การพัฒนาจิตสำนึกความเป็นพลเมืองของนักเรียนในจังหวัดขอนแก่น ตามหลักพุทธธรรม

๒๕๘

ใบงานที่ ๒

ตอนท่ี ๑
คาํ ส่ัง ใหน้ กั เรียนแต่ละกลุ่มพิจารณาปญั หาทเ่ี กิดจากกรณตี วั อย่าง ๓ เรอื่ ง และวเิ คราะห์ตาม
เกณฑท์ ่ีกําหนดใหใ้ นตอนที่ ๒

กรณตี ัวอย่างที่ ๑
ชดิ เป็นนักธุรกิจ เขาลงทุนจํานวนมากเพราะหวงั ว่าจะได้กาํ ไรมากเป็นทวคี ูณ แต่ กิจการของ

เขาขาดทนุ ถูกฟ้องล้มละลาย บ้านและท่ีดินถูกยดึ เขาไม่มีเงินเหลือเลย ลกู ชาย ๒ คน ต้องลาออกจาก
มหาวทิ ยาลัยเพราะบดิ าไม่มีเงินเสียค่าใชจ้ า่ ย ชติ มคี วามทกุ ข์อยา่ งมาก
กรณีตวั อย่างที่ ๒

ลคาตั้งใจว่าจะให้เพ็ญลักษณ์บุตรสาวคนเดียวของเธอเข้าเรียนในชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ ของ
โรงเรียนที่มีชอื่ เสียงอันดับหนึ่งของจังหวัด แต่ก็ต้องผดิ หวังเพราะเพ็ญลักษณ์จับสลากเข้า ไม่ได้และยัง
สอบเข้าเรียนไมไ่ ด้อกี ด้วย
กรณตี วั อย่างที่ ๓

แตงกวานัดหมายกับแตงโมเพื่อไปทํารายงานส่งครูในวันอาทิตย์เวลา ๙.๐๐ น. สถานท่ี ใต้
อาคาร ๑ แต่ปรากฏว่าแตงโมไม่ไปตามนัด แตงกวารออยู่นานถึงครึ่งวัน เธอโกรธแตงโม มาก และไม่
สามารถทาํ รายงานส่งครู ได้ทันตามกาํ หนดเวลา

ตอนท่ี ๒
๑. ให้นักเรยี นพิจารณาร่วมกันว่าบุคคลในกรณีตวั อย่างที่ ๑-๓ มีการกระทําที่ไม่ สอดคล้อง

กับหลักธรรมมรรคมอี งค์ ๘ มากขอ้ มากทีส่ ุด บอกเหตุผล และแนวทางแก้ไข
................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

๒. กรณีตัวอย่างใดที่มีเร่ืองราวใกล้ตัวนักเรียนมากที่สุด และให้คิคหาสาเหตุท่ีแท้จริง
ของปัญหาที่เกดิ ข้นึ โดยมใชว้ ิธคี ิดแบบสบื สาวเหตปุ ัจจัย
................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

๒๕๙

ใบงานที่ ๓

ให้นักเรียนแต่ละกลุ่มได้อภิปรายร่วมกันว่าในชีวิตประจําวันของนักเรียนมีการกระทําตาม
องค์ประกอบของมรรคมีองค์ ๘ อย่างไรบ้าง ให้เขียนรายการลงในช่อง ๒ และให้แต่ละกลุ่ม เลือก
แนวทางปฏิบัตริ ว่ มกันเป็นระยะเวลา ๒ เดือน เขยี นลงในชอ่ ง ๓

(๑) (๒) (๓)
มรรค ๘ การปฏิบตั ิตนตามหลักมรรคมีองค์ 8 การปฏิบตั ทิ ีก่ ลมุ่ เลือก

สัมมาทิฏฐิ ๑. อา่ นหนังสอื มากทําให้ไดค้ วามรู้มาก ร่วมกัน
(ความเห็นชอบ) ๒.
๓.
สัมมาสังกัปปะ ๑. คดิ ชวนเพ่ือนเข้าห้องสมุด
(ความดาํ รชิ อบ) ๒.
๓.
สมั มาวาจา ๑. อธบิ ายการบา้ นใหเ้ พื่อนฟงั ดว้ ยวาจาไพเราะ
(การเจรจาชอบ) ๒.
๓.
สมั มากัมมนั ตะ ๑. ชว่ ยเปิดไฟเมื่อออกจากหอ้ ง
(การทํางานชอบ) ๒.
๓.
สมั มาอาชวี ะ ๑. ไมล่ อกการบ้านเพ่ือน
(เลี้ยงชพี ชอบ) ๒.
๓.
สัมมาวายามะ ๑. อ่านหนังสอื วนั ละ ๒ ชวั่ โมง
(เพยี รพยายามชอบ) ๒.
๓.
สมั มาสติ ๑. ตั้งใจฟังครสู อน
(ความระลึกชอบ) ๒.
๓.
สัมมาสมาธิ ๑. ยืนเคารพธงชาติดว้ ยใจแน่วแนไ่ มค่ ุยกัน
(ความต้ังใจมนั่ ชอบ) ๒.
๓.

๒๖๐

แบบบนั ทึกการปฏบิ ตั ติ นตามหลกั มรรคมีองค์ ๘

ช่ือ.............................................................................................ชั้น...........................เลขท่.ี ....................

ชอื่ หลักธรรม พฤติกรรม ผลการปฏบิ ัติได้จริง
มาก ปานกลาง นอ้ ย ข้อเสนอแนะ

๒๖๑

แบบทดสอบกอ่ นเรยี น

เร่อื ง มรรค ๘

๑. หลักธรรมขอ้ ใดไมจ่ ัดอยู่ในทศพธิ ราชธรรม ๑๐ ๖. ข้อใดไมใ่ ช่ประโยชน์ของการฟงั ธรรม

ประการ ก. ได้ฟงั เรื่องใหมๆ่ อยู่เสมอ

ก. ทาน ข. ได้ข้อคดิ จากเร่อื งที่ได้ฟัง

ข. ศลี ค. ได้เขา้ ใจเรอ่ื งทีเ่ คยฟงั มากข้นึ

ค. สมาธิ ง. ได้เพือ่ นสนิทเพมิ่ มากขน้ึ

ง. ขนั ติ

๒. ขอ้ ใดคือความดำริชอบในมรรค ๘ ๗. ขอ้ ความใดไมม่ ีความหมายตรงกบั หลักกรรมใน

ก. สัมมาทิฏฐิ พระพทุ ธศาสนา

ข. สมั มาสังกัปปะ ก. หว่านพชื เชน่ ใด ย่อมได้ผลเชน่ น้ัน

ค. สมั มากัมมันตะ ข. ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ช่ัว

ง. สัมมาอาชวี ะ ค. ทำอย่างไร ไดอ้ ยา่ งนนั้

ง. บาปกรรมของเราสามารถชำระได้

๓. นิทานเรื่องใดท่สี อนเร่ืองโทษของการพูดโกหก ๘. ถ้านวลสอบตกเพราะขี้เกียจ แสดงว่าเปน็

ก. เดก็ เลย้ี งววั เพราะเหตใุ ด

ข. เดก็ เล้ียงแกะ ก. ข้เี กียจอ่านหนังสือ

ค. เด็กเล้ยี งแพะ ข. ถกู ครูแกล้ง

ง. เด็กเลีย้ งม้า ค. ถกู เพอื่ นแกลง้ ง. ไมม่ บี ญุ

๔. ถา้ เพื่อนกำลังตกอยใู่ นอันตราย เราควรปฏิบัติ ๙. การทำบุญใส่บาตร ถวายจตุปัจจัยเป็นการ

อย่างไร แสดงความเคารพต่อใคร

ก. เข้าไปชว่ ยเหลือ ก. พระพุทธเจ้า
ข. วงิ่ หนีเอาตวั รอด ข. พระธรรม
ค. มองดอู ยหู่ ่างๆ ค. พระสงฆ์
ง. บอกให้คนอื่นมาชว่ ย ง. ครอู าจารย์

๕. ข้อใดที่ควรยดึ เป็นแนวปฏบิ ตั ิในการดำเนนิ ๑๐. การมีสตสิ ัมปชญั ญะสอดคลอ้ งกบั ศีลขอ้ ใด

ชีวิตตามคำสอนของพระพุทธศาสนา ก. ศลี ขอ้ 2

ก. ทำความดี ละเวน้ ความช่วั ข. ศลี ข้อ 3

ข. พยายามสร้างฐานะใหด้ ี ค. ศีลขอ้ 4

ค. ตง้ั ใจเรียนให้ได้คะแนนดี ง. ศีลขอ้ 5

ง. หาที่อยู่อาศัยใหเ้ หมาะสม

๒๖๒

เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรยี น เรื่อง มรรค ๘

๑. ค ๖. ง
๒. ข ๗. ง
๓. ข ๘. ก
๔. ก ๙. ค
๕. ก ๑๐. ง

แบบทดสอบหลังเรียน เร่ือง มรรค ๘

๑. ถ้าเพ่ือนกำลงั ตกอยู่ในอนั ตราย เราควรปฏบิ ัติ ๕. การทำบุญใส่บาตร ถวายจตุปัจจัยเป็นการ

อยา่ งไร แสดงความเคารพตอ่ ใคร
ก. เขา้ ไปชว่ ยเหลือ ก. พระพุทธเจ้า
ข. วง่ิ หนีเอาตัวรอด ข. พระธรรม
ค. มองดอู ยู่ห่างๆ ค. พระสงฆ์
ง. บอกใหค้ นอน่ื มาช่วย ง. ครูอาจารย์

๒. ถ้านวลสอบตกเพราะขี้เกยี จ แสดงวา่ เปน็ ๖. ข้อความใดไม่มีความหมายตรงกบั หลักกรรมใน

เพราะเหตใุ ด พระพทุ ธศาสนา

ก. ขี้เกยี จอ่านหนังสือ ก. หวา่ นพชื เชน่ ใด ย่อมได้ผลเชน่ นั้น

ข. ถกู ครูแกลง้ ข. ทำดไี ด้ดี ทำช่วั ได้ชว่ั

ค. ถกู เพอ่ื นแกลง้ ค. ทำอย่างไร ไดอ้ ย่างนนั้

ง. ไม่มบี ุญ ง. บาปกรรมของเราสามารถชำระได้

๓. ข้อใดไม่ใช่ประโยชนข์ องการฟงั ธรรม ๗. การมีสติสัมปชญั ญะสอดคล้องกบั ศีลขอ้ ใด

ก. ได้ฟงั เรอ่ื งใหมๆ่ อยู่เสมอ ก. ศลี ขอ้ 2

ข. ไดข้ ้อคดิ จากเรอื่ งที่ไดฟ้ งั ข. ศีลขอ้ 3

ค. ไดเ้ ขา้ ใจเร่ืองทเ่ี คยฟังมากขน้ึ ค. ศีลขอ้ 4

ง. ไดเ้ พื่อนสนิทเพมิ่ มากขึ้น ง. ศีลขอ้ 5

๔. ขอ้ ใดที่ควรยดึ เปน็ แนวปฏิบัตใิ นการดำเนนิ ๘. นิทานเรอ่ื งใดที่สอนเร่อื งโทษของการพดู โกหก

ชวี ติ ตามคำสอนของพระพทุ ธศาสนา ก. เด็กเลี้ยงวัว

ก. ทำความดี ละเว้นความช่ัว ข. เดก็ เลี้ยงแกะ

ข. พยายามสร้างฐานะให้ดี ค. เดก็ เลย้ี งแพะ

ค. ตัง้ ใจเรียนให้ได้คะแนนดี ง. เด็กเลี้ยงม้า

ง. หาทีอ่ ยอู่ าศยั ให้เหมาะสม

๒๖๓

.แบบทดสอบหลงั เรียน (ต่อ) ๑๐. หลักธรรมข้อใดไม่จดั อยูใ่ นทศพธิ ราชธรรม
๙. ข้อใดคอื ความดำริชอบในมรรค ๘ ๑๐ ประการ
ก. สมั มาทิฏฐิ ก. ทาน
ข. สัมมาสังกปั ปะ ข. ศีล
ค. สัมมากมั มันตะ ค. สมาธิ
ง. สมั มาอาชวี ะ ง. ขันติ

เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียน
เรือ่ ง มรรค ๘

๑. ก ๖. ง
๒. ก ๗. ง
๓. ง ๘. ข
๔. ก ๙. ข
๕. ค ๑๐. ค

บรรณานกุ รม

๑. ภาษาบาลี - ไทย:
๑.๑ ขอ้ มลู ปฐมภูมิ

มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย. พระไตรปฎิ กภาษาบาลี ฉบบั มหาจฬุ าเตปิฏกํ ๒๕๐๐. กรงุ เทพมหานคร:
โรงพมิ พม์ หาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลัย, ๒๕๓๕.

__________. พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบบั มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์
มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๓๙.

__________. อรรถกถาภาษาบาลี ฉบับมหาจุฬาอฏฺ กถา. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาจุฬาลง
กรณราชวิทยาลยั , โรงพิมพว์ ิญญาณ, ๒๕๓๒-๒๕๓๔.

__________. ฎีกาภาษาบาลี ฉบับมหาจุฬาฎีกา. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราช
วทิ ยาลัย, โรงพิมพ์วญิ ญาณ, ๒๕๓๙-๒๕๔๕.

__________. ปกรณวิเสสภาษาบาลี ฉบับมหาจฬุ าปกรณวิเสโส. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์วิญญาณ,
๒๕๓๙-๒๕๔๒.

๑.๒ ข้อมลู ทุติยภมู ิ

๑.๒.๑ หนังสือ
กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม. พระบรมราโชวาทและพระราชดำรัส พระบาทสมเด็จ

พระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช เกี่ยวกับศาสนาและศีลธรรม. กรุงเทพมหานคร:
โรงพมิ พก์ ารศาสนา, ๒๕๕๒.
กมลวรรณ คารมปราชญ์. บทบาทของครอบครัวในการปลูกฝังและพัฒนาความเป็นพลเมืองดีตาม
ระบอบประชาธิปไตยให้กับเด็กและเยาวชน. วารสารพฤติกรรมศาสตร์. ปีที่ ๒๐ ฉบับที่ ๑
(มกราคม ๒๕๕๗), สถาบนั วจิ ยั พฤติกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครนิ ทรวิโรฒ, ๒๕๕๖.
กมลชนก ภิรมย์ศิริพรรณ. คู่มือพัฒนาความเสียสละของนักเรียนช่วงชั้นที่ ๑. กรุงเทพฯ:
มหาวทิ ยาลัยศรนี ครินทรวิโรฒ, ๒๕๔๙.
กษิณา วิไลลักษณ์. การผลิตบทเรียนคอมพิวเตอร์ช่วยสอนแบบเกมการสอน เรื่องส่วนประกอบ
ของคอมพวิ เตอร์เบอ้ื งต้น สำหรับนกั เรียนช้นั มัธยมศกึ ษาปี ๒. มหาวิทยาลยั ขอนแก่น,
๒๕๕๑.
กนษิ ฐา นิทัศนพ์ ัฒนาและคณะ. จติ สำนึกทางสงั คมของนักศึกษาระดบั บัณฑิตศกึ ษา มหาวิทยาลัย
มหดิ ล, กรงุ เทพฯ: มหาวิทยาลยั มหดิ ล, ๒๕๔๑.
กรณุ า-เรืองอุไร กศุ ลาสยั , ภารตวทิ ยา, พิมพค์ รง้ั ที่ ๔, กรงุ เทพมหานคร : สำนักพิมพ์ศยาม, ๒๕๔๓.

๒๒๖

กรมสามัญศึกษา. หัวใจของการศึกษาศาสนาต้องเป็นรากฐาน. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์พิฆเณศ
พรนิ้ ต้งิ เซนเตอร์, ๒๕๓๙.

กระทรวงศึกษาธิการ. พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ และที่แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่
๒) พ.ศ. ๒๕๔๕ พร้อมกฎกระทรวงที่เกี่ยวข้องและพระราชบัญญัติการศึกษาภาคบังคบั
พ.ศ. ๒๕๔๕, กรุงเทพมหานคร: องค์การรบั สง่ สนิ คา้ และพัสดภุ ณั ฑ์ (ร.ส.พ.), ๒๕๔๖.

__________. รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๕๐, สำนักงานเลขาธิการสภา
การศกึ ษา. กรงุ เทพมหานคร: ว.ี ที. ซี. คอมมิวนเิ คช่นั , ๒๕๕๐.

__________. หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑, . กรุงเทพมหานคร : ชุมนุม
สหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกดั , ๒๕๕๑.

__________. การสังเคราะห์รูปแบบการพัฒนาศักยภาพของเด็กไทยด้านความรับผิดชอบและมี
วนิ ัยในตนเอง. กรงุ เทพฯ: กรมวิชาการ. กระทรวงศกึ ษาธิการ, ๒๕๔๒.

กิตติพงษ์ แดงเสริมสิริ. จิตสำนึกสาธารณะและตัวแบบสร้างจิตสำนึกสาธารณะระดับเยาวชน
ในสถาบันอุดมศึกษา. FEU ACADEMIC REVIE. ๒ (๒): ๒๗-๓๒, ๒๕๕๑, (ธันวาคม-
๒๕๕๒, พฤษภาคม).

กิตติศักดิ์ กอร้อย. พฤติกรรมการทำงานเป็นทีมของนิสิตปริญญาตรี ภาคปกติ มหาวิทยาลัย
ศรีนครนิ ทรวิโรฒ. ปรญิ ญาการศกึ ษามหาบัณฑิต, สาขาวิชาการอุดมศกึ ษา บัณฑติ วทิ ยาลัย
มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ, ๒๕๕๑.

เกียรติศักดิ์ แสงอรุณ. แนวทางการพัฒนาจิตสำนึกสาธารณะสำหรับเยาวชนไทย : กรณีศึกษากลุ่ม
และเครือข่ายเยาวชน ที่ทำงานด้านจิตสำนึกสาธารณะ. กรุงเทพฯ.จุฬาลงกรณ์
มหาวิทยาลัย, ๒๕๕๑.

เกษม จันทร์แก้ว. วิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม. ฉบับปรับปรุงแก้ไข ครั้งท่ี ๔. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัย
เกษตรศาสตร,์ ๒๕๔๐.

กิตติยา วงษ์ขันธ์. การออกแบบการวิจัย รูปแบบการวิจัยเชิงปริมาณ การกำหนดตัวอย่าง และ
การวิเคราะห์ขอ้ มูล. ภาควชิ าเคมี คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, ๒๕๖๑.

เกรียงศกั ดิ์ เจรญิ วงศศ์ ักด์ิ. จอมปราชญน์ ักการศกึ ษา. กรุงเทพฯ: ซคั เซสมเี ดีย, ๒๕๔๓.
__________. ภาพอนาคตและคุณลักษณะของคนไทยที่พึงประสงค์. กรุงเทพฯ. โครงการวิถี

การเรียนรู้ของคนไทย. สำนักพัฒนาการเรียนรู้และมาตรฐานการศึกษา สำนัก
คณะกรรมการการศกึ ษาแห่งชาต,ิ ๒๕๔๖.
เขียน วันทนียตระกูล. หลักการและวิธีการสอน. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย
วทิ ยาเขตลา้ นนา, ๒๕๕๒.
จําปา วัฒนศิรินทรเทพ. การพัฒนาแผนการเรียนรู้โดยใช้วิธีสอนแบบโครงงานแบบวิทยาศาสตร์
ระบบนิเวศ ชั้นประกาศนียบัตรวิชาชีพปีที่ ๓. สาขาวิชาหลักสูตรและการสอน
มหาวทิ ยาลัยมหาสารคาม, ๒๕๕๐.

๒๒๗

จำนงค์ อดิวัฒนสิทธิ์. สังคมวิทยาตามแนวพุทธศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่ ๒. กรุงเทพมหานคร :
สำนกั พมิ พม์ หาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์, ๒๕๔๘.

จารุวรรณ ยิ่งยงค์. การพัฒนาคุณลักษณะความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย ของนักเรียน
ชั้นมัธยมศึกษาปี ที่ 1 ด้วยรูปแบบการจัดการเรียนรู้สืบสวนโดยใช้กระบวนการกลุ่ม.
สาขาวชิ าการสอนสังคมศึกษา บณั ฑิตวทิ ยาลัย มหาวทิ ยาลัยศลิ ปากร, ๒๕๕๘.

จิตรกร ตั้งเกษมสุข. หยาดเพชรหยาดธรรมภูมิปัญญาเพื่อการศึกษาไทย, กรุงเทพมหานคร :
เฟ่ืองฟ้าการพมิ พ์, ๒๕๔๗.

ชวลิต ชูกำแพง. การวิจัยหลักสูตรและการสอน. (พิมพ์ครั้งที่ ๒). มหาสารคาม: มหาวิทยาลัย
มหาสารคาม, ๒๕๕๓.

ชาญณรงค์ บุญหนุน. “พระพุทธศาสนากับการสร้างสรรค์ประชาธิปไตยว่าด้วยการเป็นพลเมืองที่ดี
ของสงั คม”, วารสารบัณฑติ ศึกษาปรทิ รรศน์, ปีที่ ๖ ฉบับที่ ๑ (มกราคม-มนี าคม ๒๕๕๓).

ชนาธิป พรกุล. การออกแบบการสอน การบูรณาการ การอ่าน การคิดวิเคราะห์ และการเขียน.
กรงุ เทพฯ: ว.ี ปร้ินท์, ๒๕๕๑.

ชยั อนนั ต์ สมุทวณชิ . ประชารัฐกบั การเปล่ยี นแปลง. กรงุ เทพฯ: สถาบันนโยบายศกึ ษา, ๒๕๔๗.
ชัยยงค์ พรหมวงศ์ บุญเลิศ ส่องสว่าง และวาสนา ทวีกุลทรัพย์ ชุดการเรียนการสอนในประมวล

สาระชุดวิชาการพัฒนาหลักสูตร และสื่อการเรียนการสอน หน่วยที่ ๑๔. คณะ
ศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธิราช, ๒๕๕๑.
__________. การทดสอบประส ิ ทธ ิ ภ าพส ื ่ อหร ื อช ุ ดการส อน ( Developmental Testing
of Media and Instructional Package). วารสารศิลปากรศึกษาศาสตร์วิจัย, ๕(๑) : ๗-๒๐.
(มกราคม-มถิ นุ ายน ๒๕๕๖), ๒๕๕๖.
ชาย โพธิสิตาและคณะ. รายงานการวิจัยเรื่องการศึกษาจิตสำนึกของคนไทยต่อสาธารณะสมบัติ:
กรณีศึกษากรุงเทพมหานคร. นครปฐม: สถาบันวิจัยประชากรและสังคม
มหาวทิ ยาลยั มหิดล, ๒๕๔๓.
โชติกา ภาษีผล. การสร้างและพัฒนาเครื่องมือในการวัดและประเมินผลการศึกษา. กรุงเทพฯ:
โรงพมิ พแ์ หง่ จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย, ๒๕๕๔.หนา้ ๒
ยุทธนา วรุณปิติกุล. สำนึกพลเมือง: ความเรียงว่าด้วยประชาชนบนเส้นทางประชาคม.กรุงเทพฯ:
มลู นธิ ิการเรยี นรูแ้ ละพัฒนาประชาคม, ๒๕๔๒.
เยาวดี รางชัยกุล วิบูลย์ศรี. การวัดผลและการสร้างแบบสอบผลสัมฤทธิ์. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์
แหง่ จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั , ๒๕๕๒.
ดารณี ปานทอง. การเปรียบเทียบผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน ความคงทนในการเรียนรู้และ
เจตคติต่อวิชาคณิตศาสตร์เรื่อง ทศนิยมของนักเรียนชันมัธยมศึกษาปีที่ ๑ โดยใช้วิธีสอน
สาขาวิชาหลกั สตู รและการสอน มหาวิทยาลยั ราชภัฏเทพสตรี, ๒๕๕๑.

๒๒๘

ดวงมาลา จาริชานนท์. การพัฒนาแผนการจัดกิจกรรมการเรียนรู้การอ่านเพื่อฝึกการคิดวิเคราะห์
ด้วยแบบฝึกทักษะสำหรับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑. มหาสารคาม: มหาวิทยาลัย
มหาสารคาม, ๒๕๕๑.

ดวงเดือน พันธุมนาวิน. การพัฒนาคนเพื่อพัฒนาชาติ: งานวิจัยและพัฒนาระบบพฤติกรรมไทย.
เอกสารการประชุมทางวิชาการ เรื่อง ซิมโปเซียมงานวิจัยพฤติกรรมศาสตร์ด้านระบบ
พฤตกิ รรมไทย. สำนักคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ ๒๐-๒๑ สงิ หาคม ๒๕๔๖ ณ โรงแรมมิรา
เคลิ แกรนด์ คอนเวนชัน่ กรุงเทพมหานคร. กรงุ เทพมหานคร: การวจิ ยั และการพัฒนาระบบ
พฤตกิ รรมไทย สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ, ๒๕๔๖.

__________. การสังเคราะห์งานวิจัยเกี่ยวกับคุณธรรมจริยธรรมในประเทศไทยและต่าง
ประเทศ. กรุงเทพมหานคร: ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาพลังแผ่นดินเชิงคุณธรรม ศูนย์
คณุ ธรรม, ๒๕๕๑.

ดุษฎี สีตลวรางค์. การเปรียบเทียบวิธีสอนแบบไตรสิกขาและแบบธรรมสากัจฉาในการสอนเบญจศีล
และฆราวาสธรรม ในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑. มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
ประสานมิตร, ๒๕๒๕.

ทวี ผลสมภพ. ปัญหาปรชั ญาในการเมอื งของโลกตะวันออก, กรงุ เทพมหานคร : สำนักพมิ พ์
มหาวทิ ยาลยั รามคำแหง, ๒๕๓๔, หนา้ ๖๓.

ทิพยพ์ าพร ตนั ติสุนทร. การศึกษาเพือ่ สรา้ งพลเมอื ง. กรุงเทพฯ: สถาบันนโยบายศึกษา, ๒๕๕๔.
ธะวัตร์ ทัดเนียม. การเปรียบเทียบผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนและเจตคติวิชาคณิตศาสตร์ของ

นกั เรยี นช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี ๔ ทไี่ ดร้ บั การสอนโดยใช้เทคนิคการเรียนแบบร่วมมือกับการ
สอนปกติ. คณะครุศาสตร์ สาขาวิชาหลักสูตรและการสอน สถาบันราชภัฏนครสวรรค์,
๒๕๕๐.
ธเนศวร์ เจริญเมือง, “พลเมือง : นักสู้ผู้ยิ่งใหญ่”, เอกสารชุดความรู้เกี่ยวกับประชาธิปไตย, เชียงใหม่
: สถาบันลา้ นนาประชาธปิ ไตย, ๒๕๕๓, หน้า ๑๓.
ธรรมนันทิกา แจ้งสว่าง. ผลของการใช้โปรแกรมพัฒนาจิตสาธารณะด้วยบทบาทสมมติกับตัวแบบ
ของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ ๓. กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทลัยศรีนครินทร
วิโรฒ, ๒๕๔๗.
ธรรมสภา. พจนานุกรมธรรม ฉบับพุทธทาส,จัดพิมพ์ฉลอง ๑๐๕ ปี ชาตกาลพุทธทาส พ.ศ.๕๕๔.
กรุงเทพฯ: สถาบันลอื ธรรม, ๒๕๕๕.
นภาจรี ศรีจันทร.์ ผลการจัดกิจกรรมการเรยี นการสอนเร่ืองเศรษฐศาสตรใ์ นชีวติ ประจำวันกลุ่มสาระ
สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๕ โดยใช้ภาพการ์ตูน
ประกอบการเรียนแบบอริยสัจ ๔. สาขาหลักสตู รและการสอน มหาวทิ ยาลยั มหาสารคาม,
๒๕๕๑.

๒๒๙

นฤมล นาดสูงเนิน. การพัฒนาแผนการจัดการเรียนรูรายวิชาการบัญชีเบื้องตน ๑ เรื่องสินทรัพย
หนี้สินและสวนของเจาของ (ทุน) โดยใชรปแบบการเรียนรูแบบกลุมรวมมือ(STAD).
สาขาวชิ าหลักสตู รและการสอน มหาวิทยาลัย มหาสารคาม, ๒๕๕๒.

นงนุช เทศทอง. คุณธรรม จริยธรรมของนักเรียน นักศึกษาอาชีวศึกษา ในสังกัดวิทยาลัยเทคนิค
กรมอาชวี ศึกษา เขตการศกึ ษา ๗. พิษณโุ ลก: มหาวิทยาลยั ราชภฏั พบิ ูลสงคราม, ๒๕๔๗.

นันทวัน บุญก่อน. คุณธรรมของนักศึกษาพยาบาลศาสตร์ วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี
พุทธชินราช. รายงานการวิจยั , กรงุ เทพฯ: ศูนยส์ ง่ เสริม และพฒั นาพลังแผ่นดินเชงิ คณุ ธรรม
(ศูนย์คุณธรรม) สำนักงานบริหารและพัฒนาองค์ความรู้ (องค์กรมหาชน). เช่น ปริ้นติ้ง,
๒๕๕๐.

นิภา สุขพิทักษ์. จิตสำนึกความเป็นพลโลกของครูกลุ่มสร้างเสริมประสบการณชีวิต ชั้นประถมศึกษา
ปีที่ ๖ ในโรงเรียนประถมศึกษาสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการประถมศกึ ษาแหง่ ชาติ
เขตการศึกษา ๙ ตามการรับรู้ของตนเอง. ภาควิชาประถมศึกษาบัณฑิต วิทยาลัย
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลยั , ๒๕๓๖.

นิวัติ เรืองพานิช. การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (พิมพ์ครั้งที่ ๒), กรุงเทพฯ :
รัว้ เขียว, ๒๕๓๗.

น้ำผึ้ง โสดดี. การพัฒนาการเรียนการสอนแบบร่วมมือ โดยใช้บทเรียนคอมพิวเตอร์ช่วยสอนเพ่ือ
เสริมทักษะการเรียนรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย เรื่องหลักภาษา สำหรับนักเรียน
ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๓. สาขาวิชาคอมพิวเตอร์ศึกษา คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
มหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม, ๒๕๖๐.

บุญชม ศรสี ะอาด. การพฒั นาการสอน. (พมิ พ์ครัง้ ที่ ๒). กรุงเทพฯ: สำนักพมิ พข์ มรมเด็ก, ๒๕๔๑.
__________. การพฒั นาการสอน/(CD-ROM). กรงุ เทพฯ: เจเนซสิ เอ็ดดเู คชัน่ , ๒๕๕๔.
บุญชม ศรีสะอาด. วิธีการทางสถิติสำหรับการวิจัย เล่ม ๑. (พิมพ์ครั้งที่ ๕). กรุงเทพฯ: สุวีริยาสาส์น,

๒๕๕๖.
__________. การวจิ ัยเบอื้ งต้น ฉบบั ปรับปรุงใหม่. (พิมพ์ครงั้ ท่ี ๙). กรุงเทพฯ: สุวรี ิยาสาส์น, ๒๕๕๖.
บุญสม หรรษาศิริพจน์. จิตสำนึก การสร้างจิตสำนึก. วารสารวิชาการสภาอาจารย์.๔(๑): ๗๑-๗๓.

(มกราคม, ๒๕๔๒), ๒๕๔๒.
บุญธรรม กิจปรีดาบริสุทธิ์. ระเบียบวิธีวิจัยทางสังคมศาสตร์. (พิมพ์ครั้งท่ี ๑๐). กรุงเทพฯ:

จามจุรโี ปรดกั ท์, ๒๕๕๑.
ปริญญา เทวานฤมิตรกุล. การศึกษาเพื่อสร้างพลเมือง (Civic Education). กรุงเทพมหานคร:

อักษรสัมพันธ์, ๒๕๕๕.
__________. การศึกษาเพื่อความเป็นพลเมือง (Civic Education): แก้ปัญหาการเมืองโดยสร้าง

ประชาธิปไตยที่ “คน”. เอกสารประกอบการประชุมวิชาการ สถาบันพระปกเกล้า ครั้งที่ ๑๓

๒๓๐

ประจำปี ๒๕๕๔ ความเป็นพลเมืองกับอนาคตประชาธิปไตยไทย เล่ม ๒. กรุงเทพมหานคร:
สถาบนั พระปกเกล้า, ๒๕๕๕.
ปรีชา ชัยนิยมการศึกษาความคิดเห็นของการสอนความรับผิดชอบและความมีระเบียบวินัยโดย
กระบวนการกลุ่มสัมพันธ์ในสถานศึกษา สังกัดสำนักงาคณะกรรมการ การศึกษา
เอกชน. กรุงเทพฯ: บณั ฑิตวทิ ยาลัยมหาวทิ ยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒ. ๒๕๔๒.
ประหยัด จิระวงศ์. หลักการและทฤษฎีทางเทคโนโลยีการศึกษา. กรุงเทพฯ : ศิลปะบรรณาการ,
๒๕๕๐.
ปฐมพงษ์ พืชสิงห์. การพัฒนาแผนการจัดการเรียนรู้โดยวิธีการสอนแบบร่วมมือ กลุ่มสาระ
การเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม เรื่องวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาชั้น
ประถมศึกษาปีที่ ๕. สาขาวิชาหลักสูตรและการสอน มหาวิทยาลัยราชภัฏ มหาสารคาม,
๒๕๕๓.
ปาริชาต สถาปิตานนท์. ระเบียบวิธีวิจัยการสื่อสาร. (พิมพ์ครั้งที่ ๗). ฉบับปรับปรุงใหม่. กรุงเทพฯ:
สำนกั พิมพ์แหง่ จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๕๗.
ปัญญา สังข์ภิรมย์ และสุคนธ์ สินธพานนท์. สุดยอดวิธีสอนการงานอาชีพและเทคโนโลยีนำไปสู่...
การจัดการเรยี นรขู้ องครูยุคใหม.่ กรงุ เทพฯ: อักษรเจรญิ ทัศน์, ๒๕๕๐.
เผชิญ กิจระการ และสมนึก ภัททิยธนี. ดัชนีประสิทธิผล (Effectiveness Index). เอกสาร
ประกอบคำอธิบายรายวิชา ๐๕๐๓๗๑๐ การวัดผลการศึกษา สาขาเทคโนโลยีการศึกษา
ศูนยจ์ งั หวัดร้อยเอด็ คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยมหาสารคาม, ๒๔๔๖.
ภาวดี รามสิทธิ์ และคณะ. การพัฒนาจิตสำนึกความเป็นพลเมือง กรณีศึกษานักศึกษาในสถาบันผลิต
บัณฑิตทางการพยาบาล สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษาเอกชน. คณะ
พยาบาลศาสตร์ วทิ ยาลยั เซนต์หลุยส์, ๒๕๕๕-๒๕๕๖.
พวงรัตน์ ทวีรัตน์. วิธีการวิจัยทางพฤติกรรมศาสตร์และสังคมศาสตร์ . (พิมพ์ครั้งท่ี ๑๐).
กรุงเทพฯ: สำนักทดสอบทางการศึกษาและจิตวิทยา มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
ประสานมิตร, ๒๕๔๙.
พิชิต ฤทธิ์จรูญ. หลักการวัดและประเมินผลการศึกษา. (พิมพ์ครั้งที่ ๗). กรุงเทพฯ: เฮ้าส์ออฟเคอร์มีสท์,
๒๕๕๕.
พิสิทธ์ิ สารวิจิตร, “ยุทธศาสตร์การสอนวิชาการพัฒนาตนเองและบุคลิกภาพจากระดับอนุบาลถึง
ปริญญาเอก”, เอกสารประกอบการสอน, (กรุงเทพมหานคร : บัณฑิตวิทยาลัย
มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครินทรวโิ รฒ ประสานมิตร, ๒๕๒๓), หนา้ ๑๐๙.
พิณสุดา สิริธรังศรี. การพัฒนาการศึกษาเพื่อสร้างความเป็นพลเมือง. วิทยาลัยครุศาสตร์,
มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์. สุทธิปริทัศน์, ปีท่ี ๓๑ ฉบับท่ี ๑๐๐ (ตุลาคม-ธันวาคม
๒๕๖๐): ๑๐๐- ๑๑๓, ๒๕๖๐.

๒๓๑

พัชราพร ศรีจันทร์อินทร์. ปัจจัยที่ส่งผลต่อความเสียสละของครูที่สอนนักเรียนซึ่งมีความ-บกพร่อง
ทางการได้ยินของโรงเรียนโสตศึกษา ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน กรณีศึกษา:
จังหวัดข่อนแก่นและจังหวัดอุดรธานี. กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัย
ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ, ๒๕๔๙.

ไพบูลย์ วัฒนศิรธิ รรม และสงั คม สญั จร. สำนกึ ไทยท่พี งึ ปรารถนา. กรุงเทพฯ: เดือนตุล, ๒๕๔๓.
ไพโรจน์ คชชา. ความรู้คอมพิวเตอร์และเทคโนโลยีสารสนเทศ. กรุงเทพฯ: เซ็นเตอร์ดิสคัฟเวอร่ี,

๒๕๔๒.
ไพศาล วรคำ. การวิจัยทางการศึกษา. (Educational Research). (พิมพ์ครั้งที่ ๑๐). คณะครุ

ศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏมหาสารคาม. มหาสารคาม: ตักสลิ าการพมิ พ์, ๒๕๖๐.
ไพศาล ไกรสิทธ์ิ. เอกสารการสอนรายวิชาการพัฒนาตน. ราชบุรี : คณะครุศาสตร์ สถาบันราชภัฏ

หมู่บา้ นจอมบงึ , ๒๕๔๑, หน้า ๒๑.
พระพุทธทาสภิกขุ. พระพุทธศาสนากับคนรุ่นใหม่และสังคมไทยในอนาคต. โครงการหนังสือ

พุทธศาสนาสำหรับคนหนุ่มสาว. กรงุ เทพฯ: ประพนั ธส์ าส์น, ๒๕๓๕.
พระไพศาล วิสาโล. เมื่อดอกไม้บานสะพรั่งทั้งแผ่นดิน. กรุงเทพฯ : สำนักกองทุนสนับสนุน

การสรา้ งเสริมสุขภาพ. เครือขา่ ยพุทธกิ า, ๒๕๔๘.
พระมหาพุทธินันทน์ อภินันฺโท. การพัฒนาโปรแกรมบทเรียนตามแนวคิดอริยสัจ 4 เพื่อส่งเสริม

ความสามารถในการแก้ปัญหา วิชาพระพุทธศาสนา ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี 3. วารสาร
ศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, ปีที่ 12 ฉบับที่ 2 (เมษายน - มิถุนายน ๒๕๖๑).
พระมหาสนอง ปัจโจปการี. มนุษย์กับสังคม. กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์
มหาวิทยาลยั , ๒๕๕๓.
พระมหาหรรษา ธมฺมหาโส,“รูปแบบการจัดการความขัดแย้งโดยพุทธสันตวิ ิธี : ศึกษาวิเคราะห์กรณี
ลุ่มนํ้าแม่ตาช้าง จ. เชียงใหม่”.กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย,
๒๕๔๗.
พระมหาสมปอง มุทโิ ต. คมั ภรี ์อภิธานวรรณนา. กรงุ เทพฯ:ธรรมสภา, ๒๕๔๒.
พระมหาอุดม สารเมธ.ี ความสามคั คีน้นั สำคญั นัก. กรุงเทพฯ: ระฆังทอง, ๒๕๕๐.
พระมหาอุเทน ปัญญาปริทัตต์, ปริญญาพ้นทุกข์, พิมพ์ครั้งท่ี ๒. กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์
ธรรมดา, ๒๕๔๙.
พระเทพเวที. (ประยุกต์ ปยุตฺโต). เทคนิคการสอนของพระพุทธเจ้า. พิมพ์ครั้งที่ ๒. กรุงเทพมหานคร:
มลู นิธิพทุ ธธรรม, ๒๕๓๒.
__________. พจนานุกรมพุทธศาสนาฉบับประมวลศัพท์. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์ จุฬาลงกรณ์
มหาวิทยาลยั , ๒๕๓๑.
พระธรรมปิฎก. (ป.อ. ปยุตฺโต). พุทธธรรมฉบับปรับปรุงและขยายความ. พิมพ์ครั้งที่ ๖.กรุงเทพมหานคร:
โรงพิมพ์จุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย, ๒๕๓๘.

๒๓๒

__________. การศึกษาเพอื่ สนั ติภาพ. กรุงเทพมหานคร: มลู นิธิพุทธธรรม, ๒๕๓๘.
พระธรรมปิฎก. (ป.อ. ปยุตฺโต). มองสันติภาพโลก ผ่านภูมิหลังอารยธรรมโลกาภิวัตน์. สาขาศาสนา

เปรียบเทยี บ คณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลยั มหดิ ล, ๒๕๔๐.
พระพรหมคุณาภรณ์(ป.อ.ประยุตฺโต. พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม. กรุงเทพฯ: มหา

จุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัย, ๒๕๒๘.
__________. สู่การศกึ ษาแนวพทุ ธ, พิมพ์ครั้งท่ี ๖, กรุงเทพมหานคร : มลู นิธพิ ทุ ธธรรม, ๒๕๔๘,
__________. หลักแม่บทของการพัฒนาตน, พิมพ์ครั้งที่ ๑๕. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหาจุฬา

ลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๔๖.
__________. พุทธธรรม ฉบบั ปรับปรุงและขยายความ, พิมพ์ครงั้ ที่ ๑๓, กรุงเทพมหานคร : โรงพมิ พ์

บริษทั สหธรรมิก จำกดั , ๒๕๕๑.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต), รู้หลักก่อนแล้วศึกษาและสอนให้ได้ผล, พิมพ์ครั้งท่ี ๒,

กรุงเทพมหานคร : โรงพมิ พอ์ งค์การรับสง่ สนิ ค้าและพสั ดุภัณฑ์, ๒๕๔๗.
__________. พุทธธรรม (ฉบับเดิม), พิมพ์ครั้งที่ ๒๕, กรุงเทพมหา นคร : มหามกุฏราชวิทยาลัย,

๒๕๕๓.
__________. ธรรมนูญชีวิต [A Constitution for Living], พิมพ์ครั้งที่ ๑๑๙, (กรุงเทพมหานคร :

โรงพิมพ์พระพุทธศาสนาของธรรมสภา, ๒๕๕๕.
พระครูโสภณปริยัติสุธี (ศรีบรรดร ถิรธมฺโม), ทฤษฎีรัฐศาสตร์ในพระไตรปิฎก, พิมพ์ครั้งที่ ๒, (พะเยา

: หจก.โรงพมิ พเ์ จรญิ อกั ษร, ๒๕๕๐.
พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาท, ปทานุกรม บาลี ไทย อังกฤษ สันสกฤต, พิมพ์ครั้งที่ ๒,

กรุงเทพมหานคร : โรงพมิ พ์มหามกุฏราชวิทยาลยั , ๒๕๒๐.
เพียงกมล มานะรัตน์ และปิยะมาศ ทัพมงคล. บทสำรวจความเป็นพลเมืองและยุทธศาสตร์การสร้าง

ความเป็นพลเมืองในสังคมไทย: การมีส่วนร่วมทางการเมืองในฐานะพลเมืองของ
ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยจากประสบการณ์จากงานวิจัย. เอกสารประกอการ
ประชุมวิชาการสถาบันพระปกเกล้า ครั้งที่ ๑๓ ประจำปี ๒๕๕๔ ความเป็นพลเมืองกับ
อนาคตประชาธปิ ไตยไทย. กรงุ เทพฯ: สถาบนั พระปกเกลา้ , ๒๕๕๕.
เพียงแพน อุปทอง. การสร้างและหาประสิทธิภาพของเอกสารประกอบการสอน รายวิชาการตลาด
บริการ. สาขาการตลาด วิทยาลัยอาชีวศึกษาแพร่, สำนักงานคณะกรรมการการอาชีว
ศึกษา. การประชุมวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัยระดับชาติและนานาชาติ ครั้งที่ ๙,
๒๕๕๙.
เพื่อชาติ สุขเรือน. การวิเคราะห์วงจรทรานซิสเตอร์. (พิมพ์ครั้งที่ ๒). กรุงเทพฯ: โอเดียนสโตร์,
๒๕๕๖.
พิสณุ ฟองศรี. เทคนิควิธีประเมินโครงการ. พิมพ์ครั้งที่ ๓. กรุงเทพมหานคร: บริษัท พรอพเพอร์ต้ี
พรนิ ท์ จำกดั , ๒๕๕๐.

๒๓๓

เพ็ญแข ประจันปัจจนึก. การสังเคราะห์งานวิจัยเกี่ยวกับคุณธรรมจริยธรรมในประเทศไทยและต่าง
ประเทศ. กรุงเทพมหานคร: ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาพลังแผ่นดินเชิงคุณธรรม (ศูนย์
คณุ ธรรม), ๒๕๕๑.

มานะ สินธุวงษานนท์. ปัจจัยส่งเสริมการจัดการศึกษาที่ส่งผลต่อคุณภาพนักเรียนในภาค
ตะวันออกเฉียงเหนือ, วารสารศึกษาศาสตร์. ๒๕๕๐.๑๘(๒), ๑๑๕-๑๒๗. (พฤศจิกายน
๒๕๔๙- มีนาคม ๒๕๕๐).

มนตรี แย้มกสิกร. การเลือกใช้เกณฑ์ประสิทธิภาพในงานวิจัยและพัฒนาสือการสอน: E๑/E๒ และ
๙๐/๙๐Standard. วารสารศึกษาสาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา , ๑๙(๗), ๑-๑๖.
(๑ ตุลาคม ๒๕๕๐-มกราคม ๒๕๕๑), ๒๕๕๑.

มนต์ชัย เทียนทอง. สถิติและวิธีการวิจัยทางเทคโนโลยีสารสนเทศ. กรุงเทพฯ: สถาบันเทคโนโลยี
พระจอมเกล้าพระนครเหนือ, ๒๕๔๘.

มนสิช สิทธิสมบูรณ์. ชุดฝึกอบรมการเขียนแผนจัดการเรียนรู้ทีเ่ น้นผู้เรียนเป็นสำคญั . พิมพ์ครั้งท่ี ๕.
คณะศึกษาศาสตร.์ พิษณโุ ลก: มหาวิทยาลยั นเรศวร, ๒๕๕๒.

ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรุงเทพมหานคร: นานมีบุ๊คส์
พบั ลิเคชัน่ , ๒๕๔๖.

ราตรี ภารา. ทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดล้อม. กรุงเทพฯ: ทิพยวสิ ุทธ,ิ์ ๒๕๓๘.
รัญจวน อินทรกำแหง. ประชาธิปไตยแบบธรรมิกสังคมนิยม. ปาจารยสาร. ๑๒ (๖): ๑๑๐-๑๑๙.

พฤศจิกายน-ธันวาคม), ๒๕๒๘.
รังสรรค์ ฤทธิ์ผาด. ความพึงพอใจของประชาชนต่อการจัดการมูลฝอยของเทศบาลตำบลแสงสว่าง

อำเภอหนองแสง จังหวัดอุดรธานี. ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต, สาขาวิชาการบริหาร
จดั การส่งิ แวดล้อม, บณั ฑิตวทิ ยาลัย มหาวทิ ยาลัยมหาสารคาม, ๒๕๕๐.
รังศิมา ชูเทียน และทศพร แสงสว่าง. การพัฒนาการเรียนร้แบบโครงงานเป็นฐาน วิชาเทคโนโลยี

สารสนเทศและการสื่อสารสําหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑. วารสาร
ครุศาสตร์ อุตสาหกรรม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี, ๔(๑), ๑๙–๓๒.
(มกราคม–มิถนุ ายน ๒๕๕๙), ๒๕๕๙.
รัชนวี รรณ สุขเสนา. การเปรียบเทียบผลสัมฤทธิ์ทางการเรยี น เรอื่ ง บทประยุกต์ กล่มุ สาระการเรยี นรู้
คณิตศาสตร์ ของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๕ ระหว่างการจัดกิจกรรมการ
เรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐาน (PBL) กับการเรียนรู้ตามคู่มือครู. มหาสารคาม: บัณฑิต
วทิ ยาลัย มหาวิทยาลยั มหาสารคาม, ๒๕๕๐.
โรงเรียนซำสูงพิทยาคม. รายงานการประเมินคุณภาพภายใน., (ขอนแก่น: โรงเรียนซำสูงพิทยาคม
สังกดั องค์การบรหิ ารส่วนจงั หวัด จงั หวัดขอนแก่น, ๒๕๕๙)
__________. แผนปฏิบัติการประจำปี ๒๕๖๐. ขอนแก่น, โรงเรียนซำสูงพิทยาคม สังกัดองค์การ
บรหิ ารสว่ นจังหวดั จังหวัดขอนแก่น, ๒๕๖๐.

๒๓๔

ลักขณา สริวฒั น.์ จิตวทิ ยาสำหรบั คร.ู กรุงเทพมหานคร: โอเดยี นสโตร,์ ๒๕๕๗.
ลัดดาวัลย์ เกษมเนตร และคณะ. รูปแบบการพัฒนานักเรียนระดับประถมศึกษาให้มี จิตสาธารณะ:

การศึกษาระยะยาว. ในเอกสารประกอบการประชุมวิชาการเนื่องในวันสถาปนา
สถาบันวิจัยพฤติกรรมศาสตร์ ครบรอบ ๔๙ ปี. หน้า ๑-๓. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัย
ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ, ๒๕๔๗.
วิกานดา จักรอิศราพงษ์. การสร้างแผนการจัดการเรียนรู้การอ่านและการเขียนภาษาอังกฤษ
โดยใช้รูปแบบการเรียนการสอนภาษาแบบองค์รวมสำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ ๒.
มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม,่ ๒๕๕๓.
วจิ ารณ์ พานชิ . การสรา้ งการเรียนรสู้ ศู่ ตวรรษที่ ๒๑. กรุงเทพฯ: ส. เจรญิ การพมิ พ์, ๒๕๕๖.
วิชาญ โชติกลาง. การสร้างและหาประสิทธิภาพเอกสารประกอบการสอนวิชางานเชื่อมซ่อมบำรุง
(๒๑๐๓-๒๑๑๔) วิทยาลัยเทคนิคนครราชสีมา. การประชุมวิชาการและเสนอผลงาน วิจัย
ระดับชาติ ครั้งที่ ๓ ก้าวสู่ทศวรรษที่ ๒: บูรณาการงานวิจัย ใช้องค์ความรู้สู่ความยั่งยืน
ณ วิทยาลัยนครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมา. (๑๗ มิถุนายน ๒๕๕๙): ๘๖๙-๘๗๖,
๒๕๕๘.
วิชยั ตนั ศริ .ิ วฒั นธรรม. กรงุ เทพฯ, สถาบนั นโยบายศึกษา, ๒๕๕๑.
วิรชั ถิรพันธ์เุ มธี. พทุ ธปรัชญาการปกครอง. กรุงเทพมหานคร : สำนกั พิมพด์ วงแกว้ , มปป.
วิมล เหล่าแคน. ผลการเรียนรู้ภาษาไทย เรื่องการสร้างคำตามหลักเกณฑ์ทางภาษาด้วยการจัด
กิจกรรมตามแนวคิดโดยใช้สมองเป็นฐานชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓. สาขาวิชาหลักสูตรและ
การสอน มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, ๒๕๕๒.
วิมลรัตน์ สุนทรโรจน์. การพัฒนาการเรียนการสอนภาควิชาหลักสูตรและการสอน. คณะศึกษาศาสตร์.
มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, ๒๕๕๔.
วิภาดา กิตติโกวิท (แปล), สัญญาประชาคม/หลักแห่งสิทธิทางการเมือง, พิมพ์ครั้งที่ ๒,
กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพท์ บั หนังสือ, ๒๕๕๕ .
วิมลสิทธิ์ หรยางกูร. พฤติกรรมมนุษย์กับสภาพแวดล้อม. (พิมพ์ครั้งที่ ๖). กรุงเทพฯ:จุฬาลงกรณ์
มหาวทิ ยาลยั , ๒๕๕๑.
วาโร เพ็งสวัสด.์ิ วธิ ีวทิ ยาการวจิ ยั . กรงุ เทพฯ: สวุ รี ิยาสาส์น, ๒๕๕๑.
__________. การวิจัยเชิงทดลองทางการศึกษา. คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร.
วารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร, ๖(๑๑), ๑๘๑-๑๙๐, (มกราคม-มิถุนายน ๒๕๕๗),
๒๕๕๗.
วารี ธนะคำดี. การพัฒนากิจกรรมการเรียนการสอน แบบสอนแนะให้รู้ คิดร่วมกับการเรียนรู้แบบ
รว่ มมือเพ่ือเสริมสร้างความสามารถในการใช้เหตผุ ลผลสัมฤทธทิ์ างการเรียน และเจตคติ
ต่อวิชาคณิตศาสตร์ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปี ที่ ๑. มหาบัณฑิต มหาวิทยาลัย
สกลนคร, ๒๕๕๓.

๒๓๕

วัชระ งามจิตรเจริญ, พุทธศาสนาเถรวาท, พิมพ์ครั้งท่ี ๒. กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัย
ธรรมศาสตร์, ๒๕๕๒.

วันชัย แย้มจันทร์ฉาย. การเปรียบเทียบผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาภาษาไทยของนักเรียนชั้น
มัธยมศึกษาปีที่ ๕ ที่จัดการเรียนรู้โดยใช้โครงงานกับการเรียนตามปกติ. นครสวรรค์ :
สำนกั งานเขตพน้ื ท่ีการศึกษามัธยมศึกษา เขต ๔๒, ๒๕๕๔.

วราพร ศรีสุพรรณ. หลักการและข้อเสนอในการจัดการสิ่งแวดล้อมศึกษา สาระความรู้และ
กลวิธเี พอ่ื ส่งเสริมการอนุรกั ษ.์ กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลยั มหิดล, ๒๕๓๕.

วราพร วันไชยธนวงศ์ ประกายแก้ว ธนสุวรรณ และวรรณภา พิพัฒน์ธนวงศ์. การพัฒนากระบวนการ
สร้างจิตอาสาของนักศึกษาพยาบาล วิทยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี เชียงใหม.่ ในเอกสาร
การประชมุ วชิ าการระดับชาติ เร่อื งการปฏบิ ัติสนู่ วัตกรรมและวจิ ัย วนั ท่ี ๒๘- ๒๙ เมษายน
๒๕๕๑ ณ โรงแรมเซนทารา ดวงตะวัน. สืบค้นเมื่อ ๑๐ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๙,
จาก http://www.bcnc.ac.th/History/information/publicin.php%๒๕ month=&/
December ๒๕๕๑/๑๑-๐๘-๒๐๐๘%๒๐.doc, ๒๕๕๑.

วรรณา สุติวิจิตร. การทดลองสอนจริยธรรมโดยการสร้างศรัทธาแก่นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓.
กรงุ เทพฯ. จุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลัย, ๒๕๒๗.

__________. สิง่ แวดล้อมศึกษา. พมิ พ์ครัง้ ที่ ๒. กรุงเทพฯ: อักษรวฒั นา, ๒๕๓๖.
ศักดิ์ชัย นิรัญทวี. บทบาทของมหาวิทยาลัยกับการศึกษาเพื่อความเป็นประชาสังคม. วารสาร สออ.

ประเทศไท/ Asaihl-Thailand Journal. ๑(๑): ๕๗. (พฤศจกิ ายน), ๒๕๔๑.
ศภุ รัช งามรัศมีวงศ.์ การศึกษาเจตคตแิ ละพฤติกรรมการอนุรักษ์ส่ิงแวดล้อมของนักเรียนชว่ งชั้นท่ี ๓

โรงเรียนในเครือมูลนิธิคณะเซนต์คาเบรียลแห่งประเทศไทย. กรุงเทพมหานคร:
มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครินทรวิโรฒ, ๒๕๕๐.
ศูนย์แนะแนวการศึกษาและอาชีพ. เครื่องมือแนะแนวพัฒนาบุคลิกภาพชุดทำประโยชน์เพื่อสังคม.
กรุงเทพฯ: กระทรวงศึกษาธิการ, ๒๕๓๙.
ศิริชัย กาญจนวาสี. ทฤษฎีการประเมิน. (พิมพ์ครั้งที่ ๗). กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์
มหาวิทยาลัย, ๒๕๕๒.
ศิวพร เสนีวงศ์ ณ อยุธยา. การเปรียบเทียบความสามารถในการคิดแก้ปัญหาและผลสัมฤทธิ์ทาง
การเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๒ โดยวิธีการขั้นที่ ๔ ของอริยสัจกับการสอนตามคู่มือครู.
กรงุ เทพฯ. คณะศึกษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยศรีนครินทร วิโรฒประสานมิตร. ๒๕๒๙.
สรียา ศิลาบุตร. การพัฒนาบทเรียนคอมพิวเตอร์มัลติมีเดีย เรื่อง อุปกรณ์คอมพิวเตอร์ ระดับชั้น
ประถมศึกษาปีที่ ๒: กรณีศึกษาโรงเรียนประตูชัย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา. กรุงเทพฯ.
สาขาวิชาคอมพิวเตอร์ศึกษา คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา,
๒๕๖๑.

๒๓๖

สถาบันพระปกเกล้า. การประชุมวิชาการสถาบันพระปกเกล้าคร้ังที่ ๑๓ ประจำปี ๒๕๕๔ ความเป็น
พลเมืองกับอนาคตประชาธิปไตยไทย เล่ม ๑. กรุงเทพมหานคร: สถาบันพระปกเกล้า,
๒๕๕๕.

สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี. การสบื เสาะหาความรู้. กรุงเทพฯ: สถาบนั ส่งเสรมิ
การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี, ๒๕๔๗.

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. การจัดการการเรียนรู้กลุ่ม วิทยาศาสตร์
หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน. กรุงเทพฯ : สถาบันส่งเสริมการสอน. วิทยาศาสตร์และ
เทคโนโลย,ี ๒๕๔๖.

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. สะเต็มศึกษากับการจัดการเรียนรู้ใน ศตวรรษ
ท่ี ๒๑. กรุงเทพฯ: กระทรวงศึกษาธิการ, ๒๕๕๗.

สติธร ธนานิธิโชติ. องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกับการพัฒนาความเป็นพลเมืองเพื่อปฏิรูปประเทศไทย.
กรงุ เทพฯ: สำนกั วจิ ัยและพฒั นา สถาบนั พระปกเกลา้ , ๒๕๕๕.

สมิทธิพล เนตรนิมิตร. รายงานวิจัย เรื่องภาพลักษณ์ของพระสงฆ์ในอริยวินัย : วิถีชีวิตและ
บทบาทของพระสงฆ์. กรงุ เทพมหานคร : โรงพมิ พม์ หาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๕๓.

สงวน สุทธิเลิศอรุณ. พฤติกรรมมนุษย์กับการพัฒนาตน. กรุงเทพมหานคร : หจก. ทิพยวิสุทธิ์,
๒๕๔๕.

สมนึก ภัททิยธนี. การวัดผลการศึกษา. (Educational measurement). (พิมพ์ครั้งที่ ๑๐). กาฬสินธุ์:
ประสานการพิมพ์, ๒๕๕๘.

สมนึก ปฏิปทานนท์. การเปรียบเทียบผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาสังคมศึกษาบุคลิกภาพ
ประชาธิปไตยและทักษะกระบวนการกลุ่มของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี 1 ระหว่าง
กลุ่มที่ใช้วิธีการสอนแบบการใช้วิจัยเป็นฐานและแบบปกติ. รายงานการวิจัย. (กรุงเทพฯ
: คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั .2549).

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส, วินัยมุข เล่ม ๑, พิมพ์ครั้งที่ ๓๙, กรุงเทพฯ :
โรงพิมพม์ หามกฏุ ราชวทิ ยาลยั , ๒๕๔๑, หนา้ ๓.

สมบัติ ท้ายเรือคำ. วิธีการทางสถิติสำหรับการวิจัย. ภาควิชาวัดผลและวิจัยการศึกษา
คณะศึกษาศาสตร.์ มหาสารคาม: มหาวทิ ยาลัยมหาสารคาม, ๒๕๕๓.

สมพิศ ไชยเสนา. ผลการจัดกิจกรรมการเรียนรู้เรื่องการอ่านการเขียนคำควบกล้ำ กลุ่มสาระ
ภาษาไทยชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ โดยการเรียนรู้แบบร่วมมือด้วยเทคนิค TGT.
มหาสารคาม: มหาวิทยาลยั มหาสารคาม, ๒๕๕๐.

สมหมาย ศุภพินิจ. การพัฒนาแบบฝึกทักษะกลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์ เรื่องร้อยละ ช้ัน
ประถมศกึ ษาปีท่ี ๕. อุบลราชธาน.ี มหาวิทยาลัยราชภัฎ อุบลราชธานี, ๒๕๕๑.

สมพงษ์ สิงหะพล. ต้องสอนให้เกิดจิตสำนึกใหม่. สีมาจารย์, ๑๓ (๒๗): ๑๕-๑๖. (มิถุนายน-ตุลาคม),
๒๕๔๒.

๒๓๗

สิริวรรณ ศรีพหล. การพัฒนาจิตสำนึกความเป็นพลโลกสำหรับเยาวชนตามแนวพุทธธรรม. สถาบัน
วจิ ยั และพฒั นา มหาวิทยาลัยสโุ ขทัยธรรมาธริ าช, ๒๕๔๘.

สิรภพ เหล่าลาภะ, พทุ ธศาสตร์การเมอื ง. กรงุ เทพมหานคร : สหธรรมิก จำกัด, ๒๕๔๕.
สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ. วาระการวิจัยแห่งชาติในภาวะวิกฤตเพื่อฟื้นฟูชาติ.

กรุงเทพฯ: สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ กระทรวงวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีและ
สิ่งแวดลอ้ ม, ๒๕๔๒.
สำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา. หลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพ พุทธศักราช ๒๕๕๖.
สำนกั มาตรฐานการอาชีวศึกษาและวิชาชีพ. กรุงเทพฯ: วทิ ยาลยั เทคนิคมนี บุร,ี ๒๕๕๗.
__________. พระราชบัญญัติการอาชีวศึกษา พุทธศักราช ๒๕๕๑. สืบค้นเมื่อวันที่ ๒๒ มีนาคม
๒๕๖๐ จาก http://www.cmtc.ac.th /news/ gaA๑cxvFri๙๓๒๕๐.pdf, ๒๕๕๑.
__________. คู่มือการจัดทำแผนการจัดการเรียนรู้มุ่งเน้นสมรรถนะ. สำนักมาตรฐาน
การอาชีวศกึ ษาและวชิ าชีพ สำนกั งานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา. กระทรวงศกึ ษาธิการ,
๒๕๕๖.
สำนกั งานคณะกรรมการวิจยั แห่งชาต.ิ วาระการวิจยั แห่งชาติในภาวะวกิ ฤตเพื่อฟ้ืนฟูชาต.ิ กรุงเทพฯ:
สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ กระทรวงวิทยาศาสตร์เทคโ นโ ลยี
และ สง่ิ แวดล้อม, ๒๕๔๒.
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาเอกชน. คู่มือชุดการเรียนการสอนจริยศึกษา. กรุงเทพมหานคร
โรงพมิ พ์ครุ ุสภา, ๒๕๓๗.
สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา. แผนการศึกษาแห่งชาติ ฉบับปรับปรุง (พ.ศ. ๒๕๕๒-๒๕๕๙).
กรุงเทพฯ: สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาการศึกษา, ๒๕๕๓.
สำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา. มาตรฐานการศึกษาตัวบ่งชี้และเกณฑ์
การพิจารณาเพื่อการประเมินคุณภาพภายนอก ระดับการศึกษาขึ้นพื้นฐาน
(พ.ศ. ๒๕๔๙-๒๕๕๓), กรุงเทพมหานคร: สมศ. (องค์การมหาชน), ๒๕๕๐..
สำนักนโยบายและยุทธศาสตร์. นโยบายและยุทธศาสตร์. กรุงเทพ,สำนักนโยบายและยุทธศาสตร์.
กระทรวงวฒั นธรรม: ๒๕๕๒.
สำลี รกั สทุ ธี. ค่มู อื การจดั ทำสื่อ นวตั กรรมและแผนฯ ประกอบส่ือ นวตั กรรม. กรุงเทพฯ: พฒั นาศึกษา,
๒๕๕๓.
เสาวลักษณ์ กันนิยม. การพัฒนาชุดการสอน สาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์เรื่องการดำรงชีวิตของ
พืชสำหรับนักเรยี นชั้นประถมศึกษาปที ี่ ๔ โดยใช้วิธีการสอนแบบ ๕E (Inquiry cycle).
สาขาวิชาหลกั สตู รและการสอน.คณะศึกษาศาสตร์. มหาวทิ ยาลัยบรู พา, ๒๕๕๔.
สาโรจน์ กาลศิริศิลป์. ทศพิธราชธรรม ข้อที่ ๓ ปริจจาคะ ๑๑ มิ.ย. ๒๐๑๐. สืบค้นเมื่อ ๑๕
กรกฎาคม ๒๕๕๙, จาก http://board.palungjit.com. ๒๕๕๓.

๒๓๘

สาโรช บัวศรี.วิธีสอนตามขั้นตอนทั้งสี่ของอริยสัจ ศึกษาศาสตร์ตามแนวพุทธศาสตร์. กรุงเทพฯ :
สำนกั พมิ พว์ ฒั นธรรมแหง่ ชาติ, ๒๕๒๖.

แสงรวี ไทยดำริ. ความไว้วางใจในการบริหารรัฐกิจกับความเป็นพลเมืองของประชาชนใน.
กรงุ เทพฯ: มหาวทิ ยาลยั รามคำแหง, ๒๕๕๐.

สุจิตรา วันทอง. การวิจัยและพัฒนาการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้การวิจัยเป็นฐานเพื่อพัฒนา
คุณลักษณะพลเมืองดีตามวิถีประชาธิปไตยของนักเรียนประถมศึกษา. กรุงเทพฯ: สาขาวิธี
วิทยาการวิจัยการศึกษา ภาควิชาวิจัยและจิตวิทยาการศึกษา คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์
มหาวทิ ยาลัย, ๒๕๕๕.

สุคนธ์ สินธพานนท์. นวัตกรรมการเรียนการสอนเพื่อพัฒนาคุณภาพของเยาวชน. พิมพ์ครั้งที่ ๔.
กรุงเทพฯ: ๙๑๑๙ เทคนิคพร้ินติ้ง, ๒๕๕๓.

__________. และคณะ. วิธีสอนตามแนวปฏิรูปการศึกษาเพื่อพัฒนาคุณภาพของเยาวชน.
กรงุ เทพฯ : ๙๑๑๙ เทคนิคพร้ินตงิ้ , ๒๕๕๔.

สุชาติ ประสิทธิ์รัฐสินธุ์. การใช้สถิติในงานวิจัยอย่างถูกต้องและได้มาตรฐานสากล. พิมพ์ครั้งที่ ๖.
กรงุ เทพฯ: สามลดา, ๒๕๕๖.

สุรางค์ โค้วตระกูล. จิตวิทยาการศึกษา. พิมพ์ครั้งที่ ๘. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์
มหาวทิ ยาลยั . ๒๕๕๒.

สุรางค์ โค้วตระกูล. จิตวิทยาการศึกษา. พิมพ์ครั้งที่ ๘. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์
มหาวทิ ยาลยั , ๒๕๕๒.

สุกัญญา นนทมาตย์. การพัฒนาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนและทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์
เรอ่ื งสงิ่ มีชีวิตกบั ส่ิงแวดล้อมชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี ๖ โดยกระบวนการเรียนรู้แบบสืบเสาะ
หาความรู้ ๗ ขนั้ . มหาสารคาม. มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม, ๒๕๕๗.

สนุ นั ทา สุนทรประเสริฐ. การผลติ ชุดการสอน. ชยั นาท: โมเดิร์นโฮม, ๒๕๕๒.
__________. การสร้างสื่อการสอนและนวัตกรรมการเรียนรู้สู่...การพัฒนาผู้เรียนรู้.สุพรรณบุรี:

โรงเรยี นสพุ รรณภูม,ิ ๒๕๕๓.
สุนิษา กลึงพงษ์, “ความต้องการพัฒนาตนเองของบุคลากรสายปฏิบัติการคณะพาณิชยศาสตร์และ

การบัญชี จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั ”,กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยศรนี ครินทรวิโรฒ, ๒๕๕๖.
สุวิทย์ มูลคำ ประภาพรรณ เส็งวงศ์ คณาพร คมสัน สายพิณ ทองสว่าง มาลี ชัยมณีและมุกดา ลอนใหม่.

การเขียนแผนการจัดการเรยี นรู้ทีเ่ นน้ การคิด. (พมิ พค์ รั้งท่ี ๓). กรงุ เทพฯ: อเี คบคุ๊ ส์ ,๒๕๕๑.
__________. และอรทัย มูลคำ. ๒๑ วิธีจัดการเรียนรู้: เพื่อพัฒนากระบวนการคิด. พิมพ์ครั้งที่ ๘.

กรงุ เทพมหานคร: ภาพพิมพ,์ ๒๕๕๒.
สุวิมล ติรกานันท์. ระเบียบวิธีการวิจัยทางสังคมศาสตร์ แนวทางสู่การปฏิบัติ. (พิมพ์ครั้งที่ ๙).

กรุงเทพฯ: โรงพิมพแ์ หง่ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย, ๒๕๕๔.

๒๓๙

สุธีตา หงษาชาติ. ความสัมพันธ์ระหว่างสภาพแวดล้อมในสถาบัน บุคลิกภาพและพฤติกรรมการรับ
ข่าวสารกับความรู้ และการตอบสนองต่อภาวะวิกฤตทางสังคมและสิ่งแวดล้อมของ
นักศึกษาพยาบาล. สืบค้นเมื่อ ๒๐ กรกฎาคม ๒๕๕๙ , จาก http://cuir.car.
chula.ac.th/ handle/๑๒๓๔๕๖๗๘๙/๗๖๑๘. (๒๕๓๙).

สุพจน์ ทรายแก้ว. จิตสำนึกสาธารณะ การก่อรูปและกระบวนการเสริมสร้าง. วารสารเพชรบุรี
วทิ ยาลงกรณ์, ๔(๑): ๔๖-๕๕, ๒๕๔๖.

สพุ ัตรา สุภาพ. ปญั หาสงั คม. กรงุ เทพมหานคร : ไทยวัฒนาพานิช จำกดั , ๒๕๓๕, หนา้ ๑.
สุคนธ์ สินธพานนท์. การใช้วิธีสอนแบบธรรมสากัจฉา เพื่อสร้างศรัทธาและวิธีคิดตามหลักพุทธ

ธรรมแก่นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓. วิชาหลักสูตรและการสอน สาขาวิชาศึกษาศาสตร์
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, ๒๕๓๘.
สุมน อมรวิวัฒน์. การสอนโดยสร้างศรัทธาและโยนิโสมนสิการ. พิมพ์ครั้งที่ ๒. กรุงเทพมหานคร:
สำนักพมิ พ์ โอเดียนสโตร์, ๒๕๓๐.
__________. ทฤษฎีพัฒนาปัญญาแนวสามศร: วิเคราะห์จากพระไตรปิฎก และสเติร์นเบิร์ก.
โครงการกิติเมธี สาขาวิชาศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. นนทบุรี
โรงพมิ พม์ หาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธริ าช, ๒๕๔๐.
__________. การพัฒนาการเรียนรู้ตามแนวพุทธศาสตร์ ทักษะกระบวนการเผชิญ สถานการณ์.
โครงการกิติเมธี สาขาวิชาศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. นนทบุรี:
โรงพิมพ์มหาวทิ ยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธริ าช, ๒๕๔๒.
สุวัฒน์ วิวัฒนานนท์. ปัจจัยเชิงพหุระดับที่ส่งผลต่อประสิทธิผลของโรงเรียนมัธยมศึกษาของรัฐ
ในกรุงเทพมหานคร. วารสารศึกษาศาสตร์, ๒๕๔๘. ๑๗(๒), ๔๗-๖๒.
หน่วยศึกษานิเทศก์ กรมการฝึกหัดครู. หลักการและทฤษฎีการปลกู ฝังสร้างเสมจริยธรรม. กรุงเทพฯ:
หน่วยศกึ ษานเิ ทศก์ กรมสามญั ศกึ ษา กระทรวงศึกษาธิการ, ๒๕๓๕.
หฤทัย อาจปรุ. ความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยส่วนบุคคล ภาวะผู้นำ รูปแบบการดำเนินชีวิตและ
ความสามารถในการเรียนรู้ด้วยตนเองกับการมีจิตสำนึกสาธารณะของนักศึกษา
พยาบาล เขตกรุงเทพมหานคร. กรุงเทพฯ: บณั ฑติ วทิ ยาลัย จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั ,
๒๕๔๔.
หวัน วงศ์แก่นท้าว. ความคิดเห็นของนักศึกษาต่อการเข้าร่วมกิจกรรมนักศึกษาของมหาวิทยาลัย.
เกษมบัณฑติ . กรงุ เทพฯ: บณั ฑติ วิทยาลัย มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวิโรฒ, ๒๕๔๘.
หลวงเทพดรุณานุศิษฎ์ (ทวี ธรรมธัช). ธาตุปปฺ ทปี ิกา,พิมพ์คร้งั ที่ ๗, กรงุ เทพฯ: มหามกุฎราชวิทยาลัย,
๒๕๔๐.
อารมณ์ กัณฑศรีวิกรม. ผลของการสอนโดยสร้างศรัทธาและโยนิโสมนสิการโดยวิธีคิกแบบคุณ
โทษและทางออกท่ีมีผลต่อผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนกลุ่มสร้างเสริมประสบการณ์ชีวิตของ
นักเรียนขน้ั ประถมศึกษาปีท่ี ๕. กรงุ เทพฯ: จุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลัย, ๒๕๓๖.

๒๔๐

อาภรณ์ ใจเทยี่ ง. หลักการสอน(ฉบับปรบั ปรุง). (พมิ พ์คร้ังที่ ๕). กรุงเทพฯ: โอเดยี นสโตร์, ๒๕๕๓.
อาภากรณ์ เสถียรรัตน์. บทเรียนคอมพิวเตอร์ช่วยสอนตามหลักความรู้แบบองค์รวม เรื่องทัศนธาตุ

และการจัดองค์ประกอบสําหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑. สาขาวิชาเทคโนโลยีและ
สื่อสารการศึกษา คณะครุศาสตร์อุตสาหกรรม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี,
๒๕๕๙.
อรพินทร์ สันติชัยอนันต์. การศึกษาคุณธรรมและจริยธรรมของนิสิตนักศึกษา สถาบันอุดมศึกษา
ในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล. กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัย
ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ, ๒๕๔๙.
อริสา สุขสม. การพัฒนาจิตสำนึกสาธารณะเพื่อชุมชน ทุนมนุษย์กับการพัฒนาการสร้างจิตสำนึก
สาธารณะ. สืบค้นเมื่อ๑๙กรกฎาคม ๒๕๕๓, จาก http://www.scribd. com/doc/
๕๑๓๖๘๔๑๕. ๒๕๕๒.
อนุพนธ์ คำปัน. การศึกษาพฤติกรรมวัฒนธรรมทางสังคมของนิสิต กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย
มหาวทิ ยาลัยศรีนครนิ ทรวโิ รฒ, ๒๕๔๕
อังษณา ปุรินทราภิบาล. การศึกษาผลการใช้ชุดการสอนเพื่อพัฒนาทักษะการคิดแบบโยนิโส
มนสิการในวิชาพลังงานและสิ่งแวดล้อมของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕ โรงเรียน
สุรศักดิ์มนตรี กรุงเทพมหานคร. ภาควิชาการศึกษา คณะศึกษาศาสตร์
มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์, ๒๕๓๗.

๑.๒.๒ สอ่ื อิเลก็ ทรอนกิ ส์
จันทิรา ธนสงวนวงศ์. หน่วยที่ ๘ จิตสำนึกสาธารณะแผนกภาษาไทย-สังคม วิชาชีวิตและ

วัฒนธรรมไทย ๓๐๐๐-๑๓๐๑ (แบบเรียน ELearning). สืบค้นเมื่อ ๒๕ มกราคม ๒๕๕๙,
จาก http://edu.e-tech.ac.th/mdec/learning/s๑๓๐๑/unit๐๘.html, ๒๕๕๓.
ณฐวัฒน์ ล่องทอง. จิตสาธารณะ รายวิชาทกั ษะชีวิต ๐๐๑๑๗๓. เอกสารประกอบคำสอน. สืบค้นเมื่อ
๓ ๐ ม ก ร า ค ม ๒ ๕ ๕ ๓ , จ า ก kmc.pkn๒ .go.th/research/๑ ๒ ๗ ๖ ๖ ๑ ๙ ๒ ๘ ๗ _PM
๒๐๑๐.ppt, ๒๕๕๓.
ณัฏฐพัชร์ ทัศนรุ่งเรือง, เปิดผลสำรวจคนไทยแยกไม่ออก ระหว่างคำว่า “ประชาชน-พลเมือง,
แหล่งที่มา http://www.thaireform.in.th/news-highlight/ item/๕๖๖๔-๒๐๑๑-๐๔-
๑๒-๐๘-๓๓-๕๖.html?pop=๑&tmpl=component&print=๑.
นเรศวรวชิ าการ. การพัฒนาคุณภาพชวี ิตและสังคมเร่ืองจติ สาธารณะ. เอกสารการประชุมวิชาการ
วันท่ี ๒๗ มกราคม ๒๕๕๓ สบื คน้ เม่อื ๓๐ มกราคม ๒๕๕๙, http://www.academic.
nu.ac.th/content _view.php?n_id=๔๔&img= ๑&action=view. ๒๕๕๓.

๒๔๑

บุญเลิศ คชกุล. สุขใจที่อ่าน สาระธรรมเพื่อชีวิต เรื่องการเสียสละ. สืบค้นเมื่อ ๑๕ กรกฎาคม
๒๕๕๙,จาก http://www.rtachaplain.com/chaplain ๒/book_happyness/๐๒๙.
pdf, ๒๕๕๓.

มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา. บทที่ ๗ การออกแบบการวิจัย. สืบค้นเมื่อวันที่ ๑๒ สิงหาคม๒๕๕๙
จาก http://oservice.skru.ac.th/ebookft/๒๘๖/chapter๗.pdf. (๘๕-๑๐๔), ๒๕๕๙.

ราชกิจจานุเบกษา. พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ (ฉบับท่ี ๓) พ.ศ. ๒๕๕๓. (เล่ม ๑๒๗ ตอน
ที่ ๔๕ ก ๒๒ กรกฎาคม ๒๕๕๓), ๒๕๕๓. [ออนไลน์]. แหล่งที่มา http://www.
Talingchanwittayanusorn.com/_ files_school/๖๔๑๐๐๒๗๓/data/๖๔๑๐๐๒๗๓_
๑_๒๐๑๒๐๑๑๙- ๒๑๐๖๑๘.pdf.[๑๖ ตุลาคม ๒๕๕๓].

๒. ภาษาอังกฤษ

Abu Seileek, Ali Farhan. “Cooperative vs. individual learning of oral skills in a call
environment,” Computer Assisted Language Learning. 2 0 (5 ): 5 1 4 .
(December, 2007), 2007.

Abruscato, joseph. Teaching Children Science: A Discovery Approach. (Boston: Ally
and Bacon.1996.

Adkinson, J. E. Does cooperative learning affect girls' and boys' learning and attitudes
toward mathematic transformation skills in single-sex and mixed- sex
classrooms? Dissertation Abstracts International Section A: Humanities
and Social Sciences, 68(11-A), 4639, 2008.

Aliasgari, Riahinia, & Mojdehavar. Education, Business and Society: Contemporary
Middle Eastern Issues Emerald Article: Computerassisted instruction and
student attitudes towards learning mathematics. Education, Business and
Society: Contemporary Middle Eastern Issues, 3(1), 6-14, 2010.

Allen, J. P., Pianta, R. C., Gregory, A., Mikami, A. Y., & Lun, J. An interaction-
based approach to enhancing secondary school instruction and student
achievement. Science, 333(6045),1034-1037. doi:10.1126/science. 2011.

Allen, F. Rodney. Social Science Model of Teaching. Path to Effective Teaching:
The Group investigation Model. Retrieved April16, 2 ,0 1 8 , from.
http://ssep.net/model2.html, 2002.

Armstrong, Jocelyn. “Exploring the Effects of Individual Drama Therapy with a Child
Diagnosed with Learning Disabilities: A Case Study.” Masters Abstracts

๒๔๒

International.41(4): 884; August. 2003.
Apple white. C.I. Organizational Behavior. New York : Prentice-Hall. 1997.
Alig-Mielcarek, J.M. A model of school success : Instructional leadership, academic

press,and student achievement. Dissertation for the degree of doctor of
philosophy in graduate school of the Ohio State University, 2003.
Aziz, Z., Rusilowati, A. and Sukisno, M. Penggunaan model pembelajaran learning
cycle 7 E untuk meningkatkan hasil belajar siswa SMP pada pokok bahasan
usaha dan energi. Unnes Physics Education Journal, 2(3), 31-39, 2013.
Ballou, D., Goldring, E., & Liu, K. Magnet schools and student achievement. New
York : National Center for the Study of Privatization in Education, 2006.
Becker, James M. and Anderson, Loe F. "Global Perspectives in Social Studies.
Journal of Research and Development in Education. Vol.13 No. 2 Winter,
1980.
Beck-Jones,Juanda Joan. The Effect of Cross-training and Role Assignment in Cooperative
learning groups on task performance, knowledge of accounting concepts,
teamwork behavior, and acquisition of interposition knowledge.
Dissertation Abstracts international, 64(07), 2378A. 2003.
Best, John W. and Kahn, Jams V. Research Education. (7 th ed.). Boston: Allyn and
Bacon, 1993.
Bloom, B.S. (Ed.). Engelhart, M.D., Furst, E.J., Hill, W.H., Krathwohl, D.R. Taxonomy of
Educational Objectives, Handbook I: The Cognitive Domain. New
York : David McKay Co Inc. 1956.
Ballou, D., Goldring, E., & Liu, K. Magnet schools and student achievement. New
York: National Center for the Study of Privatization in Education, ๒๐๐๖.
Brown, James W., Norbert, Kenneth, and Srygley, Sara K. Administering educational
Media : Instructional technology and library services. (2 nd ed.). New York:
McGraw-Hill, 1972.
Brown, M. R., Jeffrey, S. W., Volkman, J. K., Dunstan, G. A., Nutritional properties of
microalgae for mariculture. Aquaculture,151 (1-4): 1997.
Billing. “ Assesment of the Learning Cycle and Inquiry-based Learning in High School
Physics Education,” Education Teacher Training, Vol. 40 No. 4: 89., 2002.

๒๔๓

Bransford, J.D., A.L.,Brown, and R.R. Cocking. How Peopke Learn: Brain, Mind,
Experience,and School. Washington, D.C.: National Acadimy Press, 2000.

Carter, M. B. An Analysis and comparison of the effects of computer assisted
instruction versus traditional lecture instruction on student attitudes and
achievement in a college remedial mathematics course. Dissertation
Abstracts International, 65(4),1288-A; October, 2004.

Carin, Arthur. Teaching Science through Discovery. (7 th ed.). New York: MacMillan.
1993.

Chen, Mei-Ling. A Study of the Effects of Cooperative Learning Strategies on
Student Achievement in English as a Forcing Language in Taiwan
College. Dissertation Abstracts International, 2004.

Cronbach, L. J. Essentials of psychological testing. (5 th ed.). New York : Harper
Collins Publishers, 1990.

Cronbach, L.J. Essential of psychology testing. (3 rd ed.). New York: University of
Chicago,1970.

Claudette, Pauline Richards. "The Degree of Worldmindedness Exhibited in
School with Varying Emphasis on Gloval Eduction." Dissertation
Abstracts International, 1981. 40 (March 1981): 4877-A.

Cohen, JSocial, emotional, ethical and academic education: Creating a climate for
learning, participation in democracy and well-being. Harvard Educational
Review, 76, 201–237. 2006.

Dawson. The Effect of Explicit Instruction in Science process Skills on Conceptual
Change:The Case of Photosynthesis. Dissertation Abstracts International,
Vol. 60 No.70: 2433, 2000.

Desforges, C., & Abouchaar, A. The Impact of Parental Involvement, Parental
Support and Family Education on Pupil Achievement and Adjustment:
A Literature Review. London: Department of Education and Skills, 2003.

D.N. Bhagvat, Early Buddhist Jurisprudence, (New Delhi : Cosmo Publications,
1939.

Driver, R.H. and Bell, Students thinking and the learning of science: A constructivist
view.The School Review, 67(240)1986., 443-456.

๒๔๔

Dunn, C. A. An Investigation of the effects of computer-assisted reading instruction
versus traditional reading instruction on selected high school freshmen.
Dissertation Abstracts International, 62(9), 3002 A; March, 2002.

Eisenkraft, A. Expandingthe5E model. The Science Teacher, 70(6), 57–59, 2003.
Fan, X. & Chen, M. Parental Involvement and Students’ Academic Achievement: A

Meta-Analysis. Educational Psychology Review, 2001.13(1),1- 22.
Fitz-Gibbon & Caral. How to Design a Program Evaluation. Newbury Park, CAS Sage

Publilications,1987.
Finnan, C., Schnepel, K., & Anderson, L. Powerful learning environments: The critical

link between school and classroom cultures.Journal of Education for
Students Placed at Risk, 8, 391–418. doi:10.1207/S15327671ESPR0804_2,
2003.
Fraillon, Clement, N. Student wellbeing at school : The actualization of values in
education, International. Research Handbook on Values Education and
Student Wellbeing, 2010. Part1, 37-62. 2004.
Gagné, R. M., Briggs, L. J., Wager, W. W. Principles of instructional design, ( 4 th ed.).
Fort Worth,TX: Harcourt, Brace Jovanovich College Publishers,1992.
Good, Carter. V. Dictionary of Education. (3 rded.). New York: McGraw–Hill Book
Company, 1973.
Goodman R. I, K.A. Flether and E.W Schneider. The Effectiveness Index as Comparative
Measure in Media Product Evaluation. EducationTechnology. 2 0 (9 ),3 0 -3 4 ,
1980.
Hergenhahn, B.R. & Olsen, M. H. An Introduction to Theories of Learning14 th ed
Englewood Cliffs.New Jersey: Prentice Hall, Inc,1993.
Herzberg, Frederick, Mausner, Bernard, & Snyderman, Barbara B. The Motivation to
work.New Brunswick: Transition,1959.
Hett, E.Jane. The Development of an Instrument of Measure Global Mindedness.
UPI Dissertation. University of San Diego, ๑๙๙๑.
Hewson. An Appropriate Conception of Teaching Science: A View From Studies of
ScienceLearning . Science Education, 72(5), 595-614.1988.

๒๔๕

Institute for the Promotion of Teaching Science and Technology. (2 0 1 1 ). Teacher’s
manual of specialized Biology II for grade10 -1 2 students, substance of
science, based on the basic education core curriculum B.E. 2 5 5 1
(A.D.)Bangkok: Office of the Welfare Promotion Commission for Teachers
and Education Personnel Printing Ladphrao. (in Thai), 2008.

Jennings, Robert Neville. Transforming civics and citizenship education in the
middle years of schooling : an exploration of critical issues informing
teachers’theories of action. PhD thesis, James Cook University, 2003.

Kanli, U. The Effects of Laboratory Based on the 7 E Learning Cycle Model and
Verification Laboratory Approach on the Development of Students
Science Process Skills and Conceptual Achievement. Unpublished
Master Thesis, Gasic University of Turkey. 95, 2007.

Kohlberg, L. Moral Stage and Moralization: The Cognitive Development Approach.
Moral Development and Behavior. New York: Holt Rime hart and
Winston,1976.

Koul, Lokerh. Methodology of Educational Research. (New Delhi: Vikas Publishing
House.1984.

Likert, Rensis. The Human Resources : Case and Concept. New York: Hart Court.
Bruce B. World in Cooperated,1970.

Maslow, Abraham H. Motivation and Personality. (2 nd ed.). New York: Harper and
Row Publishers,1970.

Ministry of Education. The basic education core curriculum B.E. 2 5 5 1
(A.D.2008). Bangkok: The Agricultural Cooperative Federation of Thailand. (in
Thai), 2008.

Morris, C. G. &. Maisto, A. A. Understanding Psychology. (5th ed.). New Jersey: Prentice
Hall, 2001.

Muchinsky, paul M. Psychology applied to work : An introduction to industrial and
organizational psychology. Belmont. CA: Cole, 1993.

Olsen, R.E. and Kagan, S. Cooperative Language Learning: A Teacher’s Resource
Book. New Jersey: Prentice-Hall, 1992.

๒๔๖

Okon, A.U. Process-based Teachers’ Refresher Courses and Students’ Acquisition of
Science Process Skills in Process-Oriented Physics lessons. Journal of
Educational and Social Research, 2(7):101, 2012.

Qarareh, A. O. The effect of using the learning cycle method in teaching science
on the educational achievement of the sixth graders. International
Journal of Education Science, 4(2),123-132, 2012.

Piaget, J. The Original of Intelligence in Children. New York: International University
Press, 1952.

__________. “Cognitive Development in Children: Piaget Development and Learning.”
Journal of Research in Science Teaching, 2:176-186, 1964.

R.C. Majumdar, et.al, Advanced History of India, (Madras : Macmillan Company of
India, 3rd edition, reprinted, 1976, p.31.

Reswari, G. P. The effect of 7 E learning cycle model on the improvement of MTS
students’ cognitive learning outcomes and science processes skills on
the material of liquid pressure. (Master thesis, Indonesia
University of Education), 2013.

Rovinelli, R. J., & Hambleton, R. K. On the use of content specialists in the Assessment of
criterion-referenced test item validity. Dutch Journal of Educational
Research, 2, 49-60, 1977.

Rockoff, Jonah, E. "The Impact of Individual Teachers on Student Achievement:
Evidence from Panel Data." American Economic Review, 94 (2): 247-252.,
2004.

Rivkin, S.G., Hanushek, E.A., & Kain, J.F. Teachers, schools, and academic achievement.
Econometrical, 2005. 73(2), 417-458.

Sasangbong, M. The development of analytical thinking and attitude towards
science teaching and learning activities of grade 7 students using
7E learning cycle. (Master thesis, Mahasarakham University). (in Thai)., 2010.

Skinner, B. F.. The Technology of Teaching. New York: Appleton-Century-Crofts, 1968.
Slavin, R.E. “Achievement Effects of Ability Grouping in Secondary Schools: A Best

Evidence Synthesis,” Review of Educational Research. (6 0 , 3 : 4 7 1 - 4 9 9 ),
1990.

๒๔๗

Somers, R.L. Putting down roots in environmental literacy: A study of middle
school student participation in Louisiana sea grant' s coastal roots
project. Retrieved December1, 2 0 1 5 , from: http://etd.su.edu/docs/
available/ctd-0 4 1 4 2 0 0 5 - 1 0 4 7 3 3 / unrestricted! Somers thesis. pdf. [2 0 1 5 ,
December 23], 2005.

Striclyn, J.A. What effect will using inquiry method of teaching science have on
sixth grade students. Retrieved from http://etd.lib.montana. edu/etd/
view/item/1335 (23/06/2015), 2011.

Sterling, J. E. Reinventing music theory pedagogy: The development and use Of a
CAI program to guides students in the analysis of musical form. Dissertation
Abstracts International, 63(6), 2044-A; December, 2002.

Suyanto, W. The effects of student team-achievement divisions on mathematics
achievement in Yogyakarta Rural Primary Schools. Dissertation Abstracts
International-A 59(10): 37-66, 1999.

Thousand, S. J., Villa, R.A. and Nevin, A.I. Creative and Collaborative Learning. ( 2 nd
ed.). Baltimore: Paul Brooke, 3-16, 2002.

Tuckman, B.W. Conducting Educational Research. (5th ed.). U.S..A.: Harcourt Brace
& Company.1999.

Vivas, D. The design and evaluation of a course in thinking operations for first grades
in Venezuela (Cognitive, Elementary Learning). Dissertation Abstracts
International. 1985.

Vroom, V. H. Manage people not personnel: Motivation and performance
appraisal. Boston: Harvard Business School Press. 1990.

Vygotsky.L.S. Mind in Society: The Development of high Psychology Process.
London: Harvard University press, 1978.

Wallerstein, H.A. Dictionary of Psychology: Penguin Books, Inc. 1971.
Whitney, D.R., and D.L. Sabers. Improving essay examinations III : Use of item

analysis.Technical Bulletin. No.11 , (May), Iowa : Evaluation and Examination
Service, University of Iowa, 1970.
Wicklund, Diany. Individust Learning Versus Coopertive Learning in a University
Spreadsheet Application Class. Dissertation Abstracts International. 6 3
(10), 34-57- A. 2003.

๒๔๘

Wolman, B. B. Dictionary of Behavioral Science. London: Litton Educational. 1973.
Clement, N. Student wellbeing at school : The actualization of values in education,

International. Research Handbook on Values Education and Student
Wellbeing, 2010.
Ehrenberg, R. G., Brewer, D. J., Gamoran, A. & Willms, D. Class size and student
achievement. Psychological Science in the Public Interest, 2(1), 2001.
Fan, X. & Chen, M. Parental Involvement and Students’ Academic Achievement:
A Meta-Analysis. Educational Psychology Review, 2001.13(1),1- 22
Gillions, M. Fugene. Global Education and Socail Studies. The Ohio State University,
1982.
Plater, M. and Joyce B. The Effects of Democratic Classroom Procedures on the
Behavior of 9 to11 Year-Old Children. Dissertation Abstracts
International, 1978 .
Uma Chakravarti. Social Dimensions of Early Buddhism, (New Delhi : Munshiram
Manoharlal, 1996.

บทที่ ๕

สรปุ อภปิ รายผลวิจยั

การศึกษาวิจัย เรื่องการศึกษาวิจัย เรื่องการพัฒนาจิตสำนึกความเป็นพลเมืองของนักเรยี น
ในจังหวัดขอนแก่นตามหลักพุทธธรรม ภาคเรยี นท่ี ๒ ปีการศึกษา ๒๕๖๐ ผู้วจิ ัย สรปุ อภปิ รายผล และ
ขอ้ เสนอแนะ สาระสำคญั ได้ ดงั นี้

๕.๑ สรปุ ผลการวิจัย
๕.๒ อภิปรายผลการวิจยั
๕.๓ ข้อเสนอแนะ

๕.๑ สรุปผลการวจิ ัย

จากการศึกษาวิจัย การพัฒนาจิตสำนึกความเป็นพลเมืองของนักเรียนในจังหวัดขอนแก่น
ตามหลักพทุ ธธรรม ภาคเรียนที่ ๒ ปีการศึกษา ๒๕๖๐ ผู้วจิ ัย สรปุ ผลการวิจยั ได้ ดงั น้ี

๕.๑.๑ ผลการวิเคราะหป์ ระสิทธภิ าพแผนการจัดการเรยี นรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ
๔ เรื่องจิตสำนึกสาธารณะ ความเป็นพลเมืองตามหลักพุทธธรรมของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓
โรงเรียนซำสูงพิทยาคม ระหว่างเรียนทั้งหมด (E๑) และประสิทธิภาพของผลลัพธ์ (E๒) จากแบบทดสอบ
ระหว่างเรียนทั้งหมดและหลังเรียน จะมีค่า E๑/ E๒ ที่ระดับ ๘๒.๘๑/๙๕.๕๖ ซึ่งสูงกว่าเกณฑ์ ๘๐/๘๐
ทีต่ ้งั ไว้

๕.๑.๒ ผลการวิเคราะหด์ ัชนีประสิทธิผลแผนการจัดการเรียนรจู้ ิตสำนึกสาธารณะความเป็น
พลเมืองตามหลักพุทธธรรม โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ ๓
โรงเรียนซำสูงพิทยาคม มีค่าดัชนีประสิทธิผลในการเรียนรู้ (E.I.) โดยรวม เท่ากับ ๐.๗๔๑๘ แสดงว่า
นักเรียนชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ ๓ มีความรู้เพิ่มขึ้น เท่ากับ ๐.๗๔๑๘ หรือคิดเป็นร้อยละ ๗๔.๑๘
เมื่อพิจารณาเป็นแผนการจัดการเรียนรู้ พบว่า แผนการจัดการเรียนรู้ที่ ๕ ฆราวาสธรรม ๔ มีค่าดัชนี
ประสิทธิผลในการเรียนรู้ มากที่สุด เท่ากับ ๐.๙๓๔๘ แสดงว่า นักเรียนชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ ๓
มีความรู้เพิ่มข้นึ เท่ากบั ๐.๙๓๔๘ หรือคิดเปน็ รอ้ ยละ ๙๓.๔๘ รองลงมา คือ แผนการจดั การเรยี นรู้ท่ี ๓
อิทธิบาท ๔ มีค่าดัชนีประสิทธิผลในการเรียนรู้ เท่ากับ ๐.๙๐๕๗ แสดงว่า นักเรียนชั้นมธั ยมศึกษา ปีท่ี
๓ มคี วามรู้เพม่ิ ขน้ึ เทา่ กบั ๐.๙๐๕๗ หรือคิดเปน็ รอ้ ยละ ๙๐.๕๗ สว่ นแผนการจัดการเรียนรู้ ท่มี ีค่าดัชนี
ประสิทธิผลในการเรียนรู้ น้อยที่สุด ได้แก่ แผนการจัดการเรียนรู้ที่ ๑ มรรค ๘ มีค่าดัชนีประสิทธิผลใน

๒๑๒

การเรียนรู้ เท่ากบั ๐.๕๙๐๒ แสดงว่า นักเรียนชั้นมธั ยมศกึ ษา ปที ่ี ๓ มคี วามร้เู พม่ิ ขึน้ เทา่ กับ ๐.๕๙๐๒
หรือคิดเป็นร้อยละ ๕๙.๐๒ โดยค่าดัชนีประสิทธิผลในการเรียนรู้ สูงกว่าเกณฑ์ที่กำหนด ส่วนแผนการ
จัดการเรียนรู้อื่น ๆ มีค่าดัชนีประสิทธิผลในการเรียนรู้ สูงกว่าเกณฑ์ที่กำหนด ใกล้เคียงกันและมี
ความสมั พันธก์ นั ตามลำดับ

๕.๑.๓ ผลการวิเคราะห์จิตสำนึกสาธารณะตามหลักพุทธธรรม โดยใช้กระบวนการแบบ
อริยสัจ ๔ ของนักเรียนชั้นมัธยมศกึ ษาปีท่ี ๓ โรงเรียนซำสูงพิทยาคม ผลการประเมิน โดยรวม ค่าเฉล่ีย
อยู่ในระดับมากที่สุด (X =๔.๕๒, S.D.= ๐.๓๗) เมื่อพิจารณาเป็นรายดา้ น พบว่า ด้านที่มีค่าเฉล่ียสูงสดุ
คือด้านการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม อยู่ในระดับมากที่สุด (X =๔.๕๘, S.D.=๐.๓๙) รองลงมา คือด้านความ
เสียสละ และด้านความสามัคคี อยู่ในระดับมากที่สุด (X =๔.๕๓, S.D.= ๐.๔๖) ส่วนด้านที่มีค่าเฉล่ีย
ต่ำสุด คือด้านความรับผิดชอบ อยู่ในระดับมาก (X=๔.๔๕, S.D.= ๐.๕๑) ส่วนด้านอื่น ๆ มีค่าเฉลี่ยที่
ใกล้เคยี งกนั และมคี วามสัมพนั ธก์ นั ตามลำดบั

๕.๑.๔ ผลการวิเคราะห์ความเป็นพลเมืองตามหลักพุทธธรรมของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษา
ปีที่ ๓ โรงเรียนซำสูงพิทยาคม ผลการประเมิน โดยรวม ค่าเฉลี่ย อยู่ในระดับมากที่สุด ( X =๔.๖๐,
S.D.= ๐.๓๐) เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่า ด้านที่มีค่าเฉลี่ยสูงสุด คือด้านคุณธรรม (civic virtue)
อยู่ในระดับมากที่สุด (X =๔.๖๓, S.D.= ๐.๔๓) รองลงมา คือด้านกาย (civic Physical) อยู่ในระดับมาก
ที่สุด (X=๔.๖๒, S.D.= ๐.๓๖) ส่วนด้านที่มีค่าเฉลี่ยต่ำสุด คือด้านปัญญา (civic knowledge) อยู่ใน
ระดับมากที่สุด (X=๔.๕๖, S.D.=๐.๓๗) ส่วนด้านอื่น ๆ มีค่าเฉลี่ยทีใ่ กลเ้ คียงกันและมีความสัมพันธ์กัน
ตามลำดบั

๕.๑.๕ ผลการวิเคราะห์ความพึงพอใจของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ โรงเรียนซำสูง
พิทยาคม ที่มีต่อจิตสำนึกสาธารณะความเป็นพลเมือง ตามหลักพุทธธรรม โดยใช้กระบวนการแบบ
อรยิ สัจ ๔ โดยรวม ค่าเฉลี่ย อย่ใู นระดบั มากท่ีสุด (X =๔.๕๗, S.D.= ๐.๔๑) เมอ่ื พิจารณาเป็นรายด้าน
พบว่า ด้านที่มีค่าเฉลี่ยสูงสุด คือด้านการวัดและประเมินผล อยู่ในระดับมากที่สุด (X =๔.๖๕, S.D.=
๐.๔๖) รองลงมา คอื ดา้ นคณุ ลักษณะครูผูส้ อน อยู่ในระดบั มากท่สี ดุ (X =๔.๕๙, S.D.= ๐.๔๑) ส่วนด้าน
ที่มีค่าเฉลี่ยต่ำสุด คือด้านการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ อยู่ในระดับมากที่สุด ( X =๔.๕๓, S.D.= ๐.๔๘)
ส่วนดา้ นอน่ื ๆ มคี ่าเฉลยี่ ท่ใี กลเ้ คยี งกนั และมีความสัมพันธ์กันตามลำดบั

๕.๒ อภปิ รายผลการวจิ ยั

จากการศึกษาวิจัย การพัฒนาจิตสำนึกความเป็นพลเมืองของนักเรียนในจังหวัดขอนแก่น
ตามหลกั พทุ ธธรรม ดังกลา่ ว สง่ ผลถึง (๑) ประสิทธภิ าพแผนการจดั การเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบ
อรยิ สัจ ๔ เรื่องจิตสำนึกสาธารณะ ความเปน็ พลเมืองตามหลักพุทธธรรมของนักเรียนชน้ั มัธยมศึกษาปีที่
๓ โรงเรียนซำสูงพิทยาคม ที่มีประสิทธิภาพตามเกณฑ์ ๘๐/๘๐ (๒) จิตสำนึกสาธารณะตามหลักพุทธ

๒๑๓

ธรรม โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ โรงเรียนซำสูงพิทยาคม
สังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด จังหวัดขอนแก่น (๓) ความเป็นพลเมืองตามหลักพุทธธรรมของ
นกั เรียนช้นั มธั ยมศกึ ษาปที ี่ ๓ โรงเรียนซำสงู พทิ ยาคม (๔) ความพงึ พอใจของนักเรยี นชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี
๓ โรงเรียนซำสูงพิทยาคม ที่มีต่อการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ เรื่อง
จติ สำนึกสาธารณะ ความเป็นพลเมืองตามหลักพุทธธรรม ซง่ึ สอดคล้องกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษา
ขั้นพื้นฐาน พ.ศ. ๒๕๕๑ เป็นหลักสูตรที่พัฒนาขึ้นให้สอดคล้องกับพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ
พ.ศ. ๒๕๔๒ และที่แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๔๕ (ฉบับที่ ๓) พ.ศ. ๒๕๕๓ และ (ฉบับที่ ๔)
พ.ศ. ๒๕๖๒ และยังสอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑๒ พ.ศ. ๒๕๖๐-
๒๕๖๔ แผนการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๗๙ โดยเปิดโอกาสให้ผู้เรียนเลือกระบบและวิธีการ
เรียนได้อย่างเหมาะสมตามศักยภาพตามความสนใจและโอกาสของตน ส่งเสริมให้มีการประสานความ
ร่วมมือเพื่อจัดการศึกษา และพัฒนาหลักสูตรร่วมกันระหว่างสถาบัน สถานศึกษา หน่วยงาน สถาน
ประกอบการและองค์กรตา่ ง ๆ ทงั้ ในระดบั ชมุ ชน ระดบั ทอ้ งถนิ่ และระดับชาติ

๕.๒.๑ ผลการวิเคราะหป์ ระสิทธิภาพแผนการจดั การเรียนรู้ โดยใชก้ ระบวนการแบบอริยสัจ
๔ เรื่องจิตสำนึกสาธารณะ ความเป็นพลเมืองตามหลักพุทธธรรมของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓
โรงเรยี นซำสูงพิทยาคม ระหวา่ งเรียนทั้งหมด (E๑) และประสิทธิภาพของผลลัพธ์ (E๒) จากแบบทดสอบ
ระหว่างเรียนทั้งหมดและหลังเรียน จะมีค่า E๑/ E๒ ที่ระดับ ๘๒.๘๑/๙๕.๕๖ ซึ่งสูงกว่าเกณฑ์ ๘๐/๘๐
ที่ตั้งไว้ สอดคล้องกับการศึกษาของ พระมหาพุทธินันทน์ อภินันฺโท๑ ได้ศึกษาการพัฒนาโปรแกรม
บทเรียนตามแนวคิดอริยสัจ ๔ เพื่อส่งเสริมความสามารถในการแก้ปัญหา วิชาพระพุทธศาสนา ชั้น
มธั ยมศึกษาปีที่ ๓ ผลการวจิ ยั พบว่า โปรแกรมบทเรียนตามแนวคิดอรยิ สัจ ๔ วิชาพระพุทธศาสนา ชั้น
มัธยมศึกษาปีท่ี ๓ มีประสิทธิภาพ (E๑/E๒) เท่ากับ ๘๓.๙๙/๘๑.๙๗ ซึ่งเป็นไปตามเกณฑ์ที่กำหนดไว้
๘๐/๘๐ สว่ นการศึกษาของ ดษุ ฎี สีตลวรางค๒์ ไดศ้ กึ ษา เร่ืองการเปรยี บเทียบวธิ สี อนแบบไตรสิกขา และ
แบบธรรมสากัจฉาในการสอบเบญจศีลและฆราวาสธรรม ในชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ ผลการวิจัย พบว่า
ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนกั เรยี นท่ีเรียนจากวธิ สี อนแบบธรรมสากจั ฉาสูงกว่ากลุ่มท่เี รียนจากวิธีสอน
แบบไตรสิกขา ส่วนการใช้หลักธรรมในการแก้ปัญหาเชิงจริยธรรมนั้น นักเรียนที่เรียนจากวิธีสอน
แบบไตรสิกขา มีคะแนนเฉลี่ยสูงกว่านักเรียนที่เรียนจากวิธีสอนแบบธรรมสากัจฉา อย่างมีนัยสำคัญ

๑ พระมหาพุทธินันทน์ อภินันฺโท. การพัฒนาโปรแกรมบทเรียนตามแนวคิดอริยสัจ 4 เพื่อส่งเสริมความ
สามารถในการแกป้ ญั หา วชิ าพระพุทธศาสนาชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี 3. วารสารศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม,
ปีที่ 12 ฉบบั ที่ 2 (เมษายน - มิถุนายน ๒๕๖๑) ๒๔๑, หน้า ๑๖๙-๑๘๐.

๒ ดุษฎี สีตลวรางค์. การเปรียบเทียบวิธีสอนแบบไตรสิกขาและแบบธรรมสากัจฉาในสอนเบญจศีลและ
ฆราวาสธรรม ในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี ๑. (กรุงเทพฯ. มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒประสานมิตร, ๒๕๒๕),
หนา้ บทคัดยอ่ .

๒๑๔

ที่สถิติ .๐๑ สำหรับการศึกษาวิจยั ของ วรรณา สุติวิจติ ร๓ ได้ศึกษา เรื่องการทดลองสอนจริยศึกษาโดย
การสร้างศรัทธาแก่นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ ผลการศึกษา พบว่า ความคิดรวบยอดเชิงจริยธรรม
ของนักเรียนที่ครูสอนตามแผนการสอนปกติ และที่ครูสอนโดยสร้างศรัทธาตามแนวพุทธวิธี มีความ
แตกต่างกนั อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติทีร่ ะดับ ๐๕ และนกั เรียนท่ีเรยี นตามแผนการสอนปกติกับนักเรียน
ท่ีเรยี นตามแผนการสอนโดยการสร้างศรทั ธา มีการเรียนรูโ้ ดยมชั ฌมิ าเลขคณติ คะแนนหลังสอบสูงกว่า
ก่อนสอนอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .๐๕ สอดคล้องกับ ศิวพร เสนีวงศ์ ณ อยุธยา๔ ได้ศึกษา
เปรียบเทียบความสามารถในการคิดแก้ปัญหาและผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาสังคมศึกษา ชั้นมัธยม
ศึกษาปีที่ ๒ โดยวิธีสอนตามขั้นทั้งสี่ของอริยสัจ ๔ กับการสอนตามคู่มือครู สรุปได้ว่า ความสามารถ
ในการคิดแก้ปัญหาและผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของกลุ่มทดลองกับกลุ่มควบคุมแตกต่างกันอย่างมี
นยั สำคัญทางสถติ ิทร่ี ะดบั .๐๑

จากการศึกษาวิจยั ของ สุคนธ์ สินธพานนท์๕ ไดศ้ ึกษาการใชว้ ธิ สี อนแบบธรรมสากัจฉา เพื่อ
สร้างศรัทธาและวิธีคิดตามหลักพุทธธรรมแก่นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ รายวิชา ส ๐๑๑๓
พระพุทธศาสนา โรงเรยี นบดนิ ทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) ผลการวิจัย พบว่า นกั เรยี นมีวิธีคิดแบบสืบสาว
เหตุปัจจัยหลังการทดลองสูงกว่าก่อนการทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .๐๑ และพฤติกรรม
ด้านการเรียน การทำงาน และความเป็นกัลยาณมิตร มีการพัฒนาขึ้นมากจากการประเมินโดยตรงโดย
เพื่อนและผู้สอน สอดคล้องกับการศึกษาของ สมนึก ปฏิปทานนท์๖ ได้ศึกษาวิจัยการเปรียบเทียบ
ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาสังคมบุคลิกภาพประชาธิปไตยและทักษะกระบวนการกลุ่มของนักเรียนช้ัน
มธั ยมศึกษาปที ่ี ๑ ระหวา่ งกลุ่มที่ใช้วธิ ีสอนแบบสตอรไี่ ลน์ แบบการใช้การวิจยั เป็นฐานและแบบปกติ ซง่ึ
ผลการวิจัย พบว่า นักเรียนที่เรียนวิชาสังคมศึกษาด้วยวิธีสตอรี่ไลน์ มีคะแนนเฉลี่ยผลสัมฤทธิ์ทางการ
เรียน คะแนนเฉลยี่ บุคลิกภาพประชาธิปไตย และคะแนนเฉล่ยี ทักษะกระบวนการกลุ่ม ทปี่ รบั แก้ด้วยตัว
แปรร่วมไม่แตกต่างจากนักเรียนกลุ่มทีเ่ รียนปกติ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .๐๕ และนักเรียนที่
เรียนวิชาสังคมศึกษาด้วยวิธีการใช้การวิจัยเป็นฐาน มีคะแนนเฉลี่ยผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน คะแนน

๓ วรรณา สุติวิจิตร. การทดลองสอนจริยธรรมโดยการสร้างศรัทธาแก่นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓.
(กรุงเทพฯ. จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลยั , ๒๕๒๗), หน้า บทคัดยอ่ .

๔ ศิวพร เสนีวงศ์ ณ อยุธยา. การเปรียบเทียบความสามารถในการคิดแก้ปัญหาและผลสัมฤทธิ์ทางการ
เรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๒ โดยวิธีการขั้นที่ ๔ ของอริยสัจกับการสอนตามคู่มอื ครู. (กรุงเทพฯ. คณะศึกษาศาสตร์
มหาวิทยาลัยศรีนครินทร วิโรฒประสานมติ ร. ๒๕๒๙), หนา้ บทคัดย่อ.

๕ สุคนธ์ สินธพานนท์. นวัตกรรมการเรียนการสอนเพื่อพัฒนาคุณภาพของเยาวชน. (พิมพ์ครั้งที่ ๔).
(กรุงเทพฯ: ๙๑๑๙ เทคนิคพรน้ิ ติง้ , ๒๕๕๓), บทคัดย่อ

๖ สมนกึ ปฏปิ ทานนท.์ การเปรยี บเทียบผลสมั ฤทธทิ์ างการเรยี นวิชาสงั คมศึกษาบุคลกิ ภาพประชาธิปไตย
และทักษะกระบวนการกลุ่มของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี 1 ระหว่างกลุ่มที่ใช้วิธีการสอนแบบการใช้วิจัยเป็น
ฐานและแบบปกต.ิ รายงานการวิจัย. (กรงุ เทพฯ : คณะครุศาสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั , ๒๕๔๙), หน้า บทคัดยอ่ .

๒๑๕

เฉลี่ยบุคลิกภาพประชาธิปไตย และคะแนนเฉลี่ยทักษะกระบวนการกลุ่ม ที่ปรับแก้ด้วยตัวแปรร่วมไม่
แตกต่างจากนักเรียนกลุ่มที่เรียนปกติ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .๐๕ สอดคล้องกับ จารุวรรณ
ยิ่งยงค์๗ ได้ศึกษาวิจัย เรื่องการพัฒนาคุณลักษณะความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยของ
นักเรียน ชั้นมัธยมศึกษาปี ที่ ๑ ด้วยรูปแบบการจัดการเรียนรู้สืบสวนโดยใช้กระบวนการกลุ่ม พบว่า
พัฒนาการคุณลักษณะความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี ๑
ระหว่างเรียนด้วยรูปแบบการจดั การเรียนรู้สืบสวนโดยใช้กระบวนการกลุ่ม มีพัฒนาการจากระดับปาน
กลางไปสูง และผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน เรื่องความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย ของนักเรียน
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ หลังเรียนด้วยรูปแบบการจัดการเรียนรู้สืบสวนโดยใช้กระบวนการกลุ่ม สูงกว่า
กอ่ นเรียนอยา่ งมีนยั สำคัญทางสถติ ิ ที่ระดับ .๐๕

๕.๒.๒ ผลการวเิ คราะห์ดชั นีประสทิ ธิผลแผนการจัดการเรยี นรจู้ ิตสำนึกสาธารณะความเป็น
พลเมืองตามหลักพุทธธรรม โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ ๓ โรง
เรียนซำสูงพิทยาคม มีค่าดัชนีประสิทธิผลในการเรียนรู้ (E.I.) โดยรวม เท่ากับ ๐.๗๔๑๘ แสดงว่า
นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ มีความรู้เพิ่มขึ้น เท่ากับ ๐.๗๔๑๘ หรือคิดเป็นร้อยละ ๗๔.๑๘
เมื่อพิจารณาเป็นแผนการจัดการเรียนรู้ พบว่า แผนการจัดการเรียนรู้ที่ ๕ ฆราวาสธรรม ๔ มีค่าดัชนี
ประสิทธิผลในการเรียนรู้ มากที่สุด เท่ากับ ๐.๙๓๔๘ แสดงว่า นักเรียนชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ ๓
มคี วามรเู้ พิม่ ข้ึน เท่ากบั ๐.๙๓๔๘ หรอื คิดเปน็ ร้อยละ ๙๓.๔๘ รองลงมา คือ แผนการจดั การเรียนรู้ท่ี ๓
อิทธิบาท ๔ มีค่าดัชนีประสิทธิผลในการเรียนรู้ เท่ากับ ๐.๙๐๕๗ แสดงว่า นักเรียนชั้นมัธยมศึกษา ปีที่
๓ มคี วามรู้เพมิ่ ขึ้น เท่ากับ ๐.๙๐๕๗ หรอื คดิ เป็นร้อยละ ๙๐.๕๗ สว่ นแผนการจดั การเรยี นรู้ ทม่ี ีค่าดัชนี
ประสิทธิผลในการเรียนรู้ น้อยที่สุด ได้แก่ แผนการจัดการเรียนรู้ที่ ๑ มรรค ๘ มีค่าดัชนีประสิทธิผลใน
การเรยี นรู้ เท่ากบั ๐.๕๙๐๒ แสดงวา่ นกั เรยี นช้นั มธั ยมศกึ ษา ปีท่ี ๓ มคี วามร้เู พ่ิมข้ึน เท่ากับ ๐.๕๙๐๒
หรือคิดเป็นร้อยละ ๕๙.๐๒ โดยค่าดัชนีประสิทธิผลในการเรียนรู้ สูงกว่าเกณฑ์ที่กำหนด ส่วนชุดการ
สอนอ่นื ๆ มคี ่าดชั นปี ระสิทธิผลในการเรียนรู้ สูงกว่าเกณฑ์ท่กี ำหนด ใกลเ้ คียงกนั และมีความสัมพันธ์กัน
ตามลำดับ สอดคล้องกับการศึกษาของ พระมหาพุทธินันทน์ อภินันฺโท๘ ได้ศึกษาการพัฒนาโปรแกรม
บทเรียนตามแนวคิดอริยสัจ ๔ เพื่อส่งเสริมความสามารถในการแก้ปัญหา วิชาพระพุทธศาสนา ช้ัน
มัธยมศึกษาปีที่ ๓ ผลการวิจัย พบว่า ดัชนีประสิทธิผลของการเรียนด้วยโปรแกรมบทเรียนตามแนวคิด
อริยสัจ ๔ มีค่าเท่ากับ .๖๔๐๐ หรือคิดเป็นร้อยละ ๖๔ และยังสอดคล้องกับ นฤมล นาดสูงเนิน

๗ จารุวรรณ ยิ่งยงค์. การพัฒนาคุณลักษณะความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย ของนักเรียนช้ัน
มัธยมศึกษาปี ท่ี 1 ด้วยรูปแบบการจัดการเรียนรู้สบื สวนโดยใช้กระบวนการกลุ่ม. (สาขาวิชาการสอนสังคมศึกษา
บัณฑติ วทิ ยาลัย มหาวิทยาลยั ศลิ ปากร, ๒๕๕๘).

๘ พระมหาพุทธินันทน์ อภินันฺโท. การพัฒนาโปรแกรมบทเรียนตามแนวคิดอริยสัจ 4 เพื่อส่งเสริมความ
สามารถในการแกป้ ญั หา วชิ าพระพุทธศาสนา ชน้ั มัธยมศึกษาปีที่ 3. วารสารศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม,
ปีที่ 12 ฉบบั ท่ี 2 (เมษายน - มิถนุ ายน ๒๕๖๑) ๒๔๑, หน้า ๑๖๙-๑๘๐.

๒๑๖

(๒๕๕๒)๙ ได้ศึกษา เรื่องการพัฒนาแผนการจัดกิจกรรมเรียนรู้วิชาบัญชี เบื้องต้น ๑ เรื่องสินทรัพย์
หนี้สิน ส่วนของเจ้าของ (ทุน) ระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพปีที่ ๑ โดยใช้รูปแบบการเรียนรู้แบบกลุ่ม
ร่วมมือ (STAD) พบว่า ดัชนีประสิทธิผลของแผนการเรียนรู้ โดยใช้รูปแบบการเรียนรู้แบบกลุ่มร่วมมือ
(STAD) เรื่องสินทรัพย์ หนี้สินส่วนของเจ้าของ (ทุน) พัฒนาขึ้น มีค่าเท่ากับ ๐.๖๖๘๗ แสดงว่า ผู้เรียนมี
ความก้าวหน้าทางการเรยี นคิดเป็นร้อยละ ๖๖.๘๗

จากการศึกษาวิจัยของ ปฐมพงษ์ พืชสิงห์๑๐ ได้ศึกษาการพัฒนาแผนการจัดการเรียนรู้โดย
วิธีการสอนแบบร่วมมือ กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เรื่องวันสำคัญทาง
พระพุทธศาสนา ชั้นประถมศึกษาปี ที่ ๕ พบว่า ค่าดัชนีประสิทธิผลมีค่าเท่ากับ ๐.๗๒๒๗ แสดงว่า
ผเู้ รียนมคี ะแนนผลสมั ฤทธทิ์ างการเรียนเพม่ิ ขึ้นคดิ เป็นร้อยละ ๗๒.๒๗

๕.๒.๓ ผลการวิเคราะห์จิตสำนึกสาธารณะตามหลักพุทธธรรม โดยใช้กระบวนการแบบ
อริยสัจ ๔ ของนักเรียนชั้นมัธยมศกึ ษาปีท่ี ๓ โรงเรียนซำสูงพิทยาคม ผลการประเมิน โดยรวม ค่าเฉล่ยี
อยู่ในระดับมากที่สุด (X=๔.๕๒, S.D.= ๐.๓๗) เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่า ด้านที่มีค่าเฉลี่ยสงู สดุ
คือด้านการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม อยู่ในระดับมากที่สุด (X =๔.๕๘, S.D.= ๐.๓๙) รองลงมา คือด้านความ
เสียสละ และด้านความสามัคคี อยู่ในระดับมากที่สุด (X=๔.๕๓, S.D.= ๐.๔๖) ส่วนด้านที่มีค่าเฉลี่ย
ต่ำสุด คือด้านความรับผิดชอบ อยู่ในระดับมาก (X =๔.๔๕, S.D.= ๐.๕๑) ส่วนด้านอื่น ๆ มีค่าเฉลี่ยที่
ใกล้เคียงกันและมีความสัมพันธ์กันตามลำดับ สอดคล้องกับการศึกษาของ วราพร วันไชยธนวงศ์
ประกายแก้ว ธนสุวรรณ และวรรณภา พิพัฒน์ธนวงศ์๑๑ ไดศ้ ึกษาวจิ ัย เรอ่ื งการพัฒนากระบวนการสร้าง
จิตอาสาของนกั ศึกษาพยาบาลวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี เชียงใหม่ พบว่า นักศึกษาใหค้ วามหมาย
จิตอาสา เป็นความสมัครใจ เต็มใจ ตั้งใจทำและเสียสละท้ังแรงกายและแรงใจ หรือทรัพย์สินในการทำ
กิจกรรมหรือสิ่งที่เป็นประโยชน์แก่ผู้อื่นโดยไม่หวังผลตอบแทน และมีความสุขที่ได้ช่วยเหลือผู้อื่น
กระบวนการสร้างจิตอาสา มี ๔ ประเด็น คือ (๑) ปลูกฝังให้ ตระหนักถึงความสำคัญของจิตอาสา (๒)
การเตรียมความพร้อมทั้งด้านร่างกาย จิตใจ ด้านความรู้ และการติดต่อสื่อสาร (๓) การสร้างความ

๙ นฤมล นาดสงู เนนิ . การพฒั นาแผนการจัดการเรียนรูรายวชิ าการบัญชีเบื้องตน ๑ เรอ่ื งสินทรัพยหนี้สิน
และสวนของเจาของ (ทุน) โดยใชรปแบบการเรียนรูแบบกลุมรวมมือ(STAD). (สาขาวิชาหลักสูตรและการสอน
มหาวทิ ยาลยั มหาสารคาม, ๒๕๕๒).

๑๐ ปฐมพงษ์ พืชสิงห์. การพัฒนาแผนการจัดการเรียนรู้โดยวิธีการสอนแบบร่วมมือ กลุม่ สาระการเรียนรู้
สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม เรื่องวันสำคัญทางพระพทุ ธศาสนาชัน้ ประถมศึกษาปีที่ ๕. (สาขาวิชาหลักสตู ร
และการสอน มหาวทิ ยาลัยราชภัฏ มหาสารคาม, ๒๕๕๓).

๑๑ วราพร วันไชยธนวงศ์ ประกายแก้ว ธนสุวรรณ และวรรณภา พิพัฒน์ธนวงศ์. การพัฒนากระบวนการ
สร้างจิตอาสาของนักศึกษาพยาบาล (วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี เชียงใหม่. ในเอกสารการประชุมวิชาการ
ระดับชาติ เรื่องการปฏิบัติสู่นวัตกรรมและวิจัย วันที่ ๒๘- ๒๙ เมษายน ๒๕๕๑ ณ โรงแรมเซนทารา ดวงตะวัน.
สืบค้นเมื่อ ๑๐ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๙, จากhttp://www.bcnc.ac.th/History/ information/ publicin.php%๒๕
month=&/December ๒๕๕๑/๑๑-๐๘-๒๐๐๘%๒๐.doc, ๒๕๕๑), หน้า บทคัดย่อ.

๒๑๗

เชื่อมั่นในตน และ (๔) การเข้าร่วมกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง ประสบการณ์ต่อการพัฒนาด้านจิตอาสา คือ
ทำให้ได้รับการพัฒนาให้เปน็ คนเก่ง คนดี และใช้ชีวิตอย่างมีความสุข และเกิดความภาคภมู ิใจในตนเอง
และยังสอดคล้องกับ ภาวดี รามสิทธิ์๑๒ ศึกษาวิจัยเรื่อง การพัฒนาจิตสำนึกความเป็นพลเมือง
กรณีศึกษานักศึกษาในสถาบันผลิตบัณฑิตทางการพยาบาล สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการ
อุดมศึกษาเอกชน ผลการวิจัย พบว่า ก่อนดำเนินการจัดการเรียนการสอนระดับจิตสำนึกด้านการ
ตัดสินความถูกตอ้ งและการตอบสนองอย่างเหมาะสมต่อเหตุการณ์อยูใ่ นระดับปานกลาง และความเอน
เอียงเชิงบวกที่จะทำตามเหตุการณ์อยู่ในระดับค่อนข้างมากทั้ง ๒ ปีการศึกษา และหลังดำเนินการ
จัดการเรียนการสอน ระดับจิตสำนึกด้านการตัดสินความถูกต้องของพฤติกรรม อยู่ในระดับค่อนข้างสูง
ความเอนเอียงเชิงบวกที่จะทำตามเหตุการณ์อยู่ในระดับสูง และการตอบสนองอย่างเหมาะสมต่อ
เหตกุ ารณอ์ ยใู่ นระดับปานกลาง

ส่วนการศึกษาของ Claudette ได้ศึกษาเรื่อง "The Degree of World mindedness
Exhibited in School with Varying Emphasis on Global Education" ทั้งนี้เพื่อศึกษาเกี่ยวกับ
ระดับของความรู้สึกหว่ งใยในโลกของนักเรยี นในโรงเรียนที่เรียนด้วยการเน้นเกี่ยวกับสกลทรรศน์ศึกษา
พบว่า ไม่มีความแตกต่างในระดับของความรู้สึกห่วงใยต่อโลกจากนักเรียนในโรงเรียนทั้ง ๓ ประเภท
แต่มีข้อสรุปโดยการตั้งประเด็นที่ควรคิดว่าสาเหตุที่หลักสูตรที่วางไว้ เพื่อให้การเรียนรู้เกี่ยวกับ
สกลทรรศน์ศึกษา ไม่ได้ผลเท่ากับหลักสูตรที่ไม่ได้เน้นเรื่องนี้ เป็นเพราะโรงเรียนต่าง ๆ ได้เน้นเรื่องที่
ควรรู้เกี่ยวกับโลกมากพอหรือไม่ โรงเรียนทั้งหลายกำลังเน้นความสำคัญในประเด็นข้อโต้แย้งเกี่ยวกับ
โลกโดยไม่สนใจเร่ืองอ่นื ๆ จรงิ หรอื ไม่ สอดคลอ้ งกบั การศึกษาของ ปณั พร ศรปี ลงั่ ๑๓ ได้ศกึ ษาวจิ ัย เร่ือง
การพัฒนากิจกรรมเพื่อส่งเสริมจิตสาธารณะสำหรับนักศึกษาครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏ
มหาสารคาม พบว่า (๑) กิจกรรมเพื่อส่งเสริมจิตสาธารณะสำหรับนักศึกษาครุศาสตร์ ที่ผู้วิจัยออกแบบ
โดยใช้วิธีสอนแบบการคิดทางวิทยาศาสตร์ที่ดี ประกอบด้วย ๔ ขั้นตอน คือขั้นสร้างความเชื่อมโยง
(Connection) ขั้นการซักถามการเรียนรู้ (Questioning) ขั้นสะท้อนตนเอง (Self-reflecting) และขั้น
ซักถามเกี่ยวกับความจริงหรือ ความสามารถในการเชื่อถือได้ (Questioning the truth
or believability) (๒) ผลการใช้กิจกรรมพัฒนาจิตสาธารณะ พบว่า หลังการทดลองนักศึกษาคณะ
ครุศาสตร์ มีคะแนนเฉลีย่ จิตสาธารณะเพิ่มขึ้น มากกว่าก่อนเรียนอย่างมนี ยั สำคัญทางสถิติ (p-value =

๑๒ ภาวดี รามสิทธ์ิ และคณะ. การพัฒนาจิตสำนึกความเป็นพลเมือง กรณีศึกษานักศึกษาในสถาบันผลิต
บัณฑิตทางการพยาบาล สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษาเอกชน. คณะพยาบาลศาสตร์ (วิทยาลัยเซนต์
หลุยส์, ๒๕๕๔), หนา้ บทคัดย่อ.

๑๓ ปัณพร ศรปี ลัง่ . การพฒั นากจิ กรรมเพ่ือสง่ เสริมจิตสาธารณะสำหรับนักศกึ ษาครศุ าสตร์ มหาวิทยาลัย
ราชภัฏมหาสารคาม. ปริญญาปรชั ญาดุษฎีบัณฑิต, (สาขาวิชาเทคโนโลยี การศึกษา คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัย
บรู พา, ๒๕๕๙), หนา้ จ.

๒๑๘

๐.๐๑) โดยมีผลต่างของคะแนนเฉลี่ยเพิ่มขึ้น ๒๐.๑๖ คะแนน และยังสอดคล้องกับ นฤมล ช่องชนิล๑๔
ได้ศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อการมีจิตสาธารณะของนักศึกษาวิทยาลัยเซนต์หลุยส์ พบว่า (๑) การศึกษา
ระดับจิตสาธารณะของนักศึกษาวิทยาลัยเซนต์หลุยส์ พบว่า ส่วนใหญ่เป็น เพศหญิง โดยภาพรวม
(ค่าเฉลี่ย เท่ากับ ๓.๘๙) อยู่ในระดับมาก เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่า อยู่ในระดับมาก ทุกด้าน
เรียงลำดับ ดังนี้ ด้านการมีส่วนร่วมในการดูแลรักษา ด้านการเคารพสิทธิในการใชส้ ิ่งของส่วนรวม และ
ด้านความตระหนกั ถึงปัญหาที่เกิดขึ้นต่อส่วนรวม (ค่าเฉลี่ยเทา่ กับ ๔.๐๙, ๓.๙๙, ๓.๕๘) (๒) การศึกษา
เปรียบเทียบจิตสาธารณะของนักศึกษา จำแนกตามสถานภาพของนักศึกษา พบว่า นักศึกษาที่มีชั้นปี
ตา่ งกัน โดยรวม มจี ติ สาธารณะแตกต่างกันอย่างมนี ัยสำคัญทางสถิตทิ ่ีระดับ ๐.๐๕ โดยนักศึกษาชั้นปีท่ี
๔ มีจิตสาธารณะสงู กวา่ ชั้นที่ ๓, ๒ และ ๑ และ พบว่า นักศึกษาที่เรียนคณะวชิ าต่างกันมีจิตสาธารณะ
โดยรวมไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ ๐.๐๕ และ (๓) ปัจจัยที่ส่งผลต่อการมีจิต
สาธารณะของนักศึกษา พบว่า การสนับสนุนทางสังคม (β = ๐.๒๖๗) อัตมโนทัศน์ (β = ๐.๑๙๘) และ
เหตผุ ลเชงิ จริยธรรม (β = ๐.๓๓๑) ส่งผลตอ่ จติ สาธารณะอย่างมีนยั สำคัญทางสถิตทิ ่รี ะดบั .๐๑

๕.๒.๔ ผลการวิเคราะห์ความเป็นพลเมืองตามหลักพุทธธรรมของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษา
ปีท่ี ๓ โรงเรยี นซำสูงพทิ ยาคม ผลการประเมนิ โดยรวม ค่าเฉลีย่ อย่ใู นระดบั มากท่สี ุด (X =๔.๖๐, S.D.=
๐.๓๐) เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่า ด้านที่มีค่าเฉลี่ยสูงสุด คือด้านคุณธรรม (civic virtue) อยู่ใน
ระดับมากที่สุด (X =๔.๖๓, S.D.= ๐.๔๓) รองลงมา คือด้านกาย (civic Physical) อยู่ในระดับมากที่สุด
( X =๔.๖๒, S.D.= ๐.๓๖) ส่วนด้านที่มีค่าเฉลี่ยต่ำสุด คือด้านปัญญา (civic knowledge) อยู่ในระดับ
มากที่สุด ( X =๔.๕๖, S.D.= ๐.๓๗) ส่วนด้านอื่น ๆ มีค่าเฉลี่ยที่ใกล้เคียงกันและมีความสัมพันธ์กัน
ตามลำดับ สอดคล้องกับ พระมหาพุทธินันทน์ อภินันฺโท๑๕ ได้ศึกษาการพัฒนาโปรแกรมบทเรียนตาม
แนวคิดอรยิ สัจ ๔ เพอื่ สง่ เสรมิ ความสามารถในการแก้ปญั หา วิชาพระพุทธศาสนา ชนั้ มัธยมศกึ ษาปีที่ ๓
ผลการวิจัย พบว่า ความพึงพอใจของนักเรียนที่เรียนด้วยโปรแกรมบทเรียนตามแนวคิดอริยสัจ ๔ วิชา
พระพุทธศาสนา ชน้ั มัธยมศกึ ษาปีท่ี ๓ นกั เรียนมีความพงึ พอใจ เฉล่ยี เทา่ กับ ๔.๕๑ อยใู่ นระดบั พงึ พอใจ
มากที่สุด สอดคล้องกับ ภาวดี รามสิทธ์ิ๑๖ ศึกษาวิจัยเรื่อง การพัฒนาจิตสำนึกความเป็นพลเมือง

๑๔ นฤมล ช่องชนิล. ปัจจัยที่ส่งผลต่อการมีจิตสาธารณะของนักศึกษาวิทยาลัยเซนต์หลุยส์. คณะศิลปะ
ศาสตร์ วิทยาลัยเซนต์หลุยส์. วารสารปัญญาภิวัฒน์. ปีที่ 8 ฉบับพิเศษ ประจำเดือน สิงหาคม 2559, หน้า ๑๙๘-
๒๐๖.

๑๕ พระมหาพุทธินันทน์ อภินันฺโท. การพัฒนาโปรแกรมบทเรียนตามแนวคิดอริยสัจ 4 เพื่อส่งเสริมความ
สามารถในการแก้ปญั หา วิชาพระพุทธศาสนา ชนั้ มัธยมศกึ ษาปที ี่ 3. วารสารศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม,
หนา้ ๑๖๙-๑๘๐.

๑๖ ภาวดี รามสิทธ์ิ. การพัฒนาจิตสำนึกความเป็นพลเมือง กรณีศึกษานักศึกษาในสถาบันผลิต บัณฑิต
ทางการพยาบาล สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษาเอกชน. คณะพยาบาลศาสตร์ วิทยาลัยเซนต์หลุยส์,
๒๕๕๔)บทคดั ยอ่ (๒๕๕๔: บทคัดยอ่

๒๑๙

กรณีศึกษานักศึกษาในสถาบันผลิตบัณฑิตทางการพยาบาล สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการ
อดุ มศึกษาเอกชน ผลการทดสอบสมมติฐานการวจิ ยั พบว่า (๑) นักศกึ ษากล่มุ ทเี่ รียนวชิ าการพัฒนาตน
สู่สังคมด้วยรูปแบบการส่งเสริมจิตสำนึกความเป็นพลเมืองประชาธิปไตย มีคะแนนการประเมินระดับ
จิตสำนึกความเป็นพลเมืองภายหลังการเรียนการสอนสูงกว่าก่อนการเรียนการสอน เฉพาะด้านการ
ตัดสินความถูกต้องของพฤติกรรม และด้านความเอนเอียงเชิงบวกที่จะทำตามเหตุการณ์ อย่างมี
นัยสำคญั ทางสถิตทิ ่ีระดบั .๐๕ ซงึ่ เป็นไปตามสมมติฐานการวิจยั เพียงบางส่วน และ (๒) นักศึกษากลุ่มที่
เรียนวิชาการพัฒนาตนสู่สังคมด้วยรูปแบบการเสริมจิตสำนึกความเป็นพลเมืองประชาธิปไตย ที่ได้รับ
การปรับปรุงรูปแบบโดยผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย มีคะแนนการประเมินระดับจิตสำนึกความเป็นพลเมืองสูง
กว่า นักศึกษากลุ่มท่ีเรียนด้วยรูปแบบการเสริมจิตสำนึกความเป็นพลเมืองประชาธิปไตยก่อนการ
ปรับปรุงโดยผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย เฉพาะด้านการตัดสินความถูกต้องของพฤติกรรม อย่างมีนัยสำคัญท่ี
ระดับ .๐๕ แต่ด้านความเอนเอียงที่จะทำตามพฤติกรรม และด้านการตอบสนองอย่างเหมาะสมต่อ
เหตกุ ารณพ์ บวา่ มคี า่ เฉลี่ยแตกต่างกันอย่างไม่มนี ัยสำคญั ทางสถิติ จงึ ยอมรับสมมติฐานการวิจยั บางส่วน

ส่วนการศึกษาของ สติธร ธนานิธิโชติ๑๗ ได้ศึกษาวิจัย เรื่ององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกบั
การพัฒนาความเป็นพลเมืองเพื่อปฏิรูปประเทศไทย พบว่า บทบาทที่สำคัญขององค์กรปกครองส่วน
ท้องถิ่นประการหนึ่งคือ การสร้างสำนึกความเป็นพลเมือง บทความชิ้นนี้ แบ่งการนำเสนอออกเป็น ๔
ส่วน ประกอบด้วย ส่วนแรก เป็นการพิจารณาคุณลักษณะของพลเมืองในสังคมประชาธิปไตยในเชิง
ทฤษฎี สว่ นทสี่ อง นำเสนอมุมมองของบุคคลทที่ ำงานในองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินท้ังในฐานะผู้บริหาร
สมาชิกสภา และพนักงานข้าราชการ เกี่ยวกับคุณลักษณะของพลเมืองในสังคมประชาธิปไตย ซ่ึง
ประมวลมาจากการระดมความคิดเห็น (focus group) ผู้แทนองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่เข้าร่วม
สมัชชาองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเพื่อการปฏิรูประดับพื้นที่ซึ่งได้มีการจัดขึ้นใน ๔ ภูมิภาค รวม ๑๓
เวทีทั่วประเทศ ในช่วงเดือนมกราคม-กุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๕๕๕ ส่วนที่สาม เป็นการอภิปรายมุมมองท่ี
องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ควรมีต่อพลเมืองในท้องถิ่นของตนเอง ส่วนที่สี่ เป็นข้อเสนอบทบาทของ
องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ในการส่งเสริมการสร้างความเป็นพลเมืองในสังคมประชาธิปไตย ซึ่ง
สามารถสรุปบทบาทที่สำคัญได้เป็น ๓ ประการ คือ (๑) การเปิดกลไกการทำงานขององค์กรปกครอง
ส่วนท้องถิ่นเพื่อให้ประชาชนเข้ามามสี ่วนร่วมอย่างกว้างขวาง (๒) การเป็นแกนประสานและหนุนเสริม
กระบวนการสรา้ งสำนึกความเป็นพลเมืองในสังคมประชาธปิ ไตยร่วมกับสถาบนั การศึกษา และภาคส่วน
อื่น ๆ ในพื้นที่ที่เกี่ยวข้อง และ (๓) การให้คำปรกึ ษาและสนบั สนุนการเคลื่อนไหวของภาคประชาชนใน
ท้องถิ่นเพื่อขับเคลื่อนการปฏิรูปกฎหมายเพื่อเสริมสร้างการมีส่วนร่วมของประชาชน สอดคล้องกับ
การศึกษาของ

๑๗ สติธร ธนานิธิโชติ. องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกับการพัฒนาความเป็นพลเมืองเพื่อปฏิรูปประเทศไทย.
(กรงุ เทพฯ: สำนักวิจยั และพัฒนา สถาบนั พระปกเกลา้ , ๒๕๕๕), หน้า บทคดั ย่อ.

๒๒๐

กมลวรรณ คารมปราชญ์๑๘ ได้ศึกษาวิจัย เรื่องบทบาทของครอบครัวในการปลูกฝังและพัฒนาความ
เป็นพลเมืองดีตามระบอบประชาธิปไตยให้กับเด็กและเยาวชน พบว่า การสร้างความเป็นพลเมืองดี
ให้กับคนในสังคมถือเป็นวิธีการที่มีความจำเป็นอย่างยิ่งในการทำให้การปกครองระบอบประชาธิปไตย
ของประเทศมีความมัน่ คง โดยครอบครวั ถือวา่ เป็นสถาบันทางสังคมที่มีสว่ นสำคัญในการอบรมบ่มนิสัย
ปลูกฝงั ความเช่ือ ค่านยิ ม คุณธรรม จริยธรรมและศีลธรรมอนั ดงี ามให้กบั เด็กรวมไปถึงปลูกฝังและพัฒนา
ความเป็นพลเมืองดีตามระบอบประชาธิปไตย อันประกอบไปด้วย ความรับผิดชอบต่อตนเองและ
พึ่งตนเองได้ การเคารพผู้อื่น การเคารพความแตกต่าง การเคารพความเสมอภาค การเคารพกติกาหรอื
เคารพกฎหมาย และความรับผิดชอบต่อสังคมและส่วนรวม พบว่า วิธีการสำคัญที่ครอบครัวควรใช้ใน
การถ่ายทอดความเป็นพลเมืองดีตามระบอบประชาธิปไตยประกอบไปด้วย (๑) การอบรมเลี้ยงดูแบบ
ประชาธิปไตยที่เป็นผลรวมของการอบรมเลี้ยงดูแบบรักสนับสนุนและแบบใช้เหตุผล และ (๒) การเป็น
แบบอย่างที่ดีของบิดามารดาในการเป็นพลเมืองดีตามระบอบประชาธิปไตย ซึ่งทั้ง ๒ วิธีการนี้ จะช่วย
ให้บุตรได้รับการปลูกฝังเจตคติและพฤติกรรมแบบประชาธิปไตยตั้งแต่อยู่ในช่วงวัยเด็กและจะส่งผล
ต่อเน่อื งไปตลอดชว่ งชวี ติ

จากการศึกษาวิจัยของ สุจิตรา วันทอง๑๙ ได้ศึกษาการวิจัยและพัฒนาการจัดกิจกรรมการ
เรียนรู้โดยใช้การวิจัยเป็นฐานเพื่อพัฒนาคุณลักษณะพลเมืองดีตามวิถีประชาธิปไตยของนักเรียน
ประถมศึกษา พบว่า (๑) สภาพปัจจุบัน คือครูมีการจัดกิจกรรมการเรียนรู้เพื่อพัฒนาคุณลักษณะ
พลเมืองดีตามวิถีประชาธิปไตยของนกั เรียนและมีความสำเร็จอยู่ในระดับสูง โดยการจัดกิจกรรมใช้สื่อท่ี
หลากหลาย ปัญหาที่ครู พบ คือความไม่พร้อมของนักเรียนและงบประมาณสนับสนุนการจัดกจิ กรรมท่ไี ม่
เพียงพอ และครูมีการจัดการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการวิจัยและมีความ สำเร็จอยู่ในระดับปานกลาง
ปัญหาคือ ครูขาดความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับการวิจัย และขาดทัศนคติที่ดีต่อการวิจัย (๒) แผนการจัด
กิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้การวิจัยเป็นฐานเพื่อพัฒนาคุณลักษณะพลเมืองดีตามวิถีประชาธิปไตยของ
นักเรียนระดับประถมศึกษาที่พัฒนาขึ้น มีกระบวนการเรียนรู้ ๔ ขั้นตอน คือ การตีความ และการ
กำหนดปญั หา การวางแผนงาน การดำเนนิ งานตามแผน และการนำผลทไ่ี ด้ไปใชแ้ กป้ ัญหา ประกอบด้วย
หน่วยการเรียนรู้ ๓ หนว่ ย คือเรียนร้ปู ระชาธิปไตย ใสใ่ จส่วนรวม และรว่ มสืบสานความเป็นไทย และ (๓)
นักเรียนที่เรียนรู้ตามแผนการจัดกิจกรรมที่พัฒนาขึ้นมีค่าเฉลี่ยของคะแนนของคุณลักษณะพลเมืองดี
ตามวิถีประชาธิปไตยด้านพุทธิพิสัยและด้านจิตพิสัยสูงกว่านักเรียนที่เรียนตามแผนแบบปกติอย่างมี

๑๘ กมลวรรณ คารมปราชญ์. บทบาทของครอบครัวในการปลูกฝังและพัฒนาความเป็นพลเมืองดีตาม
ระบอบประชาธิปไตยให้กับเด็กและเยาวชน. วารสารพฤติกรรมศาสตร์. ปีท่ี ๒๐ ฉบับที่ ๑ (มกราคม ๒๕๕๗),
สถาบนั วจิ ยั พฤตกิ รรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรีนครนิ ทรวิโรฒ, ๒๕๕๖), หนา้ บทคัดย่อ.

๑๙ สุจิตรา วันทอง. การวิจัยและพัฒนาการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้การวิจัยเป็นฐานเพื่อพัฒนา
คุณลักษณะพลเมืองดีตามวิถีประชาธิปไตยของนักเรียนประถมศึกษา. (กรุงเทพฯ: สาขาวิธีวิทยาการวิจัยการศึกษา
ภาควชิ าวิจยั และจิตวทิ ยาการศกึ ษา คณะครศุ าสตร์ จฬุ าลงกรณ์ มหาวิทยาลยั , ๒๕๕๕), หนา้ บทคัดย่อ.

๒๒๑

นัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .๐๕ สอดคล้องกับการศึกษาของ จารุวรรณ ยิ่งยงค์๒๐ ได้ศึกษาวิจัย เรื่อง
การพัฒนาคุณลักษณะความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยของนักเรียน ชั้นมัธยมศึกษาปี ท่ี ๑
ด้วยรูปแบบการจัดการเรียนรู้สืบสวนโดยใช้กระบวนการกลุ่ม พบว่า คุณลักษณะความเป็นพลเมืองใน
ระบอบประชาธิปไตยของนักเรียนช้นั มัธยมศึกษาปีที่ ๑ หลังเรียนด้วย รูปแบบการจดั การเรยี นรู้สืบสวน
โดยใชก้ ระบวนการกลุ่ม สงู กว่าก่อนเรยี นอยา่ งมนี ยั สำคัญทางสถติ ิท่ีระดบั .๐๕

๕.๒.๕ ผลการวิเคราะห์ความพึงพอใจของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ โรงเรียนซำสูง
พิทยาคม ที่มีต่อจิตสำนึกสาธารณะความเป็นพลเมือง ตามหลักพุทธธรรม โดยใช้กระบวนการแบบ
อริยสัจ ๔

โดยรวม คา่ เฉลย่ี อย่ใู นระดบั มากทส่ี ุด (X=๔.๕๗, S.D.= ๐.๔๑) เมอ่ื พิจารณาเป็นรายด้าน
พบว่า ด้านที่มีค่าเฉลี่ยสูงสุด คือด้านการวัดและประเมินผล อยู่ในระดับมากที่สุด (X =๔.๖๕, S.D.=
๐.๔๖) รองลงมา คอื ดา้ นคุณลกั ษณะครผู สู้ อน อยใู่ นระดบั มากทีส่ ุด (X=๔.๕๙, S.D.= ๐.๔๑) ส่วนด้าน
ที่มีค่าเฉลี่ยต่ำสุด คือด้านการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ อยู่ในระดับมากที่สุด ( X =๔.๕๓, S.D.= ๐.๔๘)
ส่วนด้านอื่น ๆ มีค่าเฉลี่ยที่ใกล้เคียงกันและมีความสัมพันธ์กันตามลำดับ สอดคล้องกับการศึกษาของ
ปัณพร ศรีปลั่ง๒๑ ได้ศึกษาวิจัย เรื่องการพัฒนากิจกรรมเพื่อส่งเสริมจิตสาธารณะสำหรับนักศึกษาครุ
ศาสตร์มหาวทิ ยาลัยราชภัฏมหาสารคาม พบวา่ ความพงึ พอใจของนกั ศึกษาท่ีมีต่อกิจกรรมการเรียนการ
สอนเพื่อส่งเสรมิ จิตสาธารณะสำหรับนักศึกษาครศุ าสตร์ มหาวิทยาลัยราชภฏั มหาสารคาม อยู่ในระดบั
มาก และยังสอดคล้องกับ จารุวรรณ ยิ่งยงค์๒๒ ได้ศึกษาวิจัย เรื่องการพัฒนาคุณลักษณะความเป็น
พลเมืองในระบอบประชาธิปไตยของนักเรียน ชั้นมัธยมศึกษาปี ที่ ๑ ด้วยรูปแบบการจัดการเรียนรู้
สืบสวนโดยใช้กระบวนการกลุ่ม พบว่า ความคิดเห็นของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ ที่มีต่อรูปแบบ
การจัดการเรียนรู้สืบสวนโดยใช้กระบวนการกลุ่ม โดยภาพรวม อยู่ในระดับเห็นด้วยมากที่สุด จากการ
ศึกษาวิจัยของ น้ำผึ้ง โสดดี๒๓ ได้ศึกษาการพัฒนาการเรียนการสอนแบบร่วมมือ โดยใช้บทเรียน
คอมพิวเตอร์ช่วยสอนเพื่อเสริมทักษะการเรียนรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย เรื่องหลักภาษาสำหรับ
นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ ๓ พบว่า ความพึงพอใจของนักเรียนที่มีต่อบทเรียนคอมพิวเตอร์ช่วย

๒๐ จารุวรรณ ยิ่งยงค์. การพัฒนาคุณลักษณะความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย ของนักเรียน
ช้ันมธั ยมศกึ ษาปี ท่ี 1 ดว้ ยรปู แบบการจัดการเรียนรสู้ ืบสวนโดยใชก้ ระบวนการกล่มุ .

๒๑ ปณั พร ศรีปล่ังปัณพร ศรีปล่ัง. การพฒั นากิจกรรมเพอ่ื ส่งเสริมจิตสาธารณะสำหรับนักศึกษาครุศาสตร์
มหาวิทยาลัยราชภฏั มหาสารคาม. หน้า จ.

๒๒ อ้างแล้ว, การพัฒนาคุณลักษณะความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย ของนักเรียนช้ัน
มัธยมศึกษาปี ท่ี 1 ด้วยรปู แบบการจัดการเรียนรู้สบื สวนโดยใชก้ ระบวนการกลุ่ม. หน้า บทคดั ย่อ.

๒๓ น้ำผึ้ง โสดดี. การพฒั นาการเรียนการสอนแบบร่วมมอื โดยใช้บทเรียนคอมพิวเตอรช์ ่วยสอนเพ่ือเสริม
ทกั ษะการเรียนรู้ กลมุ่ สาระการเรยี นรภู้ าษาไทย เร่อื งหลกั ภาษา สำหรบั นกั เรียนชนั้ ประถมศึกษาปที ี่ ๓. (สาขาวิชา
คอมพวิ เตอรศ์ กึ ษา คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลยั ราชภฏั นครปฐม, ๒๕๖๐), หน้า บทคัดยอ่ .

๒๒๒

มีค่าเฉล่ียเท่ากับ ๔.๕๑ อยู่ในระดับพึงพอใจมากที่สุด สอดคล้องกับการศึกษาของ สอดคล้องกับการ
ศึกษาวิจัยของ ปฐมพงษ์ พืชสิงห์๒๔ ได้ศึกษาการพัฒนาแผนการจัดการเรียนรู้โดยวิธีการสอนแบบ
ร่วมมือ กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เรื่อง วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา
ชั้นประถมศึกษาปี ที่ ๕ พบว่า นักเรียนมีความพึงพอใจต่อการเรียนโดยใช้แผนการจัดการเรียนรู้แบบ
ร่วมมอื เรื่องวนั สำคญั ทางพระพทุ ธศาสนา อยใู่ นระดบั มากท่ีสุด

๕.๓ ข้อเสนอแนะ

จากการศึกษาวิจัย การพัฒนาจิตสำนึกความเป็นพลเมืองของนักเรียนในจังหวัดขอนแก่น
ตามหลกั พทุ ธธรรม ผวู้ จิ ยั มีข้อเสนอแนะ ดังน้ี

๕.๓.๑ ขอ้ เสนอแนะจากผลการวิจัย
๕.๓.๑.๑ แผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ เรื่องจิตสำนึกสาธารณะ
ความเป็นพลเมือง ตามหลักพุทธธรรม ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ โรงเรียนซำสูงพิทยาคม
ทส่ี รา้ งข้ึนสามารถใช้จัดกจิ กรรมการเรยี นรู้ ไดอ้ ย่างมปี ระสิทธภิ าพ ผู้สอนจะตอ้ งศึกษา แผนการจัดการ
เรียนรู้ ให้เข้าใจอย่างลึกซึ้ง มีความรู้ ความเข้าใจ เนื้อหาสาระการเรยี นรู้ กระบวนการจัดการเรียนการ
สอน วิธีการวดั และประเมนิ ผล จะส่งผลให้ผูเ้ รียนเกิดทักษะการเรียนรู้ และส่งผลต่อผลสมั ฤทธิท์ างการ
เรยี นของผ้เู รยี น สามารถนำความรทู้ ่ีได้ไปใชใ้ นชีวติ ประจำวนั ได้
๕.๓.๑.๒ ครูผูส้ อน ควรศกึ ษารูปแบบการจดั กจิ กรรมการเรยี นรู้ด้วยแผนการจัดการเรียนรู้
โดยใช้กระบวนการแบบอริยสจั ๔ เพอ่ื พฒั นาทักษะกระบวนการเรียนรู้ความสามารถในการคดิ วเิ คราะห์
และทกั ษะการปฏิบัติให้เข้าใจก่อนนำไปใช้ เพ่อื ใหน้ กั เรียนสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้
อยา่ งถกู ต้อง
๕.๓.๑.๓ ครูผ้สู อน ควรมกี ารสง่ เสรมิ ความสามารถในการทำงานกลุ่ม การฝกึ ทกั ษะปฏิบัติ
ความสามารถในการคิดวิเคราะห์ และการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ เพื่อกระตุ้น
การเสรมิ แรง สง่ เสริมการมีส่วนรว่ ม ทำใหเ้ กดิ ประสทิ ธิภาพสงู สุดในการจดั การเรยี นรู้
๕.๓.๑.๔ การพัฒนากิจกรรมการเรียนรู้ ทักษะการปฏิบัติ และความสามารถในการคิด
วิเคราะห์ โดยใช้แผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ ซึ่งสามารถนำไปใช้จัด
กิจกรรมการเรียนการสอนในรายวชิ าอ่ืน ๆ ในทกุ ระดับการศึกษา และในสถาบันการศกึ ษาอนื่ ๆ

๒๔ ปฐมพงษ์ พืชสงิ ห์ปฐมพงษ์ พชื สิงห.์ การพัฒนาแผนการจดั การเรยี นรู้โดยวธิ กี ารสอนแบบร่วมมือ กลุ่ม
สาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม เรื่องวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาชั้น ประถมศึกษาปีที่ ๕.
หนา้ บทคัดยอ่ .

๒๒๓

๕.๓.๒ ข้อเสนอแนะเพือ่ นำผลการวิจัยไปใช้
๕.๓.๒.๑ การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ด้วยแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบ
อริยสจั ๔ เร่ืองจิตสำนกึ สาธารณะ ความเปน็ พลเมอื งตามหลักพุทธธรรม ปญั หาทมี่ กั จะเกิดขึ้นเสมอ คือ
ขอ้ จำกัด เรอ่ื งเวลา ดังน้ัน ครูผู้สอน ควรกำหนดเวลาในการจัดกิจกรรม ในแตล่ ะขั้นตอนใหช้ ดั เจน และ
เหมาะสมกับระดบั ความสามารถของผูเ้ รียน
๕.๓.๒.๒ ครูผู้สอน ควรนำแผนการจัดการเรยี นรู้ โดยใชก้ ระบวนการแบบอริยสัจ ๔ เร่ือง
จิตสำนึกสาธารณะ ความเป็นพลเมืองตามหลักพุทธธรรม ไปใช้ในกิจกรรมการเรียนรู้ โดยอาจเลือก
เนื้อหาสาระการเรียนรู้อื่น ๆ ที่เหมาะสมมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างเพื่อนครูด้วยกัน เพื่อพัฒนาการ
เรยี นรู้และยกระดบั ผลสัมฤทธ์ทิ างการเรียนให้สูงขน้ึ
๕.๓.๒.๓ ก่อนนำแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ เรื่องจิตสำนึก
สาธารณะ ความเป็นพลเมืองตามหลักพุทธธรรม ไปใช้ฝึกปฏิบัติ ควรมีการแนะนำให้นักเรียนมีความ
เข้าใจในการใช้สื่อการเรียนรู้ และทำความคุ้นเคยกับการใช้แผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการ
แบบอรยิ สจั ๔ เพื่อใหเ้ กิดประสทิ ธิภาพในการใช้
๕.๓.๒.๔ การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ด้วยแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบ
อริยสัจ ๔ ครูผู้สอน ควรให้คำแนะนำ ชี้แจงแนวทางปฏิบัติให้แก่นักเรียน ได้ศึกษาเรียนรู้แต่ละเนื้อหา
ยอ่ ยกอ่ น เรียงตามลำดับในแต่ละแผน เพื่อใหม้ พี ้ืนฐานการเรยี นในเนอ้ื หาสาระการเรยี นรู้ และเรอื่ งย่อย
ต่อไปตามลำดับ
๕.๓.๒.๕ การสร้างแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ ผู้สร้าง
ควรมีการวางแผนการสร้างอย่างมีขั้นตอน ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญอย่างใกล้ชิดทุกขั้นตอน และการ
ทดลองใช้ เพื่อปรับปรุงแก้ไขตามข้อเสนอแนะ ให้ได้แผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบ
อริยสัจ ๔ ทมี่ คี ณุ ภาพ จงึ นำมาใช้ในการจัดกจิ กรรมการเรยี นรู้
๕.๓.๒.๖ การใช้และพัฒนาแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ ควร
ผา่ นขนั้ ตอนท่ีสำคญั คอื การทดลองใช้ อย่างน้อย ๑ ภาคการศกึ ษา เพือ่ นำผลการจัดกิจกรรมการเรียนรู้
มาปรบั ปรุงแก้ไข พัฒนาให้มีประสิทธิภาพและประสทิ ธิผลสูงสดุ
๕.๓.๓ ข้อเสนอแนะเพือ่ การวิจยั คร้ังตอ่ ไป
๕.๓.๓.๑ ควรมีการศึกษาวจิ ัยตดิ ตามผลว่า ผู้เรยี นทผี่ า่ นการใช้แผนการจัดการเรยี นรู้ โดย
ใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ เรื่องจิตสำนึกสาธารณะ ความเป็นพลเมืองตามหลักพุทธธรรมแล้ว
สามารถนำความรู้ และทักษะทีไ่ ด้ปฏิบตั ิงานไดผ้ ลเปน็ อยา่ งไร โดยเกบ็ ข้อมูลผ้เู รยี นมาเปรียบเทียบ เพ่ือ
แสดงให้เห็นถึงความจำเปน็ และความสำคัญของการสอนทเ่ี น้นผเู้ รยี นไดฝ้ ึกปฏิบตั ิ ได้อย่างแท้จรงิ
๕.๓.๓.๒ ควรศึกษาแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ เรื่อง
จิตสำนกึ สาธารณะ ความเปน็ พลเมืองตามหลักพุทธธรรม ทีใ่ ชร้ ว่ มกบั ส่ือประสมอน่ื ๆ เชน่ บทเรียน e-

๒๒๔

Learning วีดิทัศน์ Power Point หรือการสอนด้วยรูปแบบอื่น ๆ ในแต่ละเนื้อหา เพื่อตรวจสอบความ
คงทนในเน้ือหาสาระการเรยี นรู้ และการปลกู ฝังเจตคติท่ดี ตี อ่ การเรยี น

๕.๓.๓.๓ ควรพัฒนาแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ เรื่อง
จิตสำนึกสาธารณะ ความเป็นพลเมืองตามหลักพุทธธรรม ในหน่วยการเรียนรู้อื่น ๆ ให้มีมากขึ้นเพื่อให้
นกั เรียนมีความสนใจ และเกิดองค์ความรู้ใหมใ่ นการเรียนรู้เพม่ิ มากขึ้น

๕.๓.๓.๔ ควรจัดทำสื่อชนิดอื่น ๆ มาใช้ในการสร้างและพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนรู้
เชน่ บทเรียน e-Learning หรอื บทเรียนคอมพวิ เตอรช์ ่วยสอน (CAI)

๕.๓.๓.๕ ควรนำแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ เรื่องจิตสำนึก
สาธารณะ ความเป็นพลเมืองตามหลักพุทธธรรม ที่ผู้วิจัยสร้างขึ้น ไปทดลองใช้กับผู้เรียนกลุ่มอื่น ๆ ใน
สภาพแวดลอ้ มทแี่ ตกต่างกนั ออกไป แล้วนำผลการทดลองมาเปรียบเทียบกบั ผลการวจิ ัย ครั้งน้ี เพื่อเพิ่ม
ความเชอ่ื มั่นในประสิทธภิ าพของแผนการจดั การเรยี นรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอรยิ สจั ๔
นี้ใหม้ ากย่ิงขึน้

๕.๓.๓.๖ ควรมกี ารศกึ ษาวิจัยเปรียบเทียบการใช้และพัฒนาแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้
กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ กับวิธีการจัดการเรียนรู้แบบปกติ หรือการเรียนการสอนที่ใช้สื่อการสอน
ประเภทอน่ื ๆ

๕.๓.๓.๗ ควรมีการสนับสนุนให้ครู ได้ผลิตและพัฒนาแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้
กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ แต่ละรายวิชารวมทั้งการสนับสนุนด้านงบประมาณ วัสดุ ครุภัณฑ์ อาคาร
สถานที่ สำหรับการนำไปใช้ หรือการเผยแพรผ่ ลงานทางวชิ าการไปยงั สถานศึกษาแหง่ อ่ืน ๆ

บทที่ ๔

ผลการศกึ ษาวจิ ัย

การศึกษาวิจัย เรื่องการพัฒนาจิตสำนึกความเป็นพลเมืองของนักเรียนในจังหวัดขอนแก่น
ตามหลักพทุ ธธรรม ภาคเรยี นท่ี ๒ ปีการศึกษา ๒๕๖๐ ผู้วิจัย ไดเ้ สนอผลการวิเคราะห์ข้อมูลตามลำดับ
ดังนี้

๔.๑ สญั ลักษณท์ ใ่ี ชใ้ นการวเิ คราะหข์ ้อมลู
๔.๒ ลำดับการนำเสนอผลการวิเคราะหข์ ้อมูล
๔.๓ ผลการวิเคราะหข์ ้อมูล
๔.๔ องค์ความรู้จากการวิจัย

๔.๑ สญั ลักษณท์ ่ีใชใ้ นการวเิ คราะหข์ อ้ มูล

การศกึ ษาครัง้ น้ี ผ้วู ิจยั ได้กำหนดสญั ลักษณเ์ พื่อใชใ้ นการวิเคราะหข์ อ้ มลู ดังนี้
n แทน จำนวนนกั เรียนในกลุม่ ตวั อยา่ ง หรอื กลุ่มเป้าหมาย
X แทน คา่ เฉลี่ย
∑ แทน ผลรวม
S.D. แทน ค่าเบ่ียงเบนมาตรฐาน
E๑ แทน ประสิทธิภาพของกระบวนการ
E๒ แทน ประสิทธภิ าพของผลลัพธ์
E.I. แทน ค่าดชั นปี ระสิทธผิ ล

๔.๒ ลำดับการนำเสนอผลการวิเคราะหข์ ้อมลู

ผวู้ จิ ัย เสนอผลการวิเคราะหข์ อ้ มูลเปน็ ๔ ตอน ตามลำดบั ดังนี้
ตอนท่ี ๑ ผลการวิเคราะห์ประสิทธิภาพแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบ
อรยิ สัจ ๔ เร่ืองจิตสำนกึ สาธารณะ ความเปน็ พลเมืองตามหลักพุทธธรรมของนักเรียนชัน้ มัธยมศึกษาปีท่ี
๓ โรงเรยี นซำสงู พทิ ยาคม ทมี่ ปี ระสิทธภิ าพตามเกณฑ์ ๘๐/๘๐

๑๘๖

ตอนที่ ๒ ผลการวิเคราะห์จิตสำนึกสาธารณะตามหลักพุทธธรรม โดยใช้กระบวนการแบบ
อรยิ สัจ ๔ ของนกั เรียนชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี ๓ โรงเรียนซำสูงพิทยาคม สงั กัดองคก์ ารบริหารส่วนจังหวัด
จงั หวัดขอนแกน่

ตอนที่ ๓ ผลการวิเคราะห์ความเป็นพลเมือง ตามหลักพุทธธรรม ของนักเรียนช้ัน
มัธยมศึกษาปที ี่ ๓ โรงเรียนซำสงู พทิ ยาคม

ตอนที่ ๔ ผลการวิเคราะห์ความพึงพอใจของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ โรงเรียนซำสูง
พิทยาคม ที่มีต่อการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ เรื่องจิตสำนึกสาธารณะ
ความเปน็ พลเมืองตามหลักพุทธธรรม

๔.๓ ผลการวเิ คราะห์ข้อมูล

ตอนท่ี ๑ ผลการวิเคราะห์ประสิทธิภาพแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบ
อริยสัจ ๔ เรื่องจิตสำนึกสาธารณะ ความเปน็ พลเมืองตามหลักพทุ ธธรรมของนกั เรยี นชั้นมัธยมศึกษาปีที่
๓ โรงเรียนซำสงู พิทยาคม ทีม่ ีประสทิ ธภิ าพตามเกณฑ์ ๘๐/๘๐

ตารางที่ ๔.๑ ผลการวเิ คราะห์ประสทิ ธภิ าพแผนการจัดการเรยี นรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔

เร่อื งจิตสำนกึ สาธารณะ ความเปน็ พลเมืองตามหลกั พุทธธรรมของนักเรยี นชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี

๓ โรงเรียนซำสงู พทิ ยาคม ทม่ี ีประสิทธิภาพตามเกณฑ์ ๘๐/๘๐

..

แผนการ แผนการ แผนการ แผนการ แผนการ คะแนน คะแนน

จัดการ จดั การ จดั การ จัดการ จดั การ ระหวา่ ง ทดสอบหลงั

ลำดับที่ เรียนรู้ที่ เรียนรูท้ ่ี เรยี นรู้ท่ี เรียนรทู้ ี่ เรียนรทู้ ี่ เรียน เรียน

๑ ๒ ๓ ๔ ๕ (๕๐) (๕๐)

(๑๐) (๑๐) (๑๐) (๑๐) (๑๐)

๑๘ ๙ ๘ ๘ ๗ ๔๐ ๔๙

๒๘ ๘ ๘ ๘ ๘ ๔๐ ๔๘

๓๗ ๘ ๙ ๙ ๘ ๔๑ ๔๙

๔๙ ๘ ๘ ๘ ๙ ๔๒ ๔๙

๕๗ ๘ ๘ ๘ ๙ ๔๐ ๔๙

๖๘ ๘ ๘ ๘ ๘ ๔๐ ๔๘

๗๗ ๘ ๙ ๘ ๘ ๔๐ ๔๗

๘๘ ๘ ๙ ๘ ๙ ๔๒ ๔๗

๙๗ ๘ ๘ ๙ ๘ ๔๐ ๔๗

๑๘๗

ตารางท่ี ๔.๑ (ตอ่ )

แผนการ แผนการ แผนการ แผนการ แผนการ คะแนน คะแนน
จดั การ จดั การ จดั การ ระหว่าง ทดสอบหลัง
จดั การ จัดการ เรยี นรทู้ ่ี เรยี นรู้ท่ี เรยี นรทู้ ่ี เรียน
(๕๐) เรยี น
ลำดบั ท่ี เรยี นรทู้ ่ี เรยี นรทู้ ี่ ๓ ๔ ๕ (๕๐)
(๑๐) (๑๐) (๑๐)
๑๒ ๙ ๘ ๙
๘ ๘ ๘
(๑๐) (๑๐) ๙ ๘ ๙
๘ ๙ ๘
๑๐ ๘ ๘ ๙ ๗ ๙ ๔๒ ๔๘
๘ ๙ ๙ ๔๐ ๔๗
๑๑ ๘ ๘ ๙ ๘ ๙ ๔๒ ๔๘
๘ ๙ ๘ ๔๐ ๔๖
๑๒ ๘ ๘ ๙ ๘ ๙ ๔๒ ๔๖
๘ ๘ ๗ ๔๓ ๔๘
๑๓ ๘ ๗ ๘ ๙ ๙ ๔๒ ๔๙
๘ ๙ ๙ ๔๐ ๔๗
๑๔ ๙ ๘ ๘ ๘ ๙ ๔๒ ๔๗
๘ ๘ ๘ ๔๑ ๔๗
๑๕ ๙ ๘ ๘ ๘ ๙ ๔๒ ๔๗
๙ ๙ ๘ ๔๒ ๔๘
๑๖ ๘ ๘ ๘ ๘ ๙ ๔๓ ๔๘
๘ ๘ ๙ ๔๐ ๔๗
๑๗ ๗ ๘ ๘ ๙ ๙ ๔๒ ๔๘
๘ ๘ ๙ ๔๒ ๔๗
๑๘ ๘ ๘ ๙ ๘ ๙ ๔๒ ๔๗
๘ ๘ ๙ ๔๒ ๔๙
๑๙ ๙ ๙ ๙ ๘ ๙ ๔๒ ๔๗
๒๖๗ ๒๖๔ ๒๗๔ ๔๑ ๔๘
๒๐ ๘ ๘ ๔๓ ๔๙
๔๒ ๔๙
๒๑ ๘ ๘ ๔๓ ๔๙
๑,๓๒๕ ๑,๕๒๙
๒๒ ๙ ๙

๒๓ ๘ ๘

๒๔ ๘ ๙

๒๕ ๘ ๘

๒๖ ๙ ๘

๒๗ ๘ ๙

๒๘ ๘ ๘

๒๙ ๘ ๘

๓๐ ๙ ๘

๓๑ ๙ ๘

๓๒ ๘ ๙

รวม ๒๕๙ ๒๖๑

๑๘๘

ตารางท่ี ๔.๑ (ตอ่ )

แผนการ แผนการ แผนการ แผนการ แผนการ คะแนน คะแนน
จดั การ จัดการ จดั การ จดั การ จัดการ ระหว่าง ทดสอบหลัง
ลำดับท่ี เรยี นรทู้ ี่ เรียนรู้ที่ เรียนรทู้ ่ี เรยี นรูท้ ี่ เรียนรู้ท่ี เรียน
(๕๐) เรียน
๑๒ ๓ ๔ ๕ (๕๐)
(๑๐) (๑๐) (๑๐) (๑๐) (๑๐) ๔๑.๔๑
X ๘.๐๙ ๘.๑๖ ๘.๓๔ ๘.๒๕ ๘.๕๖ ๑.๐๗ ๔๗.๗๘
S.D. ๐.๖๔ ๐.๔๕ ๐.๔๘ ๐.๕๑ ๐.๖๒ ๘๒.๘๑ ๐.๙๔
ร้อยละ ๘๐.๙๔ ๘๑.๕๖ ๘๓.๔๔ ๘๒.๕๐ ๘๕.๖๓ E๑= ๙๕.๕๖
ประสิทธภิ าพของกระบวนการจดั การเรยี นการสอน ๘๒.๘๑
ระหว่างเรยี นทัง้ หมด E๒=๙๕.๕๖

จากตารางที่ ๔.๑ พบว่า ประสิทธิภาพแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบ
อรยิ สัจ ๔ เรอ่ื งจิตสำนกึ สาธารณะ ความเปน็ พลเมืองตามหลกั พุทธธรรมของนกั เรียนชัน้ มัธยมศึกษาปีท่ี
๓ โรงเรยี นซำสงู พิทยาคม ระหว่างเรียนทั้งหมด (E๑) และประสทิ ธิภาพของผลลพั ธ์ (E๒) จากแบบทดสอบ
ระหว่างเรียนทั้งหมดและหลังเรียน จะมีค่า E๑/ E๒ ที่ระดับ ๘๒.๘๑/๙๕.๕๖ ซึ่งสูงกว่าเกณฑ์ ๘๐/๘๐
ทตี่ ง้ั ไว้

ผลการวิเคราะหด์ ชั นีประสทิ ธภิ าพแผนการจดั การเรยี นรู้ โดยใชก้ ระบวนการแบบอรยิ สัจ ๔
เรื่องจิตสำนึกสาธารณะ ความเป็นพลเมืองตามหลักพุทธธรรมของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ โรง
เรยี นซำสงู พทิ ยาคม

๑๘๙

ตารางท่ี ๔.๒ ผลการวเิ คราะห์ประสทิ ธิภาพแผนการจัดการเรียนรู้ โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔
เรื่องจิตสำนึกสาธารณะ ความเป็นพลเมอื งตามหลักพุทธธรรมของนกั เรยี นช้นั มธั ยมศกึ ษาปี
ท่ี ๓ โรงเรียนซำสงู พทิ ยาคม

คะแนนรวม (n=๓๒)

ผลคูณของ ดัชนี
หลงั เรยี น ประสิทธิผล แปลความ
แผนการจัดการเรียนรู้ จำนวน กอ่ นเรยี น (๓๒x๑๐) (E.I.) ลำดับ
นักเรยี น (๓๒x๑๐) ท่ี
๑ มรรค ๘ กับคะแนน
๒ พรหมวิหาร ๔ ๕
๓ อิทธิบาท ๔ เต็ม ๔
๔ สังคหวัตถุ ๔ ๒
๕ ฆราวาสธรรม ๔ ๓๒๐ ๒๕๙ ๒๙๕ ๐.๕๙๐๒ ผา่ นเกณฑ์ ๓
๑
รวม ๓๒๐ ๒๖๑ ๒๙๘ ๐.๖๒๗๑ ผ่านเกณฑ์

๓๒๐ ๒๖๗ ๓๑๕ ๐.๙๐๕๗ ผ่านเกณฑ์

๓๒๐ ๒๖๔ ๓๐๔ ๐.๗๑๔๓ ผ่านเกณฑ์

๓๒๐ ๒๗๔ ๓๑๗ ๐.๙๓๔๘ ผ่านเกณฑ์

๑,๖๐๐ ๑,๓๒๕ ๑,๕๒๙ ๐.๗๔๑๘ ผา่ นเกณฑ์

จากตารางที่ ๔.๒ พบว่า ดัชนีประสิทธิผลแผนการจัดการเรียนรู้จิตสำนึกสาธารณะความ
เป็นพลเมืองตามหลักพุทธธรรม โดยใช้กระบวนการแบบอริยสัจ ๔ ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ ๓
โรงเรียนซำสูงพิทยาคม มีค่าดัชนีประสิทธิผลในการเรียนรู้ (E.I.) โดยรวม เท่ากับ ๐.๗๔๑๘ แสดงว่า
นักเรียนชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ ๓ มีความรู้เพิ่มขึ้น เท่ากับ ๐.๗๔๑๘ หรือคิดเป็นร้อยละ ๗๔.๑๘
เมื่อพิจารณาเป็นแผนการจัดการเรียนรู้ พบว่า แผนการจัดการเรียนรู้ที่ ๕ ฆราวาสธรรม ๔ มีค่าดัชนี
ประสิทธิผลในการเรียนรู้ มากที่สุด เท่ากับ ๐.๙๓๔๘ แสดงว่า นักเรียนชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ ๓
มีความรเู้ พมิ่ ข้นึ เท่ากับ ๐.๙๓๔๘ หรือคดิ เป็นร้อยละ ๙๓.๔๘ รองลงมา คือ แผนการจดั การเรยี นรู้ท่ี ๓
อิทธบิ าท ๔ มีคา่ ดัชนีประสิทธิผลในการเรียนรู้ เทา่ กบั ๐.๙๐๕๗ แสดงวา่ นักเรียนชนั้ มัธยมศึกษา ปีที่
๓ มีความรูเ้ พม่ิ ข้นึ เท่ากับ ๐.๙๐๕๗ หรือคิดเป็นร้อยละ ๙๐.๕๗ สว่ นแผนการจัดการเรียนรู้ ทมี่ คี ่าดัชนี
ประสิทธิผลในการเรียนรู้ น้อยท่สี ดุ ไดแ้ ก่ แผนการจัดการเรียนรู้ท่ี ๑ มรรค ๘ มคี า่ ดัชนีประสิทธิผลใน
การเรยี นรู้ เทา่ กับ ๐.๕๙๐๒ แสดงวา่ นกั เรียนชน้ั มัธยมศกึ ษา ปที ่ี ๓ มีความรเู้ พ่ิมขึ้น เท่ากับ ๐.๕๙๐๒
หรือคิดเป็นร้อยละ ๕๙.๐๒ โดยค่าดัชนีประสิทธิผลในการเรียนรู้ สูงกว่าเกณฑ์ที่กำหนด ส่วนชุดการ
สอนอ่นื ๆ มคี า่ ดชั นีประสทิ ธิผลในการเรียนรู้ สงู กว่าเกณฑท์ กี่ ำหนด ใกล้เคียงกันและมคี วามสัมพันธ์กัน
ตามลำดบั

๑๙๐

ตอนที่ ๒ ผลการวิเคราะห์จิตสำนึกสาธารณะตามหลักพุทธธรรม โดยใช้กระบวนการแบบ
อริยสัจ ๔ ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ โรงเรียนซำสูงพิทยาคม สังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด
จังหวัดขอนแกน่

ตารางที่ ๔.๓ ค่าเฉลยี่ และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานจติ สำนกึ สาธารณะตามหลกั พทุ ธธรรม โดยใช้
กระบวนการแบบอรยิ สัจ ๔ ของนกั เรยี นช้นั มัธยมศึกษาปที ี่ ๓ โรงเรียนซำสงู พทิ ยาคม สังกัด
องคก์ ารบรหิ ารส่วนจังหวัด จงั หวัดขอนแกน่ โดยรวม

ท่ี รายการประเมิน ระดับคณุ ภาพ (n=๓๒)
X S.D. แปลผล ลำดบั ที่
๑ ดา้ นความรบั ผิดชอบ ๔.๔๕ ๐.๕๑ มาก ๔
๒ ด้านความเสียสละ ๔.๕๓ ๐.๔๖ มากท่สี ุด ๒
๓ ด้านความสามัคคี ๔.๕๓ ๐.๕๐ มากที่สดุ ๒
๔ ด้านการอนุรักษส์ งิ่ แวดล้อม ๔.๕๘ ๐.๓๙ มากท่สี ุด ๑
๔.๕๒ ๐.๓๗ มากท่ีสดุ
รวม

จากตารางที่ ๔.๓ พบว่า ค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานจิตสำนึกสาธารณะตามหลัก
พทุ ธธรรม โดยใช้กระบวนการแบบอริยสจั ๔ ของนักเรยี นชัน้ มัธยมศึกษาปีท่ี ๓ โรงเรียนซำสงู พทิ ยาคม
สังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด จังหวัดขอนแก่น ผลการประเมิน โดยรวม ค่าเฉลี่ย อยู่ในระดับมาก
ที่สุด ( X =๔.๕๒, S.D.= ๐.๓๗) เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่า ด้านที่มีค่าเฉลี่ยสูงสุด คือด้าน
การอนุรักษส์ ่ิงแวดล้อม อยู่ในระดับมากทสี่ ุด (X =๔.๕๘, S.D.= ๐.๓๙) รองลงมา คอื ดา้ นความเสียสละ
และด้านความสามัคคี อยู่ในระดับมากที่สุด ( X =๔.๕๓, S.D.= ๐.๔๖) ส่วนด้านที่มีค่าเฉลี่ยต่ำสุด คือ
ด้านความรบั ผดิ ชอบ อยใู่ นระดบั มาก ( X =๔.๔๕, S.D.= ๐.๕๑) ส่วนด้านอืน่ ๆ มีคา่ เฉลยี่ ท่ีใกลเ้ คยี งกัน
และมีความสมั พนั ธ์กันตามลำดบั