هةوالَ َيكي د َلتةزيَن
ضةةند ِرؤذيَك بوو حةمدى هاو سةةرم ئازاد كرابوو ،بةلآم لة دواى ئازادكردنةكةي
نةمبيني بوو .رِؤذَيك جةبار فةرمان ثَي شةمةرطةيةكي نارد بؤ طوندي سةيَو سةَينانء
ةئا ةطاداري كردم كةة ذن ةيَك هةاتووة بؤ طو ةندى بةة ةلةكجةاِرء ةئةيةةويَةت من ببينَيةت .ةكات ةيَك
رِؤي شةتم بؤ طوندى بةلةكجارِ بؤ مالَي جةبار فةرمان ،ئةختةر خان دايكى دلَيرو ئاراس
ئي اهيمي تيثي مؤ سةي ةقاي شةةهيةد كةارزاني ليَ بوو .ئةةختةةر ةخان لةةطةةلأ حةةمةدى
هاو سةةرم لة بةنديخانةى سةليَمانى ثيَكةوة زيندان بوونء ثيَكي شةةءة ئازاد كرابوون.
ئةختةرخان ذنيَكى زؤر هيَمنء لة سةةرخؤ بوو ،زؤر بة وردى با سةى ذيانى بةنديخانةى
بؤ كردينء هةوالَي تةندروستي حةمدي ثيَ ِراطةياندم.
دواي ضةةند رِؤذَيك حةمدى هات بؤ لام بؤ طوندى ةسيَو ةسَينانء با سةي بارءدؤخي
تالَي ناء زينداني بؤ كردم .هةردووكمان زؤر نيطةراني ذيانء ضةارةنوء سةي كورِةكانم
بوءين .ةثاش مةاوة يةةك هةةءالَ يةان بؤ نةاردم كةة كوِرة كةانم لةة ةطةلأ ذ ةمارة يةةك زي نةداني
سةيا سةي تر طوا سةتراءنةتةءة بؤ زينداني مو سةةء ئةطةرى ئةوة لة ئاراداية كة لة
سَيدارة بدريَن.
ئةو رِؤذةي كة حةمدي هات بؤ سةةردانم ،جةبار فةرمان لة ئَيران طةِرايةوةء هات
بؤ سةيَو سةَينان ،نزيكةى دوانزة باري ولآخ ضةةكء تةقةمةنى لةطةلأ خؤيدا هَينابوو.
ثيَ ةشتريش شةةوكةتى حاجى مو شةير ،ضةةند كاروانَيك ضةةكء تةقةمةني لة ئَيرانةوة
هَينةابوو بؤ مةةلَبةةنةد .ثَيش ئةةوةي بطةةرَِي ةتةوة بؤ مةةَلبةةنةد ،جةة ةبار فةةرمةان ةحةزي كردبوو
سةردانم بكاتء ناني نيوةرِؤ ثيَكةوة بخؤين .ثيَش ئةوةي بيَت بؤ لام ،ثَيشمةرطةكانى
خؤي نةاردبوو بؤ كةةبةاب ةخانةة ةكةي سةيَو سةَي ةنان .بةة بينيني حةةمةديء ةئازادبووني لةة
زيندان ،كاك جةبار خؤشحالَي خؤي دةربِريء بةخَيرهاتني كرد.
كةاتيةَك حةةمةدي وي سةتي خواردني نيوةرِؤ ئةا ةمادة بكةات ،كةاك جةةبةار وتي :حةةمةدي
خان خواردن ئامادة مةكة ،زؤر حةزم لة كةبابة ،ثيَش ئةوةي بَيم بؤ ئَيرة داواي كةبا
كردووةء ثاش كةميَكي تر بؤمان ئةهَينن.
601
لة كاتي نانواردندا ،كاك جةبار دةنطوباسةي ةسليَماني لة حةمدي ثرسةي .حةمدى
وتى :لةم ِرؤذانةي ثَي شةوودا ثا سةَيك لة ةسليَماني سةووتا ،ضةةند ذنيَكى تَيدا ةسووتاء
مردن ،بةداخةوة يةكيَكيان ئةختةرخانى دايكى كاك دليَرو كاك ئاراس بوو.
بة بي سةتنى ئةو هةوالَة زؤر دَلتةنط بووين ،بةتايبةتي زؤر كاري كردة سةةر كاك
جةبار ،دةستى لة نانواردن هةلَ ـةطرتء بة ديواري ذوورةكة ثالَي دايةوةء هةناسةكي
قولَي هةلَكَيشا.
602
ئازادكردنى كورِةكانم
ةئةو ةكاتةةى كوِرة ةكانم لةة بةةنةديخةانةةى مو سةلَ بوون ،ةضاوةرِيَي بي سةتني هةةوالَي
دَلتةزَينم ئةكرد ،ضةونكة بةثيَي هةوالَيَك كاربةدة سةتيَكي بالآي ِرذيَمي بةعس (محةمةد
حةمزة) ثَي ةشنيازي بؤ ِرذَيم كردبوو ،طةر ذمارةيةك لة كةسةوكاري ثَيشةمةرطة لة ةسيَدارة
ةبدرَين ،ئةةوا ذمةارةيةةكي زؤري ثَي شةمةةرطةة تةة ةسليم ئةةبنةةوة ،ئيتر خةةلَكي تريش كةة
بزانن كةسوكاريان لةسيَدارة ئةدرَيت رِوو ناكةنة شاخء نابن بة ثَيشمةرطة.
لةو ماوةيةدا لة بةنديخانةي موسة دةستكرابوو بة لةسَيدارةداني ضةند كةسيَك لة
كة سةوكاري ثيَ شةمةرطة كة خةلَكي ناو ضةةي بادينان بوون ،بةلآم كاتَيك عةلي حة سةةن
مةةجيةد (عةةلي كيمةايي) ثَي شةن ةيازي بةة ةكارهَينةاني ضةةكي كيم ةيايي لةة دذي هَيزي
ثيَ شةمةرطةو ناو ضةة ئازادكراوةكان دةكات ،فةرماني لة سةَيدارةداني كة سةوكاري
ثَيشمةرطة هةلَدةوةشَيتةوة.
لة ( )28ي نيسةاني 1987ةسةدام حسةَين لَيبووردني بؤ كؤمةلَيَك زيندانى ةسياسي
عَيراق دةركرد .ةماوة يةةك دواي بِر ةياري لَيبوورد نةة كةة ،كوِرة ةكانمء كؤ مةةلَ يةك زي نةداني
سةيا سةي ترى كورد سةتان بةر ليَ بوردن كةءتنء ئازادكران .دواتر كورِةكانم بؤيان
طيَِرامةةوة كةة ثيَش ئةةوةي ةئازاد بكريَن ،لةة بةةرِيَوةبةةرا ةيةتي ئةةمني سةلَي ةماني لةةلايةةن
جَيطري بةةرِيَوةبةةرةوة كؤبوونةةوة ةيةك ةيان ثيَ دةكر يةَتء ثَييةان دةلَيَن "بةة ليَبووردنء
برِياري سةةرؤك كؤمار ئازادتان دةكةين .برِيارمان داوة هةموو تيَكدةران (مةبة سةتي
هَيزي ثيَ شةمةرطة بووة) لة ناوبةرين ،هةر لةئيَ ةستاوة وابزانن كة كة سةوكارتان لة ةشاخ
كوذراونء نةماون(.")122
دواي ةئازادكردني كوِرة ةكانم ،كةار بةةدة سة ةتاني ئةةمني سةلَي مةاني تةةنط يةان ثيَ
هةَلدة ضةننء ثيَيان ِرادةطةيةنن كة دةبيَت هةموو رِؤذانى ثَينج شةةممان سةةردانى
بةرِيَوةبةرايةتى ئةمن بكةنء هةوالَء زانياري لة سةر خةلَكي ثيَِرابطةيةنن.
( )122ديةارة مةةبةة سةتي لةة بةةكةارهَينةاني ضةةكي كيميةايي بووة ،ضةونكةة بؤ يةةكةةم جةار رِذيَم لةة
1987/4/16بة ضةكي كيميايي باليسانء شَيخ وةساني بؤردومان كرد.
603
كةات َيةك كوِرة ةكانم داواي ةخانووة كةة مةان ئةة كةة نةةوة ،ثيَ يةان ئةةَلَين " لةة بةةر ئةةوةي
خانووةكة بة ناوي باوكتانةوة تؤمار كراوة ،دةستي بةسةردا طيراوةء ماف ئَيوةي ثيَوة
نيية".
مانةوةي كورِةكانم لة ذيَر دة سةةلآتى ئةو ِرذيَمة زؤر سةةخت بوو ،هةربؤية وازيان
لة خوَيندن هَيناء سةليَمانييان بةجيَ هيَ شةتء ِرءءيان كردة ةشاخ .دواتر هةوالَمان
ثَيطةي شةت كة ثاش ضةةند هةفتةيةك ذمارةيةك لةو زيندانييانةي كة لةطةلأ كورِةكانم
ئازاد كرابوون ،دووبارة دةستطيركراونةتةوة.
ثاش نيوةرِؤيةكي هاويني 1987لة سةيَو سةَينان لة دةرطاى مالَةكةم درا ،كاتَيك
دةرطاكةم كردةوة كوِريَكى طةنج بوو .ء :هةتيو ضيت دةءَيت؟
بة سةر سوورِمانةوة وتى :باوكة ئةوة نامناسيت؟
و :تؤ كَييت؟
وتى :بةختيارم ،ضؤن نامناسيت؟
ةتا نةاوي خؤي نةةوت نةةمزاني كةة ئةةو كوِرة طةة نجةة بةةخت ةياري كوِرم بوو ،لةة بةةر
خؤمةوة ء :دة وةرة كورِى خؤت بَيتة بةردةمتء نةيناسيتةوة ،ئاي لةم رِؤذطارة.
تةنها ماءةى ساَليَك بوو بةختيارم نةبيني بوو ،ذيانى بةنديخانةو خةمء ناِرةحةتى
ةكارى تيَكردبوو ،خؤ شةم لةة بةارودؤخيَكى ةئالَؤزدا ةئةذ يةام .ئةةوة نةدةي سةةر قةاَلى
ئي شةوكارى ةشؤِرش بووم ،ئةوةندة لة بيرى مندا َلء كة سةوكارى خؤمدا نةبووم ،رِؤذانة
بة دةيان دةمو ضةاوم ئةبيني .ذمارةيةك لة برادةرةكانم هاو شةَيوةى ئةو بة سةةرهاتةي
منيان بةسةرهاتووةو مندالَى خؤيان نةناسيوةتةوة.
بةختيار ناني نيوةرِؤي نةخواردبوو ،منيش ثيَموت كة تةنها نانء تر َي شك ئةبةم.
كةاتيَةك دة سةتي كرد بةة خواردني نةانء تريَ ،وةك ةئا ةماذةيةةك بؤ سةةختيي ذيةاني
ثَيشمةرطايةتي ،بة ثيَكةنينةوة و :ئةمة ذيانء خواردني ثَيشمةرطةية كة ضةند سالَة
خؤزطةي بؤ ئةخوازيت.
هةاءيني 1987ةنةو ةشيروان م سةتةة ةفا لةة ةئةورو ةثاوة بةة رَِي ةطاي ئَيران طةةِرايةةوة بؤ
كورد سةتان .كاك نةو شةيروان حةزي كردبوو كة بة شةارةزوورو ناو ضةة ئازادكراوةكاني
604
قةرةداغ ب ضةَيت بؤ سةةركردايةتي .كاتيَك طةي ةشتة مةَلبةندي يةك ،لةطةلأ كؤمةلَيَك لة
برادةرانى مةَلبةند سةةردانمان كرد .لة سةةر طؤِرانكارييةكانى ئةوكاتة زؤر شةتي بؤ
ةباس كردين .دواتر هةةوالَى كوِرة كةانمى ثر سةي .منيش ثيَموت كةة بةة لَيبووردن
ئازادكراوونء هاتوونةتة دةرةوة.
كاك نةو ةشيروان وتى :كؤمةلَيَك زةمالةى خوَيندنمان لة دةرةوةي ولآت وةرطرتووة،
بؤ ئةةوةى لةة خويَ نةدن دا نةةبِريَن ،ةئةتوانين كوِرة ةكا نةت بنيَرين بؤ دةرةوةى ولآت .لةة
ئيَ سةتاوة ئةتوانيت بياننَيريت بؤ عةلاقاتي خؤمان لة كرما ةشان ،بؤئةوةي ئي شةوكاري
سةفةريان بؤ جَيبةج َي بكةن.
دواي ثيَ شةنيةازة ةكةي كةاك ةنةو ةشيروان ،لةة دوو ةكاتي ج ةياوازداء لةةطةةلأ ةحاميةدى
حاجي غالىء مةحمود سةةنطاويدا كامةرانء مةريوان ضةوون بؤ ئَيران .دواتر بروسةكةم
كرد بؤ شةوكةتى حاجى موشير لة كرماشان ،ثيَموت كة بة ئاطاداريء ِرةزامةندي كاك
نةوشيروان ،كوِرةكانم ناردووة بؤ ئَيران بؤئةوةي ئيشوكارى سةفةريان بؤ بكةن.
605
طؤ ِرانكارييةكانى مة َلبةند
ثةةيوة نةدي يةة كةانى نَيوان (ي.ن.ك)ء كؤ مةاري ئي سةلامي ئَيران رِؤذ لةة دواي رِؤذ
طة شةةى ئةكرد ،لة 1986بة هاوكاري ةسوثاي ثا ةسداران بة تؤثء ِراجيمة بؤردوماني
بيرة نةوتةكانى كةركوك كرا( ،ي.ن.ك) برِيَكى باش ضةكء تةقةمةني لة ئَيران وةرطرت.
بةهارى 1987شةةوكةتى حاجى مو شةير كة بةرثر سةى مةَلبةندى يةك بوو ،كرا بة
بةةرثر سةى ثةةيوةنةدييةة ةكانى يةةكَيتى لةة كرمةا شةان ،جةةبةار فةةرمةان بؤ ةجارى دووةم
كرا ةيةوة بةة ةبةرثر سةى مةةلَبةةنةدى يةةك .كةاك شةةوكةةت ئؤتؤمبيليَكي لانةدكرؤزةري
شةؤرِ شةي لا بوو ،ثيَش ئةوةى بة مالَء مندالَةوة بِروات بؤ ئَيران ،ئؤتؤمبيلةكةي لاى
من دا ةناو وتي :بؤ ِراثةةِرانةدنى ئي شةو ةكارةكةا ةنت بةا ئةةم ئؤتؤمبيلةة لاى تؤ بَيةت ،ئةةطةةر
نةهاتمةوة بؤ بةرى قةرةداغ هةلَيبطرة بؤ خؤت .خانووةكةيشةي داية دةسةت ئةحمةدى
براى حاميدى حاجى غالي بؤ ئةوةى ئاطاى ليَ بيَت.
ئةو خانووةي كة جةبار فةرماني تيَدا ئةذيا باش نةبوو ،بؤية كاك جةبار نامةيةكى
بؤ شةةوكةتي حاجي مو شةير ناردبوو كة بةلَكو ئةو كةلوثةلانةي لة خانووةكةيدا ماون
لابباتء ضةؤلَى بكات ،ضةونكة ئةيةويَت ب ضةَيتة ناو خانووةكةيةوة .ثاش ضةةند رِؤذيَك
كاك شةةوكةت نامةيةكى بؤ ناردمء نو سةيبووى "من خانووةكةم نادةم بة كاك جةبار،
ضونكة شتومةكى خؤمى تَيدايةء لةوانةية منيش بطةِرَيمةوة بؤ بةري قةرةداغ".
دواتر جةة ةبار فةةرمةان بةة شةَيركؤ جةدى وتبوو كةة بةةلَكو خةانووةكةةي ةشةوكةةتي
حاجي مو شةيري بؤ ضةؤلأ بكةن .سةةبارةت بة خانوةكةي كاك شةةوكةت لةطةلأ كاك
جةبار قسةم كردوو و :واز لةو خانووة بيَنة ،ضونكة ئةوة خانووى كةسيَكي ترة.
كةاك جةةبةار وتى :من ةئةزانم كةة ةخانووةكةةى كةاك شةةوكةةت ضةؤ ةَلةء دةرطةاكةةى
داخستووةء قفَلى ليَ داوة ،بةلآم بؤضى مةلَبةند سوود لةو خانووة وةرنةطرَيت؟
و :كاك ةشةوكةت ثَييناخؤشةة كة خانووةكةي بةكاربهَينرَيت ،ضةونكة شةتى خؤى
تَيداية .لة مةَلبةند خانووي ترمان هةية كة بؤ تؤ طونجاوة.
كاك جةبار خانووةكةي كاك شةوكةتي بة مولَكي شؤرِش ئةزاني ،بةلآم نةيويست
كَيشة دروست بَيت ،بؤية بة قسةى كردمء وازى لة خانووةكةي كاك شةوكةت هَينا.
606
كيَشاني ددانى ساغ
دكتؤر كةمال شةاكر ما َلء بارةطاكةى لة طوندى (دوكان)ى ناو ةضةى قةرةداغ بوو.
سةةرةرِاى كارى سةيا سةي شةؤِرش ،زؤرجار لةكاتى ثيَوي سةتء ِرءءداءى كتوثرِدا
يارمةتى هاولآتيانء ثَي شةمةرطةى ئةداو بةثيَي تواناو شةارةزايي خؤي ،ضةارة سةةري
ثزي شةكى بؤ ةئةكردنِ .رؤذ ةيَك لةةطةةلأ بةةخت ةياري كوِرم سةةردانى دكتؤر كةةمةاا كرد.
كاتَيك لة لاى دكتؤر كةمال بووم ،دوو ثَيشةمةرطةي حزبى سةؤ ةشيالي ةست كة يةكيَكيان
ئازارى ددانى هةبوو هاتن بؤ لاى .ثَيشةمةرطةكة بة دكتؤر كةمالي وت كة ددانةكةي بؤ
دةربهَينَيت .لة سةةر داواي ثيَ شةمةرطةكة ،دداني ثَي شةمةرطةكةى دةرهَينا .شةةو لاى
دكتؤر كةةمةال مةاي ةنةوة ،بؤ سةبةةى بةةيةانى رِؤي شةتم بؤ مز ةطةوتةةكةةي دو ةكان ،دوو
ثيَ شةمةرطةكةى سةؤ شةيال سةت لةوآ بوون ،ق سةةم لةطةَلدا كردنء و :برا ئيَ سةتا
ضؤنيت؟
وتى :باش نيمء ئازارم هةية.
و :بؤ؟
وتى :ئةوةى ِراستى بيَت ئةو دكتؤرة ددانيَكى ساغى دةرهَيناوم.
و :لةطةَلم وةرة با ئةم جارةيان ددانة ئيَشاوةكةت بؤ دةربهَينَيت.
وتى :حةزناكةم ,ضونكة نامةوَيت لَيم توورِة بَيت.
و :تووِرة نابَيت.
ثَي شةمةةرطةكة لةطةلَم نةهات ،كاتَةيك طةِرامةوة بؤ لاى دكتؤر كةمال بة سةةرهاتي
ثيَ شةمةرطةكةم بؤ طيَِرايةوة .دكتؤر كةمال وتى :ةشتى وا ضةؤن ئةبَيت؟ تؤ ئةتةويَت
كلآو بكةيتة سةرم.
ثةا شةان ثيَ شةمةةرطةةكةةمةان ةبانط كرد ،دكتؤر كةةمةال ةهةولَ ةيدا كةة ةئةو ددا ةنةي بؤ
دةربهَينيَةت كةة ةئازاري هةةبوو ،بةةلآم ةئةو ددانةةي شةي ةشكةا .دواجةار زؤر بةة زةحمةةت
ثار ضةةي ددانة شةكاوةكةي بؤ دةرهَينا .دواي رِؤي شةتني ثيَ شةمةرطةكة ،دكتؤر كةمال
بةثيَكةنينةوة وتى :لالؤ ،تكات ليَئةكةم ئةم مةسةلةية لاي برادةران باس مةكة.
607
طرتنة ئةستؤى ئةركيَكي نوآ
جةةبةار فةةرمةان بؤ ةجاري دءءةم ،ةماوةيةةكي كةةم ةبةرثر سةى مةةَلبةة ةندى يةةك بوو،
ضةونكة لة سةةركردايةتي كارى ترى بؤ دياريكرا ،ثا شةان قادرى حاجى عةلى كرا بة
بةرثر سةى نويَى مةَلبةند .كاتَيك قادرى حاجى عةلى بوو بة بةرثر سةى مةَلبةند ،لةبةر
تؤث ةبارانء بؤردو مةانى رِؤذا ةنةى ِرذيَمى بةةعس ،بةة ةشيَوة يةةكى كةاتى بةارة ةطا كةانى
مةةَلبةة ةندى طوا سة ةتةوة بؤ قؤثييةة كةانى قةةرةداغ .ةئةو ةهةموو ةبارة ةطاء ةخانووةي كةة
ماوةيةكي كةم بوو دروستمان كردبوون ،بةجيَمان هيَشت.
كاك قادر بةنياز بوو جاريَكى تر بة كةرةستةي ئةو خانوانةى كة ثيَشتر دروستمان
كردبوون ،ةبارة ةطاو نةةخؤ ةش خةا نةة لةة نةاو قؤثي يةة ةكا نةدا درو سةت ب كةا تةةوة .بؤ
سةةرثةةر شةتيكردني ئةةو ثرؤذةيةة ،ةكاك ةقادرو كوردؤ قةا سةم داوا ةيان لَيكردم كةة
هاوكارييان بكةم ،بةلآم لةبةر ئةوةى بة ئي شةوكارةكاني ئيدارةي مةَلبةند زؤر ماندوو
بووم ،نةمتواتي هاوكارييان بكةم.
كؤتةايي ةهاوينى 1987دكتؤر كةةمةال ةشاكر كرا بةة سةةرت ةيثء لةةطةةلَ تيثةةكةةى
نةارديةان بؤ ةناو ضةةى دزلَى ،لةةهةةمةان كةا ةتدا حةة ةمةى ةحاجى سةابير بؤ ئي شةو ةكارى
كؤمةلآيةتىء محةمةدى براى ةشةوكةتى حاجى مو شةير بؤ كاروبارى ثةيوةندييةكان
لةطة َل ئَيران كاريان بؤ دياري كرا .بةهؤى جةنطى ئَيرانء عَيراقةوة ناو ضةةى شةليَر
ضؤلأ كرابوو ،بةلآم لةذيَر دةسةلآتى حكومةتى ئيَراندا بوو.
لةو ماوةيةدا شةةوكةتى حاجى موشةيرء عةلى ةشَيخ حةمة ةساَلح سةةرداني ناوضةةى
شلَيريان كردبوو ،بؤ ئةوةى بزانن كة ئايا ئةء ناوضةية طونجاوة تا لة كاتي ثيَويستء
بارءدؤخي ناهةمواردا ،بةشةيَك لة مةكتةبى سةياسةيء ضةةند بارةطايةكى ثيَشةمةرطةي
تَيدا بَيت .دواتريش ئاوات عةبدولغةفورء شةةءكةتى حاجى موشير بؤ هةمان مةبةست
لةو ناوضةةيةدا طةِرابوون .ئةو برادةرانة طةي ةشتبوونة ئةو باوةرِةى كة ناو ةضةى شةليَرء
ناوخوان ،شةوَينيَكى زؤر طونجاوو با شةة بؤ بارةطاكاني سةةركردايةتىء هةرطيز لة
ثيَداوي ةستي ثةكمان ناكةويَت ،ضةونكة ناو ضةةكة هاو سةنوءرة بة ئيَرانةوةء بة ئا سةانى
دة سةتمان بة هةموو ةشتيَك ئةطات .هةروةها دوورترين شةويَني ئةو ناو ضةةية طوندى
608
ميشياوة كة لةوَيش ئةتوانين بارةطا دابنَيين.
ئةوكاتة دةنطوبا سةَيك هةبوو كة كؤمةلَيَك لةء برادةرانى ئالآي شةؤرِش كة هةر لة
ناو يةكيَتيدا مابوونةوة ،داوايان كردبوو كة ب ضةنة ناو ضةةى شةلَير بؤ ئةوةى لةوآ
ةبارة ةطا دابنيَنِ .رؤذَةيك مةامؤ سة ةتا سةاَلح ذاذ ةلَةيي وتى :برادةران بةةنيةازن هَيزيَكى
ثَيشمةرطة بنيَرنة ناوضةى شلَير ،دةنط هةية كة تؤ بنَيرن بؤ سةرثةرشتي ئةو هَيزة.
ِرؤذيَكي تر ةقادرى ةحاجى عةةليء عومةةر فةةتةاحم بينى ،كةاك عومةةر وتى :بةة نيةازين
هيَزيَكي ثَيشمةرطة بنَيرين بؤ شليَر ،تؤش بةرثرسيان بيت.
و :ناتوانمء بؤ من ناطونجَيت؟
كةاك ةقادر وتى :دةر ةبارةي ئةةم ةبابةةتةة لةةطةةلأ مةام جةةلال ق سةةمةان كردووة ،ةمام
جةلاليش ئةَليَت "با لالؤ بِروات بؤ شةلَير ،ضةونكة كادرة عة سةكةرىء سةيا سةيء
ئيدارييةكاني ئةو ناو ضةةيةء برادةرانى ثيَنجويَن لالؤ ئةنا سةن ،ئةبَيت هةر ضةؤنيَك بَيت
ِرازى بكةن كة بِروات".
برادةران زؤر هةةولَ ةيا ةندا ،بةةلآم من هةةر ِرازى نةة ةئةبووم ،ضةون كةة ةئةمزانى لةةو َي
تووشى كيَشةى زؤر ئة .
رِؤذيَك مامؤستا ساَلح ثرسياري لَيكردم كة بؤضي ناضم؟
و :وةك بي ةستوومة ضةةند برادةريَك كة هاوِريَي خؤمن ،داوايان لة سةةركردايةتي
كردووة كة لة ناوضةي شليَر بارةطا دابنيَن .كاتيَك كة ئةوان ضوون بؤ شلَير ،برادةراني
ئالآي شؤرِش لة دةوريان كؤئةبنةوة ،منيش نامةوَيت كَيشة لة نَيوانماندا رِوو بدات.
مامؤسةتا ةساَلح وتىِ :را ةستة ئةو برادةرانة داوايان كردووة كة بضةن بؤ شةلَير ،بةلآم
تا ئيَ ةستا نةرِؤي ةشتوون ،ثيَمواية برادراني سةةركردايةتيش ثَييان خؤش نيية كة ئةوان
بضن ،بؤية بة باشي ئةزانم كة تؤ بضيت.
ثاش ليَكدانةوةي هةموو ئةطةرةكان ِرازى بووم .دواتر مامؤستا ساَلح بة برادةراني
مةةَلبةة ةندي وتبوو "لالؤ ِرازى بووةء ةئةِروات بؤ شةليَر" .بؤ ئةةو مةةبةة سةتةة برادةران
بروسكةيان كردبوو بؤ مام جةلال ،خؤيشيان ثيرؤزباييان ليَكردم.
لة هاويني 1987سةةرحةدى خةليفة يونس كة كة سةايةتييةكي شةارةزوور بوو
609
لةة ةطةلأ براو كةة سةوكةارة ةكةي ةهاتنةة ةناو ضةة ةئازادكراوة ةكاني مةةلَبةةنةدي يةةكء بوون ةبة
ثيَ شةمةرطة .هةر لةو ماوةيةدا حةمة مؤريا سةى( )123كة مو ةستة شةارى فةوجيَكي
ضةةكداري ِرذَيم بوو ،لةطةلأ ذمارةيةك لة ضةةكدارةكاني ثةيوةندي كرد بة (ي.ن.ك)ء
بوو بة ثَي شةمةرطة .مةَلبةند تيثيَكيان بؤ سةةرحةدي خةليفة يونس درو سةت كردو
كرديان بة فةرماندةي تيث ،هةروةها بؤ ئةوةي هاني مو سةتة شةارء ثياواني تري رِذَيم
بدرَين كة واز لة ضةةكداريي بهَيننء ثةيوةندي بكةن بة هيَزي ثيَ شةمةرطةوة ،مةَلبةند
تيثيَكي بؤ حةمة مؤرياسيش دروست كردو ئةويشيان كرد بة فةرماندةي تيث.
هاورِآ كامةراني عار كة لة سةةرةتاي شةؤرِ شةي نويَ ثيَ شةمةرطة بوو ،كرا بة
جَيطري حةمة مؤريا سةي .هةروةها لة تيثةكةي حةمة مؤريا سةي كاريان بؤ ضةةند
ثَي شةمةرطةيةكي خاوةن خةبات وةك مامة غةريبء خاليد مؤريا سةىء شةَيخ سةةردار
ديارى كرد .هاورِيَ كامةرانء ئةو كؤمةلَة ثَي شةمةرطةية ثيَيان خؤش نةبوو كة كاريان
لةةو تيثةة نويَيةة بؤ ديةاري كرابوو ،بةةلآم لةةبةةر ةبارودؤخي نةا سةكي ئةةو ةكاتةةء ضةة ةند
هؤكاريَكي تر بة ناضةاري قبولَيان كرد .بِريار وا بوو كة لةطةلأ ئةو دوو تيثة نويَية بضةم
بؤ شليَر ،بةلآم دواتر سةرحةدي خةليفة يونس لة ضووني بؤ شليَر ثةشيمان بووةوة.
دواى ئةوةى برِيارمدا ب ةضم بؤ ناوضةةى ةشليَر ،ثيَمخؤش نةبوو ثيَشةمةرطةكانى لاي
خؤم نا ضةار بكةمء بة بيَ وي ةستي خؤيان لةطةلأ خؤم بيان بةم ،بؤية كؤبوونةوةيةكم
لةطةلأ كردنء و :ئةوا ئَيمة ئة ةضين بؤ ناو ةضةى شةليَرء ناوخوان ،ئةو ناوضةةية لة ذيَر
دة ةسةلآتى دةولَةتي ئيَرانداية ،ئَيمة كة ئة ةضين جارآ نازانين طوزةرانمان ضةؤن ئةبَيتء
خواردنمان بة ر شةيَوةيةك دة سةت ئةكةويَتء ضةارةنووسمان ناديارة .من ناتوانم
بةةلََيني هيس ةشتيَكتةان ثيَ ةبدةم ،هةةر كةة سةيَةك ةئارةزوو ةنا ةكات كةة لةةطةةَلم بَيةت ،ةبة
خواستي خؤي بؤ هةر تيثء شوَينيَك كة ثيَي خؤش بيَت نةقلَي ئةكةم ،برِياري هاتنء
نةهاتن ئةخةمة دة سةتي خؤتان .كاتَيك طةي شةتينة ةشلَيرء بارودؤدان خراث بوو،
نةلََين لالؤ دةستي بِرينء ِراستييةكاني ثيَ نةوتين.
ثَيشمةرطةكان وتيان :ئيَمة ثَيشمةرطةينء لة تؤ زياتر نين ،ئَيمةش لةطةَلت ديَين.
( )123لة كؤتايي سالآني هةفتاكاندا ثَيشمةرطةي (ي.ن.ك) بوو ،بةلآم دواتر تةسليم بووةوة.
610
بة ثَي ضةةءانةى ئةءةى كة من بة ثيَ شةمةةرطةكاني لاي خؤم ءتبوءم ،كاكة حةمة
مؤر يةا سةى هةةموو تي ثةة ةكةى خؤى كؤكربووةوةء ق ةسةى بؤ كردبوءنء ثةة ي ةمانى
ثَيدابوون كة بة طةي شةتنيان بؤ ناو ضةةى شةليَر ،بارةطاء نةخؤ شةخانةي با شةيان بؤ
دروست دةكرَيت.
رِؤذَيك لةطةلأ حةمدى هاو ةسةرمء سةؤرانى كوِرم ،سةةرداني عومةر فةتاحم كرد.
ةمالةَةكةةي لةة قؤثي قةةرةداغ بوو ،ةئةو ِرؤذة ةقادري ةحاجي ةعةليش لةة مةالَى ةكاك عو ةمةر
بوو .لةويَ با سةى رِؤي شةتنم بؤ شةلَير هاتة ثَي شةةوة ،كاك قادر وتي :لالؤ ،لة ناو ضةةى
ةشليَر تؤ بةرثر سةى يةكةمى هَيزةكة ئةبيت ،حةمة مؤريا سةى تةنها وةك سةةرتيثي ئةو
هَيزة لةة ةطةلأ تؤدا دَيةت .وةك هةةواَل ةمان زانيوة ةثارتى لةة طو ةندى طؤ ةلَآ بةارة ةطا ةيان هةةيةة،
ةئةبيةَت لةةطةةلَيةانةدا تةةن سةيق ب ةكةن .ئيَوة بةة هيس شةيَوةيةةك هةةقى حزبي ديموكراتء
كؤمةةَلةةى ئيَران ةتان نةةب َةيت ،هةةر حزبء لايةةنيَكي تريش هةاتةة ةئةو ةناوة ئيَوة هةةق ةتان
نةبَيت بةسةريانةوة.
دواترثا شةان بةرثر سةى عة سةكةرى مةَلبةند ( شةَيخ جةعفةر شةَيخ م سةتةفا) لةطةلأ
ةهاورِيَ كةامةةران ق سةةي كردو وتي :تؤ جيَطرى ةكاكةة حةة ةمةي ،ةئةزانم زؤر دةميَكةةيةة
ثَيشةمةرطةيتء ئةبواية ئيَ ةستا تؤ سةرتيث بويتاية ،بةلآم طويَي مةدةريَ ،ئةبيَت رِيَز لة
كاكة حةمة بطريتء زؤر موراعاتى بكةيت.
ئةةو كةا تةة بةاري دارايي مةةَل بةة نةد خراث بوو ،بؤ ثيَوي سةتي يةة ةكانى ِريَ ةطاء كريَ
ئؤتؤمبيل بؤ طوا سةتنةوةي هَيزةكةء كِريني ثيَداوي سةتي بارةطا ،مةَلبةند برِي هةزار
ديناريان ثيَدام .هاورِآ كامةران بةهيوا بوو سةةرداني سةةركردايةتي بكاتء دواتر
بَيت بؤ ناو ضةةى شةليَر ،بؤية ئةو لةطةلَمان نةهات .هةروةها ةشةهيد حة سةةني سةةعيد
زؤراب ثيَيو "بةهيواية باوكي سةةرداني بكات ،ضةونكة ئةطةر بؤي بطونجَيت خيَزان
ثيَكةةوة ئةةن ةيَت" .بؤيةة ةئةويش لةة ةناو ضةةي قةةرةداغ مةا ةيةوةء لةةطةةلَم نةة ةهات .زؤر
بةداخةءة لة ئاداري 1988لة كاتي ثرؤ سةةي ئةنفالي سةنووري مةَلبةندي يةك ،بة
بؤردءماني فرِؤكةكاني ِرذَيم لة ناوضةي قةرةداغ شةهيد بوو.
611
شةهيد حةسةن سةعيد زؤراب
ثيَش ئةوةي ئةو ئةركة نوَيية بطرمة ئة ةستؤ ،ئةنوةرى برازام لةطةلأ كامةراني كورِم
بة ئي ةشوكار ضةووبوون بؤ ئَيران ،كاتَيك ئةنوةر ةضووبوو بؤ طوندي دزَلي سةةر سةنوور،
بؤئةةوةي لةة ةطةلأ ةيةكيَةك لةة هَيزة ةكاني (ي.ن.ك) بةةرةو ةناو ضةةي قةةرةداغ بطةةرِيَتةةوة،
دكتؤر كةمال شةاكرء كاكة حةمةى حاجى مو شةير كة ئةوانيش لة دزلَي بوون ،ثيَيان
وتبوو "بةمزوانة مامت ئةطاتة ئَيرة ،ثيَويست ناكات بطةِرَييتةوة بةري قةرةداغ".
ثيَش ئةوةي بةرةو ناوضةةي شةليَر بةرِ َي بكةوم ،لةطةلأ حةمدى هاو ةسةرمء ةسؤرانى
كورِم ق سةةم كردو ثيَموتن كة بة نهَيني ب ضةنةوة بؤ ةسليَماني تا لة كاتيَكي طونجاودا
خؤم نةامةةيةان بؤ ئةةنَيرم كةة بةة يةةك ةجاري بَينةة دةرةوةو لةة ةطة َل خؤ ةمدا بن ،ضةونكةة لةة
سليَماني ذيانيان لة مةترسيدا بوو.
ِرؤذى 1987/9/11لةة ةطة َل بةةختيةاري كوِرمء ثَي شةمةةرطةة ةكاني لاي خؤمء حةةمةة
مؤرياسةيء ثيَشةمةرطةكاني بةرةو ةشليَر بةرِيَ كةوتين .سةةرةتا ضةووين بؤ شةارةزوور،
612
لةةويَ مةةحمود سةةن ةطاوىء ضةةنةد برادةريَكي ةيةكيَتي ةمان بيني .لةةبةةرئةةوةي ئَي ةمة
ةشارةزاي ِرَي ةطا ةكان نةةبووين ،دوو ثَي شةمةةرطةةي ةئازاو شةارةزا ةيان لةةطةةَلةدا نةاردين.
لةةِريَطةادا يةةكيَكيةان داواي دووربيني ليَكردين كةة بؤ ضةاوديَري ِريَطةاكةان سةوودي
ليَوةربطر َيةت ،منيش دووربي نةة ةكةي خؤمم دا يةة .ئةةو دووربي نةة كةاتي خؤي ِرةحيم
موبِرةيي( )124بة دياري بؤي ناردبووم .كاتيَك كة بة شةةو طةي شةتينة سةةر جادةى
سةليَماني -دةربةنديخان ،جا شةةكاني ِرةبايةيةكي ئةء ناءة ضةةند في شةةكيَكيان بة
ةئاس ةما ةندا تةةقةانةد بؤ ةئةءةى ثيَمةان ِرابطةةيةةنن كةة دة ةمانبينن لةة ةجادةكةة دةثةةرِينةةءة،
بةلآم تةقةمان ليَ ناكةن تا لة بةرامبةردا هيَزي ثيَ شةمةرطةش هَير ةشيان نةكاتة سةةر.
زؤرجةار ةجا شةي ضةةنةد ةناو ضةةيةةك لةةبةةر ةبةرذةوةنةدي خؤيةان ،ةهاوكةاري هيَزي
ثَيشمةرطةيان ئةكرد.
دواتر بةرةو طوندةكانى ئالانء حا سةة رِؤي ةشتين .ئةو دةوروبةرة زؤر ضةؤلأ بوو،
كةةس ةهاتو ضةؤى نةة ةئةكرد ،ضةونكةة ِرذَيم لةة ةهاويني هةة ةمان سةاَلةدا طونةدةكةاني ئةةو
ناو ضةةيةي سةووتاندبوو ،داني شةتوانةكةي شةي رِاطوا سةتبوو ،ناو ضةةكةي لة هاتوو ضةؤ
قةةدةغةة كردبوو .لةةبةةر ثةارا سةتني طيةان ةمان ئةةبوايةة بةة شةةو برِؤينء بةة رِؤذ خؤمةان
حة ةشار بدايةِ ،رؤذي يةكةم لة نزيك طونديَكي خاثوور كراوي دة شةتي ةشارةزوور
ةماي ةنةوة ،ةتانطء نةاقيلةةى سةةربةازى كةة زؤر نزيك ةمان بوون بةة ةجادةكةا ةندا ةئةطةةِرانء
ضةاوديَري ئةو ناو ضةةيةيان ئةكرد .ئةو ناو ضةةية مَي شةوولةيةكى زؤرى هةبوو كة
هةرا ةسانى كردبووين ،لةبةر ميَشةوولة نةمانئةتوانى لة شةوَينَيكدا كةميَك ةويَينةوةء
ث ةشوويةك بدةين .زؤر ناو ضةةي با شةوورو رِؤذهةلآتي كورد سةتان طةِراوم ،بةلآم ئةوة
يةكةم جار بوو كة مَيشوولةي لةو جؤرة ببينم كة زؤرجار بةسةر جلوبةرطةكانيشمانةوة
ثيَوةيان ئةداين.
سةةر لةة ئيَوارة دوو ةبارة كةةوتي نةةوة رِ َي ،ذ ةمارةي هَيزة كةة مةان زؤر بوو ،نةا نمةان
ئةوةندة ثيَ نةبوو كة بةشةي تةواي رِيَطا بكات ،بؤية ثيَوي ةستمان بة نان بوو ،كاتيَك لة
( )124رِةحيم موبرِيي زؤر هةاوكةارى شةؤِرشء ثَي شةمةةرطةةى ةئةكرد ،هةة ةند ةيَك جةار لةة طيرفةاني خؤي
جلوبةرطي بؤ يةك كةرت ثَيشمةرطة ئةكرد.
613
سةنووري قةزاي سةيدسادق نزيك بووينةوة ،دوو ثَيشمةرطة كة يةكيَكيان بةرثرسَيكي
رِيَكخ ةستن بوو وتيان :كة تاريكي كرد ئة ضةين بؤ سةةيد ةسادق نان ئةهَينين ،ثا شةان لة
ضةةمي زةلَم يةك ئةطرينةوة .درةنطانيَكي شةةو طةي ةشتينة ةسةر ضةةمى زةلَمء لةو َي
مةاينةةوة .رِؤذي دواتر لةة ةناو سةةوزراييء درةختةة ةكاني كةةنةار ضةةمي زةَلم خؤ ةمان
حة شةاردا .سةةرلةبةياني ئةو رِؤذة لة ضةاوةرِواني ئةو دوو ثَي شةمةرطةيةدا بووين كة
ضةووبوون بؤ سةةيد سةادق بؤئةوةي نانمان بؤ بهَينن .بة ثيَي رِيَكةوتنةكةمان ئةبواية
ئةةو بةةيةانيةة يةةكمةان بطر ةتايةة ةتةوة ،بةةلآم د ةيار نةةبوون .بةةهؤي نةةطةةِرانةةوةي ةئةو دوو
ثَيشةمةرطةية زؤر نيطةران بووين ،طوماني ئةوةمان لا دروسةت بوو كة لةوانةية توو ةشي
ِرووداويَكي دلَتةزيَن بووبن ياخود بؤ بةدةسةتهَيناني برَِيك ثارة خؤيان تةسةليم بة ِرذيَم
كردبَي ةتةوةء ةثاش كةةميَكي تر ِرذَيم هَير ةوان ب كةا تةة سةةر .بةة در َةيذايي ئةةو رِؤذة
ضاوةرِيَمان كرد ،بةلآم ئةو دوو ثَيشمةرطةية هةر ديار نةبوونء نةهاتنةوة.
ثيَش ئةوةي تاريك دابَيت ،بة ضةوار ِرةتة بةرةو خورمالَء ضةياي سةوورَين كةوتينة
رِ َي ،كةاتَيةك نزيكي خورمةالأ بووينةةوة ،ةلةلايةةن كؤمةةَلَةيك ضةة ةكداري نةة ةنا سةراو كةة
ثيَدة ةضوو جا شةي ناو ضةةكة بن ،تةقةكردنيَكي زؤر لة دةوروبةرمان دة سةتي ثيَكرد كة
بووة هؤي لةيةكتر دابِرانمان .لةلايةن ضةةكدارةكانةوة هيس هَير شةَيك نةكراية سةةرمان،
بةلآم هؤكاري تةقةكردنةكةي شةيان بؤمان ِروون نةبووةوة .ثاش ئةوةي هةموو هيَزةكة
لةةلاي مزطةةوتةة ةكةي خور ةمالأ ةيةك ةمان طرتةةوة ،لةة ثَي شةمةةرطةة ةكاني لاي خؤم زؤر توورِة
بوومء سةةرزةن شةتم كردن ،ضةونكة لةكاتي تةقةكردنةكةدا ،ثَي شةمةرطةكان هةريةكةيان
بة لايةكدا رِؤيشتنء منيان بةج َي هيَشت.
ثا شةان لة ضةةند ماَليَكي خورمالأ دامةزراين ،خواردنيان بؤ داناينء زؤر رِيَزيان
ليَطرتين .ثيَش ئةوةي بةرةو ةضياي سةووريَن بةرِيَ بكةوين ،لةبةرئةوةي كة ِرَيطاكاني
ضةياي سةوورَين مينيَكي زؤري تيَدا بوو ،خاوةني ئةو مالَةي كة لةطةلأ حةمة مؤرياسةي
نانمان تَييدا ،خوارد ةضاو ةساغيَكيان لةطةلَدا ناردين .لة بناري سةووريَن سةوثاسةي دوو
ثَي شةمةرطةكةي مةحمود سةةنطاويم كرد كة ةضاو سةاغمان بوونء لة ةشارةزوورةوة
لةةطةةلَ ةمان ةهاتن ،هةةروة ةها داوام ليَكردن كةة بطةةرَِينةةوة بؤ سةنووري تيثةة ةكةي خؤيةان.
ئةةو ثَي شة مةةر طةة ةيةي كةة دووربي نةة كةةي ليَوةرطرتبووم وي سةتي ةةدا ةتةوة ،ثيَموت
614
"هةرضةةندة ئةمة دياري برادةريَكي خؤشةةويسةتمة ،بةلآم لةبةرئةوةي ثيَشةمةرطةيةكي
ضاو نةترسء ئازاو وريايت ،ئةوا منيش ثَيشكةشي تؤي ئةكةم".
ثَي شةمةرطةكة زؤري ثيَخؤش بوو ،سةوثا سةي كردمء بةرةو شةارةزوور طةرِانةوة،
بةداخةءة ثاش ضةةند مانطَيك هةوالَم ثيَطةي ةشت كة ئةو ثَيشةمةرطةية لة هَيرشةَيكدا بؤ
سةةر ِرذَيم شةةهيد بووة .هةر ئةو ةشةوة بة ةضياي سةوورَيندا سةةركةوتين كة رَِيطاكاني
زؤر سةةختء مةترسةيدار بوونِ .رؤذي دواتر ةضووين بؤ طوندى دزلَى ،لةويَ برادةراني
خؤمان (دكتؤر كةمال شةاكرء مةن سةوري ئةنوةر بةطء حةمةى حاجى مو شةير)مان
بيني كةة بؤ ِراثةةِرانةدني ئي شةوكةارة ةكاني (ي.ن.ك) لةة دزلَي ةبارة ةطا ةيان دا ةنابوو .منء
بةختيار شةو لة مالَي مةنسوري ئةنوةر بةط ماينةوة.
بؤ وةرطرتني مؤلَةت بؤ طوا ةستنةوةى ثَي شةمةرطةكان بؤ ناو ةضةي شةليَر ،ثيَوي سةت
بوو ب ةضم بؤ شةاري سةةقز بؤلاي ةشةوكةتي حاجي موشةير كة ئةوكاتة بةرثرسةى يةكةمى
ثةيوةندييةكاني نَيوان (ي.ن.ك)ء حكومةتي ئَيران بوو .حةمة مؤرياسي ثَييخؤش بوو
كة لةطةلَم بَيت بؤ سةةقز .حةمةى حاجى مو شةير لة قةرارطاي ِرةمةزاني دزلَي ،مؤلَةتي
هاتوضؤي بؤ منء بةختيارء حةمة مؤرياسىء كورِةكةى وةرطرت.
ِرؤذي دووةم بةرةو شةاري سةنة بةِريَكةوتين ،بةهؤي ناخؤ شةي رَِيطاو هَيواش
رِؤي شةتني ثا سةةكة ،كاتيَكي درةنط طةي شةتينة شةاري سةنة ،بؤية ئؤتؤمبيلي كريَمان
دةسةت نةكةوت كة ب ةضين بؤ شةاري سةةقز .شةةو لة ةسنة لة هؤتيَل هيدايةت ماينةوة ،بؤ
كةةمكرد ةنةوةي خةةرجي يةة كةا ن ةمان هةةر ضةوار مةان لةة ذووريَ ةكدا بووين .ثةاش ةكةم يةَك
ث شةوودان ،لةطةلأ بةختياري كورِم ضةووم بؤ بةدالة بؤئةوةي تةلةفؤن بؤ ةشةوكةتي
حاجي موشير بكةم ،حةمة مؤرياسيء كورِةكةي لة هؤتيَلةكة مانةوة.
لةة كةاتي بردني ةضا بؤ كةا ةكة حةةمةة ،ةكارطوزاريَكي هؤتَيلةةكةة دةمةان ضةةكةةي كةاكةة
حةة مةةي لةة سةةر ميَزي ذوورة كةة بيني بوو ،دةز طةاي هةةواَلطري (ئيتلا عةات)
ةئا ةطاداركردبووةوة .دواي ثةةيوة نةدي يةة تةة لةةفؤن يةة كةةم طةةِرا مةةوة بؤ هؤتيَ لةة كةة .ثةاش
تيَثةةِربووني ةماوةيةةكي كةةم ،دوو كةةس خؤ ةيان كرد ةبة ذوورداء ب َي سةلآو كردن ةبة
زماني كوردي وتيان :ئةريَ ئيَوة ضةين ،عَيراقين ،ئيَرانين ،كوردن ،عةرةبن ،ثيَمان نالََيَن
615
ئيَوة ضين وا ضةكتان ثيَية؟
فريا نةكةو خؤمان بنا ةسَينم ،حةمة مؤرياسةي بة تووِرةييء هةلَ ةضوونيَكي زؤرةوة
وةلآمي دانةوة .ق سةةكانم بة كاكة حةمة برِيء خؤمانم ثيَ نا سةاندن .ئةوانيش ثيَيان
ِراطةياندين كة هةلَطرتني ضةةك لة ناو هؤتَيلدا قةدةغةية ،داواي دةمان ضةةكاني منء
حةمة مؤريا ةسيان كرد ،كاكة حةمة دةمان ةضةكةي تة ةسليم نةئةكردن .دواي ئةوةي من
دةمان ضةةكةي خؤم تة سةليم كردن ،كاكة حةمةش دةمان ضةةكةي خؤي تة سةليم كرد.
ةثا ةشان داوا يةان ليَكردين كةة ةيةكيَك مةان لةة طةةَل يةان برِؤين بؤ ئيتلا عةات بؤ ةئةوةي
دةمانضةةكان بة ناومانةوة تؤمار بكةنء هةر كاتيَك لة هؤتَيلةكة رِؤي ةشتين ب ةضين وةريان
بطرينةوة .بؤ ئةو مةبة سةتة منء بةختيار لةطةلَيان رِؤي شةتين ،لة رِيَطادا وتيان :ئةو
ثياوة بؤ وا توورِة بوو؟
و :ئةو تازة بووة بة ثَيشمةرطةء نةشارةزاية.
كاتيَك طةرِامةوة بؤ هوتَيلةكة ،سةةبارةت بة تووِرةبوونةكةي حةمة مؤريا ةسي قسةةم
لةة ةطةلأ كردو و :ةكاكةة حةةمةة ،ئةةمةة ئَيرانةةء دةولةَةتيَكى ترة ،يةا سةاى ئةةمةان حوكم
ئةكات ،ئيَمة لَيرة ميوانينء ئةبَيت زؤر ئاطادارى هةلَسوكةوتى خؤمان بين.
كة طةي ةشتينة شةارى سةةقز لة هوتيَل ئازادى دابةزين .زؤربةى برادةرانى (ي.ن.ك)
دة ضةوءنة ئةء هوتيَلة .دواي ماوةيةكي كةم شةةوكةتي حاجي مو شةير هات بؤ لامانء
بؤ خواردني ناني نيوةرِؤ لة مالَي كاك شةةوكةت بووين .ئةو نيوةرِؤية هاو سةةرةكةي
كاك شةوكةت (طولَستان خان) بةخيَرهاتني نةكردين .لاي ئيَوارة كاك شةوكةت هاتةوة
بة شةويَن منء بةختيار ،داواي ليَكردين كة بؤ خواردنى ناني ئيَوارة لةطةلَي ب ضةين بؤ
مالَةوة .لة مالَي خؤيان دواى بةخيَرهاتن كاك شةةوكةت وتى :لالؤ ط ةيان ،طوَل سة ةتان
زؤرى ثيَ ناخؤ شةة كة نيوةرِؤ نةهات بةخيَرهاتنت بكات ،لةِرا سةتيدا لةبةر كاكة حةمة
نةهاتء نةيوي سةت بيبينَيت ،ضةونكة زؤر ليَي تووِرةيةء ئةلَيَت لة كاتى ِراطوا سةتنى
طوندةكةيان لة شارةزوور ،حةمة مؤرياسي لةطةلأ هَيزةكةي ِرذيَم بووة.
زؤري نةخاياند طولَ ةستان خان هاتة ذوورةوةء زؤر بة طةرمى بةخيَرهاتنى كردينء
زؤر داواى لَيبوردنى كرد كة نيوةرِؤي ئةو رِؤذة نةهاتووة بؤ بةخيَرهاتنمان .ثا شةان
616
هؤكاري تووِرةبووني خؤي لة كاكة حةمةء ضةؤن ةيةتي رِاطوا سةتني طوندةكةياني بؤ
باس كردم.
دواى ئةوةى شةةوكةتي حاجي مو ةشير مؤلَةتي هاتو ضةؤى بؤ هيَزةكةمان وةرطرت،
طةِراينةوة بؤ دزلَى بؤ طواسةتنةوةى ثَيشةمةرطةكان بؤ شةلَير .لة دزَلى كؤمةَلَيك ةضادرو
بةةتةانىء نةانء خواردني ئةا ةمادةكراو (مع ةلب) لةةطةةلأ كؤمةةَلَةيك كةةلو ةثةلى ثيَوي سةتمةان لة
قةرارطاي ِرةمةزان وةرطرت .لة طوندى بيةكةِرة شةةكرء ةضاو قاثء قا ةضاغيَكى زؤرمان
كرِي .دواى تةواوبوونى كارةكانمان ،رِؤيشتين بؤ طوندى طؤخلآن لة ناوضةي شليَر.
لة طؤخلآن ةضووين بؤ مالَى ميرزا سةابيرى ئةحمةدى مينة ِرةنان .ئةو ناو ضةةية زؤر
ضةؤلأ بوو ،دارء درةختيَكى زؤرى ل َي بوء ،ةئاوو هةةوا يةةكى زؤر خؤ شةى هةةبوو،
طوندةكان وَيران كرابوونء ِرَيطاوبانةكان كويَر ببوونةوة ،تةنها نزيكةي بي سةت مالََيك
طةِرابوونةوة ناوضةي شلَيرء ضةند شوَينيَكيان ئاوةدان كردبووةوة.
بارةطاكانى ثارتى لة طوندى طؤخلآنء طؤلَيَ بوون ،ميرزا ِرةفيقى براى ميرزا ةسابير
بةةرثر سةى رِيَكخراو يةان بوو .ةبارة ةطاى ئي سةلامي يةة ةكان لةة طو ةندى برا لةة بوو ،ةمةلا
ئةحمةدى ِرازى بةرثر ةسيان بوو .ةسةرةتا لة ماَلى ميرزا ةسابير ثشةووماندا ،دواتر لةطةلأ
تؤفيقى براى ميرزا سةابير ضةووين بؤ طونةدي تةةرِةتوَلوو ،لةة نز ةيك كةانييةةك خَيمةةء
ةضادرمان هةلَداء كردمان بة بارةطاى خؤمان .ميرزا تؤفيق وتى :بة ةشةو بةرازء ئاذةَلى
كيَوى ديَنةة لاى طؤخلآنء ئةةم ةناو ضةةيةةِ .رةنطةة ئَي ةمةو ئيَوة تةةقةةيةان ليَ بكةةين ،بؤيةة
زؤر ثيَويستة سةربازة ئَيرانييةكان لة هاتني ئيَوة ئاطادار بكةينةوة بؤ ئةوةى تةقةمان
ليَ نةكةن ،ضونكة ئةطةر ئاطاداريان نةكةين ئةوا لة كاتي تةقة كردندا ،ئةم ناوة ئةدةنة
بةر هاوةن.
بؤ ئةو مةبة سةتة لةطةلأ ميرزا تؤفيق ثيَكةوة رِؤي شةتين بؤ بنكةيةكي سةةربازانى
ئَيراني كةة لةة سةةرووي بةارة طةا كةة ةما ةنةوة بوو ،ئةةف سةةري بن كةة كةة ةمان لةة دا نةاني
بارةطاكةمان ئاطادار كردةوة .ئَيوارةي هةمان رِؤذ لةطةلأ ميرزا تؤفيق ضةووين بؤ ماَلى
ميرزا سةابير ،ئةو ئيَوارةية سةةربازيَكى زؤرى ئَيرانيم بيني كة بة قافَلة ئةرِؤي شةتن،
ثرسيارم لة ميرزا سابير كرد كة ئةو هيَزة طةورةية بؤ هاتوون بؤ شليَر؟
617
وتي :ثيَ شةمةرطةي كؤمةَلةى ئَيران لةو شةاخانةى ئةوبةرنِ ،رةنطة بؤ ئةوان هاتث.
بةرثرسةى ئةو هيَزةي سةوثاى ثاسدارانى ئَيران كة بؤ ليَدانى كؤمةلَة هاتبوون بؤ شلَير
فارس بوو ناوى ئةمير بوو ،ثَي شةتر ناويم بي سةتبوو ،كاتى خؤى زؤرجار هاتو ضةؤى
سةةرطةَلوى ئةكرد .داراى مةجيد خانيش لةطةلأ ئةو هَيزة بوو ،هةوالَي باوكيء خزمء
كةسةوكاريم ل َي ثر ةسي ،بة بينينم خؤشةحالأ بوو ،ةضونكة ئا ةشنايةتييةكى ديَرينم لةطةلَ
بنةمالَةكةياندا هةبوو.
618
دؤزينةوةي ث َينج كاري حزبي بؤ كادريَك!
ثايزى 1987بوو ،ماوةيةكي كةم بوو لة ناو ضةةى ةشلَير بارةطامان دانابوو ،عةزيز
عةلى ِرةحيم ثيَنجوَيني هات بؤلامان .ئةوكاتة كاك عةزيز لةطةلأ يةكيَتي ةشؤرِشةطيَِراني
كورد سةتان كاري ئةكرد ،لة سةةر داواى خؤي نقة ببوو بؤلاي ئيَمة بؤ ناو ضةةى شةليَر.
وةك خؤى بؤى طيَرِامةوة ،لةطةلأ عةبدولكةريمي حاجى ضةووبوو بؤ لاى مام جةلال كة
لة شليَر كارى بؤ ديارى بكات.
رِؤذَيك عةزيزي عةلي ِرةحيمم بينيء وتي :لة سةةر داواي خؤم طواسةتراومةتةوة بؤ
ةشلَير ،لةمةودوا لةطةلأ ئيَوة ئيش ئةكةم ،مام جةلال وةك ِرابةر سةيا سةيء بةرثر سةي
كؤمةلآيةتيء بةرثرسي ئيداريء بةرثرسي داراييء بةرثرسي ثةيوةندييةكان لة شليَر
ئيشي بؤ دياري كردوم.
ثا شةان كاغةزيَكي مام جةلالي ثي شةان دام كة ِرا سةتي ق سةةكاني كاك عةزيزي
ث شةتِرا سةت دةكردةوة .بةو كارء بِريارةي مام جةلال زؤر سةةرم سةوورِما ،ةضونكة بيَ
ئاطاداري ئَيمة ،ضؤن لة بري كاريَك ثيَنج كاري بة كادرَيك سثاردبوو.
و :ئةم هةموو ئي شةة بة تؤ ناكرَيت ،ئةوة ثيَنج كادري لَيهاتووى ئةويَت ،با شةتر
واية يةك ئي شةيان وةربطريت ،دَلنيام كة خراث بة سةةردتا ئة شةكَيتةوة ،منيش ثيَم
ناخؤشة كة تووشى لَيثرسينةوةء كَيشة ببيت.
سةةبارةت بة هاتني كاك عةزيز بؤ شةلَيرء ئةو كارانةي مام جةلال ثيَي ةسثاردبوو،
لة سةةقز لةطةلأ شةةوكةتي حاجي مو شةير ق سةم كردء و :مام جةلال ثيَنج كاري
سةثاردووة بة برادةريَك ،ئَيمةش هيس ئاطادار نةكراوينةتةوة كة ئةو برادةرة كراوة بة
بةرثرسي هةموو شليَر ،ئةي ئَيمة ئيشوكارمان ضيية لةو ناوضةية؟
كاك شةةوكةت وتيِ :را سةتة ،منيش ئاطادارم كة ئةو برادةرةيان ناردووة بؤ لاى
ئيَوةء ضةةند كاريَكيان ثيَ ةسثاردووة ،وا با ةشترة خؤت برو سةكةيةك بكةيت بؤ كاك
قادرى حاجى عةلى ،ضةونكة ئيَوة سةةر بة مةَلبةندى يةكنء ِرةنطة كاك قادريش وةك
بةرثرسي مةَلبةند ئاطادارى ئةم مةسةلةية نةبيَت.
619
دواتر برو سةكةةم كرد بؤ ةكاك ةقادر ،لةة نةاردني ةمامؤ سة ةتا عةةزيزي عةةلي رةحيم
ئةاطةادارم كردةوةء داواي رِوونكردنةةوةم كرد .سةةبةارةت بةة هةةمةان ةبابةةت ،كةاك ةقادر
بروسكةي كردبوو بؤ مام جةلال.
مةام ةجةلاليش لةة وةلآ ةمدا وتبووى "ئيَمةة نةاردوء ةمانةة كةة برادةراني شةلَير تةةن ةها
كاريَكى ثيَ بسثيَرن نةك ئةو هةموو كارة كة ئيَوة ئةيلََين".
كاك عةزيز خزمي خؤم بوو ،دذي ئةوة نةبووم كة لة شةلَير ئي شةمان لةطةَلدا بكات،
هيس سةارديء كَي شةةيةكيش لة نَيوانماندا نةبوو ،بةلآم من لةوة توورِة بوومء سةةرم
سوورِما بوو كة وتي "مام جةلال ثيَنج كاري بؤ دياري كردووم".
620
فةرامؤشكردنى هيَزةكةي شل َير
ماوةي مانطء نيوَيك بوو ضةةند ةضادريَكمان بؤ بارةطاكانمان لة ةشليَر هةلَدابوو،
بةلآم هيس بةرثر سةيَكي بالآي يةكيَتي نةهاتء سةةردانيان نةكردينء مةَلبةنديش وةك
ثيَوي سةت ليَيان نةثر سةينةوة .لة شةليَر جيهازى بَيتةنان لا نةبوو ،نةمان ئةتواني
ثةيوةندي بة مةَلبةندو سةةركردايةتييةوة بكةين ،مؤلَةتي هةمي ةشةييمان نةبوو كة ثيَى
برِؤينة دةرةوةى شةليَر ،لةو ضةؤَلةوانيية زؤر بيَ تاقةت بووين .ثيَ شةمةرطة كةوتبوونة
طلةيىء طازندة ،ذمارةيةك لة ثَي شةمةرطةكاني حةمة مؤريا سةي وردة وردة ئةيانوت
"با شةة خؤ ئيَوة ثةيمانى خانووى با شةتان دا بة ئيَمة ،ئةي كوا خانووةكانمان ،كوا
خواردنى باشء كوا طةِرانء هاتو ةضؤمان؟" بة ق سةةكانيان واديار بوو كة كاكة حةمة
بةلََيني ذيانء طوزةراني باشي ثيَ دابوون.
نةبووني خواردني ثيَوي ةستء خراثي شةويَنء دووربوون لة ئاوةدانىء ذيانى ناو
خيَمةةء بيَ ةئاطةايي لةة ِرووداوة ةكاني كورد سة ةتان ،بةة تةةواوي ثَي شةمةةرطةة ةكاني بَيزار
كردبوو .ثَي شةمةةرطةة ةمان لابوو كةة توو شةى ةنةخؤ شةي كةة ةئابةة ببوو ،ذيةانيَكى زؤر
ناخؤوان ئةبردة سةر .ثَيشمةرطةكانمان هةر خةريكي كوشتني بةرازء ءرر بوءن.
ميرزا سةابير ةئا ةطاداري ةكةمي خواردنء خراثي طوزةرانمةان بوو ،ةئةيزاني كةة زؤر
نيطةةراني ذيةانء طوزةراني ثَي شةمةةرطةة ةكانم ،رِؤذيَةك ةهات بؤ لامء وتي :هيس خةةمةت
نةبَيت ،نانى ئةم شةة سةتء ثَينج ثَي شةمةرطةية لة سةةر من .ئةو هةلَويَ سةتةي ميرزا
سةابيرم زؤر لا جوانء مةردانة بوو .دواي طازندةو طلةييةكي زؤر ،شةةوكةتي حاجي
مو شةيرء بةرثر ةسيَكي ثا سةداراني ئَيراني سةةردانيان كردين ،بؤ هاتوو ضةؤي شةاري
مةريوان كارئاسانييان بؤ كردين ،دواتريش هةندَيك كةلوثةلء ئازوءقةيان بؤ ناردين.
ثا ةشان حةمة مؤرياسةىء ضةةند ثَيشةمةرطةيةكى لاى خؤى ،ذنء منداَلةكانيان بردة
طوندى ساوجيء لةوآ نيشتةجآ بوون.
ناو ضةةي شةليَر بةهؤي ئةوةي كة ناو ضةةيةكي كويَ ةستانيية زؤر ةسارد بوو ،لة
خيَمةةدا نةة ةمان ةئةتوانى ذ ةيان بطوزةرَينين ،بؤيةة بةة ةنا ضةارى لةة ةمانطي ةيانزةي 1987
طوا ةستمانةوة بؤ بةردةم طوندى بايةلآن كة طونديَكى ةضؤلأء وَيرانكراو بوو ،لة شةويَني
621
خانووة ويَرانكراوةكةي (مينة قارةمان) دة سةتمان كرد بة درو سةتكردنى بارةطايةك.
وة ةستاء كريَكارمان لة طوندي سةاوجييةوة بؤ هَينا ،هةواى ئةو ناو ضةةية زؤر سةارد
بوو ،ديواري ذوورةكان وشك نةئةبوونةوة ،بة ناضارى ضووينة ناو خانووةكةء كردمان
بة بارةطاى هيَزةكةمان.
ِرؤذ ةَيك لةة ةبارةطةاكةة داني شةتبووم ،حةةمةة مؤر ةيا سةى لي سةتى يةارمةةتى دارايي
مانطانةي ثَيشةمةرطةكانى لاى خؤى بؤ ناردبووم ،كاتيَك سةةرنجى لي ةستةكةم دا ،ناوى
ِرةمةةزانى برازاىء يةةك دوو ةناوى ترى تَيةدابوو كةة هةةر لةة شةلَير نةةبوونء تةة سةليم
بةةِرذَيم ببوونةةوةو لةة بةة ةغدا بوون .دواتر سةة ةبارةت بةةو ةبابةةتةة زؤر طلةةييم لةة حةةمةة
مؤرياسي كرد.
622
هاتنة دةرةوةي هاوسةرو كو ِرةكةم
بة ثيَوي ةستم زاني كة حةمديء سةؤراني كورِم بة يةكجاري ةسليَماني بةج َي بهَيَلنء
ئيتر كؤتايي بة نؤ سةالأ ذياني خؤ شةاردنةوةو ترسء دَلة ِراوكيَيان بهَينرَيت .بؤ ئةو
مةبة ةستة ضةووم بؤ طوندى هاوارى ث شةتى هةلَة ة ،بؤ ئةوةى لةويَوة بنَيرم بة دواي
حةمديء سةؤران .نامةيةكم نووسةي بؤ وة ةستا غةفورى ضةايضةى كة زاواى دكتؤر كةمال
شاكر بوو لة هةلَة ة دائةنيشت.
مام هادى هةورامي كة ثيَ شةمةرطةي خؤمان بوو بة هؤى ثيَ شةمةرطةيةكى حزبي
ديموكراتي كورد سة ةتاني ئَيران نةامةة ةكةمي ةنارد بؤ هةةلةَة ةة .دواي دوو ِرؤذ شةيَخ
حةسةةن بؤسةكانى بة ئؤتؤمبيلةكةي خؤي ،حةمدىء سةؤرانى طةياندبووة مالَى وةسةتا
غةفور لة هةلَة ة ،ئةوانيش هةر لةويَوة رِةوانةى لاى ئيَمةيان كردن .بؤ بةكريَ طرتني
خانوويةكء كرِيني ثيَداوي سةتي مالأء خةرجي ِرؤذانةي خَيزانةكةم ،ثيَوي سةتمان بة
ثارة بوو ،بؤية ثرسيارم لة حةمدي هاوسةرم كرد كة ئايا ثارةي لةطةلأ خؤي هَيناوة؟
وتي :برِيَكي زؤر كةم ثارةم هيَناوة.
هةروةك لة لاثةرِةكاني ثيَ شةووتردا ئاماذةم ثيَكردووة ،ضةةند سةالََيك ثيَش ئةوةي
خةباتي شةار بطوَيزمةوة بؤ شةاخ ،لةطةلأ عةبدولكةريمي موفتي بة شةةريكي دوكانيَكي
كوتالَفرؤ شةيمان لة بازارِي زَيوةري سةليَماني دانابوو كة تا ثايزي 1990داهاتيَكي
زؤر با شةي هةبوو ،بةهؤي دوكانةكةوة باري دارايي خَيزانةكةم لة سةليَماني باش بوو.
دواي ئةوةي لة بةهاري 1979ضةوومة شةاخ ،كاك عةبدولكةريم دوكانةكةي بةِرَيوة
ئةبرد ،بة ثيَي توانا كورِةكانيشم هاوكارييان ئةكرد.
بةهؤي هَير ةشةكاني ِرذَيم لة هاويني ،1987ةضاوةرِيَي دذواربووني رِيَطاي قاضةاغي
سةةر سةنوورةكان لة ئارادا بوو ،بؤية بة ثيَوي سةتم زاني كة بؤ بذيَوي ذيانمان بة شةي
ةساَليك ثارةم ثيَ بَيت .هةر ضةةندة كاريَكي مةتر سةيدار بوو ،بةلآم نا ضةاربووم كة بة
حةمدي بلَيَم بضَيتةوة بؤ سليَماني بؤ ئةوةى لة بةشي خؤم لة دوكانةكة ،بةشي ساَليَك
ثةارة لةة ةطةلأ خؤي بهَين َيةت .دواي طةةِرا نةةوةي بؤ سةلَي مةاني ،ئَيوارةي رِؤذي دواتر
حةة ةمدي طةةِرايةةوة بؤ طو ةندي ةهاوار ،برِي ثَينج هةةزار دي ةناري لةةطةةلَ خؤ ةيدا هَي ةنابوو كةة
623
بؤ ئةو سةردةمة ثارةيةكي باش بوو.
مالَى حةمةى حةمة سةةعيد لةطةلأ بارةطاى تيثةكةي لة طوندى هاوار بوو ،ضةةند
كاتذمَيريَك لة مالَيان ماينةوة ،ثا شةان بةرةو شةاري بانة كةوتينة رِآ .دوو خو شةكء
ضةةند خو شةكةزايةكي حةمدي هاو سةةرم كة لة دواي كودةتاي بةع سةيةكان لة ،1963
ةشارؤضةكةي ثيَنجوَينيان بةجيَ هَي ةشتبوو لة بانة ني ةشتةج َي ببوون .حةمديء سةؤرانم
لة ماَلي خوشكةكاني بةجيَ هَيشتء خؤشم طةرِامةوة بؤ بارةطاكةى خؤمان لة شلَير.
624
هاوكاريكردني بارزانييةكان
رِؤذَيك منء عةزيزى عةلى ِرةحيم لة شةليَرةوة بةرةو بانة بةرِ َي كةوتين ،ةسةرةتا
ةضووين بؤ طوندى طؤخلآنء سةةردانى مالَى ميرزا سةابيرمان كرد ،بؤ خواردني ناني
نيوةرِؤ نةةيةانهَي شةت برِؤين .مةالَى ميرزا سةابير ةهةمي شةة لةة توا ةناي خؤ ةيان ز ةياتر
ميوانداريى خةلَكيان ئةكردء بة رَِيزةوة بة رِيَيان ئةكردن .ئةو نيوةرِؤية سةةبارةت بة
زؤر بابةت ق سةةمان كردء كاتيَكى خؤوان بة سةةر برد .هةر ئةو رِؤذة سةةبارةت بة
خو شةكيَكي ميرزا سةابير كة هاو سةةري ةسابيري كورِي مةلا م ةستةفا بارزاني بوو ق سةةم
كرد ،هةوالَي خو شةكةكةيم ليَ ثر سةي .ئةوكاتة لةطةلأ خَيزاني دوو كورِي تري بارزاني
لة بةغدا نيشتةج َي بوون.
ميرزا ةسابير وتى :ماوةيةك لةمةوبةر لة سةوءرَينةوة نا سةراويَكى خؤمانم نارد بؤ
بةة ةغدا بؤ زانينى هةةواَليةان .ثةاش ةماوةيةةك هةةوالَ ةيان بؤ نةاردم كةة بةارى ةئابوورييةان زؤر
با شةة ،ضةونكة مام جةلال هة شةتا هةزار دينارى بؤ خَيزاني هةر سةيَ كوِرةكةي بارزاني
ناردووة ،كة ئةوانيش لة ناو خؤياندا ثارةكةيان دابةش كردووة.
لةة كةاتيَ ةكدا مةام جةةلال ئةةو ةيارمةةتي ةيةي بؤ بةارزانييةة ةكاني بةة ةغدا ةناردبوو كةة ةباري
دارايي حز بةة ةكةي خؤي خراث بوو ،لةة ثَي نةاوي كؤكرد نةةوةي يةار ةمةتي دارايي بؤ
(ي.ن.ك) ذيةاني دة ةيان ثَي شةمةةرطةةو بةةرثرسء ئةة ةندا ةماني ِريَكخ ةستنةةكةاني خؤي
خ ةستبووة مةتر سةييةوة ،هةر لةو ثيَناوة شةدا ثؤليَك خةباتطَيرِو قارةماني (ي.ن.ك) لة
ةسليَماني دةسةتطيركرا ،دواتر بة بةرضةاوي خةَلكةوة طوللةباران كران .ئةو هةلَويَ ةستةي
مام جةلال ،بةلَطةي طرنطيدان بووة بة بارزانييةكانء درَيذكردني دة سةتي دؤ سةتايةتي
بؤيان.
625
كةتنةكةي مامؤستا عةزيز
ةئةو رِؤذةي لةة مةالَي ميرزا سةابير بووم ،هيواى كوِريم نةا سةي( . )125لةة ئةةن ةجامي
طفتوطؤي نَيوا ن ةمان ،هةة سةتم كرد كةة طةةنجيَكي ئي سةلامي يةةو ةكةم َةيك تو نةدرِةءة،
هَيرشيَكي زؤريشي كردة سةر يةكيَتيء ثارتي.
سةةرلةبةياني ِرؤذي دواتر لة طؤخلآنةوة بةثآ بةرةو طوندى ويَنة بةرِ َي كةوتين .بة
ديوى طوندى لةنطةدآ رِؤي ةشتين كة لة سةةردةمي ِرابوردءءدا لةنطةد َي طوندى كوَيخا
ئةحمةدى مينةِرةناني باوكى ميرزا سةابير بوء كة كاتي خؤي ثياويَكى بةدة سةةلآتء
خاوةن زةوىء زارء ضةةند طونديَكي ناو ضةةكة بوو .لةنطةدآ وةك ط ةشت طوندةكانى
ترى ناو ضةةى شةليَر ِراطوَيزرابوو ،مزطةوتء خانووةكاني خاثوورو كاول كرابوون،
ئا سةةوارى خانووة خاثووركراوو سةوتاوةكان زؤر دَلتةزَين بوو .ثا شةان بة تةني شةتي
طؤرِى مامؤ سةتا قانعي شةاعير( )126كة لة طؤِر سةتانةكةي لةنطةدَيية رِؤي شةتين ،لةو
ضةؤلَةوانييةدا نة كة ةسيَك سةةردانى ئةكردء نة كة سةَيك بةلايدا طوزةرى ئةكرد .ثا شةان
ضةووين بؤ طوندى ويَنة ،بارةطاي كةرتيَك ثيَ شةمةرطةي خؤماني لةو طوندة بوو ،مام
غةةر ةيب فةةرمةانةدة ةيان بوو .ةسةرة ةتا ضةووين بؤ ةمالَى ةئامةة ةخان (دايكي هةةلَؤ م ةحةمةد
مار ) كة خةلَكي طوندي كانى سةيَف بوونء مالَيَكى ميوان دؤ سةتء بةخزمةت بوون.
ئةةو ئيَوارة يةة ةمالَي ةئامي نةة خةان خةةريكى كولَيرة درو سةتكردن بوون ،وي سةت يةان
مري شةكمان بؤ سةةرب ِن ،بةلآم نةمان هيَ شةتء داواى كوليَرةمان كرد .ثا شةان كولَيرةى
طةةرمء هةةنطوينء رِؤنةةكةةرةيةان بؤ دانةاين كةة خواردنيَكى زؤر بةة ةتام بوو .ئةةو شةةءة
عةزيز لةطةلأ كورِةكاني ئامينة خان ضةووبووة دةرةوة ،ثاش كةمَيك عةزيز زؤر بةثةلة
هاتة ذورةوةو بةشلَةذاوى وتى :كؤمةلَيَك ضةكدار كوِرةكةي دادة ئامينيان برد.
خَيرا ئاطاداري كةرتةكةي مامة غةريبمان كرد ،ثَي شةمةرطةيةكى طةنج ةضةكيَكى
( )125لة ( )2009 – 2005لةسةر ليستي يةكطرتوءي ئيسلامي ،ئةندام ثةرلةماني كوردستان بوء.
( )126ثَيش رِاطوا ةستني طونةدة ةكان طؤِرى ةمامؤ سةتةا قةانع ةهةلَبةة سةترابوو ،بةةلآم دواتر طؤرِة ةكةي
تيَكدرابوو .كاتَيك لة ناوضةي شليَر بووين ،بة هاوكاري ثَيشمةرطةكانمان طؤِركةيمان هةَلبةستةوة.
626
) (BKCهةَل ـةطرتء لةطةلَمان هات ،زؤر سةةرمسةووِرماو و :كاكة دةمانضةةمان ثَيية،
ئةو ضةكة لةطةلأ خؤت مةهَينةء ثَيويستمان ثيَي نيية ،خؤ بؤ جةبهة ناضين.
لةة نزيكي ةمالَي خؤ ةيان كوِرةكةةى ةئامينةة ةخانم بيني ،لةةطةةلأ ضةةكةداريَةك ق سةةى
ئةكرد ،ثر ةسيارم ليَكرد كة ئةو برادةرة ضةى ئةويَت؟ كورِةكةى ئامينة خان وتى :ئةم
برادةرة ئةلََيت "ئيَمة لةم ناوةين ،نةوةك توو شةى كؤمةلَة (مةبة سةتيان كؤمةلَةي ئيَران
بوو) ببينء شةةِر لة نَيوانماندا رِوو بدات ،با ئيَوةء بارةطاي ثَي شةمةرطةكانيش ئاطادار
بن" .هةةروة هةا ةئةلَ َةيت داراى مةةج يةد خةان لةة سةةر ةجادة كةة يةةء بةة منى وتووة كةة
ئاطادارتان بكةمةوة.
ئاوِرم بؤ مامؤ سةتا عةزيز دايةوةء و :بؤ ئاوا خؤتت تيَكداو كردت بةو هةرايةء
وتت كوِرةكةيان بردووة؟
سةرلةبةياني ِرؤذي دواتر بةرةو سةيران بةنء بانة بةرِيَكةوتين.
627
ثاوانكردني ناوضةي شل َير
ثاش ضةةند رِؤذيَك كة طةِرامةوة بؤ ناو ضةةى ةشليَرء بارةطاكانى خؤمان ،برادةرانى
خؤمةان وت ةيان :برادةراني ثةارتي ةحةميةد ئةةفةةنةدىء ةنالةة هةةورامى ةهاتبوون بؤ ةمالَى
ميرزا سةابير لة طؤخلآنِ .رةفيقى براى ميرزا ةسابيرم بينيء وتي :حةميد ئةفةندىء نالة
هةورامى هاتن بؤلامانء ثرسياريان ليَكردين كة ئةوانة ثَيشمةرطةي ر لايةنيَكنء ليَرة
ضةى ةئةكةةن ،ئيَمةةش ثَيمةان وتن كةة ئةةوانةة برادةراني ةيةكيَتيين .ئةةوانيش وتيةان كةة
ئةوانة ميواننء ئاطاداريان بكةن كة دةست نةخةنة كاروبارى ئةم ناوضةيةوة.
و :برام ئَيمة رِيَكةوتنمان لة نيَواندا هةية كة ئيَوة لة بادينانء ئَيمةش لة سةؤران
كاروبارى ناو ضةة رزطاركراوةكان بةِريَوة بةرين ،با شةة خؤ حةميد ئةفةندى بارةطاى
هةية لة ناو ةضةى قةرةداغء لة جافةران كة ناء ضةةى ذيَر دة سةةلآتي يةكيَتيية ،بةلآم
ئيَمة بؤمان نةبَيت لَيرة بين .من مام جةلال لةم مةسةلةية ئاطادار ئةكةمةوة.
كاك ِرةفيق وتى :منيش زؤرم ثآ با شةة كة سةةرووي خؤت لةم مة سةةلةية ئاطادار
بكةيتةوة بؤ ئةوةي هةموو شتيَك يةكلايى ببيَتةوة.
628
ثةيمانى درؤي دؤستةكانمان
سةةرةتاي ز ةستاني 1988نامةيةكم لة سةةركردايةتييةوة بة دة سةت طةي ةشت كة
داوايان ليَكردبووم بةثةلة هةموء ثَي شةمةرطةكانمان لة ناو ةضةي شةلَير كؤبكةمةوةء
بةرةو سةةردة شةت بةرِيَ بكةوين .ئامانج لة كؤكردنةوةي هيَزةكانمان طرتني ضةةند
شةاخيَكي نزيكي ةماوةتء ةئاوةكورت َي بوو كةة دةبوايةة بةة ةهاوكةارى دةوَةلةتي ئَيران
ئةةنجةام بةدرايةة .هةةر ةئةو رِؤذة هةةموو هَيزة ةكانمةان لةة ةشلَير كؤكردةوةء ئؤتؤمبيلمةان
ثةيداكردو بةرةو سةةردة شةت بةرِيَكةوتين .ثا سةداراني ئَيراني لة سةةردة شةت برديانين
بؤ شةوَينيَك كة ضةةند خانوويةكى تازة درء ةستكراءى بآ دةرطاء ثةنجةرةي تَيدا بوو.
زؤرى نةخاياند كة حةمةى وةتمانء دكتؤر كةمال ةشاكر هةر يةكةيان لةطةلأ هَيزيَكي
ثَي شةمةرطة طةي شةتنة لامان .ذمارةى هةموو هيَزةكةمان بوو بة نزيكةى دوو سةةدء
ثةنجا ثَيشمةرطة.
ئَيران ذ ةمارةيةةك لؤريء ةطةلآبةة ةيان بؤ طوا ةستنةةوةى هَيزةكةان ةمان ةئامةادةكردبوو،
هةروةها قةم سةةلَةء ثَيلآويَكى زؤريان هيَناو بة سةةر ثيَ شةمةرطةكانماندا دابةش كرا.
ئةو شةةوة بةرثر سةة سةةربازييةكاني خؤمان لةطةلأ هَيزةكةدا طوازرانةوة بؤ شةويَني
مةبةست .من لة ناو خانووة بيَ دةرطاو ثةنجةرةكاندا مامةوة .ئةو شةوة هةوا ئةوةندة
ةسارد بوو كة تا سةةر ئيَ ةسك كارى ئةكرد ،شةةش بةتانيم دابوو بة خؤمدا هَي شةتا هةر
سةرمام بووِ .رؤذي دواتر دوو ثَيشمةرطةي خةلَكى كؤيةم بينىء و :ئةوة ضى ئةكةن
ليَرة؟
وت ةيان :لَيرة لةة ةبارة ةطاى ثةةيوةنةدييةة ةكانينء جيهةازى بيَتةة ةنان لايةة ،ئةةم شةةو بؤ
نةهاتى بؤ لاى ئيَمة ،شوَينى طةرمء باوان هةية.
لةطةَليان رِؤي ةشتم بؤ بارةطاى ثةيوةندييةكان ،لةوآ شةةوكةتى حاجى مو شةيرء
مامؤ ةستا نازمم بينى ،دواي بةخيَرهاتن وتيان :نةمانزانيوة كة ئةم شةةو ليَرة بوويت،
ضونكة ئَيمة ئةمشةو لةطةلأ مام جةلال لة قةرارطا بووين.
بة كاك شةوكة وت كة ئةمةويَت مام جةلال ببينم.
وتي :باشة ثيَكةوة ئةضين بؤ لاي.
629
و :ئةطةر تا 20دةقيقةي تر مام جةلال ببينم زؤر با شةة ،ضةونكة زؤر كا نييةء
ئةبَيت بطةِريَمةوة بؤ شلَير.
دواي ضةةند خولةكيَك لةطةلأ كاك شةةوكةتء مامؤ سةتا نازم ضةووين بؤ قةرارطاي
ِرةمةزان ،مام جةلالء دكتؤر شةالآو لةويَ بوون .مام جةلال زؤر بة توءِرةييةوة لةطةلأ
ضةةند كاربةدة سةتيَكى قةرارطا ق ةسةي ئةكردء وتي :ئيَوة لة دا سةتانى رِزطارييةوة تا
ئيَ سة ةتا ثةةي ةمان بةة ئَيمةة ةئةدةنء درؤمةان لةةطةةَةلدا ةئةكةةن ،ةئةوا ئيَ سةتةاش ةجاريَكي تر
درؤتان لةطةلَدا كردين.
ثا شةان مام جةلال ثر سةياري لَيكردمء وتي :بة هيَزةكةى لاى ئيَوة شةةوة هةمووى
ضةند ثَيشمةرطة ئةبوون كة رِؤيشتن؟
و :نزيكةى دوو سةدء ثةنجا ثَيشمةرطة.
وتى :لة ةسنوور ئةبيَت ثيَ شةمةرطةكان بة ثةت بثةِرنةوة .كةواتة ئةطةر دوو سةةدء
ثةنجا ثَيشةمةرطة لة دةوروبةرى سةةعات دوانزةى شةةودا رِؤي ةشتث ،بؤ ثةرِينةوةى هةر
ثَي شةمةرطةيةك يةك خولةك دابنيَين ،ئةوا دوو سةةدء ثةنجا خولةك ئةكات .سةةري
ِراوةشاندو وتي :بة هيس شيَوةيةك فريا ناكةون.
ثا شةان رِووى كردة كاربةدة ةستاني قةرارطاء وتي :كةواتة لَيرة شةدا درؤتان لةطةلَ
كردينء ئةوةتان نةكرد كة بةَلَينتان ثَيدابووين.
بةرثر ةسةكاني قةرارطا وتيان :ئَيمة دة سةةلآتمان نيية ،ئاغاى ِرةحيمي (بةرثر سةي
قةرارطاى ِرةمةزان) بةرِيَوةية بؤ ئَيرة ،خؤت قسةى لةطةلَدا بكة.
ثاشان مام جةلال وتى :لالؤ دةنطوباسى شلَير ضيية؟
و :زؤر باش نيية.
وتى :بؤ؟
و :حةميدة فةنىء نالة هةورامى ضةوون بؤ طؤخلآن ،بة ميرزا سةابيرء براكانيان
وتووة "بةة ثيَ شةمةةرطةةكةانى ةيةكَيتي بَلَين كةة ئةةوان لاى ئيَمةة ميواننء دة سةت لةة
كاروبارى ناوضةكة وةرنةدةنء سةربةخؤ جموجؤلأ نةكةنء هةقى هيضيان نةبيَت".
وتى :ئةى تؤ ضؤن وةلآمت داونةتةوة؟
630
و :باسى ِرَيكةوتننامةكةى نَيوان خؤمانء ئةوانم بؤ كردوون.
وتي :با شةت وةلآم داونةتةوة ،ئيَ ةستا برو سةكة ئةكةم بؤ قادري حاجي عةلي كة
برادةراني ثارتي لة سنووري قةرةداغ لةو كَيشةية ئاطادار بكاتةوة.
مام جةلال بة دكتؤر شةالآوي وت كة برو سةكة بكات بؤ بةرثر سةي مةَلبةندي يةك
( ةقادرى حةاجى عةةلى) ،ئةا ةطادارى حةةميةدة فةةنىء برادةرانى ةثارتى بكةاتةةوة ةكة يةةكيَتي
لةةو مةة سةةلةةيةة ئةةكؤلََيتةةوة .ئةةطةةر ئةةوان ةئةيةا ةنةو ةيَت كةارى وا بكةةن ،ئةةوا ئَيمةةش
رِيَطايان ليَ ئةطرينء ناهيََلين لة ناوضةكاني ذيَر دةسةلآتي يةكيَتي ئيش بكةن.
و :مام جةلال ،نازانم بؤ لة بارودؤخيَكي وا نالةبارء نا سةكدا ئَيمةتان خ ةستة ناو
حةةوزى شةلَيرةوة ،نزي كةةي ةمانط َيةك خواردني ثيَوي ةست ةمان لا نةةبووة .ئةةو ةهةموو
ثيَشةمةرطةية لةسةةر سةكى خةلَكىء مالَى ميرزا سةابير ذياون كة باري دارايي خؤيشةيان
باش نيية .ديَهاتةكان نةماونء كاول كراون ،جيَمان زؤر خراثةو دوورين لة ئاوةدانى.
وتى :ئةي باشة بؤ لة شارباذيَرِةوة هاتووضؤ ناكةن؟
و :ضةؤن شةتى وا ئةبَيت ،ةشارباذيَرِ مةيداني جةنطةء لة نَيوان دوو بةردا شةى
سوثاى ئَيرانء عيَراقدا ئةمانهاِرنء هةموومان لةناو ئةضين.
وتى :شةةوكةت دةَلَيت (مةبة ةستي شةةوكةتي حاجي مو شةير بوو) حةمة مؤريا سةى
وتوءيةتى "ئةتوانم بة ةشارباذَيِردا هاتو ضةؤ بكةمء ئازوقة بَينم" ،بةلآم ئيَوةش ئةَليَن
ناتوانين بة شارباذَيردا هاتووضؤ بكةين.
و :لةو بارةيةوة حةمة مؤريا سةي هيس زانيارييةكي نيية ،ضةونكة هيس كة سةيَك
ناتوانيَت لة نَيوان ئةو دوو سوثايةدا ئازوقة بهَينَيت.
كاك ةشةوكةت وتي :ئةي ضةؤن شةةفة كةضةةلأ ( مةبةسةتي شةةريف سةةعيدي ثارتي
بوو) بة شارباذَيردا ئةرِوات بؤ شارةزوور؟
و :شةةريف كةي بة شةارباذيَِردا رِؤي شةتووة بؤ ةشارةزوور ،ئةو لة شةاخي
سووريَنةوة ئةرِوات بؤ شارةزوور.
زؤرم ثَيناخؤش بوو كة كة سةانيَك لاى مام جةلال ف شةةو درؤ ئةكةنء خراث تيَي
ةئةطةةيةةنن ،بؤيةة هةةلَ ضةوومء بةة كةةم ةَيك تووِرةبوونةةوة و :ةمام جةةلال ،ةئةوة بؤ خةةلَةك
631
دَين بؤ لاتء خؤ يةان هةةلَ ةئةكيَ ةشنء درؤى شةا خةدارت بؤ ئةة كةةن ،تؤش ةباوةِر ةيان
ثيَئةكةيتء قسةكاني ئةوان ئةلََييتةوة؟
مام جةلال بة سةر سوورِمانةوة وتي :لالؤ ،كةي تؤ رِقت لة خةَلك بووة؟
و :ةمام جةةلال ِرقم لةة كةةس نييةة ،بةةلآم زؤرم ثيَ ةناخؤ شةة كةة خةةَةلك ف شةةء درؤ
ئةكةن ،بةلآم تؤ باوةرِيان ثيَ ئةكةيت؟
ثا ةشان سةةبارةت بة بابةتيَكي تر ق سةةم لةطةَلدا كردو و :مام جةلال ،مامؤ ةستا
عةزيزى عةلى ِرةحيمت ناردووة بؤ لاى ئيَمةء ثيَنج ئيشي جياوازت بؤ دياري كردووة.
ئَيمةة خؤ ةمان ةلةو ةناو ضةةيةة دوو طونةد ةمان بةة دة سةتةةوةيةة كةة ئةةوانيش تةازة خةةريكةة
ئاوةدان ئةبنةوة ،هةر طونديَكي شةيان دوو سةآ مالَة ،ئيتر ليَثر سةراوى كؤمةلآيةتى
بؤضيية؟
مام جةلال وتي :كةي من ثيَنج ئيشم داوةتيَ ،ثيَموتووة كة ئيشيَكيان بكات.
لةبةرئةوةي ثَي ةشتر شةةوكةتي حاجي موشةير سةةبارةت بةو بابةتة هةندَيك زانياريي
ثَيِراطةة ةيا ةندبووم ،بؤيةة درَيةذةم بةة ةبابةةتةةكةة ةنةداو كؤتةايم ث َي هَي ةنا .ثةا شةان مةام جةةلال
وتى :ئةم نيوةرِؤية لةطةلأ ئيَمة ةَينةرةوة ،دةعوةتى برادةرانى ئيَرانين.
ثَيشةتر كاك شةةوكةت سةةبارةت بة بةكري حاجي سةةفةر قسةةي لةطةلأ كردبووم كة
لة لايةن كؤمةَليَك بةرثر سةي يةكيَتيء ثيَ شةمةرطةوة ،بةهؤي ئةوةي كة لةطةلأ ئالآي
شةؤرِش بووة ،ئيهانة ئةكرَيت .كاك شةةوكةت داواي لَيكردم كة بةلَكو سةةبارةت كاك
بةكرو ِريَطة نةدان بة ئيهانة كردني ،لةطةلأ مام جةلال ق ةسة بكةم ،ضةونكة هاورَِيمانةو
ةخاوةن خةةبةا ةتةو ث ةياويَكي مةانةدووة .ةئةوكةاتةة ةكاك ةبةكر هيس ةئةركيَكي حزبي نةةبوو،
بةهؤي دةستطيركردني مةلا بةختيار لة يةكَيتي زووير ببوو.
هةر لةو داني شةتنةدا سةةبارةت بة كاك بةكر ق سةةم لةطةلأ مام جلال كردو داوام
ليَكرد كة ِريَطة نةدات هةَل سةووكةتي نة ةشياو لةطةلأ كاك بةكردا بكرَيت .لة وةلآمدا مام
جةلال زؤر طلةيي لة كاك بةكر كرد .ثا شةان سةةبارةت بة جةمالي حةمةي خواكةرةم
ثر سةيةاري ليَكردمء زؤر طلةةيي ليَكرد .ئةةوكةاتةة كةاك جةةمةال لةة ئَيران بوو ،وازي لةة
يةكَيتي هَينابوو ،لةطةلأ ئالآي شؤرِش ئيشي ئةكرد.
632
دواي طلةةييء ق ةسةكاني مام جةلال ،زؤر بةرطريم لة كاك بةكرو كاك جةمال كرد،
بةلآم مام جةلال بةردةءام بوء لة ِرةخنةو قسةكاني خؤي.
لة كؤتايدا مام جةلال وتي :هةر ضةةندة ةشةوكةت خؤي لةطةلَمان داني شةتووةء
نابيَت لة خؤي بايي ببَيت ،جةبار فةرمانء ةشةوكةت هةر كاريَكيان ثيَ ئةسةثَيرينء بؤ
هةر شةوَينيَكيان ئةنَيرين ،هةرطيز نالَيَن ناتوانينء نايكةين ،تةنانةت ولآخداري شةيان
ثيَ ئةكةينء ضةكيان ثيَ ئةطوَيزينةوة.
ثاشنيوةِرؤي هةمان رِؤذ ،طةِرامةوة بؤ بارةطاكانى خؤمان لة شليَر.
633
ئاوارةكاني ئةنفالي يةك
كاتيَك سةوثاء جاشةي ِرذيَمي بةعس ،لة ز ةستانيَكي سةةختدا ةشالآوى ئةنفالى يةكي
دة سةت ثيَكردو هَير شةي كردة سةةر سةةركردايةتي (ي.ن.ك)ء ناو ضةة ئازادكراوةكاني
شةارباذَيرِي سةةختء دؤَلى جافاتى ،بةهؤي بةكارهَيناني ضةةكي كيميايي هَيزي
ثَي شةمةرطة شةكاء ناو ةضة ئازادكراوةكان داطيركرانةوة .بؤ ثارا سةتني طياني خؤيان،
داني ةشتواني ناو ضةةكة ما َلء رِةزء باخء طوندةكاني خؤيان بةجيَهيَ شةتء ئاوارةو
سةةرطةردان بوون .طوندن شةينةكاني سةنووري مةَلبةندي دوو ،بة نا ضةارى بة ناو بةفرو
شاخء دؤَلدا ،بةرةو سنوورء شاري سةردةشتء بانة هةلَهاتن.
ذ ةمارةيةةكى زؤر لةة خةةلَكي ةئاوارة لةة رَِي ةطادا ِرةقبوو ةنةوة .زؤر بةةداخةةوة ةهةءالَي
ةشةه ةيدبوءني عةةلي لفتةةء كوِرةكةةيم بي سةت ،زؤر جيَي داخء ثةةذارةم بوء .ةكات ةيَك
كورِةكةى عةلي لفتة بةهؤي بةفرء سةةختي رِيَطاى ضةياكانةءة ،بةرةء دامَيني ةضياكة
ةكةءتبوءة خوارةءة ،عةةلي لف تةة ةهةولَي ِرز طةاركردني كوِرة كةةى دابوو ،بةةلآم بةةهؤي
سةرماو بةفريَكي زؤرةوة هةردءءكيان ِرةقبوءنةءة .عةلي لفتة ثياءيَكي زؤر دلَسؤزى
ةشؤرِشء ( ى.ن.ك) بوء ،زؤرئازاء لَيهاتوء بوء ،كاري زؤر با شةي بؤ شةؤرِش ئةكردء
ضةكء تةقةمةني بؤ ثةيدا ئةكردين.
ءةك (ي.ن.ك) لةةتوا ةنا ةما ةندا نةةبوء كةة دا ةَلدةى ئةةء هةةموء ئةاءارة يةة بةدةين،
فةةر ةما ةندارى (قةايم ةقام ةيةت)ء قةةرار ةطاى ِرةمةةزان ةبةردةوام لةة هةةولَى ئةةوةدا بوون كةة
خةلَكة ئاوارةكة تَيكةلَى ناو ةشارةكاني ئَيران نةبن ،بةلآم لةطةلَ ئةوة ةشدا نةخشةةيةكى
ِروونء بةثةلةيان نةبوو بؤ هاوكاريكردني ئةو خةلَكة ليَقةوماوة .دة سةتى دة سةتيان
ثَيئةكردينء بةنيازبوون ئاوارةكان دووربخةنةوة بؤ ناو ئؤردوطاكان.
بة مةبة سةتي هاوكاريكردني خةلَكي ئاوارة ،دكتؤر كةمال خؤ شةناو هات بؤ بانة،
بةة بةةرنةامةةكةةي حكومةةتي ئَيران ِرازى نةةبوو ،خةةلَكيَكى زؤر بةةتةايبةةتي طةةنجةانى بةا ةنة
بؤ ةيار مةةت ةيدا نمةان لةة دةور ةمان كؤبوو نةةوة ،دكتؤر كةة مةال ل يةذ نةة يةةكى ةهاو ةكاري بؤ
ئاوارةكان ثيَكهَينا كة ثَيكهاتبوو لة مةن سةوءرى ئةنوةر بةط ،عةلى ةشامار ،مامؤ سةتا
عةلى كةمالي علاقاتء شيَرزاد كةركوكي علاقات.
634
سةةرةتا دكتؤر كةمال ئاوارةكانى ناو بانةى ناردة ناو مزطةوتةكان ،كاربةدةسةتاني
ئَيران تر سةى خؤثي شةاندانى خةلَكيء ئالَؤزبوونى بارودؤخةكةيان ليَ ني شةتبوو ،بؤية
نةيانتوانى ثلانةكةى خؤيان جَيبةجيَ بكةنء ِريَطري لة ثلانةكةي دكتؤر كةمال بكةن.
خةلَكى ةشارى بانة ،ئةوةى خؤ شةى ئةوي ةستينء خؤ شةى نةئةوي ةستين هاوكارييان
ئةكردين ،خواردنء ثيَداوي سةتييةكى زؤريان هَينا بؤ ناو مزطةوتةكان .ثا شةان دكتؤر
كةمال بة سةةر ضةةند مزطةوتَيكدا طةِراو ق سةةى بؤ ئاوارةكان كرد ،بةلَيَنى ثَيدان كة
ئةةوةنةدةى لةة توا ةناى يةةكَيتيء خؤيةدا هةةبَيةت ةهاوكةاري ةيان بكةاتء درَيغي ةيان ليَ نةة ةكات.
كوِرة ةكانم لةةطةةلأ ل ةيذنةةكةةدا ،ةئاوارة ةكانيةان بةة سةةر ئةةكردةوةء كؤمةةكء ةيارمةةتييةان
بةة سةةردا دا بةةش ئةةكردنء ةهاو كةاري يةان ئةةكردن .هةةروة هةا لةة ةطةلأ ةئاوارة ةكا ةندا بؤ
دؤزينةةوةي منةدا َلء كةة سةوكةاري ونبوويةان ،هةةموو مزطةةوتةة ةكانء هؤلَء شةويَني
ئاوارةكان ئةطةِرانء لةطةلَيان ئةضوون بؤ نةخؤشخانةو هاوكارييان ئةكردن.
بؤ ذ يةانء طوزةراني ئةاوارة ةكان ،سةةركردا يةةتي (ي.ن.ك) زؤر بةة ثةةرؤش بوو،
نزيكةى ( )40مليؤن تمةنى بة ةسةر ئاوارةكاندا دابة شةكرد ،ئةو بِرة ثارةية بؤ ئةوكاتة
زؤر بوو .ثاشةان خةلَكى بانةو دةوروبةرى ذمارةيةكي زؤر لة خةلَكي ئاوارةيان بردةوة
بؤ ماَلةكانى خؤيانء خزمةتيان كردن .لة سةالآني شةة سةتةكانةوة تا كؤرِةوةكةي
1991داني شةتواني طوندو شةارو ةشارؤ ضةكةكاني رِؤذهةلآتي كورد سةتان ،زؤر
هاوكاريء خزمةتي خةلَكي ئاوارةيان كردووةء دةرطاي ماَلةكانيان بؤ والآ كردوون.
لةكاتي ئاوارةبووني داني ةشتواني سةنووري سةةركردايةتي ،ئيَوارةيةك كؤمةَلَيك لة
برادةراني يةكَيتي وةك دكتؤر كةمال خؤ شةناو ،بةكري حاجي سةةفةر ،عةلي ب ةضكؤل،
عةلي شةامارء ئةر سةةلان بايز هاتن بؤ مالَةوة .جطة لة كاك بةكر ،برادةرةكاني تر بؤ
نوو سةتن لاي بةندة مانةوةء تا درةنطانيَكي شةةو سةةبارةت بة بارودؤخي خةلَكي
ئاوارةء بارودؤخي نويَي ةشؤِرشء كورد ةستان طفتوطؤمان كرد .كاتَيك كة داني ةشتواني
سةنووري مةةلَبةةنةدي دوو ِروويةان لةة كورد سةتةاني ئَيران كرد ،كةاك زيرِؤ عةة ةبدوَللآء
هاو سةةرةكةي (طَيلاس خان) بؤ ماوةي ضةةند ِرؤذَيك لة مالَي ئَيمة مانةوة ،ثا شةان لة
خانوويةكي بضوكي تةنيشتمان نيشتةجيَ بوون.
635
بةةهؤي هَير شةة كةاني ئةةن فةالي يةةكء فراواني بةةرةي شةةرِ ،ذ مةارة يةةك لةة
ثَيشةمةرطةكاني حزبي ديموكراتي كوردسةتاني ئَيران كة لة ناو ةضةكاني ذيَر دةسةةلآتي
يةكَيتيدا بوون ،بة نا ضةاري لةطةلأ ثيَ شةمةرطةكاني خؤمانء خةلَكة ئاوارةكةدا هاتنة
ناو خاكي ئَيران .رِؤذيَك دكتؤر كةمال خؤ شةناو ق سةةي لةطةَلدا كردمء وتي :ذمارةيةك
ثَي شةمةرطةي حزبي ديموكرات لةطةلأ ثَي شةمةرطةي خؤمانء ئاوارةكاندا هاتوون ،بؤ
ثةارا سةتني ط ةيان ةيان ،ئَي مةة كردو مةانن بةة هةاولآتي خؤ مةان تةا لةة كةاتيَكي طو ن ةجاودا
ئةيانبةينةوة بؤ ئةو ديو سةنوور بؤ لاي هيَزةكاني خؤيان .ئيَ سةتا بة نهَيني لة ضةةند
شةوَينَيك دابةوان كردوون ،تةنها ثيَشةمةرطةيةكء كوِرةكةي ماوة ،بةلَكو لةطةلأ خؤت
بيانبةيت بؤ مالَةوة تا ِريَطاضارةيةكيان بؤ ئةدؤزينةوة.
ثيَ ةش مةةر طةة كةةي حزبي ديموكرات نةاوي عةةلي بوو خةةلَكي ةس نةة بوو ،ذنء
مندالَةكاني ديار نةبوونء لةيةكتر دابِرابوون ،لةطةلأ كوِرةكةي بردمن بؤ مالَةوة ،ضةةند
رِؤذيَك لة مالَي ئَيمة خؤي شاردةوةء رِيَزمان ل َي طرت ،زؤر لة خةمي ذنء مندالَةكانيدا
بوو .بؤ دؤزينةوةي ذنء مندالَةكاني ضةند جارَيك لةطةلأ كورِةكانم مزطةوتةكاني بانةو
شةويَني ئاوارةكان طةِرابوون .سةةرئةنجام لة دةرةوةي شةاري بانة لة بينايةك كة ثيَشةتر
شةويَني بةخيَوكردني مري شةك (دةواجن) بوو كة ذمارةيةكي زؤر ئاوارةي تَيدا بوو،
هاو سةةرو مندالَةكاني دؤزييةوة .بؤئةوةي لاي حكومةتي ئَيران ئا ةشكرا نةبن ،وةك
ئاوارةي كوردي عَيراق ناويان تؤمار كرابوو.
لةةبةةرئةةوةي خؤ ةمان شةوَينء رَِيطةا ةمان نةةبوو ،ذنء م ةندالةَة ةكاني ةنةهيَنةا ةيةوة ،بةةلآم
زوو زوو ئة ضةوو بؤلايانء لة بازارِي بانة ثيَداوي سةتي بؤ ئةكرِين .بؤ ئةوةي ئا شةكرا
نةبيَتء ذياني خؤيء ئَيمةش نةخاتة مةترسييةوة ،ضةند جارَيك ثيَمانوت كة ئةوةندة
نة ضةَيت بؤ ناو بازارِي بانةو خؤي دةرنةخات ،بةلآم طويَي ليَ نةئةطرتين .بةنا ضةاري
سةةبارةت بةو بابةتة لةطةلأ دكتؤر كةمال خؤ ةشناء ق سةةم كردو و :ئةو برادةرةي
حزبي ديموكرات طو َي لة ئيَمة ناطريَتء زؤر لا سةارة ،بةئارةزووي خؤي ئة ضةَيتة ناو
بازارِو ئةطةرِيَت ،ثيَي واية كةس ناينا سةَيت ،بةلآم رِؤذَيك دة سةتطيري ئةكةنء ئيَمةو
ئيَوةش توو شةي كيَ شةةي طةةورة ئةة ةكات .ئةةوة نةدة ني يةة حةة مةديء كوِرة ةكانم لةة
636
زيندانةكاني بةعس ئازادكراون ،نامةوَيت زيندانةكاني ئَيرانيش بنا ةسن .تا ئا شةكرا
نةبووة ،تكاية بيبةن بؤ شوَينيَكي تر.
دكتؤر كةة ةمال لةة مةة بةة سةتم تَي طةةي شةتء لةة طةةلَم هةاوِرا بوو ،هةةر ةئةو ِرؤذة
ثَيشمةرطةكةيان طواستةوة بؤ شوَينيَكي تر .دواتر بيستم كة كةسوكاري ثَيشمةرطةكة
لاي حكومةتي ئَيران ئي شةيان بؤ كردبوو ،بة ذنء منداَلةكانيةوة تة سةليم بة حكومةتي
ئَيران ببووةوة.
637
هةءا َلة د َلتةزيَنةكاني ئادار
لة مانطي ئادارى 1988كؤمةَلَيك هةءالَي دلَتةزَينم بيست كة زؤر كاريان تيَكردمء
دلَ تةةنطء غةةم ةبار بووم .يةةك َيةك لةة هةةوا ةلَة زؤر دَل تةةزَي نةة كةاني ةئةو ةمان طةة ،هةةوالَي
كؤ مةةلَكوذيء كيم ةيا ةبارانكردني داني شةتواني هةة لةَة ةة بوو .لةة نيوةِرؤى ِرؤذى
1988/3/16لة كاتَيدا كة ئةنداماني ليذنةي ئاوارةكان (د .كةمال خؤ شةناو ،مةن سةور
ئةنوةر بةط ،عةلي شةامار ،عةلي كةمالي علاقات ،شةيَرزادي علاقات) لة مالَمان بوءنء
ةسةرطةرمي ئي ةشوكارى ئاوارةكان بووين ،د .كةمال خؤ ةشناو لة نةو ةشيروان مسةتةفاوة
برءسةكةيةكي بةدةسةت طةيشةتء تيَيدا نوو ةسرابوو "حاميدي حاجي غالي برو ةسكةي
بؤ كردووةء ئةلَيَت نزيكةي هةزار هاولآتي لة هةلَة ة شةهيد بوون".
بة بي سةتني ئةو هةوالَة هةموءمان بةنج بوءينء هيوامان ئةخوا سةت كة هةوالَةكة
ِرا سةت نةبَيت .بةداخةوة دواتر ذمارةي شةةهيدو بريندارةكاني هةَلة ة زؤر زيادي
كردء بوو بةة ةيةك يَةك لةة كةارة سةا تةة طةةورة كةاني جي ةهان .دواتر ةهةءالَي دَل تةةزَيني
بؤردءماني طوندى سةيَو ةسيَنانم ثيَ طةي شةت كة لة ئيَوارةي ( )22ي ئادار بة ضةةكي
كيم ةيايى بؤردو ةمان كراء لةة ئةةن ةجامةدا ( )82ةهاولآتي شةةهيةد بوون .مةاءةيةةكي زؤر لة
طوندي ةسيَو ةسَينان ذيابوءمء بارةطاى ئيدارةى مةَلبةندى يةكم لةءآ دانابوء ،بةشةَيك
لةة داني شةتوانةةكةةيم دة ةنا سةيء ثةةيوةنةديم لةةطةةَليةانةدا زؤر ةباش بوء .داني شةتواني
سةيَو ةسَينان خةلَكيَكي زؤر باش بوءنء ئةركي ةشؤرِشةيان بةسةةر ةشانةءة بوء .هةوالَي
ةشةهيد بووني هةموو ئةنداماني خَيزانةكةى مام ِرةزا لة طوندي ةسيَو سةَينان كة زؤر
دؤ سةتم بوون زؤر دَلتةنطي كردم .مام ِرةزا ئي شةوكارى نَيوان شةاخء سةليَماني بؤ
ِرا ئةة ثةةِرا نةدمء خَيزانء كسء كوِرة ةكاني زؤر خز مةةت يةان ةئةكردمء رَِيز ةيان ليَ ئةةطر .
هةواَليَكي دلَتةزَيني تر ةشةهيد بووني هةر شةةش مندالَة قذ زةردء جوانةكاني ءة ةستا
عوبةيدء هاوسةرةكةي بوو كة لة هةمان بؤردوماندا شةهيد بوون.
هةءالَي شةهيدبووني شيَركؤ جديء حةسةني سةعيد زؤراب ثيَنجويَني كة ثَيشتر
لاي خؤم ثيَ شةمةةرطةة بوء ،زؤر ةكار ةيان تيَكردمء جيَي داخء ثةةذارةم بوء .هةةروة ةها
هةءالَي دة سةت بة سةةراطرتني مةَلبةندى يةكء ناء ضةة ئازادكراءةكاني قةرةداغء
طةرميانء ةشةهيدبووني ذمارةيةكي زؤرى ثيَ شةمةرطةء هاءلآتييانء دة سةتطيركردني
ذمارةيةكي زؤري طوندنشينةكان ،زؤر دلَتةزيَنء جةرط ِ بوءن.
638
كارةساتي شاناخسآ
سةالَي 1988شةةهيد حةمة ئةمينى خةجآء ةسالارى حاجى دةرويَش لة دةزطاي
ثةيوةندييةكانى (ي.ن.ك) لة شةاناخ سةآ كاريان ئةكرد .كاتيَك طوندي شةاناخ سة َي
كيمياباران كرا ،كؤمةَليَك ثَي شةمةرطة شةةهيدو برينداربوون ،حةمةئةمينى خةج َيء
شةةهيد كةمال بريندار بوءن ،بؤ ضةارة سةةر طوا ةسترانةوة بؤ تاران .بةداخةوة بةهؤى
سةةختي برينةكانيانةءة حةمة ئةمينى خةجآء ةشةهيد كةمال( )127لة تاران شةةهيد
بوون .ةشةهيد حةمة ئةمين هاءِرَييةكي نزيكم بوء ،ثيَ شةمةرطةيةكي ةضاءنةترسء
ئازاء ثياءى رِؤذى تةنطانة بوء ،لة لاثةرِةكاني ثيَ ةشوءدا باسةي كارء ةضالاكي ةشةهيد
حةمة ئةميني خةجَيم لة سةرةتاى درءستبوءني شؤِرشي نوَيدا كردءءة.
سةةرةتا هةوالَي ةشةهيدبوونيان بة هاو سةةري شةةهيدةكان ِرانةطةياند ،هاتنةوةى
جةنازةكان زؤر دواكةوت ،بؤ ئةو مةبة سةتة لةطةلأ ح سةَينى فارس سةةردانى دكتؤر
كةمال خؤ شةناومان كرد لة سةةقز ،ئةوكاتة لَيثر ةسراوى ط ةشتى ثةيوةندييةكانى
(ي.ن.ك) بوو .دكتؤر كةة ةمال وتى :ئَيمةة كةةمتةةرخةةم نةةبووينء هةةولَي زؤر ةمان داوة،
بنيةادى شةةهيةد( )128خؤ ةيان جةة ةنازة ةكان ةئةهَين ةنةوة ،دةر ةبارةي هيَ ةنانةةوةي جةة ةنازة ةكان
كاك بةكرى حاجى سةفةر ،هةندَيك قسةى ناخؤشي كردووةء زؤر لَيي عاجزين.
دكتؤر كةة ةمال ةلة ةهةولَي وةرطرتنةةوةي جةةنةازةكةا ةندا بووِ .رؤذيةَك هةةوالَي بؤ ةناردين
كة جةنازةكان هاتوونةتةوةء ب ضةين ءةريان بطرينةوة .دكتؤر كةمالء دواتريش دلَيرى
سةيد مةجيد وتيان :بة باشي نازانين لة مزطةوت ثرسةيان بؤ دابنَين.
جةنازةى شةةهيد حةمة ئةمينء شةةهيد كةمانان لة طؤرِ سةتانى شةارى سةةقز بة
خاك سثارد ،لة مالَى بةكرى حاجي سةفةر لة سةقز ثرسةمان بؤ دانا.
( )127شةةهيد كةمال ةسالآنَيكي زؤر لاى بةكرى حاجي سةةفةر ثيَ ةشمةرطة بوو ،لة ناو ثَيشةمةرطةدا بة
ناوي "شةهيد كةمال" بانط ئةكرا ،ثَيشمةرطةيةكي ئازاو هيَمنء خؤشةويستء بة ئيلتيزام بوو.
( )128بنيادى شةةهيد دةزطايى شةةهيدانى كؤمارى ئي سةلامى ئَيران بوو ،ةشةهيدةكانى ئَيمةيان وةك
شةهيدى خؤيان سةير ئةكرد.
639
فرياى طوندى و َينة بكةون
بةةهةارى 1988بوو ،ئةةوكةاتةة ئةةنفةالةة ةكان دة سةتي ةيان ثيَكردو ،سةو ةثاى عَيراق
هاتبوونة شةارباذَيرء لة دةوروبةرى ضةياى لةرآ بوو .داناى ئةحمةد مةجيد هَيزيَكى
ثَي شةمةرطةى بردبووة طوندى مي شةياو لة ناو ضةةى شةليَر ،ئاطاداري ثَي شةمةرطة
ئاوارةكاني سةنووري مةَلبةندي دووي كردبوو كة بضةنة لايان .مامؤ ةستا سةاَلح ذاذلَةيي
ةبةرثر سةى ثةةيوةنةدييةةكةانى (ي.ن.ك) بوو ،هةات بؤ لامء وتي :عةةزيزى ةعةلى ِرةحيم
هةاتووة بؤ ئَيرةء ئةةَلَيةت " سةو ةثاى عَيراق هةاتوونةةتةة ةناو شةليَرء ةئةو ةناوة هةةمووي
طيراوةء ِرةبايةيان داناوة ،بةرطرى بكةن يان نا؟".
و :تا طوندى ويَنة ضؤلَى نةكردووة با فريايان بكةوين ،ضونكة ئةو هةوالَة رِاست
نيية .ئيَسةتا ةسوثاى عَيراق لة ةضياى (لةريَ)ية لة شةارباذيَر ،خؤ ئةطةر ةسوثاي عَيراق
ووَليَت بة يةك هةفتةى تر ناطةنة شةليَر ،با ئةو خةَلكةش سةةريان ل َي نة ةشيَويَتء
بلََين شؤرِشء ثَيشمةرطة ئةمةيان ثيَ كردين.
بةثةلة رِؤي شةتين بؤ لاى دكتؤر كةمال خؤ شةناو لة سةةقز ،بة برو سةكة بة داناى
ئةحمةد مةجيدمان ِراطةياند كة فرياى طوندى ويَنة بكةويَتء بة دانيشتوانةكةي بلَيَت
كة ضؤلَى نةكةن ،ضونكة هيس نةبووةء سوثاى عَيراق جارآ زؤر دوورة.
دواي بروسكةكة داناى ئةحمةد مةجيد خؤى ئةضيَت بؤ طوندى ويَنةء بة خةلَكةكة
ئةَلَيت :ئةو هةوالَة ِرا سةت نييةو كةس مالَى خؤى ضةؤلأ نةكات ،سةوثاى عَيراق زؤر
دوورة ،هةةر كةاتيَةك سةو ةثاى عَيراق بةةرةو ئةةم ةناو ةضانةة بةةرِآ ةكةوت ،زوو خؤ ةمان
ئاطادارتان ئةكةينةوة.
640
سةردانى ما َلى مةجيد خان
ِرؤذ يةَك دكتؤر كةة مةال خؤ شة ةناو وتي :لالؤ ،بةةلَكو منء تؤء كةاك نةةبةةز (خو لةةي
جطةر) ب ةضين سةةردانيَكى مالَى مةجيد خانى حةمة ِرة شةيد خانى بانة بكةين ،ضةونكة
ئةوان زؤر دؤستماننء ئةمةويَت ضةند قسةيةكيشان لةطةلَدا بكةين.
و :منيش زؤر ثيَم باشةو ئامادةم.
رِؤذاني دواتر بةهؤي ئيشوكاري يةكيَتييةوة ،دكتؤر كةمال دةرفةتى نةبوو ثَيكةوة
ب ضةين بؤ سةةرداني مةجيدخان .ضةةند جارَيك لة شةليَرو لة بانة ئةنوةر بةطي حةمة
ِرة ةشيد خانم بيني كة زؤر طلةيى ليَ ئةكردم .منيش هةموو جاريَك بةلََينم ثيَ ئةدا كة
بةسةريان ئةكةينةوةو ثَيم ئةوتن كة ئةوان دؤستى نزيكى ئيَمةن.
رِؤذَيك لةطةلأ ئةنوةرى برازام ،ضةووم بؤ سةةردانى مةجيدخانء ئةنوةربةط كة لة
طوندي كيَلةء نةنؤر ني شةتةج َي بوءن .ئةوان هةلَويَ سةتيان زؤر باش بوو بةرامبةر بة
(ي.ن.ك) .لةو سةةردانةدا مةجيد خان وتي :بة كاك مة سةعود بارزانيم وتووة "با شةتر
وايةة لةةطةةلأ ط شةت ثةارتء لايةةنةةكةان يةةك بطرن" .ةثا شةان وتي :جةار ةيَك لةة ةطةلأ حةةمةة
ئةمين ثيَنجوَيني لة ضةَيشةتخانةيةكي لةندةن دانيشةتبووين ،كاتَيك كة وي ةستمان ثارةي
خواردنةكة بدةين ،ثيَ ةيان وتين كة ح سةابةكةمان لة لايةن دوو كة سةةوة دراوة كة لة
ضةيَشةتخانةكة داني ةشتبوون .كاتَيك وي ةستمان بزانين كة ئةو دوو كةسةة كيَن وا ثارةيان
بؤ داوين ،سةةيرمةان كرد ئي اهيم ئةةحمةةدي خةةزءرى مةام جةةلالء عةةلى عةة ةبدوَللآي
سةكرتيَرى ثارتي بوون كة ثيَكةوة داني ةشتبوون .منيش بة حةمة ئةمينم وت "سةةيركة
ئةوان لة دةرةوة ثيَكةوة تةبان ،بةلآم لة كوردستان ضى ئةكةن بة يةكترى".
دواي خواردني ناني نيوةرِؤ ،مةجيدخانء ئةنوةر بةط بة ِريَزةوة بةِريَيان كردين.
641
هيَزى تازة نةفةس
لةة ةناءةِرا سةتي 1988سةامةان طةةرم ةيانىء دكتؤر كةةمةال شةاكرو مةةحمود
سةةنطاوىء جةلال كولَكنىء ضةةند برادةريَكى تر ،هَيزيَكى زؤرى ثَي شةمةرطةيان لة
مةَلبةندى يةكةوة هَينابوو بؤ بانة ،بؤئةوةي لةويَوة ب ضةن بؤ ةسنوءري مةَلبةندى سةيَ
كة بةرطري لة هيَر ةشةكاني ِرذيَم بكةن .برادةران ثَيشةمةرطةكانيان لة ضةةند مزطةوتيَكى
بانة دابةشكرد ،خؤشيان هاتن بؤ ماَلةوة بؤ لاي بةندة.
ةسامةان طةةرميةاني زؤر نةةخؤش بوو ،نةاردم بةة دءاى ئةاءات ةخاني خو ةشكةةزاى
حةمدي هاو ةسةرم كة ثةر ةستار بوء ،ئاءات خان ئاءى موغةزى بؤ هةَلوا سةيء هةندَيك
دةرزيء دةرمانى ثزي شةكي بؤ هَينا .بؤ ثيَكةنين بة كاك سةامانم وت :بةخوا برا ئةو
هَيزة تازة نةفة سةةي ئيَوة ،هةر بؤ ئةوة با شةة كة بةرةنطاري سةوثاى عَيراق ببنةوةء
هَيرشةكانيان بيانشكَينن.
سةةر لةة بةة يةاني ِرؤذي دواتر هَيزة ةكةي مةةَل بةة نةدي يةةك كةة ئةةنوةري برازامء
ثَي شةمةرطةكاني لاي خؤميان لةطةَلدا بوو ،خؤيان كؤكردةوةو رِؤي ةشتن بةرةو سةنووري
مةَلبةندي سةيَ .بة كاك سةامانم وت كة تا تةندرو سةتى كةمَيك با شةتر ئةبَيت لاى من
ةَينيَتةوة ،بةلآم كاك سةامان ثيَي داطرتء سةوءر بوء لة سةةر رِؤي شةتني لةطةلأ
هيَزةكةيدا .هَيزةكةي مةَلبةندي يةك لة سةنووري مةَلبةندي سةيَ هَير شةيان كردبووة
سةةر هيَزةكاني ِرذيَمي عَيراقء شةةريَكي قورس رِوويدا بوو ،ذمارةيةك ثَي شةمةرطةمان
شةةهيدو بريندار بوون .ثاش ضةةند ِرؤذَيك هةواَلم ثيَ طةي شةت كة ئةنوةرى برازام لة
شةةِرة كةةدا بري نةدار بووة ،زؤر ني طةةراني ذ يةاني بووم ،جةاريَكي تريش لةة شةةِري
ئازادكردني ناحيةي سةنطاو بريندار ببوو.
دواي شةةرِةكان سةامان طةرمياني لةطةلَ هَيزةكةي مةَلبةند طةِرايةوة بؤ بانة ،بةلآم
ئةةنوةري برازامي لةةطةةَلةدا نةةبوو ،ضةاوةِريَي بي سةتني هةةواَليَكي دلَتةةزَينم ةئةكرد .ةبة
نيطةرانييةوة ثرسيارم لة كاك سامان كردو و :ئةنوةري( )129برازام سةلامةتة؟
وتي :بةلَيَ سةلامةتةء حالَي زؤر باشة ،بة سووكي بريندار بووة.
( )129ئةنوةر عةبدول (ناسراو بة هيَمن) لة 1995لة ِرووداويَكي دلَتةزيَندا لة سليَماني شةهيد كرا.
642
شةهيد ئةنوةر عةبدول (ه َيمن)
ثَيم وابوو ِرووداويَكي دَلتةزيَن رِووي داوةو نايةوةيَت ثيَم بَليَت ،بؤية و :ئةي كة
حالَي باشة بؤ لةطةلَتان نيية؟ ئةطةر شتيَكي بةسةر هاتووة ثَيم بلَيَ.
كاك سةامان وتي :دَلت هيس نةكاتء خةيالَت بؤ شةتي تر نة ضةَيت ،باوةِرم ثيَ بكة
ئةنوةر زؤر باشةةء برينةكةي زؤر سةووك بوو ،ئةوكاتةي كة بريندار بوو داوامان ليَكرد
كة شةوَيني شةةرِةكة بة جيَ بهيََلتء بكشةَيتة دوواوة ،بةلآم بة ق ةسةي نةكردين .هةنديَك
ةجار ثيَ شةمةةرطةة لةة خوا ةيان ئةةوَيةت كةة بةة حةالأ برينةدار بن بؤ ئةةوةي لةة شةةِرة ةكة
بك ةشَينةوة ،بةلآم ئةنوةر تا كؤتايي شةةرِةكان بة جيَي نةهَي ةشتينء هةر لةطةلَماندا بوو.
ئيَستاش لةطةلأ ضةند ثَيشمةرطةيةكي تر لاي جةنازةكةي شةهيد ئةكرةم ماوةتةوة.
643
لةو شةةِرةدا بةختيارى حةمة كورد سةتانى ةشةهيد بوو ،تةرمةكةيان هَينايةوة بؤ
بانةء بةخاكمان ةسثارد .لة كاتى بة خاك ةسثاردنى شةةهيد بةختيار ،مةلايةكى بانةيى
وتى :من لةمةودوا نويَذ لةسةةر جةنازةي ثيَشةمةرطةي ئيَوة ناكةمء بةشةداري ناكةم لة
بة خاك سثاردني ،بةشداري ثرسةشتان ناكةم ،ضونكة ئيَوة بيَ ئيماننء نويَذ ناكةن.
بةكر فةتاا وةلآمي دايةوةء وتى :مامؤ سةتا ئاخر ئةمة وةزعة ئيَمةى تَيداين ،بةم
هةموو ضةلَكنىء ثي سةيء جلوبةرطة قوِراوييةوةء بة بآ نانء ئاو ثَي شةمةرطة ضةؤن
نوَيذى بؤ ئةكرَيت.
دواي مةرا سةيمي بةخاك سةثاردنةكة ،مالَي ماميَكي شةةهيد بةختيار كة بانةيي
بوون لة مالَي خؤيان ثر سةةيان بؤ ةشةهيد بةختيار دانا .ئيَمةش لة مزطةوتيَكي بانة
ثرسةمان بؤ شةهيد ئةكرةم دانا ،زؤر بةداخةءة تةنها يةك ثياءى دانيشتوى بانة هات
بؤ ثر سةة كةة ،بؤ يةة كؤ تةايي مةان بةة ثر سةة كةة هَي ةناء لةة مةالَي بةة ةندة لةة دةورى يةةك
كؤبوءينةوة .ثا ةشان ثيَكةوة ةضووين بؤ ثرسةةكةي ةشةهيد بةختيار ،ذمارةيةكي زؤر لة
خةةلَكي بةانةة لةة ثر سةةكةة ةيدا بوون .ئيَمةة ئةةو ج ةياوازييةةمةان زؤر ثَي ةناخؤش بوو كةة
لةلايةن داني شةتواني بانة بةرامبةر بةو دوو شةةهيدة كرا .وا لة خةلَكى كورد سةتانى
ئَيران طةيةندرابوو كة (ي.ن.ك) بة بؤنةى ِريَكخراوى كؤمةلَةى ِرةنجدةرانةوة ،ثارتَيكى
كافرو ب َي دينة ،بة تايبةت مامؤ سةتايانى ئاينيى بة ئا شةكرا ئةء بؤ ضةوءنةيان هةبوء.
سةةربارى ئاوارةييء غةريبىء نةبوونيء بر سةَيتيء زولَمء زؤرى بةعسء ئةنفالء
كيم ةيابةاران ،نةاحةةزانء دوذم ةنان ثرِو ةثا طةة ةندة ةيان بؤ ةئةكردينء خةةلَكيةان بةة طةذ مةا نةدا
ئةكرد.
644
سوالأء كؤنةثؤشى
دواى ئةةنفةالةةكةان زؤربةةى هَيزةكةان ةمان لةة سةةر ةسنوورو لةة ةناو شةارةكةاني
كورد سةتاني ئَيران بوون ،زؤر لة كادرة ةسيا سةيء سةةربازييةكانى (ي.ن.ك) بيَ
ئي شةو كةاري حزبي بوونء لةة شةارة كةاني نز يةك سةنوور داني شةتبوونِ .رؤذ َيةك
عةة بةدول كةةريمي ةحاجي ةنا مةة يةةكى نةةو ةشيروان م سة تةة ةفاي بؤ هَي نةام كةة داواي
درو ةستكردنى ليذنةيةكي ئةكرد كة من سةةرثةر شةتى بكةم .ليذنةكةش لة نةوزادى
نورى بةطء مةلا ِرةحمان طةرميانيء ضةةند برادةريَكى تر كة خؤم ديارييان بكةم ثَيك
بَةيت .ئةركي ليةذنةكة دابة شةكردنى ئازءوقةيةكي زؤر بوو كة وةك هاوكاري (ي.ن.ك)
وةريطرتبوو ،ئةةبوايةة ةمان ةطانةة بةة سةةر ثَي ةشمةةرطةة خَيزانةدارة ةكاني ةناو ضةةى ةبانةةء
سةردةشت دابةش بكراية.
لةة شةاري بةانةة ل ةيذ ةنة ةيةكمةان لةة كؤمةةلََيةك برادةر وةك قةادر مةةنمىء ةمامؤ سةتةا
عةة ةباسء ةمامؤ سةتةا ثَي شةِرةء ثَيكهيَنةا ،كوِرةكةاني خؤ شةم زؤر ةهاوكةاريي خؤمء
ليذنةكةيان كردو لةطةلَمان ماندوو بوون .لة بانةء سةةردة شةت ئازءوقةيةكى زؤرمان
بةِريَكوثيَكي بة سةةر مالَة ثيَ شةمةرطةو ئاوارةكاندا دابةش كرد ،ئةو شةويَنانةش كة
دةستمان ثَييان نةئةطةيشت ،خؤيان ئةهاتن بؤ وةرطرتني ئازووقةكان.
هةر لةو ماوةيةدا لة دةرةوةي ولآت ،رَِيكخراوي خا ضةي سةوور هةندَيك جلوبةرطء
قةم سةةَلةء ثَيلآوى كؤنيان بؤ ناردين .دليَرى سةةيد مةجيد بةرثر سةى دابة شةكردنى
جلوبةرطةكان بوو ،نزيكةى بي سةت فةردةيةكيان نارد بؤ ماَلة ثَي شةمةرطةو ئاوارةكانى
بةانةة .بةةهةة ةمان ةشيَوة ئةةو شةتةانةة ةوان بةة رِيَكوثيَكى دابةةش كرد ،بةة ةكامَيرا ويَنةةى
دابةة شةكردنةةكةةمةان طرتء ةناردمةان بؤ دليَرى سةةيةد مةةجيةد ،بؤ ةئةءةى ئةةءانيش
ءيَنةة ةكان بنَيرنةةءة بؤ ِرَيكخراوي ةخا ضةي سةووري دةرةءةى ءلآت ةتا دَلن ةيابن كةة
جلوبةرطةكان دابةشكراون.
645
تيَثةرِبووني موستةشاريَك
ئةةو ةكا ةتةي ةمالةَةكةةم ةلة ةبا ةنة بوو لةةطةةلأ كؤمةةلَ ةيَك لةة هةاورِيَء برادةراني (ي.ن.ك) وةك
شةةهيد شةةريفي قورئاني ،جةمال جةلال ،مامؤ ةستا ةساَلح ذاذلَةيي ،زيرِؤ عةبدوَللآ،
قادر مةنمي ،شةؤِرش ئيسةماعيل ،بةكر ةسياسةي ،حةمةي مام عةلي (ثارتي بوو) ،ئازاد
دةرةميانةيي ،مامؤ سةتا ثيَ ةشرِةو ،مامؤ سةتا عةباس ،بةكر فةتاا كة ئةوانيش لةطةلأ
هاو سةةرةكانيان لة بانة ني شةتةج َي بوون هاتوو ضةؤي يةكترمان ئةكردو ثةيوةنديمان
لةطةلأ يةكتر زؤر باش بوو.
ةلة كؤتةايي مةانطي ةئابي 1988بؤ ةماوةى ضةةنةد ِرؤذيةَك منء ةمامؤ سةتةا سةاَلح
ذاذلَةييء زيرِؤ عةبدءَللآ ،بةسةةردانَيك رِؤي ةشتين بؤ طوندى باديناو َي لة بنارى قةنديل.
بةداخةوة لةءآ هةوالَى شةهيدبوونى (ئازاد هةورامي)مان( )130بيست كة زؤر دَلتةنطء
غةمباري كردين.
ةكات َةيك كةة لةة سةنووري طونةدي ةبادي ةناو َي بوءين ،عةةبةا سةي ةبايز بةالَو ةئا ةغا كةة
ِراو ةَيذ ةكارى فةةو بوو لاى ِرذيَمى بةة ةغدا ،هةةروةهةا تؤمةةت ةبار بوو بةة كو شةتني برايةةكي
مام جةلال ( شةَيخ حةمة سةاَلح) ،نزيكةي دة باري ولآخ ضةةكء تةقةمةنىء ثارةي ثيَ
بوو ،لة خاكي عيَراقةوة هات بؤ ئةو ناو ضةةيةء ئةيوي سةت ب ضةيَت بؤ ناو خاكي ئَيران.
ثَي شةمةرطةى خؤمان طرتيانء ئةوةندةى نةمابوو كة بيكوذن ،مولازم عومةر برو سةكةى
كرد كة بةرى بدةنء ِريَطاي ضةوونة ناو خاكى ئَيراني ليَ نةطرن .ئةو رِؤذة ئةو كابراية
هاتء تيَثةِرىء ةضووة ناو خاكي ئيَرانةوة ،يةكيَتيش هيس لَيثر ةسينةوةيةكيان لةطةَلدا
نةةكرد .ةثا شةان حكومةةتي ئَيران لةة ةناو ةخاكء سةنوورى خؤى بةارة ةطاى بؤ كردةوةء
ضةكء ئؤتؤمبيلى بؤ نارد.
( )130ئةازاد ةهةورامى ،ئةة ةندامى سةةركردايةةتى كؤمةةَلةةي رِةن ةجدةراني كورد سة ةتانء ثيَ شةمةةر ةطةو
ةسةركردةيةكى ئازاء رِةو ةشت بةرز بوو ،لة 1988/8/31لة دوا قؤناغي ئةنفالةكاندا لة ةضياي قةنديل
بة بؤردوماني ِرذيَم شةهيد كرا.
646
دةعوةتيَكي كةم و َينة
لة سةاَلي 1989ئةوكاتةي لَيثر ةسراوي ئيدارةي مةكتةبي ةسياسةي (ي.ن.ك) بووم،
ةشَيخ سةةدرةدينء حاجي ئاغاي هيَرؤ سةةبارةت بة عةبا سةي بايزي بالَو ئاغا ق سةةيان
لةطةلأ مام جةلال كردبوو .لةبةر بةرذةوةندي طشتي ،مام جةلال بؤ نانواردن دةعوةتي
عةةبةا سةي ةبايزي بةالَو ئةا ةغاي كرد بؤ ةقاسمةةِرةش .ذ ةمارةيةةك لةة برادةراني ةمةكتةةبي
سةيا سةيء سةةركردايةتيء بةندةو شةَيخ سةةدرةدينء حاجي ئاغاي هيَرؤ ئامادةي
دةعوةتةكة بووين.
لة كاتي نانواردندا مام جةلال ثار ضةة طؤ شةتة نةرمء با ةشةكاني هةلَئةبذاردو
ئةيخستة سةر قاثةكةي عةباسي بايزي باَلو ئاغا ،ئةو رِؤذة مام جةلال بةشيَوةيةكي وا
رِيَزي ليَطرت ،وةك ئةةوةي هةةر هيس رِووي نةةداب ةَيتء دوو دؤ سةتي ديَريني يةةك بن.
ئَيمة لة هةلَويَ سةتي نةرمء نيانء ئةو هةموو ِريَزةي كة مام جةلال لة عةبا سةي بايزي
باَلو ئاغاي ئةطرت سةةرمان سةوورِمابوو ،ضةونكة هةروةك ثيَ ةشتر ئاماذةم ثيَكردووة
تؤمةتبار بوو بة كو شةتني براكةي مام جةلال " شةَيخ حةمة سةاَلح" .لة كاتَيكدا كة مام
جةلال بةرزترين دةسةةلآتي يةكَيتي بةدة ةست بوو ،بيري لة تؤَلةكردنةوة نةكردةوة .ئةو
رِؤذة برازاكةي مام جةلاليش "عةلي شَيخ حةمة ساَلح" ئامادةي دةعوةتةكة بوو.
647
زةمالةى خويَندن
لةة لا ثةةِرة كةاني ثيَ شةتردا ئةا ةماذةم ثيَكردووة كةة لةة هةاويني 1987لةة دواى
ئازادبوونى كوِرةكانم ،نةو ةشيروان م سةتةفا ثيَيو كة (ي،ن.ك) ئي شةيان بؤ ئةكاتء
ئةياننيَريَت بؤ دةرةوةي ولآت بؤ خويَندن .برِيار وا بوو كة لة ثايزى ،1988كامةرانء
مةةريوانء بةةخت يةارى كو ٍِِرم بؤ خويَ نةدن سةة ةفةرى دةرةوةى ولآت ب كةةن .بةةهؤي
دة سةتطيركردنء دابِراني لة خويَندن ،بةختيار برِءانامةى شةة شةي ئامادةيي بةدة سةت
نةهَينابوء ،بؤية ناردني بةختيار ِراطيرا.
دكتؤر كةمال فوئاد لة ئةلَ ةمان ةياوة ئاطاداري كردين كة كامةرانء مةريوان ب ضةن بؤ
تارانء ظيزةي يةكيَتي سةؤظيةت وةربطرن .كاتيَك كامةرانء مةريوان ئة ضةن بؤ تاران،
معةامةةلةةكةة ةيان بؤ جيَبةةج َي ةناكرَةيت .محةةمةةد تؤفيق ِرةحيمء برادةرانى تري خؤمةان لةة
تاران ثَييان وتبوون كة كات درِةنطةء تازة هي ضةيان بؤ ناكرَيت ،بةلآم بؤ سةالَيَكى تر
هةوَليان بؤ ئةدرَيت .دواي ضةةند ِرؤذيَك دكتؤر كةمال خؤ ةشناوم بيني وتي :بةداخةوة
لة لايةن برادةراني خؤمانةوة غةدر لة كورِةكانت كرا ،ضونكة دوو كةسي تر لة شويَني
ئةوان دانراون.
بةةء ةغةدرةي كةة لةة كوِرة ةكانم كرا زؤر توءرِةء دَلطران بوءم ،بؤيةة بةة جةةمةال ئةاغةا
نامةيةكي طلةييم بؤ نةو شةيروان م سةتةفا كة ئةوكاتة لة تاران بوو نارد .لة بة شةَيكي
نامةكةدا با سةي غةدري برادةراني يةكَيتيء لابردني كورِةكاني منء داناني كة سةوكار
خؤيان لة شةويَني ئةوان بؤ كردبوو .لة بة ةشيَكي تري نامةكةدا نو سةيبووم "ئةطةر
ِرؤذطاريَك هاتة ثيَ شةةوةو سةةركةوتنمان بةدة سةت هَيناء كورد رِزطاري بوو ،ئةبَيت
ضةاوةرِ َي بكةةين كةة لةة لايةةن برادةرة ةكاني خؤ ةما ةنةوة ،غةةدر لةة م ةندالَى شةةهيةدو
ثيَشمةرطةي ماندوو بكريَتء ثةراويَز ئةخريَن".
دواي نةامةةكةةم كةاك نةةو شةيروان نةامةةيةةكي بؤ دكتؤر كةةمةال خؤ شة ةناو ةناردبوو،
سةةبارةت بة لابردني كوِرةكانم ناِرةزايي خؤى دةربرِيبوو .ثاش ضةةند رِؤذَيك لة مالَي
شةةوكةةتي مةةلا بينمء وتي :ئةةزانم هةةقى كوِرة ةكانى تؤ فةةو ةتاوةء غةةدريةان ليَ كراوة،
بةلآم دَلنيابة ساَليَكى تر ناهَيَلين وةك ئةمسالَي ليَبيَتء مافيان بخورَيت.
648
طرتنةئةستؤي ئةرك َيكي نويَ
بةهارى سةالَى ،1989دكتؤر فوئاد مةع سةوم برو سةكةيةكى بؤ ناردمء داواى
كردبوو ةكة برِؤم بؤ سةةركردايةةتى .ئةةو ةكاتةة ةبارةطةا ةكانى سةةركردايةةتيء مةةكتةةبى
سةيا سةي لة قاسمةِرةش بوون .كاتَيك ضةووم بؤ قاسمةِرةش ،دكتؤر فوئاد وتي :لةم
رِؤذانةي ِرابردوودا كاك نةو ةشيروان با سةى كردويت .ئَيمة ثيَمان با شةةو داوات ل َي
ئةكةين كة وةك بةرثرسي ئيدارةى مةكتةبى سياسي دةست بةكار بيت.
و :داواى ليَ بوردن ئةكةم ،من نامةويَت ئةو كارة بطرمة ئةستؤ.
وتي :بؤضى؟
و :مامؤ سةتا سةاَلح ذاذلَةيي زؤر برادةرمة ،ئيَ سةتا ئةو لَيثر سةراوى ئيدارةي
مةكتةبي سياسيية ،بؤية نامةويَت بةسةر ئةودا ئةو مةسئوليةتة وةربطرم.
وتي :خؤمان قسةمان لةطةلأ مامؤستا ساَلح كردووة ،ئةو خؤى بةنيازة خَيزانةكةى
بؤ ضةارة ةسةر ببات بؤ دةرةوةى ولآت ،هةروةها مامؤ ةستا سةاَلح خؤى ثيَى وتووين كة
بكرَييت بة بةرثر سةي ئيدارةي مةكتةبي ةسيا سةي .بِريار وابوو خؤى نامةيةكي ئَيمةت
بؤ بهَينيَتء لةو بارةيةوة قسةشت لةطةَلدا بكات.
دواي ةكةمَيةك وتوويةَذ ِرةزامةةنةديم دةربرِيء طةةِرامةةوة بؤ بةا ةنة بؤ ئةةوةى خؤم ةئا ةمادة
بكةمء لة رِؤذاني دءاتردا دة سةتبةكار .كاتيَك طةي شةتمة بانة ،هةءالَيَكي ناخؤ شةيان
ثيَ ِراطةياندم كة كؤ ضةي دءايي خاتو دلَئةارامى خَيزانى مولازم عومةر عةبدوَللآ بوء.
لةطةلأ ذمارةيةكي زؤر لة ثيَ شةمةرطةو بةرثر سةاني يةكَيتي لة زةلَآ لة ديوى سةنوورى
كوردستاني عَيراق بة خاكمان سثارد.
كاتَيك طةِراينةوة بؤ مةكتةبى سةيا سةي ،دكتؤر فوئاد مةع سةوم وتي :لةدانانء
ئاَلوطؤِرى كادرو ثَيشمةرطةكانى ئيدارةى مةكتةبى سياسي خؤت سةرثشك بة.
كاتَيك لة ئيدارةى مةكتةبى سةيا سةي دة سةت بةكاربووم ،رِؤذيَك يةكيَك لة برادةرة
نزي كةة ةكانم كةة ةباوةرِي بةة (ي.ن.ك)ء شةؤرِش نةة ةمابوو ،ةطالَ ةتةي ثيَ ئةة ةهات كةة من
ةئةركيَكي نويَم طرتبووة ئةة ةستؤو بةاوةِرم بةة ةيةكيَتيء ةشؤرِش ةمابوو ،بؤ يةة ةبة
سةرسوورِمانةوة وتي :ئةوة تؤ خةريكى ضيت ،وا ئاشبةتالأ كرا.
649
و :هةتا يةك ثَيشمةرطة مابيَت من دووةم ثَيشمةرطة ئة ،بةِراستى ئةو قسةية
زؤر ثيَناخؤشة.
لةو ماوةيةدا مامؤ سةتا سةؤرانء ئاوات قارةمانى هاتن بؤ قاسمةِرةش ،سةةردانيان
كردمء وتيان :وة ةستا تؤفيق خةراجيانى كةسةيَكي باشء ئيشةكةرة ،ئةطةر ئةطونجَيت
بةلَكو بهَينيتة لاى خؤت.
كاتَيك بةمؤلَةت طةِرامةوة بؤ بانة ،وة ةستا تؤفيقم بينيء و :ئةطةر حةز ئةكةيتء
ئةتوانيت هةنديَك ئي شةوكارى بةناييم هةية لة قاسمةِرةش بةلَكو جَيبةجيَيان بكةيت،
دواي ةئةوةش ئةةطةةر ثيَةت خؤش بوو لةة ئيةدارة ةيَنةةرةوة .وة سةتةا تؤفيق ئةامةادةيي
دةربرِيء زؤرى ث َي خؤ شةبوو ،ةثاش ضةةنةد رِؤذَةيك هةات بؤ ئيةدارة لةة ةقاسمةةِرةشء
دة سةتبةكار بوو .هةندَيك ئي شةوكارى بةناييمان هةبوو ،وة سةتا تؤفيق زؤر بةجوانى بة
ئةنجامي طةياندن .مامؤ سةتا نازم كة ئةوكاتة ئةندامى (م.س)و ليَثر سةراوى دارايي
يةكيَتي بوو ،زؤر لة وة سةتا تؤفيق ِرازى بوو ،وتى :بة ِرا سةتى ئةم برادةرةى هَيناوتة
زؤر بةكةلَكى ئيَمة ديَت.
ثاش ماوةيةك هاورِآ عةلى ماوةتى هات بؤ لامء وتى :مامؤ ةستا عادل ضةةمضةةمالَي
لة طوندي كانى زةرد دائةنيشَيت ،مالأء منداَلةكةي بةر بؤردومانى كيميايي كةوتوون،
زووتر لة ئيدارة كارى ئةكرد ،بةلآم لايان برد .بةلَكو ئيشيَكي بؤ بكةيت.
و :هةنديَك ئازوءقةء كةلوثةلى بؤ ببةء ثَييشي بلَآ با سةريَكم ليَ بدات.
بؤ رِؤذى دوايي مةامؤ سةتةا عةادل هةات بؤ ئ ةيدارةي (م.س)ء خؤى ث َي ةنا ةسانةدم.
منيش ثيَموت كة بطةرَِيتةوة بؤ ئيدارةو لةطةلَمان كار بكات.
وتى :ناتوانم بيَمةوة بؤ ئيدارة ،ضةونكة مةكتةبى سةيا سةي منيان لابردووة .ثا شةان
باسي هؤكاري دةركردنةي خؤي بؤ كردم.
و :بةلآم طةرِانةوةت لة دةسةلآتى منداية.
كاتَيك مامؤ سةتا عادل لة ئيدارة دة سةتى كرد بة ئي شةكردن ،رِؤذَيك مامؤ سةتا نازم
وتى :نةئةبوواية ئةو ثياوةت بهَينايةتةوة بؤ ئيدارة.
و :ئيَوة بة ناهةق هةندَيك ةشتى ب ضةوءك طةورة ئةكةن ،لةمةودوا هةر شةتَيك رِوو
بدات من بةرثرسيارم.
650