เอกสารสืบเนื่องการประชุมวิชาการพระพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดับชาติและนานาชาติครั้งที่ 2

พระองค(บอกว+า ถ=าเธอคิดว+าตัวเธอเล็กเกินไป เกินกว+าที่จะสร=างความ
เปลี่ยนแปลง ฉันขอแนะนำให=เธอไปนอนกับยุงสักคืนนึง นี่เป[นถ=อยคำที่น+ารักมาก น+า
ซาบซึ้งมากและก็แหลมคมมาก ที่พระองค(บอกว+าเราทุกคนต=องมีความรับผิดชอบต+อโลก
นั้น ไม+ใช+ว+ามารับผิดชอบต+อสังคมที่เราอยู+อาศัยแคบ ๆ เท+านั้น แต+เราทุกคนต=องมีความ
รับผิดชอบต+อโลก บางคนก็ไปแย=งท+านว+า จะรับผิดชอบต+อโลกยังไง เราไม+ใช+คนใหญ+คนโต
ไม+ได=สำคัญอะไร พระองค(ก็บอกว+า คนเล็ก ๆ นี่แหละ เปลี่ยนแปลงโลกได=นะ ถ=าเธอไม+เช่ือ
ว+าคนเล็ก ๆ เปลี่ยนแปลงโลกได= ฉันขอแนะนำให=เธอไปนอนกับยุง ลองนอนกับยุงในม=ุง
แล=วมียงุ ตัวหนึ่ง มันบินว+อนอยู+ในมุ=ง เราจะนอนไม+หลับกันทั้งคืน หมายความว+ายุงตัวเดียว
เปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของคนซึ่งมีขนาดห+างกันเป[นร=อยเป[นพันเท+าได=ยังไง เพราะฉะน้ัน
เราแต+ละคนก็สามารถเปลี่ยนแปลงโลกน้ีได=เหมือนกัน อันนี้ก็เป[นแนวคิดเรื่องขยายความ
จากความรับผิดชอบต+อสังคมของภาคธุรกิจมาเป[นความรับผิดชอบต+อสังคมของเราทุกคน
ตอ+ โลกท่ีเราไดพ= ่งึ พาอาศัย

ถอยกลับไปเก+ากว+านั้นอีก ในยุคสงครามเวียดนาม ท+านติช นัท ฮันห( นักปราชญ(
นักคิดนักเขียน นักเคลื่อนไหวเพื่อสันติภาพโลก รวมทั้ง Zen Master คืออาจารย(เซนเป[น
คนสำคัญคนหนึ่งของโลกที่ลี้ภัยจากเวียดนามแล=วก็ไปตั้งสำนักของท+านอยู+ที่เมืองบอกโด
ประเทศฝรั่งเศสมีชื่อเป[นที่รู=จักกันทั่วโลกว+า Plum Village ในฐานะสำนักปฏิบัติธรรมท่ี
สอนการเจริญสติแบบวิถีพุทธ ท+านติช นัท ฮันห(น้ีเป[นผ=ูนำเสนอมิติของ เป[นผู=นำเสนอ
พระพุทธศาสนากับมิติทางสังคม และได=รับการตอบสนองเป[นทั่วโลก คำน้ีอ=างอิงกันทั้งโลก
ก็คือคำว+า Engaged Buddhism หรือ Socially Engaged Buddhism พระพุทธศาสนา
เพื่อสังคม ท+านก+อตั้งสังฆะเพื่อสังคมสังคม เชิญคนหนุ+มคนสาว เยาวชน คนรุ+งใหม+ ให=
มาร+วมงานกับท+าน เป[นกลุ+มสังฆะเพื่อสังคม ท+านเล+าไว=ในหนังสือที่ชื่อ Inter Being ซึ่งพูด
ถึงความเคลื่อนไหวของสังฆะของท+านกับการทำงานเพื่อสังคม ทั้งปรัชญา ทั้งแนวคิด
ทั้งวิธีการและประสบการณ( ท+านบอกว+าในยามที่สังคมมีปRญหา เราพระหนุ+มสามเณรน=อย
เยาวชนคนร+ุนใหมท+ บี่ อกตัวเองว+าเป[นชาวพทุ ธจะเอาแตน+ ั่งภาวนาอยู+ในกุฏไิ มไ+ ด=

แท=ที่จริงนั้นเราทุกคนจะต=องทั้งภาวนาส+วนตัวด=วย และออกไปช+วยเหลือเกื้อกูล
สังคมด=วย เพราะปราศจากสังคม สังฆะจะอยู+ไม+ได= ซึ่งแนวคิดนี้ก็สะท=อนกับที่พระพุทธองค(
ตรัสเอาไว=ชัดเจนมากว+า ปรปฏิพทฺธา เม ชีวิตา ชีวิตของพระสงฆ(ทั้งหมดนั้นเชื่อมโยงกับ

การประชมุ วชิ าการพระพทุ ธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ รัง้ ที่ ๒ (101)

สังคม เชื่อมโยงกับคนอื่นในพระสูตรบางพระสูตร พระพุทธองค(ตรัสเอาไว=ชัดเลยว+า ชีวิต
ของพระสงฆ(หรือพูดให=ตรงกับชีวิตของเราทุกคนนั้นเชื่อมโยงเป[นหนึ่งเดียวกัน พระองค(
บอกว+า ภิกษุทั้งหลาย คฤหัสถ(ญาติโยมนั้นมีอุปการะต+อเธอมาก เขาเหล+านั้นบำรุงเธอด=วย
ปRจจัยทั้งสี่ เธอก็เช+นเดียวกันครั้นได=รับการบำรุงและปRจจัย 4 แล=ว ก็ควรจะตอบสนอง
อุปการะของคฤหสั ถ(ญาตโิ ยมเหลา+ น้ัน ดว= ยการมอบธรรมะ

ข=อความจากพระพุทธพจน(ตรงน้ี สรุปเป[นหลักการง+าย ๆ ว+า บ=านอวยทาน วัด
อวยธรรม หลักความสัมพันธ(ที่บ=านกับวัดพึ่งพาอาศัยกันนี้ ภาษาบาลีท+านใช=คำที่ไพเราะ
มาก ๆ เลย อôฺโญ อôฺญนิสฺสิตา แปลว+าต+างฝåายต+างก็พึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน เราแต+ละ
คนต+างก็อยู+ในโครงข+ายแห+งความสัมพันธ(อันไม+อาจแบ+งแยก แยกกันเมื่อไหร+ ดำรงอยู+กัน
ไม+ได=เมื่อนั้น ท+านติช นัท ฮันห( เรียกสภาวะที่บ=านพึ่งวัดแลวัดพึ่งบ=านแล=วเราทุกคนทั้งคน
ทั้งสัตว(ทั้งสิ่งแวดล=อม ทั้งทรัพยากรทั้งแร+ธาตุทุกสิ่งทุกอย+างต=องพึ่งพาอาศยั ซึ่งกัน ท+านติช
นัท ฮนั ห( ทา+ นใชค= ำวา+ สรรพสง่ิ ลว= นอิงอาศัยกันหรือ Inter Being

ในพุทธวจนะก็มีคำอยู+คำหนึ่ง อôฺโญ อôฺญนิสฺสิตา เราทุกคนล=วนพึ่งพาอาศัยซึ่ง
กันและกัน แต+คำนี้หรือแนวคิดนี้ถ=าจะโยงกลับไปหาข=อธรรมแท= ๆ ก็ไม+ต=องไปหาที่ไหนไกล
ให=ยุ+งยากซับซ=อน มันคือคำว+า อิทปฺปจฺจายตา แปลว+าภาวะที่สรรพสิ่งล=วนอิงอาศัยกัน
เพราะฉะนั้น เราทุกคน โลกทั้งผอง ดำรงอยู+อย+างพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน ถ=าเราแยกกัน
อยู+เราจะอยู+ไม+ได= อะไรก็ตามที่อยู+อย+างเดียวโดดนั้นมักจะอยู+ไม+ได=แล=วอยู+ไม+ตลอด
เพราะฉะนนั้ หลักอทิ ปั ปRจจายตา พูดอย+างส้ันท่ีสดุ คือแกนกลางของแนวคิดเรอ่ื งพทุ ธศาสนา
กับความรบั ผดิ ชอบต+อสังคม

อาตมาภาพกระผมได=เขียนกวีไว=บทหนึ่งซึ่งแสดงให=เห็นแนวคิดว+าสรรพสิ่งนั้นอิง
อาศยั กัน กค็ อื บทที่วา+

เราต+างมกี นั และกันในสรรพสิง่
เราตา+ งอิงองคอ( ื่นอีกหมื่นหมาย
เราต+างถอ= ยธำรงจงึ ทรงกาย
เราต+างคลา= ยเป[นส+วนหนง่ึ ท่ีถงึ กัน
กล+าวโดยสรุปในส+วนที่หนึ่ง Section ที่หนึ่งที่พูดมาทั้งหมด ก็คือการสำรวจ
แนวคิดเรื่องพระพุทธศาสนากับความรับผิดชอบต+อสังคม จากร+องรอยของพุทธจริยา พุทธ

(102) การประชุมวิชาการพระพทุ ธศาสนาและศลิ ปวฒั นธรรมระดบั ชาตแิ ละนานาชาติคร้ังท่ี ๒

ธรรม พุทธประวัติ โดยสรุปส+วนที่ 1 ก็เห็นชัดเจนว+า พระพุทธศาสนานั้นมีมิติทางสังคมที่
ชัดเจนมากและการดำรงอยู+ของพระพุทธศาสนาก็เพื่อทำประโยชน(แก+สังคม สรุปเป[น Key
Message ง+าย ๆ เป[นคำสำคัญง+าย ๆ ในช+วงที่ 1 นะ ถ=าเป[นวิทยานิพนธ(เราเรียกว+าสำรวจ
วรรณกรรม คำง+าย ๆ ในช+วงที่ 1 นี้ที่จะเอาไปใช=ก็คือ การดำรงอยู+ของสังคมเพื่อมอบ
ธรรมะให=แก+สังคม หรืออีกสักคำหนึ่ง การดำรงอยู+ของธรรมะก็เพื่อเยียวยาปRญหาสังคม
ถ=าสังฆะและธรรมะไม+เพื่อสังคม เพื่ออะไร สังฆะถ=าไม+เพื่อสังคมก็จะเป[นสังฆะที่ลอย ๆ ไม+
เชื่อมโยงกับอะไรทั้งสิ้น และเมื่อไหร+ก็ตามที่เราทำให=สังฆะไม+เพื่อสังคม เมื่อนั้นสังคมจะ
มองว+าสังฆะไม+มีประโยชน(ต+อสังคม ถ=าเมื่อไหร+ก็ตามที่เราไม+สนใจใยดีปRญหาของสังคม
ความมั่นคงของพระพุทธศาสนาและสถาบันสงฆ(จะมีปRญหาทันที เพราะฉะนั้นในยุคทุก
อย+างเต็มขีดความสามารถ พระสงฆ(ในยุคนั้น พระพุทธศาสนาในยุคนั้นก็จะรุ+งเรืองมากแต+
เมื่อไหร+ก็ตามพระสงฆ(ไป ไปจับเจ+าหมกมุ+นอยู+กับเรื่องของตัวเองล=วน ไม+มีมิติทางสังคม ใน
ยคุ นั้นสมัยนัน้ สงั ฆะจะไมเ+ ข=มแขง็ และสุดทา= ยสถาบนั สงฆก( ็จะอยู+ไมไ+ ด=

เราไปดูยุคมหาวิทยาลัยนาลันทาได=รับการอุถัมภ(จากพระราชา มหากษัตริย(
ตั้งแต+สมัยพระเจ=าอโศกเป[นต=นมายังเข=มแข็งมาก เรียกว+าเป[นมหาอาณาจักรที่ยิ่งใหญ+สุด
ลูกหูลูกตา มหาวิทยาลัยสามารถเก็บส+วยมาบำรุงมหาวิทยาลัยของตัวเองได=เลยทีเดียว ทีน้ี
พระหนุ+มสามเณรน=อยก็หมกมุ+นศึกษาหาความรู=อย+ู แต+ในภาควิชาการทอดทิ้งภาคสังคมไม+
สัมพันธ(กับชาวบ=าน พอไม+สัมพันธ(กับชาวบ=านเกิดปRญหา Covid ขึ้นมา เกิดข=าวยากหมาก
แพงขึ้นมา เกิดปRญหาต+างๆ ทางสังคมขึ้นมา พระสงฆก( ็ไม+สนใจ หมกมุ+นครุ+นคิดศึกษาอยู+ใน
ภาควิชาการของตัวเองในมหาวิทยาลัยอย+างเดียว ชาวบ=านก็มองเห็นว+าสังคมมีปRญหา ไม+
เห็นสังฆะมาร+วมสุขร+วมทุกข(เลย พอเขารู=สึกอย+างนี้ วันหนึ่งข=าศึกบุกมาถึงนี่ ชาวบ=านยืน
เฉยเลย มองพระสงฆ(ที่อยู+ในกำแพงมหาวิทยาลัยถูกทำลาย ฉะนั้นนักปราชญ(ท+านจึงบอก
ว+าก+อนที่นาลันทาจะถูกทำลาย มันมีเหตุปRจจัยมาก+อนหน=านั้นแล=ว หนึ่งในเหตุปRจจัยนั้นก็
คือการทอดธุระต+อมิติทางสังคมของสังฆะ ของชาวพุทธ แล=วมุ+งมั่นศึกษาในเชิงวิชาการมาก
เกนิ ไป ไม+ออกไปสรา= งสรรค(พัฒนาประโยชนแ( ก+สงั คม

จากบทสรุปตรงนี้ ท+านติช นัท ฮันห( ท+านจึงสรุปว+า พระพุทธศาสนาจำเป[นอย+าง
ยิ่งที่จะต=องสัมพันธ(กับสังคม เราจำเป[นจะต=อง Engaged ก็คือมีส+วนร+วม ห+างจากสังคม
เมื่อไหร+ สังคมก็จะรู=สึกว+า เขาส=ูโดดเดี่ยวเดียวดาย เขาอุปถัมภ(บำรุงเราแล=วเราทำอะไร ใน

การประชุมวชิ าการพระพุทธศาสนาและศลิ ปวฒั นธรรมระดบั ชาตแิ ละนานาชาตคิ รัง้ ที่ ๒ (103)

สมัย 2500 ที่การเมืองไทยเรามีปRญหามาก อุดมการณ(เสรีประชาธิปไตยกับอุดมการณ(
คอมมิวนิสต(ต+อสู=กันอย+างสุดโต+ง หนึ่งในปRญหาที่ควรเริ่มต=นใหม+ พยายามกล+าวโทษสังคม
คืออะไร คือเขามองว+าสังฆะนั้นเป[นฝåายรับ แต+ไม+มีมิติของการเป[นผู=ให=เลย เสพย(แต+ไม+ผลิต
อนั น้ันก็เป[นข=อกล+าวหาที่มีมาโดยตลอด ซึ่งสภาวะอยา+ งน้ีเราตอ= งแกใ= ห=ได=

การจะแก=ให=ได=ก็ต=องถอยกลับไปดูแรงบันดาลใจในการเกิดพระพุทธศาสนา
ขึ้นมาในโลกว+า พระพุทธศาสนานี้เพื่อสิ่งใด และสำรวจหลักธรรมคำสอนว+า พระธรรมนี้มี
วัตถุประสงค(ในการดำรงอยู+เพื่อสิ่งใด และย=อนกลับมาหาตัวเราคือสังฆะ หรือพุทธบริษัท
ทั้งหลาย พระศาสนาของเรานี้มุ+งหมายแต+จะให=เราดับทุกข(ส+วนตัวเท+านั้นหรือ ทุกข(ของ
สังคมล+ะ นิพพานเชิงสังคม พระพุทธศาสนาสนใจหรือไม+ อันนี้ชาวพุทธต=องถามตัวเอง มัน
มีชาวพุทธจำนวนมากที่มุ+งมั่นพัฒนาตัวเอง ฝõกหัดพัฒนาตัวเอง ทางด=านจิตสิกขา ฝõกจิต
แล=วก็ทอดทิ้งประเด็นทางสังคมไป เพราะอะไร เพราะมีความเชื่อมั่นว+า ถ=าจิตดีอย+างเดียว
ทุกอย+างดีหมด อันนี้มันเป[นคำพูดแบบกำปRúนทุบดิน เมื่อ 20 - 30 ปhที่แล=ว สังคมยังไม+
ซับซ=อนมาก คำพูดนี้อาจจะพอฟRงได= แต+มาถึงยุคปRจจุบัน ท+านบอกว+าติดดีอย+างเดียว ทุก
อย+างดีหมด คำพูดนี้ใช=ไม+ได= มีหลายประเทศที่เป[นเมืองพุทธ คนฝõกสมาธิภาวนากัน
มากมาย แต+สังคมเต็มไปด=วยคอรัปชั่น สังคมเต็มไปด=วยความวุ+นวายทางการเมือง สังคม
เต็มไปด=วยปRญหาสิ่งแวดล=อม สังคมเต็มไปด=วยการแบ+งแยกและการเลือกปฏิบัติ สังคมเต็ม
ไปด=วยความเกลียดชัง เพราะฉะนั้นเราจะพูดอย+างมักง+ายพูดอย+างกำปRúนทุบดินว+า ฝõกจิตไป
เถอะ ถ=าจิตดีแล=วทุกอย+างดีหมด ประการนี้มีปRญหาในตัวของมันเอง เพราะอะไร ทุกวันน้ี
เราไม+ได=อยู+ในสังคมยุคสุโขทัยที่เวลามีปRญหาจะได=ไปสั่นกระดิ่งแล=วพ+อขุนคือประเทศต+าง ๆ
มนั ถกู ทำใหพ= รมแดนสลายไป

คำว+าประเทศไทยใน 20 ปh 30 ปhที่แล=วนะ ถ=าพูดถึงประเทศไทย เรายังหมายถึง
ประเทศท่ีมีเขตแดนอยู+ในเอเชียอาคเนย(นี้ เป[นประเทศเล็ก ๆ แต+ถ=าพูดถึงไทยแลนด(ตอนน้ี
พรมแดนมันหายแล=ว ยกตัวอย+างง+าย ๆ เมื่อวานมีการประท=วงของเยาวชนคนรุ+นใหม+ การ
ประท=วงที่มีศูนย(กลางอยเู+ มืองไทยนั้นเกิดขึ้นพร=อม ๆ กับการประท=วงของคนรุ+นใหม+ทั้งโลก
เลย นี้คือพรมแดนของคำว+า Thailand มันไม+ได=หมายถึงมิติของสถานที่เท+านั้น แต+คำว+า
ประเทศไทยมันกระจายไปทั่วโลก และนี่คือสภาวะโลกาภิวัตน( เพราะฉะนั้นคำว+าความ
รับผิดชอบต+อสังคมทุกวันนี้ มันไม+ได=รับผิดชอบต+อสังคมเล็ก ๆ แคบ ๆ ที่มีประชาชน

(104) การประชมุ วชิ าการพระพุทธศาสนาและศิลปวฒั นธรรมระดบั ชาติและนานาชาตคิ รงั้ ท่ี ๒

พลเมืองประมาณ 70 ล=านคนนี้เท+านั้น เพราะว+าโลกนั้นประเทศนั้นถูกทำให=ไร=พรมแดนไป
ดว= ยอะไร ด=วย Social Media

เพราะฉะนั้นถ=าเราอยากจะนำเอาพุทธศาสนามาแก=ปRญหาสังคม ประเด็นต+อมาที่
ต=องทำความเข=าใจคือต=องเข=าใจว+าสังคมไทยไม+ใช+สังคมเล็ก ๆ ไม+ใช+สังคมง+าย ๆ ที่ไม+
ซับซ=อนเหมือนหมู+บ=านหนึ่งอีกต+อไป แต+เราต=องทำความเข=าใจว+า สังคมไทยก็คือสังคมหน่ึง
ที่เชื่อมโยงอย+างแยกไม+ออกกับโลกทั้งใบ นี่แหละพอเราจับจุดได=สังคมทุกวันนี้ซับซ=อน
เหลือเกิน ถ=าจะแก=ปRญหาสังคม คุณจะคิดง+าย ๆ แค+ว+าเอาข=อนั้นมาปฏิบัติ เอาข=อนี้มา
ปฏิบัติ โดยไม+คำนึงถึงมิติอ่ืน ไมไ+ ดอ= ีกต+อไปนะ เช+น ฝõกจิต ถ=าจิตดีทุกอย+างดีหมด รัษาศีล 5
ถ=าคนมีศีล 5 ทุกอย+างดีหมด การพูดอย+างนี้ใช=ได=ในสังคมเล็ก ๆ แต+มาใช=ในสังคมที่เต็มไป
ดว= ยความซบั ซ=อนทุกวนั นี้ไม+ไดแ= ลว= เพราะโลกเปล่ียนไปอย+างสิ้นเชิง

เช+นเมื่อเกือบสิบปhที่แล=ว คนรุ+นใหม+คนหนึ่งทำงานอยู+ในบริษัทคอมพิวเตอร( แล=ว
ถูกเจ=านายไล+ออกอย+างไม+สมเหตุสมผล กระทาชายนายคนนี้ไม+พอใจมากระบายความอัด
อั้นตันใจของตัวเองลงที่ Social Media คือ Twitter ครึ่งวันมีคนรุ+นใหม+จำนวนมากมา
สนับสนุนเขา แล=วในที่สุดกลายเป[นม็อบลงถนน คนหนึ่งคนถูกไล+ออกจากบริษัทนำเอา
ความอยุติธรรมนั้นไปเผยแพร+ใน Social Media กลายเป[นม็อบมหาศาลเดินลงถนน แล=ว
ในที่สุดนำไปสู+การล=มล=างทางการเมือง จนในที่สุดประเทศแถบตะวันออกกลางพังครืน
กลายเป[นปรากฏการณ(ที่เราเรียกว+าอาหรับสปริง อาหรับสปริงเกิดขึ้นได=ยังไง เกิดขึ้น
เพราะอานุภาพของ Social Media

เช+นเดียวกันสังคมโลกทุกวันนี้ก็เป[นอย+างนั้น ที่สหรัฐอเมริกาสังคมที่ทั้งโลกม+ุง
หมายจะนำ ตำรวจนายหนึ่งทำทารุณกรรมต+อคนผิวดำคนหนึ่งหรือการเอาเข+ากดคอไว=
จนถึงแก+ชีวิต แล=วคลิปวีดีโอนั้นถูกอัพโหลดลง Social Media เหตุการณ(เล็ก ๆ น้ัน
กลายเป[นผีเสื้อกระพือปกh เดด็ ดอกไม=สะเทอื นถงึ ดวงดาวสหรฐั อเมริกาเกดิ จลาจลระหว+างสี
จนกลายเป[นสงครามกลางเมืองคือสภาวะ Chaotic Disaster อภิมหาโกลาหลที่แม=แต+
ประธานาธิบดีสหรัฐกไ็ ม+สามารถควบคุมฝูงชนของตัวเองได=

อันนี้คือสภาวะสังคมเชิงซ=อนหมายความว+าไง หมายความว+าสังคมทุกวันนี้มี 2
ความหมาย

1) คอื สังคมทผี่ ค=ู นสัมพันธ(กันจริง ๆ

การประชุมวชิ าการพระพุทธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ ร้ังท่ี ๒ (105)

2) สังคมที่ผค=ู น Engagement เชื่อมโยงกนั จริง ๆ ผ+าน Social Media
นี่เราจะต=องเข=าใจประเด็นนี้ให=ชัด ถ=าจะนำเอาพระพุทธศาสนาไปแก=สังคม ต=อง
เข=าใจสังคมในสองมิติ 1) สังคมที่มีผู=คนอยู+จริง ๆ เป[นสังคมบนดินเป[นสังคมที่เห็นหน=าเห็น
ตากันจริง ๆ คนจริง ๆ เกี่ยวข=องกันสัมพันธ(กัน อันนี้ก็เป[นสังคมแบบปกตินะ 2) สังคมแบบ
ยุคสมัย New Normal ก็คือสังคมที่คนทุกคนไปเชื่อมโยงกันอยู+บนโลกออนไลน( สังคมชนิด
นี้มีผู=คนมหาศาล ประมาณไม+ได= และแน+นอนขยับอะไรนิดหน่ึง ก+อให=เกิดผลสะเทือน
ยิ่งใหญ+ไพศาลเกินกว+าที่เราจะคิดไปถึง เช+นเดียวกันกับการประท=วงของเยาวชนคนรุ+นใหม+
ในเวลานี้ ที่ก็เริ่มต=นจากคนไม+กี่คน แต+ในเวลานี้ก็กลายเป[นเป[นคลื่นของมหาชนมากมาย ที่
มีอำนาจแค+ไหนก็ไม+สามารถสั่งลงมาให=พวกเขาหยุดได= อันนี้คือสภาวะสังคมซึ่งเกิดขึ้นทั้ง
โลก เพราะฉะนั้นเมื่อเราทั้งหลายจะนำเอาธรรมะจากพระพุทธศาสนาไปร+วมรับผิดชอบต+อ
สังคม ก+อนจะเอาธรรมะไปเยียวยาสังคม ต=องเข=าใจพลวัตของสังคมว+า มันไม+ใช+สังคมที่เรา
ค=นุ เคยอีกตอ+ ไป อันนี้เปน[ คำสำคัญ
ในช+วงที่ 2 ย้ำอีกครั้งหนึ่ง ช+วงท่ีหนึ่งอาตมาภาพกระผมพาสำรวจแนวคิดเชิง
สังคมของพระพุทธศาสนาจากพุทธประวัติ พุทธจริยา และพุทธธรรม ช+วงที่ 2 ทำความ
เข=าใจสังคมว+าไม+ใช+สังคมเล็ก ๆ แต+เป[นสังคมเชิงซ=อนที่มีขนาดมหึมา กว=างใหญ+ไพศาล ทั้ง
มิติสถานท่ี มิติบคุ คล และมติ ขิ องพลงั อำนาจ ผ+าน Social Media
เราไปเข=าไปสู+ในช+วงที่ 3 จะนำเอาพระพุทธศาสนาไปร+วมรับผิดชอบต+อสังคมได=
อย+างไร ก็ต=องมาดูว+าทุกวันนี้สังคมมีปRญหาอะไรบ=าง สังคมทุกวันนี้มันเต็มไปด=วยปRญหา
มากมาย ในสังคมไทยก+อน ซึ่งก็เชื่อมโยงไปกับสังคมโลก ปRญหาใหญ+ของเราตอนนี้ คือเรา
ตกอยู+ท+ามกลางวิกฤต Covid – 19 เมื่อเกิดวิกฤต Covid – 19 เราทุกคนต=อง Stay
Home พระก็ Stay Temple ต+างคนต+างก็อยู+วัด ต+างคนต+างก็อยู+บ=าน แล=วทำงานก็ Work
from Home เข=าใจว+าทุกท+านทุกคนในห=องนี้ก็ต=อง Work from Temple เหมือนกันนะ
เราตกอยู+ในชะตากรรมเดียวกันทั้งหมด ซึ่งสิ่งนี้มันก็สะท=อนถึงสภาวะโลกาภิวัตน(ชนิดหน่ึง
เหมือนกัน ในยุค New Normal มีสิ่งหนึ่งที่คณะสงฆ(ไทยได=ทำแล=วก็ได=รับความชื่นชมมาก
จนดูเหมือนสื่อยักษ(ใหญ+อย+าง New York Times ทำบทวิเคราะห(ขึ้นมา แล=วก็ชี้ให=เห็นว+า
บทบาทของพระสงฆ(ไทยจากผู=รับได=กลายมาเป[นผู=ให=แล=ว ในยุค New Normal อันน้ี
สะท=อนอะไร ก็สะท=อนว+าสังฆะเพื่อสังคมมีการปรับตัวขึ้นมาจริง ๆ แล=วได=รับเสียงชื่นชม

(106) การประชมุ วิชาการพระพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดบั ชาตแิ ละนานาชาตคิ ร้งั ที่ ๒

จริง ๆ อันนี้คือบทบาทที่น+าชื่นชมมาก ในยามเผชิญวิกฤตปRญหา คือสังฆะมีการร+วมสุขร+วม
ทุกขก( ับสังคม

ในน้ีครูบาอาจารย(หลายท+านโดยเฉพาะท+านเจา= คุณอาจารย( กเ็ ป[นผ=หู น่ึงทีอ่ อกมา
นำเอาประชาคมนสิ ิตครบู าอาจารยน( ักวิชาการ มจร. ออกไปช+วยเหลอื เกือ้ กูลภาคสงั คม อัน
นี้เป[นบทบาทที่น+าชื่นชมมากครับผมเองก็ติดตามบทบาทด=านนี้อยู+ อันนี้คือพอสังคมมี
ปRญหา สังฆะก=าวออกไปทำเพ่ือสังคมแล=วก็ทำได=อย+างดีด=วย ไม+ว+าจะเป[นการให=คำปรึกษา
อุ=มชูจิตใจในยามวิกฤติ ให=คำเทศน(คำสอนออกไปแจกข=าวแจกของในยามน้ำท+วม ในยาม
ฝนแล=ง หรือในยามที่โยมต=องจับเจ+าอยู+ที่บ=าน หลายรูปหลายองค(ก็ไปแจกข=าวปลาอาหาร
ไปแจกข=าวสาร ไปแจกไข+เยอะแยะมากมาย อันน้ีบทบาทตรงนี้ดีมาก ๆ ถือว+าสังฆะของ
เราตื่นขึ้นมาแล=ว ตื่นขึ้นมารู=ร=อนรู=หนาวกับสังคม ความรู=ร=อนรู=หนาวกับสังคมนี้จะเป[น
รากฐานที่สำคัญมาก ๆ เลย สำคัญยังไง เพราะว+าถ=าเรามีภาวะรู=ร=อนรู=หนาวกับสังคม ไม+
เก็บตัวอยู+ใน Comfort Zone คืออยู+ในวัดเท+านั้น แต+สังคมมีปRญหา เราลุกขึ้นมารับเรื่อง
และแก=ปRญหา โดยไม+ต=องรอให=เขานิมนต( ถ=าเรารักษาบทบาทด=านนี้ต+อไปให=ยั่งยืน
สังคมไทยในก็จะหันกลับมาตระหนักรู=ว+า การดำรงอยู+ของสังฆะมีคุณูปการต+อสังคม
เพราะฉะนั้นสถาบันนี้ทิ้งไม+ได= สถาบันนี้จะต=องเชิดชูดูแลส+งเสริมต+อไป นาทีนี้พูดได=เลย
ว+าสงั ฆะกลับมาทำหนา= ทเี่ พ่อื สังคม อนั น้เี ป[นสิง่ ท่ีถูกตอ= ง

องค(ดาไลลามะพูดไว=ชัดมากว+า ศาสนาของอาตมานั้น เรียบง+ายมาก ศาสนาของ
อาตมาคือเมตตาอาทร เป[นภาวะที่อยู+ในจิตใจ เป[นส+วนหนึ่งของพรหมวิหารธรรม เมตตา
อาทรจะออกมาถึงสังคมได=ไง เมตตาต=องเชื่อมกับทานะคือการเป[นผู=ให= ถ=าเมตตาแล=วแผ+
เมตตาอย+างเดียวน+ะ ทำจิตให=สดชื่นรื่นเย็นอย+างเดียว มันเป[นเรื่องของเด็กล=วน ๆ มันยังไป
ไม+ถึง ฉะนั้นเมตตาจะต=องเชื่อมโยงกับทานะการให= พรหมวิหารจึงต=องเชื่อมโยงกับสังคห
วัตถุ เมตตาในใจแสดงออกมาเป[นการให=แก+สังคม อันนี้ถือว+าพระสงฆ(เราสอบผ+าน ชาว
พุทธของเราสอบผ+านที่ร+วมกันออกมาเยียวยาเพื่อนมนุษย( โดยเฉพาะอย+างยิ่ง เพื่อนพี่น=อง
ประชาชนคนไทยของเรา ท่ีอยู+ท+ามกลางวิกฤต Covid – 19 เป[นบทบาทที่ได=รับคำชื่นชม
ทั้งในประเทศและในสายตาของส่ือชั้นนำต+างประเทศ เพราะฉะนั้นในเรื่องนี้ก็ถือว+าเป[น
เร่ืองที่นา+ ยนิ ดีมาก

การประชมุ วิชาการพระพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดับชาติและนานาชาตคิ ร้งั ที่ ๒ (107)

มีอีกบทบาทหนึ่งที่สังฆะของเราปรับตัวในยุค New Normal ก็คือ พอเกิดวิกฤต
เราได=เห็นพ+อแม+ครูบาอาจารย(พระหนุ+มสามเณรน=อยจำนวนมาก ก=าวเข=ามาร+วมรับผิดชอบ
ต+อสังคม ด=วยการเข=ามาใช= Social Media ในการเทศน(ในการสอน โดยการนำทำวัตรสวด
มนต( ฝõกสมาธิภาวนา ยุคก+อนหน=านั้น เราก็เห็นว+าวัดแต+ละวัดก็จะมีเว็บไซต( ก็จะมี Fan
Page ของตัวเอง แต+ว+ายังไม+มีความเคลื่อนไหวอะไรที่น+าตั้งข=อสังเกตมาก พอถึงยุค New
Normal หลายวัด Live สดทำวัตรเช=าทำวัตรเย็น นำบำเพ็ญจิตภาวนา พระหนุ+มเณรน=อย
บางรูปบางองค( ก+อตั้งช+องทางหรือ Channel ของตัวเองในการธรรมสากัจฉาสนทนาธรรม
กัน ชุบชูจิตใจให=ญาติโยมแม=กระทั่งที่ไร+เชิงตะวันเองเมื่อเกิดวิกฤต Covid – 19 ยุคต=น เรา
ได=ก+อตั้งโครงการธรรมะคลินิก เปyดสายด+วนฟรี 24 ชั่วโมง ให=ญาติโยมที่มีทุกข( เจอวิกฤต
ตกงาน ข=าวไม+พอกิน เงินไม+พอใช= ไปติดต+อสื่อสารอะไรก็ติดขัด เพราะว+าต=องอยู+ที่บ=าน ใคร
มีปRญหาเหล+านี้โทรศัพท(เข=ามาปรึกษาหารือ ทุกวันนี้เราก็ยังคงโครงการธรรมะคลินิก สาย
ด+วน 24 ชั่วโมง เพื่อช+วยเหลือเกื้อกูลสังคมต+อไป เพราะฉะนั้นอันน้ีก็เป[นบทบาทที่ 2 ในใน
ยคุ New Normal ที่นา+ ชืน่ ใจมาก ๆ ทีค่ ดิ วา+ สงั ฆะของเรา ชาวพุทธเรามาถูกทางแลว= ตอ+ ไป
ความรบั ผดิ ชอบตอ+ สังคมที่น+าสนใจในยคุ New Normal น้ี มอี ะไรอีก

ถ=ามองไปที่สังคมอเมริกาหรือสังคมยุโรป มันมีความรับผิดชอบต+อสังคมอันหนึ่ง
ซึ่งบางทีชาวต+างชาติเขาไม+เข=าใจ เพราะอะไร เพราะว+า เขาไม+คุ=นกับการสวมหน=ากาก ใน
สหรัฐอเมริกาก็ดี ในยุโรปก็ดี พออยู+ท+ามกลางวิกฤต Covid – 19 แพทย(บอกให=สวม
หน=ากาก เขาไม+อยากจะสวม เพราะอะไร เขามีความเชื่อว+าคนปåวยเท+านั้นที่ควรจะสวม
หนา= กาก ฉะนั้นพอถูกบอกให=สวมหนา= กาก ทะเลาะกนั ตอ+ ยกนั ชกกนั

จนถึงเมื่อวานน้ี ที่สหราชอาณาจักรอังกฤษ ก็ยังมีม็อบไปประท=วงรัฐบาลอยู+เลย
เพราะอะไร เพราะว+ารัฐบาลมาจุ=นจ=านชีวิตเขา มาบอกสวมหน=ากาก เขาไม+อยากสวม แต+
คนไทยนี่ พอบอกให=สวมหน=ากาก เรารีบสวม เพราะอะไร การสวมหน=ากากเพื่อปYองกันโรค
เป[นรูปแบบหนึ่งของความรับผิดชอบต+อสังคม เพราะเมื่อเราสวมหน=ากากให=ตัวเราเอง มัน
ไม+ได=แค+ปYองกันเราให=ปลอดภัยเท+านั้น แต+มันยังปYองกันคนอื่นด=วย หัวใจสำคัญอยู+ตรงน้ี
การสวมหน=ากากมันไม+ใช+การลิดรอนเสรีภาพ การลิดรอนเสรีภาพมันต=องเกิดขึ้นจากการท่ี
ใครสักคนหนึ่งใช=อำนาจกดขี่คุณแล=วก็บังคับคุณว+าต=องสวมหน=ากาก ถ=าไม+สวมหน=ากาก
คุณมีปRญหากับผม นั่นคือการลิดรอนเสรีภาพ แต+การที่หมอ การที่กระทรวงสาธารณสุขซึ่ง

(108) การประชมุ วิชาการพระพทุ ธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดบั ชาตแิ ละนานาชาติครงั้ ที่ ๒

รู=ดีว+า Covid – 19 อันตรายแค+ไหนต+อประชาชนต+อชีวิต มาบอกเราว+า ถ=าสวมหน=ากาก
มันจะปYองกันตัวเองให=ปลอดภัยและปYองกันคนอื่นให=ปลอดภัยด=วย อันนี้มันไม+ใช+การบังคับ
ขม+ ขี่ แต+มนั คือการชแ้ี จงขา+ วสารขอ= มูลบนพนื้ ฐานของเมตตาและไมตรี

ถ=าเรารู=อย+างนี้เราก็สวมหน=ากาก พอเราสวมหน=ากากให=ตัวเองปุ¶บ เรารับผิดชอบ
ตอ+ สังคม การสวมหน=ากากก็เปน[ การรับผดิ ชอบตอ+ สงั คมงา+ ย ๆ

ถ=าย=อนกลับไปในสมัยพุทธกาล มีพระสูตรอยู+พระสูตรหนึ่ง พระพุทธองค(เล+าถึง
อาจารย(กับศิษย(คู+หนึ่งมีอาชีพทางกายกรรม คือรับแสดงกายกรรมเหมือนกายกรรม
เปhยงยาง กายกรรมปRกกิ่งที่เราเคยเห็น อาจารย(กับศิษย(คู+นี้เดินสายแสดงกายกรรมไปท่ัว
วิธีแสดงกายกรรมคือว+า ครูหรืออาจารย(จะอยู+ข=างล+าง ศิษย(จะขึ้นไปยืนอยู+บนบ+าของครู
แล=วครูก็จะยืนอยู+บนลำไม=ไผ+หรือยืนอยู+บนเส=นเชือกแล=วก็เลี้ยงตัวทรงตัวอยู+บนอากาศ วัน
หน่ึงก+อนแสดงครูก็บอกศิษย(ว+า นเ่ี ธอ ดแู ลฉันใหด= ี ๆ นะแลว= ฉันกจ็ ะดูแลเธอ เธอยนื บนไหล+
ฉัน เราจะต=องดูแลซึ่งกันและกัน ถ=าเราดูแลซึ่งกันและกัน การแสดงของเราก็จะประสบ
ความสำเรจ็

ลูกศิษย(บอกครูว+า ครูครับ ครูไม+ต=องดูแลผม ผมก็ไม+ต=องดูแลครู ครูก็ดูแลตัวเอง
นั่นแหละ ขอเพียงแต+ว+า ครูยืนอย+างมีสติ ผมก็จะดูแลตัวเองด=วยการยืนบนไหล+ครูอย+างมี
สติ ถ=าครูมีสติและผมมีสติ การแสดงของเราจะสำเร็จ ครูไม+ต=องดูแลผม ผมไม+ต=องดูแลครู
ถ=าเราต+างคนต+างดูแลตัวเองด=วยการมีสติ เราจะแสดงอย+างสำเร็จแน+นอน พระพุทธองค(
ทรงสรุปว+า การที่คนหนึ่งคนมีสตินั้นน+ะ ผลมันจะเกิดกับคนอื่นด=วย คนที่มีสติคนหนึ่ง คน
ที่เจริญสติ คนอื่นได=รับการปกปYองคุ=มครอง เพราะคนมีสติจะคิดดีพูดดีทำดี ไม+มีคนที่มีสติ
คนไหนกลายเป[นที่มาแหง+ ความรุนแรงและเบยี ดเบียนบฑี าคนอนื่

เพราะฉะนั้นการเจริญสติที่มองผิวเผินเป[นเรื่องส+วนตัว แท=ที่จริงเป[นเรื่อง
รับผิดชอบต+อสังคม พูดอีกนัยหนึ่งว+า สติของคนคนหนึ่งจะส+งผลถึงสันติสุขของคนอีกคน
หนึ่งเสมอไป เช+นเดียวกันกับความขาดสติของคนคนหนึ่ง ก็จะส+งผลถึงอันตรายของคนอีก
คนหนึ่งเสมอไป กล+าวอย+างรวบรัดที่สุด การเจริญสติคือรูปแบบพ้ืนฐานของการแสดงความ
รับผิดชอบต+อสังคมที่เราทุกคนทำได=ทันทีที่นี่และเดี๋ยวนี้ อันนี้ก็เป[นภาพรวมของความ
รับผิดชอบตอ+ สงั คมของชาวพุทธในยามที่ตกอย+ูท+ามกลางวิกฤต Covid -19

การประชมุ วิชาการพระพทุ ธศาสนาและศลิ ปวฒั นธรรมระดับชาติและนานาชาติคร้งั ท่ี ๒ (109)

ทีนี้จะชวนให=มองภาพกว=าง ถ=าจะมองภาพกว=างทั้งโลกเลย พุทธศาสนาจะช+วย
เยียวยาวิกฤตโลกในฐานะที่เป[นความรับผิดชอบต+อสังคมได=ยังไงบ=าง ก็ต=องมาสำรวจว+า
โลกมีปRญหาอะไร ทุกวนั นีโ้ ลกของเรายงั มีปRญหามาก ปRญหาใหญ+ คือ

1) Covid – 19 เป[นปRญหาที่เผชิญกันทั้งโลก เป[นสภาวะโลกาภิวัตน(ที่ซ=อนอยู+ใน
ยคุ โลกาภวิ ตั น(

2) ปRญหาเศรษฐกิจ วิกฤตเศรษฐกิจทั้งโลกเริ่มมาได=สัก 20 ปh แล=วก็หนักหนา
สาหัสยง่ิ ขึ้นในยุค Covid – 19 เรียกวา+ ภาวะขา= วยากหมากแพง กย็ งั เป[นปญR หาอยู+

3) ปRญหาสิ่งแวดล=อม โดยเฉพาะอย+างยิ่ง Climate Change หรือ Global
Warming ซึ่งหนักหนาสาหัสขึ้นทุกปh คลื่นความร=อน ภาวะเรือนกระจก หรือความแห=งแล=ว
เป[นผลมาจากความผันผวนปรวนแปรของสภาวะอากาศที่ก+อไฟไหม=ปåาครั้งใหญ+ ๆ ชนิด
ที่ว+าเกิดขึ้นครั้งหนึ่งเหมือนวันสิ้นโลก เช+นที่เกิดที่แคลิฟอเนีย เมื่อสองสัปดาห(ที่แล=ว ที่เมือง
ทั้งเมอื งกลายเป[นสีแดงไปทั้งหมดเลย

อันนี้เป[นปRญหาที่ใหญ+มาก ๆ ใครสนใจเรื่องนี้อยากแนะนำให=ไปศึกษาบทบาท
ของ Greta Thunberg เยาวชนตัวเล็ก ๆ อายุแค+ 16 ปh ชาวสวีเดนที่หยุดเรียนแล=วก็ไป
ประท=วงทุกวันศุกร(และต+อมาหยุดเรียนเลย ทีเดียวไปประท=วงรัฐบาลของตัวเอง เพื่อ
กระตุ=นให=เกิดการแก=ปRญหาภาวะโลกร=อน และในที่สุดกลายเป[นขบวนเยาวชนเพื่อนโลกท่ี
ก+อให=เกิดการเดินขบวนไปทั้งโลกเลยมากที่สุดตั้งแต+มีกลุ+มขบวนเคลื่อนไหวในเวทีโลก คือปh
ทแ่ี ลว= มคี นเคลอ่ื นไหวพรอ= มกับเธอนบั 10 ลา= นคน จนนิตยสาร Time ยกย+องให=เด็กอายุแค+
16 นะ ปhที่แล=วประมาณ 17 กลายเป[น Person of the year หรือบุคคลแห+งปh เฉือนชนะ
Donald Trump อย+างใสสะอาด เด็กคนหนึ่งหยุดเรียนเพื่อเปลี่ยนโลก เพราะต=องการ
กระตุกโลกให=ตื่นมาตระหนักรู=ถึงปRญหาภาวะโลกร=อนที่เป[นภัยคุกคาม ที่ว+ากันว+าจะรุนแรง
และหนักหนาสาหัสเสียยิ่งกว+า Covid – 19 อันน้ีเราทุกคนรีบศึกษาเลยนะ เป[นปRญหาใหญ+
ที่จะกระทบทางโลกเร็ว ๆ นี้

ปRญหาต+อไปที่ท=าทายพวกเราอยู+ก็คือปRญหาเรื่องความแตกแยกของประชาชน
ไม+ใช+เฉพาะในสังคมไทย ในสังคมต+าง ๆ ความเกลียดชัง ปฏิบัติการที่เรียกว+า Cyber bully
ก็คือการใช= Social Media ในการกลั่นแกล=งกัน ในการปล+อยข+าว Fake News ในการทำ
ร=ายกัน ในการฉ=อฉนเยอะแยะมากมายเต็มไปหมด แล=วมันเกิดขึ้นทั้งโลกเลย ขบวนต+าง ๆ

(110) การประชมุ วิชาการพระพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดบั ชาตแิ ละนานาชาตคิ รัง้ ท่ี ๒

ทั้งโลก ใครอยากจะจุดประเด็นไหน ทุกวันนี้ไม+ต=องไปจดกันตามเวทีสภากาแฟไม+ต=องละนะ
อยากจุดประเด็นไหน ๆ ให=คนรักกัน ให=คนเกลียดกัน ให=คนสามัคคีกัน ให=คนช+วยกันไปจุด
ใน Social Media ใน Facebook ใน Twitter ใน Line แป¶บเดียวก็จุดติดแล=ว อันนี้เป[น
ปRญหาใหญ+ของทงั้ โลกเลย

ในขณะเดียกันเกาหลีใต=มีดาราฆ+าตัวตายเยอะที่สุดในโลก ทุกปhต=องมีข+าวดารา
ฆ+าตัวตายเพราะอะไร เพราะว+าถูก bully ถูกใส+ร=าย ถูกปYายสี ถูกกล+าวหา ถูกตัดต+อภาพไป
ทำเรื่องเสียหายเยอะแยะมากมาย แล=วทั้งโลกเลยนะ นาทีนี้ตอนนี้มีคนฆ+าตัวตายเพราะภัย
ไซเบอร( อันนี้เป[นปRญหาใหญ+ที่เราจะแก=กันยังไง จะหาวิธีส+งเสริมกันยังไง เพื่อที่จะลดทอน
ความรนุ แรงของโลก Social Media

พูดเรื่องนี้แล=วขอแนะนำสารคดี The Social Dilemma เป[นสารคดีล+าสุดที่เพิ่ง
ออกมาที่ Netflix ฉายให=เห็นถึงด=านที่เป[นส+วนลึกลับดำมืดของ Social Media ว+า มันทำ
ให=เราติดลบยังไง ปRiนก=านสมองของเรายังไง และภัยแฝงจะหนักหนาสาหัสแค+ไหน แนะนำ
ให=รีบไปดูเลย เราจะได=ทันโลกและจะได=เอาธรรมะมาแก=ปRญหากันให=ทัน อีกอย+างหนึ่งก็คือ
ปRญหาเรื่องการเลือกปฏิบัติ ปRญหาเรื่องความไม+เท+าเทียมกันของผู=คนในสังคม ปRญหา
เหล+านี้ก็ขอให=เราทั้งหลายสนใจกันให=มาก ๆ แล=วมาเรียนรู=ดูกันว+า เราจะเอาธรรมะไปช+วย
เยียวยากันยังไง ถ=าเราไม+ทำความเข=าใจปRญหาเหล+าน้ี เราก็จะมองธรรมะเหมือนยาชุด แล=ว
ก็จะมองสังคมเหมือนหมู+บ=านเล็ก ๆ หมู+บ=านหนึ่ง เวลาเรานำธรรมะไปหามัน ก็ไปกันไม+ได=
เวลาเรานำธรรมะไปแก=ปRญหา มันก็ไปกันไม+ได=แล=วมันก็เยียวยาไม+สำเร็จ และแทนที่จะเข=า
ไปแก=ปRญหา เรากจ็ ะกลายเปน[ ตวั ปRญหาเสยี เอง

เพราะฉะนั้นก+อนจะนำเอาธรรมะไปเยียวยาสังคม ไปร+วมแสดงความรับผิดชอบ
ต+อสังคมสังคม อ+านสังคมก+อน ให=รู=ว+าสังคมนั้นมีปRญหาอะไรอีก ย้ำสั้น ๆ ครั้งหนึ่งว+า ถ=าเรา
จะนำเอาพุทธธรรมไปแก=ปRญหาให=กับประชาคมโลก ต=องรู=เท+าทันปRญหาของสังคม ใน
ประเด็นต+อไปนี้ 1) วิกฤต Covid – 19 2) วิกฤติเศรษฐกิจ 3) ภัยที่มากับ Social Media
4) ปRญหาเรื่องสิทธิมนุษยชน ปRญหาเรื่องการเลือกปฏิบัติของคนที่มีความแตกต+างแล=วก็
หลากหลาย 5) ปRญหาสิ่งแวดล=อมหรือ Climate Change เป[นปRญหาใหญ+ที่กำลังจะมา
เขย+าโลก เป[นพายุลูกต+อไป และอีกปRญหาหนึ่งปRญหาที่ทรงความสำคัญมาก เป[นปRญหา
คลาสสิกทุกยุคทุกสมัย เป[นปRญหาเรื่องของความเครียดที่อยู+ในจิตใจคน แล=วเขาหา

การประชมุ วิชาการพระพทุ ธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดบั ชาติและนานาชาติครงั้ ท่ี ๒ (111)

ทางออกกันไม+ได= อย+างน=อย ๆ มันมี 5 ปRญหาเหล+านี้ ที่อยากเชิญชวนให=เราทุกคนในฐานะ
ที่เป[นนักศึกษานักวิชาการชาวพุทธที่สนใจพุทธธรรม ลองมาศึกษาปRญหาเหล+านี้แล=วเสวนา
กันตกผลึกร+วมกันว+า ถึงที่สุดแล=ว แต+ละปRญหา ถ=าเราจะนำเสนอทางออกเพื่อเอาธรรมะไป
เยียวยาปRญหาสังคม หรือเอาธรรมะไปร+วมรับผิดชอบต+อสังคม แล=วเราจะเอาธรรมะหมวด
ไหน เอาขอ= ใดมานำเสนอตอ+ ประชาคมโลก สง่ิ เหลา+ น้ีเปน[ สิ่งทจี่ ำเป[นมาก ๆ

เพราะฉะนั้นที่กล+าวมาทั้งหมดก็ขอฝากไว=ในวงเสวนาของเรา เอาไปคิดต+อ เวลา
เท+าที่มีนั้นคงไม+มากพอที่จะไปเจาะลึกทีละปRญหา ทำได=อย+างดีที่สุดแค+นำเสนอพิมพ(เขียว
หรือภาพร+างให=เราได=เห็นว+า อันนี้คือปRญหาสังคม อันนี้คือทุกขสัจจ(ของสังคมที่เราทุกคน
จะต=องไปตามหาสมุทัยว+า มันเกิดมาจากอะไร แล=วไปหาวิธีแก=ปRญหาคือนิโรธ สุดท=ายวง
เสวนาน้ีลองหาทางออกรว+ มกนั ซง่ึ กจ็ ะกลายเป[นมรรค

ทุกข( สมุทัย นิโรธ มรรค อริยสัจ 4 อย+าไปมองเฉพาะอริยสัจ 4 ในตัวคน ให=มอง
อริยสัจ 4 ในมิติเชิงสังคม นิพพานก็อย+าไปมองนิพพานแค+เชิงปRจเจก ให=มองนิพพานในเชิง
สังคมด=วย ขยายวิสัยทัศน(ของเราขยายความรับรู=ต+อสังคมของเรา ขยายการตีความธรรมะ
ของเราให=กว=างใหญ+ไพศาลลึกซึ้ง แหลมคม พอที่จะเห็นสังคมทั้งสงั คม เห็นโลกทั้งใบ ถ=าทำ
ไดอ= ย+างนกี้ ม็ คี วามหวัง วา+ พทุ ธศาสนาจะมสี +วนรับผิดชอบต+อสงั คมอย+างแน+นอน

(112) การประชมุ วชิ าการพระพทุ ธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ ร้ังท่ี ๒

พทุ ธศาสนากบั การเยียวยาสังคมยามวกิ ฤต

ดร.พระมหาจรรยา สทุ ธญิ าโณ,

วัดพุทธปญB ญา มลรฐั แอล.เอ ประเทศสหรัฐอเมริกา

ขอถวายคารวะ พระมหาเถรานุเถระและผู5ฟ7งทุกท;านที่ได5มาร;วมประชุมกัน
สัมมนาวิชาการนานาชาติครั้งที่ ๒ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขต
เชียงใหม;

อาตมภาพ หรือว;า ผมก็มีความรักมีความผูกพัน ทุกครั้งที่กลับประเทศไทยก็ได5
มีโอกาสมาสัมมนากันบ;อย ๆ มาบรรยายกันบ;อย ๆ ก็ต5องขอขอบคุณชื่นชมที่เห็นศิษยT
ทั้งหลายเจริญเติบโตไปในแนวทางที่น;าชื่นใจ โดยเฉพาะวิทยาเขตเชียงใหม; มีความ
เจริญเติบโตอย;างรวดเร็ว แล5วก็ได5ผลิตบัณฑิตมารับช;วงงานต;าง ๆ ได5อย;างหนาแน;น นี่ก็
เปXนที่น;าชื่นอกชื่นใจ ขณะเดียวกันแม5ว;าอยู;ไกล แต;มีสิ่งใดที่จะช;วยเหลือโดยเฉพาะยุค
สมัยใหม;ที่ใช5 Zoom ไดก5 จ็ ะเปXนโอกาสทชี่ ว; ยกันในด5านวิชาการ วิธีการมองป7ญหาก็
จะตั้งประเด็นถึงวิกฤตการณT Covid – 19 ท่เี กดิ ขน้ึ โดยการมองตวั ปญ7 หาซะกอ; น กล;าวคือ
วิธีการพิจารณาป7ญหา ก็พิจารณาตามหลักของอริยสัจ 4 นี่แหละ กล;าวคือ 1 ทุกขTได5แก;
สภาพป7ญหา 2 สมุทัยเหตุแห;งป7ญหา 3 นิโรธมรรค แก5ป7ญหาได5ไหม ประการที่ 4 จะแก5
อย;างไร งั้นถ5าเราเดินตามหลักแนวคิดหรือ Concept ของอริยสัจ อันได5แก;ความทุกขTก็คือ
ตอนนี้มันเปXนป7ญหา ทีน้ีเหตุของป7ญหาก็คือ Covid – 19 แก5ได5ไหม แก5ได5 จะแก5อย;างไร
เดย๋ี วก็จะได5คุยกัน

ทีนี้ถ5าหากว;ามองดูจาก Covid – 19 น้ี มีผลกระทบอย;างไรบ5าง ผลกระทบท่ี
เราพบได5 ประการแรกผลกระทบด5านจิตใจ คือล5วงมาจากข5างในซะก;อนก็เปXนป7ญหาด5าน
จิตใจ เกิดความกลัว เกิดความหวาดผวาต;อโรคภัยไข5เจ็บนี้เปXนอย;างมาก ช;วงประมาณ
กุมภาพนั ธT มนี าคม เมษายน พฤษภาคม ถึงมิถุนายน ผมเองกไ็ ด5อยูท; ป่ี ระเทศไทย ก็ปรากฏ
ว;า สภาวะด5านจิตใจของพี่น5องชาวไทยในช;วงนั้นก็ย่ำแย; เพราะว;า เราหวาดวิตกกังวลเรื่อง
โรคโดยตรง ก็เปXนป7ญหาจิตใจคือหวาดหวั่นหรือกลัวต;อโรคที่จะมาติดตนเองเมื่อไหร;
อย;างไร เพราะว;าภาวะของโรคนี้มหัศจรรยTมาก กล;าวคือ ถ5าได5ติดแล5ว ลุกลาม ไม;หยุด
แล5วก็ว;าตามหลักของกระบวนการทางเคมีของเขาเปXนพิเศษ คือจะว;ามันเปXน Bio หรือ มี

การประชมุ วิชาการพระพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดบั ชาตแิ ละนานาชาติคร้งั ท่ี ๒ (113)

ชวี ิตกไ็ มใ; ช; หรอื ว;าไมใ; ช; Bio ไม;มชี วี ิตกไ็ ม;ใช; แตม; ันมีลักษณะที่แปลก เช;น ลงไปถงึ ปอดแลว5
แทนที่จะเปXนการแตกตัวมันทำแบบ Copy ว;างั้น นักวิทยาศาสตรTก็ว;าอย;างนั้น มันจะมีการ
copy แบบวา; Double เท;าตวั ข้นึ ไปอย;างรวดเร็ว

ทีนี้ สิ่งที่น;ากลัวก็คือว;า ไม;รู5มันมาตอนไหน อย;างจุดที่ติดจริง ๆ อย;างใน
อเมริกาทุกวันนี้ก็แก5ป7ญหาไม;ตก วันหนึ่งๆ ถ5าแยกย;อยนี้ก็เปXนหลายร5อยคน แต;ว;าพันคน
ขึ้นทั่วประเทศอเมริกา ก็ทำให5ในเขตที่อยู;กันหนาแน;น เช;น นิวยอรTก หรือ โดยเฉพาะที่เปXน
กันเยอะเหลือเกินก็คือบ5านพักคนชรา มันติดลุกลามเหมือนกับไฟลามทุ;ง หลายแห;งไม;
สามารถสกัดได5 แม5อเมริกาจะเก;งมาก แต;ว;ายังกลายเปXนความลึกลับอยู; ก็ทำให5คนเกิด
ความหวาดผวากันมาก ไม;ค;อยอยากจะออกจากบ5านกัน แล5วก็รู5สึกเร็วบวกกับความกลัว
เมื่อวาน สัก 9 โมงเช5า ไปเดินออกกำลัง แต;ว;าพอดีทำงานติดพัน คือ เวลาเดินก็เดินเลย
ไม;ได5สวมหน5ากากไป โดยปกติอากาศมันร5อนจัด ที่นี่ เวลาเช5า ๆ ก็ร5อนจัด ปรากฏว;าผ;าน
ฝรั่ง เขาถามว;า ทำไมคุณไม;สวมหน5ากาก ทีนี้ไอ5เรื่องการกลัวแบบนี้เราก็เข5าใจ ก็บอก
ขอบคุณมาก วันหลังเวลาผ;านมาก็จะสวม ก็บอกเขาไป เขาก็รู5สึกตกใจ ที่เราไม;สวม
หน5ากาก

โดยภาพรวม อเมริกาบางส;วน คนก็ดื้อท่ีไม;ยอมสวมก็มีเยอะ แต;ว;าคนที่กลัว
แล5วก็สวมไม;หยุดไม;หย;อนก็มีเยอะเหมือนกัน อันนั้นก็สวมกัน ไม;ไม;ยอมถอดก็มีเยอะ แล5ว
เวลาไปไหนน่ีฉีดแอลกอฮอลTแบบพกพาตลอดเวลา สมมติว;าเวลาเดินที่อเมริกาเวลาข5าม
ถนน จะมีการกดรูปคนเดินก;อนแล5วเราก็ผ;าน กดทีหน่ึงฉีดทีหน่ึง ต;อไปกดอันไหน ต5องฉีด
ก;อน คือ ปzอกสเปรยT อันน้ีก็แสดงถึงจิตใจที่ไม;มั่นคง ฉะนั้น คนก็ไม;ค;อยจะออกจากบ5านกัน
ก็ถือวา; เปXนผลกระทบอย;างมากเกี่ยวกับเรอ่ื งจิตใจ

มาพูดแบบนี้ก็ไปสู;ที่เรียกว;า มรรคเสียเลย มรรคในที่นี้ หมายถึง ถ5าเปXนชาว
พุทธเรา โดยเฉพาะชาวไทย ทผ่ี มมาอย;ูทนี่ กี่ ็ง;าย กลา; วคอื ทุกวนั น้ีก็จัดรายการธรรมะหลาย
มิติ เช5าก็เปXนธรรมทานจากวัดพุทธป7ญญา ตอนบ;าย 5 โมงเย็น ก็เปXนธรรมะหลายมิติ ก็มี
ขาประจำก็เข5ามาคุยกัน ก็คุยทำให5สบายใจ มีป7ญหาก็ตอบ หลาย ๆ แห;งอย;างของโบสถT
ฝรั่งแถว LA นี่ต5องเรียกว;าป~ดกันเลยทีเดียว ล็อกดาวนTเลย แต;ว;าทางวัดพุทธป7ญญา เราก็
บอกว;าป~ดเหมือนกัน ได5บอกว;ามีความเอื้อเฟÄอต;อ City ต;อเมือง แตเ; วลาคนโทรศัพทTมาว;า

(114) การประชมุ วชิ าการพระพทุ ธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดับชาติและนานาชาตคิ รั้งท่ี ๒

ไปวัดได5ไหม เราก็จะตอบว;าจะต5องมีกฎอยู; 2 ข5อ คือ 1. คุณเชื่อมั่นว;าคุณไม;เปXนโควิด ก็มา
ได5 2. เช่ือมน่ั ว;าพระทว่ี ัดไมเ; ปXน Covid ถา5 มีความเชอ่ื มนั่ 2 ข5อมาเลย

เมื่อสมัยอยู;เชียงใหม; ก็คาดว;า คงจะไม;ค;อยมีใครมาวัดสักเท;าไหร; ก็เปXนห;วง
เลยรีบมา พยายามหาเครื่องบินมาให5ได5 ก็มาได5 ปรากฏว;าแทนที่คนจะไม;มาวัดก็มากันทุก
วัน วันหนึ่งก็ 7 คน 8 คน 10 คน ถึงจะนั่งห;าง ๆ ก็มานั่งสมาธิกัน พอนานเข5า รู5สึกว;า
ความผวาก็ลดน5อยลง แต;ว;าก็ยังไม;ทิ้งหน5ากากกัน อันนี้ก็คือสภาวะทางจิตใจ ก็คือกลัว
น่ันเอง ก็เหมอื นทใี่ นพระไตรปฎ~ กเม่ือมนุษยกT ลวั ยอ; มถึงภเู ขาบา5 ง ปÜาไม5บา5 ง ว;าเปXนท่พี งึ่

ฉะนั้นจากสภาวะความกลัวแบบนี้ ก็ทำให5บางประเทศอย;างเกาหลี เขา
ออกแบบคล5าย ๆ ขลังหน;อย ไอ5ท่ีปáองกันเขียนว;า Defense Air Defense หรืออะไร
ปáองกันทางอากาศเอามาก็แขวนกัน อันหน่ึงก็หลายตังคTเหมือนกัน อย;างของเกาหลีก็จะมี
ผลิตภัณฑTออกมาเยอะเลย นี่ก็แสดงว;าสภาพป7ญหาคือเรื่องกลัวก็เปXนว;ามีผลกระทบต;อ
ด5านจติ ใจ

บ5านเราก็มีผลกระทบ กลัวซ5อนกลัว นอกจากกลัวจะติดโควิดแล5ว ต;อไปกลัวว;า
หลังจากนี้เขาจะจ5างงานหรือเปล;า ก็ทุกประเทศเขาก็จะมีการจ;ายเงินให5 โดยเฉพาะของ
อเมริกาก็ล่ำซำหน;อย ก็ว;า Unemployed เงินตกงาน ก็บอกว;ารวมไปรวมมา ดีกว;างาน
บางงานซะอีก อาทิตยTหนึ่งก็ 600 ดอลลารT 4 อาทิตยT 600 คูณ 4 ได5เท;ากับ 2,400
ดอลลารT คนทำงานบางคนทำเต็มที่ได5 1,500 1,800 ช;วงที่ว;างงาน ตกงานไดเ5 งินเยียวยาไป
2,400 แต;ว;าคนก็กลัวการตกงาน เพราะว;าทุกสิ่งทุกอย;างมันเปลี่ยนไป เช;น ร5านอาหาร คน
เคยทำร5านอาหารตอนนี้ตกงานกันหมด เนื่องจากลดคนงานลงไปอย;างหนัก คนไม;มานั่งกิน
ตามร5าน แต;ว;ามีส;ง To go ทีนี้ To go อย;างบ5านเรา แถว ๆ เชียงใหม;มี Grab มี Panda
ใช;ไหม อย;างทางโน5นร5านเขาจะไปส;งเอง คือ ไม;ต5องมาหัก 30% อย;างของเรา ก็ไปส;ง
กันเอง เพราะฉะนั้น มันก็ทำรายได5ดีขึ้น เอาไปเอามา บางร5านเปXนร5านเล็ก ๆ ดีกว;าก;อน
Covid เพราะว;า คนก็จะเรียกมา โทรมา แล5วก็มีคนหนึ่งคอยส;ง อาจจะใช5แม;ครัว 2 คน ส;ง
1 คน ก็คือมันเปXนการลดรายจ;ายลงไป แต;ว;ารายได5เท;าเดิม มันก็เท;ากับเพิ่มขึ้นมา อันนี้ก็
คุยรอบ ๆ ตัวในอเมริกา ซึ่งเรียกว;ามันมีผลกระทบ ก็คือกระทบต;อการเข5าไปนั่งตามร5าน
แต;ว;าในวิกฤตนั้นมันก็มีโอกาส เรียกว;าขายได5เยอะกว;าเดิม ไปส;งตามบ5าน บางเรื่องมันก็
เกิดขึ้น อย;างเช;นบ5านเรา บ5านเราได5ทราบว;า CP จ5างรถมอเตอรTไซคTวิ่งส;งของจากเซเว;นต้ัง

การประชมุ วิชาการพระพุทธศาสนาและศลิ ปวฒั นธรรมระดับชาติและนานาชาตคิ รั้งท่ี ๒ (115)

28,000 คัน คือในวิกฤตมันก็มีโอกาสซ;อนอยู;บ5างเหมือนกัน เพราะฉะนั้น ป7ญหาที่คนกลัว
คือ กลัวการตกงาน กลัวเศรษฐกิจจะตกต่ำ อนั น้ีกเ็ ปนX ความกลัวซ5อนกลวั ซึ่งมีผลดา5 นจิตใจ

ทีน้ี พระพุทธศาสนาจะแก5ข5อนี้ยังไง ก็ถามว;าพุทธศาสนากับการรับผิดชอบ
หรือแก5ป7ญหา ก็มีอยู; 2 - 3 อย;าง เช;น ประเทศไทยนะเก;งที่สุด อย;างวัดท;านอาจารยT
พะยอมเปXนกรณีศึกษา ท;านประกาศเลย Covid ใหม; ๆ รับสมัครคน 500 คน 500 งาน
มาเลย วันละ 300 บาท วัดเก็บไว5ให5 150 บาท จ;ายสด 150 บาท ท;านก็มีกฎหลายอย;าง
ของท;าน ต5องไม;ติดอบายมุข ตกลงว;ามาได5 3 วันแล5วหนี ท;านว;าอย;างนั้น แต;ว;า นี่คือ
บทบาทท่ีท;านทำมา นอกจากน้ีจงั หวดั เชยี งใหมเ; ราก็มหี ลายวดั แลว5 ก็อีกหลายจงั หวัดในช;วง
Covid รุนแรง ก็จัดการเลี้ยงอาหาร อันนี้วัดทำเปXน พันวัดแล5ว ก็คือบทบาทและความ
รับผิดชอบที่เรามีอยู; ซึ่งคณะสงฆTก็รับผิดชอบต;อสังคม กรณีน้ำท;วมอะไรต;าง ๆ อย;างปó
ก;อน แถวพิษณุโลกและพิจิตร ก็พระทั้งนั้นที่ออกไปช;วยชาวบ5าน อันน้ี ก็คือเรื่องของความ
กลวั แลว5 กก็ ลัวขาดแคลน กลัวอดอยาก ทางวัดกช็ ว; ยอย;างเปXนรปู ธรรม

นอกจากนี้ การมาวัดในฐานะที่เปXนสถาบัน คือวัดยังคงเปXนศูนยTรวมเหมือนเดิม
เปXนที่พักพิงใจ เปXนที่มาพบปะสังสรรคTกัน เปXนที่สันทนาการกัน ได5เหมือนเดิม ถ5าเปXนอย;าง
นั้นก็แก5ป7ญหาไปเปราะหนึ่ง คือป7ญหาความอบอุ;นด5านจิตใจ ก็โดยการให5วัดกลับมาเปXน
ศูนยTกลางอีกครั้งหนึ่ง แล5วก็รู5สึกว;าได5กลับมาเหมือนกัน โดยการทำอาหารเลี้ยงหรืออะไร
ต;าง ๆ อันนก้ี ็ถือวา; เปXนเรอ่ื งของทางจติ ใจ

นอกจากนี้เราจะพบว;า ป7จจุบันมีคนสนใจด5านวิป7สสนากรรมฐานการภาวนา
มากขึ้น บ5านเรานั้นเปXนตลาดใหญ;คือมีหลายแบบหลายวัด การทำวัตรสวดมนตTไหว5พระ
เหล;านี้ ก็บอกว;าไม;ต5องกลัวนะ ให5สวดรัตนสูตรกันเลย ป7จจุบันนี้เราก็เลยไม;แน;ใจว;า ที่
Covid ไม;เปXน ไม;มีต;อ เพราะพระสวดรัตนสูตรกันทุกวัดหรือเปล;า หรือว;า รัฐบาลเก;ง
หมอเก;ง มันมีเหตุป7จจัยเยอะเหมือนกัน แต;พระก็สวดรัตนสูตรเยอะเหมือนกัน อันนี้ก็
เรียกว;า ช;วยกันก็แล5วกัน ก็คงจะไม;มีอะไรเดี่ยว ๆ อันนี้น;าคิดเหมือนกันนะ สวดกันเต็มท่ี
จน Covid ไม;อย;ู ไม;เช่อื อย;าลบหล;ู น;าคดิ เหมอื นกัน

เพราะฉะนั้นพอญาติโยมได5ฟ7งแล5ว ก็เกิดความชื่นอกชื่นใจ ไม;กลัว ก็เปXนว;ามี
ผลกระทบตามใจเหมือนกันในทุกทั่วโลก แต;ว;าบ5านเราก็เห็นได5ชัดๆ อเมริกาก็มีเยอะ
เกี่ยวกับความกลัวเหล;าน้ี แล5วก็ทำให5เข5าหาสิ่งศักดิ์สิทธิ์มากขึ้น ส;วนบ5านเราปรากฏการณT

(116) การประชุมวชิ าการพระพุทธศาสนาและศิลปวฒั นธรรมระดับชาติและนานาชาติคร้ังท่ี ๒

ไอ5ไข;วัดเจดียTทางใต5 ก็คือความหวังคนไปมืดฟáามัวดิน หวังว;าจะให5หวยดี ไม;ทราบว;างวด
หน5าจะออกอะไรอกี ก็เนอ่ื งจากความหวงั นอกจากมีความกลัวแล5วก็ความหวัง

นี่ก็คือบทบาทของพุทธศาสนา ก็เอาเปXนว;า การสวดมนตTไหว5พระก็ดี การเจริญ
ภาวนาที่มีเยอะขึ้นก็ดี ก็ล5วนช;วยให5เกิดพลังใจที่มีความมั่นคง แล5วก็วัดต;าง ๆ เอื้อเฟÄอต;อ
ประชาชนซึ่งความกลัวอดเปXนเรื่องที่น;ากลัวที่สุด แต;ว;าถ5ารู5ว;าวัดนี้ยังแจกอาหารไม;ต5องกลัว
การแจกอาหารบางทีแจกอย;างเปXนทางการก็มี แล5วก็แจกแบบโดยธรรมชาติก็มี พระ
บิณฑบาตอาหารเหลือเยอะ คนกม็ ารับประทาน อนั น้ีกค็ ือ ตัวผลกระทบด5านจิตใจ

ผลกระทบด5านเศรษฐกิจ เอาเรื่องเดียวการสื่อสารคมนาคม เครื่องบินเปXนหม่ืน
ๆ ลำต5องจอดสนิท บริษัทต;าง ๆ ต5อง Layoff เอาคนงานออกหมด อยู;ต;อไปไม;ได5 ประเทศ
ไทยของเราก็คนตกงานก็พุ;งไปหลายล5านคน น่ีก็คือผลกระทบแน;นอนทางเศรษฐกิจ
เศรษฐกิจซึ่งนำรายได5เปXนกอบเปXนกำ เช;นว;า การท;องเที่ยว พอเราจะเอาชนะ Covid จริง
ๆ คนกจ็ ะตอ5 งมาตดิ แบบ 15 วนั ดา5 นเศรษฐกิจก็ฟบุ ไป

ด5านการเมือง ในอเมริกาด5านการเมือง ก็มีคนไล;ทรัมปô(Trump)อยู;ทุกวัน
เหมือนกัน ขณะเดียวกันในการช;วงชิงประธานาธิบดีเที่ยวน้ี เรื่อง Covid ก็ถูกนำมา
อภิปรายอย;างกว5างขวาง ว;าเมื่อไหร;วัคซีนจะออกมา อันนี้ก็คือทิ้งประเด็นในรูปของ
ผลกระทบซ่ึงมมี าก

ผลกระทบด5านการศึกษา แม5การเรียนออนไลนTจะมีก5าวหน5าไปก็ตาม แต;ทั้งใน
อเมริกาแล5วก็ทั้งในไทยบอกว;า สู5เรียนกับครูไม;ได5 พอเราใช5จริง ๆ แล5วสู5ไปนั่งเรียนกับครู
ไม;ได5 เขาอยากจะให5เด็กไปนั่งโรงเรียนดีกว;า แม5ในตัวอเมริกาเอง ซึ่งถือว;าค5นคว5าได5สารพัด
มานานแลว5 แต;เขากอ็ ยากใหเ5 ด็กไปโรงเรยี น เพราะว;า อยากจะใหม5 ีการสอ่ื สารสัมพันธกT ัน

ฉะนั้น มจร.ของเรา อย;าพยายามกระโดดก5าวไปตามไฮเทคให5มาก ต;อไปมหาลัย
จะร5าง ถ5าเราบอกว;าเป~ดออนไลนTดีกว;า ร5างแน;นอนครับ เพราะฉะนั้นเอาเปXนว;า มาเรียน
กันที่นี่แหละ เข5ามาในห5อง ได5ยิ้มได5หัวเราะ ได5มีปฏิสัมพันธTกันน;าจะดีกว;า ก็คงจะท้ิง
ประเดน็ ไว5แคน; ้กี ;อน.

การประชุมวิชาการพระพุทธศาสนาและศิลปวฒั นธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ ร้งั ที่ ๒ (117)

Contents of International Papers Page

Artrticles Authors 1

Buddhist Sharing Society in Myanmar
Most. Ven.Vizaya (Washangsayadaw)
Washang Monastery, Kachin State, Myanmar

Today Society and Social Distancing living life 6
Karma Palden Sonam Tashi
Shedrubling Monastic Seat, China

How Pandemic Changes The Way We Live 10
Lim Hui Ling
Independent Scholar, Singapore

Learning Innovation in the New Normal Life 12
Irom Gambhir Singh Head, Department of English
and Cultural Studies,Manipur University, India

Ethnic Diversity and Peaceful Coexistence in ASEAN Community: 19
Case Study of Thai and CLMV Student Groups in
Mahachulalongkornrajavidyalaya University (Main Campus)

Khantong Wattanapradith
Poonsuk Masrungson

Indian Experience of Social Responsibility in the Coronavirus Crisis 41
Amarjiva Lochan,

Foreign Student Advisor,
University of Delhi, Delhi, India

(118) การประชมุ วชิ าการพระพุทธศาสนาและศิลปวฒั นธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ รัง้ ท่ี ๒

Five Precepts a guideline for Creating World Peace 47
Nataya Inpanich 66
Ekkarat Maphadung 78
Phrakru Wiriya Panyapiwat 94
116
The Use of Online Game to Promote Learning Dhamma
in English and Positive Attitudes of the Students at
Mahachulalongkornrajavidyayala University, Chiang Mai Campus

Wisuttichai Chaiyasit

An Integrated Learning Design Suitable for the New Normal
Woravit Nithedsilp,
Natthaphromsen Luksingkeaw
Prasert Buppasuk

The Folk Beliefs on the Past Buddhas in Lan Na Buddhist Arts
Phra Nakorn Pannavajiro
Phra Kru Baidikatippanakorn Jayabhinando,
Phisit Kotsupho

New Normal and Buddhist Social Development in Thailand
Phrakru Siripariyattayanusat
Songserm Seangthong

การประชมุ วชิ าการพระพทุ ธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ ร้งั ที่ ๒ (119)

Model and Activity Development in Adult Health Promotion 144
Foundation, the Adult Health Learning Center, Wat Santiwiwek 160
Takian Sub – District, Kabcherng District, Surin Province 160

Phramaha Wisit Dhiravamso
Phra Charoen Boonthos, Kittikhun Duangsong
Pradit Chuenban

The Study of Communicative English in Cultural and Spiritual
Tourism of Phra Buddha Maha Dhummaraja at the Buddhist Park,
Phetchabun Province

Kanokwan Nawawat

Mindfulness and Productivity During the Pandemic Covid-19
Dhirawit Pinyonatthagarn
Phisit Kotsupho
Tipaporn Yesuwen

(120) การประชมุ วิชาการพระพทุ ธศาสนาและศิลปวฒั นธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ รั้งที่ ๒

สารบัญผูน8 ำเสนอบทความระดบั ชาติ หนา<

ช่ือบทความ ช่อื ผู<เขยี น 180
194
การพฒั นาผลติ ภัณฑเo ครอ่ื งปนxw ดนิ เผาในจงั หวัดนครราชสมี า 206
Pottery Product Development in Nakhon Ratchasima
220
พระมหาปญw ญาวรวัฒนo เลิศเกียรติธรรม
ภูดศิ นอขนุ ทด

การพัฒนาศกั ยภาพการออกแบบผลติ ภัณฑเo ครือ่ งปxwนดนิ เผาในจงั หวดั นครราชสีมา
Development of Design Potential Pottery Products in Nakhon Ratchasima

พระมหาปwญญาวรวัฒนo เลิศเกียรติธรรม
ภูดิศ นอขุนทด
อทุ ัยวรรณ ประสงคoเงิน

การพัฒนาศักยภาพการจดั จำหนาé ยผลิตภณั ฑoเครอ่ื งปxนw ดินเผาในจงั หวดั นครราชสมี า
Development of distribution Potential Pottery Products
in Nakhon Ratchasima

ภดู ิศ นอขนุ ทด
พระครสู ังฆรกั ษoสวัสดิ์ ขันตธิ รรม
กมลทิพยo สัตบษุ

การเสริมสราí งจรยิ ธรรมเชิงพุทธของชุมชนผลิตภัณฑเo คร่อื งปxwนดินเผา
ในจงั หวัดนครราชสมี า
Buddhist Ethics Enhancement of Pottery Products Community
in Nakhon Ratchasima

พระอินทรนo ุช บุญตอí ง
ภูดศิ นอขุนทด
พระครสู ังฆรกั ษสo วัสดิ์ ขนั ติธรรม

การประชุมวิชาการพระพุทธศาสนาและศิลปวฒั นธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาติครง้ั ที่ ๒ (121)

การพฒั นาเทคนิคสรíางสรรคoผลิตภณั ฑoเคร่อื งปwxนดนิ เผาในจงั หวัดนครราชสมี า 233
Development of Creative Techniques Pottery Products 247
in Nakhon Ratchasima 261
283
ธนเดช เออื้ ศรี
ภูดิศ นอขนุ ทด
กมลทพิ ยo สัตบุษ

การพัฒนาศักยภาพและเพิ่มขดี ความสามารถหวé งโซéอปุ ทานของวิสาหกิจชุมชน
กลéุมผíูปลูกพรกิ ปลอดภยั จังหวดั นครราชสมี า เพือ่ ยกระดบั สูéเศรษฐกิจยคุ ดจิ ทิ ัล
Capacity Development and Capacity Building of the Supply chain of
Enterprise Community Chilli Growers safe of Nakhon Ratchasima
to Raise the Digital Economychain of Enterprise Community Chilli Growers
safe of Nakhon Ratchasima to Raise the Digital Economy

ธนเดช เอือ้ ศรี
ภดู ิศ นอขนุ ทด
พระมหาปญw ญาวรวัฒนo เลศิ เกยี รตธิ รรม

การพฒั นาแนวทางการจดั การเรยี นรíูหลักสูตรสังคมศกึ ษาในยคุ New normal
Development Guidelines for learning management in social studies
curriculum In the new normal age

วรวิทยo นิเทศศิลปõ
พระวิทวัส ปภสฺสรญาโณ (โกฎิฉกรรจ)o
ณภัทร โพคาวัฒนะ

การจัดสวัสดกิ ารทางสังคมตามแนวพระพุทธศาสนาในจงั หวดั เพชรบรู ณo
Social Welfare Management Based on Buddhismin Phetchabun Province

พระครูปรยิ ตั ิพัชรธรรม

(122) การประชุมวชิ าการพระพทุ ธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ รั้งที่ ๒

การมีสéวนรéวมของวัดและชมุ ชนในการอนุรักษโo บราณสถานพืน้ ทอี่ ทุ ยานประวัตศิ าสตรo 297
ศรีเทพ จังหวัดเพชรบรู ณo
The Participation of Temple and Community for Preservation of
Acient Remains of Is Thep Historical Park, Phetchabun Province

นรณุ กลุ ผาย

พุทธปรชั ญาทอí งถิ่น : ผาí ปาü ชลอมประเพณชี มุ ชนวงั ทอง จงั หวัดพิษณโุ ลก 381
Local Buddhist Tradition : Chaloem Chom Chom Tradition, Wang Thong ,
Phitsanulok

ชยั รัตนo ทองสุข
พระสันตทo ศั นo คมฺภีรป†ฺโญ (สินสมบัติ)

การเตรียมความพรíอมของการศกึ ษาไทยสสéู งั คมอนาคต 333
Preparation of Thai education for a future society

พระศรายุทธ วชิรป†โฺ ญ (ทวิชัย)
ละเอยี ด จงกลนี
พระฮอนดาí วาทสทฺโท

บทวิเคราะหoการปรับตัวของการศึกษาไทยในวิกฤติโควิด-19 352
Analysis of adaptation of Thai education in the Covid-19 crisis

พระโฆษิต โฆสิตธมฺโม (บำรุงแจมé )
ละเอียด จงกลนี
พระฮอนดíา วาทสทโฺ ท

การประชมุ วชิ าการพระพุทธศาสนาและศิลปวฒั นธรรมระดบั ชาตแิ ละนานาชาติคร้ังท่ี ๒ (123)

พระพทุ ธศาสนากับสทิ ธิปฏิเสธการรักษาในวาระสดุ ทíายของชีวิต 368
Buddhism and the Right to Refuse Medical Treatment at the End of Life 384
397
พระครปู ลดั ณฐั พล จนฺทโิ ก 417
พระบญุ ทรง ป†ุ ฺญธโร 433
สมบูรณo ตาสนธิ

การบริหารจัดการใหíมปี ระสิทธิภาพในโรงเรยี นพระปรยิ ตั ิธรรม
Effective management of Prapariyatidhamma school

พระอธกิ ารธรี ะพล บญุ กลาง
พระฮอนดาí เขม็ มา
รชั นี จรุงศริ วัฒนo

การตคี วามและถอดความรจíู ากบทสตู รขวัญนาคภาคอีสาน สูéวรรณกรรมเพ่อื เยาวชน
The Interpretation and Transcription from Scramble Naga text in northeast
to literature for Young

เสพบัณฑิต โหนงé บัณฑติ
ปยß ะวฒั นo คงทรพั ยo
นคร จนั ทราช

การจดั การศกึ ษาตลอดชีวติ ของกลมุé ชาตพิ ันธใoุ นเขตภาคเหนอื ตอนลาé ง
LIFELONG EDUCATION MANAGEMENT OF ETHNIC GROUP IN LOWER NORTH

พระศรีสวรรคo อมรธมโฺ ม (กำรสิ )ุ
ลำยอง สำเร็จดี
ชศู รี เกิดศิลปõ

การพัฒนาปจูü ®ารยoดíานพิธีกรรมเชงิ ประยุกตo จังหวดั ลำปาง
Development of Poojarn’s Application ritual, Lampang Province

กตัญ†ู เรือนตุéน
สชุ ยั สิรริ วีกลู
พลสรรคo สิรเิ ดชนนทo

(124) การประชุมวชิ าการพระพุทธศาสนาและศลิ ปวฒั นธรรมระดับชาติและนานาชาติคร้งั ท่ี ๒

รปู แบบการสอ่ื สารสาระธรรมผาé นสื่อดิจิทลั ของวัดร่ำเปงß (ตโปทาราม) จงั หวัดเชียงใหมé 452
Dhamma Communication Model Through Digital Media of 470
Wat Rampoeng (Tapotaram) Chiang Mai Province 489

พระสมบัติ อินฺทสโร (บารมี)
พระอธวิ ฒั นo รตนวณโฺ ณ (ธรรมวฒั นoศิร)ิ

การป™องกนั การปรบั ตัว การเยียวยา: แนวทางการดำเนินวถิ ีชวี ิตแบบใหมéในสถานการณo
การแพรéระบาดของไวรัสโคโรนา (COVID-19) ของชาวไทยวน เมืองเมียวดี รฐั กะเหรี่ยง
สาธารณรฐั แหéงสหภาพเมียนมา
The Prevention, Adaptation, and Remedies: A New Normal Lifestyle in the
Coronavirus (COVID-19) Epidemic Situation of Thai - Yuan in Myawaddy,
Karen State, the Republic of the Union of Myanmar

พระธที ัต ธีรภทฺโท
พระนคร ป†ญฺ าวชิโร

หลกั พุทธศาสนากับการแกไí ขปwญหาความรนุ แรงในเด็กเยาวชน
The Buddhist Doctrine for the Solution of Juvenile Violence

วีรธรรม ปwญจขนั ทo
ประเสริฐ บปุ ผาสุข

หลกั พุทธเศรษฐศาสตรoกับการพัฒนาเศรษฐกิจไทย ยคุ 4.0 498
Buddhist economics, According to the principles of Buddhist economics and
The concept of economic empowerment of the Thai economy in the 4.0

พระครธู รรมธรชยั วิชติ ชยาภินนฺโท
ทิพาภรณo เยสวุ รรณ

การประชุมวิชาการพระพทุ ธศาสนาและศลิ ปวฒั นธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ รัง้ ที่ ๒ (125)

การจดั การเรียนรตูí ามหลักอรยิ สจั 4 กบั การศกึ ษาในศตวรรษที่ 21 511
Learning by four Noble Truths of education in the 21st century 519
532
พระครูศรีปริยตั ยารกั ษo
พระมหาไชยวฒั นo ชยวฑุ ฺโฒ 551

หลกั บาí นหลกั เมอื ง กระบวนการพัฒนาชุมชนใหยí ่งั ยืน
Lakban Lakmuaeng : Process Community Development For Sustletabiliyy

พระมหาประทปี ส†ฺญโม
พระมหาสำรอง ส†ญฺ โต

ผลสัมฤทธิ์ตามรปู แบบการประยคุ ตหo ลกั สาราณียธรรมเพ่ือการบริหารจดั การแบบ
มีสวé นรéวม บíาน วดั โรงเรยี น (บวร) ในการเสรมิ สรíางความเขมí แขง็ ของชมุ ชน
วดั ศรสี ุพรรณ อำเภอเมือง จังหวดั เชียงใหมé
THE OUTCOME OF FORM FOR APPLYING THE STATES OF CONCILIATION IN
PARTICIPADTORY MANAGEMENT OF VILLAGE, MONASTRY AND SCHOOL
(BOWORN) TO STIRENGHTEN SRISUPHAN COMMUNITY,MUANG DISTRICT,
CHIANG MAI PROVINCE

ทรงศักดิ์ พรมดี , ชาลี ภักดี
พระครสู มหุ ธo นโชติ เขอื่ นเพชร
ธรี ศกั ดิ์ แสนวงั ทอง, มงคลชยั สมศรี
ประดิษฐo เจียรกลุ ปะ, นพณฐั วรรณภีรo
บุญนำ สุนามถาวร

การสำรวจความตíองการการเรียนรภíู าษาองั กฤษสำหรบั ชมุ ชนทอé งเท่ยี ว OTOP นวัตวถิ ี
ในจังหวดั เชยี งราย
A Survey on the Needs of English Skills Development for OTOP Tourism
Communities in Chiangrai Province

เดชา ตาละนึก
พระครูปลัดณฐั พล ประชุณหะ

(126) การประชุมวชิ าการพระพทุ ธศาสนาและศิลปวฒั นธรรมระดับชาติและนานาชาตคิ รัง้ ที่ ๒

นฤภรณo วรายุทธโยติกุล
พระครใู บฏกี าทิพพนากรณo ชยาภนิ นฺโท

การพฒั นาพฤติกรรมสุขภาพของนักเรยี นชาวไทยภูเขา 563
บาí นรักไทย อำเภอเมอื งแมฮé อé งสอน
Development Health Behavior of Hill Tribe Students at Banrakthai
School, Mueang Mae Hong Son District

ธัญธรณoรศั มo รชตวัฒนo

การศกึ ษาเชิงวิเคราะหoอานสิ งสoศลี ในพทุ ธปรชั ญาเถร 583
Analytical Study of The Profit (Anisamsa ) of The Precept in Theravada
Buddhist Philosophy.

Phra Thu (Kavivaro) Thach
พระครูไพบูลเจตยิ านุรักษo

แนวทางการบริหารสถานศึกษาข้ันพ้นื ฐานของโรงเรยี นบíานหíวยทราย 595
สงั กดั สำนักงานเขตพ้นื ที่การศกึ ษาประถมศึกษาเชียงใหมé เขต 1
Guidelines For Adminstration Of Basic Education By The Ban Huai Sai School,
Under The Office Of Chiang Mai Primary Education Service Area 1

ภมู ิ พนันตา
พระครวู ิทติ ศาสนาทร

การจัดการศกึ ษาคณะสงฆoไทย 607
THAI SANGHAS’ EDUCATIONAL MANAGEMENT

นายสขุ สนั ตo สุขสงคราม

การประชมุ วิชาการพระพทุ ธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดบั ชาตแิ ละนานาชาติคร้ังท่ี ๒ (127)

Buddhist Sharing Society in Myanmar

Most. Ven.Vizaya (Washangsayadaw)
Washang Monastery, Kachin State, Myanmar

Mingala: Good Afternoon:
I am Ajin (“Ajin” is the title of monk in Myanmar, like Venerable,

Reverence) Vijaya from Mayanmar, in Kachin State Weymouth Tongi.
Thank you very much to each and every one of you for being here

with us today.
First of all I would like to deliver the following praying for the well-

being of the creatures from all over the world.
First, may the people who have suffering from the pain be fought

back a virus and be healthy and wealthy.
Second, may the diseases and anxiety be eradicated and people be

healthy and wealthy.
Third, may transmission of current disease be completely out from

the world and people be healthy and wealthy.
Fourth, may the leaders from all countries, government servants,

health officers,
volunteers and donors be safe at all times and be healthy and

wealthy.
Finally, may this pandemic be eradicated sooner or later from the

world and people stay peacefully.
As this Coroner Virus is not the case of religions, nationalities and

politics. Therefore, when we solved this issue, we should not go and get to
the bottom of 1. religions,2. nationalities and 3. politics.

การประชมุ วิชาการพระพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดบั ชาติและนานาชาตคิ ร้งั ท่ี 2 1

We should solve by compassion of our lord Buddha's way of
compassion and wisdom. According to the saying “Any pain can be liberate
with the compassion”.

There are no causes of action to work out in any circumstance
except of these two things:

1. Compassion which can cure the pain from the people and
2. Wisdom which can clarify cause and effect and right and wrong.
These are the fundamental problem-solving strategies for everybody.
Furthermore, Ven.Tipitaka Yaw Sayadaw (“Sayadaw” is a Burmese
Buddhist title used to reference the senior monk or abbot of a monastery)
gave a speech that “if we find a positive vibe among the negative, we can get
wealthy life, if not, the life will be full of sadness and trouble”.
According to Sayadaw’s speech, when the bad things come out
among our worldly society, we should co-operate together and look for the
good things best among all those bad things. It's only love to find a good
thing from bad. To find a good thing, it is not only in the family matters, but
it also is to find in society from all over the world.
At this time, we can see, there are so many good things if looked
from the positive point of views, we can see humanitarian assistance that is
rising day by day in nowadays. We can see the world is full of sympathy from
over the world. Those facts are compassions indeed.
Right now, almost of countries in the world are faced the education-
problems. YouTube or line is a running online system in our daily life more
than the use of online learning. It is especially in our country: Myanmar. How
do I know it, because of a pandemic social distancing we couldn’t learn in
person.

2 การประชุมวชิ าการพระพุทธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดบั ชาตแิ ละนานาชาตคิ ร้ังท่ี 2

You know educational free is really important for everybody. We
need to do something to get a thing new or whatever at the time you need
online learning and teaching system in most of the areas. Even in the
Myanmar people, online learning is not popular to us. They do not know
what is like. Right now, most of the regions use modern technology to search
and get their knowledge.

So we can see it, this is a good thing occurred during this pandemic
period. On the other hands, everybody knows these educational tools are
the best supplier for the world. Because of, I want to say, there is nothing to
say and to have from the corona virus. These are compassion and wisdom
objected.

Let's look at the following item of the wheel of the good things
among them:

1. Most of the political parties uses this disease as their political
strategy.

2. Most of the business takes a big profit from the bad ways.
3. Some of the civil wars and conflicts are still happened during this
pandemic time.
4. Even in the religious sectors, there are a lot of speeches which
don't have any logical for their own profits.
5. There is lack of health education in our society. Furthermore,
some people don't obey guidance of rules and regulations.
6. There is no unity between government and the mass.
7. And the last one is the social media. There are a lot of fake news
are uploaded on social media such as face book, twitter and so on. Nowadays
people are lack of any ethics and they break all the ethics easily. Those Face
books we can see are presented and shared during this pandemic time.

การประชมุ วชิ าการพระพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ รงั้ ที่ 2 3

So, how are we going to handle these problems. Among them I want
like to share, I want human societies solve the problems for our societies.
Here are some photos of Sayadaw’s donations to around Myanmar. Here,
some of the Medusa sequin dresses are supported. These supports are not
only for economics but also, there are offered any necessary things like the
Medicare supplying and etc.

I want to share some amongst the practices that I and my donators
having cooperated together provide money and share some of these
telecasted on Brandon Radio and on CCTV to Eugene Mass general public
hospital and White Hospital in our region Kayin State.

We distribute assist the education and provide food to Quarantine
Center in Lima and Kayin State, and young people from ethnic group such
Kakhin, Shan, Christian and Buddhist Community together. Other more we
make a song in Myanmar with look at this. We try to protest this virus and to
avoid that Cub Cadet by not coming to monastic during Vassa season(Rainy
season).

We have been helping and donated about 30 million Kyads in virus
areas not only for economic purpose, but also donated in our regions. Among
them, the first, the valuable and important force with opportunity was that,
in the past, we got so far a unity of Shan and Kachin ethnic groups, these two
groups had some places former. This process can be a big country for a
region in the future.

But right now, because of this pandemic situation, this two groups
operated together. It's totally change in their mindset. It don't have any hot
speech. It just only intended marriage of the society and they can clear which
one is more important for their society.

4 การประชุมวชิ าการพระพุทธศาสนาและศิลปวฒั นธรรมระดบั ชาติและนานาชาติครั้งท่ี 2

We also have to remind ourselves. This pandemic is not only for
religious national and political problem. But, this is the problem for every
human being.

We don't look at the religions and nationality, just only need to look
at that trouble of human beings.

Don’t look for their racial issues. Just for the social duties and
obligations. Don’t do for the religious side, just for Dharma.

If we do research at the first reality, we definitely love people and can
hear each other even from lover. On the other hand, if we do for the social
assistance and responsibility, the first priority we can handle all love from
different qualities and even we can get love from the heat opposite group.

This brought us truly aware of what we suffered from pandemic
environment. This a research in this pandemic time which I met and look for
to put in from the best issue.

I believe that other countries may have these kinds of similar issue. And
other more, I am current to do like kind of matter. This presentation is the best
way of compassion and wisdom from a good point and from the bad things.

I wish all of the religious leaders from all over the world including
Buddhism compression with calling for the issue in their soul,

May compression and wisdom be not religious things nationality and
politic. Those are Dhamma.

Dhamma exists in everywhere: in Christianity, Islam, Hinduism,
Buddhism, in you, and in the world.

We need to practice to stay with those Dhamma in our society.
May Dhamma light up in everywhere.
May all the pain be replaced with compassion.
Thank you.

การประชมุ วิชาการพระพทุ ธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดบั ชาตแิ ละนานาชาติครง้ั ที่ 2 5

Today Society and Social Distancing living life

Karma Palden Sonam Tashi

Shedrubling Monastic Seat, China

Masters, Eminence, Sacred Dhamma friends here and overseas!
Good afternoon, my great thank to Mahachulalongkornrajavidyalaya

University, Chiang Mai to give me the chance to make the speech.
Several years ago, when I was in India, the place called Saranard,

where Buddha gave the first teaching. There are so many big stone seats
and the nearest the distance from one to another nearly 15 meters.

So, question come out of my mind, how they could hear the
Buddha's teaching at that time. People always know about that time, there
was no electricity, no speakers, another headset, computers, phones etc.
After reading the history about this, I know the Buddha could give the
teaching very easily and all the mortals and immortals could hear the
Buddhas voice clearly, just like Buddha whispered to everyone even
translated to different languages.

But Buddha is Buddha. How about us? so that I’d like to thank
Mahachulalongkornrajavidyalaya University, Chiang Mai campus, has
designed the room to make it possible. It has been over 2500 years since
the Buddha gave the first teaching to us and there are countless Buddhists.
Buddhism has become the third largest religion in the world and many
countries are the Buddhist countries. The development of the society and
the progress of the civilization are inseparable from the guidance of the
sage and the blessings of Buddha and Bodhisattva.

6 การประชมุ วิชาการพระพทุ ธศาสนาและศลิ ปวฒั นธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ รงั้ ท่ี 2

Although we have seen that the current smartphones and
computers have become like a second organ of the human body in hands
of people this time, these things can help us do a lot of things and increase
communication between people. They are very dated of human civilization
at this stage, but there are still things controlled by our hands without the
building consciousness.

Is it preciously because of their arrival?
That we have no time to consider what is the truth of our life so
that most of the people nowadays do not know how to live without their
handsets and what to do next. The Buddha teachings tell us not to do bad
things but do more good things which are beneficial to ourselves and others
and to abstain from the desire in our lifetime. This is the truth of all the
religions and the true meaning of Mankind.
Through these, the handsets, your hands can be used as a very
convenient equipment so what is the convenience of them. Many of us
know that many applications can help each of us become a VMedia.
Therefore, so many young people and a monk are using it as a platform to
explain the Buddha's teaching.
This year 2020, we should remember the Covid-19 is inflected all
over the world. This conference can be a hold on me in the face-to-face
meeting through these machines directly and indirectly. As you’ve seen
we’re very happy with the handsets.
If I want to read some books, I can download them.
If I want to find some photos, the Buddha and Bodhisattva, I can
download them too.
If I want to see the movie, I can also download it. Think about it.
If everything can be downloaded, it sounds very good doesn't it?

การประชมุ วิชาการพระพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาติครั้งที่ 2 7

In the past eight-months, my Guru Rinpoche also opened online
course. They also said if we could not go outside and then come inside like
a retreat in your home.

During this time, you can imagine that meditating yourself is
necessary through the apps. We can see masters and teachers follow their
teaching and that also become very easy. In ancient Tibet, there's one
master called Padmasambhava who taught his disciples “if the iron bird
flies in the sky and steel horses run on wheels then the Buddha’s teaching
will spread worldwide”. That becomes true now, even he did not foresee
what we can talk through the tube and have a Dharma Pooja online. This
may be the good news for him.

12 years ago my master called Nan Wei Qing, a very famous teacher
in China, he told us you are the monk in the past, monks always have the
new knowledge they can do more things than a normal people such as
teaching people with the new technology, you should do your best to read
the Buddhist scriptures and learn the new technology as much as you can
then it took me seven years to study a chemistry, biology, sciences,
mathematics and the architecture design and even studied 8 0 % of the
medicine, we are searching online and apes of that.

I have helped thousands of people in deed in the past 5 years till
now I am a student. we can see our roles although many parents worry
about the children don't allow them to play the computer and a handy
game. A lot of the time I should mention the parents “Are you playing the
phone and some handsets too? If you do not want your children become
rebellious boys and girls you should be a good teacher because you are the
first the teacher of them, you’re clam, they’re clam. You study through the
handset. They also do that.

8 การประชุมวิชาการพระพทุ ธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดับชาติและนานาชาตคิ รั้งท่ี 2

The Buddha teaches us things are neutral unless you make them to
be good or bad. Sharing the good behaviors to everyone nearby day-by-day
time flies maybe 20 or 30 years later. You will become a living Bodhisattva.
2500 years ago, The Sakyamuni Buddha found the past to freedom and left
a key to every human being nowadays to use your handset in the
applications in the right way and follow our perfect teachers.

There may be the attachments of that key. If you want to find the
key which Buddha left to us do as Buddha do. Now I am sharing what I want
you to use the things belong to you in a good way and they can help you
become a better man vice versa how to do as Buddha teaching read more
mantras, let’s movements, share the good things to the others.

If you want to make easily then use the headset tools as an
assistant. This is the way. There are billions of people who have their own
VMedia accounts. This has been another huge society, the online society.
It's very convenient for them to learn online so we should have taken that
advantage to make an influence on more people in the new Norm anytime.
There's no suffering, everything depends on your mind.

Many thanks to everyone.
May Buddha blesses us.
Thank you.

การประชมุ วิชาการพระพุทธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ ร้งั ท่ี 2 9

How Pandemic Changes the Way We Live

Lim Hui Ling

Independent Scholar, Singapore

Dear Venerable, Ajarn and the participants,
Thank you Ajarn Joelee and Dr. Phisit for your invitation and it is my

pleasure to participate in this conference.

Background
The coronavirus COVID-19 is affecting 213 countries and territories around

the world There are currently > 30 million reported cases and 1 million
death in the world In 2020, the pandemic has caused the largest lockdown
and global recession in the world

How Pandemic Changes The Way We Live
Live with more awareness as in cleanliness and social distancing

Online shopping, work from home, and reduced social activities as we stay
home more Household incomes, business earnings, and country’s economy
impacted

Social Responsibilities and Buddhist Values in the New Normal
Pandemic has changed the way we live and we must rethink and

redesign our social interaction fabric. There are challenges in societal
adaptation in abiding to restrictive public health measures. We need to
understand our roles and responsibilities, change our habits and stay true to
our behaviors in living with infectious diseases like Covid-19

10 การประชมุ วชิ าการพระพทุ ธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดับชาติและนานาชาติคร้งั ท่ี 2

Buddhist Values as A Way of Life
The Buddhist virtues of love, compassion, joy and equanimity born

from right view and right thought are crucial to embrace increasing
inequalities and discriminations due to pandemic. Everything in existence
and non-existence is interrelated, interconnected, and interdependent on
each other. Human beings need to do self-reflection and mindfully observe
morality to sustain this earth

The Buddhist virtues of love, compassion, joy and equanimity born
from right view and right thought are crucial to embrace increasing
inequalities and discriminations due to pandemic. Everything in existence
and non-existence is interrelated, interconnected, and interdependent on
each other. Human beings need to do self-reflection and mindfully observe
morality to sustain this earth

Conclusion
Virus can attack anyone, any race nor religion, it does not care about

politics nor nationality, and it has caused increasing social inequalities and
discrimination Our suffering is the same on earth, Buddhist values like love,
compassion, joy and equanimity to embrace all suffering beings. Important
lessons to learn, recognize our social responsibilities, practice morality and
change our habits.

การประชมุ วิชาการพระพุทธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ ร้ังที่ 2 11

Learning Innovation in the New Normal Life

Irom Gambhir Singh

Head, Department of English and Cultural Studies,
Manipur University, India

Namaste to all of you, Sawaddee Krub, Respected monks, scholars
and students, This is a pleasure for me to join from Manipur, northeast India
on the border to Myanmar through Webinar. My topic is “Learning Innovation
in the New Normal Life.” The previous speaker has already spoken about the
relevance of Buddhism, it is important and concern for social responsibilities.

Now let me highlight some of the important initiatives which we
need to take care of as a part of our life after the coronavirus pandemic. The
human behavior is changing giving us an unprecedented experience and many
sociologists and behavioralists believe that if we are going to live, we as
teacher have a moral responsibility to society. I would like to present some
new learning innovations. One of my friends is teaching me how to write
Thai. We had started Thai classes in Manipur University, but because of
unfortunate events, we could not continue but before we start bringing the
connection between Thailand and Manipur, India. We have a place called
‘Sek Mai’ in Manipur, these people believe that we maybe come from Chiang
Mai as we can explore from food habits, light skin and the cultural practices.
Therefore, in the end I would like to bring those what do you understand by
learning Innovations are a part of ongoing to be ever continue in our lives as
a source can be.

The English language has changed with influences from Scandinavia
to Greece, and is now being changed by American influence. English has

12 การประชมุ วชิ าการพระพุทธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ ร้ังที่ 2

become the global language in all Asian countries. English is always ready for
any kind of adjustment or adaptation. Learning Innovation is important as a
teacher and as a student. We need to adjust the former culture. For example;
after the pandemic started we had to go over office everywhere and human
behavior is changing but we need to adjust or adapt the innovation which is
taking place.

So, it involves a different way of looking at problems and you're not thinking
to process that goals into it. It helps develop creativity and problem-solving
skills and this is a very important problem-solving skills from one geographical
location to another. Maybe because of religion, culture, language, etc. and
even in Thailand, I have seen the differences in the behavior in Bangkok from
the behavior in Surin where I visited there. So that, it is even within Thailand,
which is a monolingual country, but there is also an urban and rural difference
which we need to address. We need to remain for the human. I'm from
humanistic point of view, so this critical flexibility and adjustment and
adaptation of a new culture has to be adopted or accepted. This is the new
normal life. We cannot rewrite chapters of history.

We need to think about the better normal life whether new you
know western is enough. Experts believe that even by 2021 we are not going
to have an effective vaccine and if it doesn't does not happen and we die.
We have to live and to struggle. China and Russia have proposed a new
vaccine to be given through loans. It will not reverse to our version of
normalcy. Indian schools are likely to open from 21st. Similar cases has been
found in Myanmar. My students and my connections in Myanmar are reporting
that there are many of them will become to the normal though the report
of the victim of coronavirus is much less in Myanmar. Of course, also to

การประชุมวชิ าการพระพุทธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดบั ชาติและนานาชาตคิ ร้งั ท่ี 2 13

highlight the relevant and why it is less in Asia a source that is another cultural
you know cultural behavior the food has been here even in Manipur. In
Northeastern India where I live there is a lot of food similar to Thai
food, particularly Chiang Mai food. So, we need to discuss it. Now I just want
to bring when it comes to the question of innovation. One of my scholars
and which in those days while she was working for her Ph.D., I thought it was
not very relevant but after corona pandemic. I think it is becoming more
important and relevant use of ICT has become a must without which we are
not connecting with each other.

So, we can just have a look about additional classroom and flipped
classroom because in traditional classroom. You may know a teacher seems
to be everything but nowadays, teachers are guided by the site and we need
to explore knowledge.

This is the present scenario all over for Indian, students are not
attending classes in the school but stop learning with grandma. Similarly, the
percentage of students in India seems to be more because of the government
regulation whereas in Thailand and Myanmar it may be more flexible. It is
almost coming back to normalcy as I was told by my friends from Thailand.
So, you know that this is a new proposition; however, the use of information
technology and also the connect the classroom. You know conducted from
the house of the teacher and the institutions reviewing and calculating ‘how
many classes are being taken, who are attending you are not sort the
importance in the role of technology is becoming stronger and stronger and
of course there is no technology, there is no future with the kind of a rounded
thing’.

So, let's look at the process, teachers use on how to create video
on YouTube. These are the social media platforms which we can also do and

14 การประชมุ วชิ าการพระพทุ ธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดบั ชาติและนานาชาตคิ ร้งั ที่ 2

some of my scholars are continuously preparing with you and putting up on
YouTube. There are many students are his friends are you know getting lot of
support. This culture was not there. The culture is changing from teacher skill
to student skill, if we support the skill and the creativity of learners. I think
we should appreciate and extend. Therefore, here the teachers are not at the
ivory tower, we don't control everything. We have to share things, we have
to accommodate, we have to allow their creativity in the right direction which
is very important. What students might do at home and we also review. Now
the questions are coming up from some of the rural areas, India.

The previous speaker also referred to a difficult scenario of many
poor families. There are many people who live in the largely rural agricultural
India. In fact, dominated by the rural population so in rural the question of
the students having an android mobile becomes important because they
cannot afford a kind of android to access what the teacher is teaching and
what the other students are doing. However lastly spoken except those minor
incidents, I should say ‘what's an online lecture is giving online lecture now
review online course material and of course the physical or digital text in
teaching on English important Websites’. We do those pictures and videos
and you know assimilation for particular Thai learners and particular Myanmar
learners and here even in Manipur rural you know Northeastern parts of India.
We create some of the videos for them and of course, we also create some
of the speed, so that you're not through Google to phone, we are conducting
classless are connected.

So, we are getting salary, we cannot remain lazy and we need to
participate in an online discussion and some of the students are coming up
with new ideas and therefore this age is converting of becoming more of the
participants. When I was in Myanmar as well as when I was in Thailand, I have

การประชุมวิชาการพระพทุ ธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดบั ชาติและนานาชาติครัง้ ท่ี 2 15

come across language learning students who are very shy to speak, who are
not very active similar to Indian students in the Hindi Heartland. Those whose
mother tongue and Hindi they are very shy. They hesitate to speak in English.
As a result, they don't speak and we don't know how to guide them.
Therefore, training which I will mention at the last part of my presentation, I
can relate mark there for training may be required, awareness has to be
created and it can be a history if we lost it in the right direction, of course,
we have to read more or miss it. Now what a student can do at the school.
We can have peer reviews through zoom what the lecture can be recorded.

I would like to bring a very practical experience which I have come
across at Mahachulalongkornrajavidyala university, Chiangmai campus at
creating a beautiful video clip by M.A. or Ph.D. students that I don't know
because I don't know understand Thai. They speak in English and they talk
about your beautiful lotus. The Lotus above the water, the lotus just above
the water, and the lotus inside the water and lotus very much is in a mud
bottom level of the water. Explaining the convention very well about the
knowledge and intelligibility about you're not the Buddhist practice even if it
has a kind of influence too. There is no doubt I'm a professor of English in
the department of English and cultural studies. It doesn’t mean that some of
the value which is there. I got it in the Facebook from you know the visual
clips which we have always given me a kind of new lessons because I love
doing this. Though I don't know much about Buddhism, I believe the influence
on our morals and doctrines. It is giving a lot of input in my own real life. Of
course, these things, we can have some kind of indirection where do we call
fact to face discussion or we can accept the presentations of each other or
we can review and access each other but we need to sensitize and we need

16 การประชมุ วชิ าการพระพุทธศาสนาและศิลปวฒั นธรรมระดบั ชาติและนานาชาติคร้งั ที่ 2

to systematically segregated what, when, how by giving little bit of training or
practice.

Then, of course, everything can be documents and in essence need
and we also can even review and evaluate problems. So, this some sort of
innovative measures is being initiated even in Northeastern part of India in a
very extreme ruler part of India. So, we can use the different new
technologies, technologies are easily accessible look at this kind of you know
now we in India we can we use Google platform or Cisco. Let us look at
artificial intelligence, I hope all of you can read because of the support of my
students. This artificial intelligence, some of the android mobile has that
opportunity and we can have it. So technical assistance, we can get from them
and of course, we need to give them the kind of professional touch and
development of training at every institute. Mahachulalongkornrajavidyalaya
University can also segregate emphasize how to do it and of course however
the balance support from the university, from the local NGO, public, or
government. Whatever it is possible so however dependent support from
everyone is always simple.

I do respect some of the respected monks who have really
dedicated themselves to the growth of Mahachulalongkornrajavidyalaya
University and many universities in Thailand. Most of the Buddhists have
contributed their dedication and the commitment from the students from
the learners are also equally valuable. They have shown the way for us, the
Lord Buddha has shown the way for us and other monks have followed and
the country is leading to what development.

Now, therefore these technical requirements are always important.
So, at the end I would like to emphasize the learning Innovation when we

การประชมุ วชิ าการพระพทุ ธศาสนาและศลิ ปวฒั นธรรมระดบั ชาติและนานาชาตคิ ร้งั ท่ี 2 17

created and recreate the knowledge which is locally available the skills which
is easily available to be brought into the classroom.

So local and national meeting point at the end and what has been
happen internationally at global level. So, the integration of the tree in term
of knowledge still whether we call it cultural practice whatever should be
very balanced and integrated in order to create Innovative initiated.

It is the prime requirement for our day. Thank you very much for
giving me this opportunity. Once again, I would like to thank you to the
authority of Mahachulalongkornrajavidyalay University, Chiangmai campus for
giving me an opportunity share some of my unit relevant to learning. Namaste
and Sawatdee Krub!

18 การประชุมวิชาการพระพุทธศาสนาและศลิ ปวฒั นธรรมระดบั ชาติและนานาชาตคิ ร้ังท่ี 2

Ethnic Diversity and Peaceful Coexistence in ASEAN
Community: Case Study of Thai and CLMV Student Groups in
Mahachulalongkornrajavidyalaya University (Main Campus)

Khantong Wattanapradith,
Poonsuk Masrungson

Peace Studies Program, Graduate School, Mahachulalongkorntajavidyalaya University,
E-mail: [email protected]

Abstract
The current research was aimed to 1) explore the contextual status of co-

existence of Thai and CLMV students in Mahachulalongkornrajavidyalaya University
(Main Campus); 2) to propose a model of peaceful way of co-existence in the
midst of ethnic diversity of students of Mahachulalongkornrajavidyalaya
University (Main Campus). This research adopted a qualitative field research
approach by means of documentary study and in- depth interview with 2
groups of a total of 32 key informants.

The research suggested that the key connections of students’
common learning despite their diversity are the commitment to their aim of
study, common core teaching of Buddhism, and the assistance of Thai
students and university faculty. Co-existence also allows for self-adjustment
of CLMV students with a trend of better self-development. The cautions also
allow and suggest for co-existence of students with ethnic diversity including
verbal expression, learning culture of each country, bringing no historical
stories to incriminate one another, no harsh or threatening expression toward
one another, no ill- treatment of one another, expression of an open hearth
and tolerance, and self- expression of friendship. Either of Thai or CLMV

การประชมุ วิชาการพระพุทธศาสนาและศลิ ปวัฒนธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ รง้ั ท่ี 2 19

students reported their expectation of university’ s management that
facilitates peaceful co- existence of Thai and foreign students with the
university’ s providing the direction for their stepping forward together in
peace. The key to building unity among students with ethnic diversity for their
peaceful co- existence involves the common goal of students and university
in faithfulness and dedication toward Buddhism as Mahajula students’
indentity (MCU Identity). It requires 3 major factors, namely: 1) inheritance of
an ideological led to the common way of practices of the institutions; 2)
culture weaving of institutions combining power to create unity; and 3)
cultivation of learning peace culture in the classroom, as called the
Model’ MCU- ICC. The core of the model is the adoption of Buddhism’ s
Dhamma principles which include observation of Sila; student disciplines;
forbearance; physical. verbal, and mental benevolence towards one another;
sharing; non- violent communication; contribution for peer students and
society; building equity; maintaining justice; and overseeing for supportive way
of existence. It can be stated that the Model’ MCU- ICC can be applied as a
common way of co-existence in the ASEAN community of ethnic diversity for
its lasting peace and security.

Background and Significance of Problem

The aims of the coexistence among ASEAN member countries are for
enhancing higher potentiality of competing in the world level, having strong
network of production, being trade center in the region, promoting ASEAN
people’s better welfare and lifestyle, set of regulations and good governance,
and getting rid of social and cultural differences in ASEAN, including being
able to cope with the new problems in the world that affect the region; for
example, outbreaks, terrorism or transnational crimes, natural disasters,

20 การประชุมวิชาการพระพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมระดบั ชาติและนานาชาตคิ รง้ั ที่ 2

environmental problems, global warming and risks that might occur from the
inability to economically compete with other countries. ( The Way to Bring
ASEAN Curriculum Sourcebook to Practices, : 1) Despite having mutual aims
in ASEAN community, differences are still remained from ethnic diversity,
which cover cultures, traditions, languages, beliefs or religious principles that
might be the issues leading to conflicts if there is no designated direction in
living together.

ASEAN Leaders Forum designated ‘ ASEAN Vision 2020’ with the 4
pillars: 1) A Concert of Southeast Asian Nations, 2) A Partnership in Dynamic
Development, 3) An Outward-looking ASEAN, and 4) A Community of Caring
Societies. (ASEAN Community, (Bangkok: ASEAN Thailand, Foreign Ministry) In
order to make these objectives successful, the ASEAN Leaders in this Forum
then signed ASEAN Declaration for ASEAN Cooperation in the 3 key pillars in
these 3 aspects: 1) Politics and Stability in ASEAN Region, 2) Economics, and
3) Socio-cultural of ASEAN Community, all of which as the charter combining
10 countries with the same unity and power to successfully implement
policies.

The most important pillar, the closest to the people is Socio-cultural
of ASEAN Community which unfortunately has not had the concretely clear-
cut policy yet in spite of the pillar’ s absolute importance; the reason is that
each of the member countries in ASEAN Community is so proud in its ethnic
history. The different perception in one’s own history is held with the identity
and proudness of own nationality concealed in the lifestyle, expressing
through the language usage, the dress and attire, culture and tradition, and
religious belief; all of which is the sign reflecting being in each nationality.
Hence, reconciliation in ASEAN Community and creating a community of
caring societies cannot be made possible if without the foundation of

การประชมุ วิชาการพระพุทธศาสนาและศลิ ปวฒั นธรรมระดบั ชาตแิ ละนานาชาติคร้ังท่ี 2 21

relationship in socio- cultural aspect in ASEAN Community which will lead to
peaceful coexistence among ethnic diversity.

The question is what it should be for socio- cultural preparation
among such diversity caused by the difference of ethnicity; how it should be
done to live together peacefully in ASEAN Community. For Thailand, the
policy to enhance relationship with ASEAN member countries is education
which is the main mechanism in implementing development for the essential
foundation to promote prosperities in every aspect as well as having another
important role to support other Communities to be strong. The way to
develop Thai education to propel ASEAN Community is for these purposes:
1) the development of Thailand education as the Education Hub by having 3
lines of cooperation, i.e. developing educational quality, spreading chance for
education, and promoting participation on services and providing education,
and 2) the building of understandings in regards of neighbors in ASEAN
countries group, ethnic diversity, human rights, promotion of foreign-language
learning and teaching that the learners can learn by themselves all the time
so that they can be made progress to be ASEAN population, peaceful and
caring coexistence through the mechanism of education in building the new
culture and being able to generate skillfully qualified students to co-work in
the community. (Chinnaworn Bunyakiat, 2012: Online)

Therefore, educational institutions need to reinforce students to be
interested and realize the arisen outcomes from the merger of various
countries into a community which is the new era of multi- cultural society;
the learnings of the new- era students then need to be adjusted both the
learning process and attitude in realizing of being nation, which the learning
paradigm adjustment in the new era should be objectively done and in time
of situations; and there is a study, it is found that one of the factors expected

22 การประชุมวชิ าการพระพุทธศาสนาและศลิ ปวฒั นธรรมระดับชาตแิ ละนานาชาตคิ รั้งที่ 2

to affect the opening of education freedom in entering ASEAN Community is
the length of time in promoting the knowledge management on ASEAN both
formally and informally in educational institutions; it indicates the way to
promote learnings to understand the together living in ethnic diversity in
educational institutions that it can be peaceful on conditions that these
factors are relevant: the same basic value, mutual opportunity and benefits,
understandable communication and the same social characteristics. (Pissanu
Suwanchata, 1997: 11) Accordingly, a question in the research is how should
an educational institution prepare towards these mentioned factors; hence,
the finding of the means model for peaceful coexistence among ethnic
diversity in an educational institution is the inspiring issue to study.

Mahachulalongkornrajavidyalaya University is a monk university
where is the source of Buddhist knowledge and open for learning opportunity
in various branches of knowledge, together with the organizing of activities
and co-living for both sections of monks and lay people who are from various
countries such as Myanmar, Cambodia, Vietnam, Laos, Korea, Japan, China,
Srilanka, and Bangladesh, etc. It can be said that

Mahachulalongkornrajavidyalaya University is one of the areas
comprising ethnic diversity and is the center of Buddhist Education in ASEAN
Community; it is especially the university that students from the group of
CLMV countries, which are the new members of ASEAN having their regions
in the Great Mekong Sub-region/GMS, the member countries are for instance:
Cambodia, Laos, Myanmar and Vietnam, are very interested in.

In addition, CLMV group of countries where their topography links to
Thailand’s land, which is counted as the important investment source of Thai
entrepreneurs related to Thai economics; and they have long time been close
to Thailand. In other word, CLMV group of countries have closeness with

การประชุมวิชาการพระพุทธศาสนาและศิลปวฒั นธรรมระดบั ชาติและนานาชาตคิ ร้ังท่ี 2 23