๓๘
ทำ� ใจให้เปน็ บุญ
โอกาสทพ่ี วกเราจะไดม้ ารวมกนั แตล่ ะครง้ั นก้ี ล็ ำ� บากนะ นบั วา่ เปน็ มงคลอนั หนง่ึ
ทไ่ี ดม้ าถวายสงั ฆทานและไดม้ าฟงั ธรรมทว่ี ดั หนองปา่ พง เมอ่ื คนื คงไดฟ้ งั หลายกณั ฑ์
ละมังนี่ อาตมาได้ขอโอกาสแก่พระสงฆ์ทั้งหลายและญาติโยมแล้ว ให้พระสงฆ์ท�ำ
ธรุ ะแทน กำ� ลงั มนั นอ้ ย ทกุ วนั นล้ี มมนั นอ้ ย เสยี งมนั กน็ อ้ ย ทำ� ไมมนั จงึ นอ้ ย มนั จะหมด
นะ่ แหละ นอ้ ยๆ ลง เด๋ียวกห็ มดแหละ มาท่ีน่นี บั เปน็ โชคดที ่ียังเห็นตัวเห็นตนอยู่นะ
ถ้านานๆ ไป มันจะไม่ได้เห็นแล้ว จะเห็นก็แต่วัดเท่านั้นแหละ ต่อจากนี้ให้ตั้งใจ
ฟังธรรม
ระยะเวลานพี้ วกเราแสวงบญุ กนั มาก มคี นแสวงบญุ กนั มากทกุ แหง่ ทไ่ี หนทไ่ี หน
ก็มาผ่านวดั ป่าพง ทีจ่ ะไปกผ็ า่ นทนี่ ี้ ทไี่ ม่ผ่านกลับมาก็ต้องผ่าน ทอดผา้ ป่าทอดกฐิน
ทกุ ครง้ั ถา้ ขาไปไมพ่ บ ขากลบั กต็ อ้ งมาผา่ น กค็ อื ตอ้ งผา่ นทงั้ นน้ั วดั ปา่ พงจงึ เปน็ เมอื งผา่ น
ผา่ นไปชวั่ คราว ผา่ นไปผา่ นมา บางคนทม่ี ธี รุ ะรบี รอ้ นกไ็ มไ่ ดพ้ บกนั ไมไ่ ดพ้ ดู กนั พวกเรา
โดยมากกม็ าแสวงหาบญุ กนั แตว่ า่ ไมเ่ คยเหน็ ญาตโิ ยมทแี่ สวงหาการละบาป มแี ตแ่ สวง
บญุ เร่อื ยไป ไม่ร้จู ะเอาบญุ ไปไวต้ รงไหนก็ไมร่ ู้
บรรยายแก่ชมรมพทุ ธศาสตร์ เอสโซ่ ๒๐ กุมภาพันธ์ ๒๕๒๔
444
ผา้ สกปรกไมฟ่ อก แตอ่ ยากจะรบั นำ�้ ยอ้ มนะ นม่ี นั เปน็ อยา่ งนนั้ คำ� สอนของพระ
ท่านพดู ไปโดยตรงง่ายๆ แต่มันยากกบั คนทีจ่ ะตอ้ งปฏบิ ัติ ยากเพราะคนไมร่ ู้ เพราะ
คนรไู้ มถ่ งึ มนั จงึ ยาก ถา้ คนรถู้ งึ แลว้ มนั กง็ า่ ยขนึ้ นะ อาตมาเคยสอนวา่ เหมอื นกนั กะรู
มรี อู นั หนง่ึ ถา้ เราเอามอื ลว้ งเขา้ ไปไมถ่ งึ กน็ กึ วา่ รนู มี้ นั ลกึ ทกุ คนตงั้ รอ้ ยคนพนั คน นกึ วา่
รูมันลึก ก็เลยไปโทษรูว่ามันลึกเพราะล้วงไปไม่ถึง คนที่จะว่าแขนเราส้ันไม่ค่อยมี
ร้อยก็ทัง้ ร้อยว่ารูมันลึกทง้ั นน้ั คนที่จะว่าไมใ่ ช่ แขนเรามันส้ัน ไม่ค่อยมี
คนแสวงหาบญุ เรอื่ ยๆ ไป วนั หลงั ตอ้ งมาแสวงหาการละบาปกนั เถอะ ไมค่ อ่ ยจะมี
น่ีมนั เปน็ เสยี อย่างน้ี ค�ำสอนของพระท่านบอกไวส้ ั้นๆ แตค่ นเรามันผ่านไปๆ ฉะน้ัน
วัดปา่ พงมันจงึ เป็นเมอื งผา่ น ธรรมะก็จงึ เป็นเมืองผ่านของคน
สพั พะปาปสั สะ อะกะระณัง
กสุ ะลสั สูปะสมั ปะทา
สะจติ ตะปะรโิ ยทะปะนัง
เอตัง พุทธานะสาสะนงั ๑
สพั พะปาปสั สะ อะกะระนัง การไมก่ ระทำ� บาปทงั้ ปวง น่นั น่ะ เอตงั พทุ ธานะ-
สาสะนงั อนั นเี้ ปน็ หวั ใจของพทุ ธศาสนา แตเ่ ราขา้ มไปโนน้ เราไมเ่ อาอยา่ งน้ี การละบาป
ทงั้ ปวงน้อยใหญ่ ทางกายวาจาใจน่ะเปน็ เลศิ ประเสรฐิ แล้ว เอตัง พทุ ธานะสานะนงั
อนั นีเ้ ป็นค�ำสอนของพระ อันนเี้ ปน็ ตวั ศาสนา อันนเี้ ปน็ ค�ำสัง่ สอนทีแ่ ทจ้ รงิ
ธรรมดาของเรานะ เวลาจะยอ้ มผา้ กจ็ ะตอ้ งทำ� ผา้ ของเราใหส้ ะอาดเสยี กอ่ น อนั น้ี
ไมอ่ ยา่ งนัน้ สิ เราไปเท่ยี วตลาด เห็นสมี นั สวยๆ กน็ กึ ว่าสีน้นั สวยดี เราจะยอ้ มผ้าล่ะ
๑ คาถาโอวาทปาฏโิ มกขค์ าถาแรก เปน็ หลกั คำ� สอนสำ� คญั หรอื คำ� สอนอนั เปน็ หวั ใจพระพทุ ธศาสนามที งั้ หมด
๓ คาถากึ่ง พระพทุ ธเจา้ ตรสั แกพ่ ระอรหันต์ ๑,๒๕๐ รปู ท่ีไปประชมุ โดยมิไดน้ ัดหมาย ณ เวฬุวนาราม
คนื วันเพ็ญเดอื น ๓ ท่เี รียกกนั ว่า วนั มาฆบูชา [อา่ นรายละเอียดเพ่ิมเตมิ จากพจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับ
ประมวลศพั ท์ ของ พระพรหมคณุ าภรณ์ (ประยทุ ธ์ ปยตุ โฺ ต) มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั จดั พมิ พ์ ทคี่ ำ� วา่
โอวาทปาฏโิ มกข์]
445
ไม่ดูผ้าของเรา จบั สีขึ้นมา เหน็ สสี วยๆ ก็จะเอามาย้อมผา้ อยา่ งน้นั แหละ เอามาถงึ
ก็เอามายอ้ มเลย ผ้าของเรายังไมไ่ ด้ฟอก ไมส่ ะอาด มันกย็ ิง่ ขเ้ี หร่ไปกว่าเกา่ เสียแลว้
เราคดิ ดูซิ กลับไปนี่ เอาผา้ เชด็ เท้าไปยอ้ ม ไม่ต้องซักล่ะนะ จะดไี หมน่ะ
ดซู ิ นล่ี ะ พระพทุ ธเจา้ ทา่ นสอนกนั อยา่ งนี้ เราขา้ มกนั ไปหมด พากนั ทำ� บญุ แตว่ า่
ไมพ่ ากนั ละบาป กเ็ ทา่ กบั วา่ รมู นั ลกึ ใครๆ กว็ า่ มนั ลกึ ตง้ั รอ้ ยตงั้ พนั กว็ า่ รมู นั ลกึ คนจะวา่
แขนมนั สนั้ นะไมค่ อ่ ยจะมี มนั ตอ้ งกลบั ธรรมะตอ้ งถอยหลงั กลบั มาอยา่ งนถี้ งึ จะมอง
เห็นธรรมะ มนั ตอ้ งมุง่ หน้ากันไปอยา่ งนี้
บางทกี พ็ ากนั ไปแสวงหาบญุ กนั ไปรสบสั คนั ใหญๆ่ สองคนั สามคนั พากนั ไป ไปกนั
บางทที ะเลาะกนั เสยี บนรถกม็ ี บางทกี นิ เหลา้ เมากนั บนรถกม็ ี ถามวา่ ไปทำ� ไม ไปแสวง
บญุ กัน ไปเอาบญุ แต่ไมล่ ะบาป ก็ไม่เจอบญุ กนั สักที มันก็เปน็ อยา่ งน้ันแหละ อนั น้ี
มนั อยอู่ ย่างน้ี มันจะสะดดุ เท้าเราใช่ไหม
ใหม้ องดใู กลๆ้ มองดตู วั เรา พระพทุ ธเจา้ ทา่ นใหม้ องดตู วั เรา ใหส้ ตสิ มั ปชญั ญะ
อยรู่ อบๆ ตวั เรา ทา่ นสอนอยา่ งน้ี บาปกรรมทำ� ชว่ั ทงั้ หลาย มนั เกดิ ขนึ้ ทงั้ ทางกาย ทางวาจา
ทางใจ บอ่ เกดิ ของบาปบญุ คณุ โทษกค็ อื กาย วาจา ใจ เราเอากาย วาจา ใจ มาดว้ ยหรอื เปลา่
วนั น้ี หรอื เอาไวท้ บี่ า้ น นตี่ อ้ งดอู ยา่ งนี้ ดใู กลๆ้ อยา่ ไปดไู กล เราดกู ายของเรานี่ ดวู าจา
ดูใจของเรา ดูวา่ ศลี ของเราบกพร่องหรือไม่ อยา่ งนีไ้ มค่ อ่ ยจะเหน็ มี
โยมผหู้ ญงิ เรากเ็ หมอื นกนั แหละ ลา้ งจานแลว้ กบ็ น่ หนา้ บดู หนา้ เบย้ี วอยนู่ น่ั แหละ
มวั ไปลา้ งแตจ่ านใหม้ นั สะอาด แตใ่ จเราไมส่ ะอาด เหน็ ไหม ไปมองดแู ตจ่ าน มองดไู กล
เกนิ ไปใชไ่ หม สะอาดแตจ่ านเทา่ นนั้ แหละ แตใ่ จเราไมส่ ะอาด เรยี กวา่ เรามองขา้ มตวั เอง
ไมม่ องดตู วั เอง ไปมองดแู ตอ่ ยา่ งอนื่ จะทำ� ความชว่ั ทงั้ หลาย กไ็ มเ่ หน็ ตวั ของเรา ไมเ่ หน็
ใจของเรา
ภรรยากด็ ี สามกี ด็ ี ลกู หลานกด็ ี จะทำ� ความชวั่ แตล่ ะอยา่ ง กต็ อ้ งมองโนน้ มองน้ี
แมจ่ ะเหน็ หรอื เปลา่ ลกู จะเหน็ หรอื เปลา่ สามจี ะเหน็ หรอื เปลา่ ภรรยาจะเหน็ หรอื เปลา่
อะไรอยา่ งนี้ ถา้ ไม่มใี ครเหน็ แลว้ กท็ �ำ อันน้มี ันดูถกู เจา้ ของว่า คนไมเ่ ห็นก็ทำ� ดีกว่า
446
รบี ท�ำเรว็ ๆ เดีย๋ วคนจะมาเหน็ แล้วตวั เราท่ีท�ำน่มี ันไม่ใช่คนหรือ เหน็ ไหม นี่มันมอง
ขา้ มกนั ไปเสยี อยา่ งน้ี จงึ ไมพ่ บของดี ไมพ่ บธรรมะ ถา้ เรามองดตู วั ของเรา เรากจ็ ะเหน็
ตวั เรา จะทำ� ชว่ั เรากร็ จู้ กั กจ็ ะไดห้ า้ มเสยี ทนั ที จะทำ� ความดกี ใ็ หด้ ทู ใ่ี จ เพราะเรากม็ อง
เหน็ ตวั ของเราอยแู่ ลว้ กจ็ ะรจู้ กั บาปรจู้ กั บญุ รจู้ กั คณุ รจู้ กั โทษ รจู้ กั ผดิ รจู้ กั ถกู อยา่ งน้ี
กต็ อ้ งรู้สึกสิ
นถี่ า้ ไมพ่ ดู กไ็ มร่ ู้ เราโลภกไ็ มร่ ู้ เราหลงกไ็ มร่ ู้ อะไรๆ เรากไ็ มร่ ู้ ไปมงุ่ กนั อยา่ งอนื่
นเ่ี รยี กวา่ โทษของคนทไี่ มม่ องดตู วั ของเรา ถา้ เรามองดตู วั ของเรา เรากจ็ ะเหน็ ชวั่ เหน็ ดี
ทกุ อยา่ ง อนั นด้ี กี จ็ ะไดเ้ กบ็ ไว้ แลว้ เอามาปฏบิ ตั ิ เกบ็ ดมี าปฏบิ ตั ดิ กี ท็ ำ� ตาม ความชวั่ เกบ็ มา
ทำ� ไม เก็บมาเพอ่ื เหว่ยี งทิง้
การละความชว่ั ประพฤตคิ วามดี นเี่ ปน็ หวั ใจของพระพทุ ธศาสนา สพั พะปาปสั สะ
อะกะระณงั การไมท่ ำ� บาปทงั้ ทางกาย วาจา ใจ นนั่ แหละถกู แลว้ เปน็ คำ� สอนของพระ
ถกู แลว้ สะอาดแลว้ ละ่ ทนี ้ี ตอ่ นนั้ ไปก็ กสุ ะลสั สปู ะสมั ปะทา คอื ทำ� ใจใหเ้ ปน็ บญุ เปน็ กศุ ล
คงรู้จกั แล้ว เมอ่ื จติ เปน็ บุญจติ เป็นกุศลแลว้ เรากไ็ ม่ตอ้ งนง่ั รถไปแสวงหาบุญทไ่ี หน
ใชไ่ หม นง่ั อยทู่ บ่ี า้ น เรากจ็ บั บญุ เอา กเ็ รารจู้ กั แลว้ ไปแสวงหาบญุ กนั ทว่ั ประเทศ แต่
ไมล่ ะบาป กลบั ไปบา้ นกก็ ลับไปเปล่าๆ ไปทำ� หนา้ บูดหน้าเบยี้ วอย่างเก่าอยู่นั่นแหละ
ไปลา้ งจานหนา้ บดู อยนู่ น้ั แหละ ไปดแู ตจ่ านใหม้ นั สะอาด แตใ่ จเราไมส่ ะอาด ไมค่ อ่ ย
จะดกู นั คนเรามนั พน้ จากความดไี ปเสยี อยา่ งนี้ คนเรานะ่ มนั รู้ แตว่ า่ มนั รไู้ มถ่ งึ เพราะ
รู้ไม่ถึงใจของเรา หวั ใจของพระศาสนาจึงไมผ่ ่านเขา้ หัวใจของเรา
เมอ่ื จติ ของเราเปน็ บญุ เปน็ กศุ ลแลว้ มนั กจ็ ะสบาย นง่ั ยมิ้ อยใู่ นใจของเรานน้ั แหละ
แตน่ ีห่ าเวลายิม้ ไดย้ ากใชไ่ หมนี่ เวลาทเ่ี ราชอบใจถงึ ยิม้ ไดใ้ ชไ่ หม เวลาไม่ชอบใจละ
กย็ ้ิมไมไ่ ด้ จะทำ� ยงั ไง ไม่สบายหรือสบายแลว้ คนเราต้องมอี ะไรชอบใจเราแล้วจึงจะ
สบาย ตอ้ งใหค้ นในโลกทกุ คนพดู ทกุ คำ� ใหถ้ กู ใจเราหมดแลว้ จงึ จะสบายอยา่ งนน้ั หรอื
ถา้ เป็นอยา่ งนั้นเราจะสบายไดเ้ มื่อไร
มีไหมใครจะพูดถูกใจเราทกุ คน มีไหมน่ี แลว้ เราจะเอาสบายได้เมือ่ ไร เราต้อง
อาศัยธรรมะนี่ ถูกกช็ ่างไม่ถูกก็ช่างเถอะ เราอย่าไปหมายมนั่ มนั จับดแู ลว้ ก็วางเสีย
447
เมอ่ื ใจมนั สบายแลว้ กย็ มิ้ อยอู่ ยา่ งนนั้ แหละ อะไรทว่ี า่ มนั ไมด่ ไี มพ่ อใจของเรา เปน็ บาป
มนั ก็หมดไป มอี ะไรดี มันกค็ งต้องเป็นไปของมนั อย่างน้ัน
สะจติ ตะปะรโิ ยทะปะนงั เมอ่ื ชำ� ระบาปแลว้ มนั กห็ มดกงั วล ใจกส็ งบ ใจเปน็ บญุ
เปน็ กศุ ล เมอื่ ใจเปน็ บญุ เมอ่ื ใจเปน็ กศุ ลแลว้ ใจกส็ บาย สวา่ ง เมอ่ื จติ ใจมนั สวา่ งแลว้
กล็ ะบาป ใจสวา่ งใจผอ่ งใส จะยนื จะเดนิ จะนง่ั จะนอน มนั กส็ บาย เมอ่ื สบาย สงบแลว้
น่ันแหละคอื คณุ สมบตั ิของมนษุ ยท์ ่แี ท้เตม็ ที่ ทเี่ ราอยู่สบายนั้นแหละ
ทีนี้เกี่ยวกับส่ิงที่เราชอบใจ ถ้าเขาพูดชอบใจเราก็ย้ิม ถ้าเขาพูดไม่ชอบใจเรา
กห็ นา้ บดู เมอื่ ไรใครจะพดู ใหถ้ กู ใจเราทกุ ๆ วนั มไี หม แมแ้ ตล่ กู ในบา้ นเราเคยพดู ถกู ใจ
เราไหม เราเคยทำ� ใหพ้ อ่ แมถ่ กู ใจหรอื เปลา่ แนะ่ ไมใ่ ชแ่ ตค่ นอน่ื แมแ้ ตห่ วั ใจของเราเอง
ก็เหมอื นกัน บางทคี ิดข้นึ มาไม่ชอบใจเหมือนกัน แลว้ ทำ� อยา่ งไร แน่ะ บางทเี ดินไป
ตำ� หวั ตอสะดดุ ปก๊ึ ฮ!ึ มนั อะไรละ่ ใครไปสะดดุ มนั ละ่ จะไปวา่ ใครละ่ กต็ วั เราทำ� เองนี่
จะท�ำยังไง ก็แต่ใจเราเองยังไม่ถูกใจตัวของเราเองให้เราคิดดูสิ มันเป็นอย่างน้ีล่ะ
มบี างอยา่ งเรากท็ ำ� ไม่ถูกใจเราเอง ก็ได้แต่ “ฮึ!” กไ็ มร่ ูจ้ ะไป “ฮึ!” เอาใคร นล่ี ะ่ มนั
ไมเ่ ทีย่ งอยา่ งน้ี
บญุ ในทางพทุ ธศาสนาคือการละบาป เม่ือละบาปแลว้ มันก็ไมม่ ีบาป ไมม่ ีบาป
มนั กไ็ มร่ อ้ น ไมร่ อ้ นมนั กเ็ ยน็ จติ ทส่ี งบแลว้ นน้ั จงึ วา่ เปน็ กศุ ลจติ ไมค่ ดิ โมโหมนั กผ็ อ่ งใส
ผอ่ งใสดว้ ยวธิ อี ะไร กใ็ หโ้ ยมรจู้ กั วา่ แหมวนั นน้ี ะ่ ใจมนั ดเุ หลอื เกนิ ไปมองดอู ะไร แมแ้ ต่
จะมองดูถ้วยในตู้ มันก็ไม่สบาย อยากจะทุบมันทิ้งให้หมดทุกใบเลย ไปดูอะไร
กไ็ ม่ชอบใจไปเสยี ทงั้ นนั้ ดูใคร ดเู ป็ด ดไู ก่ ดสู ุนขั ดูแมว ไม่ชอบใจ แมแ้ ตพ่ ่อบ้าน
พดู ขน้ึ มากไ็ มช่ อบใจ เมอื่ ดใู นใจของเรากไ็ มช่ อบใจของเรา ทนี กี้ ไ็ มร่ จู้ ะไปอยตู่ รงไหน
แลว้ ละ ทำ� ไมมนั ถงึ ไดเ้ กดิ ความรอ้ นอยา่ งน้ี นนั้ แหละทเ่ี รยี กวา่ คนหมดบญุ ละ่ เดยี๋ วน้ี
เรยี กคนตายวา่ คนหมดบญุ แลว้ ไมใ่ ชอ่ ยา่ งนน้ั คนทไ่ี มต่ ายแตห่ มดบญุ มเี ยอะ คอื คน
ที่ไมร่ จู้ ักบุญ ใจมันเป็นแตบ่ าปอย่อู ย่างนน้ั จึงสะสมแต่บาปอยู่
โยมไปทำ� ความดี ก็เหมอื นโยมอยากไดบ้ า้ นสวยๆ จะปลกู บา้ นแตไ่ มป่ รบั ทีม่ ัน
เสยี กอ่ น เดยี๋ วบา้ นมนั กจ็ ะพงั เทา่ นน้ั เองใชไ่ หม สถาปนกิ ไมด่ นี ่ี อนั นกี้ ต็ อ้ งทำ� เสยี ใหม่
448
พยายามใหม่ ใหเ้ ราดูตวั ของเรานะ ดูขอ้ บกพร่องของเรา ดกู าย ดวู าจา ดใู จของเรา
กายเรานก่ี ็มีอยู่แลว้ วาจากม็ ีอยู่แลว้ ใจก็มีอยู่แลว้ จะไปหาทป่ี ฏิบัตทิ ่ีไหนเล่า ไม่ใช่
มนั หลงหรอื นี่ จะไปหาทป่ี ฏบิ ตั อิ ยใู่ นปา่ วดั ปา่ พงสงบหรอื ไมส่ งบเหมอื นกนั ทบี่ า้ นเรา
น่ันแหละมันสงบ
ถา้ เรามปี ญั ญา ทไ่ี หนๆ มนั กส็ บาย มนั สบายทงั้ นน้ั โลกทงั้ หลายเขาถกู ตอ้ งของเขา
หมดแลว้ ตน้ ไมท้ กุ ตน้ มนั กถ็ กู ตอ้ งตามสภาพของมนั แลว้ ตน้ ยาวกม็ ี ตน้ สน้ั กม็ ี ตน้ ท่ี
มนั เปน็ โพรงกม็ ี สารพนั อยา่ งของเขาเปน็ ของเขาอยอู่ ยา่ งนนั้ มแี ตต่ วั เรานนั่ แหละไปคดิ
เพราะไมร่ เู้ รอื่ ง เฮ้ ตน้ ไมน้ ม่ี นั ยาวไป อา้ ยตน้ นมี้ นั สน้ั ไป อา้ ยตน้ นมี้ นั เปน็ โพรง ตน้ ไมน้ ะ่
เขาอยเู่ ฉยๆ เขาสบายกวา่ เรา ฉะนน้ั จงึ ไปเขียนคำ� โคลงไว้ทีต่ น้ ไม้ดีกวา่ ให้ต้นไม้
มนั สอนเรา ไดอ้ ะไรบา้ งหรอื ไมล่ ะ่ มาวนั นไ้ี ดอ้ ะไรทตี่ น้ ไมไ้ ปบา้ งไหม ตอ้ งเอาใหไ้ ดส้ กั
อย่างหน่งึ นะ
ตน้ ไมห้ ลายตน้ มที กุ อยา่ งทจี่ ะสอนเราได้ อยา่ งนเ้ี รยี กวา่ ธรรมะมนั มอี ยทู่ กุ สภาพ
ตามธรรมชาตทิ กุ อยา่ ง ใหเ้ ขา้ ใจนะ อยา่ ไปตเิ สยี วา่ รมู นั ลกึ เขา้ ใจไหม ใหว้ กมาดแู ขน
ของเราสิ ออ้ แขนของเรามนั สน้ั อย่างนีก้ ็สบาย เม่ือจะตรวจกใ็ หร้ วู้ ่ามันไมด่ ีอยา่ งไร
อยา่ ไปวา่ แตว่ ่ารมู ันลึก ใหเ้ ขา้ ใจเสียบา้ งอยา่ งนัน้
บุญกุศลใดๆ ทีเ่ ราท�ำใหม้ ันมีไวใ้ นใจแลว้ นนั่ ละมนั เลิศ ทท่ี ำ� บญุ กนั วันนกี้ ็ดี
แต่วา่ มันไม่เลิศ จะสรา้ งถาวรวัตถอุ ะไรก็ดี แตว่ า่ มันไมเ่ ลิศ ถา้ สร้างใจใหเ้ ปน็ บญุ
นน่ั แหละมันจึงเลศิ มานัง่ ทนี่ ก่ี ส็ บาย กลับไปบา้ นกส็ บาย ให้มันเลศิ ให้มันเป็นบญุ
ไวน้ ะ อนั นมี้ นั เปน็ เพยี งตวั วตั ถุ เปน็ กระพขี้ องแกน่ แตว่ า่ แกน่ มนั จะมไี ดก้ ต็ อ้ งอาศยั
กระพ้ี มนั เปน็ เสยี อยา่ งนน้ั แกน่ มนั ตอ้ งอาศยั กระพี้ มกี ระพจ้ี งึ มแี กน่ ใหเ้ ขา้ ใจอยา่ งนน้ั
ทกุ อย่างก็เหมือนกนั ฉนั น้ัน
ถา้ เรามปี ญั ญาแลว้ มองดทู ไี่ หนๆ มนั กจ็ ะเหน็ ธรรมะทง้ั นน้ั ถา้ คนขาดปญั ญาแลว้
มองไปเหน็ สง่ิ ทวี่ า่ ดี กอ็ าจกลายเปน็ ไมด่ ี ความไมด่ มี นั อยทู่ ไี่ หน มนั กอ็ ยทู่ ใ่ี จของเรา
นีแ่ หละ ตามันเปล่ยี น จติ ใจมันก็เปลยี่ น อะไรๆ มันกเ็ ปลีย่ นไปท้ังนนั้ สามภี รรยา
449
เคยพดู กนั สบายๆ เอาหฟู งั ได้ อกี วนั หนง่ึ ใจมนั ไมค่ อ่ ยดี ใครพดู อะไร มนั กไ็ มเ่ ขา้ ทา่
ไมร่ บั ทง้ั นน้ั มนั ไมเ่ อาทงั้ นน้ั แหละ ใชไ่ หม ใจมนั ไมด่ ี ใจมนั เปลย่ี นไปเสยี แลว้ มนั เปน็
เสียอย่างนน้ั ฉะนนั้ การละความชว่ั ประพฤตคิ วามดี จงึ ไม่ตอ้ งไปหาทอ่ี ืน่
ถ้าใจมนั ไม่ดขี ้ึนมาแลว้ อย่าไปมองคนโน้น หรือไปดา่ คนโน้นว่าคนน้ี ให้ดูใจ
ของเราว่า ใครเปน็ ผู้พดู อะไร ท�ำไมมันถึงเปน็ อย่างนี้ จติ ใจทำ� ไมมันเป็นอยา่ งน้นี ะ
นี่ใหเ้ ขา้ ใจว่า ลักษณะท้งั หลายน้ีมนั ไมเ่ ท่ียง ความรักมันกไ็ ม่เทยี่ ง ความเกลียดมนั
ก็ไม่เที่ยง
“เราเคยรักลูกบ้างไหม” ถามอย่างนก้ี ไ็ ด้
“รัก เคยรกั ” อาตมาตอบแทนเอง
“เคยเกลียดบา้ งไหม”
ตอบแทนเลยนะนี่ “บางทกี เ็ กลียดมัน”
“ทง้ิ มันไดไ้ หม”
“ท้ิงไม่ได”้
“ท�ำไม”
ลกู คนไมเ่ หมอื นลกู กระสนุ ลกู กระสนุ ยงิ โปง้ ออกไปขา้ งนอก ลกู คนยงิ โปง้ มาโดน
ทใี่ จเราน้ี ดกี ม็ าถกู ตวั น้ี ชว่ั กม็ าถกู ตวั น้ี อยา่ งนเี้ รยี กวา่ มนั เปน็ กรรม ลกู เรานนั่ แหละ
มคี นดีมคี นช่ัว ทง้ั ดที ้งั ชั่วกเ็ ป็นลูกเราท้งั นนั้ เขาเกดิ มาแล้วดูสิ คนท่ไี ม่ดีขนาดไหน
กย็ ิง่ รกั เกดิ มาเป็นโรคโปลโิ อ ขาเป๋ ดูสิ รกั คนนน้ั กว่าเขาแล้ว จะออกไปจากบา้ น
เพราะรกั คนนจ้ี งึ ตอ้ งสงั่ วา่ ดนู อ้ งคนนด้ี ว้ ยเถดิ เมอื่ จะตายจากไปกส็ งั่ ไวใ้ หด้ ู ใหด้ คู นน้ี
ดลู กู ฉนั คนนี้ มนั ไมแ่ ขง็ แรง ยง่ิ รกั มนั มาก ถา้ เปน็ ผลไม้ มนั เนา่ ละกเ็ หวย่ี งเขา้ ปา่ ไปเลย
ไมเ่ สียดาย แตค่ นเนา่ ยง่ิ เสยี ดาย มนั ลูกเรานี่ ทำ� อยา่ งไรเล่า น่ีให้เข้าใจเสยี อย่างนี้
ฉะนนั้ จงทำ� ใจไวเ้ สยี ดกี วา่ นะ รกั ครงึ่ ชงั ครงึ่ อยา่ ทงิ้ มนั สกั อยา่ ง ใหม้ นั อยรู่ วมๆ กนั
ของๆ เราน่ี นคี่ อื กรรม กรรมนน้ั ละ่ เปน็ ของเกา่ ของเราละ่ นอ้ นม่ี นั กส็ มกนั กบั เจา้ ของ
450
เขาคอื กรรมกต็ อ้ งเสวยไป ถา้ มนั ทกุ ขใ์ จเขา้ มาเตม็ ท่ี ก็ “ฮ”ึ กรรมนะกรรม ถา้ มนั สบายใจดี
ก็ “ฮึ” กรรมนะ
บางทีอยทู่ ่ีบา้ นทกุ ข์ ก็อยากหนีไปน่ะ มนั วนุ่ วาย ถา้ มันวุ่นวายเข้าจริงๆ บางที
อยากผกู คอตายกม็ ี กรรมเราตอ้ งยอมรบั มนั อยา่ งนเี้ รอื่ ยๆ ไป สง่ิ ทไ่ี มด่ กี ไ็ มต่ อ้ งทำ� ละ่ ซี
เทา่ นก้ี พ็ อมองเหน็ เจา้ ของแลว้ ใชไ่ หม พอมองเหน็ เจา้ ของแลว้ นะ นเี่ รอื่ งการพจิ ารณา
สำ� คญั อย่างน้ี
เรือ่ งการภาวนา อารมณท์ ีเ่ รยี กว่าภาวนา เขาเอา พุทโธ ธมั โม สงั โฆ มาภาวนา
ทำ� กรรมฐานกัน แต่เราเอาสัน้ กว่านั้น
เมอื่ รสู้ กึ วา่ ใจมนั หงดุ หงดิ ใจไมด่ ี โกรธ เรากร็ อ้ ง “ฮ”ึ เวลาใจดขี นึ้ มากร็ อ้ ง “ฮ”ึ
ว่ามันไม่เที่ยงดอก ถ้ามันรักคนน้ันข้ึนมาในใจก็ “ฮึ” ถ้ามันจะโกรธคนน้ันขึ้นมา
ก็ “ฮ”ึ
เขา้ ใจไหม ไม่ตอ้ งไปดูลกึ ไม่ตอ้ งไปดพู ระไตรปฎิ กหรอก ไอ้ “ฮ”ึ นเี่ รียกวา่
มนั ไมเ่ ทย่ี ง ความรกั นมี่ นั กไ็ มเ่ ทย่ี ง ความชงั มนั กไ็ มเ่ ทย่ี ง ความดมี นั กไ็ มเ่ ทย่ี ง ความชวั่
มนั ก็ไมเ่ ทย่ี ง มนั เทย่ี งอยา่ งไรเลา่ มนั จะเท่ียงตรงไหน
มันเที่ยงก็เพราะของเหล่าน้ันมันเป็นของมันอยู่อย่างน้ัน คือมันเที่ยงอย่างนี้
มนั ไมแ่ ปรเปน็ อยา่ งอนื่ มนั เปน็ อยา่ งนน้ั นเ่ี รยี กวา่ ความเทยี่ ง เทย่ี งกเ็ พราะวา่ มนั เปน็
ของมนั อยอู่ ยา่ งนน้ั ไมไ่ ดแ้ ปรเปน็ อยา่ งอนื่ เดย๋ี วมนั กร็ กั เดยี๋ วมนั กช็ งั มนั เปน็ ของมนั
อยอู่ ยา่ งนี้ นค่ี อื มนั เทยี่ งอยา่ งนี้ จงึ จะบอกวา่ เมอื่ ความรกั เกดิ ขน้ึ เรากบ็ อก “ฮ”ึ มนั ไม่
เปลอื งเวลาดี ไมต่ อ้ งวา่ อนจิ จงั ทกุ ขงั อนตั ตาแลว้ ถา้ โยมขเี้ กยี จภาวนามาก เอางา่ ยๆ
ดกี วา่ คอื ถา้ มันเกดิ มีความรักข้ึนมา มนั จะหลงก็รอ้ ง “ฮ”ึ เทา่ นี้แหละ อะไรๆ มนั ก็
ไมเ่ ท่ียงทง้ั น้นั มนั เที่ยงกเ็ พราะมันเปน็ ของมันอยอู่ ยา่ งนน้ั เห็นเทา่ นี้ก็เห็นแก่นของ
ธรรมะ คือสัจธรรม
อนั นถี้ า้ เรามา “ฮ”ึ กันบอ่ ยๆ ค่อยๆ ทยอยไป อุปาทานก็จะนอ้ ยไป น้อยไป
อยา่ งนแ้ี หละ ความรักนีฉ้ นั กไ็ มต่ ิดใจ ความช่วั ฉันก็ไม่ตดิ ใจ อะไรๆ ฉันก็ไม่ตดิ ใจ
451
ทง้ั น้นั อย่างนจ้ี งึ จะเรยี กว่าไมเ่ ชอื่ อะไรทั้งนนั้ เช่ือสจั ธรรมอยา่ งเดยี ว รู้ธรรมะเท่านี้
กพ็ อแล้วโยม จะไปดูท่ีไหนอีกเล่า
วนั นมี้ โี ชคดว้ ย ไดอ้ ดั ทงั้ เทปภายนอกภายใน เขา้ หตู รงนก้ี อ็ ดั เขา้ ตรงนกี้ ไ็ ด้ เทปนนั้
ก็จะไดม้ ที ั้งสองอย่าง ถา้ โยมทำ� ไม่ไดอ้ ยา่ งน้ี กไ็ ม่คอ่ ยจะดีเสียละกระมังนะ ไมต่ ้อง
มาวดั ปา่ พงอกี ละกระมงั นขี่ า้ งในกอ็ ดั ขา้ งนอกกอ็ ดั แตว่ า่ เทปนมี้ นั ไมค่ อ่ ยสำ� คญั ดอก
เทปในใจนนั่ ละ่ มนั สำ� คญั กวา่ เทปอนั นมี้ นั เสอ่ื มได้ ซอื้ มาแลว้ มนั กเ็ สอ่ื มได้ เทปภายใน
ของเรานน้ั นะ่ เมอ่ื มนั ถงึ ใจแลว้ มนั ดเี หลอื เกนิ นะโยม มนั มอี ยตู่ ลอดเวลา ไมเ่ ปลอื งถา่ น
ไปอัดอยู่ในปา่ พูดอยู่น่ันแลว้ ในวนั ในพรงุ่ ใหม้ นั ร้อู ยู่อย่างน้ันแหละ มันร้วู า่ กระไร
ภาวนาพทุ โธ พทุ โธ ตอ้ งรอู้ ยา่ งนน้ั เขา้ ใจกนั แลว้ หรอื ยงั เขา้ ใจใหถ้ งึ นะ ถา้ มนั เขา้ ใจ
ถ้ามันถูกอารมณป์ บุ๊ รู้จักแล้วละ่ กห็ ยุดเลย ฟงั เข้าใจนะ ถ้ามนั โกรธข้ึนมาก็วา่ “ฮึ”
พอแลว้ ระงบั เลย ถา้ มนั ยงั ไมเ่ ขา้ ใจกต็ ดิ ตามเขา้ ไปดู ถา้ มนั เขา้ ใจแลว้ เชน่ วา่ พอ่ บา้ น
โกรธให้แม่บ้าน แมบ่ ้านโกรธใหพ้ อ่ บา้ น โกรธขึน้ มาในใจก็ร้อง “ฮึ” มนั ไมเ่ ท่ยี ง
เอาละ เทศนใ์ หฟ้ งั กพ็ อสมควร พอไดแ้ ลว้ นะ ทพ่ี อแลว้ กค็ อื มนั สบายแลว้ เรยี กวา่
สงบแลว้ เอาล่ะพอนะ.
452
๓๙
บ้านทแี่ ท้จรงิ
บดั นขี้ อใหโ้ ยมยายจงตง้ั ใจฟงั ธรรมะ ซงึ่ เปน็ โอวาทขององคส์ มเดจ็ พระสมั มา-
สมั พทุ ธเจา้ โดยเคารพตอ่ ไป
ใหโ้ ยมตง้ั ใจวา่ ในเวลานป้ี จั จบุ นั น้ี ซงึ่ อาตมาจะไดใ้ หธ้ รรมะ ใหโ้ ยมตง้ั ใจเสมอื นวา่
พระพทุ ธเจา้ ของเรานนั้ ตง้ั อยใู่ นทเี่ ฉพาะหนา้ ของโยม จงตงั้ ใจใหด้ ี กำ� หนดจติ ใหเ้ ปน็ หนงึ่
หลบั ตาใหส้ บาย นอ้ มเอาพระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆ์ มาไวท้ ใี่ จ เพอ่ื เปน็ การแสดงความ
เคารพต่อองคส์ มเด็จพระสัมมาสมั พุทธเจ้า
อาตมาไม่มีอะไรฝากโยมด้วยส่ิงของท่ีจะเป็นแก่นเป็นสาร นอกจากธรรมะค�ำ
สง่ั สอนของพระพทุ ธเจา้ เทา่ นน้ั และเปน็ ของฝากทเ่ี ปน็ ชนิ้ สดุ ทา้ ย ขอใหโ้ ยมจงตงั้ ใจรบั
ใหโ้ ยมทำ� ความเขา้ ใจวา่ พระพทุ ธเจา้ ของเรานนั้ ถงึ แมจ้ ะเปน็ ผมู้ บี ญุ วาสนาบารมมี าก
กจ็ ะหลกี หนคี วามทพุ พลภาพไปไมไ่ ด้ อายถุ งึ วยั นแี้ ลว้ พระผมู้ พี ระภาคเจา้ ของเราทา่ น
ก็ปลง ปลงอายุสังขาร ค�ำว่า “ปลง” นี้ กค็ ือว่า ให้ปลอ่ ยวาง อย่าไปหอบไว้ อย่าไป
หวิ้ ไว้ อยา่ ไปแบกไว้ ใหโ้ ยมยอมรบั เสยี วา่ สงั ขารรา่ งกายน้ี ถงึ แมว้ า่ มนั จะเปน็ อยา่ งไรๆ
กต็ ามมนั เถอะ เรากไ็ ดอ้ าศยั สกนธร์ า่ งกายนม้ี าตงั้ แตก่ ำ� เนดิ ขนึ้ มาจนถงึ วยั เฒา่ แกป่ า่ นน้ี
กพ็ อแลว้
บรรยายแก่คณุ ยายสงวน เจนพาณชิ ย์
453
กเ็ ปรยี บประหนง่ึ วา่ เครอื่ งใชไ้ มส้ อยของเราต่างๆ ทอ่ี ยู่ในบ้าน ซ่ึงเราเก็บงำ� ไว้
นานแลว้ เชน่ ถ้วยโถโอจาน บา้ นชอ่ งของเรานี้ เบือ้ งแรกมนั กส็ ดใสใหมส่ ะอาดดี
เมอื่ เราใชม้ นั มาจนบดั น้ี มนั กท็ รดุ โทรมไป บางวตั ถกุ แ็ ตกไปบา้ งหายไปบา้ ง ชน้ิ ทมี่ นั
เหลอื อยนู่ กี้ แ็ ปรไป เปลยี่ นไป ไมค่ งที่ มนั กเ็ ปน็ อยา่ งนน้ั แมว้ า่ อวยั วะรา่ งกายของเรา
นกี้ เ็ หมอื นกนั ตงั้ แตเ่ รมิ่ เกดิ มาเปน็ เดก็ เปน็ หนมุ่ มนั กแ็ ปรมา เปลยี่ นมาเรอื่ ยๆ มาจนถงึ
บดั นแ้ี ลว้ กเ็ รยี กวา่ แก่ นคี้ อื ใหเ้ รายอมรบั เสยี พระพทุ ธองคท์ า่ นตรสั วา่ สงั ขารนไี้ มใ่ ช่
ตวั ของเรา ทง้ั ในตวั เรานก้ี ด็ ี กายเรานก้ี ด็ ี นอกกายนก้ี ด็ ี มนั เปลย่ี นไปอยอู่ ยา่ งนน้ั ใหโ้ ยม
พนิ ิจพจิ ารณาดใู หม้ นั ชดั เจน
อนั นแี้ หละ ทงั้ กอ้ นทเ่ี รานง่ั อยู่ ทเ่ี รานอนอยนู่ ี้ ทมี่ นั กำ� ลงั ทรดุ โทรมอยนู่ ี้ นแ่ี หละ
คือสัจธรรม สัจธรรมคือความจริง ความจริงอันนี้เป็นสัจธรรม เป็นค�ำสอนของ
พระพทุ ธเจา้ ทแี่ นน่ อน เพราะฉะนนั้ ทา่ นจงึ ใหม้ องมนั ใหพ้ จิ ารณามนั ใหย้ อมรบั มนั เสยี
มนั กเ็ ปน็ สง่ิ ทคี่ วรจะยอมรบั ถงึ แมว้ า่ มนั จะเปน็ อยา่ งไร อะไรกต็ ามทเี ถอะ พระพทุ ธองค์
ท่านกท็ รงสอนวา่ เมอ่ื เราถูกคมุ ขังในตะรางก็ดี กใ็ ห้ถกู คมุ ขังเฉพาะกายอันนีเ้ ท่าน้นั
แต่ใจอย่าให้ถูกขัง อันนี้ก็เหมือนกันฉันนั้น เม่ือร่างกายมันทรุดโทรมไปตามวัย
โยมก็ยอมรับเสียให้มันทรุดไปให้มันโทรมไปเฉพาะร่างกายเท่าน้ัน เรื่องจิตใจนั้น
เปน็ คนละอยา่ งกนั กท็ ำ� จติ ใหม้ กี ำ� ลงั ใหม้ พี ลงั เพราะเราเขา้ ไปเหน็ ธรรมวา่ สง่ิ ทงั้ หลาย
เหล่านนั้ มนั กเ็ ป็นอย่างน้นั มันต้องเปน็ อย่างน้ัน พระพุทธองค์ท่านก็สอนวา่ รา่ งกาย
จิตใจน้ีมนั กเ็ ปน็ อยูอ่ ยา่ งนนั้ มนั จะเปน็ ของมันอย่อู ย่างน้นั มนั จะไมเ่ ป็นไปอย่างอน่ื
คอื เรม่ิ เกดิ ขน้ึ มาแลว้ กแ็ ก่ แกม่ าแลว้ กเ็ จบ็ เจบ็ มาแลว้ กต็ าย อนั นเี้ ปน็ ความจรงิ เหลอื เกนิ
ซงึ่ คณุ ยายกพ็ บอยใู่ นปจั จบุ นั นี้ มนั กเ็ ปน็ สจั ธรรมอยแู่ ลว้ กม็ องดมู นั ดว้ ยปญั ญาใหเ้ หน็
มันเสยี เทา่ นน้ั
ถึงแม้ว่าไฟมันจะมาไหม้บ้านของเราก็ตาม ถึงแม้ว่าน�้ำมันจะท่วมบ้านของเรา
ก็ตาม ก็ให้มนั เปน็ เฉพาะบา้ นเฉพาะเรือน ถา้ ไฟมันไหม้ กอ็ ยา่ ใหม้ ันไหม้หวั ใจเรา
ถา้ นำ�้ มนั ทว่ มกอ็ ยา่ ใหม้ นั ทว่ มหวั ใจเรา ใหม้ นั ทว่ มแตบ่ า้ น ใหม้ นั ไหมแ้ ตบ่ า้ น ซง่ึ เปน็
ส่ิงที่อยนู่ อกกายของเรา สว่ นจติ ใจของเรานนั้ ใหม้ นั มกี ารปล่อยวาง เพราะในเวลานี้
มันสมควรแลว้ มนั สมควรทจ่ี ะปลอ่ ยแล้ว
454
ทโี่ ยมเกดิ มานก้ี น็ านแลว้ ใชไ่ หม ตากไ็ ดด้ รู ปู สแี สงตา่ งๆ ตลอดหมดแลว้ ทง้ั อวยั วะ
ทกุ ชนิ้ ทกุ สว่ น หกู ไ็ ดฟ้ งั เสยี งอะไร ทกุ ๆ อยา่ งหมดแลว้ อะไรทกุ อยา่ งกไ็ ดร้ บั มามากๆ
ท้ังน้ันแหละ และมันก็เท่านั้นแหละ จะรับประทานอาหารที่อร่อยๆ มันก็เท่านั้น
รบั ประทานสง่ิ ทไ่ี มอ่ รอ่ ย มนั กเ็ ทา่ นน้ั ตาจะดรู ปู สวยๆ มนั กเ็ ทา่ นน้ั หรอื ดรู ปู ทไี่ มส่ วย
มันกเ็ ท่านน้ั หูได้ฟงั เสยี งที่ไม่ไพเราะ มันกเ็ ท่านัน้ แหละ
เพราะฉะนนั้ พระพทุ ธเจา้ ทา่ นจงึ บอกวา่ ทงั้ คนรำ่� รวย ทงั้ คนยากจน ทงั้ ผใู้ หญ่
ทงั้ เดก็ ตลอดทง้ั เดยี รจั ฉานทง้ั หมดดว้ ย ซง่ึ เกดิ ขนึ้ มาในสกลโลกอนั นี้ มนั ไมม่ อี ะไร
จะยั่งยนื จะตอ้ งผลดั ไปเปลี่ยนไปตามสภาวะของมนั
อนั นี้เป็นสภาวะความจริงทเ่ี ราจะแก้ไขอย่างไรๆ เพ่อื จะใหม้ นั ไมเ่ ปน็ อย่างนั้น
ไม่ได้ แต่ก็มีทางแก้ไขอยู่ว่า พระพุทธองค์ท่านให้พิจารณาสังขารร่างกายนี้ที่เดียว
เทา่ นน้ั ใหพ้ จิ ารณาจติ ใจนดี้ ว้ ยวา่ ทง้ั สองอยา่ งนม้ี นั ไมใ่ ชข่ องเรา ไมใ่ ชเ่ รา มนั เปน็ ของ
สมมตุ ิ เชน่ บา้ นของคณุ ยายนก้ี เ็ ปน็ ของสมมตุ วิ า่ เปน็ ของคณุ ยายเทา่ นนั้ จะเอาตดิ ตาม
ไปทไี่ หนกไ็ มไ่ ด้ สมบตั พิ สั ถานมนั สมมตุ วิ า่ เปน็ ของคณุ ยายเทา่ นนั้ มนั กต็ ง้ั อยเู่ ทา่ นน้ั
จะเอาไปที่ไหนก็ไม่ได้ ลูกหลานบุตรธิดาท้ังหลายทั้งปวงน้ัน เขาสมมุติว่าเป็นลูก
เปน็ หลานของคณุ ยาย มนั กเ็ รอื่ งสมมตุ ทิ งั้ นนั้ มนั กเ็ ปน็ อยอู่ ยา่ งนน้ั แหละ ไมใ่ ชว่ า่ เปน็
เราคนเดยี ว มนั เปน็ กนั ทงั้ โลก ถงึ แมอ้ งคส์ มเดจ็ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ทา่ นกเ็ ปน็ อยา่ งนี้
พระอรหนั ตส์ าวกทงั้ ปวงทา่ นกเ็ ปน็ อยา่ งนี้ แตท่ า่ นยอมรบั ยอมรบั วา่ สกนธร์ า่ งกายนี้
มันเปน็ ของมันอยูอ่ ย่างนี้ จะเปน็ อยา่ งอ่ืนไมไ่ ด้ มันจะต้องเป็นอยา่ งนี้
ดังนน้ั พระพุทธเจา้ ท่านจงึ ใหพ้ จิ ารณาดสู กนธ์รา่ งกาย ต้ังแต่ปลายเทา้ ขน้ึ มา
บนศรี ษะ ตงั้ แตศ่ รี ษะลงไปหาปลายเทา้ ดซู วิ า่ มนั มอี ะไรบา้ ง อะไรเปน็ ของสะอาดไหม
เปน็ ของเปน็ แกน่ สารไหม มแี ตม่ นั ทรดุ เรอื่ ยมาอยา่ งนี้ ฉะนน้ั พระพทุ ธเจา้ ทา่ นจงึ สอน
ใหเ้ หน็ สังขารวา่ ของที่ไมใ่ ช่ของเรามนั ก็เปน็ อย่างนี้ จะใหม้ นั เป็นอยา่ งไรล่ะ อันน้ี
มนั ถูกแลว้ ถา้ โยมมคี วามทกุ ข์ โยมกค็ ิดผดิ เท่านัน้ แหละ ไปเหน็ สิ่งที่มันถกู อยู่โดย
ความเห็นผิด มนั ก็ขวางใจเท่าน้ัน
455
เหมือนนำ�้ ในแม่น้�ำทีม่ นั ไหลลงไปในทางทล่ี ่มุ มนั กไ็ หลไปตามสภาพอยา่ งนน้ั
อยา่ งแม่นำ้� อยุธยา แม่นำ�้ มลู แม่นำ้� อะไรๆ ก็ตามเถอะ มนั ก็ตอ้ งมกี ารไหลลงไปทาง
ใตท้ ง้ั นั้นแหละ มนั ไมไ่ หลข้ึนไปทางเหนือหรอก ธรรมดามันเปน็ อยา่ งน้นั สมมตุ วิ า่
บุรุษคนหนง่ึ ไปยืนอยู่รมิ ฝงั่ แม่นำ้� แล้วกม็ องดูกระแสของแมน่ �ำ้ ท่ไี หลเชีย่ วไปทางใต้
แต่บรุ ุษนน้ั มีความคิดผดิ อยากจะใหน้ ำ้� มันไหลขนึ้ ไปทางเหนอื อย่างนีเ้ ป็นตน้ เขาก็
เปน็ ทกุ ข์ เขาคนนนั้ จะไม่มีความสงบเลย ถงึ แม้จะยนื จะเดนิ จะนั่ง จะนอน
เขากไ็ มม่ คี วามสงบ เพราะอะไรล่ะ เพราะบรุ ษุ นัน้ คดิ ผดิ คิดทวนกระแสนำ้�
คดิ อยากจะไปใหน้ ำ�้ ไหลขน้ึ ไปทางเหนอื ความจรงิ นนั้ นำ�้ มนั จะไหลขนึ้ ไปทางเหนอื นนั้
ไม่ได้ มนั จะตอ้ งไหลไปตามกระแสของมันเป็นธรรมดาอยอู่ ย่างนั้น เมอ่ื เปน็ อยา่ งนี้
บุรุษนน้ั ก็ไมส่ บายใจ ทำ� ไมถึงไมส่ บายใจ กเ็ พราะบรุ ุษน้นั คิดไมถ่ ูก พจิ ารณาไม่ถูก
ดำ� รไิ มถ่ กู เพราะเขามคี วามเหน็ ผดิ เปน็ มจิ ฉาทฏิ ฐิ ถา้ เปน็ สมั มาทฏิ ฐแิ ลว้ กต็ อ้ งเหน็ วา่
น�้ำก็ต้องไหลไปตามกระแสของมัน คือไหลไปทางใต้ ท่ีจะให้ไหลไปทางเหนือนั้น
มนั เปน็ ความเหน็ ผดิ มนั กม็ คี วามกระทบกระทง่ั ตะขดิ ตะขวงใจอยอู่ ยา่ งนนั้ จนกวา่ บรุ ษุ
คนนนั้ จะมาพจิ ารณาคดิ กลบั เหน็ วา่ นำ�้ ธรรมดามนั กต็ อ้ งไหลไปทางใตอ้ ยา่ งน้ี เปน็ เรอ่ื ง
ของมนั อยอู่ ยา่ งนี้
อันนี้เป็นสัจธรรมอย่างหน่ึงซ่ึงเราจะเอามาพิจารณาว่า เออ...อันนี้มันก็เป็น
ความจริงอย่างนั้น แม่น้�ำท่ีมันไหลไปทิศใต้ มันก็เหมือนชีวิตร่างกายของยายอยู่
เดีย๋ วนแี้ หละ เม่ือมันหนุ่มแลว้ มนั ก็แก่ เม่อื มนั แก่แล้วก็วนไปตามเรือ่ งของมัน อนั นี้
เป็นสจั ธรรม อยา่ ไปคดิ ว่าไม่อยากใหม้ นั เป็นอยา่ งน้นั อย่าไปคิดอยา่ งนั้น เรือ่ งอนั นี้
ไมใ่ ชว่ ่าเราจะมีอำ� นาจไปแก้ไขมนั พระพุทธเจ้าท่านใหม้ องตามรปู มัน มองตามเรอ่ื ง
ของมนั เหน็ ตามสภาพของมนั เสยี วา่ มนั เปน็ อยา่ งนน้ั เทา่ นนั้ เรากป็ ลอ่ ยมนั เสยี เรากว็ าง
มนั เสยี เอาความรสู้ กึ นเ้ี องเปน็ ทพ่ี งึ่ ใหภ้ าวนาวา่ พทุ โธ พทุ โธ ถงึ แมว้ า่ จะเหนด็ เหนอื่ ย
ก็ตามเถอะ ให้โยมทำ� จิตใหอ้ ยกู่ บั ลมหายใจ หายใจออกยาวๆ สดู ลมเขา้ มายาวๆ
หายใจออกไปยาวๆ แลว้ ก็ตั้งจิตข้นึ ใหมแ่ ลว้ กก็ �ำหนดวา่ พุทโธ พุทโธ
456
โดยปกตถิ งึ แมว้ า่ มนั จะเหนอื่ ยมากเทา่ ไร กย็ ง่ิ กำ� หนดลมเขา้ ใหล้ ะเอยี ด ละเอยี ด
เขา้ ไปมากเท่านัน้ ทกุ ครั้ง เพอ่ื อะไร เพ่ือจะตอ่ สู้กบั เวทนา เม่อื มนั ก�ำลงั เหน็ดเหน่ือย
กใ็ หโ้ ยมหยดุ ความคดิ ทง้ั หลาย ใหโ้ ยมหยดุ คดิ อะไรๆ ทงั้ ปวงเสยี ใหเ้ อาจติ มารวมอยู่
ทจ่ี ติ แล้วเอาจิตใหร้ ้จู ักลม ภาวนา พุทโธ พุทโธ ปล่อยวางข้างนอกให้หมด อยา่ ไป
เกาะกบั ลกู อยา่ ไปเกาะกบั หลาน อยา่ ไปเกาะกบั สิง่ ทง้ั หลายท้ังปวงท้งั นัน้ ให้ปลอ่ ย
ใหเ้ ป็นอันเดยี ว รวมจติ ลงทอี่ ันเดียว ดลู ม ใหก้ ำ� หนดลม เอาจติ น่ันแหละไปรวมอยู่
ท่ลี ม คอื ใหร้ ทู้ ล่ี มในเวลานัน้ ไม่ต้องไปรอู้ ะไรมากมาย ก�ำหนดใหจ้ ติ มันน้อมไปๆ
ละเอยี ดไปๆ เรอื่ ยๆ ไป จนกวา่ จะมคี วามรสู้ กึ นอ้ ยๆ มนั จะมคี วามตน่ื อยใู่ นใจมากทส่ี ดุ
อนั นเ้ี วทนาทเ่ี กดิ ขนึ้ มาจะคอ่ ยๆ ระงบั ไปๆ ผลทสี่ ดุ เรากด็ ลู มเหมอื นกบั ญาตมิ า
เยยี่ มเรา เรากจ็ ะตามไปสง่ ญาตขิ น้ึ รถลงเรอื เรากต็ ามไปถงึ ทา่ เรอื ไปถงึ รถเรากส็ ง่ ญาติ
เราขึ้นรถ เรากส็ ่งญาตเิ ราลงเรอื เขาก็ติดเครอ่ื งเรือเครื่องรถไปล่วิ เทา่ น้ันแหละ เราก็
มองไปเถอะ เมอ่ื ญาตเิ ราไปแลว้ เรากก็ ลบั บา้ นเรา เราดลู มกเ็ หมอื นกนั ฉนั นนั้ เมอื่ ลม
มนั หยาบเรากร็ จู้ กั เมอื่ ลมมนั ละเอยี ดเรากร็ จู้ กั เมอื่ มนั ละเอยี ดไปเรอ่ื ยๆ เรากม็ องไปๆ
ตามไป น้อมไปๆ ทำ� จติ ใหม้ นั ต่นื ขึน้ ท�ำลมใหม้ นั ละเอียดเขา้ ไปเรอ่ื ยๆ ผลที่สุดแลว้
ลมหายใจมนั นอ้ ยลงๆ จนกวา่ ลมหายใจไมม่ ี มนั กจ็ ะมแี ตค่ วามรสู้ กึ เทา่ นนั้ ตนื่ อยู่ นนั้ ก็
เรยี กวา่ เราพบพระพทุ ธเจา้ แลว้ เราพบความรแู้ ลว้ เราพบความสวา่ งแลว้ มนั ไมส่ ง่ จติ ใจ
ไปทางอนื่ แลว้ มนั จะรวมอยู่ท่นี นั่
นนั้ เรยี กวา่ เขา้ ถงึ พระพทุ ธเจา้ ของเรา ถงึ แมว้ า่ ทา่ นปรนิ พิ พานไปแลว้ นนั้ เรยี กวา่
พระพทุ ธรปู เปน็ รปู กาย มรี ปู แตพ่ ระพทุ ธเจา้ อยา่ งแทจ้ รงิ นน้ั กค็ อื ความรอู้ นั สวา่ งไสว
เบิกบานอย่างน้ี เมือ่ พบเชน่ นเ้ี รากม็ ีอันเดยี วเท่าน้ัน ให้มารวมทนี่ ี้
ฉะนน้ั ใหว้ าง วางทง้ั หมด เหลอื แตค่ วามรอู้ นั เดยี ว แตอ่ ยา่ ไปหลงนะ อยา่ ใหล้ มื
ถา้ เกดิ นมิ ติ เปน็ รปู เปน็ เสยี งอะไรมา กใ็ หป้ ลอ่ ยวางทง้ั หมด ไมต่ อ้ งเอาอะไรทงั้ นนั้ แหละ
ไมต่ อ้ งเอาอะไร เอาแตค่ วามรสู้ กึ อนั เดยี วเทา่ นน้ั แหละ ไมห่ ว่ งขา้ งหนา้ ไมห่ ว่ งขา้ งหลงั
หยดุ อยกู่ บั ท่ีจนกว่าว่าเดินไปก็ไม่ใช่ ถอยกลับก็ไมใ่ ช่ หยดุ อยู่ก็ไมใ่ ช่ ไม่มที ยี่ ดึ ไมม่ ี
ทีห่ มาย เพราะอะไร เพราะว่าไมม่ ตี ัวไมม่ ตี น ไม่มเี รา และไม่มีของของเราหมด
457
นีค้ อื ค�ำสอนของพระพุทธเจา้ สอนให้เราหมดอย่างน้ี ไมใ่ หเ้ ราคว้าเอาอะไรไป
ให้เรารู้อยา่ งนี้ รู้แลว้ กป็ ล่อย ก็วาง
บดั น้มี นั เปน็ ภาระของเราคนเดียวเท่านัน้ ให้เข้าถงึ ธรรมะอยา่ งนี้ อนั นเี้ ปน็ ทาง
ทจี่ ะทำ� ใหเ้ ราพน้ จากวฏั สงสาร พยายามปลอ่ ยวาง ใหเ้ ขา้ ใจ ใหต้ งั้ อกตงั้ ใจพนิ จิ พจิ ารณา
อยา่ ไปหว่ งคนโนน้ อยา่ ไปหว่ งคนนี้ ลูกก็ดี หลานกด็ ี อะไรท้งั ปวงเหล่าน้นั อยา่ ไป
หว่ งเลยทเี่ ขายงั เปน็ อยู่ เขากเ็ ปน็ อยู่ อนาคตตอ่ ไปเขากจ็ ะเปน็ อยา่ งน้ี เปน็ อยา่ งคณุ ยาย
ทเ่ี ปน็ อยนู่ ้ี ไมม่ ใี ครทจี่ ะเหลอื อยใู่ นโลกนไี้ ด้ จะตอ้ งเปน็ อยา่ งนท้ี งั้ นน้ั อนั นคี้ อื สภาวะ
ความเปน็ จรงิ ทพ่ี ระพทุ ธเจา้ ทา่ นสอน เพราะฉะนนั้ ของทไี่ มม่ สี าระแกน่ สารจรงิ ๆ ทา่ นจงึ
ใหว้ าง ถา้ วางแลว้ ก็เหน็ ความจริง ถ้าไมว่ างมันก็ไมเ่ หน็ ความจริง มันเป็นอยูอ่ ย่างนี้
ใครทง้ั หมดในสกลโลกนม้ี นั กเ็ ปน็ อยา่ งนี้ ดงั นน้ั โยมยายไมค่ วรหว่ งใยไมค่ วรเกาะเกยี่ ว
ถงึ แมม้ นั จะคดิ กใ็ หม้ นั คดิ แตว่ า่ คดิ ใหอ้ ยกู่ บั ปญั ญา ใหค้ ดิ ดว้ ยปญั ญา อยา่ คดิ
ด้วยความโง่ นกึ ถึงลูกก็นกึ ถึงดว้ ยปญั ญา อยา่ นกึ ถงึ ด้วยความโง่ นกึ ถงึ หลานกใ็ ห้
นึกถึงด้วยปญั ญา อย่าให้นึกถึงดว้ ยความโง่ อะไรๆ ท้ังหมดนนั่ แหละ เรากค็ ดิ ได้
เรารมู้ ันกไ็ ด้ แตเ่ ราคิดด้วยปัญญา เรารดู้ ว้ ยปัญญา ถา้ รู้ดว้ ยปญั ญา เรากต็ ้องปลอ่ ย
รดู้ ว้ ยปญั ญากต็ อ้ งวาง ถา้ รดู้ ว้ ยปญั ญาคดิ ดว้ ยปญั ญา มนั จะไมม่ ที กุ ข์ มนั จะมคี วาม
เบกิ บาน มคี วามส�ำราญ มีความสงบ มคี วามระงับเป็นอนั เดยี ว จิตใจเรามารวมอยู่
อย่างนี้ อะไรที่เราจะตอ้ งอาศัยอยใู่ นปัจจบุ นั ในคราวน้ีก็คอื ลมหายใจน้แี หละ
บดั นเ้ี ปน็ ภาระของคณุ ยายคนเดยี ว ไมเ่ ปน็ ภาระของคนอนื่ ภาระของคนอนื่ กใ็ ห้
เปน็ ของคนอน่ื เขา ธรุ ะหนา้ ทข่ี องเรากเ็ ปน็ ธรุ ะหนา้ ทขี่ องเรา อยา่ ไปเอาธรุ ะของลกู หลาน
มาท�ำ อย่าไปเอาธรุ ะของคนอ่ืนมาทำ� อย่าไปเอาธุระอะไรๆ ท้งั ปวงทงั้ นนั้ แหละมาทำ�
ไม่ใช่หน้าทีข่ องเรา ในเวลานเี้ ราควรปลอ่ ยแลว้ เราควรจะวางแลว้ อาการท่ีจะปล่อย
จะวางน้ี จะท�ำความสงบนี้ เป็นธุระของเรา เป็นหนา้ ทีข่ องเราท่จี ะตอ้ งทำ� ในปัจจุบัน
ใหร้ วมจติ เขา้ มาเปน็ หนงึ่ นคี้ อื ธรุ ะหนา้ ทข่ี องเรา เรอื่ งอะไรกป็ ลอ่ ยใหเ้ ขาเสยี เรอ่ื งรปู
ก็ปล่อยใหเ้ ขาเสีย เรอื่ งเสยี งกป็ ลอ่ ยให้เขาเสีย เร่อื งกลิ่นเร่ืองรสก็ปล่อยให้เขาเสีย
เรอ่ื งอะไรๆ ก็ปล่อยให้เขาเสีย เราจะทำ� ธรุ ะหนา้ ทขี่ องเรา
458
มันจะมอี ะไรเกดิ เปน็ อารมณข์ ้นึ มา กใ็ ห้นึกอยู่ในใจวา่ “อยา่ มากวนฉัน ไมใ่ ช่
ธรุ ะหนา้ ที่ของฉนั ” ความวิพากษ์วิจารณอ์ ะไรก็ตาม เชน่ ว่า เราจะกลัว กลวั ในชีวติ
ของเราเพราะเราจะตาย อยา่ งนเ้ี ปน็ ตน้ คดิ ถงึ คนโนน้ แลว้ กค็ ดิ ถงึ คนนี้ เมอ่ื มนั เกดิ ขน้ึ มา
ในจติ อยา่ งนน้ั เรากบ็ อกในใจเราวา่ อยา่ มากวนฉนั ไมใ่ ชธ่ รุ ะของฉนั บอกอยา่ งนไี้ วใ้ น
ใจของเรา เพราะว่าเราก็เห็นธรรมทงั้ หลายทมี่ ันเกิดขน้ึ มา
ธรรมคอื อะไร ธรรมกค็ อื ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ ง อะไรทไ่ี มเ่ ปน็ ธรรมกไ็ มม่ แี ลว้ โลกคอื อะไร
โลกก็คอื อารมณ์ท่ีมนั มายแุ หย่ กวนยายอยู่เดี๋ยวนีแ้ หละ เด๋ยี วคนน้นั จะเป็นอยา่ งไร
เดย๋ี วคนนจ้ี ะเปน็ อยา่ งไร เมอ่ื เราตายไปนใี่ ครจะดแู ลเขา ใครจะเปน็ อะไรอยา่ งไรไหม
อย่างนีน้ ่ะเป็นโลกท้งั นั้นแหละ ถงึ แม้ว่าเราคดิ ขน้ึ เฉยๆ เรากก็ ลัวจะตาย กลัวจะแก่
กลวั จะเจบ็ อะไรทงั้ หลายเหลา่ นี้ มนั เปน็ โลกทงั้ นน้ั ทงิ้ โลกเสยี โลกนมี้ นั เปน็ อยา่ งนน้ั
ถา้ มนั มขี น้ึ มาในใจกเ็ รยี กวา่ โลกนคี้ อื อารมณ์ อารมณน์ ม้ี นั มาบงั จติ ไมใ่ หเ้ หน็ จติ ของตน
อะไรๆ ทกุ อยา่ งนน่ั ถา้ มนั เกดิ ขนึ้ มาใหโ้ ยมคดิ วา่ อนั นไี้ มใ่ ชธ่ รุ ะของฉนั เปน็ เรอื่ งอนจิ จงั
เป็นเรอ่ื งทุกขัง เป็นเร่ืองอนัตตา
เราจะคดิ วา่ อยากอยไู่ ปนานๆ อยา่ งนี้ กใ็ หเ้ กดิ ทกุ ข์ เราอยากจะตายเสยี เดย๋ี วน้ี
เรว็ ๆ นี้ อนั น้ีก็ไมถ่ กู ทางนะยายนะ เป็นทุกข์ เพราะว่าสังขารน้ไี ม่ใช่ของเรา เราจะไป
ตกแตง่ มนั ไดก้ น็ ดิ ๆ หนอ่ ยๆ เปน็ ตน้ วา่ ตกแตง่ รา่ งกายของเราใหส้ ะสวย ใหม้ นั สะอาด
ดเู ดก็ ๆ เขาสิ ทาปากทำ� เลบ็ ใหม้ นั ยาว ทำ� อะไรใหม้ นั สะสวยเสยี มนั กแ็ คน่ นั้ แหละโยม
เม่ือแกม่ าแล้วก็รวมในกระปอ๋ งเดียวกนั ไม่มีอะไร ตกแต่งได้แค่น้นั แหละ ตกแตง่
จรงิ ๆ ไมไ่ ดห้ รอก มนั กเ็ ปน็ อยา่ งนน้ั เรอื่ งของสงั ขาร ทจี่ ะตกแตง่ ไดก้ เ็ รอื่ งจติ ใจของเรา
ตกึ รามบา้ นชอ่ งทงั้ หลายกส็ รา้ งขนึ้ มาได้ อยา่ งบา้ นคณุ หมออทุ ยั น่ี อาตมากเ็ คยไป
ขน้ึ บา้ นใหมใ่ ห้ สรา้ งขน้ึ จะสวยใหญโ่ ตกไ็ ด้ สรา้ งนน้ั มนั สรา้ งบา้ นขา้ งนอก ใครๆ กส็ รา้ ง
กนั ไดท้ งั้ นนั้ แตว่ า่ พระพทุ ธองคท์ า่ นเรยี กวา่ บา้ นขา้ งนอก ไมใ่ ชบ่ า้ นทแี่ ทจ้ รงิ มนั เปน็
บา้ นโดยสมมตุ ิ บา้ นอยู่ในโลก มนั ก็เปน็ ไปตามโลก บางคนกล็ ืมนะ ได้บา้ นใหญโ่ ต
สนกุ สขุ สำ� ราญ ลมื บา้ นจรงิ ๆ ของเขา บา้ นทจี่ รงิ ของเราอยทู่ ไ่ี หน บา้ นทจ่ี รงิ ของเราคอื
ทว่ี า่ มคี วามรสู้ กึ ทม่ี นั สงบ คอื ความสงบนน่ั แหละเปน็ บา้ นจรงิ ๆ ของเรา บา้ นทเ่ี ราอยนู่ ้ี
459
หรือบ้านท่ีไหนก็ตามทีเถอะ บ้านก็สวยหรอกแต่อยู่กันไม่ค่อยสงบ เดี๋ยวก็เพราะ
อนั โนน้ เดยี๋ วกเ็ พราะอนั นี้ เดย๋ี วกห็ ว่ งอนั นนั้ เดย๋ี วกห็ ว่ งอนั นอี้ ยอู่ ยา่ งนแี้ หละ เรยี กวา่
ไมใ่ ชบ่ า้ นเรา ไมใ่ ชบ่ า้ นขา้ งใน มนั เปน็ บา้ นขา้ งนอก อกี ประเดยี๋ ววนั ใดวนั หนง่ึ เรากเ็ ลกิ
มันเทา่ นั้นแหละ บา้ นน้เี ราอยู่ไม่ได้หรอก มนั เปน็ บา้ นของโลก ไมใ่ ชบ่ า้ นของเรา
สกนธร์ า่ งกายของเรานี้ กย็ งั เหน็ วา่ เปน็ ตวั เปน็ ตน เปน็ เราเปน็ เขาอกี อนั นกี้ เ็ ปน็
บา้ นหลงั หน่งึ ซง่ึ ติดอยกู่ บั ตัวของเรา ทเ่ี ราเขา้ ใจวา่ ตัวเราหรือของเรานี้อนั นก้ี ็ไม่ใช่อกี
อันนี้ก็เป็นบ้านของโลก ไม่ใชบ่ ้านของเราอย่างแท้จริง แต่คนกช็ อบแต่จะสรา้ งบา้ น
ขา้ งนอก ไมช่ อบสรา้ งบา้ นขา้ งใน บา้ นทม่ี นั สำ� หรบั อยจู่ รงิ ๆ ทมี่ นั สงบจรงิ ๆ ไมค่ อ่ ยจะ
สร้างกัน ไปสร้างแต่ข้างนอก กเ็ พราะมนั เป็นอยา่ งนแ้ี หละ
อยา่ งคณุ ยายนก่ี ล็ องคดิ ดซู ิ เวลานม้ี นั เปน็ อยา่ งไรนะ คดิ ดตู ง้ั แตว่ นั ทเี่ ราเกดิ มา
เรอื่ ยๆ มาจนถงึ บดั นี้ คอื เราเดนิ หนจี ากความจรงิ เดนิ ไปเรอื่ ย และเดนิ มาจนแกจ่ นเจบ็
ขนาดนี้ ไมอ่ ยากจะใหเ้ ปน็ อยา่ งนี้ หา้ มมนั กไ็ มไ่ ด้ มนั กเ็ ปน็ ของมนั อยอู่ ยา่ งนี้ จะใหเ้ ปน็
อยา่ งอนื่ มนั กเ็ ปน็ ไปไมไ่ ด้ เหมอื นกนั กบั เปด็ จะใหม้ นั เหมอื นไก่ มนั กไ็ มเ่ หมอื นเพราะวา่
มนั เปน็ เปด็ ไกอ่ ยากใหเ้ หมอื นกบั เปด็ มนั กเ็ ปน็ ไปไมไ่ ดเ้ พราะวา่ มนั เปน็ ไก่ ถา้ ใครไป
คดิ อยู่ว่าอยากใหเ้ ปด็ เป็นเหมือนไก่ อยากให้ไกเ่ ปน็ เหมอื นเปด็ มันกท็ ุกข์เทา่ นั้นละ่
ก็เพราะมนั เปน็ ไปไม่ได้ ถา้ โยมมาคดิ เสียวา่ เออ เป็ดมันกต็ ้องเป็นของมนั อย่างนั้น
ไกม่ นั กต็ อ้ งเปน็ ของมนั อยา่ งนนั้ จะใหเ้ ปด็ เหมอื นไก่ จะใหไ้ กเ่ หมอื นเปด็ มนั กเ็ ปน็ ไป
ไมไ่ ดเ้ พราะมันเปน็ อยอู่ ยา่ งนั้น
ถา้ เราคดิ เชน่ นแ้ี ลว้ เราจะมพี ละ เราจะมกี ำ� ลงั เพราะวา่ สกนธร์ า่ งกายนี้ อยากจะ
ให้มันยืนนานถาวรไปเทา่ ไร มนั กไ็ ม่ได้ มันก็เปน็ อยา่ งน้ี น่ที ่านเรยี กสังขาร อนิจจา
วะตะสังขารา อปุ ปาทะวะยะธมั มโิ น อปุ ชั ฌติ ะวา นิรุชฌันติ เตสัง วปู ะสะโม สุโข
สงั ขาร คอื รา่ งกายจติ ใจนแ้ี หละ มนั เปน็ ของไมเ่ ทยี่ ง เปน็ ของไมแ่ นน่ อน มแี ลว้
ก็หาไม่ เกิดแล้วก็ดับไป แต่มนุษย์เราท้ังหลายอยากให้สังขารนี้มันเที่ยง อันนี้คือ
ความคดิ ของคนโง่ ดซู วิ า่ ลมหายใจของคนเรานมี้ นั เขา้ มาแลว้ มนั กอ็ อกไปเปน็ ธรรมดา
460
ของลม มนั กต็ อ้ งเปน็ อยอู่ ยา่ งนนั้ ตอ้ งกลบั ไปกลบั มา มคี วามเปลย่ี นแปลง เรอื่ งสงั ขาร
มนั กอ็ ยดู่ ้วยความเปลี่ยนแปลงอยา่ งน้ี จะให้มันไม่เปล่ยี นแปลงไมไ่ ด้ ลองคิดดูซวิ า่
หายใจออกอยา่ งเดยี วไมใ่ หม้ นั เขา้ มาไดไ้ หม สบายไหม สดู ลมเขา้ มาแลว้ ไมใ่ หม้ นั ออก
ดีไหม น่ี อยากจะใหม้ นั เทีย่ งอย่างน้ี มันเทีย่ งไม่ได้ มนั เปน็ ไปไมไ่ ด้ ออกไปแลว้
ก็เข้ามา เข้ามาแล้วก็ออกไปเป็นเรื่องธรรมดาเหลือเกิน เกิดแล้วก็แก่ แก่แล้วเจ็บ
แลว้ กต็ าย เปน็ เรอื่ งธรรมดาแทๆ้ เหมอื นกบั ลมเขา้ แลว้ ไมใ่ หอ้ อกไมไ่ ด้ ออกแลว้ ไมใ่ หเ้ ขา้
ไมไ่ ด้ ถา้ มกี ารเขา้ แลว้ ออก ออกแลว้ เขา้ กท็ ำ� ใหช้ วี ติ เชน่ มนษุ ยท์ งั้ หลายเปน็ อยไู่ ดเ้ ทา่
ทกุ วนั น้ี เพราะสงั ขารมนั ทำ� ตามหนา้ ทขี่ องมนั อยา่ งนแี้ หละ มนั จรงิ อยแู่ ลว้ ไมใ่ ชเ่ ปน็ ของ
ไม่จริง มนั จรงิ ของมันอยู่อยา่ งน้ันแหละ
เม่อื เราเกิดมาแล้วโยม ก็คือเราตายแลว้ นั่นเอง ความแก่กบั ความตายมนั ก็คอื
อนั เดยี วกนั นน่ั แหละ เหมอื นกบั ตน้ ไมอ้ นั หนง่ึ ตน้ อนั หนงึ่ ปลาย เมอ่ื มโี คนมนั กม็ ปี ลาย
เมอื่ มปี ลายมนั กม็ โี คน ไมม่ โี คนปลายกไ็ มม่ ี มปี ลายกต็ อ้ งมโี คน มแี ตป่ ลายโคนไมม่ ี
ก็ไมไ่ ด้ มนั เปน็ อยา่ งนน้ั
เพราะฉะนนั้ กน็ กึ ขำ� เหมอื นกนั นะ มนษุ ยเ์ ราทงั้ หลายเมอ่ื จะตายแลว้ กโ็ ศกเศรา้
วนุ่ วาย นงั่ รอ้ งไห้ เสยี ใจสารพดั อยา่ ง หลงไปสิ โยมมนั หลงนะ พอคนตายกร็ อ้ งไหพ้ ไิ ร
รำ� พนั แตไ่ หนแตไ่ รมาไมค่ อ่ ยไดพ้ จิ ารณาใหช้ ดั แจง้ ความเปน็ จรงิ แลว้ อาตมาขอโทษ
ดว้ ยนะ อาตมาเหน็ วา่ ถา้ จะตอ้ งรอ้ งไหก้ บั คนตายนะ่ รอ้ งไหก้ บั คนทเ่ี กดิ มาดกี วา่ แตม่ นั
กลบั กนั เสยี ถา้ คนเกดิ มาแลว้ โยมทง้ั หลายกห็ วั เราะดอี กดใี จกนั ชน่ื บาน ความเปน็ จรงิ
เกดิ นนั่ ละ่ คอื ตาย ตายนนั่ ละ่ กค็ อื เกดิ ตน้ กค็ อื ปลาย ปลายกค็ อื ตน้ เราไมร่ จู้ กั ถงึ เวลา
จะตายหรอื ตายแลว้ กร็ อ้ งไหก้ นั นคี่ อื คนโง่ ถา้ จะรอ้ งไหอ้ ยา่ งนนั้ มาแตต่ น้ กย็ งั จะดนี ะ
เม่อื เกดิ มากร็ ้องไห้กนั เสยี ทเี ถอะ ดูใหด้ ีซิ ถา้ ไมเ่ กิดมนั กไ็ ม่ตาย เข้าใจไหม
เพราะฉะนน้ั โยมอยา่ นกึ อะไรมากมาย ใหน้ กึ วา่ มนั เปน็ อยา่ งนนั้ นคี้ อื ธรุ ะหนา้ ท่ี
ของเราแล้ว บดั น้ใี ครชว่ ยไม่ได้ ลูกกช็ ว่ ยไม่ได้ หลานก็ช่วยไม่ได้ ทรพั ยส์ ินเงินทอง
กช็ ว่ ยไมไ่ ด้ ชว่ ยไดแ้ ตค่ วามรสู้ กึ ของโยมทคี่ ดิ ใหถ้ กู ตอ้ งเดย๋ี วนนี้ ะ่ ไมใ่ หห้ วน่ั ไหวไปมา
ปล่อยมันทงิ้ เสยี ปลอ่ ยมนั ทงิ้ มัน
461
ถา้ เราไมป่ ลอ่ ยมนั ไมท่ งิ้ มนั มนั กจ็ ะหนอี ยแู่ ลว้ เหน็ ไหม อวยั วะรา่ งกายของเรานะ่
มนั พยายามจะหนอี ยแู่ ลว้ นะ เหน็ ไหม ดงู า่ ยๆ วา่ เมอื่ เกดิ มาเปน็ หนมุ่ เปน็ สาว ผมมนั
กด็ ำ� เหน็ ไหม บดั นม้ี นั หงอก นเ่ี รยี กวา่ มนั หนแี ลว้ นะ ตาเราเคยสวา่ งไสวดตี อนเปน็ หนมุ่
เปน็ สาว บดั นมี้ นั ฝา้ ฟางเหน็ ไหม นเ่ี รยี กวา่ มนั หนแี ลว้ เขาทนไมไ่ หว เขาตอ้ งหนี ทนี่ ไี่ มใ่ ช่
ทอี่ ยขู่ องเขา อะไรทกุ ชนิ้ ทกุ สว่ นเขากจ็ ะหนแี ลว้ ฟนั ของเราตอนเปน็ เดก็ มนั แนน่ หนา
ถาวรไหม บดั นมี้ นั โยกมนั คลอนแลว้ จะใสฟ่ นั ใหมเ่ สยี กไ็ ด้ นมี่ นั กข็ องใหมไ่ มใ่ ชข่ องเกา่
ส่ิงทงั้ หลายในอวยั วะรา่ งกายของคณุ ยายน้นี ่ะ เขาพยายามจะหนีไปแล้ว ตา หู จมกู
ล้ิน กาย ทั้งหมด เขาพยายามจะหนี ท�ำไมถึงจะหนี เพราะตรงนีไ้ ม่ใช่ที่อยู่ของเขา
เปน็ สงั ขารอยไู่ มไ่ ด้ อยชู่ วั่ คราวเทา่ นนั้ กไ็ ป ไมว่ า่ แตต่ วั ของเราทง้ั หมด อวยั วะนี้ ผมกด็ ี
ขนกด็ ี เลบ็ กด็ ี ทง้ั หมดนน่ั เดยี๋ วนเี้ ขาเตรยี มหนี เขาหนไี ปบา้ งแลว้ แตย่ งั ไมห่ มด ยงั เหลอื
แตค่ นเฝา้ บา้ นเลก็ ๆ นอ้ ยๆ เฝา้ บา้ นอยแู่ ตไ่ มค่ อ่ ยดหี รอก ตากไ็ มค่ อ่ ยดี ฟนั กไ็ มค่ อ่ ยดี
หูน่ีกไ็ มค่ อ่ ยจะดี ร่างกายนก้ี ็ไมค่ อ่ ยจะดี ก็เพราะเขาหนีไปบ้างแล้ว
น้ใี หย้ ายเข้าใจว่าท่ีนไี่ มใ่ ชท่ อ่ี ยูข่ องมนุษย์โดยตรง เปน็ ทพี่ ักช่ัวคราวเท่านน้ั ละ่
เพราะฉะนน้ั ยายไมค่ วรหว่ งใยอะไรมากมาย มาอยใู่ นโลกกใ็ หพ้ จิ ารณาโลกนว้ี า่ มนั เปน็
อยา่ งนน้ั ไมว่ า่ แตอ่ ะไรทงั้ หลายเลย เขาเตรยี มจะหนกี นั แลว้ ดซู ิ ดตู ามสภาพรา่ งกายซวิ า่
มันมีอะไรเหมือนเดมิ ไหม ร่างกายเหมอื นเดมิ ไหม หนงั เหมอื นเดิมไหม ผมเหมือน
เดมิ ไหม ไมเ่ หมอื น เขาไปทไ่ี หนกนั หมดแลว้ นธี่ รรมชาตเิ ขาเปน็ อยา่ งนนั้ เมอ่ื อยคู่ รบ
ตามวาระของเขาแลว้ เขากต็ ้องไป เพราะธุระเขาเป็นอยา่ งนนั้ ความเป็นจรงิ มันเปน็
อยา่ งนน้ั เพราะทนี่ ไ่ี มใ่ ชท่ อ่ี ยทู่ แ่ี นน่ หนาถาวรอะไร อยแู่ ลว้ กว็ นุ่ ๆ วายๆ สขุ ๆ ทกุ ขๆ์
ไม่สงบระงับ
ถา้ เปน็ คนกเ็ ปน็ คนทเ่ี ดนิ ไปยงั ไมถ่ งึ บา้ น ยงั อยรู่ ะหวา่ งทาง เดย๋ี วกจ็ ะกลบั เดย๋ี วก็
จะไป เดยี๋ วกจ็ ะอยู่ นคี่ อื คนไมม่ ที อี่ ยู่ เปรยี บเหมอื นวา่ เราเดนิ ออกจากบา้ นไปกรงุ เทพฯ
หรอื วา่ ไปทไ่ี หนกต็ ามเถอะ เรากเ็ ดนิ ไป เมอ่ื เดนิ ไปยงั ไมถ่ งึ บา้ นเมอ่ื ไร มนั กย็ งั ไมน่ า่ อยู่
นงั่ กไ็ มส่ บาย นอนกไ็ มส่ บาย เดนิ กไ็ มส่ บาย นง่ั รถไปกย็ งั ไมส่ บาย เพราะอะไร เพราะวา่
ยงั ไมถ่ งึ บา้ นเรา พอเรามาถงึ บา้ นเราแลว้ กส็ บาย เพราะเราเขา้ ใจวา่ นเี่ ปน็ บา้ นเรา อนั นี้
ก็ฉนั นัน้ เหมอื นกนั
462
ในโลกนมี้ นั เรอื่ งไมส่ งบทงั้ นนั้ ถงึ แมม้ นั จะรำ�่ จะรวยมนั กไ็ มส่ งบ มนั จนกไ็ มส่ งบ
มนั โตกไ็ มส่ งบ เปน็ เดก็ กไ็ มส่ งบ มคี วามรนู้ อ้ ยมนั กไ็ มส่ งบ มคี วามรมู้ ากมนั กไ็ มส่ งบ
เรอ่ื งมนั ไมส่ งบมนั เปน็ อยอู่ ยา่ งนี้ เพราะฉะนน้ั คนทม่ี นี อ้ ยกม็ ที กุ ข์ คนทม่ี มี ากกม็ ที กุ ข์
เปน็ เดก็ มนั กเ็ ปน็ ทกุ ข์ ผใู้ หญก่ เ็ ปน็ ทกุ ข์ แกแ่ ลว้ มนั กท็ กุ ข์ ทกุ ขอ์ ยา่ งคนแก่ ทกุ ขอ์ ยา่ งเดก็
ทกุ ขอ์ ยา่ งคนรวย ทกุ ขอ์ ยา่ งคนจน มนั เปน็ ทกุ ขท์ ง้ั นน้ั นนั่ ละ่ ดงั นนั้ อวยั วะทกุ สว่ นเขาจงึ
ทยอยกันไปเรื่อย
เมอ่ื คณุ ยายพจิ ารณาอยา่ งนแี้ ลว้ กจ็ ะเหน็ วา่ อนจิ จงั มนั เปน็ ของไมเ่ ทยี่ ง ทกุ ขงั
มนั เป็นทกุ ข์ เพราะวา่ อะไร เพราะวา่ อนัตตา ไมใ่ ช่ตัวไม่ใชต่ น รา่ งทย่ี ายอาศยั อยู่
เด๋ียวนี้น่ะ ร่างกายที่น่ังนอนเจ็บป่วยอยู่น้ี และท้ังจิตใจที่รู้ว่ามันเป็นสุขเป็นทุกข์
มันเจ็บป่วยอยเู่ ดีย๋ วนี้ ท้งั สองอยา่ งน้ที า่ นเรยี กว่า ธรรม
สงิ่ ทไี่ มม่ รี ปู ทม่ี นั เปน็ เพยี งความรสู้ กึ นกึ คดิ เทา่ นนั้ เรยี กวา่ มนั เปน็ นาม มนั กเ็ ปน็
นามธรรม สง่ิ ทมี่ นั เจบ็ ปวดขยายไปมาอยนู่ ี้ อนั นกี้ เ็ ปน็ รปู ธรรม สงิ่ ทเ่ี ปน็ รปู กเ็ ปน็ ธรรม
สง่ิ ท่เี ป็นนามก็เปน็ ธรรม เราถงึ อยูด่ ้วยกันด้วยธรรมะ คอื อยูใ่ นธรรม มันเป็นธรรม
นน่ั แหละ ตวั ของเราจรงิ ๆ ทไี่ หนมนั กไ็ มม่ ี มนั เปน็ ธรรมะ สภาพธรรมมนั เกดิ ขนึ้ แลว้
กม็ ีความดับ เราก็มคี วามเกิดดับอยูท่ กุ ขณะ เดย๋ี วนีน้ ะ่ มันเปน็ อย่อู ย่างน้ี
ฉะนน้ั เม่อื เราคิดถงึ องคส์ มเดจ็ พระสัมมาสมั พุทธเจา้ แล้ว ก็นา่ ไหว้ นา่ เคารพ
นา่ นบั ถอื ทา่ นพดู จรงิ ทา่ นพดู ตามความจรงิ มนั กเ็ หน็ จรงิ อยา่ งนน้ั ถา้ เราเกดิ มาพบอยทู่ นี่ ี่
เรากเ็ หน็ ธรรมะ แตไ่ มไ่ ดป้ ฏบิ ตั ธิ รรมะ บางคนปฏบิ ตั ธิ รรมะแตไ่ มเ่ หน็ ธรรมะ บางคน
รธู้ รรมะ เรยี นธรรมะ ปฏบิ ตั ธิ รรมะ กย็ งั ไมเ่ หน็ ธรรมะ กย็ งั ไมม่ ที อี่ ยู่ ดงั นนั้ ใหเ้ ขา้ ใจเสยี วา่
ทนี่ ที่ กุ คน แมป้ ลวกหรอื มด หรอื สตั วต์ วั นดิ ๆ กต็ ามทเี ถอะ เขากพ็ ยายามจะหนกี นั ทง้ั นนั้
สิง่ ท่มี ีชวี ติ เขาอยกู่ นั พอควรแลว้ เขาก็ไปกันทั้งนั้น ทง้ั คนจน ทงั้ คนร�่ำรวย ทัง้ เด็ก
ทัง้ คนแก่ ท้ังสตั ว์เดรัจฉาน สง่ิ ท่ีมีชวี ติ ในโลกนม้ี นั กย็ ่อมแปรไปเปลยี่ นไปอยา่ งนี้
เพราะฉะนน้ั เมอื่ คณุ ยายรวู้ า่ โลกนมี้ นั เปน็ อยา่ งนแี้ ลว้ กน็ า่ เบอื่ หนา่ ย นา่ เบอ่ื มนั
อะไรมนั ไมเ่ ปน็ ตวั ของตวั ทง้ั นนั้ เบอ่ื หนา่ ย “นพิ พทิ า” คำ� วา่ เบอื่ หนา่ ย ไมใ่ ชว่ า่ รงั เกยี จนะ
463
เบอื่ หนา่ ยคอื ใจมนั สวา่ ง ใจมนั เหน็ ความเปน็ จรงิ ไมม่ ที างจะแกไ้ ขอะไรแลว้ มนั เปน็
อยา่ งน้ี รอู้ ยา่ งนก้ี เ็ ลยปลอ่ ยวางมนั ปลอ่ ยโดยความไมด่ ใี จ ปลอ่ ยโดยความไมเ่ สยี ใจ
ปลอ่ ยไปตามเรอ่ื งของสงั ขาร วา่ สงั ขารมนั เปน็ อยา่ งนนั้ ดว้ ยปญั ญาของเรา นเี่ รยี กวา่
อนจิ จา วะตะ สงั ขารา สงั ขารทั้งหลายไม่เทยี่ ง ท่ไี มเ่ ทีย่ งคือมันเปลี่ยนไปเปลยี่ นมา
อย่างนน้ั แหละ เรียกว่าไมเ่ ท่ยี ง คือ อนิจจงั
พูดง่ายๆ ว่า ตวั อนจิ จงั น่ันแหละ คือตัวพระพุทธเจ้าละ่ ถ้าเราเข้าไปเห็นอยา่ ง
จรงิ ๆ จงั ๆ วา่ อนจิ จงั คอื ของไมเ่ ทยี่ งนนั่ แหละ คอื ตวั พระพทุ ธเจา้ ของทไี่ มเ่ ทยี่ ง ถา้ เรา
เห็นชดั เขา้ ไปมันก็เทย่ี ง เท่ียงอยา่ งไร ก็เท่ียงที่มนั เปน็ อยอู่ ย่างนน้ั แหละ มนุษย์สตั ว์
เกดิ มากเ็ ปน็ อยา่ งนน้ั มนั เทย่ี งอยา่ งนน้ั แตว่ า่ มนั ไมเ่ ทยี่ ง คอื วา่ มนั แปรไปแปรมา คอื มนั
เปลย่ี นเปน็ เดก็ เปน็ หนมุ่ เปน็ เฒา่ แกช่ รา เรยี กวา่ มนั ไมเ่ ทยี่ ง ความทม่ี นั เปน็ อยา่ งนนั้
กเ็ รยี กวา่ มนั ไมเ่ ทยี่ ง ไมแ่ ปรเปน็ อยา่ งอนื่ ถา้ คณุ ยายเหน็ อยา่ งนี้ ใจกจ็ ะสบาย ไมว่ า่ เรา
คนเดียวหรอก ทุกๆ คนเป็นอย่างนี้
ดงั นนั้ เมอื่ คดิ ไดเ้ ชน่ น้ี กน็ า่ เบอ่ื เกดิ นพิ พทิ า ความเบอ่ื หนา่ ยหายความกำ� หนดั
รกั ใครใ่ นโลก ในกาม ในโลกามสิ ทง้ั หลายเหลา่ นี้ มมี ากกท็ ง้ิ ไวม้ าก มนี อ้ ยกท็ งิ้ ไวน้ อ้ ย
ทกุ คนดทู ซี ิ ทคี่ ณุ ยายเกดิ ขนึ้ มานเ้ี หน็ ไหม เหน็ คนรวยไหม เหน็ คนอายสุ นั้ ไหม เหน็ คน
อายยุ ืนไหม มนั ก็มีเทา่ น้นั ล่ะ
เพราะฉะนนั้ ทสี่ ำ� คญั คอื พระพทุ ธเจา้ ทา่ นใหส้ รา้ งบา้ นเรอื นตวั เอง สรา้ งโดยวธิ ที ี่
อาตมาบรรยายธรรมะใหฟ้ งั เดย๋ี วนนี้ ะ่ สรา้ งบา้ นใหไ้ ด้ ปลอ่ ยวางใหไ้ ด้ ปลอ่ ยวางมนั
ใหม้ นั ถงึ ความสงบ เรยี กวา่ ไมเ่ ดนิ ไปขา้ งหนา้ ไมก่ า้ วไปขา้ งหลงั ไมห่ ยดุ อยู่ นเี่ รยี กวา่
สงบ สงบจากการเดนิ ไป สงบจากการถอยกลบั สงบจากการหยดุ อยู่ นี่ ความสขุ กไ็ มใ่ ช่
ท่อี ยู่ ความทกุ ขก์ ไ็ ม่ใชท่ ่อี ย่ขู องเรา ทุกข์มนั ก็เสอื่ ม สขุ มันก็เสอื่ มท้งั นน้ั
พระบรมครขู องเราทา่ นเหน็ วา่ สงั ขารทงั้ หลายทงั้ ปวงเปน็ ของไมเ่ ทย่ี ง เพราะฉะนนั้
ท่านจึงสอนให้พวกเราทั้งหลายปล่อยวาง เมื่อถึงเวลาสุดท้ายของทุกคน เพราะว่า
มันเอาไปไม่ได้ จ�ำเป็นมันก็ต้องวางอยู่นั่นเองล่ะ แต่เราก็วางมันไว้ก่อนเสียจะไม่
464
ดกี วา่ หรอื เราแบกกร็ สู้ กึ วา่ มนั หนกั เมอื่ มนั หนกั แล้วเราก็ทง้ิ มันเสียกอ่ นจะไม่ดีหรอื
จะไปกวนแบกมนั ท�ำไม เราปล่อยวาง ก็ใหล้ กู หลานพยาบาลเราสบายๆ
ผทู้ พ่ี ยาบาลคนทป่ี ว่ ยกม็ คี ณุ ธรรม คนทป่ี ว่ ยกใ็ หโ้ อกาสแกผ่ พู้ ยาบาล อยา่ ทำ� ให้
ลำ� บากแกค่ นทรี่ กั ษา เจบ็ ตรงไหน เปน็ อะไรกใ็ หไ้ ดร้ จู้ กั ทำ� จติ ใหม้ นั ดี คนทรี่ กั ษาพอ่ แม่
กใ็ หม้ คี ณุ ธรรม มคี วามอดทนอยา่ รงั เกยี จ อนั นท้ี จี่ ะเปน็ การสนองคณุ พอ่ แม่ เราอาศยั
พ่อแม่จึงเติบโตจนถึงบัดนี้ ได้มาอยู่บัดน้ี น่ังรวมกันอยู่ท่ีน่ีก็เพราะคุณพ่อคุณแม่
เลีย้ งเรามาสารพดั อย่างแล้ว มีบุญคณุ มากทีส่ ุดเหลอื เกนิ นะ
บดั นี้ให้ลูกหลานทกุ ๆ คนน้ีจงเขา้ ใจว่า เด๋ียวน้พี อ่ แมก่ ลายเปน็ ลกู เราเสียแลว้
แตก่ อ่ นเราเปน็ ลกู ของพอ่ แม่ บดั นพ้ี อ่ แมเ่ ปน็ ลกู เราเสยี แลว้ เพราะอะไร เพราะแกไ่ ปๆ
จนกลายเปน็ เดก็ จำ� ไมไ่ ด้ ตากม็ องไมเ่ หน็ หไู มไ่ ดย้ นิ สารพดั อยา่ ง บางทพี ดู ถกู ๆ ผดิ ๆ
เหมอื นเด็กนัน่ เอง ดังน้ัน ให้ลกู หลานทง้ั หลายปลอ่ ย คนทร่ี กั ษาคนป่วยก็ใหป้ ล่อย
อยา่ ไปถอื เลย ปลอ่ ยเสยี ใหต้ ามใจทกุ อยา่ งเหมอื นเดก็ ๆ ทเี่ กดิ มา อะไรทไี่ มเ่ ชอื่ ฟงั พอ่ แม่
กป็ ล่อยทกุ อย่างน่นั ล่ะ ปลอ่ ยให้เด็กมันสบาย ไม่ใหเ้ ด็กมันร้องไห้ อย่าใหเ้ ดก็ ขดั ใจ
อะไรเหล่าน้ี
พอ่ แม่ของเราบดั นกี้ เ็ หมอื นกนั สัญญามนั วิปลาส บางทีเรยี กลกู คนหน่ึงไปถูก
คนหนงึ่ บางทเี รยี กหลานคนหนงึ่ ไปถกู หลานอกี คนหนงึ่ จะเรยี กเอาขนั มากไ็ ดจ้ านมา
มนั เปน็ เรอ่ื งของธรรมดาอยา่ งนนั้ อนั นกี้ ใ็ หพ้ จิ ารณา คนทปี่ ว่ ยกใ็ หน้ กึ ถงึ คนพยาบาล
มคี ณุ ธรรม ใหอ้ ดใหท้ นตอ่ ทกุ ขเวทนา เวทนาสารพดั อยา่ งทมี่ นั เกดิ ขน้ึ มาใหอ้ ดกลนั้
ใหท้ ำ� ความเพยี รในใจของเรา อยา่ ใหม้ นั วนุ่ วาย อยา่ ใหม้ คี วามลำ� บากยากเกนิ ไปแกผ่ ู้
ปรนนบิ ตั ิ ผอู้ ปุ ฏั ฐากกใ็ หม้ คี ณุ ธรรม อยา่ รงั เกยี จนำ้� มกู นำ้� ลาย อจุ จาระ ปสั สาวะ อะไร
ก็ตอ้ งพยายามเทา่ ท่ีเราจะทำ� ได้ ลกู ๆ เราทุกคนให้ช่วยกนั ดู
บัดนเี้ รามีพอ่ แมเ่ ทา่ นี้แหละ เราอาศัยมาได้เกดิ มาได้เปน็ ครเู ปน็ อาจารยเ์ ป็น
พยาบาลเป็นหมอ เป็นอะไรมาทุกอยา่ งเหลา่ น้ี อนั น้ีคอื บุญคณุ ของท่านทเ่ี ล้ียงเรามา
ใหค้ วามรเู้ รามา ให้ความเปน็ อยู่ของเรามา ให้ทรัพย์สมบัตเิ รา นี่คือคุณของพ่อแม่
465
ถา่ ยทอดรบั มรดกกนั มาอยา่ งนี้ เปน็ วงศต์ ระกลู อยา่ งน้ี พระพทุ ธองคท์ า่ นจงึ ทรงสอน
เรอื่ งกตญั ญกู ตเวที นเ้ี ปน็ ธรรมซง่ึ สนองซงึ่ กนั และกนั ทา่ นตอ้ งการอะไร ทา่ นไมส่ บาย
ทา่ นมคี วามลำ� บาก ทา่ นมคี วามขดั ขอ้ งประการใด เรากต็ อ้ งเสยี สละ ชว่ ยทา่ นรบั ภาระ
ธุระอันน้นั น้คี อื กตัญญูกตเวที เป็นธรรมทีค่ ำ้� จนุ โลกอยู่ ใหว้ งศ์ตระกลู ของเราไม่
กระจดั กระจาย ใหว้ งศต์ ระกูลของเราเรยี บรอ้ ยม่นั คง
วนั นอี้ าตมาไดเ้ อาธรรมะคำ� สอนมาฝากยายในเวลาทเี่ จบ็ ปว่ ยอยอู่ ยา่ งน้ี ซง่ึ อาศยั
คุณหมออทุ ัย ลกู ของโยมนัน่ แหละ นกึ ถงึ ผมู้ ีพระคณุ อาตมาจะฝากอะไรมา มนั ก็
ไมม่ ี จะฝากวตั ถอุ ะไรมาทบ่ี า้ นนก้ี เ็ ยอะแยะแลว้ อาตมาจงึ ฝากธรรมะซง่ึ มนั หมดไมไ่ ด้
มนั เปน็ แกน่ สาร ถงึ ยายไดฟ้ งั ธรรมนแี้ ลว้ จะถา่ ยทอดใหค้ นอนื่ เทา่ ไรกย็ งั ไมห่ มด ไมจ่ บ
สจั ธรรม คอื ความจรงิ ต้งั ม่ันอยู่อย่างน้ี อันนอี้ าตมาก็พลอยดีใจด้วยทีไ่ ด้ฝากธรรมะ
มาใหค้ ณุ ยายเพ่ือจะมีจิตใจท่เี ขม้ แขง็ ตอ่ สู้กับส่ิงทง้ั หลายเหล่าน.ี้
466
๔๐
อยู่กบั งูเหา่
ขอใหค้ ำ� ขวญั แกโ่ ยม ลกู ศษิ ยใ์ หมท่ เี่ ดนิ ทางจากลอนดอน มาพกั อยทู่ ว่ี ดั หนองปา่ พง
ขอใหท้ ำ� ความเขา้ ใจในธรรมะทไ่ี ดศ้ กึ ษาแลว้ ทว่ี ดั หนองปา่ พงนี้ โดยยอ่ กค็ อื ใหป้ ฏบิ ตั ิ
ใหพ้ น้ ทกุ ขใ์ นวัฏสงสาร
ขอให้โยมจ�ำไวใ้ นใจวา่ อารมณ์ทั้งหลายนนั้ จะเปน็ อารมณท์ พ่ี อใจก็ตามหรือ
อารมณท์ ไี่ มพ่ อใจกต็ าม อารมณท์ งั้ สองอยา่ งนมี้ นั เหมอื นงเู หา่ งเู หา่ มนั มพี ษิ มาก ถา้ มนั
ฉกคนแลว้ กท็ ำ� ใหถ้ งึ แกค่ วามตายได้ อารมณน์ ก้ี เ็ หมอื นกบั งเู หา่ ทม่ี พี ษิ รา้ ยนนั้ อารมณ์
ทพี่ อใจกม็ พี ษิ มาก อารมณท์ ไ่ี มพ่ อใจกม็ พี ษิ มาก มนั ทำ� ใหจ้ ติ ใจของเราไมเ่ ปน็ เสรี ทำ� ให้
จติ ใจไขว้เขวจากหลกั ธรรมของพระพทุ ธเจา้
วนั นจ้ี งึ ขอใหโ้ อวาทยอ่ ๆ แกโ่ ยม ขอใหเ้ ปน็ ผมู้ สี ตทิ งั้ กลางวนั กลางคนื จะยนื จะเดนิ
จะนง่ั จะนอน กใ็ หน้ อนดว้ ยสติ นงั่ ดว้ ยสติ เดนิ ดว้ ยสติ ยนื ดว้ ยสติ จะพดู กพ็ ดู ดว้ ยสติ
จะท�ำอะไรๆ กใ็ หม้ ีสติอยู่ดว้ ยทงั้ นัน้
เมอ่ื มสี ตแิ ลว้ สมั ปชญั ญะความรตู้ วั มนั กจ็ ะเกดิ ขน้ึ มา สตกิ บั สมั ปชญั ญะเปน็ ของ
คกู่ นั เมอ่ื ทงั้ สองอยา่ งนเ้ี กดิ ขนึ้ พรอ้ มกนั แลว้ กจ็ ะนำ� ปญั ญาใหเ้ กดิ ตาม ทนี เ้ี มอ่ื มที งั้ สติ
สมั ปชญั ญะ ปญั ญาแลว้ กจ็ ะเป็นผู้ท่ีตื่นอยูท่ ั้งกลางวันและกลางคนื
ธรรมะที่พระพุทธเจา้ ทา่ นทรงสอนนั้น ไม่ใช่ธรรมะที่เพือ่ ฟังเฉยๆ หรอื รู้เฉยๆ
แต่เป็นธรรมะท่ีต้องปฏิบัติ ต้องท�ำให้เกิดข้ึน ต้องท�ำให้มีข้ึนในใจของเราให้ได้
467
จะไปทไ่ี หนกใ็ หม้ ธี รรมะ จะพดู กใ็ หม้ ธี รรมะ จะเดนิ กใ็ หม้ ธี รรมะ จะนอนกใ็ หม้ ธี รรมะ
จะท�ำอะไรๆ กใ็ ห้มธี รรมะทั้งนัน้
คำ� วา่ “มธี รรมะ” นก้ี ค็ อื จะทำ� อะไรกต็ าม จะพดู อะไรกต็ าม ใหท้ ำ� ดว้ ยปญั ญา ใหพ้ ดู
ดว้ ยปญั ญา ใหน้ กึ คดิ ดว้ ยปญั ญา ผใู้ ดมสี ตสิ มั ปชญั ญะควบคกู่ บั ปญั ญาอยตู่ ลอดเวลา
แล้ว ผู้น้ันยอ่ มอยู่ใกลพ้ ระพทุ ธเจา้ ทกุ เมอื่
ดงั นน้ั แมเ้ มอ่ื โยมจากวดั หนองปา่ พงนไี้ ปแลว้ กจ็ งเปน็ ผปู้ ฏบิ ตั ใิ หธ้ รรมะทง้ั หลาย
มารวมอยทู่ ใ่ี จ มองลงไปทใ่ี จ ใหเ้ หน็ สติ ใหเ้ หน็ สมั ปชญั ญะ ใหม้ ปี ญั ญา เมอื่ มที งั้ สาม
อยา่ งนแ้ี ลว้ มนั จะมกี ารปลอ่ ยวาง รจู้ กั วา่ เกดิ แลว้ มนั กด็ บั ดบั แลว้ มนั กเ็ กดิ เกดิ แลว้
มันกด็ บั
ทเี่ รยี กวา่ “เกดิ ๆ ดบั ๆ” นคี้ อื อะไร คอื อารมณซ์ ง่ึ มนั เกดิ ขนึ้ แลว้ มนั กด็ บั ไป ดบั แลว้
มนั กเ็ กดิ ขน้ึ มา ในทางธรรมะ เรยี กวา่ การเกดิ -ดบั มนั กม็ เี ทา่ นี้ ทกุ ขม์ นั เกดิ ขนึ้ แลว้
ทกุ ขม์ นั กด็ บั ไป ทกุ ขด์ บั ไปแลว้ ทกุ ขก์ เ็ กดิ ขน้ึ มา นอกเหนอื จากนไ้ี ป กไ็ มม่ อี ะไร มแี ต่
ทกุ ข์เกดิ แล้วทุกขก์ ด็ บั ไป มเี ท่านี้
เมอื่ เหน็ เชน่ นแี้ ลว้ จติ ของเรากจ็ ะเหน็ แตก่ ารเกดิ -ดบั อยเู่ สมอ เมอ่ื เหน็ การเกดิ -ดบั
อยเู่ สมอ ทุกวนั ทกุ เวลา ตลอดทง้ั กลางวนั ตลอดทง้ั กลางคนื ตลอดทง้ั การยืน เดิน
นง่ั นอน กจ็ ะเหน็ ไดว้ า่ มนั ไมม่ อี ะไรจรงิ ๆ มแี ตเ่ กดิ -ดบั อยเู่ ทา่ นเี้ อง แลว้ ทกุ อยา่ งมนั ก็
จบอย่ตู รงน้ี
เมือ่ เหน็ อารมณ์เกิด-ดบั อยา่ งน้ีอยเู่ สมอไปแลว้ จิตใจกจ็ ะเกิดความเบ่ือหนา่ ย
เพราะเม่ือคดิ ไปแลว้ กไ็ มม่ ีอะไรมากมาย มนั มีแตก่ ารเกดิ แลว้ ก็ดบั ดับแลว้ ก็เกิด
เกดิ แลว้ กด็ บั มนั มอี ยเู่ ทา่ น้ี ฉะนน้ั เมอ่ื คดิ แลว้ กไ็ มร่ จู้ ะไปเอาอะไรกบั มนั พอคดิ ไดเ้ ชน่ น้ี
จติ กจ็ ะปลอ่ ยวาง ปลอ่ ยวางอยกู่ บั ธรรมชาติ มนั เกดิ เรากร็ ู้ มนั ดบั เรากร็ ู้ มนั สขุ เรากร็ ู้
มนั ทกุ ขเ์ รากร็ ู้ รแู้ ลว้ ไมใ่ ชว่ า่ เราจะไปเปน็ เจา้ ของสขุ นะ หรอื เมอื่ ทกุ ขข์ นึ้ มา เรากไ็ มเ่ ปน็
เจา้ ของทกุ ขเ์ หมอื นกนั เมอ่ื ไมเ่ ปน็ เจา้ ของสขุ ไมเ่ ปน็ เจา้ ของทกุ ข์ มนั กม็ แี ตก่ ารเกดิ -ดบั
อย่เู ท่าน้นั กป็ ล่อยไปตามธรรมชาติของมนั อยา่ งน้นั แหละ เพราะมันไมม่ ีอะไร
468
อารมณ์ท้ังหลายที่ว่ามาน้ี เหมือนกันกับงูเห่าท่ีมีพิษร้าย ถ้าไม่มีอะไรมาขวาง
มันก็เล้ือยไปตามธรรมชาติของมัน แม้พิษของมันจะมีอยู่ มันก็ไม่แสดงออกมา
ไม่ได้ท�ำอันตรายเรา เพราะเราไม่ได้เข้าไปใกล้มัน งูเห่าก็เป็นไปตามเรื่องของงูเห่า
มันกอ็ ยูอ่ ยา่ งนนั้
ดังน้ี ถา้ หากเปน็ คนทฉ่ี ลาดแลว้ กจ็ ะปลอ่ ยหมด สงิ่ ที่ดกี ็ปลอ่ ยมันไป สงิ่ ท่ีชัว่
กป็ ล่อยมนั ไป สิ่งที่ชอบใจก็ปล่อยมันไป สิ่งท่ไี ม่ชอบกป็ ล่อยมนั ไป เหมือนอย่างเรา
ปลอ่ ยงเู ห่าตัวทีม่ พี ิษรา้ ยนั้น ปล่อยใหม้ นั เล้ือยของมันไป มันกเ็ ลอื้ ยไปทง้ั พิษทีม่ ีอยู่
ในตวั มนั น่ันเอง
ฉะน้ัน คนที่ฉลาดแล้ว เมื่อปล่อยอารมณ์ก็ปล่อยอย่างน้ัน ดีก็ปล่อยมันไป
แต่ปล่อยอย่างรู้เท่าทัน ช่ัวก็ปล่อยมันไป ปล่อยไปตามเรื่องของมันอย่างนั้นแหละ
อยา่ ไปจบั อย่าไปต้องมนั เพราะเราไมต่ อ้ งการอะไร ช่ัวก็ไม่ต้องการ ดกี ็ไม่ตอ้ งการ
หนักกไ็ ม่ต้องการ เบากไ็ ม่ต้องการ สุขก็ไมต่ ้องการ ทกุ ข์ก็ไมต่ อ้ งการ มนั ก็หมด
เท่านนั้ เอง ทีนค้ี วามสงบก็ตั้งอยู่เทา่ น้ันแหละ
เม่ือความสงบต้ังอยู่แล้ว เราก็ดูความสงบน้ันแหละ เพราะมันไม่มีอะไรแล้ว
เม่อื ความสงบเกิดขึ้น ความว่นุ วายก็ดบั พระผมู้ ีพระภาคเจ้าทา่ นตรัสว่านพิ พานคือ
ความดับ ดบั ทีต่ รงไหน ก็เหมอื นไฟเรานั่นแหละ มันลกุ ตรงไหน มันร้อนตรงไหน
มนั กด็ ับทตี่ รงน้นั มันรอ้ นทไี่ หนกใ็ หม้ นั เย็นตรงนัน้ กเ็ หมอื นกบั นพิ พานกอ็ ยกู่ บั
วัฏสงสาร วัฏสงสารกอ็ ยู่กบั นพิ พาน เหมอื นกันกบั ความร้อนกบั ความเย็น มนั กอ็ ยู่
ท่เี ดียวกนั น่นั เอง ความร้อนกอ็ ยูท่ ี่มันเย็น ความเย็นก็อยู่ท่มี ันร้อน เมอื่ มนั ร้อนข้ึน
มนั กห็ มดเย็น เมื่อมันหมดเยน็ มนั กร็ ้อน
วัฏสงสารกบั นพิ พานนกี้ ็เหมอื นกนั ท่านให้ดบั วัฏสงสาร คือความว่นุ การดบั
ความวุ่นวายก็คือการดับความร้อน ไฟทางนอกก็คือไฟธรรมดา มันร้อน เม่ือมัน
ดับแล้วมันก็เย็น แต่ความร้อนภายในคอื ราคะ โทสะ โมหะ ก็เปน็ ไฟเหมือนกัน
ลองคดิ ดู เม่ือราคะความกำ� หนัดเกิดขนึ้ มันร้อนไหม โทสะเกดิ ขน้ึ มนั กร็ ้อน โมหะ
469
เกิดข้ึน มันก็ร้อน มันร้อน ความร้อนนี่แหละที่ท่านเรียกว่าไฟ เม่ือไฟมันเกิดขึ้น
มันก็รอ้ น เมอ่ื มนั ดบั มันก็เย็น ความดบั น่แี หละคอื นพิ พาน
นพิ พาน คอื สภาวะทเี่ ขา้ ไปดบั ซง่ึ ความรอ้ น ทา่ นเรยี กวา่ สงบ คอื ดบั ซงึ่ วฏั สงสาร
วฏั สงสาร คอื ความเวยี นวา่ ยตายเกดิ อยอู่ ยา่ งนน้ั เมอ่ื ถงึ นพิ พานแลว้ กค็ อื การเขา้ ไปดบั
ซง่ึ ความหมนุ เวยี นเปลยี่ นแปลงอนั นนั้ เรยี กวา่ การดบั ราคะ ดบั โทสะ ดบั โมหะ กด็ บั ทใ่ี จ
ของเรานน่ั แหละ คอื ใจถึงความสงบ
ในความสงบน้นั สขุ ก็ไม่มี ทกุ ขก์ ็ไม่มี แต่มนุษย์เราน่นั แหละจะอดสขุ ไมไ่ ด้
เพราะเหน็ วา่ ความสขุ เปน็ ยอดของชวี ติ แลว้ แมพ้ ระนพิ พานกย็ งั มาวา่ เปน็ ความสขุ อยู่
เพราะความคุ้นเคย ตามเป็นจรงิ แลว้ เลกิ ส่งิ ทัง้ สองอยา่ งนก้ี เ็ ป็นความสงบ
เมือ่ โยมกลับบา้ นแล้ว ขอให้เปิดเทปธรรมะน้ีฟงั อกี จะไดม้ ีสติ เมอ่ื โยมมาอยู่
วดั หนองปา่ พงใหมๆ่ โยมรอ้ งไห้ เมอ่ื อาตมาเหน็ นำ้� ตาของโยม อาตมากด็ ใี จ ทำ� ไมจงึ ดใี จ
ทด่ี ใี จกเ็ พราะวา่ นแี่ หละ โยมจะไดศ้ กึ ษาธรรมะทแ่ี ทจ้ รงิ ละ ถา้ นำ้� ตาไมอ่ อก กไ็ มไ่ ดเ้ หน็
ธรรมะ เพราะนำ�้ นเ้ี ปน็ นำ�้ ไมด่ ี ตอ้ งใหม้ นั ออกใหห้ มด มนั ถงึ จะสบาย ถา้ นำ�้ นไ้ี มห่ มด
ก็จะไม่สบาย มันก็จะเป็นอยู่อย่างนี้ อยู่เมืองไทยก็จะร้องไห้อยู่อย่างนี้ กลับไป
กรุงลอนดอนกจ็ ะรอ้ งไหอ้ ีก มชี ีวิตอยูก่ ็จะรอ้ งไหอ้ ย่อู ยา่ งนแ้ี หละ เพราะน้�ำน้มี ันเป็น
นำ้� กเิ ลส เมอ่ื ทกุ ข์ กบ็ บี นำ้� นใี้ หไ้ หลออกมา เมอ่ื สขุ มาก กบ็ บี นำ�้ นอี้ อกมาอกี เหมอื นกนั
ถา้ หมดนำ�้ น้ีเมอื่ ใดกจ็ ะสบาย ถา้ โยมทำ� ได้ โยมกจ็ ะมีแต่ความสงบ ความสบาย
ขอใหโ้ ยมรบั ธรรมะนไี้ ปปฏบิ ตั ิ ไปปฏบิ ตั ใิ หพ้ น้ ทกุ ข์ ใหม้ นั ตายกอ่ นตาย มนั ถงึ
สบาย มนั ถงึ สงบ
ขอให้โยมมีความสุขความเจริญ ให้เป็นผู้ประพฤติปฏิบัติธรรมะให้พ้นจาก
วัฏสงสาร.
470
๔๑
เหนอื เวทนา
การฟงั ธรรมทจ่ี ะใหเ้ กดิ ประโยชนน์ น้ั ตอ้ งฟงั ดว้ ยความสงบ เพราะจติ นก้ี เ็ หมอื น
กบั เทปบนั ทกึ เสยี ง ถา้ มเี สยี งอะไรมาปะปนรบกวน เสยี งกฟ็ งั ไมช่ ดั ความรทู้ จ่ี ะไดร้ บั
กน็ อ้ ย ถา้ ฟงั ธรรมในทสี่ งบดว้ ยจติ สงบ กจ็ ะมแี ตเ่ สยี งธรรมะอยา่ งเดยี ว คำ� พดู กส็ ะอาด
ฟังงา่ ย
ธรรมะท่ีเก่ียวเน่ืองกับการประพฤติปฏิบัตินั้น เป็นธรรมะที่ให้ประโยชน์มาก
เพราะไมใ่ ชธ่ รรมะเพือ่ การฟังอยา่ งเดยี ว แต่เปน็ ธรรมะทนี่ �ำไปสู่การประพฤตปิ ฏิบตั ิ
โดยตรง การประพฤตปิ ฏบิ ตั ทิ จี่ ะใหถ้ กู ตอ้ งนนั้ ตอ้ งรจู้ กั และเขา้ ใจเรอื่ งของกายกบั ใจ
เพราะกายกบั ใจน่ีแหละทพ่ี าให้สขุ พาใหท้ ุกข์ มันเกยี่ วเน่ืองกนั เปน็ ลูกโซ่ ดังนน้ั การ
ปฏบิ ัตจิ งึ เปน็ ส่ิงท่ีสำ� คัญอย่างยิง่
ถ้าหากไดฟ้ ังธรรมแลว้ แตไ่ มน่ ำ� มาปฏบิ ัติ กเ็ ปรียบเสมอื นว่าไดเ้ พียงเปลือกไม้
เทา่ น้นั ยงั ไม่ได้ลิ้มรสผลของมันวา่ เปรี้ยวหรอื หวานอยา่ งไร การฟังธรรมโดยไมน่ �ำ
มาปฏบิ ตั ิ กเ็ หมอื นกบั การไดจ้ บั หรอื ถอื ผลไมเ้ ทา่ นน้ั ยงั ไมไ่ ดก้ นิ ไมไ่ ดล้ ม้ิ รส มนั กไ็ ม่
เกดิ ประโยชนอ์ ะไร เพราะไดแ้ ตถ่ อื เอาไว้ แตไ่ มร่ จู้ กั รสชาตหิ รอื ความเอรด็ อรอ่ ยของมนั
จะรไู้ ดจ้ รงิ กต็ อ่ เมอื่ ไดล้ องรบั ประทานผลไมน้ นั้ ดว้ ยตนเอง ซง่ึ เมอื่ รรู้ สดว้ ยตนเองแลว้
บรรยายแกศ่ าสตราจารย์สญั ญา ธรรมศักดิ์ ประธานองคมนตรี และคณะ ณ วัดหนองป่าพง ๒๕๒๑
471
ก็เป็นพยานในตัวเองได้ ถ้ายังไม่รู้เองเห็นเองอย่างนี้ ก็เท่ากับมีแต่พยานภายนอก
คอื คนที่เขาใหผ้ ลไม้ แล้วก็ไปเชอ่ื ตามทเี่ ขาวา่ ซ่ึงไมใ่ ช่ความเชอ่ื ของตนเอง
สมเดจ็ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ทา่ นทรงบอกวา่ คนทเ่ี ชอื่ แตค่ นอน่ื นนั้ ทา่ นไมส่ รรเสรญิ
ทา่ นทรงสรรเสรญิ บคุ คลทรี่ เู้ ปน็ ปจั จตั ตงั คอื รเู้ ฉพาะตนเอง เปรยี บเหมอื นอยา่ งคนทไี่ ด้
ลมิ้ รสผลไมด้ ว้ ยตนเอง ฉนั นน้ั เพราะถา้ ไดล้ ม้ิ รสดว้ ยตนเองแลว้ จะไมต่ อ้ งไปถามผอู้ น่ื
วา่ เปรย้ี วหรอื หวานอยา่ งไร ความสงสยั ทง้ั หลายกห็ มดไป เพราะไดร้ ปู้ ระจกั ษใ์ นความ
จรงิ แลว้ รอู้ ยา่ งทว่ั ถงึ นคี้ อื คนทรี่ ธู้ รรมะแลว้ ผบู้ รรลถุ งึ ธรรมะ กค็ อื บรุ ษุ ทบี่ รรลถุ งึ ความ
เปร้ียวหวานของผลไมน้ น่ั เอง
การแสดงธรรมกเ็ พอื่ ใหร้ สู้ ง่ิ ตา่ งๆ ๔ ประการ คอื ใหร้ จู้ กั ทกุ ข์ รจู้ กั เหตเุ กดิ ของทกุ ข์
รจู้ กั ความดบั ทกุ ข์ ใหร้ ขู้ อ้ ปฏบิ ตั ถิ งึ ความดบั ทกุ ข์ เมอ่ื รแู้ จม่ แจง้ ทง้ั ๔ ประการนแี้ ลว้
มนั กห็ มด เพราะทกุ ขเ์ รากร็ ู้ เหตขุ องทกุ ขเ์ รากร็ ู้ ความดบั ทกุ ขเ์ รากร็ ู้ ขอ้ ประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ
ใหถ้ งึ ความดบั ทกุ ขน์ เี้ รากร็ ู้ เมอ่ื รอู้ ยา่ งชดั เจนแจม่ แจง้ ทงั้ ๔ ประการอยา่ งนแี้ ลว้ กเ็ รยี กวา่
จบปัญหา ความสงสัยทัง้ หลายก็หมดไป
สง่ิ ทง้ั ๔ ประการน้ี เกดิ อยทู่ ไ่ี หน กเ็ กดิ อยทู่ กี่ ายกบั ใจของเรานเี้ อง ไมอ่ ยอู่ น่ื ไกลหรอก
แตท่ ำ� ไมพระพทุ ธองคจ์ งึ ทรงแยกแยะธรรมะออกใหก้ วา้ ง กเ็ พอื่ จะอธบิ ายสง่ิ ทง้ั หลาย
เหลา่ นใี้ หล้ ะเอยี ดเปน็ อยา่ งๆ ออกไป เพอื่ ใหเ้ รานำ� มากำ� หนดพจิ ารณา ทา่ นทรงแนะนำ�
ให้พิจารณารา่ งกายออกเป็นอย่างๆ เชน่ พิจารณาผม ขน เล็บ ฟนั หนงั เป็นตน้
ใหแ้ ยกแยะรา่ งกายออกมา เพอ่ื ทำ� ใหเ้ หน็ ตามความเปน็ จรงิ ของรา่ งกายอยา่ งชำ� นชิ ำ� นาญ
ให้ร้ยู ่งิ ตามความเปน็ จริงของสงั ขารอนั น้ี เพราะถ้าไมร่ ตู้ ามเปน็ จริงนแ้ี ลว้ เราก็จะไม่
รจู้ กั ทกุ ข์ ไมร่ จู้ กั เหตขุ องทกุ ข์ ไมร่ จู้ กั ความดบั ทกุ ข์ ไมร่ ทู้ างปฏบิ ตั ใิ หถ้ งึ ความดบั ทกุ ข์
ถา้ ไมร่ สู้ ิ่งทั้งหลายเหลา่ น้ี ก็ไม่รขู้ อ้ ปฏบิ ัติ แลว้ การฟังเทศนฟ์ งั ธรรมทั้งหลายก็ยอ่ ม
ไม่เกิดประโยชน์แต่อยา่ งใด
ธรรมะนัน้ อยู่ทีไ่ หน พระพุทธองค์ตรสั ว่า ธรรมะมอี ยทู่ กุ ท่ีทกุ แห่ง มธี รรมะอยู่
ทกุ ทที่ กุ สถาน จะเปน็ รปู มนั กเ็ ปน็ ธรรมะ จะเปน็ นาม มนั กเ็ ปน็ ธรรมะ เมอื่ เปน็ เชน่ น้ี
ก็ควรเขา้ ใจว่า เราทัง้ หลายนน้ั เกดิ อยูก่ ับธรรมะ ใกลช้ ิดธรรมะอยู่ตลอดเวลา
472
ถา้ เราเขา้ ใจเชน่ นแี้ ลว้ กจ็ ะเขา้ ใจตอ่ ไปอกี วา่ เราไมไ่ ดห้ า่ งไกลสมเดจ็ พระสมั มา-
สัมพุทธเจ้าเลย เราอยู่ใกล้ชิดกับพระพุทธองค์อยู่ตลอดเวลา แต่ท�ำไมเราจึงยัง
ไมเ่ หน็ ทา่ น กเ็ พราะเรายังไม่ค่อยไดส้ นใจปฏิบัตินเ้ี อง เพราะ ธรรมะคอื พระพทุ ธเจา้
และพระพุทธเจา้ คอื ธรรมะ
พระพทุ ธองคไ์ ดต้ รสั กบั พระอานนทว์ า่ “ดกู อ่ น อานนท์ ใหท้ า่ นทำ� ใหม้ าก เจรญิ
ให้มาก ปฏบิ ัติให้มาก ใครเห็นเรา คนนน้ั กเ็ หน็ ธรรม ใครเหน็ ธรรม คนนนั้ เห็นเรา”
ซงึ่ แสดงวา่ เราไมห่ า่ งไกลจากพระพทุ ธเจา้ ไมห่ า่ งไกลจากพระธรรม เพราะพระพทุ ธเจา้
ก็คอื ธรรมะ และธรรมะก็คือพระพุทธเจ้า
เมอ่ื เจา้ ชายสทิ ธตั ถะทรงถอื กำ� เนดิ ขน้ึ มาในโลกครงั้ แรก กย็ งั ไมไ่ ดเ้ ปน็ พระพทุ ธเจา้
เพราะเหตใุ ด เพราะในตอนนั้นทา่ นยงั ไม่ได้ตรสั รธู้ รรม ตอ่ เมือ่ ท่านทรงรู้สิง่ ทค่ี วรรู้
ดว้ ยการประพฤติปฏบิ ัติของทา่ น คอื รู้สจั ธรรม รูจ้ กั ทกุ ข์ ร้จู ักเหตเุ กดิ แห่งทกุ ข์ รู้จัก
ความดับทุกข์ รู้จักข้อประพฤติปฏิบัติให้ถึงความดับทุกข์ ท่านจึงทรงเป็นสมเด็จ
พระสัมมาสัมพุทธเจ้า
ฉะนน้ั เมอ่ื เราถงึ ธรรม เราจะนงั่ อยทู่ ไี่ หน เรากร็ ธู้ รรมะ เมอ่ื เราเขา้ ใจในธรรมะ
พระพทุ ธเจา้ กอ็ ยทู่ ใี่ จของเรา พระธรรมกอ็ ยทู่ ใ่ี จของเรา ขอ้ ประพฤตปิ ฏบิ ตั ใิ หเ้ กดิ ความ
เฉลยี วฉลาดอยทู่ ใี่ จของเรา เรยี กวา่ เราเปน็ ผปู้ ฏบิ ตั พิ รอ้ มดว้ ยกาย วาจา จติ เชน่ นแ้ี ลว้
เราจะเป็นผู้มองความดีความช่ัวทั้งหลายด้วยความถูกต้อง คือถูกต้องตามสัจธรรม
ตามที่สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสว่า นี่คือความจริง หรือมันเป็นความจริง
ของโลก
ดงั นน้ั พระพทุ ธองคจ์ งึ ทรงทงิ้ โลก คอื ทงิ้ ทงั้ สรรเสรญิ ทง้ิ ทงั้ นนิ ทา ใครจะนนิ ทา
ทา่ นกท็ รงรับว่า มนั เป็นอย่างน้ัน ใครจะสรรเสรญิ ท่านกท็ รงรบั ว่ามันเปน็ อย่างนน้ั
เพราะทั้งสองอย่างน้ีมันเป็นเร่ืองของโลกท้ังน้ัน จิตใจของท่านก็ไม่ทรงหวั่นไหว
เพราะอะไร กเ็ พราะทา่ นรจู้ กั ทกุ ข์ กส็ ง่ิ ทง้ั สองนที้ ำ� ใหท้ า่ นทรงเกดิ ทกุ ข์ หากทา่ นไปทรง
เชอ่ื เขา้ ทกุ ขม์ นั กเ็ กิดเท่าน้ันแหละ
473
เมอ่ื ทกุ ข์เกดิ จติ กก็ ระสบั กระส่าย ไมส่ บายอกไม่สบายใจ เม่ือจิตวนุ่ วายจะยนื
จะเดิน จะนั่ง จะนอน กม็ แี ตค่ วามกระสับกระส่าย กระวนกระวาย นั่นคอื ทกุ ข์
อะไรเปน็ เหตใุ หท้ กุ ขเ์ กดิ กเ็ พราะเราไมร่ ตู้ ามความเปน็ จรงิ อยา่ งนนั้ ทกุ ขม์ นั กเ็ กดิ
แล้วจะดบั ทุกข์นั้นอยา่ งไรก็ไม่รู้จกั ไมร่ ู้จกั วธิ ดี ับอยา่ งถกู ต้อง คดิ เอาเองว่าความแก้
ทกุ ขอ์ ยา่ งนอ้ี ยา่ งนน้ั ทกุ ข์ก็ยิง่ เกดิ ทวขี ึ้นมาอกี
ดงั น้ัน ทา่ นจงึ สอนวา่ ให้รจู้ กั ขอ้ ปฏบิ ตั ใิ หถ้ ึงความดับทุกข์ คอื นอ้ มธรรมะอนั นี้
เขา้ มาในใจของเรา ใหม้ องเหน็ วา่ เปน็ สจั ธรรม พจิ ารณาใหล้ ะเอยี ด ใหเ้ หน็ จรงิ จนเปน็
พยานของตนเองได้ พระพุทธเจ้าทา่ นทรงสรรเสรญิ บุคคลเช่นน้ี บคุ คลท่ีเป็นอสิ ระ
ไม่รบั ทง้ั ดี ไมร่ ับทง้ั ชัว่ เพราะทง้ั ดแี ละชว่ั เป็นเรอ่ื งของโลก เม่ือเปน็ เร่ืองของโลกมัน
ก็เป็นอารมณ์ ถ้าหวนั่ ไหวไปตามอารมณ์ ใจเรามนั ก็เปน็ โลก คลำ� โลกอยตู่ ลอดเวลา
กเ็ รยี กวา่ ไม่รู้จักทางปฏิบตั ใิ ห้ถงึ ความดบั ทกุ ข์ ทกุ ขม์ ันกย็ ิ่งก�ำเริบขน้ึ มาเท่านน้ั
เมอื่ เราเขา้ ใจเชน่ นแี้ ลว้ กจ็ ะรวู้ า่ เรายงั ไมช่ นะใจตวั เอง เรายงั ชอบเอาชนะคนอน่ื
มันแพ้ตัวเองเท่าน้ัน แต่ถ้าเราเอาชนะตัวเอง มันก็จะชนะท้ังตัวเอง ชนะท้ังคนอ่ืน
ชนะท้งั อารมณ์ ชนะทง้ั รปู ทัง้ เสยี ง ทั้งกลิน่ ทงั้ รส ทั้งโผฏฐัพพะ เปน็ อนั วา่ ชนะ
ท้งั หมด อนั นพ้ี ดู ถึงเร่อื งภายนอก มนั เป็นอย่างน้ัน แต่เรือ่ งภายนอกมันก็ทำ� ให้มา
เป็นเรือ่ งภายในดว้ ย บางคนก็รู้แตภ่ ายนอกไมร่ ้ภู ายใน เช่น ทา่ นพูดคำ� ๆ หนึ่งว่า
ใหเ้ หน็ กายในกาย ใหร้ กู้ ายแลว้ กย็ งั ไมพ่ อ ใหร้ กู้ ายในกายอกี ใหพ้ จิ ารณากาย แลว้ กใ็ ห้
พิจารณากายในกาย แลว้ กใ็ ห้พจิ ารณาจติ และพิจารณาจิตในจติ อกี เปน็ ต้น
ถ้าเราเป็นผู้ห่างเหินจากการภาวนาแลว้ ก็จะเก้อเขินหรือไมเ่ ขา้ ใจ ร้กู ายทำ� ไม
กายในกายคอื อะไร ทใ่ี หร้ จู้ ติ จติ นมี้ นั คอื อะไร ของในจติ นน้ั มนั คอื อะไร กเ็ ลยไมร่ เู้ รอ่ื ง
เพราะเป็นผูไ้ ม่รู้จกั ทกุ ข์ ไม่รู้จักเหตขุ องทุกข์ ไมร่ ูจ้ ักความดบั ทกุ ข์ ไมร่ ู้จักขอ้ ปฏบิ ัติ
ใหถ้ งึ ความดบั ทกุ ข์ สง่ิ ทคี่ วรดบั ทกุ ขไ์ มด่ บั มวั ไปสนใจในสงิ่ ทมี่ นั ไมด่ บั เชน่ เราคนั ที่
ศีรษะอย่างน้ี แลว้ เราไปเกาที่ขา มนั กไ็ ม่ถกู จดุ ของมัน มันก็ไม่หาย นี้เรยี กว่าไม่รจู้ ดุ
ที่จะให้มันระงับความคัน มันก็เป็นไปไม่ได้ เช่นเดียวกับเมื่อความทุกข์เกิดข้ึนมา
474
กไ็ มร่ จู้ กั ดบั มนั ขอ้ ปฏบิ ตั ใิ หถ้ งึ ความดบั แหง่ ทกุ ขก์ ไ็ มร่ จู้ กั กนั สงิ่ ทงั้ หลายเหลา่ นม้ี นั เปน็
สิง่ ทท่ี �ำใหพ้ วกเราทั้งหลายเก้อเขินมากเหลอื เกินเพราะความท่ีไม่รู้จกั
รูป เวทนา สัญญา สงั ขาร เช่น ร่างกายเราน้ี รา่ งกายทเ่ี ราเอามานัง่ ประชมุ
รวมกันอยนู่ ี้ ท่ีมองเหน็ ไดด้ ้วยตานนั้ ถ้าเหน็ แต่รปู ร่างกายเชน่ นอี้ ย่เู พยี งเทา่ นี้ มนั จะ
เปน็ เหตใุ หร้ ะงบั ความทกุ ข์ หรอื ระงบั เหตใุ หเ้ กดิ ความทกุ ขน์ นั้ ไมไ่ ดเ้ ลย ทำ� ไมกเ็ พราะ
ว่าเราเห็นแตก่ ายขา้ งนอก เรายังไมเ่ หน็ กายข้างใน เมอ่ื เห็นแต่ขา้ งนอก กเ็ หน็ แตว่ า่
เปน็ ของสะสวย เปน็ แกน่ สารไปหมดทกุ อยา่ ง สมเดจ็ พระสมั มาสมั พุทธเจา้ ทรงบอก
ว่าแคน่ ี้ไม่พอ ที่เหน็ ข้างนอกอย่างน้ี เดก็ ๆ มันก็เห็นได้ สัตวท์ ้งั หลายมนั ก็เหน็ ได้
มนั ไมย่ าก พอเหน็ แล้วมนั ตดิ เห็นแลว้ มนั ก็ไม่รู้ เหน็ แลว้ มนั กต็ ะครุบ ตะครบุ แล้ว
มนั กก็ ดั เราเทา่ นน้ั แหละ มนั เปน็ เสยี อยา่ งน้ี เพราะฉะนน้ั จงึ ใหพ้ จิ ารณากายไปในกาย
อะไรท่มี ีในกายกค็ น้ ควา้ หาดซู ิวา่ มีอะไรในกาย ใหเ้ ห็นว่าของในกายเรานม้ี ันมอี ะไร
อยบู่ า้ ง ทเ่ี ราเหน็ กายภายนอกนนั้ มนั ไมช่ ดั เจน เหน็ ผม เหน็ ขน เหน็ เลบ็ เหน็ อะไรทงั้ หลาย
กม็ แี ตข่ องทส่ี ะสวยไปทงั้ นน้ั มนั เปน็ เครอ่ื งยอ้ มใจเรา เพราะฉะนนั้ ทา่ นจงึ วา่ เหน็ ไมช่ ดั
เหน็ กายกไ็ มช่ ดั ท่านจึงใหม้ องขา้ งใน ให้เห็นภายในกาย
แลว้ กต็ อ้ งมองเขา้ ไปอกี วา่ กายทอี่ ยใู่ นกายน้ี มอี ะไรอยบู่ า้ ง ทกี่ ายเนอื้ กายหนงั นี้
มอี ยอู่ ยา่ งน้ี ในกายนน้ั มนั มอี ะไรบา้ ง พจิ ารณาดใู หแ้ ยบคายเขา้ ไปเถอะ เรากจ็ ะเหน็ วา่
ในกายนม้ี อี ะไรหลายๆ อยา่ งสารพดั คน้ เขา้ ไปดแู ลว้ กแ็ ปลกใจทง้ั นนั้ แหละ เพราะแมแ้ ต่
ของทอี่ ยใู่ นตวั ของเรา เรากไ็ มเ่ คยเหน็ เลย แตเ่ รากเ็ ดนิ เรากอ็ มุ้ มนั ไป นง่ั รถกอ็ มุ้ มนั
ไปทั้งน้ันแหละ แต่เราก็ยังไม่รู้จักมันเลยว่ามันเป็นอะไรเป็นอย่างไร เหมือนเรารับ
ของฝากเขามา เขาเอาหอ่ อะไรใหเ้ รา เรากไ็ มร่ ู้ จบั ไดก้ ย็ ดั ใสต่ ะกรา้ เดนิ มาเลย ไมไ่ ดเ้ ปดิ
เมอ่ื ไปเปดิ ดูแล้วจึงเห็นมีแต่อสรพิษท้ังน้นั
กายเราน้ีก็เหมือนกัน เราเห็นแต่เปลือกนอก เราก็เห็นว่าสวยว่างามอะไร
สารพดั อย่าง จนลมื ตัวลืมตน ลืมอนิจจงั ลมื ทุกขงั ลมื อนตั ตา ลืมอะไรๆ ท้ังนัน้
ถา้ เรามองเขา้ ไปข้างในน้นั มันไม่นา่ ดูเลยนะกายของเราน้ี ถ้าเอาของท่ีสะอาดมาใส่
มันก็สกปรกนี้เร่ือย ภายนอกก็สกปรกภายนอก ส่วนเร่ืองภายในก็สกปรกภายใน
475
เหมือนกัน เร่ืองภายในมันก็ยิ่งน่าดูยิ่งกว่าน้ันอีก ดูเข้าไปข้างในซิ...ในกายของเรา
มอี ะไรบ้าง
ถ้าเราดูตามความเป็นจริง ดตู ามสัจธรรมโดยไม่เขา้ ขา้ งตัวแล้ว มันเหน็ สง่ิ ทน่ี า่
สลดน่าสงั เวช น่าอะไรๆ หลายๆ อยา่ ง มนั น่าจะเกดิ นิพพทิ าความเบ่ือหน่าย ค�ำว่า
“เบ่ือหน่าย” ไม่ใช่ไปเกลียดไปโกรธมันนะ แต่เป็นความกระจ่างของจิตเราเอง
เป็นความปลอ่ ยวาง เหน็ ว่าอนั นีไ้ ม่มสี ารประโยชนอ์ ะไรเลย ไม่เปน็ แกน่ ไมเ่ ป็นสาร
อะไรเลย เราเหน็ สงิ่ ทง้ั หลายเหล่านีเ้ ปน็ ธรรมชาตเิ ปน็ ธรรมดา เรื่องของเขา เขาก็ตั้ง
ของเขาอยอู่ ยา่ งนน้ั ใครจะไปอยากใหเ้ ขาเปน็ อยา่ งไร เขากเ็ ปน็ ของเขาอยอู่ ยา่ งนนั้ เอง
เราจะรอ้ งไห้กด็ ี เราจะหัวเราะก็ตาม สงั ขารน้กี เ็ ป็นอยา่ งน้ี สง่ิ ท่ีไมเ่ ทีย่ งมันกไ็ ม่เทยี่ ง
สงิ่ ทไี่ มส่ วยมนั กไ็ มส่ วย มนั เปน็ อยอู่ ยา่ งนนั้ แหละ ถงึ คนจะรู้ ถงึ คนจะไมร่ ู้ มนั กเ็ ปน็
ของมนั อยอู่ ย่างนน้ั
ดังนน้ั สมเดจ็ พระผู้มพี ระภาคเจ้าของเราทา่ นจงึ วา่ เม่อื เราเหน็ รูป เสียง กล่ิน
รส โผฏฐัพพะ ธรรมารมณ์ เกิดขน้ึ มาแลว้ ควรปลอ่ ยเขาไปเสีย เมือ่ หูได้ยินเสยี
กป็ ลอ่ ยเขาไปเสยี เมอื่ จมกู ไดก้ ลน่ิ กป็ ลอ่ ยเขาไปเสยี เมอ่ื รสมนั เกดิ ขน้ึ กบั ลนิ้ ของเรา
ก็ปล่อยเขาไปเสีย เมื่อโผฏฐัพพะท่ีถูกต้องด้วยกายเกิดข้ึนมา ชอบใจไม่ชอบใจ
กป็ ลอ่ ยเขาไปเสยี ใหก้ ลบั ไปทเ่ี ดมิ ของเขาเสยี เรอื่ งธรรมารมณท์ เี่ กดิ ขนึ้ กบั ใจของเรานี้
มนั ไมต่ ้องอาศยั อะไร ไม่ต้องอาศยั สัมผสั อะไร มนั สมั ผัสข้ึนทีใ่ จของมันเอง เรยี กวา่
ธรรมารมณ์ หรอื ธรรมะกับอารมณ์ เป็นสว่ นดกี ็เรยี กว่า กศุ ล เป็นส่วนทช่ี ั่วก็เรียกว่า
อกศุ ล สง่ิ ทงั้ หลายเหลา่ น้ี ใหป้ ลอ่ ยไปตามเรอื่ งของเขาเสยี เรยี กวา่ เรารมู้ นั อยา่ งนแ้ี ลว้
สุขก็ดี ทุกข์ก็ดี สารพัดอย่างอยู่ในรูปอันเดียวกัน การท�ำใจให้สงบเช่นน้ีเรียกว่า
การภาวนา
การภาวนา คอื การทำ� ใหส้ งบ เมอื่ สงบแลว้ กค็ อื ทำ� ใหร้ ู้ การทำ� ใหส้ งบหรอื ทำ� ใหร้ นู้ ้ี
ตอ้ งลงมอื ปฏบิ ตั กิ ายกบั จติ สองอยา่ งนเี้ อง ไมใ่ ชอ่ นื่ ความเปน็ จรงิ สง่ิ ทก่ี ลา่ วนม้ี นั เปน็
สิ่งละสง่ิ เช่น รปู ก็เปน็ ส่วนหนง่ึ เสียงก็เป็นสว่ นหน่ึง กลนิ่ กเ็ ป็นส่วนหนึ่ง รสก็เป็น
สว่ นหนึง่ โผฏฐพั พะก็เปน็ ส่วนหน่งึ ธรรมารมณก์ ็เปน็ ส่วนหนึง่ แต่ละอย่างน้ีก็เป็น
476
คนละสว่ นๆ อยู่ แตท่ า่ นกใ็ หเ้ รารจู้ กั มนั เสยี แยกสงิ่ ทงั้ หลายเหลา่ นอ้ี อก สรปุ เปน็ สขุ บา้ ง
ทกุ ขบ์ ้าง สุขเกดิ ขึ้นมาก็เป็นสุขเวทนา ทกุ ข์มันเกิดข้ึนมากเ็ รยี กทกุ ขเวทนา
เรื่องสขุ กับทกุ ข์ ท่านก็จดั ไวเ้ พื่อให้แยกมันออกจากจติ จติ กค็ ือผรู้ ู้ เวทนาน้ัน
คืออาการที่มันสุขหรือทุกข์ ชอบใจไม่ชอบใจเป็นต้น เมื่อจิตของเราเข้าไปเสวยใน
อาการเหลา่ นนั้ เรยี กวา่ จติ ของเราเขา้ ไปยดึ หรอื หมายมนั่ หรอื สำ� คญั มนั่ หมายในความ
สขุ นน้ั ในความทกุ ขน์ น้ั นน่ั เอง การทเ่ี ราเขา้ ไปหมายมนั่ นนั้ กค็ อื เรอื่ งของจติ อาการท่ี
มันสขุ หรอื ทุกขน์ ัน้ คืออาการของเวทนา ทเ่ี ป็นความรนู้ ้ันเรียกว่าจิตของเรา ท่ชี อื่ วา่
สุขหรือทุกข์น้ัน มันเป็นเวทนา ถ้ามันสุขก็เรียกว่าสุขเวทนา ถ้ามันทุกข์ก็เรียกว่า
ทุกขเวทนา
ทวี่ า่ จติ กับเวทนานัน้ ทา่ นใหเ้ รารู้จกั แยกมนั ออกจากกนั คำ� ที่ว่าแยกออกไม่ใช่
วา่ เอาไปทง้ิ ไวค้ นละอยา่ งคนละที่ แตใ่ หเ้ ราแยกโดยวธิ ที ท่ี ำ� จติ เราใหส้ งบ เชน่ คนทท่ี ำ�
สมาธิให้ถึงที่เป็นต้น เมื่อจิตสงบแล้วก็พิจารณาแยกมันเสีย เพราะความสงบน้ัน
มนั ล้นเหลือ สขุ น้มี นั ก็เขา้ ไปไมไ่ ด้ เข้าไปไม่ถงึ ทกุ ขน์ ้ีกเ็ ขา้ ไปไม่ถึง น้คี ือท่ีวา่ เวทนา
มนั แยก อยา่ งว่าเรานั่งสมาธิ ถา้ ความสงบมันเขา้ มาก่อน เวทนาเกิดทหี ลงั เวทนามัน
กเ็ ดนิ เขา้ ไมถ่ งึ จติ กไ็ มร่ บั รเู้ วทนา มนั แยกกนั อยใู่ นตวั ของมนั เอง กบั กายนน้ั พจิ ารณา
ให้รวู้ ่าจิตท่ีเหน็ เวทนานัน้ เราเขา้ ไปยดึ ไหม ทกุ ขเวทนาทเ่ี กิดขึ้นมานั้น เราเข้าไปยดึ
มนั ไหม เรากจ็ ะรวู้ ่าจติ ของเรามนั เป็นอยา่ งนี้ จะรวู้ า่ สขุ มนั เป็นอยา่ งน้ี ทกุ ข์มนั เปน็
อย่างนี้ เวทนามันเป็นอย่างนี้ มันก็เป็นคนละเร่ืองกันอยู่ จะเปรียบก็คล้ายกับว่า
นำ�้ มนั กบั นำ้� ทา่ มนั ปนอยใู่ นขวดเดยี วกนั กป็ นกนั ได้ แตม่ นั แยกทอี่ ยกู่ นั มนั จะอยรู่ ว่ ม
ขวดกนั กไ็ ด้ แตม่ นั ไมซ่ มึ ซาบเขา้ ดว้ ยกนั แมจ้ ะปะปนกนั อยู่ นำ�้ มนั กเ็ ปน็ นำ้� มนั นำ้� ทา่
กเ็ ปน็ นำ�้ ทา่ ท�ำไมมนั ถึงเปน็ เช่นน้ัน เพราะวา่ มนั มนี �้ำหนกั ตา่ งกัน มันจงึ แยกกันอยู่
อย่างนัน้ นี้ก็เหมอื นกนั ฉันน้ัน
ถา้ ปกตขิ องจติ เรากไ็ มส่ ขุ ไมท่ กุ ข์ เมอ่ื เกดิ เวทนาเขา้ กเ็ กดิ สขุ ทกุ ขอ์ ยา่ งนี้ ถา้ เรา
มสี ติอยูก่ จ็ ะรวู้ ่า อนั นเี้ รยี กวา่ สุข ที่เป็นสุขนั้นมนั ก็สุขอยู่ แต่จติ ร้วู า่ สขุ นน้ั ไม่เท่ียง
มันก็ไม่ไปหยิบเอาสุขอันน้ัน สุขนั้นมีอยู่ท่ีไหน มีอยู่แต่มันอยู่นอกจิต ไม่มีฝังอยู่
477
ในดวงจิต แต่ก็รู้ได้ชดั เจน หรอื เมอ่ื ทกุ ขเ์ กิดข้ึนมา ถา้ มนั แยกเวทนาได้ มันไม่รจู้ กั
ทกุ ขห์ รอื ร.ู้ ..มันร้จู กั ทกุ ข์ แต่ว่าจติ มันกเ็ ป็นจติ เวทนามนั ก็เป็นเวทนา จติ น้ันจะไม่
ไปยดึ ทุกขม์ าแบกไวว้ า่ ทกุ ข์ ว่านีม้ นั เปน็ ทุกข์ นก่ี ็เพราะเราไม่ไปยึดให้เกิดเปน็ ความ
ส�ำคัญมน่ั หมาย
สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าท่านทรงแยกด้วยความรู้ ท่านทรงมีทุกข์ไหม
อาการของทุกข์น้ันท่านทรงรมู้ นั แต่ทา่ นไม่ไปส�ำคัญมน่ั หมายมัน ท่านทรงร้อู ยา่ งน้ี
ก็เรียกว่าท่านทรงแยกทุกข์ออก แยกเวทนาออก ความสุขตามธรรมชาติ รู้ไหม
ความสุขนั้นมี แต่ท่านทรงรู้ว่าสุขนั้นเป็นพิษ ถ้าเราไม่รู้จักมัน ท่านก็ไม่ไปส�ำคัญ
มั่นหมายสุขนนั้ ว่าเปน็ ตัวเป็นตน สุขนนั้ มีอย่หู รอื มันมีอยดู่ ว้ ยความรู้ แตไ่ ม่มอี ย่ใู น
จติ ของทา่ น เชน่ นก้ี ร็ ไู้ ดว้ า่ ทา่ นแยกสขุ แยกทกุ ขอ์ อกจากจติ ของทา่ น แยกเวทนาออก
จากจิตของท่าน ทั้งทมี่ ีอยดู่ ว้ ยกนั น่นั แหละ
คำ� ทก่ี ลา่ ววา่ พระพทุ ธองคแ์ ละพระอรยิ เจา้ ของเราทา่ นตดั กเิ ลสแลว้ ทา่ นฆา่ กเิ ลส
แลว้ นี่ ไม่ใชท่ ่านไปฆ่ากเิ ลสหรอก ถา้ ท่านฆ่ากิเลสหมดแล้ว เรากค็ งไมม่ กี ิเลสนะ่ สิ
เพราะทา่ นฆา่ ไปหมดแลว้ ความจรงิ ทา่ นไมไ่ ดฆ้ า่ มนั แตท่ า่ นรแู้ ลว้ ทา่ นกป็ ลอ่ ยมนั ไป
ตามเรอื่ งของมนั ใครโง่ มนั กไ็ ปจบั เอาคนนน้ั แหละ ทา่ นรเู้ ฉพาะใจของทา่ นวา่ สง่ิ ทง้ั หลาย
เหล่าน้ีเป็นพิษ ทา่ นกเ็ ขีย่ มนั ออกไป สิง่ ทท่ี ำ� ให้ท่านเกิดทกุ ข์ ท่านก็เข่ยี มันออกไป
ไมไ่ ดฆ้ า่ มนั หรอก คนทไี่ มร่ วู้ า่ ทา่ นเขยี่ ออก กลบั เหน็ วา่ ดี กไ็ ปตะครบุ เอา เออ...อนั นดี้ นี ่ี
กต็ ะครบุ เอา ความเปน็ จรงิ พระพทุ ธเจา้ ทา่ นทงิ้ อยา่ งสขุ ทา่ นกเ็ ขย่ี ออก เรากเ็ หน็ วา่ ดี
ก็ตะครบุ เอาเลย จับใส่ย่ามไปเลยว่าของดีของเรา ความเป็นจรงิ นั้น ทา่ นกร็ ู้ทนั มัน
เมื่อสุขเกดิ ขึน้ มา ท่านกร็ ูว้ า่ มนั เปน็ สุข แต่ทา่ นไม่มีสุข ท่านกร็ ูอ้ ยูว่ ่าอนั น้มี ันเปน็ สขุ
แตท่ า่ นไมไ่ ปสำ� คญั มนั่ หมายวา่ มนั เปน็ ตวั เปน็ ตน วา่ เปน็ ของเขา วา่ เปน็ ของเราทง้ั นน้ั
อย่างนีท้ ่านก็ปลอ่ ยมันไปทกุ อยา่ ง กเ็ หมอื นกนั
ความเป็นจรงิ สขุ เวทนา ทกุ ขเวทนา กบั จติ ของเรานั้น มันเป็นคนละอยา่ งกัน
อยา่ งเดย๋ี วนเ้ี รานงั่ อยนู่ ี่ มนั กส็ บายนะ แตถ่ า้ มไี มส้ กั ทอ่ นหนง่ึ ทเ่ี ราอยากได้ เราไปแบก
มนั มนั ก็หนกั นะ ท่อนไม้นี้มนั กค็ ือเวทนานี้แหละ ตวั ความอยากได้ ท่อนไม้คือตัว
478
จติ ของเราทเี่ ขา้ ไปแบกท่อนไม้ มนั กห็ นกั ใช่ไหม มนั หนกั ถ้าคนมปี ัญญา แมห้ นัก
เขาก็ไม่ทกุ ข์ รูจ้ กั ปล่อยมนั เมอ่ื มันหนกั เตม็ ท่ี เขาก็ปล่อยมนั ถ้าท่อนไม้นนั้ มนั มี
ประโยชน์ จะเอาไปใช้ประโยชน์ ก็ให้รูท้ ันมัน หากร้อู ยา่ งน้นั มันกค็ ่อยยังชวั่ ไมม้ นั
จะได้ไม่ทับตายอยา่ งน้ี จติ นก้ี เ็ หมอื นกนั ฉนั นั้น
อาการของจิต คอื สขุ เวทนา และทกุ ขเวทนา สารพัดอยา่ งนนั้ มันเปน็ อารมณ์
มันเป็นส่วนโลก ถ้าจิตรู้แล้ว งานท่ีเป็นสุขท่านก็ท�ำได้ งานท่ีเป็นทุกข์ท่านก็ท�ำได้
เพราะอะไร กเ็ พราะทา่ นรจู้ กั สขุ รจู้ กั ทกุ ขต์ ามทเี่ ปน็ จรงิ ถา้ คนทไ่ี มร่ จู้ กั สขุ ไมร่ จู้ กั ทกุ ขน์ น้ั
ก็จะเห็นว่าสุขกับทุกข์นั้นมันคนละระดับ มันคนละราคากัน ถ้าผู้รู้ทั้งหลายแล้ว
ทา่ นจะเหน็ วา่ สขุ เวทนากบั ทกุ ขเวทนามนั มรี าคาเทา่ ๆ กนั ถา้ ไปยดึ ในสขุ นนั่ กค็ อื บอ่ เกดิ
ของทกุ ข์ ทกุ ขม์ นั กจ็ ะเกดิ ขน้ึ มา เพราะอะไร นเ้ี พราะวา่ สขุ มนั กไ็ มเ่ ทย่ี ง มนั แปรไปมา
เมอ่ื สขุ นี้มนั หายไป ทุกข์มนั ก็เกดิ ขึ้นมา ดงั นเ้ี ป็นต้น
พระพทุ ธองคท์ า่ นทรงรวู้ า่ สขุ ทกุ ขน์ ม้ี นั เปน็ โทษ สขุ ทกุ ขจ์ งึ มรี าคาเทา่ กนั ดงั นนั้
เม่ือสุขทุกข์เกิดข้ึน ท่านจึงปล่อยวางไป สิ่งทั้งหลายเหล่านี้มันมีราคาเสมอเท่ากัน
ท้ังนัน้ เพราะฉะนั้น จติ ใจของทา่ นจงึ เป็นสัมมาปฏปิ ทา เห็นส่งิ ทงั้ สองน้มี ีทกุ ขโ์ ทษ
เสมอกนั มคี ณุ ประโยชนเ์ สมอกนั ทงั้ นนั้ และสง่ิ ทง้ั สองนกี้ เ็ ปน็ ของทไี่ มแ่ นน่ อน ตกอยู่
ในลกั ษณะของธรรมะว่า ไม่เที่ยง และเปน็ ทุกข์ เกิดแลว้ ดบั ไป ทง้ั หมดเปน็ อยา่ งน้ี
เมอื่ ทา่ นเหน็ เชน่ นี้ สมั มาทฏิ ฐกิ เ็ กดิ ขน้ึ มา เปน็ สมั มามรรค จะยนื จะเดนิ จะนงั่ จะนอน
กต็ าม หรอื ความรสู้ กึ นกึ คดิ ทางจติ นนั้ จะเกดิ ขนึ้ มากต็ าม ทา่ นจะรวู้ า่ อนั นเี้ ปน็ สขุ อนั นี้
เปน็ ทกุ ข์ เสมอเลยทีเดียว ท่านไมไ่ ด้ยดึ
พระบรมศาสดาของเรานั้น เมือ่ ตรสั รู้มาใหม่ๆ ท่านเทศนาเรอื่ งกามสุขัลลิกา-
นโุ ยโค อัตตกิลมถานโุ ยโค ภกิ ษุท้ังหลาย กามสขุ ลั ลกิ านุโยโค นั้น ทางมันหย่อน
อตั ตกลิ มถานโุ ยโค นน้ั ทางมนั ตงึ อนั นท้ี มี่ นั เลน่ งานทา่ นมาตลอดทางจนถงึ วนั ทที่ า่ น
ตรสั รธู้ รรมะ เพราะทแี รกทา่ นไมไ่ ดป้ ลอ่ ยมนั พอทา่ นทรงจบั ตรงนไี้ ดก้ ท็ รงปลอ่ ยวาง
แลว้ จงึ ไดแ้ สดงปฐมเทศนาใหส้ าวกฟงั เลยวา่ กามสขุ ลั ลกิ านโุ ยโค นนั้ สมณะอยา่ พงึ
เดนิ ไป อนั นนั้ ไม่ใชท่ างของสมณะ คือใครไปติดใครไปยดึ ไปส�ำคญั มนั่ หมายอย่ใู น
479
กามนี้ มนั ก็วุ่นวาย ความสงบไมม่ ใี นท่ีนน้ั สมณะเกิดขึ้นไมไ่ ด้ ท่านวา่ ทางนอี้ ย่าเดนิ
สว่ น อัตตกลิ มถานุโยโค นั้น ทางน้ีมันก็เหี้ยมโหดรุนแรง ทางนี้อยา่ เดนิ ไป สมณะ
ไมอ่ ยทู่ นี่ ่ี ความสงบไมม่ อี ยทู่ นี่ ี่ สมณะไมเ่ คยเกดิ ในทางนี้ ความสงบไมอ่ ยทู่ างน้ี คอื
ทง้ั สุขและทุกขน์ ี้ สมณะอยา่ เดินไป สุขกอ็ ย่าลืมตวั ทกุ ข์ก็อยา่ เดินไป ให้รู้ทันมัน
มนั จะเกดิ ทกุ ขก์ ใ็ หร้ วู้ า่ จะเกดิ ทกุ ข์ เมอื่ รจู้ กั ทกุ ขก์ ร็ ทู้ างทจ่ี ะใหเ้ กดิ ทกุ ข์ และรจู้ กั ความ
ดบั ทกุ ข์ หรอื ข้อปฏิบัตใิ หถ้ งึ ความดับทกุ ข์ ขอ้ ปฏิบตั ินค้ี ือการภาวนานี้เอง
พูดงา่ ยๆ ก็เรียกวา่ เราตอ้ งเป็นผมู้ สี ติ คอื มคี วามรู้ความระลกึ อยูเ่ สมอ อยทู่ ่นี ่ี
เดย๋ี วน้ี เราคดิ อะไรอยู่ เราทำ� อะไรอยู่ เรามอี ะไรอยเู่ ดยี๋ วนี้ เราดอู ยา่ งนี้ มสี ตอิ ยเู่ สมอวา่
เราอยู่อยา่ งไร เราร้ตู วั ว่าขณะน้ีเรามีอะไรอยู่ ก�ำลงั คดิ อะไร ก�ำลังสุขหรือก�ำลังทกุ ข์
ผิดหรือถูกอยู่เด๋ียวน้ี ท่ีเราปรารถนาสิ่งทั้งหลายอยู่อย่างนี้ ปัญญามันก็เกิดขึ้นมา
แลว้ นน่ั ระลกึ ไดอ้ ยู่ รไู้ ดอ้ ยู่ มนั กว็ งิ่ ไปหาปญั ญา ปญั ญากเ็ กดิ ขนึ้ มา เรากว็ พิ ากษว์ จิ ารณ์
พจิ ารณา เราจะยนื จะเดนิ จะนงั่ จะนอน อยกู่ ต็ ามที มคี วามรอู้ ยอู่ ยา่ งนน้ั ตลอดเวลา
มันก็รู้จักผิด รู้จักถูก รู้จักพอดี รู้จักไม่พอดี เมื่ออารมณ์ที่พอใจเกิดขึ้นมาอยู่น้ี
เรากร็ จู้ กั เราไม่ไปสำ� คัญม่ันหมายมนั มันสกั แตว่ ่าสุข เมือ่ ทุกขเ์ กดิ ขึน้ มา มันเปน็
อัตตกิลมถานุโยโค เราก็รู้ว่า เออ...อันนี้ไม่ใช่ทางของสมณะ เรียกว่า สักว่าทุกข์
สักว่าสุข เป็นของ “สักว่า” เท่านั้น อย่างนี้ก็เรียกว่าเราสามารถแยกจิตกับเวทนา
ออกจากกนั ได้แล้ว ถ้าจิตเราฉลาด เราก็ไม่ไปยดึ แต่วาง เปน็ ผู้รู้เฉยๆ รู้เท่าแลว้
ปล่อยไปตามสภาวะ อนั นน้ั ลกั ษณะของจติ กับเวทนาทง้ั หลายกเ็ ป็นอย่างน้ี
แม้ว่าเราเจบ็ ป่วยขน้ึ มา เรากย็ งั รูส้ กึ ว่าเวทนามนั กเ็ ปน็ เวทนา จติ มันกเ็ ปน็ จติ
เปน็ คนละอยา่ งกนั อยู่ รจู้ กั เจบ็ ไหม...รจู้ กั รจู้ กั สบายไหม...รจู้ กั แตเ่ ราไมไ่ ปอยใู่ นความ
สบายและความไมส่ บายนนั้ อยแู่ ตใ่ นความสงบ สงบอยา่ งไร สงบจากความสบายนน้ั
สงบจากความทกุ ขน์ นั้ อนั นชี้ ใี้ หเ้ หน็ อยา่ งน้ี เพราะมนั ไมม่ ตี วั ตน จะอยอู่ ยา่ งไรกไ็ มไ่ ด้
มันก็ต้องอยู่อย่างน้ีแหละ คือหมายความว่า ท่านไม่มีสุขไม่มีทุกข์ ท่านรู้ว่ามันสุข
มนั ทกุ ข์อยู่เหมอื นกัน แต่ทา่ นไม่ไปแบกมนั ไว้ เวทนานน้ั มันก็ไมเ่ กดิ
480
อย่างนถ้ี า้ หากว่าปถุ ุชนเราก็จะวา่ มันเปน็ เรือ่ งแปลก แตจ่ ะเป็นปุถุชนกช็ า่ งเถอะ
ใหเ้ รามงุ่ ไปตรงนน้ั เลยทเี ดยี ว มนั มอี ยอู่ ยา่ งนนั้ จติ มนั กเ็ ปน็ สว่ นจติ อยอู่ ยา่ งน้ี เราพบ
สขุ ทกุ ข์ กใ็ หเ้ หน็ วา่ มนั เปน็ สว่ นสขุ ทกุ ขอ์ ยอู่ ยา่ งนน้ั ไมม่ อี ะไรกบั มนั มนั แยกกนั อยู่ ไมใ่ ช่
วา่ มนั ปนกนั อยู่ ถา้ มนั ปนกนั เรากไ็ มร่ ทู้ วั่ ถงึ มนั เทา่ นนั้ แหละ ความเปน็ จรงิ ลกั ษณะอนั น้ี
มนั แยกกนั อยู่ นค้ี อื เรอ่ื งของกายกบั จติ แมว้ า่ มนั จะรวมกนั อยอู่ ยา่ งนกี้ ต็ าม อยา่ งว่า
บา้ นเรากบั เราทอ่ี ยใู่ นบา้ น มนั กเ็ นอื่ งกนั อยอู่ ยา่ งนนั้ แหละ ถา้ บา้ นของเรามอี นั เปน็ ไป
จติ เรากเ็ ปน็ ทกุ ขเ์ พราะถอื เปน็ เจา้ ของ ความจรงิ มนั กค็ นละคนนี่ อนั หนงึ่ มนั เจา้ ของบา้ น
อนั หนึง่ มนั บ้าน มันเป็นอยู่อย่างน้นั ของมนั เอง ไมใ่ ชอ่ นั เดยี วกนั
ดงั น้ัน จิตก็ดี เวทนากด็ ี ถึงเราจะพูดแยกมนั ออกอยา่ งน้ีกต็ าม แตค่ วามจริง
มนั กแ็ ยกของมนั อยแู่ ลว้ คอื เพยี งเรามารตู้ ามเปน็ จรงิ ของมนั เทา่ นนั้ มนั รจู้ กั แยกของ
มันเอง มนั เปน็ ธรรมชาตขิ องมันอยแู่ ลว้ ทไ่ี ปเหน็ ว่ามนั ไมแ่ ยก กเ็ พราะว่าเราไปยึด
ม่ันถอื มนั่ มัน ดว้ ยเราไม่รู้ตามเป็นจริง มนั กค็ ุมกนั อยอู่ ย่างน้นั แหละ ก็เหมอื นชอ้ น
ทีเ่ ราซดแกงน่นั แหละ แกงมันก็เป็นอยา่ งหนึง่ ถา้ คนเรารู้จกั วา่ อนั นเี้ ปน็ แกง อันน้ี
เปน็ ชอ้ น มนั กส็ บายนะ เอาซดนำ้� แกง แลว้ กเ็ อามนั วางไว้ มนั กส็ บาย ถา้ เราไปแบกชอ้ นอยู่
มนั กล็ ำ� บากสิ ไมเ่ หน็ ชอ้ นเปน็ ชอ้ น ไมเ่ หน็ แกงเปน็ แกง ไมเ่ หน็ เวทนาเปน็ เวทนา ไมเ่ หน็
จิตเปน็ จติ มันก็ยงุ่ เทา่ น้นั แหละ
ถา้ เราคดิ กนั ไดเ้ ชน่ นี้ จะยนื มนั กแ็ ยกกนั อยู่ จะเดนิ จะนง่ั จะนอน มนั กแ็ ยกกนั อยู่
มันกม็ ีสุขทกุ ข์สลับซับซ้อนกนั อย่ทู กุ เวลาน่ันเอง ดงั นน้ั พระพทุ ธเจา้ ทา่ นจงึ ทรงให้
เราภาวนา การปฏบิ ตั ภิ าวนานเี้ ปน็ ของสำ� คญั รเู้ ฉยๆ ไมพ่ อหรอก รเู้ กดิ จากการปฏบิ ตั ิ
ทีจ่ ิตสงบกับรทู้ ่เี ราเรยี นมานัน้ มนั ไกลกนั อยมู่ ากทีเดยี ว มันไกลกันมาก
รใู้ นการศกึ ษาเลา่ เรยี นนน้ั มนั ไมใ่ ชจ่ ติ ของเรารู้ รแู้ ลว้ มนั ตะครบุ ไว้ เกบ็ ไวท้ ำ� ไม
เกบ็ ไวเ้ พอ่ื ใหม้ นั เสยี เสยี แลว้ กร็ อ้ งไห้ ถา้ เรารแู้ ลว้ กม็ กี ารปลอ่ ยวาง รวู้ า่ มนั เปน็ อยา่ งนน้ั
เรากไ็ มล่ มื ตวั เมอ่ื ถงึ คราวทกุ ขเ์ จบ็ ไขม้ า เรากไ็ มห่ ลง บางคนคดิ วา่ เออ...ปนี ี้ ฉนั เปน็ ไข้
ตลอดปนี ะ ไมไ่ ด้ภาวนาเลย น่ีคอื ค�ำพดู ของคนที่โงท่ ีส่ ดุ เลย คนเป็นไข้ คนจะตายนี้
มนั ควรจะรบี ภาวนายงิ่ ขน้ึ อนั นยี้ ง่ิ ไปพดู วา่ เราไมม่ เี วลาภาวนาเสยี แลว้ ความเจบ็ มนั ก็
481
เกิดข้ึนมา ความทุกข์มันก็เกิดข้ึนมา ความไม่ไว้ใจในสังขารเหล่าน้ันมันก็มีมาแล้ว
กย็ งั เขา้ ใจวา่ เรายงั ไมไ่ ดภ้ าวนา พระพทุ ธองคท์ า่ นไมต่ รสั อยา่ งนนั้ ทา่ นตรสั วา่ นนั่ แหละ
มนั กำ� ลงั ถกู ทท่ี เี่ ราปฏบิ ตั ลิ ะ่ จวนจะเจบ็ จะไขจ้ ะตาย ยงิ่ เรง่ ยง่ิ รยู้ ง่ิ เหน็ สจั ธรรม มนั เกดิ ขน้ึ
เดี๋ยวน้ีแหละ ถ้าเราไปคดิ เชน่ นัน้ มันก็ลำ� บากนะ
บางคนกค็ ดิ วา่ ไมม่ โี อกาส มแี ตก่ ารงานทงั้ นน้ั ไมม่ โี อกาสทจี่ ะภาวนา เคยมอี าจารย์
หลายคนมาทนี่ ่ี อาตมาถามวา่ ทำ� อะไรอยู่ เขาตอบวา่ สอนเดก็ มงี านมากสารพดั อยา่ ง
วนุ่ ไมม่ เี วลาจะภาวนา อาตมาถามวา่ เมอ่ื สอนเดก็ นกั เรยี นนะ่ คณุ มเี วลาหายใจไหม
มีครับ อ้าว...ท�ำไมมีเวลาหายใจล่ะ ท่ีว่าสอนเด็กอยู่ งานมันยุ่ง น่ีคุณห่างไป
ไกลไป ความเปน็ จรงิ เร่ืองปฏิบตั มิ ันเปน็ เร่อื งของจิต เร่อื งความรสู้ กึ ไมใ่ ชเ่ ร่ืองท่ีจะ
ตอ้ งไปวง่ิ ไปเตน้ อะไรมากมาย เปน็ เรอื่ งความรสู้ กึ เทา่ นน้ั ลมหายใจนนั้ เราทำ� งานอยู่
เรากห็ ายใจเรอื่ ยไป เราพยายามแตเ่ พยี งใหม้ สี ตใิ หร้ อู้ ยเู่ ทา่ นนั้ พยายามเรอื่ ยๆ เขา้ ไป
ใหเ้ หน็ ชดั เขา้ ไป การภาวนากเ็ หมอื นกนั ฉนั นนั้ ถา้ เรามคี วามรสู้ กึ อยอู่ ยา่ งน้ี จะทำ� งาน
อะไรอยู่ก็ตามเถอะ มันจะย่ิงท�ำให้การท�ำงานเหล่านั้นท�ำอย่างรู้ผิดชอบอยู่เสมอ
นใ้ี หค้ ณุ เขา้ ใจเสยี ใหม่ อาตมาบอกเขาอยา่ งนี้ เวลาทจี่ ะภาวนานน้ั มนั เยอะ คณุ เขา้ ใจ
ไมถ่ ึงเฉยๆ หรอก นอนอยู่กห็ ายใจไดใ้ ช่ไหม อยู่ทไ่ี หนกห็ ายใจได้ ท�ำไมมันจงึ มี
เวลาละ่ ถา้ คณุ คดิ อยา่ งนี้ ชวี ติ ของคณุ กม็ รี าคาเทา่ กับลมหายใจ แลว้ มนั จะอยทู่ ่ไี หน
ก็มีเวลา ความรู้สกึ นกึ คดิ มันเรอ่ื งของนามธรรม ไมใ่ ชเ่ ป็นเร่ืองของรปู ธรรม ดังนั้น
เพยี งแตใ่ หม้ สี ตอิ ยา่ งเดยี วเทา่ นน้ั กจ็ ะรจู้ กั ความผดิ ชอบอยตู่ ลอดกาล ทง้ั การยนื เดนิ
นงั่ นอน เหลา่ นนั้ เวลามนั เยอะไป เราไมฉ่ ลาดในเรอื่ งเวลาของเราเอง อนั นใี้ หค้ ณุ เอาไป
พจิ ารณาดู มันเปน็ อยา่ งน้ี
เรือ่ งเวทนาน้ี เราจะหนีมันไปไหนไม่ได้ เราตอ้ งรู้มัน เวทนากส็ ักแตว่ า่ เวทนา
สขุ กส็ กั แตว่ า่ สขุ ทกุ ขก์ ส็ กั แตว่ า่ ทกุ ข์ มนั เปน็ ของสกั วา่ เทา่ นน้ั แหละ แลว้ เราจะไปยดึ มนั่
ถือม่นั มนั ทำ� ไม ถา้ จติ เราฉลาดแลว้ เพียงคดิ เทา่ นี้ มนั กแ็ ยกเวทนาออกไปจากจติ ได้
เวทนาน้ีสักว่าเวทนา มันก็เห็นสักว่าเท่านั้น ทุกข์มันก็สักว่าทุกข์ สุขมันก็สักว่าสุข
มนั กแ็ ยกกนั เทา่ นน้ั แหละ แลว้ มนั มอี ยไู่ หม มี แตม่ นั มอี ยนู่ อกใจ มนั มดี ว้ ยความไม่
482
ยดึ มนั่ ถอื มน่ั ไมไ่ ดไ้ ปทำ� ความสำ� คญั มน่ั หมายกบั มนั มแี ลว้ มนั กค็ ลา้ ยๆ กบั วา่ มนั ไมม่ ี
เทา่ นนั้ เองแหละ
น้ีเรียกว่าการแยกเวทนาออกจากจิต เพราะรู้ว่าจิตมันเป็นอย่างไร เวทนามัน
เป็นอยา่ งไร จิตก็คอื ตัวที่เข้าไปรูใ้ นสขุ เป็นตัวทีล่ ะเอยี ดเข้าไป แลว้ ตามเขา้ ไปให้ร้วู า่
สุขนน้ั มนั แน่หรือเปลา่ ทกุ ข์นน้ั มันแนห่ รือเปล่า เมื่อเราตามเข้าไปเชน่ น้ี ปัญญามนั
กเ็ กดิ ขน้ึ ทจี่ ติ มนั กแ็ ยกสขุ ทกุ ขอ์ อก สขุ มนั กก็ ลายเปน็ วา่ สกั วา่ ทกุ ขม์ นั กก็ ลายเปน็ วา่
สกั ว่า ไม่เห็นมีอะไร อะไรมันกเ็ ปน็ ของสกั ว่าเทา่ นน้ั เรามีความรู้อยอู่ ย่างน้ตี ลอดต้น
จนปลายเทา่ นน้ั จติ ของเรามนั กป็ ลอ่ ยวาง แตไ่ มใ่ ชป่ ลอ่ ยวางดว้ ยความไมร่ นู้ ะ มนั วาง
และกร็ อู้ ยู่ ไมใ่ ชว่ างดว้ ยความโง่ ไมใ่ ชว่ างเพราะไมอ่ ยากใหเ้ ปน็ อยา่ งนนั้ คอื วางเพราะ
รเู้ หน็ ตามความเปน็ จรงิ วา่ มนั เปน็ ของมนั อยอู่ ยา่ งนนั้ นเี้ รยี กวา่ เหน็ ธรรมชาตหิ รอื เหน็
ของธรรมดา
เมอื่ เรารเู้ ชน่ นแ้ี ลว้ เรากเ็ ปน็ ผชู้ ำ� นาญในจติ รจู้ กั ตามรกั ษาจติ ฉลาดในจติ ของตน
เพราะฉะน้ัน เมือ่ ฉลาดในจิต กต็ อ้ งฉลาดในอารมณ์ เมอื่ ฉลาดในอารมณ์ กย็ อ่ ม
ฉลาดในโลก อยา่ งนเ้ี ปน็ ตน้ นเ้ี ปน็ โลกวทิ ู พระพทุ ธเจา้ ทรงเปน็ ผรู้ แู้ จง้ โลก อยทู่ า่ มกลาง
สงิ่ ทม่ี นั ยงุ่ ยาก ทา่ นกร็ ใู้ นสง่ิ ทม่ี นั ยงุ่ นน้ั แหละ โลกนเ้ี ปน็ ของวนุ่ วาย ทำ� ไมพระพทุ ธเจา้
ทา่ นจงึ ทรงรแู้ จง้ โลกได้ นใ่ี หเ้ ราเขา้ ใจวา่ ธรรมะทพ่ี ระพทุ ธเจา้ ทรงบญั ญตั ไิ ว้ ไมม่ อี ะไร
ทจ่ี ะเหนอื ความสามารถของพวกเราทั้งหลายนน่ั เอง
เพราะฉะนน้ั ถา้ เรารจู้ ติ เปน็ จติ เวทนาเปน็ เวทนาเทา่ น้ี มนั กแ็ ยกกนั ออกเปน็ คนละ
อยา่ งคนละตอน จติ มนั กพ็ น้ ไดส้ บาย อารมณม์ นั กเ็ ปน็ อยา่ งนนั้ ของมนั เอง เกดิ แลว้ กด็ บั
ไปเทา่ นน้ั มนั เกดิ แลว้ กด็ บั ไป ดบั แลว้ กเ็ กดิ แลว้ กด็ บั มนั กเ็ ปน็ อยา่ งเทา่ นน้ั เรารแู้ ลว้
เราก็ปล่อยให้มันไปตามเรื่องของมันอยู่อย่างนั้น อย่างนี้เรียกว่าเป็นผู้รู้เห็นตามที่
เปน็ จรงิ อนั นปี้ ญั หามนั กจ็ ะจบลงทตี่ รงนี้ เพราะฉะนนั้ แมเ้ ราจะยนื จะเดนิ จะนงั่ จะนอน
ก็ขอให้มกี ารประพฤติปฏิบตั ิ มสี ติ มสี มั ปชญั ญะอยตู่ ลอดกาลเวลา เร่อื งที่ถงึ คราว
นงั่ สมาธิ เรากท็ ำ� ไป ใหเ้ ขา้ ใจวา่ การทำ� สมาธกิ เ็ พอื่ ใหเ้ กดิ ความสงบ ความสงบนน้ั มนั จะ
เพาะกำ� ลงั ใหเ้ กดิ เทา่ นน้ั แหละ ไมใ่ ชว่ า่ นง่ั สมาธเิ พอ่ื จะตามไปเลน่ อะไรมากมายหรอก
483
ดังนั้น การท�ำสมาธิก็ต้องให้มันสม่�ำเสมอ การท�ำวิปัสสนาก็คือท�ำสมาธิ
นน่ั เองแหละ บางแหง่ เขากว็ า่ บดั นเี้ ราทำ� สมาธิ ตอ่ ไปเราจงึ จะทำ� วปิ สั สนา บดั นเ้ี ราทำ�
สมถะ เปน็ ตน้ อยา่ ใหม้ นั หา่ งกนั อยา่ งนน้ั สิ สมถะนแี้ หละคอื บอ่ เกดิ ของปญั ญา ปญั ญา
น้ีคือผลของสมถะ จะไปถือว่าบัดนี้เราท�ำสมถะ ต่อไปเราจะท�ำวิปัสสนา อย่างน้ัน
มันแยกกันได้ก็แต่ค�ำพูด เหมือนกบั มดี เลม่ หนง่ึ นะ คมมันก็อยู่ขา้ งหนง่ึ สันมันกอ็ ยู่
อีกขา้ งหนง่ึ นัน่ แหละ มันแยกกนั ไม่ไดห้ รอก ถ้าเราจบั ดา้ มมันขน้ึ มาอันเดียวเท่านั้น
มนั ก็ตดิ มาท้ังคมท้งั สันน่นั แหละ
ความสงบนนั้ มนั กใ็ หเ้ กดิ ปญั ญาในตรงนน้ั ใหเ้ ขา้ ใจวา่ มนั เปน็ ทอ่ นฟนื ดนุ้ เดยี วกนั
นั่นแหละ มันจะมีมาจากไหนล่ะ มันไม่มีพ่อแม่เกิดมานะ ธรรมะจะเกิดข้ึนที่ไหน
ศลี กค็ อื พอ่ แมข่ องธรรมะ นค้ี อื สงบ หมายความวา่ ความผดิ ทางกาย ทางใจ มนั ไมม่ ี
เมอื่ ไมม่ ี มนั กเ็ ปน็ ศลี และมนั กไ็ มเ่ ดอื ดรอ้ น เพราะมนั ไมม่ คี วามผดิ ทนี เี้ มอ่ื ไมเ่ ดอื ดรอ้ น
ความสงบระงบั มนั กเ็ กดิ ขนึ้ มา นค้ี อื จติ เกดิ ความสงบขนึ้ มาแลว้ ในตวั ของมนั เอง อนั น้ี
ทา่ นจึงว่า ศีลก็ดี สมาธิกด็ ี ปัญญาก็ดี มนั เปน็ ทางของพระอริยเจา้ จะด�ำเนนิ เขา้ ไปสู่
พระนิพพาน มนั เป็นอนั เดยี วกนั
ถา้ พดู ใหส้ นั้ เขา้ มา ศลี กด็ ี สมาธกิ ด็ ี ปญั ญากด็ ี มนั เปน็ อนั เดยี วกนั ศลี กค็ อื สมาธิ
สมาธกิ ค็ อื ศลี สมาธกิ ค็ อื ปญั ญา ปญั ญากค็ อื สมาธิ กเ็ หมอื นมะมว่ งใบเดยี วกนั นน่ั แหละ
เมอ่ื มนั เปน็ ดอกขนึ้ มา มนั กด็ อกมะมว่ ง เมอ่ื เปน็ ลกู เลก็ ๆ กเ็ รยี กวา่ ผลมะมว่ ง เมอื่ มนั
โตข้นึ มา กเ็ รียกวา่ มะมว่ งลกู โต มนั โตข้ึนไปอีก กเ็ ปน็ มะม่วงหา่ ม เมื่อมนั สุก ก็คือ
มะมว่ งสกุ มนั กม็ ะมว่ งลกู เดยี วกนั นนั่ แหละ มนั เปลย่ี นๆๆๆ ไป มนั จะโต มนั กโ็ ตไป
จากเลก็ เมื่อมนั เล็ก กเ็ ล็กไปหาโต จะว่ามะมว่ งคนละใบกไ็ ด้ จะวา่ ใบเดียวกันกถ็ กู
ศลี กด็ ี ปญั ญากด็ ี มนั กเ็ กย่ี วเนอื่ งกนั อยอู่ ยา่ งนน้ั ผลทสี่ ดุ แลว้ กต็ อ้ งเปน็ มรรค
เดนิ ทางเขา้ ไปสกู่ ระแสของพระนพิ พาน มะมว่ ง ตง้ั แตเ่ ปน็ ดอกมาเปน็ ลกู มนั กด็ ำ� เนนิ
ไปถงึ ทมี่ นั สกุ กพ็ อแลว้ น่ี ใหเ้ ราเหน็ เชน่ น้ี ถา้ เราเหน็ เชน่ น้ี เรากไ็ มว่ า่ มนั เขาจะเรยี ก
ให้เป็นอะไรก็ชา่ งมัน เมอ่ื มนั เกิดข้นึ มาแล้ว มนั จะแก่จะเปน็ อะไรไปก็ตาม พจิ ารณา
ไปเถอะ บางคนก็ไม่อยากจะแก่ แก่แล้วกน็ อ้ ยใจ งัน้ กอ็ ย่ากนิ มะม่วงสุกสิ จะอยาก
484
ใหม้ ะมว่ งสกุ ทำ� ไมละ่ เมอื่ สกุ ไมท่ นั เรากเ็ อามนั ไปบม่ ไมใ่ ชห่ รอื ถงึ เราจะแกก่ ไ็ มต่ อ้ ง
บ่นน้อยใจ บางคนก็ร้องไห้กลัวว่ามันจะแก่ตาย ยังงั้นมะม่วงสุกก็ไม่ต้องกินสิ
กนิ ดอกมะม่วงดกี ว่านะ นี้แหละ ถ้าเราคิดอย่างนี้ มนั กเ็ ห็นธรรมะกระจา่ งออกมา
เรากส็ บาย มีแต่จะตง้ั หน้าตั้งตาประพฤตปิ ฏบิ ัตไิ ปเทา่ น้ัน.
485
๔๒
ขึน้ ตรงตอ่ พระพุทธเจา้ พระองค์เดียว
ตอ่ ไปนญ้ี าตโิ ยมทกุ ๆ คนใหต้ ง้ั ใจฟงั ธรรม ฟงั ธรรมดว้ ยความสงบ ใหเ้ อาใจฟงั
อยา่ เอาหฟู งั นง่ั ใหม้ นั สบายๆ ไมต่ อ้ งพนมมอื กไ็ ด้ เอามอื วางทหี่ นา้ ตกั ของเรา ความรสู้ กึ
ของเราอย่าใหม้ ันขนึ้ ข้างบน อย่าใหม้ นั ลงขา้ งลา่ ง ให้มนั พอดีๆ
วนั นม้ี ญี าตโิ ยมทงั้ หลายทง้ั ใกลท้ ง้ั ไกล ลว้ นเปน็ ชาวพทุ ธทม่ี ศี รทั ธาแสวงหาธรรมะ
แสวงหาทางพน้ ทกุ ข์ วดั หนองปา่ พงนเี้ ปน็ แหลง่ แหง่ หนงึ่ ซงึ่ ขยายธรรมะใหป้ ระชาชน
ทง้ั หลายผทู้ ไี่ มเ่ ขา้ ใจใหเ้ ขา้ ใจ ผทู้ เี่ ขา้ ใจนอ้ ยกใ็ หเ้ ขา้ ใจมากขน้ึ จนกวา่ ทว่ี า่ “บรรลธุ รรม”
บรรลุธรรมอย่างไร บางคนท่ีเรียกว่ายังไม่บรรลุธรรม ก็คือยังไม่รู้จักธรรม
นั่นแหละ เช่น บางคนก็กนิ เหลา้ เมายา เห็นว่ามนั ดเี ป็นของเลศิ ของประเสรฐิ เมือ่ มา
ฟงั ธรรมะ กบ็ รรลเุ ขา้ ถงึ ธรรม หยดุ กนิ เหลา้ หยดุ ฆา่ สตั ว์ หยดุ ขโมย หยดุ โกหกพกลม
ตา่ งๆ เลกิ ไป แตศ่ พั ทท์ ว่ี า่ บรรลธุ รรมนี้ เรากค็ ดิ วา่ มนั สงู เกนิ ไป วา่ มนั เปน็ ภาษาธรรมะ
ทเี่ ราจะไม่ถงึ ไมบ่ รรลุ ทจ่ี ริงแลว้ คำ� ว่า “บรรลธุ รรม” นัน้ ก็คือ เขา้ ไปถงึ ธรรมะนั่นเอง
อยา่ งเราทกุ คนทม่ี าวดั หนองปา่ พงน้ี เดนิ ทางมาถงึ วดั หนองปา่ พง กเ็ รยี กวา่ บรรลถุ งึ วดั
หนองปา่ พง คนบรรลุธรรมะนั้นก็อย่างเดียวกัน
เราทกุ คนโดยมากไดย้ นิ คำ� วา่ “บรรลธุ รรม” กเ็ ขา้ ใจวา่ ศพั ทน์ มี้ นั สงู มาก เพราะวา่
ชาตนิ เี้ ราคงไมไ่ ดบ้ รรลุ ความเป็นจรงิ น้นั เชน่ วา่ อันน้มี ันบาป แตเ่ ราเห็นยังไมช่ ัด
486
กล็ ะบาปไมไ่ ด้ เมอ่ื เราพจิ ารณาไปปฏบิ ตั ไิ ปจนเหน็ ชดั วา่ มนั เปน็ โทษเปน็ การกระทำ� ไมด่ ี
เห็นชดั แนน่ อนจนไม่กล้าจะทำ� อกี ตอ่ ไป ไมก่ ลา้ จะเกบ็ มนั เป็นพืชพนั ธอุ์ กี ตอ่ ไปแลว้
จำ� เปน็ ทจ่ี ะตอ้ งวางตอ้ งทง้ิ มนั ไป ตา่ งกวา่ แตก่ อ่ น คอื ทา่ นวา่ บาปๆ เรากร็ วู้ า่ บาป แตว่ า่
เรายงั ทำ� บาปอยู่ ยงั ทำ� ผดิ อยู่ ทำ� ชวั่ อยู่ ผบู้ รรลธุ รรมนนั้ คลา้ ยกนั กบั วา่ เรามองเหน็ งเู หา่
ทม่ี นั เลอื้ ยไป เรากร็ วู้ า่ งนู นั้ มนั เปน็ อสรพษิ ถา้ มนั กดั ใคร มนั จะถงึ ตายหรอื เจยี นตาย
อนั นเ้ี รยี กวา่ เรารใู้ นงเู หา่ ตามความเปน็ จรงิ แลว้ กไ็ มก่ ลา้ ไปจบั งนู น้ั ใครจะบอกอยา่ งไร
ก็ไม่กลา้ จับ คือเราบรรลถุ งึ พิษของมนั ความช่ัวทงั้ หลายก็เหมอื นกนั ถา้ เราเห็นโทษ
ของมันก็ไม่อยากท�ำ ขอให้เราปฏิบัติไปพิจารณาไป มันก็จะเลิกจะถอนของมันเอง
เมือ่ มนั บรรลุถึงธรรมะเมือ่ ไร มันกจ็ ะรู้จักธรรมะ เมื่อรูจ้ ักธรรมะมันกจ็ ะเป็นธรรมะ
ขึ้นมา
ฉะนน้ั ทพ่ี วกเราพทุ ธศาสนกิ ชนทง้ั หลายมาในวนั นี้ ไดม้ าปรารภเปน็ บญุ วสิ าขบชู า
เพญ็ เดอื นหก อนั คลา้ ยวนั ทอ่ี งคส์ มเดจ็ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ทา่ นประสตู ิ หรอื เปน็ วนั ท่ี
ท่านตรัสรู้ธรรม หรือเป็นวันที่ท่านปรินิพพาน ทั้งสามกาลเป็นวันส�ำคัญวันหนึ่ง
เปน็ กรณพี เิ ศษทชี่ าวพทุ ธทงั้ หลายทว่ั ทกุ สารทศิ เหน็ วดั ไหน ครบู าอาจารยท์ ไ่ี หน ไดส้ อน
ธรรมทพี่ อสมควร เรากไ็ ป เลอื่ มใสตรงไหน เรากไ็ ปตรงนน้ั ทเ่ี ราทงั้ หลายรจู้ กั บาปบญุ
คุณโทษ ได้บวชกุลบุตรกุลธิดา ได้ประพฤติปฏิบัติจนถึงบัดนี้ ก็เพราะบุญคุณ
ของท่าน เป็นบุญคุณอันเลิศประเสริฐท่ีสุดที่ควรระลึกถึงในเวลาส�ำคัญ เรียกว่า
เปน็ พทุ ธานสุ ติ ระลกึ ถงึ พระคณุ ของทา่ นทท่ี า่ นไดอ้ ตุ สา่ หพ์ ยายามบกุ บนั่ ทำ� พระศาสนา
จนมาถึงบดั น้ี ฉะนน้ั พระคุณอนั นี้เราจะละทิง้ ไมไ่ ด้ จำ� เปน็ ทจ่ี ะตอ้ งมากราบมาไหว้
มาสร้างคุณงามความดีในวนั น้กี ่อน
พระผมู้ พี ระภาคของเรานน้ั กเ็ ปน็ คนอยา่ งเรานเี่ อง ไมใ่ ชม่ าร ไมใ่ ชพ่ รหม ไมใ่ ชอ่ น่ื
เป็นมนษุ ย์ แตเ่ ปน็ มนษุ ยท์ อี่ ศั จรรย์ เป็นมนษุ ย์ทแ่ี ปลก มนษุ ย์ผดิ ปกติ ไมเ่ หมอื น
มนษุ ยธ์ รรมดาเรา มนษุ ยถ์ า้ ผดิ ปกตแิ ลว้ มสี องอยา่ ง คอื ผดิ ปกตไิ ปในทางสงู กเ็ รยี กวา่
เปน็ พระอรยิ เจา้ เปน็ พระอรหนั ตเ์ จา้ เปน็ พระพทุ ธเจา้ ขนึ้ ไปเลย ถา้ ผดิ ปกตลิ งขา้ งลา่ ง
กเ็ ป็นบ้าเทา่ นั้นแหละ เห็นไหม เปน็ บ้าเป็นโรคประสาท ผิดปกติเหมอื นกัน ผดิ ปกติ
487
มาทางขา้ งลา่ งขา้ งตำ�่ สว่ นปถุ ชุ นธรรมดา สามญั ชนธรรมดา กเ็ ปน็ มนษุ ยท์ อี่ ยรู่ ะหวา่ ง
กลาง ยงั ไมเ่ ปน็ โรคประสาทและยงั ไมเ่ ปน็ พระอรยิ เจา้ แตแ่ ลว้ กจ็ ะเปน็ ไดท้ ง้ั สองอยา่ ง
เปน็ ไดท้ ้ังพระอริยเจ้า เป็นได้ท้งั บ้า แต่สว่ นมากก็อยากดงึ ไปข้างลา่ งมากกวา่
ทกุ วนั นม้ี นั จงึ มคี วามสบั สนในบางคนทไี่ มร่ จู้ กั คอื เหน็ คนบา้ มา กไ็ ปเทยี่ วกราบ
ขอเลข นึกวา่ เปน็ พระอรหนั ต์ เพราะอะไร เพราะมนั แปลกจากคนธรรมดา เรากค็ ิด
เอาเองวา่ นเ่ี ปน็ พระอรหนั ต์ คนนก้ี ไ็ ปกราบ คนนนั้ กไ็ ปกราบ ความเปน็ จรงิ กราบผบี า้
เราไมร่ จู้ กั เพราะมนั เปน็ คนทผี่ ดิ ปกตเิ หมอื นกนั ทง้ั สองอยา่ ง แตเ่ ราไมร่ เู้ รอ่ื ง สงู เกนิ ไป
เรากไ็ มร่ จู้ กั ตำ่� ลงไปกวา่ นน้ั เรากไ็ มร่ จู้ กั เพราะเราเปน็ คนครง่ึ ๆ กลางๆ ฉะนน้ั คนครงึ่ ๆ
กลางๆ จงึ เปน็ มนุษยท์ ่คี วรฝกึ เพราะวา่ จะฝกึ ใหด้ กี ไ็ ด้ ชั่วก็ได้ เป็นมนษุ ยท์ ีค่ วรฝกึ
เปน็ สรรพสัตว์ที่ควรตรัสรู้ธรรม จงึ ไม่ควรนง่ิ นอนใจ มนั จะเป็นดกี ไ็ ด้ เป็นชั่วก็ได้
เปน็ บา้ กไ็ ด้ เปน็ พระอรยิ เจา้ กไ็ ด้ สว่ นคนอนื่ นน้ั เราจะรจู้ กั ไดย้ าก คณุ งามความดขี อง
คนอ่นื เราจะรไู้ ด้ยาก เพราะธรรมท้งั หลายเหล่านมี้ ันเปน็ ปัจจัตตัง มันเช่อื ไมไ่ ดด้ ว้ ย
การบอก ต้องให้ไปปฏบิ ตั ิ ใหไ้ ปรู้เองเห็นเอง
พระพทุ ธเจา้ ของเรานนั้ ถงึ แมว้ า่ ทา่ นจะปรนิ พิ พานไปแลว้ แตท่ า่ นกไ็ มไ่ ดเ้ อาอะไร
ไปดว้ ย ธรรมะสกั นดิ หนง่ึ ทา่ นกไ็ มไ่ ดเ้ อาไป ทา่ นวางไวใ้ นโลกนท้ี งั้ หมด แตพ่ วกประชาชน
เราทงั้ หลายนน้ั บางคนกน็ อ้ ยใจ “แหม ถา้ เราไดเ้ กดิ พรอ้ มพระพทุ ธเจา้ เรากค็ งจะได้
เป็นพระอรหันต์ คงจะได้ปฏิบัติ” พูดค�ำน้ีขึ้นมาแล้วก็น้อยใจ นึกว่าเราไกลจาก
พระพทุ ธเจา้ นกึ วา่ พระพทุ ธเจา้ เกบ็ ของหนหี มดแลว้ เราเลยไมม่ โี อกาสทจี่ ะไดป้ ระพฤติ
ปฏิบตั เิ ป็นสปุ ฏปิ นั โนในชีวิตน้ี อย่างนก้ี ค็ ดิ ไป คนเราคดิ ไปตามประสาของคน
ความเปน็ จรงิ นน้ั ธรรมะทกุ อยา่ งพระพทุ ธเจา้ ทา่ นไมไ่ ดเ้ อาหนไี ปไหน ยงั สมบรู ณ์
อยอู่ ยา่ งเกา่ และทวี่ า่ ทา่ นปรนิ พิ พานไปแลว้ นนั้ ความเปน็ จรงิ นนั้ ทา่ นยงั ไมป่ รนิ พิ พาน
ท่านยงั อยู่ พระพุทธเจา้ ยังอยู่ ถา้ ใครไม่ร้จู กั กเ็ สยี ใจตกใจวา่ เกดิ ไมท่ ันพระพุทธเจ้า
ความเปน็ จริงนน้ั พระพุทธเจา้ จะได้เปน็ พระพทุ ธเจ้ากเ็ พราะธรรม ท่านบรรลุธรรมะ
จงึ ใหน้ ามทา่ นวา่ พระพทุ ธเจา้ สว่ นธรรมทที่ า่ นบรรลเุ ปลย่ี นเปน็ พระพทุ ธเจา้ นนั้ ยงั อยู่
คอื สัจธรรมยังอยู่ พระพุทธเจ้าหลายๆ องค์ จะเกิดขึน้ มาก็ตาม ไม่เกิดกต็ าม จะมี
488
พระพุทธเจา้ ก็ตาม ไมม่ พี ระพุทธเจา้ ก็ตาม ธรรมะนยี้ งั อยู่ ธรรมเคร่อื งตรัสรยู้ ังอยู่
ไม่ไดส้ ญู หายไปไหน ใครทำ� เมือ่ ไรกย็ ังไดย้ งั เป็นอยู่ เพราะเปน็ สจั ธรรม
ดงั นัน้ พระพุทธองค์จงึ ตรัสสอนใหเ้ ปน็ ผูท้ �ำใหม้ าก เจริญใหม้ ากด้วยศรทั ธา
ของเรา เม่ือปัญญาเกิดก็จะเห็นธรรมะ ผู้ใดเห็นธรรมะก็จะได้เห็นพระพุทธเจ้า
เพราะความเป็นจริงแล้วมันเป็นอันเดียวกัน พระพุทธเจ้าองค์ท่ีว่าน้ีไม่มีรูป แต่คือ
หลักการวิชาการ หลักการวิชาการท่ีจะให้เป็นพระพุทธเจ้านี้ไม่ได้เสียหายไปที่ไหน
สว่ นพระพทุ ธเจา้ โดยสรปุ กค็ ือ เป็นคนธรรมดาท่ไี ปเรียนวิชาอนั น้ัน ไปรู้วชิ าอันนัน้
จนกวา่ ทที่ า่ นรจู้ กั ทกุ ข์ ทา่ นรจู้ กั เหตเุ กดิ แหง่ ทกุ ข์ ทา่ นรจู้ กั ความดบั ทกุ ข์ ทา่ นรขู้ อ้ ปฏบิ ตั ิ
ใหถ้ งึ ความดบั ทกุ ข์ ทา่ นรสู้ อ่ี ยา่ งนเ้ี ทา่ นนั้ ไมต่ อ้ งรอู้ ะไรมาก รตู้ ามความเปน็ จรงิ แลว้
ทุกข์ก็หาท่ีเกาะไม่ได้ ตัวทุกข์น้ีมันไม่มีเพราะเหตุมันไม่มีแล้ว รู้จักเหตุมันแล้ว
ดบั เหตมุ นั แลว้ ผลกค็ อื ตวั ทกุ ขม์ นั ดบั ไป วชิ าความรอู้ นั นย้ี งั อยตู่ ลอดกาลตลอดเวลา
โลกนม้ี ันจะเปน็ อยา่ งไรกช็ า่ งมนั สจั ธรรมนี้ยงั มอี ยู่ เปรียบใหฟ้ ังวา่ คนทีเ่ ป็นครูน้นั
คือใคร ก็คือคนท่ีไปเรียนวิชาครูจนสอบได้ตามหลักการของเขา แล้วก็ให้ไปสอน
นักเรียน ได้ช่ือว่าเป็น “ครู” ถ้าว่าครูน้ีตายไป แต่วิชาของครูไม่ได้ตาย ยังอยู่
ใครยังเรยี นต่อไปกย็ งั เป็นครไู ด้อกี วิชามันไม่หาย วชิ ามันไมต่ าย ครคู นทต่ี ายนนั้
ไม่ได้เอามันไปด้วย มันยังอยู่ ธรรมท่ีตรัสรู้ขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
กเ็ หมือนกนั อยา่ งนัน้
ฉะนั้น ถ้าเราเขา้ ใจกนั อยา่ งนแี้ ลว้ พวกเราก็พอจะมองเห็นธรรมะ จะมีศรัทธา
ในการปฏบิ ตั ิ แตถ่ า้ เขา้ ใจวา่ ทา่ นปรนิ พิ พานแลว้ กห็ มด ไมเ่ หน็ พระพทุ ธเจา้ เมอื่ ไมเ่ หน็
พระพุทธเจ้า มันก็ไม่เห็นบาปไม่เห็นบุญ คนเราน้ันก็ท�ำได้ทั้งบุญท้ังบาปน่ันแหละ
เขาวา่ บญุ กบ็ ญุ ไปอยา่ งนน้ั เขาว่าบาปก็บาปไปอย่างนัน้ มนั เหน็ ไมช่ ดั ไมเ่ ห็นตวั บาป
ไมเ่ หน็ ตวั บญุ ตามความเปน็ จรงิ เพราะฉะนน้ั การประพฤตปิ ฏบิ ตั ขิ องพวกเราทง้ั หลาย
มนั จงึ เปน็ หมนั อยใู่ นเวลานี้ แคจ่ ะใหถ้ งึ พระรตั นตรยั คอื พระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆ์
เป็นที่พงึ่ กย็ งั ไมค่ ่อยจะได้กนั ยังไมเ่ ชือ่ ท่าน ยังไมเ่ ช่อื พอ่ ยังไปดหู มอดู ไปดูฤกษ์
ตอ้ งใหห้ มอบอกวา่ ทำ� อยา่ งนน้ั ๆ สะเดาะเคราะหอ์ ยา่ งนน้ั ๆ เทา่ นกี้ เ็ สยี แลว้ นเี่ รยี กวา่
ไมถ่ งึ พระรตั นตรยั แลว้ ฉะนนั้ มนั ถงึ ยากถงึ ลำ� บาก ไมร่ จู้ ะเอาอะไรตอ่ มอิ ะไรวนุ่ วาย
489
ไปหาหมอผบี า้ ง หมอเทวดาบา้ ง หมอสารพดั อยา่ งเพอ่ื จะมาแกไ้ ข เมอื่ คดิ แลว้ มนั จงึ
ยงั หา่ งไกลมาก แตว่ า่ เขา้ วดั ทกุ คน ทำ� บญุ ทกุ คน แตก่ เ็ ปน็ ขโมยเกอื บทกุ คน โกหกเกอื บ
ทุกคน อะไรๆ กท็ ุกคน มนั ทุกคนไปทุกๆ อย่าง
อาตมาสลดใจเรอื่ งหนงึ่ พระฝรงั่ รปู หนง่ึ คอื พระสเุ มโธ มาอยดู่ ว้ ยกศ็ กึ ษาธรรมะ
ตรงไปตรงมา เรากส็ อนวา่ อันนี้มันเปน็ บาป ให้ละเสีย อันนีม้ ันเปน็ บญุ มาอยูด่ ว้ ย
หลายปีเหมือนกัน เมอื่ อย่มู าพอสมควรแล้ว ก็ให้ท่านไปอยวู่ ดั ป่านานาชาติ เมอื่ ไป
อยแู่ ลว้ ทา่ นสเุ มโธกต็ งั้ ใจ ถงึ วนั พระ ชาวบา้ นกม็ าสมาทานอโุ บสถศลี กนั ทา่ นกด็ ใี จวา่
คนไทยนร่ี ับศีลรับพรหลาย มีศีลมีธรรมมาก แตอ่ ยู่ๆ ไปไม่กี่วัน ทา่ นกไ็ ปเหน็ คนที่
รบั ศีลไปกนิ เหลา้ เมอื่ เดินบณิ ฑบาตไป กไ็ ปเห็นทอดแห อย่างนท้ี า่ นกห็ มดทางเลย
วนั หลังก็กลับมากราบว่า
“หลวงพอ่ ทำ� ไมเปน็ อยา่ งนน้ั เลา่ เมอื่ คนื กม็ าสมาทานศลี กนั แลว้ วา่ จะไมฆ่ า่ สตั ว์
ไมล่ กั ทรัพย์ ไม่กนิ เหล้า ท�ำไมไปทำ� กนั อกี อยา่ งน”ี้
นค่ี อื ความจรงิ ของเขา ถา้ ทำ� อยา่ งนมี้ นั จะเปน็ การเปน็ งานไหม มนั จะไดผ้ ลไหม
กำ� ลงั ใจของทา่ นออ่ นไปมากเพราะคดิ วา่ ถา้ ใครสมาทานศลี ในพทุ ธศาสนาแลว้ กเ็ ลกิ
ละกนั ไมฆ่ า่ สตั ว์ ไมก่ นิ เหลา้ แตน่ ม่ี นั อยอู่ ยา่ งเกา่ รบั ศลี กร็ บั ไปเถอะ เหลา้ กก็ นิ ไปเถอะ
ท้ังสองอย่าง ฝรั่งดูไม่ออก ไม่รู้ข้างหน้าข้างหลังมันเป็นอย่างไร ท่านก็เลยล�ำบาก
ไม่สบายใจ อาตมาก็ว่า
“สเุ มโธ อยา่ ไปคดิ มนั มากซิ ใหเ้ ขา้ ใจวา่ สอนพวกเดก็ ๆ มนั เปน็ อยา่ งนน้ั อยา่ ไป
ถือเลย เมอื่ มคี วามรู้ความเห็นขน้ึ มา เขาจะละไปเองล่ะ”
ดงั นน้ั ทา่ นกอ็ ยไู่ ด้ อนั นเ้ี ปน็ เรอ่ื งธรรมดาของคนเรา มนั ไมเ่ ขา้ ถงึ ทสี่ ดุ อยากจะ
บรรลธุ รรม อยากจะประพฤตธิ รรม แตว่ า่ ไมร่ จู้ กั กำ� หนดจติ ใจของเจา้ ของ ราคะ โทสะ
โมหะ เกดิ ข้ึนมาในจติ ไม่รู้จกั กำ� จดั บางคนก็สง่ เสริมมนั เสยี ด้วย ไมร่ ้จู กั บำ� บัดมนั
มันเปน็ อยา่ งนี้
490
อย่างฝร่ังคนหนึ่งก็พูดว่า “ประเทศไทยมีพทุ ธศาสนา ทำ� ไมถงึ มขี โมยมาก”
อาตมาก็วา่ “สหรัฐมีกฎหมายหา้ มขโมยไหม”
“ห้าม”
“มขี โมยไหม”
“มีครบั ”
“อา้ ว ท�ำไมล่ะ ท�ำไมมขี โมยล่ะ ท�ำไมกฎหมายไมฆ่ ่ามนั ซะ”
อยา่ งเดียวกันอย่างน้ัน จะไปโทษพุทธศาสนาวา่ ศาสนาเปน็ ขโมย ไมใ่ ช่หรอก
คนมันเป็นขโมย เหมือนกฎหมายสหรัฐ ห้ามไม่ให้ขโมย แต่คนยังเป็นขโมยกัน
เปน็ เพราะคน ไมใ่ ชเ่ ปน็ เพราะกฎหมาย ดงั นนั้ อาตมาจงึ สอนอยแู่ ถวๆ นลี้ ะ่ ไมต่ อ้ ง
ไปไกล ไมต่ อ้ งไปสอนในพระไตรปฎิ กหรอก สอนแคว่ า่ คนทไ่ี มร่ จู้ กั บาปนที่ ำ� ไมมนั จงึ
จะรสู้ กึ สอนถึงหัวใจมันเลย หัวใจพระพทุ ธศาสนา กค็ ือไมก่ ระท�ำบาปท้งั ปวงน่ันละ่
อนั หนงึ่ แลว้ กท็ ำ� จติ ใหเ้ ปน็ บญุ เปน็ กศุ ลอยา่ งหนง่ึ แลว้ กส็ อนทำ� ใจใหผ้ อ่ งใสอกี อนั หนงึ่
แตว่ ่าเมอื่ เราทำ� นะ มนั ไมเ่ อาอยา่ งนัน้ สตู รทัง้ หลายมหี มด ตับมันกม็ ี หวั ใจมันกม็ ี
เรยี นกนั แตว่ า่ เรยี นแลว้ เอาไปเปา่ ผซี ะ สพั กะระณี เอาไปกนั ผซี ะ มนั แปลกไปอยา่ งนน้ั
เอาตบั ให้ มนั ดกี วา่ เขาละ่ มนั กย็ งั ไมก่ นิ เอาหวั ใจมนั ให้ กไ็ มก่ นิ อกี จะเอาอะไรไปใหม้ นั
กไ็ มเ่ อา แลว้ กม็ าพดู วา่ ไมไ่ ดเ้ รยี นไมร่ จู้ กั จะไปเรยี นอะไรมากมาย ทา่ นยอ่ ใหแ้ ลว้ แตเ่ รา
ก็ไม่รจู้ ัก เอาไปท�ำอย่างอื่นหมด ชอบทำ� แต่ที่เรยี กว่าไม่ร้เู รื่อง
ดงั นน้ั เราจงึ ตอ้ งประพฤตปิ ฏบิ ตั ไิ ปจนกวา่ มนั จะเขา้ ใจ เหมอื นนำ้� ทเี่ ราหยดลงไป
อย่างนี้ หยดห่างๆ ปั๊บ... ปั๊บ... ปั๊บ... เราก็เร่งกามันขึ้น หยดของน้�ำมันก็ถี่เข้า
ปบ๊ั ... ปบ๊ั ... ปบ๊ั ... ปบ๊ั ... เรง่ ขน้ึ ไปมนั กต็ ดิ กนั จนไหลเปน็ สาย หยดแหง่ นำ้� มนั หายไปไหน
มนั เปน็ สายของนำ�้ ถา้ มนั ตดิ กนั แลว้ เขาไมเ่ รยี กวา่ หยดนำ�้ เขาเรยี กวา่ สายนำ�้ สายนำ้�
มนั เกดิ จากอะไร มนั เกดิ มาจากหยดแหง่ นำ�้ นม่ี นั ตอ้ งเอาอยา่ งนี้ มนั จะตอ้ งคอ่ ยๆ ไป
อยา่ งนน้ั ประพฤตปิ ฏบิ ตั ขิ ดั เกลาไป การประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ ทำ� ไมมนั จะไมข่ ดั ใจเจา้ ของละ
491
อาตมามนั ขดั จนไดบ้ วชมาถงึ ขนาดนี้ ขัด โอโ้ ธ่! มาฉันข้าวมอื้ เดียว เด็กรนุ่ ๆ จะทำ�
อยา่ งไร ฉนั มอ้ื เดยี วไปนง่ั ภาวนา มนั กห็ วิ นง่ั อยตู่ อนกลางวนั ใจมนั กเ็ ดนิ ไปตลาดโนน่
ไปหากว๋ ยเตย๋ี วกนิ กนิ โนน่ ไปโนน่ สารพดั อยา่ ง มนั จะไป แตเ่ รากไ็ มอ่ ยากใหม้ นั ไป
ขัดใจ ก็ไม่รู้จะท�ำอย่างไร กิเลสมันหลาย จ�ำเป็นจะต้องอดทน บางทีปฏิบัติไป
ทอ้ งไมส่ บาย ไปให้หมอตรวจกว็ ่า “ท่าน ไม่ไดห้ รอก มนั เปน็ โรคกระเพาะ ท่านตอ้ ง
ฉนั ขา้ วสองสามเวลา” บางทกี บ็ งั คบั ใหฉ้ นั ขา้ วเยน็ อกี เสยี ดว้ ย “อา้ วโยม ใหฉ้ นั ขา้ วเยน็
มนั กก็ นิ ขา้ วเยน็ เทา่ นน้ั แหละ ไมใ่ ชฉ่ นั หรอก” สารพดั อยา่ ง จงึ ตอ้ งอดทนตอ่ สู้ ขน้ึ ตอ่
พระพุทธเจ้าองค์เดยี ว
ท่านให้ฉนั เอกา ทา่ นบอกว่าดไี มด่ ีโรค มันหายอีกดว้ ย หมอกว็ ่าขาดอาหารนะ
ไปคนละทางเลย เราเปน็ คนปฏบิ ตั ไิ มร่ จู้ ะทำ� อยา่ งไร อยา่ งหมอรกั ษานเี่ ขากด็ ี แตห่ มอ
เปน็ มะเรง็ มนั กม็ นี ะ หมอเปน็ มะเรง็ ตายเลย เพราะฉะนน้ั เราจะทำ� อะไรแลว้ กจ็ ะตอ้ ง
ทำ� ดว้ ยปญั ญา ขนึ้ ตรงตอ่ พระพทุ ธเจา้ องคเ์ ดยี ว ทา่ นวา่ ละบาป กล็ ะไปเสยี บำ� เพญ็ บญุ
กบ็ ำ� เพ็ญไปเสีย เทา่ นกี้ อ่ น จติ มนั ก็ผ่องใสสะอาด เหมอื นกับคนๆ หนงึ่ คร้งั แรกไป
ตะครบุ กบ จบั มาหกั ขามนั ทกุ ตวั เลย หกั ขามนั ไมพ่ อ หกั ขานอ้ ยๆ มนั อกี ตอ่ มาแกก็
ตะครบุ มนั เฉยๆ ขาไมห่ กั เรยี กวา่ มนั เบาลงละ อกี ตอ่ มาไมอ่ ยากจะทำ� บางทตี ะครบุ แลว้
กว็ าง กค็ ดิ วา่ ไมเ่ อา พอไมเ่ อา กน็ กึ ถงึ หนา้ ลกู หนา้ เมยี ทบี่ า้ นกจ็ บั อกี จนวา่ มนั เหน็ ชดั
ในใจของเจา้ ของแลว้ มนั กเ็ ลกิ ตะครบุ กไ็ มต่ ะครบุ จบั กไ็ มจ่ บั มนั เลกิ แตม่ นั กย็ ากอยู่
จงึ จะตอ้ งอาศยั ความอดทน อาศัยการประพฤตปิ ฏิบตั ิของเขา
ถงึ แมว้ า่ เราจะมาเปน็ นกั บวช บางคนดเู ผนิ ๆ กเ็ หน็ วา่ นกั บวชมนั สบายไมใ่ ชเ่ ลน่
เหมอื นกนั นะ ตสี าม ลน่ั ระฆงั กง๊ ๆๆ แลว้ หกโมง อมุ้ บาตรไปโนน่ สองกโิ ลสามกโิ ล
โนน่ เดยี๋ วอนั นนั้ เดยี๋ วอนั นี้ สารพดั อยา่ ง ถา้ ใครไมม่ ศี รทั ธาจรงิ ๆ อยยู่ ากลำ� บาก ฉะนนั้
พระพทุ ธเจา้ ทา่ นจงึ ใหฝ้ ึก แต่คนเรามันก็ไมอ่ ยากจะฝกึ ไปพบตาแกค่ นหนึ่ง อายุต้งั
หกสบิ เจ็ดสิบแล้ว ยงั กินเหล้ากินเมาไม่รู้เร่ือง กบ็ อกวา่
“โยมขอเถอะ อาตมาขอเถอะ อย่าท�ำเถอะ แกแ่ ล้ว”
“โอ้ เป็นพระคุณอย่างยิง่ แลว้ ให้ผมขออีกสกั ปีเถอะ”
492
ออ้ นวอนขอกนิ เหลา้ อกี สกั ปจี งึ จะเลกิ มนั เสยี ดายเหลอื เกนิ คอื มนั ไมไ่ ดพ้ จิ ารณา
นั่นเอง ฉะนั้น ความช่วั มันถงึ ไม่หลุดจากเราไป ใจของเรามนั กไ็ ม่ผอ่ งใส ไม่ละบาป
ไมล่ ะความชว่ั แลว้ จติ กไ็ มผ่ อ่ งใสหรอก เกดิ เปน็ บญุ ขนึ้ ยาก ถา้ หากไมท่ ำ� ความผดิ แลว้
เปน็ ศลี นะโยม กาย วาจา เปน็ ศลี พอเปน็ ศลี ปบุ๊ ศลี สมาธิ ตดิ ตอ่ กนั เลย สมาธิ คอื
ความตง้ั ใจม่นั คือเมือ่ มันเหน็ ชัดในการละ มนั เหน็ ชดั ในการวาง มันเห็นชดั ในการ
ที่ไม่ท�ำอย่างน้นั มนั มั่นอยอู่ ย่างนน้ั ใครจะพูดไปตรงไหนมนั ก็มนั่ น่ีเรียกวา่ สมาธิ
มนั มนั่ ถา้ มศี ลี สมาธิ แลว้ ปญั ญามนั กเ็ กดิ เทา่ นนั้ แหละ มนั ไมอ่ ยหู่ รอก เกดิ ปญั ญา
รรู้ อบสง่ิ ทงั้ หลาย ทา่ นจงึ วา่ หลกั พทุ ธศาสนาของเรา คอื ศลี สมาธิ ปญั ญา ฉะนนั้ จงึ ให้
เราทำ� ภาวนา มนั จะมกี ำ� ลงั เปน็ เหตใุ หศ้ ลี ดขี น้ึ สมาธดิ ขี น้ึ ปญั ญาดขี น้ึ มนั เปน็ ไวพจน์
รอบกันอย่เู สมอเลยทเี ดียว
การประพฤตปิ ฏบิ ตั นิ ้ี เปน็ สงิ่ ทคี่ วรจะทำ� ถงึ ทำ� ไมไ่ ดห้ มด กพ็ ยายามทำ� ทำ� ไมถงึ
ตอ้ งทำ� เพราะสงิ่ ทงั้ หลายทจ่ี ะเปน็ ของมนั จรงิ ๆ มนั ไมม่ อี ะไร ตายแลว้ กท็ งิ้ ไวใ้ นโลกนี้
คนมมี ากกท็ ง้ิ ไวม้ าก คนมนี อ้ ยกท็ ง้ิ ไวน้ อ้ ย อนั นมี้ นั กน็ า่ เจบ็ ใจเหมอื นกนั นะ ลองคดิ ดซู ิ
ฉะนน้ั เราควรพยายามทำ� ถงึ แมภ้ พนม้ี นั ไมถ่ งึ ทส่ี ดุ กใ็ หม้ นั เปน็ ประโยชนใ์ นภพหนา้
เหมอื นผลไม้ เรากนิ ดมู นั กห็ วาน เมลด็ มนั นา่ จะเอาไปปลกู นะ แตเ่ อาไปตม้ ซะ เอาไป
ควั่ ซะ เลยหมดพนั ธม์ุ นั เลย พดู ถงึ ตรงน้ี กน็ กึ ถงึ หลวงตากบั เณรนอ้ ย คอื เขาเอาขนนุ
มาถวายหลวงตา พอฉนั เขา้ ไป โอ้ มนั หวานเหลอื เกนิ พอหวานปบุ๊ กอ็ ยากจะไดพ้ นั ธม์ุ นั
กถ็ ามเณรนอ้ ยวา่
“น้อย ฉันขนุนไหม”
“ฉนั ครับ”
“อรอ่ ยไหม”
“อร่อยครับ”
“เมล็ดมนั ทำ� อย่างไร”
“เอาไปตม้ ”
493
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
48พระธรรมเทศนา หลวงปู่ชา สุภัทโท
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
48พระธรรมเทศนา หลวงปู่ชา สุภัทโท
- 1 - 50
- 51 - 100
- 101 - 150
- 151 - 200
- 201 - 250
- 251 - 300
- 301 - 350
- 351 - 400
- 401 - 450
- 451 - 500
- 501 - 550
- 551 - 600
- 601 - 636
Pages: