The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by soranlalo2021, 2021-03-30 17:14:54

Birawari bo FlipBook-pdf

Birawari bo FlipBook-pdf

‫كةتني ميوان‬

‫لة سةالَي ‪ 1990‬مامؤ ةستا ثَيشةرِةو بةهؤي حزبى ديموكراتةوة خَيزانء منداَلةكاني‬
‫لةة سةلَي ةماني ةيةوة هَي ةنا بؤ قةاسمةةِرةش‪ ،‬ذنيَكى خةةلَكي ( سةةقز) شةيةان لةةطةةَةلدا بوو‪،‬‬
‫ئةيانوي سةت ب ةضن بؤ بانة‪ ،‬بةلآم بةهؤي ماندوويةتيء درةنطي كات نةرِوي شةتنء لة‬
‫ئ يةدارة مةا نةةوة‪ .‬عو مةةر غةةر يةب ئةة نةدامى دارايى بوو لةة قةا سمةة ِرةش‪ ،‬زؤر جةار لةة‬

‫ذووريَكي ئيدارة ئيشوكاري دارايي ئةكردو ئةمايةوة‪.‬‬
‫ئةو ةشةوة مامؤ ةستا ثيَ شةرِةو لةطةلأ خَيزانةكةىء مندالَةكانىء ذنة سةةقزييةكة لة‬
‫ذوورةكةى عومةر غةريب نوو ةستن‪ ،‬ئةو ذوورةش سةندءوقيَكى قفَلدراوي تَيدابوو‪ ،‬كة‬
‫ةثارةيةةكى زؤرء كؤمةةَلَيةك وة سةلَى ح سةا ةباتي شةي تَةيدا بوو‪ .‬منء وة سة ةتا تؤفيق‬
‫خةراجياني لة ذووريَكى تري ئيدارة نوو سةتبووين‪ .‬لةناكاو بة هاواري ثيَ شةمةرطةيةك‬
‫كة ئةيوت " فرياكةون ئيدارة سةووتا" بةخةبةر هاتين‪ .‬بارةطاى ئيدارة ثارةو وة سةلَء‬
‫دةفتةري ح سةاباتي داراييء ئيدارةء ضةةكء شةتى تري تَيدا بوو‪ .‬كاتيَك لة ذءءرةكةم‬
‫ةهاتمةة دةرةوة‪ ،‬عومةةر غةةريبم بيني كةة خؤى كرد بةة ةناو دووكةةلأء ئةاطري ةئةو ذوورةى‬
‫كة مامؤ سةتا ثَي شةِرةوو ذنء مندالَةكاني تَيدا بوو‪ ،‬لةهةوَلدا بوو كة سةندوءقي ثارةء‬
‫ح سةاباتةكان لة سةوءتان رِزطار بكات‪ .‬منيش بةدواى ئةودا خؤم كرد بة ذووركةداو‬
‫سةؤ ثةا كةةم بةة طِرة كةةوة بردة دةرةوةي خةانووة كةةء بةة ئةاو كوذا نةد مةا نةةوة‪ .‬بةةهؤي‬

‫ئاطرةكةوة دةستم لة ضةند لايةكةوة سووتا‪.‬‬
‫ةئةو برادةرانةةي لةة ئيةدارة بوون وتيةان‪ :‬ةئةوة بؤ ئةةو سةؤثةايةةت بةةو ةهةموو طرِةوة‬

‫هةلَطرتء دةستي خؤتت سووتاند؟‬
‫و ‪ :‬نا ةضاربووم‪ ،‬ضةونكة ئةطةر بارةطاكانمان ب سةووتاية ئةوا ئةبووينة طاَلتةجارِى‬

‫دةوروبةرمانء ِرةخنةيةكي زؤريشمان ليَ ئةطيرا‪.‬‬
‫مامؤ ةستا ثيَشةرِةو وتى‪ :‬ببوءرن زؤر ماندوو بووين‪ ،‬ئاطامان ليَ نةبووة كة سةؤثاكة‬

‫طِري طرتووة‪ ،‬خؤوان نازانين ئةمة ضؤن ِروويداوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةةزانم تؤ مةانةدوو بوو ةيتء خةة ةتات نةةبوو‪ِ .‬رووم كردة ذنةة سةةقزيةةكةةء بؤ‬
‫ثيَكةةنين و ‪ :‬خةة ةتاى تؤ بوو‪ ،‬ضةونكةة ةكاتى خؤى شةَيخ سةديقى لاى ئيَمةة داواى‬

‫كرديت‪ ،‬بةلآم شووت ثيَ نةكرد‪ .‬ئةطةر شووت ثيَ بكرداية ئةوا ئةمة رِووى نةئةدا‪.‬‬

‫‪651‬‬

‫مةفرةزة ثارتيزانةكان‬

‫لةة طو ةندى نؤكةان سةةركردايةةتى (ي‪.‬ن‪.‬ك) كؤبوونةةوةى بةة ةكادرة ةسيةا سةيء‬
‫عة سةكةرييةكاني كرد‪ ،‬بِريارى درو ةستكردنى مةفرةزة ثارتيزانييةكانء طةِرادنةوةيان‬
‫بؤ ناو قولآيي كورد سةتانء دة سةت كردنةوة بة ةضالاكي ةسيا سةي درا‪ .‬ئةوةي لة يادم‬
‫مابَيت‪ ،‬مةفرةزةكان بة سةةرثةر شةتي ذمارةيةك كادري عة سةكةري ثيَكهيَنرا‪ ،‬وةك‬
‫( شةةهيد غةريب هةلَةدني‪ ،‬شةةهيد مةلا ئةحمةدى طةرميان‪ ،‬شةةهيد رِيَباز‪ ،‬شةةهيد‬
‫حةمة ِرة شةى طةرميان‪ ،‬شةةهيد سةةيد جةوهةر‪ ،‬شةةهيد شةيَخ بابؤ‪ ،‬عوسمانى حاجى‬
‫مةحمود‪ ،‬كوردؤ قا ةسم‪ ،‬عةدنانى حةمةى مينة‪ ،‬مام رِؤ ةستةم‪ ،‬ئازادى ةسةطرمة)ء ضةةند‬

‫كادريَكي ئازاو بةتواناى تر كة ناوةكانيانم لة ياد نةماوة‪.‬‬
‫رِؤذاني دءاتر مةةفرةزة ثةارتيزاني يةة كةان بةةرةء ةئةو نةاء ضةة ةناي كةة ثَيش‬
‫دة سةتثيَكردني ئةنفالةكان ئازادكرابوونء لة ذيَر دة ةسةلآتي (ى‪.‬ن‪.‬ك) بوو بةرِيَكةءتن‪.‬‬
‫درو سةتكردني مةةفرةزة ةثارتيزانييةةكةان‪ ،‬ءرةى جةة ةماءةرء رِيَكخ سةتنةةكةانء هيَزى‬

‫ثَيشمةرطةيان بةرزكردةءة‪.‬‬
‫مةةفرةزة ثةارتيزانييةة ةكان ةلةلايةةن ِريَكخ سةتنةة ةكانى ةناو شةارةوة زؤر ةهاوكةارييةان‬
‫ةئةكراء ث ةيَداوي سةت ةيان بؤ دابين ئةةكرا‪ .‬بةةداخةةوة ةيةك ةيَك لةة مةةفرةزةكةان لةة سةنووري‬
‫طةرم ةيانء قةرةداغ بة رِووداويَكي دَلتةةزيَن شةةه ةيد بوون‪ ،‬ئةو ئة شةكةوتةى كة مةلا‬
‫ئةحمةد طةرميانىء مةفرةزةكةي تَييدا ئةذيان‪ ،‬بة سةةرياندا ِرووخا بوء‪ ،‬مةلا ئةحمةد‬
‫طةرميانى لةطةلأ شةةش ثيَ شةمةرطةي تردا شةةهيد بوون‪ ،‬تةنها يةك ثَي شةمةرطة لةو‬
‫رِووداوة رِزطاري بوو كة ئةويش لة دةرةوةي ئة شةكةوتةكة ثا سةةواني هاوِريَكاني بوو‪.‬‬

‫دواى ِراثةرِين رِوفاتةكانيان دؤزرايةوة‪.‬‬

‫‪652‬‬

‫مةَلبةندي دوو‪ ،‬طوندي بلةكآي سةر سنوور (‪)1990‬‬
‫دانيشتووةكان لة رِاستةوة‪ :‬عومةر فةتاا‪ ،‬كؤسرةت رةسول عةلي‪ ،‬زيرؤ عةبولَلآ‪ ،‬لالؤ‪ ،‬شؤِرش ئيسماعيل‬

‫‪653‬‬

‫كؤبوونةوةي بةرةي كوردستاني‬

‫بِر ةيار وابوو ةلة ‪ 1990/3/7‬كؤبوونةةوةى سةةركردايةةتي بةةرةي كورد سة ةتانى لةة‬
‫ةقاسمةةِرةش ئةةنجةام ةبدرَيةت‪ .‬ةئةو ةكاتةة ةمام جةةلال لةة دةرةوةى ولآت بوو‪ ،‬ثيَش ةهاتني‬
‫لايةنةكاني بةرةي كورد سةتاني‪ ،‬نةو شةيروان م سةتةفا كؤبوونةوةيةكي بة برادةراني‬
‫سةةركردايةتي كردو وتي‪ :‬ئةمة يةكةمين جارة كاك مة سةعود بارزانى دَيتة بارةطاكانى‬
‫ئيَمةة‪ ،‬بؤية ثيَوي سةتةة خؤمانى بؤ ئامادة بكةةين‪ .‬ئةطةر برادةراني ثارتى ثَييةان خؤش‬
‫بوو‪ ،‬با ثَي شةمةرطةكانى خؤيان خواردن درو سةت بكةنء سةةرثةر شةتى بكةن‪ ،‬با‬
‫ثَي شةمةةرطةةكةانى خؤمةان بةة ضةة ةكةوة لةةم ةناوةدا نةةطةةرِيَن‪ ،‬برادةراني ثةارتى ضةؤن‬
‫ئةيانةويَت حةرةسةيات بطرن با بيكةن‪ .‬ئةم ماوةية با ضةةند بارةطايةكي خؤمان بؤ كاك‬
‫مة سةعودء ثَي شةمةرطةكانيء كاك سةامي عةبدولِرةحمان ةضؤلأ بكةين‪ ،‬ئةبَيت بة‬
‫هةةموو مةان هي مةةت ب كةةينء م شةوءرى خواردنى ةباش بخؤين‪ .‬برادةراني حيزبى‬
‫شةيوعىء سةؤ شةيالي سةتء ثا سةؤك بؤ نوو سةتن لاي ئيَمة نامَيننةوةء ئةطةِريَنةوة بؤ‬

‫نؤكان‪ ،‬تةنها كاك مةسعودء كاك سامى لامان ئةمَيننةوة‪.‬‬
‫ِرؤذَيك ثيَش كؤبوونةوةكة‪ ،‬مةسعود بارزاني هات بؤ قاسمةِرةش‪ .‬دواي كاتذميَرَيك‬
‫ثَي شةمةرطةكانى خؤمان هاتنء وتيان‪ :‬لة سةةيتةرةكةى خوارةوة بةرثر سةيَك هاتووة‪،‬‬

‫بةلآم نايناسين‪ ،‬سآ ضوار كةسيشي لةطةَلداية‪.‬‬
‫منيش ضةووم بؤ ئةةوةي بزانم ةئةو كةة سةة كَييةة‪ .‬ةكاتيةَك بينيم‪ ،‬زانيم كةة ةسامى‬
‫عةبدولِرةحمان بوو‪ .‬دواتر كاك نةوشةيروان وتى‪ :‬ئةمرِؤ ضةاوةِريَي كاك ةسامي نةبووين‪،‬‬

‫ضونكة برِيار وابوو ئةمرِؤ كاك مةسعود بيَتء سبةين َى كاك سامى بطاتة ئَيرة‪.‬‬
‫ئةوكاتة كةمَيك ناكؤكى لة نَيوان ةسامى عةبدولِرةحمانء مةسةعود بارزانيدا هةبوو‪،‬‬
‫بةةلآم هةةر ئةةو رِؤذة ةلة ةكاتي ةنانوارد ةندا ثيَةك ةهات ةنةوةء ثةةيوةنةدييةةكةانيةان ةئا سةايى‬
‫بووةوة‪ .‬رِؤذي دواتر كؤبوونةوةكاني بةرةي كوردستاني دةستي ثيَكرد‪ ،‬ئةوةى لةيادم‬
‫مابَيت ئةوانةي كة بة شةداري كؤبوونةوةكانيان كرد ئةمانة بوون "لة ث‪.‬د‪.‬ك (مة سةعود‬
‫بارزانيء فةلةكةدين كاكةيىء فران سةؤ حةريرى)‪ ،‬لة حزبي شةيوعي (كةريم ئةحمةد)‪،‬‬
‫لة ثا سةؤك (مولازم كةريم ةسةلام)‪ ،‬لة سةؤ ةشيالي ةست (ِرة سةولأ مامةند)‪ ،‬لة ثارتى طةل‬

‫‪654‬‬

‫( سةامى عةبدولِرةحمان)‪ .‬نَي ضةيرظان بارزانيش هاتبوو‪ ،‬بةلآم بة شةداري كؤبوونةوةكاني‬
‫نةكرد‪.‬‬

‫كؤبوونةوةكان لة كةشء هةوايةكى زؤر ئا شةتيء ئارامدا بةِريَوة ضةوو‪ ،‬زؤربةى‬
‫با ةسةكان لة سةةر يةكخ سةتنى تواناو هَيزو هةلَوَي سةتى هةموو ثارتء رَِيكخراوة‬
‫كورد يةة كةان بوون بةةرام بةةر بةة ِرذيَمي عَيراق‪ .‬لةة كةاتى كؤبو نةةوة ةكا ةندا نةةو شةيروان‬
‫م سةتةفا نوء ةسراءيَكى نهَيني (مجلس ق ةة الوو ة)ى بةع سةى دةرهَيناء خوَيندييةوة‪،‬‬
‫لة بة شةيَكيدا نوو سةرابوو "جاريَكى تر جةلال تالَةبانىء مة سةعود بارزانى لة ئاوى‬
‫ديج لةةء فورات نةاخؤ ةنةوة"‪ .‬مةة سةعود بةارزانى بةة سةةر سةووِر مةانةةوة وتى‪ :‬ةكاك‬

‫نةوشيروان‪ ،‬ئةو نوسراءة كة بة (كتاب سري) دةرضووة ضؤن دةستان كةوتووة؟‬
‫كاك نةو ةشيروان وتى‪ :‬ئيَمة لة ناو (مجلس ق ةة الوو ة) خةلَكمان هةيةء كارمان بؤ‬

‫ئةكةن‪.‬‬
‫د ةيدارو كؤبوو ةنةوة كةان مةاوةى حةةوت رِؤذي خةا يةا نةد‪ .‬ئةةو ةكا تةة هيَرؤ خةان ةلة‬
‫قةاسمةةِرةش بوو‪ ،‬ضةةنةد وَينةةيةةكي بةة شةداربوواني كؤبوو ةنةوةكةاني طرت‪ ،‬سةامى‬

‫عةبدولِرةحمان هاتة لامةءةء وتى‪ :‬حةزدةكةم لةطةلأ مامى خؤم ويَنةيةك بطرم‪.‬‬
‫ثاشةان زؤربةى برادةرانى ثارتةكانى تر طةرِانةوة بؤ شةوَينةكاني خؤيان‪ .‬كؤ ةسرةت‬
‫ِرة سةول عةةليء مولازم عومةةر عةة ةبدوَللآ بةة مةة سةعود بةارزانييةان وت‪ :‬حةةز ةئةكةةين‬

‫ئةمشةو نةرِؤيتةوةء لاى ئَيمة ميوان بيت‪ ،‬سبةى بةيانى بطةرَِينةوة‪.‬‬
‫كاك مةسعود وتى‪ :‬فرانسؤ ئةزانَيت‪.‬‬

‫دواى خوَلقيَكى زؤر كاك مةسعود وتى‪ :‬باشة ئةمشةويش لاتان ئةميَنمةوة‪.‬‬
‫لة كاتي كؤبوونةوةكان قادر قادر لةطةلأ دكتؤر عةلى كة تازة لة يةكَيتي سةؤظيةةت‬
‫طةةِرابووةوة هةاتن بؤ لام‪ .‬ئَيوارةي هةة مةان رِؤذ لاى من ميوان بوونء ةتا درةن طةانيَكي‬
‫شةةو با سةي يادطارييةكانى كارو خةباتى رِؤذطارى ِرابردوومان كرد‪ .‬بةداخةوة دواى‬
‫ضةةند هةفتةيةك هةوالَم ثَيطةي شةت كة دكتؤر عةلي لة شةاري مةريوان بة نةخؤ شةى‬

‫كؤضى دوايى كرد‪.‬‬

‫‪655‬‬

656

‫سةركردايةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك)‪ ،‬قاسمة رِةش (‪)1990‬‬
‫لة رِاستةوة‪ :‬لالؤ‪ ،‬سامي عةبدولرةحمان‬

‫‪657‬‬

‫ئازادكردنى مةلا بةختيار‬

‫ماوةي ضةوار سةالأ بوو مةلا بةختيار لة سةةر ئالآي شةؤرِش لاي (ي‪.‬ن‪.‬ك) زيندان‬
‫بوو‪ .‬بةمةبة ةستي ئازادكردني لة ةسالَي ‪ ،1989‬مام جةلال كؤبوونةوةيةكى بة كادرء‬
‫بةرثر سةانى كؤمةلَة كرد‪ ،‬سةةبارةت بة ئازادكردني مةلا بةختيار وتووَيذيَكي زؤر كرا‪.‬‬
‫ذمةارةيةةك لةة ةكادرة ةكان ثَي ةيان وابوو كةة ةنابَةيت مةةلا بةةختيةار ئةازاد بكرَةيت‪ ،‬ذ ةمارةيةةكي‬
‫تر ثيَ يةان وابوو طةةر ةئازاد بكر يَةت لةةوا نةة يةة تةة سةليم بةة ِرذَيمي عَيراق ببيَ تةةوة‪.‬‬
‫ذ ةمارةيةةكي تريش ةلة كةادرةكةان داواي ئةازادكردني مةةلا بةةختيةاريةان ئةةكرد‪ .‬ةمام ةجةلال‬
‫وتى‪ :‬لة دةرةوة طوشاريَكى زؤرمان لةسةرة‪ ،‬ئةطةر ئازاد نةكريَت لةسةر من ئةكةويَت‪،‬‬

‫ئةطةر تةسليم بة ِرذَيم بووةوة من بةرثرسم‪ ،‬بةلآم من دَلنيام كة كارى وا ناكات‪.‬‬
‫ثا ةشان دواى هةوَليَكى زؤر بؤ رِازيكردنى كادرةكانى كؤمةلَة مام جةلال وتى‪ :‬من‬
‫برِ يةار مةداوة كةة وةك ةيةكَيتى ئةازادى ب كةةم‪ ،‬دواتر ئيَوةش وةك كؤ مةة ةلَة برِؤن بيطرنء‬

‫زيندانى بكةنةوة‪.‬‬
‫كؤ سةرةت ِرة سةول وتي‪ :‬لة تاران سةةبارةت بة ئازادكردني مةلا بةختيار ق سةةم‬

‫لةطةلأ كاك نةوشيروان كردووة‪ ،‬ئةويش ثيَي باشة كة ئازاد بكرَيت‪.‬‬
‫بةةش بةة حةالَي خؤم بؤ ةئازادكردني مةةلا بةةخت يةار لةة طةةلأ نزي كةةي (‪ )25‬ةكادري‬
‫كؤ مةة لةَة ق سةةم كردء داوام ليَكردن كةة دةنط بؤ ةئازادكردني بةدةن‪ .‬نزي كةةي (‪)15‬‬
‫كادريان بةلََينيان ثيَ دام كة لة كاتي دةنطداندا دةنط بؤ ئازادكردني بدةن‪ .‬سةرئةنجام‬
‫بةة زؤري نةةى دةنطى ةكادرة ةكانى كؤ مةة ةلَة‪ ،‬مةةلا بةةخت يةار ةئازاد كرا‪ .‬ثةا شةان لةة ةطةلأ‬

‫برادةراني ئالآي شؤِرش يةكيان طرتةوةو درَيذةيان بة كاري سياسي خؤيان دا‪.‬‬
‫ةئةو ةماوة يةة دةنطيَكى وا هةةبوو كةة ئَيران ةئة ةيةو َيةت مةةلا بةةخت ةيار بةةلاى خؤ ةيدا‬
‫رِابكَي شةتء ثارتيَكى ئي سةلامي بؤ درو سةت بكةنء لة رَِيبازى خؤى لاي بدةن‪ ،‬بةلآم‬
‫هةوَلةكانيان بيَ ةسوود بوو‪ ،‬ثلانةكةيان سةةرى نةطرتء نةيانتواني ةسوود لة مةلا‬

‫بةختيار وةربطرن‪.‬‬

‫‪658‬‬

‫سةفةري كو ِرةكانم بؤ يةكيَتي سؤظيةت‬

‫دواى ئةوةى ماف ـةي زةمالةي خوَيندني كورِةكانم لة ‪ 1988‬درا بة خةلَكي تر‪ ،‬لة‬
‫ةهاويني ‪ 1989‬ةجاريَكى تر ئي شةو ةكاريةان بؤكرا ةيةوة‪ .‬ةئةو ةكاتةة ةمام جةةلال لةة تةاران‬
‫طةِرابووةوة بؤ قاسمة ِرةش‪ .‬نيوةرِؤيةك لة بارةطاي ئيدارة منء مام جةلالء نةوشيروان‬
‫م سةتةفاء محةمةد تؤفيق ِرةحيمء كؤ سةرةت ِرة سةولأ عةليء مولازم عومةر عةبدوَللآ‬

‫ثيَكةوة بووين‪ .‬لة كاتى نانواردندا مام جةلال وتى‪ :‬لالؤ كورِةكانت سةفةريان كرد؟‬
‫و ‪ :‬مام جةلال‪ ،‬ئيَوة ئةزانن؟‬

‫وتى‪ :‬ئةوة بؤ هةموو شتَيك ئةكةنة ملى من؟‬
‫محةمةد تؤفيق هاتة ناو با ةسةكةوةء وتى‪ :‬مام جةلال مةبة سةتى ةسالَي ثار نيية‪،‬‬
‫ئةوانةي سةالَى ثار مافيان خوورا‪ ،‬ئةم سةالأ زةمالةيان بؤ وةرطيراوةء سةةفةر ئةكةن‪.‬‬

‫مام جةلاليش ثيَي وابوو كة ئيَستا كورِةكانت لة تارانن يان سةفةريان كردووة‪.‬‬
‫مام جةلال وتى‪ :‬باشتر واية ئةمرِؤ بضيت بؤ بانةو خَيرا كورِةكان بنَيريت بؤ تاران‪.‬‬
‫هةةر ةئةو رِؤذة طةةِرا ةمةوة بؤ بةانةة‪ ،‬بةة تةة ةلةفؤن ثةةيوةنةديم كرد بةة بةةكر فةة ةتاا ةكة‬
‫لَيثر سةراوى ثةيوةندييةكانى (ي‪.‬ن‪.‬ك) بوو لة تاران‪ .‬دواي ئةوةى كامةرانء مةريوانم‬
‫نةارد بؤ ةتاران‪ ،‬خؤم طةةِرامةةوة بؤ ةقاسمةةِرةش‪ .‬لةةويَ سةةبةارةت بةة ةكامةةرانء مةةريوان‬

‫مام جةلال قسةي لةطةلَدا كردمء ءتي‪ :‬كورِةكانت نارد بؤ تاران؟‬
‫و ‪ :‬بةلَآ‪.‬‬

‫وتى‪ :‬ئةةزان ةيت زؤرم ث َي ةناخؤش بوو‪ ،‬ثَيم وابوو ئةةم جةارةش سةة ةفةرةكةة ةيان ثةةك‬
‫خراوةو بة توانجةوة وةلآمم ئةدةيتةوة‪.‬‬

‫و ‪ :‬ببوورة مام جةلال‪ ،‬ثَيم ءابوء مةبةستت سالَى ثار بوو‪.‬‬
‫ثاش ئةوةى كورِةكانم ئامادةى سةفةربوون‪ ،‬منء حةمدى ثيَكةوة ضوين بؤ تارانء‬
‫لةطةلَ بةكر فةتاا لة وَي ةستطةى شةةمةندةفةرى تاران خواحافيزيمان ليَكردن‪ .‬ذمارةي‬
‫ئةو طةنجانةي كة بة زةمالةي خوَيندن ئةضوون بؤ يةكيَتي سؤظيةت (‪ )12‬كةس بوون‪.‬‬
‫دواي ئةوةي لة تارانةوة طةِرامةوة بؤ قاسمةِرةش‪ ،‬ئا سةؤى شةَيخ نوريم بيني كة‬
‫بةةرثر سةى ثةةيوةنةدييةةكةان بوو لةة ةثاوة‪ .‬ةكاك ةئا سةؤ وتى‪ :‬لالؤ‪ ،‬هةةوالَيَكى خؤشء‬

‫‪659‬‬

‫هةوالَيَكي ناخؤشي كورِةكانتم ثَيية‪.‬‬
‫و ‪ :‬هيوادارم شتي خراث ِرووي نةدابَيت‪.‬‬
‫وتى‪ :‬هةوالَة ناخؤ شةةكة ئةوةية كة كورِةكانت نةيانتوانى بة شةةمةندةفةر سةةفةر‬
‫بكةن‪ ،‬ضةونكة كريَكارانى هيََلى ئا ةسنى باكؤ مانيان طرتووة‪ .‬هةءالَة خؤ شةةكةش‬
‫ئةوةية كة بليتى فرِؤكةيان بؤ برِيوونء بة فرِؤكة سةفةريان كردووة‪.‬‬

‫‪660‬‬

‫ناوى طوندةكاني سنووري ث َينجويَن‬

‫نةو شةيروان م سةتةفا ماوةيةك خةريكى نوء سةينى ناوى طوندو كانىء ئة شةكةوتء‬
‫شةاخء دؤلَء دة شةتةكاني كورد سةتان بوو‪ِ .‬رؤذَيك ثيَكةوة داني ةشتبووينء وتي‪ :‬لالؤ‪،‬‬
‫كةةى توان يةتء دةر فةة تةت هةةبوو بةا ثيَ كةةوة نةاوى طو ةندة كةانى نةاو ضةةى ثيَنجوَين‬
‫بنوو سةينء بزانين ةكة ةلةو ةناو ضةةيةةدا ضةةنةد طونةد هةةبووة‪ ،‬هةةروةهةا ضةةنةديةان‬
‫قو ةتاب ةخانةةو مزطةةوتء نةةخؤ شة ةخانةةيةان تَيةدا بووة‪ .‬ئةةمةانةةويَةت هةةموو ئةةو زانيةاريةا ةنة‬

‫لةناو كؤمثيوتةر تؤمار بكةين‪.‬‬
‫ئةو كاتانةى كة دةرفة هةبوو‪ ،‬لي سةتيَكم لة ناوى ئةو طوندو ناو ضةانةى كة كاك‬
‫نةو شةيروان مةبة سةتى بوو ئامادةم كرد‪ ،‬ثَيم وابوو ناوى هيس جيَطايةكم بيرنة ضةووة‪.‬‬
‫لي سةتي ناوي طوندةكانم دا بة كاك نةو ةشيروان‪ .‬كاتيَك ناوي طوندةكاني خوَيندةءة‪،‬‬

‫وتى‪ :‬ناوي ئةو دوو طوندةي تريش بنووسة‪ ،‬ضونكة لة ليستةكةي تؤدا نيية‪.‬‬
‫بةلامةوة مايةي سةةر سةورِمان بوو‪ ،‬ضةونكة بة شةيَوةيةك ناوى شةوَينء جيَطاى‬
‫طوندةكانى ثيَ ئةو ‪ ،‬وةك ئةوةى خؤى خةلَكى ناوضةةي ثيَنجويَنء ئةو طوندانة بَيت‪،‬‬

‫هةندَيك زانياري لابوء كة من لام نةبوءن يان لةيادم ضووبوون‪.‬‬

‫‪661‬‬

‫ئامبولانسى مةرط‬

‫لةو ماوةيةدا كة لة ئيدارةى (م‪.‬س) بووم‪ ،‬ئوتومبيَليَكى ئامبولانسمان (اسعا ) لة‬
‫ئَيران وةرطرت‪ ،‬رِؤذيَك مامؤ سةتا نازم ةسووي ضةي ئامبولان سةةكةي لة ئيدارةي (م‪.‬س)‬

‫داناو وتى‪ :‬ئةطةر دكتؤرةكان ئيشيان بةو ئامبولانسة هةبوو با بيبةن‪.‬‬
‫رِؤذ ةيَك كؤبوو ةنةوة يةةك لةة نَيوان دكتؤرة ةكانى شةؤِرشء مةام جةةلال ئةة نجةا مةدرا‪،‬‬
‫نيوةرِؤ ةكةي ةهةموو ةيان لةة ةبارة ةطاي ئيةدارة نةان ةيان خوارد‪ .‬دواي خواردنةةوةي ضةا‪ ،‬ةمام‬

‫جةلال داواي لة دكتؤر كةريم كرد كة سويضى ئامبولانسةكة بدات بة دكتؤرةكان‪.‬‬
‫دكتؤر كةريم وتى‪ :‬لاى كاك لالؤية‪.‬‬

‫مام جةلال وتى‪ :‬لالؤ ئةو سويضةم بدةرآ‪.‬‬
‫منيش سويضي ئامبولانسةكةم دا بة مام جةلال‪ ،‬ئةويش داى بة دكتؤرةكان‪.‬‬
‫دكتؤر ئارامء دكتؤر فةرةيدون سويضةكةيان وةرطرتء ئامبولانسةكةيان لَيخورِيء‬
‫رِؤي شةتن‪ .‬زؤرى نةة ةخايةانةد جووتيةاريَكى ةئةو ةناو ضةةيةة كةة لةةو نزي ةكانةة ةكارى ةئةكرد‬
‫بةةثةةلةة ةهاتء وتى‪ :‬دوو ثَي ةشمةةرطةة ةتان بةة سةة ةيارة كةةوتوونةةتةة خوارةوة‪ ،‬ةئةوةش‬

‫دةمانضةى يةكيَكيانة كة لةو ناوة كةوتبوو‪.‬‬
‫بةثةلة ضةوينة شةويَنى رِوداوةكة‪ ،‬ئامبولان سةةكةمان بيني كة لة شةاخةكةءة‬
‫ةكةءتبوءة خوارةءة‪ ،‬زؤر بةةداخةةءة ةلةو كةارة سةاتةة دلَتةةزيَنةةدا دكتؤر ةئارامء دكتؤر‬
‫فةرةيدون هةر لة شةوَيني ِرووداوةكةدا طيانيان لةدة سةت دابوو‪ .‬تةرمةكانمان بردةوة‬
‫بؤ بةارة ةطا ةكانى خؤ ةمان‪ ،‬ةئةو ِرؤذة كفن ةمان دة سةت نةة ةكةوت‪ ،‬بةةو خةا ةمةى كةة دةورى‬
‫ديوارى بةارة ةطاي ئ يةدارة ةمان ثيَ داثؤ شةي بوو‪ ،‬بؤ ئةةوةى ج لةة كةا ن ةمان بةة طةة ةضى‬
‫ديوارةكان سثي نةبَيت‪ ،‬كفن كران‪ .‬مامؤستا نازم زؤر لةسةرخؤ وتي‪ :‬كاك لالؤ ئةبواية‬

‫سويضى ئامبولانسةكةت نةداية بة دكتؤرةكان‪.‬‬
‫و ‪ :‬برا‪ ،‬مام جةلال سةوي ضةةكةى ل َي وةرطر ء داي بة دكتؤرةكان‪ ،‬ثا ةشان ئةو‬

‫ئامبولانسة مولَكي نةخؤشخانةء دكتؤرةكان بوء‪.‬‬
‫بؤ ئةو خةسارةتة طةورةية هةموو لايةكمان زؤر بةداخ بووين‪ .‬لة ماوةيةكي زؤر‬
‫كةمدا‪ ،‬ئةو دوو دكتؤرة لاوةى كة لةطةلَمان دانيشتبوونء ثَيكةوة نانمان خوارد‪ ،‬لةبةر‬

‫ضاومان ون بوونء شةهيد بوون‪.‬‬

‫‪662‬‬

‫دؤستايةتي ئالآي شؤ ِرش‬

‫رِؤذَةيك لةة قةاسمةةرِش ةحاكم قةادرء ئةةر سةةلان بةايزم بينى‪ ،‬ثيَيةان و كةة ميوانم‬
‫ةهاتووة‪ .‬كةات ةَيك ضةووم بؤ بةارةطةا ةكةى خؤم‪ ،‬عي ةماد ئةةح ةمةد لةةويَ بوو‪ ،‬زؤر سةةرم‬
‫سةوورِما‪ ،‬ضةونكة لةطةلأ برادةراني ئالآي ةشؤرِش كاري ئةكردو ثةيوةندييان لةطةلأ‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) نةةبوو‪ .‬دواى بةةخيَر هةاتن ثر سة يةارم ليَ كرد كةة ضةؤن رِيَي كةةوتؤ ةتة‬

‫سةركردايةتي؟‬
‫وتى‪ :‬هةةنةد ةَيك شةتى نوآ رِوو ةيان داوةء ئَي سة ةتا ةبارودؤخةةكةة جؤريَكى ترة‪ ،‬من‬
‫هاتووم بؤ ئَيرة تا لةطةلأ مةكتةبى سةيا سةي طفتوطؤ بكةم‪ ،‬ضةونكة ئةمانةوَيت لةطةلأ‬

‫يةكَيتى نيشتماني دؤستايةتي بكةين‪.‬‬
‫و ‪ :‬تؤ هةمي شةة هةلَوَي ةستت باش بووة‪ ،‬ثَي ةشتريش هةلَوَي سةتةكانتم بؤ برادةراني‬

‫سةركردايةتي باس كردووة‪.‬‬
‫وتى‪ :‬بِريار ءاية لةطةلأ مام جةلال دانيشم‪.‬‬
‫ئَيوارةي ةئةو رِؤذة عي ةماد ئةةح ةمةدء مةام جةةلال كؤبوو ةنةوةيةةك ةيان ئةةن ةجام دا‪ .‬رِؤذى‬
‫دءاتر لةطةلأ كاك عيماد ضةوين بؤ لاى مام جةلال‪ ،‬دواي كةميَك ق سةةكردن مام جةلال‬
‫وتي‪ :‬كاك عيماد خؤزطة زووتر تؤم بنا سةياية‪ ،‬هةر ضةيةكتان ثيَوي سةت بيَت لة ضةةكء‬
‫ةثارةء ث ةيَداوي سةتى تر‪ ،‬من ةئة ةتانةدة ةمآ‪ .‬بةة ةئازادي كةار بكةةن‪ ،‬طرنط ةئةوة ةية ةهاوكةاري‬

‫يةكتر بكةين‪.‬‬
‫كاك عيماد وتى‪ :‬ئَيمةش حةز ئةكةين كة لةطةلأ يةكَيتى دؤستايةتى بكةين‪.‬‬
‫مام جةلال وتى‪ :‬خةمت نةبَيت هةموو كيَ ةشةكان ضةارة سةةر ئةكرَين‪ ،‬ئيَ ةستا تؤ برِؤ‬
‫بةلاى كارى خؤتةوة‪ ،‬لةمةودوا ضةيتان ثيَوي ةست بوو داوا بكة‪ ،‬من بة برادةران ئةَليَم كة‬
‫هاوكاريتان بكةن‪ ،‬هةروةك ئالآى شؤِرش كار بكةنء مامى خؤت هاوكاريتان ئةكات‪.‬‬

‫‪663‬‬

‫هةلَو َيستيَك بؤ م َيذوو‬

‫لةة ‪ 1989/7/13‬ةس ةكر ةت ةيَرى حةزبةى ديمةو ةكراتةى كةورد سة ةتانةى ةئَيةران (د ةكتةؤر‬
‫عةة ةبدولرةح ةمان ةقاسملو) لةة ةكاتى طفتوطؤدا لةةطةةلأ ةبةرثر سةانى كؤ ةمارى ئي سةلامى‬
‫ئَيران‪ ،‬لةة ظَي ةناى ةثايتةةختى نةةم ةسا لةةطةةلأ فةازلي مةةلا مةةحمود تَيرؤر كرا‪ .‬مةام ةجةلال‬
‫زؤر بةداخ بوو بة شةةهيدبونى دكتؤر قاسملو‪ ،‬ضةةند لَيدوانيَكى رِؤذنامةنو سةيء‬
‫ةضاوثيَكةوتنى تةلةفزيؤنى لةطةَلدا كرابوو‪ .‬رِؤذيَك كؤمةَليَك لة لَيثر ةسراوانى قةرارطاى‬
‫هةةمزةو قةةرار ةطاى ِرةمةةزاني ئَيران بؤ بينينى مةام جةةلال هةاتن بؤ سةةركردايةةتي‪ .‬لةة‬
‫كؤبوونةوةيةكدا بةرثر سةة ئَيراني ةيةكان لة جةان ةتايةك رِؤذنامةيةكى ئَيراني ةيان بة ناءى‬
‫(كيهان) دةرهَيناء بة مام جةلاليان وت" بؤضةي لة ليَدوانَيكدا وتووتة "كوشةتنى دكتؤر‬

‫قاسملو زةرةرَيكة لة ديموكرات كةوت"‪.‬‬
‫مام جةلال وتى‪ :‬نةخيَر وا نيية‪ ،‬من وتوومة كو شةتنى قاسملو خة سةارةتيَكى زؤر‬
‫طةةورة بوو لةة ديموكراتييةةتي هةةموو جيهةان ةكةوت نةةك تةةن ةها لةة حزبى ديموكرات‪،‬‬
‫ضةونكة ثياويَكى ئا شةتيخواز بوو‪ .‬مة شةَليَن قاسملو‪ ،‬بةلَكو بَليَن ثرؤفي ةسؤر قاسملو‪.‬‬
‫ثا ةشان مام جةلال زؤر بة توورِةييةوة وتى‪ :‬ئيَوة بؤ بة هةلَة تةفسةيرى قسةةكانم ئةكةن‪،‬‬
‫ئةوةتا بة ئينطليزىء بة فار سةىء بة عةرةبى هةر هةمان ةشتم ءتوءة‪ .‬ئيَوة ثرؤفي سةؤر‬
‫قاسملوتان شةةهيد كرد‪ ،‬ئيَوة كؤمةَليَك دةولَةتن لة ناو يةك دةءلَةتدا‪ .‬لة داني ةشتنى‬
‫يةةكةة ةمدا من ةئا ةمادة بووم‪ ،‬بةةلآم لةة داني ةشتنى دووة ةمدا نةة ئيَوةء نةة حزبي ديموكرات‬

‫رِيَطاتان بة من نةدا كة بيَمة ناو دانيشتنةكان‪.‬‬
‫مام جةلال بةردةوام بوو لة قسةةكانيء وتي ‪:‬حزبى بةعس دوذمنى هةردوو لامانة‪،‬‬
‫بةعس يارمةتى موجاهيدني خةلق ئةداتء هاوكارييان ئةكات‪ .‬رِؤذ نيية ثَينج شةةش‬
‫ئؤتؤمبيلى ثرِ لة ضةةكء تةقةمةنى لة دةولَةتي عَيراق وةرنةطرن‪ ،‬مةشةق لةسةةر ةضةكى‬
‫قورسء طةورةء تؤثء تانط ئةكةن‪ ،‬بةلآم لة ئَيران بة ثَي ةضةوانةوةية‪ ،‬ئةوةتا يارمةتي‬
‫خَيرخوازيمان لة ئةوروثاوة بؤ هاتووة‪ ،‬ئيَوة دة سةتان بة سةةردا طرتووةء ناماندةنآء‬
‫ئةلَيَن نةخؤ شةى ثيَوةية‪ ،‬لةجياتى ئةوة ضةةند بةتانيةكى سةةربازيتان بؤ ناردووين كة‬

‫بةكةلَكى ئيَمة نايةت‪.‬‬

‫‪664‬‬

‫بة ثيَوي ةستم زاني كة بؤ ميَذوو با سةي ئةو كؤبوونةوةية بكةمء هةلَويَ سةتي مام‬
‫جةلال وةك خؤي بنووسمةوة‪ ،‬ضةونكة من ةشاهيدى ئةو دانيشةتنةي نَيوان مام جةلالء‬
‫بةةرثر سةة ئيَرانييةةكةان بووم كةة ةمام جةةلال زؤر بةة جورئةةتةةوة بةةرامبةةريةان ق سةةى‬
‫ئةكرد‪ .‬ضةةند جاريَك لة ميديا كورديةكان بةتايبةتي ضةةند كة سةيَكي كورد سةتاني‬
‫ئَيران‪ ،‬بة شةيَوةيةكي زؤر شةيَوَيندراو با سةي ِرؤ َلء هةلَويَ سةتي مام جةلالء ثلاني‬

‫شةهيدكردني قاسملويان كردووة‪.‬‬

‫‪665‬‬

‫شةهيد دكتؤر عةبدولرةحمان قاسملو لة شوَيني شةهيدكردني لة نةمسا (تةموزي ‪)1989‬‬

‫‪666‬‬

‫وتارةكةي عةلي بضكؤل‬

‫لة سةالَي ‪ 1989‬ياخود لة ‪1990‬دا بوو كة لة بلآوكراوةيةكي بةرةى كورد ةستانيدا‬
‫نووسةينيَكي عةلى ب ةضكؤل (ئةندامي سةةركردايةتي ي‪.‬ن‪.‬ك) بلآوكرايةوة كة ِرةخنةي لة‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) طرتبوو‪ .‬ثا شةان نةو ةشيروان م سةتةفا بةياننامةيةكي توندي سةةبارةت بة‬
‫نووسةينةكةي عةلى ب ةضكؤل دةركرد‪ .‬لة كاك نةوشةيروانم ثر ةسي كة بؤضةي ئةء بةياننامة‬

‫توندةي دةركردءءة؟‬
‫وتى‪ :‬ئةى عةلى بضكؤل ئاش نيية (مةبةستي ئالآى شؤرِش بوو)؟‬

‫و ‪ :‬نةخيَر ئاش نيية؟‬
‫وتى‪ :‬ئةى بؤ وةك ئاش شتي نوسيوءة؟‬
‫و ‪ :‬كاك نةو ةشيروان‪ ،‬كاك عةلى ئاش نيية‪ ،‬بةلَكو يةكَيكة لة ثياوة هةرة با ةشةكانى‬

‫ناو يةكيَتيء هةر يةكَيتيشة‪.‬‬
‫دواي ئةو بةياننامةية عةلي ب ةضكؤل نةهاتةوة بةلاي يةكيَتيدا‪ ،‬ثاش ماوةيةكي كةم‬
‫رِؤي شةت بؤ ولآتي ثاك ةستان‪ .‬نوو سةينةكةي عةلي ب ضةكؤل بةيانيَك نةبوو كة لة دذى‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) نوو ةسرابَيت يان مةدحى ئالآى ةشؤِر ةشي كردبَيت‪ ،‬بةلَكو كؤمةَلَيك ِرةخنةي لة‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) طرتبوو‪ .‬لةبري بة طذدا ضةوونةوةي عةلي ب ةضكؤل‪ ،‬دةبواية (ي‪.‬ن‪.‬ك) بةخؤيدا‬
‫بضوايةتةوةء هةنطاوي ضاكسازي بناية‪ .‬بةداخةوة تا كاتي ضاثكردني بيرةوةرييةكانم‪،‬‬
‫بةرثر سةاني بالآي (ي‪.‬ن‪.‬ك) وةك ثيَوي سةت طرنطييان بة ِرةخنةو طلةيي ثَي شةمةرطةي‬
‫ديَرينء كادرو دَل ةسؤزة ِرا ةستةقينةكاني خؤي نةداوة‪ ،‬هةر ئةوةش بووةتة هؤي ئةوةي‬

‫كة (ي‪.‬ن‪.‬ك) ئةو ثيَطة بةهَيزء جةماوةريةي سالآني ِرابردووي نةمَينَيت‪.‬‬

‫‪667‬‬

‫وةستانى جةنطء ضارةنووسى ثيَشمةرطة‬

‫كاتَيك جةنطى نَيوان عَيراقء ئَيران وة سةتا‪ِ ،‬رؤذ بةرِؤذ بارودؤدان بةرةو خراثي‬
‫ئةضةوو‪ ،‬جيَمان ثآ ليَذ ببوو‪ .‬لة ةسالَي ‪ 1990‬مام جةلال لة هةندةران بوو‪ ،‬نةوشةيروان‬
‫م سةتةفا ضةوو بؤ تاران‪ ،‬بةرثر ةساني حكومةتي ئَيران ثَييان وتبوو "ئةبَيت هيَزةكانتان‬
‫ب بةة نةة ئةةوديوى سةنوورء لةة نةاو خةاكي ئَيرا نةدا بةارة طةا تةان نةةمَين َةيت‪ ،‬ئيَ ةمة‬
‫ث ةيَداوي سةتيةةكةانتةان ةئةطةةيةةنينةة بةارةطةا ةكانتةان‪ ،‬بةةلآم ةناكرَةيت لةة بلةةكةآء بةادينةاوىء‬
‫دزلَى ةَيننةوةء بارةطاتان هةبَيت‪ ،‬ضةونكة بةمزووانة ليذنةيةكى هاوبة شةى ئَيمةء‬

‫عَيراق بة هاوكاريى نةتةوة يةكطرتووةكان دَين بؤ ثشكنيني سنوورةكان"‪.‬‬
‫دواى ئةةوة برادةراني سةةركردا ةيةتى ئةا ةطادارى هةةموو ثيَ ةش مةةر طةةء بن كةةء‬
‫بارةطاكانيان كرد كة ئةءةى ئةيةويَت بضةَيتة ئةوديو سةنوور بؤ ناو خاكى كوردسةتانى‬
‫عَيراق‪ ،‬ئةتوانَيت بة ضةةكةوة بِروات‪ ،‬يان ئةتوانن ب ضةن بؤ ئؤردوطاكاني ئَيرانء لةو َي‬

‫بذين‪ ،‬هةر كةسَيكيش ئةيةويَت بضيَت بؤ سوريا رِيَي ل َي ناطيرَيت‪.‬‬
‫هةموو ةضاوةِريَي بارودؤخء داهاتوويةكي زؤر ناديارو ِرةوان ئةكرد‪ .‬من زياتر لة‬
‫خةمي بةختيارء سةؤراني كورِم بوومء ئةموي سةت بة هةر شةيَوةيةك بَيت بيانرَيم بؤ‬
‫دةرةوةي ولآت‪ .‬بؤ ئةو مةبة سةتة لةطةلأ نةو ةشيروان م ةستةفا ق سةةم كردو و ‪ :‬يةكيَتي‬

‫هيس ئاسانكارييةكي ثيَ ئةكريَت كة دوو كورِةكةم بنَيرم بؤ دةرةوةي ولآت؟‬
‫وتي‪ :‬وةكو يةكَيتي هي ضةمان لة توانادا نيية‪ ،‬بةلآم با وةكو ئةو خةلَكةي تر ب ةضن لة‬

‫تاران معامةلة بكةنء بضن بؤ سوريا‪.‬‬
‫لةطةلأ بةختيارء سةؤرانى كورِم سةةبارةت بة ئةطةرةكانء بارودؤخي داهاتووي‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك)ء ناردنيان بؤ سةوريا قسةةم كرد‪ .‬وتيان‪ :‬نا ةضين بؤ سةوريا‪ ،‬لةطةلأ ئيَوة ئةبينء‬

‫بة تةنيا جَيتان ناهَيَلين‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئيَمةة ةنة تةة سةليم ةئةبينةةوةوة نةة ةئةرِؤين بؤ ئؤردوطةا‪ِ ،‬رةنطةة ئَيمةة ةجاريَكى تر‬
‫ب ضةينةةوة ب ةنارى قةةنةديةلء لةة ةخاكى خؤ ةما ةندا ةَينينةةوة‪ ،‬يةان ةئةذين ةيان لةة بر سةا‬
‫ئةمرينء لة سةةرمادا ِرةق ئةبينةوة‪ .‬بؤية ئيَوة برِؤن بؤ سةوريا با ذيانء ثا شةةِرؤذى‬

‫ئيَوةش بة هؤى ئيَمةوة لةوة زياتر نةكةوَيتة مةترسييةوة‪.‬‬
‫بةختيارى كورِم وتى‪ :‬من نارِؤمء بةجيَتان ناهيََلم‪.‬‬

‫‪668‬‬

‫ماوةي ضةةند رِؤذيَك لة م شةتومِردا بووين كة ضةؤن رِيَطا ضةارةيةك بدؤزينةوة بؤ‬
‫دةربةازبوون لةةو ِرؤذ ةطارة نةا هةةموارة‪ .‬دواي هةةو ةلَدانيَكي زؤر‪ ،‬نةةمتواني قةة نةا عةةت بةة‬
‫بةةختيةار بكةةم‪ .‬دءاجةار ةهاءِريَيةةكي نزيكي خؤيم ِرا سة ةثارد كةة بةةلَكو قةة ةناعةةتي ثيَ‬
‫بكات‪ ،‬ةسةرئةنجام قةناعةتي ثيَ كردبوء‪ .‬دواتر بيرؤكةي ناردنيان بؤ سةوريا طؤِرا بؤ‬
‫ولآتي يؤنان‪ .‬بةختيارء سةؤران لةطةلأ ضةةند ثيَشةمةرطةيةكي خؤمان (عادل مؤرياسةي‪،‬‬
‫نةريمان ئةحمةد كوردة‪ ،‬شةوان ةضنطياني " ةسابير") بةهؤي ح سةيَن بةفرينء ةسامي‬
‫سنجاري كة بةرثرسي ِراطةياندني ثارتي طةلء شةريكي قاضاغضييةكان بوو‪ ،‬بة ثارةو‬

‫لة رَِيي قاضاغي توركياوة بةِريَكةوتن بؤ يؤنان‪.‬‬
‫دواي هةةف تةة يةةك لةة ةقا سمةةِرةش نةةر يمةاني ئةة حمةةد كوردةم بيني‪ ،‬بةة سةةر‬

‫سوورِمانةوة و ‪ :‬ئةوة ضي ئةكةيت لَيرة‪ ،‬ئةي ئيَوة نةرِؤيشتن؟‬
‫وتي‪ :‬تا ناوضةي طةظةري كوردستاني توركيا رِؤيشتين‪ ،‬بةلآم لةويَ قاضاغضييةكان‬

‫دةستيان برِينء ِرووتيشيان كردينةوة‪ ،‬ئَيمةش بة ناضاري طةِراينةوة‪.‬‬
‫بؤ ةجاري دووةم بةةرةو تورك ةيا بةةِرَيكةةوتنةةوة ةكة بةة زةحمةةتء ةناِرةحةةتييةةكي زؤر‬
‫طةي شةتنة ولآتي يؤنان‪ .‬ثا شةان نامةيةكى ِرةخنةو طلةيي توندم بؤ سةكرتَيرى ثارتى‬
‫طةةل ( سةامى عةة ةبدولِرةح ةمان) نوو سةى‪ .‬نةامةةكةةيةان دابوو بةة دكتؤر فةايةةق طولَثى كةة‬
‫ئةةو ةكاتةة وازي لةة (ي‪.‬ن‪.‬ك) هيَنةابوو‪ ،‬ضةووبووة لاي ثةارتي طةةلء ئةةنةدامى ليةذنةةى‬
‫مةركةزييان بوو‪ .‬دكتؤر فايةق نامةكةى خوَيندبووةوة‪ ،‬ثا ةشان بة سةامى سةنجاري‬

‫وتبوو "ئيَوة ضؤن شتى ئاواتان كردووة بة تايبةتى لةطةلأ كورِةكانى لالؤ؟"‬
‫هةةر ضةة ةندة ةحةزم بةة دوور ةكةوتنةةوة ةيان نةةئةةكرد‪ ،‬بةةلآم بةة رِؤي شةتني كوِرةكةانم‬
‫خةميَكي طةورةم رِةوييةوة‪ .‬كاتَيك بةختيارو سةؤران بةرةو توركياو يؤنان كةوتنة رِيَ‪،‬‬
‫يةةكي سةةد دؤلاريةان ثيَ بوو‪ .‬سةالآني دواتر خؤ ةيان بؤيةان طَيِرا ةمةوة كةة لةة يؤنةان‬
‫طوزةرانيان زؤر خراث بووة‪ .‬ةسةرةتا مامؤ سةتا فايةقي ذن ام بؤ خواردنء شةويَني‬
‫نوو ةستن لة سةويدةوة برِيَك ثارةي بؤ ناردبوون‪ .‬ثا ةشان دةمانضةةكةي خؤم بؤ فرؤ ةشتنء‬
‫ثةارةي دة ةمان ضةة كةةم بؤ ةناردن‪ .‬دواتر خؤ يةان كةاري كريَ كةاريء بير هةةلَ كةة نةدنء‬
‫لَيكردنةوةي زةيتونء ثرتةقاَل ةيان كردووة‪ .‬دواي دة مانط كاركردن لة ولآتي يؤنان‪ ،‬بة‬

‫قاضاخ هةردووكيان طةيشتنة ولآتي دانيمارك‪.‬‬

‫‪669‬‬

‫ثرِوثاطةندةي رِووخيَنةر‬

‫ِرؤذيَك لة ئَةيدارةي (م‪.‬س) لة قاسمة ِرةش داني ةشتبووين‪ ،‬مولازم عومةر عةبدوَللآ‬
‫ِرووي كردة نةو ةشيروان م ةستةفا وتي‪ :‬هةوالَم ثيَ طةي ةشتووة كة سةةيد مةجيدء دكتؤر‬
‫زريانء ضةةند كة سةيَكى تر كة نزيكةى يانزة كة سةيَك ئةبن‪ ،‬ئةيانةويَت برِؤنةوةء‬

‫خؤيان تةسليمي حكومةتي عَيراقى بكةنةوة‪.‬‬
‫بة بي سةتني ئةو هةوالَة هةموومان زؤر ناِرةحةت بووين‪ ،‬ثا شةان كؤ ةسرةت ِرة سةول‬
‫رِؤي شةت بؤ مةهاباد‪ ،‬لةويَ دكتؤر زريانء سةةيد مةجيدء ضةةند برادةريَكي تري بيني‬

‫بوو‪ ،‬ثيَي وتبوون كة بؤ خؤيان تةسليم بة ِرذَيم ئةكةنةوة؟‬
‫ئةةوانيش لةة وةلآ ةمدا وتبوويةان "ئةةو هةةوالَةة ِرا سةت نييةة‪ ،‬برادةراني ثةارتى لةة ةناو‬
‫خةَلكدا ئةو هةوالَة بلآو ئةكةنةوةء ئةلَيَن يةكَيتى ني ةشتمانى ثالأ بة خةَلكةوة ئةنيَت‬
‫كة بِرؤنةوة‪ .‬ئَيمة مامؤ سةتا بةكرمان نارد كة ب ضةيَت لة سةةركردايةتى هةواَليَكمان بؤ‬
‫بهَينيَ تةةوةء بزان َيةت ةئةو هةةوا لةَة ِرا سة تةة كةة يةةكَيتى بةة خةة ةَلك ةئةلَ يةَت برِؤ ةنةوة لاى‬

‫حكومةتى عَيراق"‪.‬‬
‫زؤر بةة ثةة لةة هةةوالَي تةة سةليم بوو نةةوةي ئةةو برادةرا نةة لةة ِراديؤى دةنطى طةةلى‬
‫كورد سةتان بلآوبووةوة‪ ،‬بة ئا شةكرا ناويان خويَندرايةوةء طلةييان ليَ كرا‪ .‬كاتيَك كاك‬
‫كؤ سةرةت لة مةهاباد طةِرايةوة بؤ سةةركردايةتى‪ ،‬ثيَي وتين كة هةوالَةكة ِرا سةت نيية‪.‬‬
‫ثا شةان مامؤ ةستا بةكرى بانط كردء وتى‪ :‬با شةة تؤ هةفتةيةكة لَيرةيت‪ ،‬بؤ نةتووت كة‬
‫ئةو برادةرانة تؤيان بؤضةى ناردووة؟ ئةوةتا تووشةى هةلَةيةكى طةورة بووينء بة ِراديؤ‬
‫طلةييمان ليَ كردنء خرانة ناو با ةسةوة‪ ،‬كة ةسي شةيان تة سةليم نةبووةتةوة‪ .‬تؤ هؤكاري‬
‫ةئةو هةة لةَة يةة بوو ةيت كةة ئَي مةة كرد مةان‪ ،‬برادةراني ةثارتيش كةة ةئةلََين ةيةكيَتى خةة ةلَك‬

‫ئةنَيرَيتةوة‪ ،‬هةر لة دوو شتى ئاوا سةرضاوةي طرتووةء لةخؤيانةوة نةيان وتووة‪.‬‬
‫ةكاك ةنةو شةيروان وتي‪ :‬ئيتر لةةمةةودوا هةةر هةةواَليَكي لةةم شةيَوةيةة بلآوبووةوة‪،‬‬
‫سةةرة ةتا ةئةب ةيَت ليَى بكؤلَينةةوةء بةةدوادا ضةوونى بؤ بكةةين‪ ،‬ئةةو ةكا ةتة لةة ِراديؤ بلآوى‬

‫بكةينةوة‪ ،‬ضونكة لةوانةية كةسانَيك بيانةويَت هةَلةمان ث َي بكةن‪.‬‬

‫‪670‬‬

‫بة َلطةنامةي خةرجييةكان بؤ ِرؤذي خؤي‬

‫ئةو ثيَداوي سةتيانةي كة لة سةةردة شةتء مةهاباد بؤيان دةكرِينء ئةياننارد بؤ‬
‫سةةركردايةتي‪ ،‬لاي خؤم هةمووي لة دةفتةرَيكدا بة جيا ئةنوو ةسران‪ ،‬دواتر دةبوواية‬
‫تةدقيق بكرايةء مامؤسةتا نازم وةك بةرثرسةى دارايى يةكَيتى ئيمزاى لةسةةر بكرداية‪.‬‬
‫بؤ من زؤر طرنط بوو كةة وةك بةةرثر سةي ئ ةيدارةي (م‪.‬س) كةاغةةزو ةنا ةمةى برادةراني‬
‫مةكتةبي سةيا سةيء سةةركردايةتي بثارَيزم‪ ،‬بؤئةوةي وةك بةلَطة لةكاتي ثيَوي ةستدا‬
‫سةووديان ل َي وةربطرم‪ ،‬ضةونكة زؤرجار برادةران نامةكانى خؤيان لةياد نةدةما يان‬
‫خؤ يةان نةةدةكر بةة ةخاوةنى كؤ مةةلَ َةيك خةةرجي‪ .‬لةة سةةركردا يةةتي تةا ِرادة يةةك ب َي‬

‫سنوءريةك لة ثارة سةرفكردندا هةبوو‪ ،‬بةتايبةتى ئةطةر مام جةلال لةويَ نةبوواية‪.‬‬
‫ِرؤذَيك بؤ هةنديَك ئيشةوكارى دارايي ضةووم بؤ لاى مامؤ ةستا نازم‪ ،‬عةلى شةَيخ حةمة‬
‫سةاَلحء كؤ ةسرةت ِرة سةولأ عةلي لة لاى داني ةشتبوون‪ .‬كاتَيك مامؤ ةستا نازم تةما ةشاي‬
‫دةفتةرى حسةاباتي ئيدارةي مةكتةبي سةياسةي كرد سةةرى بادا‪ ،‬ضةونكة لة لاثةِرةيةكدا‬
‫نوو ةسرابوو كة ثةنجاو ثيَنج هةزار تمةن بؤ بارةطاكةي ِرائيد دارا خةر كراوة‪ .‬دواتر‬
‫تةما شةاى خةرجييةكى تري كرد كة لة سةةر داءاى كؤ ةسرةت ِرة ةسولأ ئةء خةرجيية‬
‫كرابوء‪ ،‬مةامؤ سةتةا نةازم ئةةء خةةرجي ةيةى ث َي ةناخؤش بوء‪ .‬كةاك كؤ سةرةت نكؤلَي لةة‬

‫خةرجييةكاني خؤي كردء وتى‪ :‬هيضى منى تَيدا نيية‪.‬‬
‫ء ‪ :‬كاك كؤسرةت ئةء خةرجييانة لةسةر داءاى خؤتان كراءن‪.‬‬
‫ةكاك كؤ سةرةت دووبةارة وتيةةوة كةة هيس خةةرجييةةكي ئةةوي تَيةدا نييةة‪ .‬زؤرم ثيَ‬
‫ناخؤش بوو كة كاك كؤ سةرةت نكؤلَي لة خةرجييةكاني خؤي ئةكرد‪ .‬بؤ سةةناندني‬
‫ِرا سةتيء درو سةتي ح سةاباتةكانم‪ ،‬ضةووم دةفتةرى ح سةاباتةكةى خؤمء هةموو ئةو‬
‫نامانةى كة رِؤذانة كؤسرةت ِرةسو َلء مولازم عومةر بؤ منيان ناردبوو‪ ،‬هَينامء خستمة‬
‫بةردةمي كاك كؤ ةسرةتء و ‪ :‬فةرموو ئةمة هةموو ئةو نامانةن كة بؤ منتان ناردووة‪،‬‬
‫ئةمانة بةلَطةن كة لةسةر داواي خؤتء بؤ خؤتان ئةو خةرجييانة كراون‪.‬‬
‫كةات َةيك كةاك كؤ سةرةت نةا مةة كةانى خؤي بيني وتى‪ :‬لالؤ‪ ،‬داواى لَيبوردن دة كةةم‪،‬‬

‫هةمووى ِراستةء خةرجي منن‪.‬‬

‫‪671‬‬

‫كةاتيةَك ةمامؤ سة ةتا ةنازميش بةةلَطةة ةنامةةكةاني بيني‪ ،‬وتى‪ :‬هةةمووي ِرا سةتةة‪ ،‬ئةةمةا ةنة‬
‫خةرجي كاك (كؤسرةت)ةء نكؤَلييان ل َي ناكرَيت‪.‬‬

‫ئةطةر ئةء بةلَطةنامانةم لاى خؤم نةثارا ةستاية‪ ،‬ئةءا ذمارةيةك لة برادةراني (م‪.‬س)‬
‫نكؤَلييةان ةلة خةةرجييةةكةاني خؤيةان ئةةكرد‪ .‬هةةر ضةة ةندة زؤر جيَي مت ةمانةةى برادةراني‬
‫(م‪.‬س)ء سةةركردايةتي بوءم‪ ،‬بةلآم بؤ ئةءةى رِؤذيَك لة رِؤذان خالَيَكم لة سةةر تؤمار‬

‫نةكرَيت‪ ،‬هةميشة بةلَطةنامةكاني دارايم لاي خؤم ئةثاراست‪.‬‬

‫‪672‬‬

‫حسة ِرةش‬

‫ِرؤذيَك لةطةلأ جةمال ئاغا با سةى بارودؤخي ناو شةارةكانمان ئةكرد‪ ،‬لةء كاتةدا‬
‫هةءاَليَكيان ثيَ ِراطةياندين كة حسةة ِرةشةي خةيات لةلايةن ِرذيَمةءة دة ةستطيركراءةء‬
‫لة سةيَدارةيان داءة‪ .‬ئةو هةواَلةمان زؤر ثيَ ناخؤش بوو‪ ،‬ضةونكة زؤربةمان ح سةة‬
‫ِرةوان ئةنا سةى‪ ،‬من زووتر لة سةليَماني دؤ سةتايةتيم لةطةلَيدا هةبوو‪ .‬دواي ضةةند‬
‫رِؤذَيك بة مؤلَةت طةرِامةءة بؤ بانة‪ِ .‬رؤذَيك شةةهيد شةةريفى قورئانى هات بؤ لام بؤ‬
‫مةالَةةءةء وتي‪ :‬ث ةياويَكي خةةلَكي طونةدي كةانيخةانى لاى سةةيرانبةةن ةهاتووة بؤ ةبانةةء‬
‫ئةلََيت "حسة ِرةش لة مالَى ئيَمةية‪ ،‬مني ناردووة كة بة ثَيشمةرطة بلَيَم كة ئاسانكاري‬
‫هاتوو ضةؤي بؤ بكةن"‪ .‬ثا شةان شةةهيد شةةريف وتي‪ :‬ئَي سةتا ثياوةكة لة فلكةكةي‬

‫ناوبازارِ وةستاوةء ضاوةرِوانى وةلآمي منة‪.‬‬
‫زؤر مةةبةة سةتم بوء كةة خؤم ق ةسة لةةطةةلأ ئةةء ث ةياءةدا بكةةمء زانيةاريي ءردى ليَ‬
‫ءةربطرم‪ ،‬بةلَكو قسةةكاني ِراسةت بنء هةءالَي لةسةَيدارةدانى حسةةِرةش ِراسةت نةبيَت‪.‬‬
‫لةطةلأ ةشةهيد شةةريف ضةووم بؤ لاي ثياوةكةو سةةبارةت بة حسةة ِرةش قسةةم لةطةلَدا‬
‫كرد‪ .‬هةر ضةةندة ماءةيةكي زؤر بوء ح سةةِرة ةشم نةبيني بوء‪ ،‬بةلآم ئةء ءة ةسفةى كة‬
‫ثياءةكة سةةبارةت بة ح سةةِرةش كردى‪ ،‬زؤر نزيك بوء لة ِرا سةتييةءة‪ .‬ثياوةكة وتى‪:‬‬
‫ثياوَيك لة مالَى ئيَمةيةء ئةلَيَت من "ح سةةِرة شةم" ث َي ئةَليَن‪ ،‬خؤى منى ناردووة بؤ‬

‫بانةء ئةَليَت ثَيشمةرطة هةموويان ئةمناسن‪ ،‬بةلآم واديارة كةس نايناسَيت‪.‬‬
‫نامةيةكم بؤ جةمال ئاغا نوو سةى كة ح سةةِرةش لة سةيَدارة نةدراوة‪ ،‬ئيَ ةستا لة‬
‫ةمالََيكةة لةة طونةدي ةكانيخةان‪ ،‬داواى وةرةقةةى ةهاتو ةضؤى ليَ ةئةكةةن‪ ،‬بةةلَكو وةرةقةةء‬
‫كارئا ةسانى بؤ بكةن بؤ ئةوةى بتوانَيت بيَت بؤ لاى ئيَوة‪ .‬دواتر جةمال ئاغا بروسةكةي‬
‫كردبوو بؤ مامؤستا جةمالى حاجى محةمةد كة ئةوكاتة لة بلةكآ بوو‪ ،‬داواى ليَكردبوو‬
‫كةة ح سةةِرةش بةدؤزَيتةةوةو بينيَريةَت بؤلايةان‪ .‬دواى ئةةوةى ةمامؤ سةتةا جةةمةال ةبة‬
‫ثر ةسياركردن حسةةِرةشةي دؤزيبوءةءة‪ ،‬لةطةلأ خؤى بردبووى بؤ سةةركردايةتى بؤ لاى‬
‫جةمال ئاغا‪ .‬كاتيَك جةمال ئاغا ح سةةِرة شةي بينيبوو ثيَي وتبوو "با شةة خؤ تؤ ئيعدام‬

‫كرابوويتء مردبوويت‪ ،‬ئَيستا ضؤن وا زيندوبوويتةوةء هاتوويت بؤ ئيَرة؟"‬
‫ح سةةِرةش وتبووي‪ :‬من لة ذوورى ئيعدام بووم‪ ،‬بةلآم بة موعجيزة ئازادكرامء بةر‬

‫ليَبوردنى طشتى كةو ‪.‬‬

‫‪673‬‬

‫خيَرةكةى هيَرؤخان‬

‫لة كؤتايي هاويني ‪ 1990‬بة مؤلَةت رِؤي ةشتبووم بؤ شةارى بانة‪ ،‬كاتيَك طةِرامةوة‬
‫بؤ ةقاسمةةِرةش‪ ،‬ذ ةمارةيةةك لةة ثَي ةشمةةر ةطةي بةارة ةطا ةكانم بيني كةة زؤر سةةرقةالأ بوونء‬
‫دلَ ةيان خؤش بوو‪ ،‬خواردنيَكي زؤر ةئامةادةكرابوو‪ ،‬كؤمةةلَ َيةك ثَي شةمةةرطةةش خةةريكى‬
‫طؤ ةشت برذاندن بوون‪ .‬ثيَموابوو كة بةرثرسةاني ثارتة سةياسةييةكان ياخود بةرثرسةاني‬
‫كؤماري ئي سةلامي ئَيران هاتوون بؤ سةةركردايةتي‪ .‬بؤية بة سةةر سةوورِمانةوة لة‬
‫ثَي شةمةرطةيةكم ثر سةى كة بؤ ئةوةندة سةةرقاَلنء دَليان خؤ شةة‪ ،‬كيَ هاتووة بؤ ئَيرةء‬

‫ضي رِوويداوة؟‬
‫وتي‪ :‬بة بؤنةى هَير شةةكةي عَيراقء داطيركردني ولآتي كويَت‪ ،‬هيَرؤ خان طايةكى‬
‫كردووة بة خيَر كة عَيراق لة كو َيت نةك شةَيتةوة‪ ،‬بةلَكو نةطبةتي سةةدام ح سةَيني‬

‫طرتبيَتء بة زياني خؤي تةواو ببَيتء سوءديَكي بؤ طةلي كورد تيَدا بَيت‪.‬‬
‫خؤ شةبةختانة سةةدام ح سةَين طويَي بة داواكارييةكاني نةتةوة يةكطرتووةكانء‬
‫ولآتاني عةرةبيء جيهاني نةداو لة ولآتي كويَت نةك ةشايةوة‪ ،‬ئةوةش بة سةوودي طةلي‬

‫كورد شكايةوةء ِراثةرِيني بةهاري (‪)1991‬ي ليَكةوتةوة‪.‬‬

‫‪674‬‬

‫برِياري دةست لة كار كيَشانةوة‬

‫كؤتايي سةالَى ‪ 1990‬بة مؤلَةت طةِرابوومةوة بؤ ماَلةوة بؤ بانة‪ ،‬لةو ماوةيةدا دوو‬
‫مو ةستة ةشارى فةوجة خةفيفةكان‪ ،‬رِيزةكاني ِرذيَميان بةج َي هيَ ةشتبوء‪ ،‬ثةيوةندييان بة‬
‫يةةكَيتييةةءة كردبوء‪ ،‬يةةكيَك ةيان لةة طونةدى بيَورانء ئةةوى تري شةيةان ةلة طونةدى ِرةبةةت‬
‫ني شةتةج َي ببوون‪ .‬رِؤذَيك دوو كؤنة مو سةتة ةشارةكة وي سةتبوويان لة قاسمةرِةش‬
‫نةو شةيروان م ةستةفاء مولازم عومةر عةبدوَللآ ببينن‪ ،‬بةلآم كاتَيك كاك نةو شةيروانء‬
‫مولازم عومةةر لةة دوورةوة ضةاويةان ليَ ةيان ةئةبيةَتء ةئةزانن كةة بؤ لاى ئةةمةان دَين‪ ،‬بةة‬
‫ثَي شةمةرطةكانى لاى خؤيان ئةلَيَن "ئةطةر ئةو دوو كابراية هاتنء هةواَلى ئَيمةيان ليَ‬

‫ثرسين‪ ،‬بلََين كةسيان ليَرة نينء سةفةريان كردووة"‪.‬‬
‫دواي ئةوةي دوو كؤنة مو سةتة شةارةكة ناتوانن برادةراني سةةركردايةتي ببينن‪،‬‬
‫ئة ضةن بؤ بارةطاى ئيدارةى (م‪.‬س)‪ ،‬لةويَ ثيَ شةمةرطةيةكي ئيدارة كة ناوى دانا بوو‬
‫بةخيَرهاتنيان ئةكاتء ةضايان بؤ دائةنَيت‪ .‬ئةوانيش بة ثيَشةمةرطةكة ئةَليَن "وي ةستمان‬

‫كاك نةوشيروانء برادةران ببينين‪ ،‬بةلآم كةسيان لةوآ نةبوون"‪.‬‬
‫دا ةنا طةةنجيَكى كةةم تةةمةةن بوو‪ ،‬لةة هةة ةندآ ءردةكةارى برادةراني سةةركردايةةتي‬
‫ةسةرى دةرنةةكردءءةء ليَي نةةزانيوة‪ ،‬ئةا ةطاداري ئةةوة نةةبووة كةة ةئةو دوو برادةرةي‬
‫(م‪.‬س) نةيانوي سةتووة ئةو دوو كؤنة مو سةتة ةشارة ببينن‪ ،‬بؤية ثيَيان ئةَلَيت " ضةؤن‬

‫لةوآ نةبوون‪ ،‬من ئةزانم كة هةردووكيان لة بارةطاكانى خؤيانن"‪.‬‬
‫هؤ ةكاري ئةةوةي كةة برادةران نةة يةانوي سةتبوو ئةةو دوو ث ةياوة ببينن ةئةوةبوو كةة‬
‫زؤرجار بؤ داواكردني ثارة ئة ةضوون بؤ لاي برادةراني ةسةركردايةتي‪ ،‬لةو ماوةية ةشدا‬
‫شةؤرِش لةة توا ةنا ةيدا نةةبوو كةة ةئةو يةارمةةتىء ةهاوكةاري ةيةى ئةةوان داوا ةيان ئةةكرد ثيَيةان‬
‫بةدات‪ ،‬ئةةوانيش ةئةوة نةدة زءء زءء ةئة هةاتنء داواى ثةارة يةان ةئةكرد‪ ،‬برادةرانى‬
‫سةةركردايةتى نةيانئةزانى ضةييان ليَ بكةن‪ .‬ئةو دوو كؤنة مو ةستة شةارة ضةةند‬
‫كة سةيَكيان لةطةلأ بوو‪ ،‬هةمووي شةيان يارمةتييان ئةوي سةت‪ ،‬شةؤرِش كةلَكى ليَ‬
‫وةرنةئةطرتنء ببوءن بة بار بةسةر يةكَيتييةءة‪ .‬كاتَيك دوو كؤنة موستةشارةكة بؤيان‬
‫ئا ةشكرا ئةبيَت كة برادةراني سةةركردايةتي نايانةءَيت بيانبينن‪ ،‬يةكيَكيان نامةيةك بؤ‬

‫‪675‬‬

‫مولازم عومةر ئةنيَريَتء ئةنووسةَيت "فلآنة ِرؤذ هاتين بؤ سةةردانتان‪ ،‬ثيَشةمةرطةكانتان‬
‫ثيَ ةيان وتين كةة سةةفةةر ةتان كردووة‪ ،‬بةةلآم زؤر دَلنيةا بووين كةة بةةرَِيزتةان لةةوآ بوون‪،‬‬
‫ضةون كةة ثَي شة مةةرطةةيةةكى ئ ةيدارةي (م‪.‬س) كةة ةناوى دانةايةة ثيَي وتين كةة ئيَوة لةة‬
‫بارةطاكةى خؤتان بوءن‪ ،‬بةداخةوة ئَي سة ةتا ئَيمةة وامان ل َي هاتووة كة ئيَوة خؤتانمةان‬

‫ليَ بشارنةوةء بلَيَن لةوآ نين"‪.‬‬
‫دواي ئةوةي مولازم عومةر نامةكة ةئةخوَينيَ ةتةوة‪ ،‬ةئة ضةَيةت بؤ ئيةدارةء زؤر لة دانا‬
‫تووِرة ةئةبَةيت‪ .‬بةةرَِي ةكةوت هةةر ئةةو ِرؤذة طةةِرا ةمةوة بؤ قةاسمةةِرةش‪ِ ،‬رائيةد دارام بينىء‬

‫وتي‪ :‬مولازم عومةر عاجزة‪ ،‬لةو كورِةى كة لة ئيدارة لاى ئيَوةية زؤر تووِرةية‪.‬‬
‫ثا شةان بةدريَذى با ةسةكةى بؤ طَيِرامةوة‪ .‬منيش دانام بانط كردء لَيم ثر سةى كة بؤ‬
‫لة خؤيةوة ق سةةي كردووة؟ دانا سةوَيندى خواردء وتى‪ :‬من نةمزانيوة مة سةةلة ضةيية‪،‬‬
‫ضةونكة هةر كة سةيَك ديَت يةك سةةر ضةووة بؤ لاى كاك مولازم عومةرء برادةراني‬
‫سةركردايةتي‪ ،‬هةميشة دةرطايان كراوة بوءة‪ ،‬من ئاطادارى ئةو كةينء بةينة نةبووم‪.‬‬
‫ثاش ضةةند ِرؤذَيك كؤنة مو ةستة شةارةكةي تري شةيان نامةيةكي طلةيي ناردبوو بؤ‬
‫مولازم عومةر‪ .‬دواي ئةو نامةية مولازم عومةر هات بؤ ئيدارة‪ ،‬ق سةةي بة دانا وتء زؤر‬
‫لَيي توورِة بوء‪ .‬ئةوكاتة من لة ذوورةكةي خؤم بوومء طوَيم لة قسةةكانيان بوو‪ ،‬ثا ةشان‬
‫هاتة دةم دةرطاي ذوورةكةمء بة و شةةيةكي نة ةشياو هَير شةي كردة ةسةر ئيدارة‪ .‬بةو‬
‫هيَر شةة ناِرةوايةي مولازم عومةر زؤر ناِرةحةت بووم‪ ،‬بؤية ضةووم بؤ لاى نةو شةيروان‬
‫م سةتةفا‪ .‬كؤ سةرةت ِرة ةسولأء عومةر فةتاحيش لةلاى داني ةشتبوون‪ ،‬و ‪ :‬برادةران‬
‫لةمةودوا من ئي شةى ئيدارة ناكةم‪ ،‬ئةو ثيَ شةمةرطةية تةمةنى كةمةو دنياى كةم ديوة‪،‬‬

‫نازانيَت درؤ بكاتء نةيزانيوة كة ئيَوة نةتانويستووة ئةو دوو ثياوة ببينن‪.‬‬
‫ئةةو رِؤذة ئةةوةنةدة تورِةو بَيزار بووم كةة خةةريةك بوو منيش ق سةةى هةةلةَة بكةةم‪،‬‬
‫ثا شةان ء ‪ :‬ئةطةر ئةم ضةةند ةسالَةى خةباتء تيَكؤ شةانم هةمووى بة جا شةايةتى بؤ‬
‫بنوو ةسن تازة جاريَكى تر من بةرثر سةي ئيدارةى (م‪.‬س) ناطرمة ئة ةستؤ‪ .‬ئاخر لة سةةر‬
‫دوو جاش بؤ ق سةة بة ثيَ شةمةرطة بوترَيتء هيَرش بكرَيتة سةةر ئيدارة؟ ئةء جا ةشانة‬

‫ضييان كردووة بؤ كورد؟‬

‫‪676‬‬

‫برادةرانى سةةركردايةتى زؤريان ثيَ ناخؤش بوو‪ ،‬بةجَيم هَي شةتنء رِؤي ةشتمةوة بؤ‬
‫ئيدارة‪ .‬دواى ةضةند ِرؤذيَك شةةهيد حةسةةن كوَيسةتانى(‪ )131‬كة ئةندامي سةةركردايةتي‬

‫بوو‪ ،‬هات بؤ ئيدارةء وتى‪ :‬لالؤ بؤ ئيشي ئيدارة ناكةيت؟‬
‫و ‪ :‬ضةونكة ق سةةو ِرةفتاري كؤمةَليَك لةو برادةرانة لةطة َل من ناطونجَيتء من ئةم‬
‫شةيَوة كاركردنةم ثيَ قبوءلأ ناكرَيت‪ .‬برادةريَكى تر بؤ بةرثر سةي ئيدارة دابنَين‪ ،‬بؤ‬

‫ئةوةى دةورء تةسليمى لةطةَلدا بكةم‪.‬‬
‫وتى‪ :‬بةلآم ئيدارةي (م‪.‬س) بة تؤ بةرَِيوة ئةضَيت‪.‬‬
‫و ‪ :‬برا‪ ،‬من ةناتوانم دلَى ئةةم ةهةموو خةةلَكةة ِرازى بكةةم‪ ،‬كؤمةةلََيةك برادةر ليَرة هيس‬
‫ئي شة ةَيك ةناكةةنء سةةر دةكةةن بةةيةة ةكداء دة ةست دةخةةنةة ةكارة ةكانم‪ ،‬زؤر بةةئيةدارةى‬
‫(م‪.‬س)ةوة مةا ةندوو بووم‪ ،‬سةةرةرِاى ةئةو هةةموء ئةةركء مةا ةندءءبوءنةة بؤ هي ضة ةيان لة‬
‫بةرضاو نةبَيتء هيَرش بكرَيتة سةر ئيدارةء ثَيشمةرطةى ئيدارة؟‬
‫وتى‪ :‬بةقسةكانتدا واديارة كة ئيدارة بةكةلَكى تؤ نايةت؟‬

‫و ‪ :‬نةخَير‪.‬‬
‫شةةهيد حة سةةن كويَ سةتاني زؤر بة ئةدةبةءة ق سةةى لةطةلأ ئةكردمء دَلتةنط بوء‬
‫بةةء بةارءدؤخةة‪ ،‬ءتي‪ :‬حةةق بةة تؤ ةيةء بةاش ل ةيَت تيَئةةطةةم‪ ،‬زؤرم ثيَخؤ شةةء دة سةتةت‬
‫خؤش ب يةَت كةة واز لةة ئ يةدارة ةئةهَين ةيت‪ ،‬ئي شةكردن لةة ةطةلأ كؤ مةةلَ َةيك لةةم برادةرا ةنة‬
‫(مةبة ةستي ئةنداماني مةكتةبي سةيا سةيء سةةركردايةتي بوو) ئا ةسان نييةو خةلَكي‬
‫خؤي ةئةوَةيت‪ .‬تةةبيعةةتء كةة سةا ةيةتي تؤء ئةةوان زؤر ج ةياوازةو ‪( ....‬هةة ةندآ ق سةةى‬

‫توندي لةسةر ضةند برادةريَكي سةركردايةتي كرد‪ ،‬نامةءَيت بيخةمة سةر كاغةز)‪.‬‬
‫دواي دروستبووني ئةو كَيشةية‪ ،‬بؤ ماوةيةك طةِرامةوة بؤ بانة‪ .‬دواي ضةند رِؤذَيك‬
‫لة كؤتايي مانطي دوانزةي ‪ ،1990‬مولازم عومةر عةبدوَللآو عومةر فةتااء شَيخ داراى‬
‫حةفيدء حاكم قادر حةمة جانء شةَيخ عومةري شةَيخ كةريم سةةردانيان كردم‪ .‬دواي‬

‫كةميَك دانيشتن‪ ،‬مولازم عومةر وتي‪ :‬ئةَلَين واز لة ئيدارة ئةهَينيت‪.‬‬

‫(‪ )131‬لة سةةرةتاي شةةِري نَيوان (ي‪.‬ن‪.‬ك) ء (ث‪.‬د‪.‬ك) لة كاتيَكدا كة لة هةولَي ئا سةاييكردنةوةي‬
‫بارودؤخةكةدا بوو‪ ،‬لة ‪ 1994/5/17‬لةطةلأ شةش ثَيشمةرطةي تر لة لايةن (ث‪.‬د‪.‬ك) شةهيد كرا‪.‬‬

‫‪677‬‬

‫شةهيد حةسةن كوَيستاني‬

‫و ‪ :‬بةلَيَ‪ ،‬زؤر ماندوومء ئةمةويَت ماوةيةك مؤلَةت وةربطرمء كةمَيك ثشوو بدةم‪.‬‬
‫وتى‪ :‬ئةترسم لةبةر ئةو قسانة بيَت كة بة ثَيشمةرطةكةي ئيدارةم ءتوءة‪.‬‬

‫و ‪ :‬كاك عومةر‪ ،‬تؤ بةرثر سةى مةكتةبى عة سةكةريت‪ ،‬دانا ثيَ شةمةرطةى لاى من‬
‫نةبوو بةلَكو ثيَ شةمةرطةي لاى خؤتان بوو‪ ،‬جطة لةوة منيش نةمهَينابوو كة لة ئيدارة‬
‫ئيش بكةات‪ ،‬ئيتر بؤ ةئةبيَةت لةةو ق سةانةة زوير ‪ .‬من زؤر مةانةدووم‪ ،‬بؤ ضةي بؤم نييةة‬

‫مؤلَةت وةربطرمء كةمَيك ثشوو بدةم؟‬
‫وتى‪ :‬ئةطةر لة سةةر ئةوةية كة ق سةةم بةو ثيَ شةمةرطةية وتووة‪ ،‬ئةوا ئةبيَت لةطةلأ‬

‫ئَيمة بَييتةوة بؤ قاسمةِرةش‪.‬‬
‫مولازم عومةر زؤر ق سةةى كردء هةوَليدا قةناعة ثيَ بكات‪ ،‬بةلآم سةوودي نةبوو‪،‬‬

‫لة كؤتاييدا وتى‪ :‬ببورة ئةطةر من ئاطام لة خؤم نةبووبَيتء قسةيةكم كردبَيت‪.‬‬

‫‪678‬‬

‫ئةو ِرؤذة بؤ خواردنى ناني نيوةرِؤ لاى من بوون‪ .‬دواي ضةةند ِرؤذيَك طةِرامةوة بؤ‬
‫قاسمةِرةش‪ ،‬ثاشان دلَيرى سةيد مةجيد هات بؤ لامء وتى‪ :‬لالؤ بؤ ئيش ناكةيت؟‬

‫و ‪ :‬بِريارم داوة كة واز لة بةرثر سةي ئيةدارة بهَينم‪ ،‬بة برادةرانم وتووة كة يةك ةَيك‬
‫بنيَرن بؤ ئةوةى لة بري من ببيَت بة بةرثرسي ئيدارةي (م‪.‬س)‬

‫وتى‪ :‬بؤ ئةوةى ث شةوويةك بدةيت‪ ،‬ئةطةر ثيَت خؤ شةة من تا يةك دوو مانطى تر‬
‫ليَرة ئة ء ئيشةكانى تؤ ئةكةم‪ ،‬ئةزانم زؤر ماندوويت‪.‬‬

‫و ‪ :‬برِيارم داوة كة بة هيس شيَوةيةك ئيتر لَيرة كار نةكةم‪.‬‬
‫وتى‪ :‬برادةران ثيَيان و "ئةطةر لالؤ سةوورة لة سةةر بِريارةكةي خؤيء نايةءيَت‬

‫بةرثرسي ئيدارة بَيت‪ ،‬تؤ برِؤ شويَنةكةى"‪ ،‬ئيَستاش بؤ ئةوة هاتووم‪.‬‬
‫و ‪ :‬ثيرؤزت بَيت‪ ،‬فةرموو با دةورو تةسليم بكةين‪.‬‬
‫وتى‪ :‬من ئةوةم قبولأ نيية‪.‬‬
‫و ‪ :‬حساباتمان زؤرةء با لة ئةستؤى من دةربضَيت‪.‬‬

‫ثاشةان دوو كادري ئيدارةم نارد بؤ جةردى ح ةساباتء هةر ةضيمان هةبوو كرديان بة‬
‫دوو لي ةست بؤ هةردوولامان‪ .‬دواى جةردي ح سةابات لةطةلأ برادةرانى سةةركردايةتي‬

‫قسةم كردو بؤ هةر ئةركيَكى ترى شؤرِش كة ثَيم بسثَيرن ئامادةيي خؤم دةربرِى‪.‬‬

‫‪679‬‬

‫ثلانء ئامادةكاريي رِاثةرِيـن‬

‫زؤر ةجار لةة هةةنةد ةيَك لةة كةة ةنالةَةكةاني ِراطةةيةانةدن يةان لةة هةةنةديةَك كؤرِو كؤبوونةةوةي‬
‫كؤمةلآيةتيدا‪ ،‬كة سةانَيك كة ذمارةيةكيان بةمةبة سةتي شةَيواندني سةةروةرييةكاني‬
‫شةؤرِشء (ي‪.‬ن‪.‬ك)‪ ،‬هةروةها ذمارةيةكي شةيان بةهؤي بيَ ئاطاييان لة بِريارو بةرنامةو‬
‫ثلانةكاني شةؤِرشء هيَزي ثيَ شةمةرطة دةلَيَن "ِراثةرِيني ئاداري ‪ 1991‬خةَلك كرديء‬
‫ةبةرثر ةسانء ثَي شةمةةرطةةي حزبةةكةان ةئاطةايةان لةة هيس نةةبوو‪ ،‬بةةلَكو هةات ةنةوة سةةر‬
‫ةحازري"‪ .‬ةبةهؤي ئةةوةي كةة خؤم لةة نزيكةةوة ةئا ةطاداري بةة شةيَةك لةة نةةخ شةةو ثلاني‬
‫ِراثةرِين بوومء بؤ ئةو مةبة ةستة لة سةنووري هةورامانء ضةياي سةووريَنء دزَلي ئةركم‬
‫ثيَ ةسثيَردرابوو‪ ،‬بؤية بةثيَوي سةتم زاني كة بؤ ميَذوو ضةةند دَيِريَك سةةبارةت بة‬
‫خؤ ةسازدانء دا نةاني بةةر نةا مةةو ثلاني ئةازادكردني ذ مةارة يةةكي زؤر لةة شةارو‬
‫شةارؤ ضةكةكاني هةريَمي كورد ةستان بنوو سةم‪ .‬لةهةمان كاتدا زؤر بة ثيَوي ةستي دةزانم‬
‫كة هةموو ئةو ثَي شةمةرطةء بةرثر سةة ةسيا سةيء سةةربازييانةي ةشؤِرش كة داِرَيذةرو‬
‫جَيبةجيَكاري نةخ شةةو ثلاني ئازادكردني ةشارو ةشارؤ ضةكةكاني كورد سةتان بوون‪،‬‬
‫بةةئةة ةمانةةتةةوة تةةواوي كؤبوونةةوةء نةةخ شةةو وردة ةكارييةة ةكانء قؤ ةناغةة ةكاني ِراثةةرِينء‬
‫رِؤلَي ئيزطةي دةنطي طةلي كورد سةتةان بؤ مَيةذوو بنوو ةسنةةوة‪ ،‬بؤئةوةي لةوة زياتر‬
‫ِرا سةتي يةة ةكان نةة شةيَوَي نةدريَنء ثةةردةبؤش ةنةكريَنء رِؤلأء ِرةنجء خوَيني هَيزي‬
‫ثيَشةمةرطةو رِيَكخسةتنةكاني ناوشةارو ئةو هاولآتييانةي كة لة ِراثةرِيندا بة ةشداربوونء‬

‫بوونة قورباني‪ ،‬بةفيرِؤ نةِروات‪.‬‬
‫لة لاثةرِةكاني ثيَ ةشتردا با سةم كردووة كة ماوةيةكى كةم دواى ئةنفالةكاني ِرذيَمى‬
‫بةعس‪( ،‬ي‪.‬ن‪.‬ك) كؤمةَليَك مةفرزةى ثارتيزانى ناردة ناو قولآيي كورد سةتان بؤ ئةوةى‬
‫دريَذة بةخةباتء شةؤِرش بدريَتء ثةيوةندي لةطةلأ رِيَكخ ةستنةكاني ناو شةارةكان‬
‫نةث ةضِرَيت‪ .‬دواي داطيركردنى كو َيت لةلايةن ِرذيَمى ةسةدام ح ةسيَنء بارودؤخي لاوازي‬
‫ِرذيَمي بةةعس كةة لةة ئةةن ةجامي طةة ةمارؤي نةةتةةوة يةةكطرتووةكةانء طو شةاري ولآ ةتاني‬
‫عةرةبيء رِؤذئاوا هاتبووة ئاراوة‪ ،‬سةةركردايةتى (ي‪.‬ن‪.‬ك) لة بيرو هةولَى قؤ ةستنةوةى‬

‫ئةو هةلة ميَذووييةدا بوو‪ ،‬بةو هيوايةي كة بةسوودي طةلي كورد بشكَيتةءة‪.‬‬

‫‪680‬‬

‫لة كاتَيكدا كة مام جةلال بؤ ئي شةوكاري شةؤرِش ماوةيةكي زؤر بوو لة دةرةوةي‬
‫ولآت بوو‪ ،‬لة سةةر داواي نةو شةيروان م ةستةفا سةةركردايةتى (ي‪.‬ن‪.‬ك) لة قاسمةِرةش‪،‬‬
‫درا سةةيةكى وردى بارودؤخي عَيراقء طؤِرانكارييةكاني ناو ةضةكةي كرد‪ ،‬سةةرئةنجام‬
‫برِ ةياردرا كةة سةوود لةةو هةة لةة م ةيَذووي يةة وةربطير َةيتء ئةا مةادة ةكاري بؤ ثرؤ سةةي‬
‫رِزطاركردني ةشارو شةارؤضةكةكاني كوردسةتان بكرَيت‪ .‬نةوشةيروان م ةستةفا ئةندازياري‬
‫ِراثةرِينةكةي ‪ 1991‬بوو‪ ،‬نةخ شةةو ثلاني بؤ رِيَكخ سةتنةكاني ناو شةاري ةسليَماني‪،‬‬
‫كةةركوك‪ ،‬ةهةولَير‪ ،‬دهؤكء قةةزاو نةاحيةةكةانء ئؤردو ةطا زؤرةملَيكةانء هيَزي ثيَ ةشمةةرطةة‬
‫داناء داواي ليَكردن كة خؤيان بؤ هَيرشكردنة سةر دامودةزطاكاني ِرذيَم ئامادة بكةن‪.‬‬
‫كاك نةو شةيروان نامةي بؤ ذمارةيةك سةةرؤك جاشء مو سةتة شةارةكاني ِرذيَمي‬
‫بةعس ناردو لَيبووردني بؤ دةركردنء داوايان لَيكرا كة بةرةنطاري هَيزي ثيَ شةمةرطة‬
‫نةبنةوة‪ِ .‬رؤذيَك كاك نةو شةيروان ثيَيو "طةر سةةرؤك جاشء مو ةستة ةشار دةنا ةسم‪ ،‬با‬

‫ناوو شوَيني دانيشتني بدةم َي‪ ،‬بؤئةوةي نامةي بؤ بنَيرَيت‪.‬‬
‫ةثا ةشان (ي‪.‬ن‪.‬ك) تةة شةكيلاتى نويَي هيَزو رِيَكخ سةتنةة ةكاني خؤي كردو هَيزي‬
‫ثَي شةمةرطةو رِيَكخ سةتنةكاني بؤ ثيَ شةهاتء ئةطةرةكان ئامادة كرد‪ .‬لة ناو ةشارو‬
‫شةارؤ ضةكةو ئؤردوطاكان ةشانةي ضةةكداري درو سةتكرد‪ .‬بة شةيَكي تر لة هيَزةكاني‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) بريتي بوون لةة مةةفرةزة ثةارتيزانةة ةكان‪ ،‬بةة شةيَكي تر لةة هَيزةكةان لةة سةةر‬
‫سةنوور لة ئامادةبا ةشيدا بوون‪ .‬نةوشةيروان م ةستةفا ضةةند مةفرةزةيةكي ناردة ناو ةشارو‬
‫ئوردوطا زؤرةمليَكاني ِرذيَم‪ ،‬بؤئةوةي رِيَكخ ةستنةكانمان بؤ هيَرش كردنة سةةر ِرذَيم‬
‫سةازو ئامادة بكةن‪ .‬لة هةوليَر بةرثرسةي يةكَيك لة مةفرةزةكان "م ةستةفاي سةةيد قادر"‬
‫لةطةلأ ضةةند ثيَ شةمةرطةيةكي تر دة سةتطيركران‪ .‬هةموو ِريَكخ سةتنةكاني ناو ةشارةكان‬

‫ئاطاداركرانةوة كة خؤيان بؤ هَيرش كردنة سةر دامودةزطاكاني ِرذيَم ئامادة بكةن‪.‬‬
‫لةة كؤبوونةةوةيةةكي بةةرةي كورد سة ةتان ةيدا‪( ،‬ي‪.‬ن‪.‬ك) نةةخ شةةو ثلانةة ةكاني خؤي‬
‫سةةبارةت بة ِراثةرِين بة حزبةكاني ناو بةرةي كورد سةتاني ِرادةطةيةنَيت‪ .‬هةر ضةةندة‬
‫هةندَيك حزبي كورد ةستاني باوةرِيان بة ِراثةِرين نةبووةء بة ةشتيَكي مةحالَيان زانيوة‪،‬‬

‫بةلآم سةرئةنجام هةموو لايةنةكان بةرنامةو ثلانةكاني (ي‪.‬ن‪.‬ك) ثةسةند دةكةن‪.‬‬

‫‪681‬‬

‫دواتر نةو شةيروان م سةتةفا داواي لة مة سةعود بارزاني كردووة كة سةةرثةر شةتي‬
‫رِاثةرِين بكات‪ .‬كاك مة سةعود ِرةتي كردووةتةوة كة ئةو ئةركة بطرَيتة ئة سةتؤ‪ ،‬بةلآم‬

‫داواي لة كاك نةوشيروان كردووة كة ئةركيَكي بؤ دياري بكةن‪.‬‬
‫لةةبةةرئةةوةى وادةى ديةاريكراو بؤ ك شةانةةوةى عَيراق لةة كويَت كؤ ةتايي ةهاتبوو‪،‬‬
‫هةةروة ةها لةة ئةةن ةجامى نةةك ةشانةةوةى عَيراقء جَيبةةج َي نةةكردني بِر ةيارةكةانى نةةتةةوة‬
‫يةكطرتووةكان‪ ،‬هيَزى هاوثةيمانان بة سةةركردايةتى ئةمريكا هَير ةشيَكى سةةربازى‬

‫سةختء تونديان كردة سةر سوثاء ذيَرخانى ئابوورى عَيراق‪.‬‬
‫سةةرةتاى ‪ 1991‬بؤ ثر سةةى برايةكى جةمال سةيتةكى ضةووبووم بؤ سةةقز‪ ،‬كاتَيك‬
‫طةِرامةوة بؤ مالَةوة حةمدي هاو سةةرم وتى‪ :‬كةمَيك ثيَش ئَي سةتا مولازم عومةرء كاك‬
‫ةشةوكةتى حاجى مو ةشيرء مام رِؤ ةستةم هاتن بؤ ماَلةوةء هةوالَى تؤيان ثر سةى‪ .‬ثَييان‬

‫و كاك نةوشيروان داواى كردءيت كة بضيت بؤ قاسمةِرةش‪.‬‬
‫رِؤذى دءاتر ضةوءم بؤ قاسمةِرةش‪ ،‬كاك نةو شةيروان وتي‪ :‬بؤ ئةوة ناردم بة دواتدا‬
‫كة تؤء فةرةيدون عةبدولقادرء عةلى شةَيخ حةمة سةاَلحء حاميدى حاجى غالى ب ضةن بؤ‬
‫ناء ضةةى هةءرامانء دزَلي‪ ،‬بؤئةوةي لة شةارةزءءرةوة نزيك بنء لة كاتى طؤِرانكاريدا‬
‫لةويَوة دابةزن بؤ ناو شةارةكان‪ .‬دواتر خؤمان لة ءردةكارى كاتء ثلانةكان ئاطادارتان‬

‫ئةكةينةوة‪.‬‬
‫مامؤ سةتا جةمال حاجى محةمةد ثيَ شةتر بارةطاكةى لة طوندي بلةكآ بوو‪ ،‬بةلآم‬
‫بؤئةوةى ئةوانيش لةكاتي طؤِرانكاريدا نزيكي شةارةكان بن‪ ،‬بارةطاكةي طوا ةستبووةوة‬
‫بؤ طوندي خةرجةك لة نزيكي طوندي ضةؤمان‪ .‬شةةوكةتى حاجى مو شةيرء مامؤ ةستا‬
‫جةة ةمالي حةاجي محةة ةمةدء ةمام رِؤ سةتةةمء مولازم عومةةر لةة ةئا ةمادةبةا شةيةدا بوون بؤ‬
‫ئازادكردني شاري كةركوك‪ ،‬ضاوةرِوانى فةرمانى سةركردايةتي بوون‪ .‬بةطشتي هةموء‬
‫لةة ئةامةادة ةبا شة ةيدا بوءينء ضةاءةِرءاني فةةرمةاني سةةركردايةةتيي ةمان ئةةكرد بؤ‬

‫ئةنجامداني ثلانة نةخشة بؤ كيَشراءةكان‪.‬‬
‫ماوةيةك حةمدى هاوسةرم زؤر نةخؤش بوو‪ِ ،‬رؤذ بة رِؤذ تةندروستي بةرةو خراثتر‬
‫ئةضةوو‪ ،‬بؤ ةضارةسةةر بردم بؤ ةشاري ورميَ بؤ لاى دكتؤر خاليد كة دكتؤريَكى زيرةكي‬

‫‪682‬‬

‫خةلَكى بؤكان بوو‪ ،‬برادةرى بةكرى حاجى سةةفةر بوو‪ .‬دواى ث شةكنيني ثزي شةكي‬
‫وتى‪ :‬بةرديَكي زؤر لة ناو زراويدايةو ثيَوي سةتة نة شةتةرطةري بؤ بكرَيت‪ ،‬من ثيَم باش‬
‫نيية كة ليَرة نة شةتةرطةري بؤ بكريَت‪ ،‬با ةشتر واية برِؤن بؤ لاى دكتؤر ةسالَح بانةيى لة‬

‫شاري سنة‪ ،‬بةلَكو ئةء نةشتةرطةرى بؤ بكات‪.‬‬
‫بةةهؤي ئةا ةمادة ةكارييةة ةكاني سةةركردا ةيةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك) بؤ ِراثةةِرينء نزيكبوو ةنةوةي‬
‫ةكاتي جَيبةةجيَكردني‪ ،‬طةةِراي ةنةوة بؤ ةبانةة‪ .‬هةة ةمان ِرؤذ عوس ةمانى ةقالةة منةةوةر ةنامةة ةيةكى‬
‫ةفةرةيةدون عبةال ةقادرى بؤ هَينةام كةة تيَ ةيدا نو ةسرابوو "بؤ كؤبوونةةوةء ةبا سةكردني‬
‫وردةكارييةكاني ثلاني ِراثةرِين لة ميحوةري ةشارةزوور‪ ،‬ثيَوي ةستة رِؤذى ‪1991/2/20‬‬
‫لة طوندي كانى ديناري نزيك شةارؤ ضةكةي مةريوان ئامةدة "‪ .‬عوسمانى قالة منةوةر‬

‫وتى‪ :‬من سةيارةم ثَيية‪ ،‬ثيَمخؤشة ثيَكةوة برِؤين بؤ مةريوان‪.‬‬
‫و ‪ :‬دوو ِرؤذي ةماوة بؤ كؤبوو ةنةوةكةة‪ ،‬ضةونكةة ةلة نةامةةكةةدا نوو سةراوة ‪،2/20‬‬

‫ئيَستا تؤ برِؤ منيش لة كاتء رِؤذى دياريكراءدا ئامادة ئة ‪.‬‬
‫رِؤذى ‪ 2/20‬ضووم بؤ كانى دينار‪ ،‬عةلى شَيخ حةمة ساَلحء حاميدى حاجى غاليء‬
‫ضةة نةد برادةريَكى تر لةةوآ بوون‪ .‬برادةران وت يةان‪ :‬ئةةو رِؤذةى كةة د ةياريكرابوو بؤ‬
‫دابةزينى مةفرةزةكانمان بؤ ناو ةشارةكان دواخراوة بؤ ِرؤذى ‪ ،1991/3/7‬بؤية ئةبيَت‬

‫هةموومان رِؤذي ‪ 2/25‬لة كانى دينار ئامادة ببين‪.‬‬
‫هةمان رِؤذ طةرِامةوة بؤ بانة‪ِ ،‬رؤذى دءاتر بة مةبة سةتي سةةرداني دكتؤر‪ ،‬لةطةلأ‬
‫حةمدي ضةووين بؤ شةاري سةنة‪ .‬مالَى كؤمةَليَك لة برادةرةكانم وةك جةمال جةلالء‬
‫دكتؤر كةمال ةشاكرء دكتؤر فايةق طوَلثيء ضةةند كة سةيَكي تر لة سةنة بوون‪ .‬من زؤر‬
‫بةثةلة بووم كة نة ةشتةرطةريةكةى دوانةكةوَيت‪ ،‬ضةونكة ئةموي سةت فريابكةوم رِؤذي‬
‫‪ 2/25‬لة كاني دينار ئامادة ‪ .‬هةمان رِؤذ كة طةي شةتينة سةنة‪ ،‬ضةووين بؤ لاى دكتؤر‬
‫ةساَلح بانةيي‪ .‬دواى ث ةشكنينى ثزي شةكي وتى‪ :‬ئةم نة شةتةرطةريية لاى من ناكريَت‪،‬‬

‫بضن بؤ لاي دكتؤر جةعفةر‪ ،‬ئَيستا خؤشم تةلةفؤني بؤ ئةكةم كة هاوكاريتان بكات‪.‬‬
‫دكتؤر سةاَلح تةلةفونى بؤ دكتؤر جةعفةر ناوَيك كرد‪ ،‬داواي ليَكرد كة هاوكاريمان‬
‫بكةات‪ .‬ئيَوارةي هةةمةان رِؤذ ةضووين بؤ لاي دكتؤر جةةعفةةر‪ ،‬ةكاتيَةك ث ةشكنينةة ةكاني‬

‫‪683‬‬

‫حةمدي بيني‪ ،‬وتى‪ :‬خانم‪ ،‬ئةبَيت بة زووترين كات نةشتةرطةريى زراوت بؤ بكةين‪.‬‬
‫و ‪ :‬دكتؤر ناكرَيت ئةم نة شةتةرطةريية دوا بخريَت‪ ،‬ضةونكة من ثيَ شةمةرطةمء‬

‫كاريَكى زؤر طرنطم هةيةء ئةبيَت برِؤم‪.‬‬
‫دكتؤر وتى‪ :‬ئةوةيان بة دة سةت خؤتة كةى ئةرِؤيت‪ ،‬بةلآم ئةم خيَزانةى تؤ ئةبَيت‬

‫بة زووترين كات نةشتةرطةريى بؤ بكريَتء نابيَت دوابكةويَت‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئاخر لَيرة كةسمان نيية كة لة نةخؤشخانة لاي ةَينيَتةوة‪.‬‬
‫وتى‪ :‬ثيَوي سةت بة تؤ ناكات كة لةلاي بيت‪ ،‬ئيَمة هةموومان كة سةى ئةوين‪ ،‬خةمت‬

‫نةبيَت تؤ ئةتوانيت برِؤيت بة لاي ئيشوكاري خؤتةوة‪.‬‬
‫ئَيوارةي هةمان ِرؤذ ةضووين بؤ مالَى جةمال جةلال‪ .‬حةمديم بةج َي هيَ شةتء ِرؤذى‬

‫دءاتر ضوءم بؤ طوندى كانى دينار‪ ،‬لةوَيوة لةطةلأ برادةراندا ضووم بؤ طوندي دزلَي‪.‬‬
‫ئةةو كةاتةة دةوروبةةرى دزلَى ةبارة ةطاى بةة ةتاليؤنى ةيةكَيتي لَيبوو‪ ،‬ةجةميةل هةةورامى‬
‫بةرثر سةى بةتاليؤنء عةلى شةَيخ حةمة سةاَلح بةرثر سةى ميحوةرةكة بوو‪ .‬لة بارةطاى‬
‫سةةرةكى ميحوةر ةلة ةقةلآ ةخاني نزيكي دزَلى‪ ،‬برادةران وتيةان‪ :‬ةلة كةاتي دابةةزينمةان بؤ‬
‫ةشارةزوور ئةبيَت هةر كةسيَك بةشي خؤى خواردن لةطةلأ خؤيدا هةلَ ـةبطريَت‪ .‬حاميد‬
‫ةحاجى غةالى زؤر رِيَزى ل َي ئةةطر ء ثيَي خؤش بوء كةة هةاء كةاريم ب ةكات‪ ،‬وتي‪ :‬من‬

‫خواردني هةردووكمان هة َل ئةطرم‪.‬‬
‫لة بارةطاي ميحوةر ذمارةيةكي زؤرلة ثَيشمةرطةي (ي‪.‬ن‪.‬ك)‪ ،‬لة ئامادةباشيدا بوون‬
‫بؤ دابةزينة ناو ةشارةكان‪ .‬هةروةها كؤمةَلَيك لة ثيَ شةمةرطةكاني حزبى شةيوعىء‬
‫سةؤ سةيالي سةتء ثارتيش لة ئامادةبا شةيدا بوون‪ .‬شةةو دة سةتكرا بة ثيَكهَينانى‬
‫مةفرةزةكان‪ ،‬هةر ئةو شةةوة برو سةكةيةك لةلايةن فةرةيدون عةبدولقادرةوة طةي شةتة‬
‫دة ةستمةانء نوو سةيبووي "وا بِر ةيارة ئَيران ضةةكء تةةقةةمةةنيمةان بؤ بنيَرَيةت‪ .‬بؤ‬
‫ءةرطرتني ضةةكء تةةقةةمةةنييةة ةكانء نةاردني بؤ هَيزة ةكانمةان‪ ،‬ثيَوي سةتةة لالؤ لةة دزلَى‬
‫ةَينيَتةوة‪ .‬بؤ هةمان مةبة ةست ثيَوي ةستة ئاسةؤى ةشَيخ نورى لة ثاءة‪ ،‬مامؤسةتا عةزيز‬
‫لة سةةردةشةت ةَيننةوة"‪ .‬دواي بروسةكةكة لة بارةطاى ميحوةر مامةوة‪ .‬بؤ ِراثةِراندني‬

‫ئيشوكارةكان‪ ،‬برادةران ئوتومبَيليَكء دوانزة ثَيشمةرطةيان بؤ بةجيَهَيشتم‪.‬‬

‫‪684‬‬

‫سةركردايةتى ثارتة كوردستانييةكان بة تايبةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك) زؤر بة وردى ضاودَيري‬
‫باودؤخةكةيان ئةكرد‪ .‬بؤ هيَر ةشكردنة سةةر دامودةزطاكاني ِرذيَم‪ ،‬لة ئيزطةى دةنطى‬
‫طةةلى كورد سة ةتاني (ي‪.‬ن‪.‬ك) ئةاطةادارى بؤ ِريَكخ سةتنةةكةان بلآوكرايةةوة ةكة ِرؤذى ‪3/7‬‬
‫زةماوةند بكةن‪ ،‬بةلآم برادةراني (ي‪.‬ن‪.‬ك) لة شةارؤ ضةكةي رِانية دة سةتثيَ شةخةرييان‬
‫كردء بةة ث شةتيواني جةة ةماءةر لةة (‪)5‬ي ةئادار رِانيةةيةان ئةازاد كرد‪ِ .‬رؤذى ‪1991/3/6‬‬

‫بروسكةمان بؤ كرا كة هيَزةكانى ئيَمةش لة (‪)7‬ي ئادار دابةزن بؤ شارةزوور‪.‬‬
‫جةوهةرى براى مامؤ سةتا عادل لة مةكتةبي ثةيوةندييةكان كارى ئةكرد‪ ،‬حاميدي‬
‫حاجى قادرى شةيرين ياريدةدةرى بوو‪ .‬مامؤ ةستا عوسمان كانى ثانكةيى بةرثر سةي‬
‫ثةيوةندى نَيوان ئَيمةء فةرماندارى بوو‪ .‬ئةو شةةوة لة سةنووري ضةياي سةوورَين‬

‫ئاووهةوا طؤِرا بؤ بارانء سةرماء سؤَلة‪ ،‬هةنديَك جاريش ئةبوو بة بةفرو زريان‪.‬‬
‫ثَي شةمةرطةكان كة ذمارةيةكيان ضةةكيان ثيَ نةبوو لة قةلآخانييةوة بة شةاخي‬
‫سةوورَيندا سةةركةوتن‪ ،‬لةو بِروايةدا نةبووم كة بةو بةفرو بارانء سةةرماو سةؤلَةية‬
‫ثيَ شةمةرطةكان ةشاخي سةوءرَين ب ِنء دابةزنة شةارةزوور‪ .‬دواتر هةوالَيان ثيَطةي ةشت‬
‫كة ثَي شةمةرطةكان طةي شةتبوونة شةوَينى مةبة سةت‪ .‬بة ثيَي ئةء ثلانء بةرنامةيةى كة‬
‫سةةركردايةتي دايِر شةتبوء‪ ،‬رِؤذى ‪ِ 1991/3/7‬راثةرِين لة ةسليَماني بةرثابوء‪ .‬هيَزى‬
‫ثيَ شةمةرطةء رِيَكخ سةتنة نهَينيةكاني ناء شةارء خةلَكي دَل سةؤزء ني شةتمانثةرءةرى‬
‫ةسليَماني طورزى طةءرةيان لة دامء دةزطاكانى ِرذيَم ءة ةشاندء ةسليَمانييان ئازاد كرد‪.‬‬
‫ئازادكردني شةارى سةليَماني ءرةى جةماءةرء هيَزى ثَي شةمةرطةء داني ةشتواني‬

‫شارةكاني تري كوردستاني زؤر بةرزكردةءة‪.‬‬
‫ئَيران بة ضةةكء ثيَداوي ةستي سةةربازى هاوكاري ئَيمةي ئةكرد‪ .‬ثاش نيوةِرؤى ‪3/7‬‬
‫دوو ئؤتؤمبيلي ثرِ لة ضةك لة كرماشانةوة هاتن بؤ بارةطاى ميحوةر‪ ،‬دوو ثَيشمةرطةى‬
‫خؤ ةماني لةةطةةَلةدا بوو‪ .‬زؤرم ثَينةاخؤش بوو كةة ضةةكةة ةكاني ئَيران زووتر نةةطةةي شة ةتة‬
‫دة ةستمانء ذمارةيةك لة ثَيشةمةرطةكانمان بيَ ضةةك دابةزينة ناء ةشارةكان‪ .‬ةضةكةكاني‬
‫ئَيران بريتيبوون لة كلآ شةينكؤ ء دؤ شةكةء برِيَكى زؤر في شةةكء ثَيداوي سةتى‬

‫سةربازى‪.‬‬

‫‪685‬‬

‫زؤر بةةثةةلةة بةة ئؤتؤمبيليَكي ميَكزةمينى بةة نويَنةةرى عيلاقةاتى خؤ ةمانء قةةرار ةطا‪،‬‬
‫ضةةكةةكةانم ةنارد بؤ كةانى خةة ةياران لةة شةاخي سةووريَن بةة ديوي خورمةالأ‪ .‬لةة ةكاني‬
‫خةياران جةميل هةورامى نزيكةى حةظدة ةضةكى ل َي هةَلطرتبوو بؤ هيَزةكةي خؤي‪ ،‬بة‬
‫برادةرانى قةةرارطةاى ءتبوء ةكة ثَي شةمةةرطةةكةان دابةةزيونةةتةة خوارةوة‪ ،‬بةةلَكو خةةَلةك لةة‬
‫دزلَى ثةةيةدا بكةةن كةة بةة كؤلأ ضةةكء جيهةازةكةانيةان بؤ بةةرنةة خوارةوة بؤئةةوةى ب ةطاتةة‬
‫دة ةستى ثيَ شةمةرطةكان‪ .‬قةرارطاي ِرةمةزان لة دزَلي دوانزة كؤلَبةريان بةكر َي طرتبوو‪،‬‬

‫هةموو ضةكةكانء جيهازةكانيان ث َي طواستبوونةوة بؤ هيَزةكانمان‪.‬‬
‫ِرؤذى دواتر ‪ 3/8‬كةشء ئاووهةوا زؤر خؤش بوو‪ ،‬دكتؤر مةن سةوءرء بةختيةارى‬
‫حةمةى مةلا عيزةتء عةزيز عةلى ِرةحيمء ئةحمةد سةةعيدء سةةردار هاتن بؤ دزَليء‬
‫وت ةيان‪ :‬ئيَ مةة لةة هَيزة كةة بةةجيَ ةماوين‪ ،‬ضةون كةة هيس كةة سة ةيَك ئَي مةةى ئةا طةادار‬

‫نةكردووةتةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئيَستا ئةتانةويَت ضى بكةن؟‬
‫وتيان‪ :‬ضةكمان بدةنآ‪ ،‬خؤمان ئةرِؤينء دائةبةزين بؤ شارةزوور‪.‬‬
‫و ‪ :‬برِؤن بؤ طةنجينةكة بة ئارةزووي خؤتان ضةكء كةلوثةلى سةربازى هةَلبطرن‪.‬‬
‫ثيَش ئةةوةي ئةةو برادةرا نةة برِؤن‪ ،‬هةة نةد َيةك زان يةاريم دانىَء ثيَموتن كةة لةة كةانى‬
‫خةيارانةوة دابةزنة خوارةوة بؤ شارةزوور‪.‬‬
‫وتيان‪ :‬با ضةند كةسيَكمان لةلات ةَينينةوةء يارمةتيت بدةين‪.‬‬
‫و ‪ :‬ثَيشمةرطةم زؤر لاية‪ ،‬وا باشترة ئيَوة دابةزنة خوارةوة‪.‬‬
‫ةمام ةهادي ةهةورامي لةة هَيزةكةة بةةج َي ةمابوو‪ ،‬داوام ليَكرد كةة لاى من ةَينَي ةتةوةء‬
‫ةهاوكةاريم ب ةكات‪ .‬ثيَش ئةةوةي ئةةو برادةرانةة دابةةزنةة خوارةوة بؤ شةارةزوور‪ ،‬دكتؤر‬
‫مةن ةسوءر كة زاواي جةمال جةلال بوو وتي‪ :‬شةةوى ِرابردوو لة مالَى كاك جةمال بووم‪،‬‬
‫حةمدي خانيش لةوةيَ بوو‪ ،‬سبةينيَ نةشتةرطةريى بؤ ئةكةن‪.‬‬
‫دءاى ئةءةى كة حةمدي هاوسةرم لة سنة لة ماَلي جةمال جةلال بةجيَهَيشت‪ ،‬ئيتر‬
‫من ئاطادارى باري تةندرو سةتي نةبووم‪ .‬مالَي جةمال جةلال هيَلي تةلةفؤنيان هةبوو‪،‬‬
‫بةةلآم لةة دزلَي تةة ةلةفؤني ط ةشتي نةةبوو‪ ،‬بؤ تةة ةلةفؤنكردنيَةك ئةةبوايةة ب ضةوو ةمايةة بؤ‬

‫‪686‬‬

‫مةريوان‪ .‬بؤ ئةو مةبة سةتة لة ثاش نيوةرِؤيةكي درةنطدا‪ ،‬بةرةو مةريوان كةوتمة رِيَ‪.‬‬
‫لة نزيكي دزلَي‪ ،‬حةمةى حاجى سةابيرم بينى‪ ،‬بة هةا زانيء داواي يارمةتيم لَيكردو‬
‫و ‪ :‬حةة ةمدي نةة شة تةةر طةةري بؤ ئةةكر َيةت‪ ،‬مةام هةاديم لةة بةارة ةطا بةةجيَهيَ شةتووة‪،‬‬
‫ئي شةوكارةكان زؤرنء بة تةنيا فرياناكةوَيت‪ ،‬ئةطةر ئةتوانيت ب ضةيتة شةوَينةكةى منء‬
‫سةةرثةر ةشتي ئي شةوكارةكان بكةيت‪ ،‬ئةوا بؤ تةنها ِرؤذيَك ئةمةويَت ب ةضم بؤ سةنة‪ ،‬مام‬

‫هاديش هاوكاريت ئةكات‪.‬‬
‫كاكة حةمة وتى‪ :‬با شةة من ئة ةضم بؤ دزَلي‪ ،‬خةمي ئي شةوكارةكانت نةبَيت‪ ،‬تؤ برِؤ‬

‫بؤلاي حةمدي خانء سلآوي منيشي ثَيبطةيةنة‪.‬‬
‫رِؤذى دءاتر طةي شةتمة نةخؤ شةخانةكةي ةسنة‪ ،‬سةةرةتا ضةوومة لاى دكتؤر ةساَلح‪،‬‬

‫وتى‪ :‬نةشتةرطةرى خَيزانةكةت سةركةوتوو بووة‪ ،‬برِؤ بيبينة‪.‬‬
‫كاتَيك حةمدي مني بيني‪ ،‬بة سةةر سةوورِمانةوة وتى‪ :‬ئةوة بؤ ضةي لةم بارودؤخة‬
‫نا سةكةدا ئي شةوكارةكانت بةجَيهيَ شةتووةء هاتوويت بؤ ئيَرة؟ خةمي منت نةبواية‪،‬‬

‫ئاواتي خوشكةزامء سةبري خانء ئةميرة خان زؤر هاوكارييان كردووم‪.‬‬
‫و ‪ :‬ثيَمخؤشبوو لة نزيكةوة ئاطاداري تةندروستيت ‪.‬‬

‫خَيزاني جةةمةال جةةلالء دكتؤر كةةمةال شةاكر لةة ةطةلأ ةئاوات خةاني خو شةكةةزاي‬
‫حةة مةدي لةةلاي بوونء ثيَوةي مةا نةدوو بوون‪ .‬رِؤذى دءاتر طةةِرا ةمةوة بؤ ةسةر‬
‫ئي ةشوكارةكانم‪ .‬كاتيَك طةِرامةوة بؤ دزلَى‪ ،‬حةمةى حاجى ةسابير لةو َي نةبوو‪ ،‬ئةويش‬
‫ةضووبوو بؤ ةشارةزوورو شةوَينى ئيشةةكةمي بةجيَ هيَ ةشتبوو‪ .‬هةر كة ةسَيك ضةووبوو بؤ‬
‫بارةطاي ميحوةر‪ ،‬ضةةكى ثَيدابوو‪ .‬مام هادى وتى‪ :‬بؤ ضةي وا زوو طةِرايتةوة‪ ،‬خةمت‬

‫نةبواية‪ ،‬من ئَيرة بةجيَ ناهَيلَم‪.‬‬
‫و ‪ :‬مام هادى ناكريَت من نةيةمةوة‪ ،‬ضونكة ئةم شوَينة بة من سثَيردراوة‪.‬‬
‫ِرؤذ دواي ِرؤذ هةوالَى ئازادكردنى شةارو شةارؤ ضةكةكانمان ثيَئةطةي شةت‪ ،‬هَيزى‬
‫ثيَ شةمةرطةى كورد سةتان طةي ةشتبوونة شةارى كةركوكء لةويَ شةةِر طةرم بوو‪ .‬بؤ‬
‫هةنديََيك ئي ةشوكاري شةؤِرش‪ ،‬ثيَوي سةت بوو ب ةضم بؤ ةسليَماني‪ .‬لة قةرارطاي ِرةمةزان‬
‫مؤَلةتي هاتوو ضةؤم بؤ خؤمء ضةةند ثَي شةمةرطةيةكي لاي خؤم وةرطرت كة لة خاكي‬

‫‪687‬‬

‫ئَيراةوة بة ئؤتؤمبَيلةكةي بارةطاكةي خؤمان ب ضةين بؤ ةسليَماني‪ .‬هةنديَك ئازءوقةء‬
‫خواردةمةةني لةة ةطةلأ دوو دةبةة بةةنزين ةمان بةاركرد‪ .‬بةارةطةاكةةم لاى ةمام ةهادىو ضةة ةند‬
‫ثيَشةمةرطةى تر بةجيَهيَ ةشتء بةرةو ةسليَماني بةِريَكةوتين‪ .‬لة ةشارؤضةكةي مةريوانةوة‬
‫بة ناوضةى شليَردا ضووين بؤ شارؤضكةي ثيَنجويَن‪ .‬لة ناوضةى شليَر هيس كةسيَكمان‬
‫نةبينىء زؤر ضةؤلأ بوو‪ ،‬ةشارؤ ضةكةي ثيَنجوَينيش ضةؤلَء كاولء وَيرانةبوو‪ ،‬تةنها‬
‫ضةةند كة ةسيَكم بيني كة بؤ ضةةكي بةجيَماوي شةةرِي هة شةت سةالَةي نَيوان عَيراقء‬
‫ئَيران ئةطةِران‪ .‬ثاشةان ضةووين بؤ ناحيةى نالَثاريَز‪ ،‬لةويَش ضةةند كة ةسيَكمان بيني كة‬
‫بة دواي ضةةكء تةقةمةني بةج َي ماوى ناو ِرةبايةو سةةربازطةكانى عَيراقدا ئةطةِران‪.‬‬
‫كؤمةَلَيك تؤثء ةضةكى قورس لةو دةوروبةرة بةج َي مابوون‪ .‬دواتر ئيَرانييةكان هاتنء‬
‫زؤر ةبةى ضةةكةة قور سةةكةانيةان برد بؤ ئَيران‪ ،‬هةةروةهةا خةةلَكى خؤوةان ذ ةمارةك لةةو‬
‫ضةةكانةيان فرؤ شةتةوة بة ئَيرانييةكان‪ .‬ئةو رِؤذةي كة طةي شةتمة شةاري سةليَماني‪ ،‬لة‬
‫هؤلَي رِؤ ةشنبيري عومةر فةتاحم بينيء سةةبارةت بة هةنديَك ئيشةوكاري حزبي ثَيكةوة‬

‫قسةمان كرد‪.‬‬
‫شةةوي دووةم لة سةليَمانى حةمةى دةروَيش حةمة سةاَلح ثيَنجوَينيء مةلا عةلى‬
‫بناوةسةوتةيىء (‪ )...‬هاتن بؤ سةةردانم‪ .‬ماوةيةكي كةم بوو كاكة حةمة دواى ‪ 20‬ةسالأ‬
‫زيندانى ئازاد كرابوو‪ ،‬هةردوولا بة بينينى يةكتر خؤ ةشحالأ بووين‪ .‬دواي هةوالَثر سةين‬
‫بة ق سةةكانياندا وادياربوو كة بؤ ئي ةشيَكي تايبةت هاتث بؤ لام‪ ،‬بؤية و ‪ :‬وا ديارة‬

‫تةنها بؤ لاى من نةهاتوون بةَلكو بؤ كاريَكي تريش هاتوون‪.‬‬
‫وت ةيان‪ :‬ئةةوةى ِرا ةستى ب ةَيت بؤ تكةايةةك هةاتووين‪ ،‬داوات ليَ ئةةكةةين كةة لةة (‪)...‬‬

‫خؤش ببيتء قسةمان نةشكَينيت‪.‬‬
‫كاتى خؤى (‪ )...‬هاورَِييةكى نزيكى خةباتى شةارو شةاخم بوو‪ ،‬ثةيوةنديمان زؤر‬
‫بةهَيز بوو‪ ،‬بةلآم بةداخةوة لة ثايزى سةاَلى ‪ 1986‬بؤ مةراميَكي تايبةةت هاو سةةرو‬
‫كورِةكانمي بةطرتن دا‪ .‬سةةرةرِاي ئةو تاوانة طةورةية‪ ،‬ق سةةي ئةو دوو برادةرةي خؤم‬
‫نة شةكاندء و ‪ :‬هةر ةضةندة زؤر طلةييم ليَى هةيةء ئيَمة دوو هاورِيَى زؤر نزيك بووين‪،‬‬

‫بةلآم ئةوا لةبةر خاترى ئيَوة من ليَي خؤش ئة ‪.‬‬

‫‪688‬‬

‫لةةدواى ق سةة ةكانم (‪ )...‬وتى‪ :‬خواو ثيَ غةةم بةةرو دا يةكء ةباوكم لَيم نةاِرازى ب َيةت‬
‫بةلامةوة طرنط نيية‪ ،‬بةلآم زؤر بةلامةوة طرنطة كة تؤ لَيم ِرازى بيت‪.‬‬

‫هةر لةوداني شةتنةدا كؤتايي بةو كَي شةةية هاتء لةلايةن خؤمء كورِةكانم ئةو فايلة‬
‫داخرا‪ .‬بؤ ِرؤذى دءاتر طةةِرا مةةوة بؤ بةارة طةا كةانى خؤ مةان لةة دزَلى‪ ،‬لةة سةةر داواي‬
‫نةوشيروان مستةفا لة طوندي طؤخلآني ناوضةي شليَر بارةطايةكم دانا‪ ،‬ثاشان سثاردم‬
‫بةة عةةلى ِرة ةشيةد كةة ثيَ شةمةةرطةة خؤ ةمان بوو‪ .‬مةام هةادى ئةا ةطاداري كردم كةة كةةمةال‬
‫هةورامىء جةمال هةورامى لةطةلأ ضةند كةسيَكى قةرارطاي ِرةمةزان هاتوون بؤ ئَيرةء‬
‫ةنامةةيةةكى جةةميةل هةةورامي ةيان ثيَ بووةء هةةموو ضةةكةة ةكانيةان بردووة بؤ دةوروبةةرى‬
‫خورمالأ‪ .‬ئةو هةوالَةم زؤر ثيَ خؤش بوو‪ ،‬ضةونكة ذمارةيةكي زؤر ضةةكمان لابوو كة‬

‫ببوو بة باريَكى قورس لة سةرمان‪.‬‬
‫لة رِؤذاني ِراثةِريني ‪ ،1991‬زؤر هةوالَى ناخؤوان ئةبي سةت كة هةنديَكيان بةب َي‬
‫ئةوةى ِرا سةت بن‪ ،‬بؤ ماوةيةك غةمبارو سةةرقاَليان ئةكردين‪ .‬بؤ نمونة رِؤذَيك ح ةسيَن‬
‫فارس بناوة سةووتةيى هات بؤ لامء وتى‪ :‬ثَي شةمةرطةي خؤمان بة بَيتةل ثةيوةنديان بة‬
‫(جةميل هةورامي)يةوة كردووةء ثيَيان وتووة كة حةمةى حاجى قادري ةشيرين لة ةسةر‬

‫ضياى سورَين ِرةق بووةتةءةء جةنازةكةى لة ناو بةفرةكةدا بةج َي ماوة‪.‬‬
‫بةو هةوالَة زؤر غةمبار بووم‪ ،‬داوام مامؤستا عوسمان كانى ثانكةيي كرد كة بةلَكو‬
‫دوو كةس بنيَرت بؤ ضةياي ةسوريَنء جةنازةكة بدؤزنةوةء بيهَيننةوة بؤ دزَلي‪ .‬دواى‬
‫دوو رِؤذ مامؤستا عوسمان هاتةوة بؤ لامء وتي‪ :‬دوانزة كةسم بة كرآء طرتء ناردمن‬

‫بؤ سوءرَينء دةوروبةرى‪ ،‬بةلآم هيس جةنازةيةكى لـآ نيية‪.‬‬
‫دواي دوو رِؤذ كاكة حةمة هات بؤ دزلَيء خؤشبةختانة هةوالَةكة رِاست نةبوو‪.‬‬
‫ِرؤذيَك لة كرما شةانةوة داناى ئةحمةد مةجيد بة تةلةفون ثيَى ِراطةياندم كة حةمة‬
‫ِرةشةى طةرميان ةشةهيد بووةء لة سةليَمانى ثرسةةى بؤ دانراوة‪ .‬هةروةها داواي لَيكردم‬
‫كة بةبيَ ئةوةى هة سةت بة بووني ِرووداوَيك بكةن‪ ،‬بةلَكو ةشَيخ كةريمى باوكى شةةهيد‬
‫حةمة ِرةشء هاو سةةرةكةي كة لة ئؤردوطاي كاني دينار ني شةتةج َي بوءن‪ ،‬بنَيرم بؤ‬

‫سليَمانى تا لةويَ هةوالَةكةيان ثيَ ِرابطةيةنن‪.‬‬

‫‪689‬‬

‫شةةهيدبوونى حةمة ِرةش هةوالَيَكى زؤر دَلتةزيَن بوو‪ ،‬بةرثر سةيَكي ئازاو دلَيري‬
‫(ي‪.‬ن‪.‬ك) بوو‪ .‬هةمان رِؤذ ضةووم بؤ لاى شةَيخ كةريمى باوكى شةةهيد حةمةِرةشء و ‪:‬‬
‫كاك شَيخ كةريم‪ ،‬مامؤستا جةلالى كورِت لة طوندى طؤخلآنة‪ ،‬م َولَةتي هاتووضؤي نييةو‬
‫رَِي ةطاى ةنادةن بيةَت بؤ ئَيرة‪ ،‬بةة برادةراني قةةرارطةا جوابى ةناردووةء ةئةَل ةَيت ةبا بةاوكمء‬

‫دايكم دوانةكةونء بيَن بؤ طؤخلآن‪ ،‬ضونكة ئةطةِرَيينةوة بؤ سليَمانى‪.‬‬
‫شةَيخ كةريمء دايكء هاوسةةرةكةي شةةهيد حةمة ِرةش كةوتنة طومانةوةء ِرةنطيان‬

‫تَيك ضوو‪ ،‬وتيان‪ :‬ثيَمان بلَآ ضى ِرووى داوة؟‬
‫و ‪ :‬برِوا بكةن هيس رِووى نةداوةء هةر ئةوةندةية كة ثيَموتن‪.‬‬
‫دواجار قةناعةتيان بة ق سةةكانم كرد‪ .‬بؤ ئا سةانكاري هاتوو ضةؤ قةرارطاي ِرةمةزان‬
‫لةة ةطةلأ خؤيةان برد ةيانن بؤ طونةدى طؤخلآن‪ ،‬بِر ةيار وابوو كةة برادةرانى خؤ ةمان ئؤتؤمب ةيل‬
‫ئامادةبكةنء لة طؤخلآن ةضاوةِرَييان بكةن‪ .‬كاتيَك كة شةيَخ كةريمء خَيزانةكةي ئة ةضن‬
‫بؤ طؤخلآن‪ ،‬ماوةيةك لةوةيَ مابوونةوة‪ ،‬نة مامؤستا جةلاليان بيني بوو نة ئؤتؤمبَيليان‬
‫دة سةتكةةوتبوو كةة ثيَي برِؤن بؤ سةليَمةانى‪ ،‬بؤيةة طةةِرا ةنةوة بؤ ةكانى دي ةنار‪ .‬منيش‬
‫ثةةيوةنةديم بةة دا ةناى ئةةح ةمةد مةةجيةدةوة كردء كةةم ةيَك ط لةةييم ليَكردو و ‪ :‬بؤ ضةي‬
‫برادةراني خؤ ةمان لةة طؤخلآن نةةبوون؟ بةة زة حمةةت قةة ةنا ةعة بةة شةَيخ كةةريمء‬
‫خَيزانةكةي شةةهيد حةمة ِرةش كرد تا ضةوون بؤ طؤخلآن‪ ،‬ئَي سةتا ضةؤن جاريَكى تر‬

‫قةناعةتيان ثيَ بكةمةوة؟‬
‫وتى‪ :‬تؤ لة سةةر هةقيةت‪ ،‬بةلآم خةتاى مني تَةيدا نةبووة‪ .‬بةلَكو هةةر ضةؤنيَةك بيَةت‬

‫بياننَيريتةوة بؤ طؤخلآن‪ ،‬هةولَ ئةدةم ئةم جارةيان وةك ضاري ثَيشووي ل َي نةيةت‪.‬‬
‫بؤ رِؤذى دووةم كة ضةوومةوة بؤ لايان‪ ،‬شةَيخ كةريم وتى‪ :‬كاكة بؤ ثيَمان نالَيَيت‬

‫ضي ِرووي داوة‪ ،‬ديارة شتَيك بووة وا ئةوةندة زؤرمان ليَ ئةكةن‪.‬‬
‫و ‪ :‬بِروا تةان ب يَةت هيس نةةبووة‪ ،‬وةك هةةوالَم زانيووة ئؤتؤمبي لةة كةة ةيان لةة رَِي طةادا‬

‫ثةكى كةوتبوو‪ ،‬ئيَستا وا هاتوونء ضاوةِريَتان ئةكةن‪.‬‬
‫دوو ةبارة لةة طةةلأ برادةرانى قةةرار طةاي ِرة مةةزان نةاردم نةةوة بؤ طؤخلآن‪ ،‬لةةويَ‬

‫برادةراني خؤمان ضاوةِرَييان كردبوونء لةطةلأ خؤيان بردبوءيانن بؤ سليَماني‪.‬‬

‫‪690‬‬

‫كؤرِةء‬

‫دواى هَيرشةي ِرذَيم بؤ سةةر ةشارء ناءضةة ئازادكراءةكان‪ ،‬هيَزةكانى ثَيشةمةرطة لة‬
‫شةارةكان كشةانةوة‪ ،‬خةلَكيَكى زؤر مالأء حالَى خؤيان بةج َي هَي ةشتء لة ترسةى طيانى‬
‫خؤيانء مندالَيان بةثيَء بة ئؤتؤمبيل طةي شةتبوونة طوندى طؤخلآنء ناو ةضةى شةليَر‪.‬‬
‫سةةركردايةتى ثارتة سةيا سةييةكان بةط شةتيء (ي‪.‬ن‪.‬ك) بةتايبةتى بةرنامةو ثلانى‬
‫ئازادكردني ضةةند شةارو ناو ضةةيةكي كورد سةتانيان دانابوو‪ ،‬لة هةمان كاتدا بةهؤى‬
‫هيَر شةي توندي هاوثةيمانانةوة‪ ،‬لةناو ضةونى ِرذيَمةكةى ةسةداميان بة حةتمى ئةزانى‪،‬‬
‫بؤية هيس ثلانء بةرنامةيةكيان بؤ ثا ةشةك شةةي هيَزى ثيَ شةمةرطة دانةنابوو‪ ،‬هةروةها‬

‫هيس حسابيَكيان بؤ كؤرِةوو ئاوارةبوونى ميللةتةكة نةكردبوو‪.‬‬
‫كاتيَك سةوثاكةى سةةدام ح سةيَن ِراثةرينة جةماوةرييةكةى ئادارى (‪ )1991‬ى‬
‫سةةركوت كردو طةِرايةوة ناو ةشارةكان‪ ،‬هيَزةكانى ثَي شةمةرطة لة شةارةكان ك شةانةوة‪،‬‬
‫زؤربةي داني ةشتواني كورد سةتان مالأء حالَى خؤيان بةجيَ هيَ شةت‪ ،‬لة تر سةى طيانى‬
‫خؤيانء مندالَيان‪ ،‬بةثيَء بة ئؤتؤمبيل رِوويان كردة سةةر سةنوور‪ .‬دواتر ئةو رِووداوة‬
‫بة كؤِرةو نا سةرا‪ .‬لة كؤرِةوةكةي ني ةساني ‪ 1991‬بة دةيان هةزار خَيزان لةيةك دابِران‬
‫كة زؤر بة زةحمةت يةكتريان ئةدؤزييةوة‪ .‬زؤربةى ليَثر ةسراوو ثَي شةمةرطةش لة هةولَى‬
‫دةربازكردنى خؤيانء ما َلء مندالَء كةسوكاري خؤيان بوون‪ .‬لة بةدبةختى كورد ئاوو‬
‫هةواى ئةو ةضةند رِؤذةش هةر بارانء سةةرماو سةؤَلة بوو كة ئةوةندةى تر خةَلكء‬
‫ثَي شةمةرطةى شةثرزة كردبوو‪ .‬هيَزى ثَي شةمةرطة بة شةيَوةيةك ثةرتةوازةو لةيةك دابرِا‬
‫بوون كة سةركردايةتيش ئاطادارى ذمارةيةكي زؤر لة كادرو لَيثرسراوةكانيان نةبوو‪.‬‬
‫لةة كةاتي كؤرِةوةكةةدا‪ ،‬دا ةناى ئةةح ةمةد مةةجيةد تةة ةلةفؤنى بؤ كردمء وتى‪ :‬مةام ةجةلال‬
‫ئةضيَت بؤ طؤخلآنء بة منى وتووة با لالؤ بيَت بؤ طؤخلآن‪ ،‬كارى زؤر طرنطم ثَييةتي‪.‬‬
‫هةر ئةو رِؤذة ضةووم بؤ شةلَير‪ .‬بةهؤي ئةو ذمارة زؤرةي خةَلك كة ئاوارة ببوون‪،‬‬
‫زؤر بةزةحمةت ئةتوانرا هاتو ضةؤ بكريَت‪ ،‬ضةونكة ذمارةيةكي زؤر لة داني شةتواني‬
‫كةركوكء سةليَمانيء قةزاو ناحيةكان بةرةو ثيَنجوَين هاتبوون‪ .‬بة هةزاران ذنء ثياوو‬

‫مندالأء بة هةزاران ئؤتؤمبيلى طةورةء بضوك هاتبوونة ناوضةي شلَير‪.‬‬

‫‪691‬‬

‫كؤرِةو (نيساني ‪)1991‬‬

‫كاتَيك طةي شةتمة نزيك بارةطاكةى خؤمان لة طؤخلآن‪ ،‬لة بةر زؤري خةلَكي ئاوارة‬
‫كةة لةة دةوري ةبارة طةا كةة مةان كؤببوو نةةوة‪ ،‬ةنةمتوانى ب طةة مةة ةبارة طةا كةة مةان‪ .‬دواتر زؤر‬
‫بةزةحمةتء بة هاوكاري برادةرانى لاى مام جةلال طةي شةتمة ناء بارةطاكةى خؤمان‪.‬‬
‫مام جةلالء مولازم عومةرء هَيرؤ خانء ةسةربة ةست بامةرِنى لة بارةطاكة بوون‪ .‬وةسةتا‬
‫جةة ةبارى براى عومةةر غةةر ةيب برينةدار ببوء‪ ،‬ةئةويش لةةوآ بوو‪ ،‬خَيزانةةكةةى وة سةتةا‬

‫جةبار خواردني برنجى سوورى بؤ ئامادةكردين‪.‬‬
‫لةطةلأ مام جةلالء برادةران ثيَكةوة ةضووينة ناو ةضادريَكةوة‪ ،‬سةةبارةت بة كؤرِةوو‬
‫طؤِرانكارييةكان وتووَيذمان كرد‪ .‬مام جةلال باسةي فةرةيدون عةبدولقادرو ِرائيد داراي‬
‫كرد كةة بؤ طفتوطؤ لةة ةطةلأ ِرذيَم لةة بةة ةغدان‪ .‬ثةا شةان برادةران ءت ةيان كةة فةةرة ةيدون‬
‫عةة بةدول ةقادر بةة بيَ تةةل ثةةيوة نةدى ثيَوة كردءونء بةةرةء ثيَنجويَن دَين‪ ،‬ثر سة ةياري‬

‫كردووة كة لة ر شوَينَيك لةطةلأ برادةران يةك بطرنةوة؟‬
‫مولازم عومةر ثر ةسيارى ليَكردمء وتى‪ :‬ئيَمة ةشارةزاى ناء ضةةى ثيَنجويَن نين‪ ،‬تؤ‬

‫‪692‬‬

‫كويَت ثيَ باشة كة لةطةلأ ئةو برادةرانة يةكبطرينةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬با شةترين شةويَن لاى ثةيكةرةكةى ثيَنجويَنة (ئةء كاتة ثةيكةري ئافرةتيَك لة‬
‫ثيَنجويَن بوو كة ثيَش جةنطي عَيراقء ئَيران درو ةستكرابوو‪ ،‬داني شةتواني ثيَنجويَنء‬

‫دةوروبةري ثيَيان ئةوت فاتة هةوليَري)‪.‬‬
‫مام جةلال برو سةكةى كرد بؤ فةرةيدون عةبدولقادرو ِرائيد دارا‪ .‬بؤ يةكطرتنةوةي‬
‫هةردوولا‪ ،‬لاى ثةيكةرةكةى ثيَنجوَينى بؤ دةسةتنيشةان كردن‪ .‬ثاشةان مام جةلال وتى‪:‬‬
‫بِر يةارة برادةرانى قةةرار طةا بيَن بؤ ئَيرةء كؤبوو نةةوة ةيان لةة طةةَلةدا ب كةةين‪ ،‬بةةلَكو ثيرء‬

‫ثةككةوتةء نةخؤشةكان بنَيرين بؤ ئَيران‪.‬‬
‫و ‪ :‬ةمام جةةلال‪ ،‬ئةةطةةر فر ةياى ةئةو خةةَلكةة نةة ةكةوين‪ ،‬ئةةوا هةةموويةان بةة ةجاريَ ةلة بةةر‬
‫بر سةيَتيء سةةر ةماو بةارا ةندا ةئةمرن‪ .‬ةثا شةان ةمام جةةلال داواى لَيكردم ةكة هةةنةديةَك‬

‫ثيَويستييان هةية‪ ،‬بةلَكو لةِريَطاى خزمء ناسراوةكانم لة مةريوان بؤيان ثةيدا بكةم‪.‬‬
‫دواتر ةمام جةةلال وتى‪ :‬لالؤ‪ ،‬كةة لةة ثيَنجوَينةةوة هةاتين بؤ ئَيرة ‪ ،‬هيس بةارة ةطايةةكى‬

‫ثَيشمةرطةمان نةبيني‪ ،‬بؤ بارةطاتان نيية؟‬
‫ثيَش ئةوةي وةلآمي مام جةلال بدةمةوة‪ ،‬مولازم عومةر هاتة ناو باسةةكة وتى‪ :‬مام‬

‫جةلال بارةطاكانى ئةمان بة سوءرَينةوةية‪ ،‬ئيتر ليَرة بارةطاى ضييان هةبَيت؟‬
‫و ‪ :‬مةام جةةلال‪ ،‬بؤ لةة سةةر ةئةو ةهةموو برادةرانةةى كةة ةبارةطةا ةيان لةة سةلَي ةمانى‬

‫دانابوو‪ ،‬تةنها ثرسيار لة من ئةكةيت؟‬
‫وتى‪ :‬ئةى ئةوان لة كويَن؟‬

‫و ‪ :‬نازانمء ئاطادار نيم‪ ،‬ضونكة من زياتر سةرثةرشتي سنووري سوريَن ئةكةم‪.‬‬
‫وتى‪ :‬هةر كةسيَكتان لةو برادةرانة بينى‪ ،‬ثيَيان بَليَن لةم ناوضةية بارةطا دابنَين‪.‬‬
‫ئةو ِرؤذة وا ثيَوي ةستى ئةكرد كة ب ضةم بؤ شةارى مةريوان‪ ،‬بؤية ئةحمةدى برازامء‬
‫ةجةو ةهةرم لةة طةةلأ خؤم بردو ضةووم بؤ مةةريوان‪ .‬دواى جَي بةةجيَكردني ضةة نةد‬
‫ئي شةوكةاريَكي ةمام جةةلال‪ ،‬برِيَكى ةباش خواردةمةةنىء ئةازوءقةةم كرِى بؤ ةمالَي براء‬
‫برازا كةانم‪ ،‬بؤ رِؤذى دواتر طةةِرا ةمةوة بؤ طؤخلآن‪ .‬هيس زان يةاري يةةكم لا نةةبوو كةة‬
‫كة ةسوكارى خؤشم هاتوون بؤ شلَير يان نا‪ .‬رِؤذى دءاتر كة لة مةريوانةوة طةِرامةوة بؤ‬

‫‪693‬‬

‫طؤخلآن‪ ،‬بةةهؤى ليَ شةاوى ةئاوارة كةا نةةوة رَِي طةا نةةبوو‪ ،‬بؤ يةة ئؤتؤمبيَ لةة كةةم لةةدوور‬
‫رِاطرتبوو‪ .‬ةمام جةةلاا بينى لةة ةناو ئؤتؤمبيلَي كةدا بوو‪ ،‬دواى سةلآو وتى‪ :‬لالؤ‪ ،‬وةرة‬

‫سةركةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬ناتوانم‪ ،‬ضونكة ئؤتؤمبيلةكةم زؤر لة دوور داناوةو شتى تَيداية‪.‬‬
‫وتى‪ :‬وا با ةشترة ئيَ ةستا بَييت‪ ،‬ضةونكة من ماءةيةكي زؤرة خةريكم تا رَِيطا بكةمةوة‬
‫بؤ ثيَنجوَين‪ ،‬دوايى ِرَيطا نابيَت بَييت‪ .‬ئَي سةتا بؤ بينيني لَيثر ةسراويَكى ئَيرانى ئة ضةين‬

‫بؤ طوندى بناوةسووتة‪ ،‬ثاشان ئةضين بؤ ثيَنجوَين‪.‬‬
‫و ‪ :‬من ئَيستا نايةم‪ ،‬دواتر خؤم دَيم‪.‬‬

‫دواتر بة ئؤتؤمبيلةكة ضةوءين بؤ مةريوان بؤئةوةي لة بناوة سةوءتةوة ب ةضين بؤ‬
‫ثيَنجوَين‪ .‬ئةةح ةمةدى برازامء ِرَيزانى براى ةعةدنةانى حةةمةةى مينةةم لةةطةةَةلدا بوو‪ ،‬بةةلآم‬
‫ثةا ةسدارانى ئَيرانى ِرَيطةايةان ثيَ نةةداين كةة بةةرةو ثيَنجوَين برِؤين‪ ،‬ةثا شةان دةمةةو‬
‫ئيَوارةيةةكى درةنط طةةِراي ةنةوة بؤ طؤخلآن‪ .‬لةةو َي جةة ةمال ةجةلاا بينى ثيَموت كةة رِيَ ةطا‬

‫زؤر زةحمةت بووةء كةس نازانَيت ضؤنء لةكوَيوة برِوات بؤ ثيَنجوَين‪.‬‬
‫وتى‪ :‬وا باشترة كة بة شةو برِؤيت‪ ،‬بةلَكو حةمةي كورِيشم لةطةلَ خؤت بةريت‪.‬‬
‫درةنطانيَكي شةةو بةرةو ثيَنجوَين بةرِيَكةوتين‪ ،‬سةةر جادةكة زؤر قةرةبالَغ بوو‪،‬‬
‫رِيَطاى دةر ضةوون زؤر زةحمةت بوو‪ ،‬كاك ِرَيزان دة سةتيَك جلى بارانطيرى لةبةردا بوو‪،‬‬
‫بة فار سةى ق سةةى ئةكرد‪ ،‬زؤر لة ثا سةدارى ئَيرانى ئة ضةوو‪ ،‬بة فار سةى ئةيووت‪:‬‬
‫ِرَيطاكةمان بؤ بكةنةوة‪ ،‬سةرهةنط دَيت‪ .‬بةو حالَة وردة وردة رِؤيشتين تا سةرلةبةياني‬
‫طةيشةتينة ناو ثيَنجوَين‪ .‬لاي ئيَوارة جةلالى ميرزا عةلي ثيَنجوَينيم بينىء وتي‪ :‬حاجى‬

‫عةبدولى براتء ذنء مندالَةكاني لة خوار ثيَنجوَينن‪.‬‬
‫سةةرةتةا ضةووم بؤلاي ةباوكى جةةلال (ميرزا عةةلي) بِرَةيك ةنانم بؤ دانةان‪ ،‬ضةون ةكة‬
‫ئةوكاتة نان دة سةت نةئةكةوت‪ .‬ثا ةشان حاجى عةبدولى برام دؤزييةوة‪ ،‬لة خانوءيةكي‬
‫رِووخاودا بوونء نايلؤني دابوو بة سةةردا‪ .‬هةندَيك كةلوثةلء ئازوءقةء خواردةمةنيم‬
‫بؤ دانان‪ .‬لة حاجى عةبدول هةوالَى كورِةكانيم ثرسى‪ .‬وتي‪ :‬بة شويَن تؤدا ئةطةِريَن‪.‬‬
‫ثيَ شةتر ئاماذةم ثيَكردووة كة خةلَكي خةمى كة سةوكاري بوو‪ ،‬مولازم عومةريش‬

‫‪694‬‬

‫لةطةلأ مام جةلال زؤر سةةرقا َل بوو‪ ،‬كاتي نةبوو بة دواي كة سةوكاريدا بطةرِيَت‪ ،‬ثَييو‬
‫"ئةطةر لة ثيَنجوَين ماميم (مةحمودى حاجى) بينى‪ ،‬ئاطام لَيي بيَت"‪.‬‬

‫رِؤذي دواتر حةاجي عةةلي برام بيني‪ ،‬ثيَموت كةة ئةةم نةاِرةحةةتييةة هةةمووى ضةةنةد‬
‫ِرؤذيَ كةةو تةةواو ةئةب َيةت‪ .‬دواتر لةة طؤخلآن جةةلالي مةةحمودي فةة قةآ ِرةحيمم بيني‪،‬‬
‫ثيَموت كة طفتوطؤ لة ئاراداية‪ ،‬بؤية ثَيم با شةة كة بطةِرَييتةءة بؤ سةليَمانيء ئاطاي لة‬

‫ئةشياي دوكانةكةي بَيت‪.‬‬
‫كاتَيك لة ثيَنجويَنةوة طةِرامةوة بؤ شليَر‪ ،‬مولازم عومةر نامةيةكى بة سؤزانى كضي‬
‫ةشةهيد شةةهابدا بؤ ناردم كة تَييدا داواي ليَكردبووم هاوكاري سةؤزاني خالَة شةةهاب‬
‫بكةةم‪ .‬خةاتوو سةؤزان داواي لَيكردم كةة بةةلَكو لةةطةةلأ خؤم بيبةةم بؤ مةةريوان‪ .‬بةةهؤي‬
‫سةةرقالأ بوونم بة هةنديَك ئي شةوكاري يةكيَتي لة شةلَير‪ ،‬نةمتواني ئةو رِؤذة سةؤزان‬
‫خانء هاو سةةرو مندالَةكاني لةطةلأ خؤم ببةم بؤ مةريوان‪ .‬شةةوي هةمان رِؤذ بوارم بؤ‬
‫ِرةخ سةا كة بةرةو مةريوان برِؤين‪ ،‬ميَردةكةى سةؤزان خان وتى‪ :‬من نايةمء ئاطام لة‬

‫ئؤتؤمبيلء شتةكاني خؤم ئةبَيت‪ ،‬با ئةوان لةطةَلتدا بَين‪.‬‬
‫كةاتَةيك بةةرةو مةةريوان كةةوتينةة رِ َي‪ ،‬ةكاك جةةوهةةر (بةةرثر سةى ثةةيوةنةدييةةكةان)‪،‬‬
‫ذمارةيةك لة كةسوكارى خؤى كؤ كردبووةوة وتى‪ :‬ئَيمةش لةطةلأ تؤ دَيين بؤ مةريوان‪.‬‬
‫ئةو شةةوة هةموو ثَيكةوة ضةووين بؤ مةريوان‪ ،‬لةو َي سةؤزان خانم بردة مالَى شةَيخ‬
‫كةريمي باوكي شةةهيد حةمة ِرةش‪ .‬رِؤذيَك هةوالَى مردنى شةَيخ نيهادى براى شةةهيد‬

‫شةها بيست‪ ،‬لةرِيَطادا بة نةخؤشي دلأ كؤضى دوايى كردبوء‪.‬‬
‫ضةةند ِرؤذيَك دءاى ِراثةِرين‪ ،‬لة نةخؤ شةخانةي سةليَماني سةةردانى شةَيخ نيهادم‬
‫كردبوو‪ .‬كاتيَك ضةووم بؤلاي‪ ،‬حيلمى عةلى شةةريفء عةلي بؤ سةكانيش هاتبوون بؤ‬
‫سةةردانى‪ .‬فةةرمةا ةنداري مةةريوان جةةنةازة ةكةى شةَيخ ني ةهاد ةيان نةةئةةدا ةيةوة بةة كةةس‪،‬‬
‫ئةةيةانووت ئةةب ةَيت كةة سةوكةاري خؤي بيةَتء جةة ةنازةكةة وةربطر ةنةوة‪ .‬بؤ وةرطرت ةنةوةي‬
‫جةة ةنازة ةكةي شةَيخ نيهةاد لةة طةةلأ ةمامؤ سة ةتا عوس ةمان ةكانى ثةان كةةيي ضةووين بؤ‬

‫فةرمانداريء جةنازةكةمان وةرطرتةوة‪.‬‬

‫‪695‬‬

‫مةريوان (نيساني ‪)1991‬‬
‫ناسراوةكان لة رِاستةوة‪ :‬لالؤ‪ ،‬ضوارةم كةس مامؤستا عوسمان كاني ثانكةيي‬

‫ئةوكاتة خةلَكى طوندى كانى دينار ثارضةةيةك زةوييان دانابوو بؤ طؤرِ ةستان‪ ،‬بةلآم‬
‫كةسةي تَيدا نةنيَذرابوو‪ ،‬بِرياربوو كة لةو طورِسةتانةدا بة خاكي بسةثَيرين‪ .‬بؤ بةشةداري‬
‫كردن لة رَِيورِةسمي بة خاك سةثاردنةكةيدا‪ ،‬خةلَكيَكى زؤري شةارؤ ضةكةي مةريوان‬

‫هاتبوون‪ .‬كةسوكارى شَيخ نيهاد وتيان‪ :‬ليَرة بة ئامانةت ئةينَيذين‪.‬‬
‫خةةلَكى ةكاني دينةاريش وت ةيان‪ :‬ئةةطةةر بةة ئةامةانةةت بينَيةذن‪ ،‬ئةةوا ئيَمةة ةهاو ةكاري ةتان‬
‫ناكةينء نايةين بؤ ثر سةةكةي شةي‪ ،‬ضةونكة ئيَمة ئةمانةويَت يةكةمين كةس كة لةم‬

‫شوَينةدا ئةينيَذين ثياوضاكيَكي ديني بيَت بؤ ئةوةى ببيَت بة نزرطة‪.‬‬
‫ثا شةان كة سةوكاري ةشَيخ نيهاد رِازى بوون كة بؤ هةمي شةة لةو طؤرِ سةتانة نوَييةدا‬
‫بنَيذرَيت‪ .‬دواي بةخاك سةثاردني ثر سةةيةكى شةاي سةتةمان بؤ دانا‪ .‬لة ئةنجامي‬
‫كؤبوونةوةكةي نَيوان مام جةلالء بةرثر سةاني ئَيراني لة طوندى بناوة سةووتة‪ ،‬سةنوور‬
‫بةةرِووي خةةلَكي ةئاوارةدا كرا ةيةوة‪ .‬ةئةو رِؤذةي كةة ئةا ةغاي ِرةحيمى ةهاتبووة سةةر‬

‫‪696‬‬

‫سنوور‪ ،‬مام جةلال ئؤتؤمبيليَكى بة ديارى ثيَ بةخشى‪.‬‬
‫ِرؤذَيك لة طؤخلآن ئازادى جةلال ِرةفعة بينى‪ ،‬هاو سةةرو منداَلةكاني شةي لةطةلَدا‬
‫بوو‪ .‬لةطةلأ هاورِآ كامةراندا سةوارى ئؤتؤمبيلةكةمان بوونء هاتن بؤ مةريوان‪ .‬ثاشةان‬
‫ةكاك ةئازادمةان برد بؤ ةكانى دينةار بؤ ةبارة ةطاكةةى خؤمةانء ثيَموت ةكة لةةويَ ةَين ةنةوة ةتا‬
‫ةئةو ةكا ةتةي ةبارودؤخةةكةة ئةةطؤرَيةت‪ .‬ئةةوكةاتةةى كةة لةة بةارة ةطاكةةى كةاني دي ةنار بووين‪،‬‬
‫ضةةند برادةرَيك وةك بةكرى حاجي سةةفةر‪ ،‬زيرِؤ عةبدءلآ‪ ،‬حةمةى حاجى ةسابير‪،‬‬
‫فةرةيدونى حةمة ةساَلح‪ ،‬شةةهيد شةَيخ ح سةيَنة سةور‪ ،‬ةشةهيد جةلالى حةمةى مةحة‪،‬‬
‫مامؤ سةتا موح ةسينء ضةةند برادةريَكى تر سةةردانيان كردين‪ .‬ثا ةشان ضةووم بؤ طوندي‬
‫طؤخلآن‪ ،‬لةوآ مةهابادى ك ةضمء (عوسمان حةمة جا )ي هاو سةةريء براكانيم بيني‪.‬‬
‫ماوةي ثَينج سةالأ بوو مهابادم نةبيني بوو‪ ،‬ثيَ ةشتريش هاو ةسةرةكةيم نةبيني بوو‪.‬‬
‫ناردم بة شةويَن حةمدي هاو ةسةرم كة بيَت بؤ لاي مةهاباد‪ ،‬ئةويش ماوةي سة َي ةسالأ‬
‫بوو نةيبيني بوو‪ .‬دواتر ةضووين بؤ ةشارؤ ضةكةي مةريوان‪ ،‬شةةء لة مالَى دؤ سةتيَكي‬
‫ديَرينم (م سةتةفاى خةجآ) ماينةءة‪ِ .‬رؤذى دواتر ةضووين بؤ بانة‪ .‬مالَى ئيَمة لة بانة‬
‫زؤر قةرةبالَغ بوو‪ ،‬كة سةوكاريَكي زؤرى ليَ بوو‪ ،‬ئةوكاتة برازاكانى خؤم لاى من بوون‪،‬‬
‫جيَء رَِيمةان زؤر نةاِرةحةةت بوو‪ ،‬ةخانووةكةة بةة شةى نةة ةئةكردين‪ ،‬ةماوةيةةكي كةةم بوو‬

‫حةمدي نةشتةرطةري بؤ كرابوو‪ ،‬ئةركيَكي زؤري لةسةر شان بوو‪.‬‬
‫شَيخ حةسةنى شَيخ سةلام بة ماَلةوة ضووبوون بؤ طوندى سيرآ‪ ،‬لةويَوة نامةيةكى‬
‫بؤ ناردبوومء تيَيدا نوو سةيبووي كة ةضاوةِريَى ِراوو تةطبيرى منة‪ .‬بة نامةيةك وةلآمم‬
‫دايةوةء نوو سةيبووم "بؤ ئةوةى نزيك بين لة يةكترى وةرن بؤ سةنووري ثيَنجويَن يان‬
‫وةرن بؤ بةانةة بؤ لاى ئيَمةة‪ ،‬يةان دان بةةخؤتةا ةندا بطرن تةا ضةةنةد رِؤذيَكى تر‪ ،‬ضةون ةكة‬
‫طؤِرانكاريى ِرووئةدات"‪ .‬كاتَيك نامةكةمي ثيَ ئةطات‪ ،‬بة شةوانةى كوِرى ئةلََيت‪ :‬هةر‬

‫ليَرة ئةبين‪ ،‬واديارة لالؤ شتَيك ئةزانَيت‪ ،‬بؤية باس لة طؤِرانكاريى ئةكات‪.‬‬
‫ئةةوة نةدةى نةة خةا ةيا نةد بةارودؤ خةة كةة كةةم َيةك ئةا سةايى بووةوة‪ ،‬لةة ئةة ن ةجامي‬
‫دة ةستثَيكردني طفتوطؤ لة نَيوان حكومةتى عَيراقء بةرةى كورد ةستانى‪ ،‬خةلَكي ئاوارة‬
‫طةِرانةوة بؤ شةارو ةشارؤ ضةكةكاني خؤيان‪ .‬حةمدي هاو سةةرم لةطةلأ برازاكانمدا‬

‫‪697‬‬

‫ناردةوة بؤ سةليَمانىء خؤ ةشم لة بانة مامةوة‪ ،‬بة برادةراني (م س)م ءت كة ئي شةى من‬
‫لة ميحوةرى دزلَىء سةوءرَين تةواو بووةء ضةاوةِريَى دياريكردنى ئي ةشيَكي تر ئةكةم‪.‬‬
‫لةو ماوةيةدا كة لة بانة بووم‪ ،‬عةلى حةمة جا (براى عوسماني زاوام) لة سليَمانييةوة‬
‫ةهات بؤ لامء وتى‪ :‬ةكاك غةةفورى برات تةةنةدرو سةتي زؤر خراثةة‪ ،‬خؤت ئةا ةمادة بكةة بةا‬

‫ثيَكةوة برِؤين بؤ سليَمانى‪.‬‬
‫و ‪ :‬ضى بووة؟ رِاستييةكةيم ثآ بَلآ‪.‬‬
‫وتى‪ :‬ئةةوةى ِرا سةتى بيةَت تةةقةةيةان لةة (ئةةحمةةد غولام)ى موديري دائيرةى زةرا ةعة‬
‫كردووة‪ ،‬بةلآم بة هةلَة كاك غةفورى براشت طولةي بةركةوتووةء كوذراوة‪.‬‬
‫ئةةو هةةوا ةلَة بؤ من زؤر دلَتةةزيَن بوو‪ ،‬غةةفوري برام مةةينةةتي زؤري لةة ذيةان ةيدا بيني‬
‫بوو‪ ،‬لة سةاَلي ‪ 1980‬لة سةةر عوسماني كورِي كة ثيَ شةمةرطة بوو لة لاي خؤم‪ ،‬بؤ‬
‫ماوةيةكي زؤر لة بةنديخانةي سليَماني زيندان كرا‪ ،‬ثياويَكي زؤر هيَمنء سادة بوو‪.‬‬
‫دواي ثر سةةكة نامةيةكم بؤ عومةر فةتاا ناردء تيَيدا نوو سةيبووم "ئةحمةد غولام‬
‫كوذرا‪ ،‬بةةلآم بؤ ةئةب يةَت براي مني شةي لةة طةةَلةدا بكوذ َةيت‪ ،‬لةة كةاتَي كةدا برا كةةى من‬
‫هاولآتييةكي ئا سةاييء ثياويَكى بَيوةى بوو‪ ،‬دوو كوِرى ثيَ شةمةرطةيةو لة سةةري شةيان‬
‫زيندانى كراوة‪ ،‬هةروةها كورِيَكى لة كارةساتى هةكاري ثَيشمةرطة بووة "‬
‫دواي ضةند رِؤذَيك عومةر فةتااء شَيخ دارؤ سةردانيان كردمء وتيان‪ :‬برِوامان ثيَ‬
‫بكةة‪ ،‬وةك (ي‪.‬ن‪.‬ك) بةةهيس شةيَوةيةةك ئةا ةطا ةمان ةلةو مةة سةةلةة ةية نةةبووة‪ ،‬ةجا تؤ ةلةو‬
‫بِروا يةةدا ةيت ئَي مةة ةكارى وا ب كةةين‪ .‬ئةة حمةةد غولام ةتاوان ةبار نةةبووةء ث ةياويَكى خراث‬
‫نةبووة‪ ،‬بةلَكو لة ِرابردوودا زؤريش يارمةتى داوينء هاوكاريي كردووين‪.‬‬
‫زؤر شةتيان رِوونكردةوة‪ ،‬منيش ضةوءمة ةسةر ئةو برِوايةى كة كو شةتنى براكةم‬
‫قةةزاء قةةدةر بووةو بةة هةة ةلَة بةةر كةةوتووة‪ ،‬ئةةو برادةرا نةةش دَلن يةا ةيان كردم ةكة‬
‫سةةركردايةةتي ةيةكَيتي ئةاطةاداري ةئةو ةكارة نين‪ِ ،‬رةنطةة حزبيَكي تر يةان خةة ةلَك ةئةء‬
‫ةكارةيةان كردبيةَتء رِقء كينةة ةيان بةةرامبةةر بةة ئةةحمةةد غولآم لةة دَةلدا بووب َةيت‪ .‬دواي‬
‫ئارام بوونةوةي بارودؤخةكة‪ ،‬خانووةكةم كة لة لايةن حكومةتةوة دة سةتى بة سةةردا‬
‫طيرابوو‪ ،‬ضةةكةداريَكي سةةردار جةا ت َةيدا ني ةشتةةجيَ كرابوو‪ ،‬ز ةيانيَكي زؤر ةيان‬

‫ثَيطةياندبوو وةرطرتةوة‪.‬‬

‫‪698‬‬

‫طفتوطؤي نَيوان بةرةي كوردستانيء حكومةتي عيَراق (بةهاري ‪)1991‬‬
‫جةلال تالَةباني لةطةلأ سةدام حسَين‬

‫طفتوطؤي نَيوان بةرةي كوردستانيء حكومةتي عيَراق (بةهاري ‪)1991‬‬
‫مةسعود بارزاني لةطةلأ سةدام حسَين‬

‫‪699‬‬

‫طفتوطؤي نَيوان بةرةي كوردستانيء حكومةتي عيَراق (بةهاري ‪)1991‬‬
‫لة رِاستةوة‪ :‬سةدام حسَين‪ ،‬مةسعود بارزاني‪ ،‬سامي عةبدولرِةحمان‪ ،‬نةوشيروان مستةفا‬

‫‪700‬‬


Click to View FlipBook Version