The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.

Тоҳир_Малик_Ёлғон_умидлар_дашти

Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by termiztakmkutubxona, 2020-12-29 23:57:55

Тоҳир_Малик_Ёлғон_умидлар_дашти

Тоҳир_Малик_Ёлғон_умидлар_дашти

442 То%ир Малик

— Тутри, битта сиада эмас. Ён кУшнингиз профессор-

ми? Уникида „П радо“ куринмади. Йигирма беш йиллик
„Москвич“ турибди.

— Шуни хдм биласизми? Оркддаги кушнимникида уч-
та „М ерс“ тургани-чи?

— Ана энди узингизга кеддингиз! „Москвич“ ни менси-
майсиз, „М ерс“дан эса кУркмайсиз Агар оркадаги куш-
нингизга довлиси торлик кддса, профессорни суролмайди.
сизни тепиб крлади. Оркр-олдингизга кдраб яшамасангиз,
биэдан ранжиб юрманг. Тепки еб, бурнингиз црнаганида
биз сизни танимаймиз.

Соколли киши „Гап тамом“ , дегандай унинг билаги-
ни кУйиб юборди. Буларга хизмат килавермай, узи муста-
кдл иш бошлашни мулжаллаётгаи Иззатнинг бу гапларга
эътироз кдлишга журъати етмади. Муте \олида машинадан
тушиб, Ш01иилганича изига кдйтди. „Кулини ювиб“ , ту-
гунчани култикка уриб, кунгли ёришган киши киёфасида

кабобчига якднлашди:
— Бугун арининг ини бузилганми, бунча шовкин. Ка-

бобни иккита нон орасига куйиб ура. Уйда кеннайинг би-
лан улфатчилик кдла коламан, — деди.

Кабобчи вазифани тезгина бажаргач, машинаси томон
юрди. Бу орада Сардор \ам урнидан турди. Унинг нимкр-
ронга кучада машинага чакдонлик билан чикиб олганини
\еч ким сезмади.

— Нима дейсан? — деди Иззат машина уз урнидан куз-
ролгач.

— Битта ошнамни айтувдим. Рози будди, нима кдла*Г
— Нима долишни билмайсанми? Бошлайвер.
Икки чорра\адан утилгач, Иззат машинани тухтатди-
да, кабоб Уралган халтачани Сардорга узатди. Сардор ра\-
мат айтганича тушиб к.олди.
Хужайин „Нима килишни узинг биласан“ , деди. Ха.
билади. Кейин балога колишини \ам билади. Мана ш>
унинг учун огрикди муаммо эди.
Кдмбар бунака иш тез битмаслигини билса \ам, эрта-
сига Сардордан дарак булмагач, бетокдгланди. Кучада сан-
кмб юргиси келмади. Уйда онасининг маъюс чехрасига
караш, опасинин! синик овозини эшитиш \ам огир эди
Шифохонага бориб, отаси билан бир оз гаплашиб утирди

Чимилдщ етим цохди 443

зрачнинг умидли сузларидан кунгли равшанлашди. Ок,-
иомда Сардор кунгирок килиб, учрашув жойини билдир-
"зч, зулмат чодири остидаги \аётида чирок ёнгандай бул-
ти. Кдндолатхонага етиб келган К,амбарни кора „Н ексия“
■нида керилиб турган Сардор машина калитини бармогада
пЪтантириб у й н а г а н и ч а ишшайиб карши олди.

— Зур-ку, янги олдингми? — деди Кдмбар куриша туриб.
— Шунака деса \ам булади. Хозирча хужайинники.
Ишни бошлаб юборганингдан кейин „Б М В “ уз-узингники
эулади, буниси менга тегади.
— Ишни качон бошлар эканман?
— Хозир. Факат майдарогидан бошлаб турасан. Кагга
г(ш сал кейинрок булади.
Сардор шундай деб атрофга олазарак караб олгач, ма-
иинанинг орка эшигини очди. Уриндикдаги туртта чирой-
1И кутиларни курсатиб:
— Шуларни кечгача ширинхурларга етказасан. Пулни
.пари билиб беришади. Ишни битириб, узимизнинг рес-
горанга бораверасан, уша ерда кутиб утираман, — деди.
Кдмбар кутиларни машинасига олгач, Сардор унинг
цулига манзиллар ёзилган бир парча kofo3 тутди-да, чун-
гагига иккита ок елим халтача солиб куйди. К,амбарнинг
.Бу нима?“ деган савол назарига „Ширинхурларнинг иш-
■и\аси очилиб кетган булса, кушимча берарсан“ , деб куйди.
Кдмбар когоздаги манзилларга караб, кимникига ол-
1ин, кимникига охири боришни белгилаб олгач, йулга
гушди. Биринчи уй кунрирогини босганда домофондан
„Ким?“ деган овоз хам эшитилмади. Эшик очилиб, урта
:ш киши куриниб, „Кимсиз, нима керак?“ \ам демади.
Кудди икки соков одам учрашиб колгандек, Камбар торт
:олинган кутини берди. У киши эса чунтагидан пул со-
тинган хатжилд олиб узатди. Салом-алик \ам, хайр-хуш
vim булмаганидан Камбар айтарли ажабланмади. „Булар-
нинг коидаси шунакадир-да“ , деб куя колди. Иккинчи уй
эгаси соков эмас экан, эшикни очди-ю, „Э бормисиз, ош-
чажон, сизни талкон еб сувга юбориш керак экан-ку, то-
чоклар такиллаб кетди“ , деб кутиб олди. Олди-берди ав-
залгиси каби гап-сузсиз булди. Учинчи уй эшигини очган
.рта ёш, туладан келган хотин „Кимсиз? Нима керак?“
1емади-ю, лекин шу саволни англатувчи назар билан бош-

444 То%ир Малш

дан-оёк, синчиклаб разм содой-да, „Ярим соат кечикдин
гиз“ , деб тунгиллади. Кдмбар жавоб беришга улгурмади
хотин „Яна битта куги булиши керак, унисини \ам олиб
оркдмдан юринг“ , деб ичкарига йул бошлади. Кдмбар
амрни бажариб, икки кугини авайлаб кутарганича унп
эргашди. Уч кдватли ^ашамдор уйнинг катта хонаси буи
эди. Хотин „Ошхонага кирамиз“ , деб унгдаги зина томоь
бурилди. Лекин зинадан кутарилмай, ёндаги эшикни очди
Кдмбар остона \атлаши билан буйнига туппончанинг сов>1
оязи тиралиб, „Кдмирлама, цочишни хаёлингта \ам кел-
тирма“ , деган зардали буйрукди эшитди-ю, довдираб к,ат
ди. Ун беш-йигирма одам бемалол овкдтланиши мумкиь
булган кенг ошхонанинг дераза томонида уч йигит кулла
рини кутарганича деворга пешоналарини тираб туришга*
эди. Улардан сал нарида урта яшар икки киши Кдмбарп
\айрон тарзда тикилиб колишганди. Турдан эса кдлдиргоч
муйловли башанг йигит жой олган, оркд томонида эса ю>
ларига никоб такдан турт барзанги йигит ^амлага шай ту
рарди.

— Ни\оят келдими? Жамоа жамми? — деди муйловл»
йигит, бармокдари билан стол устини чертиб-чертиб к?
йиб. Кейин Кдмбарга буюрди: — Секин-секин юриб келиб
кулингдагини стол устига куй, — Кдмбар буйрукни бажар
гач, четдаги икки кишига кдради: — Холислар, як,инро1
келиб, диктат билан кузатинглар.

„Холис“ деб аталган икки гуво\ истамайгина кддам бо-
сиб, столга якднлашди.

— Олиб келган тортингни оч, кднакдлигини курайлик, -
деб буюрди муйловли йигит.

Кдмбар бу амрни \ам итоат билан бажарди: кутиниге
кртсррини олди. Чиройининг узиёк; ишта\а очадига»
тортнинг ёкдмли \иди таралди.

— Бизга кутининг тагини курсат.
Кдмбар торт остидаги юпкд когозни авайлаб ушлаб
кутарди. Шунда муйловли йигит туриб, кутига якднлаш
ди-да, ок елим халтачаларни куриб, хуштак чалиб куйда
— Иккинчисини \ам оч.
Икинчисида \ам шу манзара курилди.
— Холислар, сиз хдр кутида бештадан, жами унта хал
тачада афюн моддасини куриб турибсиз.

Ымилдиц етим цохди 445

Муйловли йигит чунтагидан буклама пичо^чани олиб
•чди-да, елим халтачадан бирини олиб тилди. Кейин пи-
«оцча учида ок, кукундан олиб, тилига теккизиб татиди.

— Худци узи! Лейтенант, баённома ёз, холислар кул
к>йиб беришади.

Камбарнинг буйнига туппонча тираган йигит стулга
тнриб, баённома ёза бошлади.

Муйловли йигит эса, кулларини кутариб турганларга
и^инлашиб буюрди:

— Угирилларинг! — Амр шу оннинг узида бажарилди. —
Мраларинг, танийсанларми буни?

— Таниймиз, — деди уларнинг бири, уйлаб \ам курмай.
— Ким бу?
— Отини билмаймиз. Хар уч кунда дори олиб келади.
— Эшитдингми? — деди муйловли йигит Камбарга тик
ираб. — Сен-чи, буларни танийсанми?
— Танимайман, биринчи келишим.
— Ха, албатга: биринчи келишинг, тортнинг тагида ни-
*1 борлигини )^ам билмагансан. Танишинг шуни огайним-
«*кига ташлаб ут, деб илтимос кдлган, шундайми?
— Ха, шунак,а булувди.
— Ишондим. Фак,ат торт бериб юборган уша ошнангни
¡хтсанг, булди, турт томонинг кдбла!
— Булар алдашяпти, мен биринчи марта келишим.
— Эшитдиларингми, аддаётган эмишсанлар? — деди муй-
¡»али йигит пичинг билан.
— Узи алдаётибди.
— Ун кун олдин х,ам келганмидим? — деди Камбар бу-
хлиб.
— Келгансан, ундан олдин \ам келгансан!
— Ана, эиштдингларми, — деди Кдмбар гуво\ларга к д -
а»б. — алдашяпти! Ун кун олдин мен Зангиотадаги к^мок,-
^жада утирувдим.
— Сен баённомага буларнинг таниганини ёзсанг булди,
ц лганини прокурор аникдаштириб олади, — деди муйлов-
'л йигит лейтенантга. Кейин никрблиларга юзланди: —
*«ни олиб чикдаринг!
Буйрук^а мушток, йигитлардан бири Кдмбарнинг кули-
оркдсига к;айириб кишан солди, иккинчиси бошига
^лта кийгизиб, судради.

446 То%ир Малю

Кдмбар бу иш билан шутулланишга ахд килганиш
окрбат хакдда уйлаб курган эди. Фацат... биринчи кд
дамдаёц цо^илиб, йикрлишини кутмаганди. Нима бу? Та-
содифми ё крра кисматининг навбатдаги уйиними? Маши-
нада кдергадир олиб кетилаётган Кдмбар узининг бошип
тушажак гавголар \акдда эмас, уйга шумхабар етиб боргач
бошланадиган фожиалар хакдда уйлаб эзиларди. Жон»
килкуприкда илиниб турган отасининг юраги бу дазуиатп
дош бера олмайди. Онасининг чидаши хам кийин... К,ам-
бар кдмок, азобларига-ку чидар, бирок, фарзандлик бурчи-
ни бажариш шарафига етмок/тик урнига ота ва онаниж
ажалидан илгарирок; жон беришига сабабчи булиб цолган»
ула-улгунича уни виждон азоби билан кийнар...

Бош ига халта кийгизилган Кдмбарни туртиб-туртиб
кдндайдир иморатнинг ертуласига олиб тушищди. Бошида-
ги халта олинганида кузига кучли нур гушиб, юмиб олди

— Мен прокуратуранинг алохдяа мухим ишлар билан
шугулланувчи терговчиси Сокиевман.

Кдмбар бу овозни эшитиб, кузларини очди. Лекин чи­
рок, нури узига царатилгани сабабли, рупарасида утирган
овоз эгасини кура олмади. „Милиция шутулланадиган кич-
кина иш нега прокуратурага оширилибди, яна „алохши
мухим ишлар буйича...“ деб уйлади Кдмбар.

— Сиз катта микдорда наркотик моддалар сотиш билан
шутулланишда айбланасиз. Сиз жиноят устида кулга олин
гансиз, далиллар етарли, гуво\ларнинг курсатмалари хая
бор. Биринчи жиноятингиз эхгиётсизлик окибатидаги к,о
тиллик булса, бунисида „эхтиётсизлик“ деган юмшатувчн
омил йук- Кдсддан кдлинган жиноятлар сарасига киради
Лекин... сизга имкон беришимиз мумкин. Биз билан хам-
корлик килсангиз, хукм юмшокрок, булади. Сиз оддиО
дастёрсиз, майда баликсиз, биламиз. Бизга наханглар ке-
рак. Уларнинг кимлигини айтсангиз, шахардан чик^б кет-
маслик хакдда битта тилхат ёзиб берасиз-у, уйингизга ке-
таверасиз. Келищдикми?

— Агар тортнинг тагида кррадори борлигини бил га-
нимда сизлар билан жон-жон деб хамкорлик кдпган булар-
дим, — деди Кдмбар.

— Менинг рахматли устозим „Кдмокхона тупрогин»
ялаган одам билан келишиш жуда кдйин булади, шунин-

Iи лдщ етим к;олди 447

>-■4 гапни чузма“ , деб наси\ат килиб кетган эдилар. Мен
марта суфамайман, уйлаб куришингга икки дакдка вак?

'гаман, бир дакдка утди. Хуш?
Овоздаги гтуписа оханги, дарров сенсирашга утиш кий-

«.тарнинг бошланишига ишора эканини Камбар биларди.
боис ё бикинга, ё буйинга тушадиган муштга узини

шрлади. Лекин униси х,ам, буниси хам булмади, бошига
и чхалта кийгизилиб, бугилди. Нафаси к,айтиб, типирчи-
* бошлаганида халта кутарилди. У бир-икки чукур-чу-

нафас олгач, яна бугилди. Бу кийнок туртинчи марта
*рорланганида кузлари олайиб, бакувват гавдаси шалпа-

» К.ОЛДИ.

— \еч булмаганда икки кишини айтасан: тортни сенга
еч берди, у кррадорини кимдан олган? Катгаларини бил-
>слигинг мумкин. Лекин шу иккитасини аник биласан.

— Кандолатхонага ишга кирмокчи эдим...
— Шунакдми? Хуш, сени ким ишга олмокчи эди? Торт-
11 кулингга ким тутказди?
— Отини билмайман... Сочлари окдрган бир одам эди.
— Сочлари окмиди? Жуда сергак экансан-ку? Чап
1ида тиртиги бормиди?
— Унисига эътибор килмабман.
— Эътибор цилганингда Хаким чак-чакни таниган бу-
^динг. Эсингдами? Унинг хам сочлари ок, эди. К,амок?(о-
иа апок-чапок юрган экансанми?
— Курсам салом берардим, боища пайтда ишим йук эди.
-эм тенги одам билан канакасига апок-чапок юраман?
— Отанг тенги эмас, сендан ун икки ёш катта. Мучал-
гинг бир — илон! Хаким чак-чакка дастёрлик кдлга-
«нгни хам тан олмайсанми?
— Канака дастёрлик?
— Хаким чак-чакнинг зонада нима иш килишини бил-
ьсмидинг? Ташкаридан ким корадори олиб киради, ким
ркатади, буни хам билмагансан, а?
Камбар жавоб беришга улгурмади. Бошига яна халта
жгизидци. Бу хам камлик килиб, икки билагини икки
1нжа каттик кисди, сунг тирноги орасига игна санчилди.
-обга чидолмай додлаган эди, бакиригани халта ютди. Бу
лагиларга хириллашга ухшаган хунук овоз эшитилди.

бармокка игна санчилганда хушидан кетди.

4 4 8 Тотдир Махи*

Кднча вакг бехуш стганини бклмади. Узига келиб, куз-
ларини очганда рУпарасидаги уттсир нур йУколган, хона те-
пасидаги чирок; хира нур таратиб турарди. Ён-атрофига
аланглаб. кэерда стганини фвдм эта алмади. Факат бу хо-
нанинг тергов цилинадиган жой эмаслигини фарклади, хо-
лос. Бир оэ ф ракапсиз ётгач, кдддини тиклади. Угасаси шиш-
гандай, нафас олиши огир эди. Кгна санчилган бармоклар
эзиб Офирди. Томори куриб, сув ичгиси келди. Стол ус-
тидаги бир литрли елим бутилкада ярим ичилган сувни
куриб, уша томон сурилли. Ютокиб-кггокиб ичди, беш-
ояги ютим ичгач, сувнинг шурлигини сезиб, кунгли айни-
ганича тупуриб юборди. Жигалдонидан утиб улгурган на-
макоб ичини куйдира бошлаган пайтда эшик очилиб, бир
одам кириб келди. Кдмбарнинг тепасига келиб, унга бепи-
санд караб турди. Кейин кулидаги ярим литрли елим бу-
тилка крпкогини очиши билан сувнинг гази виширлаб чик-
ди. У сувга \авас билан тикилиб тургач, лабига олиб бо-
риб, Кдмбардан куз узмаганича шошилмай ича бошлади
Кдмбарнинг ичи баттар куйди. Лабини беихтиёр ялаб кУйди

— Чанкалингми? — деди масхараомуз охднгда. — Усто
зим „Узингга якинларнинг чанкогини кондир“ , деб васияч
Килган. Афсуски, сен менга якин булгинг келмаяпти, узинг-
дан упкала.

Кдмбар тепасида турган одамни овозидан таниди. Узи-
ни прокуратура терговчиси деб танитган одам энди сувни
Кдмбардан бир кулоч нарига жилдиратиб тука бошлади
Булокдан тошиб, жилгада шошаётган сувнинг овози киши
дилини яйратади. Тукилаётган сувнинг бу жилдираши эса
гуё тигта айланиб, Кдмбарнинг вужудини тила кетди.

Терговчи сувни тукиб булгач, буш идишни Камбар-
нинг олдига ташлаб, „Урнингдан тур!“ деб буюрди. Кдмбар
кийнокнинг темир тирноклари билан таталаётган рух азо-
бини хам, бадан азобини \ам енгиб, калдини ростлади.

— Кдра, буларни танийсанми? — деди терговчи ун*
столга рупара кдлиб. Стол устига бир нечта сурат ёйиб к>-
йилган эди. Кдмбар бир кдрашда Сардорни таниди, бошка-
ларни танимаса хам, эсламокчи булгандай тикилиб тура-
верди.

— Кдйси бирини танидинг?
— Танимадим.

híMuxdujf етим цохди 449

— Биронтасини хам танимайсанми?
— Танимайман...
— Сенга чиппа-чин ишондим. Хатто мана бу одамни, —
грговчи шундай деб Сардорнинг суратини ажратиб, четга
■■рди, — танимаслигинг хам тугри. Чунки сен у билан бир
иктабда, бир синфда укиганинг билан ун йил давомида
ир марта хам курмагансан. Лекин унинг хотираси яхши
<ан, сени дарров таниди.
— Узр... хона к^оронрилик килди... бу суратлар орасида
\ши карамабман. Сизни алдамокчи эмасдим.
— Узринг кабул. Сен жуда самимий йигит экансан,
-иамайсан, лакиллатмайсан, — деди терговчи пичинг би-
j h . — „Кррадори ишларини Сардор билан бирга килма-
анмиз“ , десанг хам ишонавераман.
— Кррадорига аралашмаганман. Бировга сотмаганман.
- зим озгина-озгина олиб турардим. К^мокда шу палакатни
рттириб олганман.
— Олдинги камалганингда терговчи сени урганмиди?
— Йук- Нима эди?
— Ушанда яхшилаб урганида хозир мени лакиллатиш-
L3H узингни сал булса-да, тийиб турардинг. Сен ёш бола
»массан, экспертиза тилга кирганида ёлронларинг пешо-
ингга тамга булиб урилишини биласан. Хушсиз ётганинг-
■J кон олиб, текширилди. Башарангга караган одам сени
>у даражада ахмок деб уйламайди. К,они таркибида кора-
юри булмаган одам узини гиёхванд деса кайси довдир ишо-
шши керак?
— Кдмокдан чикишдан олдин ташлаган эдим.
— Тирнокларинг орасидаги, чунтагингдаги зарралар хам
ч-турт хафта олдингими? Менга кара, бойвачча, тилинг
>илан тан олмасанг хам жиноятинг далиллар билан исбо-
11ни топди. Жазони енгиллатиш учун имкон бермокчи
«дим. Аслида сендакаларга бундай имкон бермаслик керак.
Vrap улим жазоси бекор килинмаганида сени факат шу
•юдда билан айблаган булардим. Сенларни отган ижрочи
>са савобга коларди, — терговчи шундай деб жойига утиб
тирди. К,амбар эса оёкларидаги енгил титрокни енгиб,
■ик тураверди. Терговчи стол устидаги суратларни туплаб,
1етга суриб кУйгач, лабига сигарет кистириб тутатди-да,
лтун орасидан айбланувчига караганича давом этди: — Сен

Я — Ёлгон умидлар дашти

450 То%ир Малым

шунчаки дастёр эмассан. Огайнинг Сардор „Мени бу ишп
К,амбар тортган“ , деб курсатма берди. Кдйси бирларинг
нинг гапларинг туфи? Икковингни юзлаштиргунимча ш>
ни хам уйлаб куй.

Терговчи чикиб кетди. Холсизланган Кдмбар деворп
суяниб утирди. Оркасини бетоннинг муацек тили чакмадн
Деворга юмшок когоз ёпиштирилганини англади. Бу жой
нинг цамок камераси эмаслигига тула ишонч хосил щади
Оёц ости \ам бетон эмас, палое тушалганига энди эътибар
берди. Терговчи ташлаган идишни олиб, „Ю ки колган-
дир“ , деган умидда лабига тутди. Бир-икки томчи сув ун.^
обихаёт булиб туюлди.

„Осмон узок,, ер катти к,“ деганлари шуми? Чорасизли-
гим аник, — Деб уйланди у тамшаниб. — Улиб улолмайман
яшаб яшолмайман. „Ёмонларни ер хам бафига сигдирман
ди“ , дейишарди. Мен шу кддар ёмонманми? Сардор... Сар­
дор... Яна ёлгон гапирдингми? Улиб, кумилганингдан ке-
йин бу тилингни гурингдаги куртлар хам ейишга хаза;
килишар?.. Сардорни ёмонлаяпманми? Унинг кднакалип*
ни олдинлари билмасмидим? У ёмон-у, ёмонлигини би/и
туриб якинлашган мен яхшиманми? Кдмокдан чикиб кур-
ганимда кузимга бошкача куринган эди-ку? Нега дарро*
узгардим? К,анака афсуни билан аклимни одди?“

Терговчи кириб, яна унинг рупарасида тухтади. К,а.ч
барга тепкилаш бошланадигандай туюлиб, букчайиб олди
Терговчи тепмади.

— Тур урнингдан! — деб бакирди. К,амбар каддин*
ростлагач, унга янада якин келди: — Уйлаб курдингми'
Жиноятингни тан оласанми, шерикларингни айтасаншГ

Жуда якин келиб бакиргани учун Кдмбарнинг бетиг?
тупуклари сачраб, унинг кунглини бехузур килди Шу пак-
эшик очилиб, бир одам терговчига когоз уза. „м.

— Нима бу? — деб жеркиди терговчи.
— Урток майор, экспертиза хулосалари.
Терговчи кор о з н и чирок нурига тутиб куз югуртирдк
Кдмбар эса кириб келган кишининг мурожаатига дикм*
Килди: „У рток майор“ дедими? Прокуратура терговчис*
майор буларканми?“
— Кдзик... к и зи к .. шерикларинг отни мендан олди*
камчилашибди-да... Экспертизани сотиб олишган, бошм

Чимилдиц етим цохди 451

■ап йук}. Тортнинг тагидзги халтачаларда афюн эмас, од-
шй чой содаси эмиш? Сен шунга ишонасанми? Тортнинг
агига нима учун сода ташлаб куйишибди? Тортни еб бу-
тиб, о р з и н и чайкаш учунми? Яхши, бу сафар осон кугулиб
чолганга ухшаяпсан. .Пекин чангалимни этагингдан олмай-
иан. Бир кунмас бир кун яна келасан бу ерга!

Терговчи шундай деб шарт бурилиб эшик томон юрди.
Остонага етганда котоз берган кишига к,араб: „Жойига
п и б бориб к5т*ларинг. К,андай олиб келган булсаларинг,
.шандай иззат билан олиб бориб ташлаларинг“ , деди.

У чик,иб кетиши билан икки киши кириб, бири К,ам-
Зарнинг кулларини оркасига крйириб кишанлади, иккин-
■гиси бошига халта кийтазди-да, туртиб-туртиб юцорига йул
Зошлади.

Машина кандайдир жойда тухтагач, кишанни ечиб,
лликни очдилар-да, Кдмбарни итариб туширдилар. Кдмбар
Яикдлмади. Тиззаси билан тушиб, чуккалаб к,олди. Маши-
ча юриб кетгач, бошидаги халтани олиб ташлади. Чирок,-
1арнинг нурида рира-шира ёришиб турган куча кимсасиз
1ди. Узидан беш кддам нарида машинасини курди. Торт
пиб келган пайтда кдерда тухтатган булса, машинаси худ­
ай уша урнида турарди. Кулини беихтиёр чунтагига солди.
Машина калити билан бирга елим халта чикди. Халтачани
хиртиб, ок кукунни тили учига теккизди. Чой содасининг
гаъмини сезди. Сардорни буралаб сука бошлаганида „Эшак-
ми йукдасанг кулоги куринади“ , деганларидек, телефони
■киринглади.

Ракдмга кдради: Сардор. Богланишни истамади.
„Телефонимга \ам, машина калитига \ам тегишмади...
Шу а^мок, томоша керак эканми?“ деб уйлаб, яна сукинди.
Телефон такрор ва такрор жиринглайвергач, тугмачаси-
ми босиб, кулорига тутди:
— К,амбар огайни, хит кдлиб юбординг-ку? К,аерда-
:ан? — деди Сардор \овлик,иб.
— Узинг кдердасан? — деди Кдмбар рижиниб.
— Кдерда кутишимни айтувдим-ку, тез кел, яхши гап-
лар бор.
Разаб оташида ёнаётган К,амбар „Яхши гаплар менда
\ам бор, хрзир бориб онангни курсатаман“ , деб уйлаб,
чашинасига утирди.

452 Тоодир Мдлш

Ресторанда одам сийрак, шовк^н эса авжида эди. Сар
дор уни ало\ида безатилган хонада кутиб олди. К,амбар-
нинг важо\атини куриб, кУркданидан тисланди.

— Каердасан, деб сурадингми? Кдердалигимни билмас-
мидинг?!

Камбар унинг кекирдагини узиб олмо^чи булганда!
кул чузди. Сардор бу \амлага чап бериб, унинг билагин*
иккала кули билан маркам ушлади.

— Хоаликмасанг-чи! — деди зарда билан. — Олдин ran-
ни эшит, кейин бурдалаб ташларсан.

Камбар кулини бир силтаб тортиб олди-да, кдцаэсн*
арак,к,а тулдириб сипцорди.

— Кдни, гапир-чи, гапингни, — деди чукур нафас олиб
— Кеча шу ерда кутиб утирувдим. Конторок, кдлиб
кулга тушиб крлганингни айтишди.
— Шунакдми? Кулга тушишим кераклигини сен бил-
масмидинг?
— Мен канакдсига биламан? Менга нима дейишган б>•
лишса, шуни кдлдим.
— Кулга тушганимни билиб нима кдпдинг? Уйимдаги-
лардан суюнчи олдингми?
— Сен мени а^мок, дейсан-у, лекин каллам жойида
Укангга кунгирок, кдлиб, „Икки кунга Куконга кетди'
дедим.
— Кейин-чи? Мени куткариб олиш учун югур-югурн»
бошладингми?
— Йук. Менга „Жим утир“ , дейишди. Кутдим. Ниш
Килишни уларнинг узлари билишади.
— Шу гагитарингга ишонайми? — Камбар яна арак, к>
йиб симирди. — Чунтагимга сода солиб куйганингни \а«
билмасмидинг?
— Уними... билардим, — Сардор чунтагидан елим халт-*
чалар чикариб курсатди. — Менинг ёнимда )^ам шунакач
юради доим. „Х и т“ нинг кулига тушиб колсам, кутулии
осон булади. Каллангни ишлатгин: чунтагингга минг да'
ларлик мол солиб куйиш керакмиди?
— Нега мени... — Камбар „к,ийнашди‘\ демок,чи эдк
хотинларга ухшаб хасрат кдлаётгандай булиб, узини тийли
кейин бошкд суз айтди: — а^мок, килишди. Хужайинларик
сенга ишонишмайдими?

Чимилдщ етим цолди 453

— Ишонишади... Лекин бу ишимизда „Ишончга ишон-
маслик керак“ деган к,оида юради. Охиригача эшит: хуллас,
кечаси билан ухламай кутдим. Кундузи довдираб, жинни
булиб к,олай дедим. Бир соат олдин „Ошнанг кугулди,
суюнчисига зиёфат кил“ , деб куншрок, кдлишди. Бир соат-
лан бери сенга телефон кдпавериб, хунобим ошиб кетди.

— Факат „зиёфат кил“ , дейишдими? Синовдан угли ё
утмади, дейишмадими?

Сардор бу саволга жавоб бермай, када\га арак КУЙиб,
гик турганича шошилмасдан симирди.

— „Зиёфат кдл“ , деганлари дастурхонимиз атрофидан
жой олганингни билдиради. Утир. Икки соат вакгимиз бор.
Шеф сени курмокчи.

— Шефинг ким? — деди Камбар утиргач.
— Икки соатдан кейин биласан. Крринни туйдиргин-у,
бошка ичма. Бир кунлик \овурингни чикаришинг учун
хушхабар тайёрлаб куйганман.
Сардор таъкиклаганига карамай, Кдмбар яна бир куйиб
ичди-да, лабини кафтига артиб суради:
— Кднака хушхабар?
— Нилуни сопш ган булсанг, кичик залда утирибди.
— Кдйси Нилу?
— Нилуфаринг нечта эди?
К,амбар унга „Билмасмидинг?“ деган маънода аламли
бокди. Кейин синик овозда деди:
— Мен уни унутворганман...
Унутиш осон экан-да?! Унутмок — улмок эканини ким
билмайди? Э\тимол, кизнинг шах,ло кузларини унутиш
чумкиндир... Э\тимол, кизнинг нозли карашмасини хоти-
расидан учириб ташлаш осондир... Э^тимол, кулгиси жа-
ранги \ам унутилар... Лекин... ма^усамада, такдири \ал
этилаётган дамда бу кизнинг индамай туриши... Камокда-
лигида икки кишидан касос олишни истарди. Бири — Сар­
дор эди, айбини унутиб туришга мажбурлиги камлик ки-
либ, такдирни унга боглаяпти. Иккинчиси — Нилуфар...
Севги оташи билан калбини оловлатган киз. Ундан кандай
уч олиш мумкин? Бу Камбарнинг юраги тубига кумиб
куйилган ният... Камбарнинг юрагидаги бу дардни \еч ни-
ча ололмайди — танидан жон чиксагина кунглидан бу ар-
чон чикади, булмаса йук^

454 То%ир Малых

— Бекор кдпасан. Эрга те гиб, уч ойдан кейин ажраш-
ган, — дели Сардор. — Чикиб кара, каймокдай булиб ути-
рибди. Унда \акинг бор. „Унутворганман“ , деб хотинча-
лишлик килма. Хо\ласанг, тиззангта уткдзиб эркалат, оё-
ж н г ости га ташлаб хорласанг \ам ф ки н г бор. Сенинг
урнингда булган \ар к,андай эркак шунлай кдлади.

Хизматчи ^овури чикиб тур ган таомни келтириб куй-
ди. Сардор иигта^а билан тановул кдлишни бошлади. К,ам-
бар пичок учила гуштдан бир тишлам кесиб олли-ю, томо-
ги б у т л д и . К^лидаги пичок, билан санчикни стол устига
ташлаб урнидан турди-да, кич ик зал томон юрди.

Йигирмага як,ин эркагу хотиндан иборат хушчакчак,
даврада утирган Нилуфарни бир кдрашдаёк, топди. Уни
курди-ю, урнидан туриб, у томон калам босишга мажбур
этган зардаси сусайди. Давра томон юришни истамай кол­
ли. Хотирасининг кэбристонига кумилган вокеалар киёмат
кичкириги булмаса-да, бош кутараётган эди...

Унга соялек эргашиб келган Сардор, елкасига аста
туртди:

— Бор, уйинга торт, — деди шумлик билан. — Суюк д о
рилардаги „Ичишдан олдин чайкдтиб олинг“ деган ёзувни
укиганмисан, уйин шунака чайкатиш булади. Хозир пайтн
келди, белидан ушлаб бир чайкатиб ол, кейин кунглинг
тусаган пайтда ичаверасан. Бор.

Кдмбар „Калланг жойидами?“ деган маънода унга но-
рози киёфада караб олди. Сардор бу ниго\га а^амият бер-
май, иккинчи марта туртиб куйгач, давра томон юрди
Европанинг майин куйига монанд кучокдашиб раке туша-
ётган беш жуфг йигит-кизни оралаб утиб, Нилуфарга якин-
лашди. К,из уни куриши билан ранги окариб кетди.

Нилуфар К,амбарнинг озодликка чикканини эшитган
\атго у билан учрашишга \озирланган эди. Пекин айни ш>
куни, айни шу ерда учрашишини кутмаганди. К.амбар ай-
рилик, \ижрон ва алам даштларини ошиб келган бечора
куринишида эмас, севганига етишган бахтиёр йигитнинт
кулимсираши билан рупара булди унга. Кулимсираш Кдм
барнинг юзилагина зо\ир эди. Нигох^ юрагидаги зардобн*
ошкор килиб турганини киз бир карашдаёк сезди.

— Сизни уйинга таклиф килсам майлими? — деди Кдм
бар Нилуфарга.

Чимихдиц етим цолди 455

Х,илм ва лутф ила таклиф кдлмоцчи эди, овозидаги
енгил титрокди узи хдм кутмагани учун унгайсизланди.
Нилуфар давра а\лига чучибгина бир кдраб олгач, ихти-
грсиз равишда урнидан туриб, уртага чикди. Кдмбар, дусти
•ргатганига амал кдлмади, кизнинг белидан эмас, икки
г.жасидан ушлади. Бошкд жуфтликлар каби бадан баданга
'сгмади. Бундай як^нликни иккови ^ам истамади. Нилу-
>ар бошини эгиб, ерга кдраб олди. „Бекор кдлдим“ , деб
•млади К,амбар. К,изнинг енгил титраётган елкаларидан
цулларини олиб, изига кдйтиш истаги уйгонди. Нилуфар-
минг назарида йигит кафтига чур боглаб олгандай эди, ел-
салари куйгандай булиб, юлк,иниб чик,иб, к,очиб кетгиси
».елди. Бирок,... Иккови уз хо^ш ларига зид равишда куй-
а монанд тебраниб тураверишди.

— Уйингизга бориб, кечирим сурамок^и эдим, — деди
Нилуфар, унга кдрашга журъати етмай.

— Нега кечирим сурайсиз, сизда айб йук,.
— Айбимни узим биламан. Терговчи „Шундай-шундай
курсатма берсанг иши осон булади, бир ойда чикдди", де-
-анига ишонибман.
— Утган иш утиб кетди. Кимдандир эшитган эдим:
-иурпешонага таталаб ёзилган ёзувни биров учира олмас
лсан... — Нилуфар бошини кутариб унга бир караб олди.
Кдмбар эса бу мавзуни давом эттиришни истамай гапни
бурди: — Зиёфатинглар роса к^зияпти, кимнинг турилган
•суни?
— Бу... бировнинг турилган куни эмас, мен ишлаётган
$жрма тузилганига бугун уч йил тулибди... Шуи га й и р и -
тувдик...
— Ошналар билан улфатчилик кдлиб утиргандим, бир-
лан шу томонда куёш чаракдаб кетди, бундай кдрасам...
:из экансиз...
Севгининг тотли дамларида Кдмбар уни эркалаб, „Сиз
менинг куёшимсиз“ дерди. Хозир к^з шуни эслаб енгил
жтикди. Кдмбар уни аста узи томон тортди. Нилуфар
бундан чучиб, „Керакмас“ деган маънода ^уркак ниго\ини
кддади-да, ялинди:

— Илтимос, кейинрок, куришайлик...
— Яхши таклиф... тахминан неча йилдан кейин? — де­
ли Кдмбар шумлик билан.

456 Тощир Малик

Киз афсус билан бош чайедви:
— Унакд деманг... телефонингизни айтинг, узим кУнга-
рок, кдламан...
Кдмбар айтгач, киз „Раэдиат“ деди-ю куй тугашини кут-
май, раксни бас кдлиб, изига кайтди. Бу \олни кутмаган
Кдмбар рудайганича туриб колли. Зиёфат а\ли узи билан
Узи овора эди, биров унга кэрамаёттан булса-да, гашланиб,
сукинганича заддан чикиб кетди.
Сардор уни ажабланиш билан кугиб олди.
— Ие, дарров булдими? Ошни боплаб дамладингми?
— Ишинг булмасин. Кдчон кетамиз?
— Яна озгина вак^г бор. Утир, \овурингни бос.
Сардор \овур босишни таклиф кнлган булса-да, аракри
четга суриб куйди. Яна бир соатча утиришгач, кучага чи-
кишди.
— Яна валдираб Утирма, — деди Сардор машинага утир-
гач. — Хужайин майда гапларни ёкгирмайди. Ё бошни си­
лайди, ё каллани олади, шунакд тойфа у одам. Куэлари куз
эмас, рентгеннинг Узи. Уни алдайдиган одам \али дунёга
келмаган. Кулига нечта одам (доамлигини узимам билмай-
ман. Боя „Сенга ишонишмайдими?“ деб суровдинг. Ишо-
нишини билмайман-у, лекин менга меэфи тушиб крлган,
шунинг учун сени Узи кУриб, галлашмокчн. Кднча кам га-
пирсанг, шунча яхши.
— Унда мени соков деб таништирсанг буларкан.
— Мана шунака кдлампирли гапларингни бугунча йи-
™штириб тур.
Машина манзилга етай деганда Сардор телефон тугма-
часини босиб, жавоб эшитилиши билан „Келдик“ деб куй-
ди. Хашаматли иморатга якинлашганлари \амон дарвоза
тепага кутарилди. Машина ичкари кириб, камбагалнинг
\овлисидек келадиган кенг дарвозахонада тухташи \амон
турт барваста йигит куринди. Машинадан тушишлари би­
лан, уларни тинтиб куришгандан сунг, ^овли этагидаги уй
томон бошлашди. Кенг ва шинам уйга киришгач, бу ер-
даги икки йигит уларни кдйтадан тинтиб кУрди. Сунг улар-
нинг бири чоррок хонага бошлаб кирди. Дераза ёнида тур-
ган мошгуруч соколли киши угирилиб, Кдмбарга тикилиб
колли. Саломга алик олмади. Арабларнинг оппок узун
куйлагини кийиб, бошига ок, тур дуппи кУндирган одам

Чимилдиц етпим цолди 457

оу туришида афюнфурушларнинг каттасига эмас, мудар-
рисга ухшаб кетарди. Кдмбар унга таажжуб билан тики-
либ, ran бошлашини кугди.

Хона со\иби кенг ёзув столи ортидаги кора чарм к;оп-
ланган оромкурсига утиб чукиб утирди-да, лабига сигара
цистириб, совук, о\ангда суради:

— Х,аким чак,-чак,ни билармидинг?
— Танирдим, — деди Кдмбар.
— Нега „чак-чак,“ дейилишини биласанми? Кузлари
емон чакчайган у хунасанинг. Россиядаги зонада урислар
унга „змеиний глаз“ деб лакдб куйишганди. Х,еч гаплаш-
дингми у билан?

— Ош-кдтик булганим йут-у, лекин бир-икки гапла-
шувдим.

— Нимага утирган экан, айтуьдими?
— Узи айтмаган, бошкдлардан эшитганман: ментлар чун-
тагига к,орадори ташлаб куйишган экан.
— Зонада \ам олиб турармиди?
— Курган им йук,.
— Эшитганинг \ам йукми?
— Эшитувдим-у...
Сардор „Гапни чузма“ , деган маънода туртиб куйгач,
гапи огзида крлди.
— Нега чайналяпсан? Гапинг ичингда колса, сасиб
кетиши мумкин, айтавер.
— Зонага этап кдпинган куним битга ривоят эшитувдим.
— Кизик, кдни, гапиравер-чи, Сардор, сен туртмай, сал
нари тур.

— Битта подшох, овда кийикни кувлаётган экан. Ки-
йик бир одамнинг ёнидан крчиб утибди. Кейин подшо\
келиб у одамдан „Кийикни курдингми?“ деб сурабди. У
одам: „Кийикни кузларим курди-ю, лекин кузларим гапи-
ра олмайди, тилим гапира олади, лекин тилим курмади“ ,
деган экан.

— Огайнинг сени бекорга мак,тамаган экан, балосан!
„Чак;-чак.“ билан ош-кдтик, булмаганинг яхши. У палид,
уша ерда чириб кетиши керак, — сокрлли киши шундай
деб барваста йигитга караб куйди, кдрашнинг маъносини
англаган мулозим учта тилла кдда\га коньяк куйиб узат-
ди. — Кдни, урисчасига кдлиб, танишганимиз учун оламиз.

458 То%ир Малик

Кимлигимни ошнанг айтгандир. Айтганидан ортик^асини
билишинг шарт эмас.

Хожиларнинг оппок либосидаги бу одам бир кугариш-
да кдда^ни бушатиб, лабини чапиллатиб куйди. Кдмбар
кдда\ни ушлаганича котиб тураверди.

— Ха, ичмайсанми? — деди мезбон мугомбирлик билан
кулимсираб. — Узинг биласан, зурламайман, чунки мен —
\ожиман! Эшитишимча, сен синовдан утганмишсан. Урто-
шнгни нега сотмадинг? Туфисини айт, синалаётганингни
сезиб крлдингми?

— Туф исини айтсам... олдинига билмалим. Кейинрок
сездим. Синов булмаганида ^ам бировни сотмасдим.

— Дадил гапиряпсан... кдмалиб чик^дн булсанг \ам.
милисанинг чигиригидан утмаганга ухшайсан. Улар астой-
дил бурашни бошлашса, онангга уйланишга \ам рози бу-
либ кетасан. Шунинг учун \озир катга кетмагин-у... си-
новлигини качон сезиб холдинг?

— Терговчининг хонасига ташлашганида... кдмок^она
унакд булмайди.

— Шунинг узими?
— Битта юлдузли прокурор майор булмайди. „Кичик.
адлия масла\атчиси“ дейилади.
Мошгуруч соколли киши йигитга савол назари билан
тикилиб тургач, жилмайди. Синов чогида йул куйилган
камчиликларни шу одам йигитнинг зийраклигини аник-
лаш учун атай жорий кдпган эди. Унга билаги кучга тула.
лекин калласи буш лакдо эмас, зийрак, акдпи одам кераь
эди. Рупарасидаги йигитда шу фазилатни куриб мамнун
булди, лекин уни макгамади. Факдт „Ич!“ деб амр кдидн
Хозиргина „Зурламайман" деган ,дож и“ нинг бу буйруги-
ни Кдмбар уйлаб утирмай бажарди. Янги хужайинидан
фаркди уларок,, лабини чапиллатмади, балки патнисдаги
ширинликдан олиб татиди.
Мошгуруч сокол унинг хдр бир хдракатини диктат бн-
лан кузатгач, муддаога кучди:
— Мени \озир тушингда куряпсан. Бундан буёгага ош­
нанг оркдли гаплашамиз. Мени унутасан, \еч кдерда кур-
магансан, танимайсан. Мен эсам сени бир дакдад хдм унут-
майман. Хар кддаминг, *ар гапинг \исобда туради. Кучад*
к,ок,илсанг, йикдпасан, бу ишда цокдлсанг — уласан. Ул

Чимилдиц етим цохди 459

ганда ^ам... битта узинг улмайсан... Оиланг унча катга
эмас экан-а?

Бу ишора Кдмбарнинг бошига гурзи билан урилгандай
булди. У кар эмас, бу оламнинг жазолаш усулларини эшит-
ган. Соколли киши юмш октарзда ого^лантиргани билан
истаган одамининг урурини куритиб юборишга цодир эка-
нини биров айтмаса \ам, К,амбар билиб турарди. Ш у са-
бабли оиланинг тилга олиниши оилани к^риб ташлаш \а-
куадаги фтсм булиб эшитилди-ю, нафаси бурилди. Сардор
куп гапирмасликни тайинлаган булса-да, узини тута олмади:

— Сардорнинг кафиллиги ишонишингизга асос булол-
майдими? Уйимдагилар гаровда туришса, умрим куркувда
утадими? „Кдмокха тушиб крлса, \аммамизни бир-бир
фош кдлади“ , деб уйлаяпсизми?

— Кдмокда тушмаслигингга шунчалик ишончинг борми?
— К,амок,ка тушишим мумкин, тугри, лекин камок^а
тушган улик гапиролмайди, бу ёги \ам борлигини биламан.
Сардор „Жим бул“ , дегандай уни яна туртиб куйди. Уй
¿гаси эса мийигида кулиб куйди:
— Сен бир нарсани билиб ол: бу дунёда \амма, \амма
вак? кимдандир ёки нимадандир курк^б яшайди. Яна би-
тиб ол: бу дунёдаги \амма аслида гаровдаги одамлар. Биз-
яи \амма ёмон куради. Нима иш кдпишингни айтсанг,
балки ота-онанг сени ок, кдлиб юбориши мумкин. Дунё-
лаги энг катта адолатсизлик \ам шу. Аслида биз биров-
тарга ёмонлик кдямаймиз. Аксинча, дардига дармон бера-
чиз. Нега арак сотувчилардан нафратланишмайди. Сотиб
XIиб яна ра\мат хам айтишади. Заводлар тухтовсиз ишлаб
гурибди. Нега биз ёмонмиз-у, улар эса яхши? Буш пай-
гингда шу саволга жавоб топ. Имоним комилки, жавоб то­
па олмайсан. Ш унинг учун „М ен яхши иш кдгсяпманми,
чхши яшашга хдкдим бор“ , деб узингни ишонтириб юра-
зер. Мен \еч кимни цорадорига ургатмаганман. Ошнанг
\ам ургатмаган. Демак, бизда \еч кднакд айб йук,. Шунинг
^мун мен мана шунакд оппок кийиб юраман. Менга бан-
даси \ам, худоси \ам даъво кдпа олмайди. Худо урадиган
булса, уша ургатганларни ураверади. Биз кдйтага бангилар-
нинг жонига хдловат берамиз. Энди кдладиган ишингни
билиб ол: халтачадаги кррадорини ютиб олиб утганларни
шноларда кургандирсан?

460 То%ир Малик

Кдмбар дарров жавоб кдйтармади, сок,олли кишининг
кдттик, тикилиб туришидан жавоб беришга мажбур экани-
ни билди:

— КУрганман... лекин... мен ютолмайман унаца халта-
чаларни...

— Очигани айтганинг яхши. Сен халтача ютмайсан.
кхгадиганларни топасан. Крралори ташишнинг \ар хил ну­
ли бор. Сен шуниси билан шугулланасан. Сардорнинг га-
пига Караганда, гапни эшворар экансан. Туйхонада ишла-
ганингда \ам мижозларнинг у енгидан кириб, бу енгидан
чикиб, огнинг калласидай нархга кундириб юбораркансан.
Шу \унарингни ишга соласан. Халтача ютадиган одамлар-
ни топасан. Сенинг ишингда жиноятнинг „ж “ хдрфи \ам
булмайди. Топган одамларинг Масковгами, Римгами бо-
риб, хизматига кдраб \ак олади. Сенинг \ацинг ф м хиз-
матингта яраша булади. \ а р *олда Тошкентда бойвачча
булиб керилиб юришга етадиган кдлиб топасан. Тушун-
дингми? Тушунган булсанг айт: кднакд одамларни топи-
шин г мумкин?

— Хамма *ам кунавермайди.
— Буни биламан. Лекин кунадиган одам андонинг уру-
™ эмас. Харакат кдлинса, керагича топилади. Хуш?
— Му^гожлар орасидан кдраш керак.
— Булар энг ишончсиз одамлар. Сал нарсага сотиб ку-
йишади. Сен узингга ишонмасанг ишонмагин, лекин бизга
рупара кдладиган одамингга минг фоиз ишонишинг шарт
Унинг ё тилини сутуриб олишинг, ё лаб-лунжини тикис
ташлашинг керак. Кднакд кдлиб тикиш узингнинг ишинг
Сен четга бориб ишлашни орзу кдлиб юрганларга кдрмок.
ташла. Туладан келган хотинлар жуда бизбоп булишади-да
Ваъда беришни уринлатсанг булди: самолёт бизнинг \исо-
бимиздан, у ёкда кулига накд пул беришади. Иш билан
таъминлашга \ам ваъда бериб юборавер. Бир ой кдттик
ишлашинг керак. Жонини тикиб ишлайдиган одамдан мен
\ам жонимни аямайман, — соцрлли киши йигитга имлас
куйган эди, у чунтагидан пул солинган хатжилд чикдри(
Кдмбарга узатди. Кдмбар бир хатжилдга, бир хона со^иби-
га кдраб, олишга иккиланди. — Олавер. Бу садакд эмас, кдр
\ам эмас. Бир одамнинг иккинчи одамга яхшилиги. Б>
дунёда бахт борми ё йукми, билмайман, лекин одамлар бор

Чимилдщ етим цохди 461

Сардор аста туртиб куйгач, подшох, хузурида муте \ол-
да турган ювош мулозим каби таъзим кдлиб, изларига
кайтдилар. Кишилар назаридан панада к,арор топган, уз
салтанатига эга булган соколли кишига бу мутелик ёкиб,
жилмайиб куйди. Узларининг бегунов эканликлари \аки-
даги гапни шунчаки тил учила, Кдмбарни овутиш учун
айтмади. У узининг бегуноушгига ишонарди. Дин илми-
дан бехабар эди, Киёмат хдкдда тушунчаси йук, эди. Аммо
улганидан сунг жаннатга тушишига амин эди. Вакт-вакти
билан „худойи“ номи билан суйиб турадиган куйлари, ти-
ланчиларга улашадиган пуллари гуё унга жаннат эшигини
ланг очиб берадиган патта эди. Бултур Х,ажга бориб келга-
нидан кейин бу ишончи янада мустаэусамланди. К,айтган
кунининг эртасига кунглига якин дустларини зиёфатга
чорлаб, „Зиёратлар кдбул“ деган тилакка жавобан „Бориб
мазза кдладиган жой эмас экан, йигирма кун сикдлиб кет-
дим, бир кунгилочди кдлайлик“ , деб жавоб берди. Аслида
\ажга бориш етти ухлаб бир тушига кирмаган эди. Кдйси-
дир зиёфатдаги „Уч-турт йил навбат кутиш шарт эмас
экан, беш минг кукидан санаб берсанг, узингни Маккада
курар экансан“ , деган ran кунглини китиклаб, „Бир томо­
ша кдлиб келиш“ га отланган эди. Боришга бориб, зерик-
кани рост, лекин уйга цайтгач, „кунгил очди“ га \ожат йук
эди. Чунки ^амма ибодат ру\и билан уйига отланганида
у Кипрга йул олиб, денгиз со^илида салкам бир ой ро^ат-
ланган эди. Тонготар давом этган „кунгил очар“ мароси-
мида, асосан, Кипр маишатларини гапириб, „Эскичасига
\ам, янгичасига \ам х,аж килиб келдим. Хисоб: биру бир!“
деб кулди. „Кейинги йили яна бир кайтаринг, \исоб ик-
кию икки булсин“ , деган таклифни „Ш у ^аж етти пуш-
тимга етиб ортади“ , деб рад этди. Диндан сал-пал хабари
бор дусти „Устингизга илган э^ромни ташлаб юборманг,
бу дунёдан кетиш вакгингизда гурков бошингизга ёстик
килиб куяди. Э\ром Хожи эканингизга гуво\ булади, гу-
но\ларингиз тукилиб, тугри жаннатга кирасиз“ , дегач, кир
ювадиган машинага ташланган матоларни олдириб, пулат
сандигига жойлаб куйди. Уша чаламулла ошнасининг
масла\ати билан соколни устирди, доим узун ок куйлакда
юришни одат килди. Зо\ир кунглидагидай булди. Аммо
ботинни билмасди. Ла^адда боши остига мингта Э)фом

462 То%ир Малик

тахлаб куйилса \ам, гуво\ликка утмаслигига фаросати
етмасди. Узини ва \амтовокларини жаннат боглари эмас,
самум — баданларини илма-тешик кдлиб юборувчи дузах-
нинг кайнок шамоли кутаётганини у нодон кдердан \ам
билсин?

Т^ФОН

Райрат бугун хизматга бормаса \ам буларди. Чунки
расмий буйруккд кура, у Ригадан индинга кечаси кайтиши
керак эди. Тонгда уйгониб, Мо\идштнинг ширин уйкуси-
ни бузмаслик учун жойида кимирламай ётаверди. Куёш
нури деразадан окиб кирган пайтда ме^монхонада шарпа
сезилди, кейин пичир-пичир овозлар келди. Райрат онаси
билан кдйнонасининг нонушта тайёрлаётганларини англаб,
каддини к$тарди. У кимирлаши билан Моэуадил кузларини
очиб, табассум хддя этди. Аслида у аввалрок уйгонган, ле-
кин сафардан хориб келган эрининг оромини бузмаслик
учун кимир этмай ётган эди. Бу мархдмати учун эрининг
ширин бусаси билан такдирлангач, каддини кутарди. Ёр-
дамга шошган Райратга „Керак эмас“ деган ишора кдпди.
Райрат бу ишорани англамагандай, уни шарт кутариб, ара-
вачага олиб уткизди. Мовдцил аравачани юрризиб тошой-
нага якинлашди. Бетларини, пешонасини силади.

— Каранг, яна битта ажин тушибди. Ажин тушириш
ма\оратингиз ошиб боряпти, — деди эркаланиб.

— Менинг шунака ма^оратим борми? — деди Райрат
уни елкасидан кучиб.

— Сафарга бориб-келганингизда менга битта ажин сов-
ра киласиз. Бу ажинларнинг номи нима, биласизми?

— Ажиннинг номи — ажин-да. Яна канака номи булади?
— Бу ажинларнинг номи — сошнч...
— Бунака с о р п н ч ажини менда хдм бордир?
— Сиздаги ажин бошкача... согинтиргич...
Райрат хотинини эркаламокчи эди, у узини четга тортди.
— Тухтанг, узимга караб олай...
Райрат ювиниб, соколини олиб чиккунича дастурхон
устида нонушта \озир эди. Ёнма-ён утирган кудалар унинг
саломига алик олишди. Эрталаб нонуштага чикканида Рай­
рат онасига якинлашиб пешонасини тутарди. Бу \ол кай-

Чимилдиц етим цолди 463

нонасини нокулай а\волга солиши мумкинлигини фа\м-
лаб, унинг ^зурида бу эркалигидан тийиларди. Онаси бу-
ни тушунгани учун \ам кулимсираганича алик олиб куя
крларди. Бугун \ам шундай булди. Ойниса куёвига чой
куйиб узатди.

Райрат кеча ^овлига кддам куйиши билан унгдаги уй
деразасига кдради. Одатда, Мо\идил шу дераза ёнида утир-
гучи эди. Дарвоза остонасини \атлаган Райратга шу дераза
оркдли согинч табассуми \адя этиларди. Эрининг бугун
келишини билмагани учун эмас, тан азоби кучайгани са-
бабли Мо\идил аравачасига утирмаган, танасини юмшок,
тушакдан узгиси келмай ётган эди. Согинч ярасига малкам
булгувчи чехра куринмагач, Райрат ошхона томон каради.
Пешбанди ун юки, кулида жува кутарган Ойниса куёвини
куриб, шошилиб колди. „Опа, угпингиз келдилар“ , деб
куёвига пешвоз чик,май, аксинча, узини ошхона ичкари-
сига олди. Райратни кутиб олиб, кучок^аш ^укукини ку-
дасига берди. Она-бола куришиб олгунча кулимсираганича
кутиб турди. Кейин у х,ам як,инлашиб, куёвининг елкасига
унг кафтини куйиб сурашди.

Совчиларга ризолик беришда Ойниса „Менам сизлар
билан бирга тураман“ , деганида бу ваъдани бажариш анча
огир эканини \ис к,илган эди. Шунга царамай, кдзи янги
хонадонга, янги шароитга куниккунича к^рк, кун шу уйда
яшади. Кдйнонанинг куёв билан бир хонадонда туришга
урганиши кдйин булмас, лекин эркак куда бор уйда яшаш-
га куникиш жуда кдйин эди. Бу нокулайликка кдшлоги-
ни соганиш \исси кушилгач, Ойниса бечора нима кдпсин?
Кетай деса, кдзининг мултиллаб кдраб к,олишига чидай
олмайди. К,олай деса... Бориб-келиб туришдан узга чораси
йук, эди. Онасининг к^шлокда кдтнаб туришига Мадридил
\ам куникди. Орадан ун ой утиб, к;айнотаси бедаво дардга
йулищб, бир ойда озиб-тузиди. Касали иккинчи ойга чу-
эилмади. Узок, кунлар азоб чекишдан кущаргани учун Ху-
дога шукр кдниб, унинг ра^матига йуналди.

Райрат кэйнонасининг эркак куда ^узурида кдмтиниб
юришини сезар эди. Отасининг маъракалари утгач, Мох^-
дилга „Аямиз \адеб Ясситепага катнайвермай, бирга тура-
версинлар“ , деди. Бу таклифни онаси Ойнисанинг узига
айтди: „Биз куда эмасмиз, биз опа-сингилмиз“ , деди. „Ку-

464 Тоодир Малик

дасининг улишини кутиб турган экан, дарров куч-курони-
ни кутариб келди“ , деган маломатга колишдан кУРККан
Ойниса таклифларни жавобсиз крлдирди.

Орадан йиллар утган булса \ам унинг бориб-келиши
бир хилда давом этди. Райрат кайнонасининг келишини
согиниб кутарди, келгач. чин утил кувончи билан хурсанд
буларди.

Сафардан кайтиб, ошхона остонасида жува кутарган
Ойнисани кургач, кунгли уша кувонч нури билан ёришди.

Туртовлон булиб нонушта цилишди.
Агар Райрат Болтик денгизи буйига дам олгани борга-
нида хрзир сафар таассуротларини гапириб, даврани жон-
лантириб утирган буларди. Хизматга дойр гапларнинг баъ-
зиларини буларга айтолмайди, айтиш мумкин булганлари
эса уларни кизиктирмайди. Шундай булгач, маставасини
жимгина ичавергани маъкул. Жим утириш Моэуишлга хуш
келмай, телевизорни ёкай. Фермер хужалигини макгаётган
мухбирнинг гаплари ёкмаса-да, жимликдан кура шу вай-
сашни маъкул курди.
Бу макговлар охирига етгач, мухбир жиддий киёфада,
жиддий хабарни укий бошлади. Биринчи жумладаёк Рай­
рат телевизорга тикилиб колди. Бу хабар Райратнинг хиз-
матига тааллукли булгани сабабли бошкдлар \ам кулок тут-
дилар:
— .Душанбе — Москва“ поездидаги бир йуловчи мили­
ция ходимининг диккатини узига тортди. Текширув нати-
жасида Тожикистон фукароси булган бу йуловчидан икки
юз грамм микаорда героин моддаси топилди. Тергов олиб
борилаётгани учун йуловчининг кимлигини маълум кдпиш
максадга мувофик курилмади. Гумондаги яна икки йулов­
чи \ам текширувдан утказилди. Тергов натижалари якин
кунларда эълон килинади“ .
Хабар замирида да\шатли вокеа баёни булмаса-да,
дастурхон атрофидаги уч аёл бараварига Райратга карашди.
Райрат „Бу гаплардан менинг хабарим йук“ , дегандай елка
кисиб кУйди. Хотиржам равишда овкатини ичиб куймокчи
булди-ю, лекин ичи кизиб, токат килолмади. Бугун хиз­
матга бормаслик ^акидаги уз ахдини унутди. Лабини со-
чикка артиб урнидан турди. Ундан х,еч ким „К.аёкка кет-
япсиз?“ деб сурамаса-да, ахдига бевафолик килаётганини

Чимилдиц етим цохди 465

хаспушлаш учун „Вазирга сафар ^исоботани беришим ке-
рак экан“ , деб ба\она килди. Икки куда жойларида утир-
ганларича дуо килдилар. Мо^идил эса аравачасини гилди-
ратиб, остонага кадар кузатди.

FaftpaT хонасидаги деразаларни очаётганда Шухрат ки-
риб келди.

— Турналарнинг кднотида учиб келдингми? — деди дус-
тини бафига босиб.

— Шунаца булиб к,олди. Битта турнанинг к,аноти буш
экан, кэлдиргочларга ухшаб жойлашиб олавердим, — деди
FaiipaT хуш кайфиятда.

— Битгадан ка^ва ичамизми, кизларга айтайми?
— Хозир чой ичиб келяпман. Ригада нима гаплар, об-
\аво к,алай?
— Ригани куя тур, бу ерда нима гаплар? Ов яхши бул-
ганга ухшайди, телевизорда норора чалиб эълон килишди.
— Эшитдингми? Атай шундай кдлдим. Кимдир „02“ га
хабар килибди.
— Уша „кимдир“ ни аникдамагандирсан?
— Кунгирок кддган одамни аниклаш шарт эмас, чунки
кичик наркокурьерни бизга рупара килишдан макрадлари
аник-ку? Сумкасидан икки юз эллик фамм чикувди, мен
хабарга „икки юз ф ам м “ деб ёздирдим. „Эллиги кдёкда
Колди?“ деб бир бош котиришсин.
— Купам бош котиришмас, „Милисанинг узи уриб
цолган“ , деб ran тар катишар. Бош ка янгилик йукми?
— Душанбедан чиккан одамдан керакли ran чикмайди.
\атто Москвада молни кимга беришини х,ам билмайди.
Козон бекатида турар эмиш-у, бир козок бола келиб ку-
лидан олармиш. Москвага етиб борол маслиги ни билмаган
у лакма. У билан терговчилар шугулланишяпти. Биз ша-
\ардаги дастёрлардан бирининг изига тушдик. Ш у дастёр
>ргимчак турининг марказига бошлаб бориши мумкин.
— Курьерлар бир хил булмаслигини узинг биласан.
Айримлари шунчаки лайчадек ran. Атрофда думини ли-
киллатиб юраверади. Уларни назоратда ушлайвергин-у,
ликкат марказини ургимчак тури билан маркам боглан-
ганларига карат. Борми шунакалари?
— Майдалари бор. Йириги у томондан мол олиб утган
одам булади-да.

'■0— E jifoh ум и д л ар даш ти

466 Тоздир Мллик

— Орзу билан ффофтни ажрагаай вдлдингми? —деди
Райрат стали успишги кргозлар тахламини вараклаб. —Ри-
гада ким билан учрашганимни айтайми ё узинг топасанми?

—Мен фолбин эмасман, —деди Шухрат киноя би­
лан. —Кейинги тунларда туш \эм курмайдиган булиб крл-
ганман

—Туш курмаганинг яхши. Миянг чарчамайди. Хуллас,
икковимизга яхши таниш булган бир одам „Наркобизнес-
ни енгишга куэларинг етадими?“ деб дангал сУради. Мен
дадил хавоб бера олмадим. Кейин маломат цнлиб айтган

гапларини эшит: „Цунамини этакларинг билан тусмокчи-
мисанлар? Атрофингта кдра. Чегаранинг бир тиркишини
ёпсаларинг, кутмаган жойларингдан янги туйнук очилиб
коляпти-ку? Марказий Осиёдаги гиё\вандлар бир йилда
ун бир тонна кора дори истеъмол килар эканми? Ун бир
тоннани тирцишдан сшиб утиб булмайди, тУфими? Дунёда
эллик миллион гиё^ванд бор эмишми? Ким санаб чикибди.
Беш юз миллион леса ишонардим. Бошларингни харсанг
тошга урганларинг билан \еч нимага эриша олмайсанлар.
Чунки дунёнинг тугони бузилган. Сен битта арикчани
тусмокчимисан? Атрофии сел босганда сенинг \аракатинг
девонанинг югуришидан фарк килмайди. Наркобизнес
дегани —кориндаги чипконга Ухшайди. Жарро^га борсанг,
кесиб, дори босади. Эргага кдрасанг, ёнидан бошкаси па-
тос боглаб турибди. Агар духтирнинг калласи ишласа, яра-
ни кесмай, конни тозалайди. Ана энди уйлаб кур: дунё­
нинг бузуц цонини сен тозалай оласанми?“ Узи ёкимсиз
булгани билан гапларида аччик, дакикдт бор, т^грими? Бу
гапларни эслаб колиб, сенга айтаётганимнинг сабаби бор:
бу битта одамнинг гапи эмас, купчилик шу фикрда булса-
чи?! У одам факат бир нарсада адашди: наркобизнес бир
зилзила билан бош кутарадиган цунами эмас. У уммон ус-
тида куч туплаб ер юзига юриш килиб вайрон этувчи туфон.

—Дунёнинг тугони бузилган, деб тУфи айтибди. Ер
куррасини яхлит бир дунё деб булмайди. Одамлар узаро
бирлашиб, ер юзини катга-кичик булакларга булиб олиб,
айшини суриб ётибди. Бирининг фожиаси билан иккин-
чисининг иши йук. Эсингдами, совет даврида гиё^ванд
борлиги тан олинмасди. Рарбдаги деворлар йикилгач, ка-
сал ошкор будди. Энди тухтатиш кийин.

Чимихдик, етим цохди 467

Бу гапи билан Шухрат офик^и ярага туз сепгандай
булди. FaftpaT ниманидир эсламок^и булгандай жим крл-
ди. „Бу курашда бизни к,ийнайдиган асосий нарса — одам-
ларнинг гиё)фандликка булган муносабатлари, — деб уйла-
ди у. — Купчилик локайд — „Фалончининг угли гиё\ванд
булса булибди-да, баттар булмайдими?!“ Эртага унинг узи-
га бошка бир одам „Баттар бул“ демайдими? \ а р уч к,о-
тилликдан бири гиё^вандлик ок^бати эканини х,амма би-
ладими? „Спид“ балосига чалинган хрр икки одамдан бири
билакдан дори олгани сабабли юк^ирганини-чи? Катта
ёшдаги, урта ёшдагилар орасида гиё^ванд кам. Хатто йук,
даражада. Гиё\ванд шу ёшга етмай улиб кетишини \ам
биров билади, биров билмайди... Кддимда Захдок деган
золим шох> утган экан. Унинг ка^ридан шарра шер \ам
куркар экан. Ш о\нинг икки елкасида икки илон утирар-
кан. Бу илонларга \ар куни икки одамнинг мияси пиши-
риб бериларкан. Каёнийлар зотидан булган Отиб угли Фа-
ридун вояга етиб, уни ма\в этган экан. Агар гиё\вандлар
олами „Зулмат салтанати“ дейилса, демак, унинг уз З а р о ­
ки бор. Афсонадаги золимдан фарк,и шуки, елкаларидаги
илонлари икки одамнинг мияси билан кифояланмайди.
Энг му\им муаммо — унинг калласини шарт узиб ташлай-
диган мард Фаридун борми?“ Хаёлини тузитган бу фикр-
лар дустига маълум булган и учун тилига чик,армади. Шух,-
рат эса бир зумлик сукутдан кейин гаггини давом эттирди:

— Америкада укувчиларни уликхонага олиб бориб мур-
даларни курсатишар экан. Уларга х,атго шу хдм таъсир эт-
маяпти-ку? Бу кднаца а\мо*ушк булди?

— Аракрсурлик билан гиёх^анллик „Бу акдли одам, бу-
ниси эса ах^гок,“ , деб ажратиб утирмайди. Хамма ran шунда.

— Сенга туф и гапларни айтган ёкдмсиз одам ким экан,
энди билсак буладими?

Райрат „Айтсамми ё айтмасамми, сабринг кднчага чи-
дайди?“ дегандай мугомбирлик билан кулимсираб турди-
да, а^амиятсиз гапни эслагандай деди:

— Билсанг булади. Рирром эсингда'*!»9
— Жиддий айтяпсанми? Тирик эканми?
— Ха, кдйнотам хэм тирик эмиш. Тушунишимча, Fnp-
ром исмини ^згартириб, бошкр хужжат билан яшайди, \ат-
то бу ёкларга бир неча марта келиб кетган. Балки Улат \ам

468 То%ир Малик

келиб-кетиб юрар. Виз ушанда „Махсус амалиёт яхши якун
топди", леб кувониб юрибмиз. Бу ердаги ургимчак ини
билан уларнинг алокаси йукмикин? Рирром нега менга ру-
пара булли. узини ошкор килди? Аввалгилай яширинча
келиб-кетиб юрса булмасмиди? Буларнинг аник максади
бор. Мен уйлаб-уйлаб бир фикрга келолмадим. Сен \ам
уйлаб кур. Икковининг суратларини таркдгиб, уларни
халкаро кдаирувга бериш керак. Улар четда тинч юриш-
майли. Хозир шу \ацда билдирги ёзиб, вазирга кираман.

Нияти холис экан, гапини тугатишга улгурмай, вазир
хонасига тутридан-т>три уланган телефон жиринглаб колли.

КУТИЛ МАГАН БАХТ ЦУШИ

Тонг отмай уйгонган Иззат туришга эриниб ётди. Бу
тонг икки ерга ошга бориши керак. Биринчиси туй оши,
тез кириб чикади. Иккннчиси маърака оши. Утган куни
якин танишининг отаси кайтиш килган эди. Аввал ун етти
ё ун туккиз кунда „йигирма оши“ деб ош берилган булса,
„Мусулмончиликда „йигирма“ „кирк“ деган зиёфатлар
йук“ , деб фатво чикдач, учинчи ё бешинчи куни „э\сон“
номи билан ошхурликлар давом этаётган эди. Бу одатлар
бидъатми ё й^кми, Иззат учун фарксиз, буни уйлаб х,ам
курмайди. Унга ёкмайдигани — мулланинг ярим соатми ё
ундан купми маъруза килиши. „Амри маъруф“ деб атал-
гувчи бу тадбирни у „гап сотиш “ деб ^исоблаб, маъруза
тугагунча юраги сикилиб кетади. Ш унинг учун таклиф
этилган дамда „келди-кетдими?“ деб сурайдиган булган.
„Келди-кетди“ булса, кдйтмайди, амри маъруф булса, так­
лиф этувчининг мартабасига карайди: мартабаси пастрок-
никига бормай куя колади. Мартабаси баландрок, „нозик“
танишларникига боришга мажбур. Бу тонг шундай мажбу-
риятни бажариб, уйига кэйтди-да, кечаси чала колган
ишини нихоясига етказиб куйиш учун кирим-чикимга хос
хисоб-китобга утирди. Кргоздаги руйхатига карай-карай
неча марталаб саналган пул тахламларини яна кдйтадан са-
най бошлади. Ракдмларнинг т^трилигини пул тахламлари
исбот этса хам, кайта санашдан эринмади. Аслида \исоб-
китобнинг аникдигига ишониш учун кайта-кайта санамай-
ди. У пул санаётган пайтида рохдтланади, юраги шодлана-

Чимилдщ етим цохди 469

ди, келажакнинг куёшли кунларини куз олдига келтириб,
узини дунёдаги энг бахтли инсон деб \исоблайди. \аёти
тарозисининг бир палласига пулни, иккинчисига бахтни
куйиб улчайдиган одам яна нималан ^узурланиши мум-
кин? „Бойлик йул бошида ёкиб куйилган оловга ухшайди.
Кимки ундан керагича бир оз олиб, уз йулини ёритишга
сарф килса, фойда куради. Кимки купрок олишга интилса,
куйиб колиб, узига азоб беради“ , деган \икматдан бегона
одам узини эртага х,аловат урнига фожиа кутаётганини уй-
лаб курармиди?

Амри маъруфлардан безган одам бу тонг астойдил га-
забланди. Турда викрр билан утирган имом улим \ак эка-
нини айта туриб, чалкашдими, бойлик одамзот учун фало-
кат эканини гапира кетди. Асосан, бадавлат киборлар туп-
ланган даврада галати \олат юз берди. Айрим кузларда газаб
учкуни чакнади, айримлар норози нигоэугар билан иади\ом
со^ би н и иалашди. Имом буни пайкамай, узи утирган да-
рахт шохини арралаётган нодон каби гапини хдяжон билан
давом этаверди: „Дунё \аёти бир тушдан иборатдир. Дунё-
да мол-дунё со^иби булмок тушда хазина топиб олишга
ухшайди, деган экан бир донишманд. Дунё моли наслдан
наслга утиб, шу дунёда колади. Улим фариштаси гофил-
нинг жонини олиш билан уни уйкудан уйготади. У киши
\дкикдтдан \ам эга булмаган мол учун дунёда чеккан зах,-
матларидан х,айратга тушади. Минг пушаймон булади. Ле-
кин вакт утган, гашт к,олипдан кучган булади...

...Хотинлару угиллар, коп-коп олтинлару кумушлар,
наслдор отлару сурув-сурув мол-куйлар, экинлар... ва хр-
казо нарсалар одамлар ^ирсини кдтикдайди. Буларнинг
^ммаси дунё завкидир. Модомики, у безатилган булса,
>нда хдкикий гузаллик ва яхшилик йукдир, бу гузаллик
►нда муваккатдир ва узга бир ердан келган, демакдир.
Цунё — олтин к;опламаси сохта пул кабидир. Яъни киймат-
:из к^пик б^лган дунё сохта, ёлгончидир, а^амиятсиз ва
(ддрсиздир. Унинг уст кисми олтин билан сувалган. Мана
иунинг учун \ам инсонларни хотинлару угиллар, коп-коп
ытинлару кумушлар, наслдор отлару сурув-сурув мол-куй-
ир, экинлар ва бошка нарсалар узига тортади“ .

Пойгакрокда ^тирган Иззат оркасига угирилиб, изди-
цом сох,ибини излади.

470 То^ир Малик

„Бир лонишманд мозор ёнидан угаётганида к^брларга
кдоаб хитоб кдлган экан: „Эй к^брда ётганлар, эй суякла-
ри чириб, тупрокдэ крришганлар, эй крронгуликларда ёл-
т з кщганлар, сизларда нима ran? Биздан сурасангиз, мол-
ларингиз так;симланди. болаларингиз уксиз ва етим к;олди,
хотинларингиз бошцд турмуш курищди. Бизда ана шундай
хабарлар. Сизларда кдндай хабарлар бор?“

Имомнинг бу гагтидан кейин Иззат ичида сукиниб ол-
ди-да, шарт урнидан туриб, ташк^рига чикди. Эшик о рзи -

да чекиб турган одамга якднлашиб:
—Дуст, кдна^а лак^ани топиб келгансиз? —деди ач-

чик^анганини яширмай.
Имомнинг гаплари маърака эгасига \ам малол келиб,

ме\монлардан уялгани учун таш^ари чициб турган эди.
Иззатнинг таънасидан кейин сигаретни ташлаб, оёк, учи
билан эзди.

—Ким билади, Сотимбой мактаб-макгаб олиб келунди.
—Бориб тинчитиб кУя кдлайми? —деди Иззат унинг
мушкулини осон этишга а\д кдлиб.
— Йук. валдирайверсин. Сиз уртакашларга имлаб к$-
йинг, ошни сузаверишсин. Калласи булса, тушуниб, узи
тухтайди.
Ош сузилган лаганлар карвони пайдо булгач, имом
гапни бас кдпди. У шошиб турган эканми, ош емай чикди.
Маърака эгаси чунтагидан юз доллар чюодиб, уни мулзам
кдлиш мацсадида пулни ошкора равишда бир гажимлаб
олиб, кейин узатди. Лекин имом мулзам булмади, аксин-
ча, уни ^айратда кдпдириб, мийигида кулимсиради-да,
„Таксир, бизники иккита“, деди. Кунгли гашланиб турган
маърака эгаси энди Узини камсггилган \ис кдпиб, газаб-
дан цизариб кетди. Уни тепиб к 5оргиси келди-ю, атроф-
дагилардан уядци. Унинг а^волини тушунган Иззат чак,-
конлик кдпиб, имомни билагидан ушлади-да, куча Уртаси-
да пойлаб турган кора „Мерседес“ сари бошлади.
—Сеники качондан бери иккита булиб кдлди? Ол-
дингга турт танга ташласа эмаклаб юрардинг-ку? —Иззат
шундай деб билагини каттик; к^сган эди, имом довдираб
к,олди. Машинага якднлашишганда ^айдовчи йигит орк£
эшикни очди. Иззат тухтамай, оёги билан туртиб эшикни
ёпди-да, йигитга деди:

Чимилдщ етим цолди 471

— Машинани четга олиб куй. Имом поччангга духтир
купрокяёв юрингдебди. Крринни кара, ёрилиб кетмасин
яна.

Яна бир-икки кадам юргач, имомни куйиб юборди.
Аввалига бундай боофматликдан ранжиган, кейин тааж-
жубланган, охири курка бошлаган имом осон кутулганига
кувониб, оркасига карамай, тез-тез юриб кетди.

— Тугунни нима килай? — деди \айдовчи йигит.
— Мозордаги гадойларга олиб бориб бер. Савоби сенга.
Иззат маърака эгасининг ёнига кайтиб, ме^монларни
бирга кузатди. Хайрлашар ма^алида маърака эгаси „Яхши-
ям сен бор экансан, булмаса ичак-чаворини салла кдлиб
куярдим“ , деб миннатдорлик билдирганида „Э, дуст, буна-
кдларни менга куйиб беринг, эмаклаб келиб-эмаклаб кета-
диган булади“ , деди камтарлик билан.
Хозир пулларини санаб утирганида икки соат аввал
булиб утган уша вокеани куз олдига келтирди. „Узининг
дарди пул-у, яна бойларни ёмонлагани ёмонлаган-а! Салла-
сига пул кистиравериб талтайтириб юбордик, — деб ичида
сукинди. — Бу таги паст бойлик нима эканини биладими
узи?! Бойсан — одамсан! Чунтагинг КУРУК юргандан кура
ла\адда ялангоч чузилиб ётганинг яхши!“

Иззат бир керишиб ^узурланди. Пул тахламини су-
юкли ширин боласининг бошини силагандай силаб КУНДИ_
да, соатига караб олгач, стол устидаги пультни олиб, теле-
визорни ёкди. Ярим соат аввал унга кУнгиРОК килишиб,
„Хабарлар“да янгиликни эшитиши лозимлигини эслатиш-
ганди. Кайсидир вилоятдаги фермада тугилган бузоклар
\акидаги оламшумул вокеа баёнидан сунг, кейинги хабар
укила бошлангач, Иззат диккат билан тинглади:

— „Душ анбе-М осква“ поездидаги бир йуловчи мили­
ция ходимининг диккатини узига тортди. Текширув нати-
жасида Тожикистон фукароси булган бу йуловчидан икки
юз фамм микдорда героин моддаси топидди. Тергов олиб
борилаётгани учун йуловчининг кимлигини маълум килиш
максадга мувофик курилмади. Гумондаги яна икки йулов­
чи \ам текширувдан утказилди. Тергов натижалари якин
кунларда эълон килинади“ .

Телефон жиринглагач, Иззат телевизорни учирди. Т е­
лефонии кулогига тутди, кимдир упкасига кУрт тушган

472 Таздир Малик

жонивордай йуталди. Иззат бошцэ овоэ кушай, гапини
айтаи:

—Эшитдим. Мендаги маълумслта кУра, икки юз эллик
фамм булган. Маълумот шундайлигича етказилган. Нима
учун камайиб ксшганини билмадим. Балки Уша ёкда эллик
фаммини уриб колишгандир. Мен тортиб олмаганман.
Балки бу ерда тинчитишгандир. Ушлаганда тепасида тур-
мадим. Хабарни етказишим керак эди, етказдим. Бу ё™
менинг ишим эмас. Яна иккитаси кимлигини билмайман.
Балки... эллик фаммни иккига булиб, икки кишига таш-
лашгандир. Хужайинларига „Уч кишидан иборат жиноий
гуру^ни к^лга олдик“, деб мактанишади-да. У ёедаги иш-
лардан яхши хабар бор. Каптарлар яхпги учишяпти. Битта
дарахтга к^ниб утишибди. Дарахтлар бехавотир. Каптар-
ларнинг Тошкентга учиб келиб, эгасини топишига юз фо-
из кафолат бераман. У ё™га кднацэ учиши каптарвознинг
ма\оратига боти*. Хамма узининг ишини кдпиши керак.
Ха... тилим бакувват, омон булинг.

Юзини ювиб кдйтаётган Шо\ил к^я очик; эшикдан
пулларга кузи тушди-ю, беихгиёр тухтади. Иззат буни се-
зиб гапдан тухтади. Шоэсид пулдан кузини узмаганича ота-
сига салом берди.

Иззат ишора билан алик олган булиб, гапини давом

этгирди:

—Кеча керакли одамлар билан куришиб, \аммасини
гаплашганман...

Шо\ид отасининг гапларига эътибор бермади, унинг
хаёлини пул тахлами олган эди. Ошхонага кириши билан
онаси мехрибонлик билан карши олди.

—Мастава ичасанми ё балик, иситиб берайми?
—Чой ичаман.
—Эрталаб црринга овкдт тушмаса, ичаклар торайиб кр-
лади. Йигит ёшидагилар кУп-куп овкдт ейишлари керак.
Онаси гапираётганда илгакдаги калитлар шодасига кузи
тушиб, ажабланиб сУради:
—Кимнинг калити?
—Тогангники. Малайзияга кетишди.
—Нима кдлишаркан?
—Ноила келмайдиган булибди. „Узинглар келиб дам
олиб кетинглар“, дебди.

Чимилдиц етим цохди 473

— Ш у жиянингизга Худо акдцан берган-да. Тогам бе-
чора кизини куриш ба^онасида бормаса, бу дунёда дам
олиш нималигини билмайди.

— Жиянимнинг акдли эканини тан олганинг яхши, ле-
кин узинг а\мок,сан. Шундай цизга уйлан, десам ноз к^-
либ юрибсан. Тоганг *ам рози булувди.

— Мен рози булганман, ойи. Фак^ат духтирлар царин-
дошга уйлансанг, болаларинг к.ингир-к.ийшик, тугилади,
дейишганига куркдим. Агар кингир-к^йшик, невараларни
кутариб юраман, десангиз, шалпангкулоц Ноилангизга уй-
ланмаган — номард.

— Нафасингни иссикрок, кдл. Худо менга шунацанги
ширин неваралар берсинки, етти икдим койил крлсин.
Ноиланинг кулогини \адеб гапираверма. Сенга хунук ку-
ринаётган булса, ота-онасига чиройли.

— Мен гапирганим йук,, кичкиналигида узингиз „Чебу­
рашка“ дердингиз.

— Унда эркалардим. Энди уят булади.
— Энди „ Ч е б у р а ш к а “ д е б булмайди, кулок,лари энди
локаторнинг узи.
— Масхара кдлма, дедим, — Рихси ёлгон пуписа билан
упшнинг юзига эркалаб уриб куйди.
Шо\ид калитларни кулига олиб, хаёлига келган фикр-
дан кувониб кетди:
— Тогам кетган булсалар, уйдан хабар олиб туриш ке-
ракдир? Ойижон, Уртоьугарим билан имтихрнга уша ерда
тайёрлансам-чи? Репетиторни уша ерга чакдаа крламиз.
— Купчиликни чакдоиб отбозор кдлиб юборма.
— Келиб-келиб тогамнинг уйларини отбозор кдламан-
ми? Чиннидай кдлиб утираман, — к,озонча томонга к,араб
куйиб ажабланди, — эрталабдан холвайтар кдляпсизми?
Тинчликми?
— Алак,-чалак; туш куряпман. Бугун чоршанба, арво\-
ларни йук,лаб куйсак савоб булади.
— Ие, арвохдарни йуьугаганингизда бибисешанбага атаб
тугун оши кдлардингиз-ку? Бу сафар эриндингизми? Ду-
конда тайёр тугилган чучвараларни сотишяпти, олиб келиб
берайми?
— Узимам биламан, кеча олиб келганман. Уни \али пе-
шинда пишираман, келсанг, мачитга опчикиб берардинг.

474 То^ир Малик

— Пешицда ваксим йук,. Сиз арво^ларни йук^асангиз,
мен тирик домлаларни йукуташим керак. Атаганингизни
беринг, имти^он якднлашиб колди. Олдиндан бериб куй-
масам, кейин „Бу ё ж кризис“ , деб нархни оширворишади.

— Бу сафаргисини адангдан оласан. Адан гни ча^ира
кол, чой совимай ичволсинлар.

Бу топширик, Шо^идга ёкди. Узи бу ерда онаси билан
лакдплашаётган булса-да, хаёли отасининг хонасидаги пул-
ларда эди. Ш у сабабли вазифани бажаришга шошилди.
Эишк хдмон к_ия очик„ пуллар \амон стал усгида, отаси эса
айвончада ким биландир телефонда асабий тарзда гаплаш-
япти.

— Одам бир нима деганда каллани жойига куйиб эши-
тиш керак, калла хом булса ёзиб олиш керак. Мен иккита
деганман. Йук. Анталиянг керакмас. Бултур бориб, сову-
ш ни еб келганман. Ё Тайландга, ё Канарга булсин. Иложи
йук булса, хужайинингни ча^ир, узи билан гаплашаман.

Отасининг хонага орк£ кдпиб туриши Шо^ид учун му-
кофот булди. Мукофотдан фойдаланмай к;олиш унингдек
чапдаст йигит учун иснод эмасми?! У уйлаб *ам утирмай,
эшикни очиб оёк. учида ичкарига кирди-да, стол устидаги
пуллардан чан галита сиеданича олиб, букчай ганича яшин
тезлигида изига к^йтди. Ошхонага кирмай, ташцарига
шошилганида онаси „Каёк^а?“ деб тухтатмок^ш булди.

— Устозга учрашиш кераклиги эсимга тушиб колди, —
деди Шоэуад тухтамай. — Тез бормасам, теримга сомон ти-
кдди. Бунаку абла\ домла сиаларнинг даврингизда булмаган.

Ш оздд кутилмаган бахт кушини ушлаб олгандай куво-
ниб, кучага чикди.

„ГЕОМЕТРИК ПРОГРЕССИЯ“

Бир ёлгон иккинчисини тугдиради, иккинчиси яна
турттасини, математиклар тили билан айтганда, бу борада-
ги „геометрик проф ессия“ охир-о^ибат шармандаликка,
^атго фалокатта алиб келади. Буни купчилик билади, аммо
тилини тия колмайди. Ёлгон бобидаги устаси фаранглар
ззнжир каби улаб кетаверадилар. Аммо нунок^арнинг иши
кийин. Биринчи ё иккинчи ёлгондаёк; к,овун тушириб ку-
йишади. Жавлон шу тоифадан эди. Ёлгон гапириб куйиб,

Чимилдиц етим цохди 475

ок^батини хавотир билан кутарди. Авто\алокат \акдцаги
ёлгони бу кддар тез фош булишини у кутмаганди. Касал-
хонадан чик^ан куннинг эртасига ук^шга бориб, \ол сура-
ганларга йуловчи машина \алокати \ак,ида к^ск,агина суз-
лаб осон кугулди. Дарслар тугаб, Севара билан бирга кучага
чик^ач, бу к^знинг савол назаридан осон кутулолмаслиги-
ни сезди. Кунгли кдз билан узокрок юришни истаса-да,
акуш тезрок кузатиб куйишга ундади. Бекатга етишлари
билан автобус куриниб, ичдан кувонди, аммо сездирмас-
ликка уриниб, галати тасодифга дуч келгандай, „Ие, авто-
бусингиз келиб крлди“ , деди.

Севара унга синовчан к^ради:
— Келса келаверсин, кейингисида кета цоларман, — де­
ди бамайлихотир. Кейин йигитнинг истагини сезгандай пи-
чинг кдлди: — Ё... тезрок, кета к,олайми?
Жавлон: „Й уг-е, нега бундай деяпсиз?“ деб нигоадши
олиб кочди. Сезгир кдз эса дангалига куча колди:
— Гаплашишга хо\ишингиз йукда ухшайди.
— Адашяпсиз... — Жавлон шундай деб узини ок^ашга
арзирли ran тополмади. Ночор а^волда буйнини к,ашиган
булиб, паст овозда давом этди: — согинган одамда шуна^а
хо\иш булиши мумкинми? Факат... сал бошим огрияпти...
агар истасангиз... утириб к,а\ва ичайлик.
— Кунглимдагини топдингиз, юринг.
Севара ноз кдпмай, бекатдан сал наридаги муъжаз к^х,-
вахонага узи йул бошлади. Соя томондаги столга утириб,
к,а\ва буюргач, Жавлонга кдгтик, тикилиб суради:
— Бошингиз кэттик, огрияптими?
Бу одций савол булса-да, тикилиб к,арашнинг ортида
нимадир яширин эканини сезган Жавлон унгайсизланди.
Кдх^ага таклиф кдлиб, узига узи х,ак^кдй бош о ф и к орт-
тириб олганини англаб гашланди. Пекин жавобдан буйин
товлай олмади. Саволнинг тагдор эканини сезмагандай,
кулимсирашга \аракат кдлиб жавоб берди:
— Чайк;алган бош билан гандираклаб юрармикинман,
деб куркувдим, хайрият, анча жойига келиб крлди. Декан-
нинг кдрашига эътибор бердингизми, гаплари хдм пичинг-
га тула будци, а? „Кдйдам, энди ук^тшни давом эттира
олармикинсиз?“ деганда „Калланг ишландими?“ демокчи
булдими?

476 То%ир Малик

— Менимча, куп даре цолдирганингизни назарда тутди
шекилли, — деди киз ундан нигщини узмай. — Сиадан бош-
ка талабани бунакд пайтда шартта >£Йдаб юборишади, би-
ласиз-ку? Профессор к,обилиятли математик, деб сизни
\имоя кдлганлар.

— Касалхонада ётдим-ку? Сабабсиз даре колдирган бул-
сам, хрйдаса хдйдайверсин, — деди Жаалон асгойдил ранжиб.

Се вара унинг ранжишига эътибор бермали:
— Бир ran айтсам хафа булмайсизми?
— Айтмасангиз \ам биламан, нима демок^оишгингизни.
Уртокугарим билан шаталок, отиб юриб, куп даре кдлдир-
ганманми? Уртокдарим сизга ёк^майди, шунинг учун мени
айблайверасиз. Агар \адеб шуни пеш кдлаверсангиз...
Жавлон „Куркрк, олдин муигг кутарар" к^билнда дадил
ran бошлади-ю, долганин и ичига ютди. Унинг бу килиги
ёцмай, Севара кршларини сал чимирди:
— Охиригача гапираверинг, нима булади? Аразлайсиз-
ми ё мендан юз угириб кетасизми? Уртамиздан к,ора му-
шук утадими?
— Унацд демокчи эмасман... Уртош йук йигит йигит-
ми? — деди Жавлон аввалги шаштидан кдйтиб.
— Уртоцни деб... укишни ташлаш керакми? Ахир ук^ии
келажак дегани-ку? Шу уртокдарингиз билан юриб нима-
ни орттирдингиз? Терговчига кейинги сафар хдм „Йулов-
чи машинада эдим“ , деб ёляон гапирибсиз-а?
— Яна Назиранинг акаси айтдими бу гапни?
Йигитнинг зардали гапига киз кдгьий о\анг билан жа-
воб берди:
— Терговчи мен билан *ам гаплашди. Сизни деб... мен
\ам ёлгон гапирдим...
— Ростданам йуловчи машинада эдим...
— \аммани алдасангиз \ам узингизни алдаманг, илти-
мос. Хафа булманг-у, иродангаз жуда бушашиб кетибди
— Кдёкдан оляпсиз бунакр гапларни?
— Кррадорига аралашиб крлганингиз хдм ёлгонми?
Бу кутилмаган савол гурзи булиб бошига урилдими с
куёшли кунда чакдн чак?1б булутсиз осмонни йиртиб юбор-
дими, \ар \олда Жавлон тубсиз жар устида осилиб к,ол-
гандай \ис кдлди узини. Севара \аммасидан хабар топган-
ми ё укриз милтик; билан нишонга оляптими — фарк,лашга

Чимилдиц етим цолди 477

к,ийналди. К,изга кузларини пирпиратиб к,араб турди-да,
бир ютиниб олиб, зорли овозда: „Энди тух,мат к,иляпсиз‘\
леди. Шундай дейишга деди-ю, бу ran билан узини ок^ай
олмаслигини билгандай, атрофга хавотир билан аланглаб
олди. Бу \олат к,изнинг зийрак нигсдидан четда колмади.
Йигитнинг бу довдираши \ак^к£тни ошкор к,илса-да, к^з-
да бундан кура кучлирок далил бор эди. Шу боис хотир-
жам, айни дамда катъий о^ангни узгартирмади:

— Сизни даволаган врачнинг к^зи билан мактабда бир-
га укиганман. К,онингиз таркибида корадори борлигини
айтдилар. Биров билмасин, деб мен ялингандим. Шунинг
учун терговчига маълум к,илишмади.

— Кизик,... — Жавлон алам билан бош чайкдди, — тер-
говчи бир дугонангизнинг акаси, врач иккинчи дугонан-
гизнинг онаси... Тасодифлар купайиб кетмаяптими?

— „Дунё тор“ , деган бир ran бор-ку, х^икатни ошкор
этиш учун икки тасодиф к^плик к^лмайди. Хак^цатни
„илдиз ости“ га олганингиз билан, унинг кетидан барибир
ечим келади. Мен сиз айтган тасодифларни кддириб топ-
мадим. Сизни х,ам пойлаганим йук,. Узгариб крлганингиз-
ни ук,ишдагилар хдм сезиб юришибди. Фак^т сабабини би-
лишмаяпти. Сабабини ёлрмз мен биламан.

Бу ran йигитни тамом марлуб этди. Бошини эгиб, яли-
ниш о^ангига кучди:

— Севар... \еч ким билмасин... К,андай тушиб колга-
нимни узим \ам билмайман... Кднакд кутулишни \ам бил-
майман... Кутулишни хо\лайман... лекин кучим етмаяпти.
Гапингиз тугри, ирода крлмаган менда.

— Булмаган ran! — деди киз унинг гапини узиб.
— Бундан к у т у л и б булмайди, шу пайтгача \еч ким
кутулмаган, — деди йигит умидсизлик билан.
Бу гапдан кейин киз кдерда утирганини унутиб, баланд
овозда: „Булмаган ran!“ деб юборди. Кейин яна пастлади,
лекин катъий о\ангни йукотмади:
— Кутулиш мумкин! Шу пайтгача \еч ким кутулмаган
булса, сиз биринчи булиб кутуласиз! Кучингиз етади. Ку-
чингизга ишонинг. Мен ишонаман сизга!
Жавлон ишончсиз, бадбин \олда к,изга мултиллаб к^араб
крлди. Севаранинг кузларида эса, аксинча, ишонч бор эди.
Хизматчи келтирган ца^ани ичмадилар, \ак^ни тулаб

478 То%ир Малик

уринларидан турдилар. К^з авгобусга чикди, йигит \opfhh
караш билан уни кузатди. Севара йигигнинг аянчли ах,во-
лига караб ачинди. Ачиниш \иссини ошкор кдлмаслик
учун кетишга шошилиб колди. Автобус киз билан бирга
ундаги ишончни *ам узок^аштириб кетди. Умидсизлик
боткопшаги йигит эса чукаверди... чукаверди...

Жавлон кандай балога учраганини узи биларди. Сири
бугун б^лмаса, эртага ошкор булишини куркув билан ку-
тарди. Укишдагилар билиб колишса, \айдалади, ^айдалган-
лар озми, бу кисмати фожиа эмас. Ота-онаси билиб кол-
са — аввал газабланишади, кейин бу сир бошкдларга ошкор
булишининг алдини олишга интилишади, даволашга ури-
нишади... Бу *ам фожиа эмас... Севаранинг билиб к,оли-
шидан кУркдрди. Унинг фикрича кечрок ёгаши керак бул-
ган фожиа дули остида саваланиб довдиради. Уни ажал
боткога Узига тобора тортаётган дамда суйган кизининг
ишончи кугкэриб кола олар эканми?

Ш у онда телефони жиринглади. Ракам га караб кУйиб.
гаплашгиси келмади. КУнгарок учинчи марта такрорлан-
гач, хо\ишсиз равишда тугмасини босиб, КУл°гига тутди.

— Хов эркак, каёкларда довдираб юрибсан, касалхона-
дан чикканингни ювмаймизми? Ш ох бушлиб кетди-ку! —
деди Радик бугилиб.

— Бутилса нима килай? — деди Жавлон ру^сиз о^ангда
— Хов бола, попугингни ким пасайтириб кУйди, — де­
ди Радик бу о^ангдан ажабланиб.
— Гапинг булса, тезрок гапир, \озир дарсга киришим
керак.
— Канака даре? Кимнинг куло™га лагмон осяпсан?
— Колдирган дарсларимнинг карзи бор.
— Кдрз-парзни биз билмаймиз. Ярим соатда „Кутарма
бош “ га етиб кел. Шо^нинг \исобидан таксида келаркан-
сан, тамом!
Шундай деб гапни узди. Жавлон айри йулга дуч кел-
ган мусофир мисол довдираб тураверди. К,из ишонч, ирода
\акдда гапириб кетди. Бу йулдан юриш осонмаслигинн
билади. „Кутарма бош “ га караб юриш энг осон йул. Киз
унинг Уртокларини ёмон куради, улар билан бирга були­
шини истамайди. Лекин айни дамда Жавлоннинг бошца
чораси йУк. Хадемай хумори тутса, бошини кайси деворга

Чимилди% етим колди 47<

>ради? Х ум ор тутганда ишонч, ирода лэки даги гаплар ун у-
тилади... Р а д и к га п и н и н г о х и р и д а „ Т а м о м / “ д е б куйди.
■Гап там ом , мухокамага урин й$%" маъносида айтилган бул-
са-да, Жавлонга „Сен тамом булган боласан/“ дегандай тую -

либ, гашланди. Й уловчи маш инани тухтатиб, айтилган ж ой-
га й ул о л д и .

Шоцид билан Радик буш стол атроф ида ом он ат ути ри -

шарди. Ж авлон курингач, уринларидан туриш ди.

— Кабоб пишган булса, ураб берсин, — деди Шо^ид Ра-
дикка кдраб, узи Жавлон билан куришиб, куча томон юрди.

— Каёкда борамиз? — деди Жавлон уларнинг килигига
тушунмай.

— Зур жойга, юравер, — деди Ш о\ид сирли о\ангда.
Жавлон учун каерда утиришнинг фарки йук эди, шу
сабабли индамай эргашди. Кучада мижоз пойлаб турган
машиналардан бирини кира кдгсиб кетишди. Чимкент йу-
лида кдд ростлаган янги ма\аллага кириб, \ашаматли уй
одцида машинадан тушишди.
— Калай, к,асри олий зурми? — деди Ш о\ид керилиб.
— Зур-ку, кимнинг уйи бу? — деди Радик \авас билан
гикилиб.
— Меники! — деди Шо\ид \ам кибр, \ам ишонч билан.
— Олиб к,очма, — деди Радик.
Шо^ид айёрона куз кдсиб куйди-да, чарм барсеткаси-
;ан калитлар шодасини чик,ариб, бири билан дарвоза
>шигини очиб, ичкарига дадил кддамлар билан кирди.
Чжабланган урток/тари эса ишончсизлик билан кддам бо-
-яб унга эргашишди.
Шохдд ховли уфтасида тухтаб, кулларини белига тираб,

».ерилганича туриб олди:
— Мана бизнинг маконимиз! Узимизга хон, узимизга

жкмиз!
— Кимнинг уйи бу? — деб суради Жавлон атрофга \ай-

>эн бок,иб.
— Бу уй эмас, кузингни каттарок оч, хон саройи!
— Хуп, цайси хоннинг саройи?
— Ш охдц хонники-да! — деб йигит хахолаб кулди.
— Олиб кочма, — деди Радик унинг елкасига туртиб.
— Нега ишонмайсанлар? Меники... сеники... Жавлон-

жники... Ким яшаса, шуники-да!

480 Тоздир Малик

—Биз келишимиздан олдин кимникидир булганмиди? —
деди Жавлон.

—Болтан. Лекин сен индамай яшайвер, узумини егин-у.
богани суриштирма.

— Яшашга яшайверамиз-у, эгаси келиб колса, тепкиси-

дан учиб кетмаймизми?
— Оббо! Формулалардан мияси ачиган болага ran ту-

шунтириш кийин-да! Тогамники бу уй, булдими, ишон-
дингми? Упкангни босиб олдингми?! Тогам Малайзияда
кайф-сафо килади, биз бу ерда маишатга шуншймиз. Би­
ров мушугимизни пишт демайди, куркмаларинг. Хозир
чанковбосди килиб, коринни туклаб оламиз-да, кучага чи-
киб келамиз.

— Нега? — деб гапга аралашди Радик.
— Сенларни би-ир ясатмокчиман. Хивдилайвериб жо-
нимга тегиб кетдиларинг. Бугун видеокамерангни олиб бе-
риб, гадойчасига минтир-минтир тиланишларингдан кугул-
мокчиман. Автосалонга \ам бир бош тикиб чикамиз, „Мерс“
нинг \иди келиб колди, тузукропши танлаб куяверай-чи.
онажонимнинг хужумлари бугун ё эрта галаба билан якун-
ланади, — Шохдд маънодор гапларидан £зи мамнун булиб.
керик одамнинг юриши билан ошхона томон утиб, муэлат-
гичдан бир шиша пиво олиб ичди.
Бу гапларга бир ишониб, бир ишонмаётган Радик унга
эргашиб борди-да, манзират кутиб турмай, у \ам бир ши­
ша пиво олди. Бир к$таришда ярмини бушатгач, чукур
нафас олиб, „Ишта\анг зур-ку?! Хазина топиб олдингми?-
деди. Шоэуш шу саволни кутиб турган эди. Уртогага маъ­
нодор кулиб к,араб, ме^монхонага кдйтди-да, кУлидап»
шишани Жавлонга тущазиб, узи барсеткасидан икки тах-
лам пулни олиб стол устига ташлади.
— Калланг яхши ишлайди, Радик, хазина топдим! —
деди MaFpyp о^ангда.
Унинг изидан кдйтган Радик пулларга \айрат билан
тикилиб колди. Кейин шишани стол устига кУйиб, бир
даста пулни олди-да, \акикдйлигини аникдаш учун дафтаг
вараклагандай вараклаб курди.
— Топдингми ё... З'мардингми? — деди ишончсиз охднп»
Бунака и ш о н ч с и э л и к н и кутмаган Шо\ид унинг е л к а
сига енгил мушт урди:

Чимихдиц етим цохди 481

— Калланг борми? Адамники бу пуллар.
— Шунча пул бердими аданг? Химмати зур-ку? — деди
Жавлон гапга аралашиб.
— Шунча пул берадиган ада к,аерда бор? Узим олдим.
— Демак, урирлагансан, — деди Жавлон кдгъий хукм
охднгида.
Шохдц бу \ак,орати учун уртогининг ёк,асидан олиб,
тумшугага бир калла килмокчи булди-ю, шайтонга \ай
берди. Тишларини гижирлатиб олиб, узини оклади:
— Угарлаганим йук. Узимга тегишлисини \аппаи хдлол
килиб олдим. Адам битта маржага илакишиб колган. Биз-
ни ташлаб кетишни мулжаллаганини сезиб юрибман. Уша-
никига кетса, бизга сарик чак,а ^ам ташламайди, биламан
унинг к,анак,алигини.
— Чакд ташламайди, деб лаллайиб утирасанми, отчо-
пардаги дуконларидан иккитасини талаб килиб ол, — деб
аки ургатди Радик.
— Бунака ачиган аклингни пишириб е! — деди Ш о-
\ид. — Хозирча шу пул етиб туради. Етмай колганда нима
килишни узим биламан. Ягона меросхур мен булганимдан
кейин иккита дуконига караб тураманми? Уша иккита
дуконни иккалангга булиб бераман.
Бу гапни эшитган икки урток бир-бирига хавотир ку-
зи билан караб олди. Иккаласининг хаёлига „Отасини ул-
дирмокчими?“ деган фикр келганини сезган Ш ощ д кулиб
юборди.
— Иккалангнинг бошингни узиб, яхшилаб кокса, бир
грамм акл чикмайди. Келиб-келиб с о ри н сигирни улдира-
манми? Бойликка эга чикишнинг бошка яхши йуллари
бор, шошилмасаларинг бир-бир кураверасанлар.
— Битта макол келиб колди, айтайми?
— Сен ошхонага жой кил, корин сурнай чаляпти. Сен-
га зур маколни мен айтаман: иккита а^мок ошна битта
аклли дустнинг этагидан маркам ушласа, \еч кдчон хор
булмайди.
— А\мок битта булса керак, менам худди шу маколни
айтмокчийдим, — Радик шундай деб ишшайди-да, ошнаси-
нинг буйругини бажаришга киришди.
Бир шиша аракни бушатиб, кабобларнинг ярмини егач,
нафсларини тийган булдилар-да, бири диванга чузилди,

3 1 — Ёлрон умидлар даш ти

482 То%ир Малик

иккинчиси оромкурсига ястанди. Шо\ид эса уй эгаси мар-
табасида булгани учун ётоккэ кириб дам олди. Куёш бота
бошлаганда ша\ар марказига караб йул олишди. Шо^ил
уларни алдамаган эди. Уртокдарини бадавлат кишиларга
мулжалланган кийим дуконига олиб кириб ясантирди. Эс-
киларини ахлат кугисига ташлаттирди. Радикнинг „Бу ши-
мим Италияники, олганимга уч ой болтани йук,, яна турт
йилга чидайди“ , деган зорига \ам карамади. Видеокамера
олиш учун дуконга киришганда Радикнинг кузлари чак^аб
кетди. Ш о\ид „Танла, мен буларнинг фарк^га бормай-
ман“ , дегач, уни синаш макрадида энг яхшисини курсатди
„Э , бунинг кдммат, сенга арзонро™ \ам булаверади“ , де­
ган гапни кугиб, уртогага синов назари билан бокди. Ур-
тогининг „Ш униси яхши булса, кулингга олиб кдраб кур
ёк,са \акдни туда“ , деган галита ишонмай турганида унинг
пул чикдрганини куриб, кувончдан сакрагудай булди.

Ясанган уч ошна битта к,ора „Каптива“ ни кира кдяиб
узлари урганган ресторанга кдраб кетишди. Шо\ид бу ерог
бир оз маишат кдлиб, турт-беш кунлик „дори“ ни гамлас
кетишни режа килган эди.

Кундузи ёмгар ё т б , кейин офгоб киздиргани учун \а-
во дим эди. Куёш ботгани билан кечки шабада кутарил-
маган, кишини бугувчи димлик сак^аниб турарди. Кучагг
чикдшдан оддин ичилган арак,, чала уйку йигитларни лан»
Килищи етмагандай, дим \аво бута бошлаган эди. Ресторан
остонасидан \атлаб ичкари киришлари билан кондицио-
нерларнинг муздек шамоли юэларига урилиб, ро^атланиш
ди. Чап томондаги катга деразага якдн куйилган столн*
банд кдлган икки одамдан бири Жавлонга танишдай т>-
юлди-ю, лекин уни аввал каерда курганини эслай олмаи*
У одам \ам уч ошнага цараб, кимларгадир ухша^чи. Бирс»
уларни каерда учратганини эслашга уринмади. ’есторан
дагиларни, айницса, аёлларни зийраклик билан кузатиб
утирган бу икки одамнинг бири Сардор, иккинчиси Кдм-
бар эди. Бу кеч К,амбар „ов“ га чикхан, бекорчи булган»
учун Сардор унга эргашиб, масла\атчилик мартабаснд*
утирган эди. Гаплари Кдмбарнинг гашини келтирса \ам
бу сохддаги тажрибасизлиги, х,атто бир оз укувсизлиги т>
файли, масла^атларига кулок, солишга мажбур эди. Туо*
даги бегона одамнинг масла^атчи булишидан кура, уз*

Чимилдиц етим цолди 483

нинг шу ошнаси дуруст. Бегона одам жиги га тегса, бир
нима деёлмайди, ошнасини эса бемалол с$тсиб, хумордан
чикиши мумкин.

Уч урток, турдаги булмага жойлашган онда ресторанга
Фарх,од кириб келди. Киборларча юргани билан атрофга
\уркак куш ниго\и билан аланглаб олган пайтда хизматчи
йигит унга пешвоз чикдб, илтифот кдлди. Фар^од кулоги­
га нимадир деб пичирлади-да, шимининг чунтагидан пул
чик,ариб, унинг кафтига к^стирди. Камбар унинг кибру
\авосидан ажабланиб, „Ким бу, танийсанми?“ деган маъ-
нода дустига к;аради. Сардор савол назарини тушуниб, ку-
либ куйди:

— Бу сутакни яхшилаб таниб ол, бизнинг лайчалари-
миздан, — деди беписандлик билан.

— Юришига караб, сенинг хужайинларингданмикин,
дебман, — деди Камбар пичинг билан.

— Майда лайчаларнинг олифтагарчилиги шунакд ба­
ланд булади.

— Сени курмадими, парво килмади-ку?
— Мени танимайди. Сени ^ам таниши шартмас. Биз
уни танисак етарли. Кулга тушса \ам узи гумдон булаве-
ради.
Фар^од уч ошна утирган булмага киргач, Шохдц билан
кучокдаша туриб, чунтагига халтача солиб куйди, Шохдд
эса одатдаги жавоб \аракатини тезлик билан бажарди.
Олди-берди яшин тезлигида амалга оширилгани билан,
парда ярим очик, крлгани сабабли Кдмбарнинг зийрак ни-
го^идан пана була олмади.
— Улар ким, утиришидан лайчаларингта ухшамайди, —
деди Кдмбар.
— Ш у ерда уралашиб юрадиган мишик^ боллар, лайча-
нинг мижозларидан булса керак.
— Ш у ерда сотадими?
— Ишинг булмасин, кдер унг келса, уша ерда пуллайди.
— Ментлар щ ц олса-чи?
— Бундан хавотирланма, сенинг бош орригинг бошк;а.
\озир сенга керакли капалаклар учиб келишади. Бу лай-
чанинг иши хомлигини хужайинлар билишади. Бизга шу-
нак,а хом лайчалар х,ам керак.
— Нега?

484 Tojçup М алик

— Тушунмаяпсанми? Ишлашини кУрдинг-ку? Куп га
бормайди, яхднда милисанинг план и тулади. Ментлар
шунакдлар билан овора булаверишсин. У кднчалик тез
кулга тушса, бизга шунчалик яхши. Уч-турт фамм дори
кетса камбагал булиб цолмаймиз.

Киборларча юриб кирган йигит эрта-индин кулга ту-
шадиган булса, чунтагидан чик^ан озгина корадори ашё-
вий далил сифатида олиб куйилади, cÿHr тупланган бошк;а
афюнга к^шилиб, темир эритувчи печларда куйдириб
ташланади. Сардор кулдан кетувчи уша оз микдордаги аф-
юнни \озир беписандлик билан тилга олди. Денгиз бир
томчи сувини йук,отгани билан саёзлашиб крлмаганидек,
кулдан кетувчи бир неча фамм афюн у тобе булган салта-
натнинг хазинасига чиндан хдм таъсир этмас эди. Уша уч-
турт фамм афюн ортида битта одамнинг такдири турган-
лиги эса Сардор учун \ам, ундан каттарок^ари учун \ам
а\амиятсиз \ол эди. Кулмакдаги митти итбалик,нинг д о ­
кати сезилмаганидек, буларнинг бошига тушган фожиадан
биров ташвишга тушмайди. Сардор хозирги гапини бепи­
сандлик билан айтди-ю, узи \ам шу лайча каби йук, булиб
кетишини уйлаб курмади.

Кдмбар эса англади. Келажагини куз олдига келтириб.
вужудига совукдик югурди. Булмада уч ошна билан гапла-
шиб турган Фар\одга кдраб туриб, „Икки-уч кундан кейин
uxÿpHHr курир экан, кейин кимнинг навбати? Меники-
ми? — деб уйлади. — Сени „лайча“ деяпти. Мен-чи? Б>
булмаса бошкдлари шунакд аташадими ё бундан хдм батгар
лак,аблари борми? Булар айтса \ам, айтмаса хдм лайчаман
Шулар ташлаб берадиган суякка крноат кдлиб, думимнн
к,исиб юравераман. Нега норози бупяпман? Бу кисматни
узим танладим-ку? Олдинги ишимда ^дм хужайин олдш а­
ги а^волим шу эди. Булар купрок тулашади-ку? Булар иш
булди. Кунга тушиб, абжагим чи»у<унича одамга ухшас
яшаб олай...“

Дераза ёнидаги Кдмбар шуларни хаёлидан утказиб угир-
ган онда булмадаги Шо\ид чунтагига кул солиб, халтача
нинг микдорини чамалаб курди:

— Чуга камрок,ми? — деди норози киёфада.
— Бугунча амаллаб турасан. Йул-йулакай бир акахон-
никига кирувдим, моулонлари бор экан. Купрогини ÿuu

Чимилдщ етим цохди 485

олиб крлди. Хурматли одамга бир нима деб булмайди. Сен
узимизникисан.

— Узингизники булсам, орк;амга тепиб-тепиб кетаве-
риш мумкинми?

— Укахоним, шунга хдм жириллашми? Бугунча амаллаб
тур, деяпман-ку?

— Бугунча деганингиз эрталабгачами?
— Узога билан пешингача. Айтган жойингга узим олиб
бориб бераман. Мени биласан, кулокда лагмон осадиган
боламасман.
— Яна бир марта пичок;сиз суядиган булсангиз, боища
одам топамиз.
— Упкангни бос. Бозорда этагини очиб утирган бац-
к,олни топасан сен! Эртага эрталаб кунгирок, кдлиб жойни
айтасан, пешингача етказмасам, башарамга тупурасан.
— Ваъдани бузганингиз учун бугунгисини озгина ту-
шириб берасиз.
— Шарт куйма, ошнажон. Бундан бу ёгига нархи ошса
ошади-ки, пастга тушмайди.
Фар\од шундай деб „Чидаганга чик,арган“ дегандай,
мижозининг чап бетига икки марта енгилгина шапати уриб
куйгач, изига кдйтди. Унинг бу кдлигидан газабланган Шо-
щ д овоз чик,ариб сукинди.
— Нима булди? — деди Радик хавотирланиб.
— Бир кунлигини ташлаб кетди. Бир ^афталигини олиб,
уйда мазза кдлиб ётамизми дегандим. Эртага узи уйга ет-
кизармиш.
— Бугунга булса бупти-да, нега сикдласан? — Радик
шундай деб пардани тортиб, охиригача очди.
— Очма, — деди Жавлон пешонасини тириштириб.
— Хозир жононлар чик,ади, камерани шу ерда синаб
кураман.
Шо\ид турда утиргани учун, парда тула очилгач, дераза
енидаги икки ошнага кузи тушди. Уларнинг шу томон
тикилиб турганча гаплашиб утиришганини куриб, юраги
^андайдир нохушликни сезгандай булди. Радик камераси
билан овора эди. Жавлоннинг телефонига хабар келди.
Тугмачани босиб укдди: „Жавлон цаердасиз? Хавотир-
ланяпман. Ирода \акдцаги гапимни унутманг, сиз кучли
оламсиз! Кунгарогингизни кутаман. Эрталабгача ухламасам

486 Тотдир Малик

^ам кутаман. Севара“ . Жавлон ук^б булиши билан уятли
бир иш кддиб куйгандай, бу уятли ишдан уртокларининг
хабардор булиб колишидан кУрккдндай дарров учирди.
Тугрига кдоаб утирган Шо\ид унинг а\волини сезмади.
Хизматчи кириб таомларни куйиб кетгач \ам Шо\ид шуб-
хал и икки одамдан ниго^ини узмади. Ш уб\а хакдкдтга
айлана бошлагач, иккинчи хизматчи кириши билан шарт
урнидан турди-да:

— Буларни Ураб бер, олиб кетамиз, — деб буюрди.
Хизматчи буйрукни мухркама кдлмай, „Маъкул“ деган
каби бош иряаб, вазифасини бажаришга киришди.
Шо^иднинг кутилмаган кдрори икки уртогани ажаб-
лантирди.
— Нега? — деди Жавлон.
— Турларинг, кетдик, — деди Ш о\ид уларга изо\ бе-
ришни истамай.
— Не, маишат кдлмаймизми? — деди Радик.
— Илинтирсаларинг, тезрок, илинтирларинг, маишагни
уйда кдламиз. Кетдик.
Радикнинг, айникса, Жавлоннинг бирон аёлни илин-
тириб олиб кетиш нияти йук, эди. Ш у сабабли олдинма-
кейин ресторандан чш^ишди.
Уларнинг \аракатини кузатиб угирган Кдмбар Сардорга
кдоаб, „Бир нимадан чучшцди“ , деб куйди.
— Кузларинг уткир, балони \ам курасан, — деб Сардог
дустини мак^аб куйди.
— Менинг тикилиб турганимдан куркдшгандир?
— Кдрашинг чак^юкдинг узи, бетон деворни ^ам тешнб
утади. Бу мишикдпар сени мент деб уйлашгандир. Оркрси-
дан чикдйлик, тумтаракдй булиб к;олишади, бизга бир т о
моша-да.
— Куй, шунчалик куркишгани \ам етади. Сен учинчж
булмага кдра: туртга хотин утирибди. Дастурхони тукда
эмас. Киммат ресторанга кириб, хароб дастурхонда ути
ришлари к^зик,.
— Кизик, кизик,... — деди Сардор маъноли о\ангда, «•
йин хизматчи йигитни имлаб чак^рди-да, уша хотинларп
битта коньяк куйишини буюргач, дустига цараб, гапин»
давом эттирди: — Бизга караб-кдраб куйишлари яна

К.ИЗИК,...

Чимихдиц етим цолди 487
***

Тоганинг уйидаги маишат аёлларсиз хдм ёкдмли булди.
Ресторандан олиб келганларини чала-чулпа еб, кршикда
^итилган „дори“ларини эм игнасига олиб, томирларига
юборишгач, дунёдаги энг бахтиёр одам мартабасида ётиб,
хсггиржам уйкуга кетдилар. Эрталаб Шо\иднинг телефони
кетма-кет жиринглайвериб, уччовининг уйцусини бузди.
Шохдц эринибгина бир кузини очиб, жавоб тугмасини бо-
ч-иши билан онасининг хавотирли овозини эшитди:

— Шо\им-жа\оним кдердасан?
„Кдердаман?..“
Уйкуси учмаган, кайфи тарцалмаган Шохдд бу савол-
дан ажабланиб, атрофга аланглаб олди. Кейин сал ^ушёр
гортди.
— Кизиксиз-а... Биласиз-ку?
— Нега телпон кдлмадинг?
— Калитни узингиз бериб, тогангникидан хабардор бу-
либ тур, дедингиз-ку?
— Овозинг нега галати, иситманг йук,ми?
— Кечаси билан даре тайёрлаб, Зошим говлаб кетди.
— Кечаси вак^ида ухлаб, кундузи тайёрласанг \ам булади.
— Хуп, энди шунак;а кдламан.
— Аданг билан машинами гаплашдим. „Ласетти“ га кун-
ди, фак,ат \озир эмас, „Кузга бориб олиб бераман“ , деди.
..Мерс“ни укишни битириб, диплом олганингда совга ки-
ларкан.
— „М ерс“ни кдриганда минарканмиз-да, — деди Шохдц
\афсаласи пир булиб. — „Ласетги“ ^ам керакмас, автобусда
юравераман.
— Унакд дема, бир-икки ой сабр кдл. Кузгача Худо
пошшо! Бутун „Ласетти“ га кунган одам, кузгача „М ерс“ га
\ам кунади. Тез-тез телпон кдпиб тур. Ёнингда уртокла-
ринг борми?

— Ха, бор.
— Киэлар-чи?
— Кднакд кдзлар?
Сурашга сураб куйиб, онаси макрадини очик, баён кд-
лишга кийналди:
— Бирга укдйдиган кдзларни айтаман-да.

488 То$ир Малик

— Биз билан кизлар укимайди.
Урлининг купол о^ангдаги бу жавобидан цаноатланган
она унга омал ва бахт тилаб, хайрлашиб к$я колли. Барча
оналар фарзандларига \ар нафасларида омад ва бахт ти-
лайдилар. Иймон. инсоф, виждон тилаш эса хаёлларига
келмайди. Рихси хам шулар каторидаги бир она эди. Ий­
мон. инсоф, виждондан холи одамнинг бахт ва саодатга
етиша олмаслигини к^п катори у \ам билмасди.
Шо^ид онасига эркалик килиб, терс гапирган булса
\ам, „Ош пишгунча атала“ деганларидек, \озирча „Ласет-
ти“ унганидан кувонди. Шифтга тикилиб бир пас ётгач,
каддини к^тариб керишди. Ме^монхонага чикиб, дастур-
хон устига к^зи тушгач, пешонасини тирииггирди. Ресто-
рандан олиб келинган таомни уч одам тановул килганми
ё кечаси билан бунда итлар базми \укм сурганми, фарк-
лаш кийин эди. Хамма нарса сочилган. оппок дастурхон
дог-дур булиб кетган эди.
— Хей, турларинг биксиб ётмай, искиртларингни йи-
тш тирларинг, — деди жеркиб.
Гарданини каш иганича ме\монхонага кирган Радик
манзарани к^риб, узун хуштак чалиб куйди.
— Ким охирида турган булса, уша йи™штиради. Ден-
гизчиларнинг конуни шунака. Шахсан мен сенлардан ол-
дин тайёр б^лганман. Кузларимни юмаётганимда сен Жав-
лоннинг маржасини сукаётган эдинг.
— Жавлон, сен йигаштирар экансан. Мен ётгани кириб
кетаётганимда сен йирлаб утирувдинг.
— Бекор айтибсанлар. Мен ётганимда анави довдир-
нинг булар-булмас киносига канча харажат кетишини \и-
соблаб утирувдиларинг.
— Йигаштиришни истамасаларинг молга ухшаб чузи-
либ ётаверларинг. Коринларинг очганда гамирлаб колар-
санлар. Ш ахсан менинг корним тУк.
Шо^ид шундай деб телевизор каршисига Утирди-да.
пультни олиб ту™ асини босди. Уч-турт каналдаги курса-
тувларни утказиб, футболда тухтади.
Радик „Менинг хдм корним тук“ , деб видеокамерасини
кулига олиб созлаган булди-да, Шохдднинг рупарасида тш
чукиб, объективни унга каратди.
— Нима килмокчисан? — деди Шохдд.

Чимилдиц етим цолди 489

— Узимнинг кискд метражли биринчи фильмимни одиш-
ни бошлаяпман.

Мехдоонхонага кириб келган Жавлон унга пичинг кдлди:
— Як,инда укишдан \айдалиши кутилаётган режиссёр-
нинг киносими? Ундан кура уйни йигиштирсанг, савобга
кщасан.
— Зур режиссёр булиш учун ук,иш шарт эмас. Бош рол-
ни уйнайдиган кетворган битта к,из билан йигит булса
етарли.
— Сценарий-чи? — деди Жавлон пианино олдидаги ай-

ланувчи думалок, уриндик,к,а утириб.
— Сценарий калламда пишиб турибди. Сенлар ижод

нима эканини билмайсанлар. Ижодкор \атто \ожатхонада
утирганида \ам фикрлайди.

— Сенам ушанакд ижодкормисан? — деб суради Шсщш
телеэкрандан куз узмай.

— Х,а. нима демок,чисан?
— Унда ижодингдан \ожатхонанинг х,иди келиб турар-
кан. Бунга ким чидаркин?
Шо\ид узининг \азилидан кувониб, тиззасига шапати-
лаб урганича мирик,иб кулди.
— Майнавозчилик кдлма, *амма воцеалар каллада пи­
шиб турибди, деяпман-ку, иш бошласам, икки кунда чап
оёкда ёзиб ташлайман.
— Продюсер-чи? Уни \ам чап оёгингда топасанми?
— Сен борсан-ку? Продюсерим булсанг, сени бошимда
кутариб юраман. Энди жим турларинг, диктат, „Тиллага
тенг дустлар“ фильми, сценарий муаллифи, режиссёр ва
оператор Равшан Мирзо.
— Продюссер Шохдц бойвачча.
Жавлон шундай деб урнидан турди-да, дастурхонга
як^нлашиб, ниманидир кддирди.
— Булди, майдалашма, — деди Радик унинг ^аракатига
а^амият бермай. — Бошладим! Дубл бир: мотор... Бу Ш о-
хдд, тилла дустларнинг энг тилласи. Келажакда адаси каби
зур инсон булади.
Бу гапни эшитган Шохдц унга к^раб бош чайкдди:
— Зур буламан, лекин адамга ухшаган эмас.
— Бу Жавлон, йуг-е, Жав-лон-бек! Хозирнинг узида
профессор. Келажакда академик булади. Икс-игриклари

490 Тоздир Малик

билан жздонни эгаллайди. Узи ланжрок, бола, лекин кал-

ласи бор. Бугун \ам укишга бормай тугри кдлди. Устоз-

лари келиб, ундан логарифмларни урганиб кетишсин.

— Сен лакдллайсанми ё кино оласанми?

Укишни эслатганидан норози булган Жавлон жеркиб,

уни туртди. Шо5<ид эса „Гол!“ деб бакррганича сакраб турди.

— Месси урди!

Радик камерасини ёнига к^йиб, хафсаласизлик билан

кул силтади:

— Кадрни расво кдлдиларинг. Сенлар билан бир иш

килиш кийин. Ижод нималигини тушунмайсанлар. Сенлар

ваэуиийсанлар. Ишки йук, эш-шак, дарди йук, кес-сак, деб

сендак,а пандавакдларни айтишади.

— Сен мингпрламай, бу ёкка кдра, — деди Шоздд кафг-

ларини бир-бирига ишкдб, — буна^а голни фак,ат Месси

ура олади! Месси бор экан, „Реал“ларинг „Барса“ ни кур-

ганда кул ковуштириб турали.

Радик туп урилиш манзарасининг такрорига эътибор-

сиз к,араб, яна минпфлади:

— Месси опангнинг эрими, бунча ^овликрсан? Б^пти,

шу гулига атаб битта шеър тук?1б бера колай: „Оцар сув

окдверади, „Барса“ „Реал“ ни кркаверади".

— „Барса“ларинг кокса кокаверсин, лекин уйда нон

йук, экан, — деди Жавлон экранни тусиб.

— Нари тур, — деди Шо\ид унинг кдлигадан норози

булиб. — Мен футбол тугагунча жойимдан турмайман. Оч-

дан улаётган булсаларинг битталаринг дуконга чикиб кел-

ларинт.

— Мен чой дамлайман, Радик, д^кон сенга.

— Дукон кдердалигини билсам чикдрдим. Очофатларни

бок,иш \а м 1Воб

— Футбол I I бир оз чидаб, жим утирларинг.

узим чикаман.

Шу наш Шо\илнин1 телефони жиринглади. Фар^од-

дан хушхабарни эшитган Шоодц кувониб, дустларига куз

кисиб к^йди.

— Акахоним \озир эмаклаб келади. Кеча ёмон сикувга

олдим-да. Биздака мижозни яна кдердан топади? Биз бор-

миз, унинг к;орни тук,. Биз йук, булсак, очидан улади

Шундай экан олифтагарчиликни унга ким куйибди?

Чимилдиц етим %олди 491

Фархрднинг кунпфогидан кейин Мессининг уйини хдм
кизикгирмай куйди. Урнидан туриб ро^атланиб керишди-
да, „Келгунимча йиппитириб куйларинг“ , деб нон дук о н га
чик,иб кетди.

Жавлон ваъдасига биноан ошхонага чикди. Радик эса
яна камераси билан овора булди. Деразадан куча томон
кэраб, тумшуклари тиралгудай булиб турган бири кора,
иккинчиси оппок, „Мерседес“ га тикилиб колди. Кейин ка-
мерасини уша томон к,аратиб, ниманидир кута бошлади.
Бир оздан кейин елим халта кутарган Шо^ид куринди. Ок
„М ерседес“ га якинлашгач, тухтади. Худди кичкина бола-
нинг бошини силагандай, машина томига кафтини куйди.

— Зур кадр! — деб кийкирди Радик. — „Дубл бир“ —
бойваччанинг „М ерс“дан тушиши. Стоп! Фалш!

Радик камерани дераза токчасига куйди-да, \овлига
шошилди. Шо^идга уй зинасида рупара келиб, йулини
тусди:

— Зур кадрни расво килдинг. Чик, бошкатдан кира-
сан, — деб унинг кулидан елим халтани олди.

— Томинг кетганми? — деб ажабланди Шохдд, унинг
килигига тушунмай.

— „Бойвачча“ сериалининг биринчи фильми. Сен бош
кдхрамонсан, — деди Радик фахр билан. — Хозир чикдсан.
„М ерс“ га гадойга ухшаб тикилиб кэрама. Томини \ам си-
лама. Сенинг чунтакларинг долларга тула. Сен бойвачча-
сан. „М ерс“дан керилиб тушасан.

— Бошимни огритма.
— Режиссёрнинг гапи ерда кдлгунча эшакнинг буйни
>зилсин. Сенам бир у т л болалик кдпиб, ролни уйнаб бера
колсанг-чи? Кейин маза килиб курамиз. Менинг айтга-
нимни килсанг, фаришталар „омийн“ деб якинда узинг
\ам „М ерс“ оласан.
Радикнинг кейинги гапи Шохддга мойдай ёкди. „Адам-
ни эритишга битта фариштанинг „омийн“ и етмай турув-
ди“ , деган хаёлда изига кайтди. У кучага чикиб, Радик
изига кайтиб, камерани кулига олгунича ок рангли маши­
на урнидан кузголди. Кора „Мерседес“га якинлашган Шо-
v u „Нима килай?“ деган маънода дераза томон каради.
Радик ^озирги топширигини энди имо-ишора билан так-
рорлади. Жавлон унинг килигига тушунмай, деразага якин-


Click to View FlipBook Version