هةر لةو ماوةيةدا مامؤ سةتا (ح سةيَن شةةريف)م رِيَكخ ةستبوو ،ئةويش كارى زؤر
باشى بؤ كؤمةلَةء (ي.ن.ك) ئةكردء ثياويَكى دَلسؤزو ضالاك بوو.
ذ مةارة يةةكي زؤر لةة ثؤلي سةة ةكاني ثيَنجوَين لةة ةناء ِريَكخ سةت نةة كةاني كؤ مةة لةَةدا
ِرَيكخرابوونء كارى زؤر با شةيان بؤ شةؤِرش ئةنجامدا ،شةةهيد حةمة ئةمينى خةجآ
ليَثرسراءيان بوء .رِؤلَي زؤر باشيان طيَِرا لة هاءكاريكردني ثَيشمةرطة بؤ ئةنجامداني
ضةالاكي سةةربازيء سةزاداني خؤفرؤ شةان لة ناو شةارداء ِراثةِراندنى ئيشء كارةكانى
رِيَكخ سةتن ،كؤمةلَيَك .زؤربةيان بة ضةةكةكانيانةوة ضةوونة شةاخء ثةيوةندييان بة
مةفرةزة سةرةتاييةكانء هَيزى ثَيشمةرطةءة كرد.
لة شةاري سةليَماني هةءلَي زؤرمدا كة ثةيوةندي بة كة سةاني ني ةشتمانثةرءةرء
دلَ سةؤزي شةؤِر شةةءة بكةمء ئةندامء لايةنطران بؤ كؤمةلَةء (ي.ن.ك) ثةيدا بكةمء
كة سةاني كارامةء جيَي متمانة لةناء رِيَكخ ةستندا ِرَيك بخةم .يةكيَك لةء كة سةانةي كة
جيَي متمةانةة بوء ،ثةةيوةنةديم ثيَوة كردء داءام ليَ كرد كةة ئي شة ةمان لةةطةةَلةدا ب ةكات
مامؤ سةتا مةحمود ِرة شةيد قةرةداغي بوء .مامؤ سةتا مةحمود لة ءةلآمدا ءتي :كاتي
خؤي ثةيوةنديم بة تاليب رِؤ سةتةمةءة هةبوءة ،بةلآم لةو كاتةءة كة تاليب رؤ ةستةم
دءءر خرايةةءة بؤ رء ةمادي ثةةيوةنةدي ةمان ث ضةراءة ،ةتا ئيَ سةتةا كةةس ثةةيوةنةدي ثيَوة
نةكردءمء تاليب رؤستةميش كةسيَكي تري ث َي نةناساندءءم.
ةمامؤ سةتةا مةةحمود زؤري ث َي خؤش بوء كةة ثةةيوةنةديم ثيَوةكرد ،زؤر ضةالا ةكانةة
كاري لةطةلَدا كردين .كؤمةلَيَك كة سةاني با شةي لةناء ِريَكخ سةتندا ِريَكخ سةت ،ءةك
مامؤسةتا عةلي عةبدءللآ كة لة ةسالآني رابردءءدا ئةندامي ثةرلةماني كوردسةتان بوء،
هةرءةها مامؤ سةتا سةةردار كة لة هة شةتاكاندا ثَي شةمةرطةكاني حزبي سةؤ ةشيالي ةستي
كورد سةتان ةشةهيديان كرد ،مامؤ سةتا جةلال تؤفيق كة ئيَ سةتا لة ءلآتي دانيمارك
ني شةتةةجيَيةة ،ةمامةة عةةزة ،شةةهيةد مةةحمودي ةمامةة عةةزة ،حةاجي عةةبةدءَللآ كةةلوش،
عةةدنةاني حةة ةمةي مينةة (ءةزيري كةارء ةباري كؤ ةمةلآيةةتي ةكابي ةنةي ثَينجةةم) ،ةهةرءة ةها
ضةةند كة سةيَكي تري ريَكخ سةتبوء كة بة داخةءة ناءةكانيانم لة ياد نةماءة .دءاي
مةاءة يةةكي كةةم ،كؤمي ةتةي هةةَل مةةت ةئا طةادار ةيان كردينةةءة كةة بةةهؤي فراءان بوءنء
301
زيادكردني ذمارةي ئةنداماني ِريَكخ سةتن ،بِرياريان داءة كة لة هةر سةآ ِريَكخ سةتني
ثيَنجوَينء هةةلةَة ةةء دةربةةنةدي ةخان ل ةيذ ةنةي قةةزا ثيَةك بهَينرَةيت .شةارؤ ةضكةة ةكاني
هةلَة ةو ثيَنجوَينء دةربةنديخان بوون بة سةيَ رَِيكخراوى سةةربةخؤ .مامؤ سةتا
ةمةحمود قةةرةداغى بةةرثر سةى رَيكخراءي دةر بةة نةد يخةان ،عةة ةبدو ةالق هةةورامى
بةرثر سةى ِريَكخراوى هةَلة ة ،منيش سةةرثةر شةتى ِرَيكخراوى ثيَنجوَينء ليذنةى
قةزام ئةكرد .بؤ ِراثةِراندنى ئي شةوكارةكانمان ث شةتمان بة زؤر كة سةي ضةاكء دَل ةسؤزو
ئي شة كةةر بةة سةتبوو ،لةةوانةة ةحاجى محةة مةةدي طور طةة يةةر كةة زؤر ةبةى جةار ةنا مةةء
بلآوكراوةء بةة ةيانى دةرةوةى بؤ ةئةهيَ ةنام ،زؤرجةار خؤى ةئةهةاتةة لام بؤ دوكةان يةاخود
ئةةطةةر نهيَنىء شةتى زؤرى ثيَ بووايةة ئةةهةات بؤ لام بؤ مةالَةةوة .زؤر ةبةى ةكات ةحاجى
محةمةد لة دوكانى مةجيد ضةنطيانى دائةني شةت ،بؤ ئةءةي شةكء طومان لاي ثياءاني
ِرذَيم درء سةت نةةبيَ ،زؤر لةة لاى من نةة ةئة ةما ةيةوة .كةات يَةك وةلآمى ةنا مةة كةا نمةانء
هةر ضةييةكي تري شةمان هةبوواية بؤم ئامادة ئةكردو دواتر خؤى ئةهاتةوة لامء لةطةلَ
خؤي ئةي د بؤ شويَني مةبةست.
كة سةيَكي تر كة زؤر ئي شةي بؤ ئةكردينء ثيَوي سةتة بؤ ميَذءء دةءرء خةباتي لة
ناء شةؤِر ةشدا بنوءسةرَيت ،خةسةووى مامؤ ةستا حةمة ِرة ةشيد بوو كة ناوة نهَينييةكةي
(دايكى كورد سةتان) بوو ،ذنيَكى ليَوة شةاوةو نمونةيي بوو ،هةرطيز لةِراثةِراندنى ئةو
ئةركانةى كة ثيَي ئة سةثيَردرا سةلَى نةئةكردةوةو بةوثةرِى دلَ سةؤزييء ئازايةتييةوة
ئةنجامي ئةدا.
جةلالى برازام هاتة ةسليَمانيء دوكانى دانا ،ئةويش لة ِراثةِراندنى ئي ةشوكارةكانى
ِريَكخ سةتندا طورجوطؤلأو ةضالاك بوو ،زؤر يارمةتيدةرو جيَى متمانةم بوو .زؤربةى
كات خةريكى نوو سةينى ِراثؤرتء نامة نوو سةين بووين بؤ شةاخء شةويَنى تر كة
ثةيوةنديمان لةطةَلياندا هةبوو .جارَيك برادةران لة سةةركردايةتييةوة هةندَيك بةيانء
بلآوكراوةيان بؤ طوندى ئا ةسنةوةي ةسةر سةنووري نزيك ثيَنجوَين ناردبوو .ئةوكاتة
مةامؤ ةستةا جةةمةال عةةزيز ةفارس كرابوو بةة ةكادرى حزبىء لةة ةئا ةسنةةوةوة ئةا ةطاداري
كردي نةةءة كةة ئةةء بلآءكراءا نةة بطويَزي نةةءة بؤ سةلَي مةاني .جةةلالي برازام لةة طةةلأ
302
خة سةووى مامؤ ةستا حةمة ِرة شةيد (دايكى كورد ةستان) رِؤي شةتن بؤ ثيَنجويَنء لةو َي لة
رِيَكخ سةتن بلآءكراءةكان ةيان وةرطرتبوو ،لة ناو كةواكةى بةرى دايكى كورد سةتةا ةندا
شاردبوويانةوةء كةءاكةيان دووريبووةوة .بةو جؤرة هةموء بلآءكراءةكانيان طةياندة
سةليَماني .هاو سةةرةكةي مامؤ ةستا حةمة ِرة ةشيدء دايكي كورد سةتان لة طوا ةستنةوةء
ةشاردنةوةي ضةةكء بلآوكراوةدا ،هاوكاري ِريَكخ سةتنيان ئةكردء زؤر ضةاو نةترس
بوون.
نمونةي ذنيَكي تيَكؤ شةةرو ضةاونةتر سةي تر ،دايكي كاكة حةمةى حاجى قادرى
ةشيرين بوء .كاكة حةمة لة ثيَنجوَين ثؤليس بوو ،لةهةمان كاتدا لةطةلأ رِيَكخ ةستنى
كؤمةلَة لة ثيَنجوَين كارى ئةكرد .ئةو سةةردةمةى كة كاكة حةمة لة سةةر ِرا ةسثاردةى
برادةرانى ثيَنجوَين بؤ طواستنةوةى نامةو بلآوكراوةكانى شؤرِش ئةهات بؤ سليَمانى،
كةم كةس ئةيتواني بةيان لةطةلأ خؤيدا هةَلبطريَتء بيطةيةنَيتة شةوَينيَكى ترِ .رؤذَيك
لةة ةما ةلَة كةةم كؤبوو نةةوةى ل ةيذ نةةى قةةزا ةمان هةةبوء ،كةا كةة حةة مةة لةة طةةلَ دايكى ةهات
بؤمةا ةَلةوة .ب َي ئةةوةى برادةرانء كةاكةة حةةمةة يةةكتري ببينن ،ةئةو بةةيةانء بلآوكراوانةةي
رِيَكخ ةستن كة بؤ ثيَنجويَن ئامادةكرابوون ،بؤم ثيَ ضةايةوةء دايكى كاكة حةمة هةمووى
لاى خؤى شاردةوةء رِؤيشتنء طةيانديانة شارؤضكةي ثيَنجوَين.
303
ناميلكةكةي ليذنةي ئامادةكردن
ئةوكاتةي دكتؤر مةحمود عوسمانء عةدنان موفتيء قادر جةبارىء شةةم ةسةدين
موفتى وةك ل ةيذنةةي ةئا ةمادةكردن (تةةحزيري) ةكاريةان ئةةكرد ،ةناميلكةة ةيةك ةيان دةركرد.
لةِريَي رِيَكخ سةتنةكانةوة ئةو ناميلكةيةم بةدة سةت طةي ةشت .دواى ئةوةى خويَندمةوة
دام بة شةةهيد مامؤ ةستا ح ةسَين شةةريف كة بيخوَينيَتةوةء ثا ةشان بؤم بهَينيَتةوة .ثاش
ضةةند رِؤذَيك ةشةهيد مامؤ ةستا ح ةسيَن زةرفيَكى داية دةسةتمء وتى :ئةوة ناميلكةكةية،
خوَيندومةتةوةو زؤر سوثاس.
منيش سةةيري ناء زةرفةكةم نةكردء هةر ئةو ِرؤذة دام بة حةمة ئةمين ثيَنجوَيني
كة ئةويش بيخوَينيَتةوة ،رِؤذي دءاتر بؤى هيَنامةوةء وتى :ئةمة ضيية داءتة بة من؟
و :بؤ؟
وتى :ئةمة دةفتةرى نمرةي قوتابيانةء ناءي مامؤستا حسَيني لةسةرة.
زؤرم ثيَ نةاخؤش بوء كةة نةاءي شةةهيةد ةمامؤ ةستةا ح ةسيَن لاي حةةمةة ئةةمين
ثيَنجوَيني ئا شةكرا بوء .ديار بوو شةةهيد مامؤ سةتا ح سةيَن لة بري بلآوكراوةكة،
دةفتةري نمرةي قوتابييةكاني كردبووة ناو زةرفةكةوة.
304
عةقيد زاحى
دواي هةلَطير ةساني شةؤرِ شةي نويَ يةكيَك لة ثياواني ِرذَيم عةقيد زاحى (عق
ض حي) كؤمةَليَك تاوانى دذى خةلَكى ثيَنجوَينء ناوضةكة ئةنجامدا .لة ناو ثيَنجويَنء
دةوروبةرىء لةسةةر ةسنوورةكان ذمارةيةك خةلَكى زؤري كوشةت ،سةةربازةكاني عةقيد
زاحي خةلَكي ولآخدارء كا سةب كة ئي شةيان لة سةةر ةسنوورةكان دةكرد لةطةلَ ةشوانء
طةنجء خةلَكى بيَ تاوانيان دة سةتطير ئةكردو دة سةتبةجآ ئةيانكو ةشتن .عةقيد زاحي
بةة ةثارة خةةلَكيَكى زؤرى لةة سةنووري مةةريوانء ثيَنجويَن كرِي بوو كةة دةنطو ةباسء
هةةوالَ ةيان بؤ ئةةبردوو خةةبةةر ةيان لةة خةةلَكى ئةةدا .ضةةنةد ةجارَةيك داوام لةة كؤميتةةى
سةةركردايةتى ناوخؤ كرد كة ذمارةيةك لةو ثياوخراثانة لةناو ب َين .جاريَك مامؤ سةتا
حةمة ِرة ةشيد وتى :كاكة تؤ زؤر ثةلة ئةكةيت ،سةةبرت هةبَيت ،هةروا دة سةتةوة سةان
دانةاني ةشين ،بةةلآم هةةر ةئةوةنةدة فر ةيا ةئةكةةوينء توا ةنامةان هةةيةة ،كؤمةةليةَك ةبةكرَيطيراوي
مةةتر ةسيةدار لةة ةسليَ ةمانيء دةورو ةبةري هةةيةة ،ئيَمةةش بةة سةةريةةكةةوة ةئةو هةةموو
تاوانبارو ثياوخراثانةمان بؤ ناكوذرَيت.
بؤ لاوازكردني ةشؤِرشء ضةاوتر ةساندني داني شةتواني كورد سةتانِ ،رذيَم بة هةزاران
سةيخوورِو ني شةتمان فرؤشء بةكرَيطيراوي لة هةموو سةوو ضةيَكي ةشارو ةشارؤ ضةكةو
طوندةكاني كورد سةتان بلآو كردبووةوة ،بؤ شةؤِرشء ِريَكخ سةتنةكاني ناو شةاريش
ةكاريَكي زؤر دذوارو طران بوو كةة ني شةتمةان فرؤ ةشان لةة ةناوبةةرَيةت .زؤر بةةدا ةخةوة
تاوانبار عةقيد زاحيء بة سةةدان تاوانبارو ني شةتمانفرؤ شةي تري كورد دة سةتي
شةؤِر شة ةيان ثَينةةطةةي شةت ،ئيَ سة ةتاش ذ ةمارة ةيةكيةان لةة ةباريَكي زؤر بةا ةشدا ذيةان
دةطوزةرَيننء ةيارمةةتي ةثارتةة سةيةا سةييةة ةكاني كورد سةتةانء حكومةةتي هةةرَيمي
كوردستان وةردةطرن.
305
هةوا َلةكةي مةحمود بةطى طؤ َليَ
هيَ ةشتا طوندةكانى ناو ضةةى ثيَنجوَينء دةوروبةرى دانةطيرابوونِ ،رؤذَيك مةحمود
بةطى طؤلَيَ لة سةليَماني هاتة لام بؤ دوكانء ثيَيو كة ضةةند هةوالَيَكي ثَييةء حةز
ئةكات بؤم باس بكات .منيش ِريَزي زؤرم ليَ طرتء خؤ ةشحالَي خؤم بؤ سةةردانةكةي
دةربرِيء طوَيم بؤ ِراطرت.
وتى :ئةوةى ِرا سةتي بَيت ،مولازم تايةرء مولازم عومةرء بةكرى حاجى سةةفةرء
ئارامء (مةبة سةتي شةةهيد ئارام بوء) قادر جةبارى لةم ِرؤذانةى ثَي شةوودا هاتن بؤ
طؤلَ َيء داواى يةار مةةتي يةان لَيكردم .بِروات ب يةَت منيش بةة ثيَى توا نةا يةار مةةتيم داون.
دواى حةةوا ةنةوةء نةانء ضةا خواردن خواحةافيزي ةيان كردء رِؤي شةتن ،ئةةمةةى كةة بؤتى
ئةطَيرِمةوة مةبة سةتم هيس نيية ،هةر حةزم كرد تؤ ئاطادار بيتء بزانيت كة هةموويان
سةةلامةةتنء ةخةمتةان نةةبَيةت ،هةةر لةةو ةناو ضةةيةة ةماونء بةة طو ةندة ةكانى لاى خؤ ةما ةندا
ئةطةِرَين.
زؤرم ثَيخؤش بوو كة خةلَكانى نا سةراوو دةولَةمةندةكانمان بةو شةيَوةية يارمةتى
ثَي شةمةرطةء ِريَكخ سةتنةكانيان ئةداو هةلَوَي سةتيان بةرامبةر بة ةشؤِرش باش بوو.
خةلَكة نا سةراوةكانى ثيَنجويَنء دةوروبةري ةشتيان لة من نةدة شةاردةوةء دؤ سةتء
برادةرم بوون ،زؤر هاتو ضةؤو تَيكةلَيم لةطةلَياندا هةبوو ،بؤية لة هةموو بارودؤخَيكدا
بة بآ ترس هانم ئةدان بؤ هاوكاريكردنى شؤِرشء ثَيشمةرطة.
حةمة ئةمين خانى ةشيوة طوَيزان برا ب ضةوءكى حةمة ِرة شةيدخان بوو ،لة كؤماري
مةهاباد بة شةدارى كردبوو ،زؤر قارةمانء كة ةسيَكى لة سةةرخؤ بوو ،ث شةتى حةمة
ِرة شةيةد ةخان بوو .يةةكيَةك بوو لةةو كةة سةا ةنةى كةة زؤر ةيار ةمةتى شةؤرِ شةى نويَي
طةلةكةمانيدا .جاريَك لة دؤ ةستيَكم سةةبارةت بة هةلَوَي سةتي حةمة ئةمين خان ثر سةيام
كرد ،وتي :يةكيَكة لةو كة سةانةى كة هةلَويَ سةتي بةرامبةر بة كؤمةلَةء شةؤِرش زؤر
باشة.
306
خوتبةى جومعة يان هيَرشى نارِةوا
ِرؤذيَكى هةينى لة سليَمانى لة مزطةوتي طةورة نوَيذم ئةكرد ،مةلاء وتارخوَيني
مزطةوتةكة ( )....لة وتاري هةينيدا زؤر قسةى نارِةواى بة مةلا مستةفا بارزانى وت.
هةرضةندة من كؤمةلَةو يةكَيتي بووم ،بةلآم زؤرم ثيَ ناخؤش بوو كة قسةي بة مةلا
مستةفا وت.
طوماني تَيدا نةبوو كة زؤربةى ئةو وتارانةى كة مةلاكان ئةيانويَندةوة بةدةست
خؤيان نةبوو ،بةلَكو بة بِرياري ِرذَيم بوو ،بةلآم هةر دوا بة دواى ئةوةى نويَذ كؤتايى
هاتء بلآوةمان كرد ،كةسيَكى دؤستى خؤمم لةو مةلاية ِراسثارد كة ثيَي بلََيت جاريَكى
تر ئةو هةلَةية دووبارة نةكاتةوة ،ضونكة ئةنجامي باش نابَيت .دواتر ءتارةكاني
طؤرِاني ثيَوة دياربوء ،وادياربوو هةِرةشةكة سوودي هةبوو.
307
نويَذةكانى مزطةوتى بن تةبةق
بةهارى 1978بوو ،برادةراني سةةركردايةتي كؤمةلَة بة نامةيةك داواى ضةةند
ئةةنةداميَكي كؤمةةلةَةيةان كردبوء كةة لةة شةاخ بةة ةشداري خولى ةكادرى بكةةن .ئَيمةةش
لةلايةن خؤمانةوة ثَي شةنيازمان كردبوو كة مامؤ سةتا جةلال تؤفيقء مامؤ سةتا جةمال
عةزيزء عةبدولكةريمى حةمةى سةةعيد بة شةداري ئةو خولة بكةن .كاتَيك داءامان لة
عةبدولكةريم كرد بة شةداري لةء خولةدا بكات ،وتى :ئَي سةتا ناتوانم ب ضةمة دةرةوة بؤ
خولى كادرى.
هةةر لةةو ةماوةيةةدا ِرؤذَيةك مةامؤ سةتةا حةةمةة ِرة شةيةد ةهات بؤ لام بؤ دو ةكانء وتي:
برادةرانى رِيَكخ سةتنى بةغدا دَين بؤ سةليَمانىء ئةيانةويَت ب ضةن بؤ شةاخ بؤ خولى
كادرى ،ضةةند كة ةسيَكي شةيان لةطةَلداية ئةيانةويَت بث بة ثيَ شةمةرطة ،بةلَكو تؤ لةطةلأ
برادةرء ةنا سةراوةكةانى خؤ ةما ةندا ِرةوانةةى دةرةوةيةان بكةة ةيت ،ةبةلآم زؤر ور ةيا ةبة ِرةنطةة
ضاودَيرييان لةسةر بَيت.
مةجيد سةةليمء ةشَيخ حةسةةنى بؤسةكانى كة لة زؤر شةوَينى ئةم بيرةوةرينامةيةدا
ناويان هاتووة ،دوو كةسى خؤنةويستء دَلسؤزو تيَكؤشةر بوون .بؤ زؤر كارى نهَيني
شةؤِرش هةميشةة ئامادةبوون ،لةناو شةارو سةةر ةسنوءر خةلَكى زؤريان ئةناسةى .ضةووم
بؤ لاى مةةج يةد سةةليمء ثيَموت كةة دوو ئؤتوَمبيَلي ةبا ةوان بؤ ثةة ةيدا ب كةات كةة لةة
شةؤفيَرةكانيان دَلنيا بين ،ضةونكة ئةمانةوَيت ضةةند برادةرَيك بطةيةنينة لاى برادةرانى
ةشاخ .مةجيد سةةليم داواي لة ئاواتى وة ةستا مةحمودء برادةريَكي كاك ئاوات كة جَيى
مت مةا نةة مةان بوو كرد كةة لةة كةاتي د ةيارى كراودا لةةلاي مز طةةوتى بن تةة بةة قةةوة بةة
ئؤتوَمبيَلةكانيانةوة ئامادةبن .ئةوكاتة كاك ئاوات لةطةلأ رِيَكخ ةستنةكاني ناو شةاردا
كاري ئةكرد.
ثيَشةتر لة نزيكةوة مامؤسةتا جةلال تؤفيقم نةئةناسةى ،مامؤسةتا مةحمود قةرةداغى
ِريَكيخسةتبوو ،سةةر بةِريَكخ ةستنى دةربةنديخان بوو .ثَييان وتبوو "كيسةةيةكى عةلاطة
بطرة بة دة سةتةوةء ب ضةؤ بؤ دوكانةكةى لالؤ ،كاتَيك ئةو ئةرِوات تؤش بة دوايدا برِؤ".
بةثيَي ئةو بةرنامةيةي كة بؤي دانرابوو مامؤ ةس ةتاجةلال هاتء خؤى ث َي نا سةاندم.
308
ثا شةان بةرةو مزطةوتي بنتةبةق بةِرَيكةو ء مامؤ سةتا جةلاليش بةدوامدا هات .كاتيَك
طةيشتينة لاى مزطةوتى بن تةبةق ،كاك ئاواتء برادةرةكةى ضاوةرَِييان ئةكردين.
لةلايةكى ترةوة هةر لةو ناوة حاجى محةمةدى طورطةيةرو مامؤ سةتا جةمال عةزيز
فارس كة سةةر بة ِريَكخ سةتنى ثيَنجوَين بوون بة جيا وة سةتابوون .مامؤ سةتا جةلاليش
لةطةلأ مندا بوو .ئةم سةيَ برادةرةو ئاواتي وة سةتا مةحمودء برادةرةكةي يةكترييان
نةئةناسى .زؤر ضاوةرِيَي هةظالآني بةغدام كرد ،بةلآم ديار نةبوون ،لةو وةختء كاتةى
كة دياريمان كردبوو زؤر تَيثةرِي .توو شةى طومانء دوودلَى بووم ،زؤر تر سةام كة ئةو
برادةرانة ئاشكرا بووبَيتنء دةستطيركرابن.
لة سةةر ئةو جادةيةي مزطةوتي بنتةبةق زؤر ضةاوةرَِيم كرد ،ةضارم نةما بؤ ئةوةى
كةس طومانم ليَ نةكات ،خؤم كرد بة مزطةوتى بن تةبةقداء دة ةستنوَيذم طرتء ضةوومة
سةةر بةةردةنوَيةذةكةانى مز ةطةوتةةكةةء دة سةتم كرد بةة نويةَذكردن .بؤئةةوةي ةئا ةطاداري
هاتني برادةران ،هةر جارةي دوو رِكاعةت نويَذم دةكردء دووبارةو ةسيَبارة دة سةتم
ثيَ دةكردةوة ،ئةوةندةم نوَيذ كرد كة خؤشةم نةمئةزاني ضةةند رِكاعةت نويَذم كردووة.
ثاش ماوةيةك هةر لة سةةر بةردةنويَذةكان بووم ،شةةهيد مامؤ سةتا جةمال تاهير هاتء
وتى :ئةرآ برا ئةو هةموو نويَذة ضي بوو ،ماندوو نةبوويت؟
و :لةبةر طومانى خةَلك ،باشة ئةى ئيَوة بؤ وا دواكةوتن؟ ئةي كوا ئةو برادةرانةى
كة بِريار بوو بَين؟ بؤ تا ئيَستا هةر نةطةيشتوون؟
وتى :ةئةو برادةرانةةي بةة ةغدا زؤر ضةاوديَرى ةئةكران ،هةةر لةة شةوَينى خؤيةانةةوة
ضةاوديَري ضةرِوثِريان لة سةةر بووة تا ئَيرة ،بؤية هةر بة طةي شةتنيان بؤ سةليَماني
رِةوانةى ناوضةي قةرةداغمان كردن.
دواتر مامؤ سةتا جةمال عةزيزو مامؤ سةتا جةلال تؤفيق بة ئؤتومبيلةكةي ئاواتى
وةستا مةحمودء ضاوساغي حاجى محةمةدى طورطةيةر ،رِةوانةى دةرةوة كران.
309
ش َيخ عةبدولقادرى ضويَسةو شؤرِشى نويَ
هةر ةضةندة كؤمةلَة رِيَكخراويَكى مارك سةي -لينينى بوو ،بةلآم بايةخى زؤرمان بة
زا ةناو ث ةياوة ئةايينييةة ةكان ةئةداو زؤر ِريَز ةمان ليَ ةئةطرتنِ .رؤذ ةيَك لةةطةةلأ شةَيخ حةة سةةن
بؤ سةكاني بة مةبة سةتى سةةردانء بة سةةركردنةوة ةضووين بؤ لاى شةَيخ عةبدولقادرى
ضةوَيسةة ،ئةوكاتة مالَى ةشَيخ عةبدولقادر لة سةةيد سةادق بوو ،لةوآ تةكيةء ديوةخاني
هةةبوو ،شةَيخ خؤىء كوِرة ةكانى ( شةَيخ كةامةلء شةَيخ ئةةح ةمةدء شةَيخ محةةمةةد)
بةخيَرهاتنيان كردينء بة سةةردانةكةمان زؤر دلَخؤش بوون .ئةو ِرؤذةي ئَيمة ضةووين
شةَيخ ِرةزاء شةَيخ محةةمةةد تةةرِةتولَوء ةلةوآ بوون ،ئةةوانيش ةهاتنةة لا ةمانء كةةوتي ةنة
قسةةء طفتوطؤ .حةزم كرد بزانم ِراى شةَيخ عةبدولقادرى ضةويَسةة بةرامبةر بة شةؤرِ ةشى
نويَى طةلةكةمانء بةرامبةر بة ثيَشةمةرطةء (ي.ن.ك) ضةؤنة؟ كورِيَكى شةَيخ عةبدولقادر
وتي :ئَيمة بيسةتوومانةء خؤوان طويَمان لة ِراديؤى دةنطى ةشؤِر ةشى عَيراق بووة كة
كراوةتةوة ،دةنطوباسى شؤِرشء ضالاكي ثَيشمةرطة بة شةوان بلآو ئةكاتةوة.
شةَيخ عةبدولقادر وتى :كورِم ئةوة تؤ ئةلََييت ضةى ،تازة بة تازة با سةى ئَي سةتطةى
ِرادويؤء دةنطوباسء هةوالأ ئةكةن ،بِروا ئةكةن يان نا ،من خؤم هةوالَى زؤر طةورةترم
بي ةستووةء ِرا سةتي شةة .شةؤرِ ةشيَكى طةورة بةرثا بووةِ ،رؤذ بة رِؤذ ثَي شةمةرطة رِوو لة
زيةادبوونةة ،ضةالاكي زؤر طةةورةيةان كردووةو لةة زؤر شةويَ ةندا تةةنط ةيان بةة حكومةةت
هةَلضنيوة ،تازة ئيَوة باسى ِراديؤ ئةكةن.
لةطةلأ شةَيخ عةبدءلقادر هةنديَ ق سةةي ترم كرد ،بيرورِاو هةلَويَ ةستي بةرامبةر بة
شةؤرِشةى نو َي زؤر باش بوو ،ئةو رِؤذة شةَيخ عةبدءلقادر لةو مةجليسةةدا قسةةى باشةى
كرد .بةلامانةوة ِراو بؤ ضةونى كة سةانى وةك شةَيخ عةبدولقادرى ضةوَي سةة طرنط بوو.
دواى ئةو سةةردانة برادةرانى رِيَكخ ةستني سةليَمانيم لة ِراى ةشَيخ عةبدءلقادر ئاطادار
كردةوة.
310
ثارءوى ضةورى بةلَ َيندةرةكان
لة سالَى ( )1978 - 1977لة طشت ناوضةكانى كوردستاندا ئؤردوطاى زؤرةمل ـةآ
لةلايةن ِرذيَمى بةع ةسةوة درو سةت ئةكران ،حكومةت بؤ ِراطوا ةستني طوندةكان بةثةلة
بوو .بةة دةيةان كةةس بةآ ئةةوةى شةارةزاييةان ةلة ةكارى بي ةنا سةازىء ةكارة ةباء ةجادةء
خانوودا هةبَيت ،لة درو ةستكردنى ئؤردوطاكاندا كاريان ئةكرد .بؤ ئةوةى نةهَيَلين ئةو
ةكارة سةةربطر ةَيت ،بةة شةيَوازى جؤراوجؤر هةةولَمةا ةندا ةكة بةةَلَينةدةرة ةكان ثةة شةي ةمان
بكةةي ةنةوةء واز لةة ثرؤذة ةكان بهَينن .بؤ ئةةو مةةبةة سةتةة رِؤذيَةك ضةووم بؤ لاي جةةلالى
مةةحمود فةةقى ِرةحيم كةة ئةةويش يةةكيَةك بوء لةة بةةَليَنةدةرةكةاني سةنووري ثيَنجويَن.
سةةبارةت بة وازهَيناني بةَلَيندةرةكان لة وةرطرتني ئةو ثرؤذانة ق سةةم لةطةَلدا كردو
و :كاك جةلال بةلَكو بةهؤى تؤوة بتوانين ئاطادارى ضةةند بةلََيندةريَكى ئةم ناو ضةةية
بكةين كة دةست لةو ثرؤذانة هةلَبطرن ،ضونكة بة زياني طةلي كورد تةواو ئةبَيت.
كةاك جةةلال وتى :من واز لةة ثرؤذةكةةم ةئةهَينم ،هةةر ئي شةوكةارَيكيش ثةةيوةنةدي بةة
ئؤردوطاكانةوة هةبَيت ،ئةطةر رِؤذى سةد هةزار ديناريشم دةست بكةوَيت من نايكةم.
هةةروة ةها كةاك جةةلال ثةةي ةمان ةيدا ةكة ةبة هةةموو ةبةلَيَنةدةرة نةا سةراوة ةكاني سةنووري
ثيَنجوَين بلَيةَت كةة ئةةوانيش وازبهَينن ،بةةلآم جطةة لةة كةاك جةةلال هيس بةةلََي ةندةريَكي تر
وازى لةو كارة نةهَينا .دواتر لة ِريَي ثؤستى سليَمانييةوة ضةند نامةيةكى هةِرةشةمان
بة ناوي رِيَكخ سةتنةكاني ةسليَماني نارد بؤ بةَلَيندةرةكان .لة نامةكاندا نوو ةسيبوومان
"ئةطةر دة سةت لةو كارة هةَلنةطرن ئةوا ئيَوة تاوانبارنء شةؤرِش لَيتان نابووريَت".
بةةِريَكةةوت يةةكةةم ةنامةة ةئة ةطاتةة دة سةتى نورى عةةزيز ئةةفةةنةدى كةة ئةةو ةكاتةة ن ةتاري
ثيَنجويَن بوو .هةر كة نامةكة ئةخوَينيَتةوة دة سةتبةجآ ئةِروات بؤ دائيرةى ثؤ سةتى
ثيَنجويَنء لة هاتني ئةو نامةية ئاطاداريان ئةكاتةوة .بةرثر سةى دائيرةى ثؤ سةت خؤى
بةة ةناو نةامةةكةا ةندا ةئةطةةِر ةَيتء ةئة ةيانةدؤزنةةوةء هةةموو ةيان ةئةدرَِينَيةت ،هةةربؤيةة نةامةة ةكان ةمان
نةطةيشتة دةست بةلَيَندةرةكان.
ئةةوكةا ةتة شةةهيةد ةتايةةرى حةاجى عةةزيز لةة ةطةلأ مةةفرةزةكةةى لةة سةنووري طونةدى
ئةا سة ةناوا بوو ،لةة رِيَ ةطاى ِريَكخ سةتنةةكةانةةوة داوام ليَكرد ةكة ةئاطةادارييةةكى تونةدوتيةذ
311
بنيَرَةيت بؤ بةةَليَنةدةرة ةكاني سةنووري ثيَنجويَن ،بةةلَكو واز لةة ةكاري درو سةتكردني
ئؤردوطا زؤرةمليَكان بهَينن .دواي ضةةند رِؤذيَك شةةهيد تايةر نامةيةكي بؤ شةَيخ
حةسةن بؤسكاني ناردبوو ،ئاطاداري كردبووةوة كة واز لة قؤنتةراتةكةي بهَينَيت.
شةَيخ حة سةةن هوتَيلة سةياحييةكةى ضةوارباخى ثيَنجوَينى لة بةرَِيوةبةرايةتى
طة شةتوطوزار طرتبوو بة قؤنتةرات كة هيس ثةيوةندييةكى بة درو ةستكردني ئؤردوطا
زؤرةمليَكانةوة نةبوو .شةَيخ حةسةةن هات بؤ لامء وتي :باشةة خؤ من نة خانوو نة هيس
كاريَكى ئؤردوطاكانم وةرنةطرتووة ،بةلَكو ئةو كارةى من طرتوومةتة دة سةت ،كاريَكى
ئاوةدانيية بؤ ناو ضةةكة ،بؤ ضةي ثَي شةمةرطة نامةيةكي هةِرة شةةيان بؤ ناردوومء
ئاطاداريان كردوومةتةوة كة واز لةو كارة بهَينم؟
هةر ئةو ِرؤذة وةك رِيَكخ سةتني ةسليَماني ،نامةيةكمان بؤ شةةهيد تايةري حاجي
عةزيز نوو سةي كة واز لة شةَيخ حة سةةن بؤ سةكاني بهَينَيت ،هةروةها بؤمان رِوون
كردبووةوة كة ئةو برِيارة ئةو ناطرَيتةوة ،ضةونكة دؤ سةتى نزيكي شةؤرِ شةة .ثاش
ماوةيةك مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيد (مامؤ سةتا ةشيَركؤ) ثَييو :بة هةر شةيَوةيةك
بطونجَيتء بكرَيت ،ئةبيَت ئةو بةَلَيندةرانة ئاطادار بكةينةوة كة واز لة درو سةتكردني
خانووي ئؤردوطاكان بهَينن .منيش بؤم با سةكرد كة ضةؤن ئَيمة لةلايةن خؤمانةوة لة
سنووري شارؤضكةي ثيَنجوَين زؤر هةولَمان داوة ،بةلآم بآ سوود بووة.
312
ت َيكضوءنى بةرةى ن َيوان حزبى شيوعىء بةعس
ئةةو ةبةرة يةةى كةة لةة نَيوان حزبى بةةعسء حزبى شةيوعي عَيراق يةدا بوو
هةةلَوة شةايةةوة ،بةارودؤخةةكةة زؤر ئةاَلؤز بوو ،وردة وردة ذ ةيانى ةشيوعييةة ةكان ةكةوتةة
مةتر سةييةوة ،بة سةةدان ةشيوعى ِراثيَ ضةى طرتووخانةكانى ِرذيَمى بةعس كران ،زؤرى
تريان خؤيان حة شةاردا ،ئةمنء ئي سةتيخبارات بة دواى شةيوعييةكاندا ئةطةِران .لةو
ماوةيةدا مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيد نامةيةكى مام جةلالي ثي ةشان دام ،كة بؤ كؤميتةى
سةةركردايةتي ناو ةشاري نو سةيبوو ،مام جةلال لة نامةكةيدا نوو سةيببوي "ئةبَيت
رِيَكخسةتنةكانى ناوشةار بةهةموو ةشيَوةيةك هاوكاري هاوِريَيانى حزبى ةشيوعى بكةنء
ئةوةى وي سةتى بَيتة شةاخ هاوكاري بكريَتء بطةيةنرَيتة ناو ةضة رِزطاركراوةكان".
هةروةها لة بة شةيَكي نامةكةيدا نوو سةيبووي "برادةريَك لةوانةى كة كاتى خؤى لة
ئةنجومةنى يا ةسادانان بووة بة ناوى ئةحمةدء خةلَكى قةلآدزيَية ،ضةووةتة ةشاخء لاى
ئةةوانةة" .دواى نةامةةكةةي ةمام جةةلال ،عةة ةبدو ةالق هةةءرامي لةة ِرَي ةطاى هةةورامةانةةوة،
نةسرةدين هةورامىء ضةند كةسيَكى ترى ناردة دةرةوة بؤ شاخ.
ثيَ شةتر ئاماذةم ثيَكردءءة كة مامؤ سةتا جةمال عةزيز لة ئا سةنةوة بوو ،لة رَِيي
كوَي ةخا ةقادرى كؤلَي ةتا ةنةوة ئةا ةطاداري كردين كةة ئةةو برادةرانةةي حزبي شةيوعي كةة
ةئة ةيا ةنةو يةَت برِؤنةة دةرةوة بؤ شةاخ ،بةا لةة ِريَى كوَي ةخا ةقادرةوة بيَن ،ضةون كةة ئةةو
ئةيانطةيةنَيتة شةوَيني مةبة سةت .هةر لةو ماوةيةدا مامؤ سةتا جةبار فةيلى كة كاتى
خؤى مامؤ سةتا بوو لة ثيَنجوَينء ئةنداميَكى ضةالاكى ةشيوعييةكان بوو ،رِؤذَيك هاتة
لامء وتى :هةر ضةةندة بةرِيَوةبةري قوتابخانةكةم ئاطادار كردووةتةوة كة نة ضةمةوة بؤ
دةوامء بؤ تاقيكردنةوةكان ،بةلآم من خؤم ئةمةوَيت دواى تةواوبوونى تاقيكردنةوةكان
لة ِريَطاى ئيَوةوة برِؤمة دةرةوة بؤ شاخ.
منيش ئامادةيي خؤم بؤ هاوكاري كردني دةربرِيء و :مامؤ سةتا جةبار ،كويَخا
قادر هاورِيَى خؤتانةء ئَي سةتا مالَى لة سةةيد ةسادقة ،كةمَيك ثيَش ئيَ سةتا لة لاى من
بووِ ،رةنطةة ئيَ سةتةاش هةةر لةة سةلَيمةانى بَيةت ،ئةةطةةر حةةز ةئةكةة ةيت لةة ةطةلأ ةئةو بِرؤ،
ئةتطةيةنَيتة لاى برادةرانى ئَيمة ،ثاشان لةوآ برِيار ئةدةيت كة بؤ كويَ بضيت.
313
وتى :لةبةر خاترى قوتابييةكان تا تاقيكردنةوة كؤتايى نةيةت نارِؤمة دةرةوة.
رِؤذيَك ليمؤى مةلا عةبدوَللآ (ك ضةي موفتى شةاعير) هات بؤ لامء وتى :سةةلآحى((67
67ميَردم شيوعيية ،ئةيةوَيت بةرائةت بنووسيَتء بضَيت بؤ ئةمنء بلََيت وازم هَيناوة.
و :ثيَي بلَيَ بةا نةة ضة ةَيت بؤ دائيرةي ةئةمنء ةكارى وا نةة ةكات ،ئةةطةةر ةئةيةةويةَت من
ئةتوانم بينيَرمة دةرةوة بؤ شاخ.
ليمؤ خان وتى :ئةمةيان زؤر ضاكترةء سوثاست ئةكةين.
ثاش ضةةند رؤذيَك ليمؤ خان هاتةوةء وتى :سةةلآا ئةَلَيت من ناتوانم لة دةرةوة
ئيدارة بكةمء ناضمة شاخ.
( )67براى شةوكةت رِةشيدى هونةرمةند بوو ،خؤيشى هونةرمةندَيكي دةنط خؤش بوو.
314
هة ِرةشةكاني برايمى سةموون
لة ةسالَي ِ 1978ريَكخ سةتنةكاني كؤمةلَة لة سةليَماني بةمةبة ةستي كو ةشتن تةقةيان
لة برايمى سةةموون كرد ،بةلآم نةكوذراو بريندار كرا .ئةوكاتة برايمي ةسةموون لةطةلأ
ِرذيَم كةاري ةئةكردو ئةةنةدامي مةةجلي سةي شةة ةعب بوو ،لةة هةةمةان كةا ةتدا بةة نهيَني
ثةيوةندي بة رِيَكخسةتنةكاني بزوتنةوةي سةؤ ةشيالي ةستي كوردسةتانةوة هةبوو ،ةشةهيد
مامؤ ةستا غةفور ذاذلَةيي لة ِريَي ةشَيخ داراى حةفيدةوة لة رِيَكخ سةتنى بزوءتنةوة
رِيَكي خ ةستبوو ،بةةلآم ِريَكخ سةتنةةكةاني كؤمةة ةلَة ةئا ةطادارنةةبوون كةة ثةةيوة ةندي ةبة
ِريَكخستني بزوتنةوةء مامؤستا غةفورةوة هةية ،بؤية هةوَلي كوشتني درابوو.
ضةةند ِرؤذيَك بوو تةقة لة برايمي سةةمون كرابوو ،رِؤذيَك مةجيد ةسةليم هات بؤ لام
بؤ دوكانء وتى :مامؤ سةتا شةةريف مةولود ثيَيو كة لةطةلأ مةلاى خةيالأء كةمال
مةولود لة نةخؤشةخانةى سةةربازي سةليَمانى سةةردانى (برايمى سةةموءن)يان كردووة.
برايمى سةةموءن بةة ةمامؤ سةتةا شةةريفي وتووة "ئةةم جةارة قةةينةا ةكا كةة كؤمةةلةَة ئةةم
كارةيان بةرامبةرم كرد ،ديارة بةهؤى بيَ ئاطايىء نةزانينةوة بووة ،بةلآم من مةرجيَكم
هةةيةة ةئةبَيةت ئيَوة نوو سةراويَكى سةةركردا ةيةتى كؤمةةلةَةم بةة مؤركراوى بؤ بهَينن ةكة
تيَيدا نوو سةرابيَت جاريَكى تر هةَلةى وا رِوو ناداتةوة ،ئةطينا بِرواتان بيَت هةر ضةى
ئةندامء دؤستى ريَكخستنةكانتان هةية بة يةك ِرؤذ هةمووى ئاشكرا ئةكةم".
ثيَ مةان وابوو ئةة طةةر مةةر جةة ةكةي جيَ بةةجيَ نةة كةةر َةيت ،ئةةوا ز يةانيَكي طةةورة لةة
رِيَكخ سةتنةكانمان ئةدات .بؤية زؤر بةثةلة ةضووم بؤ لاي مامؤ ةستا حةمة ِرة شةيد،
هةِرة شةةو مةرجةكةي برايمى سةةموءنم ثيَ ِراطةياند بؤئةوي ئةويش بطةيةنيَت بة
برادةراني سةةركردايةتى ناوخؤ .هةروةها سةةبارةت بة ئاكامي هةِرة شةةي برايمي
سةموون ،بيرورِاي خؤم ثيَِراطةياندء داوامَكرد كة مةرجةكةي جَيبةجيَ بكريَت.
هةة مةان ِرؤذ مةامؤ سة تةا حةة مةة ِرة شة يةد نوو ةسراويَكى مؤركراوى كؤمي تةةى
سةةركردايةتى ناو شةاري بؤ هَينامء وتى :ئةبَيت لة ماوةى يةك كاتذمَيردا ئةم نامةية
بطات بة برايمي سةةموون ،بةلآم دواي خوَيندنةوةي ئةبيَت دة سةتبةجيَ نامةكةمان بؤ
بطَيِرَيتةوة ،ئةويش لةبةرئةوةية كة دةست كةسى تر نةكةوَيت.
315
دواي وةرطرتني نةامةةكةة ضةووم بؤ لاي ةكاك مةةجيةد سةةليمء داوام ليَكرد كةة لةة
ماوةي يةك كاتذمَيردا لة ِريَي مامؤ سةتا شةةريفةوة نامةكة بطةيةننة دة سةت برايمي
سةةموءنء بؤ وةان ب طةةرِين نةةوة .دواي ةكا تةذمَير ةَيك ،ةكاك مةةج يةد نةا مةة كةةي بؤ
طةِراندمةوةء ثيَيو كة برايمي ةسةموون نامةكةي خوَيندووةتةوةء مامؤ ةستا شةةريفي
دَلنيا كردووةتةوة كة زيان بة رِيَكخ سةتنةكاني كؤمةلَة ناطةيةنَيت .دواى ئةو رِووداوة
ِريَكخستن وازيان لة برايمي سةموون هَيناء ئةويش بةلََينةكةي خؤي بردةسةر.
316
شةهيدبوونى كاك ئارام
سةةرةتاى مانطى دووي 1978بووِ ،رؤذَيك مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيد هات بؤ لام بؤ
دءكان ،زؤر بة غةمبارييةوة هةوالَي شةةهيدبووني كاك ئارامي( )68ثيَو .ئةو هةوالَة
زؤر نةاخؤشء جةةرط ِ بوو ،زةرةريَكي زؤر طةةورة لةة كؤمةة ةلَةو (ي.ن.ك)ء شةؤرِشء
كورد ةكةوت .دواى ئةةوةى مةامؤ سةتةا حةةمةة ِرة شةيةد رِؤي شةت ،ةئةوة ةندةى نةة ةخا ةيا ةند
هةاتةةوةء وتى :هةةواَلم ث َي طةةي شةتووة كةة مةةلا بةةخت ةيار بةةرةو ةناو ضةةى قةةرةداغ
رِؤي ةشتووة بؤ ئةوةى رِيَكخ ةستنةكاني ئةو ناوة ِرَيك بخاتةوةء بة فرياى ئةو بارودؤخة
ب ةكةو ةيَت كةة ةبةهؤى شةةهيةدبوونى كةاك ةئارام لةةو ةناو ضةةيةة رِووى داوة .هةةوالأء
دةنطوباسى ناوضةى قةرةداغ زؤرء جؤراوجؤر بوو ،هةريةكة بة شيَوةيةك بيستبووىء
ئةيطَيِرايةوة .ثاش ماوةيةك بةِريَكةوت كة سةوكارى شةةهيد ئارام هاتن بؤ دوكانةكةم،
بؤ ثرسةو شةهيدبووني كاك ئارام جلء بةرطي ِرةشيان هةلَطرت.
لة سةةرةتاي دة سةتثيَكردني شةؤرِ شةي نويَ ،ئةوكاتةي كة شةةهيد ئارام لة
طوندةكاني شةارباذيَِر لة هةولَي ثيَ شةخ سةتني شةؤرِشء ثةيداكردني دؤ سةتي شةؤرِش
بووةِ ،رؤذيَك لة طوندي (قولَة طيسكة) شةهيد ئارام ئةضَيت بؤ مالَي مارف ـةي مةتيَ كة
رِيش سةثي طوندةكة بوو ،هةمي ةشة دةرطاي كراوة بوو ،خةَلك ناني ئةخوارد ،هةروةها
ثياويكي ق سةة خؤش بوو ،شةةهيد ئارام با سةي دة سةتثيَكردني شةؤرِ شةي نوَيي بؤ
دةكات .لةبةرئةوةي كة شةةهيد ئارام لة شةي كةميَك لاواز بوو ،هةروةها جلوبةرطيَكي
سةادةي لةبةردا بووة ،مارف ـةي مةتيَش ثيَش ن سةكؤي شةؤِرش ذمارةيةك ئامر هيَزء
بةرثر سةي شةؤرِ شةي ئةيلولي بينيوة كة قةلَةوو ثؤ شةتة بوون ،بؤية بة سةةر سةامييةوة
ثيَي دةلَيَت :كاكة برا ،ئةو هةموو تةنطة قةوييةي شةؤرِشةي ئةيلول هيضةيان ث َي نةكراو
ئاشبةتالَيان كرد ،ئاخر بة بةلة باريكةيةكي وةكو تؤ ضؤن شؤِرش دةكريَت؟
( )68ةشةهيد ئارام ( شةا سةوار جةلال) بةرثر سةي يةكةمي كؤمةلَةي رِةنجدةراني كورد سةتانء ئةندامي
مةكتةبي ةسيا ةسي (ي.ن.ك) بوو ،لة 1978/1/31لة طوندي (تةنطيسةةر)ي ناوضةةي قةرةداغ بةدةسةتي
ذمارةيةك نيشتمان فرؤش شةهيد كرا.
317
دواتر ئةو قسةةيةي مارف ـةي مةت َي ،بوو بة نوكتةي ناو شةؤِرش .مارف ـةي مةتيَش
ناهةقي نةبوو كة برِواي بة بةرثابووني شةؤِر شةي نو َي نةبَيت ،ضةونكة كاتيَك ةشؤِر ةشي
ئةيلول لة 1975ئا شةبةتالَي ث َي كرا ،ثارتي ديموكراتي كورد سةتان خاوةني دةيان
هةزار ثَي شةمةرطة بوو ،خاوةني ذمارةيةكي زؤر ضةةكء تةقةمةنيء ثارةيةكي زؤر بوو،
هةةموو طةةلي كوردي لةة ث شةت بوو ،رِووبةةريَكي زؤري خوارووي كورد سة ةتاني ةئازاد
كردبوو.
دواي ئةو نةكسةةية كة بةسةةر طةلي كوردو ةشؤِر ةشةكةيدا هات ،خةلَكي كوردسةتان
هيس ِرووناكيء هيوايةكيان نةمابووِ ،رذَيميش ِرؤذ دواي ِرؤذ بةهيَزتر دةبوو ،ةسيخوِرو
ني ةشت مةانفرؤ شةيَكي زؤري لةة هةةموو شةوَينيَكي كورد سة تةا ةندا بلآوكردبووةوة.
خؤ شةبةختانة ثاش هةولَء خةباتَيكي زؤر ،شةؤرِ شةي نويَ بةرثابوو ،جاريَكي تر
ِروونةاكيء هيواي طةةِرانةدةوة بؤ طةةلي كوردء سةةركةةوتني بةةدة سةت هَينةا .خويَني
شةهيدي ئارامء تيَكرِاي شةهيداني كوردستان هةويَني شؤِرشي نويَ بوو.
318
هةوا َلي برينداربوونى مولازم تايةر
ةماوةيةةكي زؤر ثيَش رِوودانى كةارة ةساتى ةهة ةكارى ،مولازم ةتا ةيةرى عةةلى والى بةةط
لةطةلأ كؤمةَلَيك ثَي شةمةرطةى (ي.ن.ك) لة سةنووري نَيوان (عَيراق -ئَيران -توركيا)
لةطةلأ قيادة موةقةتة توو ةشى شةةرِء ثيَكدادان ببوون .سةةراتا دةنطوباس بلآوبووةوة
كة مولازم تايةرء ذمارةيةك ثَي شةمةرطة ةشةهيد بوون .دواتر هةوالَيَكي تر بلآوبووةوة
كة مولازم تايةر بريندارةء شةةهيد نةبووة ،بةلآم خزميَكي بةناوي ماهير لةطةلأ ضةةند
ثيَ شةمةرطةيةك شةةهيد بووة .دواي بلآوبوونةوةي هةوالَي ةشةهيدبووني مولازم تايةر،
حاجى تايةرى هةلَة ةيى كة خزمي بوو هات بؤ لامء وتى :بة بي ةستني ئةو هةءالآنة
ةباوكى مولازم تةايةةر زؤر دلَتةةنطء غةةم ةبارة ،بةةلَكو بةة هةةر شةيَوةيةةك بيةَت خةةبةةريَكى
رِاستء دروستى بؤ وةربطريت .ئةطةر كاك تايةر ماءةء شةهيد نةبوءة بةلَكو نامةيةك
بة دةستوخةتى خؤي بؤ باوكي بنَيرَيت ،ضونكة ئةطةر نامةكة خؤي نةينووسيَت ،ئةوا
مام عةلي باوةرِ ناكاتء دَلى ئاو ناخواتةوة.
بةةَلَينم بةة حةاجى ةتايةةر دا كةة بةةثيَي توانةا هةةولَيةان بؤ ةبدةم .ةنامةةيةةكم بؤ بةةكري
ةحاجي سةةفةةر نوو سةيء داوام ليَكرد كةة بةة مولازم ةتايةةر بَليَةت كةة بةة خةةتى خؤى
نامةيةك بنووسيَت بؤ باوكي ،بؤئةوةى دَلنيا بَيت كة كاك تايةر شةهيد نةبووة.
دواى ماوةيةكى كةم لة رَِيي برادةرانى شةاخء بةكرى حاجى سةةفةر ،نامةيةكى
مولازم ةتايةةر كةة دواي برينةداربووني بؤ رِةئوو بةةطي ةئامؤزاي نوو ةسيبووى ،لةة ةطةلأ
برِى 300دي نةار كةة ب ةيدةم بةة عةةلي والي بةةط بؤ يةان ةناردم .ئةةو ةكا تةة رِةئوو بةةط
فةرماندةي هةريَمي سيَي شارباذيَِر بوو ،بةكرى حاجى سةفةر ليَثرسراوى لق بوو.
كاتَيك نامةكةم بةدةسةت طةي ةشت ،دةسةتبةجآ ضةووم بؤ لاي حاجى تايةر ،ضةونكة
ئةمزانى كة عةلي والي بةط بؤ هةواَلَيك زؤر ثةريَشانة .بة حاجى تايةرم وت "ِرةئوو
بةةط نةا مةة يةةكء 300دي ةناري نةاردووة بؤ مةام عةةلي ،نةا مةة كةة مولازم تةا يةةر دواي
برينداربووني نوو ةسيويةتى بؤ ِرةئوو بةط ،ئةمةش بةلَطةيةكي بةهَيزة بؤ مام عةلى
تا دَلنيابيَت كة كاك تايةر لة ذياندا ماوة".دواى ضةةند رِؤذيَك حاجى تايةر هةلَة ةيى
هات بؤ لامء وتى :مام عةلى ئةيةويَت بتبينَيت.
319
و :حاجى تايةر ،هةر ضةةندة من خؤم مام عةلى باش ئةنا ةسم ،كاتى خؤى عةلى
قام ضةى ِرةوان ث َي ئةوت ،خؤ شةم ئةزانم كة ةسيَكى زؤر با شةةء جيَى بِروايةء زؤريش
ليَى دَلنيام ،بةلآم بارودؤخةكة زؤر ناسةكةء ناكرَيت من ببينَيت ،ضةونكة خةلَكى خراث
زؤرن ،طةر ثيَكةوة ةانبينن طومانمان ليَ ئةكةن.
حاجى تايةر دة سةتبةردار نةبوو ،ثاش طو شةاريَكي زؤر قةناعةتي ثَيكردم .دواتر
عةلى والي بةط هات بؤ لام بؤ دوكانء منى ناسييةوة .دواي هةوالَثرسين زؤر سوثاسى
كردم كة هةوالَء بةلَطةي ةسةلامةتي مولازم تايةرم بؤ ناردووة .هةر ضةةندة مام عةلي
ث ةياويَكي زؤر ةباشء جيَي مت ةمانةةم بوو ،بةةلآم ثيَمخؤش نةةبوو بزانيَةت ةكة ثةةيوةنةديم بةة
ِريَكخ سةتنء برادةراني شةاخةوة هةية ،بؤية و :مام عةلى من ضةةند برادةريَكى زؤر
با شةم هةية ،جاروبار هاتو ضةؤى دةرةوة ئةكةن ،من بةهؤى ئةوانةوة توانيم ئةو نامةية
ثةة ةيدا بكةةم ،ةئةطي ةنا ئةةوةى ِرا سةتى بيَةت من خؤم هيس ثةةيوةنةدييةةكم بةةوانء بةة هيس
لايةنَيكةوة نيية.
وتى :ئةةوة لاى من طرنط نييةة كةة ثةةيوةنةديةت هةةيةة ةيان ةنا ،طرنط ةئةوةبوو كةة تؤ
منت دَلنيا كرد لةوةى تايةر سةلامةتة ،من زؤر سوثاسى تؤ ئةكةمء مالَت ئاوا بَيت.
320
كارةساتي هةكاري
كاتَيك كارة سةاتي هةكاري رِوويدا من لة سةليَماني بووم ،ئةوكاتة سةةبارةت بة
رِووداوةكاني ئةو كارة ةساتة لة برادةراني شةاخ هةروةها لة ضةةند ثَي شةمةرطةيةك كة لة
كارة سةاتي هةكاري بة شةداربوونء لةكاتي كارة ةساتةكةدا تة ةسليم بة ِرذيَمي عَيراق
بوو ةنةوة زانيةاريمةان بةةدة سةت ئةةطةةي ةشت .لةةبةةرئةةوةي كةة كةارة سةاتي هةة ةكاري
كارة ةساتيَكي هَيندة طةورةو خوَيناويء ثرِ زةرةرو زيان بوو بؤ طةلي كوردو ةشؤِر ةشي
نويَ ،بةثيَوي ةستي ئةزانم كة مَيذوونووسةاني بَيلايةني كوردسةتان بؤ ميَذوو بةلَطةنامةو
زانياري وردو ِراست سةبارةت بة كارةساتي هةكاري كؤبكةنةوةء لةسةري بنووسن.
بة ثَيي ئةو زان ةياريء هةوالآنةي كة بةدة سةتمةان طةي ةشت لة بةهاري ،1978لة
كاتَيكدا كة بةسةةدان ثيَشةمةرطةء فةرماندةي سةةربازي لةطةلأ كؤمةلَيَك لة بةرثرسةاني
بالآي (ي.ن.ك) ،بةمةبة سةتي بةهيَزكردني ثَيطةي شةؤِر شةي نو َيء طوا سةتنةوةي
بارةطاكاني سةةركردايةتي ةضووبوون بؤ ناوضةةي برادؤ ةست لة نزيك هةرسةيَ سةنووري
(ئَيران -عَيراق -توركيا) ،بةثيَي بةرنامةء ثيلانيَكي ثيَ شةوةختي قيادة موةقةتة(،)69
لةلايةن هيَزةكاني قيادة موةقةتةء ِرذيَمي عَيراقء بة هاوكاري سةاواكء تؤثخانةكاني
ئَيرانء ميتي توركياو كؤمةَلَيك لة عة شةيرةتة ضةةكدارةكاني كورد سةتاني توركيا،
طورزيَكي جةرط ِ لة شةؤرِ شةي نويَء يةكيَتيي ني شةتمانيي كورد سةتان درا .بةهؤي
طةورةيي ثيلانةكةو نابةرامبةري هَيزو بر سةيةتيء تونيةتي ،بة سةةدان ثيَ شةمةرطةي
(ي.ن.ك)ء كؤمةَلَيك ةسةركردةء فةرماندةي شةؤِرش وةك دكتؤر خاليد سةةعيدء عةلى
عةسةكرىء ح ةسَين بابة ةشَيخء ِرةئوو بةطء ضةةند تيَكؤشةةريَكي تر شةةهيد كران ،بة
دةيان ثَيشمةرطةش بةناضاري تةسليم بة ِرذيَمي عَيراق بوونةوة.
( )69قيادة موةقةتة لة ةسالَي 1976لة سةةر خوا سةتء بة هاوكاري رِذَيمي ةشاي ئَيران ،بؤ لَيدانء
لةناوبردني ةشؤرِ شةي نويَء (ي.ن.ك) درو سةتكرا .لة لاثةرِةكاني ثَي شةتردا با سةي نهَينييةكةي سةابيري
ئةحمةدى مينة رِةنانم كردووة كة ثةيوة سةتة بة هةمان بابةتةوة .زؤربةي بةرثر سةةكاني قيادة موةقةتة
لة شؤِرشي ئةيلول بةرثرس بوون .لة 1979ناوي (ث.د.ك -قيادة موةقةتة) طؤرِا بؤ (ث.د.ك).
321
كارة ةساتي هةكاري هيَنةدة دلَتةةزَينء جةرط ِ بوو كة هةتا ئَي سةتةاش بري ةنةكاني
سةارَِيذ نةبووة .لة ئةنجامي ئةو كارة ةساتة خوَيناويية ب َي وَينةدا ،كوردء شةؤرِ شةةكةي
زةرةريَكي زؤري ت َةيدا كرد ،بةةلآم بةة سةوودي دوذم ةناني كوردء (ث.د.ك) تةةواء بوو.
سةةرةتا هةوالَي بةشيَك لة كارةساتي هةكاري بلآوبووةوة ،يةكَيك لة هةوالَةكان هةوالَي
شةةهيةدبووني مولازم تايةري عةلي والي بةطء ِرةئوء بةطي ئامؤزاي بوو .ئةوكاتة
مولازم تايةر ئةندامى مةكتةبى ةسياسةيء مةكتةبى عةسةكةري (ي.ن.ك) بووِ ،رةئوء
بةط فةرماندةي هةريَمي دوو بوو .لةكاتي شةةرِو رِووداوةكاني كارة سةاتي هةكاريدا
هةواَلم ثيَطةي ةشت كة تاليب رِؤ ةستةم لةطةل زياتر لة 170ثَيشةمةرطة تة ةسليم بة عَيراق
بووةتةوة .ئةوكاتة تاليب رِؤستةم فةرماندةي هةرَيم بوو.
كاتيَك عةلى والى بةط هةوالَي كارة ةساتي هةكاريء شةةهيد بووني مولازم تايةري
كورِيء ِرةئوء بةطي برازاي بي ةستبوو ،داواي لة حكومةتي عَيراق كردبوو كة ِريَطاى
بدةن تا ب ضةَيت بؤ سةؤراغي مولازم تايةرء ِرةئوو بةط .حكومةت ِرةزامةندي دةربِري
بوو ،نوو سةراويَكيان بؤ كردبوو كة هيس كة سةَيك رِيَطري ل َي نةكات .ثيَش ئةوةى عةلى
والي بةةط بِروات بؤ بةادي نةان ،هةات بؤ لام بؤ دو كةانء ثيَي ِرا طةة يةا ةندم كةة ئةةِروات بؤ
سةؤراغي مولازم تايةرء ِرةئوو بةط .منيش زؤر دلَخؤ شةيم دايةوةء و :مام عةلى
ئةطةر كاك تايةرت بينى سلآوى منى ثيَ بطةيةنة.
ثاش يةك دوو ِر َءذ مام عةلى رِؤي شةت بؤ ناو ضةةي بادينان ،ثاش ضةةند ِرؤذَيك
طةِرايةوة بؤ سةليَمانيء سةةرداني كردم ،وةك خؤى بؤي طيَرامةوة لة ناو ضةةي بادينان
حكومةت تا بةردةِرةشةي بردبوو ،لةوَيشةةءة بة ولآخء بة ثآ رِؤي ةشتبوو تا طةيشةتبووة
لاى سةامى عةةبةدولِرةحمةان كةة ئةةو ةكاتةة بةةرثر سةي بةالآي قيةادة موةقةةتةة بوو .دواي
ئةةوةي مةام عةةلي تووِرة بووةء كردويةةتي بةة دةنطةة دةنط ،ثيَي دةَليَن كةة مولازم ةتايةةر
بةديل طيراوة ،بةلآم نةيانهيَشتبوو كاك تايةر ببينَيت.
عةةلي والي بةةط كؤلَي نةةدا ،جةاريَكى تر رِؤي شة ةتةوة بؤلاي ق ةيادة موة قةة تةة ،بةة
هةةولَء ف شةاريَكي زؤر توانيبووي مولازم ةتايةةر ببينَةيت .كةات ةيَك طةةِرايةةوة سةةرداني
كردمء ةسلآوي مولازم تايةري ثَيِراطةياندمء وتي :تايةرم بينيء ثيَيو كة ذمارةيةكي
322
زؤر ثيَ شةمةرطةيان شةةهيد بووة ،يةكيَك لة شةةهيدةكان ِرةئوو بةطى برازامة .تايةر
ثر سةيارى ليَكردم كة من ضةؤن هةواَلةكاني كارة سةاتةكةم ثَيطةي شةتووة ،منيش
ثيَموتووة كةة لالؤ ثيَنجوَيني هةةواَلم ث َي ئةةَل يَةتء هةةر ئةةويش ةنا مةة كةةتء 300
دينارةكةي بؤ ناردم.
بة ق سةةي مام عةلي ،مولازم تايةر كةميَك با سةى ثةيوةندي نَيوان بةندةء خؤي بؤ
باوكى كردبوو ،ثيَي خؤ شةبووة كة باوكي هاتوو ةضؤي كردووم .دواتر مام عةلي وتي:
بؤ جةنازةكةى شةهيد ِرةئوء بةط طةرِام ،بةلآم نةمدؤزييةوة.
مولازم تايةر ناوى ضةوار كة سةى دابوو بة مام عةلىء وتبووى" ،يةكيَك لةم ناوانة
مةاَلى كةة سةو ةكارى لةة ةكةركوكةةء ذمةارةي تةة ةلةفؤني كةة سةوكةاري نوو سةراوةء خؤت
تةةلةةفؤن ةيان بؤ بكةة .ئةةو سةيَ كةة سةةى تريش بةة لالؤ ب ةلَآ كةة ثةةيوةنةدى ب ةكات بةة
كة سةوكاريانةوة ،ئاطاداريان بكةن كة سةةلامةتنء ماون ،بةلآم بة ديلطيراون .مام عةلى
ثارضةة كاغةزيَكى ثيَدام كة بة قةلَةمي سةوءر ناوى ضةوار ثيَشةمةرطةي تَيدا نووسةرابوو
كة بريتي بوون لة ( شةةهيد ئازاد هةورامي ،شةةهيد عةلى ةشيعة ،حاميد حاجى غالى،
شةَيخ عةلى نا سةراو بة خولة كة شةك َولأ) .لة تةني شةتي ناوي شةةهيد ئازاد هةورامي
ذمارةي تةلةفؤنَيك نوو سةرابوو .مام عةلي وتي :ئةم برادةرة كة ذمارةي تةلةفؤنةكةي
نوو ةسراوة خؤم ثةيوةندي بة كة سةوكارييةوة ئةكةم ،بةلآم ئةم سة َي كة سةةي تر تؤ
ثةيوةندي بة كةسوكاريانةوة بكة.
لةبةر نا سةكي بارودؤخةكةء بؤ ئةوةي كة سةوكاري ئةو سةيَ برادةرة من نةنا سةنء
رِؤذا نةة بؤ ةهةوا َلء زان يةاري رِوو نةة كةة نةة دو ةكا نةة كةةمء بةةكرَيطيراواني ِرذَيم نةة ةكةو نةة
طومةا ةنةوة ،بةة ثيَوي سةتم زاني كةة لةة ِريَي كةة سةيَكي ترةوة ،هةةوالَي سةةلامةةتيء
دة سةتطيركردنيان بة كة سةوكاريان ِرابطةيةنرَيت .بؤ ئةو مةبة ةستة ثةيوةنديم بة شةَيخ
حةمة ئةمين هةَلة ةيي (ناسراو بة شَيخ حةمة ئةميني قائيمقام) كرد ،داوام ليَكرد كة
كةة سةوكةاري ئةةو برادةرانةة بةدؤزيَ ةتةوةء هةةوالةَةكةة ةيان ث َي ِرابطةةيةةنَةيت .لةة ةماوة ةيةكي
كور ةتدا شةَيخ حةة مةة ةئةميني قةائيم قةام ،كةة سةو كةاري ئةةو برادةرا نةةي دؤزي يةةوةء
هةواَلةكةي ثيَ ِراطةياندن.
323
تةسليم بوونةوةي بةرثرسيَكِ ،ر َيكخراوي سل َيماني نيطةران كرد
لة طةرمةى كارةسةاتى هةكاري ،فةرماندةي هةريَمي شةةش (تاليب رِؤ ةستةم) لةطةلأ
زياتر لة 170ثَيشةمةرطةي (ي.ن.ك) لة ةسةر سةنوور خؤيان تةسةليم بة سةةربازطةيةكى
عَيراق كردةوة .دءاتر تاليب رِؤ ةستةم لة سةليَمانى ني ةشتةجآ بوء .تة سةليمبوونةوةي
تاليب رِؤ ةستةم ترسء نيطةرانييةكي زؤري لاى رِيَكخراءي ةسليَمانى درء سةت كرد،
ضةونكةة ةتاليةب ِرؤ سةتةةم ذ ةمارةيةةك ةلة ةبةرثرسء ئةة ةندا ةماني رِيَكخراءي سةلَي ةمانى
دةنا سةي .برادةراني رِيَكخراءي سةليَمانى طومانيان لا درء سةت بوء كة ِرةنطة تاليب
رِؤ ةستةم هاءكاري ِرذَيم بكاتء زيان بة رِيَكخ ةستنةكاني كؤمةلَةء (ي.ن.ك) بطةيةنيَت.
بؤ ئةو مةبة ةستة برادةراني ِريَكخراءي ةسليَمانى كؤبوءنةءةء سةةبارةت بة طةِرانةءةي
تاليب رِؤستةمء دؤزينةءةي رِيَطاضارةيةك طفتوطؤيان كرد.
دءاي كؤبونةءةكة مامؤ ةستا حةمة ِرة ةشيد هات بؤ لامء وتى :ئةطةر ضةى مامؤ سةتا
جةمال تاهير زؤر برادةرى تاليب رِؤ سةتةمة ،بةلآم من ئةزانم كة نايةويَت ب ضةَيتة لاىء
ق ةسةى لةطةلَدا بكات .ئةمةيان بة تؤ ئة ةسثَيرين بةلَكو تؤ ب ضةيتة لاى تاليب رِؤ سةتةمء
ثيَى بلََييةت كة دة سةت نةداتة كارى خراثةء خ ةيانةت ،ضةونكةة ئةطةر زاني ةمان ن ةيازى
خراثة ،با ئيَمةش تةطبيرء ِرايةك بكةينء رِيَطا ضةارةيةكى بؤ بدؤزينةوة .ئَيمةش وةك
ِريَكخراو بةة وردى ئةا طةادارى هةةلَ سةو كةةوتى ةئةبينء ةضاودَيريى ةئة كةةين ،بةا
ِريَكخستنةكانمان تووشى كارةساتء شكست نةبن.
تةال ةيب رِؤ سةتةةم زؤر برادةرم بوو ،ةكاتى خؤى زؤر ثيَكةةوة بووينء زؤر لةة ةيةكتر
دَلن ةيا بووين ،هةةرطيز ضةاوةِريَي كةاري خراثةةو خ ةيا ةنة ل َي نةةئةةكرد .هةةر ةئةو ِرؤذة
بةناوى سةةردانء بةخيَرهاتنةوة ضةووم بؤ لاى تاليب رِؤ سةتةم بؤ دوكانى خةزوري كة
دوكانى دةلاكى هةبوو لة شةةقامى كاوة .زؤر خؤ ةشحالأ بوء بة بينينم ،ثا ةشان دةعوة
كرد بؤ ةمالَةةوة .هةةمةان ِرؤذ ةتاليةب رِؤ سةتةةم هةات بؤ ةماَل ةمان ،تةةن ةها خؤى بوو ،دواي
هةنديَ طفتوطؤ كردن سةةبارةت بة بارودؤخي كورد ةستان ،كاك تاليب دة سةتى كرد بة
طَيِرانةوةى كارةسةاتى هةكارىء وتى :كارةسةاتى هةكارى كارةسةاتء ِرووداويَكى زؤر
طةةورة بوو ،منء شةَيخ ةجةواد بيةَدةري ةلة ةناو ضةةى ةهة ةكارى بةةيةةكةةوة بووين ،قيةادة
324
موةقةةتةة عةة شةيرةترةتةةكةاني كورد سة ةتاني تورك ةيا كةة زؤربةةيةان ضةةكةدارن ،لَي ةيان
هةا ةندابووينء هَير شةيةان كردة سةةر هَيزة كةا ن ةمان .ق ةيادة موة قةة تةة بةة خةةلَكى ئةةو
ةناو ضةةيةةيةان وتبوو كةة ئيَمةة ثيةاوى ِرذيَمي عَيراقينء خوا ةناثةةر سةتينء ةكافرينء بؤ
تالآني ضةووينةتة ناو ضةةكةيان .خةلَكي ئةو ناو ضةانةش كة زؤر دواكةوتوون برِوايان
ثيَكردبوون .ئَيمةةش بةة بر سة ةيةتىء تينوَيتي ِروو ةمان كردبووة ئةةو ةناو ضةةيةة ،ةبةلآم
خةةلَكى ةئةو طو ةندانةة نةةك نةانء ةئاويةان نةةداينةآء يةارمةةتييةان نةةداين ،بةةلَكو بةة ةئاطرء
ئا سةن وةلآميةان داي ةنةوة .برِوات ب ةيَت ئةو خةَلكةة زؤر خراث تَيطةةيةندرابوون ،ئيَمةش
نة نانء نة ئاومان دة سةت نةئةكةوت .بر ةسَيتى زؤرى بؤ هَينابووين ،ثيَ شةمةرطةمان
هةبوو كة هةشةت رِؤذ بوو هيضةى نةخواردبوو .ثةريَشةان بووينء وزةمان تيَدا نةمابوو،
لةو شةاخء دؤلآنة طذوطيامان ئةخوارد ،هةر هةموومان توو شةى سةك ضةوونء دةيان
نةخؤشةيء ئيَشء ئازار ببووين .ذمارةيةك ثَيشةمةرطةمان تووشةي نةخؤشيء ِرشانةوة
بوونء مردن .هيَزى رِؤي شةتن مةان نةة ةمابوو ،توو شةى خورانى لةةشء دة يةان جؤر
نةخؤ شةي ثيَ ةست ببووين ،هةروةها ثيَلآوء جلوبةرطمان بةبةرةوة نةمابوو .هؤكاري
طةةِرانةدنةةوةي منء ئةةو ثيَ شةمةةرطةانةةي تر تةةن ةها لةةبةةر مةانةدوو ةيةتىء بر سةَيتىء
نةخؤ شةيء نة شةارةزايى ناو ضةةكة بوو ،هيس ضةارةيةكي ترمان نةبوو ،بؤية خؤمان
طةة ةيا نةدة لاى سةةر بةاز طةةء ِرة ةبا يةة كةانى عَيراقء خؤ مةان دا بةةدة سة تةةءة ،هيس
ةبةرذةوة نةدي يةةكى تةاي ةبةتى خؤمى ت َيةدا نةةبووةء بةة تةة مةاى هيس نيم ،خةةَلكيش من
ئةناسنء ئةزانن من كَيم.
تاليب رؤ سةتةم درَيذةي بة ق سةةكاني داء وتى :لالؤ طيان با شةتيَكى طرنطت بؤ
م َةيذوو بؤ بطيَرِ مةةوةء تؤش بزان يةت .ةكاتى خؤى ثيَش ئةةوةي برِؤين بؤ نةاو ضةةى
برادؤ سةت ،ح ةسيَن فةيلى هاورَِييةةكي زؤر نزيكمةة ،لاى ق ةيادة موةقةتةء لةطةلأ نالة
هةورامي بوو ،ثَي شةمةرطةى خؤمان لة ث شةتى كانى سةيَفي لاى ثيَنجوَين دة ةستطيريان
كردبوو ،برادةران هيَ ةنابوويةان بؤ سةةرةوةء سةجن بوو لا ةمان .كةة ةبةرةء ةناو ضةةي
برادؤ سةت كةءتينة رِيَ ،لةبةر دؤ سةتايةتيء عةلاقةي نَيوانمان ح سةَين فةيلى ثَييو
"ئاطادارى خؤتان بن ،ضونكة ثيلانيَكي طةءرة لة دذتان لة ئاراداية" .منيش قسةكاني
325
ح سةَين فةيليم بؤ عةلي عة سةكةري طيَِرايةءة ،بةلآم برِواى ث َي نةكردم .لة كاتيَكي تردا
دووبارة لةطةلأ عةلي عة سةكةري ق سةةم كردةوةء داوام ليَكرد كة با كةمتةرخةم نةبينء
بةدوادا ضةووون بؤ ق سةةكاني ح سةَين فةيلى بكةين ،بةلآم دي سةان عةلي عة سةكةري
طرنطي بة ق سةةكانم نةداء وتي "ئةم ق ةسانة درو سةتكراوي خؤتةء ئةتر سةيت".
بةداخةوة كاك عةلي طويَي ليَ نةطر ،ق سةةكاني ح سةَين فةيليش ِرا سةت دةر ضةوونء
تووشي ئةو كارةساتة طةورةية بووين.
تةال ةيب رؤ سةتةةم ةبةردةوام بوو لةة طَيِرانةةوةي كةارة سةاتةةكةةء ءتي :دكتؤر ةخاليةد
لةطةلأ كؤمةلََيك ثيَ شةمةرطةدا بةرةو ةسنوورةكانى سةوريا رِؤي ةشت ،بةلآم لة طةِرانةوةدا
توو ةشى شةةِرء ثيَكدادان ببوونةوة .هة شةت ثيَ شةمةرطةمان (حةمةى حاجى مةحمود،
جةمالى عةلى باثير ،تايةرى حاجى عةزيز ،ئازاد دةرةم ةيانةيى ،بةكرة سةوءر)ء سةيَ
ثَي شةمةرطةي تر نةيانوي سةت لةطةلأ ئَيمة خؤيان بة دة سةتةءة بدةن ،ءتيان هةءلأ
ئةدةين كة بطةِرَيينةءة ناء ضةة ئازادكراءةكاني يةكَيتي .منيش ثَيم ءتن كة كام ضةةك
با شةة لةطةلأ خؤيان بيبةةن ،ئيتر ئةوان طةِرانةوةء رِؤي شةتن بةرةو ناو ضةةكاني ذيَر
دة سةةلآتي خؤمان .هةروةها تاليب رِؤ سةتةم با سةى ئازايةتىء خؤرِاطريي عةبدوَللآ
سةوورى لة كارة سةاتةكةدا كرد .لةو داني شةتنةدا ثيَكةوة طفتوطؤيةكي زؤرمان كرد،
تاليب رِؤ سةتةم لة مةبة سةتى دةعوةتء ق سةةكانم تيَطةي شةتبوو ،بؤية وتى :ئةزانم
برادةراني رِيَكخ ةستن تؤيان ِرا سةثاردووة ،من هةر ليَرةوة تا بةغدا خةلَكى ِريَكخ سةتن
ئةناسم ،بةلآم خةمتان نةبَيتء مةترسن ،كارى خراثةء خراثةكارى لة من ناوةشَيتةوة،
ئةوة من نيم كة كارى خراثة بةرامبةر بة دؤ سةتء هاوِرَيى خؤمء طةلةكةم بكةم .برِوام
ث َي ب كةة ضةارم نةةبوو ،ةئةطي ةنا ةهةرطيز خؤم نةة ئةةدا بةةدة سة تةةوة .ئَي سة ةتاش كةة
ةهاتوومةةتةةوة بؤ خراثةةكةارى نةةهةاتوومةةتةةوة ،ةبةلآم زؤر مةانةدووم ،جةاريَ ةبا ث شةوويةةك
بدةم دواتر بةنيازم لة فرسةتَيكدا ديسان بضمة دةرةوة.
ثا شةان وتى :كة لة دةرةوة بووم دوو كةس لة ئةندامانى ئةنجومةنى يا سةادانانء
جَيبةةجيَكردنةة كةارتؤنييةة كةةى ةهةولَير ثةةيوةنةدي ةيان بةة منةةوة هةةبوو ،ئي شة ةيان بؤ
ئةكردين .كاتيَةك كة هاتمةوة بةثةلة هاتن بؤ لام ،ثاِرانةوةء وتيةان "كاك تال ةيب بيكةة بة
326
ةخاترى خوا خَيزانةدارين ،ذيةان ةمان لةة مةةتر سة ةيدايةة ،ةئا ةطايةة ةكت ليَ ةمان بيةَت" .منيش
ثيَموتن كة برِؤن لة مالَى خؤيان بة ئارامي دابني شةنء هيس تر سةيان نةبَيت ،من لةو
ثياوانة نيم كة كارى خراثة بةرامبةر بة ئةوانء بة هيس كةسيَكي تر بكةم.
ئةمةى لة سةةر بارودؤخي خؤمء كارة ةساتي هةكاري بؤ تؤم طيَِرايةوة ،ثَي شةتر بؤ
ئةء دوو كة سةة شةم طيَرِابوةوة ،هةروةها ثيَموتن نا ةضار بووم بطةرِيَمةوة ،لة داهاتوودا
ئة ضةمة دةرةوةء ئةةةوة بة ثيَ شةمةرطة ،بةلآم ثةيوةندي لةطةلأ من بث ضةِرن ،ضةونكة با
كةةس طو ةمان لةة ثةةيوةنةديمةان نةة ةكات ،بةةلآم ئةةطةةر حةةز ئةةكةةن ثةةيوةنةدي ةتان لةة ةطةلأ
دةرةوة بةردةوام بَيت ،ئةوا ثةيوةندي بة يةكَيك لة ئامر هةريَمةكانةوة بكةن.
دواتر لةطةلأ برادةراني ِريَكخ سةتن داني شةتمءق سةةكاني تاليب رِؤ ةستةمم ثيَ
ِراطةياندن .ثاش ضةةند ِرؤذيَك جاريَكى تر دةعوة بؤ تاليب رِؤ سةتةم كردةءة ،دواي
ةنانواردن وردةكةاريةة ةكاني ةكارة سةاتي هةةكةاري ،ئةةوةي خؤي ئةا ةطاداري بوو بةة وردي
بؤي طَيِرامةوة .ئةو ِرؤذة حةمدى هاو سةةري ةشم لةلامان داني شةتبوو .تاليب رؤ سةتةم
دةنطوبا سةي ناو ِرذيَمي بؤ ئةهَينامء ثةيوةندى فةرديم لة طةلَيدا هةبوو .جارَيك با سةى
هيَر شةيَكي ِرذيَمي بؤ طيَرِامةوة كة بة سةوثايةكى ثرِ ضةةكى زؤرةوة بة ثالَث شةتى
كؤثتةرء فرِؤكةى جةنطى هَيرشى كردبووة سةر ضياي مامةندة لة نزيك سةركردايةتى
(ي.ن.ك) ،وتى :بةهؤي شةةِرو سةةرماء بةفرةوة نزيكةى ( )500سةةربازى عَيراقى
كوذرانء رِةق بوونةةوة .خؤ ئةةطةةر ئةةو رِؤذة ئةةو سةةر ةماء كرِيَوة ةية ةنةبووايةة ةناوةنةدى
كؤمةةلةَةء سةةركردا ةيةتى ةيةكَيتي ةئةطيرا .دواى ةئةو شةةِرة زؤربةةى موختةارةكةانى
طونةدة ةكانى دةورو ةبةرى قةةنةديةل ،ئةةوا ةنةى ثَي شةتر ثيةاوي ِرذيَمى بةةعس بوونء ةكاريةان
بؤ حكومةت ئةكرد ،ثةيوةندييان كردةوة بة شؤِرشةوة.
تاليب رِؤ ةستةم زؤر هاوِريَى بةكرى حاجى سةةفةر بوو ،جاريَك وةك هاوكاري برِي
100دي ةنارى لةة رِيَ ةطاى بةةنةدةوة بؤ ةهاو سةةرو م ةندَالةَةكةاني كةاك بةةكر نةارد .زؤر ةجار
هةةوالَى طرنطى بؤ ةئةهيَ نةام ،منيش برادةرانى سةةركردا يةةتي نةاوخؤم ليَ ئةا ةطادار
ئةكردةوة.
327
شةهيدبووني عةبدو َللآي مةلا
عوسماني برازام ثَي شةمةرطةي (ي.ن.ك) بوو ،لة سةالَي 1977لةطةلأ ذمارةيةك لة
ثؤليسةكاني ثيَنجويَن بة ضةكي خؤيةوة ضووة شاخء بوو بة ثَيشمةرطة .لة كارةساتي
هةة ةكاري ئةةويش ةيةك ةَيك بوو لةة ثَي شةمةةرطةةكةاني ئةةو ةكارة سةاتةة ،دواتر لةةطةةلأ تةال ةيب
رِؤ ةستةم لة بارودؤخيَكي زؤر دذواردا خؤيان تةسةليم بة سةوثاي عَيراق كردةوة .ضةةند
رِؤذيةَك دواي تةة سةليم بوونةةوةي ،عوسمةاني برازام هةات بؤ لام بؤ ةما ةلَةوة .زؤرم ثيَ
ناخؤش بوو كة خؤي تة سةليم كردبوةوة ،بؤية زؤر سةةرزةن شةتم كردء و :با تؤش
شةهيد بوويتاية ،بةلآم خؤت تةسليم نةكردايةتةوة.
ثا شةان عوسمان بة وردي با سةي شةةِرو بارودؤخي سةةختء سةةرماو بر ةسيةتي
كةارة سةاتي هةةكةاري بؤ كردم .هةةروة ةها ةبا سةي ةشةهيةدبووني عةة ةبدوَللآي مةةلا()70
بؤكردمء وتي" :نزيكي كاتذمَير هة ةشتي بةياني بوو ،لةسةةر ةشاخَيك بووين ،هةوا زؤر
سةارد بوو ،دةنطي كؤثتةر ئةهات ،شةةهيد عةبةي مةلا بةتانييةكي سةووري دابوو بة
خؤيةداو نوو سةتبوو ،منيش خةةبةةرم كردةوةو ثيَموت كةة دةنطي كؤثتةةر د ةيَت ،ئةةب ةَيت
ليَرة برِؤين .شةةهيد عةبدوَللآ لةبةر ماندوويةتي ضةاوي بؤ هةلَنةئةهاتء وتي"ئيَوة
برِؤن ،من زؤر هيلاكم نايةم ،كوذراني خؤمم لةم وةزعةي ئَي ةستا ثيَ با شةترة" .ئيَمة
رِؤي شةتينء كةميَك دوور كةوتبووينةوة ،ئةو شةويَنةي ثيَ شةتر ئيَمةي ليَ بووين كؤثتةر
بؤردومةاني كرد ،ئيَمةةش طةةِراينةةوة بؤلاي عةة ةبدوَللآ ،بةةلآم بةة داخةةوة بةةهؤي بةة ةتان ةية
( )70شةةه ةيد عةة ةبدولَلآ ( عةة بةةي مةةلا) كوِري مةةلا ئةة حمةةدي قةازي بوو ،ةخةَلكي ثيَنجويَن بوو،
هونةرمةندَيكي دةنط خؤشء ثَيشمةرطةيةكي ئازاو خؤشةويستي ناو هاورِيَكانيء هيَزي ثَيشمةرطةو
جةماوةر بوو .ذياني منداَليء لاويةتي كة بةهؤي باوةذنةوة لة مالأ دةركرا ،هةمووي تالَيء مةينةتيء
هةذاريء برسييةتي بوو ،لةبةرئةوةي بيَ لانة بوو ،زؤربةي شةو لة لاي توني طةرماو نوستووةو رِؤذي
كردؤتةوة .لة سةةرةتاي شةؤرِ ةشي نويَ بوو بة ثَيشةمةرطةي (ي.ن.ك) .دواي شةةهيدبووني لة كارةسةاتي
هةةكةاري ،شةَيخةةكةاني نةاو ضةةي لؤلان ةتةرمةةكةةيةان بةة خةاك سةثةاردبوو .لةة 1993روفةاتي ثيرؤزي
هيَنرايةوة بؤ سةليَمانيء لة طردي شةةهيدان بة خاك سةثيَردرايةوة .بةداخةوة هةتا ئيَ سةتا وةك
ثيَويست باسي ئةم هونةرنةندة ثَيشمةرطةية نةكراوة.
328
سةوورة كةة يةةوة كؤث ةتةرة كةان بينيبوو يةانء شةةه يةد يةان كردبوو .لةة بةةر خراثي
بارودؤخةكة ،ئةبواية لةويَ برِؤيشتيناية ،بؤية نةمانتواني تةرمةكةي بشارينةوة.
هةواَلي شةةهيدبووني عةبدولَلآي مةلا بؤ منء حةمدي هاو سةةرم زؤر دلَتةزيَن بوو،
زؤر دَلتةنطء غةمبار بووين ،ضةونكة خؤيء بنةمالَةكةيمان لة نزيكةوة ئةنا ةسي .دواي
طيَِرانةوةي ذيانء بة سةةرهاتي خؤيء هاوِريَكةاني لة كارة سةاتي هةكاري ،عوسمان
وتي :مامة طيان لة فرسةتَيكدا جاريَكي تر ئةضمة دةرةوةء ئةةةوة بة ثَيشمةرطة.
دواتر عوسمان بةلَيَنةكةي بردة سةةر ،بؤ جاري دووةم بة ضةةكي خؤيةوة ضةووة
شةاخء بوو بة ثَي شةمةرطة .ثا شةان ِرذَيم باوكيان دة سةتطيركردو بؤ ماوةيةكي زؤر لة
سليَماني زيندانيان كرد.
329
شةهيد عةبدوَللآي مةلا ثيَنجوَيني
330
هةوالَيَكي د َلتةز َين
لة سةةرةتاي ِ ،1978رؤذَيك جةلالى حاجى عةلي كة بةرِيَوةبةري ثؤلي ةسى ثيَنجوَين
بوو ،لة سةليَمانى بينيمء وتى :نةتزانيوة بةكرى حاجى ةسةفةرء جةمالى عةلى باثير
شةهيد بوون؟
و :ضؤنء كآ ئةم هةوالَةى داوة بة تؤء ضؤنت زانى؟
وتى :لة خةلَكم بيستووةء ئةَليَن لة طوندي مالومة شةهيد بوون.
ةئةو هةةوا ةلَة بؤ من زؤر دَلتةةزَين بوو ،كةاك ةبةكر يةةكيَةك بوو لةة ةهاورِيَ زؤر نز ةيكء
خؤ ةشةوي سةتةكانم ،جةمالي عةلي باثيريش يةكَيك بوو لة ثَي شةمةرطة ماندوو ئازاكاني
يةةكيَتيي ني شةت ةمانيي .بةةثةة ةلة خؤم طةةيةانةدة لاي ةمامؤ سةتةا حةةمةة ِرة شةيةدء زؤر بةة
دَلتةنطييةوة ئةو هةوالَةم ثيَ ِراطةياند .مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيد دلَخؤ شةى دامةوةء
وتى :كاكة ضةؤن وا ئةبَيت ،تؤ بؤ وا خؤت تيَكداوةء كةى شةتى وا رِووى داوة؟ ئةو
ق ةسانة ثرِوثاطةندةى ناحةزانمانن .ئاخر دوَينآ نامةى برادةراني دةرةوةم بةدة سةت
طةيشتووة ،باسى شتى واى بة هيس جؤريَك تيَيدا نةبووة.
ئةو رِؤذة نةمانزانى لة مالومة ضةى رِووى داوة ،بةلآم خةلَكيَكى زؤر ئةو هةوالَةيان
بي ةستبوو .زؤر كةس بة شةَيوةي جؤراء جؤر هةوالَةكةيان باس ئةكرد .ةضووم بؤ لاى
مةجيد سةليمء و :هةوالَي شةهيد بووني كاك بةكرو جةمالي عةلي باثيرم بيستووةء
خةلَكى با سةى ئةكةن ،ئيَمة خؤمان نازانين ضةى رِوويداوة ،تؤ خةَلك زؤر ئةنا سةيت كة
هاتوضؤي شارباذَيرِ ئةكةن ،بةلَكو هةواَليَكمان بؤ بزانيت.
ةكاك مةةجيةد وتى :منيش ئةةو هةةوا لةَةم بي ةستووةء ةئاواتى وة سةتةا مةةحمودى
نالَبةندم ناردووة بؤ هةوا َل ،ثةلة مةكة ئاوات زوو ئةطةِرَيتةوة.
ةبةرةبةةيةان ئةاوات طةةِرا ةيةوةء هةةوالَي ِرووداوةكةةي طو ةندي مةالومةةي طَيِرا ةيةو وتى:
كاك بةكرء كاك جةمال سةةلامةتن ،بةلآم ضةةند ثَي شةمةرطةيةك شةةهيد بوون كة
يةةكيَك يةان كوِريَكى ثيَنجوَيني يةة بةة نةاوى محةة مةةدي دةرويَش عةة ةبدوَللآ .حةة مةةى
حة سةؤل لةطةلأ ضةةند ضةةكداريَك كة بةكريَطيراوى حكومةت بوونء حكومةت خؤي
ناردبووني ،بة نيةازي بوون بة ثيَ شةمةةرطة ضةوونةتة ناو طوندي مالومةوة ،لة ماَلَةيك
331
لةطةلأ كاك بةكرء جةمالي عةلي باثير داني شةتوونء ق سةةيان كردووة .دواتر ئا شةكرا
بوونء هةةردوولا تةةقةةيةان لةة يةةك كردووة ،ئةةوانةةى لةة ةطةلأ حةة ةمةى حةة سةؤل بوون
كوذراونء حةة ةمةى حةة سةؤل خؤى ِرايكردووةء بؤي دةر ضةووة .ئةة مةة ِرا سةتي
ِرووداوةكةية.
كاتيَك كاك ئاوات بةو ةشيَوةيةء بة ِرا سةتء درو سةتى ِرووداوةكةى بؤ طَيِرامةوة،
زؤر دلَم خؤش بوو ،لةةهةةمةان كةا ةتدا بؤ شةةهيةدبووني محةةمةةدي دةرويَش عةةبةدولَلآء
ثَي شةمةةرطةة ةكاني تر زؤر ةبةداخ بووم .بةةيةانى رِؤذي دواتر لةة ةما ةَلةوة خةةريكى رِيش
تةا ةشين بووم ،لةة دةر ةطاي مةالَةةوة درا ،ةمامةة خو ةلةى غولآم ( ةمامى كةاك بةةكر)ء شةيَخ
م ةستةفا (خالَي كاك بةكر) بوون .كاتيَك هاتنة ذوورةوة بآ سةلآوكردن وتيان ئةوة تؤ
ضؤن رِيش ئةتاشيت؟
و :بؤ ضى بووة؟
وتيان :ضؤن ضى بووة ،ئةي تؤ ئةو هةوالَةت نةزانيوة؟
و :بةلَيَ زانيومة ،بةلآم ئةو هةوالَة ِراسةت نيية .دواى ئةوةي ِراسةتى رِووداوةكةم
بؤطَيِرانةوة ،هةموويان طةشانةوةو زؤر دلَخؤش بوون .ثاشان لاى ئةو برادةرانة طلةييم
لة حةمةى حاجى سةفةر (براي كاك بةكر) كرد ،ضونكة رِؤذى ثيَشتر لة دوكانى مةجيد
سةةليم ،ةبةهؤي بلآوبوونةةوةي هةةواَلي شةةهيةدبووني ةكاك بةةكر ،خؤى لةة من توورِة
كردء لةة ةضوونةةدةرةوةي ةكاك بةةكر بؤ ثيَ شةمةةر ةطايةةتيء شةةهيةدبووني ،مني بةة
بةرثرسار دةزاني.
332
هةو َلي كوشتني تاليب رِؤستةم درا
لةة سةةرة ةتاي 1979حةة ةمةى حةاجى سةةفةةر بةة كةارة سةاتى ئؤتؤمبيةل لةةطةةلأ
خيَزانةكةيدا كؤ ضةى دواييان كردِ .رؤذاني دواى ثر سةةكة ،هةوالَيَكم بي سةت كة تةقة لة
تاليب رِؤ سةتةم كراوةء بريندارة .هةمان رِؤذ كة ئةو هةواَلةم بي سةت ،مامؤ سةتا حةمة
ِرة شةيةد سةةرداني كردمء وتي :تةةقةة لةة تةال ةيب رِؤ سةتةةم كراوةو برينةدارة ،نةةوةك
نهَينييةك بدركَينَيتء ئَيمة تووشةى طرتنء ِراكردن ببينةوة ،ئةبيَت ب ةضيت بؤلايء ثيَى
بلَآ كة ِريَكخ سةتنء برادةرانى ناو شةار ئاطادارى نين كة بة فةرمانى كآء ر لايةنَيك
تةةقةةي ليَكراوة ،برادةراني ِريَكخ سةتن بةة دواى زانيةار ةيدا ةئةطةةرِيَن ،تةا بزانن ر كةةسء
لايةنيَك ئةم كارةيان ئةنجام داءة".
سةةرةتا ضةوم بؤلاى خةزوورى تاليب رِؤ ةستةم ،هةوالَي كاك تاليبم ليَثر سةي ،وتى:
لة نةخؤشةخانةى سةةربازيية ،سةةردانيان قةدةغة كردووةء نايةَلن كةس ب ةضَيت بؤ لاى.
لةطةلأ برادةراني رِيَكخ سةتن ق ةسةم كردو ثيَموتن كة با ةضاوةرِ َي بين تا لة نةخؤ ةشخانة
ديَتة دةرةوة .كاتيَك تاليب رِؤ سةتةم لة نةخؤ شةخانة هاتة دةرةءة ،لة ماَلةكةي خؤي
سةةردانم كرد ،ضةةند كة سةيَك لة كة سةوكاري ميواني بوون .ماوةيةكي زؤر لةلاى
دانيشةتم تا ميوانةكاني رِؤي ةشتنء بةتةنها بوءين ،و :كاك تاليب ئةزانم زؤر برِوات بة
منة ،بؤية باوةِرم ثيَ بكة كة ئيَمة وةك رِيَكخ ةستنى ناو ةشار زؤريشةمان ثيَ ناخؤشةة كة
تةقةت لَيكراوة ،بةهيس شةيَوةيةكيش ئاطادار نةبووين .ئَي سةتا ئيَمة بة دواى زانياريدا
ئةطةرَِيين كة بزانين كَييةء بة فةرمانى كآ ئةو كارةي ئةنجام داوة.
تاليب رِؤ ةستةم بيَ هةَل ضةوونء زؤر لة سةةرخؤ دة ةستي كرد بة ق سةة كردنء
طَيِرانةةوةي ِرووداوة كةةء وتى :ةئةو رِؤذة لةة بةةردةر ةطاى مةالَى خؤ مةان وة سةتةابوومء
ةضاوةرِيَى حةمة سةةعيد بووم ،ضةونكة بِريار بوو ثيَكةوة ب ةضين بؤ ثيَنجويَن بؤ ثر سةةى
حةةمةةى حةاجى سةة ةفةر .لةةو كةاتةةدا برازاكةاني شةةهيةد (ش) ةهاتن بؤ لامء داوا ةيان
ليَكردم كة بةلَكو بة حةمة سةةعيدى هاوِريَم بَلَيم ،توولة سةةطةكةي بدات بة ئةءان.
منيش ثيَموتن كة حةمة سةةعيد ئةو توولة سةةطة نادات بة هيس كة سةَيك ،بةلآم لةبةر
خاترى ئيَوة تةكليفي ليَ ئةكةم .لةوكاتةدا مندالَةكانم لة ثشتمةوة بوون ،داواى ثارةي
333
رِؤذا نةة يةان ليَكردم ،منيش دة سةتم كرد بةة طير ةفانمء ةئاوِرم بؤ م ةندا لةَة ةكانم دا يةةوة،
ةئةوة ةندةم زانى برازا ةكاني شةةهيةد (ش) تةةقةة ةيان ليَكردم .كةاتَةيك هؤ شةم هةاتةةوة لةة
نةخؤ ةشخانةى سةةربازى سةليَماني بووم .دائيرةي ئةمن ثر ةسياري زؤريان ليَكردم كة
طو ةمانم لةة كيَ هةةيةةو ِرا سةتي ِرووداوةكةة ةيان بؤ بةاس بكةةم ،بةةلآم تةا ئيَ سة ةتا هي ضةم
نةدركاندووة ،دَلنيابن هيس نهَينييةك نادركَينم ،ق ةسة لةسةةر كةس ناكةمء تا ئَي ةستاش
با سةى كة سةم نةكردووة .تةنها هةنديَك شةت لةوةي كة رِووى داوةء ئةيزانم زؤر بة
نهيَنى بة برايةكى خؤم وتووة .براكةم كوِريَكى رِؤ ةشنبيرء زيرةكةء كة ةسيَكي با شةة،
ئةةنةداز ةيارةء لةة ةطةلأ حزبى شةيوعي كةار دة ةكات ،تةةنهةا بةةوم وتووة كةة كةآ ئةةمةةى
بةةرامبةةر من كردووة ،ةئةويش بؤ دوارِؤذ ثيَموتووة كةة ئةة مةة كةارى برادةرانى خؤ ةمة.
ةئةزانم تؤ بؤ ضةي هةاتوو ةيت بؤ ئَيرة ،ئةةم ةجارةش دوو ةبارةى ةئة ةكةمةةوة كةة خةةم ةتان
نةبَيت ،با سةى هيس كة ةسيَكء هيس لايةنيَكم نةكردووةء نايكةم ،هةر فر سةةتيَكى با ةشم
بؤ هةةلَبكةةوَيةت دة ضةمةةوة دةرةوة ،بةةلآم تةةن ةها وةك طلةةييةةك لةة برادةران ةئةزانم بةة
فةةرمةاني كةآ هةةولَي كو شةتنيةان دام .يةةكيَتى غةةدرء زولَميَكى زؤر طةةورة ةيان لةة من
كرد ،ئاخر بؤ؟ هةق نةبوو تةقةم ليَبكةنء هةولَي كو شةتنم بدةن ،من خؤم بة ثياويَكى
بةوةفا ئةزانم بؤ هاوِرَيكانم.
دواي سةةردانةكةم ةضووم بؤ لاي مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيد ،ق سةةكاني كاك تاليبم
بؤطيَِرايةوة .ثا شةان داوام لة كؤميتةي سةةركردايةتي ناوخؤ كرد كة وازى ليَبهَينن،
ضةونكة تاليب ِرؤ ةستةم كةسةيَكى خراث نييةو ئةتوانين سةوودى لَيوةربطرين .برادةراني
سةةركردايةتي ناوخؤ دووثاتيان كردةوة كة ئةوان بة هيس شةيَوةيةك ئاطاداري ثلاني
ئةو ِرووداوة نةبوون.
دواى رِوءداوةكةو ضةاكبوونةوةي ،لةطةلأ تاليب رِؤ سةتةم سةةرداني يةكترمان
ةئةكرد .رِؤذَيةك لاى زانكؤى سةلَي ةماني بةةدةم رِيَ ةطاءة ةبا سةى شةةهيةد دكتؤر ةخال ةيد
سةةعيدي بؤ ئةكردم .ثا شةان نامةيةكى دوو ئةندامى مةكتةب سةيا سةي بزءوتنةوةي
سؤشياليستي كوردستاني ثيشان دام كة ثيَش جيابوونةوةكةيان لة يةكيَتي بؤ تاليب
رِؤ سة تةةم ةيان نةاردبوو .نةا مةة كةةم خوَي نةدةوةء نوو سةرابوو " كةاك ( )....داواى لةة
334
بزوءتنةوة كردووة كة كةسَيك بنيَرت تا لة ناوشار شَيخ جةواد( )71بكوذيَت ،كؤمةَلةش
كة سةَيك ئةنيَريَت كة تاليب رؤ ةستةم بكوذَيت .كاك ( ).....دةلَيَت ،ئةطةر كة ةسم دة سةت
نةكةوت كة تاليب رِؤستةم بكوذَيت ،ئةوا خؤم ئةرِؤم ئةيكوذم".
دواي ئةةوةي لةة خوَي نةد نةةوةي ةنا مةة كةة تةةواو بووم ،تةال ةيب رِؤ سة تةةم وتي :من
تَيناطةم ،بؤ ضةي ئةو برادةرانةم بةو شةيَوةية رِةقء توندن لةطةلَمء ئةيانةوَيت ةكوذن.
تاليب رِؤ ةستةم لة نوو سةيني ئةو نامةيةو ق سةةي ئةء برادةرةي سةةركردايةتي كؤمةلَة
زؤر نيطةرانء دَلطران بوو.
( )71ثَي شةتر ةشَيخ جةواد بَيدةري سةةر بة بالَى بزوتنةوةي ةسؤ ةشيال سةتي كورد سةتان بوو ،ئامر هةريَم
بوو لاي يةكَيتى ،لة كارة سةاتةكةى هةكارى ئةويش لةطةلأ تاليب ِرؤ سةتةم تة سةليم بة رِذَيمى عيَراق
بووةوة.
335
()1977
ِراوة سةتاوةكان لة رِا ةستةوة :شةَيخ جةواد ،شةةهيد دكتؤر خاليد سةةعيد ،شةةهيد ئارام ( شةا ةسوار
جةلال) ،شةهيد عةلي عةسكةري ،سالار عةزيز ،مولازم عومةر عةبدولَلآ ،تاليب رؤستةم
داني ةشتووكان لة رِا سةتةوة :شةةهيد جةعفةر كاك ئة سةوةد ،عةزيز كافرؤ شةي ،ةشةهيد عةبدوَللآ مةلا
ثيَنجوَيني ،حةسةن سلَيماني هةمةوةندي
336
ديسان شيَرثةنجةى خؤكوذى
لة سةةرةتاي 1979لة سةنووري طوندى ئا سةنةوةء ضةياى ئا سةنكولََيني نزيك
ثيَنجوَين ،شةةرِو ثَي كةدادان لةة نَيواني مةةفرةزة كةةي تةا ةيةرى حةاجى عةةزيز لةة ةطةلأ
مةفرةزةيةكي قيادة موةقةتة بة سةةرثةر ةشتي نادر هةءرامي (نالة هةورامي) رِوويدا ،لة
ئةا ةكا ةمدا ثيَ ةشمةةرطةةيةةكي (ي.ن.ك) بةة ةناوي دلَير( )72ةشةهيةد بوء ةتايةةري ةحاجي
عةزيزو( )73م سةتةفاي سةةعيد زؤرابيش( )74بةديل طيران .هةر لةو ماوةيةدا شةةرِء
ثيَ ةكدادانيَكى تر ةلة نَيوان ثيَ شةمةةرطةةكةانى (ي.ن.ك)ء قيةادة موةقةةتةة لةةو ةناو ضةة ةية
رِوويدا ،لة ئاكامدا لة مةفرةزةكةي قيةادة موةقةتة مةلا عار بانى بنؤكىء مةلا عومةر
ةلةلا يةةن مةةفرةزة كةةي يةةكيَتي يةةوة ةبةد يةل طيران .دواتر ةلةلا يةةن ضةة نةد لا يةةنء
كة سةايةتييةكى ناو ضةةكة هةوَليَكى زؤر درا بؤ كؤتايي هَينان بة شةةرِي براكوذيء
ئا سةاييكردنةوةى بارودؤخةكة ،بةلآم بيَ ةسوود بوو .لةلايةن يةكَيتييةوة هةولَيَكى
زؤر درا بؤ طؤرِينةوةى ديلةكان ،بةلآم هيس ئةنجاميَكي نةبوو.
لةة لا يةةكي ترةوة سةةع يةد زؤراب( ( )75ةباوكى م سة تةة ةفا) خؤىء خز مةة كةانى بؤ
ئازادكردني ديلةكاني يةكَيتي زؤر هةوَليان دابوو ،ضةووبوونة لاى زؤر خةلَكى نا ةسراو،
بةلآم سوودي نةبوو .جاريَك سةعيد زؤراب هات بؤ لامء وتى :بؤ ئازادكردني مستةفاء
تةايةةر ةهةوَليَكي زؤرم داوة ،بةةلَكو برادةرانى ئيَوةش هيمةةتَيةك بكةةن كةة قيةادة موةقةة ةتة
( )72ناوي تةواي (عةلي حةمة تؤفيق) بوو ،ناسرا بوو بة دلَيرة بضكؤل (دليَري حةمة كةثوو) ،تةمةني
تةنها 17سالأ بوو .لة شؤِرشى نويَ يةكةم شةهيدي شةرِي براكوذي بوو لة سنووري ثيَنجويَن.
( )73تايةرى حاجى عةزيز ثَي شةمةةرطةيةكى رِةو ةشت بةرزء قارةمان بوو ،لة سةةرةتاي سةالآني
هة شةتاكاندا لة شةارباذيَرِ بةدة ةستى ضةةند خؤفرؤ شةيَك شةةهيد كرا ،لة شةوَيني رِووداوةكةدا
ثَيشمةرطةيةكي نزيكى شةهيد تايةر هاتبووة دةستء خؤفرؤشةكاني كوشتبوو.
( )74شةهيد مستةفا ثَيشمةرطةيةكى ئازاو رِةوشت بةرز بوو ،لة ثايزي 1980لة هيَرشةكاني رِذيَم بؤ
طرتني ضياى مامةندة ،ثاش شةرِيَكي سةخت شةهيد بوو.
( )75سةةع ةيد زؤراب ثيةاوَيكى ني ةشتمةانثةةروةر بوو ،زؤر دؤ ةست ةمان بوو ،كةاتى خؤى لةة ةطةلأ بةاَلى
مةكتةبي سياسيدا بوو ،لة شؤِرشي نويَ دوو كوِرى قارةماني (مستةفاء حةسةن) شةهيد بوون.
337
ئةو كوِرانة نةكوذيَت.
هةةر لةةو ةماوة يةةدا ضةة نةد ثَي شة مةةر طةة يةةكي ق يةادة موة قةة تةةش لاى (ي.ن.ك)
بةديلطيرابوون ،بؤية ثيَمان وانةبوو كة بيان كوذن .تا ئةوكاتةى من ضةوومة دةرةوة بؤ
ةشاخ ،ثَي شةمةرطةكاني (ي.ن.ك) ئازاد نةكرابوون .ئةوكاتة حزبي ةشيوعي ثَي شةمةرطةو
مةفرةزةي ضةةكداريان هةبوو ،ضةةند بارةطايةكيان دانابوو .مةلا عار بانى بنؤكى كة
يةكَيك بوو لة ديلةكانى قيادة موةقةتة ،لة رِيَطاى حزبى شةيوعييةوة هةولَيَكى زؤر بؤ
ئازادكردني درا .دواي ماوةيةكي زؤر لة رَِيطاي شةيوعييةكانةوة ،م سةتةفاى سةةعيد
زؤرابء تاهيرى حاجى عةزيز لةطةلأ ضةةند ديليَكى قيادة موةقةتة كة لةلاي (ي.ن.ك)
طيرابوون ئاَلوطؤِر كران.
338
شةهيد تايةري حاجي عةزيز ،شةهيد دليَرة بضكؤل
339
كاري رِ َيكخستن لةطةلأ حةمة ضاوشين
لةة هةاوينى ِ 1978رؤذ ةيَك مةامؤ سة تةا حةة مةة ِرة شة يةد هةات بؤ لامء وتى :من
طوازراومةتةوة بؤ شةوَينيَكى تر ،لةجيَي من كاك حةمة ضةاو شةين دانراوةء لةمةودوا
ثةيوةنديت بةوةوة ئةبَيت.
لة سةةرةتاي ةسالآني شةةسةتةكانةوة حةمة ةضاوشةينم ئةناسةى ،ثَيشةتر لة شةؤرِشةي
ئةيلولء لةطةلأ بالَي (م.س) ثيَكةوة كارى حزبىء سةيا سةيمان كردبوو .كاتيَك لةطةلأ
حةمة ةضاو ةشين كة ناوة نهَينييةكةي (وةسةتا ِرةسةول) بوو يةكترمان بينى ،من دوكانء
ماَلةكةي خؤم ثي شةان داء و :لةمةودوا هةر كاريَكت بة من بوو ،لة دوكان ياخود لة
ماَلةوة ئةتوانيت ةبينيت ،لةبةر كاري طرنطء ثيَوي سةتي ِريَكخ سةتن ،ثيَوي سةتة تؤش
ماَلى خؤتانم ثيشان بدةيت.
وتى :من ناتوانم مالَةكةمت ثي ةشان بدةمء نا ةشتوانم سةةرداني دءكانةكةت بكةم،
ضةونكة دوكانةكةي سةديقة فةني بةرامبةر دوكانةكةي تؤيةو هةردووكمان ئةنا سةَيت،
لةوة ئةترسم كة ئاشكرا ببين.
و :ضؤن كاري رِيَكخستن بةو شيَوةية ئةكريَت؟ هيس نةبيَت مالَةكة ثيشاندة.
كاكة حةمة سةووربوو لة سةةر ق سةةكةي خؤيء مالَةكةي ثي شةان نةدام .ئةوكاتة
زؤر ةبةي كؤبوو ةنةوةكةاني ِريَكخ سةتن (ئةةو طرو ةثةي كةة ثَيكةةوة كةارمةان ئةةكرد) لةة ةمالَي
بةندة ئةنجام ئةدرا ،هةندَيك جاريش لةطةلأ مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيد يان لةطةلأ يةكَيك
لة برادةراني تري رِيَكخ سةتن لة ضةايخانةي هةورامييةكان ( شةويَني ئيَ ةستاي بازاِري
رِؤذان) كةة نزيكي بةازارِي زَيوةر بوو ،بؤ هةة نةد َيةك كةاري بةة ثةة لةةي ِريَكخ سةتن
كؤئةبووينةوة.
لة ِرؤذيَكي هاويني 1978لة ماَلةكةم لةطةلأ حةمة ةضاو شةينء مامؤ سةتا مةحمود
ِرة ةشيد قةرةداغيء عةبدو الق هةورامي سةةرطةرمي كؤبوونةوةى رِيَكخ ةستن بووين.
لةة طةةرمةةي كؤبوونةةوةكةةدا يةةكَةيك لةة م ةندا ةلَة ةكانم خؤي كرد بةة ذوورداء وتي :م ةنداَلى
ئةو مالآنةى دراوسيَمان لايتى سةيارةكةيان ليَكردةوة.
340
حةمة ةضاو ةشين كؤبوونةوةكةى بةجيَ هيَ شةتء ضةووة دةرةوة بؤلاي سةةيارةكةي.
ماوةيةك ضةاوةرِيَ ةمان كرد ،بةلآم كاكة حةمة نةطةِرايةءة .ثا شةان كاك عةبدو القء
مامؤ سةتا مةحمود هة سةتانء وتيان :بةخوا كؤبوونةوة بةو شةيَوةية ناكرَيت كة كاكة
حةمة ئةيكات ،ئاخر ضؤن سياسةت وا ئةكرَيت؟
ثا شةان خواحافيزييان ليَكردمء كؤبوونةوةكةيان بةج َي هيَ شةت .كاتيَك ضةوومة
دةرةوة كورِةكانم وتيان :مندالَةكانى ئةذى طؤران بوون.
زؤري نةة ةخا ةيا نةد ةئةذى طؤران كورِي طؤراني شةاعير ةهات بؤ مةا لَةةوة ،داواى ليَ
بوردنى كردء وتى :من ةلةو بِروا يةةدا نيم كةة م ةندالَى ئَي مةة ةئةو كةارة ةنا شةيري نةة ةيان
كردبَيةت ،بةةلآم م ةنداةلَة ةكانم بؤيةان طَيِرامةةوة كةة م ةندالةَة ةكانى ِرة شةة تةةنةةكةة ئةةو كةارةيةان
كردووة.
ئةوكاتة عةبدوَللآي بلكيان دراوسيَمان بوو ،بؤئةوةي بابةتةكةي ث َي بطؤرِمء درَيذة
بة ق ةسةكاني نةدات ،خَيرا وةلآمم دايةوةو و :كاك ئةذى ،ئةوانة ميوانى من نةبوون،
بةلَكو ميوانى كاك عةبدوَللآى بلكيان بوون.
ئَيمة لةم قسةةء باسةانةدا بووين ،حةمة ةضاو ةشين خؤى كرد بة ذووردا .ئةذى طؤران
رِووى كردة ةكا كةة حةة مةةء داواى ليَ بوردنى ل َي كردء لةة سةةر ةئةو بةا بةة تةة ةكةوت نةة
ق سةةكردن .منيش ق سةةكانيانم ثيَ برِينء رِووم كردة ئةذى طؤرانء و :كاك ئةذى،
ثيَموتيت كة ئةم برادةرانة ميوانى مالَى كاك عةبدوَللآ بوون.
حةمة ضاءشين لة مةبةستم تيَطةيشتء باسةكةى طؤرِى .ثاش ماوةيةكى تر حةمة
ةضاو ةشين هاتةوة بؤ لامء و :من بة تةنها كاريَكى زؤرى رِيَكخ ةستنةكانم لةسةةر ةشانة،
ئةبيَت تؤش رِؤذانة ئاطادارى من بيتء كارم لةطةلَدا بكةيت.
ءتى :بةخوا برام با ِراستت ثآ بَلَيم ئةوى تؤ ئةيكةيت بة من ناكريَتء ناتوانم.
و ِ :ريَكخ سةتنةكانمان فراوانء طةورة بوون ،كارى رِيَكخ سةتنةكاني هةلَة ةء
دةربةنديخانء ثيَنجويَن لة سةةر شةانى ئيَمةيةء ئي شةوكارمان زؤر بووة ،توانيومانة
خةلَكيَكى باش رَِيكبخةين ،با ثيَكةوة ئاطادارى كارةكان ببينء هاوكاريم بكة.
وتى :خؤت نامةيةك بؤ كؤميتةى هةَلمةت بنوو سةة ،با ئةوان كة ةسيَكي تر لة جيَى
341
من دابنيَن كة بتوانَيت يارمةتيت بداتء وةك خؤت ضالاك بَيت ،بةلآم ئيتر من ناتوانم.
لةةو ةماوةيةةدا جطةة لةة كةارو ةبارى رِيَكخ سةتن ،ةئةبووايةة وةلآمى ةنامةةكةانى بةةكرى
حةاجى سةةفةةرء م سةتةة ةفا ضةاوِرة ةوان ةبدايةة ةتةوة .ئةةوان زؤرجةار جطةة لةة ةنامةة،
بلآوكراوةء بةيانء ثؤ سةتةري شةيان بؤ ئةناردينء ئةبوواية ةانطوا سةتايةتةوة بؤ
شةويَني مةبة ةست .دواى ماوةيةك مامؤ ةستا حةمة ِرة شةيد دووبارة هاتةوة بؤ كاركردن
لةةطةةلأ ئَيمةةدا .ةلةو ةماوةيةةي كةة كةاكةة حةةمةة ضةاو شةين كةارى لةةطةةَلمةا ةندا ةئةكرد
خةلَكانيَكى زؤر باشء ِرابردوو ثاكمان رِيَك خستبوو.
342
ثةيوةندىء هاوكاريي دؤستةكاني شؤرِش
حةة مةة ئةةمين ثيَنجوَيني كةة دؤ سةتيَكي نز ةيكء جيَي مت مةا نةةم بوو ،ئةة نةدامي
ئةةنجومةةنةة كةارتؤنييةة ةكةي ةيا سةادانةان بوو لةة ةهةوليَر ،هةةروةهةا ةبةرثر سةى دةز ةطاى
رِؤشنبيري جةماوةر بوو لة سليَمانى ،لة ثَيش سالآني حةفتاكاندا لة قيادةى مةركةزي
حزبى شةيوعى بوو .رِؤذيَك لة دوكانةكةم سةةرداني كردم .هةندَيك جار بة طةياندني
هةةوالَي ةناو ِرذيَم ةهاوكةاري رِيَكخ سةتني ئةةكرد .بةةهؤي طرنطي ثيَ ةطةي كةارة ةكةي ،بةة
ثيَوي سةتم زاني كةة ثةةيوة ةندي بةة ِريَكخ سةت ةنةوة هةةب ةيَتء هةةوالأء زان ةيار ةياريمةان بؤ
بهَينَةيت ،بؤيةة داوام ليَكرد كةة ِرا سةتةةوخؤ ثةةيوةنةدي لةةطةةَلمةا ةندا هةةب ةَيتء ةهاو ةكاريمةان
بكات .كاك حةمة ئةمين وتى :ئيَوة دةتانةوَيت ضى بكةم؟
و :حةةز ةئةكةةم ثةةيوةنةد ةيت لةةطةةلأ برادةراني دةرةوة هةةبَيةت ،ئةةتوان ةيت ثةةيوة ةندى
بكةيت بة كاك بةكرى حاجى سةةفةر كة برادةرى خؤتةء باش يةكتر ئةنا سةنء خةلَكى
يةك شوَينن .جطة لة كاك بةكر ئةتوانيت ثةيوةندي بة كةسيَكي تريشةوة بكةيت.
وتى :لة ئَيستاوة كارتان لةطةَلدا ئةكةمء خؤشم ثيَم باشة ،بةلآم مةرجيَكم هةية كة
ثةيمانم بدةيتآ ئةم ثةيوةنديية جطة لة تؤء كاك بةكرء مام جةلال ،هيس كة ةسيَكى تر
نةزانيَتء نابيَت كةس ئاطادار بَيت .خؤ ئةطةر وانةبَيت با هةر لة ئَي سةتاوة ثيَت بلَيَم
من كارى وا ناكةم ،ضونكة خؤت باش بةعس ئةناسيت.
و :زؤر ضاكة ،ئَيمةش وامان ث َي خؤشةء هةر واش ئةبَيت.
هةر ضةةندة حةمة ئةمين ثيَنجوَيني داواي ليَكردم كة ثةيوةندييةكةي ئةبَيت زؤر بة
نهَيني بَيةت ،بةةلآم لةةبةةر هةة سةتيةاري شةوَيني كةارة ةكةي ،سةةركردايةةتي ةناوخؤم
ئةا ةطاداركردةوة .هةةروة ةها بةة ضةةنةد برادةريَكي ِرَيكخراوي ثيَنجوَينم وت ةكة ئةةوانيش
ئاطاداري ثةيوةندييةكةي كاك حةمة ئةمين بن ،بةلآم نابيَت كة سةى تر بزانيَتء نابَيت
وةك ِريَكخستن خؤيانى ثيَ بناسَينن.
لةةو رِؤذةوة حةةمةة ئةةمين ثيَنجوَيني بةة نهَينى لةة ةطةلأ ةيةكيَتى كةارى ةئةكرد ،زؤر ةجار
بةة ةيانء بلآوكراوةء نةا ةمةي رِيَكخ سةتني بةة سةةيةارة ةكةى خؤى بؤ ةئةطوا ةستينةةوة،
هةةروةهةا زؤر زانيةاري طرنطي ةناو ِرذيَمي ثيَ ِرائةةطةة ةيانةدين .رِؤذيةَك ةكاك حةةمةة ةئةمين
343
ةهات بؤ لامء وتى :حةةز ةئةكةةم هةةنةديَةك بةةيةانء بلآوكراوةي ةيةكيَتيم بةدةنةآ ،من ةئةتوانم
بة سةةيارةكةى خؤم بيانطةيةنمة بةغدا ،ضةونكة سةةيارةكةم حكومييةء ث شةكنينى
لةسةةر نيية ،ئةطةر بؤم كرا بلآوكراوةكان ئةطةيةنمة مةكتةبى سةةدام ح ةسيَن .هةروةها
ئةتوانم بلآوكراوةكانتان زؤر بة ئا سةانى بيطةيةنمة بارةطاى ئةنجومةنى يا ةسادانان لة
هةوليَرء زؤر شةويَنء جيَى تريش كة ِرةنطة ئيَوة نةتوانن ب ضةنة ئةو شةوَينانة .منء
مةجيد خانى حةمة ِرة شةيدخان سةةفةر ئةكةين بؤ لةندةن ،ئةطةر بتانةويَت ئةتوانم
بةيانء بلآوكراوةكانتان بطةيةنمة لةندةن.
دواتر ق ةسةكاني حةمة ئةمينء ئةو كارانةي كة ئةيوي ةست بؤمان بكات بؤ برادةرانى
سةةركردايةةتي نةاءخؤم بةاس كرد ،بةةلآم بؤ ثةارا سةتني ذيةاني ،برادةران ثيَ ةيان ةباش
نةبوو كة هةندَيك كاري هة سةتياري ِريَكخ سةتني ثيَ ئةنجام بدةينِ .رؤذيَكي تر كاك
حةةمةة ئةةمين ةهات بؤ لامء وتى :لةةم رِؤذانةةدا وةزيرى ِراطةةيةانةدن (لةةتيف ن سةةيف
جاسم) ئةيةويَت سةردانى سليَمانى بكات .ئةطةر ئَيوة بتانةوَيت ،ئةتوانين نةخشةيةك
بؤ كو شةتني دابنَيين .ئيَوة تةنها دوو ثيَ شةمةرطةى ناو شةار بؤ ئةو كارة دابنَين ئيتر
هةقتان نةبَيت ،خؤم نةخشةكة دائةنَيم.
ئةو بابةتةم بؤ برادةراني رِيَكخ سةتني سةةركردايةتي ناوخؤ با سةكرد .برادةران
وتيان :ئةى ئةطةر سةةرى نةطرت ،ئا شةكرا بوونء ثيَ شةمةرطةكان دة سةتطيركران،
ئةةوكةا ةتة ئيَمةة ضةى بكةةين؟ ةبارودؤخى ةئةمرِؤ لةة هةةموو ةكات ةيَك خراثترة ،ئةةطةةر يةةكَيةك
لةةو برادةرا نةة بطير َيةت ،ئةةوا مةةتر سةي بؤ سةةر ةهةموو مةان هةة يةةو ِرةن طةة زؤر لةة
ِريَكخ سةتنةةكةان ةمان ئةا شةكرا بن .لةةبةةر ةئةوة ثيَمةان بةاش نييةة كةة ئةةو جؤرة كةارانةة بةة
حةمة ئةمين بكةينء خؤمانء ِريَكخ سةتنةكانمان بخةينة مةتر ةسييةوة ،با ئةو تةنها
زانيارىء هةوالَمان ثيَ بطةيةنَيت.
ِرؤذيَك حةمة ئةمين ثيَنجوَينيم بينيء وتى :دلَ شةاد مةريوانى( )76ئةيةويَت ب ةضَيتة
دةرةوةء ببَيت بة ثَيشمةرطة ،بؤية هاتووم بؤ لات بةلَكو كارئاسانى بؤ بكةيت.
( )76دلَ شةاد ةمةريواني شةاعيرو هونةةرمةة ةند بوو ،لةة درامةاي تةةلةةفزيؤني لا ةنةوازان ِرؤَلي قودبةةديني
ئةبيني.
344
و :ذياني ثَي شةمةرطايةتي زؤر سةةختء دذوارةء بة هةموو كة سةيَك ناكرَيت،
ِرةنطةة لة دةرةوة ئيةدارة نةكات ،بؤية بة با شةي نازانم كة دَل شةاد مةريواني ب ضةَي ةتة
دةرةوة ،با جارآ لَيرة بيَتء لةطةلأ رِيَكخ ةستنةكانماندا كار بكات ،ضةونكة ئي شةى زؤر
طرنطمان ثيَي ئةبَيت.
سةالآني دواتر دلَ شةاد مةريواني ةضووة شةاخء بوو بة ثيَ شةمةرطة ،بةلآم ثاش
ماوةيةك طةِرايةوة بؤ سليَماني .لة كؤتايي سالآني هاشتاكاندا ِرذيَم لةسَيدارةي دا.
ِرؤذيَةك ةكاك حةةمةة ئةةمين هةةوالَيَكى طرنطى بؤ هَينةامء وتى :لةةم رِؤذانةةدا عةةقيةد
زاحي لةطةلأ ئةفسةةريَكى ئي ةستيخبارات لة ةسليَمانييةوة ةضووة بؤ ثيَنجوَينء لةوآ بة
نهيَنى ةضاوى كةوتووة بة ( .)77()...دواى ق سةةكردنيَكى زؤر لة نيَوانياندا ،ئةف سةةرى
ئي سةتيخباراتةكةى ِرذَيم داواى لة سةةرلقةكة كردءءة كة ب ضةَيتة دةرةوةء ببيَت بة
ثَيشمةرطةء مةفرةزة دروست بكات ،بةلآم بةنهَيني ثةيوةندي لةطةلأ حكومةت هةبَيتء
لة دةرةوة ئي شةوكار بؤ ئةمان بكات .هةروةها عةقيد زاحي بةلَيَنى ثيَداوة كة يارمةتى
بداتء هاوكارى زؤري شةي بكات .كابراى سةةرلقى كؤن ( )...بةواني وتووة "با شةة من
ئة ةضم بةلآم ئةبَيت ضةةكم بدةنآ ،بؤئةوةي برِؤمء ببم بة ثَيشةمةرطة ،ئة ةشتوانم مةفرةزة
درو سةت بكةم ،ضةونكة خؤم خةلَكم زؤرة" .ئةوانيش لة وةلآمدا ثَييان وتووة " ضةةكت
نةادةينيَ ،بةةلآم ةئةتوانين ةثارة يةةكى زؤرت ةبدةي نةآ كةة بتوان يةت خؤت لةة دةرةوة بةة
زيادةوة ضةةك بكِريت ،ضةونكة ئةطةر ئَي سةتا ئيَمة ضةةك بدةين بة ئيَوة ئةوكاتة ئا شةكرا
ئةبن كة بؤ ئيَمة ئيش ئةكةنء لةناوتان ئةبةن".
هةةر ةئةو رِؤذةي كةة ةكاك حةة مةة ئةةمين هةةوا ةلَة كةةى ثةآ و ،نةا مةة ةيةكم بؤ بةةكرى
حةاجي سةةفةةر نةارد .ئةةو ةكاتةة لةة ةناو ضةةى شةلَير بوو ،هةةروة ةها جةة ةمالى حةة ةمةى
خواكةرةميش هةر لةو ناوضةيةدا بوو .لة نامةكةدا نووسيبووم "( ).....كة لة شؤِرشى
ئةيلول سةةرلق بوو ،بةرةو ناو ضةةى شةلَيرء ناوخوان هاتووة ،ئةيةويَت مةفرةزةيةك بة
ناوى ثيَ شةمةرطايةتييةوة ثيَكةوة بنَيت ،بةلآم ئاطاداربن ئي سةتيخبارات ناردوويةتىء
( )77نامةوَيت ناوي بهيَنرَيت ،يةكيَك بوو لة سةرلقة كؤنةكانى شؤِرشى ئةيلول.
345
ضةند كةسيَكي تريشي لةطةَلدايةء هةر هةموويان بة كريَطيراونء خةلَكى خراثن ،بؤية
ئةةبيةَت زؤر ةئاطةاداري خؤتةان بن نةةوةك دة سةت لةة تؤء جةة ةمالى حةة ةمةى خوا ةكةرةمء
ثيَ شةمةةرطةةي تر بوة شةَينن .جةة ةمالي حةة ةمةي خواكةةرةم ةكابرايةةكى بةآ ئيلتيزامء
سةةرةرِؤيةء بة ق سةةي هيس كة سةيَك ناكاتء كاري سةةربةخؤ ئةكات ،طوندةكاني ئةو
ةناوة زؤر ئةة طةةرِ َةيت ،كةابراي بةةكريَطيراو ( ).....ةلةو ةناوة يةةء زؤر ةبةى طو ةندة كةانيش
ضؤَلنِ ،رةنطة ( ).....دةستي ليَ بوةشَينيَت".
ةنامةةكةةم بةةهؤى ةعادل تةا ةتاني ةيةوة ةنارد بؤ ةكاك بةةكر .ةكاتيَةك ةكاك ةعادل طةةِرايةةوة،
بؤى طيَِرامةةوة كةة لةة شةلَير ةكاك بةةكري نةةبينيوة ،بةةلآم بةة رِيَ ةكةوت جةة ةمالى حةة ةمةى
خوا ةكةرةمي بينيوةء نةامةة ةكةمي داوةتةة دة ةستيء ثيَي وتووة كةة ةنامةةكةةم بنَير ةيَت بؤ
كاك بةكرى حاجى ةسةفةر .بةلآم ثيَش ئةوةي جةمالى حةمةى خواكةرةم نامةكةم بدات
ةبة كةاك ةبةكر ،ةنامةةكةةمى كردبووةوةو خوَينةدبوويةةوة .ةثاش ضةةنةد رِؤذ ةَيك ةكاك جةة ةمال
ةنامةةيةةكي طلةةيي بؤ نةاردمء نوو سةيبووى "بةا شةة كةاك عةة ةبدولِرةحمةان ةكةى من ةبآ
ئيلتيزام بوومء بآ ئيلتيزامم ،بة ثَيضةوانةوة كةس ئَيستا وةك من ئيلتيزامى نيية".
منيش وةلآمى نامةكةيم دايةوةو بؤم نوو سةيبوو "من ئةمةويَت تؤ ئاطادارى خؤت
بيت ،من زؤر بةتةنط ذيانى تؤوةمء حةزناكةم زيانت ثيَبطات ).....( ،ئي سةتيخبارات
ناردوويةتيِ ،رةنطة لة هةليَكدا دةستيَك بوةشَينَيتء بطةِرَيتةوة".
ثةاش ةماوة يةةك ( ).....لةة شةاخ ثةةيوة نةدي كردبوو بةة برادةراني بزوت نةةوةي
سةؤ شةيالي سةت .ثاش ماوةيةك طومانيان ليَكردبوو كة ثياوي بةع سةةء بؤ هاوكاري
ِرذَيمء ئةنجامداني تاوان ضةووةتة دةرةوة ،بؤية بةوردى ةضاوديَرييان كردبوو .ئةويش
هة سةتي كردبوو كة طومانيان ليَكردووة ،بؤية شةةويَك لةطةلأ مةفرةزةكةى هةَلهاتء
طةةِرا نةةوة بؤ لاى ِرذيَم .دواتر لةة ةناو شةارى ثيَنجوَين بوو بةة ةئامر مةةفرةزةى
ئيستيخبارات .لة شةرِى نَيوان عَيراقء ئَيران بة بؤردومانى فرِؤكةى ئَيران كوذرا.
346
كؤكردنةوةي يارمةتي بؤ شؤ ِرش
لة سةالَي 1978سةةركردايةتى (ي.ن.ك) داوايان لة كؤميتةى سةةركردايةتى ناوخؤ
كردبوو كةة بةة ةنامةةى مؤركراو داواى يةارمةةتي ةمادي لةة دةو ةلَةمةة ةندةكةان بكر ةيَت تةا برِ ةَيك
ثارة بؤ شةؤرِش كؤبكرَيتةءة .لةسةةر داواي سةةركردايةتي لةلايةن خؤمانةوة دة ةستمان
كرد بةة كؤكرد نةةوةي يةار مةةتي بؤ شةؤِرش .ئةةو ةكا تةة زؤر بةة زة حمةةت ةئة مةانتوانى
قةناعةت بةهةنديَ دةولَةمةند بكةين كة يارمةتي شةؤِرش بدةنء برِيَك لة سةةروةتء
ةساماني خؤيان بة ةشؤِرش ببةخشةن ،ضةونكة زؤركات ناردنى تةنها نامةيةكي مؤركراو
بؤ ئةو كارة بةس نةبوو.
لة سةالآنى هة شةتاكاندا بة نا ضةارى كار طةي شةتبووة هةِرة شةةى ثَي شةمةرطة لة
دةولَةمةندةكان .ثَي شةمةرطة لة ثَيناوي ئازادي هةموو ةضينةكاني طةلي كورد رِةنجيان
ئةةكيَ ةشاو ط ةياني خؤ ةيان بةةخةت ئةةكردء كةة سةوكةاريةان دوورئةةخرانةةوة بؤ زي ةندانةة
دوورةكاني عَيراق .لة هةموو كاتء ةساتةكاني شةةرِو داطيركردنء ئاوارةبووندا ،زياتر
خةةلَكي هةةذار ئةةبوونةة قوربةانيء ِرووبةةرِوي طرتنء ةمالَ وَيراني ئةةبوونةةوة ،ضةونكةة
دةولَةمةندةكانء كة سةوكاري نزيكيةان بة ثارة ئا سةانكةاري ةيان بؤ ئةكراء تا ِرادةيةك
ذيانيَكي ئا سةوودةيان بؤ خؤيان دة سةتةبةر كردبوو .بة دةطمةن كة سةاني دةولَةمةند
يان كوِريَكيان بؤ بةرطري كردن لة كوردو ني ةشتمانةكةي ِروويان ئةكردة شةاخء ئةبوون
بة ثَي شةمةرطة .بة ثَي ةضةوانةوة زؤربةي دةولَةمةندةكان طاَلتةيان بة عةقلَمان ئةهاتء بة
شةَةيتء ب َي عةةقَل ةيان ئةةزانين ةكة ذ ةياني خؤمةانء ذنء منةدالَء ةمالَء كةارو ةكا سةبي ةمان
خ سةتبووة مةةتر سةييةةءةء لةة خؤ شةيةةكةاني ذ ةيان خؤ ةمان ب َي بةةش كردبوو .تةةن ةها
ذمارةيةكي كةم لة دةوَلةمةندةكاني كورد سةتان خؤيان بة خاوةني شةؤرِش ئةزانيء
هة ةستيان بة ثيرؤزي شةؤرِشةي طةلةكةيانء ئةركي طرانء مةتر ةسيداري ِريَكخسةتنةكان
لة ناو شةارء هَيزي ثيَ شةمةرطة لة شةاخ ئةكرد .زؤرجار ب َي ئةوةي يةكيَتي داواي
هاوكارييان لَيبكات ،خؤيان بة نهَيني يارمةتييان بؤ شؤِرش ئةنارد.
سةةبارةت بة داواكارييةكةي سةةركردايةتي (ي.ن.ك) بؤ كؤكردنةوةي يارمةتي ،لة
ةسليَماني ذمارةيةك دةولَةمةندمان دة سةتني ةشان كردو نامةي مؤركراومان بؤ ناردن.
347
دوو كة سةي ثيَنجوَيني كة خزمء نا سةراوي خؤم بوونء باري داراييان باش بوو ،لة
لي ةستي دةولَةمةندةكاندا بوون ،ئةوانيش بريتي بوون لة حاجى حةمة مورادء حاجى
محةةمةةدي خةةوخؤش كةة ةخالَى خَيزانةةكةةم بوو .خؤم ةنامةةكةةم برد بؤ دو ةكانى حةاجى
حةمة مورادء دامة دة سةت كورِةكةي (عةتاى حةمة موراد) .بؤ ئةوةي طومانم لَينةكات
كةة لةة ةطةلأ ةيةكيَتي ئيش ئةةكةةم و :داواى ثةارة ةلة منيشء لةة ئيَوةش كراوةو ةنامةةكةةى
ئيَوة شةيةان داوة بةة منء ةئةب ةَيت هةةريةةكةة ةمان برِى ( )300دينةار ةبدةينء بينَيرين بؤ
شةؤِرش .ةثاش ضةةنةد ةجارَةيك ةهاتو ضةؤ ،حةاجى حةةمةة موراد ئةامةادة نةةبوو هيس
هاوكارييةكي شةؤِرش بكاتء ئةيوت "كاكة كآ ئةتوانيَت كارى وا بكات؟ ئيَ ةستا كةى
كاتى ئةوةيةء ضةؤن يارمةتي ئةدةم بة شةؤرِش؟ ئةى خؤت نازانيت لة ةشؤِر ةشى
ئةيلولدا ،عةبدولى سةؤرانء شةةفيق ئاغا ضةةند ئازاريان دامء ضةةند جار زيندانييان
كردم ،لةبةرئةوة من ئامادةنيم ثارة بدةم بة شؤِرش ،خؤ نامكوذن".
دواي ضةةند رِؤذيَك بة وردي بابةتةكةم بؤ حةمة كالَي عةلى شةةلي ثيَنجوَيني كة لة
لاي ةحاجي حةةمةة موراد كةاري ئةةكرد بةاس كرد .ثةاش ضةةنةد ِرؤذ ةَيك توانيبووى برِي
( )300دي ةنارى ليَ وةربطر ةَيتء ب ةيداتةة دة ةست كةامةةرانى كوِرم كةة ئةةء ةكاتةة تةةمةةني
ضةواردة سةالأ بوو ،ثيَى ءتبوء "ئةةم ثةارةيةة بةدة بةة بةاء ةكت ،ضةونكةة من قةةرزارى
باءكتم" .بؤئةوةي ئاشكرا نةبَيت ،بؤية بةو شيَوةية بة كامةراني كورِمي وتبوو.
ثَي شةتر لةةطةةلأ ةنامةة ةكةى ةحاجى حةةمةة موراد ،ةنامةة ةيةكي شةم بؤ ةحاجى محةة ةمةدي
خةةوخؤش برد ،ئةةءيش ةئامةادة نةةبوو ةهاو ةكاري شةؤِرش بكةات .منيش ثيَموت كةة بؤ
ئةوةى لةطةلأ ةشؤِرشء ثَي شةمةرطة توو شةي كيَ شةة نةبَيت ،خؤم ثارةكةي بؤ ئةدةم.
لةطةلأ ثارةكةي حاجى حةمة موراد لة طيرفاني خؤم ثارةكةى حاجى محةمةدي ةشم دا
بة برادةراني ناوشار .دواى مانطَيك حاجى محةمةد ثارةكةى بؤ ناردمةوة.
ئةوة حالَى دةولَةمةندةء خزمء دؤ ةستةكانمان بوو ،بةو ةشيَوةية رِيَكخسةتنةكانمان
كؤ مةةك ةيان كؤ ةئةكردةوة بؤ ةشؤِرش .بةة تر سةيَكي زؤرةوة يةار مةةتي مةان لةة خةة ةلَك
وةرئةطرت ،جطة لة ق سةةي ةساردو ِرةقيان كة هةزار منةتي شةيان بة سةةرماندا ئةكرد.
عةبدو الق هةورامى لة ناو ةضةكةى خؤى لة باقى هةوراميء ضةةند كة سةيَكى تر برِيَك
ثارةى كؤمةكى كؤكردبووةوة بؤ شؤرِش.
348
هة ِرةشةي دؤست َيكي شؤ ِرش
رِؤذ ةَيك جةة ةمال جةةلال هةات بؤ سةليَمةانىء سةةرداني كردم ،كؤمةةلَ ةَيك هةةوالَي
سةنووري ثيَنجوَيني ثيَو .هةروةها باسةي ئيشةوكاري رَِيكخراوي ثيَنجوَيني بؤكردمء
وتي :ثةيوةنديمان بة ضةةند كة سةيَكةوة وةك فةوزى ئةحمةد سةةليمء( )78شةةريفى
كةريمة كة شةكة( )79كردووةء توانيومانة لةناو رِيَكخ ةستندا ِريَكيان بخةين .شةةريفي
كةريمة كة شةكة بة برادةرانى وتووة فةوزى قائيمقام ثياويَكى با شةةء شةؤِر شةى زؤر
خؤش ئةوَيت ،هةر لة رَِيي شةةريفيشةةوة ِريَكخ ةستن ثةيوةندي بة قائيمقامةوة كردووة.
هةروةها شةةفة كة ضةةلأ( )80دؤ سةتيَكي با شةي يةكَيتيء شةؤِر شةةو لة ثيَنجويَن يارمةتى
رِيَكخستن ئةدات ،تةنانةت ضةكء تةقةمةنيش ئةدات بة يةكَيتي.
ثيَموا ةية ئةةو كةة ةسا ةنة ةئة ةيانوي سةت خةةتيَك ةيان بؤ دواِرؤذي خؤيةان هةةبَةيت .دواى
ضةةند رِؤذَيك جةمال جةلال هاتةوة بؤ ةسليَمانىء وتى :ثَي شةمةرطةي خؤمان برايةكى
ةشةفة كة ضةةلَيان طرتووة ،شةةريفيش هةِرة شةةى خراَان ليَ ئةكاتء "ئةَلَيت ئةطةر
براكةم شتيَكى ليَ بَيت هةر هةمووتان ئةناسمء خراثتان بةسةردَينم".
لة دةوروبةرى ةشارةزوور بةِريَكةوت برايةكى شةةريف سةةعيد كةوتبوءة بؤ ةسةى
مةةفرةزةيةةكي (ي.ن.ك) كةة ةئةو ةكاتةة شةةوكةةتى حةاجى مو شةير( )81يةةك َيةك بوو لةة
( )78قائيمقامى ثيَنجويَن بوو خةَلكي بادينان بوو.
( )79خةلَكي ثيَنجوَين بوو ،لةطةلأ يةكَيتى جوءتياراني عيَراق كاري ئةكرد.
( )80شةةريف سةةعيد نا سةراو بة ( ةشةفة كة ضةةلأ) ثيَ شةمةرطةى شةؤرِ شةى ئةيلول بوو .،ضةةند مانطيَك
دواى هةرةسء ئةو نةك سةةيةى كة بة سةةر طةلى كورد هات ،ضةةكى ثةيدا كردء يةكةم كةس بوو لة
ثيَنجويَنء دةوروبةرى ةضووة دةرةوة .ثاش ماوةيةك بةهؤى ضةةند كة ةسَيكى نزيك لة خؤيةوة توانييان
بةة ثةةيمةانى ثَةيداني ئي شةى طةةورة بي ةطةرِيَننةةوة ةباوة شةى ِرذَيمى ةبةعسء بوو بةة ضةةكةدارء ئةامر
مةفرةزةى ئي سةتيخبارات .لة ثيَنجوَين بة نهيَنى هاوكاري رَِيكخ سةتنةكانماني ئةكرد .دواتر ةضووة
دةرةوةو بوو بة ثَيشمةرطةى (ث.د.ك) ،لة دواى رِاثةِرين لة شةرِى ناوخؤدا شةهيد بوو.
( )81شةةوكةتي حاجي مو شةير ثيَ ةشمةرطةي مةفرةزة سةةرةتاييةكان بوو ،ثياوَيكي ورياء ئازاو ضةالاك
بوو .لة 2003/2/8لة طوندي طامَيش تةثةي شةارةزوور ،بة ثلانيةَك لةلايةن ضةةكداراني (ان ةار
الإسلام) شةهيد كرا ،ئةوكاتة ئةندامي ثةرلةماني كوردستانء ئةندامي سةركردايةتي (ي.ن.ك) بوو.
349
بةرثر سةةكاني يةكَيتي لةو سةنوورة ،ثا ةشان كة زانيبويان براى شةةريفة لةطةلَ خؤيان
بردبوءيان.
كاك جةمال داواي ليَكردم كة ضةارة سةةريَك بؤ ئةو كيَ شةةية بدؤزينةوةء شةةريف
سةةعيد ( شةةفة كة ضةةلأ) ئارام بكةينةوة .بؤ دؤزينةوةي ِريَطا ضةارةيةك رِؤي ةشتم بؤ لاى
مامؤ سةتا حةمة ِرة شةيدء ئةوةى جةمال جةلال بؤى طَيِرامةوة ،بؤم با سةكردو و :
نةاب َيةت كةةمتةةرخةةمى بكةةن ،ةتا كةار لةة ةكار نةةترازاوةء برادةرانمةان توو شةى طرتنء
ئازاردان نةبوونةتةوة ،با فريا بكةوينء ِريَطاضارةيةكى بؤ بدؤزينةوة.
مامؤ سةتا حةمة ِرة ةشيد وتى :خةمت نةبيَت هةولَي جدي بؤ ئةدةين ،تؤ برِؤ بؤلاي
برادةرةكةت ،ثاش كةميَكي تر خؤم ديَم بؤ لات.
ئةوةندةى نةخاياند مامؤ ةستا حةمة ِرة شةيد نامةيةكى مؤركراوى سةةركردايةتي
ةناوخؤي بؤ هيَ ةنام كةة بؤ شةةو كةةتى حةاجى مو ةشير نوو سةرا بوو ،تَي ةيدا داواي
ةئازادكردني برا ةكةي شةةريفي لَيكرابوو .نةامةةكةةم دا بةة جةة ةمال جةةلال كةة ب ةيدات بةة
شةةريف سةةعيد .كاك جةمال ماَلئاوايي كردو بةثةلة بةرةو ثيَنجوَين طةِرايةوة .رِؤذاني
دواتر جةمال جةلال بؤي طيَِرامةوة كة كاتَيك نامةكةى بردبوو ،شةةريف سةةعيد ثَيي
وتبوو "من شةةوكةتي حاجي مو ةشير نانا سةمء نا شةزانم لة كوَيية ،ئاخر من ضةةكدارى
دةوَلة ضةؤن ب ةضم بؤ لاى ثيَشةمةرطة" .كاك جةماليش ثيَي ءتبوء "ئةوة زؤر ئا ةسانة،
برِؤ بؤ ةشارةزوور ،لةوآ كةسةيَكى دؤ ةست ياخود خزميَكى كاك ةشةوكةت بدؤزةرةوةء
نامةكةي ثَيدا بنيَرة".
هةروةك جةمال جةلال نةخ شةةى بؤ كَي شةابوو ،شةةريف سةةعيةد ةئةِروات بؤ
شةارةزوورو ثياويَك ئةدؤزَيتةوة ،نامةكةي ثيَدا ئةنَيريَت بؤ شةوكةوتي حاجي موشير.
هةةر كةة كةاك شةةوكةةت نةامةةكةة ةئةخوَينيَتةةوة ،دة سةتبةةجةآ براكةةى ئةازاد ةئة ةكات.
سةةرةرِاي ئةوةي كة شةةريف سةةعيد دؤ ةستمان بوو ،هاوكاري ِريَكخسةتني ئةكرد ،بةلآم
هةِرةشةكانيمان بة هَيند وةرطرتء داخوازييةكةيمان جيَبةج َي كرد.
350