เอกสารคำสอนอาญา2

เอกสารคาสอน
วชิ า: 67813264
กฎหมายอาญา 2
(Criminal Law II)

ผู้จัดทา
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.รัชนี แตงอ่อน

คณะรัฐศาสตร์และนิตศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั บรู พา
พฤศจกิ ายน 2564

เอกสารคาสอน
วชิ า: 67813264
กฎหมายอาญา 2
(Criminal Law II)

ผู้จัดทา
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.รัชนี แตงอ่อน

คณะรัฐศาสตร์และนิตศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั บรู พา
พฤศจกิ ายน 2564

คำนำ

เอกสารคาสอน “กฎหมายอาญา 2” เป็ นเอกสารคาสอนท่ีใช้ประกอบการศึกษาคน้ ควา้ เพื่อ
ประกอบการเรียนการสอนของนิสิตสาขานิติศาสตร์ คณะรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์ มหาวิทยาลยั บูรพา
ในหลกั สูตรนิติศาสตรบณั ฑิต แกไ้ ขปรับปรุงปี พ.ศ.2564 รายวิชา 67813264 กฎหมายอาญา 2 (Criminal
Law II) โดยไดพ้ ฒั นาข้ึนจากเอกสารประกอบการสอนใหม้ ีความสมบูรณ์ยง่ิ ข้ึน

เอกสารคาสอนเล่มน้ีประกอบดว้ ยเน้ือหาใน กฎหมายอาญาภาคความผิดและความผิดลหุโทษ ท้งั
ไดป้ รับปรุงเน้ือหาให้ทนั สมยั ตามประมวลกฎหมายอาญาในปี พ.ศ. 2560 มีการแกไ้ ขเพ่ิมเติม เรื่อง อตั รา
โทษปรับในภาค 2 ความผิด โดยพระราชบญั ญตั ิแกไ้ ขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบบั ท่ี 26) พ.ศ.
2560, ประมวลกฎหมายอาญาในปี พ.ศ. 2562 มีการแกไ้ ขเพมิ่ เติม โดยพระราชบญั ญตั ิแกไ้ ขเพมิ่ เติมประมวล
กฎหมายอาญา (ฉบบั ที่ 27) พ.ศ. 2562 เรื่องความผิดเกี่ยวกบั เพศ และประมวลกฎหมายอาญาล่าสุดในปี
พ.ศ. 2564 มีการแกไ้ ขเพิ่มเติม โดยพระราชบญั ญตั ิแกไ้ ขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบบั ท่ี 28) พ.ศ.
2564 เรื่องความผิดเก่ียวกับการแท้งลูก เป็ นต้น นอกจากน้ีเน้ือหาในเอกสารคาสอนเล่มน้ีมีความ
สอดคลอ้ งกบั หลกั สูตรการเรียนการสอน ทา้ ยน้ี ผูเ้ ขียนหวงั เป็ นอย่างย่ิงว่าเอกสารคาสอนน้ีจะเป็ น
ประโยชน์ต่อนิสิตและผตู้ อ้ งการศึกษาคน้ ควา้ กฎหมายตอ่ ไป

รัชนี แตงอ่อน
พฤศจิกายน 2564

สารบัญ

หนา้
บททวั่ ไปความรับผิดทางอาญา โครงสร้างความรับผิดทางอาญาและโทษทางอาญา..................... 1

บทท่ี
1 ความผดิ เก่ียวกบั รัฐและความสงบสุขของสาธารณะ........................................................... 41

ลกั ษณะ 1 ความผิดเกี่ยวกบั ความมนั่ คงแห่งราชอาณาจกั ร........................................ 41
หมวด 1 ความผิดต่อองคพ์ ระมหากษตั ริยแ์ ละสถาบนั ประมขุ .................................. 41
หมวด 2 ความผิดต่อความมนั่ คงของรัฐภายในราชอาณาจกั ร.................................... 44
กบฏ........................................................................................................................... 44
ความผิดฐานยงุ ยงทหารหรือตารวจใหห้ นีราชการ .................................................... 45
ความผดิ ฐานปลกุ ปั่นยยุ งประชาชน........................................................................... 46
ความผดิ ฐานเหยยี ดหยามเครื่องหมายท่ีแสดงถึงรัฐ................................................... 46
หมวด 3 ความผิดต่อความมน่ั คงของรัฐภายนอกราชอาณาจกั ร................................. 47
ความผิดฐานกระทาการเป็นปฏิปักษต์ ่อราชอาณาจกั ร .............................................. 47
ความผดิ เกี่ยวกบั ความลบั ของประเทศ ...................................................................... 47
ความผดิ เก่ียวกบั ส่วนไดเ้ สียของรัฐ ........................................................................... 47
ความผดิ ฐานกระทาการเพื่อใหเ้ กิดเหตุร้ายแก่ประเทศภายนอก ................................ 48
หมวด 4 ความผิดต่อสัมพนั ธไมตรี ............................................................................ 48
ความผดิ ฐานประทุษร้ายประมขุ หรือผแู้ ทนของรัฐต่างประเทศ ................................ 48
ความผดิ ฐานหม่ินประมาทประมุขหรือผแู้ ทนของรัฐตา่ งประเทศ ............................ 49
ความผิดฐานเหยยี ดหยามรัฐต่างประเทศ................................................................... 49
ลกั ษณะ 1/1 การก่อการร้าย ..................................................................................... 50
ความผดิ ฐานก่อการร้าย ............................................................................................. 50
ความผิดฐานขเู่ ข็ญวา่ จะก่อการร้าย............................................................................ 50
ความผดิ ฐานเป็นสมาชิกของคณะผูก้ ่อการร้าย.......................................................... 51
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทที่ 1 ................................................................................................................ 52
บรรณานุกรมทา้ ยบท.................................................................................................................. 54

ข

สารบัญ (ต่อ)

หนา้
2 ความผดิ เก่ียวกบั การปกครอง ............................................................................................. 55

ลกั ษณะ 2 ความผิดเก่ียวกบั การปกครอง................................................................... 56
หมวด 1 ความผิดต่อเจา้ พนกั งาน............................................................................... 56
ดูหมิ่นเจา้ พนกั งาน..................................................................................................... 56
แจง้ ความเทจ็ ต่อเจา้ พนกั งาน ..................................................................................... 69
ตอ่ สู้ขดั ขวางเจา้ พนกั งาน........................................................................................... 77
ขม่ ขืนใจเจา้ พนกั งาน................................................................................................. 81
กระทาต่อตราซ่ึงเจา้ พนกั งานประทบั ไว้.................................................................... 84
กระทาต่อส่ิงที่เจา้ พนกั งานยึดไว้............................................................................... 85
เป็นคนกลางเรียกหรือรับสินบน................................................................................ 87
ใหส้ ินบนเจา้ พนกั งาน ............................................................................................... 91
แสดงตนและกระทาการเป็นเจา้ พนกั งาน.................................................................. 92
สวมเครื่องแบบหรือประดบั เคร่ืองหมายของเจา้ พนกั งาน ......................................... 95
หมวด 2 ความผิดต่อตาแหน่งหนา้ ท่ีราชการ.............................................................. 96
ความผดิ ท่ีกระทาโดยทจุ ริต....................................................................................... 96
ความผิดท่ีเป็นท้งั ทจุ ริตและเกิดความเสียหาย............................................................ 112
ความผิดท่ีทาใหเ้ กิดความเสียหายโดยไมถ่ ึงกบั ทจุ ริต................................................ 119
ลกั ษณะ 3 ความผิดเกี่ยวกบั ยตุ ิธรรม.......................................................................... 130
หมวด 1 ความผิดต่อเจา้ พนกั งานในการยตุ ิธรรม ...................................................... 130
ใหส้ ินบนเจา้ พนกั งาน ............................................................................................... 131
ขดั ขนื คาบงั คบั หรือคาสง่ั ของเจา้ พนกั งาน ................................................................ 133
แจง้ ความเท็จต่อเจา้ พนกั งาน ..................................................................................... 134
แสดงความเทจ็ ในศาล ............................................................................................... 141
ทาใหเ้ สียหายแก่ทรัพยใ์ นคดี..................................................................................... 156
การหลบหนีที่คุมขงั ................................................................................................... 162
ความผดิ เกี่ยวกบั การฝ่าฝื นวธิ ีการเพอ่ื ความปลอดภยั ................................................ 166
ขดั ขวางการขายทอดตลาด ........................................................................................ 166
ดูหม่ินศาล ................................................................................................................. 167

ค

สารบัญ (ต่อ)

หนา้
การกระทาเกี่ยวกบั ศพ ............................................................................................... 167
หมวด 2 ความผิดต่อตาแหน่งหนา้ ท่ีในการยตุ ิธรรม.................................................. 168
เจา้ พนกั งานช่วยผอู้ ่ืนไมใ่ หต้ อ้ งโทษหรือแกลง้ ใหไ้ ดร้ ับโทษ.................................... 168
เจา้ พนกั งานในการยตุ ิธรรมเรียกหรือรับสินบน ........................................................ 169
เจา้ พนกั งานเรียกหรือรับสินบนก่อนไดร้ ับตาแหน่ง.................................................. 170
เจา้ พนกั งานขดั ขวางมิใหเ้ ป็นไปตามคาพพิ ากษา ...................................................... 170
เจา้ พนกั งานทาใหผ้ ถู้ ูกคุมขงั หลดุ ไปจากท่ีคุมขงั ....................................................... 171
เจา้ พนกั งานทาใหผ้ ูถ้ ูกคุมขงั หลดุ ไปจากท่ีคุมขงั โดยประมาท .................................. 171
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทที่ 2 ................................................................................................................ 173
บรรณานุกรมทา้ ยบท.................................................................................................................. 176
3 ความผิดต่อการอยรู่ ่วมกนั ................................................................................................... 177
ลกั ษณะ 4 ความผิดเกี่ยวกบั ศาสนา............................................................................ 177
ความผดิ ฐานเหยยี ดหยามศาสนา............................................................................... 177
ความผิดฐานก่อการวุน่ วายในที่ประชุมศาสนิกชน.................................................... 179
ความผิดฐานแต่งกายเป็นนกั บวชโดยมิชอบ ............................................................. 179
ลกั ษณะ 5 ความผิดเกี่ยวกบั ความสงบสุขของประชาชน........................................... 180
ความผิดฐานเป็นอ้งั ย่ี................................................................................................. 180
ความผดิ ฐานเป็นซ่องโจร .......................................................................................... 182
ความผิดฐานร่วมกบั อ้งั ยห่ี รือซ่องโจร ....................................................................... 185
ความผดิ ฐานช่วยเหลือพวกอ้งั ยหี่ รือซ่องโจร ............................................................ 186
ความผิดฐานช่วยเหลือผกู้ ระทาความผดิ .................................................................... 187
ความผดิ ฐานก่อความวุ่นวาย ..................................................................................... 188
ความผดิ ฐานไมย่ อมเลิกมวั่ สุมเมื่อเจา้ พนกั งานส่ังใหเ้ ลิก .......................................... 190
ลกั ษณะ 6 ความผิดเก่ียวกบั การก่อภยนั ตรายต่อประชาชน ....................................... 192
การวางเพลิงเผาทรัพย.์ ............................................................................................... 192
การทาใหเ้ กิดระเบิด................................................................................................... 199
การก่ออนั ตรายเกี่ยวกบั สิ่งปลกู สร้างและการก่อใหเ้ กิดอุทกภยั ................................ 202
การก่ออนั ตรายแก่การจราจรและการขนส่ง.............................................................. 206

ง

สารบัญ (ต่อ)

หนา้
การก่ออนั ตรายแก่สิ่งท่ีใชใ้ นการสาธารณูปโภคและการสื่อสาร............................... 206
การปลอมปนอาหาร ยา หรือเคร่ืองอุปโภค............................................................... 207
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทที่ 3.............................................................................................................. 211
บรรณานุกรมทา้ ยบท................................................................................................................ 213
4 ความผดิ เกี่ยวกบั การปลอมและการแปลง........................................................................... 214
ลกั ษณะ 7 ความผิดเกี่ยวกบั การปลอมและการแปลงเงินตรา..................................... 215
หมวด 1 ความผิดเกี่ยวกบั เงินตรา .............................................................................. 215
ความผิดฐานปลอมเงินตรา........................................................................................ 215
ความผิดฐานแปลงเงินตรา......................................................................................... 217
การทาใหเ้ หรียญกษาปณ์มีน้าหนกั ลดลงและนาออกใชซ้ ่ึงเหรียญกษาปณ์................ 217
ความผดิ ฐานนาเขา้ ซ่ึงเงินตราท่ีปลอมหรือแปลง ...................................................... 218
ความผดิ ฐานมีไวเ้ พือ่ ออกใชซ้ ่ึงเงินตราปลอมหรือแปลง .......................................... 219
ความผดิ เม่ือไดม้ าซ่ึงเงินตราปลอมหรือแปลง........................................................... 220
ความผดิ เก่ียวกบั เครื่องมือปลอมแปลงเงินตรา.......................................................... 220
การปลอมแปลงเงินตราต่างประเทศ.......................................................................... 221
การทาสิ่งท่ีคลา้ ยคลึงกบั เงินตรา ................................................................................ 222
หมวด 2 ความผิดเก่ียวกบั ดวงตรา แสตมป์ และตวั๋ ................................................... 224
ความผิดเก่ียวกบั ดวงตรา ........................................................................................... 224
ความผิดเก่ียวกบั แสตมป์ ........................................................................................... 227
ความผิดเก่ียวกบั ตวั๋ ................................................................................................... 227
หมวด 3 ความผิดเกี่ยวกบั เอกสาร.............................................................................. 228
ความผดิ ฐานปลอมเอกสารทวั่ ๆ ไป ......................................................................... 228
ความผดิ ฐานปลอมเอกสารสิทธิ ................................................................................ 246
ความผิดฐานปลอมเอกสารบางชนิด.......................................................................... 247
ความผดิ ฐานแจง้ ใหจ้ ดขอ้ ความเทจ็ ........................................................................... 248
ความผดิ ฐานใชเ้ อกสารปลอม ................................................................................... 252
ความผิดฐานทาคารับรองอนั เป็นเทจ็ ......................................................................... 253
หมวด 4 ความผิดเก่ียวกบั บตั รอิเลก็ ทรอนิกส์............................................................ 254

จ

สารบญั (ต่อ)

หนา้
ทาบตั รปลอม............................................................................................................. 255
ทาหรือมีเคร่ืองมือปลอมบตั ร .................................................................................... 255
นาเขา้ -ส่งออกบตั รหรือเครื่องมือปลอม .................................................................... 256
ใชห้ รือมีไวเ้ พอ่ื ใช.้ ..................................................................................................... 256
จาหน่ายหรือมีไวเ้ พ่ือจาหน่าย.................................................................................... 256
ใชบ้ ตั รของผอู้ ่ืนโดยมิชอบ........................................................................................ 256
มีไวเ้ พ่อื นาออกใชซ้ ่ึงบตั รของผอู้ ่ืนโดยมิชอบ........................................................... 257
เหตุเพมิ่ โทษ .............................................................................................................. 257
หมวด 5 ความผิดเกี่ยวกบั หนงั สือเดินทาง................................................................. 257
การปลอมหนงั สือเดินทาง......................................................................................... 258
การใชห้ นงั สือเดินทางของผอู้ ่ืนโดยมิชอบ................................................................ 258
การกระทากบั ดวงตรา รอยตรา หรือแผ่นปะตรวจลงตรา.......................................... 258
ลกั ษณะ 8 ความผดิ เกี่ยวกบั การคา้ ............................................................................. 259
ความผดิ เก่ียวกบั เคร่ืองชง่ั ตวงวดั ที่ผิดอตั รา............................................................... 259
ความผดิ ฐานขายสินคา้ โดยหลอกลวง ....................................................................... 260
ความผิดเก่ียวกบั ช่ือเสียงทางการคา้ ........................................................................... 260
ความผดิ ฐานปลอมเคร่ืองหมายการคา้ ....................................................................... 263
ความผดิ ฐานนาเขา้ หรือจาหน่ายสินคา้ ที่มีเคร่ืองหมาย.............................................. 265
ลกั ษณะ 9 ความผิดเก่ียวกบั เพศ................................................................................. 265
ข่มขนื กระทาชาเรา .................................................................................................... 265
กระทาอนาจาร .......................................................................................................... 281
คา้ ประเวณี ................................................................................................................. 286
คา้ ส่ิงลามก................................................................................................................. 295
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทที่ 4 ................................................................................................................ 299
บรรณานุกรมทา้ ยบท.................................................................................................................. 302
5 ความผิดเกี่ยวกบั ชีวิต ร่างกาย เสรีภาพ ช่ือเสียงและทรัพยส์ ิน ........................................... 303

ฉ

สารบญั (ต่อ)

หนา้
ลกั ษณะ 10 ความผิดเกี่ยวกบั ชีวติ และร่างกาย ........................................................... 304
หมวด 1 ความผิดต่อชีวิต........................................................................................... 304
ฆา่ ผอู้ ่ืน ...................................................................................................................... 304
เหตฉุ กรรจ์................................................................................................................. 313
ฆ่าผอู้ ่ืนโดยไม่เจตนา................................................................................................. 321
ฆ่าโดยประมาท ......................................................................................................... 323
ทาใหผ้ อู้ ื่นฆา่ ตวั ตาย .................................................................................................. 328
ชุลมนุ เป็นเหตใุ หค้ นตาย ........................................................................................... 330
หมวด 2 ความผิดต่อร่างกาย ...................................................................................... 332
ทาร้ายร่างกาย ............................................................................................................ 332
เหตุเพม่ิ โทษ .............................................................................................................. 335
อนั ตรายสาหสั ........................................................................................................... 336
ชุลมนุ เป็นเหตใุ ห้มีผรู้ ับอนั ตรายสาหสั ...................................................................... 340
กระทาโดยประมาทเป็นเหตใุ หผ้ อู้ ่ืนไดร้ ับอนั ตรายสาหสั ......................................... 341
หมวด 3 ความผิดฐานทาใหแ้ ทง้ ลูก ........................................................................... 342
หญิงทาใหต้ นเองแทง้ ลกู ........................................................................................... 342
การทาแทง้ โดยหญิงยนิ ยอม ...................................................................................... 344
การทาแทง้ โดยหญิงไม่ยนิ ยอม.................................................................................. 345
การพยายามทาแทง้ .................................................................................................... 345
อานาจในการทาแทง้ ................................................................................................. 345
หมวด 4 ความผิดฐานทอดทิ้งผทู้ ี่พ่งึ ตนเองไม่ได้ (เดก็ คนป่ วยเจ็บหรือคนชรา) ....... 347
การทอดทิ้งเด็ก .......................................................................................................... 347
การทอดทิง้ ผทู้ ่ีพ่งึ ตนเองมิได้..................................................................................... 348
เหตุเพม่ิ โทษ .............................................................................................................. 349
ลกั ษณะ 11 ความผิดเก่ียวกบั เสรีภาพและชื่อเสียง.................................................... 350
หมวด 1 ความผิดเกี่ยวกบั เสรีภาพ ............................................................................. 350
ขม่ ขืนใจผอู้ ื่น............................................................................................................. 350

ช

สารบญั (ต่อ)

หนา้
หน่วงเหนี่ยวหรือกกั ขงั ............................................................................................. 353
หน่วงเหน่ียวหรือกกั ขงั โดยประมาท......................................................................... 357
เอาคนลงเป็นทาส ...................................................................................................... 358
เรียกค่าไถ่ .................................................................................................................. 358
พรากผเู้ ยาว์................................................................................................................ 362
พาคนออกไปนอกราชอาณาจกั ร ............................................................................... 372
หมวด 2 ความผิดฐานเปิ ดเผยความลบั ...................................................................... 373
การเปิ ดเผยจดหมาย โทรเลข หรือเอกสาร................................................................. 373
การเปิ ดเผยความลบั ที่ไดจ้ ากหนา้ ท่ีหรืออาชีพ .......................................................... 373
การเปิ ดเผยความลบั ท่ีไดจ้ ากการศึกษาอบรม ............................................................ 374
การแสวงหาประโยชน์จากความลบั .......................................................................... 374
หมวด 3 ความผิดฐานหม่ินประมาท.......................................................................... 375
การหมิ่นประมาท ...................................................................................................... 375
การหม่ินประมาทคนตาย........................................................................................... 381
การหมิ่นประมาทดว้ ยการโฆษณา............................................................................. 382
อานาจกระทา............................................................................................................. 384
เหตุยกเวน้ โทษ .......................................................................................................... 389
อานาจศาลในคดีหม่ินประมาท.................................................................................. 391
ลกั ษณะ 12 ความผดิ เก่ียวกบั ทรัพย์ ........................................................................... 392
หมวด 1 ความผิดที่มีพ้ืนฐานจากการลกั ทรัพย์ (ลกั ทรัพยแ์ ละว่ิงราวทรัพย)์ ............. 392
ความผิดฐานลกั ทรัพย.์ ............................................................................................... 392
ความผดิ ฐานวงิ่ ราวทรัพย์ .......................................................................................... 412
ความผดิ ฐานชิงทรัพย์................................................................................................ 413
ความผดิ ฐานปลน้ ทรัพย์ ............................................................................................ 417
หมวด 2 ความผิดฐานกรรโชกและรีดเอาทรัพย์ ........................................................ 420
ความผิดฐานกรรโชก................................................................................................. 420

ซ

สารบัญ (ต่อ)

หนา้
ความผิดฐานรีดเอาทรัพย์........................................................................................... 427
หมวด 3 ความผิดฐานฉอ้ โกง..................................................................................... 428
ความผิดฐานฉอ้ โกง................................................................................................... 428
ความผิดฐานฉอ้ โกงแรงงาน...................................................................................... 435
ความผิดฐานฉอ้ โกงค่าอาหาร.................................................................................... 436
ความผดิ ฐานชกั จูงเพ่ือเอาเปรียบผอู้ ่ืน........................................................................ 437
ความผิดฐานฉอ้ โกงประกนั ภยั .................................................................................. 438
หมวด 4 ความผิดฐานโกงเจา้ หน้ี ............................................................................... 438
ทาแก่ทรัพยท์ ่ีจานาไว้................................................................................................ 438
ยา้ ยทรัพยห์ รือแกลง้ เป็นหน้ี ...................................................................................... 439
หมวด 5 ความผิดฐานยกั ยอก..................................................................................... 443
ความผิดฐานยกั ยอก................................................................................................... 443
ยกั ยอกทรัพยผ์ ูอ้ ่ืนส่งมอบให้โดยสาคญั ผดิ หรือเป็นทรัพยส์ ินหาย............................ 449
ยกั ยอกทรัพยท์ ี่ตนมีหนา้ ท่ีดูแล.................................................................................. 450
ยกั ยอกทรัพยส์ ินท่ีมีคา่ ท่ีซ่อนหรือฝังไว้.................................................................... 453
หมวด 6 ความผิดฐานรับของโจร .............................................................................. 455
การรับของโจร .......................................................................................................... 455
เหตุเพิม่ โทษ .............................................................................................................. 459
หมวด 7 ความผิดฐานทาใหเ้ สียทรัพย์ ....................................................................... 460
ความผดิ ฐานทาใหเ้ สียทรัพย์ ..................................................................................... 460
เหตุเพิม่ โทษ .............................................................................................................. 464
หมวด 8 ความผิดฐานบุกรุก ...................................................................................... 467
ความผิดฐานบุกรุกอสงั หาริมทรัพย.์ .......................................................................... 467
ความผิดฐานยกั ยา้ ยทาลายเครื่องหมายเขต ................................................................ 472
ความผดิ ฐานบุกรุกอาคารหรือเคหสถานโดยไม่มีเหตุอนั สมควร.............................. 473
เหตุเพิม่ โทษ .............................................................................................................. 478
ลกั ษณะ 13 ความผิดเก่ียวกบั ศพ................................................................................ 479
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทที่ 5.............................................................................................................. 482

ฌ

สารบัญ (ต่อ)

หนา้
บรรณานุกรมทา้ ยบท................................................................................................................ 491
6 ลหุโทษ ............................................................................................................................... 492

ความผดิ เก่ียวกบั เจา้ พนกั งาน..................................................................................... 493
ความผดิ อนั เกี่ยวกบั สาธารณะ................................................................................... 494
ความผดิ เก่ียวกบั ร่างกาย จิตใจ ช่ือเสียงและทรัพยส์ ิน ............................................... 496
ความผิดอนั เกี่ยวกบั ศีลธรรมอนั ดี.............................................................................. 500
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทที่ 6 ................................................................................................................ 501
บรรณานุกรมทา้ ยบท.................................................................................................................. 503
บรรณานุกรมทา้ ยเลม่ ................................................................................................................. 504
ประวตั ิผเู้ ขยี น…... ...................................................................................................................... 506

1

ส่ วนที่หนึ่ง
บททว่ั ไปความรับผดิ ทางอาญา โครงสร้างความรับผดิ ทางอาญา

และโทษทางอาญา

ประเทศไทยเป็นประเทศที่ใชร้ ะบบกฎหมายซีวิลลอว์ (Civil Law) ในรูปแบบของประมวล
กฎหมายที่เป็นลายลกั ษณ์อกั ษร ประมวลกฎหมายอาญาช่ือ “กฎหมายลกั ษณะอาญา (ร.ศ.127)” และ
ประกาศใช้มาต้ังแต่ปี พ.ศ.2451 ตามแบบอย่างกฎหมายของประเทศภาคพ้ืนยุโรป ต่อมา
พระราชบญั ญตั ิใหใ้ ชป้ ระมวลกฎหมายอาญา พ.ศ.2499 ไดป้ ระกาศในราชกิจจานุเบกษา ในวนั ที่
15 พฤศจิกายน พ.ศ. 2499 และให้มีผลบังคับใช้ต้ังแต่วนั ที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2500 เพ่ือใช้แทน
กฎหมายลกั ษณะอาญา (ร.ศ.127) นบั ต้งั แต่น้ันเป็ นตน้ มา ประมวลกฎหมายอาญาไดม้ ีการแก้ไข
ปรับปรุงเน้ือหากฎหมายในหลายเรื่องให้เป็ นไปตามยุคสมยั และความเปลี่ยนแปลงในสังคมไทย
(คณิต ณ นคร, 2549)

หลกั เกณฑใ์ นการกาหนดความผิดทางอาญา โดย Herbert L.Packer ไดเ้ ขียนไวใ้ นหนังสือ
เรื่อง The Limits of the Criminal Sanction ไวด้ งั น้ี คือการกระทาท่ีกระทบต่อสังคม คนส่วนมากจะ
ไม่ให้อภยั กบั การกระทาน้ัน ถา้ เป็ นความผิดทางอาญาต้องถูกปราบปรามโดยรัฐ การบงั คับใช้
กฎหมายตอ้ งเสมอภาพเท่าเทียมกัน กระบวนการยุติธรรมทางอาญาตอ้ งมีประสิทธิภาพ การใช้
กฎหมายอาญาเป็ นมาตรการเพ่ือลงโทษผูก้ ระทาความผิด (Herbert L. Packer, 1968 อา้ งในเกียรติ
ขจร วจั นะสวสั ด์ิ, 2562)

อาชญากรรมกบั กฎหมาย แบง่ การกระทาผิดทางอาญา เป็นการกระทาผดิ ที่เป็นความผิดใน
ตวั เอง (Mala in se) คือความผิดท่ีถือว่าเป็ นบาปและขดั ต่อหลกั ศีลธรรมของสังคมอย่างร้ายแรง
ไดแ้ ก่ ฆา่ คนตาย ชิงทรัพย์ ทาร้ายร่างกาย หรือความผดิ ต่างๆในประมวลกฎหมายอาญาภาคความผิด
เป็ นตน้ การกระทาผิดท่ีกฎหมายบัญญัติเป็ นข้อห้าม (Mala prohibita) คือ ความผิดท่ีไม่ขัดต่อ
ศีลธรรม และผูก้ ระทาผิดไม่มีความประพฤติเป็ นอาชญากร และถึงแมค้ วามผิดดงั กล่าวจะขัดต่อ
สังคม แตก่ ็ยงั ไม่ถึงข้นั ที่จะถกู ประณามวา่ ชว่ั ร้าย เช่น ลกั ลอบขนของหนีภาษี กกั ตนุ สินคา้ ลกั ลอบ
เขา้ เมือง คา้ กาไรเกินควร เป็นตน้ (คณพล จนั ทนห์ อม, 2561)

2

การใช้กฎหมายอาญา
มาตรา 2 “บุคคลจกั ตอ้ งรับโทษในทางอาญาต่อเมื่อไดก้ ระทาการอนั กฎหมายทใ่ี ช้ในขณะ

กระทาน้นั บัญญตั ิเป็ นความผิดและกาหนดโทษไว้ และโทษท่ีจะลงแก่ผกู้ ระทาความผิดน้นั ตอ้ งเป็น
โทษที่บญั ญตั ิไวใ้ นกฎหมาย

ถา้ ตามบทบญั ญตั ิของกฎหมายที่บญั ญตั ิในภายหลงั การกระทาเช่นน้นั ไมเ่ ป็นความผิด
ตอ่ ไป ใหผ้ ทู้ ่ีไดก้ ระทาการน้นั พน้ จากการเป็นผกู้ ระทาความผดิ และถา้ ไดม้ ีคาพพิ ากษาถึงท่ีสุดให้
ลงโทษแลว้ ก็ใหถ้ ือวา่ ผนู้ ้นั ไมเ่ คยตอ้ งคาพพิ ากษาวา่ ไดก้ ระทาความผดิ น้นั ถา้ รับโทษอยกู่ ใ็ หก้ าร
ลงโทษน้นั สิ้นสุดลง”

มาตรา 2 มาจากสุภาษติ ละตินวา่ “ไม่มคี วามผิด และไม่มโี ทษ โดยไม่มีกฎหมาย”
(Nullum crimen, nulla poena sine lege) ("no crime without law")("no punishment without law")
1 หมายถึงวา่ ความรับผิดจะตอ้ งเป็นไปตามกฎหมายท่ีบญั ญตั ิไวช้ ดั แจง้ การลงโทษจะตอ้ งมี
กฎหมายระบุโทษไว้ ดงั น้นั ศาลไมอ่ าจลงโทษบุคคลใหห้ นกั ไปกวา่ ท่ีระบุไวใ้ นกฎหมายขณะเกิด
ความผิดได้ (williams, Criminal Law, no. 192, p. 606 ; และปฏิญญาสากลวา่ ดว้ ยสิทธิ
มนุษยชน มาตรา 11(2) ) ซ่ึงแมว้ า่ กฎหมายขณะพพิ ากษาจะระบุโทษหนกั ข้ึนกวา่ เดิมก็ตาม ท้งั น้ี
เพ่อื คมุ้ ครองเสรีภาพของบุคคล

ทาให้เกดิ พืน้ ฐานของการใช้กฎหมายอาญา
วีระชาติ เอี่ยมประไพ (2559) อธิบายถึงการใชก้ ฎหมายอาญาไวส้ ามประการ ดงั น้ี
1.การลงโทษบคุ คลใดได้ จะต้องมกี ฎหมายบัญญัติเป็ นความผดิ และกาหนดโทษไว้
ตอ้ งบญั ญตั ิใหช้ ดั เจน จะใชก้ ฎหมายจารีตประเพณีและกฎหมายท่ีใกลเ้ คยี งอยา่ งยง่ิ
(analogy) มาลงโทษไมไ่ ด้ อีกท้งั กรณีกาหนดหรือขยายบทกฎหมายอาญาท่ีมีอยแู่ ลว้ รวมตลอดถึง
หา้ มใชบ้ ทกฎหมายที่ใกลเ้ คยี งอยา่ งยง่ิ ในทางเพมิ่ โทษ คอื หากกรณีใดท่ีมีกฎหมาย ในส่วนท่ีเป็น
คณุ แลว้ ในกรณีน้นั ก็ตอ้ งใชก้ ฎหมายในส่วนท่ีเป็นคุณเสมอ (หยดุ แสงอุทยั , 2537)
ตัวอย่าง กรณีไม่มกี ฎหมาย “บญั ญัติเป็ นความผดิ ” ไดแ้ ก่

1 Nullum crimen sine lege ("no crime without law") is the moral principle in criminal law and international criminal law that a
person cannot or should not face criminal punishment except for an act that was criminalized by law before he/she performed the
act.
Nullum crimen sine lege is sometimes called the legality principle. Another formulation is "nullum poena sine lege" ("no
punishment without law")-See more at: https://www.law.cornell.edu/wex/nullum_crimen_sine_lege

3

มาตรา 217 การวางเพลิงเผาทรัพย์ของผู้อ่ืน เป็นความผิด ไมม่ ีขอ้ ความวา่ หรือผอู้ ื่นเป็น
เจา้ ของรวมอยดู่ ว้ ย จึงตีความคาวา่ ทรัพยข์ องผอู้ ่ืน ใหร้ วมถึงทรัพยท์ ี่ผอู้ ื่นมีส่วนเป็นเจา้ ของรวมอยู่
ดว้ ยไม่ได้ (คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 3643/2526)

การทาให้เสียทรัพย์โดยประมาทไมม่ ีกฎหมายบญั ญตั ิเป็นความผดิ อาญา (คาพิพากษาฎีกาท่ี
2277/2554)

มาตรา 393 ดูหม่ินซ่ึงหน้า ถา้ เป็นการกลา่ วดว้ ยวาจาตอ้ งกลา่ วต่อหนา้ ผเู้ สียหาย ถา้
โทรศพั ทด์ ่าคนละอาเภอไมเ่ ป็นความผดิ มาตราน้ี (คาพิพากษาฎีกาที่ 3711/2557)

ตวั อย่าง กรณไี ม่มีกฎหมาย “กาหนดโทษไว้” ไดแ้ ก่
คาพิพากษาฎีกาที่ 369/2541 พระราชบญั ญตั ิสุขาภิบาล พ.ศ. 2495 ไม่มมี าตราใดบญั ญัติ
กาหนดโทษผู้กระทาผดิ ไว้ จึงนาเอาบทกาหนดโทษผกู้ ระทาผิดตามพระราชบญั ญตั ิการเลือกต้งั
สมาชิกสภาเทศบาล พ.ศ. 2482 มาตรา 72 ซ่ึงอยใู่ นหมวด 9 อนั เป็นเรื่องบทกาหนดโทษ มาใช้
บงั คบั โดยอนุโลมดว้ ยหาไดไ้ ม่ ฉะน้นั เม่ือมีผกู้ ระทาผิด การเลือกต้งั กรรมการสุขาภิบาลเกิดข้ึน จึง
ขอให้ลงโทษผู้กระทาความผิดน้นั ไม่ได้ เพราะไม่มีกฎหมายบญั ญตั เิ ป็ นความผิดและกาหนดโทษไว้
กรณีเช่นน้ีตอ้ งดว้ ย ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 2
คาพิพากษาศาลฎีกาที่ 3/2542 ในคดีหมิ่นประมาท มาตรา 332 (2) ไม่ได้ให้อานาจศาลสั่งให้
จาเลยโฆษณาคาขออภยั ด้วย คงให้อานาจเฉพาะส่ังให้โฆษณาคาพพิ ากษา จึงสั่งใหโ้ ฆษณาคาขอ
อภยั ไมไ่ ด้

2.หากมีกฎหมายบญั ญตั ไิ ว้แล้ว กต็ ้องแปล ตีความกฎหมายน้นั โดยเคร่งครัด
คาพพิ ากษาฎีกาที่ 5354/2539 โทรศพั ทม์ ือถือเป็นทรัพย์ แต่สัญญาณโทรศัพท์ ไม่ใช่ทรัพย์

การนาโทรศพั ทม์ ือถือมาปรับจูนและก๊อปป้ี คลื่นสัญญาณโทรศพั ทแ์ ลว้ ใชร้ ับส่งวิทยคุ มนาคมโดย
ไม่ไดร้ ับอนุญาต จึงไม่ใช่การลกั ทรัพย์ เป็นเพียงการรับส่งวิทยคุ มนาคมโดยอาศยั คลื่นสญั ญาณ
โทรศพั ทข์ องผเู้ สียหาย หรือเป็นการแยง่ ใชค้ ล่ืนสญั ญาณโทรศพั ทข์ องผเู้ สียหายโดยไม่มีสิทธิ เป็น
เพยี งความผิดฐานทา มี และใชเ้ ครื่องวิทยคุ มนาคมโดยไม่ไดร้ ับอนุญาตตาม พรบ.วทิ ยคุ มนาคม
เท่าน้นั

ข้อสังเกต หลกั การตีความเคร่งครัด เป็นแตก่ ารหา้ มมิใหศ้ าลขยายความตามชอบใจเทา่ น้นั
แตถ่ า้ กรณีตีความโดยขยายความเป็นการตีความตามความมุง่ หมายแห่งกฎหมายตามที่ปรากฎจาก
ตวั บทกฎหมายเองแลว้ ศาลยตุ ิธรรมก็ชอบที่จะทาได้ (ความคดิ เห็นของอาจารยห์ ยดุ แสงอทุ ยั )

4

คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 1880/2542 (ประชุมใหญ่) ลกั เอาสญั ญาณโทรศพั ทจ์ ากตโู้ ทรศพั ท์
สาธารณะ ซ่ึงอยใู่ นความครอบครองขององคก์ ารโทรศพั ทแ์ ห่งประเทศไทย ไปใช้ เพ่ือประโยชน์
โดยทุจริต จึงเป็ นความผดิ ฐานลกั ทรัพย์ เช่นเดียวกบั การลกั กระแสไฟฟ้า คาพิพากษาศาลฎีกาท่ี
877/2501 (ประชุมใหญ่) การลกั กระแสไฟฟ้า เป็นความผดิ ตามาตรา 334 หรือมาตรา 335 แลว้ แต่
กรณี ส่วนคาพพิ ากษาศาลฎีกาท่ี 5344/2539 ขอ้ เทจ็ จริงไม่ตรงกบั ฎีกาน้ี เนื่องจากฎีกาดงั กล่าวเป็น
เร่ืองจาเลยปรับจูน และก๊อปป้ี คล่ืนสัญญาณโทรศพั ทม์ ือถือแลว้ ใชร้ ับส่งวทิ ยคุ มนาคม โดยอาศยั
คล่ืนสญั ญาณโทรศพั ทข์ องผเู้ สียหายที่ล่องลอยอยใู่ นอากาศกรณีจึงแตกต่างกบั ขอ้ เทจ็ จริงในฎีกาน้ี
ซ่ึงเป็นเรื่องลกั สญั ญาณโทรศพั ทท์ ี่อยภู่ ายในสายโทรศพั ทแ์ ละอยใู่ นความครอบครองของ
องคก์ ารโทรศพั ทแ์ ห่งประเทศ

ข้อสังเกต การจูนคล่ืนสัญญาณโทรทศั น์ท่ีส่งผา่ นดาวเทียมมายงั จานสญั ญาณดาวเทียมที่ติด
อยตู่ ามบา้ น ไม่ผิดฐานลกั ทรัพย์ แตถ่ า้ ต่อคล่ืนสัญญาณโทรทศั น์ผ่านสายเคเบิล้ โดยทุจริต เป็น
ความผดิ ฐานลกั ทรัพย์ มาตรา 334 ได้

คาวา่ “ผมู้ ีวชิ าชีพในการก่อสร้าง” ตาม ป.อ. มาตรา 227 ไม่ไดจ้ ากดั เฉพาะผทู้ ี่ไดเ้ ลา่ เรียน
มาโดยตรงเพื่อเป็นสถาปนิก วิศวกร หรือหวั หนา้ คนงาน

คาพิพากษาฎีกาท่ี 10823/2551 คาวา่ ผมู้ ีวชิ าชีพ หมายถึงผมู้ ีอาชีพที่ตอ้ งอาศยั วิชาความรู้
ความชานาญหรือผทู้ ่ีมีความรู้ซ่ึงอาจไดจ้ ากการเล่าเรียนโดยตรงหรือจากการทางานอนั เป็นการ
ฝึกฝนในการประกอบอาชีพเป็นปกติธุระกไ็ ด้ ดงั น้ี แมจ้ าเลยที่ 3 จะไมไ่ ดจ้ บการศึกษาทางดา้ นการ
ก่อสร้างอาคาร ก็ถือไดว้ า่ จาเลยท่ี 3 มีความรู้ความชานาญและใชค้ วามรู้ดา้ นการก่อสร้างในการ
ประกอบอาชีพเป็นปกติธุระ จาเลยท่ี 3 จึงเป็นผมู้ ีวิชาชีพในการก่อสร้างอาคารหรือสิ่งปลกู สร้างใด
ตามความหมาย ป.อ.มาตรา 227
3.กฎหมายอาญาไม่มผี ลย้อนหลงั

มาจากคาวา่ “อนั กฎหมายท่ีใชใ้ นขณะกระทา”
คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 2107/2553 จาเลยเขา้ ไปยดึ ถึงครอบครองท่ีดินพพิ าทก่อนวนั ท่ี 4 มีนาคม
2515 อนั เป็นวนั ที่ประกาศของคณะปฏิวตั ิฉบบั ที่ 96 ลงวนั ท่ี 29 กมุ ภาพนั ธ์ 2515 ท่ีแกไ้ ขเพิ่มเติม
ประมวลกฎหมายท่ีดิน มาตรา 108 ทวิ ใชบ้ งั คบั เม่ือมาตรา 108 ทวิ วรรคหน่ึง บญั ญตั ิว่า นบั แต่
วนั ท่ีประกาศของคณะปฏิวตั ิฉบบั น้ี ใชบ้ งั คบั ผใู้ ดฝ่าฝืนมาตรา 9 ตอ้ งระวางโทษจาคกุ ฯลฯ เช่นน้ี
การกระทาของจาเลยจึงไมอ่ าจมีความผดิ ฐานเขา้ ไปยดึ ถือครอบครองท่ีดินอนั เป็นท่ีสาธารณสมบตั ิ
ของแผน่ ดินตามประมวลกฎหมายที่ดิน มาตรา 9, 108 ทวิ ที่โจทก์ ขอใหล้ งโทษได้

5

คาพิพากษาฎีกาท่ี 2159/2545 ขณะกระทาผดิ พรบ.บตั รประจาตวั ประชาชน กาหนดให้
ผกู้ ระทาผิดไดแ้ ก่ “ผไู้ ม่มีสัญชาติไทย” ตอ่ มาแกไ้ ขเป็น “ผใู้ ด” ซ่ึงอาจมีหรือไมม่ ีสญั ชาติไทยก็ผดิ
ได้ ดงั น้ี เม่ือจาเลยมีสญั ชาติไทย ตามกฎหมายเดิม จึงขาดองคป์ ระกอบ แมจ้ าเลยใหก้ ารรับสารภาพ
ก็ลงโทษจาเลยไมไ่ ด้

ขอ้ ยกเวน้ คือ ย้อนหลงั ได้ ถ้าไม่ใช่โทษทางอาญา2 มีกรณี ตา่ งๆ ดงั น้ี
1) การสง่ั วา่ ทรัพยส์ ินเป็นของแผน่ ดิน ตามมาตรา 20 แห่ง พ.ร.บ.ป้องกนั และปราบปราม
การทุจริตฯ เป็ นวิธกี ารป้องกนั และปราบปรามการทุจริตและประพฤตมิ ิชอบอนั เป็ นวิธีการทางวินัย
ไม่ใช่การ ลงโทษทางอาญา คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 219/2539
2) การกาหนดให้ทรัพย์สินตกเป็ นของแผ่นดิน ตามกฎหมายฟอกเงินมิใช่โทษทางอาญา
ยอ้ นหลงั ได้ ไม่ใช่การริบทรัพยส์ ินตามความหมายของคาวา่ ริบทรัพยส์ ิน มาตรา 18 เพราะวธิ ีการ
ดาเนินคดีต่างกนั ภาระการพิสูจนต์ ่างกนั วธิ ีการท่ีจะขอคืนทรัพยส์ ินก็ต่างกนั
คาพิพากษาฎีกาที่ 8229/2556 กฎหมาย ปปช. ที่บญั ญวั ิธีบงั คบั คดี กรณีไม่อาจบงั คบั ใน
ทรัพยส์ ินที่ตกเป็นของแผ่นดิน มีผลยอ้ นหลงั ได้ เพราะไม่ใช่โทษ
3) การถอนสัญชาติ ไม่ใช่การลงโทษทางอาญา บงั คบั ยอ้ นหลงั ได้ คาพพิ ากษาฎีกาท่ี
6411/2534
4) วิธกี ารสาหรับเด็ก มีแนวฎีกาว่า ไม่ใช่โทษทางอาญา (แตไ่ ม่ไดว้ ินิจฉยั วา่ บงั คบั ยอ้ นหลงั
ไดห้ รือไม่ (คาพิพากษาฎีกาที่ 3174/2538)
5) การเพิกถอนสิทธิเลือกต้งั เพื่อมิใหก้ รรมการบริหารพรรคการเมืองที่ก่อใหเ้ กิดความ
เสียหายแก่บา้ นเมืองมีโอกาสจะกระทาความผดิ ซ้าอีกในช่วงระยะเวลาหน่ึง มิใช่การลงโทษทาง
อาญา จึงมีผลยอ้ นหลงั ได้

หลกั กฎหมายอาญาไม่มผี ลย้อนหลงั มีข้อยกเว้น คือ
1. กรณีทเ่ี ป็ นเร่ืองกฎหมายยกเลกิ ความผดิ เดิม มผี ลย้อนหลงั ได้

ตามมาตรา 2 วรรคสอง เป็นกฎหมายยกเลิกความผดิ กลา่ วคือผกู้ ระทาจะพน้ จากการเป็น
ผกู้ ระทาความผิด เนื่องจากกฎหมายใหม่บญั ญตั ิไวว้ า่ ไมเ่ ป็นความผดิ แลว้ (ทวีเกียรติ มีนะกนิษฐ,
2564)

2 มาตรา 18 โทษทางอาญา ไดแ้ ก่ ประหารชีวติ จาคกุ กกั ขงั ปรับ และริบทรัพยส์ ิน

6

คาพิพากษาฎีกาที่ 2763/2541 ขณะเกดิ เหตุ การกระทาของจาเลยท้งั สามกบั พวกเป็น
ความผิดฐานเขา้ หรือข้ึนไปบนเกาะที่นกอีแอ่นทารังอยตู่ ามธรรมชาติแต่ระหวา่ งการพิจารณาคดี
ของศาลไดม้ ี พรบ.อากรรังนกอีแอ่นฉบบั ใหมย่ กเลิกพรบ.ฉบบั เดิมท้งั หมด โดยไมม่ ีบทบญั ญตั ิใด
ระบกุ ารเขา้ หรือข้ึนไปบนเกาะที่นกอีแอ่นทารังอยตู่ ามธรรมชาติจะตอ้ งไดร้ ับอนุญาตและไม่มีบท
กาหนดโทษเช่น พรบ.ฉบบั เดิม ถือได้ว่า ตามบทบญั ญัติของกฎหมายทบ่ี ัญญัติในภายหลงั การ
กระทาเช่นน้ัน ไม่เป็ นความผิด

คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 1792/2551 พ.ร.บ. การเลือกต้งั สมาชิกสภาทอ้ งถิ่นหรือผบู้ ริหาร
ทอ้ งถิ่น พ.ศ.2545 ออกมาใชบ้ งั คบั ในระหวา่ งการพิจารณาของศาลอุทธรณ์ภาค 1 และต่อมามีการ
ออกพระราชกฤษฎีกาใหบ้ ทกฎหมายดงั กลา่ วมีผลบงั คบั ใชแ้ ก่การเลือก ต้งั สมาชิกสภาเทศบาลนคร
สมุทรปราการเมื่อ พ.ศ.2547 และตามมาตรา 3 แห่งพระราชบญั ญตั ิการเลือกต้งั สมาชิกสภาทอ้ งถ่ิน
ฯ บญั ญตั ิใหย้ กเลิก พ.ร.บ.การเลือกต้งั สมาชิกสภาเทศบาล พ.ศ.2482 และตามมาตรา 44 แห่ง
พระราชบญั ญตั ิการเลือกต้งั สมาชิกสภาทอ้ งถ่ินฯ เพียงแต่บญั ญตั ิคณุ สมบตั ิของผสู้ มคั รรับเลือกต้งั
เป็นสมาชิกสภาทอ้ งถ่ินเท่า น้นั บทกฎหมายดงั กลา่ วที่ใชบ้ งั คบั ภายหลงั การกระทาความผดิ หาไดม้ ี
บทบญั ญตั ิวา่ การ กระทาของจาเลยเป็นความผิดต่อไป จึงถือวา่ จาเลยพน้ จากการเป็นผกู้ ระทา
ความผิดตาม ป.อ. มาตรา 2 วรรคสอง

ข้อสังเกต มาตรา 2 วรรคสอง
เม่ือมีกฎหมายใหมย่ กเลิกความผิดตามกฎหมายเดิมไปแลว้ หากโจทก์ บรรยายฟ้องขอให้
ลงโทษตามกฎหมายเดิม ศาลจะยกฟ้อง
กรณีทศี่ าลฏกี าวินจิ ฉัยว่า ไม่ถือว่า กฎหมายใหม่ยกเลกิ ความผิด ไดแ้ ก่
ก) กรณีที่ตามกฎหมายใหมไ่ ดบ้ ญั ญตั ิการกระทาความผดิ ตาม กฎหมายเดิมไวใ้ นกฎหมาย

ใหม่ดว้ ย
ข) กรณีท่ีกฎหมายใหม่ไมไ่ ดย้ กเลิกกฎหมายเก่า แตบ่ ญั ญตั ิกรณีที่เป็นความผิด

เฉพาะเจาะจงไวเ้ ป็นการเพมิ่ เติม
การยกเลิกประกาศท่ีออกโดยอาศยั อานาจ ตาม พรบ.จะถือวา่ เป็นเร่ืองท่ีกฎหมายใหมม่ ายกเลิก
ความผิดหรือไม่ มีแนวคาพพิ ากษาศาลฎีกา วนิ ิจฉยั ไว้ 2 แนว

ก) วนิ ิจฉยั วา่ ประกาศไม่มีฐานะเป็นกฎหมาย ดงั น้นั จึงไม่มีผลเป็นการลบลา้ งการกระทา
ความผิดของจาเลย ซ่ึงเป็นความผิดตามกฎหมายท่ีใชอ้ ยใู่ นขณะน้นั

7

ข) ไมไ่ ดว้ นิ ิจฉยั ไวต้ รงๆวา่ เป็นกฎหมายท่ีมีผลลบลา้ งความผดิ ท่ีได้กระทาไว้ แตก่ ็มีผลใน
ทานองน้นั

ขอ้ สงั เกต หากไม่มีฐานะเป็ นกฎหมายแล้วย่อมไม่อาจนามาตรา 2 และมาตรา 3 มาใช้
บังคบั ได้

ถา้ มีการยกเลิก กฎหมายลาดบั รอง เช่น กฎกระทรวง พระราชกฤษฎีกา เทศบญั ญตั ิ
ขอ้ บงั คบั สุขาภิบาล จะถือวา่ กฎหมายภายหลงั ยกเลิก ความผิดหรือไม่

กรณี กฎกระทรวง ศาลฎีกาเคยวินิจฉยั ไวว้ า่ เป็นกรณีกฎหมายยกเลิกความผดิ
กรณี พระราชกฤษฎกี า ศาลฎีกาเคยวินิจฉยั วา่ การยกเลิกพระราชกฤษฎีกาไมไ่ ดท้ าให้ลบ
ลา้ งความผิดที่ไดก้ ระทาไปในขณะพระราชกฤษฎีกาใชบ้ งั คบั ยงั คงถือเป็นความผิดตามกฎหมาย
แม่บทท่ีออกพระราชกฤษฎีกาน้นั
2. กฎหมายทเี่ ป็ นคุณแก่ผู้กระทาความผิดตามมาตรา 3 มีผลย้อนหลงั ได้
มาตรา 3 “ถา้ กฎหมายท่ีใช้ในขณะกระทาความผดิ แตกต่างกบั กฎหมายทใ่ี ช้ในภายหลงั การ
กระทาความผิด ใหใ้ ชก้ ฎหมายในส่วนทีเ่ ป็ นคุณแก่ผกู้ ระทาความผดิ ”
หลกั เกณฑ์ในการพจิ ารณาว่ากฎหมายใดเป็ นคณุ กว่า
1) ดูที่ประเภทของโทษซ่ึงบญั ญตั ิไวใ้ น มาตรา 18 ลดหลนั่ กนั ลงไปตามความหนกั เบา
หากกฎหมายเก่ามีโทษจาคกุ ตลอดชีวิต กฎหมายใหม่มีโทษประหารชีวิตเช่นน้ี กฎหมาย
เก่าเป็ นคุณกวา่
2) ดูอตั ราโทษ ถา้ เป็นโทษประเภทเดียวกนั เช่นโทษจาคุกกด็ ูวา่ โทษจาคุกข้นั สูงกฎหมาย
เก่าหรือใหม่ต่ากวา่ กนั
เช่น กฎหมายเก่จาคกุ ไม่เกิน 10 ปี กฎหมายใหมจ่ าคุกไม่เกิน 5 ปี อยา่ งน้ี กฎหมายเก่าเป็น
คุณกวา่
นอกจากดูโทษข้นั สูงแลว้ ตอ้ งดูโทษข้นั ต่าดว้ ย เช่นกฎหมายเก่าจาคกุ ต้งั แต่ 5 – 10 ปี แต่
กฎหมายใหมจ่ าคุกไม่เกิน 10 ปี เช่นน้ี กฎหมายใหมเ่ ป็นคุณกวา่ เพราะกฎหมายใหม่ ศาลจาคุกนอ้ ย
เพียงใดก็ได้
กรณีถา้ โทษจาคุกเท่ากนั แต่โทษปรับตามกฎหมายที่แกไ้ ขใหมม่ ีระวางโทษปรับท่ีสูงกวา่
โทษปรับตาม กฎหมายเดิม ตอ้ งถือวา่ กฎหมายที่แกไ้ ขใหม่ไม่เป็นคณุ แก่ผกู้ ระทาผิดในส่วนน้ี จึง
ตอ้ งลงโทษผกู้ ระทาผิดตาม กฎหมายเดิม อนั เป็นการใชก้ ฎหมายในส่วนที่เป็นคุณแก่ผกู้ ระทาผดิ ไม่

8

วา่ ในทางใดตามประมวลกฎหมาย อาญา มาตรา 3 ดงั ตวั อยา่ งท่ีปรากฎในคาพพิ ากษาศาลฎีกาที่
5567/2562

คาพิพากษาศาลฎีกาที่ 5567/2562 พระราชบญั ญตั ิแกไ้ ขเพ่ิมเติมประมวลกฎหมายอาญา
(ฉบบั ท่ี 27) พ.ศ. 2562 มาตรา 3 ให้เพ่ิมความต่อไปน้ีเป็น (18) ของมาตรา 1 แห่งประมวลกฎหมาย
อาญา “(18)” “กระทาชาเรา” หมายความว่า กระทาเพื่อสนองความใคร่ของผูก้ ระทาโดยการใช้
อวยั วะเพศของ ผูก้ ระทาล่วงลา้ํ อวยั วะเพศ ทวารหนัก หรือช่องปากของผูอ้ ื่น” มาตรา 5 ให้ยกเลิก
ความในมาตรา 277 แห่งประมวลกฎหมายอาญา และใหใ้ ชค้ วามใหม่แทนแต่ความใหม่มิไดบ้ ญั ญตั ิ
ให้การใช้ส่ิงอ่ืนใด กระทากบั อวยั วะเพศหรือทวารหนักของผูอ้ ่ืน เป็ นความผิดฐานข่มขืนกระทา
ชาเรา และมาตรา 9 ให้ยกเลิกความในมาตรา 279 แห่งประมวลกฎหมายอาญา และให้ใชค้ วามใหม่
แทน โดยวรรคส่ี บญั ญตั ิว่า “ถา้ การกระทาความผิดตามวรรคหน่ึงหรือวรรคสาม เป็ นการกระทา
โดยใช้วตั ถุหรืออวยั วะ อ่ืนซ่ึงมิใช่อวยั วะเพศล่วงลา้ํ อวยั วะเพศหรือทวารหนักของบุคคลน้ัน
ผูก้ ระทาตอ้ งระวางโทษ…” จากบทบญั ญตั ิที่แกไ้ ขใหม่ดงั กล่าวยงั คงบญั ญตั ิว่า การกระทาโดยใช้
วตั ถุหรืออวยั วะอ่ืนซ่ึงมิใช่อวยั วะ เพศล่วงลา้ํ อวยั วะเพศหรือทวารหนกั ของผอู้ ่ืนยงั เป็นความผิดอยู่
มิไดเ้ ป็นเร่ืองท่ีกฎหมายบญั ญตั ิ ในภายหลงั บญั ญตั ิให้การกระทาเช่นน้นั ไม่เป็นความผิดต่อไป ตาม
ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 2 วรรคสอง เพียงแต่เปลี่ยนฐานความผดิ จากข่มขืนกระทาชาเราเป็น
ความผดิ อนาจารโดยการล่วงลา้ํ เทา่ น้นั ซ่ึงตามสภาพทางธรรมชาติในการกระทาความผิดของจาเลย
ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 274วรรคห้า (ที่แกไ้ ขใหม่) เป็ นคุณแก่จาเลยมากกว่าการกระ
ความผิดตามประมวลกฎหมาย อาญา มาตรา 277 วรรคสาม (เดิม) การปรับบทลงโทษจาเลยตาม
มาตรา 279 วรรคหา้ (ท่ีแกไ้ ขใหม่) จึงเป็นคุณแก่จาเลยมากกว่า แต่โทษตามมาตรา 277 วรรคสาม
(เดิม) ซ่ึงใชบ้ งั คบั ขณะที่จาเลยกระทาความผิดมีระวางโทษจาคุกต้งั แต่เจ็ดปี ถึงย่สี ิบปี และปรับต้งั
แต่หน่ึงหม่ืนส่ีพนั บาท ถึงสี่หม่ืนบาท ส่วนโทษตามมาตรา 279 วรรคหา้ (ที่แกไ้ ขใหม)่ มีระวางโทษ
จาคุกต้งั แต่เจด็ ปี ถึงยส่ี ิบปี และปรับต้งั แต่หน่ึงแสนส่ีหมื่นถึงสี่แสนบาท เห็นไดว้ า่ กฎหมายเดิมและ
กฎหมายท่ีแกไ้ ขใหม่มีระวาง โทษจาคุกเท่ากนั แต่โทษปรับตามกฎหมายที่แกไ้ ขใหม่มีระวางโทษ
ปรับที่สูงกวา่ โทษปรับตาม กฎหมายเดิม ตอ้ งถือวา่ กฎหมายท่ีแกไ้ ขใหม่ไม่เป็นคณุ แก่จาเลยในส่วน
น้ี จึงตอ้ งลงโทษจาเลยตาม กฎหมายเดิม อนั เป็ นการใชก้ ฎหมายในส่วนท่ีเป็ นคุณแก่จาเลยไม่ว่า
ในทางใดตามประมวลกฎหมาย อาญา มาตรา 3

พพิ ากษาแกเ้ ป็นวา่ จาเลยมีความผดิ ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 279 วรรคหา้ (ท่ี
แกไ้ ขใหม่) โดยใหล้ งโทษจาเลยตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 277 วรรคสาม (เดิม)

9

ข้อสังเกต เกย่ี วกบั เรื่องการใช้กฎหมายในส่วนท่ีเป็ นคณุ
1) เป็นบทบงั คบั วา่ ศาลตอ้ งใชก้ ฎหมายส่วนท่ีเป็นคุณเสมอ ไม่ใช่เรื่องของดุลพนิ ิจ
2) ถา้ กฎหมายเก่ากบั กฎหมายใหม่ไมแ่ ตกต่างกนั เทา่ กบั ว่า กฎหมายใหม่ไม่ไดเ้ ป็นคณุ จึง
ตอ้ งใชก้ ฎหมายเก่า คือ กฎหมายในขณะกระทาผดิ
3) คาวา่ “ใหใ้ ชก้ ฎหมายในส่วนที่เป็นคุณแก่ผกู้ ระทาความผดิ ไม่วา่ ในทางใด” หมายถึง
ศาลมีอานาจหยบิ ยกเอากฎหมายท้งั ฉบบั เก่าและฉบบั ใหม่ ในส่วนท่ีเป็นคณุ แก่ผกู้ ระทาผิดมาใช้
คละกนั ได้
4) กรณีกฎหมายที่บญั ญตั ิภายหลงั เปล่ียนแปลงองคป์ ระกอบความผิด แต่โจทกบ์ รรยาย
ฟ้องตามองคป์ ระกอบความผิดเดิมมา ซ่ึงไมต่ รงตามองคป์ ระกอบความผดิ ตามกฎหมายใหม่ จะ
ลงโทษตามกฎหมายใหม่กไ็ ม่ได้ เพราะไมค่ รบองคป์ ระกอบความผดิ จะลงโทษตามกฎหมายเดิมก็
ไม่ได้ เพราะตอ้ งถือวา่ กฎหมายใหม่เป็นคณุ จึงตอ้ งยกฟ้อง
5) ตราบใดที่คดียงั ไมถ่ ึงที่สุด ศาลที่คดีน้นั อยู่ระหวา่ งพิจารณาไม่วา่ จะเป็น ศาลช้นั ตน้ ศาล
อทุ ธรณ์ หรือศาลฎีกา กต็ อ้ งใชก้ ฎหมายในส่วนที่เป็นคุณ
6) นามาตรา 3 มาใชก้ บั ความรับผดิ ตามสญั ญาประกนั ตวั ผตู้ อ้ งหาซ่ึงเป็นความรับผิดทาง
แพง่ ไม่ได้ เพราะสญั ญาดงั กลา่ วมีผลบงั คบั กนั ไดโ้ ดยสมบรู ณ์เพียงใดหรือไม่ ยอ่ มตอ้ งพจิ ารณาจาก
กฎหมายท่ีใชบ้ งั คบั อยใู่ นขณะทาสญั ญาน้นั
7) จาเลยผซู้ ่ึงถกู ถอนสัญชาติตามกฎหมายเก่าจะอา้ งวา่ ตอ้ งใชก้ ฎหมายใหมท่ ่ีเป็นคณุ แก่ตน
โดยอาศยั หลกั มาตรา 3 ไมไ่ ด้ เพราะไมใ่ ช่เร่ืองความรับผิดทางอาญา
8) จะบงั คบั ใช้ ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ยอ้ นหลงั ใหเ้ ป็นผลร้ายแก่จาเลย
ไม่ได้ ขดั ต่อ มาตรา 2 แตบ่ งั คบั ใช้ ประมวลกฎหมายวธิ ีพิจารณาความอาญา เป็นคุณแก่จาเลยได้
ตามหลกั ใน มาตรา 3
สาหรับ ประมวลกฎหมายวธิ ีพจิ ารณาความแพง่ แลว้ บงั คบั ใชย้ อ้ นหลงั ได้
ใช้กฎหมายส่วนทเ่ี ป็ นคุณในกรณคี ดีถงึ ท่ีสุดแล้วได้เฉพาะในบางกรณี ตามมาตรา 3(1),(2)
“......... ไม่วา่ ในทางใด เวน้ แตค่ ดีถึงท่ีสุดแลว้ แต่ในกรณีท่ีคดีถึงที่สุดแลว้ ดงั ต่อไปน้ี
(1) ถา้ ผกู้ ระทาความผดิ ยงั ไม่ไดร้ ับโทษ หรือกาลงั รับโทษอยู่ และโทษท่ีกาหนดตามคาพิพากษา
หนกั กวา่ โทษท่ีกาหนดตามกฎหมายท่ีบญั ญตั ิในภายหลงั เมื่อสานวนความปรากฏแก่ศาลหรือเมื่อ
ผกู้ ระทาความผิด ผแู้ ทนโดยชอบธรรมของผนู้ ้นั ผูอ้ นุบาลของผนู้ ้นั หรือพนกั งานอยั การร้องขอ ให้
ศาลกาหนดโทษเสียใหม่ตามกฎหมายที่บญั ญตั ิในภายหลงั ในการท่ีศาลจะกาหนดโทษใหมน่ ้ี ถา้

10

ปรากฏวา่ ผกู้ ระทาความผิดไดร้ ับโทษมาบา้ งแลว้ เมื่อไดค้ านึงถึงโทษตามกฎหมายท่ีบญั ญัติใน
ภายหลงั หากเห็นเป็นการสมควร ศาลจะกาหนดโทษนอ้ ยกวา่ โทษข้นั ต่าที่กฎหมายท่ีบญั ญตั ิใน
ภายหลงั กาหนดไวถ้ า้ หากมีก็ได้ หรือถา้ เห็นวา่ โทษท่ีผกู้ ระทาความผดิ ไดร้ ับมาแลว้ เป็นการเพยี งพอ
ศาลจะปล่อยผกู้ ระทาความผดิ ไปก็ได้
(2) ถา้ ศาลพพิ ากษาใหป้ ระหารชีวิตผกู้ ระทาความผดิ และตามกฎหมายท่ีบญั ญตั ิในภายหลงั โทษที่
จะลงแก่ผกู้ ระทาความผดิ ไม่ถึงประหารชีวิต ใหง้ ดการประหารชีวติ ผกู้ ระทาความผดิ และใหถ้ ือวา่
โทษประหารชีวิตตามคาพพิ ากษาไดเ้ ปลี่ยนเป็นโทษสูงสุดที่จะพงึ ลงไดต้ ามกฎหมายท่ีบญั ญตั ิใน
ภายหลงั ”

ข้อสังเกต ถา้ กฎหมายใหมใ่ ชบ้ งั คบั ต้งั แตก่ ่อนคดีถึงที่สุดและกฎหมายใหมเ่ ป็นคณุ กวา่ แต่
ศาลไม่ไดป้ รับใชก้ ฎหมายใหม่ท่ีเป็นคณุ กวา่ ต่อมาเมื่อคดีถึงที่สุดแลว้ จาเลยจึงมายน่ื ขอให้
กฎหมายใหมโ่ ดยอา้ งหลกั กฎหมาย มาตรา 3(1) ไดต้ อ้ งไดค้ วามวา่ ตอ้ งถึงที่สุดไปแลว้ ต้งั แตก่ ่อน
วนั ที่กฎหมายใหมม่ ีผลใชบ้ งั คบั
3.วธิ กี ารเพื่อความปลอดภัย3ย้อนหลงั ได้

เน่ืองจากวิธีการเพอ่ื ความปลอดภยั ไมใ่ ช่โทษทางอาญาที่จะลงโทษแก่บคุ คล จึงสามารถนา
วิธีการเพอื่ ความปลอดภยั มาใชย้ อ้ นหลงั ได้

ขอบเขตของการใช้กฎหมายอาญา

การกระทาผดิ ในราชอาณาจักร
มาตรา 4 วรรคหน่ึง “ผใู้ ดกระทาความผดิ ในราชอาณาจกั ร ตอ้ งรับโทษตามกฎหมาย”
ราชอาณาจกั รในทางกฎหมาย หมายถึง

1. พ้นื ดิน พ้ืนน้า ภเู ขา เกาะต่างๆ ประกอบเป็นประเทศไทย
2. ทะเลอ่าวไทย
3. ทะเลห่างจากฝั่ง ไม่เกิน 12 ไมลท์ ะเล (22.224 กิโลเมตร)
4. อากาศที่อยเู่ หนือ ขอ้ 1- ขอ้ 3
ข้อสังเกต

สถานทูตไทย ที่ต้งั อยใู่ นประเทศต่างๆๆ ไมใ่ ช่ราชอาณาจกั รไทย (แต่อาจไดร้ ับเอกสิทธิ
และความคุม้ กนั ทางการทตู )

3 มาตรา 39 วิธีการเพอ่ื ความปลอดภยั มี 5 อยา่ งคอื กกั กนั , ห้ามเขา้ เขตกาหนด, เรียกประกนั ทณั ฑบ์ น, คุมตวั ไวใ้ นสถานพยาบาล
และห้ามการประกอบอาชีพบางอยา่ ง

11

เขตเศรษฐกจิ จาเพาะ (200 ไมลท์ ะเล วดั จากเสน้ ฐานที่ใชว้ ดั ความกวา้ งของทะเลอาณาเขต)
ไม่ถือวา่ เป็นราชอาณาจกั รไทย ตามมาตรา 4 วรรคแรก เวน้ แต่ จะเขา้ เงื่อนไข มาตรา 4, 5, 6 เช่น
การกระทาผิดในเรือไทย หรืออากาศยานไทย หรือตระเตรียมพยายาม หรือกระทาการที่ผลจะเกิด
ในราชอาณาจกั ร

ข้อสังเกต เขตเศรษฐกิจจาเพาะ ไมถ่ ือวา่ อยใู่ นราชอาณาจกั รไทย แต่มีกฎหมายบางฉบบั ท่ี
บญั ญตั ิคุม้ ครองสิทธิของประเทศไทยในบริเวณเขตเศรษฐกิจจาเพาะ เช่น พรบ.วา่ ดว้ ยสิทธิการ
ประมงในเขตการประมงไทย พ.ศ. 2482 มาตรา 4
กรณีที่ ประมวลกฎหมายอาญาถือว่า เป็ นกรณีท่ีกระทาในราชอาณาจักร มี 5 กรณี

1. ความผิดท่ีไดก้ ระทาใน เรือไทย หรือ อากาศยานไทย
2. การกระทาบางส่วนได้กระทาในราชอาณาจกั รไทย
3. ความผิดท่ีผลแห่งการกระทาเกิดข้นึ ในราชอาณาจกั ร
4. การตระเตรียม/การพยายามกระทาความผิดซ่ึงกฎหมายบญั ญตั ิวา่ เป็นความผดิ ไดก้ ระทา
นอกราชอาณาจกั ร แต่ผลจะเกดิ ในราชอาณาจกั ร ถา้ หากกระทาไปจนถึงข้นั ความผิดสาเร็จ
5. การกระทาของตัวการ ผู้สนับสนุน หรือ ผู้ใช้ ใหก้ ระทาความผิดท่ีกระทานอกราชอาณาจกั ร
(มาตรา 6)

ความผดิ นอกราชอาณาจักรไทย ท่ศี าลไทยลงโทษได้
1.หลกั อานาจลงโทษสากล มาตรา 7
2.ผกู้ ระทาผิด หรือผเู้ สียหายเป็นคนไทย มาตรา 8
3.เจา้ พนกั งานไทย ทาผิดนอกราชอาณาจกั ร มาตรา 9

1.หลกั อานาจลงโทษสากล มาตรา 7
หลกั อานาจลงโทษสากล มีเหตุผลคือ รัฐไมส่ ามารถใชเ้ ขตอานาจนอกอาณาเขตได้ ไม่มี

รัฐอ่ืนใดมีส่วนไดเ้ สียโดยตรง และเป็นผลประโยชน์ร่วมกนั ของประชาคมระหวา่ งประเทศ (คณพล
จนั ทน์หอม, 2563)

มาตรา 7 (1) ความผิดเก่ียวกบั ความมนั่ คง และมาตรา 7 (2) ความผิดเก่ียวกบั การปลอมและ
แปลง เป็นหลกั การลงโทษสากล

12

ทกุ ประเทศมีสิทธิท่ีจะป้องกนั ตวั เองจากภยั ที่ก่อจากนอกประเทศ ทาใหป้ ระเทศเสียความมน่ั คง
หรือทาใหเ้ ศรษฐกิจเสียหาย ซ่ึงทกุ ประเทศ ทาเหมือนกนั จึงถือวา่ เป็นหลกั การลงโทษสากล

มาตรา 7(1/1) ความผดิ เกี่ยวกบั การก่อการร้าย
และมาตรา 7 (2ทวิ) ความผดิ เก่ียวเพศ นานาชาติเห็นวา่ เป็นเรื่องป่ าเถ่ือน ผิดศีลธรรมทุก
ประเทศควรร่วมมือกนั ในการปราบปราม (เคยออกขอ้ สอบเนติบณั ฑิต สมยั ที่ 53)
2.ผ้กู ระทาผดิ หรือผู้เสียหายเป็ นคนไทย มาตรา 8 (หลกั บุคคล)
1) มาตรา 8 ตอ้ งเป็นกรณีกระทาความผิดนอกราชอาณาจกั ร
2) ตอ้ งมีคนไทยเกี่ยวขอ้ ง (ไมว่ า่ ในฐานะผกู้ ระทาความผิด หรือในฐานะผเู้ สียหาย)
3) ถา้ ผกู้ ระทาความผิดเป็นคนต่างดา้ ว ผเู้ สียหายตอ้ งเป็นคนไทย หรือรัฐบาลไทย หาก
คนต่างดา้ วเป็นผกู้ ระทาผิด และผเู้ สียหายก็ไมใ่ ช่คนไทย กไ็ มเ่ ขา้ มาตรา 8
4) ตอ้ งมีการร้องขอใหล้ งโทษ
5) ตอ้ งเป็นความผิดที่ระบไุ วใ้ น อนุ (1)-(13)
6) ไมต่ อ้ งคานึงวา่ กฎหมายของประเทศท่ีมีการกระทาผิดเกิดข้นึ จะบญั ญตั ิวา่ การกระทา
น้นั เป็นความผดิ หรือไม่
เช่น เหตุเกิดท่ีอเมริกา ไม่ตอ้ งนาสืบวา่ การกระทาอยา่ งน้ีเป็นความผดิ ตามกฎหมายสหรัฐ
อเมริกา ตามคาพิพากษาฎีกาที่ 57/2508 และ คาพพิ ากษาฎีกาที่ 458/2503 (ประชุมใหญ่)
7) มาตรา 8 รวมถึงความผิดท่ีเป็นความผิดสาเร็จ และข้นั พยายามกระทาความผดิ และ
รวมถึงตวั การ ผใู้ ชแ้ ละผสู้ นบั สนุนดว้ ย แมจ้ ะเป็นข้นั พยายามกระทาความผิดกอ็ ยใู่ นความหมาย
ของ อนุ (1)-(13) ของ มาตรา 8
8) โจทกไ์ มต่ อ้ งนาสืบวา่ ผกู้ ระทาเคยถูกลงโทษโดยศาลอื่นมาแลว้ เวน้ แต่จาเลยจะโตเ้ ถียง
ข้ึนมา
9) มาตรา 7 ฐานปลน้ ทรัพยใ์ นทะเลหลวง ซ่ึงไม่ตอ้ งมีการร้องขอใหล้ งโทษ ถา้ ปรากฎว่า
การปลน้ ทรัพยน์ ้ีมีการฆา่ เจา้ ทรัพยต์ าย
หากผถู้ กู ฆ่าเป็นคนไทย หรือผฆู้ ่าเป็นคนไทย จะมีการลงโทษฐานฆา่ อีกสถานหน่ึง ก็จะตอ้ ง
อาศยั มาตรา 8 (4) และจะตอ้ งมีการร้องขอใหล้ งโทษตามคาพิพากษาฎีกาท่ี 6516/2537
10) ความผดิ ตาม มาตรา 8 (1)-(13) เป็นความผิดที่กระทาโดยเจตนาท้งั สิ้น ไมร่ วมถึง
ความผิดที่กระทาโดยประมาท

13

11) ความผดิ ตาม มาตรา 8 (1)-(13) มีท้งั ความผดิ ต่อแผ่นดินและความผิดอนั ยอมความได้
เช่น ยกั ยอก ฉอ้ โกง

12) ความผดิ ตาม มาตรา 8 (1)-(13) ไม่รวมความผิดตามมาตรา 107 – 208 (ความผดิ
เก่ียวกบั ความมนั่ คงของประเทศ ปกครอง เจา้ พนกั งาน เจา้ พนกั งานในการยตุ ิธรรม ศาสนา)

13) ความผิดตาม มาตรา 8 เป็นความผิดท่ีระบไุ วใ้ น ประมวลกฎหมายอาญาท้งั สิ้น ไม่รวม
ความผิดที่มีโทษทางอาญาตามพรบ.อื่น เช่น เชค็ , ยาเสพติด
ขอ้ สังเกต คือ มาตรา 8 ไม่วา่ จะเป็น (ก) หรือ (ข) ตอ้ งมีคนไทยเขา้ ไปเกี่ยวขอ้ งในฐานะกระทาผดิ
หรือผเู้ สียหาย
3.เจ้าพนกั งานไทย ทาผิดนอกราชอาณาจักร มาตรา 9

1) มาตรา 9 เจา้ พนกั งานของรัฐบาลไทย กระทาผิดนอกราชอาณาจกั ร
2) มาตรา 9 ไม่ไดร้ ะบุวา่ เจา้ พนกั งานตอ้ งเป็นสัญชาติไทย หรือ ตอ้ งเป็นคนไทย เพราะ
กฎหมายใชค้ าวา่ “เจา้ พนกั งานของรัฐบาลไทย” ดงั น้นั อาจจะเป็น กงสุลกติ ติมศักด์ิและมีกฎหมาย
รับรองยอ่ มเขา้ มาตรา 9
3) มาตรา 9 ความผิดที่ระบใุ นมาตรา 147-166 และมาตรา 200 - 205 เป็นความผิดต่อ
ตาแหน่งหนา้ ที่ คือผทู้ ี่ดารงตาแหน่งไปกระทาผิดต่อตาแหน่งหนา้ ท่ีของตน ไม่รวมถึงกรณีความผิด
ต่อเจา้ พนกั งาน
4) ความหมายของ คาว่า “เจ้าพนกั งาน” ตามกฎหมายอาญาแก้ไขใหม่ ปี 2558 กว้างกว่า
ความหมายตามแนวฎกี าเดมิ ๆ มาก ฉะน้นั ตอ้ งดูความหมายของเจา้ พนกั งานตามกฎหมายใหม่ แตก่ ็
ตอ้ งคานึงถึงหลกั ในประมวลกฎหมายอาญามาตรา 3 ดว้ ยวา่ ขณะกระทาผดิ กฎหมายใหมใ่ ชบ้ งั คบั
หรือยงั ดว้ ย
5) มาตรา 9 ระบุรวมความผดิ ตามมาตรา 205 ฐานทาใหผ้ ตู้ อ้ งขงั หลุดพน้ โดยประมาท ซ่ึง
แตกตา่ งจากมาตรา 8 ที่รวมเอาความผิดที่กระทาโดยเจตนาเทา่ น้นั
6) มาตรา 9 กฎหมายไม่ไดก้ าหนดวา่ ตอ้ งมีบุคคลใดมาร้องขอ คลา้ ยๆกบั มาตรา 7 หลกั
ลงโทษสากล ซ่ึงไม่ตอ้ งมีผใู้ ดร้องขอศาลก็จะลงโทษได้
การคานงึ ถงึ ผลแห่งคาพพิ ากษาของศาลต่างประเทศ (คดีอาญา) (มาตรา 10, มาตรา 11)
1. การกระทาผดิ นอกราชอาณาจกั ร มาตรา 10
2. การกระทาผดิ ในราชอาณาจกั ร มาตรา 11

14

การคานึงถึงผลแห่งคาพพิ ากษาของศาลต่างประเทศ (คดีอาญา) มาจากหลกั “not twice
for the same” ภาษาลาติน “non bis in idem” แปลวา่ “บุคคลไม่ควรถกู ลงโทษสองคร้ังในความผดิ
คร้ังเดียวกนั ” ซ่ึง อาจารยท์ วเี กียรติ มีนะกนิษฐ์ ใชค้ าวา่ “บุคคลไม่พงึ ถูกลงโทษสองคร้ังในประเด็น
เดิม”

โทษตามกฎหมายอาญา มาตรา 18
(1) ประหารชีวิต (2) จาคกุ (3) กกั ขงั (4) ปรับ (5) ริบทรัพยส์ ิน
โทษทตามมาตรา 18 บญั ญตั ิใหส้ อดคลอ้ ง กบั มาตรา 2 , โทษทางอาญา มีแค่ 5 ประการเทา่ น้นั

ข้อสังเกต มาตรา 18
1) ศาลจะกาหนดวธิ ีการลงโทษที่แตกตา่ งจากที่กฎหมายบญั ญตั ิไว้ 5 ประการ โดยไม่มี
กฎหมายใหอ้ านาจไม่ได้ คาพิพากษาฎีกาที่ 3/2542
2) การท่ีจะลงโทษจาเลยตามมาตรา 18 เช่น ริบทรัพยส์ ิน จะตอ้ งมีการฟ้องจาเลยใน
ความผิดดงั กล่าว และพสิ ูจน์ความผิดต่อศาลก่อน ตามคาพพิ ากษาฎีกาที่ 1768/2543 , คาพิพากษา
ฎีกาที่ 4171/2546
ข้อสังเกต มาตรา 18 วรรคสอง
1) จากดั เฉพาะโทษประหารชีวิต กบั โทษจาคุกตลอดชีวิต เทา่ น้นั
2) อายตุ ่ากวา่ 18 ปี น้นั ให้ดขู ณะกระทาความผิด ไม่ใช่ดูขณะถกู จบั กมุ หรือถกู ฟ้อง แม้
ขณะยนื่ ฟ้องมีอายเุ กิน 18 ปี แตถ่ า้ ขณะทาผิดอายไุ มถ่ ึง 18 ปี กไ็ ดร้ ับประโยชนจ์ ากกฎหมายใหม่
3) กฎหมายใหมน่ ้ี ถือวา่ เป็นคุณแก่ผกู้ ระทาผดิ ตามมาตรา 3 ดงั น้นั จึงตอ้ งใชก้ ฎหมายใหมน่ ้ี
กบั ผกู้ ระทาความผิด
แมจ้ ะกระทาผิดก่อนกฎหมายใหมม่ ีผลบงั คบั ก็ตอ้ งใชก้ ฎหมายในส่วนที่เป็นคุณแก่
ผกู้ ระทาความผดิ ไม่วา่ ในทางใด เวน้ แต่คดีถึงท่ีสุดแลว้
4) กรณีคดีถึงท่ีสุดแลว้ ตอ้ งบงั คบั ตาม ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 3(1) , (2)
5) ปกติศาลจะนา ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 75, 76 มาบงั คบั ใชก้ บั ผกู้ ระทาผดิ ที่มีอายุ
14 ปี แตไ่ มเ่ กิน 17 ปี และผกู้ ระทาผิดที่มีอายกุ วา่ 17 ปี แตย่ งั ไม่เกิน 20 ปี อยแู่ ลว้ แต่ยงั ปรากฎวา่
มีผกู้ ระทาผิด ขณะมีอายตุ ่ากวา่ 18 ปี ถูกลงโทษจาคุกตลอดชีวติ หรือประหารชีวิต จึงตอ้ งมีการออก
กฎหมายหา้ มไว้
ข้อสังเกต มาตรา 18 วรรคสาม

15

1) ใหเ้ ปล่ียนโทษประหารฯ หรือจาคุกตลอดชีวิต เป็นจาคุก 50 ปี ถือเป็นการเปลี่ยนระวาง
โทษโดยผลของกฎหมาย ถา้ ผกู้ ระทาผดิ เป็นบุคคลตาม ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 75, 76
(ผกู้ ระทาผิดที่มีอายุ 14 ปี แต่ไมเ่ กิน 17 ปี และผกู้ ระทาผิดท่ีมีอายกุ วา่ 17 ปี แต่ยงั ไม่เกิน 20 ปี )
การลดมาตราส่วนโทษ กต็ อ้ งลดจากเพดาน 50 ปี

2) หากมีกรณีลดโทษ เพราะมีเหตบุ รรเทาโทษตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 78 ศาลก็
ตอ้ งลดหลงั จากปฏิบตั ิตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 75, 76 แลว้

3) มาตรา 18 วรรค3 เป็นกฎหมายที่เป็นคุณตามมาตรา 3 จึงตอ้ งนามาใชแ้ ก่ผกู้ ระทา
ความผิด แมก้ ระทาผิดก่อนกฎหมายใหมม่ ีผลใชบ้ งั คบั

โทษประหารชีวิต มาตรา 19
ใหด้ าเนินการดว้ ยวธิ ีการฉีดยา หรือสารพษิ ใหต้ าย

1) วิธีบงั คบั โทษประหารชีวิตวา่ จะดาเนินการอยา่ งไร จึงไม่ใช่กฎหมายที่เป็นคณุ ตาม
ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 3

2) หลกั เกณฑแ์ ละวิธีการประหารชีวิตตอ้ งเป็นไปตามระเบียบท่ีกระทรวงยตุ ิธรรมกาหนด
โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา

ความรับผิดทางอาญา
กฎหมายอาญา มาตรา 59 ถึงมาตรา 106

เป็ นบทบัญญตั ิทั่วไป ท่ีตอ้ งนาไปใชก้ บั บทบญั ญตั ิในประมวลกฎหมายอาญา ภาค 2 ดว้ ย
ซ่ึงเป็นบทบญั ญตั ิภาคความผิด และยงั นาไปใชใ้ น ความผิดลหุโทษ ดว้ ย (มาตรา 103) เวน้ แต่หลกั
ใน มาตรา 104 มาตรา 105 มาตรา 106 ซ่ึงใชเ้ ฉพาะกบั ความผิดลหุโทษ

เป็ นบทบัญญัตทิ ว่ั ไป ใชก้ บั ความผิดตามกฎหมายอ่ืนดว้ ย เวน้ แตก่ ฎหมายน้นั ๆ จะได้
บญั ญตั ิไวเ้ ป็นอยา่ งอ่ืน (มาตรา 17)

โครงสร้างความรับผดิ ทางอาญา
บุคคลจะตอ้ งรับผดิ ในทางอาญาก็ตอ่ เมื่อ

1. การกระทาครบองคป์ ระกอบ
2. ไม่มีกฎหมายยกเวน้ ความผดิ (ผกู้ ระทามีอานาจทาได)้
3. ไมม่ ีกฎหมายยกเวน้ โทษ
1.การกระทาครบองค์ประกอบท่ีกฎหมายบัญญตั ิ

16

1.1 ตอ้ งมีการกระทา
1.2 การกระทาครบองค์ประกอบภายนอก คือ ผกู้ ระทา การกระทา วตั ถุแห่งการกระทา
1.3 การกระทาครบองค์ประกอบภายใน คอื เจตนา
1.4 ผลของการกระทาสัมพันธ์กบั การกระทา ตามหลกั ความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งการกระทาและผล
(มาตรา 63)
2.ไม่มกี ฎหมายยกเว้นความผิด (ผู้กระทามอี านาจทาได้)

ไดแ้ ก่ ป้องกนั (มาตรา 68) ทาแทง้ (มาตรา 305) แสดงความเห็นโดยสุจริต (มาตรา 329
มาตรา 331)

อาจารยจ์ ิตติ ติงศภทั ิยว์ ินิจฉยั วา่ มีหลกั ทวั่ ไปเป็น เหตยุ กเวน้ ความผดิ อาญาอยวู่ า่ ความ
ยินยอมอนั บริสุทธ์ของผเู้ สียหายใหผ้ ใู้ ดกระทาการที่กฎหมายบญั ญตั ิวา่ เป็นความผดิ น้นั ถ้าความ
ยนิ ยอมน้ัน ไม่ขัดต่อ สานึกในศีลธรรมอนั ดี และมีอยจู่ นถึงขณะกระทาการอนั กฎหมายบญั ญตั ิวา่
เป็นความผิดน้นั แลว้ ความยนิ ยอมน้นั เป็นขอ้ ยกเวน้ มิใหก้ ารกระทาน้นั เป็นความผิดข้ึนได้ เช่น
คนไขย้ นิ ยอมใหแ้ พทยร์ ักษาร่างกาย แพทยต์ ดั แขนคนไข้ แพทยไ์ ม่ผดิ ฐานทาร้ายร่างกาย

จารีตประเพณี ก็ยกเวน้ ความผดิ ได้ เช่น ครูตีลูกศิษยไ์ ดพ้ อสมควร เพื่อวา่ กล่าวส่งั สอน
เอกสิทธ์ิของสมาชิกรัฐสภา ตามรัฐธรรมนูญ
ตดั รากไม้ ท่ีรุกล้า ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1347 ไมผ่ ดิ อาญาฐานทาใหเ้ สียทรัพย์
พ่อแมต่ ีลูกท่ีด้ือ ตามป.พ.พ.มาตรา 1567(2) ใหอ้ านาจบิดามารดาลงโทษบุตรตามสมควร
เพ่อื วา่ กลา่ วสง่ั สอนได้ พ่อแมไ่ มผ่ ิดฐานทาร้ายร่างกาย ไม่เกิดอนั ตราย ตามมาตรา 391
อานาจกระทาได้ ตามหลกั สัญญา เช่นขอ้ ตกลงตามสัญญา ตาม ป.พ.พ. เพอ่ื ป้องกนั
ความผิดฐาน บุกรุก ผใู้ หเ้ ช่า จึงเขียนสญั ญาเช่า ใหม้ ีขอ้ ความวา่ “ผเู้ ช่ายนิ ยอมใหผ้ ใู้ ห้เช่าใส่กญุ แจ
หอ้ งเช่าได้ เมื่อผเู้ ช่าไมจ่ ่ายค่าเช่า”
ตารวจยงิ ยางรถของคนร้าย ไมผ่ ิดฐานทาใหเ้ สียทรัพย์ เพราะวา่ ประมวลกฎหมายวิธี
พจิ ารณาความอาญา มาตรา 83 วรรคสาม ใหอ้ านาจตารวจในการจบั กมุ เพราะเป็นการกระทาท่ี
เหมาะแก่พฤติการณ์
3.ไม่มีกฎหมายยกเว้นโทษ
ไดแ้ ก่ จาเป็น (มาตรา 67) เด็กไม่เกิน 10 ปี 15 ปี (มาตรา 73 มาตรา 74) คนวิกลจริต มาตรา
65 ผมู้ ึนเมา มาตรา 66 คาสง่ั ท่ีชอบดว้ ยกฎหมายของเจา้ พนกั งาน ตามมาตรา 70 สามีภรรยา (มาตรา
71)

17

เหตลุ ดโทษ
อยนู่ อกโครงสร้างความรับผิดทางอาญา ตามขอ้ 1, 2, 3

เหตลุ ดโทษ คือ ศาลจะลงโทษน้อยกว่าทก่ี ฎหมายกาหนดไว้สาหรับความผิดน้นั เพยี งใดก็
ได้ เป็ นดุลพนิ จิ ของศาล ได้แก่ บนั ดาลโทสะ มาตรา 72 ความไมร่ ู้กฎหมาย มาตรา 64 วกิ ลจริตแต่
รู้สึกตวั มาตรา 65 วรรคสอง มึนเมาแต่รู้สึกตวั มาตรา 66 ป้องกนั จาเป็นเกินขอบเขต มาตรา 69
ทรัพยข์ องญาติ มาตรา 71 วรรคสอง ผกู้ ระทาท่ีอายกุ วา่ 15 ปี แตต่ ่ากวา่ 18 ปี มาตรา 75 ผกู้ ระทาท่ี
อายตุ ้งั แต่ 18 ปี แต่ยงั ไม่เกิน 20 ปี ตามมาตรา 76 เหตุบรรเทาโทษ มาตรา 78

การพยายามกระทาความผิด ต้องดูว่า กระทาถึงข้ันลงมือหรือยัง เช่น ยกปื นจอ้ งยงิ เท่ากบั
ลงมือ

ความสัมพนั ธ์ระหว่างการกระทาและผล เป็ นผลโดยตรงหรือไม่ จะนามาตรา 63 มา
พจิ ารณาต่อเมื่อกรณีพจิ ารณาวา่ ผกู้ ระทาตอ้ งรับโทษหนกั ข้ึนหรือไม่ มาตรา 63 ไม่ใช่คาตอบทกุ
กรณี

ผลทีเ่ กดิ ขึน้ ต้องเป็ นผลโดยตรง ถา้ ผลโดยตรงทาใหผ้ กู้ ระทาตอ้ งรับโทษหนกั ข้ึน ผลน้นั
จะตอ้ งเป็นผลธรรมดว้ ย

ความยินยอมของคนไข้ ถา้ ความยนิ ยอมน้นั ไมข่ ดั ต่อสานึกหรือศีลธรรมอนั ดี ยกเวน้
ความผดิ ได้
สรุป หลกั การพจิ ารณาโครงสร้างความรับผดิ ทางอาญา

ตอ้ งพจิ ารณาโครงสร้างความรับผิดตามลาดบั ขอ้ 1 ถึง ขอ้ 3 เสียก่อน
ส่วน กรณียกเว้นความผิด หมายถงึ การกระทาน้นั ไม่เป็นความผดิ จึงไมใ่ ช่ภยนั ตรายที่เกิดจากการ
ละเมิดกฎหมาย การกระทาโตต้ อบกลบั มาจึงอา้ งป้องกนั ไม่ได้

กรณียกเว้นโทษ หมายถงึ การกระทาน้นั เป็นความผิด จึงเป็นภยนั ตรายท่ีเกิดจากการละเมิด
กฎหมาย การกระทาโตต้ อบกลบั มาจึงอา้ งป้องกนั ได้
1.การกระทาครบองค์ประกอบที่กฎหมายบญั ญตั ิ
1.1 ตอ้ งมีการกระทา ตามมาตรา 59 วรรคแรก
1.2 การกระทาครบองค์ประกอบภายนอก คอื ผกู้ ระทา การกระทา วตั ถแุ ห่งการกระทา
1.3 การกระทาครบองค์ประกอบภายใน คอื เจตนา
1.4 ผลของการกระทาสัมพนั ธ์กบั การกระทา ตามหลกั ความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งการกระทาและผล
(มาตรา 63)

18

1.1 ต้องมีการกระทา ตามมาตรา 59 วรรคแรก
การกระทา หมายถึง การเคล่ือนไหวร่างกาย หรือไม่เคล่ือนไหวร่างกายโดยรู้สานึก คือ อยู่

ภายใต้บงั คบั ของจิตใจ
อาจารย์หยุด แสงอุทัย ได้อธิบาย คาว่า รู้สึกนกึ (อยู่ภายใต้บงั คบั ของจติ ใจ) ไว้ว่า
1) มีความคิดท่ีจะกระทา
2) มีการตกลงใจที่จะกระทาตามท่ีคดิ ไว้
3) ไดก้ ระทาไป คอื เคลื่อนไหว หรือไมเ่ คลื่อนไหวร่างกาย ตามท่ีตกลงใจ อนั สืบ

เนื่องมาจากความคดิ (หยดุ แสงอุทยั , 2537, หนา้ 53)
การเคลื่อนไหวหรือไม่เคล่ือนไว้ร่างกายต่อไปนี้ ไม่ถือว่าเป็ นการกระทา ตามมาตรา 59 (เกียรติขจร
วจั นะสวสั ด์ิ, 2562, หนา้ 110- 111)
1. เด็กทารกไร้เดียงสา, คนปัญญาอ่อน 2. คนวิกลจริต คนเมา ไม่รู้สึกตวั 3.คนละเมอ 4.คน
เป็นลมบา้ หมู 5. คนท่ีร่างกายกระตกุ โดยไม่รู้ตวั 6. คนท่ีถกู ผลกั ถูกชน ถกู จบั มือใหก้ ระทาขณะ
เผลอ 7. คนท่ีถกู สะกดจิต 8. คนที่ร่างกายเคล่ือนไหวไปเพราะแรงธรรมชาติ เช่น แรงลมพายุ

ตัวอย่าง ช่วยจบั กระบอกปื นให้ แลว้ ใหผ้ ตู้ ายลนั่ ไกเอง ถือวา่ ผทู้ ี่ช่วยจบั กระบอกปื นใหเ้ ป็น
คนฆ่าผอู้ ่ืน แมผ้ ตู้ ายจะลนั่ ไกปลิดชีวติ ตนเองก็ตาม

สรุป การกระทา นอกจากการเคลื่อนไหวร่างกายแลว้ ยงั รวมถึง การไมเ่ คลื่อนไหว
ร่างกายดว้ ยซ่ึงมี 2 ประเภทคือ
1. การกระทาโดยงดเวน้
2. การกระทาโดยละเวน้
การกระทาโดยงดเว้น มาตรา 59 วรรคท้าย มีหลกั

“การกระทาให้หมายความรวมถึงการให้เกิดผลอันหน่ึงอันใดขึน้ โดยงดเว้นการท่ีจักต้อง
กระทาเพ่ือป้องกันผลนนั้ ด้วย”

1. เป็นการไม่กระทา คือ ไม่เคลื่อนไหวร่างกายโดยรู้สานึก
2. ท้งั ๆท่ีผกู้ ระทา มีหนา้ ที่ตอ้ งกระทา
3. หนา้ ที่ ขอ้ 2 ตอ้ งเป็นหนา้ ที่เฉพาะ ซ่ึงตอ้ งกระทาเพื่อป้องกนั มิใหเ้ กิดผลน้นั ข้ึน
หน้าที่ต้องกระทา อาจจะเกดิ จากหลายกรณี เช่น
1. หนา้ ที่ตามที่กฎหมายบญั ญตั ิ เช่น บิดามารดา บตุ ร สามีภริยา
ป.พ.พ. มาตรา 1563 บตุ รจาตอ้ งอปุ การะเล้ียงดูบิดามารดา

19

ป.พ.พ. มาตรา 1564 บิดามารดาจาตอ้ งอปุ การะเล้ียงดูบุตรในระหวา่ งท่ีเป็นผเู้ ยาว์
ป.พ.พ. มาตรา 1461 สามีภริยาตอ้ งช่วยเหลืออปุ การะเล้ียงดูกนั

2. หนา้ ที่อนั เกิดจากการยอมรับโดยเจาะจง (อาจจะมีค่าจา้ ง หรือไมม่ ีค่าจา้ ง ก็ได้ อาจจะ
เป็นอาสาสมคั รก็ตอ้ งรับผิด) เช่น พยาบาล การ์ดประจาสระวา่ ยน้า คนเล้ียงเด็ก อาสาดูแลลกู ของ
เพ่ือนบา้ น

3. หนา้ ที่อนั เกิดจากการกระทาก่อนๆของตน เช่น จูงคนตาบอดขา้ มถนน
4. หนา้ ท่ีอนั เกิดจากความสมั พนั ธเ์ ป็นพิเศษเฉพาะเร่ือง ไดแ้ ก่ ไดร้ ับคาสั่งจากทางราชการ
ใหอ้ ารักขา
คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 4917/2557 การงดเว้นท่ถี ือเป็ นการกระทา ผ้งู ดเว้นจักต้องมีหน้าท่ี
กระทาเพ่ือป้องกนั ผลอันใดอนั หนึ่งท่จี ะเกดิ ขนึ้ ดังถ้อยคาในวรรคท้ายของประมวลกฎหมายอาญา

มาตรา 59 ท่วี ่าการกระทาให้หมายความรวมถงึ การให้เกดิ ผลอนั หนึง่ อนั ใดขึน้ โดยงดเว้นการท่ี
จะต้องกระทาเพื่อป้องกนั ผลงานด้วย คดีนผี้ ลคือความตายทเ่ี กดิ จากคลื่นในทะเลซัดผ้ตู ายจมน้า
หากจะฟังวา่ การงดเวน้ ของจาเลยท้งั สามหรือฝ่ายรีสอร์ท ตามท่ีโจทก์อา้ งเป็นการกระทาใหผ้ ตู้ ายถึง
แก่ความตาย ตอ้ งไดค้ วามวา่ จาเลยท้งั สามหรือรีสอร์ทจะตอ้ งมีหนา้ ที่หา้ มมิใหผ้ ูต้ าย ลงเล่นน้าในวนั
เกิดเหตดุ ว้ ย แตข่ อ้ เทจ็ จริงปรากฏวา่ จาเลยท้งั 3 หรือฝ่าย รีสอร์ทไม่มีหนา้ ท่ีหา้ มผตู้ ายหรือผใู้ ดมีให้
ลงเลน่ น้าในวนั เกิดเหตุแต่อยา่ งใด ดงั น้นั จึงฟังไม่ไดว้ า่ จาเลยท้งั สามทาต่อผตู้ ายโดยผิดกฎหมายอนั
จะเป็นละเมิดตามประมวลกฎหมายแพง่ และพาณิชยม์ าตรา 420 ไมจ่ าตอ้ งพิจารณาวา่ การงดเวน้
ตามท่ีโจทก์อา้ งเป็นความความประมาทเลินเลอ่ ของจาเลยท้งั 3 หรือไม่ ตามฎีกาน้ี ศาลฎีกาเห็นวา่
การงดเวน้ ท่ีถือเป็นการกระทา ผงู้ ดเวน้ จะตอ้ งมีหนา้ ที่กระทา เพื่อป้องกนั ผลตามมาตรา 59 คดีน้ี ผล
คอื ความตายท่ีเกิดจากคลื่นในทะเลซดั ผตู้ ายจมน้าตอ้ งไดค้ วามวา่ จาเลยท้งั สามหรือฝ่ายรีสอร์ท
จะตอ้ งมีหนา้ ท่ีหา้ มมิใหผ้ ตู้ ายลงเลน่ น้าในวนั เกิดเหตุดว้ ย แต่ขอ้ เทจ็ จริงปรากฏวา่ จาเลยท้งั สาม หรือ
ฝ่ายรีสอร์ท ไมม่ ีหนา้ ท่ีหา้ มผตู้ ายหรือผใู้ ดมิใหล้ งเล่นน้าในวนั เกิดเหตุแต่อยา่ งใด จึงฟังไม่ไดว้ า่
จาเลยท้งั สามทาตอ่ ผตู้ ายโดยผดิ กฎหมายอนั จะเป็นละเมิด
การกระทาโดยการละเว้น มาตรา 374

ไดแ้ ก่ มาตรา 374 ไม่ช่วยผตู้ กอยใู่ นภยนั ตราย มาตรา 367 มาตรา 368 มาตรา 383 มาตรา
126 มาตรา 150 มาตรา 154 มาตรา 156 มาตรา 157 มาตรา 200 มาตรา 202 มาตรา 216 มาตรา 227

ตวั อยา่ ง เดินผา่ นสระวา่ ยน้า เห็นคนตกน้า ไม่ยอมช่วย (ช่วยไดแ้ ต่ไมช่ ่วย) ผดิ ตามมาตรา
374 เป็นการกระทาโดยการละเวน้

20

ความแตกต่างระหว่างการกระทาโดยการงดเว้นและการละเว้น
1.การงดเวน้ เป็นหนา้ ท่ีเฉพาะท่ีจะตอ้ งทาเพื่อป้องกนั ผล
การละเวน้ เป็นหนา้ ที่ทวั่ ไป
2.การงดเวน้ มีการพยายามได้ เช่น มารดาไม่ใหน้ มบุตร แต่มีคนมาช่วยบตุ รเอาไว้ มารดา
ผิด มาตรา 289(4) ประกอบมาตรา 80 ประกอบ มาตรา 59 วรรคทา้ ย
การกระทาโดยการงดเวน้ ตามมาตรา 59 วรรคทา้ ย มีพยายามไดเ้ หมือนกบั การกระทาโดย
การเคล่ือนไหวร่างกายทกุ ประการ
การละเวน้ ช่วยไดแ้ ตไ่ ม่ช่วย ผิดสาเร็จทนั ที ตามมาตรา 374 และการกระทาโดยละเวน้ ไม่
มี พยายามกระทาความผิด
1.2 การกระทาครบองค์ประกอบภายนอก คือ ผ้กู ระทา การกระทา วัตถุแห่งการกระทา
ตวั อยา่ ง ความผิดตามมาตรา 288 บญั ญตั ิไวว้ า่ “ผใู้ ดฆา่ ผูอ้ ่ืน” องคป์ ระกอบภายนอก เป็นดงั น้ี
1. ผใู้ ด (ผกู้ ระทา)
2. ฆา่ (การกระทา)
3. ผอู้ ่ืน (วตั ถแุ ห่งการกระทา)
1) ผู้กระทาความผิดอาญา
1. ผกู้ ระทาความผดิ เอง
ข้อสังเกต การใชส้ ัตวเ์ ป็นเครื่องมือ หรือใชบ้ ุคคลผไู้ ม่มีการกระทาเป็นเครื่องมือ ถือวา่ เป็น
ผกู้ ระทาความผดิ เช่น ยสุ ุนขั ใหก้ ดั คนอ่ืน หรือ สะกดจิตใหท้ า
2. ผกู้ ระทาความผิดโดยออ้ ม (innocent agent)
เป็นคาท่ี อาจารยห์ ยดุ แสงอุทยั เป็นคนเร่ิมใชค้ นแรก ในคาพพิ ากษาฎีกาท่ี 668/2482 (เกียรติขจร
วจั นะสวสั ด์ิ, 2558, หนา้ 228)
คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 5318/2549 จาเลยจา้ งใหบ้ คุ คลที่ไม่รู้มาก่อนวา่ ท่ีดินบริเวณท่ีเกิดเหตุเป็น
พ้ืนท่ีป่ าสงวนแห่งชาติ ใหน้ ารถไถไปไถที่ดินบริเวณดงั กลา่ ว จึงไมใ่ ช่เป็นการใชใ้ หผ้ ูอ้ ่ืนกระทา
ความผิด เพราะผถู้ กู ใชไ้ ม่รู้วา่ การกระทาน้นั เป็นความผิด แตเ่ ป็นการใชบ้ คุ คลเหลา่ น้นั เป็นเครื่องมือ
ในการกระทาความผิด ถือว่าจาเลยเป็ นผู้กระทาความผดิ เองโดยอ้อม จาเลยจึงมีความผิดตาม พ.ร.บ.
ป่ าสงวนแห่งชาติ พ.ศ.2507 มาตรา 14 และมาตรา 31 วรรคสอง
ข้อสังเกต ศาลฎีกา กลา่ ววา่ “ผถู้ กู ใชไ้ ม่รู้วา่ การกระทาน้นั เป็นความผดิ ” อนั ที่จริง
ความหมาย กค็ ือ ผถู้ กู ใชไ้ มม่ ีเจตนากระทาความผดิ นนั่ เอง ท้งั น้ี เพราะบุคคลจะมี เจตนา กระทา

21

ความผดิ ฐานใด หลกั เกณฑแ์ รกคอื บุคคลน้นั ตอ้ ง “รู้ขอ้ เทจ็ จริงอนั เป็นองคป์ ระกอบภายนอกของ
ความผิดฐานน้นั ๆ เสียก่อน”

คาพพิ ากษาฎีกาที่ 6370/2555 การกระทาท่ีจาเลยกบั พวกใชใ้ ห้ ภ. ขบั รถจกั รยานยนตไ์ ป
รับผเู้ สียหายที่ 1 มาท่ีวดั สะแก พาไปที่บา้ นเกิดเหตุ แลว้ จาเลยกบั พวกร่วมประเวณีกบั ผเู้ สียหายที่ 1
น้นั เม่ือตามทางนาสืบโจทก์ไม่ปรากฏขอ้ เทจ็ จริงวา่ ภ. สมรู้ร่วมคิดกบั จาเลยและพวกหรือรู้มาก่อน
วา่ จาเลยกบั พวกใชใ้ หพ้ าผเู้ สียหายที่ 1 มาเพ่อื การอนาจาร พฤติการณ์แห่งคดีฟังไม่ไดว้ ่า ภ. มีเจตนา
พรากผเู้ สียหายที่ 1 ซ่ึงเป็นผเู้ ยาวไ์ ปเพื่อการอนาจาร หรือมีเจตนาร่วมกบั จาเลยและพวกกระทา
ความผิดดงั กลา่ ว การท่ีจาเลยกบั พวกใชใ้ ห้ ภ. ขบั รถจกั รยานยนตพ์ าผเู้ สียหายท่ี 1 มาที่บา้ นเกิดเหตุ
เพือ่ การอนาจารจึงไมใ่ ช่เป็นการใชใ้ หผ้ อู้ ่ืนกระทาความผิด เพราะ ภ. ซ่ึงเป็นผถู้ ูกใชไ้ มร่ ู้วา่ การ
กระทาน้นั เป็นความผิด แตเ่ ป็นการท่ีจาเลยกบั พวกใช้ ภ. เป็นเคร่ืองมือในการกระทาความผดิ ถือได้
ว่าจาเลยกบั พวกเป็ นผู้กระทาความผิดเองโดยอ้อม จาเลยจึงมีความผิดตาม ป.อ. มาตรา 319 วรรค
หน่ึง ประกอบมาตรา 83

ข้อสังเกต ผกู้ ระทาความผิดเองโดยออ้ ม มีไดเ้ ฉพาะในความผิดท่ีกระทาโดยเจตนาเทา่ น้นั
ความผิดที่กระทาโดยประมาทไม่มีผกู้ ระทาความผิดเองโดยออ้ ม
3. ผรู้ ่วมในการกระทาความผิด ไดแ้ ก่ ตวั การ ผใู้ ช้ ผสู้ นบั สนุน

การใชใ้ หก้ ระทาความผิดตามมาตรา 84 จะเกิดข้นึ ได้ ผถู้ ูกใช้ จะตอ้ งกระทาความผิดน้นั ๆ
โดยเจตนา ซ่ึงหมายถึง ผู้ถูกใช้จะต้อง รู้ ว่าการกระทาน้ัน เป็ นความผดิ
2) การกระทา

ถา้ เป็นความผดิ ที่กระทาโดยเจตนา การกระทาน้นั เป็นความผิด กต็ ่อเมื่อการกระทาน้นั เขา้
ข้นั ลงมือ หรือเขา้ ข้นั พยายาม ตามมาตรา 80

ข้อสังเกต การกระทาความผิดบางฐาน ถือวา่ เป็นการกระทาที่ครบองคป์ ระกอบภายนอก
ไดแ้ ลว้ แมว้ า่ การกระทาน้นั ยงั ไม่ถึงข้นั ลงมือ หรือยงั ไม่ถึงข้นั พยายาม แมว้ า่ จะอยใู่ นข้นั
ตระเตรียมกต็ าม เช่น การตระเตรียมฆ่าบคุ คลสาคญั การตระเตรียมวางเพลิงเผาทรัพย์ เป็นตน้
3) วัตถแุ ห่งการกระทา

หมายถึง ส่ิงท่ีผกู้ ระทามุ่งหมายกระทาตอ่ เช่น ความผดิ ฐานฆ่าคนตายโดยเจตนา มาตรา
288 วตั ถแุ ห่งการกระทาคอื ผอู้ ื่น ความผิดฐานลกั ทรัพย์ วตั ถแุ ห่งการกระทา คือ ทรัพยข์ องผอู้ ื่น
หรือที่ผอู้ ื่นเป็นเจา้ ของรวมอยดู่ ว้ ย

22

คาพพิ ากษาฎีกาที่ 14460/2556 การท่ีจะเป็นความผดิ มาตรา 188 ตอ้ งเป็นกรณี เป้นการเอา
ไปซ่ึงเอกสารของผอู้ ่ืน แต่เมื่อขอ้ เทจ็ จริงไดค้ วามวา่ จาเลยมีส่วนเป็น เจา้ ของเอกสารดงั กลา่ วดว้ ย
การที่จาเลยเอาเอกสารไป จึงไม่เป็นความผดิ ตามมาตรา ดงั กลา่ ว โดยไมต่ อ้ งคานึงวา่ ผอู้ ่ืนหรือกอง
มรดก มีส่วนเป็นเจา้ ของเอกสารดว้ ยหรือไม่
1.3 การกระทาครบองค์ประกอบภายใน คือ เจตนา
เจตนา
เป็นองคป์ ระกอบภายใน ซ่ึงแบง่ เป็น 2 ประเภทคือ

1. เจตนาตามความเป็นจริง ไดแ้ ก่ เจตนาประสงคต์ อ่ ผล หรือย่อมเลง็ เห็นผล
2. เจตนาโดยผลของกฎหมาย ไดแ้ ก่ เจตนาโดยพลาด (ไม่ประสงคต์ ่อผล หรือไม่เลง็ เห็น
ผล)
เจตนา มี 2 ส่วน คือ
1. รู้ (ขอ้ เทจ็ จริงอนั เป็นองคป์ ระกอบของความผดิ ตามมาตรา 59 วรรคสาม)
2. ประสงค์ต่อผล หรือเลง็ เห็นผล (มาตรา 59 วรรคสอง)
ในการพจิ ารณาเจตนา ตอ้ งนาส่วนรู้ (ขอ้ เทจ็ จริง) มาพจิ ารณาก่อน
การรู้ขอ้ เทจ็ จริง มาตรา 59 วรรคสาม คือ การรู้ถึงองคป์ ระกอบภายนอก อนั ไดแ้ ก่ ผกู้ ระทา
การกระทา วตั ถแุ ห่งการกระทา
ตัวอย่าง แดงจะยงิ หมปู ่ า แต่กลายเป็นดากม้ เกบ็ ของ อยหู่ ลงั พมุ่ ไม้ แดงไม่รู้วา่ เป็นดา
เพราะเขา้ ใจวา่ ยงิ หมปู ่ า เป็นการขาดองคป์ ระกอบภายนอกของความผดิ มาตรา 288 ตามหลกั
มาตรา 59 วรรคสาม ทา่ กบั ดงไมม่ ีเจตนา
ตวั อย่าง แดงหยบิ สร้อยของดาไป เพราะความมืด แดงเขา้ ใจวา่ เป็นสร้อยของตน ไมต่ อ้ งรับ
ผดิ เพราะขาดเจตนา คือ ส่วนรู้ขอ้ เทจ็ จริงอนั เป็นองคป์ ระกอบความผดิ ตาม มาตรา 59 วรรคสาม
ข้อสังเกต การไม่รู้ขอ้ เทจ็ จริงอนั เป็นองคป์ ระกอบความผิดตามมาตรา 59 วรรคสามตอ้ งไม่
ลืม มาตรา 62 วรรคสองกค็ ือ หากการไม่รู้ขอ้ เทจ็ จริงเกิดข้ึนดว้ ยความประมาทก็ตอ้ งรับผดิ ฐาน
กระทาโดยประมาท
หลกั ในเร่ือง “รู้” คือ
1.ไม่รู้ ไมม่ ีเจตนา (มาตรา 59 วรรคสาม)
2. รู้เทา่ ใดมีเจตนาเท่าน้นั
3. รู้เทา่ ใดมีเจตนาเทา่ น้นั แต่ไมเ่ กินความจริง

23

คาพิพากษาฎีกาที่ 6317/2534 ถา้ จาเลยไมร่ ู้วา่ เป็นเอกสารปลอม จาเลยไมผ่ ิดฐานใช้
เอกสารปลอม
เจตนาประสงค์ต่อผล
คอื ม่งุ หมายหรือประสงคท์ ่ีจะใหเ้ กิดผลน้นั ข้ึนโดยตรง (สหรัฐ กิติ ศุภการ, 2560, หนา้ 106) หากผล
เกิดกเ็ ป็นความผิดสาเร็จ ถา้ ผลไมเ่ กิดตามที่มงุ่ หมายก็เป็นความผิดฐานพยายาม
ข้อสังเกต คอื ตอ้ งดูอาวุธที่ใช้ ถา้ เป็นปื น ตอ้ งถือวา่ มีเจตนาประสงคต์ อ่ ชีวิต ถือวา่ มีเจตนาฆ่า

คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 1006/2501 ผยู้ งิ กบั ผถู้ ูกยงิ อยหู่ ่างกนั หน่ึงวายงิ ถกู ผเู้ สียหายท่ีตาตุ่ม
เทา่ กบั มีเจตนาทาร้ายเท่าน้นั ไม่มีเจตนาฆา่

คาพิพากษาฎีกาที่ 1329/2512 กระทืบเดก็ อายนุ อ้ ยไตแตก ประกอบกบั พดู วา่ “เอาใหต้ าย”
เท่ากบั มีเจตนาฆา่
เจตนาเลง็ เห็นผล

อาจารยเ์ กียรติขจร วจั นะสวสั ด์ิไดอ้ ธิบายวา่ เจตนาเลง็ เห็นผล เรียกอีกอยา่ งคือ เจตนาโดย
อ้อม ซ่ึงจะต่างจากเจตนาประสงคต์ ่อผล ที่เรียกวา่ เจตนาโดยตรง (เกียรติขจร วจั นะสวสั ด์ิ, 2558,
หนา้ 221)

ขอ้ สงั เกต หากบคุ คลในฐานะเช่นเดียวกบั ผกู้ ระทาโดยปกติเลง็ เห็นไดว้ า่ ผลน้นั จะเกิดข้นึ
ไดอ้ ยา่ งแน่นอน

คาพิพากษาฎีกาที่ 2548/2544 จาเลยยนื อยบู่ นสะพานใชก้ อ้ นหินท่ีมีขนาดน้าหนกั ถึง1
กิโลกรัมเศษ และคร่ึงกิโลกรัมจานวนหลายกอ้ นทุม่ ลงมาในหมผู่ เู้ สียหายจานวนมากท่ีอยใู่ นเรือซ่ึง
มีพ้นื ที่จากดั ที่แลน่ ลอดใตส้ ะพาน จาเลยย่อมเลง็ เห็นผลของการกระทาน้นั ไดว้ า่ กอ้ นหินอาจถูก
ศีรษะซ่ึงเป็นอวยั วะที่สาคญั ของร่างกายเป็นผลทาใหถ้ ึงตายได้ แตจ่ าเลยกห็ าไดใ้ ยดีต่อผลที่จะ
เกิดข้นึ ไม่ จึงถือไดว้ า่ จาเลยมีเจตนาฆ่า

คาพพิ ากษาฎีกาที่ 92/2553 การที่จาเลยท้งั สองขบั รถจกั รยานยนตห์ นีโดยมีรถยนตข์ อง
ผเู้ สียหายซ่ึงเป็นเจา้ พนกั งานตารวจไลต่ ามมาติด ๆ เป็นระยะทางหลายกิโลเมตร และจาเลยท่ี 2
ขว้างลกู ระเบิดไปข้างหลงั โดยเลง็ เหน็ ว่าลูกระเบิดทข่ี ว้างไปดังกล่าวสามารถทาให้ผู้เสียหายและ
พวกซึ่งอยู่ในรถยนต์ท่ีไล่ตามมาอาจถงึ แก่ความตายได้หากลกู ระเบิดเกดิ ระเบิดขนึ้ จึงเป็นการขวา้ ง
โดยมีเจตนาฆา่ ผเู้ สียหายกบั พวก แต่การกระทาของจาเลยท้งั สองไมบ่ รรลุผล เพราะลกู ระเบิดท่ี
ขวา้ งไม่เกิดระเบิดเนื่องจากยงั ไม่ไดถ้ อดสลกั นิรภยั ซ่ึงอาจเป็นเพราะจาเลยท่ี 2 รีบร้อนเกินไป เม่ือ
ปรากฏผลการตรวจพิสูจน์ลกู ระเบิดวา่ อยใู่ นสภาพใชก้ ารได้ หากเกิดระเบิดข้นึ มีอานาจทาลาย

24

สังหารชีวิตมนุษย์ สัตว์ และทรัพยส์ ินใหเ้ สียหายไดใ้ นรัศมีฉกรรจ์ 10 เมตร จากจุดระเบิดการ
กระทาของจาเลยท้งั สองจึงเป็นความผิดฐานพยายามฆา่ ผูเ้ สียหายตาม ป.อ. มาตรา 289 (2)
ประกอบดว้ ยมาตรา 80

คาพิพากษาฎีกาที่ 6576/2542 ขบั รถพงุ่ ชนตารวจ ตารวจติดอยหู่ นา้ กระโปรงรถจาเลย
จาเลยขบั รถดว้ ยความเร็วสูงสลบั กบั หา้ มรถดว้ ย เพ่ือใหต้ ารวจตกลงมา ศาลฎีกาวา่ จาเลยเจตนาฆา่
โดยประสงค์ต่อผล ใหต้ ารวจตาย

คาพิพากษาฎีกาท่ี 2720/2528 ผลกั คนตกลงมาจากช่องโบสถ์ 10 เมตร ถือเป็นพยายามฆา่
โดยเลง็ เหน็ ผลวา่ ผเู้ สียหายอาจจะตกมาตายได้

คาพิพากษาฎีกาที่ 15/2529 โยนผู้เสียหายซ่ึงมนึ เมาลงในคลองน้าท่วมถึง พยายามฆ่าโดย
ยอ่ มเลง็ เหน็ ผล

คาพพิ ากษาฎีกาที่ 2268/2529 บบี คออย่างแรงจนเสน้ เลือดในลกู ตาขาวแตก เป้นพยายาม
ฆ่า ยอ่ มเลง็ เห็นผล

คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 2790/2531 จงใจใหผ้ ตู้ ายขบั รถชนกาแพง โดยผตู้ ายไม่มีทางขบั
หลีกเลี่ยงได้ ยอ่ มเลง็ เห็นวา่ จะทาใหผ้ ตู้ าย ตายเป็นเจตนาฆ่าเลง็ เหน็ ผล

คาพพิ ากษาฎีกาที่ 2991/2536 ใช้ปื น M16 ยงิ แมม้ ีเจตนายงิ ยางรถ แต่ยอ่ มเลง็ เห็นไดว้ า่
กระสุนอาจถูกผเู้ สียหายได้ เป็นเลง็ เหน็ ผล

คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 1748/2538 ถีบผตู้ ายลงไปในแม่น้า และโยนแผน่ ซีเมนตถ์ กู หวั ผตู้ ายใน
ระยะใกล้ เป็นเจตนาฆา่ โดยเลง็ เหน็ ผล

คาพพิ ากษาฎีกาที่ 3322/2531 ผเู้ สียหายเป็นตารวจโหนตวั ข้ึนไปยนื บนบนั ไดรถ จาเลย
กระชากรถขบั ออกโดยเร็ว เจตนาใหผ้ เู้ สียหายตกลงจากรถ เป็นเจตนาทาร้ายร่างกายผเู้ สียหายโดย
ยอ่ มเลง็ เห็นผล

คาพพิ ากษาฎีกาที่ 2431/2544 จาเลยกบั พวกช่วยกนั ถีบผตู้ ายกบั ผเู้ สียหายท่ี 1 ตกจาก
รถยนตโ์ ดยสารขณะที่กาลงั แลน่ ดว้ ยความเร็วประมาณ 60 กิโลเมตรต่อชว่ั โมง ย่อมเลง็ เหน็ ผลได้ว่า
ผู้ตายอาจไปกระแทกผู้เสียหายท่ี 2 ที่ยนื อยตู่ รงบนั ไดตกจากรถไปดว้ ยกนั และศีรษะกบั ลาตวั ของ
ผตู้ ายหรือของผเู้ สียหายท้งั สองอาจกระแทกกบั พ้นื ถนนเป็นอนั ตรายถึงชีวิตได้ เมื่อผตู้ ายและ
ผเู้ สียหายท้งั สองตกจากรถทาใหผ้ ตู้ ายถึงแก่ความตาย ผเู้ สียหายที่ 1 ไดร้ ับอนั ตรายสาหสั ส่วน
ผเู้ สียหายที่ 2 ไดร้ ับอนั ตรายแก่กาย จาเลยจึงมีความผดิ ฐานฆา่ ผตู้ ายและพยายามฆา่ ผเู้ สียหายท้งั สอง

25

ตัวอย่าง คาพพิ ากษาฎกี าท่เี กยี่ วกบั ยงิ ปื นเข้าไปในรถหรือเข้าไปในบ้านหรือยงิ ไปท่ีกล่มุ คน
เป็นเจตนาย่อมเลง็ เห็นผล

คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 2567/2544 จาเลยใช้อาวธุ ปื นซึ่งเป็ นอาวธุ ร้ายแรงยิงไปทีก่ ลุ่มคนหมู่มาก
และอย่ใู นทีจ่ ากดั ย่อมถือได้ว่า จาเลยมีเจตนาฆ่าโดยเลง็ เห็นผล เมื่อมีผถู้ กู กระสุนปื นท้งั ถึงแก่ความ
ตายและไมต่ าย จาเลยจึงมีความผดิ ฐานฆ่าและพยายามฆ่า แมศ้ าลฎีกาจะไดว้ ินิจฉยั วา่ การกระทา
ของจาเลยเป็นความผดิ ฐานฆ่าและพยายามฆ่าผอู้ ่ืนโดยเจตนา มิใช่เป็นการกระทาเกินกวา่ กรณีแห่ง
การจาตอ้ งกระทาเพ่ือป้องกนั ดงั ท่ีศาลอุทธรณ์วินิจฉยั กต็ าม แต่เมื่อโจทกแ์ ละโจทกร์ ่วม มิไดฎ้ ีกา
ขอใหล้ งโทษจาเลยใหห้ นกั ข้นึ ศาลฎีกาจึงแกไ้ ขบทลงโทษจาเลยใหถ้ กู ตอ้ งไดเ้ ท่าน้นั ไม่อาจ
พิพากษาเพิม่ เติมโทษจาเลยได้ ตาม ป.วิ.อ. มาตรา 212 ประกอบมาตรา 225

คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 154/2545 จาเลยใชอ้ าวธุ ปื นซ่ึงเป็นอาวุธร้ายแรงยงิ ไปทางกล่มุ ลกู ค้าท่ี
อยใู่ นร้านขายอาหารซ่ึงมีประมาณ 20 คน โดยไม่ใยดวี ่ากระสุนปื นจะถูกใครหรือไม่ แมจ้ ะเป็นการ
ยงิ เพียงนดั เดียวกอ็ าจถูกผอู้ ่ืนถึงแก่ความตายได้ ท้งั กระสุนปื นดงั กล่าวถูกตน้ ขาขวาของเด็กคนหน่ึง
จึงเป็นการกระทาท่ีย่อมเล็งเห็นผลของการกระทาน้นั เป็นการกระทาโดยเจตนาฆ่าตามประมวล
กฎหมายอาญา มาตรา 59 วรรคสอง จาเลยจึงมีความผิดฐานพยายามฆ่าผอู้ ่ืน

คาพพิ ากษาฎีกาที่ 2215/2556 จาเลยใชป้ ื นซ่ึงใชย้ งิ ทาอนั ตรายและเป็นอาวุธร้ายแรงยงิ ไป
ยงั กลุ่มผตู้ ายท่ีขบั รถจกั รยานยนตม์ าเป็นกลุ่ม จาเลยย่อมเลง็ เห็นผลวา่ อาจมีผถู้ กู กระสุนปื นของ
จาเลยได้ เมื่อผตู้ ายถูกกระสุนปื นและถึงแก่ความตาย จาเลยจึงมีความผดิ ฐานเจตนาฆ่าผตู้ ายตาม
ฟ้อง มิใช่ความผดิ ฐานพยายามฆา่

คาพพิ ากษาฎีกาที่ 985/2546 จาเลยใชแ้ ขนลอ็ กคอผเู้ สียหายแลว้ ลากไปท่ีคูน้าขา้ งถนนกด
ตวั ผเู้ สียหายลงไปในน้าจนมิดศีรษะหมดสติและปอดอกั เสบเนื่องจากสาลกั น้า ทาใหป้ อดสูญเสีย
สมรรถภาพของถุงลมไมส่ ามารถแลกเปลี่ยนอากาศไดเ้ ป็นเวลา 4 สัปดาห์ ตอ้ งใชเ้ ครื่องช่วยหายใจ
ประมาณ 1 สปั ดาห์ จาเลยย่อมเลง็ เห็นผลวา่ อาจทาใหผ้ เู้ สียหายถึงแก่ความตายได้ ถือว่าจาเลยมี
เจตนาฆ่าผ้เู สียหาย เมื่อจาเลยลงมือกระทาความผิดไปโดยตลอดแลว้ แต่ไม่บรรลุผล จาเลยจึงมี
ความผดิ ฐานพยายามฆา่ ผเู้ สียหาย

คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 9711/2557 แมน้ ้ากรดจะไมใ่ ช่อาวุธโดยสภาพแต่กเ็ ป็นสารเคมีชนิดกรด
เกลือ ซ่ึงมีคณุ สมบตั ิกดั กร่อนชนิดรุนแรงที่ทาใหเ้ กิดอนั ตรายแก่ชีวิต น้ากรดท่ีจาเลยที่ 1 นามาสาด
ใส่โจทกร์ ่วมท้งั สามนอกจากจะมีความเขม้ ขน้ สูงแลว้ ยงั มีปริมาณมากทาใหโ้ จทกร์ ่วมที่ 1 มี
บาดแผลถึงร้อยละ 20 ของร่างกายจาเลยท่ี 1 ยอ่ มเลง็ เห็นผลไดว้ า่ การกระทาของตนกบั พวกเป็นเหตุ

26

ใหโ้ จทกร์ ่วมท้งั 3 ถึงแก่ความตายได้ การที่จาเลยท่ี 1 กบั พวกเตรียมน้ากรดมาเพอื่ สาดใส่โจทกร์ ่วม
ท้งั สาม จึงเป็นการกระทาโดยไตร่ตรองไวก้ ่อน จาเลยท่ี 1 จึงมีความผดิ ฐานพยายามฆ่าโจทกท์ ้งั สาม
โดยไตร่ตรองไวก้ ่อน ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 289(4) ประกอบมาตรา 80 แลว้ ตอ้ งใช้
ค่าเสียหายใหแ้ ก่โจทกร์ ่วมท้งั สาม

เจตนาพเิ ศษ
คือ มูลเหตุจูงใจ สังเกตคาวา่ “เพื่อ”

ตวั อยา่ ง ความผิดฐานลกั ทรัพย์ เจตนาพิเศษ คือ โดยทจุ ริต
ตวั อยา่ ง ผกู้ ระทาผดิ ฐานปลอมเอกสาร ผกู้ ระทาจะมีความผดิ ผกู้ ระทาจะตอ้ งไดก้ ระทา
“เพือ่ ใหผ้ หู้ น่ึงผใู้ ดหลงเช่ือวา่ เป็นเอกสารท่ีแทจ้ ริง”
สิ่งสาคญั คอื คาวา่ “โดยทุจริต”, “เพอื่ ” เป็นเจตนาพิเศษ
ขอ้ สงั เกต เจตนาพิเศษ ไม่มีเลง็ เห็นผล
คาพิพากษาฎีกาที่ 769/2540 ทาเอกสารปลอม เพื่อใหค้ นอ่ืนหลงเชื่อว่าเป็นเอกสารท่ี
แทจ้ ริง แมย้ งั ไมไ่ ดน้ าไปแสดงตอ่ คนอื่น คนทาก็ผิดฐานปลอมเอกสารสาเร็จแลว้
พฤติการณ์ประกอบการกระทา
หมายถึง องคป์ ระกอบภายนอกซ่ึงไมใ่ ช่ ขอ้ เทจ็ จริง
1. “น่าจะเกิดความเสียหาย” หรือ “อาจเกิดความเสียหาย” มาตรา 137, 172,188, 220, 221,
225 – 231, 233, 234, 236, 237, 264, 267 – 269, 307, 322, 323
“โดยประการที่น่าจะเกิดความเสียหายแก่ผอู้ ่ืน หรือประชาชน” ไม่ใช่เจตนาพิเศษ แต่เป็น
พฤติการณ์ประกอบการกระทา จะนามาตรา 59 วรรค3 มาใชไ้ มไ่ ด้ ตวั อยา่ ง มาตรา 264
คาพิพากษาฎีกาที่ 6654/2550 การกระทาโดยประการที่น่าจะเกดิ ความเสียหายแก่ผู้อ่ืนหรือ
ประชาชนตาม ป.อ. มาตรา 264 วรรคแรก และมาตรา 268 วรรคแรก เป็ นพฤตกิ ารณ์ประกอบการ
กระทา มิใช่ผลทีต่ ้องเกดิ ขนึ้ จากการกระทา เพยี งแต่น่าจะเกดิ แม้จะไม่เกดิ ขึน้ กเ็ ป็ นความผิดสาเร็จ
แล้ว และความเสียหายที่น่าจะเกิดน้นั อาจเป็นความเสียหายท่ีมีรูปร่าง เช่นความเสียหายต่อทรัพยส์ ิน
หรือความเสียหายตอ่ ศีลธรรม เช่น เสียช่ือเสียง หรือความเสียหายตอ่ ประชาชน เช่น ความไวเ้ น้ือ
เชื่อใจในการประกอบธุรกิจดว้ ย การที่จาเลยปลอมใบรับฝากเงิน อนั เป็ นเอกสารสิทธิดงั กล่าวนาเงิน
เขา้ ฝากในบญั ชีของบุคคลท้งั สองท่ีธนาคาร ก.สาขาสี่แยกบา้ นแขก เป็นผลใหเ้ งินของเจา้ ของบญั ชี
ท้งั สองบญั ชีเพมิ่ มากข้นึ แม้จะไม่มีความเสียหายต่อทรัพย์สินแต่เป็ นเปลยี่ นแปลงหลกั ฐานจานวน
เงนิ ของเจ้าของบญั ชีท้งั สองในระบบบญั ชีของธนาคาร ก. ให้แตกต่างไปจากความเป็ นจริง อนั จะ

27

เป็ นผลให้เจ้าของบัญชีท้งั สองและธนาคาร ก. อาจเสียชื่อเสียงไม่ได้รับความเช่ือมั่นไว้วางใจใน
สังคมและในการประกอบกจิ การธุรกจิ อนั เป็ นประการทนี่ ่าจะเกดิ ความเสียตามบทบัญญตั ใิ น
ความผดิ ฐานปลอมและใช้เอกสารสิทธปิ ลอมตาม ป.อ. มาตรา 264 วรรคแรก ประกอบมาตรา 265
และมาตรา 268 วรรคแรก

ขอ้ สังเกต คาวา่ “น่าจะเกิดความเสียหาย หรือไม”่ ใช้หลกั วิญญูชน
คาพพิ ากษาฎีกาที่ 8584/2547 จาเลยที่ 1 และที่ 3 กบั พวกใชผ้ า้ ปิ ดปากขวดที่บรรจุน้ามนั
และจุดไฟโยนเขา้ ไปในบริเวณสถานีบริการน้ามนั จนเกิดระเบิดและน่าจะเกิดความเสียหาย การ
กระทาของจาเลยท่ี 1 และท่ี 3 เป็นการกระทาใหเ้ กิดระเบิดจนน่าจะเป็ นอนั ตรายแก่บคุ คลอ่ืนหรือ
ทรัพย์ของผ้อู ื่น เป็นความผดิ สาเร็จตาม ป.อ. มาตรา 221 แลว้ กฎหมายหาไดบ้ ญั ญตั ิวา่ ตอ้ งกระทา
โดยใชว้ ตั ถแุ ละตอ้ งเกิดความเสียหายเป็นอนั ตรายแก่บคุ คลอื่นหรือทรัพยข์ องผอู้ ่ืนดว้ ยไม่
2. “อนั เป็นการมิชอบ” มาตรา 200, มาตรา 209
3. “อนั เป็นการเหยยี ดหยามศาสนา” มาตรา 206
4. “โดยประการที่ทาใหเ้ ด็กปราศจากผดู้ ูแล” มาตรา 306
5. “โดยประการท่ีน่าจะทาให้ผอู้ ื่นน้นั เสียช่ือเสียง” มาตรา 326
6. “อนั เป็นการรบกวนการครอบครอง” มาตรา 362, 364, 365

เหตฉุ กรรจ์ (มาตรา 62 วรรคท้าย)
ถอ้ ยคาของ มาตรา 62 วรรคทา้ ย ใชค้ าวา่ “รับโทษหนักขนึ้ โดยอาศัยข้อเทจ็ จริงใด” คาน้ี มีการใช้
ในฎีกาหลากหลายรูปแบบ ดงั น้ี
(1) “เหตุท่ีตอ้ งรับโทษหนกั ข้ึน” คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 3889/2531
(2) “ลกั ษณะฉกรรจ”์ คาพิพากษาฎีกาที่ 3889/2531, คาพิพากษาฎีกาท่ี 5264/2548
(3) “เหตุฉกรรจ”์ คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 627/2515
คาที่ใชแ้ พร่หลาย คือ “เหตฉุ กรรจ”์ อยา่ งไรกต็ าม ควรใชค้ าวา่ “รับโทษหนักขนึ้ โดยอาศัย
ข้อเท็จจริงใด”

ไดแ้ ก่ มาตรา 218 มาตรา 335 มาตรา 289 มาตรา 296
ผลฉกรรจ์ (มาตรา 63)

คอื ผลที่ทาใหผ้ กู้ ระทาตอ้ งรับโทษหนกั ข้นึ เช่น มาตรา 297
ตวั อยา่ ง ชิงทรัพย์ มาตรา 339 วรรคสองผกู้ ระทาตอ้ งรู้สิ่งท่ีตนชิง คือ โค กระบือ ถา้ ไมร่ ู้ ก็

ไม่ผดิ วรรคสอง เหตุฉกรรจ์ แต่จะผดิ วรรคแรกทวั่ ไป พจิ ารณาตามมาตรา 62 วรรคทา้ ย

28

ส่วน ชิงทรัพย์ เป็นเหตใุ หค้ นตาย มาตรา 339 วรรคทา้ ย พจิ ารณาตามมาตรา 63 ความตาย
เป็ นผลธรรมดาจากการชิงทรัพย์
มาตรา 63 “ผลธรรมดา” คือ ผลที่ วิญญชู นคาดเห็นได้ เช่นคาดเห็นวา่ จะมีคนตายในบา้ น ถา้ เผา
บา้ น กผ็ ดิ มาตรา 224 ถา้ ไมร่ ู้วา่ เผาบา้ นคน ก็ไม่ผิด มาตรา 218(1) แต่ผดิ มาตรา 217 ใชม้ าตรา 62
วรรคทา้ ย

ตวั อยา่ ง เผาโกดงั สินค้าท่ีทงิ้ ร้างในทีเ่ ปลี่ยว แลว้ มีคนตาย เพราะไปนอนในโกดงั เช่นน้ี
วิญญูชน ไม่อาจคาดหมายได้ จึงเป็ นผลทผ่ี ิดธรรมดา ผู้กระทาไม่ผิดม มาตรา 224 แต่ผิด มาตรา
218

สาคัญผิดในตวั บคุ คล มาตรา 61
มาตรา 61 จะเขา้ มาเก่ียวขอ้ งเฉพาะ ในกรณีท่ีผกู้ ระทาผดิ ปฏิเสธวา่ ตนไม่มีเจตนาฆ่าคนท่ีถกู ยงิ
อ.เกียรติขจร มีความเห็นวา่ มาตรา 61 สาคญั ผดิ ในตวั บุคคลน้นั ไม่จาเป็นตอ้ งบญั ญตั ิไวก้ ไ็ ด้ เพราะ
เป็นหลกั เรื่องเจตนาประสงคต์ ่อผล (เกียรติขจร วจั นะสวสั ด์ิ, 2558, หนา้ 261)

สาคญั ผดิ ในตวั บคุ คล คอื ต้งั ใจทาตอ่ บุคคลหน่ึง แต่ไดก้ ระทาตอ่ อีกบคุ คลหน่ึง
สาคญั ผิดในตวั บคุ คล อาจจะเป็นสาคญั ผิดในทรัพยข์ องบุคคลกไ็ ด้ เช่น ต้งั ใจทาต่อทรัพย์
แต่กระทาต่อทรัพยอ์ ีกอนั หน่ึง
ขอ้ สงั เกต สาคญั ผิดในตวั บุคคล บางทีกเ็ ก่ียวเนื่องกนั กบั สาคญั ผิดในขอ้ เท็จจริง ตามมาตรา
62 (เกียรติขจร วจั นะสวสั ด์ิ, 2558, หนา้ 262)
คาพิพากษาฎีกาท่ี 1451/2531 จาเลยดกั ยงิ ส. แตเ่ ขา้ ใจวา่ ส. คอื ศ. จึงจอ้ งปื นเลง็ ไปยงั ส.
ความรับผดิ ของจาเลยต่อ ส. คอื มาตรา 289(4) มาตรา 80 มาตรา 61

สาคญั ผดิ ในข้อเท็จจริง มาตรา 62
1. การกระทาครบองคป์ ระกอบภายนอก
2. ผกู้ ระทามีเจตนา
3. ผกู้ ระทาสาคญั ผิดในขอ้ เทจ็ จริง
4. ความจริงเป็นผลร้าย ความเขา้ ใจเป็นผลดี
เช่น ลกั ทรัพยม์ ารดา แต่สาคญั ผดิ วา่ เป็นของภรรยา (ความเขา้ ใจเป็นผลดี) เขา้ มาตรา 62

การกระทาโดยพลาด มาตรา 60
เป็นเจตนาโดยผลของกฎหมาย เรียกกนั วา่ เป็นเจตนาโอน (transferred intent)

29

สิ่งสาคญั คือ การกระทาโดยพลาดอยภู่ ายใตห้ ลกั เรื่อง “รู้” ดงั น้นั หากไม่รู้ ก็ไม่มีเรื่องพลาด อีก
กรณีคือ รู้เท่าใด กพ็ ลาดเทา่ น้นั

กรณีจะเป็น การกระทาโดยพลาดได้ ตอ้ งมีเจตนากระทาต่อบคุ คลเสียก่อนจะเป็นเจตนาตอ่ ชีวิต
ร่างกาย ทรัพยส์ ิน หรือสิทธิอ่ืนๆ ของบุคคลก็ได้

คาพพิ ากษาฎีกาที่ 895/2553 จาเลยขบั รถจกั รยานยนตม์ าท่ีหนา้ ร้านอาหารที่เกิดเหตุและใช้
อาวุธปื นยงิ ใส่ผเู้ สียหายที่ 2 ที่อยบู่ ริเวณหนา้ ร้าน กระสุนปื นถกู ผเู้ สียหายท่ี 2 และที่ 3 ซ่ึงลกั ษณะ
บาดแผลของผเู้ สียหายท่ี 2 ที่ถกู ยงิ บริเวณหวั ไหล่ บ่งช้ีวา่ เป็นการยงิ ไปยงั ส่วนบนของร่างกายซ่ึง
จาเลยยอ่ มเลง็ เห็นไดว้ า่ กระสุนปื นอาจถูกอวยั วะสาคญั ของผเู้ สียหายท่ี 2 ถึงแก่ความตายได้ อนั ถือ
เป็นการกระทาโดยเจตนาฆ่า เม่ือการกระทาไมบ่ รรลผุ ล จาเลยจึงมีความผดิ ฐานพยายามฆ่า
ผ้เู สียหายที่ 2 และกระสุนปื นยังพลาดไปถูกผ้เู สียหายที่ 3 ท่บี ริเวณไหปลาร้า ต้องถือว่าจาเลยกระทา
โดยเจตนาฆ่าผู้เสียหายที่ 3 เช่นเดียวกนั ตาม ป.อ มาตรา 60 แตก่ ารกระทาไมบ่ รรลุผล จาเลยจึงมี
ความผิดฐานพยายามฆ่าผเู้ สียหายท่ี 3 ดว้ ย

คาพิพากษาฎีกาที่ 2832/2538 จาเลยไดน้ าน้าสม้ ผสมยาฆ่าแมลงไปถวายพระภิกษผุ เู้ สียหาย
โดยเจตนาฆ่าผเู้ สียหายโดยไตร่ตรองไวก้ ่อน แม้จาเลยจะมีเจตนาฆ่าเฉพาะผ้เู สียหาย แต่เมื่อผลแห่ง
การกระทาเกดิ ขนึ้ แก่ผ้ตู ายโดยพลาดไปกต็ ้องถือว่าจาเลยมีเจตนาฆ่าผ้ตู าย โดยไตร่ตรองไว้ก่อน
ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 60 ด้วย จาเลยมีความผดิ ตามมาตรา 289(4) ประกอบดว้ ยมาตรา
80 และมาตรา 289(4) ประกอบดว้ ยมาตรา 60

ประมาท มาตรา 59 วรรคสี่
คือ การกระทาท่ีขาดความระมดั ระวงั
ระดบั ของความระมดั ระวงั อยกู่ บั ภาวะ วสิ ยั และพฤติการณ์
กรณตี ัวอย่าง คาพพิ ากษาฎกี าที่ ทไ่ี ม่เป็ น ประมาท
คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 6511/2534 จาเลยกบั ส.ช่วยกนั จุดไฟเผาหญา้ ตามร่องสวน แลว้ ดบั ไปที
ละร่อง ต่อมาเม่ือจาเลยกลบั ไปแลว้ ไฟไดล้ ุกไหมข้ ้นึ เมื่อไดค้ วามวา่ ขณะที่จาเลยกลบั ไปมี ส.กบั ค.
ช่วยกนั ดบั ไฟอยแู่ ลว้ และการดบั ไฟท่ีเหลือไมเ่ กินกาลงั บุคคลท้งั สอง แตก่ ารที่ไฟเกิดลุกไหมข้ ้ึน
ภายหลงั เกิดจากความประมาทของ ส. ที่มิไดใ้ ชค้ วามระมดั ระวงั ใหเ้ พียงพอในการดบั ไฟ ดงั น้ี การ
จุดไฟและละเวน้ ไม่อยชู่ ่วยดบั ไฟของจาเลย ยงั ไมเ่ ป็นการกระทาโดยประมาท
คาพพิ ากษาฎีกาที่ 3445/2535 รถยนตโ์ ดยสารที่จาเลยขบั ยางลอ้ หลงั ระเบิดจาเลยจึงจอด
รถยนตไ์ วช้ ิดไหล่ทางดา้ นซา้ ย ลอ้ หนา้ อยทู่ ี่ไหล่ทาง ส่วนลอ้ หลงั ดา้ นขวาอยบู่ นถนน แลว้ จาเลยได้

30

หาก่ิงไมม้ าวางและเปิ ดสัญญาณไฟกระพริบ ถือไดว้ า่ จาเลยใชค้ วามระมดั ระวงั เพียงพอแลว้ การ
กระทาของจาเลยจึงไม่เป็ นการกระทาโดยประมาท
กรณตี ัวอย่าง คาพพิ ากษาฎีกาที่ ที่ไม่เป็ น ประมาท

คาพิพากษาฎีกาท่ี 1563/2521 คนตกน้า ถอยหลงั เรือไปช่วย แลว้ ใบพดั ฟันคนท่ีตกน้าตาย
แทนที่จะโยนชูชีพไปช่วย เป็นประมาท

คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 2483/2528 จาเลยใชอ้ าวุธปื นข่ผู ตู้ ายมิใหเ้ อาถ่านมาป้ายหนา้ จาเลย โดย
จาเลยไมร่ ู้วา่ อาวธุ ปื นน้นั มีกระสุนปื นบรรจุอยฟู่ ังไมไ่ ดว้ า่ จาเลยมีเจตนาฆา่ ผตู้ าย จาเลยไมม่ ี
ความผดิ ฐานฆา่ ผอู้ ื่นแตก่ ารท่ีจาเลยใชอ้ าวุธปื นซ่ึงเป็นอาวุธ ร้ายแรงออกมาขผู่ ตู้ ายโดยจาเลยไม่ดู
เสียให้ดกี ่อนวา่ อาวุธปื นดงั กลา่ วมีกระสุนปื นบรรจุอยหู่ รือไม่เป็นเหตใุ ห้ กระสุนปื นลน่ั ไปถูกผตู้ าย
ถึงแก่ความตาย จาเลยจึงมี ความผดิ ฐานกระทาโดยประมาทเป็นเหตใุ หผ้ อู้ ื่นถึงแก่ความตาย

คาพพิ ากษาฎีกาท่ี 461/2536 การที่จาเลยท้งั สองไม่ได้เป็ นแพทย์ และไม่ไดร้ ับใบอนุญาต
เป็นผปู้ ระกอบวิชาชีพเวชกรรมจากแพทยสภา ไดฉ้ ีดและใหผ้ ตู้ ายกินยาปฏิชีวนะประเภทเพนิซิล
ลิน โดยผตู้ ายมีอาการหมดสติแทบจะทนั ใด หลงั จากจาเลยใหก้ ินยาและฉีดยา และถึงแก่ความตาย
หลงั จากน้นั ประมาณ 3 ชวั่ โมง โดยไมป่ รากฏวา่ ผตู้ ายรับการฉีดยาจากสถานพยาบาลอ่ืนมาก่อนมี
อาการเช่นน้นั ถือวา่ ความตายเป็นผลโดยตรงจากการท่ีจาเลยท้งั สองใหก้ ินยาและฉีดยาเพนิซิลลิน
จาเลยท้งั สองจึงตอ้ งมีความผิดฐานประมาทเป็นเหตใุ หผ้ อู้ ่ืนถึงแก่ความตาย ตามประมวลกฎหมาย
อาญา มาตรา 291

ความสัมพนั ธ์ระหว่างการกระทาและผล
1. ถา้ ผลท่ีเกิดข้ึน เป็ นผลโดยตรง ผกู้ ระทาตอ้ งรับผดิ ในผลน้นั
2. ถา้ ผลโดยตรงน้นั ทาใหผ้ กู้ ระทาตอ้ งรับโทษหนกั ข้ึน ผลโดยตรงน้นั ต้องเป็ นผลธรรมดาด้วย
ตอ้ งเป็นผลธรรมดาดว้ ย มาตรา 63
มาตรา 63 เป็นส่วนหน่ึงในหลกั เร่ืองความสมั พนั ธ์ระหวา่ งการกระทาและผล

ผลธรรมดา คือ ผลตาม “ทฤษฎีเหตทุ ่ีเหมาะสม”
ผลธรรมดา คือ ผลตาม “ทฤษฎเี หตุทีเ่ หมาะสม”
มาตรา 63 ใชเ้ ฉพาะกรณีที่ทาใหผ้ กู้ ระทาตอ้ งรับโทษหนกั ข้ึน จะใชห้ ลกั ผลธรรมดาต่อเมื่อ ผลน้นั
ทาใหผ้ กู้ ระทาตอ้ งรับโทษหนกั ข้ึน
ผลธรรมดา คือ ผลทว่ี ิญญชู นคาดเห็น ความเป็ นไปได้ของผลน้ัน คาดเห็นผล

31

คาพิพากษาฎีกาที่ 4563/2543 จาเลยถอดกางเกงเดินเขา้ ไปเพอ่ื ขม่ ขนื กระทาชาเราผตู้ ายใน
ขณะที่ผตู้ ายไมไ่ ดส้ วมกางเกงและยนื พิงลูกกรงระเบียงอาคารซ่ึงสูงเพยี งระดบั สะโพก โดยผตู้ าย
มิไดย้ นิ ยอม จาเลยยอ่ มเลง็ เห็นไดว้ า่ หากผตู้ ายหลบหลีกขดั ขืนมิใหข้ ม่ ขนื กระทาชาเราแลว้ อาจจะ
ตกลงไปจากระเบียงอาคารถึงแก่ความตายได้ เมื่อผตู้ ายดิ้นรนขดั ขนื เพ่ือมิใหจ้ าเลยข่มขืนกระทา
ชาเราจนผตู้ ายพลดั ตกลงไปจากระเบียงอาคารจนไดร้ ับบาดเจบ็ และตายในเวลาต่อมา จึงเป็นผลที่
เกิดข้ึนโดยตรงจากการกระทาของจาเลยอนั เป็นการกระทาโดยเจตนาฆ่าผตู้ าย
3. ถา้ ผลโดยตรงน้นั ไมใ่ ช่ผลที่ทาใหผ้ กู้ ระทาตอ้ งรับโทษหนกั ข้ึน แตเ่ ป็นผลท่ีเกิดจากเหตุ
แทรกแซง ผกู้ ระทาจะตอ้ งรับผดิ ในผลที่เกิดจากเหตแุ ทรกแซง เม่ือเหตแุ ทรกแซงน้นั วิญญูชน
คาดหมายได้

คือ ผลในบ้ันปลายเกดิ จากเหตแุ ทรกแซง
เหตุแทรกแซงที่คาดหมายได้ กค็ ือ “ทฤษฎีเหตุที่เหมาะสม”
ตอ้ งดูวา่ เหตุแทรกแซงน้นั วิญญูชนคาดหมายไดห้ รือไม่ ถา้ ดคาดหมายได้ ผกู้ ระทาตอ้ งรับผดิ ในผล
บ้นั ปลาย

กฎหมายยกเว้นความผิด (เหตุยกเว้นความผิด)
ความยนิ ยอมมี 2 ประเภท

1. ความยนิ ยอมที่ทาใหก้ ารกระทาไม่เป็นความผิด เพราะถือวา่ การกระทาน้นั ขาดองคป์ ระกอบ
ภายนอก

คาพิพากษาฎีกาท่ี 1376/2522 เอาบานประตไู ปโดยผคู้ รอบครองทรัพยย์ นิ ยอม ไม่เป็นการ
เอาทรัพยไ์ ปจากการครอบครองของผอู้ ื่น จึงไมเ่ ป็นความผิดฐานลกั ทรัพย์ (ไม่ตอ้ งดูเร่ืองทุจริต
เพราะทุจริตเป็นองคป์ ระกอบภายใน ตอ้ งดูองคป์ ระกอบภายนอกก่อน)

หมายเหตุ การเอาไป ตอ้ งเป็นลกั ษณะการครอบครอง
คาพิพากษาฎีกาที่ 6207/2541 มาตรา 317 วรรคแรก ผเู้ สียหายอนุญาต
- เจา้ หน้ียนิ ยอมใหล้ ูกหน้ีโอนทรัพยข์ องลูกหน้ีใหแ้ ก่ผอู้ ่ืน ลกู หน้ีไมผ่ ดิ ฐาน โกงเจา้ หน้ี
- เจา้ ของทรัพยย์ นิ ยอม ใหท้ าลายทรัพย์ ไม่ผิดทาใหเ้ สียทรัพย์
- หญิงยนิ ยอมใหช้ ายร่วมประเวณี ไมผ่ ิดขม่ ขนื
- ยนิ ยอมใหเ้ ขาเขา้ มาในบา้ น ไม่ผดิ บุกรุก
- ยนิ ยอมใหล้ บู คลาร่างกาย ไม่ผดิ อนาจาร

32

- ยนิ ยอมใหห้ น่วงเหนี่ยวกกั ขงั ผกู้ ระทาไม่ผดิ ฐานหน่วงเหนี่ยวกกั ขงั
- ยนิ ยอมใหเ้ ปิ ดเผยความลบั การเปิ ดเผยไม่ผิด มาตรา 322,323,324
- โจทกบ์ อกขอ้ ความและยนิ ยมอใหจ้ าเลยเขยี นขอ้ ความหม่ินประมาท คาพพิ ากษาฎีกาท่ี
743/2464 โจทก์จะฟ้องจาเลยวา่ หมิ่นประมาทไม่ได้
2.ความยนิ ยอมที่ทาใหก้ ารกระทาท่ีแมจ้ ะครบองคป์ ระกอบภายนอกและองคป์ ระกอบภายในของ
ความผิดมาแลว้ ทกุ ประการ แต่ผกู้ ระทาก็ไมผ่ ิด เพราะความยนิ ยอมยกเวน้ ความผิดได้ (เหมือน
ป้องกนั ) เช่น
- คนไข้ ยอมใหแ้ พทยต์ ดั ขา แพทยท์ าร้ายร่างกายครบองคป์ ระกอบภายนอก และ
องคป์ ระกอบภายในตามมาตรา 297 แต่แพทยไ์ ม่ตอ้ งรับผิดเพราะ คนไขย้ นิ ยอม
- ยอมใหย้ งิ , ยอมใหฟ้ ัน ใหแ้ ทง ถือวา่ ขดั ต่อสานึก ไม่ยกเวน้ ความผิด
คาพพิ ากษาฎีกาที่ 1403/2508 ความยนิ ยอมถา้ ไม่ขดั ต่อสานึกในศีลธรรมและเป็นความยนิ ยอมท่ีมี
อยจู่ นถึงขณะกระทาการอนั กฎหมายบญั ญตั ิเป็นความผดิ ความยนิ ยอมน้นั ยกเวน้ ความผิดได้ เช่น
เล่นกีฬา หรือ แพทยต์ ดั ขา

ป้องกนั มาตรา 68 มีหลกั 4 ข้อ
1.มีภยนั ตรายซ่ึงเกิดจากการประทุษร้ายอนั ละเมิดตอ่ กฎหมาย
ผทู้ ่ีอา้ งปัองกนั ไดต้ อ้ งไม่มีส่วนผดิ ในการก่อใหเ้ กิดภยนั ตราย

ผมู้ ีส่วนผดิ ในการก่อภยนั ตรายมีหลายกรณี คอื
1) ผทู้ ี่ก่อภยั ข้นึ ในตอนแรก ไม่มีสิทธิอา้ งป้องกนั
2) ผทู้ ี่สมคั รใจวิวาทต่อสู้กนั
อา้ งป้องกนั จาเป็น บนั ดาลโทสะไมไ่ ด้
- การวิวาท หมายถึง สมคั รใจเขา้ ต่อสูท้ าร้ายกนั
2.ภยนั ตรายน้นั ใกลจ้ ะถึง
3.ผกู้ ระทาจาตอ้ งกระทา เพื่อป้องกนั สิทธิของตนเอง หรือผอู้ ่ืนใหพ้ นั จากภยนั ตรายน้นั
4. การกระทาโดยป้องกนั สิทธิตอ้ งไมเ่ กินขอบเขต
คาพิพากษาฎีกาท่ี 872/2510 ใชป้ ื นยงิ เด็กส่องกบขา้ งร้ัวบา้ นจาเลย จาเลยสาคญั ผิดวา่ เป็น
คนร้าย แต่ร้ัวกบั บริเวณบา้ นห่างไกลกนั ถือวา่ เป็นภยนั ตรายยงั อยหู่ ่างไกล ศาลวา่ เป็นการป้องกนั
เกินกวา่ กรณีแห่งการจาตอ้ งกระทาเพือ่ ป้องกนั

33

จาเป็ น มาตรา 67
มาตรา 67 (1) คือ จาเป็ นเพราะอยู่ในท่ีบงั คบั หลัก 4 ข้อ คือ

1. อยใู่ นท่ีบงั คบั หรือภายใตอ้ านาจ
2. ไมส่ ามารถหลีกเล่ียงหรือขดั ขนื ได้
3. ผกู้ ระทาจะตอ้ งมิไดก้ ่อเหตขุ ้ึนดว้ ยความผดิ ของตน
4. กระทาไปไม่เกินขอบเขต
มาตรา 67 (1) มีการบงั คบั ใหก้ ระทาการที่เป็นความผดิ จากภายนอก ผถู้ ูกบงั คบมิได้ คดิ ริเร่ิมกระทา
การน้นั ดว้ ยตนเอง

กระทาไปไม่เกนิ ขอบเขต มี 2 กรณี
1. เกินสมควรแก่เหตุ
2. เกินกวา่ กรณีแห่งความจาเป็น
ข้อสังเกต เกินสมควรแก่เหตุ

1) เกินวถิ ีทางที่นอ้ ยท่ีสุด
2) เกินสัดส่วน
เรื่องเกินสัดส่วน สาหรับป้องกนั กบั จาเป็น จะใชห้ ลกั เดียวกนั ไม่ได้
- ภยั ประการแรกตอ้ งร้ายแรงกวา่ ภยั ท่ีผกู้ ระทาโดยจาเป็นจะก่อใหเ้ กิดข้ึนแก่บคุ คลที่ 3 จึง
จะถือวา่ ไดส้ ดั ส่วนและพอสมควรแก่เหตุ เช่น ใชป้ ื นบงั คบั ใหต้ ีหวั คนอื่น อา้ งจาเป็นได้
- ถา้ ภยั ประการแรกเท่ากนั กบั ภยั ท่ีผกู้ ระทาโดยจาเป็นก่อใหเ้ กิดแก่บุคคลท่ี 3 หรือนอ้ ยกวา่
ยอ่ มถือวา่ เกินสดั ส่วน เกินสมควรแก่เหตุ
คาพิพากษาฎีกาที่ 1750/2514 จาเลยเอาเรือรับคนร้ายขา้ มฟากเพื่อใหพ้ น้ การจบั กุม จาเลยผิด มาตรา
189 ดว้ ยความจาเป็น เพราะคนร้ายใชป้ ื นขบู่ งั คบั ใหจ้ าเลยกระทาจึงไดร้ ับยกเวน้ โทษ มาตรา 67 (1)
มาตรา 67 (2) จาเป็ นเพ่ือให้พ้นภยนั ตรายมี 6 หลกั คือ
1. มีภยนั ตราย
2. ภยนั ตรายใกลจ้ ะถึง
3. เป็นภยนั ตรายท่ีไม่สามารถหลีกเล่ียงใหพ้ น้ โดยวธิ ีอ่ืนใดได้
4. ภยนั ตรายน้นั ผกู้ ระทามิไดก้ ่อใหเ้ กิดข้นึ เพราะความผิดของตน
5. ผกู้ ระทาไดก้ ระทาไปเพอื่ ใหต้ นเองหรือผอู้ ่ืนพน้ ภยนั ตราย

34

6. กระทาไปไม่เกินขอบเขต
ข้อสังเกต ถา้ ภยนั ตรายอนั เกิดจากการประทษุ ร้าย อนั ละเมิดต่อกฎหมายทาต่อผกู้ ่อภยั กอ็ า้ ง
ป้องกนั ทาต่อบคุ คลที่ 3 ก็อา้ งจาเป็น
- ถา้ ภยนั ตรายไมไ่ ดเ้ กิดจากการละเมิดกฎหมายแลว้ เช่น จากเหตุธรรมชาติ สตั วไ์ มม่ ี
เจา้ ของ คนละเมอ ถือเป็นการกระทาโดยจาเป็น โดยไมต่ อ้ งคานึงวา่ กระทาตอ่ ใคร
หลกั เรื่องจาเป็ น คือ หลกี เลย่ี งได้ต้องหลกี เลยี่ ง เพราะตนกระทาต่อบุคคลที่ 3 แต่ป้องกัน
ไม่จาเป็ นต้องหนีท้งั ทส่ี ามารถจะหลกี หนีภยันตรายน้ันได้

บนั ดาลโทสะ มาตรา 72
1. ถูกข่มเหงอยา่ งร้ายแรงดว้ ยเหตุอนั ไม่เป็นธรรม
2. การถูกข่มเหงเช่นน้นั เป็นเหตใุ หผ้ กุ้ ระทาบนั ดาลโทสะ
3. ผกู้ ระทาไดก้ ระทาความผิดตอ่ ผขู้ ่มเหงในขณะบนั ดาลโทสะ

- “เหตอุ นั ไม่เป็นธรรม” ไมถ่ ึงข้นั ละเมิดกฎหมายกไ็ ด้ ต่างกบั เรื่องป้องกนั
คาพิพากษาฎีกาท่ี 249/2515 จาเลยใชม้ ีดแทงผตู้ าย (ชู)้ และภรรยาซ่ึงไม่ได้จดทะเบียน
สมรสกนั เป็นการข่มเหงอยา่ งร้ายแรงดว้ ยเหตอุ นั ไม่เป็นธรรม (ภรรยาซ่ึงไมไ่ ดจ้ ดทะเบียนเป็นชูก้ บั
ชายอ่ืน ไม่ถือวา่ เป็นภยนั ตรายอนั ละเมิดกฎหมาย)
- สามีไม่ไดก้ ระทาตอ่ ชายชูใ้ นขณะพบเห็นชายเป็นชูก้ บั ภริยาของตน อา้ งบนั ดาลโทสะ
ไมไ่ ด้
คาพิพากษาฎีกาที่ 15585/2557 จาเลยใชอ้ าวธุ ปื นยงิ ผเู้ สียหายในขณะที่ผเู้ สียหายกาลงั ขบั
รถยนตเ์ ล้ียวเขา้ สถานีบริการน้ามนั แมก้ ่อนเกิดเหตุจาเลยทราบวา่ ผเู้ สียหายมีความสัมพนั ธ์ฉนั ชูส้ าว
กบั ภริยาจาเลยและจาเลยยงั ข่นุ เคืองผเู้ สียหายก็ตาม แต่จาเลยหาไดก้ ระทาต่อผเู้ สียหายในขณะที่พบ
เห็นผเู้ สียหายเป็นชูก้ บั ภริยาจาเลยหรือในระยะเวลาที่ตอ่ เนื่องกระช้นั ชิดกนั ถือไมไ่ ดว้ า่ จาเลยยงิ
ผเู้ สียหายเพราะเหตบุ นั ดาลโทสะในขณะถูกข่มเหงอยา่ งร้ายแรงดว้ ยเหตุอนั ไมเ่ ป็นธรรมตาม ป.อ.
มาตรา 72 (คดีน้ีจาเลยมีความผดิ ตาม ป.อ. มาตรา 288, 80 และมาตรา 371 เป็นความผิดหลายกรรม
ต่างกนั ตามมาตรา 91)
- จาเลยยงิ คนที่ด่าตนเองวา่ “อีลกู กระหรี่”
คาพิพากษาฎีกาท่ี 7428/2557 เหตุท่ีจาเลยใชอ้ าวธุ ปื นยงิ ผตู้ าย สืบเน่ืองจากผตู้ ายด่าจาเลย
ซ่ึงการท่ีผตู้ ายด่าจาเลยวา่ อลี ูกกะหรี่ น้นั ยอ่ มมีความหมายเป็นท่ีเขา้ ใจของคนปกติทวั่ ไปวา่ เป็นการ
กลา่ วหามารดาจาเลยวา่ เป็นคนสาส่อนทางเพศ ท้งั น้ี ไม่วา่ ผตู้ ายจะด่าจาเลยดว้ ยถอ้ ยคาดงั กล่าวซ้า

35

หลายคร้ังหรือไมย่ อ่ มทาใหค้ นธรรมดาและวิญญชู นทว่ั ไปที่อยใู่ นภาวะวสิ ัยและพฤติการณ์ปกติ
รวมท้งั จาเลยรู้สึกโกรธแคน้ จึงเป็นการขม่ เหงจาเลยอยา่ งร้ายแรงดว้ ยเหตุอนั ไม่เป็นธรรม แมเ้ มื่อ
ผตู้ ายด่าจาเลยดว้ ยถอ้ ยคาดงั กลา่ วแลว้ จาเลยจะเดินไปท่ีรถและพดู กบั อ. ในทานองวา่ ขบั รถให้
หน่อย แลว้ จาเลยจึงใชอ้ าวุธปื นยงิ ผตู้ ายก็ตาม แตก่ ็เป็นการใชอ้ าวธุ ปื นยงิ ผตู้ ายไปในระยะเวลา
ต่อเนื่องกระช้นั ชิดในขณะที่โทสะของจาเลยยงั รุนแรงอยู่ ยอ่ มเป็นการกระทาต่อผขู้ ่มเหงใน
ขณะน้นั การที่จาเลยใชอ้ าวุธปื นยงิ ผตู้ ายจึงเป็นการกระทาโดยบนั ดาลโทสะ ตาม ป.อ. มาตรา 72

พยายามกระทาความผิด มาตรา 80
1. ผกู้ ระทาตอ้ งมีเจตนา
2. ตอ้ งกระทาถึงข้นั ลงมือ
3. กระทาไปไม่ตลอด หรือกระทาไปตลอดแลว้ ไมบ่ รรลุผล
- ผกู้ ระทาตอ้ งมีเจตนา
คาพิพากษาฎีกาที่ 6496/2541 ใชป้ ื นขู่ แมจ้ ะใชป้ ื นเลง็ ไปยงั ผเู้ สียหาย กไ็ ม่ผดิ ฐานพยายามฆา่ แตผ่ ดิ
ฐานทาใหผ้ อู้ ื่นตกใจกลวั มาตรา 392
หลกั เรื่อง “ลงมือ” กระทาความผิด มีใชห้ ลายหลกั อยใู่ นต่างประเทศเช่น
- กระทาถึงข้นั ลงมือ ใชท้ ฤษฎีความใกลช้ ิดตอ่ ผล ถือวา่ ผกู้ ระทาไดก้ ระทาถึงข้นั สุดทา้ ย
คือ last act ซ่ึงจาตอ้ งกระทาเพอื่ ใหค้ วามผดิ สาเร็จ ถือวา่ การกระทาน้นั “ใกลช้ ิดตอ่ ผล” เป็นการลง
มือกระทาความผิดแลว้

พยายามกระทาความผิดซ่ึงเป็ นไปไม่ได้อย่างแน่แท้ มาตรา 81
1. ผกู้ ระทาตอ้ งมีเจตนากระทาความผิด
2. ผกู้ ระทาตอ้ งลงมือกระทาความผดิ
3. กระทาไปไมต่ ลอด หรือตลอดแลว้ แตไ่ ม่บรรลผุ ล
4. การกระทาน้นั ไมส่ ามารถบรรลุผลไดอ้ ยา่ งแน่แท้ เพราะปัจจยั ที่ใช้ หรือ วตั ถุที่มุ่งหมาย
กระทาตอ่

ยับย้งั กลบั ใจ มาตรา 82
1. ผกู้ ระทาตอ้ งลงมือกระทาความผดิ แลว้
2.ความผดิ ยงั ไม่สาเร็จผล
3.ผกู้ ระทายบั ย้งั เสียเอง ไมก่ ระทาการใหต้ ลอด หรือกระทาไปตลอดแลว้ แต่กลบั ใจแกไ้ ข
ไมก่ ารกระทาน้นั บรรลผุ ล

36

4.การยบั ย้งั ,กลบั ใจ ตอ้ งเป็นไปโดยสมคั รใจ และเป็นเหตุใหก้ ารกระทาไมบ่ รรลผุ ล
ตวั อยา่ ง แดงลกั สายสร้อยดาไป แลว้ นามาคืน ไม่เขา้ มาตรา 82 เพราะยบั ย้งั เมื่อลงมือ
แลว้ แต่ยงั ไม่สาเร็จผล ความผดิ ลกั ทรัพยส์ าเร็จเมื่อทรัพยเ์ คลื่อนที่
ขอ้ สงั เกต มาตรา 82 รับกบั มาตรา 80 ยบั ย้งั ใชก้ บั กรณีท่ีวา่ ยบั ย้งั ไมก่ ระทาการใหต้ ลอด

สรุป หลกั กฎหมายอาญาภาคทวั่ ไป

หลกั สาคัญของกฎหมายอาญา คือ
1. กฎหมายอาญาตอ้ งตีความเคร่งครัด
2. กฎหมายอาญาหา้ มใชว้ ิธีการเทียบเคียง (analogy) แตไ่ ม่หา้ มการตีความแบบขยาย
3. กฎหมายอาญาหา้ มใชก้ ฎหมายจารีตประเพณี
4. กฎหมายอาญาตอ้ งบญั ญตั ิชดั เจน
5. กฎหมายอาญาไมผ่ ลยอ้ นหลงั

โครงสร้างความรับผิดทางอาญา
1. องคป์ ระกอบ
1.1 องคป์ ระกอบภายนอก
1.2 องคป์ ระกอบภายใน
2. เหตุยกเวน้ ความผดิ (กฎหมายใหอ้ านาจทาได)้
3. เหตุยกเวน้ โทษ

37

บรรณานุกรมท้ายบท

หนงั สืออา้ งอิง
ตารา
เกียรติขจร วจั นะสวสั ด์ิ. คาอธิบายรายวิชากฎหมายอาญา ภาค 1 เลม่ 1. พิมพค์ ร้ังที่ 11 แกไ้ ข

เพิ่มเติม. (กรุงเทพมหานคร : กรุงสยามพบั ลิชช่ิง). 2562.
คณิต ณ นคร. กฎหมายอาญาภาคความผดิ . พมิ พค์ ร้ังที่ 9. (กรุงเทพมหานคร : วิญญูชน). 2549.
คณพล จนั ทน์หอม. หลกั พ้ืนฐานกฎหมายอาญา เล่ม 1. (กรุงเทพมหานคร : วิญญชู น). 2563.
_________________. รากฐานกฎหมายอาญา. พิมพค์ ร้ังที่ 2. (กรุงเทพมหานคร : วิญญูชน). 2561.
ทวีเกียรติ มีนะกนิษฐ, คาอธิบายกฎหมายอาญา ภาคทวั่ ไป, พมิ พค์ ร้ังที่ 22, (กรุงเทพมหานคร :

สานกั พมิ พว์ ิญญูชน), 2564.
สหรัฐ กิติ ศภุ การ. หลกั และคาพิพากษา กฎหมายอาญา. พิมพค์ ร้ังท่ี 7. (กรุงเทพมหานคร :

อมรินทร์พริ้นติ้งแอนดพ์ บั ลิชช่ิง จากดั (มหาชน). 2560.
หยดุ แสงอุทยั . กฎหมายอาญาภาค1. พมิ พค์ ร้ังที่16 (กรุงเทพมหานคร : สานกั พิมพ์

มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์). 2537 .
วรี ะชาติ เอ่ียมประไพ.รวมคาบรรยายเนติบณั ฑิตยสภา ภาค 1 สมยั ที่ 70 ปี การศึกษา 2560.

(กรุงเทพมหานคร : เนติบณั ฑิตยสภา). 2559.

ภาษาองั กฤษ

Herbert L. Packer. The Limits of the Criminal Sanction. (California: Standford University Press,
1968.

https://www.law.cornell.edu/wex/nullum_crimen_sine_lege

38

ส่ วนที่สอง
กฎหมายอาญา ภาคความผิด

ศึกษาเก่ียวกบั หลกั กฎหมายอาญา ภาคความผิด
ตอนท่ี 1 ความผิดเก่ียวกบั รัฐและความสงบสุขของส่วนรวม อนั ไดแ้ ก่ ความผิดเกี่ยวกบั
ความมนั่ คงของรัฐ การปกครอง การอยรู่ ่วมกนั การปลอมและการแปลง
ตอนท่ี 2 ความผิดเก่ียวกบั บุคคลและทรัพย์ อนั ไดแ้ ก่ ความผิดเก่ียวกบั ชีวิตและร่างกาย
เสรีภาพและช่ือเสียง ทรัพย์
ตอนที่ 3 ความผิดลหุโทษ ไดแ้ ก่ ความผดิ เกี่ยวกบั เจา้ พนกั งาน สาธารณะ ร่างกาย จิตใจ
ชื่อเสียงและทรัพยส์ ิน ศีลธรรมอนั ดี
หลกั ทว่ั ไปในการศึกษา กฎหมายอาญาภาคความผิด คอื
1. องคป์ ระกอบภายนอก
2. องคป์ ระกอบภายใน
สาคญั คือ กฎหมายอาญาหลกั ทวั่ ไป นามาใชเ้ สมอ