‫(‪ )44‬قائيمقام ناوى ئةحمةد دزةيى بوو‪ ،‬ثياوَيكى هَيمنء لة ةسةرخؤ بوو‪ ،‬لةطةلأ خةَلكى ثيَنجويَن زؤر‬
‫باش بوو‪ ،‬لة هةموو كارَي ةكدا كارئا سةاني ةئةكردء ةئةيوي سةت خزمةتي ثيَنجويَن ب ةكات‪ .‬ديارة لةطةلأ‬
‫بيرورِاء بؤ ضةوونى بةع ةسييةكاندا نةئةطونجا‪ ،‬بؤية هةر زوو رِاثؤرتيان لة سةةر دابوو‪ ،‬ثاش ماوةيةكي‬

‫كةم طوازرايةوة بؤ شوَينيَكى تر‪.‬‬

‫‪242‬‬

‫لة دوكاني بازرطانييةكةم‪ ،‬ثيَنجوَين (بةهاري ‪)1976‬‬

‫‪243‬‬

‫برِياري دوورخستنةوةم بؤ خوارووي ع َيراق‬

‫سةرةتاي ساَلي ‪ ،1976‬ماوةيةك بوو كة حةمة ئةمين ثيَنجوَيني كرابوو بة جَيطرى‬
‫قةائيم قةامى ثيَنجويَن‪ .‬كةاك حةة مةة ئةةمين هةاورَِيم بوو‪ ،‬رِؤذ َةيك ةيةكتر ةمان بينيء وتى‪:‬‬
‫مودير ما َل لة سليَمانييةوة جوابى بؤ ناردووم كة بؤ كاريَكي ثيَويست ئةبيَت بضيت بؤ‬

‫سليَمانى‪.‬‬
‫و ‪ :‬بؤضي؟‬
‫وتي‪ :‬من نازانم بؤضيية‪ ،‬بةلآم ثَيم باشة بضيت‪.‬‬
‫بؤ ِرؤذي دواتر ضووم بؤ لاى مودير مالَ لة سليَماني‪ ،‬لة بةردةم ذوورةكةي نزيكةي‬
‫‪ 12 - 10‬كة سةيَكي تر ةضاوةِروان بوون‪ .‬هةريةكةمان لة شةوَينيَكةوة بانط كرابووين‪،‬‬
‫هةموووان ثَي ةشتر لةطةلأ (ث‪.‬د‪.‬ك) كارمان كردبوو‪ .‬ئةوانةي كة من دةمنا سةين بريتي‬
‫بوون لة كوَيخا سمايلى تةلانء ئةحمةد ِرة شةيد قةلآدزَييي‪ .‬ثاش ماوةيةك ضةاوةِرواني‬
‫بةانطيةان كردينةة ذوور ةَيكء وتيةان‪ :‬ئيَوة ةلة دائيرة ةكانى حكومةة ةتدا داواى دامةةزرانةدنتةان‬

‫كردووة‪.‬‬
‫من سةةرم سةورِماء و ‪ :‬شةتى وا نةبووةء هيس ئاطايةكم لة شةتي وا نييةء هةرطيز‬
‫داواى دا مةةزرا نةدم نةةكردووة‪ ،‬من طوزةرانم زؤر بةا شةةء دو كةانى بةازر طةانيم هةة يةةو‬

‫ثيَويستم بة دامةزراندن نيية‪.‬‬
‫مودير مالَ سةري لةقاندء وتي‪ :‬باشة فةرموو تؤ ئةتوانى برِؤيت‪.‬‬
‫لام رِوونء ئا ةشكرا بوو كة ثيلانيَك لة دذمان لة ئاراداية‪ ،‬بة شةيَوةيةك لة شةيَوةكان‬
‫سةزاي كؤمةَليَك لة كادرو ثيَ شةمةرطةي ثيَ شةووي ثارتي ئةدريَتء هةروا بة هةرزان‬
‫رِزطارمان نابَيت‪ .‬رِؤذاني دواتر بيَ ئةوةي ئاطادار ‪ ،‬حةمة ئةمين ثيَنجوَيني سةةبارةت‬
‫بة بِرياري دامةزراندنم‪ ،‬لةطةلأ ثاريَزطارى سةليَمانى (حةمة ئةمين ئةحمةد)(‪ )45‬ق سةةي‬

‫(‪ )45‬لة كؤتايي ةساَلي ‪ ،1976‬رِيَكخ ةستنى كؤمةلَة لة ةسليَمانى تةقةيان لة ثاريَزطارى سةلَيمانى كردء‬
‫برينداريان كرد‪( .‬ئةو ضةالاكيية لة بة شةي يةكةمي فيلمي طةردةلوول ئاماذةي ثيَ كراوة)‪ .‬ثاريَزطارى‬
‫سةلَيمانى لةطةلأ حةمة ئةمين ثيَنجوَيني زؤر برادةر بوون‪ ،‬كاتى خؤى لة رِؤذنامةى هاوكارى ثيَكةوة‬
‫كاريان كردبوو‪ ،‬هةردووكيان ئةندامي ئةنجومةنى ياسادانانء جَيبةجيَكردنى حكومةت ئةندام بوون‪.‬‬

‫‪244‬‬

‫كردبوو‪ ،‬ثيَي وتبوو "لالؤ ث ةياويَكى دَل سةؤزى ثيَنجوَي ةنة‪ ،‬يةةك َيةك بووة لةةوا نةةى كةة‬
‫نةةيهيَ شةتووة دةز ةطاي كةارةبةاكةةى ثيَنجويَن بةدزريةَتء ب َيةت بؤ ئَيران‪ ،‬ئيَ سةتةا بةة بيَ‬

‫ويستي خؤي فةرماني دامةزراندني بؤ دةركراوة"‪.‬‬
‫ثاريَزطار وتبووى "با خؤى داواكارييةك بنوو ةسَيت‪ ،‬تؤش شةتيَكي لةسةةر بنووسة‪،‬‬

‫من هةولأ ئةدةم كة فةرماني دامةزراندنةكةي هةلَبوةشيَنمةوة"‪.‬‬
‫رِؤذَيك حاجى ئةحمةد حةمة ئةمينم بينى‪ ،‬ئةويش ثَي ةشتر ئةندامي ليذنةي ناو ضةة‬

‫بوو وتى‪ :‬ئةطةر دامبمةزرَيننء مووضةيةكى ضل ديناريم بدةنيَ‪ ،‬قبولَي ئةكةم‪.‬‬
‫و ‪ :‬مووضةى ضىء دامةزراندني ضى؟ ثيَم واية نةفى ئةكريَين‪.‬‬

‫حاجي ئةحمةد لةبةرئةوةي دوو ذني هةبوو‪ ،‬هيس سةةر ضةاوةيةكي بذيَوي ذياني‬
‫نةبوو‪ ،‬بؤية دامةزراندني ثيَ باش بوو‪ ،‬بِريارة سةيا سةييةكةي ِرذَيمي بةع سةي زؤر‬
‫ةبةلاوة طرنط نةةبوو‪ .‬جةةلالي مةةحمودى فةةقةآ ِرةحيم ثيَ شةتر لةة لايةةن حةةمةة ئةةمين‬
‫ثيَنجوَيني هةواَلى دوورخ سةتنةوةمي زانيبوو‪ ،‬بةلآم دلَى نةهاتبوء ثيَم بلََيت‪ِ .‬رؤذيَك‬

‫هات بؤ لام بؤ دوكانء بة غةمبارييةوة وتى‪ :‬سةردانى حةمة ئةمينت كرد؟‬
‫و ‪ :‬نةخيَر‪ ،‬بؤ سةرداني بكةم؟‬

‫وتي‪ :‬حةز ئةكةم بضيت بؤلاي‪ ،‬ئةيةويَت بتبينَيت‪.‬‬
‫تَيطةةي شةتم كةة شةتَيةك هةة ةيةو ةكاك جةةلال نةايةةويةَت ثيَم بَلَةيت‪ ،‬بؤيةة هةةر ئةةو رِؤذة‬
‫ضةووم بؤ لاى حةمة ئةمين‪ .‬دواي سةلآوو هةواَلثر ةسين كاك حةمة ئةمين وتى‪ :‬بةداخةوة‬
‫نوو ةسراويَكمان بةدة ةست طةي شةتووة كة برِياري نةف ـةي كردنت (دوورخ سةتنةوةي‬

‫زؤرةمل َي) بؤ ثاريَزطاي رومادي دةركراوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬زؤر ئا سةايية‪ ،‬كاتى خؤى كة هاتمةوة ضةاوةِريَى زؤر لةوة خراثترم ئةكرد‪،‬‬
‫برِوات بيةَت من ملم بؤ ثةةت ئةامةادة كردبوو نةةك بؤ نةةف كردن‪ ،‬ةئةوةش بةة بةة شةيةَك لةة‬

‫خةبات ئةزانم‪.‬‬
‫كاك حةمة ئةمين وتى‪ :‬لة لايةن ئةفسةرى ليذنةى تةنسيقي سليَمانى داواكراويت‪.‬‬
‫ث ةياويَكى ثيَنجوَينى كةة لاى ةكاك حةةمةة ئةةمين داني ةشتبوو بةة توان ةجةوة وتى‪ :‬ئةةى‬

‫كاك حةمةمين ئَيمةش دانامةزرَينن؟‬

‫‪245‬‬

‫لةة مةةبةة سةتي تَيطةةي شةتمء خؤم وةلآمم دايةةوةء و ‪ :‬نةةخَير ئيَوة دانةامةةزرَينن‪،‬‬
‫ضةونكة ئةبيَت تةمةنَيك خةباتء تيَكؤ شةان بكةيتء خيانةت نةكةيت تا داتبمةزرَينن‪،‬‬

‫ئةوة مةدالياى شةرةفةء نادريَت بة هةموو كةسيَك‪.‬‬
‫بؤ ِرؤذي دواتر ضةووم بؤ سةليَمةانى بؤ لاى ئةةو ئةةف سةةرةى كةة ثةةيوةنةدي بةة‬
‫ئي شةوكاري دوورخ سةتنةوةكةم هةبوو‪ ،‬ثَييان ئةوت ئةف سةةرى تةن سةيق‪ ،‬لةناو بيناى‬
‫ثاريَزطادا بوو‪ ،‬ئةفسةةريَكى عةرةب بوو‪ ،‬دءاي ئةءةي خؤم ثيَ ناسةاند وتى‪ :‬لة ةشاري‬
‫رومةادي دامةةزراو ةيت‪ ،‬ئةةطةةر كةةفيليَةك بهَينيةت ئةةوا ةئةتوانيةت خؤت برِؤيةت بؤ رومةادي‪،‬‬

‫ئةطةر نا ئةوا بة كةلةثضةكراوي خؤمان ئةتنيَرين‪.‬‬
‫و ‪ :‬كةفيل ئةهَينمء ئةمةويَت خؤم برِؤم‪.‬‬

‫ةكات ةيَك طةةِرا ةمةوة بؤ ثيَنجوَين هةةوالَي دوورخ سةت نةةوةي زؤرةملَيم بؤ خوارووى‬
‫عَيراق بة حةمدي هاو سةةرمء منداَلةكانم ِراطةياند‪ .‬بة بي سةتني ئةو هةوالَة هةموويان‬
‫زؤر غةمبارو دَلتةنط بوونء كاري تيَكردن‪ .‬لةسةرةتاي ثيَكةوةناني ذياني هاوسةريء‬
‫هةاتنةة ذ ةياني م ةندا ةلَة ةكانمةةوة‪ ،‬زؤر بةة ةكةمي لةةطةةَل ةيا ةندا ذ ةيابووم‪ ،‬زؤربةةي كةات ذيةانمةان‬
‫هةر ِراكردنء خؤ شةاردنةوةء دووركةوتنةوةء زيندان بوو‪ .‬حةمدي هاو سةةرم بةهؤي‬
‫شةؤِرشء كاري حزبي منةوة باجيَكي زؤري دابوو‪ ،‬ئةبواية بؤ خةميَكي ترو هةلَطرتني‬
‫كؤَليَكي طرانتر خؤي ئامادة بكرداية‪ .‬ئةوكاتة ثَينج منداَلم هةبوو‪ ،‬تةمةني بضوكةكةيان‬
‫ضةوار ةسالأ بوو‪ ،‬بؤية بةجَيهَي شةتنيان كاريَكي ئا سةان نةبوو بؤ حةمدي‪ .‬ثا شةان‬
‫ئةامؤذ ةطاري م ةندا لةَة كةانم كرد كةة هةاو ةكاري دايك ةيان ب كةةن‪ ،‬داوام ليَكردن كةة‬
‫دوورخ سةتنةوةم كار نةكاتة سةةريانء بةردةةوامء سةةركةوتووبن لة خويَندن‪ .‬ثا ةشان‬

‫هةوالَي بِرياري دوورخستةوةم بة براكانم ِراطةياند‪ ،‬ئةوانيش زؤر بةداخ بوون‪.‬‬
‫بةةيةاني رِؤذي دواتر‪ ،‬ةجةلالي مةةحمودي فةةقيَ ِرةحيم بؤ خوا ةحافيزي ةهات بؤ لام‪،‬‬
‫ةتا ئةةو ةكا تةةي سةواري ئؤتؤمبي لةة كةة بووم لةة طةةَلم بوو‪ .‬ثيَش ئةةوةي بةةرةو رو مةادي‬
‫بةِرَيبكةوم‪ ،‬كاك جةلال وتي‪ :‬بِريارة ئةمِرؤ ضةةند بةرثر سةيَكي ثيَ شةووي ثارتي لة ِريَي‬
‫باواخةوة تة ةسليم ببنةوة‪ ،‬وةك ئةندامي شةارةواني ثيَنجويَن داوا لة ئيَمةش كراوة‬

‫كة بةرةو ثيريان بضينء لة باواخ ثَيشوازييان ليَ بكةين‪.‬‬
‫سةةرةتا ضةووم بؤ بةغدا‪ ،‬لة هوتَيل بَيخالأ دابةزيم‪ .‬دواى كةميَك حةوانةوة ضةوومة‬

‫‪246‬‬

‫دةرةوة‪ ،‬لة نزيك هؤتَيل بيَخالأ بة رِيَكةوت نة ةسرةدين خانةقينيم بينى‪ .‬ثيَش ن سةكؤي‬
‫شةؤِرش نةسةرةدين ئةندامي ليذنةي ناو ةضةي ثيَنجوَين بوو‪ ،‬ئةو كاتة زؤر دؤسةتم بوو‪،‬‬
‫ئةو لة سةنووري قة سةرى شةيرين خؤي تة ةسليم كردبووةوة‪ ،‬ثيَ شةتر كة سةوكارةكةي‬
‫دوورخرابوونةةوة بؤ خوارووى عَيراق‪ ،‬دواي تةة سةليم بوونةةوةي ةهةوَليَكي زؤر ةيدا تةا‬
‫كة سةوكارةكةي طةِراندةوة بؤ كةلار‪ .‬دواي هةوالَثر ةسين ثر سةياري ليَكردم كة لة بةغدا‬

‫ضي ئةكةم‪ .‬منيش باسى برِياري دوورخستنةوةكةى خؤمم بؤ كرد‪.‬‬
‫وتى‪ :‬سةبرم ليَ بطرة‪ ،‬من خةلَك ئةناسمء هةولَت بؤ ئةدةم‪.‬‬

‫ضةةند رِؤذيَكي تر لة بةغدا مامةوةء نة ضةووم بؤ رومادي‪ .‬رِؤذيَك لة هؤتَيل بيَخالأ‬
‫بةكرى حاجى سةةفةرم بيني‪ ،‬خو شةكيَكى نةخؤش بوو‪ ،‬هَينابوويان بؤ بةغدا بؤ لاى‬
‫دكتؤر‪ .‬هةمان رِؤذ نة سةرةدين هات بؤ لامء وتى‪ :‬ئةزانيت عةلى عة سةكةرىء عومةر‬

‫دةبابةء دكتؤر كةمال خؤشناء لة رِيَي باواخةوة تةسليم بوونةتةوة‪.‬‬
‫ئةو رِؤذة لةطةلأ نة سةرةدين ماوةيةكي زؤر ثيَكةوة داني شةتينء ق سةةمان كرد‪.‬‬
‫هةروةك ثَي شةتر ئاماذةم ث َي كردووة لة ةسالَي (‪)1971‬وة لةطةلأ بةكري حاجي سةةفةر‬
‫زؤر بة نهَينيء بة فةردي لةطةلأ (كؤمةَلةي ماركسي ‪ -‬لينيني كوردستان) ثةيوةنديمان‬
‫هةبوو‪ ،‬ثيَم باش بوو كة نة ةسرةدين لة ناو كؤمةلَةدا ِرَيك بخةم‪ ،‬و ‪ِ :‬ريَكخراويَكي نوآ‬
‫بة بيروباوةرِي ضةةثء نويَخوازييةوة درو سةت بووة‪ ،‬ثَيم با شةة كة جاريَكى تر دة سةت‬

‫بكةينةوة بة خةباتء كارى سياسى‪.‬‬
‫بة ق سةةكانم نة ةسرةدين ِرةنطى تيَك ضةوو‪ ،‬بة تووِرةييةوة وتى‪ :‬كاكة وازم ليَ بيَنة‪،‬‬
‫من وازم لة سةيا سةةت هَيناوةء جاريَكى تر كارى سةيا سةي ناكةم‪ ،‬خؤ ئةطةر تؤ‬

‫نةبوويتايةء هةر كةسيَكى تر بوواية كة باسى سياسةتى لةطةَلم بكرداية ئةوا ‪.....‬‬
‫هةةنةد َي ق سةةى زؤر ةناخؤ شةي كرد ةكة ليَرةدا ةنامةةو ةيَت ب ةيانوء سةم‪ ،‬من هةةرطيز‬
‫ضاوةِريَي ئةو قسانةم لة نةسرةدين نةئةكرد‪ .‬دواي ضةند رِؤذَيك حةمة ئةمين ثيَنجوَينم‬
‫بينى كة بؤ ئي ةشوكاري تايبةتي خؤي هاتبوو بؤ بةغدا‪ ،‬دةعوةتى نانواردني بؤ منء‬
‫بةكرى حاجى ةسةفةرء نةسةرةدين كرد‪ .‬هةر لةو ماوةيةدا ثاريَزطاري ةسليَماني (حةمة‬
‫ئةةمين ئةةح ةمةد) هةاتبوو بؤ بةة ةغدا‪ ،‬حةةمةة ئةةمين ثيَنجوَيني ثيَى وتبوو‪ :‬ةئةو برادةرةى‬

‫‪247‬‬

‫دةربارةي نةفيكردني ق سةةم لةطةَلدا كردبوويت كة كاريَكي بؤ بكةيت‪ ،‬ئيَ ةستا لَيرةيةء‬
‫ئةيةويَت نةضيَت بؤ رومادي‪ ،‬تؤ ئةلَيَيت ضىء ثيَويستة ضي بكات؟‬

‫ثاريَزطار وتبووى‪ :‬ثيَي بلَيَ با ب ةضَيت‪ ،‬ضةونكة ئةطةر نة ضةَيت‪ ،‬لَيثر سةينةوةي‬
‫لةطةلَدا دةكةنء لةوانةية هةر نةيبينينةوة‪.‬‬

‫ماوةى ضةةند رِؤذيَكي تر هةر لة بةغدا مامةوةء نةرِؤي ةشتم بؤ رِومادى‪ .‬ثاش ضةةند‬
‫ِرؤذَيةك حةة ةمدي ةهاو سةةرم لةة ةطةلأ سةؤراني كوِرم ةهاتن بؤ بةة ةغدا‪ .‬حةة ةمدي بةةهؤي‬
‫دروسةتبووني بريني طةدة‪ ،‬ثيَوي ةستي بة سةةرداني ثزيشةك بوو‪ ،‬ماوةي ضةةند ِرؤذَيك لة‬

‫مالَي كاك حةسةني ثورزام بووينء خزمةت كراين‪.‬‬
‫ئةةو ةماوةيةة ةكة لةة بةةغةدا بووم‪ ،‬زؤر ةبةى كةات لةة ةطةلأ بورهةان ةقانع ثيَكةةوة بووين‪ ،‬كةاك‬
‫بور ةهان زؤر ةلةم ةيَذ بوو ةهاورِيَم بوو‪ ،‬لةة رِؤذنةامةةى ةهاوكةارى كةارى ةئةكرد لةة بةة ةغدا‪ .‬ثيَش‬
‫ئةوةى ب ضةم بؤ ِرومادى‪ ،‬لة برادةريَك ناوني ةشانى تاليب رِؤ سةتةمم وةرطرتبوو‪ ،‬تاليب‬
‫رِؤستةم زؤر دؤستم بوو‪ ،‬ئةويش دوورخرابوةوة بؤ رومادي‪ .‬كاتيَك ضووم بؤ رومادي‪،‬‬
‫سةةرةتا ضةووم بؤ لاى تاليب رِؤ ةستةم‪ .‬لة رومادي كؤمةَلَيك هاورِيَء برادةرى تري ليَ‬
‫بوو كةة ئةةوانيش دوورخرابوونةةوة‪ ،‬لةةوانةة ةحاكم ةفاروق كؤييء ةحاكم سةالارى براى‬
‫حاكم فاروقء عومةر دةبابةء دكتؤر نةوزاد سةاَلح ِرةفعةةتء مةحمودى مةلا عيزةتء‬

‫ذمارةيةكي تريش كة ئيَستا ناوةكانيانم لةياد نةماوة‪.‬‬
‫ئَيوارةي هةمان رِؤذ تاليب رِؤ ةستةمء حاكم فاروق كؤيي لة نادييةك دةعوةتيان بؤ‬
‫كردم‪ .‬من مةشةرو نةئةخواردةوة‪ ،‬بةلآم نادييةكة شةوَينيَكي طونجاو بوو بؤ قسةةكردن‬
‫لةسةةر بارودؤخي ةسياسةي كوردسةتان‪ .‬هةر ئةو ةشةوة دواى دةعوةتةكة ثيَكةوة ةضووين‬
‫بؤ بةِريَوةبةرايةتي ئة شةغالى ِرومادى‪ ،‬كؤمةَلَيك برادةرء خةلَكى نا سةراوى ليَبوو كة‬
‫ثَيشتر لةطةلأ شؤرِشدا بوونء ئةوانيش بة برِياري ِرذَيم دوورخرابوونةوةء لة فةرمانطة‬

‫مةدةنييةكانى دةولَةتدا بة ب َي ويستي خؤيانء بة زؤرةمل َي دايانمةزراندبوون‪.‬‬
‫دواي ئةةوةي برادةران بةةخيَر هةات يةان كردم‪ ،‬وت يةان‪ :‬ةمام كوَي خةا مةاوةي ةمانطيَ كةة‬
‫مو بةا شةةرةي كردووة‪ ،‬بةةلآم تؤ زؤر درةنط هةاتوو ةيت‪ ،‬نزي كةةي مةانط يةَك ز يةاترة كةة‬
‫فةرمانى ئيدارييةكةت دةر ضةووة‪ ،‬بة بِرياريَكى وةزارى وةك كاتب لة دائيرةي ئة شةغالى‬

‫‪248‬‬

‫( طعية)(‪ )46‬دامةةزراو ةيت‪ .‬ئَي سةتةا مولازم تةةح سةين دَيةت بؤ ئَيرة‪ ،‬كوردةو ذميَر ةيارة‪،‬‬
‫ئةويش ثيَشةتر لةطةلأ ةشؤِر ةشدا بووةو دوورخراوةتةوة‪ ،‬ئةو ئؤتؤمبيلي ثيَيةو ئةمشةةو‬
‫ئةة ضة يَةت بؤ ( طعية)‪ ،‬لةةويَ موو ةضةى مةان طةا نةةى فةةر ةمان بةةران دا بةةش ةئة كةاتء‬

‫ئةطةرَِيتةوة‪ ،‬ئةتوانيت لةطةلأ ئةو برِؤيت‪.‬‬
‫زؤرى نةخاياند مولازم تةح ةسين هات‪ ،‬برادةران منيان ثيَ نا ةساند‪ ،‬مولازم تةحسةين‬
‫وتى‪ :‬هةرضةةندة لة بةيانييةوة تا ثَينج رِؤذي تر ثشةووةو دةوام نيية‪ ،‬بةلآم ئةطةر حةز‬

‫ئةكةيت هةر ئةمشةو ثيَكةوة ئةضين بؤ ( طعة)‪.‬‬
‫ِرةزامةةنةديم دةربِريء هةةر ئةةو شةةوة تةةلةةفونم بؤ بور ةهان قةانع كردء ثيَموت كةة‬
‫رِؤذي دواتر ئةة ضة ةمةوة بؤ بةة ةغدا‪ .‬كةاك بورهةان بؤ ثَيكةةنين وتى‪ :‬من ثَيم وابوو كةة ةلة‬

‫دةستت رِزطارمان بووةو ئيتر لة كؤلَمان بوويتةوة‪ ،‬ثَيم نالَيت بؤضي ئةطةرِيتةوة؟‬
‫و ‪ :‬لة بةغدا بؤت باس ئةكةم‪ ،‬بةلآم زةحمةت نةبَيت ب ضةؤ بؤ مالَي كاك حة سةةني‬

‫ثورزامء بة حةمدي بلَيَ كة سبةينيَ نةِرواتةوة بؤ ثيَنجوَين‪.‬‬
‫هةر ئةو شةةوة لةطةلأ مولازم تةح سةين ضةووم بؤ ( طعة) كة نزيكةي ‪ 300‬كم لة‬
‫شةاري رومادي دوور بوو‪ .‬لة نَيواني ةشاري روماديء طعة‪ ،‬مولازم تةح ةسين لة ‪6 - 5‬‬
‫بنكة ِراوة سةتاو موو ضةةي فةرمانبةراني دابةش كرد كة ئةوةش زؤر ماندووي كردم‪.‬‬
‫سةةرلةبةياني طةيشةتينة ( طعة)ء ثةيوةنديم بة فةرمانطةي رَِيطاوبانةوة كرد‪ .‬ئةحمةد‬
‫دزةيى موديرى ثرؤذ ةكةي ( طعية) بوو‪ ،‬ةئامؤزاى ئةةو ئةة ح ةمةد دزةي يةة بوو كةة ةكاتى‬
‫خؤى قةائيم ةقام بوو لةة ثيَنجوَين (هةةردوو ئةامؤزاكةة ةناو ةيان ئةةحمةةد بوو)‪ ،‬ث ةياويَكى زؤر‬
‫بةِرَيزء ني شةتمةانثةةروةر بوو‪ ،‬دواي ئةوةي خؤم ثيَ نا سةاند وتي‪ :‬لَيرة فةرمانبةةران‬
‫رِؤذاني هةةينيش ئيش دةكةةن‪ ،‬بةةلآم لةة كؤتةايي مةان ةطدا بؤ مةاوةي ثيَنج رِؤذ ث شةوو‬
‫وةردةطرن‪ ،‬ئَيمة ليَرة تؤ بة تةنيا بةج َي ناهَيلَين‪ ،‬بؤ ماوةي ثَينج ِرؤذ ث شةوو بؤ تؤش‬

‫ئةنووسم‪ ،‬بة سةيارةكةى خؤشم تا ناو بةغدا تؤء مام كوَيخا ئةطةيةنم‪.‬‬
‫لةةطةةلأ ئةةحمةةد دزةييء كويَ ةخا سمةايلي تةةلان ضةووين بؤ بةة ةغدا‪ .‬لةة هؤتَةيل بَيخةالأ‬

‫(‪ ( )46‬طعة) شارؤضكةيةكة لة بيابانيَكي نزيك سنووري ئوردون‪ ،‬سةر بة ثاريَزطاي روماديية‪.‬‬

‫‪249‬‬

‫جاريَكي تر نة سةرةدينم بينيء سةةبارةت بة برِياري دوورخ ةستةوةكةم ق سةةي لةطةلأ‬
‫كردمء وتى‪ :‬لةطةلأ برادةريَك قسةم كرد‪ ،‬ثيَى و كة ئةتوانيَت بِرياري نةف كردنةكةت‬
‫هةَلبوة شةَينَيتةوة‪ ،‬بةلآم ئةبَيت ئي شةيان لةطةَلدا بكةيت‪ .‬ئةو برادةرة تؤ ئةنا سةيَتء‬

‫ناوي شَيخ جةبارة(‪ .)47‬ثاشان وتي‪ :‬با نةف نةكريَيت‪ ،‬بؤ ئيشيان لةطةلَدا ناكةيت؟‬
‫ئةو ق سةةيةي نة ةسرةدين زؤر ضةاوةِروان نةكراو بوو‪ ،‬بؤية زؤر كاري تَيكردم‪ ،‬زؤر‬
‫توورِة بوومء و ‪ :‬ئةوة تؤ ئةَليَي ضةي؟ تؤ ئةتةويَت لةطةلأ ئةمنء ئي سةتخبارات ئيش‬

‫بكةم؟ تؤ ضؤن ئةوة بة من رِةوا ئةبينيت؟ برِؤ ئيتر هةرطيز نامةويَت بتبينمةوة(‪.)48‬‬
‫بيَ خواحافيزي نة سةرةدينم بةجَيهيَ شةتء رِؤي ةشتم‪ِ .‬رؤذي دواتر لةطةلأ حةمديء‬

‫سؤرانى كورِم بةرةو سليَمانىء ثيَنجويَن بةِرآ كةو ‪.‬‬

‫(‪ )47‬شيَخ جةبار براى عةبدولستار تاهير شةريف بوو‪ ،‬ئةوكاتة لةطةلأ رِذَيم كاري ئةكرد‪.‬‬
‫(‪ )48‬لة طفتوطؤي نَيوان (ي‪.‬ن‪.‬ك) ء حكومةت لة سةاَلى ‪ 1984‬ضةةند جاريَك نة سةرةدين هةوَلى دابوو‬
‫كة سةةردانم بكات‪ ،‬هةر ضةةندة نة ةسرةدين ثيَ شةتر زؤر دؤ سةتم بوو‪ ،‬بةلآم لة سةةر ئةو ق سةةيةى كة لة‬
‫لةكاتي دوورخ ةستنةوةم بؤ خواروي عيَراق لة بةغدا كردي‪ ،‬نةموي سةت بيبينمء هةتا ئيَ ةستاش نةم‬

‫بينيوةتةوة‪.‬‬

‫‪250‬‬


Click to View FlipBook Version