The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by soranlalo2021, 2021-03-30 17:14:54

Birawari bo FlipBook-pdf

Birawari bo FlipBook-pdf

‫ثةلاماري سةطةكةي جارخ‬

‫رِؤذيَك ئاسةؤى ةشَيخ نورىء دكتؤر كةمال شةاكرء جةمال جةلالء ضةةند برادةريَكى‬
‫تر وتيان‪ :‬حةز ئةكةين ثيَكةوة سةةردانيَكى عةبدولكةريمى حةمةى سةةعيد بكةين‪.‬‬
‫ثا شةان هةموومان ثيَكةوة ضةووين بؤ طوندى جارخ‪ ،‬بؤ ئيَوارة لة مالَى عةبدولكةريم‬

‫ماينةوةء شةويش لةوآ خةوتين‪.‬‬
‫كاك عةبدولكةريم سةةطيَكى رِاطرتبوو كة زؤر دِربوو‪ ،‬ئةو شةةوة زؤر دةوةرِى‪ .‬ئةو‬
‫شةةوةي كة لة مالَى عةبدولكةريم بووم‪ ،‬لة خةوما سةةطةكة ثةلامارى قاضةى دام‪ ،‬منيش‬
‫شةةقيَكم لة دةمى ةسةطةكة هةَلدا‪ ،‬بةلآم لة ِرا سةتيدا شةةقيَكى زؤر توندم لة ديوارةكةى‬
‫ثةنام دابوو‪ .‬لة تاو ئازار بةخةبةر ها ‪ ،‬ثاش كةمَيك ثةنجةكانى قا ةضم شةين بوونةوة‪،‬‬
‫وردة وردة قا ضةم ئاو سةا‪ .‬برادةران هةموو بةخةبةر هاتنء بةو شةةوة نيوةنمةكيان بة‬
‫ئارد بؤ قاضم دروست كرد‪ .‬دواي دوو هةفتةش قارء ثةنجةكانم ئاوسا بوونء ئازاريان‬

‫هةبوو‪ ،‬بة طؤضان ئةرِؤيشتم‪.‬‬

‫‪501‬‬

‫زةَليَ (بةهاري ‪)1981‬‬
‫لة رِاستةوة‪ :‬شَيرزاد مامة خولة‪ ،‬عةبدولكةريم حةمة سةعيد‪ ،‬مامؤستا كةمال حةسةن‪ ،‬لالؤ‪ ،‬جةمال جةلال‬

‫‪502‬‬

‫ل َيثرسراوى نويَى مة َلبةند‬

‫كؤتايي هاءينى ‪ 1983‬بةكرى حاجى سةةفةر بوو بة بةرثر سةى مةَلبةندى يةك‪،‬‬
‫رِؤذيَك سةةردانم كرد‪ ،‬برادةرَيك ميواني بوو‪ ،‬كاك بةكر وتى‪ :‬لة كاتيَكى با شةدا هاتى‪،‬‬
‫حةز ئةكةم بتنا سةَينم بةم برادةرة‪ ،‬ئةمة كاك دلَيرى ئةحمةد شةوكرية(‪ ،)111‬ئةندامى‬

‫رِيَكخستنى ناوشارةو بؤ هةندَيك ئيشوكارى تايبةت هاتووة‪.‬‬
‫دواى يةكتر نا سةينء كةمَيك طفتوطؤ و ‪ :‬كاك دليَر بؤ لة ِريَكخ سةتنةوة ئةو نامة‬

‫توندةيان ناردبوو بؤ مةَلبةند؟‬
‫وتى‪ :‬داواى ل َي بوردنةت ل َي دةكةةين‪ ،‬لةة ِرا سةت ةيدا ئةةو نةامةةيةة بةة بِر ةيارى هةةموو‬
‫برادةرانء هةةموو ثَيكةةوة نوو سةيمةان‪ ،‬برِوات بَيةت نةة ةمانزانى كةة تؤ لةةو مةة سةة ةلةيةة‬
‫ئاطادارنيت‪ ،‬بةلآم دواي ئةوةي نامةكةت بة دةستمان طةيشت ِراستي مةسةلةكةمان بؤ‬
‫رِوون بووةوة‪ ،‬ئيَمةش ِرةخنةمان لة خؤمان طرت كة لة نوو سةينء ناردنى ئةو نامةيةدا‬

‫زؤر ثةلةمان كردو هةَلة بووين‪ ،‬دووبارة داواي لَيبوردنت ليَ دةكةين‪.‬‬
‫كاتَيك بةكري حاجي سةةفةر بوو بة بةرثر سةى مةَلبةندى يةك‪ ،‬برادةرانى مةَلبةند‬
‫زؤر ةهةولَ ةيا ةندا كةة لةةطةةلَيةا ةندا كةار ب ةكةم‪ ،‬بةةلآم من ِرازى نةةبوومء نةةمكرد‪ ،‬ضةونكةة وةك‬
‫ثيَ شةتر با ةسم كردووة‪ ،‬بارودؤخةكةم بةدلأ نةبوو‪ ،‬بةهؤى سةةرهةلَدانى ئالآى شةؤِرش‬
‫بةزةقيء ضةندين رِاى جياجياء طرذىء ئالَؤزىء رِقء كينة لة نيَوان برادةرانى كؤمةلَة‬
‫دةر ةكةوتبوو‪ ،‬بةةتةاي ةبةتى لةة سةنوءرى مةةَلبةة ةندى يةةك كةة كةاريطةةرييةةكى خراثى لةة‬

‫سةرمان هةبوو‪ ،‬حةزم نةئةكرد ببمة بةشيَك لةو ململانَييةى كة هاتبووة ئاراوة‪.‬‬
‫هةةر ةلةو ةماوةيةةدا ئةا ةسؤى ةشَيخ نورىء ةمامؤ سة ةتا سةاَلح ذاذ ةلَةييء ةئاوات‬
‫عةة ةبدولغةةفور ةهاتوو ضةؤ ةيان ةئةكردمء لةةطةةَلم هةةولَ ةيان ئةةدا ةكة لةة مةةلَبةةنةد ئيش ب ةكةم‪،‬‬
‫بةلآم من هةر سةوور بووم لة سةةر بِريارةكةي خؤمء لةو ماوةيةدا هيس مة سةئولياتيَكي‬

‫حزبيم نةطرتة ئةستؤ‪.‬‬

‫(‪ )111‬لة رَِيكخستني ناوشار ناوي سةليم بوو‪.‬‬

‫‪503‬‬

‫هيَرشي رِذ َيم بؤ سةر مةلَبةندى يةك‬

‫لة هاءينى ‪ ،1983‬حةمدى هاو سةةرمء مهابادي ك ضةمء كوِرةكانم هاتن بؤ سةةردانم‬
‫بؤ طونةدى حةاجى مةا مةةنةد‪ ،‬ةماءةى ةمانط يةَك لام ةمانةةءة‪ .‬هةةر لةةء ةماءة يةةدا خَيزانء‬
‫مندالَةكاني شةةهيد مامؤ سةتا ح سةَين شةةريف هاتن بؤ سةةردانم‪ .‬ثا شةان حةمدىء‬

‫مندالَةكانمء ميوانةكان طةِرانةءة بؤ سليَماني‪ ،‬بةلآم بةختيارى كورِم لام مايةءة‪.‬‬
‫لة ئابي ‪ِ 1983‬رذيَم هَيرشةي كرد بؤ ةسنوءرى مةَلبةندى يةك‪ ،‬بةردةءام تؤثباراني‬
‫مةَلبةندى يةكء دَيهاتةكاني دةءرءثشتي دةكرد‪ .‬شةءَيك دكتؤر كةمال شاكر خَيزانء‬
‫منداَلةكاني لة رِيَي بةرزنجةء با ةساكةءة ناردةءة بؤ سةليَماني‪ ،‬منيش بة هةا زاني كة‬
‫ةلةو ةبارءدؤخةة نةاهةةموارء ثرِ مةةتر ةسييةةدا بةةختيةارى كوِرم لا نةةب َيةت‪ ،‬بؤيةة لةةطةةلأ‬
‫خَيزانةة ةكةى دكتؤر كةةمةال ةناردمةةءة بؤ سةليَمةاني‪ .‬بؤ ِرؤذى دءاتر كةامةةراني كوِرم لةة‬
‫رَِيي طوندى موبِرةءة هات بؤ لام بؤ حاجي مامةند‪ ،‬هةر هةمان ِرؤذ ةشةهيد مامؤ سةتا‬
‫ح سةيَن شةةريف(‪ )112‬بة مةبة سةتي بة سةةركردنةءةم‪ ،‬لة رِيَي ناحيةى ناَلثارَيزةءة هات‬

‫بؤ حاجي مامةند‪.‬‬
‫بارءدؤدان زؤر خراث بوء‪ ،‬تؤثباراني ِرذيَم بؤ سةر طوندى حاجي مامةند تةنطي‬
‫ثيَ هةَل ةضنيبوءين‪ .‬لةء بارءدؤخة ناهةموارةدا سةةرداني شةةهيد مامؤ سةتا ح سةَينء‬
‫كامةراني كوِرم زؤر ثيَ خراث بوء‪ ،‬ئةتر سةام ِرءءداءيَكي دَلتةزَين ِرءءبدات‪ .‬لة كاتي‬
‫هيَر شةةكاني ِرذيَم ةشةهيد ئازاد هةورامى كة ئةوكاتة ئةندامي سةةركردايةتي كؤمةَلةي‬
‫رِةنجدةراني كورد ةستان بوو لة مةَلبةندي يةك بوو‪ ،‬بؤ سةةرثةر ةشتي كردني كؤنفرانسةى‬

‫مةحةلى كؤمةلَة هاتبوو‪.‬‬
‫ئةةو شةةوة ةلةلايةةن ِرذيَمى عَيراقةةوة تؤث ةبارانيَكى زؤر خةة سةتى طونةدى حةاجى‬
‫ةما مةة نةد كرا‪ .‬ثيَش ئةةوةي ةمةلا بةةخت يةار بةةرةو سةةركردا يةةتي بةةرِ َي ب ةكةو َةيت‪ ،‬بؤ‬

‫(‪ )112‬لة ‪ 1985/10/18‬لة مةنعة تةجةولةكةى سةليَمانى خؤىء زةردة ةشتى كوِريء ئاواتى برازي كة‬
‫بؤ خويَندن لة ماَليان بوو‪ ،‬دةستطيركرانء مالَةكةيان بة شؤفة تيَك درا‪ِ .‬رؤذيَك دواي دةستطيركردنيان‬

‫لة فلكةى نالى سليَماني‪ ،‬لةطةلَ كؤمةَليَك هاولآتى بَيتاواني تر طوللةباران كران‪.‬‬

‫‪504‬‬

‫ثارا سةتني ذياني ثيَ شةمةرطة‪ ،‬ئاطادارى بارةطاكاني مةَلبةندي كردبوو كة بارةطاكان‬
‫ضةؤلأ بكةنء برِؤن بؤ ناو ضةياكاني دةوروبةر‪ .‬ئيَمة طوا ةستمانةوةء ضةووين بؤ بنارى‬
‫ةسيرآ‪ ،‬دكتؤر كةمال ةشاكر لةوآ بوو‪ ،‬كة ئَيمةى بيني بةرةو ثيرمان هاتء وتي‪ :‬كاكة‬

‫بؤ ئةو ميوانانةت رِةوانة نةكردؤتةوةو لةم تؤثبارانةدا لَيرةن‪.‬‬
‫ةشةهيد مامؤ ةستا حسةَين رِءءى كردة منء وتي‪ :‬تؤ نةتهيَ ةشت برِؤينةوة‪ ،‬ئةمتواني‬

‫بضم بؤ طوندى ِرةزلَةو لةوَيشةوة بؤ ناَلثارَيزء سليَمانى‪.‬‬
‫تؤث ةبارانى عَيراق هةةر بةةردةوام بوو‪ ،‬بؤ ثةارا سةتني ط ةياني خؤمةان لةة شةوَينيَكى‬
‫با ةشدا خؤمان حة شةار دابوو‪ .‬ئاطام ليَ نةبوو كة كامةرانى كورِم ضةووبوو بؤ ناو ِرةزء‬
‫باخةكانى ئةو ناوة‪ ،‬ثاش ماوةيةك طةِرايةوةء برِيَكى باش ترَيى لةطةلأ دة ةستى خؤى‬
‫هَينةايةةوةء ةلة بةةردةم ةما ةندا داينةا‪ .‬شةةهيةد ةئازاد ةهةورامى بةة زةردةخةةنةةيةة ةكةوة وتى‪:‬‬

‫ئافةرين كورِى ثيَنجوَيني‪ ،‬هةمووتان ئاوا ئازان‪.‬‬
‫ةئةو رِؤذة بؤ ةماوةيةةك تؤثبةاران كةةم ةَيك كةةم بووةوة‪ ،‬ضةووي ةنةوة بؤ بةارةطةاكةاني‬
‫خؤمان‪ ،‬بؤ سةبةى بةيانى لةبةر تؤثباراني ِرذيم زوو طةِراينةوة شةوَينةكانى خؤمان لة‬
‫ناو ضةياكان‪ .‬حاكم قادر حةمة جانء حاكم سةةردار كة لة دادطاي شةؤرِش ئي شةيان‬
‫ئةكرد‪ ،‬لةطةلَمان بوون‪ .‬هةمان رِؤذ ئوتومبَيليَكى جيَبى لاندرؤظةر هات بؤلامان‪ ،‬ضةةند‬
‫كة ةسيَكي تَيدا بوو كة بؤ كارى دادطا هاتبوون‪ .‬ثيَ ةشتر دادطاي شةؤرِش ئاطادارى ئةو‬
‫كةة سةانةة ةيان كردبووةوة ةكة بؤ ئيشء ةكاري داد ةطا بَين بؤ مةةَلبةة ةند‪ ،‬بةةلآم لةةبةةر خراثي‬
‫بةارودؤخةةكةة ئةاطةاداركرا ةنةوة كةة داني شةتني داد ةطا دوائةةخريَةت بؤ كةاتيَكي تر‪ ،‬دواتر‬

‫دادطاي شؤِرش لة كاتء شويَني دادطايي كردنةكة ئاطاداريان ئةكةنةوة‪.‬‬
‫بةو جيَبةى كة ئةو كة سةانةي هَينابوو بؤ دادطايي كردنةكة‪ ،‬شةةهيد مامؤ ةستا‬
‫ح سةيَن شةةريفء كامةرانى كورِم ثَيدا ناردن بؤ ناحيةي نالَثاريَز‪ .‬كاتَيك ئؤتؤمبيلةكة‬
‫طةي شةتبووة ناو ناحيةى نالَثارَيز‪ ،‬جاشء ضةةكدارةكانى حكومةت ضةوءبوءنة بةردةم‬
‫جَيبةكةء هةوالَى ناو ضةةكةيان لة شةؤفيَرةكة ثر سةيبوء‪ .‬شةؤفَيرةكةش ثياويَكى باش‬
‫نةبووة‪ ،‬بؤية زانياريء دةنطوباسء هةوالَى ناو ضةةكةء هةر ضةى ديبوو بؤ جا ةشةكانى‬

‫طيَِرابووةوة‪.‬‬

‫‪505‬‬

‫دواي ضةةند ِرؤذيَك ةشةهيد مامؤ سةتا ح سةيَن نامةيةكى بؤ ناردم‪ ،‬لة نامةكةدا‬
‫نوو سةيبووى "كاكة تؤ ئةو رِؤذة بؤ ضةى ئَيمةت لةطةلأ ئةو كابراية ناردةوة؟ خؤ ئةو‬

‫كابراية ثياوى بةعس بوو"‪.‬‬
‫بة مامؤ ةستا ح سةَيندا وة ةسلَى وةرطرتني ثارةى يارمةتي (حة سةةن كةريم)مان ثَيدا‬

‫ناردبووةوة‪ ،‬وةسلَةكةى طةياندبووة دةست خاوةنةكةي‪.‬‬

‫‪506‬‬

‫طوندي حاجي مامةند (هاويني ‪)1983‬‬
‫لة رِاستةوة‪ :‬شةهيد مامؤستا حسيَن شةريف‪ ،‬لالؤ‬

‫‪507‬‬

‫طفتوطؤ لةطة َل ِرذيَم‬

‫كؤ ةتايي ‪ 1983‬شةةرِى ئَيرانء عَيراق كةةوتبووة سةنوورة ةكانى شةاربةاذيَرِةوة‪،‬‬
‫شةةرِةكة رِؤذ بة رِؤذ طةرمتر ئةبوو‪ ،‬كَلثةى ئةو شةةِرة مالَويَرانيية طةي ةشتة نزيكى‬
‫طوندةكانى شةارباذيَر‪ .‬سةةربازانى ئَيرانء سةوثاى ثا سةدارانى ئَيران طةي شةتبوونة‬
‫ث شةتى طونةدةكةاني كةانى ةمانطةاء هةةرزةلةةء دةورو ةبةرى ملةة ةكةوة لةة سةةر ِرَيطةاي‬
‫ثيَنجويَن‪ ،‬لة ط شةت لايةكةوة بؤردومانى ناو ضةةكة ئةكرا‪ .‬ئَيران لة بةرةكانى شةةرِدا‬
‫ثيَ ةشِرةوى ئةكرد‪ ،‬سةةربازة كوردةكان لة رِيزةكانى سةوثاى عَيراق هةَلئةهاتنء ثةنايان‬
‫ئةبرد بؤ ناو ضةة رِزطاركراوةكانى ذيَر دة سةةلآتى شةؤرِش‪ .‬ذمارةيةكيان ئةبوون بة‬

‫ثَيشمةرطةء ئةوانى تريش لة طوندةكاني ناوضة ئازادكراوةكان دائةنيشتن‪.‬‬
‫لة سةةركردايةتييةوة ئاطادارى مةَلبةندي يةكيان كرد كة ئةو ناو ضةةء طوندانةى‬
‫نزيكى شةةِرةكةن ضةؤلَى بكةين‪ .‬لةو ماوةيةدا فرِؤكةكانى ِرذيَمى عَيراق طوندةكانى‬
‫ةثارَيزانء دؤ َل ثةةموو دةوروبةةريةان بؤردومةان كرد‪ ،‬ذ ةمارةيةةك هةاولآتيء ثَي شةمةةرطةة‬
‫برينةدارء شةةهيةد بوون‪ ،‬ئيَمةةش بةارة ةطا ةكاني مةةَلبةة ةندي يةةكمةان لةة طو ةندي حةاجي‬

‫مامةند طواستةوة بؤ طوندى شوكيَ‪.‬‬
‫لةةو ةماوةيةةدا مولازم عومةةر لةة سةةركردايةةتييةةوة ةهات بؤ مةةَلبةة ةندي يةةك‪ ،‬لةة ةمالَي‬
‫كاكة حةمةى فةرة لة طوندي باراو سةةبارةت بة طفتوطؤ لةطةلأ ِرذيَم ق سةةي لةطةلأ‬
‫كردينء ءتي‪ :‬لةة ةطةلأ حكو ةمةتي عَيراق ةبةهيواى طفتوطؤين‪ ،‬حزبى ةبةعس خةةلَك ةيان‬
‫نةاردووة بؤلامةان كةة وةفةد ةمان ب ضة ةيَت بؤ بةة ةغدا‪ .‬ئيَ مةة كؤبوو ةنةوة ةمان لةة سةةر ئةةو‬
‫طفتوطؤيةكة كردووة كة ضةؤن بيَتء ضةى بكةين با شةة‪ .‬وةك سةةركردايةتي يةكيَتي بة‬
‫زؤرينةى دةنط برِيارمان داوةء ثيَمان با شةة كة طفتوطؤ لةطةلأ ِرذيَمدا رِةد نةكةينةوة‪،‬‬
‫ضةونكة باش بزانن لةم كاتةدا لة قازانجى كوردء شةؤرِ شةة‪ .‬بؤية من هاتووم بؤ ئَيرة بؤ‬
‫ئةةوةى ثرس بةة ئيَوةش بكةةينء رِاى ئيَوةش وةربطرين‪ ،‬هةةووةهةا وتي‪ :‬نةا ةمةى دكتؤر‬
‫كةة ةمال مةةز هةةر هةاتووة بؤ سةةركردا يةةتيء دةلَ يةَت "برا يةان طفتوطؤ لةة طةةلأ ِرذيَم‬

‫فرسةتيَكةء لة دةستى مةدةن"‪.‬‬

‫‪508‬‬

‫مولازم عومةر دوو ةسآ جار دوبارةى كردةوةو وتى‪ :‬برِواتان بَيت دة سةتثيَكردني‬
‫طفتوطؤ لةة ةطةلأ حكومةةت برِيةاري مةام جةةلال نييةة‪ ،‬كةاك نةةو شةيروان منى ةناردووة كةة‬

‫ثرس بة ئيَوةش بكةين‪.‬‬
‫مولازم عومةةر لاى ئَيمةة رِؤي شةتء سةةردانى مةةلا بةةختيةارى كرد‪ ،‬ئةةو ةكاتةة لةة‬
‫طوندى ضةنطيان داني شةتبوو‪ .‬مولازم عومةر لةطةلأ خؤى بردي بؤ سةةركردايةتي‪ .‬لةو‬
‫ماوةيةدا بارودؤخةكة زؤر ئالَؤز بوو‪ ،‬ضةونكة ذمارةيةك لة برادةراني بةرثرس برِوايان‬
‫بةة شةةِر نةةمةابوو‪ ،‬لةة سةةر بةارودؤخةةكةة زؤر رِاى ج ةياواز هةةبوو‪ ،‬زؤربةةيةان ةئة ةيانووت‬
‫"بةا شةة ئَيمةة ضةؤن ئةةتوانين لةة شةاخ ةَينينةةوة‪ ،‬لةةكةاتَي ةكدا ئَيران ِرؤذ ةبة رِؤذ ةلةم‬
‫ناو ضةةية نزيكتر ئةبيَتةوةء لة هةردوولاوة تةنطمان ثيَ هةلَ ةضنراوة‪ ،‬ضةؤن ئةتوانين‬
‫شةةرِى ئَيرانء عَيراق بكةين؟ كؤمةلَيَك لة فةرماندة سةةربازيةكاني مةَلبةند كة لةطةلأ‬
‫ئالآي شةؤرِ شةدا بوون بةرةكاني شةةرِيان بةجيَ ئةهيَ شةتء بةرطرييان نةدةكرد‪ ،‬كة‬
‫ئةوةش بووة مايةي زووير بووني بةرثر سةي مةَلبةند (بةكري حاجي سةةفةر)‪ ،‬ضةونكة‬
‫ةكاك ةبةكر ئةةيوت "ئةةم برادةرانةة بةةلَيَن ةيان ثيَ دابووم كةة ث شةتء ةهاو ةكارم بن‪ ،‬بةةلآم‬

‫دةستيان بِريم"‪.‬‬

‫‪509‬‬

‫دانوساني ن َيوان (ي‪.‬ن‪.‬ك) و حكومةتي ع َيراق (‪)1985 - 1983‬‬
‫لة رِاستةوة‪ :‬مولازم عومةر عةبدولَلآ‪ ،‬فةرةيدون عةبدولقادر‪ ،‬نةوشيروان مستةفا‪ ،‬عةلي حةسةن مةجيد‪ ،‬عيزةت‬

‫دوري‪ ،‬جةلال تالةباني‪ ،‬د‪ .‬فوئاد مةعسوم‪ ،‬سادري حاجي عةلي‬

‫‪510‬‬

‫يةكةم سةردان بؤ سليَمانى‬

‫طفتوطؤى نَيوان يةكَيتيي ني شةتمانييء حكومةتي عَيراق دة سةتى ث َي كردبوو‪ ،‬لة‬
‫سةةرةتاى وتويَذةكةدا باوكى كاك بةكر (حاجى سةةفةر) نةخؤش كةوتبوو‪ ،‬كاك بةكر‬
‫داواى لة مام جةلال كردبوو كة بةلَكو ب ضةيَت سةةريَك لة باوكى بدات لة سةليَمانى‪،‬‬
‫ضةونكة زؤر نةخؤ شةةء ئةطةري ئةوة هةية ةريَت‪ .‬مام جةلال ِرةزامةندي دةربرِي بوو‪،‬‬
‫بةلآم داواي لة كاك بةكر كردبوو كة لة نَيواني (‪ )20 – 10‬ثَي شةمةرطة ب ضةنة ناو ةشار‪.‬‬
‫دواي ئةةوةي برادةران مؤ لةَةتي فةةرمي يةان لةة ليواي ضةوار تةاي ِرذَيم وةرطرتبوو كةة‬
‫زالَطةكاني سةةر ِرَيطاكانء دامودةزطاكاني بةعس لة سةليَماني كَي شةةو ئا سةتةنطمان بؤ‬
‫درو ةست نةكةن‪ ،‬لة ضةياي ئةزمرِةوة لةطةلَ كاك بةكر ثيَكةوة ضةووينة ناو شةارى‬
‫سةلَيمةانى‪ .‬خةلَكى ئَيمةةيان بةجاشء ضةةكدارى ِرذَيم ئةزاني‪ ،‬ضةونكةة تا ئةوكاتة‬
‫ثَي شةمةرطة نة ضةووبوونة ناو شةارةكانء ئةوة يةكةمين جار بوو كة ئيَمة ةضووينة ناو‬
‫شةار‪ .‬جطة لة ِريَكخسةتنةكاني خؤمان‪ ،‬هاولآتياني كوردسةتان ئاطادارى ئةو بارودؤخة‬
‫نوَييةء طفتوطؤي نَيوان ئيَمةو ِرذيَم نةبوون‪ .‬سةةرةتا ةضووين بؤ ماَلى باوكى كاك بةكر‬
‫لةة طةةرِةكى سةةركةارَيز‪ ،‬دواي ئةةوةي خةةلَكى ةئةو ةناوة زانييةان كةة ثيَ شةمةةرطةةين‪،‬‬

‫زؤربةيان هاتن بؤ سةردانمان‪.‬‬
‫هةر ئةء شةةءة لةطةلأ يةكَيك لة ئؤتؤمبيلةكانمان ضةووم بؤ مالَى خؤمان‪ .‬ةسةرةتا‬
‫مالَى خؤمانم نةدؤزيةوة‪ ،‬ضةونكة خانوويةك لة تةني ةشتمان درو ةست كرابوو‪ ،‬بة هةلَة لة‬
‫دةرطاي دراو سةَييةكمان (عوسماني بلة شةيَخة)م دا‪ ،‬يةكَيك لة كورِةكاني دةرطاكةي‬
‫كردةوة‪ ،‬ثا ةشان مالَى خؤماني ثي شةان دام‪ .‬ذمارةيةكى زؤر خزمء دؤ سةتء نا سةراو كة‬
‫هةةوالَى هةاتنةةوةى ئَيمةةيةان زانيبوو هةاتن بؤ سةةردانمةان‪ ،‬برِيةار وابوو كةة ئَيمةة لةة‬
‫بي ةستء ضةوار كاتذميَر زياتر لة سةليَمانى نةمَينينةوة‪ ،‬لةكاتى خؤيدا طةِراينةوة بؤ‬

‫طوندى شوكآ‪.‬‬

‫‪511‬‬

‫خو َيندني سورةتي فاتيحة‬

‫كاتَيك ءتويَذ لةطةلأ حكومةتي عَيراقدا طةرم بوء‪ ،‬ثيَ شةمةرطة هاتو ضةؤى ناء ةشارى‬
‫سةليَمةاني ةيان دةكرد‪ ،‬ةئةوةش كةاري ةطةرى سةلبي لةة سةةر هيَزى ثَي ةشمةةرطةة دا ةناء‬
‫ذمارةيةكي زؤر لة ماَلي ثيَ شةمةرطة ئا شةكرابوء‪ .‬ئيَوارةيةكي بةهارى ‪ 1984‬بةكرى‬
‫حاجي سةةفةرو حاميد حاجى غالىء جةمالي حةمةي خواكةرةمء وةهابى سةةرتيثء‬
‫ذمارةيةك ثيَ شةمةرطةى تر هاتن بؤ مالَى ئيَمة لة سةليَماني‪ ،‬هةموو سةةرء ِري شةيان زؤر‬
‫بوو‪ ،‬ماوةيةكى زؤر بوو ضةاكيان نةكردبوو‪ .‬محةمةدى برازام نارد كة سةةرتا ةشَيك‬
‫بهَينيَت بؤ ماَلةوة‪ .‬كاتَيك سةةرتا شةةكة كة كوِرَيكى زؤر بةئةدةب بوو‪ ،‬ناءى بورهاني‬
‫دةلاك بوء‪ ،‬خاوةني سةةرتا شةخانةي بورهان بوو‪ ،‬هاتة مالَةوةء كؤمةَلَيك ثَي شةمةرطةى‬
‫بة سةةرو رِي شةى زؤرةوة بيني‪ ،‬ثَيي وابوو كة ثر سةةمان هةبووةء ئةمانةوَيت بةم رِيش‬

‫تاشينة ثرسةكة بشكَينين‪ ،‬بؤية كة هاتة ذوورة وتى‪ :‬الفا ة‪.‬‬
‫ضةةند ثَي شةمةرطةيةك لةبةر ثيَكةنين خؤيان بؤ نةطيراء لة ذوورةكة ضةوونة دةرةوة‪،‬‬
‫كابراى سةةرتاش سةةرى سةورِماء هةسةتي كرد كة هةلَةيةكي كردءءة‪ ،‬بةلآم خؤي تَيك‬
‫نةداء هيس ق سةةى نةكرد‪ .‬دءاتر بورهاني دةلاك طلةيي لة محةمةدى برازام كردبوو‪ ،‬كة‬

‫بؤ بةباشى مةسةلةكةى بؤ باس نةكردبوو‪.‬‬

‫‪512‬‬

‫سةردانى مام جةلال‬

‫ةلة ةكاتي طفتوطؤكةةدا ةمام جةةلال جوابى نةارد بؤ منء بةةكرى ةحاجى سةةفةةر كةة لةة‬
‫سةورداش سةةردانى بكةةين‪ .‬لةة ديةدارةكةةدا مةام جةةلال سةة ةبارةت بةة ةناوةرِؤكء‬
‫هةنطاوةكانى طفتوطؤو ةضوونيان بؤ بةغدا ق سةةي بؤ كردينء وتى‪ :‬لة طفتوطؤكانماندا‬
‫رِاي عيزةت دورى زؤر ةبا ةشترة ةلة ةتاريق عةةزيزو ئةةوانى ديكةة ةكة لةة كؤبوو ةنةوة ةكانةدا‬

‫بةشدار بوون‪.‬‬
‫هةر لةو داني ةشتنةدا مام جةلال باسةي هةولأء كؤشةشةي جدي خؤي بؤ ئازادكردني‬
‫سةيَ كورِي م ةستةفا بارزاني كة لة سةالَي ‪ِ 1983‬رذَيم دة سةتطيري كردبوون كردو وتي‪:‬‬
‫لة داني ةشتنَيكدا سةةبارةت بة ئازادكردني كورِةكاني مةلا م ةستةفا (عوبةيدولَلآ‪ ،‬سةابير‪،‬‬
‫لوقمان)(‪ )113‬لةطةلأ سةةدام ح سةيَن ق سةةم كرد‪ ،‬بةداخةوة ثَييو كة لة ذياندا نةماون‪.‬‬
‫ثيَش طةةِرا ةنةوةمةان بؤ سةلَيمةاني مةام جةةلال وتي‪ :‬لالؤ ئي ةشيَكم ثيَتةة ئةةبيةَت ثةةيمةانم‬

‫بدةيتيَ كة بة قسةم بكةيت‪.‬‬
‫ء ‪ :‬هةرضي بةمن بكريَت ئامةدةم‪.‬‬
‫ءتي‪ :‬ئيشةكةم بة كاك بةكر ءتوءة‪ ،‬لة سليَماني ثيَت دةلََيت‪.‬‬
‫كاتَيك طةرِاينةءة بؤ سليَماني‪ ،‬كاك بةكر وتي‪ :‬مام جةلال ضوارسةد دينارى داءة‬
‫بة منء ءتي بيدة بة لالؤ بؤ مةسرةف خؤي‪ ،‬هةرضةندة بة مام جةلاا ءتووة كة لالؤ‬
‫ثيَويستي بة ثارة نييةء بِرءا ناكةم ءةريبطريَت‪ ،‬بةلآم ئةو هةر سوور بوو لةسةر‬

‫ئةوةي كة ئةو ثارةيةت ثيَ بدات‪.‬‬
‫بة كاك بةكرم ءت كة ئةو برِ ثارةية ءةرناطرمء ثيَويستم ثيَي نيية‪.‬‬
‫كاك بةكر ءتي‪ :‬ئاخر تؤ خؤت ثةيمانت بة مام جةلال دا كة بة قسةي بكةيتء‬
‫نابيَت ثةيمانةكةت بشكَيني‪ .‬لةبةرئةوةي كة بةَلَينم دابوو‪ ،‬ثارةكةم ءةرطرت‪ ،‬بةلآم بة‬
‫لامةوة زؤر طران بوء‪ ،‬ضونكة لة هةموء ذيانمدا داواي ثارةم لة كةس نةكردووة‪،‬‬
‫هةربؤية ثارةكةم دابةشكرد بةسةر منالَةكانمداء هيضم ليَ هةَلنةطرت بؤ خؤم‪.‬‬

‫(‪ )113‬لة سةةرةتاي سةالآني هة ةشتاكاندا سة َي كوِري م سةتةفا بارزاني (عوبةيدولَلآ‪ ،‬سةابير‪ ،‬لوقمان) لة‬
‫بةغدا ني ةشتةج َي بوون‪ ،‬ثيَ شةتر عوبةيدولَلآ بارزاني وةزيري دةولةي عيَراق بوو‪ ،‬لة ‪ 1983‬بة فةرماني‬

‫سةدام حسَين هةرسيَكيان دةستطيركرانء لةسيَدارة دران‪.‬‬

‫‪513‬‬

‫ئةو نانةى خواردتان‪ ،‬بة زةهرتان بيَت!‬

‫لةة بةة هةارى ‪ ،1984‬لةة ةطةلأ كؤ مةةَل َةيك ةهاورِيَم كةة هةةموو ةيان ثَي ةش مةةر طةة بوون‪،‬‬
‫برِيارماندا لة ناو ضةةكاني طةرميانء قةرةداغء شةارةزوور جةولةيةك بكةينء ضةةند‬
‫طونةد ةَيك بةة سةةر بكةةينةةوة‪ .‬ةهاورِيَيةاني ةئةو ةجةولةة ةية بريتي بوون لةة ( شةةهيةد حةةمةة‬
‫ئةميني خةجآ‪ ،‬جةمال جةلال‪ ،‬فةرةيدوني حةمة سةاَلح‪ ،‬مامؤ سةتا كةمالي حة سةةني‬
‫ميرزا ِرة ةشيد‪ ،‬شةةهيد شةةريفى قورئانى‪ ،‬بةكرى حاجى سةةفةر‪ ،‬جةمالي حةمةي‬
‫خواكةرةم‪ ،‬حةمةي حاجي سةابير‪ ،‬دكتؤر كةمال ةشاكير‪ ،‬عةبدولكةريم حةمةي سةةعيد‪،‬‬
‫شةةهيد حة سةةني سةةعيد زؤراب‪ ،‬بةندة) لةطةلأ ذمارةيةك ثَي شةمةرطة‪ .‬نزيكةى بي ةست‬

‫رِؤذيَك لة طوندةكاني ئةو سيَ ناوضةية ماينةوةء كاتيَكي خؤوان بةسةر برد‪.‬‬
‫كةاتيَةك ةكة لةة ةناو ةضةى قةةرةداغ بووين‪ِ ،‬رؤذ ةَيك ضةووينةة طونةدى ةنةوتى‪ ،‬ةئةوكةا ةتة‬
‫ةحام ةيدى حةاجى ةغالى سةةرتيثى (‪ )55‬ى قةةرةداغ بوو‪ .‬لةة طونةدى نةةوتى لةة ةمالَ َةيك‬
‫دامةزراين‪ ،‬بيَ ئةوةي ئَيمة ئاطاداربين شةةهيد شةةريفي قورئانى بة خاوةن ماَلةكةى‬
‫وتبوو ةئةو ث ةياوة (ئي شةارةتى بؤ من كردبوو) براى ةمام ةجةلا لةة‪ .‬ةخاوةن ةما ةلَة كةةش‬
‫خزمةتيَكى زؤريان كردينء زؤر ِرَيزيان لة من ئةطرت‪ ،‬بة شةيَوةيةك كة خؤ شةم سةةرم‬
‫سةورِمابوو‪ .‬رِؤذي دواتر خاوةن مالَةكة ثر سةياري لة حاميد حاجى غالى كردبوو كة‬
‫ِرا ةستة ئةو ثياوة براى مام جةلالة (مةبة ةستي من ببوو)‪ .‬كاك حاميد وتبووى "نةخيَر‪،‬‬
‫كةآ ثيَي وتوويةت كةة ةئةو براى ةمام جةةلا ةلة؟" ثةا شةان ةخاوةن ةمالةَةكةة هةات بؤ لامةانء‬

‫وتي‪ :‬بؤ درؤ ئةكةن؟ ئةو نانةى خواردتان‪ ،‬ياخوا بة زةهرتان بَيت‪.‬‬
‫ذني خاوةن مالَةكةش رِووى كردة منء وتى‪ :‬ئةريَ كةى تؤ براى مام جةلاليت؟‬
‫زؤر سةةرم سةورِماء تيَنةطةي شةتم كة ئةو ذنء ميَردة بؤ وا ئةلَيَنء ةضى بووة؟‬
‫لةوكاتةدا شةةهيد شةةريفى قورئانيم بيني ثَيئةكةنى‪ ،‬و ‪ :‬شةةريف بؤ ثَيئةكةنيت‪،‬‬

‫واديارة تؤ شتَيك ئةزانيت يان كةتنيَكت كردووة‪.‬‬
‫وتى‪ :‬لةرِاستيدا كة هاتين بؤ ئةم مالَة‪ ،‬بؤ ئةءةى زياتر خزمةتمان بكةنء خواردني‬

‫ضةورو باوان بؤ ئامادة بكةن‪ ،‬بة خاوةن مالَةكةم وت كة تؤ براى مام جةلاليت"‪.‬‬
‫لاي خاوةن ما َلء خيَزانةكةي‪ ،‬خؤمان بؤ نةطيراء دةستمان كرد بة ثيَكةنين‪.‬‬

‫طوماني شؤرِش لة هاو ِر َييةكي خةبات‬

‫‪514‬‬

‫لة سةالَي ‪ 1984‬لة كاتي طفتوطؤي نَيوان (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء ِرذيَم‪ ،‬حاجي سةةفةر باوكي‬
‫كاك بةكر كؤ ضةي دوايي كرد‪ ،‬لة طوندي طريَزةي نزيكي سةليَماني ثر سةةي بؤ دانرا‪ .‬لة‬
‫ثر سةةكةةدا عةةبةدولكةةريمى حةة ةمةي سةةعيةدم بينىء وتى‪ :‬ئةةمرِؤ ةلة ثر سةةكةة كةاك‬
‫نةو ةشيروان زؤر ق سةةى ثآ و ء ئيهانةى كردم‪ ،‬هةروةها بة ئاوات عةبدولغةفورى وت‬

‫"كيَ عةبدولكةريمي لة ليذنةى تةنسيقى سةيدسادق داناوة بؤ دةرى ناكةيت"‪.‬‬
‫من نازانم لة ةسةر ضةىء ضةيم كردووة كة كاك نةو ةشيروان لة بةرضةاوى ئةو خةلَكةدا‬

‫ئةوةى بة من كرد؟‬
‫و ‪ :‬ةكاك عةة بةدول كةةريم‪ ،‬من ةهاوارم ل َي كرد يةت كةة لةة ل يةذ نةةى تةةن سةيق ئيش‬
‫نةةكةة ةيت‪ ،‬ضةونكةة بةةكةةلَكى تؤ ةنايةةت‪ ،‬بةةلآم بةة ق سةةي منةت نةةكرد‪ ،‬هةةروةهةا كةاك‬

‫بةكريش وةك بةرثرسي مةَلبةند بة قسةى مني نةكرد‪.‬‬
‫ثاش ضةةند ِرؤذَيك ئاوات عةبدولغةفورء بةكري حاجي سةةفةر سةةردانيان كردم‪،‬‬
‫كاك بةكر وتي‪ :‬كاك نةو شةيروان دةربارةي عةبدولكةريمى حةمةى سةةعيد زؤر شةتي‬

‫ثَيو ‪ ،‬بةلآم من نةمتواني بةرطري ليَ بكةم‪.‬‬
‫بؤ رِؤذى دءاتر عةبدولكةريم حةمة سةةعيد بة ئوتومبيَلَيك هات بؤ لام بؤ مالَةوة‪،‬‬

‫وتى‪ :‬ئةمةويَت بضم بؤ لاى كاك نةوشيروان‪ ،‬ئةبَيت لةطةلَم بيَيت بؤ طوندي ئاوةذآ‪.‬‬
‫ئةوكاتة سةركردايةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك) لة طوندي ئاوةذيَي نزيكي ناحيةي مةرطة بوو‪.‬‬
‫و ‪ :‬ةجارآ ضةاوةِرآ بكةة‪ ،‬ضةونكةة بةارودؤخةة طون ةجاو نييةة‪ِ ،‬رَيطةاكةان ةباش نين‪،‬‬

‫دوَينآ لة لاى كانى ثانكة ضةند جاشيَك كوذراون‪.‬‬
‫وتى‪ :‬بة لارِيَدا ئةرِؤينء لةو شوَينانةوة نارِؤين كة جاشيان لَيية‪.‬‬
‫هةةر ضةة ةندة ثيَم بةاش نةةبوو كةة برِؤين‪ ،‬بةةلآم دَلي ةكاك عةة ةبدولكةةريم نةة شةكةانةدء‬
‫ثَيكةةوة بةةرةو ةئاوةذيَ كةةوتي ةنة رِ َي‪ .‬لةة ِرَي ةطادا ِرةخنةةيةةكي زؤرم لَيطرتء ثيَموت كةة لة‬
‫درو ةستبووني ةئةو كيَ شةانةة‪ ،‬تةةنهةا خؤي بةةرثر سةةو ئةةبيةَت ضةاوةِريَي هةةموو‬

‫ئةنجامَيكيش بكات‪.‬‬

‫كاتَيك طةي ةشتينة ئاوةذيَ‪ ،‬بة تةنها ضةووم بؤ لاى نةو شةيروان م سةتةفا‪ ،‬لةطةلأ‬

‫‪515‬‬

‫ةشةهيد مولازم سةةيد كةريم ثيَكةوة بوون‪ .‬ةسةرةتا سةةبارةت بة عةبدولكةريمي حةمةي‬
‫سةعيد كةميَك قسةم لةطةلأ كرد‪.‬‬

‫كاك نةوشيروان وتى‪ :‬ضةند جاريَك بة بةكري حاجي سةفةرم وتووة كة ئةم كابراية‬
‫لةو شةويَنةدا لابةرَيت‪ ،‬ئةو ثؤ سةتء كارةى ثيَي دراوة بؤ ئةو نا ةشيَتء نابَيت‪ ،‬بةلآم‬

‫هةر لة شويَني خؤيداية‪.‬‬
‫ثا شةان كاك نةو شةيروان كؤمةَليَك ق سةةي تري سةةبارةت بة كاك عةبدولكةريم كردء‬
‫هَير شةي كردة سةةر‪ ،‬منيش وةك هاورَِييةك بةرطريم ليَ دةكرد‪ .‬كار طةي ةشتة ئةوةى كة‬

‫كاك نةوشيروان وتي‪ :‬ئةطةر ديفاع لة عةبدولكةريم بكةيت‪ ،‬ئةوا تؤش شةريكيت‪.‬‬
‫ةئةو ق سةة ةيةي كةاك نةةو شةيروان زؤر ةئازاري دام‪ ،‬ئةة طةةر ةئةوة ةندة ةبةرطريم لةة‬
‫عةبدولكةريم نةكرداية‪ ،‬ئةو قسةةيةي نةدةكرد‪ ،‬و ‪ :‬كاك نةو ةشيروان‪ ،‬من بةم تةمةنةوة‬

‫هاتوءم بؤ لاي تؤ‪ ،‬بةلآم تؤش بةم شيَوةية قسة لةطةلأ من ئةكةيت؟‬
‫وتى‪ :‬دة كاكة ئيَوةش وازى ليَ بهَيننء ئةوةندة ديفاعي ليَ مةكةن‪.‬‬
‫ةلة ةكاتى ق ةسةكةاني نَيوان منء ةكاك نةةو شةيروان‪ ،‬عةةبةدولكةةريم لةة ذوريَكى تر‬
‫داني شةتبوو‪ ،‬بؤيةة و ‪ :‬ةئةوة خؤى هةاتووة بؤ ئَيرة‪ ،‬ةئةيةةوَةيت خؤى ديفةاع لةة خؤى‬

‫بكات‪ ،‬ضيت هةية هةمووي رِاستةوخؤ بةخؤى بَلآ‪.‬‬
‫كاك نةوشيروان وتى‪ :‬نةخَير نامةويَت بَيت بؤ لامء بيبينم‪.‬‬
‫دواي هةولَيَكي زؤر قةناعة بة كاك نةو ةشيروان كردو عةبدولكةريمم برد بؤ لاي‪.‬‬
‫عةبدولكةريمي حةمةي سةةعيد وتى‪ :‬كاك نةو ةشيروان ئةطةر ئةو ق ةسانةى ئيَوة بة منى‬
‫ةئةلََينء ةئةو شةتةا ةنةى دةربةارةى من وتراونء ِرا سةت بوون‪ ،‬بةة بةةلَ ةطةوة لةة سةةرم‬
‫سةةنَينراء شةاهيةد هةةبوو‪ ،‬ةئةوة من ئةامةادةم كةة ةكوذن ةياخود ثةةيمةان ب ةَيت لةة‬
‫بةرضاوى ئيَوةء برادةران خؤم بكوذم‪ .‬جطة لة ئةبو شةهاب‪ ،‬هةر كةسيَكى تر ِراثؤرتى‬
‫لة من داوة‪ ،‬ئةوا زانيارييةكاني زؤر ِراستنء من نكؤَلي ليَ ناكةم‪.‬‬
‫كاك نةو شةيروان زؤر بة ِرا شةكاوانة هةموو ق سةةكاني خؤي ثيَ وت‪ .‬ثا شةان وتي‪:‬‬

‫باشة تؤ بؤ ئةم ثياوةت عةزيةت داوةو هَيناوتة بؤ ئَيرة؟‬
‫لة كؤتايي ق سةةكانيدا كاك نةو شةيروان وتى‪ :‬لة داهاتوودا خؤمان بةدوادا ضةوون‬

‫‪516‬‬

‫ئةكةينء ئةوكاتة دوو قسةى ليَ ئةكةين‪.‬‬
‫دواي ئةوةي كاك عةبدوالكةريم ضةووة ذووريَكى تر‪ ،‬سةةبارةت بة جةمال جةلال‬
‫لةطةلأ كاك نةو شةيروان ق سةةم كردء و ‪ :‬كاك جةمال داواى كردبوو كة بيكةنة جيَطري‬

‫سةرتيث‪ ،‬بةلآم تا ئَيستا هيس وةلآميَكي نةدراوةتةوة‪.‬‬
‫كاك نةوشةيروان وتى‪ :‬با جةمال جةلال ئيشةوكارى ئيدارىء سةياسةي بكات‪ ،‬ياخود‬
‫كارى ِريَكخ ةستن بكات‪ ،‬ضونكة ئةو تةجروبةى عةسكةري نيية‪ ،‬با ثَيشمةرطةكانيشمان‬

‫تووشى شكست نةبنء سارد نةبنةوة‪ ،‬هةرواشم بة مولازم عومةر وتوءة‪.‬‬
‫كاتيَك وي سةتم خواحافيزي بكةمء برِؤم‪ ،‬كاك نةو شةيروان وتى‪ :‬ئةطةر ق سةةيةكي‬
‫سةاردم كردبَيت داواى ل َي بوردن ئةكةم‪ ،‬ئاخر ئةمانة لةم ئاخرء ئؤخرييةدا ئاوايان لة‬

‫ئيَمة كرد كة قسة بةرامبةر بة يةك بكةين‪.‬‬
‫ثا ةشان ِرووى كردة شةةهيد مولازم سةةيد كةريمء وتى‪ :‬سةةيد كةريم تؤ كاك لالؤ لة‬

‫كةيةوة ئةناسيت؟‬
‫وتى‪ :‬لةم شؤِرشة نويَيةوة‪.‬‬
‫كاك نةو شةيروان وتى‪ :‬من لة سةالَى (‪)1964‬وة ئةينا سةمء ئا شةنايةتيم لةطةَليدا‬
‫هةبوءةو هاورِيَم بووة‪ ،‬هةموو سةروةتء ساماني خؤي لة ثَيناوي شؤرِشدا داناوة‪.‬‬
‫عةبدولكةريمي حةمةي سةةعيد طويَي لة ق ةسةكاني كاك نةو ةشيروان بوو كة داواي‬
‫لَيبووردني لَيكردم‪ ،‬لة ِريَطادا كة طةِراينةوة بؤ سةليَماني وتي‪ :‬ئةوة بؤ كاك نةوشةيروان‬
‫داواي لَيبووردني ليَ كرديت؟‬
‫و ‪ :‬لةبةرئةوةي ثيَيو "ئةطةر ديفاعت ليَ بكةم ئةوا منيش لةطةلَ تؤ شةريكم"‪.‬‬
‫داواي لَيبووردني ليَكردمء زؤري ثيَ نةاخؤش بوو كةة ةبةهؤي ئةةوةوة كةاك‬
‫نةوشيروان ئةو قسةيةي كردووة‪.‬‬

‫‪517‬‬

‫كةبابةكانى قةلآضوالان‬

‫لة هاوينى ‪ 1984‬ح ةسيَنى خولة خةجآ ثيَنجوَيني دةعوةتي نانواردني بؤ منء‬
‫ضةةند هاوِريَيةكم كة ثَيشةمةرطة بوون كرد‪ .‬مالَةكةي لة قةلآ ةضوالان بوو‪ ،‬وتمان‪ :‬نايةين‬

‫بؤ مالَةوة‪ ،‬لة بازاِر نانمان بؤ بكِرة‪.‬‬
‫وتى‪ :‬بةسةرضاو‪ ،‬ئيَوة ضؤن حةز بكةن من وا ئةكةم‪.‬‬
‫منء شةةهيد حةمة ئةمينى خةجآء جةمال جةلالء مامؤ سةتا كةمالي حة سةةني‬
‫ميرزا ِرة شةيدء ضةةند ثَي شةمةرطةيةك وةك ئةنوةر عةبدولي برازام‪ ،‬شةةهيد حة سةةنى‬
‫سةةعيةد زؤراب‪ ،‬حةةمةةي جةة ةمال جةةلال (حةة ةمة كةاكةة)‪ ،‬دلاوةرى عوس ةمان ةحاجى عةةلى‪،‬‬
‫تةهاى عةلى ميرزا ئةحمةدء عوسمان (وةتمان) كة ثَيشةمةرطة بوو لاي خؤم‪ ،‬ضةووين بؤ‬
‫دةعوة تةة كةة‪ .‬ئيَ مةة لةة دو كةا نةة ةكةي ةحاجي ح سةيَن كةة نز يةك بوو لةة كةة ةبا بخةا نةة ةيةك‬
‫داني شةتينء بةة ثيَ شةمةةرطةةكةانمةان وت "دةعوةتى ةكاك ح سةيَنين‪ ،‬ئيَوة ب ضةن لةة‬
‫كةة بةا ب ةخا نةة كةة نةان بخؤن‪ ،‬ةنانيش بؤ ئَي مةة بنَيرن"‪ .‬ثيَ شة مةةر طةة كةان رِؤي شةتن بؤ‬
‫كةة ةباب ةخانةةكةة‪ ،‬كةات زؤر رِؤي شةتء خواردن د ةيار نةةبوو‪ ،‬كةةس كةةبةابي بؤ ئَيمةة ةنةهَي ةنا‪.‬‬
‫حاجي ح سةيَن وي سةتى خؤى ب ةضيَت بؤ كةبابخانةكةء هةواَليك بزانَيت‪ .‬نةمهَي شةت ئةو‬

‫بضَيت‪ ،‬و ‪ :‬خؤم ئةرِؤم‪.‬‬
‫جةمال جةلال وتى‪ :‬ئةوة بؤ كوآ ئةرِؤيت؟‬
‫و ‪ :‬ئةضم بؤ لاى ثَيشمةرطةكان‪ ،‬بزانم بؤ خواردنيان بؤ ئيَمة نةناردووة؟‬
‫وتى‪ :‬ثيَويست ناكات بضيت‪ ،‬ئيَستا خواردنمان بؤ ئةنيَرن‪.‬‬
‫و ‪ :‬واباشترة بضم نةوةك تووشي رِووداوَيك بووبن‪.‬‬
‫ةكاتَةيك نزيكي كةةبةاب ةخانةةكةة بوو ةمةوة‪ ،‬ثيَ شةمةةرطةة ةكانم بيني كةة بةةثةةلةةء بةة هةةَلثةة‬
‫كةةبةاب ةئةخؤن‪ ،‬هةةنةديَك ةيان هةةر بةة ِرووتى كةة ةباب ةيان ةئةخوارد‪ .‬هيس ق سةةم ةنةكردء‬
‫سةيرم ئةكردن‪ ،‬ثاشان بة كةبابضييةكةم وت‪ :‬ئةى كوا بؤ كةبابةكانى ئيَمة نةبوو؟‬
‫كةباب ضةييةكة وتى‪ :‬ئةم ثَي شةمةرطانة وتيان خةمى ئةوانت نةبَيت‪ ،‬جارآ با ئَيمة‬

‫نان بخؤين ثاشان بؤ ئةوان كةباب بنَيرة‪.‬‬
‫و ‪ :‬خؤ ئةم ثَيشمةرطانة تةنها شةش كةسن‪ ،‬بؤ ضةند نةفةر كةبابت بؤ داناون؟‬
‫وتى‪ :‬برِوام ثةآ ةئة كةة ةيت‪ ،‬ئةةوا نزي كةةى هةة شة تةا كةة ةبا بؤ دا ةناون‪ ،‬ئةةوان هةةر‬

‫‪518‬‬

‫ئةيخؤنء ئةَليَن با بَيت‪ ،‬من بَلَيم ضى؟‬
‫ثا ةشان طةرِامةوة بؤ لاى برادةران‪ ،‬هيس ق سةةم نةكردء داني ةشتم‪ .‬شةةهيد حةمة‬

‫ئةمينء جةمال جةلالء مامؤستا كةمال وتيان‪ :‬ئاسايي ديار نيت ضى بووة؟‬
‫رِووم كردة حةاجي ح سةَينء و ‪ :‬كةاك ح سةَين ئةةتر سةم دواي ئيَ مةة لةة طةةلأ‬
‫كةباب ضةييةكة ببيَت بة شةةرِتان‪ ،‬ضةونكة كةبابيَكي زؤر زياد لة خؤمانء لةو ضةةند‬
‫نةةفةةرةى كةة لةةطةةَل ةمانن خوراوة‪ .‬ئةةطةةر ةخاوةن كةةبةابخةانةةكةة وتى ةبةو تةةنهةا شةةش‬

‫ثَيشمةرطةية هةشتا كةبابء زياتريش خوراوة‪ ،‬هيس بةلاتةوة سةير نةبَيت‪.‬‬
‫بة سةرسورِمانةوة وتى‪ :‬ضؤن ئةوةندة كةباب خوراوة؟‬

‫جةمال جةلال وتى‪ :‬ئةوة بةِراستة‪ ،‬ئةو هةموو كةبابةيان خورادووة؟‬
‫و ‪ :‬بةلَ َي بةِرا ةستمة‪ ،‬ئيَ سةتا خؤم لة كةبابخانةكة بووم‪ ،‬تةنها ئةو ثيَ شةمةرطانة‬
‫هة ةشتا كةبابيان خواردووة‪ ،‬ئةوة دوانزة كةبابيان بؤ ئَيمةش داناوة كة ثاش كةميَكى‬
‫تر بؤ ةمان ةئةهَينن‪ ،‬ةبةلآم ئةةوان ةتا ئَي سةتةاش هةةر خةةريكى خواردني كةةبةابن‪ ،‬ةكة تةةواو‬

‫بوون بيذمَيرن بزانن ضةند كةبابيان خواردووة‪.‬‬
‫كاتَيك لة نانواردن بووينةوة حاجي حسيَن وتى‪ :‬نؤشى طيانيان بَيت‪.‬‬
‫دواى ئةوةى رِؤيشةتين وتمان‪ :‬ئيَ ةستا حاجي ح ةسَين جنيَومان ئةداتآء تؤبةي كرد‬
‫كة ئيتر جاريَكى تر دةعوةت بؤ كةس نةكات‪ .‬ثا شةان لة ثَي شةمةرطةكانمان ثر سةى‪ :‬بؤ‬

‫واتان كردء ضؤن ئةو هةموو كةبابةتان بؤ خورا؟‬
‫وت ةيان‪ :‬هةةنةديَكمةان ضةوار كةة ةبا ةةان خواردووة‪ ،‬بةةلآم تةةنهةا دلاوةرء تةة ةهاى عةةلى‬

‫ميرزا ئةحمةدء حةسةنى سةعيد زؤراب زؤريان خواردووة‪ ،‬كة لة ذمارة نايةت‪.‬‬
‫و ‪ :‬باشة بؤ؟‬

‫وتيان‪ :‬ئةوةي ِرا سةتى بيَت لةناو خؤمان وتمان ئةم كابراية ثياويَكى دةولَةمةندء‬
‫بورذواية‪ ،‬با زةرةرى ليَ بدةين‪.‬‬

‫و ‪ :‬هةر كة سةَيك دةولَةمةند بوو‪ ،‬ئةبَيت ئيَوة ئاواي ليَ بكةن؟ لةمةودوا ب ضةم بؤ‬
‫هةر جيَطايةك‪ ،‬ئةطةر نانواردنى تَيدابوو‪ ،‬لة يةك ثَيشمةرطة زياتر لةطةلأ خؤم نابةم‪.‬‬
‫لة ةسةردةمي خةباتي ةشاخء ثيَش طفتوطؤ لةطةلأ ِرذَيم‪ ،‬بةهؤي خراثي بارودؤخي‬

‫‪519‬‬

‫دارايي شؤرِش‪ ،‬ثَيشمةرطة زؤر كةم طؤشتى ئةخوارد‪.‬‬
‫‪520‬‬

‫دذايةتيكردني بةرثرسى نو َيي مة َلبةند‬

‫ماءةيةك بةكرى حاجي ةسةفةر بةرثرسي مةَلبةندى يةك بوء‪ ،‬ثاشان جةبار فةرمان‬
‫لة جيَى كاك بةكر كرا بة بةرثر سةى مةَلبةند‪ .‬كاتيَك ضةووم بؤ بةخيَرهاتني كاك جةبار‪،‬‬
‫نامةيةكى ثي شةان دام كة سةةركردايةتي بؤي نوو سةي بوو‪ .‬لة نامةكةدا نوو سةرابوو‬
‫"ئةبيَت لالؤ ببيَت بة بةرثرسةى ئيدارةى مةَلبةندء رِاويَذى ث َي بكريَت‪ ،‬بةلآم تكاية ِراى‬

‫خؤيشي وةربطرن"‪.‬‬
‫جةة ةبار فةةر مةان وتى‪ :‬لالؤ ةئةب َيةت تؤ ئ ةيدارةى مةةَل بةة ةندى يةةك وةربطر ةيت‪ ،‬منيش‬

‫ثرسء ِرات ثيَ ئةكةمء ئةبيَت يارمةتيم بدةيت‪.‬‬
‫ماوةيةك بوو داني ةشتبوومء بةرثرسةى هيس ئيشةوكاريَكى شةؤرِش نةبووم‪ ،‬ململانَيى‬
‫نَيوان برادةراني ئالآى ةشؤِرشء كؤمةلَة تةواو ثةرةى سةةندبوو‪ ،‬من بةش بةحالَي خؤم‬
‫فكرى عَيراق ضةيَتىء ئالآى شةؤرِشء شةيَوازى كاركردنيانم بةد َل نةبوو‪ ،‬بؤية ئايندةي‬
‫ململانيَيةةكةةم ةتار ةيك ةئةبينى‪ .‬دَلن ةيابووم كةة ئةةطةةر ئةةم ئةةركةة وةربطرم ئةةوا ئةةركةة ةكانى‬
‫سةةر ةشانم زؤر قورسء طران ئةبن‪ ،‬ضةونكة ئةبوواية زياتر لة جاران دَلى كؤمةَليَك لة‬

‫برادةرانى خؤم ِرابطرمء زؤر شتيان لـآ قبولأ بكةم‪.‬‬
‫جةبار فةرمان ئةيوي سةت لة سةنوورى مةَلبةندى يةك كؤمةَليَك طؤِرانكارى بةثةلة‬
‫بكات‪ .‬لة سةةرةتاى دة سةت بةكاربوونيدا‪ِ ،‬رؤذَيك لةطةلأ كاك جةبار بووم‪ ،‬وتى‪ :‬ئةبَيت‬
‫ةحاكم ةقادرى حةة مةة جةانء حةاكم سةةردارء حةاكم عو س ةمان ةئا ةطادار بكريَنء لةةذَير‬
‫ضةاوديَر ةيدا بيةاننيَرين بؤ سةةركردا ةيةتى بؤ لاى ةكاك نةةو شةيروان‪ ،‬ضةونكةة لةةوآ‬
‫داواكراونء ئةبيَت جةمال جةلالء عةبدولكةريمى حةمة سةعيديش لةسةر كارةكانيان‬

‫لابةرين‪.‬‬
‫ةثاش ضةة نةد ِرؤذ يةَك ةحاكم قةادرء ةحاكم سةةردارم بينيء وت يةان‪ :‬ئةةم برادةرة‬
‫(مةبة ةستيان جةبار فةرمان بوء) بؤ وا ئةكاتء ضةى دةويَت؟ بؤ بةو شةيَوةية ئةيةويَت‬

‫ئيَمة بنيَرَيت بؤ سةركردايةتي؟‬
‫برادةراني ئالآي شةؤرِش لاى من زؤر طلةييان لة جةبار فةرمان دةكرد‪ .‬سةةبارةت بة‬
‫طلةيي برادةران قسةم لةطةلأ كاك جةبار كردو و ‪ :‬كاك جةبار تؤ بؤ وا ئةكةيت؟ ئةطةر‬

‫‪521‬‬

‫ةئة تةةو ةيَت لةة مةةَل بةة نةد طؤِران كةارى ب كةة يةت‪ ،‬كةةى طؤرِان كةارى وا ةئةكر َيةت؟ هةةروة ةها‬
‫دةربارةي ناردني حاكم قادرء حاكم سةةردارو حاكم عوسمان بؤ سةةركردايةتي‪ ،‬من‬
‫ثيَم با شةة كة خؤيان برِؤن‪ ،‬نةوةك وةك ديل ثَي شةمةرطةيان لةطةَلدا بنيَريت‪ .‬خؤت بة‬

‫نامةيةك ئاطاداريان بكةرةوةء ثيَيان ِرابطةيةنة كة بضن بؤ سةركردايةتي‪.‬‬
‫وتى‪ :‬ئاخر ئةوةيان ِرةنطة تؤ نةزانيت كة بؤ ئةبَيت بة ثَيشمةرطةدا بياننَيرم‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةوة ئيهانةية‪ ،‬خؤ ياخى نابن‪ .‬تؤ وازى ليَ بيَنة بؤ من‪ ،‬خؤم ئةو مة سةةلةية‬

‫ضارةسةر ئةكةم‪.‬‬
‫هةرضؤنيَك بوء قةناعة بة كاك جةبار كرد كة ئةو سيَ برادةرة خؤيان بضن بؤ لاى‬
‫ةكاك نةةء شةيرءانء ثيَ شةمةةرطةة ةيان لةةطةةَةلدا نةةنَيرَيةت‪ .‬سةة ةبارةت بةة جةة ةمال جةةلالء‬
‫عةبدولكةريمى حةمة سةةعيديش ق سةةم لةطةَلدا كردو و ‪ :‬واديارة طلةيى زؤرتان لة‬
‫عةة ةبدولكةةريم هةةيةة‪ ،‬ئةةوةيةان من ق سةةي ت َيةدا ةناكةةم‪ ،‬بةةلآم تؤ بةاش جةةمةال جةةلال‬
‫نانا سةيت‪ ،‬كاك جةمال ثياويَكي زؤر ب َي كَي شةةو بةهةلَوَي سةتء بةوةفاية‪ .‬كة جارجار‬
‫تووِرة دةبَيةت ةياخود زوير ةئةبيةَت ةئةوة ةيان شةتيَكى ئةةوتؤ نييةةو ثةاش ةماوةيةةكى كةةم‬

‫توورِةييةكةى ئةرِةوَيتةوة‪ ،‬ضونكة ئةوة تةبيعةتي خؤيةتي‪.‬‬
‫جةةبةار فةةرمةان وتى‪ :‬زؤر ةبا شةة ئةةوا ئيتر منيش طلةةييم ليَى نييةة‪ ،‬بةةلآم ِرةنطةة‬

‫لةمةودوا ئازوقةء شتى واى نةدةينآ‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئازوقةى مةدةنآ‪ ،‬خؤ جةمال جةلال ثةكى ناكةويَتء لة برسا نامرَيت‪.‬‬
‫دواتر سةةردانى ةحاكم قةادرء ةحاكم ةسةردارو ةحاكم عو س ةمانم كردء و ‪ :‬لةة‬
‫سةركردايةتييةوة بانطكراءن‪ ،‬بة ضةكةكاني خؤتانةوة برِؤن بؤ سةركردايةتي‪.‬‬
‫دواي ضةةند رِؤذيَك كاك جةبار‪ ،‬عةبدولكةريمي حةمةي سةةعيدى بانط كردء ثَيى‬
‫وت "عةةبةدولكةةريم لَيرة برِؤ‪ ،‬بؤ ةكام لا ةئةرِؤيةت برِؤ‪ ،‬تةا ضةةنةد رِؤذيَكى تر نةابَيةت ليَرة‬

‫ةَينيت‪ .‬ئيَوة حةل بوونء ثَيشمةرطةكانيشت نقة ئةكةين‪.‬‬
‫عةبدولكةريم وتى‪ :‬ئةضمة لاى حاميدى حاجى غالى‪.‬‬

‫ثَي شةمةرطةكانى لاى كاك عةبدولكةريم هةريةكة بة لايةكدا نقة كران‪ ،‬بةلآم خؤى لة‬
‫سنووري شارباذيَرِ مايةوة‪.‬‬

‫‪522‬‬

‫جةبار فةرمان‬

‫لة سةالَي ‪ 1984‬بةكرى حاجى سةةفةر مالَةكةى بردبووة طوندى زرِطويَز‪ ،‬رِؤذَيك‬
‫ةكاك بةةكرم بينيء وتي‪ :‬كةاتَيةك جةةبةار فةةر ةمان بوو بةة ليَثر سةراوى مةةَلبةةنةد‪ ،‬دةبوا ةية‬
‫دةورء تة سةليمى لةطةلأ من بكرداية‪ ،‬بةلآم ئةَليَيت كودةتاى بة سةةردا كردووم‪ ،‬تةنها‬
‫جارَيك نةهات بؤ لامء بلَيَت "كاكة تؤ ثيَش من بةرثر سةى مةَلبةندى يةك بوويت‪ ،‬وةرة‬

‫با دةورو تةسليم بكةين‪ ،‬بزانم تؤ ضيت لايةء ضيت لا نيية؟‬
‫سةةبارةت بة طلةييةكاني كاك بةكر‪ ،‬ق سةةم لةطةلأ جةبار فةرمان كرد‪ .‬كاك جةبار‬
‫وتى‪ :‬بؤ من عةيبةء جوان نيية كة دةورو تة ةسليمء ح سةاب لةطةلأ كاك بةكردا بكةم‪،‬‬

‫ئةطةر لة سةرووي خؤوةوة ئةمريشم ثيَبكةن‪ ،‬من هةر شتي واي لةطةلَدا ناكةم‪.‬‬
‫بؤ م ةَيذوو ةئةَلَيم كةة جةةبةار فةةرمةان ث ةياويَكى زؤر ةبةوةفةاء ِرا ةستطؤ بوو‪ ،‬هةةروةهةا‬
‫ثياويَكى ضةاونةترسء ئازاء بة هةلَويَ سةتء سةةنطين بوو‪ ،‬سةةرثةر شةتي هةر شةةرِء‬

‫هَيرشيَكي بكرداية سةركةءتوء ئةبوء‪ ،‬ج َي دةستي لة شؤِرشي نوَيدا زؤر ديارة‪.‬‬

‫‪523‬‬

‫ةئةو ةكا ةتةى جةة بةار فةةر ةمان بوو بةة ةبةرثر سةى مةةلَ بةة نةدى يةةك‪ ،‬جةة ةمالى حةة مةةى‬
‫خوا كةةرةم فةةر مةا نةدةي تيثي (‪ )37‬ى شةار بةاذيَِر بوو‪ ،‬لةة طةة َل تي ثةة كةةى لةة طو نةدى‬
‫كونجيرينء دةوربةةرى بوو‪ ،‬بةةلآم هيس ئيلتيزاميَكى نةةئةةكرد بةة مةةلَبةةنةدةوة‪ .‬ضةةنةد‬
‫جارَيك ثيَ ةيان وتبوو كة سةةردانى مةَلبةةند ب ةكات‪ ،‬بةلآم كاك جةمال وتبووي نايةويَت‬
‫ب ضةَيت بؤ مةَلبةند‪ .‬هةروةها فةرماندةي تيثى (‪ )15‬ى شةارةزوور( فةرةيدونى حةمة‬
‫ساَلح) خؤىء تيثةكةى لة طوندى وَيلَةيةر بوون‪ ،‬ئةويش يةكيَك بوو لةوانةى سةردانى‬
‫مةَلبةندى نةدةكردء سةربةخؤ كارى دةكردء هيس ثرسء ِرايةكي بة مةَلبةند نةدةكرد‪.‬‬

‫ضةند ليَثرسراويَكى تريش‪ ،‬هةر يةكةيان بةشيَوةيةك هةلَوَيستى وةرطرتبوو‪.‬‬
‫رِؤذيَك لة داني شةتنَيكدا جةبار فةرمان وتي‪ :‬لالؤ‪ ،‬با شةة ئةو برادةرانة بؤ وا ئةكةن؟‬
‫فةرةيدونء جةمال ةضييان ئةوَيت؟ ئاخر من ةضيمكردووة بةرامبةر بةو برادةرانة تا بةو‬

‫شيَوةية هةَلسووكةو لةطةلَدا بكةن؟‬
‫بةةو ةبارودؤ خةةي مةةلَ بةة ةندي يةةك زؤر ةناِرة حةةت بووم‪ ،‬ضةون كةة دوو بةةرةكيء‬
‫كاريطةريي ئالآى شةؤرِش ِرؤذ بةِرؤذ زيادى دةكرد‪ .‬لةطةلأ كاك ئالاني ئةندام مةَلبةند‬
‫(وةسةتا قادر) ضةووين بؤ طوندى كونجرين بؤ لاى جةمالي حةمةى خواكةرم‪ .‬لةوآ زؤر‬
‫ق سةةم بؤ كاك جةمال كردء و ‪ :‬ئيَوة لة هةرة كوِرة با شةةكاني ناو ضةةكةى ئَيمةن‪،‬‬
‫ئةبَيت ئيلتيزامتان هةبيَتء ئيش بؤ يةكيَتي بكةن نةك بؤ تاكة كة سةَيك‪ ،‬ئةوةى ئيَوة‬

‫بةرامبةر بة كاك جةبار فةرمان ئةيكةن ِراستء ِرةوا نيية؟‬
‫كةاك جةة ةمال وتي‪ :‬ةلةوة ةعاجزم ةكة بؤ ضةي كةاك جةةبةار خةةَلةك ةئةنيَر ةَيت ةتا ح سةا‬
‫لةطةَلدا بكات؟ ئةوان هةلَوَي سةتيان ضةؤن بَيت لةطةلأ من‪ ،‬منيش هةمان هةلَوَي سةتم‬

‫ئةبيَت بةرامبةر بة ئةوان‪.‬‬
‫دواي طفتوطؤيةكي زؤر توانيم قةناعةتي ثيَ بكةم كة ب ةضيَت بؤ سةةردانى مةَلبةندء‬
‫بةةخيَرهةاتنى كةاك جةةبةار فةةر ةمان بكةات‪ِ .‬رؤذى دواتر جةة ةمالى حةةمةةى خواكةةرةم هةات بؤ‬
‫طوندي سةيتةكء سةةرداني جةبار فةرماني كرد‪ .‬دواي كةميَك ق سةةكردن كاك جةبار‬
‫وتي‪ :‬ةكاك جةة مةال من كةةىء لةة كويَ ئي ةها نةةى خةةلَكم كردووة؟ من تةةن هةا ئةا ةطادارى‬
‫شتيَكم‪ ،‬خؤ ِرةنطة هةر ئةوةش بووبَيتة هؤى ئةوةى كة ئيَوة لة من زوير بووبن‪ ،‬رِؤذَيك‬

‫‪524‬‬

‫كةة سةَةيك لاي ئيَوةوة ةهاتبوو‪ ،‬وتى "برِي ئةةوة ةندة دي ةنار مةة سةرةف ةمان بووة"‪ .‬منيش‬
‫ثيَموت كة ئةبوواية بة ئةمري مةلَبةند ئةو مةسروفاتانةيان بكرداية‪.‬‬

‫ثا شةان كاك جةبار زؤر لة سةةرخؤو بة ةشيَوةيةكى جوان دلَنةوايي جةمالى حةمةي‬
‫خواكةرةمي كرد‪ .‬ئةءيش ئةو هةلَويَ سةتةى كاك جةباري زؤر ث َي خؤش بوو‪ .‬هةر ئةو‬
‫ِرؤذة نامةيةكم بؤ فةرةيدوني حةمة سةاَلح نوء سةيء داوام ليَكرد كة سةةرداني كاك‬
‫جةبار ب ةكات‪ .‬ئةويش سةةردانى مةَلبةةندى كردو جةبار فةرمانى بينى‪ .‬جةبار فةرمان‬
‫زؤر ِريَزى ليَطرتء دَل نةةوايى كرد‪ ،‬دوا جةار بةة ثيَ كةةني نةةوة وتى‪ :‬كةاك ةفةرة يةدون من‬
‫كودةتاى ضيم كردووة؟ برام من بة ئةمرى سةركردايةتي كراوم بة لَيثرسراوى مةَلبةند‪،‬‬
‫ثا شةان من هيس شةتيَكم نيية بةرامبةر بة ئيَوة‪ ،‬تةنها هةنديَك طلةييم لاى لالؤ لة ئيَوة‬
‫كردووة‪ ،‬براش طلةةيى لةة برا ةئةكةاتء نةابيةَت ثيَ ةتان نةاخؤش بَيةت‪ .‬ةكاك ةفةرةيةدونيش‬

‫هةلَوَيستء قسةكاني كاك جةباري زؤر ثيَ خؤش بوو‪.‬‬
‫ئةو ماوةية زؤر بة زةحمةت ئي شةوكارى مةَلبةند بةِريَوة ئة ضةوو‪ ،‬هةر فرياى ئةوة‬
‫ةئةكةةوتين كةة ثةةيوةنةديي نَيوان برادةران ضةاك بكةةي ةنةءةء لةةطةةلأ يةةك ةئا ةشت ةيان‬
‫بكةينةءة‪ .‬جةبار فةرمان كةوتبووة ناو كؤمةَليَك كيَ شةةوة كة سةةرى ليَدةرنةدةكردو‬

‫ضاوةِريَي شتي واي لة مةَلبةندي يةك نةكردبوو‪.‬‬
‫ِرؤذ ةيَك لةةطةةلأ جةة ةبار ةفةر ةمانء مةامؤ سةتةا سةاَلح ذاذةلَةييء ئةاوات عةة ةبدولغةةفور لةة‬
‫بةةردةم بةارة ةطاى مةةَلبةةنةد وة سة ةتابووين‪ ،‬هةاورِآ ةكامةةرانى ةعار بةة لا ةما ةندا تَيثةةرِىء‬
‫سةلآوي نةكرد‪ .‬جةبار فةرمان وتى‪ :‬با شةة هاورِ َي كامةران نايةويَت ةسلآو لة من بكات‪،‬‬

‫بةلآم با سلآوي لة ئَيوة بكرداية‪ .‬لالؤ نازانم ئةم برادةرانة بؤضى وا دةكةن؟‬
‫ةئةو هةةلَويَ سة ةتةي هةاءرِآ كةا مةةرانم زؤر ث َي نةاخؤش بوو‪ ،‬دواتر لةة ةطةلأ ةهاوِرآ‬
‫ةكامةةران ق سةةم كردء و ‪ :‬بؤ بةةو شةيَوةيةة دذايةةتى ةكاك جةةبةار ةئة ةكةن؟ ئةةمةةى ئيَوة‬
‫ئةيكةن كاريَكي زؤر خراثء نا شةرينةو بؤتان نا ضةَيتة ةسةر‪ ،‬دة ئيتر بة سةةء واز لة‬

‫دذياتي كردني بهَينن‪.‬‬
‫وتى‪ :‬ضى بكةم مامة بة دةست خؤم نةبوو‪ ،‬لائيرادى بوو‪.‬‬
‫و ‪ :‬برِؤ داواى ليَبوردن لةة كةاك جةةبةار بكةةء ب ةلَآ "ئةةوكةاتةة بيرم لاى خؤم نةةبوو"‪.‬‬

‫‪525‬‬

‫هاورِ َي كامةران بةق سةةى كردمء دواتر رِؤي شةتبوو بؤ لاى كاك جةبار فةرمانء داواي‬
‫لَيبووردني ليَكردبوو‪ .‬لة ِرا سةتيدا جةمالى حةمةى خواكةرةمء ةشةهيد حةمة ئةمينى‬
‫خةجيَء فةرةيدونى حةمة ةساَلحء هاورِ َي كامةرانى عار كؤمةَليَك كادرو ثيَشةمةرطةى‬
‫ئازاو طورجوطؤ َلء دلَ سةؤزي يةكيَتي بوون‪ ،‬بةلآم كةوتبوءنة ذيَر كاريطةةرى كؤمةَليةَك‬
‫لة برادةرانى ئالآى شةؤِرش‪ .‬لة هةلَوَي سةتي برادةراني ئالآي شةؤرِش زؤر سةةرم‬
‫ةسورِمابوء‪ ،‬ضةونكة لةطةلأ كة سةايةتي ئةءاندا نةئةطونجا‪ .‬سةةرةرِاى ئةءةى هةءَليَكي‬
‫زؤر ئةدرا كة طرذىء ناكؤكي نةمَينيَت‪ ،‬بةلآم بةثيَ ضةةءانةءة ناكؤكىء ململانآ زيادى‬
‫دةكرد‪ .‬ةجاريَك ةيان لةة كؤبونةةوةى ةئةنجو مةةنى مةةلَ بةةنةد جةةبةار فةةر ةمان بَيزاري خؤي‬
‫دةربِريء وتي‪ :‬من كة سةيَكي شةَيتء نةزان بووم كة رِازى بوومء ها بؤ مةَلبةندي‬
‫يةك‪ ،‬خؤ هةرضةى ثيَنجوَينيء هةلَة ةييء خانةقينيية ئاشةة (مةبة ةستي ئالآى ةشؤرِش‬
‫بوء)‪ .‬لةةو ةكا ةتةوة كةة هةاتووم بؤ ئَيرة تةةن هةا لالؤ ةهاتووة بةة دةنط ةمةوةء ةهاو كةاري‬

‫كردووم‪ .‬بؤ نةطبةتي زؤربةى ئاشةكان لة مةَلبةندى يةك كؤبوونةتةوة‪.‬‬
‫دواى كؤبونةةوةكةة فةةرةيةدونى حةةمةة سةاَلح وتى‪ :‬واديةارة ةكاك جةة ةبار دانى خَير‬

‫بةكةسماندا نانيَتء لة كةسمان ِرازى نية لة تؤ نةبَيت‪.‬‬
‫و ‪ :‬برام تؤ سةةيرى خؤت بكة كة لة كةيةوة ثيَ شةمةرطةيت؟ خؤت با ةشتر ئةزانيت‬
‫بة ر ِرةنجء زةحمةتء خويَن رِ شةتنيَك ئةم شةؤِر شةةمان طةياندووةتة ئةم قؤناغةى‬
‫ئيَ ةستا‪ ،‬بؤية ئةبيَت ئيَمة بة هةموولايةكمان وةزعةكة رِابطرينء نةيةلَين ئاَلؤزتر بَيت‪،‬‬
‫ضةونكة ئةم ململانَيية هى ئيَ سةتا نييةء زؤر لة مَيذة درو سةت بووة‪ ،‬خةتاى ئَيمةء كاك‬

‫جةباريشي تَيدا نيية‪.‬‬

‫‪526‬‬

‫بةرةى حاجى مامةند‬

‫لةة كةاتى طفتوطؤى نَيوان ةيةكيَتيء حكومةةتى عَيراق لةة سةالَى ‪ ،1984‬حكو ةمةتى‬
‫عَيراق لة ناوضةةى سةليَمانى هيَزيَكى طةورةى كؤكردبووةوة كة لة ليوايةك ثيَكهاتبوو‪.‬‬
‫ِرذيَم بةةنيةاز بوو بن ةكة سةةر ةبازييةةكةانى ببةاتةة شةاربةاذيَِرء لةة دةورو ةبةرى طونةدة ةكانى‬
‫ةثاِرَيزانء حةاجى ةمامةةنةد بلآو ةيان ب ةكاتةةوة‪ ،‬ضةونكةة سةو ةثاى ئَيران بةة شةيَكي ئةةو‬
‫ةناو ضةانةةي طرتبوو‪ ،‬رِؤذانةة شةةِرء ثَيكةدادان لةة نَيوان سةو ةثاي هةةر دوو ولآت ةلةو‬
‫ناو ضةةدا ِرووى ئةدا‪ .‬سةةركردايةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك) ِرازى نةبوو ةسوثاي عَيراق ب ضةنة ناو‬
‫طو ةندة ةكانى ةثارَِيزانء ةحاجى مةامةةنةدء طو ةندة ةكانى تري ئةةو ةناو ضةةيةة‪ ،‬يةةكَيتي لةة ةطةلَ‬
‫حكومةت وا رِيَكةوتبوو كة هَيزى يةكيَتي طوندو ئةو ناوضانةى دةوروبةرى بثارَيزَيت‪.‬‬
‫بةثيَي ِرَيكةوتنةكة هيَزى يةكيَتي بة شةى هةزار ثَي شةمةرطة خواردنء تةقةمةنىء‬
‫ثيَداوي ةستي تر وةكو خيَمة‪ ،‬بةتاني‪ ،‬جلوبةرطى طةرم‪ ،‬ثارء خاكةناز‪ ،‬هَيسةترو هةر ةضى‬
‫ةكةرة سةتةةى جةةنطىء سةةر ةبازى هةةبوو تةةنةانةةت طؤرةوي شةى لةة سةو ةثاى عَيراق‬
‫وةردةطرت‪ .‬لة سةةربازطةكةى ةسيتةك رِؤذانة بة شةى شةةش سةةد ثيَ شةمةرطة لةو‬
‫كةلوثةلانةمان وةردةطرت‪ ،‬بة شةى ضةوار سةةد ثيَ شةمةرطةكةي تر لة نزيك طوندى كاذاو‬
‫دكتؤر كةة ةمال ةشاكر وةري دةطرت بؤ بةةرةى حةاجى مةامةةنةد‪ .‬ئةازوءقةة ةمان بؤ زؤربةةى‬
‫بارةطاكانى خؤمان لة سةنوءرى مةَلبةند دةنارد‪ ،‬زؤر شةوَين كة ثيَ شةمةرطةيان ليَ بوو‬
‫لةةبةةر سةةختى ِرَيطةا ةكان ئؤتؤمبيلي بؤ نةةدة ضةوو‪ ،‬بةة ولآخ ئةازءو ةقةو كةةلوثةة ةنان بؤ‬
‫دةنةاردن‪ .‬ةلة بةةرةى حةاجى مةامةة ةند‪ ،‬تةةنهةا ضةةنةد كةةرتَيةك ثَي شةمةةرطةةي ل َي بوو‪ ،‬كةة‬

‫ثيَشتريش هيَزمان لةو ناوضةيةدا هةبوو‪.‬‬
‫جةة ةبار فةةر ةمان بِر ةيارى دابوو ةئازءوقةة نةةداتةة بةارة ةطا ةكةى جةةمةال جةةلال‪ِ ،‬رؤذَةيك بةة‬
‫كةاك ةجةبةارم وت‪ :‬كةاك جةةمةال طلةةيي دة ةكاتء دةَلَةيت لةة سةةر ضةى بةارة ةطاكةةى ئةةو‬
‫ةئازءوقةة وةر ةناطرَةيت‪ ،‬طلةةييةةكةةي شةي لةة جيَي خؤيةةتي‪ ،‬ئيتر لةةمةةودوا خؤم ةئازوء ةقة‬
‫ئةنَيرم بؤ كاك جةمال جةلالء كاك بةكري حاجي سةةفةر‪ ،‬با دوايي نةيكةنة راثؤرتء‬

‫ِراثؤرتكارىء بلَيَن لالؤ كارى سةربةخؤ دةكات‪.‬‬
‫كاك جةبار وتى‪ :‬خؤت ضيت ثيَ باشة بيكة‪ ،‬من رِازيم‪.‬‬

‫‪527‬‬

‫لة رِاستةوة‪ :‬مام جةلال‪ ،‬بةكري حاجي سةفةر‪ ،‬لالؤ‬

‫‪528‬‬

‫تةسليمبوونةوةى هاورِيَيةكي خةبات‬

‫ِرؤذيَك عةبدولكةريمى حةمةى سةةعيد هات بؤ لامء وتى‪ :‬بةلَكو تؤ بة كاك جةبار‬
‫فةرمان بلََييت كة كلآ شةينكؤفَيكء دةمان ضةةيةكم بداتآ‪ ،‬ضةونكة ئةوةى ِرا سةتى بَيت لة‬
‫لاى حاميد حاجى غالى ناتوانم ثَيشمةرطايةتى بكةمء ئةمةويَت لة سليَماني دابنيشم‪.‬‬
‫ةكاتيَةك ِرا سةثةاردة ةكةي كةاك عةة ةبدولكةةريمم بؤ كةاك جةةبةار بةاس كرد‪ ،‬وتى‪ :‬ئةةطةةر‬
‫عةبدولكةريم ئةيةوَيت دابني ةشَيتء هيس نةكات‪ ،‬لة ر شةوَينيَك خؤى ثَييخؤ شةة با‬

‫دابنيشَيت‪ ،‬منيش تةنها دةمانضةيةكي ئةدةمآ‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئةى كلآشينكؤفةكةى خؤى كة لاي ئَيمةية نايدةيتةوة؟‬
‫وتى‪ :‬ئةوا لةبةر ق سةةكةى تؤ ئةوي شةى ئةدةمةوة‪ ،‬بةلآم باش بزانة ئةيفرؤ شةَيت‪.‬‬
‫ئةةطةةر عةةبةدولكةةريم كلآ شةينكؤفةةكةةي بفرؤ شةَةيت‪ ،‬ئيتر ئةةوة ةئةبيةَت بةة ةباو لةةمةةودوا‬

‫ثَيشمةرطةى تريش ضةكةكانى خؤيان ئةفرؤشن‪.‬‬
‫دواتر كاك جةبار لةطةلأ عةبدولكةريمى حةمةي سةةعيد ق سةةي كردو ثيَي وت‪:‬‬
‫ئةطةر ضةةكةكةشةت فرؤشةت قةيناكة‪ ،‬تؤ هةر دؤسةتى ئيَمةيت‪ ،‬بةلآم نابَيت ثةيوةندى‬

‫بة هيس كةسء لايةنيَكةوة بكةيت‪ ،‬لة شوَينَيك دابنيشةء هةقى هيضت نةبَيت‪.‬‬
‫كاك عةبدولكةريم وتى‪ :‬برِيار بَيت هةقى هيس شةتيَكم نةبَيتء ثةيوةنديش بة هيس‬

‫كةسء لايةنَيك ناكةم‪ .‬ئةطةر وةك يةكيَتي ئيشتان بة من بوو ئةوا من ئامادةم بيكةم‪.‬‬
‫سةالآنيَكي زؤر كاك عةبدولكةريمي حةمةي سةةعيد هاوِريَم بوو‪ ،‬لة خةباتى ناو ةشار‬
‫بةة ةتاي بةةتي لةة ثيَنجوَين دةورى هةةبوو‪ .‬زؤر بةة ثةةرؤش بووم كةة لةة رِؤذاني دواتردا‬
‫توو شةى هةلَةو ناِرةحةتى نةبَيت‪ .‬ماوةيةك بوو هةندَيك ق سةةو با سةى نارِا سةتةوخؤ‪،‬‬
‫لةملاو ئةولا لةسةري دةوترا‪ ،‬بةتايبةتى برادةرانى سةركردايةتي تَيبينى زؤر خراثيان‬
‫لة ةسةرى هةبوو‪ .‬نة منء نة هاوِرَيكانم كة زؤر ليَى نزيك بوون هيضةمان ليَ نةبيني بوو‪،‬‬

‫هيس طومانيَكمان لةسةرى نةبوو‪ ،‬هةموومان بةرطريمان ليَدةكرد‪.‬‬
‫ِرؤذيَك بة تةنها لةطةلأ كاك عةبدولكةريم ق ةسةم لةطةلَى كردو زؤر ئامؤذطاريم كردو‬
‫و ‪ :‬برام ت كةات ل َي دة كةةم ةبارءدؤخي تؤ زؤر نةا ةس كةة‪ ،‬ةئةب يَةت ئيتر لةة ةمةودوا زؤر‬
‫ئاطادارى خؤت بيت‪ ،‬توو شةى هةلَة نةبيتء كةس لة خ ةشتةت نةبات‪ .‬تؤ ئيَ سةتا لةطةلأ‬

‫‪529‬‬

‫يةكَيتي نةماويت‪ ،‬لةمةودوا ثةيوةندى بة كة سةةوة مةكةء ةسةر مةكة بةم كونء ئةو‬
‫كوندا‪ .‬ئةطةر تة سةليميش ئةبيتةوة‪ ،‬ئةوا كارء كا سةبييةكى ِرةوا بكة‪ .‬تؤ كة سةيَكى‬
‫با شةيت‪ ،‬حةز ناكةم توو شةى خراثة ببيت‪ .‬ئةطةر تةمةنمان دريَذ بوو ئةوا تؤ ئةبيت بة‬
‫ةخاوةن ةمالأء دو كةانء ئؤتؤمبيةلء ةثارة‪ ،‬ئيَ مةةش لةةم شةاخةة ثير ةئةبين‪ .‬خؤ ئةة ةطةر‬
‫بارءدؤخ لةبار بوو سةةركةوتنمان بةدة سةت هَيناء هاتينةوة‪ ،‬ئةوا تؤ بة ئؤتؤمبيلي‬
‫خؤت بةلاماندا تَيئةثةرِيتء تةثوتؤز ئةكةيت بة سةةرماندا‪ .‬تؤ هةر دؤ سةتى ئيَمةيت‪،‬‬
‫بير لةوة مةكةرةوة كة ئَيسةتا ليَرة ئي ةشت نييةء كارى ةشؤرِشةت ل َي ةسةندراوةتةوة‪ ،‬خؤ‬
‫دنيا هةر وا نابَيت‪ ،‬تؤش هيَ ةشتا طةنجيتء بير لة داهاتوو بكةرةوة‪ .‬ثاش ضةةند ِرؤذيَك‬

‫كاك عةبدولكةريم برِياريدا بطةِرَيتةوة بؤ سليَماني‪.‬‬

‫‪530‬‬

‫طلةيي ب َي بنةماي ثيَشمةرطة‬

‫لة كاتي طفتوطؤي نَيوان ِرذيَمء (ي‪.‬ن‪.‬ك) ِرؤذَيك ضةةند ثيَ شةمةرطةيةك لة طوندى‬
‫حةاجى ةمامةةنةدةوة ةهاتن بؤ ةبارة ةطاي مةةَلبةةنةدء ءت ةيان‪ :‬ئيَمةة لةة شةاخى سةيةةرةوة‬
‫هةاتووين‪ ،‬هيس ةئازوءقةةء خواردنمةان نةة ةماوة‪ ،‬ةماوةيةةكى زؤرة ةبةزى ئةاذةلأ ةئةتوَيني ةنةوة‬
‫لة بري رِؤن‪ ،‬ئةويش لةو ضةةند مالَةى كة لةو ناوة ماون ثةيداى ئةكةين‪ ،‬بؤ ضةي كةس‬

‫ليَمان ناثرسيَتةوة؟‬
‫جةة ةبار فةةر ةمان وتى‪ :‬لالؤ‪ ،‬ئةةو هةةموو ةئازءوقةةء خواردنةة لةة بةارة ةطاى مةةلَبةةنةد هةةيةة‬

‫بؤ ئةبيَت ثَيشمةرطة بةو شيَوةية بذي؟‬
‫بة قسةةكاني ئةو ثَيشةمةرطةية زؤر ةسةرم سةوِرما‪ ،‬ضةونكة ِرؤذانة لة سةةربازطةكةى‬
‫سةيتةةكء سةةربةازطةةيةةكى نز ةيك طونةدى كةاذاو بةة شةى هةةزار ثَي شةمةةرطةة ئةازءو ةقة‬
‫وةرئةطيراو دابةش ئةكرا‪ .‬دواى قسةي ثَيشمةرطةكان‪ ،‬ئؤتؤمبيَلم بؤ ئامادة كرا كة بضم‬
‫بؤ لاى دكتؤر كةمال شةاكر لة طوندى كاذاو‪ ،‬لةويَوة ثيَكةوة ب ضةين بؤ طوندى حاجى‬

‫مامةند بؤ بينينى حالَى ثَيشمةرطةكاني ئةو سنوورة‪.‬‬
‫بةرِيَكةوت ثيَش ئةوةى بِرؤم‪ ،‬دكتؤر كةمال شاكر هات بؤ لام‪ ،‬ثيَكةوة بةرِيَكةوتين‪.‬‬
‫سةةرةتا منء دكتؤر كةمال شةاكر ضةووين بؤ طوندى زةَليَى لاى بةرزنجة كة بارةطاى‬
‫فةوجيَكى ةسوثاى عَيراقى ل َي بوو‪ ،‬ئةبوواية لةو بارةطاية مؤلَةت وةربطرين‪ ،‬ثا شةان بة‬
‫ئؤتؤمبيةل برِؤين بؤ دةورو ةبةرى حةاجى مةامةةنةد‪ ،‬ضةونكةة ئةةو ةناوة ِرة ةبايةةى سةوثةاي‬
‫عَيراقى ليَ بوو‪ .‬ئامر فةوجةي سةةربازطةكة ناوي (خةلدون) بوو‪ ،‬خؤي ئؤتؤمبيلَيكى‬
‫بؤ ئامادة كردين‪ .‬دواتر لة دكتؤر كةمال ةشاكرى ثر سةى ئةم برادةرة كَيية‪ ،‬ئةمة ئاوات‬

‫عةبدولغةفور نيية؟‬
‫كةمال شاكر وتى‪ :‬نةخيَر ئةمة ئةو نيية‪ ،‬بةلآم بةرثرسيَكي طةورةية‪.‬‬
‫ةئامر ةفةوجةةكةة وتى‪ :‬ئةةطةةر ئةةمةة ةئاواتةة‪ ،‬ةباوكى ةكاتى خؤى لةة ةخانةةقين مفةةوزى‬

‫ثؤليس بوو‪ ،‬جاريَك زؤرى ليَدام‪.‬‬
‫دكتؤر كةمال هةر ناوى منى ثيَ نةوتء وتى‪ :‬ثيَموتيت ئةمة ئاوات نيية‪.‬‬
‫ةئامر ةفةوجةةكةة هةةر نةةيزانى من كَيمء ةناوم ضةييةة‪ .‬دواتر دةر ةكةوت كةة ئةةو ةئامر‬

‫‪531‬‬

‫فةوجة ئةيوي سةت ناوى هةموو ثَي شةمةرطةو ليَثر ةسراوةكاني يةكَيتي بزانيَتء بؤ كاري‬
‫هةوالَطري خؤيان بةكاري بهَينن‪ .‬ثا شةان ئةف سةةرَيكء دوو سةةربازى لةطةلأ ناردينء‬
‫وتى‪ :‬ئةبَيت بضةن بؤ (مقر فرقة) لة سةةراي سةو ان ئاغا‪ .‬كاتَيك ضةووين بؤ ةساربازطةي‬
‫فرقةة‪ ،‬قةائةد فرقةة هةات بةة ثيرمةانةةوة‪ .‬دواتريش ةئامر ليوايةةك كةة ضةةنةد ئةةف سةةريَكى‬

‫لةطةلَدا بوو هات‪.‬‬
‫ثا شةان ئيَمةيان بردة ذووريَكى طةورةو هةموو ثيَكةوة داني ةشتين‪ .‬ثاش كةميَك ب َي‬
‫ئةةوةي داواي مؤلَةةتء ةيارمةةتي ةمان ل َي بكةةن‪ ،‬بةة ةكامَيراي فؤتؤطرا ء ةكاميَراى ظيةديؤ‬
‫دة ةستيان كرد بة ويَنة طرتنمان‪ .‬ئيَمة زؤرمان ثَيناخؤش بوو‪ ،‬بةلآم لةبةرئةوةي لايان‬
‫طرنط نةةكةةين‪ ،‬هيس خؤمةان ت ةيَك نةةداء وت ةمان ضةار نييةة‪ ،‬خؤ ئَيمةة بؤ كةارى خراث‬
‫نةةهةاتووين‪ ،‬لةة طفتوطؤداينء بةة فةةرميء بؤ كةارو ةبارى ثيَ شةمةةرطةة ةهاتووين‪ .‬ثةا شةان‬
‫لةطةلأ دكتؤر كةمال كةوتينة ق سةةكردنء وتمان‪ :‬ئةطةر شةةو لة تةلةفزيؤن ثي شةانى‬

‫بدةنء خةَلك ةانبينن‪ ،‬ئاخؤ ضيمان ثآ بلََين؟‬
‫ماوةيةك لةوآ ماينةوة‪ ،‬ثا ةشان ةضةند ئةفسةةريَكيان لةطةلأ ناردين بؤ ئةوةى بزانن‬
‫هَيزة ةكانى ئَيمةة ةتا ر شةوَينء جيَ ةطايةةك دامةةزراونء ةتا كةام لوتكةة ِرةبةايةة ةمان هةةيةة‪،‬‬
‫هةروةها بؤ ئةوي بزانن كة سةوثاى ئَيران هةتا كام شةوَينء جيَطا طةي شةتوونء لة كام‬
‫لا جيَطير بوونء سةةربةازطةةيةان هةةيةة‪ .‬هةةموو ثَيكةةوة رِؤي شةتينء طةةي شةتينةة ئةةو‬
‫شةويَنةا ةنةى كةة ثَي ةشمةةرطةة ةيان ليَبوو‪ ،‬لةةوآ بةة ئةةف سةةرةكةانمةان وت‪ :‬تةا ئَيرة ئيَمةة‬

‫بنكةمان هةية‪ ،‬ئيتر ئةبيَت ئيَمة بة تةنيا بضين سةردانى بنكةكاني خؤمان بكةين‪.‬‬
‫ئيَمة لةو ناوضةةية بنكةى طةءرةمان نةبوء‪ ،‬تةنها ذمارةيةك ثيَشةمةرطةمان لة ضةةند‬
‫بةارة ةطايةة ةكدا هةةبوو‪ .‬ئةةف سةةرة ةكان وتيةان‪ :‬ةئةزانين كةة ئيَوة بنكةةتةان هةةيةة‪ ،‬ئةاطةامةان ةلة‬

‫ثَيشمةرطةكانتانة كة لةسةر ضياكان هاتوضؤ ئةكةن‪.‬‬
‫ثيَ شةمةةرطةةكةان ةمان كةة لةةو نزي ةكانةة بوون بةانطمةان كردنء وت ةمان‪ :‬ئةةوة ئيَوةن كةة‬

‫بةزء ثيو ئةتوَيننةوةو لة باتى رِؤن خواردنى ثآ دروست ئةكةن؟‬
‫وتيان‪ :‬نةخيَر ئيَمة نين‪ ،‬ئيَمة ئازءوقةمان زؤرةء ليَ شةمان ئةمَينَيتةوة‪ ،‬تا ئيَ سةتا‬

‫ليَمان زيادةء هةموو ِرؤذيَك طؤشتمان بة تازةيى بؤ دَيت‪.‬‬

‫‪532‬‬

‫و ‪ :‬كاك كةمال خؤ طويَت لَيية ثَيشمةرطةكانى حاجى مامةند ضي ئةَلَين‪.‬‬
‫كةاك كةة ةمال وتى‪ :‬من رِؤذانةة بةة ز ةيادةوة ئةازءوقةة ةيان بؤ ةئةنَيرم‪ ،‬ئةاخر خؤ ةئازءوقةةء‬
‫خواردةمةةني خؤم نييةة‪ ،‬من لةة حكو ةمةتى عَيراقى وةر ةئةطرم‪ ،‬من نةازانم بؤ ةئة ضةن لةة‬

‫مةَلبةند شكات ئةكةن؟ بيستوومة ئةَلَين نان نيية بيخؤين‪ ،‬ئاخر كةي واية؟‬
‫ثَي شةمةرطةكان وتيان‪ :‬ئَيمة هةرطيز نة ضةووين بؤ مةَلبةند شةكات بكةين‪ ،‬ئاطامان‬

‫ليَى نييةء برِواتان بيَت ناشزانين كآ ضووة شكاتى كردووة‪.‬‬
‫ئَيوارةي هةة مةان رِؤذ طةةِراي نةةوة بؤ سةليَ مةانى‪ ،‬منء دكتؤر كةة مةال ةشاكر تةا‬
‫درةنطانيَكي شةةو سةةيرى تةلةفزيؤنمان كردء وتمان ِرةنطة تةلةفزيؤن شةتيَكمان‬
‫لة سةةر بلآوبكاتةوة‪ ،‬بةلآم نة ئةو شةةوةء نة شةةوانى دءاتريش هي ضةى ويَنةيةك لةو‬

‫وَينانةى ئَيمة كة لة سةراى سو ان ئاغا طرتبوويان ثيشان نةدرا‪.‬‬

‫‪533‬‬

‫تةشكيلاتى مة َلبةند‬

‫جةبار فةرمان بةنيازبوو هةندَيك تة شةكيلاتى نوآ بكات لة مةَلبةندى يةك‪ِ ،‬رؤذَيك‬
‫كاك جةبار وتى‪ :‬لالؤ با ئيشوكار بدةينةوة بة جةمال جةلال‪.‬‬

‫و ‪ :‬منيش زؤرم ثيَخؤشة‪ ،‬كاك جةمال ثياويَكي طورجوطؤلأء دَلسؤزو ماندووة‪.‬‬
‫كاك جةبار ثيَ شةنيازى بةرثر سةي كؤمةلآيةتى كونجرينء دواتريش هةورامانى بؤ‬
‫جةمال جةلال كرد‪ .‬دواي ئةوةي ثَي شةنيازةكاني كاك جةبارم بة كاك جةمال ِراطةياند‪،‬‬
‫كاك جةمال وتي‪ :‬ماوةيةكي زؤرة داواى ئيشى عةسكةريم كردووة‪ ،‬بةلآم ئةو برادةرانة‬

‫ئيشيَكي تر بؤ من دياري ئةكةن‪.‬‬
‫من ئةمزانى كة كاك جةمال هةقى خؤى بوو كة ئيشي عةسكةري بؤ دياري بكرَيت‪،‬‬
‫بةلآم حةزم نةئةكرد ثيَي بَليَم "ئةزانم كة داواي ئي شةى عة سةكةريت كردووة‪ ،‬بةلآم كاك‬
‫نةو شةيروان بة ةشيَوةيةكى تر لة سةةر ئةو بابةتة وةلآمى مني داوةتةوة"‪ .‬لةو ماوةيةدا‬
‫داوام لة مامؤسةتا كةمال حةسةةن ميرزا ِرة ةشيد كرد كة بيَت بؤ ئيدارةى مةَلبةندو لةو َي‬

‫دةست بةكار بَيت‪ .‬مامؤستا كةمال دلَسؤزانة دةست بةكار بوو‪.‬‬
‫هةةروة هةا بةة جةة ةمال ةجةلاا وت كةة ب َيةت بؤ مةةَل بةة ةندو ئةةركيَكي ئ يةداري بطرَي تةة‬
‫ئةة ةستؤ‪ ،‬بةةلآم نةةهةات‪ .‬ةكاك جةةمةال ةماوةيةةك هةةروا ةما ةيةوةء كةارى نةةدةكرد‪ .‬رِؤذ ةيَك‬
‫ق سةةم لةة ةطةلأ كردء و ‪ :‬ئةةمةةو ةيَت ِرا سةتييةةكةت ثةآ بَلَيم‪ ،‬كةاتى خؤى داوام لةة ةكاك‬
‫نةو شةيروان كرد كة كارى عة سةكةريت ثيَ ب سةثيَرن‪ ،‬بةلآم كاك نةو شةيروان لة وةلآمدا‬
‫وتى "كاك جةمال بؤ ئيشةى عةسةكةري باش نييةو ثيَشةمةرطةكانمان توو ةشى شةك ةست‬
‫ئةبن‪ ،‬با ئي شةى ئيدارة يان رِيَكخ سةتنء كؤمةلآيةتى بكات‪ ،‬ضةونكة ئةء بؤ ئةء بوارانة‬

‫باشترة"‪.‬‬
‫كاك جةمال وتى‪ :‬ئةى باشة تؤ بؤ لةوكاتةوة ئةوةت بة من نةووتووة؟‬

‫و ‪ :‬دَلم نةهات‪.‬‬
‫ةثاش ةماوةيةةك ةلة جيَى حةةمةةى عةةتىَ‪ ،‬ةكاك جةةمةال كرا بةة ةبةرثر سةى كؤ ةمةلآ ةيةتى‬
‫ةشارباذيَِر‪ .‬ثاشةان جةبار فةرمان دةمانضةةيةكى ثيَشكةش كرد‪ .‬رِؤذيَك كاك جةبار وتي‪:‬‬

‫لالؤ‪ ،‬ئةزانيت جةمال جةلال كادريَكى زؤر باشةء لة كارى حزبيدا زؤر ضالاكة‪.‬‬

‫‪534‬‬

‫و ‪ :‬بةلَيَ واية‪ ،‬بةلآم ثيَ ةشتر هةر بة ناهةق لةطةلأ كاك جةمال باش نةبوويت‪ ،‬ئةو‬
‫يةكيَكة لةو كة سةانةى كة لة رِؤذانى سةةختء نةهامةتيء رِؤذة ِرة ةشةكانداء هةر لة‬

‫ئاشبةتالأ دةستى كردوة بة خةباتي نهَينى شارو ثَيشمةرطايةتي‪.‬‬
‫لةو ماوةيةدا عومةر غةريب كرابوو بة رِابةر سةيا سةىء مامؤ سةتا جةمال حاجى‬
‫محةةمةةد كرابوو بةة ةبةرثر سةى كةةرتى رِيَكخ سةتنى ثيَنجوَين‪ ،‬لةة طو ةندى طورطةة ةيةرى‬
‫شةارباذَيرِ دائةني ةشتن‪ .‬رِؤذيَك شةةهيد حةمة ئةمينى خةجآ هات بؤ لاى جةبار فةرمانء‬
‫شكاتى لة عومةر غةريب كردء وتى‪ :‬كاك جةبار‪ ،‬عومةر غةريب ئةَليَت ثيَنجوَينييةكان‬

‫تالآنمان ئةكةنء هيضيان لة مةَلبةندى يةك نةهَيشتووة‪.‬‬
‫كةاك جةة ةبار وتى‪ :‬لالؤ ةماوةيةةكةة برادةران طلةةييةان لةة عومةةر غةةر ةيب هةةيةة‪ ،‬بةةلَكو‬
‫خؤت لةطةلأ مامؤ ةستا جةمال ليذنةيةك درو سةت بكةنء لةو مة سةةلةية بكؤَلنةوةو‬

‫ضارةسةرى ئةو كَيشةية بكةن‪.‬‬
‫بؤ ةضارة سةةرى ئةو كَي شةةية‪ ،‬منء فةرةيدونى حةمة سةاَلحء مامؤ سةتا جةمالى‬
‫ةحاجى محةةمةةد‪ ،‬ليةذنةة ةيةكمةان ثَيكهَينةاء لةةطةة َل عومةةر غةةر ةيب داني شةتين‪ .‬بةآ ئةةوةى‬
‫كةس دَلى برِةنجَيت‪ ،‬ضةارةسةةرى كيَشةةكةمان كرد‪ .‬ثاشةان ِراثؤرتي ليذنةمان نوسةيء‬
‫ئيمزامان كردو بةرزمان كردةوة بؤ مةَلبةند‪ .‬لة رِاثؤرتةكةدا نوو سةيبوومان كة عومةر‬
‫غةريب ق ةسةى نا ةشيرنى بة كةس نةوتووة‪ ،‬هيس شةتيَكى خراثيش رِووى نةداوة‪ .‬دواى‬
‫ضةةنةد ِرؤذ ةيَك شةةهيةد حةةمةة ئةةمينى خةةج َي‪ ،‬ةبةهؤي ِراثؤرتةةكةةمةا ةنةوة كةة عو ةمةر‬

‫غةريبمان تاوانبار نةكردبوو‪ ،‬زؤر طلةيى ليَكردين بة تايبةتى لة من‪.‬‬
‫و ‪ :‬با ئةو كَيشة لاوةكييانة لةوة زياتر قوولأ نةبنةوةء زياتر ثةرة نةسَينن‪ .‬باشتر‬
‫وا يةة كةة برادةراني مةةلَ بةة نةد ثيَ كةةوة تةة ةبا بين‪ .‬برام ِرةن طةة خؤت بةاش بزان يةت كةة‬
‫ململانةآء ةناكؤكييةةكى زؤر هةة ةية‪ ،‬ةبا ئةةمةةش نةةبَيتةة بةة ةشيَكى تر لةةو ململانَييةة‪ .‬لةةو‬
‫كةا تةةوةى جةة بةار فةةر مةان هةاتووة تةة مةةَل بةة ةندى يةةك‪ ،‬ململانَي كةة ز يةادى كردووةء‬
‫دذايةتييةكي زؤري كاك جةبار دةكريَت‪ِ .‬رةنطة عومةر غةريب هةقي بووبيَت كة قسةةي‬
‫كردبَيت‪ ،‬بةلآم تكاية با ئةم ةشتانة طةورة نةبن‪ ،‬با دوايي ثيَمان نةَليَن ثيَنجوَينييةكان‬

‫دةستيان لةو طرذىء ئالَؤزييةي ناو يةكَيتي هةية كة ماوةيةكة سةرى هةلَداوة‪.‬‬

‫‪535‬‬

‫مامؤ سةتا موح سةين عةلي ئةكبةر كرابوو بة بةرثر سةى رِيَكخراوى كؤمةلَة‪ ،‬برايم‬
‫جةةلال ئةةنةدامى رِيَكخراو بوو‪ِ .‬رؤذَيةك كةادريَكي كؤمةةةلَة بةة ةناوي سةؤران نةامةةيةةكى بؤ‬
‫مامؤستا موحسين نووسيبوو‪ ،‬بة وشةي ناِرةواء دذ بة كؤمةلَة نامةكةى ثرِكردبووةوة‪،‬‬
‫ءيَنةيةكي نامةكة دة سةت مةَلبةند كةءتبوء‪ .‬دواتر بة فةرماني جةبار فةرمان‪ ،‬سةؤران‬
‫دة ةستطير كرا‪ .‬مامؤسةتا موح ةسين هات بؤ لامء وتى‪ :‬بةلَكو بة كاك جةبار بلََييت سةؤران‬

‫بةربدات‪.‬‬
‫كاك جةبارم بينيء ليَم ثرسةى كة بؤضةي سةؤراني طرتووة؟ وتى‪ :‬ضةونكة نامةيةكى‬
‫بؤ مامؤ ةستا موح ةسين نوو ةسيوةء ق سةةي نا ةشيرينى بة كؤمةلَة وتووة‪ ،‬خؤ شةم نامةكةم‬

‫خويَندووةتةوة‪.‬‬
‫بة مامؤسةتا موحسةينم وت نةئةبواية نامةكةي ثيشةانى كاك جةبار بداية‪ .‬مامؤسةتا‬
‫موح سةين وتى‪ :‬برِوام ث َي ب كةة ةئا ةطام ليَى ني يةة‪ ،‬د ةيارة لةة بةةرى طيراوة تةةوة‪ .‬ةثاش‬

‫هةوَليَكي زؤر قةناعة بة جةبار فةرمان كردء سؤراني ئازاد كرد‪.‬‬
‫ةشةهيد حةمة ئةمينى خةجآ ثَيشةمةرطةيةكى زؤر ئازاو بة ئيلتيزام بوو‪ ،‬خاوةنى‬
‫خةباتي شةارو شةاخ بوو‪ ،‬ماوةيةكى زؤربوو ليَثر سةراوى كةرت بوو‪ ،‬داوام لة جةبار‬
‫فةةر ةمان كرد كةة ةكاك حةةمةةئةةمين بكةات بةة جَيطرى فةةر ةما ةندةي ت ةيث‪ .‬ةكاك جةة ةبار بةةلَيَني‬
‫ثيَدام كة لة كاتيَكي طونجاودا بيكات بة جيَطري شةةهيد عةلي ضةوارتايي‪ .‬هةروةها‬
‫عةة ةبدوَللآى مةةحمود شةةريف زؤر دةم ةيَك بوو ثيَ شةمةةرطةة بوو‪ ،‬ةتا ئةةو ةكاتةةش هيس‬
‫ثلةيةكى ثَي شةمةرطايةتى وةرنةطرتبوو‪ .‬رِؤذَيك عةبدوَللآ هاتة لامء وتي‪ :‬بة مامؤ ةستا‬
‫جةمالي حاجي محةمةد بلَآ با ةكات بة ئامر مةفرةزة‪ ،‬ضةونكة هةقى خؤمة‪ .‬داواكةى‬
‫عةبدوَللآ رِةوابوو‪ ،‬ث ةشتطيريم كردء داواكةيم طةياند بة مامؤسةتا جةمال‪ ،‬ئةويش وتى‪:‬‬

‫داواكة ِرةوايةو هةقى خؤيةتى‪.‬‬
‫دواتر عةبدوَللآ لةطةلأ كؤمةلََيك لة برادةرانى ئالآى شؤِرش هةلَهات بؤ ئَيران‪.‬‬

‫‪536‬‬

‫كؤتايي طفتوطؤ‬

‫طفتوطؤي نَيوان (ي‪.‬ن‪.‬ك) ء ِرذيَمي بةعس زياتر لة ةساَليَك دريَذةى كيَ شةاء هيس‬
‫ئةنجاميَكى نةبوو‪ ،‬بؤية (ي‪.‬ن‪.‬ك) لة سةةرةتاى سةاَلى ‪ 1985‬لة لايةن خؤيةوة كؤتايي‬
‫بة طفتوطؤ هَيناو بة دا سةتانى دابان لةطةلأ ِرذَيم دة سةتى كردةوة بة شةةرِ‪ .‬لة هةنديَك‬
‫شةويَنى تر شةةرِء ثيَكدادان لةطةلأ ةسوثاى عَيراق رِووييدا‪ ،‬رِؤذ بة ِرؤذ بارودؤخةكة‬
‫ئاَلؤزتر ئةبوو‪ ،‬بؤية بؤ ماوةيةكي كاتي بارةطاكاني مةَلبةندمان طوا سةتةوة بؤ طوندى‬
‫طورطةةيةةر‪ ،‬بةةلآم بةة شةيَكي زؤري شةتومةةكي ةبارةطةا ةكان ةمان هةةر ةلة طو ةندي سةيتةةك‬

‫مايةوة‪ ،‬ضاوةرِيَي طؤِرانكاري نويَ بووين‪.‬‬
‫رِؤذَيك سةامان طةرميانى كة لة شةةرِةكاني دا سةتاني دابان طةِرابووةوة‪ ،‬نامةيةكى‬
‫جةبار فةرمان كة سةةرثةر ةشتي داسةتاني داباني كردبوو بؤ هَينام كة تَييدا نو ةسيبووى‬
‫"بةا بةارة ةطاي ئ ةيدارةي مةةلَبةةنةد ب ضةيَتةةوة بؤ طونةدى سةيتةةك‪ ،‬ئيَوة جةار َي ثةةيوة ةندي‬
‫لةطةلأ ِرذيَم تَيك مةدةن"‪ .‬بة نامةكةى كاك جةبار زؤر ةسةرم سةوورِما‪ ،‬ضةونكة بارودؤخ‬
‫زؤر ئاَلؤز بوو‪ .‬رِؤذي دواتر بارةطاي ئيدارةم طوا سةتةوة بؤ طوندي ةسيتةك‪ ،‬هةروةك‬
‫ِرابردوو بؤ وةرطرتنى ئازوءقةي ثَي شةمةرطةكاني مةَلبةندي يةك لة ةشارباذيَرِ ضةووم بؤ‬
‫سةةربازطةكةى ِرذيَم لة نزيك سةيتةك‪ ،‬ئةوكاتةى من ضةووم ئةف سةةريَكى توركمان لةوآ‬
‫بوو كة بةرثرسى ئازوءقة بوو‪ ،‬زماني كوردي ئةزانيء وتى‪ :‬ئةوة ئَيوة لة يةكيَتى جيا‬

‫بوونةتةوة؟‬
‫و ‪ :‬نا‪ ،‬بؤ ئةء ثرسيارة ئةكةيت؟‬
‫وتى‪ :‬باشة ئيَوة ئاطاتان لة دنيا نيية وا هاتوون بؤ ئَيرة؟ ئةى ئاطادارى ئةو هةموو‬
‫شةِرةي نَيوان خؤتانء حكومةت نين؟‬
‫هيس خؤم تَيك نةداو و ‪ :‬ئَيمة رِيَكةوتنمان لةطةلأ ئةم فةوجةى ئَيرة هةية‪.‬‬
‫جةمال حاجى حةسةةن ثيَنجوَيني شةؤفيَرى ثيكابي بةَلَيندةريَك بوو‪ ،‬ئةويش لةوآ‬
‫بوو وتى‪ :‬بؤ خاتري خوا لة هةموو لايةكةوة شةرِة‪ ،‬ئةوة ضؤن هاتوون بؤ ئيَرة؟‬
‫ةئةو رِؤذة هيس خؤ ةمان ت َيةك نةةداو خواردنء كةةلوثةةليَكى زؤرمةان وةرطرت‪ .‬كةات َةيك‬
‫بة شةى تيثةكانى وةهابي سةةرتيثء شةؤِرش ئي سةماعيلم نارد‪ ،‬ئةوان لة تر سةي‬
‫ذةهراءيكردني خواردنةكان لةلايةن ِرذيَمةءة نةيانوَيرابوو بيخؤن‪.‬‬

‫‪537‬‬

‫ئيَوارةي هةة مةان ِرؤذ جةة ةبار فةةر مةان طةةِرا يةةوة بؤ مةةلَ بةة نةدي يةةك‪ ،‬دواتر هةات بؤ‬
‫بةارة ةطاي ئ يةدارة لةة سةي تةةك‪ ،‬وتي‪ :‬لالؤ تةازة طفتوطؤ لةة طةةلأ ِرذَيم سةوودي ني يةة‪،‬‬

‫بارةطاكةت بةجيَ بهيَلَةو با ثيَكةوة بضينةوة بؤ طورطةيةر‪.‬‬
‫لةبةر تيَك ضةونى بارودؤخةكة‪ ،‬نةماندةتوانى ضةيتر بارةطاى مةَلبةند لة سةيتةك‬
‫بهيَ َلينةوة‪ ،‬ضةونكة نزيكى سةةربازطةيةكى طةورةى حكومةتى عَيراقى بوو‪ ،‬لةهةمان‬
‫كاتيشدا نزيك جادةى سةرةكى سليَمانى ضوارتا بوو‪ ،‬بؤية سةرةتا هةرضى ئازوءقةء‬
‫كةةلوثةةلء خواردةمةةني مةةَلبةةنةد بوو لةة طو ةندى سةيتةة ةكةوة نةارد ةمان بؤ طو ةندى كةانى‬
‫درِكة‪ .‬ثيَ ةشتر لةوآ خانوويةكمان دروسةت كردبوو بؤ بةنديخانة‪ ،‬بةلآم تا ئةوكاتة ضةؤلأ‬
‫بوو‪ .‬هةر ضةى شةتيَكمان هةبوو بردمانة ناو ئةو خانووة‪ .‬مامؤ سةتا كةمال حة سةةن لةو‬
‫طوندة مايةوة‪ ،‬وردة وردة برادةرانى تريش هةموو هاتن بؤ ئةو ناوة‪ .‬جةمال جةلاليش‬
‫هاتة طوندي كانى درِكة‪ .‬لة طوندي بزةنيان بارةطايةكى تري شةمان داناء ةضاوةرِوانى‬

‫ئةءة بوءين بزانين ر طؤِرانكارييةك رِءء دةدات‪.‬‬

‫‪538‬‬

‫ِراوةستاوةكان لة رِاستةوة‪ :‬عومةر سالة طولَباخ‪ ،‬عوسمان‪ ،‬حاميدي حاجي غالي‪ ،‬رةغعةتي مةلا‪ ،‬كامةران بضكؤل‪،‬‬
‫بةكري حاجي سةفةر‪ ،‬شةهيد حةمة ئةميني خةج َي‪ ،‬ئاوات عةبدولغةفور‪ ،‬مةلا يوسف‪ ،‬لالؤ‬

‫دانيشتووةكان لة رِاستةوة‪ :‬ئيسماعيل‪ ،‬جةبار‪ ،‬كوردة‪ ،‬مامؤستا كةمال حةسةن‪ ،‬؟ ‪ ،‬سيروان شيَخ بةكر‪ ،‬غةريب‪،‬‬
‫عوسمان حسيَن‬

‫‪539‬‬

‫طواستنةوةى بارةطاكاني مة َلبةند‬

‫بةة ةهارى ‪ 1985‬لةةبةةر طو شةارى هيَر شةى يةةك لةةدواى يةةكى حكومةةتى عَيراقء‬
‫تة سةكبوونةوةى ناو ضةة رِزطاركراوةكانى ذيَر دة سةةلآتى ثيَ شةمةرطة‪ ،‬كة زياتر بةهؤى‬
‫فراوان بوونى بةرةى جةنطى عَيراقء ئَيران بوو‪ ،‬سةةركردايةتي (ي‪.‬ن‪.‬ك) بِريارى دا كة‬
‫بارةطاى مةَلبةندى يةك بطوَيزرَيتةوة بؤ ناوضةي قةرةداغ‪ .‬ثيَش ئةوةي برِؤين بؤ بةرى‬
‫قةرةداغ‪ ،‬بة ثلانء نةخشةي جةبار فةرمان‪ ،‬زؤربةى ئازوءقةء كةلوثةلء ثيَويستةكانى‬
‫مةَلبةند‪ ،‬بة سةةرثةر ةشتي براكانى سةةرحةدى خةليفة يونس (لالة ئةنوةرء ئةكبةر) بة‬
‫تراكتؤر طوا سةترايةوة بؤ بةرى قةرةداغ‪ .‬ئةوكاتة لالة ئةنوةر لاي يةكيَتي ثيَ شةمةرطة‬
‫بوو‪ ،‬بةةلآم ئةةكبةةر لةة طةةلأ حكوء مةةتي عَيراق ةكاري دةكرد‪ .‬لةة ةكاتي طوا سةت ةنةوةي‬
‫شتومةكةكان لة دةوربةرى طوندى دسكةرة بةشَيك لة شتومةكةكان لةلايةن جاشةكاني‬
‫ِرذيَمةوة دة ةستيان بةسةةردا طيرابوو‪ .‬دواتر ئةكبةرو كة ةساني نزيكي خؤي توانيبوويان‬
‫ةشتومةكة دةسةت بةسةةردا طيراوةكان وةربطرنةوة‪ ،‬ثا ةشان رِةوانةى ماَلى كوَيخا قادرى‬

‫ئاوةكةلَةيان كردبوو‪.‬‬
‫كاك جةبار ئاطادارى كردم كة جارآ لة بةرى ةشارباذَيِر ئةمَينيَتةوة‪ ،‬بةلآم ثيَوي ةستة‬
‫منء ضةةند بةرثر ةسيَكي تر برِؤين بؤ بةرى قةرةداغ‪ .‬برِيَكى زؤر ئازوءقةء كةلوثةل لة‬
‫طوندي كانى درِكة بةج َي مابوو‪ ،‬ئةوكاتة مامؤ ةستا كةمال حة سةةني ميرزا ِرة شةيد كة‬

‫ئةندامى ئيدارةى مةلَبةند بوو لة كاني دِركة مابووةوة‪.‬‬
‫شةةوي دواتر منء ةسامان طةرميانيء مامؤ ةستا سةاَلح ذاذلَةييء ئاوات عبدالغفورء‬
‫ئازادي جةلال خةفا ء حاكم برايمء ثيَشةمةرطةكاني لاي خؤمانء هَيزيَكي ثَيشةمةرطة‬
‫ةبةرةء ةناء ضةةى قةةرةداغ كةةوتينةة رِيَ‪ .‬ئةةو هيَزةي لةةطةةلَمةان بوو لةة لايةةن سةا ةمان‬
‫طةرميانييةوة سةةرثةر شةتى دةكرا‪ .‬ماوةيةك بة ثآء بة ئؤتؤمبيَل تا طوندى ويَلَةيةري‬
‫نزيكي طوندي قرطة رِؤي ةشتين‪ .‬سةامان طةرميانيء بة شةَيك لة هَيزةكة بة ناو طوندى‬
‫قرِطةدا رِؤي شةتن بؤ دةوروبةرى طوندى ذالَة‪ ،‬لةوآ ئوتومبيَليان بؤ ئيَمة ثةيدا كردبوو‪.‬‬
‫نزيكى كاتذميَر حةوتى سةةرلةبةيانى طةي شةتينة طوندى ئاوةكةلَة لة شةارةزوور‪ ،‬لةو َي‬
‫ضةووينة مالَى كوَيخا قادر‪ ،‬زؤر خزمةتيان كردين‪ .‬بارةطاى تيثةكةى فةرةيدون حةمة‬
‫ساَلح لة طوندى ئاوةكةلَة بوو‪ ،‬ئةوانيش هاتن بؤلامانء زؤر هاوكارييان كردين‪ .‬ثاشان‬

‫‪540‬‬

‫بةرةو طوندى تةكيةي قةرةداغ بةرِ َي كةوتين‪.‬‬
‫ةكات يَةك طةةي شةتي نةة طو نةدي تةةك يةة لةة ةناو دار هةة نةارة كةانى طو نةدي تةةك يةةي‬
‫قةةرةداغ‪،‬دة سةت ةمان كرد بةة كةةثر درو سةتكردن‪ .‬لةةنزيةك ةبارة ةطا ةكةى ةمةلا بةةخت ةيار بؤ‬
‫خؤمء ثَي ةشمةةرطةة ةكانم ضةادريَك ةمان هةةَةلداء كةةثريَك ةمان درو ةست كرد‪ .‬هةة ةمان رِؤذ‬
‫سةةلامى لاى مةلا بةختيارم بينيء ثيَموت "ثيَت واية مةلا بةختيار ثيَى ناخؤش بيَت‬

‫كة ئيَمة لَيرة ئةم كةثرة دروست ئةكةين؟‬
‫وتى‪ :‬نةخيَر لالؤ طيان‪ ،‬ثيَى ناخؤش نيية‪ ،‬ئيَمة ثاسةوانى تؤش ئةكةين‪.‬‬
‫ِرؤذَيك بةكرى حاجي ةسةفةر سةةرداني كردم‪ .‬كاتَيك كة شةوَينء جَيطاكةمي بيني‬
‫وتى‪ :‬با شةة مةلا بةختيار ثيَي ناخؤش نيية كة لَيرة ئةم كةثرةت درو سةت كردووة؟‬

‫ثيَمواية ثيَي ناخؤشة‪ ،‬بةلآم قسة ناكات‪.‬‬
‫ئيَوارةي هةةمةان رِؤذ لةةطةةلأ كةاك ةبةكر دةعوةتى ةمةلا بةةخت ةيار بووين‪ .‬دواي كةةميةَك‬
‫داني ةشتن لةطةلأ مةلا بةختيار ق سةةم كردو و ‪ :‬ثر ةسياريَكم هةية‪ ،‬بةلآم بة ِرا ةستىء بآ‬

‫لةِروودامان وةلآمم بدةرةوة‪.‬‬
‫وتى‪ :‬فةرموو‪.‬‬

‫و ‪ :‬ثيَت ناخؤش نيية كة لة نزيك ئيَوةوة كةثرم كردووةء ضادرم هةلَداوة‪.‬‬
‫وتى‪ :‬نةخَير‪ ،‬بةثَي ضةةوانةوة زؤري ةشم ثيَخؤ شةة‪ ،‬برِوام ث َي بكة بة ثيَ شةمةرطةكانم‬
‫وتووة كة ئاطادارت بنء حةرة ةسياتى تؤش بطرن‪ ،‬بةلآم ئةطةر كة ةسيَكى تر بوواية ثيَم‬

‫ناخؤش ئةبوو‪ ،‬لةوانةية هةر نةم هيَشتاية كةثر بكةن‪.‬‬
‫كات ةَيك لةطةلأ كاك بةكر طةِراي ةنةوة بؤ كةثرةكةي خؤم‪ ،‬و ‪ :‬كاك بةكر خؤ طويَت ليَ‬
‫بوو مةةلا بةةخت ةيار ضةى وت‪ ،‬برام خؤ من نةة ةهاتووم بةةربةةرةكةان َىء ململانةآ لةةطةةلأ ةمةلا‬

‫بةختياردا بكةم‪.‬‬

‫‪541‬‬

‫بؤردومانى مة َلبةند‬

‫ةماوة يةةك بوو فرِؤ كةة جةةنطييةة كةانى ِرذيَمى عَيراق‪ ،‬رِؤذانةة بؤردو مةانى مةةلَبةة نةدي‬
‫يةةكء طو ةندة كةانى ةبةرى قةةرةداغء دةورو بةةر ةيان ةئةكرد‪ .‬بةة يةاني يةةكي زوو‪ ،‬بؤ خؤ‬
‫ثارا ةستن لة بؤردوماني فِرؤكة ضةووبووين بؤ ناء قؤثييةكاني قةرةداغ‪ ،‬ثَيشةمةرطةكانى‬
‫لاى خؤم‪ ،‬ةشةهيد ئةنوةرى برازامء ةشةهيد حةسةةني سةةعيد زؤرابء جةلالء جةبارو‬
‫عوسمانء سةابيرم لةطةَلدا بوو‪ .‬ئيَوارةيةكي كؤتايي بةهاري ‪ ،1985‬فرؤكةكانى ِرذَيم‬
‫جاريَكي تر دة سةتيان كرد بة بؤردومانكردني مةَلبةند‪ .‬يةكةم جيَطاء شةويَن كة بةر‬
‫بؤردومانةكة كةوت‪ ،‬كةثرء خيَمةكةى من بوو‪ .‬سةامان طةرميانى تةقةى لة فرِؤكةكان‬
‫كرد‪ ،‬لةة ئةةن ةجامي بؤردو ةمانى فرِؤكةةكةان‪ ،‬سةا ةمان طةةرميةانيء دوو ثَي شةمةةر ةطةى تر‬

‫بريندار بوون‪.‬‬
‫لة ئةنجامي بؤردومانةكةدا‪ ،‬تةنها ةضةكةكانمان بؤ دةر ضةوو‪ ،‬ئةويش بة خؤمان‬
‫بوون‪ ،‬ةهةموو ئةة شة ةياي ةناو خَيمةةكةة وةك بةةتةانىء جلو ةبةرطء كةةلءثةةلي ةتايبةةتي‬
‫خؤمان وةك ثَيناسء ويَنةو نامةي حزبيء بةرثر سةان سةووتا‪ .‬ئةوةي زؤر جيَي داخ‬
‫بوو بؤ من‪ ،‬ةسووتاني جانتايةكم بوو كة ءيَنةء نوو ةسراوء بةلَ ـةطةنامةي طرنطي تيَدا‬

‫بوو‪.‬‬
‫ئةو ِرؤذة بةكرى حاجي ةسةفةرء مةلا بةختيار لة طوندى سةيَو ةسَينانةوة ةضاويان لة‬
‫بؤردو ةمانةةكةة ببوو‪ ،‬زانيبوو ةيان شةويَنةةكةانى ئَيمةةيةة بةةر بؤردو ةمان كةةوتووة‪ ،‬زؤر زوو‬
‫طةي شةتنة شةو َينى بؤردومانةكةء هاتن بؤ لامان‪ .‬دكتؤرةكانى شةؤِرش ئةوانةى لةو‬
‫دةورو بةةرة بوون‪ ،‬بةة ثةة لةة خؤ ةيان طةة ةيا ةندة ةئةو شةويَ ةنةى كةة كةاك ةسا مةانء دوو‬
‫ثيَ شةمةرطةكةى تَيدا بريندار ببوون‪ .‬كاتذمَير شةة شةى بةيانى ِرؤذى دووةم‪ ،‬دووبارة‬

‫بؤردومانى فِرؤكة جةنطييةكاني ِرذَيم دةستى ثيَ كردةوة‪.‬‬

‫‪542‬‬

‫مةنعة تةجةءلةكةي ‪1985‬‬

‫ِرذيَمي ةبةعس بةةمةةبةة سةتي دة ةستطيركردني كةة سةاني خةة ةباتطَيرِو لايةةنطراني‬
‫شةؤِرشء دوذمناني ِرذَيم‪ ،‬هةروةها بؤ طةِران بةدءاي هةموو شةتيَكي قةدةغةكراو وةك‬
‫ضةةكء وَينةو بلآوكراوةي سةيا سةي‪ ،‬سةةرلةبةياني ِرؤذى ‪ 1985/10/18‬لة رِيَي‬
‫بَلندطؤي كؤثتةرةوة مةنعة تةجةءلي لة شةاري سةلَيماني ِراطةياند‪ .‬لةء رِؤذةدا لةلايةن‬
‫هَيزة تايبةتةكاني ِرذَيمء ضةةكداراني بة دةيان كة سةي بيَ تاءان دة سةتطيركران يان‬
‫ةشةهيدو ب َي سةةرء شةوَين كرانء خانووةكانيان بة شةؤفلَ تَيك دران‪ ،‬ئةءيش تةنها‬
‫بةهؤي ءيَنةيةكي ثَي شةمةرطة يان كتيَبيَكي ةسيا سةي كة لة ماَلةكانياندا دؤزرايةوة يان‬

‫بةهؤي درووَيك كة لة سةر ديواري دةرةوةي خانووةكانيان نووسرابوو‪.‬‬
‫ئةو سةةردةمة كوِرةكانم لةِريَكخ سةتنةكاني ناء ةشاردا كاريان ئةكردء زؤر ةضالاك‬
‫بةوون‪ .‬لةة كةاتةي ةط ةفتةو ةطؤي ةنَةيوان (ي‪.‬ن‪.‬ك)ء ِرذَيةم زؤر هةا ةتوو ضةؤي نةاو ضةة‬
‫ئةازادكراوة ةكان يةان ئةةكردء بلآوكراوة كةاني (كؤ مةة ةلَةي ِرة ن ةجدةرانء ى ن ك)ء كتيَبي‬
‫قةةدة ةغةكراو ةيان لةة ةطةلأ خؤيةان ئةةبردةوة بؤ سةلَي ةماني‪ .‬دواي طفتوطؤ ذمةارةيةةكي زؤر‬
‫لةء بلآءكراءانة لةطةلأ ثؤ سةتةرى شةةهيدانء ءيَنةى بةرثر سةاني بالآى (ى ن ك)ء‬
‫ءَينةى خؤيان كة لة كاتي سةةردانةكانيان بؤ لام لة ناء ضةة ئازادكراءةكان بة ضةةكةءة‬
‫لةطةلأ بةندةء بةرثرسةاني ترى ةشؤِرش طرتبويان لةطةلأ دةمانضةةء نارنجؤكء فيشةةكدا‬
‫لة ماَلةءة لة بة شةي ناءةءةى ث ةشتي قةنةفةء لة ث شةتء ذيَرى كةنتؤري جلوبةرطء‬

‫دؤلآبدا شاردبويانةءة‪.‬‬
‫رِؤذي مةةنعةةتةةجةةءلةةكةة حةةمةديء مةة ةها ةبادء بةةختيةارء سةؤران لةة مةالَ ئةةبن‪،‬‬
‫ةكامةةرانء مةةريوان لةة بةة ةغداء كةةركوك خوَينةد ةكار بوونء لةة ةما َل ةنابن‪ .‬ةكاتيةَك حةةمةديء‬
‫كوِرة ةكان ةئامةانجي مةةنعةةتةةجةةءلةةكةة ةيان بؤ ةئا شةكرا ئةةب ةيَتء ئةةزانن كةة ِرذيَم زؤر ةبة‬
‫ءردى هةةموء كونء قوذبنيَكي ةمالآن ئةةث شةكنن‪ ،‬بةةثةةلةة ئةةكةةءنةة خؤ ةيان‪ .‬سةةرة ةتا‬
‫حةمدى‪ ،‬مةهابادى ك ةضم ئةنَيريَت بؤ مالَي حاجي حة سةةن مةريواني كة دراء ةسيَمان‬
‫بوءن لةة ةطةلأ كؤمةة ةلَةى ئَيران ئي شة ةيان ئةةكرد‪ ،‬بؤ ئةةءةى هيس نةةبيَةت لةة مةةتر سةي‬
‫دة سةتطيركردن بثارَيزرَيت‪ .‬ثا شةان دة سةت ئةكةن بة دةرهَيناني كؤمةلَيَك لةء ءيَنةء‬
‫كتيَبء كةلوثةلة قةدةغةكراءانةء شةاردنةءةيان لةذَير طلَي باخ ضةةى مالَةءة‪ ،‬بةلآم‬

‫‪543‬‬

‫ةبةهؤى نزيكبوونةةءةى مةةفرةزةكةانى ث ةياءاني ِرذَيمء ث شةكنيني ةخانوة ةكاني نزيكي‬
‫ةما لةَةءة مةان‪ ،‬هةةروة هةا زؤرى ءيَ نةةء بلآءكراءة كةانء نةةبوني ةكاتي ثيَوي سةت بؤ‬
‫شةاردنةءةيان لة شةوَينيَكي تردا كة طوماني ليَ نةكريَت‪ ،‬دة سةت لة شةاردنةءةيان‬

‫هةلَدةطرنء خؤيان بؤ كاتء ساتيَكي ناخؤشء نةخوازراء ئامادة ئةكةن‪.‬‬
‫ماَلي ئَيمة ءا هةلَكةءتبوء كة لة نَيواني سة َي كؤلآندا بوء‪ ،‬سةةربازةكان لة كاتي‬
‫ث شةكنيني مةالةَةكةاني ئةةء سة َي كؤلآنةةدا بةة ِرَيكةةوت لاي مةالَي ئيَمةة بةة يةةك دةطةةنء‬
‫كؤ ةئةبنةةءة‪ ،‬ةهةموو سةةر ةقالَي ةئاو خوارد ةنةوةء ق سةةكردن ئةةبن‪ .‬لةةوانةةيةة بةةهؤي‬
‫تَيكةةلَبوون ةيان لةة ةطةلأ يةة ةكدا‪ ،‬هةةر مةةفرةزة ةيةك ةيان ثيَي وابووب ةَيت كةة مةةفرةزة ةكاني تر‬
‫ةمالَي ئَيمةةيةان ث شةكني بَةيت‪ ،‬بةةلآم ةيةكيَةك لةة هَيزة تةايبةةتييةةكةاني ِرذَيم بؤ دَلنيةابوءن‬
‫لةءةي كة مالَي ئيَمةيان ث شةكنيوة‪ ،‬ئة ةضيَت لة دةرطاي ماَلي ئيَمة ئةداتء سةؤراني‬
‫كوِرم دةر ةطاي ليَ ئةة ةكاتةةءة‪ .‬بةة عةةرةبي ثر سة ةياريَةك لةة سةؤران ئةة ةكات‪ .‬سةؤرانيش‬
‫ئةوكاتة بةهؤي كةمي تةمةنيةوة تةنها كؤمةَلَيك و شةةي عةرةبي زانيوة‪ ،‬بةلآم هةر كة‬
‫طويَي لة و شةةي تةفتيش بووة هةر لةخؤيةءة وتوويةتي (نعم)‪ .‬سةةربازةكة ئةِرواتء‬

‫خؤشبةختانة مالَي ئيَمة لة ثشكنينء كارةساتي دلَ تةزَين رِزطاريان ئةبَيت‪.‬‬
‫ئةة طةةر مةالَي ئيَ مةة يةان بث شةكن ةيا يةةء يةةك يةَك لةةء ضةةكء تةة قةة مةةنيء ءيَ نةةء‬
‫بلآءكراءانةة ةيان بةدؤز ةيايةةتةةوة‪ ،‬بةة دَلن ةياييةةءة هةةموء ئةة ةندا ةماني خَيزانةةكةةمء كؤمةةَل ةيَك‬
‫خةةلَكي تريش كةة لةةطةةلأ كوِرة ةكانم لةةنةاء رِيَكخ سةتنةة ةكان ئي ةش ةيان كردءوةء ةناءء‬
‫ءيَنةيان لة مالَةءة هةبوءة‪ ،‬ب َي سةةرء شةويَن ئةكران‪ .‬بؤ نمونة مالَي مامؤ ةستا ح ةسيَن‬
‫شةةريفي هاءرَِيم لة طةرِةكي ئي اهيم ثا ةشا‪ ،‬لة ةسةر يةك لافيتةي ثر سةة كة لة كاتي‬
‫طفتوطؤ كةةي ‪ 1984‬لةةلا يةةن (ي‪.‬ش‪.‬ك) بؤ ضة لةةي كوِرة كةة يةان كةة لةة ئةاءي دء كةان‬
‫خنكةابوء نوو سةرابوو‪ ،‬خؤيء كوِرة طةةءرةكةةيء برازايةةكي كةة بؤ خويَنةدن لةة مةاَلي‬
‫ئةءاندا ئةبَيةت ئةطيريَن‪ .‬بؤ ِرؤذي دوواتر لة فلكةةي نالي لةطةلَ شةةش كة سةي تردا‬
‫طوللة باران كرانء خانووةكة شةيان بة شةؤفة رِءءخاند‪ .‬هةروةها ماَلَيك لة طةرِةكي‬
‫دةرطةةزَين‪ ،‬نزيكي فل ةكةى نةالي تةةن ةها لةةبةةر يةةك ءيَ ةنةي مةام جةةلال كةة لةة مةا ةلَةكةة ةيانةدا‬
‫بوو‪ ،‬خةاءةني مةا ةلَةكةة بةة ةناءى ةتاهيرى موزةميةدء كوِرةكةةى دة سةتطيركرانء ِرؤذي‬

‫دءاتر لة فلكةى نالي طوللةباران كران‪ ،‬خانووةكةشيان بة شؤفلَ تَيك درا‪.‬‬

‫‪544‬‬

‫ئالآى شؤ ِرشء مةترسييةكانى شة ِرى خؤكوذى‬

‫دواى ئةةو رِووداوانةة ِرؤذَيةك مةةلا بةةختيةارم بينى‪ ،‬طلةةيى ةلة ةئا ةسؤى شةَيخ نورى‬
‫كردء وتى‪ :‬ئةزانيت كاك ئاسؤ هةر نةهاتووة بؤ بةخيَرهاتنمانء سةرى ليَ نةداوين‪.‬‬

‫ثاش ماوةيةكى كةم كاك ئا سةؤم بينيء و ‪ :‬برا ضةؤن وا ئةبيَتء بؤ سةةردانى‬
‫يةكترى نةكةين‪ ،‬لةبةر ئةوةى كة تؤ بةرثر سةى رِيَكخراوى كؤمةلَةيت‪ ،‬ئةبيَت ئاطادارى‬

‫ئيشوكارى يةكترى بين‪.‬‬
‫وتى‪ :‬من هيس شةتيَكم بةةرامبةةر بةة ةمةلا بةةخت ةيارء ئةةو برادةرانةةي تريش نييةة ‪،‬‬

‫ضؤن نةضووم بؤ سةردانيان؟ سةردانم كردوونء جاريَكي تريش سةردانيان ئةكةم‪.‬‬
‫ِرؤذيَك لاى مةلا بةختيار داني ةشتبووم‪ ،‬ئا سةؤى شةَيخ نورى هات بؤ سةةردانى مةلا‬
‫بةةختيةار‪ .‬دواى بةةخيَر ةهاتنء هةةوالأ ثر ةسينء هةةنةد ةَيك ق سةةكردن‪ ،‬ةمةلا بةةختيةار‬
‫كتَيبيَكى بةناوى (ئيدي ناكريَ بيَدةنط بين) لاى خؤيةوة دانابوو داية دة ةست ئا سةؤى‬
‫ةشَيخ نورىء وتى‪ :‬كاك ئا سةؤ ئةم كتَيبة بخويَنةرةوة كاك ةسالار عةزيز نوو سةيويةتي‪،‬‬
‫بةلآم حةز ئةكةم هةر لَيرة بيخوَينيتةوة‪ ،‬ضةونكة نابيَت ليَرة ب ةضَيتة دةرةوة‪ ،‬هةر ئةو‬

‫دانةيةم دةست كةوتووة‪.‬‬
‫ِرؤذيَكى ثايزى ‪ 1985‬جةميل هةورامىء ئا سةؤى شةَيخ نورى هاتن بؤ سةةردانم‪،‬‬
‫ئةوكاتة بارةطاكةم طوا سةتبووةوة بؤ طوندي َةسيو سةَينان‪ .‬برادةران ِرووداويَكيان بؤ‬
‫طيَِرا مةةوةء وت يةان " كةاوةى ئةةنوةر بةةطى محمود ةخانى دزلَى لةة ةطةلأ برا يةةكى عي مةاد‬
‫ئةحمةد بووة بة شةةِريانء زؤريان لة يةك داوة"‪ .‬هةردوءكيان دوو كوِرى طةنجى تازة‬
‫ثيَ طةي شةتووبوون‪ .‬هةر كة ئةو هةوالَةم زانى دة سةتبةجآ ثَي شةمةرطةم نارد بة دواى‬
‫هةردووكيان‪ .‬ئةوةندةى ثيَ نة ضةوو هاتن بؤ لام‪ ،‬زؤر بة سةةرياندا ها ‪ ،‬ئامؤذطاريم‬
‫كردن كة جاريَكي تر شةتي وا ِروونةداتةوة‪ .‬كاتَيك ق سةةم لةطةلأ ئةكردنء ئةمدواندن‪،‬‬
‫بة ق ةسةكانياندا وا دةرئةكةوت كة دة سةتيَك هانى دابنء لة سةةر بيرورِاى ةسيا سةي‬
‫ج ةياواز‪ ،‬بووب ةَيت بةة شةةرِيةان كةة ئةةويش ةلة ئةةن ةجامي سةةرهةةَةلدانى ئةالآى ةشؤِرش‬
‫درءست ببوء‪ .‬دواى قسةكردنيَكى زؤر و ‪ :‬ئةم شةِرةي ئيَوة كردوتانة جا لةسةر هةر‬
‫شةتَيك بووبَيت زؤر بآ مانايةء ةشتيَكى زؤر خراثتان كردووة‪ ،‬ئةبَيت هةر لَيرةداء لة‬

‫بةرضاوى ئيمةدا داواى لَيبوردن لة يةك بكةنء ئاشت ببنةوة‪.‬‬

‫‪545‬‬

‫هةةردوءكيةان داواى ل َي بوردنيةان لةة يةةك كردو ةئا شةت بوونةةوة‪ .‬ةئةو ِرؤذة هةةموو‬
‫ثيَكةةوة ةشووتي ةمان خواردو بوو بةة ق سةةى خؤشء ثيَكةةنين‪ ،‬هةةريةةكةة لةة لايةةكةةوة‬
‫قسةةيةكى خؤ ةشى ئةطَيِرايةوة‪ .‬ئةوكاتةى ئةو دوو ثَيشةمةرطة شةةِريان ببوو‪ ،‬بةختيارى‬
‫براى مةن سةورى ئةنوةر بةط لة ةشارةزوور بوو‪ .‬كاتَيك كة طةِرايةوة ضةةند كة سةَيك‬
‫ضةوءبوءن بؤ لاىء با سةى شةةِرةكةيان بؤ طَيرِابوءةوة‪ .‬ئةوانيش بيَ بيركردنةوةء‬
‫دة سةتبةجآ ضةووبوون لة براكةى عيماد ئةحمةديان دابوو‪ .‬كاتَيك هةوالَي شةةِرى‬
‫دووةمم بي سةت‪ ،‬ضةووم بؤ مالَى كاك مةن سةور‪ ،‬بةرِيَكةوت باوكء دايكى كاك مةن سةور‬
‫لةةوآ بوون‪ ،‬دواى سةلآو و ‪ :‬ئةةرآ ةكاك مةةن ةسور بؤ ةكارى ئةاوا ةناِرةواء ةناهةةق ةتان‬

‫كردووة‪ ،‬كةى شتي وا لة ئيَوة ئةوةشَيتةوة؟‬
‫ةكاك مةةن سةور وتى‪ :‬بةة طؤرِى شةةه ةيدانء بةة ضةي برِوات هةةيةة‪ ،‬من ةئا ةطام لةةو‬

‫مةسةلةية نةبوةء نازانم ضؤن بووة‪.‬‬
‫و ‪ :‬ئاخر ئةبيَت باجةكةى تؤ بيدةى‪ ،‬ضةونكة من ئةو كيَشةةيةم ةضارةسةةر كردبوو‪،‬‬
‫ئةو دوو كورِةم ئا شةت كردبووةوة‪ ،‬هةموو شةتيَك كؤتايى هاتبوو‪ .‬دايكء باوكى كاك‬

‫مةنسور ئةو ِرووداوةيان زؤر ثيَ ناخؤش بوو‪.‬‬
‫دواتر هةةواَلم زانى كةة برا ةكةى عي مةاد ئةة ح ةمةد بةة نهيَنى نَيردراوة بؤ شةار بؤ‬
‫ةضارةسةةر‪ ،‬ضةونكة لووتى ةشكا بوو‪ .‬برادةران داوايان لَيكردم‪ ،‬كة كاك مةنسةور ببةم بؤ‬
‫لاى عيماد ئةحمةد بةلَكو بارودؤخةكة هيَمن بكةمةوة‪ ،‬نةوةك شةتى تر رِوو بداتء بؤ‬
‫ةئةءةى ةلةوة زيةاتر طةةورةتر نةةبَةيتء ئةاَلؤزيى ليَ نةة ةكةويَ ةتةوة‪ .‬لةة ةطةلأ ةكاك مةةن سةور‬
‫رِؤي شةتين بؤ لاى كاك عيماد‪ ،‬ثاش وتووَيذء ق سةةكردن عيماد ئةحمةد ليَيان خؤش‬
‫بوو‪ ،‬كةاك مةةن ةسوريش داواى لَيبوردنى لةة ةكاك عي مةاد كرد‪ ،‬هةةر ةلةو َيةدا ةهةموو‬
‫ثَيكهاتنء ئا ةشت بوونةوة‪ .‬كاتَيك كة ثيَموتن "ئاخر بؤ لةسةةر هيسء ناهةق ئةم ةشتانة‬
‫طةةورة ةئة كةةنء ةئةوةنةدةى تر ئةالَؤزي ةئة كةةن؟" هةةردووكيةان ب َي ئةا ةطايي خؤ ةيان ةلةو‬

‫مةسةلةية دةربرِي‪.‬‬
‫ئةةو ِرؤذة زؤر توورِةو بَيزار بووم لةةو ةبارودؤ ةخةى تيَى ةكةوتبووينء لةةو شة ةتة‬
‫لاوةكييانةى ِروويان ئةدا كة خةريك بوو كارة ةساتء رِووداوي طةورةيان ليَئةكةوتةوة‪.‬‬

‫‪546‬‬

‫دواى ئةةوةى كةة عي ةماد ئةةحمةةد ةمان بةةجيَ هَي شةت‪ ،‬بةة ةكاك مةةن ةسورم وت " ةئةبَيةت‬
‫لةةمةةودوا تؤ ئةاطةادارى خؤتء براكةانةت ب ةيت‪ ،‬ةبا بةة هةةموومةان كةاريةَك بكةةين كةة نةةهَيلَين‬
‫ئةةم جؤرة كيَ شةانةة رِوو ةبداتةةوة‪ .‬خؤ ئةةطةةر شةتى واش رِووى دايةةوة‪ ،‬ئةةوا ةنةهَيلَين‬
‫طةورةتر بَيت‪ ،‬ضةونكة دواتر زؤر بة زةحمةت كَي ةشةكان ضةارة سةةر ئةكرَيتء لةوانةية‬

‫رِووداوي دَلتةزَينيشي لَيبكةويَتةوة"‪.‬‬
‫ضةةند رِؤذَيك دواى ئةو ِرووداوة‪ ،‬لة بارةطاكةى خؤم داني ةشتبووم‪ ،‬سةةردار ناوتاقى‬
‫ئامر كةرت ميوانم بوو‪ ،‬بارةطاكةى نزيكمان بوو‪ .‬لةو كاتةدا ثيَ شةمةرطةيةك هةواَلي بؤ‬
‫هَينام كة ضةةند ثيَشةمةرطةيةك هَير ةشيان كردؤتة سةةر مةنسةورى ئةنوةر بةطء سةةريان‬
‫شةكاندووة‪ ،‬هةروةها لة خو شةكةزايةكى مةن سةوري شةيان داوة كة لةطةَليدا بووة‪.‬‬
‫ميوانةكانم بةجيَ هيَ شةتء ضةووم بؤ ناو بازارِةكةى طوندى سةيَو سةَينان‪ ،‬ضةونكة‬
‫شةةرِةكة لةوآ رِووى دابوو‪ .‬هةوالَي كاك مةن سةورو ئةو ثيَ شةمةرطانةم ثر سةي كة‬

‫هَيرشيان كردبووة سةري‪.‬‬
‫وتيان‪ :‬كاك مةنسوريان بردة مالَةوة‪ ،‬ثَيشمةرطةكانيشيان برد بؤ مةَلبةند‪.‬‬
‫شَيخ عةلى (خولة كةشكؤلأ) ماَلةكةى نزيكى دوكانةكانى طوندةكة بوو‪ ،‬لة ماَلةكةى‬
‫خؤى هاتة دةرةوة‪ .‬هةر كة ةضاوى بة شةةوكةتى حةمة ةساَلح هةورامى(‪ )114‬كةوت‪،‬‬
‫كؤمةَلَيك قسةةى ناشةيرينء جنيَوى ثَيدا‪ ،‬كاك ةشةوكةت هيس قسةةيةكي نةكردو وةلآمى‬
‫نةدايةوة‪ .‬لة ةشَيخ عةلي نزيك بوومةوةو و ‪ :‬شةَيخ عةلى بؤ لة خؤتةوة جنيَو ئةدةيت؟‬
‫زؤر عةيبة بؤ ئيَوة كة ئاوا بةو ةشيَوةية لةطةلأ يةكترى ئةجووَليَنةوةو هةلَ سةوكةوت‬

‫ئةكةن‪.‬‬
‫ثا شةان ضةووم بؤ لاى كاك مةن سةورء خو شةكةزاكةيء دلَنةواييم كردنء داوام‬
‫ليَكردن كةة دان بةة خؤيةا ةندا بطرنء بةة هيَمني هةةلَ سةوو ةكةوت لةةطةةلأ ةبارودؤخةة ةكةدا‬
‫بكةن‪ .‬ثاش كةميَك بةكرى حاجى سةةفةر ثيَشةمةرطةيةكى نارد بؤ لامء وتي‪ :‬كاك بةكر‬

‫ئةلَيَت با سةريَكم ليَ بدات‪.‬‬

‫(‪ )114‬ئةندامي كؤمةلآيةتي مةَلبةند بوو‪.‬‬

‫‪547‬‬

‫بةةهؤي بيَزار بوونم لةةو ةبارودؤ خةة ةئالَؤزء ِرؤذ ةطارة ةتالأء نةا لةة ةبارةى كةة تَيي‬
‫كةوتبووين‪ ،‬نة ضةووم بؤلاي كاك بةكر‪ .‬لة ئةنجامي توِرةييء بيَزار بوونم و ‪ :‬سةةد‬
‫ِرةحمةت لة مةلا م ةستةفا كة ئا ةشبةتالَى بة شةؤِرش كرد‪ ،‬ئاخر كةي كوردء شةؤِر شةيان‬

‫وتووة!‬
‫هةر ئةو رِؤذة شةةوكةتى حةمة سةاَلح رِؤي ةشتبوو بؤ طوندى بةلةكجارِ بؤ بارةطاى‬
‫مةَلبةندى يةكء لةوآ شةكاتى لة شةَيخ عةلى كرد بوو‪ .‬بؤ لَيثر سةينةوة هةمان ِرؤذ‬
‫مةَلبةند ثيَ شةمةرطةيان ناردبوو بة دواى ئةو كة سةانةدا كة شةةرِيان كردووة‪ .‬دواتر‬
‫ضةووم بؤ لاي بةةكري ةحاجي سةةفةةر‪ ،‬ضةونكةة لةة لايةةن ةسا ةمان طةةرميةانييةةءة‪،‬‬
‫ثَيشةمةرطةكانى ضةةك كرابوونء طيرابوون‪ ،‬ئةو كاتة ثيَنج ثَيشةمةرطةى لة لا بوو‪ .‬دواى‬
‫ئةوةى ئةوانيان بردبوو بؤ مةلَبةند‪ ،‬داواى نةريمانى حاجى عةزيزء سةيروانى شةَيخ‬
‫ةبةكريةان ةئةكرد كةة لاى ةكاك ةبةكر ثَي شةمةةرطةة بوون‪ ،‬بةةلآم خؤ ةيان نةةدا بةةدة سةتةةوةو‬

‫نةضوون بؤ مةَلبةند‪ .‬هةروةها مةَلبةند داواى شَيخ عةلييان كرد‪.‬‬
‫ئةو رِؤذة مةلا بةختيةارم بينىء وتى‪ :‬ئةو برادةرة (مةبة سةتى ئاوات عةبدول ةغةفور‬
‫بوو) ضةى ئةويَت‪ ،‬ثَيى بلَآ با واز بهَينَيت‪ ،‬تازة شةتةكة رِووى داوة‪ ،‬با ضةارة سةةرى‬
‫ب كةةنء بةارودؤ خةة كةة هيَور ب كةة نةةوة‪ ،‬نةةك ةئةوة نةدةى تر تيَكي بةدةن‪ .‬ةئاوات لةة طةةلأ‬
‫ئيَ مةة يةة‪ ،‬بةةلآم هةةر ئةةويش ةئةنَير ةَيت بةة دواي برادةرانى ئيَ مةةدا بؤ ئةةوةي داد طةايى‬
‫بكات‪ ،‬ئاوات ئةيةوَيت شَيخ عةلىء ثَيشمةرطةكان بطريَت‪ ،‬ئاخر ضؤن شتي وا ئةبَيت‪.‬‬
‫ئةوكاتة ئاوات عةبدولغةفور بةرثر سةى كؤمةلآيةتى مةَلبةند بوو‪ .‬ثا شةان ضةووم بؤ‬
‫لاى ئةاوات عةةبةدولغةةفورء و ‪ :‬برا بؤ كةاريةَك ئةةكةةيةت ةكة شةتةةكةة ئةةوة ةندةى تر ةطةورة‬

‫ببَيت؟ حةز ئةكةم بة وردي بيرى ليَ بكةيتةوة‪.‬‬
‫كةاك ةئاءات وتى‪ :‬ئةاخر ةشتيَكي ةباش ني يةة ث شةتطوآ بخريَن‪ ،‬هةةموو ئةةو‬

‫ثَيشمةرطانةي كة شكاتيان ليَكراوة هةر ئةبَيت بيَن بؤ دادطاى مةَلبةند‪.‬‬
‫و ‪ :‬بؤ ئةوةندةى تر بارودؤخةكة ئالَؤز بكريَت كة دواتر نةتوانين ضةارة سةةرى‬
‫بكةينء شةتى زؤر خراثترى ليَ بكةويَتةوة؟ من وام ثيَ با شةة لَيرةدا كؤتايى ثيَ بَيتء‬

‫ضارةسةريَكى شياوى بؤ بدؤزينةوة‪.‬‬

‫‪548‬‬

‫وتى‪ :‬ئيتر من نانَيرم بة دواى كةسداء بِريارمدا واز لةو مةسةلةية بهَينم‪.‬‬
‫ثاش ماوةيةك بةرثر سةي عة سةكةري مةَلبةندي يةك ( سةامان طةرميانى) ذمارةيةك‬
‫ثيَشةمةرطة لةطةلأ هَيزيَكى بةرطريى ناردة دةوروبةرى طوندى سةيَوسةَينانء طوندةكانى‬
‫ةئةو نزي كةانةة‪ ،‬ةلةو ةناوة جةةولةةيةان ةئةكردء دوور نةة ةئةكةةوت ةنةوة‪ .‬ةشةويَكي درةنط‬
‫ثيَ شةمةرطةيةك بة ثرتاو هات بؤ لامء وتي‪ :‬برادةران لة مالَى كاك بةكرن‪ ،‬ئي شةيَكي زؤر‬

‫طرنطيان ثيَتةو ئةيانةويَت سةردانيان بكةيت‪.‬‬
‫كاتيَك ضةووم بؤ مالَي كاك بةكر‪ ،‬مةلا بةختيارء عيماد ئةحمةدو مامؤ سةتا ث شةكؤ‬
‫نةجمةدينء شةَيخ عةلى لةو َي بوون‪ .‬دواي سةلآو‪ ،‬وتيان‪ :‬لالؤ تؤش ئاطادار بة‪ ،‬هةر‬
‫ضةواردةورى سةيَو سةَينان بة ثيَ شةمةرطة طيراوةء هةموو دامةزراون‪ ،‬بؤية ناردمان بة‬

‫شويَن تؤدا‪ ،‬بؤئةوي تؤش ئاطاداربيتء بزانيت كة ئةو برادةرانة بؤضى وا ئةكةن؟‬
‫بارودؤخةكة زؤر هةسةتيارو مةتر ةسيدار بوو‪ ،‬ثيَشةبيني شةةرِو كارةسةاتي دلَتةزيَني‬
‫ليَ ئةكرا‪ ،‬بؤ هَيوركردنةوةي باررودؤخةكة‪ ،‬ثيَوي سةت بوو ب ضةم بؤ مةلَبةةندء لةطةلأ‬
‫ةسامان طةرمياني قسةة بكةم‪ .‬ئوتؤمبيَلم نةبوو‪ ،‬كات نزيكي دوانزةي شةةو بوو‪ ،‬ئةبواية‬
‫بة ثيَ برِؤ شةتماية بؤ بارةطاي مةلَبةند‪ ،‬بةلآم لةبةر هة ةستياري بارودؤخةكةء نةبووني‬
‫كاتي ثيَوي سةت‪ ،‬ضةووم بؤ بارةطاكةي جةميل هةورامي‪ .‬با سةي بارودؤخةكةم بؤ كاك‬
‫ةجةميةل كردو و ‪ :‬ةتا شةةِرو ةكارة سةات رِووي نةةداوة‪ ،‬بةة ئوتؤمبيَلةةكةةت تةا مةةلَبةة ةند‬

‫ةطةيةنن‪.‬‬
‫كاك جةميل وتي‪ :‬زؤر باشة‪ ،‬منيش لةطةَلت ديَم‪.‬‬
‫ثَي ةكةوة بةةرَِي كةةوتين بؤ بةةرى تةةكيةة‪ .‬سةة ةبارةت بةةو هيَزةي كةة لةة دةوروبةةري‬
‫سةيَو ةسَينان كؤكرابوونةوة‪ ،‬لةطةلأ ةسامان طةرمياني ق سةةم كردو و ‪ :‬ئةو كارةكةي‬
‫ئيَوة ئةيكةن ِرا سة سةت نييةء زؤريش خراثة‪ ،‬نةك ئةو ضةةند كة سةة بةلَكو طةلى كوردء‬
‫ةشؤرِ شةةكةىء بةتايبةتيش يةكيَتيء كؤمةلَة زةرةرمةند ئةبن‪ .‬خؤ ئةطةر خوانةكردة‬
‫ئةةوةى من ةئةيزانم رِوو ةبدات‪ ،‬يةاخود ئةةوةى كةة دةتةا ةنةوَيةت بيكةةن‪ ،‬لةةوانةةيةة ثةةن ةجا‬
‫ثَيشةمةرطةمان ةشةهيد ببَيتء ضةةندين كورِى قارةمانء سةةركردةمان لةدةسةت ب ةضيَت‪،‬‬
‫دواتريش هيس لة مةسةلةكة ناطؤرِيَت‪ .‬تا كار لة كار نةترازاوة ئةو هَيزة بكشَينةرةوة‪.‬‬

‫‪549‬‬

‫كاك ةسامان وتى‪ :‬لالؤ طيان بلآوكردنةوةي ئةو هَيزة لةو ناوة تةنها بؤ تر سةاندني‬
‫ئةو برادةرانةية‪ .‬ئةوةى ِرا سةتي بَيت ئةوةش تةنها لةبةر ئةوة بوو كة ئةو برادةرانة وا‬
‫تَينةةطةن كة كةسمان لةطةَلدا نةماوة‪ ،‬با ئيتر بزانن كة ئَيمةة هَيزيَكي زؤرمان لةطةَلداية‪.‬‬
‫بة كورتييةةكةىء عةرةب وتةنى ئةمة (ع ض عضيييي ) بوو‪ ،‬با ئيتر ئةوان بة هيَزى‬
‫خؤ يةان نةةنةازن‪ ،‬ئيتر لوت بةةرزيء خؤ بةةزلزانين بةة سةة‪ .‬بةةلآم بةةَليَ ةنت ةئةدة مةآ كةة‬
‫لةمةودوا هةرضةى بكةم بة تؤ ئةَلَيمء بة قسةةى تؤش نةبيَت هيس جوولآنةوةيةك ناكةم‪،‬‬

‫ئةوا ئةو هَيزةش ئةكَيشمةوةو بلآوةيان ث َي ئةكةم‪.‬‬
‫كاك جةميليش سةةبارةت بة هةمان بابةت ق سةةي لةطةلأ كاك ةسامان كردء هةوَليي‬
‫هيَوركردنةوةي بارودؤخةكةي دا‪ .‬ثاشةان طةرِامةوة بؤ لاى بةكرى حاجي ةسةفةرء مةلا‬
‫بةختيارء ئةو برادةرانةي تر‪ ،‬هةر كة منيان بينى دة سةتيان كرد بة ضةةثلَة ليَ دانء‬

‫وتيان‪ :‬ئةوة كؤترى ئاشتى طةِرايةوة‪.‬‬
‫و ‪ :‬خةمتان نةبيَت ئةوةى بؤى ضةووم ضةارة ةسةرم كرد‪ .‬ئةوا ئةو هَيزةش بلآوةي‬
‫ثَيكراءةء خةمتان نةبيَت هيس رِوو ناداتء ثةيمانيان بة من داوة كة هي ضةتان بةرامبةر‬

‫ناكةن‪ ،‬دَلنيا بنء بة بيجامةوة بآ ترس ليَى بخةون‪.‬‬
‫برادةران بةو هةوالَة زؤر دلَخؤش بوونء دةستخؤشيان ليَكردم‪ ،‬ثاشان و ‪ :‬برايان‬
‫تكاش لة ئيَوة ئةكةم ئيتر ئيَوةش واز بهَينن‪ ،‬ضونكة بةش بة حالَى خؤم تالآوء ئازارى‬
‫دووبةرةكىء ململانيَى حزبايةتيم زؤر ضةشتووة‪ ،‬ئةزانم كة ر مالَوَيرانييةكة بؤ كوردو‬
‫ثيَ شةمةرطةو شةؤرِش‪ .‬وا دةرئةكةوت كة تكاء سةةرنجةكانم لاى ضةةند كة سةيَكيان زؤر‬
‫بةآ سةوود بوو‪ ،‬بةةلآم هةةنةديَكى تر ةيان بةة ةبايةة ةخةوة طويَ ةيان لَيطرتبووم‪ .‬بؤ ةماوةيةةك‬

‫طرذىء ئالَؤزيي تا ِرادةيةك كةم بووةوة‪،‬‬
‫لة كاتي درو ةستبووني ئةو بارطرذييةي نَيوان برادةراني مةَلبةندء ئالآي شةؤِرش‪،‬‬
‫جةبار فةرمان لة مةَلبةندء سةنووري ناو ةضةي قةرةداغ نةبوو‪ ،‬دواي طوا سةتنةوةي‬
‫مةَلبةند بؤ ناو ضةةي قةرةداغ جةبار فةرمان لة شةارباذَيِر مابووةوة‪ ،‬سةةرثةر ةشتي‬
‫شةةرِةكاني ةشاخي كةتوو ناو ضةةكةي ئةكرد كة ِرذيَم هَير شةي بؤ كردبوو‪ .‬لةو شةةرِو‬
‫ةبةرطري يةةدا هةةر دوو فةةر ةما ةندة سةالار ةقادرو عةةلي ضةوار تةايي لةة ةطةلأ كؤ مةةَل ةَيك‬

‫‪550‬‬


Click to View FlipBook Version