Proceeding ราชภัฏธนบุรี ระดับชาติ

286 เอกสารสบื เนอื่ งจากการประชมุ วิชาการและนาํ เสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รบั ใชช) มุ ชนสร)างสังคมฐานความร)ู”

The experimental results when tested with the 220 V 50 Hz AC input and with controlled 100
V DC output found that the buck converter with single and double inductive coils provided output
error of 0.40 % and 0.16 %, respectively. The inductive voltage and current of the buck converter with
double coils were similar to ones from the simulations, while ones of the buck converter with a single
coil were not. However, the buck converter with a single coil provided greater efficiency of 90.04 %
when compared to 89.66% of the buck converter with double coils.

KEYWORDS : Single Inductive Coil, Double Inductive Coils, Buck Converter.

ความเป`นมาและความสาํ คัญของปญb หา

การใช1พลงั งานไฟฟ|าอย8างมีคุณค8าและใช1อย8างประหยัด เป<นการช8วยประเทศชาติลดการใช1พลังงานได1ทางหน่ึง
ด1วยคุณสมบัติของวงจรสวิตช่ิงเพาเวอรซัพพลายมีน้ําหนักเบากว8า ขนาดเล็ก จ8ายกระแสไฟได1มากกว8าในขนาดที่เท8ากัน
และท่ีสําคัญเป<นวงจรท่ีมีประสิทธิภาพสูง ดังน้ันจะเห็นได1ชัดว8า เครื่องใช1ไฟฟ|าต8างๆ ในปnจจุบันได1มีการนําวงจรสวิตชิ่ง
เพาเวอรซพั พลายมาใช1เป<นแหลง8 จ8ายพลังงาน ตัวอย8างเช8น คอมพิวเตอรโน{ตบ{ุค เคร่ืองเล8นดีวีดี เคร่ืองรับโทรทัศนสี เป<น
ต1น ซึ่งวงจรสวิตช่ิงเพาเวอรซัพพลายแต8ละแบบจะมีลักษณะการทํางานท่ีแตกต8างกันออกไปบ1างแต8ทุกวงจรก็ยังคง
ประสิทธิภาพด1านการประหยัดพลังงานไฟฟ|าไว1อย8างโดดเด8น วงจรสวิตช่ิงเพาเวอรซัพพลายบัค คอนเวอรเตอรใน
เคร่ืองรับโทรทัศนสที ่ีพบเห็นตามท1องตลาดจะแบ8งลกั ษณะโครงสร1างออกเปน< ตัวเหนยี่ วนําขดลวดเดยี วและแบบ 2 ขดลวด
(นคร กันอรุณ และสถาพร จํารัสเลิศลักษณ, 2556) มีรายงานวิจัยการสร1างชุดสาธิตอิเล็กทรอนิกสกําลังด1วยดีสเปซ
เพ่ือท่ีจะนําไปใช1ประกอบการเรียนการสอนวิชา อิเล็กทรอนิกสกําลัง โดยผลการทดสอบการทํางานของวงจรบูสต คอน
เวอรเตอรและบัค คอนเวอรเตอร พบว8า สามารถเพ่ิมแรงดันจากแหล8งจ8ายไฟกระแสตรง 50 V ให1อยู8ในช8วง 50 -100 V
และสามารถลดแรงดันให1อย8ูในช8วง 0 - 50 V ส8วนประสิทธิภาพของวงจรท้ังสอง มากกว8า 80 % (เจษฎา คําแฝง และ
ปรีชา ศรีขา, 2553) ด1วยคุณสมบัติที่โดดเด8นของวงจรบัค คอนเวอรเตอรดังกล8าว ผ1ูวิจัยจึงสนใจจะศึกษาวงจรบัค คอน
เวอรเตอรแบบตัวเหนี่ยวนําขดลวดเดียวและแบบ 2 ขดลวด ขนาดกําลัง 50 W ให1แรงดันไฟตรงคงที่ 100 V และนํามา
ประยุกตใช1เป<นชุดสาธิตหรือเป<นส่ือการเรียนการสอนในวิชาเทคโนโลยีเคร่ืองรับโทรทัศนสี สาขาวิชาเทคโนโลยี
อตุ สาหกรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏธนบรุ ี

วตั ถุประสงคการวจิ ยั
1. เพ่ือสร1างวงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบตัวเหน่ียวนําขดลวดเดียวและแบบ 2 ขดลวด ขนาดกําลัง 50 W ให1

แรงดนั ไฟเอาตพุตคงที่ 100 V
2. เพื่อเปรียบเทียบรูปคล่ืนแรงดันและกระแสจากการจําลองการทํางานด1วยโปรแกรมสําเร็จรูปกับวงจรใช1งาน

จรงิ เม่อื ใสช8 ดุ ควบคมุ แรงดนั ไฟคงท่ี
3. เพ่อื หาประสิทธิภาพ (η) วงจรบัค คอนเวอรเตอร แบบตัวเหน่ียวนําขดลวดเดียวและแบบ 2 ขดลวด ขนาด

กาํ ลัง 50 W เมื่อใส8ชุดควบคมุ แรงดนั ไฟคงท่ี

เอกสารสืบเน่อื งจากการประชมุ วิชาการและนาํ เสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจยั รบั ใช)ชุมชนสรา) งสงั คมฐานความร)ู” 287

สมมติฐานการวจิ ัย

1. ประสทิ ธภิ าพ (η) วงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบตัวเหนี่ยวนําขดลวดเดียวและแบบ 2 ขดลวด มากกว8า 80%

2. แรงดนั ไฟทางด1านเอาตพุต (Vout) คลาดเคลือ่ น นอ1 ยกวา8 5%

ขอบเขตของงานวจิ ยั
1. ตัวเหน่ียวนําแบบขดลวดเดียว ขนาด 1.2 mH สวิตชด1วยเพาเวอรมอสเฟ<ต ความถ่ี 10 kHz ในเครื่องรับ

โทรทัศนสี ย่ีห1อ Philips ส8วนตัวเหนี่ยวนําแบบ 2 ขดลวด ขนาด 9.17 mH สวิตชด1วยทรานซิสเตอรความถ่ี 5 kHz ใน
เครอื่ งรบั โทรทศั นสี ยห่ี 1อ National ที่มีขนาดกําลัง 50 W เทา8 กนั

2. วงจรบัค คอนเวอรเตอรท้ัง 2 รูปแบบ กําเนิดความถี่อย8างอิสระได1ด1วยการป|อนกลับจากขดลวดเสริม โดย
ทํางานรว8 มกบั ตัวความต1านทานและตวั เก็บประจุ

วธิ ดี ําเนินการวจิ ยั

ผู1วิจัยได1สร1างวงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบตัวเหนี่ยวนําขดลวดเดียวและแบบ 2 ขดลวด ขนาดกําลัง 50 W
เท8ากัน ให1แรงดันไฟอาตพุตคงท่ี 100 V โดยวงจรท้ัง 2 รูปแบบกําเนิดความถ่ีอิสระจากชุดขดลวดเสริมทํางานร8วมกับตัว
ความต1านทานและตัวเก็บประจุด1วยหลักการสวิตชลดทอนแรงดันไฟสูงให1ต่ําลง ผลของค8าทางไฟฟ|าต8างๆ ที่ได1จากการ

ทดลองในวงจรใช1งานจริงจะนํามาวิเคราะหหาประสิทธิภาพ (η) ของวงจร และนําผลของสัญญาณรูปคล่ืนแรงดันและ
กระแสท่ขี ดลวดมาเปรยี บเทียบกบั ผลทีไ่ ดจ1 ากการจําลองการทาํ งานดว1 ยโปรแกรมสาํ เร็จรปู

1

SW L1

Vin(DC) +Vout

D LB + R1
C R2
OSC
2 -

3

ERR

+

_ VREF

ภาพ 1 บล็อกไดอะแกรมเบ้อื งต1นของวงจรบัค คอนเวอรเตอร ท้งั สองรปู แบบ

288 เอกสารสบื เน่ืองจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจัยรับใช)ชมุ ชนสรา) งสังคมฐานความรู)”

ภาพ 2 วงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบขดลวดเดียว

ภาพ 3 วงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบ 2 ขดลวด

การเก็บรวบรวมขอ) มลู

ผ1วู จิ ยั ได1ดาํ เนินการเก็บรวบรวมข1อมูลสัญญาณทางไฟฟ|าท่ีได1จากการทดสอบวงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบตัว
เหนี่ยวนําขดลวดเดียวและแบบ 2 ขดลวด โดยใช1เครื่องมือวัดค8ากระแสไฟฟ|า แรงดันไฟฟ|า ความถี่ กําลังวัตต เพาเวอร
แฟก< เตอร และบนั ทึกขอ1 มูลสญั ญาณรูปคลน่ื ทางไฟฟา| ตามจุดตา8 ง ๆ ท่ีไดจ1 ากการจาํ ลองการทาํ งานด1วยโปรแกรมสาํ เร็จรูป
เฉพาะทาง เพอ่ื นําข1อมลู ตา8 งๆ ท่ไี ด1มาวเิ คราะหผลต8อไป

การวเิ คราะหข)อมลู

การวจิ ยั ในครัง้ นี้ จะใช1โปรแกรมสําเร็จรูปมาจําลองการทํางานเพ่ือใช1ในการเปรียบเทียบ และวิเคราะหข1อมูล

ทางสถติ ิจากวงจรใช1งานจรงิ ด1วยการหาคา8 เฉล่ยี (Mean: X ) แลว1 สรุปออกมาเป<นคา8 รอ1 ยละ (Percentage)

X = ∑X

N

X คอื คา8 เฉลีย่
∑ X คือ ผลรวมของขอ1 มูลทงั้ หมด

N คอื จาํ นวนขอ1 มูลทง้ั หมด

เอกสารสืบเน่อื งจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจัยรับใชช) มุ ชนสรา) งสังคมฐานความรู)” 289

รอ1 ยละ (%) = x 100
คอื จาํ นวนข1อมลู ท่รี วบรวมมาได1
X คอื จํานวนขอ1 มูลทงั้ หมด
N
สรุปผล

1. ผลการเปรียบเทยี บรปู คลน่ื แรงดันและกระแสจากการจําลองด)วยโปรแกรมกับวงจรใช)งานจรงิ
1.1 วงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบขดลวดเดยี ว

ก. รปู คลืน่ VL ข. รูปคลื่น IL ค. (บน) รูปคลน่ื IL, (ลา8 ง) รปู คลนื่ VL

ภาพท่ี 4 ผลจากการจาํ ลองดว1 ยโปรแกรมเปรยี บเทียบกบั ผลทีไ่ ด1จากวงจรใช1งานจริง (ขดเดยี ว)

ผลการเปรยี บเทียบ พบว8า รปู คล่ืนแรงดนั VL ทีต่ กครอ8 มขดลวดตัวเหนี่ยวนํามีลักษณะเป<นรูปสี่เหล่ียมคล1ายกัน
ในขณะทก่ี ระแส IL ทไี่ หลผา8 นขดลดตัวเหน่ียวนาํ จากการจําลองด1วยโปรแกรมมีลักษณะเป<นรูปสามเหล่ียมตรงตามทฤษฎี
ทาํ งานอยใ8ู นโหมดกระแสไม8ต8อเนื่อง ค8ากระแสเฉล่ีย เทา8 กับ 0.490 A แต8รูปกระแสทีไ่ หลผา8 นขดลวดจากวงจรใชง1 านจริงที่
ขอบกระแสจะจับกล8ุมเป<นสไปรสแรงดันสูงในช8วงเร่ิมต1นท่ีขดลวดคายพลังงานออกมา จึงทําให1ไม8เห็นเป<นรูปคล่ืน
สามเหลยี่ มที่ชดั เจนมากนกั ไดค1 8ากระแสเฉลี่ย เท8ากับ 0.501 A ซึ่งค8าทไ่ี ด1ใกล1เคียงกัน

1.2 วงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบ 2 ขดลวด

ก. รูปคลน่ื VL ข. รูปคลืน่ IL ค. (บน) รูปคลนื่ IL, (ลา8 ง) รปู คลน่ื VL

ภาพ 5 ผลจากการจาํ ลองด1วยโปรแกรมเปรยี บเทยี บกับผลทไ่ี ดจ1 ากวงจรใช1งานจรงิ (2 ขด)

290 เอกสารสืบเน่ืองจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวจิ ัยระดบั ชาติ 2559 “การวิจัยรบั ใชช) มุ ชนสรา) งสังคมฐานความร)ู”
ผลการเปรยี บเทยี บ พบว8า รปู คลืน่ แรงดัน VL และกระแส IL ท่ไี ด1จากการจาํ ลองดว1 ยโปรแกรมกับวงจรใชง1 านจริง

มีลักษณะใกล1เคียงกันตรงตามทฤษฎี โดยแรงดัน VL ท่ีตกคร8อมขดลวดตัวเหน่ียวนํามีลักษณะเป<นรูปสี่เหลี่ยม ในขณะที่
กระแส IL ท่ีไหลผ8านขดลดตัวเหนี่ยวนํามีลักษณะเป<นรูปสามเหลี่ยมและทํางานอยู8ในโหมดกระแสไม8ต8อเนื่อง การจําลอง
ด1วยโปรแกรมได1ค8ากระแสเฉล่ีย เท8ากับ 0.491 A และวงจรใช1งานจริง ได1ค8ากระแสเฉล่ีย เท8ากับ 0.494 A ซึ่งค8าที่ได1
ใกล1เคียงกนั
2. ผลการทดสอบคาทางไฟฟาx ของวงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบขดลวดเดียวและแบบ 2 ขดลวด เม่ือใสชุดควบคุม
แรงดันไฟคงท่ี
ตารางท่ี 1 ผลการทดสอบวงจรบคั คอนเวอรเตอรแบบตัวเหนย่ี วนาํ ขดลวดเดยี วกรณใี ส8ชดุ ควบคุมแรงดันไฟคงท่ี

เมือ่ คงทีแ่ รงดนั ไฟสลับ 220 V เปล่ยี นแปลงโหลด 130 Ω - 240 Ω

ตารางท่ี 1 พบว8า ประสทิ ธิภาพ (η) สงู สดุ ของบคั คอนเวอรเตอรขดลวดเดยี ว เทา8 กับ 90.87 % ที่ความ
ตา1 นทานโหลด 190 Ω รองลงมา เทา8 กับ 90.52 % ทีค่ วามต1านทานโหลด 130 Ω และตาํ่ สดุ เท8ากบั 88.71 % ทคี่ วาม
ตา1 นทานโหลด 230 Ω เม่อื ทําการหาค8าเฉลี่ยประสิทธภิ าพ (η) ของวงจรบัค คอนเวอรเตอรขดลวดเดียว มคี 8าเท8ากบั
90.04 % ส8วนแรงดนั ไฟเอาตพตุ คลาดเคลอ่ื นเฉลี่ย 0.4 %

เอกสารสืบเนือ่ งจากการประชมุ วิชาการและนาํ เสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจัยรับใชช) ุมชนสรา) งสงั คมฐานความรู)” 291
ตารางท่ี 2 ผลการทดสอบวงจรบคั คอนเวอรเตอรแบบตวั เหนย่ี วนาํ 2 ขดลวด กรณีใสช8 ุดควบคมุ แรงดนั ไฟคงท่ี เม่อื
คงทีแ่ รงดนั ไฟสลบั 220 V เปล่ียนแปลงโหลด 130 Ω - 240 Ω

ตารางที่ 2 พบว8า ประสิทธิภาพ (η) สูงสุดของวงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบ 2 ขดลวด เท8ากับ 90.84 % ท่ี
ความต1านทานโหลด170 Ω รองลงมา เท8ากับ 90.34 % ท่ีความต1านทานโหลด 200 Ω และตํ่าสุด เท8ากับ 88.60 % ที่
ความต1านทานโหลด 130 Ω โดยค8าเฉล่ียประสิทธิภาพ (η) ของวงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบ 2 ขดลวด มีค8าเท8ากับ
89.66 % สว8 นแรงดันไฟเอาตพุต คลาดเคลื่อนเฉล่ีย 0.16 % อย8างไรก็ตามจะเห็นได1ว8า ประสิทธิภาพ (η) ของวงจรบัค
คอนเวอรเตอรแบบขดลวดเดียวและแบบ 2 ขดลวด มากกว8า ร1อยละ 80 และแรงดันไฟเอาตพุต คลาดเคลื่อนเฉลี่ย ตํ่า
กวา8 5 % ซ่งึ เป<นไปตามสมมติฐานที่ตงั้ ไว1

อภปิ รายผล

การวิจัยเชิงทดลองในครั้งน้ี มีวัตถุประสงคเพ่ือสร1างและหาประสิทธิภาพของวงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบตัว
เหนี่ยวนําขดลวดเดียวและแบบ 2 ขดลวด ขนาดกําลัง 50 W โดยทําการเปรียบเทียบรูปคล่ืนแรงดันและกระแสจากการ
จาํ ลองการทาํ งานดว1 ยโปรแกรมสาํ เรจ็ รปู กบั วงจรใชง1 านจริง

ผลการเปรียบเทียบรูปคล่ืนแรงดันและกระแสที่ขดลวดตัวเหน่ียวนําจากการจําลองด1วยโปรแกรมสําเร็จรูปกับ
วงจรใช1งานจริง พบว8า รูปคลื่นแรงดัน VL และกระแส IL ท่ีไหลผ8านขดลวดเหน่ียวนําในวงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบ 2

292 เอกสารสืบเนอ่ื งจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รับใชช) ุมชนสร)างสงั คมฐานความรู)”

ขดลวด มสี 8วนคลา1 ยกันและตรงตามทฤษฎีท่ีกลา8 วไว1 ส8วนวงจรบคั คอนเวอรเตอรแบบขดลวดเดียว พบว8า รูปคล่ืนแรงดัน
VL ที่ตัวขดลวดเหน่ียวนํามีลักษณะเป<นรูปพัลสสี่เหล่ียมตรงตามทฤษฎีและตรงกับผลการจําลองด1วยโปรแกรม ส8วน
รูปคลื่นกระแส IL จากวงจรใช1งานจริงมีลักษณะท่ีไม8ตรงกับการจําลองด1วยโปรแกรม กล8าวคือ รูปกระแสท่ีเกิดจากการ
จําลองด1วยโปรแกรมจะมีลักษณะคล1ายรูปสามเหลี่ยมตรงตามทฤษฎี แต8ลักษณะกระแส IL จากวงจรใช1งานจริงกลับมี
ลกั ษณะเกาะกลุ8มและมสี ไปรสในชว8 งแรกไม8เป<นรูปสามเหล่ียม ท้ังน้ีเป<นไปได1ว8า การจําลองการทํางานด1วยโปรแกรมน้ัน
กําเนดิ สัญญาณพลั สทม่ี คี าบเวลาคงทแี่ น8นอนกวา8 วงจรใช1งานจริงที่สรา1 งข้ึนด1วยการกาํ เนิดพลั สความถ่อี ยา8 งอิสระ ประกอบ
กับสวิตชทํางานท่คี วามถส่ี ูงกว8าจงึ ทาํ เกิดความถ่ฮี ารโมนิกสอืน่ แทรกปนเข1ามาส8งผลต8อรูปคล่ืนกระแสให1เกาะกลุ8มกันและ
มีสไปรสเกิดขึ้น

ผลการวิเคราะหหาประสทิ ธภิ าพ (η) พบวา8 ประสิทธิภาพ (η) ของวงจรบัค คอนเวอรเตอรทั้งสองรูปแบบมีค8า
ไม8คงท่ี มีการเปลี่ยนแปลงขึ้น-ลงตามการเปล่ียนแปลงค8าความต1านทานโหลด ท้ังน้ีเป<นเพราะว8า ค8ากําลังงานไฟฟ|า
ทางด1านเอาตพุต power(o/p) ต8อกําลังงานไฟฟ|าทางด1านอินพุต power(i/p) นั้นไม8คงท่ี สาเหตุเกิดจากความไม8เสถียรของ
วงจร เนอ่ื งจากการสวิตชท่มี ีคาบเวลาท่ีไม8คงท่ีเหมือนกับการใช1ไอซีสําเร็จรูปในการกําเนิดความถ่ีการสวิตชท่ีแน8นอนกว8า
ประกอบกับค8าความต1านทานโหลดที่เปล่ียนไปเม่ือเกิดความร1อนข้ึนในขณะทําการทดสอบ อย8างไรก็ตาม ประสิทธิภาพ
(η) ของวงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบตัวเหน่ียวนําขดลวดเดียวและแบบ 2 ขดลวด มีค8าเฉล่ียเท8ากับ 90.04 % และ
89.66 % ตามลําดับ ซ่ึงมีค8ามากกว8า 80 % สอดคล1องกับงานวิจัยเรื่อง ชุดสาธิตบูสต คอนเวอรเตอรและบัค คอนเวอร
เตอรด1วยดีสเปซ (เจษฎา คําแฝงและปรีชา ศรีขา, 2553 : 89) ที่ว8า ประสิทธิภาพ (η) ของวงจรบัคและบูสต คอนเวอร
เตอร มีค8ามากกว8า 80 % ดังน้ันจึงเป<นไปได1ว8า วงจรบัค คอนเวอรเตอรทั้งสองรูปแบบท่ีผ1ูวิจัยสร1างข้ึนสามารถนํามาใช1
เปน< สื่อการเรยี นการสอนในวชิ าเทคโนโลยีโทรทัศนสสี าขาวชิ าเทคโนโลยีอุตสาหกรรม ไดเ1 ปน< อยา8 งดี

ข)อเสนอแนะ

วงจรบัค คอนเวอรเตอรแบบตัวเหน่ียวนําขดลวดเดียวและแบบ 2 ขดลวด เม่ือใช1กับวงจรไฟฟ|ากระแสสลับ
220 V, 50 Hz ทําให1ได1ค8าตัวประกอบกําลังหรือเพาเวอรแฟ<กเตอร (cosϕ) มีค8าไม8สูงมากนัก ประมาณ 0.59 - 0.64
เทา8 นั้น การเพิ่มวงจรค8าตัวประกอบกาํ ลังแบบแอกตีฟ (Active PFC) และวงจร EMI Filter เขา1 ไปในวงจรส8วนหนา1 จะช8วย
ให1ค8าตัวประกอบกาํ ลงั มคี 8าสูงข้ึนได1 และสามารถลดฮารโมนกิ สลงไดร1 ะดบั หนึง่

ขอ) เสนอแนะสาํ หรบั การนาํ ไปใช)

เนื่องจากวงจรบัค คอนเวอรเตอรทั้งสองรูปแบบเมื่อต8อใช1กับแรงดันไฟสลับ 220 V, 50 Hz วงจรทางด1าน
อินพุตและเอาตพุตใช1จุดต8อกราวดร8วมมีลักษณะเป<นกราวดร1อน ดังน้ัน เมื่ออย8ูในระหว8างการทดลองควรต1องเพ่ิมความ
ระมัดระวงั ใหม1 ากขน้ึ และอยู8ภายใตก1 ารดูแลของอาจารยผู1สอน

ข)อเสนอแนะสําหรบั การทําวจิ ัย

การใช1ไอซีสําเร็จรูปกําเนิดความถี่พัลสรูปสี่เหลี่ยม และควบคุมการสวิตชด1วยเทคนิคพัลสวิดธมอดูเลช่ันจะ
ใหผ1 ลดีกว8าการใช1วงจรกําเนดิ ความถ่อี สิ ระแบบป|อนกลับด1วยขดลวด นอกจากน้ียังนํามาประยุกตใช1กับวงจรบัค คอนเวอร
เตอรเพ่ือกําเนิดแรงดันไฟสูงแตก8 ระแสตาํ่ เพอื่ ใช1ขบั หลอด Eco LED ซ่ึงเปน< เรอ่ื งท่ีสนใจและพฒั นาตอ8 ไป

กติ ตกิ รรมประกาศ

ผว1ู จิ ัยขอขอบคุณสํานกั งานคณะกรรมการวิจัยแหง8 ชาติ (วช.) ท่ีไดจ1 ัดสรรทนุ เพือ่ การวิจัยประจาํ ปy 2556 ในครั้งนี้
ขอขอบคุณคณาจารยและผ1ูทรงคุณวุฒิท่ีได1ให1คําปรึกษา และแนะนําด1านวิชาการต8างๆ จนงานวิจัยน้ีประสบความสําเร็จ
ลุล8วงได1ด1วยดี ผ1ูวิจัยหวังเป<นอย8างยิ่งว8า งานวิจัยน้ีจะเป<นประโยชนต8อผู1ที่สนใจ เป<นแนวทางในการวิเคราะหและพัฒนา
วงจรสวิตช่ิงเพาเวอรซพั พลายในรูปแบบต8างๆ ตอ8 ไป

เอกสารสืบเน่ืองจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวจิ ัยระดบั ชาติ 2559 “การวิจยั รับใชช) ุมชนสรา) งสังคมฐานความร)ู” 293

เอกสารอา) งองิ

เจษฎา คําแฝง และปรชี า ศรขี า. (2553). ชดุ สาธิตบสู ต คอนเวอรเตอรและบคั คอนเวอรเตอรด)วยดีสเปซ. ป ริ ญ ญ า
นิพนธครุศาสตรอุตสาหกรรมบัณฑิต ภาควิชาครุศาสตรไฟฟ|า คณะครุศาสตรอุตสาหกรรมมหาวิทยาลัย
เทคโนโลยพี ระจอมเกลา1 พระนครเหนือ. (หนา1 70-71).

นคร กันอรุณ และสถาพร จํารัสเลิศลักษณ. (2556). “เจาะลึกการซ8อมและการทํางาน Power Supply Inverter ”
สัมมนาเทคนิคการซอม TV LCD LED PLASMA. วันท่ี 24 พฤศจิกายน 2556. วิทยาลัยเทคนิคราชบุรี.
(หนา1 36-38).

294 เอกสารสบื เนอ่ื งจากการประชมุ วชิ าการและนาํ เสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจัยรบั ใชช) ุมชนสร)างสงั คมฐานความรู)”

การสรา) งแบบทดสอบทกั ษะกฬี าเซปกb ตะกร)อสําหรับนกั ศกึ ษาชาย
สถาบนั การพลศึกษาวิทยาเขตภาคเหนอื

The Sepak Takraw Skill Test Construction for Male Students in Northern
Campus of Physical Education Institution

ภมู ินาถ สแี ล1 และ ภาคภูมิ รัตนโรจนากลุ 2
Phuminart Srilae1 and Parkpoom Ratanarojanakool2

บทคดั ยอ

การวจิ ัยน้ีมีความม8ุงหมายเพ่ือสร1างแบบทดสอบและเกณฑปกติ ทักษะกีฬาเซปnกตะกร1อ สําหรับนักศึกษาชาย
สถาบันการพลศึกษา วิทยาเขตภาคเหนือ กล8ุมตัวอย8างในการวิจัยครั้งน้ีแบ8งออกเป<น 2 กล8ุมคือ กล8ุมตัวอย8างเพื่อหา
คณุ ภาพแบบทดสอบทักษะกฬี าเซปกn ตะกร1อ ไดแ1 ก8นกั ศกึ ษาชาย สาขาวิชาพลศึกษา คณะศึกษาศาสตร สถาบันการพล
ศึกษา วิทยาเขตเพชรบูรณ ท่ีผ8านการเรียนวิชาทักษะและการสอนกีฬาเซปnกตะกร1อมาแล1ว จํานวน 30 คน และกลุ8ม
ตัวอยา8 งเพ่ือสร1างเกณฑปกติของทักษะกีฬาเซปnกตะกร1อสําหรับนกั ศึกษาชาย ได1แก8นักศึกษาชาย ชั้นปyที่ 2 ปyการศึกษา
2558 สาขาวิชาพลศกึ ษา คณะศึกษาศาสตร สถาบนั การพลศกึ ษา 4 วิทยาเขต คอื เพชรบูรณ 70 คน สุโขทยั 110 คน
ลาํ ปาง 70 คน และเชียงใหม8 70 คน รวมท้ังหมด 320 คน ซึง่ ได1จากกลม8ุ ประชากรทง้ั หมด เคร่ืองมือทใ่ี ช1ในการวิจัย เป<น
แบบทดสอบทักษะกีฬาเซปnกตะกร1อท่ีผู1วิจัยสร1างขึ้นจํานวน 5 รายการ ประกอบด1วย การเดาะลูกด1วยข1างเท1าด1านใน
การรับลกู ด1วยข1างเท1าด1านใน การรับลกู ดว1 ยศรี ษะ การเสิรฟลูกตะกร1อ และการทาํ คะแนนดว1 ยศรี ษะ

ผลวิจัยพบวา8
1. แบบทดสอบทกั ษะกีฬาเซปnกตะกร1อที่ผูว1 ิจัยสร1างขน้ึ สาํ หรบั นกั ศึกษาชายสถาบันการพลศึกษา
4 วทิ ยาเขตภาคเหนือ มีแบบทดสอบทกั ษะ 5 รายการ มีความเที่ยงตรงเชิงเนื้อหาระดับสูง ผลรวมค8าความเที่ยงตรง
เชิงเนื้อหาเทา8 กบั 0.79
2. แบบทดสอบทักษะกีฬาเซปnกตะกร1อท่ีผ1ูวิจัยสร1างข้ึน มีค8าความเชื่อม่ันในระดับสูงทุกรายการทดสอบ
โดยแบบทดสอบสําหรับเพศชายมคี 8าสัมประสทิ ธ์ิสหสัมพันธ (r) เทา8 กบั .850, .810, .810, .810, และ .820 ตามลาํ ดบั
3. เกณฑปกติ ของแบบทดสอบทักษะกีฬาเซปnกตะกร1อที่ผู1วิจัยสร1างขึ้นแบ8งเกณฑได1ดังน้ี การเดาะลูกด1วย
ขา1 งเทา1 ดา1 นใน ระดับดีมาก 63 คะแนนขึ้นไป ดี 51-62 คะแนน ปานกลาง 39-50 คะแนน ตํ่า 26-38 คะแนน และตํ่า
มาก ตํ่ากว8า 26 คะแนน การรับลูกด1วยข1างเท1าด1านใน ระดับดีมาก 9 คะแนนขึ้นไป ดี 7–8 คะแนน ปานกลาง 5-6
คะแนน ต่ํา 3-4 คะแนน และต่ํามาก ตํ่ากว8า 3 คะแนน การรับลูกด1วยศีรษะ ระดับดีมาก 9 คะแนนขึ้นไป ดี 7-8
คะแนน ปานกลาง 5-6 คะแนน ตํ่า 3-4 คะแนน และต่ํามาก ต่ํากว8า 3 คะแนน การเสิรฟลูกตะกร1อ ระดับดีมาก 32
คะแนนขึ้นไป ดี27-32 คะแนน ปานกลาง 21-26 คะแนน ต่ํา 15-20 คะแนน และตํ่ามาก ต่ํากว8า 15 คะแนน การทํา
คะแนนด1วยศีรษะ ระดับดีมาก 32 คะแนนขึ้นไป ดี 27-32 คะแนน ปานกลาง 21-26 คะแนน ตํ่า 15-20 คะแนน
และตา่ํ มาก ตา่ํ กว8า 15 คะแนน

คาํ สาํ คญั : การสร1างแบบทดสอบ เซปกn ตระกรอ1 สถาบันการพลศึกษา

1 นิสิตหลกั สตู รการศึกษามหาบัณฑติ สาขาวชิ าสุขศึกษาและพลศกึ ษา มหาวิทยาลยั ศรีนครินทรวิโรฒ
2 รองศาสตราจารย ภาควิชาพลศึกษา คณะพลศกึ ษา มหาวทิ ยาลยั ศรีนครนิ ทรวโิ รฒ

เอกสารสืบเน่อื งจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ัยรับใช)ชุมชนสรา) งสังคมฐานความรู)” 295

ABSTRACT

The purposes of this research were to construct SepakTakraw tests and SepakTakraw skills
normal criterion for male undergraduate students at the Institute of Physical Education Northern
Campuses. The sample groups were divided into two groups; namely, the first one for finding the
quality of SepakTakraw skills tests was 30 male undergraduate students majoring in Physical Education,
Faculty of Education at the Institute of Physical Education Phetchabun Campus and they had attended
and got the credit of SepakTakraw Teaching and Skills course. The second one for creating
SepakTakraw skills normal criterion for male second-year undergraduate students majoring in Physical
Education, Faculty of Education at the Institute of Physical Education Northern Campuses of academic
year 2015. Population under study comprised 320 undergraduate students who were from Phetchabun
Campus (70 students), from Sukhothai Campus (110 students), from Lampang Campus (70 students),
and from Chiang Mai Campus (70 students). The research instruments consisted of 5 self-constructed
SepakTakraw skills tests; namely, Inside-of-Foot Bouncing Skill Test, Inside-of-Foot Receiving Skill Test,
Head Control Receiving Skill Test, SepakTakraw Serving Skill Test, and Head Scoring Skill Test.

The findings of the study were as follows:
1. The 5 self-constructed SepakTakraw skills tests for male undergraduate students at the
Institute of Physical Education Northern Campuses included Content Validity at a high level and the
total of Content Validity value was 0.79.
2. All 5 self-constructed SepakTakraw skills tests contained Reliability value at a high level
and Correlation Coefficient value of .850, .810, .810, .810, and .820 respectively.
3. The normal criterion of self-constructed SepakTakraw skills tests was classified as 5 levels
as follows Skills Tests Score Levels Inside-of-Foot Bouncing 63 - and over very high 51 - 62 high 39 -
50 average 26 - 38 low 26 - and below very low Skills Tests Score Levels Inside-of-Foot Receiving 9 -
and over very high & Head Control Receiving 7 - 8 high 5 - 6 average 3 - 4 low 3 - and below very
low Sepak Takraw Serving 32 - and over very high & Head Scoring 27 - 32 high 21 - 26 average 15 -
20 low
15 - and below very low

KEYWORDS: Skill Test Construction, Sepak Takraw, Physical Education Institution

ความเป`นมาและความสําคัญของปbญหา

ตะกร1อเป<นกีฬาประเภทหนึ่งที่นิยมเล8นตั้งแต8สมัยโบราณจนถึงปnจจุบัน แต8จะเป<นกีฬาของชนชาติใดน้ันยังไม8มี
หลักฐานยืนยันได1แน8นอน (รังสฤษฏ์ิ บุญชลอ. 2553: 7) กล8าวว8าแหล8งกําเนิดกีฬาตะกร1อในอดีตน้ันยังไม8สามารถหา
ขอ1 สรุปไดอ1 ยา8 งชดั เจนว8ากีฬาตะกรอ1 นั้นกําเนิดจากท่ีใดแต8จากการสันนิฐานมีหลายสาเหตุ ดังนี้ เมื่อประมาณ พ.ศ. 2310
พมา8 ต้ังคา8 ยอย8ูทโี่ พธส์ิ ามต1นจึงเล8นกฬี าตะกร1อกนั ในเวลาว8าง ซึง่ ทางพมา8 เรยี กว8า “ชงิ ลง” ทางมาเลเซยี กป็ ระกาศวา8 ตะกร1อ
เปน< กฬี าของประเทศมลายู เรียกว8า “ซีปnกรากา (Sepak Raga) คําว8า Raga หมายถึง ตะกร1า ทางฟˆลิปปˆนสก็นิยมเล8นกัน
มานานแลว1 แตเ8 รียกวา8 “Sipak”ประเทศไทยก็นยิ มเลน8 ตะกร1อมายาวนาน และประยกุ ตจนเขา1 กับประเพณีของชนชาติไทย
อย8างกลมกลืนและสวยงามท้ังทางด1านทักษะและความคิด ซึ่งมีการแข8งขันตามสถานท่ีต8างๆ มากมายรวมท้ังมีการจัดการ
เรยี นการสอนอยใ8ู นหลกั สูตรเป<นรายวิชาหลักในระดับมัธยมศึกษาและอุดมศึกษา สถาบันการพลศึกษาเป<นสถาบันหน่ึงที่
เห็นความสาํ คญั และคุณค8าของกีฬาเซปกn ตะกร1อ จงึ ไดจ1 ดั กจิ กรรมการเรียนการสอนให1กับนักศึกษาวิชาเอกพลศึกษา และ

296 เอกสารสบื เนือ่ งจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวจิ ัยระดบั ชาติ 2559 “การวิจัยรับใช)ชมุ ชนสรา) งสังคมฐานความรู)”

นักศกึ ษาทีล่ งทะเบยี นเรยี นวชิ าตะกรอ1 ได1มีโอกาสเลือกเรียนเพื่อจะเสริมสร1างทักษะของผู1เรียนให1มีความสามารถเพิ่มข้ึน
และยงั ใหท1 ราบถงึ การเล8นกีฬาตะกรอ1 ท่ีถูกตอ1 งมีสขุ ภาพแขง็ แรง รวมท้งั มารยาทในฐานะผ1เู ล8นและผ1ูชมกีฬาตะกรอ1 ที่ดี

กีฬาเซปnกตะกร1อ ประกอบด1วย ทักษะหลากหลายด1วยกัน ท่ีจําเป<นจะมีการเรียนการสอน 7 ขั้นพ้ืนฐาน ใน
ทักษะต8างๆเช8น เท1า เข8า ศีรษะ ซ่ึงกระบวนการเรียนการสอนที่สมบูรณจะต1องมีการวัดผลและประเมินผล เพ่ือที่จะได1
ทราบว8านักเรียนมีความสามารถและมีการพัฒนามากน1อยเพียงใดตลอดจนทราบข1อบกพร8องจุดอ8อน เพ่ือที่จะได1แก1ไข
พฒั นาใหด1 ียงิ่ ขนึ้ ในการวดั ผลจาํ เป<นต1องการเครื่องมือหรือแบบทดสอบท่ีมีคุณสมบัติท่ีดี สามารถวัดได1ตรงจุดมุ8งหมาย มี
ความเช่ือถอื ได1ของการให1คะแนน มีความชัดเจนและมีความยุติธรรมในการให1คะแนน มีอํานาจจําแนกนําแบบทดสอบไป
ใชไ1 ดส1 ะดวก ไม8ย8งุ ยากซบั ซ1อนเหมาะสมกับเพศ วยั และความพร1อมของผ1เู รยี นหรือกล8มุ ตัวอย8างท่ีต1องการวดั

สถาบันการพลศกึ ษา ไดเ1 หน็ ความสําคัญของการเรียนการสอนวิชาตะกรอ1 จึงได1บรรจวุ ิชา
พล 041043 ทักษะและการสอนกฬี าเซปกn ตะกรอ1 ซง่ึ เปน< วิชาบังคับโดยมีการจัดการเรยี นการสอนเพื่อให1ผูเ1 รยี นได1มีความรู1
และทักษะการเล8นกีฬาเซปกn ตะกรอ1 ที่ถกู ตอ1 ง และเมอ่ื มกี ารเรยี นการสอนจึงจาํ เปน< ตอ1 งมีการวดั ผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนใน
ทักษะตา8 งๆ เชน8 การเดาะลกู การเสิรฟ การโหมง8 และการตัง้ ลกู ซ่ึงเป<นสง่ิ ที่เป<นพืน้ ฐานสาํ คัญในการเล8นกีฬาเซปnกตะกร1อ
ให1ไดด1 ี และเพื่อนําทกั ษะไปใชใ1 นการสอนหรอื ปฏิบัตเิ ปน< ตัวอยา8 งให1กับนกั เรยี น จงึ จะแสดงใหเ1 ห็นว8าการเรียนการสอนกีฬา
เซปกn ตะกรอ1 บรรลุตามวัตถุประสงค

จากการศกึ ษาเอกสารตาํ ราและงานวจิ ัยทีเ่ ก่ียวข1อง พบวา8 มีผ1ูสร1างแบบทดสอบวัดทักษะความสามารถทางกีฬา
เซปnกตะกร1อส8วนใหญจ8 ะวดั ทกั ษะในเพศชายระดับช8วงชั้นท่ี 3 คือ ชั้นมัธยมศึกษาปyที่ 1 ถึงช้ันมัธยมศึกษาปyที่ 3 และวีระ
พงษ แดนดี (2547: บทคัดย8อ) สร1างแบบทดสอบเซปnกตะกร1อสําหรับนักเรียนหญิง วิทยาลัยพลศึกษา ประกอบด1วย
แบบทดสอบ 5 รายการ คือ แบบทดสอบทักษะการเดาะลูกตะกร1อ แบบทดสอบทักษะการเสิรฟ การแบบทดสอบทักษะ
การโหม8ง แบบทดสอบทกั ษะการตง้ั รบั และแบบทดสอบการตั้งลูกตะกร1อด1วยข1างเท1าด1านใน ซ่ึง พบว8า ยังไม8มีการสร1าง
แบบทดสอบทักษะกีฬาเซปnกตะกร1อของเพศชายในระดับอุดมศึกษา ท่ีเป<นแบบทดสอบกลางและเกณฑปกติ เพ่ือเป<น
แนวทางให1ครู อาจารยผ1ูสอนวิชาทกั ษะและการสอนกีฬาเซปnกตะกร1อ มีเคร่ืองมือวัดความสามารถทางทักษะ และเพ่ือใช1
ในการพฒั นาการเรยี นการสอน

ดังนน้ั ผว1ู จิ ยั จึงมคี วามสนใจทจี่ ะสร1างแบบทดสอบทักษะ เพือ่ ใชว1 ดั ทกั ษะกฬี าเซปnกตะกรอ1 สาํ หรบั นักศกึ ษาชาย
สถาบนั การพลศึกษา 4 วทิ ยาเขตภาคเหนือ ขน้ึ โดยใชพ1 ้นื ฐานทฤษฏีและหลักการ และวิธกี ารท่ีถกู ตอ1 งซงึ่ ครอบคลมุ เนื้อหา
และทกั ษะทส่ี ําคัญ สาํ หรับใช1วัดทกั ษะกฬี าเซปกn ตะกรอ1 ของนกั ศกึ ษาสถาบันการพลศกึ ษา และเพือ่ เป<นประโยชนตอ8 ผูท1 ่ี
สนใจศกึ ษาค1นคว1าตอ8 ไป

วัตถุประสงค

1. เพ่ือสร1างแบบทดสอบทกั ษะกฬี าเซปnกตะกรอ1 สําหรับนักศกึ ษาชาย สถาบนั การพลศึกษา 4 วิทยาเขต
ภาคเหนือ

2. เพ่อื สรา1 งเกณฑปกติของทกั ษะกีฬาเซปกn ตะกร1อ สําหรบั นักศกึ ษาชาย สถาบันการพลศกึ ษา
4 วทิ ยาเขตภาคเหนอื

เอกสารสบื เน่ืองจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวิจัยระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ัยรบั ใช)ชุมชนสรา) งสงั คมฐานความรู)” 297

กรอบแนวความคดิ

ตวั แปรอสิ ระ ตวั แปรตาม

แบบทดสอบทกั ษะกฬี าเซปnกตะกร1อสาํ หรบั 1. คุณภาพของแบบทดสอบทกั ษะกีฬา
นักศึกษาชายสถาบันการพลศึกษา เซปnกตะกร1อ
- การเดาะลกู ด1วยข1างเทา1 ด1านใน 2. เกณฑปกติของทกั ษะกีฬาเซปกn ตะกร1อ
- การรับลกู ด1วยขา1 งเท1าด1านใน สําหรบั นกั ศึกษาชายสถาบัน
- การรบั ลูกดว1 ยศีรษะ
- การเสริ ฟลกู ตะกร1อ การพลศึกษา
- การทาํ คะแนนดว1 ยศรี ษะ

วิธีดําเนนิ การวิจัย

ในการวจิ ัยครัง้ น้ีผว1ู จิ ยั ไดด1 ําเนนิ การวิจยั ตามขั้นตอนดงั น้ี
1. การกําหนดประชากรและการเลอื กกลม8ุ ตัวอย8าง
2. เครือ่ งมือท่ีใชใ1 นการเก็บรวบรวมขอ1 มูล
3. การสร1างเคร่ืองมือในการเก็บรวบรวมขอ1 มลู
4. การเก็บรวบรวมข1อมลู
5. การจดั กระทําข1อมลู และวเิ คราะหขอ1 มลู

ประชากรและกลมุ ตวั อยาง
ประชากร
ประชากรทีใ่ ชใ1 นการวิจยั คร้งั น้ี เปน< นักศึกษาชายระดับปริญญาตรี ชัน้ ปทy ่ี 2 ปyการศึกษา2558 สาขาวชิ าพล

ศึกษา คณะศกึ ษาศาสตร สถาบนั การพลศึกษา 4 วิทยาเขตภาคเหนอื ท่ผี า8 นการเรยี น วชิ าทักษะและการสอนกีฬา
เซปnกตะกรอ1 มาแล1ว จํานวน 350 คน

กลมุ ตวั อยาง
กลมุ8 ตัวอย8างเพื่อหาคุณภาพแบบทดสอบทักษะกีฬาเซปกn ตะกรอ1 เป<นนักศึกษาชายสาขาวิชาพลศึกษา คณะ
ศึกษาศาสตร สถาบนั การพลศกึ ษา วทิ ยาเขตเพชรบรู ณ ทผ่ี 8านการเรยี นวชิ าทกั ษะและการสอนกฬี าเซปกn ตะกรอ1 มาแลว1
จาํ นวน 30 คน
กลม8ุ ตวั อยา8 งเพอ่ื หาเกณฑปกติของทักษะกฬี าเซปกn ตะกรอ1 คอื นกั ศกึ ษาชายระดบั ปริญญาตรี ช้ันปyท่ี 2 ปy
การศกึ ษา 2558 สาขาวิชาพลศกึ ษา คณะศกึ ษาศาสตร สถาบนั การพลศึกษา 4 วทิ ยาเขตภาคเหนือ ได1แกว8 ทิ ยาเขต
เพชรบรู ณ 70 คน วิทยาเขตสุโขทัย 110 คน วทิ ยาเขตลําปาง 70 คน และวิทยาเขตเชยี งใหม8 70 คน รวม
ทัง้ หมด 320คน

298 เอกสารสืบเนือ่ งจากการประชมุ วิชาการและนาํ เสนอผลงานวิจัยระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รับใช)ชุมชนสรา) งสงั คมฐานความร)ู”

เครื่องมอื ทใี่ ชใ) นการวิจยั
แบบทดสอบทักษะกฬี าเซปnกตะกรอ1 สาํ หรับนกั ศึกษาสถาบันการพลศกึ ษาทีผ่ ู1วิจัยสรา1 งขึ้นโดยมี 5รายการดังน้ี
1. แบบทดสอบทักษะการเดาะลกู ดว1 ยขา1 งเทา1 ดา1 นใน
2. แบบทดสอบทักษะการรับลูกดว1 ยขา1 งเทา1 ดา1 นใน
3. แบบทดสอบการการรับลูกด1วยศรี ษะ
4. แบบทดสอบการเสริ ฟลูกตะกร1อ
5.แบบทดสอบการทาํ คะแนนด1วยศรี ษะ
ซ่ึงได1มาจากการศึกษาจดุ มุง8 หมายและเนอื้ หาวิชาเซปnกตะกรอ1 จากหลักสตู ร คมู8 ือการเรยี นการสอนและจากครู

พลศึกษาทีส่ อนวิชาเซปกn ตะกร1อ ศึกษาตํารา เอกสาร งานวจิ ัยท่ีเกย่ี วขอ1 กบั การสรา1 งแบบทดสอบทกั ษะกีฬาเซปกn
ตะกรอ1 ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนตน1 มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย และระดับอดุ มศึกษาท่ีมอี ยู8แลว1 ศึกษาทักษะและวธิ ีการใช1ทักษะ
รวมทั้งวธิ ีการเล8นกฬี าเซปnกตะกรอ1 แลว1 ทําการสรา1 งแบบทดสอบทกั ษะกฬี าเซปกn ตะกร1อสาํ หรบั นักศกึ ษาสถาบนั การพล
ศกึ ษา 5รายการ ได1นําแบบทดสอบที่ได1ไปใหผ1 ู1เชยี่ วชาญ 5 ทา8 น เพอ่ื พจิ ารณาความถูกตอ1 งของความเทีย่ งตรงเชงิ
เนือ้ หาและความเปน< ปรนยั นําแบบทดสอบท่ผี 1ูวิจยั สรา1 งขึ้น ใหป1 ระธานและกรรมการควบคมุ ปรญิ ญานิพนธตรวจสอบ
และปรบั ปรงุ แก1ไข จงึ นําแบบทดสอบทีผ่ ู1วจิ ยั สรา1 งขึน้ ไปทดลองใช1กับนกั ศึกษา สถาบันการพลศึกษาวิทยาเขตเพชรบรู ณ
ทผ่ี า8 นการเรียนวชิ าทกั ษะและการสอนกีฬาเซปกn ตะกร1อมาแล1ว เปน< กล8มุ ตัวอยา8 งทดลองใช1เครอ่ื งมือ จาํ นวน 30 คน
เพ่อื ตรวจสอบคณุ ภาพของแบบทดสอบ สุดท1ายได1นาํ แบบทดสอบทักษะเซปnกตะกร1อไปทดสอบกบั กลุม8 ตัวอยา8 งเพอ่ื หา
คณุ ภาพแบบทดสอบ

การเกบ็ รวบรวมข)อมลู
1. ขอหนังสอื จากบณั ฑิตวทิ ยาลยั มหาวิทยาลัยศรนี ครินทรวโิ รฒ เพอ่ื ติดตอ8 รองอธกิ ารบดสี ถาบันการพลศกึ ษา

วทิ ยาเขตเพชรบรู ณ เพ่อื ขอความรว8 มมอื ในการใช1กล8มุ ตัวอย8าง สถานที่ อุปกรณ และสิง่ อํานวยความสะดวกตา8 ง ๆ ทใ่ี ช1
ในการวิจยั พร1อมทั้งการนดั หมาย วนั เวลา ในการเกบ็ ขอ1 มลู

2. การเตรยี มวัสดอุ ุปกรณ และสถานท่ใี นการวิจัยดําเนนิ การ
3. จดั เตรยี มผ1ูชว8 ยในการเก็บรวบรวมขอ1 มูลและกลุม8 ตวั อยา8 ง พร1อมท้งั อธบิ ายและสาธติ วธิ ีการปฏิบตั ิตา8 งๆ
และการบันทึกการทดสอบใหเ1 ขา1 ใจถูกต1องตรงกัน
4.นําแบบทดสอบกฬี าเซปnกตะกรอ1 ท่ีผ1ูวิจัยสรา1 งขนึ้ ไปทําการทดสอบกบั กลุ8มตัวอย8าง จํานวน 30 คน
จาํ นวน 2 ครัง้ เพอื่ นําผลการทดสอบมาหาคณุ ภาพของแบบทดสอบ
5. นําแบบทดสอบทักษะกีฬาเซปกn ตะกรอ1 ที่ผ1วู ิจยั สร1างข้นึ ไปทดสอบนกั ศกึ ษาสถาบนั การ
พลศึกษา จาํ นวน 320 คน เพอ่ื สรา1 งเกณฑ
6.นาํ ผลการทดสอบมาวเิ คราะหทางสถติ ิ

การจัดกระทําข)อมลู และวิเคราะหข)อมลู
การวิจัยคร้งั นี้ ผูว1 จิ ยั นําข1อมลู ไปวเิ คราะหและแปรผลโดยใช1คอมพิวเตอร โปรแกรมสาํ เร็จรปู เพ่ือวิเคราะห

ข1อมลู ดังนี้
1. หาค8าเฉลีย่ ( X) และสว8 นเบย่ี งเบนมาตรฐาน ( S.D.)คะแนนสงู สดุ (Max.)คะแนนตาํ่ สดุ (Min.) ของคะแนนที่

ได1จากการสอบทักษะกฬี าตะกร1อแต8ละรายการ
2. หาคา8 ความเท่ียงตรงเชิงเนือ้ หา (content validity) ของแบบทดสอบทกั ษะกีฬาตะกรอ1 โดยวธิ ีของ โรวเิ นลลี

และ แฮมเบลิ ตัน (Rovinelliand Hambleton) จากคะแนนความคดิ เห็นของผ1เู ชี่ยวชาญ
3. หาค8าความเช่ือมน่ั (Reliability) ของแบบทดสอบโดยวิธีทดสอบซาํ้ (test – retest) แลว1 คาํ นวณหาคา8

สัมประสิทธสิ์ หสมั พนั ธโดยวธิ ีของเพยี รสนั (Pearson product moment Coeficient) ของแตล8 ะรายการ โดยการ
ทดสอบ ครง้ั ท่ี 1 และครง้ั ท่ี 2

เอกสารสืบเนือ่ งจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจยั รบั ใชช) มุ ชนสรา) งสงั คมฐานความร)ู” 299

4. สรา1 งเกณฑปกติ (norms) แบบทดสอบทักษะกฬี าตะกรอ1 สาํ หรบั นกั ศึกษาชายระดับปริญญาตรี ชนั้ ปyท่ี 2
ปกy ารศึกษา 2558 สาขาวชิ าพลศึกษา คณะศกึ ษาศาสตร สถาบนั การพลศึกษา 4 วิทยาเขตภาคเหนอื ของ
แบบทดสอบแตล8 ะรายการ โดยใชค1 ะแนน “ที”(T – score)และแบง8 ระดับทักษะกีฬาของนกั ศกึ ษา ออกเป<น 5 ระดบั คอื
ดีมาก ดี ปานกลาง ตํา่ ตา่ํ มาก

5. เสนอผลการวเิ คราะหขอ1 มลู ในรูปตารางและความเรยี ง

สรุปผล

ผลของการวิจัย สรปุ ไดด1 งั นี้
1. ผลการศึกษาคณุ ภาพของแบบทดสอบทักษะกฬี าเซปnกตะกรอ1 สาํ หรับนักศกึ ษาชาย สถาบนั การพลศึกษา 4
วิทยาเขตภาคเหนอื ท่ผี วู1 จิ ัยสรา1 งขนึ้ 5 รายการสรปุ ได1ดงั น้ี

1.1 ค8าความเท่ียงตรงเชิงเน้อื หา (content validity) ของแบบทดสอบทกั ษะกฬี าตะกร1อโดยวิธขี อง โร
วเิ นลลแี ละ แฮมเบลิ ตัน (RovinelliandHambleton) จากคะแนนความคดิ เหน็ ของผเู1 ชีย่ วชาญแสดงให1เห็นวา8
แบบทดสอบทักษะการเดาะลกู ด1วยขา1 งเท1าดา1 นใน มีคา8 ความเท่ยี งตรงเชงิ เนือ้ หา เทา8 กับ 0.73 แบบทดสอบทักษะการรับ
ลูกดว1 ยขา1 งเท1าดา1 นในมคี า8 ความเท่ยี งตรงเชิงเนื้อหา เท8ากบั 0.78 แบบทดสอบทักษะการรบั ลกู ดว1 ยศรี ษะ มีคา8 ความ
เที่ยงตรงเชิงเน้อื หา เทา8 กับ 0.89 แบบทดสอบทกั ษะการเสริ ฟลกู ตะกร1อมีคา8 ความเทยี่ งตรงเชิงเนอ้ื หา เท8ากบั 0.85
และแบบทดสอบทกั ษะการทาํ คะแนนด1วยศีรษะ มคี า8 ความเท่ียงตรงเชิงเนอื้ หา เท8ากับ 0.72 ผลรวมค8าความเที่ยงตรง
เชิงเนอ้ื หา เท8ากบั 0.79

1.2 ค8าความเช่ือม่ันของแบบทดสอบทักษะกีฬาเซปnกตะกร1อ ท่ีผู1วิจัยสร1างข้ึนในแต8ละรายการโดยการ
คํานวณหาค8าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธของคะแนนการทดสอบ คร้ังที่ 1 และครั้งที่ 2 ในการทดสอบแสดงให1เห็นว8า มีค8า
ความสัมพันธอยา8 งมนี ัยสาํ คัญทางสถิตทิ ร่ี ะดบั .05 ทุกรายการ โดยคา8 สมั ประสทิ ธ์สิ หสมั พนั ธ (r) เท8ากบั .850, .810,
.810, .810, และ .820 ตามลําดับ ดังน้ันแบบทดสอบทักษะกีฬาเซปnกตะกร1อที่ผู1วิจัยสร1างข้ึนจึงมีความเช่ือมั่นอยู8ใน
ระดับสูง

2. ผลการศกึ ษาเกณฑปกติ (norms) แบบทดสอบทกั ษะกีฬาตะกร1อ สาํ หรับนกั ศึกษาชาย สถาบนั การพลศึกษา
4 วิทยาเขตภาคเหนอื ของแบบทดสอบแต8ละรายการ โดยใชค1 ะแนน “ที”
(T – score) พบว8า เกณฑวัดทักษะกฬี าเซปกn ตะกร1อ สาํ หรับนักศกึ ษาชาย สถาบนั การพลศกึ ษา 4 วิทยาเขตภาคเหนือ
แบง8 ออกได1แบง8 ออกไดด1 งั น้ี

แบบทดสอบ ดีมาก ดี ปานกลาง ต่าํ ต่าํ มาก
การเดาะลูกดว1 ยขา1 งเท1าดา1 นใน 63 ขึ้นไป 51 - 62 39 - 50 26 - 38 ต่าํ กวา8 26
การรับลกู ด1วยขา1 งเท1าดา1 นใน 9 ขึ้นไป 7-8 5-6 3-4 ตํ่ากว8า 3
การรับลูกดว1 ยศรี ษะ 9 ขน้ึ ไป 7-8 5-6 3-4 ตํา่ กวา8 3
การเสริ ฟลูกตะกรอ1 33 ข้นึ ไป 27 - 32 21 - 26 15 - 20 ตํา่ กว8า 15
การทาํ คะแนนด1วยศรี ษะ 33 ขน้ึ ไป 27 - 32 21 - 26 15 - 20 ตาํ่ กวา8 15

อภปิ รายผล

1. ความเที่ยงตรงเชิงเนื้อหา (content validity) ของแบบทดสอบทักษะกีฬาตะกร1อสําหรับนักศึกษาชาย
ที่ผ1ูวิจัยสร1างขึ้น โดยวิธีของ โรวิเนลลีและ แฮมเบิลตัน (RovinelliandHambleton) จากคะแนนความคิดเห็นของ
ผูเ1 ช่ยี วชาญทงั้ 5 ทา8 น

2. ความเชือ่ ม่ัน (Reliability) ของแบบทดสอบทักษะกีฬาตะกรอ1 สาํ หรับนกั ศึกษาชาย ทีผ่ 1วู ิจัยสรา1 งขึ้น โดยวิธี
ทดสอบซ้ํา (test – retest) แล1วคํานวณหาค8าสัมประสิทธ์ิสหสัมพันธโดยวิธีของเพียรสัน (Pearson product moment
Coeficient) ของแตล8 ะรายการ โดยการทดสอบ คร้ังที่ 1 และครัง้ ท่ี 2 แบบทดสอบทักษะกีฬาเซปnกตะกร1อท่ีผ1ูวิจัยสร1าง

300 เอกสารสืบเนือ่ งจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รับใชช) มุ ชนสร)างสงั คมฐานความรู)”

ข้ึน โดยรวมมีความเช่ือมั่นสูง เม่ือพิจารณาแต8ละรายการพบว8าทุกรายการมีความเช่ือม่ันในระสูง (r = .810 - .850)
แสดงวา8 แบบทดสอบทกั ษะกฬี าเซปnกตะกร1อทีผ่ ูว1 ิจัยสร1างข้ึนมีความเช่ือมั่นสูง สามารถนําไปทดสอบกับกลุ8มตัวอย8างแล1ว
ได1ผลที่เท8าเดิมหรอื ใกล1เคยี งเดมิ สอดคลอ1 งกับ ล1วน สายยศ และอังคณา สายยศ (2538 - 163) กล8าวว8า ความเชื่อมั่น
ของเครือ่ งมือวดั หมายถงึ ความคงเสน1 คงวา8 ของผลการวดั การนําเครื่องมอื ไปทดสอบกับกลุ8มตัวอย8างไม8ว8าจะทดสอบก่ี
ครงั้ กต็ ามกย็ งั ไดค1 ะแนนเท8าเดิม ซึ่งความเช่ือม่ันก็คงความคงที่แน8นอนที่ได1จากการทดสอบ ไม8ว8าจะทดสอบกี่ครั้งก็ตาม
ของเครอ่ื งมือนัน้ ๆ แสดงว8าแบบทดสอบทักษะกฬี าเซปกn ตะกร1อทผ่ี 1วู ิจัยสรา1 งขน้ึ มีความเชอ่ื ม่ันสงู

3. การสร1างเกณฑปกติ (norms) ของแบบทดสอบทักษะกีฬาตะกร1อ สําหรับนักศึกษาชาย สถาบันการพล
ศึกษา 4 วทิ ยาเขตภาคเหนอื ทผี่ ว1ู ิจัยสรา1 งขึ้น โดยการเปล่ยี นคะแนนดบิ จากการทดสอบทกุ รายการใหเ1 ป<นคะแนน “ที”
(T – score) แล1วแบง8 ระดับของเกณฑสามารถแบ8งออกได15 ระดับคอื
ดมี าก ดี ปานกลาง ต่ํา และตํ่ามากซ่ึงระดับทักษะกีฬาเซปnกตะกร1อใช1เป<นเกณฑเปรียบเทียบและแปลผลคะแนนจาก
การทดสอบไปรวมกัน เพื่อใช1การประเมินผลการเรียนได1 แสดงว8า แบบทดสอบทักษะกีฬาเซปnกตะกร1อ มีเกณฑการให1
คะแนนที่เป<นมาตรฐาน ดังที่ คล1ารก (Clark. 1974: 32) กล8าวว8า เพราะกลุ8มตัวอย8างท่ีจะนํามาสร1างเกณฑปกตินั้นได1
จากการสุ8มและสามารถเป<นตัวแทนของประชากรท่ีต1องการศึกษาเท8าน้ัน นอกจากนี้เกณฑที่ได1จากการทดสอบผ1ูสอน
สามารถทาํ การแบ8งกลุม8 ผเู1 รียน เพ่อื เป<นประโยชนในต8อผ1ูสอนและผ1เู รียน

ขอ) เสนอแนะ

ข)อเสนอแนะสาํ หรับการนําไปใช)
1. ในการนําแบบทดสอบทกั ษะกีฬาเซปnกตะกร1อสําหรบั นกั ศกึ ษาชาย สถาบันการพลศึกษาวิทยาเขตภาคเหนือ

ไปใช1ในการทดสอบ ผ1ูทําการทดสอบควรศึกษาวิธีการทดสอบให1เข1าใจอย8างถูกต1อง และพร1อมท้ังสาธิตการทดสอบให1
นกั ศึกษาเข1าใจตรงกนั

2. การนาํ เกณฑของแบบทดสอบทกั ษะกฬี าเซปกn ตะกร1อสําหรับนักศกึ ษาชาย สถาบนั การพลศึกษา วทิ ยาเขต
ภาคเหนอื ไปใช1 ควรนําไปใชก1 บั กล8ุมทอี่ ย8ูในระดบั เดยี วกนั กับกล8มุ ตวั อยา8 ง
ขอ) เสนอแนะสําหรบั การวิจยั คร้ังตอไป

1. ควรมกี ารศึกษาการสรา1 งแบบทดสอบทักษะกีฬาเซปกn ตะกร1อสําหรบั นกั ศึกษาหญงิ ของสถาบันการพลศึกษา
2. ควรศึกษาและเปรียบเทียบทักษะกีฬาเซปnกตะกร1อของนักศึกษา ระหว8างภูมิภาคในสถาบัน การพลศึกษา
ท่วั ประเทศ

เอกสารอา) งอิง

รังสฤษฎิ์ บญุ ชะลอ.(2554). เซปbกตะกร)อและตะกรอ) ลอดหวง. พมิ พครั้งท่ี 1. กรุงเทพฯ: สกายบกุ{ สจํากัด.
ล1วน สายยศ และอังคณา สายยศ. (2538). เทคนิคการวจิ ยั ทางการศึกษา. กรงุ เทพฯ: สวุ ีริยาศาสน.
วีระพงษ แดนดี. (2547). การสรา) งแบบทดสอบทกั ษะเซปbกตะกรอ) สําหรบั นกั ศกึ ษาหญงิ วทิ ยาลัยพลศึกษา.

ปรญิ ญานิพนธกศ.ม. (พลศึกษา). กรุงเทพฯ: มหาวทิ ยาลยั ศรีนครนิ ทรวิโรฒ.
Clark, Will James. (1974, February). Development and Validation of a Badketball Test.

Dissertation Abstracts International. 34 (14): 4832.

เอกสารสืบเน่ืองจากการประชมุ วิชาการและนาํ เสนอผลงานวิจัยระดบั ชาติ 2559 “การวิจยั รบั ใช)ชุมชนสร)างสงั คมฐานความรู)” 301

ปริมาณพลังงานและสารอาหารจากสาํ รับอาหารกลางวันของโรงเรียนประถมศึกษา:
กรณศี ึกษา โรงเรยี นขนาดเล็กในเขตพ้นื ที่เทศบาลตําบลทางิว้ อาํ เภอเมอื งนครศรธี รรมราช
Energy and Nutrients Intake of Primary School Lunch Menu: Case Study in small
Schools at Tha Ngew Subdistrict Municipality, Muang Nakhon Si Thammarat

วราศรี แสงกระจา8 ง1 ปวลี สงเคราะห1 จุรีภรณ นวนมุสกิ 2 และ สิตา สโมสร2
Warasri Saengkrajang1, Pawalee Songkroh1, Jureeporn Nounmusig2 and Sita Samosorn

บทคัดยอ

อาหารกลางวันในโรงเรียนมีบทบาทสําคัญกับภาวะโภชนาการของเด็กวัยเรียน การศึกษานี้มีวัตถุประสงค
เพ่ือศึกษาปรมิ าณพลังงาน สารอาหาร และคณุ ภาพรายการอาหารกลางวนั ที่เด็กวยั เรยี นได1รบั กล8ุมตวั อย8างคอื เด็กวยั เรยี น
ระดบั ประถมศกึ ษาปทy ี่ 4-6 จาํ นวน 91 คน จากโรงเรยี นขนาดเล็กในเขตพน้ื ที่เทศบาล ต.ทา8 งวิ้ อ.เมือง จ.นครศรีธรรมราช
จํานวน 4 โรงเรยี น มขี ั้นตอนการศึกษาดงั น้ี 1) ชัง่ นํา้ หนกั วดั สว8 นสงู และประเมินภาวะโภชนาการ ด1วยโปรแกรม INMU-
Thai Growth 2) บันทึกสัดส8วนการบริโภคอาหารกลางวัน จํานวน 10 วัน โดยศึกษาพลังงานและสารอาหารท่ีกลุ8ม
ตวั อยา8 งไดร1 ับดว1 ยโปรแกรมสาํ เรจ็ รปู INMUCAL-Nutrients V.3 4) เปรยี บเทียบปรมิ าณพลงั งานและสารอาหารท่ไี ด1รบั กับ
เกณฑมาตรฐานอาหารกลางวันตามเกณฑมาตรฐาน ผลการศึกษาพบวา8 กลม8ุ ตัวอย8างเป<นเพศชาย (46 คน, 55.55%) และ
หญิง (45 คน, 49.45%) ส8วนใหญ8มีภาวะนํ้าหนักตามเกณฑ จํานวน 62 คน (68.13%) และมีภาวะน้ําหนักตัว
ค8อนข1างมาก 12 คน (13.19%) นํ้าหนักมากกว8าเกณฑ จํานวน 5 คน (ร1อยละ 5.49) ขณะท่ีมีกลุ8มตัวอย8างที่มีภาวะ
นา้ํ หนักคอ8 นขา1 งน1อย จํานวน 12 คน (ร1อยละ 13.19) การได1รบั ปรมิ าณอาหารในแตล8 ะกลม8ุ พบว8า ปริมาณข1าวสวยที่ได1รับ
เทา8 กบั 2.05±0.81 ทพั พี (82%ของเกณฑมาตรฐาน) โดยโรงเรียนตัวอย8างมกี ารจดั อาหารกล8ุมข1าวถูกต1องตามหลักการจัด
อาหารหมุนเวียนในโรงเรียน ส8วนปริมาณผักและผลไม1ท่ีเด็กวัยเรียนได1รับพบว8าน1อยกว8าเกณฑมาตรฐาน (0.25 ±0.02
ทัพพี, 25% ของเกณฑมาตรฐาน) และไม8มีการรับประทานผลไม1ในอาหารกลางวันของโรงเรียน อาหารในกล8ุมเน้ือสัตว
ตา8 งๆ พบวา8 กล8มุ ตวั อย8างได1รบั เพียง 1.02± 0.12 ช1อนกินข1าว (61% ของเกณฑมาตรฐาน) แต8มีปริมาณและคุณภาพของ
ไข8ต8อสัปดาหท่ีเพียงพอ โดยรวมพลังงานท่ีเด็กวัยเรียนได1รับไม8เพียงพอต8อความต1องการของร8างกาย (<90%ของเกณฑ
มาตรฐาน) เน่อื งจากไดร1 บั ปรมิ าณคารโบไฮเดรตทไี่ ม8เพียงพอ (<55%ของเกณฑมาตรฐาน) ขณะท่ีวิตามินและแร8ธาตุส8วน
ใหญไ8 ดไ1 มเ8 พยี งพอกบั ความต1องการของร8างกาย ยกเว1นวิตามินบี 1 วิตามินบี 2 และแคลเซียม (มากกว8าร1อยละ 2/3 ของ
เกณฑมาตรฐาน) ดังนน้ั เม่ือประเมนิ ผลคณุ ภาพของสารอาหารจึงพบว8า พลงั งาน ใยอาหาร วิตามิน (วิตามินเอ, วิตามินซี)
และธาตุเหล็ก เป<นสารอาหารที่อย8ูในระดับคะแนนท่ีควรปรับปรุงให1อาหารกลางวันมีในปริมาณสารอาหารที่เพียงพอต8อ
การเจริญเติบโตของเด็กวยั เรียน

คาํ สาํ คญั : เดก็ วัยเรียน อาหารกลางวัน พลังงานทไี่ ด1รบั สารอาหารทไี่ ดร1 ับ

1 อาจารยประจาํ สาขาวิชาอาหารและโภชนาการ คณะวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครศรีธรรมราช
2 อาจารยประจาํ สาขาวิชาสาธารณสขุ ศาสตร คณะวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครศรธี รรมราช

302 เอกสารสบื เนือ่ งจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจยั รบั ใชช) มุ ชนสรา) งสงั คมฐานความร)ู”

Abstract

School lunch has been described as the important meal for nutritional status of school-aged
children. This survey study aims to assess the energy, dietary intake and quality of school lunch. The

th

sample size of this study was school-aged children who were studying in 4 primary schools (grade 4 -
th

6 ) in Tha ngew subdistrict municipality, Muang Nakhon Si Thammarat. The survey included 1) weight
and height assessment using INMU-Thai Growth program by the institute of nutrition, Mahidol
University. 2) The nutritive values of school lunch were collected by 10 day food records which were
analyzed for nutritive values using INMUCAL-Nutrients V.3. 3) To determine quality of school lunch by
Thai standard school lunch menus. The study consisted of 91 children who were 46 boys (50.55%) and
45 girls (49.45%). The nutritional status of the studied children indicated that most children (n= 62,
68.1%) was normal whereas about 13.19% (n= 12) of the children was overweight, and 18.7% (n=17)
was underweight. Most of School in case study provided rice in school lunch correctly (2.05±0.81
ladle, 82% of Standard). In addition, it was found that fruit and vegetable were also not enough (0.25
±0.02 ladle ,25% of Standard(. There was 1.02±0.12 tablespoon (61% of Standard) of meat in school
lunch. However, there is high quality protein in egg for children. It was found that energy intake in
school lunch did not meet the requirement (<90% of standard) because the carbohydrate was
insufficient (<55%of standard). Vitamin and mineral were inadequate in school lunch menu, except
vitamin B1, B2 and calcium (>2/3% of Standard). In case of quality, we found that energy intake, fiber,
vitamin (A and C) and iron should be improved in school lunch menu for school age children’s growth.

KEYWORDS: School Age Children, School Lunch, Energy Intake, Dietary Intake

ความเป`นมาและความสําคัญของปbญหา

ปnญหาสุขภาพของบุคคลส8วนใหญ8เกิดจากภาวะโภชนาการที่ไม8เหมาะสม มีแนวโน1มเพ่ิมข้ึนอย8างรวดเร็วและ
ต8อเนื่องในทุกกล8ุมวัย โดยเฉพาะกลุ8มเด็ก ซึ่งเป<นกลุ8มวัยที่มีปnญหาภาวะโภชนาการที่หลากหลายซ้ําซ1อน ทั้งภาวะขาด
สารอาหารและโภชนาการเกิน ในปnจจุบันได1มีสัญญาณอันตรายที่บ8งช้ีว8าควรเร8งให1ความสําคัญในการส8งเสริมภาวะ
โภชนาการทเี่ หมาะสมในเดก็ ดว1 ยอัตราการปว› ยด1วยโรคไม8ติดต8อเร้ือรังที่เพ่ิมสูงข้ึน และความเปลี่ยนแปลงดังกล8าวเป<นผล
สะสมมาจากการเปลีย่ นแปลงวถิ ีชวี ติ ท่ีได1ปลูกฝnงพฤติกรรมการบริโภคอาหารที่ไม8เหมาะสมให1แก8คนในสังคมต้ังแต8วัยเด็ก
(แผนงานวจิ ยั นโยบายอาหารและโภชนาการเพ่อื การสรา1 งเสรมิ สุขภาพคนไทย ,2558)

เดก็ วยั เรยี น คือ กลุ8มเดก็ ท่ีมอี ายรุ ะหว8าง 6-12 ปy เปน< ช8วงวยั ท่ีรา8 งกายมีการเจริญเติบโตอย8างรวดเร็วท้ังขนาด
และโครงสร1างของร8างกายซึง่ แสดงออกทางนํ้าหนักและส8วนสูง รวมถึงการเจริญเติบโตของอวัยวะที่สําคัญอ่ืนๆ ร8างกายมี
สร1างกล1ามเนื้อ เน้ือกระดูกและความแข็งแรงของกระดูก อย8างไรก็ตามเด็กวัยน้ี มีการเปล่ียนแปลงหลายด1านทั้งทาง
ร8างกายโดยรวมและการเปล่ียนแปลงด1านอารมณและสังคม การเปลี่ยนแปลงดังกล8าวล1วนมีผลต8อพฤติกรรมการบริโภค
อาหารของเดก็ อยา8 งมาก พบว8าเดก็ ชว8 งวัยน้ีมีปญn หาท้งั การขาดสารอาหารและภาวะโภชนาการเกนิ อาหารและโภชนาการ
ท่ีเหมาะสมในช8วงน้ีเป<นสิ่งสําคัญต8อการเจริญเติบโตและพัฒนาการท่ีสามารถเกิดขึ้นได1เต็มศักยภาพตามพันธุกรรม
โดยเฉพาะการเจริญเติบโตของความสูง ซึ่งหากเด็กวัยน้ีได1รับอาหารและโภชนาการท่ีไม8เพียงพอทั้งด1านคุณภาพและ
ปรมิ าณจะส8งผลต8อการเกิดปญn หาภาวะทพุ โภชนาการ ทาํ ใหเ1 ด็กร8างกายแคระแกรน สติปnญญาทึบ ไม8มีความพร1อมในการ
เรียน ประสิทธิภาพในการเรียนรู1และการทํางานต่ํา (ฝ›ายโภชนาการ โรงพยาบาลศิริราช, 2555; Pagliarini และคณะ,
2005) จากรายงานการสาํ รวจสขุ ภาพประชาชนไทยโดยการตรวจร8างกายครั้งที่ 4 พ .ศ.2551-2552 พบว8า เด็กไทยมีการ
เจริญเติบโตของร8างกายกายและมีภาวะโภชนาการดีขึ้นทั้งเด็กชายและเด็กหญิง อย8างไรก็ตามจากการรายงานยังพบว8า

เอกสารสืบเน่ืองจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจยั รับใช)ชมุ ชนสร)างสงั คมฐานความรู)” 303

เดก็ ไทยอายุ 1-14 ปy มีปnญหาโภชนาการพร8องและโภชนาการเกิน โดยพบเด็กไทยจํานวน 520,000 คน มีภาวะเต้ีย และ

อีก 480,000 คน มนี า้ํ หนักนอ1 ยกว8าเกณฑ เด็กทเี่ ตยี้ และแคระแกร็น มีภาวะเส่ียงต8อสุขภาพไม8แข็งแรง ระดับเชาวปnญญา

ต่ํา ซึ่งส8งผลต8อคุณภาพประชากรในอนาคต เมื่อพิจารณาในเด็กวัยเรียนพบว8า มีแนวโน1มภาวะน้ําหนักตัวเกินเกณฑและ

โรคอ1วนสูงข้ึนอย8างต8อเนื่อง และพบว8าปnญหาน้ีเร่ิมเกิดขึ้นกับเด็กไทยในชนบท เด็กไทยวัยเรียนจํานวน 540,000 คน มี

นาํ้ หนักตัวเกินเกณฑ โดยประมาณ 1 ใน 3 ของเด็กกล8ุมน้เี สย่ี งตอ8 การเป<นเบาหวานชนดิ ที่ 2 เปน< ปญn หาทสี่ 8งผลต8อการเกิด

โรคไม8ตดิ ต8อเรือ้ รงั เพมิ่ ข้นึ ในวัยผู1ใหญ8 (สาํ นกั งานสํารวจสขุ ภาพประชาชนไทย, 2554) ดังน้ันการมีส8วนร8วมแบบบูรณาการ

ของทกุ หน8วยงานทเ่ี กี่ยวขอ1 งจะชว8 ยการปอ| งกันและควบคมุ สาเหตุตา8 งๆ ทเ่ี ก่ียวข1องกับพฤตกิ รรมการบรโิ ภคอาหาร รวมทั้ง

การส8งเสริมและสร1างส่ิงแวดล1อมท่ีดีมีผลต8อการรู1จักเลือกรับประทานอาหารที่ดีต8อสุขภาพของเด็กวัยเรียน โดยเลือก

รับประทานอาหารลดหวาน มัน เค็ม และบริโภคผักผลไม1เพ่ิมมากข้ึน เพ่ือให1ได1รับพลังงานและสารอาหารอย8างเพียงพอ

และมีสุขภาพท่ดี ีต8อไป (สํานักโภชนาการ, มปป.) โรงเรียนเป<นหน8วยงานหนึ่งของสถาบันการศึกษาท่ีมีบทบาทสําคัญมาก

กับสุขภาวะของเด็กวัยเรียน เน่ืองจากในระหว8างวันปกติ เด็กวัยเรียนได1ใช1ชีวิตในโรงเรียนวันละ 6-8 ช่ัวโมง ดังนั้นการ

จัดการอาหารกลางวันและส่ิงแวดล1อมอื่นในโรงเรียนจึงมีอิทธิพลสูงต8อภาวะโภชนาการและนิสัยการกินของเด็กวัยเรียน

,แผนงานวิจัยนโยบายอาหารและโภชนาการเพ่ือการสร1างเสริมสุขภาพคนไทย)2558; Story และคณะ ,2003ท้ังน้ี (

โรงเรยี นต1องมคี วามพร1อมต8อการสง8 เสรมิ ดา1 นอาหารและโภชนาการเพือ่ เป<นการชดเชยความบกพรอ8 งในการเลยี้ งดูเด็กของ

ครอบครัว และเพ่ือปรับปรุงภาวะโภชนาการให1แก8เด็กวัยเรียน โดยเฉพาะการจัดอาหารกลางวันในโรงเรียนให1แก8เด็กวัย

เรียน ปnจจุบันรัฐบาลได1เข1ามามีบทบาทในการส8งเสริมโภชนาการท่ีดีสําหรับเด็กวัยเรียน เพื่อเร8งรัดการแก1ปnญหาทุพ

โภชนาการและการขาดแคลนอาหารของเด็กวัยเรียน จึงกําหนดให1มีโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนสําหรับนักเรียน

ก8อนประถมศึกษาและประถมศึกษาให1มีอาหารกลางวันที่มีคุณค8าทางโภชนาการรับประทานทุกวันตลอดปy (อําพร และ

คณะ ,2550; วันทาศิริ สงิ หสถิต ,2555) โดยเป|าหมายเชงิ ปริมาณของการจัดรายการอาหารกลางวันในโรงเรยี นสําหรบั เดก็

วยั เรยี น คือ การได1รับพลังงานและสารอาหารจากสํารับอาหารกลางวันในโรงเรียนทั้งม้ืออาหารกลางวันและอาหารเสริม

ร1อยละ 40 ของสารอาหารอ1างอิงท่ีควรได1รับประจําวันสําหรับคนไทย ปy พ .ศ.2546 และมีสัดส8วนการกระจายตัวของ

พลังงานท่ีได1รับทั้งหมดต8อมื้ออาหารจากสารอาหารที่เป<นคารโบไฮเดรต:โปรตีน:ไขมัน เท8ากับ ร1อยละ 55-60:10-15:25-

30 ตามลําดับ รวมทั้งการจัดอาหารกลางวันในโรงเรียนมีเป|าหมายเชิงคุณภาพ คือ การจัดอาหารกลางวันให1มีสัดส8วนที่

เหมาะสมสามารถสง8 เสรมิ การเจรญิ เติบโตของเด็กไดอ1 ย8างมีสมดลุ (สถาบนั โภชนาการ ,2555)

จากท่ีมาและความสําคัญของปnญหาดังกล8าว คณะผู1วิจัยจึงมีแนวคิดในการประเมินปริมาณพลังงานและ

สารอาหารจากสํารับอาหารม้ือกลางวันของโรงเรียนประถมศึกษาขนาดเล็ก ซ่ึงมีจํานวนนักเรียนน1อยกว8า 120 คนต8อ

โรงเรียนและต้ังอย8ูในเขตพื้นที่เทศบาลตําบลท8าง้ิว อําเภอเมืองนครศรีธรรมราช ซ่ึงเป<นพ้ืนที่การให1บริการวิชาการของ

มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครศรีธรรมราช เพื่อใช1เป<นข1อมูลพื้นฐานสาํ หรับเป<นแนวทางสร1างต1นแบบในการพัฒนาสํารับอาหาร

กลางวันที่มีคุณภาพสร1างโภชนาการท่ีดีสําหรับเด็กวัยเรียน รวมทั้งส8งเสริมและสร1างสิ่งแวดล1อมท่ีดีต8อการร1ูจักเลือก

รบั ประทานอาหารท่ดี ีต8อสขุ ภาพของเด็กวยั เรียนในเขตพืน้ ทีเ่ ทศบาลตําบลท8างิ้ว จังหวัดนครศรีธรรมราชและพ้ืนที่อื่นๆใน

รูปแบบของการให1บริการวิชาการส8ูชุมชนในการกํากับดูแลของมหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช ดังนั้น

คณะผู1วิจัยจึงเริ่มต1นให1ความสําคัญด1านอาหารและโภชนาการของกลุ8มเด็กวัยเรียนซึ่งถือเป<นเยาวชนของชาติท่ีจะ

เจริญเติบโตเป<นผ1ใู หญแ8 ละทําหน1าที่ช8วยพัฒนาประเทศชาตติ อ8 ไปในอนาคต

วัตถุประสงค
1. เพ่ือประเมินปริมาณพลังงานและสารอาหารที่เด็กไทยวัยเรียนได1รับจากม้ืออาหารกลางวันของโรงเรียน

ขนาดเลก็ ในเขตพนื้ ทีเ่ ทศบาลตําบลทา8 งิ้ว จงั หวัดนครศรีธรรมราช
2. เพ่ือประเมนิ คณุ ภาพรายการอาหารทเ่ี ด็กไทยวยั เรียนได1รับจากม้ืออาหารกลางวันของโรงเรียนขนาดเล็กใน

เขตพนื้ ทเ่ี ทศบาลตาํ บลท8าง้วิ จงั หวัดนครศรีธรรมราช

304 เอกสารสืบเนอ่ื งจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รบั ใช)ชมุ ชนสรา) งสงั คมฐานความรู)”

วธิ ีดําเนินการวจิ ยั

การวิจัย เรื่อง ปริมาณพลังงานและสารอาหารจากสํารับอาหารมื้อกลางวันของโรงเรียนประถมศึกษา:
กรณีศึกษาโรงเรียนขนาดเล็กในเขตพ้ืนท่ีเทศบาลตําบลท8างิ้ว อําเภอเมืองนครศรีธรรมราช เป<นการศึกษาวิจัยเชิงสํารวจ
แบบภาคตัดขวาง (cross-sectional study) เกยี่ วกับ ปริมาณพลงั งาน สารอาหาร และคุณภาพรายการอาหารกลางวันท่ี
เด็กวัยเรียนได1รับจากโรงเรียนขนาดเล็ก จํานวน 4 โรงเรียน ซึ่งตั้งอยู8ในเขตพื้นท่ีเทศบาลตําบลท8างิ้ว อําเภอเมือง
นครศรีธรรมราช โดยมขี ั้นตอนการดําเนนิ การวจิ ยั ดังนี้

ประชากรและกลมุ ตัวอยาง
ประชากร คือ เด็กวัยเรียนช้ันประถมศึกษาท่ี 4-6 ของโรงเรียนขนาดเล็กในเขตพื้นที่เทศบาลตําบลท8างิ้ว

จังหวดั นครศรีธรรมราช จาํ นวน 4 โรงเรยี น จาํ นวนประชากรท้งั หมด 91 คน โดยใชป1 ระชากรทง้ั หมดเป<นกลุม8 ตัวอยา8 งของ
การศึกษาในครง้ั นี้

เครื่องมือการวจิ ัย
เครือ่ งมอื ท่ใี ช1ในการวิจยั ครั้งนี้ ประกอบด1วย
1. แบบบนั ทึกข1อมูลพ้ืนฐานและข1อมูลโภชนาการของกล8ุมตัวอย8าง ได1แก8 ข1อมูลเพศ นํ้าหนัก และส8วนสูงของ

กลมุ8 ตัวอย8าง
2. เคร่อื งชั่งนํา้ หนักและวดั สว8 นสงู
3. แบบบนั ทึกการบริโภคอาหารกลางวันของเด็กวัยเรียน (Food Record) โดยบันทึกข1อมูลเก่ียวกับชนิดและ

ปรมิ าณการบริโภคอาหารของกล8มุ ตวั อยา8 ง และใชม1 ีอปุ กรณช8วยในการประเมินปริมาณการบริโภคอาหารหมวดต8างๆด1วย
หนว8 ยตวงวัดระดับครัวเรือน ไดแ1 ก8 ทพั พี ช1อนชา ช1อนกินขา1 ว และแกว1

4. โปรแกรมคํานวณภาวะโภชนาการของเด็กไทย อายุ 0-19 ปy INMU-ThaiGrowth ของสถาบันโภชนาการ
มหาวิทยาลัยมหิดล

5. โปรแกรมสําเร็จรูปสําหรับการวิเคราะหคุณค8าอาหาร INMUCAL-Nutrients V.3 ของสถาบันโภชนาการ
มหาวทิ ยาลัยมหิดล

การเก็บรวบรวมขอ) มลู
การศึกษานี้เก็บรวบรวมข1อมูลการบรโิ ภคอาหารกลางวนั ของเดก็ วยั เรียนในโรงเรียนเขตพ้ืนที่เทศบาลตําบลท8า

งิว้ จังหวัดนครศรีธรรมราช จํานวน 4 โรงเรียน เปน< ระยะเวลาโรงเรยี นละ 10 วัน และมีการดําเนินการเก็บรวบรวมข1อมูล
การบรโิ ภคอาหารกลางวันของกลุม8 ตัวอยา8 งทั้งหมดในระหว8างวันที่ 27 กรกฎาคม-21 สิงหาคม 2558

การวิเคราะหขอ) มูล
1. ประเมินภาวะโภชนาการของกล8ุมตัวอย8าง เพื่อใช1เป<นข1อมูลพื้นฐานทางโภชนาการของกล8ุมตัวอย8าง

ด1วยโปรแกรมคํานวณภาวะโภชนาการของเด็กไทย อายุ 0-19 ปy INMU-ThaiGrowth ของสถาบันโภชนาการ
มหาวิทยาลัยมหิดล และรายงานภาวะโภชนาการของกลุ8มตัวอย8างตามเกณฑน้ําหนักตามส8วนสูงด1วยสถิติเชิงพรรณนา
ได1แก8 รอ1 ยละ

2. วิเคราะหปรมิ าณพลงั งานและสารอาหารท่กี ลุ8มตัวอยา8 งไดร1 บั จากมอ้ื อาหารกลางวันด1วยโปรแกรมสําเร็จรูป
สําหรับการวิเคราะหคุณค8าอาหาร INMUCAL-Nutrients V.3 ของสถาบันโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล และรายงาน
ปริมาณพลังงานและสารอาหารที่กล8ุมตัวอย8างได1รับจากมื้ออาหารกลางวันด1วยสถิติเชิงพรรณนาได1แก8 ค8าเฉลี่ยและส8วน
เบ่ยี งเบนมาตรฐานของปรมิ าณพลงั งานและสารอาหารท่ไี ด1รับเปรยี บเทียบกับปริมาณตามเกณฑมาตรฐานอาหารกลางวัน
โรงเรียนไทยของสถาบันโภชนาการ มหาวิทยาลยั มหิดล

3. ประเมินคุณภาพรายการอาหารกลางวันท่ีกลุ8มตัวอย8างได1รับด1วยการเทียบสัดส8วนปริมาณพลังงานและ
สารอาหารที่วเิ คราะหได1ตามระบบคะแนนคณุ คา8 สารอาหารเพือ่ ตดั สินคะแนนคุณคา8 ทางโภชนาการของมื้ออาหารกลางวัน

เอกสารสืบเน่ืองจากการประชมุ วชิ าการและนาํ เสนอผลงานวิจัยระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ัยรับใชช) ุมชนสรา) งสังคมฐานความรู)” 305

เชิงคุณภาพด1วยเกณฑประเมินคุณภาพสารอาหารตามระดับคะแนนคุณค8าทางโภชนาการสําหรับอาหารกลางวันใน
โรงเรียนของของสถาบนั โภชนาการ มหาวทิ ยาลัยมหิดล

สรปุ ผล

การศึกษาน้ีเปน< การเก็บขอ1 มูลจากการบนั ทึกสดั สว8 นอาหารจากอาหารกลางวันทีเ่ ด็กวยั เรยี นในเขตพื้นที่เทศบาล
ตําบลท8างว้ิ อําเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เพื่อศึกษาปริมาณพลังงาน สารอาหาร และคุณภาพอาหารกลางวันที่
เดก็ วยั เรียนได1รับในโรงเรยี น สามารถสรปุ ผลและอภิปรายผลการศึกษาได1ดังต8อไปน้ี

ขอ) มูลพ้นื ฐานของประชากร
ประชากรของการศึกษานี้ คือ เด็กวัยเรียนช้ันประถมศึกษาปyที่ 4-6 ที่ศึกษาอยู8ในโรงเรียนขนาดเล็กภายในเขต

พ้นื ที่เทศบาลตาํ บลทา8 งิว้ อาํ เภอเมืองนครศรธี รรมราช จาํ นวน 4 โรงเรียน ทง้ั หมด 91 คน ประกอบดว1 ย เพศชายและหญงิ
จาํ นวนใกลเ1 คยี งกัน คือ จํานวน 46 คน (ร1อยละ 50.55) และ 45 คน (ร1อยละ 49.45) ตามลําดับ จากการประเมินภาวะ
โภชนาการของกล8ุมตัวอย8างด1วยโปรแกรมคํานวณภาวะโภชนาการของเด็กไทย อายุ 0-19 ปy INMU-Thai Growth
(สถาบันโภชนาการ, 2552) พบว8า กลุ8มตัวอย8างส8วนใหญ8มีภาวะน้ําหนักตามเกณฑ (-1.5 SD. ถึง +1.5 SD.) จํานวน 62
คน (ร1อยละ 68.13) และมีภาวะนา้ํ หนักตวั คอ8 นขา1 งมาก (>+1.5 SD. ถึง +2 SD.) 12 คน (รอ1 ยละ 13.19) นํ้าหนกั มากกว8า
เกณฑ จํานวน 5 คน (ร1อยละ 5.49) ขณะที่มีกล8ุมตัวอย8างที่มีภาวะน้ําหนักค8อนข1างน1อย (<-1.5 SD. ถึง -2 SD.) จํานวน
12 คน (รอ1 ยละ 13.19)

ปรมิ าณอาหารแตละกลุมทีเ่ ดก็ วยั เรยี นไดร) ับจากมอื้ อาหารกลางวนั ในโรงเรียน
ผลการศกึ ษาปริมาณอาหารในแตล8 ะกล8ุมอาหารท่เี ด็กวัยเรยี นไดร1 บั จากม้ืออาหารกลางวันในโรงเรียน (ตาราง

ที่ 1) พบว8า ใน 1 สัปดาห โรงเรียนได1จัดรายการอาหารหมนุ เวียนในสํารับอาหารกลางวนั สาํ หรับเด็กวัยเรยี น ประกอบด1วย
อาหารกล8ุมข1าวแป|ง ได1แก8 ข1าวสวย 2.05±0.81 ทัพพีต8อม้ือ คิดเป<นร1อยละ 82 ของเกณฑมาตรฐานอาหารกลางวัน
โรงเรียน โดยการจัดรายการอาหารข1าวสวยถูกต1องตามหลักการจัดอาหารหมุนเวียนในโรงเรียน คือ ควรจัดเป<นข1าวสวย
หรือข1าวเหนียวอย8างน1อย 4 คร้ังต8อสัปดาห (สถาบันโภชนาการ, 2555) มีการจัดอาหารกล8ุมผัก 0.25 ±0.02 ทัพพีต8อม้ือ
คิดเป<นรอ1 ยละ 25 ของเกณฑมาตรฐาน ซงึ่ น1อยกวา8 เกณฑมาตรฐานอาหารกลางวันที่กําหนด คือ 1 ทัพพีต8อม้ือ และพบว8า
โรงเรียนท้งั หมดไมม8 ีการจัดอาหารหมวดผลไม1 (0 สว8 นต8อม้อื ) โดยเกณฑมาตรฐานอาหารกลางวนั โรงเรียนไทยแนะนําใหจ1 ดั
อาหารในกลุ8มผลไม1สําหรับเด็กวัยเรียนอย8างน1อย 1 ส8วนต8อม้ือ เม่ือพิจารณาการจัดอาหารในกล8ุมเน้ือสัตวต8างๆ พบว8า
กลุม8 ตวั อยา8 งได1รบั อาหารในกลม8ุ เนือ้ สัตวตา8 งๆเพยี ง 1.02±0.12 ช1อนกินข1าว คดิ เป<นรอ1 ยละ 61 ของเกณฑมาตรฐาน ซึง่ ตาํ่
กวา8 เกณฑมาตรฐานกําหนดไว1 คอื 2 ช1อนกินข1าวต8อมื้อ แต8อย8างไรก็ตามการศึกษานี้พบว8า เด็กวัยเรียนได1รับคุณภาพของ
เน้ือสัตวกลุ8มไข8ต8อสัปดาหเพียงพอตามเกณฑมาตรฐาน (2 ครั้งต8อสัปดาห ในปริมาณเฉล่ีย 1 ฟองต8อคร้ัง) ท้ังน้ีการจัด
อาหารในกลมุ8 นํา้ มนั พชื และนมสด พบว8า กลุ8มตัวอย8างได1รับในปริมาณที่เพียงพอต8อวัน เท8ากับ 1.22±0.12 ช1อนชา (ร1อย
ละ 95 ของเกณฑมาตรฐาน) และ 200 มิลลลิ ติ ร (รอ1 ยละ 95 ของเกณฑมาตรฐาน) ตามลาํ ดับ

306 เอกสารสืบเนื่องจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจัยรบั ใช)ชุมชนสรา) งสงั คมฐานความรู)”

ตาราง 1 ปริมาณอาหารในแต8ละกลุม8 และรอ1 ยละของเกณฑมาตรฐานทีเ่ ดก็ วยั เรียนได1รบั จากมอื้ อาหารกลางวนั

กลม8ุ อาหาร (หนว8 ยครวั เรอื น)* ปรมิ าณ (Mean±SD) รอ1 ยละของเกณฑมาตรฐาน
อาหารกลางวันในโรงเรียนไทย**

ข1าวสวย (ทัพพี) 2.05±0.81 82

ผัก (ทัพพี) 0.25 ±0.02 25

ผลไม1 (สว8 น) 0 0

เน้ือสัตวตา8 งๆ (ช1อนกนิ ข1าว) 1.22±0.12 61

น้ํามันพืช (ชอ1 นชา) 1.43±0.12 95

นมจดื ครบส8วน (มลิ ลิลิตร) 200±0 100

หมายเหตุ * หน8วยครวั เรือน 1 ทัพพี เทา8 กับ ขา1 วสวย 55 กรัม หรอื ผักสด 70-100 กรัม/ผักสกุ 50-70 กรัม

1 สว8 น ข้ึนอย8ูกับชนิดของผลไม1 เช8น ส1มเขยี วหวานผลกลาง 1 ผล เงาะ 4 ผล

มะละกอ 6-8 ชิ้นพอคํา เปน< ตน1

1 ช1อนกนิ ข1าว เท8ากบั เนือ้ สตั ว 15 กรมั

1 ชอ1 นชา เท8ากับ น้ํามนั /ไขมัน 5 กรมั

** อ1างอิงตามปริมาณมาตรฐานอาหารกลางวันในโรงเรยี นไทยของสถาบันโภชนาการ (2555)

ปรมิ าณพลงั งานและสารอาหารทเ่ี ด็กวัยเรียนไดร) ับจากมื้ออาหารกลางวนั ในโรงเรยี น

จากการศึกษาพลังงานและสารอาหารที่กล8ุมตัวอย8างได1รับโดยใช1โปรแกรมสําเร็จรูปวิเคราะหสารอาหาร
INMUCAL-Nutrients V.3 ของสถาบันโภชนาการ (2555) ดังแสดงไว1ในตารางท่ี 2 พบว8า กล8ุมตัวอย8างได1รับพลังงาน
436±10 กิโลแคลอรีต8อมื้อ (ร1อยละ 70.32 ของเกณฑมาตรฐาน) ซ่ึงไม8เพียงพอกับความต1องการของร8างกาย (< ร1อยละ
90 ของเกณฑมาตรฐาน) เม่ือพิจารณาการกระจายพลังงานจากคารโบไฮเดรต โปรตีน และไขมัน เท8ากับร1อยละ 48, 15,
และ 37 ตามลําดับ สอดคล1องกับการพิจารณาสารอาหารหลักที่พบว8ากลุ8มตัวอย8างได1รับไขมัน 18±4 กรัมต8อม้ือ คิดเป<น
ร1อยละ 97 ของเกณฑมาตรฐาน และได1รับโปรตีน 16±2 กรัมต8อมื้อ (ร1อยละ 86 ของเกณฑมาตรฐาน) เป<นปริมาณที่
เพียงพอตามเกณฑมาตรฐานอาหารกลางวัน แต8กลุม8 ตวั อย8างได1รบั ปริมาณคารโบไฮเดรตในปริมาณต่ํากว8าเกณฑที่กําหนด
(52±7 กรมั , 55.08 ของเกณฑมาตรฐาน) ทั้งน้ีเม่ือพิจารณาการได1รับปริมาณวิตามินจากม้ืออาหารกลางวัน พบว8า กลุ8ม
ตวั อยา8 งได1รับวติ ามนิ บี 1 (0.4±0.0 มลิ ลกิ รัม) และ วติ ามนิ บี 2 (0.6±0.0 มิลลกิ รมั ) ในปริมาณท่เี พยี งพอตามมาตรฐานมื้อ
อาหารกลางวันในโรงเรียนไทยกําหนด เท8ากบั รอ1 ยละ 125 และ 128 ตามลําดับ ขณะท่ีการไดร1 ับวติ ามินเอวติ ามนิ ซี และใย
อาหารของกล8ุมตัวอย8าง เท8ากับ 87±8 มิลลิกรัมRetinol Equivalentของวิตามินเอ, 10±1 มิลลิกรัม และ 2.1±0.1
ตามลําดับ ซึ่งตํ่ากว8าเกณฑมาตรฐานสารอาหารต8อมื้อท่ีกําหนดแต8สัมพันธกับการจัดอาหารม้ือกลางวันในกล8ุมอาหารที่
พบว8า เด็กได1รับผักและผลไม1ในสัดส8วนปริมาณท่ีต่ํากว8าเกณฑมาตรฐานอาหารกลางวันกําหนดไว1 อย8างไรก็ตามเมื่อ
พิจารณาปริมาณการได1รับคอเลสเตอรอลจากสํารับอาหารกลางวันของกลุ8มตัวอย8าง พบว8า มีปริมาณสูงกว8าเกณฑท่ี
กําหนด เท8ากบั 132±15 มลิ ลิกรมั คิดเป<นรอ1 ยละ 110 ของเกณฑมาตรฐาน

ตารางที่ 2 ปรมิ าณพลงั งานและสารอาหารท่ีกล8ุมตวั อย8างไดร1 บั จากม้อื อาหารกลางวนั ในโรงเรยี น

พลังงานและสารอาหาร (หนว8 ย) ปริมาณทไ่ี ดร1 ับ* รอ1 ยละของเกณฑมาตรฐาน**

พลังงาน (กิโลแคลอรี) 436±10 70

คารโบไฮเดรต (กรมั ) 52±7 55

ไขมัน (กรมั ) 18±4 97

โปรตีน (กรมั ) 16±2 86

(วิตามินเอ มิลลกิ รมั )RE*** 87±8 39

เอกสารสืบเน่อื งจากการประชมุ วชิ าการและนาํ เสนอผลงานวิจัยระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ัยรบั ใช)ชุมชนสรา) งสังคมฐานความรู)” 307

วิตามินบี 1 (มลิ ลิกรมั ) 0.4±0.0 125
วติ ามินบี 2(มิลลกิ รมั ) 0.6±0.0 188
วติ ามินซี (มลิ ลกิ รมั ) 10±1 58
แคลเซียม (มิลลกิ รมั ) 344±12 94
เหลก็ (มลิ ลกิ รมั ) 1.2±0.2 24
ใยอาหาร (กรัม) 2.1±0.1 38
คอเลสเตอรอล(มิลลกิ รมั ) 132±15 110
CHO : Prot : Fat 48:15:37

หมายเหตุ * คา8 เฉลยี่ ±สว8 นเบี่ยงเบนมาตรฐาน
** เกณฑมาตรฐานอาหารกลางวันโรงเรียน (สถาบนั โภชนาการ, 2555)
*** แสดงถึง Retinol Equivalent ของวติ ามนิ เอ

คุณภาพรายการอาหารทเ่ี ด็กวัยเรยี นไดร) ับจากมื้ออาหารกลางวันในโรงเรยี น
ผลการประเมินคุณภาพสารอาหารตามระดับคะแนนคุณค8าทางโภชนาการของม้ืออาหารกลางวัน แสดงข1อมูล

ดังตารางท่ี 3 พบวา8 คะแนนคุณภาพพลังงานทีก่ ลม8ุ ตัวอย8างได1รับจากมื้ออาหารกลางวัน เท8ากับ 8 จัดคุณภาพพลังงานใน
สํารบั อาหารกลางวันท่จี ดั ขน้ึ ในระดับทคี่ วรปรับปรุง (<9 คะแนน) ขณะที่คุณภาพของการจัดสารอาหารโปรตีนและไขมัน
อย8ใู นระดบั ดี (11 คะแนน) และดีพอใช1 (10 คะแนน) ตามลําดบั และพบวา8 คะแนนคุณภาพของใยอาหารและวิตามินเอจัด
อยูใ8 นระดบั ควรปรับปรงุ (4 และ5 คะแนน ตามลําดบั ) โดยมีคะแนนคณุ ภาพของวิตามินซีในระดับพอใช1 คอื 7 คะแนน แต8
อย8างไรกต็ าม พบวา8 คะแนนคณุ คา8 ทางโภชนาการของวติ ามินบี 1 และ วิตามินบี 2 ที่พบในสํารับอาหารกลางวันจัดอย8ูใน
ระดับดมี าก เทา8 กบั 13 และ 20 คะแนนตามลําดบั

สําหรับคะแนนคุณภาพของสารอาหารในกล8ุมแร8ธาตุ ได1แก8 แคลเซียม และ เหล็ก มีคะแนนคุณค8าทาง
โภชนาการของสารอาหารในสํารับอาหารกลางวัน เท8ากับ 11 และ 3 คะแนน ตามลําดับ จัดคุณภาพรายการอาหารที่มี
แคลเซยี มในระดบั ดี แตม8 เี หล็กในระดับควรปรับปรงุ

ตาราง 3 การประเมนิ คณุ ภาพสารอาหารตามระบบคะแนนคุณคา8 ทางโภชนาการสําหรบั อาหารกลางวันในโรงเรยี น

สารอาหาร* คะแนนคุณคาทางโภชนาการ ระดบั คณุ ภาพรายการอาหาร

สารอาหารหลกั 8 ควรปรับปรุง
พลงั งาน 11 ดี
โปรตีน 10
ไขมัน 4 ดีพอใช1
ควรปรับปรงุ
ใยอาหาร 5
วิตามนิ 13 ควรปรับปรงุ
20 ดมี าก
วติ ามนิ เอ 7 ดมี าก
วิตามินบี 1 พอใช1
วิตามนิ บี 2 11
วิตามนิ ซี 3 ดี
แรธาตุ ควรปรับปรุง
แคลเซียม
เหลก็

308 เอกสารสืบเน่ืองจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจัยรับใชช) มุ ชนสร)างสงั คมฐานความรู)”

หมายเหตุ * แสดงถึง สารอาหารตามระบบการคดิ คะแนนคณุ ค8าทางโภชนาการของอาหารม้ืออาหารกลางวนั ตาม
มาตรฐานการจัดสาํ รบั อาหารอาหารกลางวันในโรงเรยี น (สถาบนั โภชนาการ, 2555)

อภิปรายผล

การจัดรายการอาหารกลุ8มขา1 วสวยในสํารบั รายการอาหารกลางวันทก่ี ลม8ุ ตัวอย8างได1รับถูกต1องตามหลักการจัด
อาหารเมนูอาหารกลางวันหมุนเวียนในโรงเรียน ซ่ึงกําหนดให1ควรจัดข1าวสวยหรือข1าวเหนียวอย8างน1อย 4 ครั้งต8อสัปดาห
(สถาบันโภชนาการ, 2555) ส8วนการจัดอาหารกล8ุมผักและผลไม1ท่ีเด็กวัยเรียนได1รับจากม้ืออาหารกลางวัน สอดคล1องกับ
การรายงานของสาํ นกั งานสํารวจสุขภาพประชาชนไทย (2554) ไดร1 ายงานว8า ปnจจุบันเด็กไทยได1รับผักในปริมาณน1อยมาก
รวมท้งั เดก็ ไม8ไดร1 บั ประทานผลไมใ1 นม้ืออาหารกลางวันหรอื ม้อื อาหารเสรมิ จากโรงเรียน เน่ืองจากโรงเรยี นไม8มีการจัดผลไม1
ไว1ในม้อื อาหารกลางวัน แตอ8 ย8างไรกต็ าม จากการเก็บข1อมูลพฤติกรรมการซื้ออาหารเพ่ิมเติมของกล8ุมตัวอย8าง พบว8า กล8ุม
ตัวอยา8 งได1ซื้อผลไม1รับประทานเพมิ่ เตมิ ในปริมาณเฉลี่ย 1 สว8 นต8อคน เนือ่ งจากโรงเรยี นส8วนใหญ8จัดพ้นื ท่ใี ห1มกี ารขายผลไม1
และขนมหวานเพ่ิมเติมแก8กล8ุมตัวอย8าง สําหรับการจัดอาหารในกล8ุมเน้ือสัตวต8างๆตามการศึกษานี้ เด็กวัยเรียนได1รับ
คุณภาพของเนื้อสัตวกล8ุมไข8ต8อสัปดาหท่ีเพียงพอตามเกณฑมาตรฐาน เนื่องจากในพื้นที่เทศบาลตําบลท8างิ้ว อําเภอเมือง
นครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช เป<นพื้นท่ีที่สามารถเข1าถึงแหล8งการเล้ียงไก8และไข8ท่ีสําคัญของจังหวัด
นครศรธี รรมราชได1 ทําให1โรงเรียนสามารถเข1าถึงอาหารดังกล8าวได1เป<นอย8างดี ท้ังน้ีโรงเรียนมีการจัดอาหารในกล8ุมนํ้ามัน
พืชในปรมิ าณท่ีเพียงพอ เนื่องจากรายการอาหารกลางวันในแต8ละวันจะมีรายการอาหารอย8างน1อย 1 รายการเป<นอาหาร
กล8ุมผัดหรือทอด แต8ชนิดของนํ้ามันท่ีใช1ในกระบวนการปรุงอาหารยังไม8ได1มาตรฐานเพราะโรงเรียนท้ังหมดมีการใช1ใช1
นา้ํ มนั ปาลมสลับการใชน1 ํ้ามนั ถั่วเหลืองท้งั ในกระบวนการผดั หรอื ทอดอาหาร ทําให1เด็กได1รบั ไขมนั อม่ิ ตัวในปรมิ าณสูง เสย่ี ง
ต8อการเกิดโรคไมต8 ิดตอ8 เร้อื รังตามมาได1

การจดั อาหารกลางวันท่ไี ด1มาตรฐานในเชงิ ปริมาณและคุณภาพอาหารมผี ลต8อการเจริญเติบโตทางร8างกายและ
สติปnญญาของเด็กวัยเรียน (ฝ›ายโภชนาการ โรงพยาบาลศิริราช, 2555; สถาบันโภชนาการ, 2555; Pagliarini และคณะ,
2005) อย8างไรกต็ ามจากการศกึ ษา พบวา8 ปริมาณการไดร1 ับพลงั งานจากมื้ออาหารกลางวันของกล8ุมตัวอย8างไม8เพียงพอกับ
ความต1องการของร8างกายตามเกณฑมาตรฐานกําหนด (< ร1อยละ 90 ของเกณฑมาตรฐาน) ส8วนหนึ่งอาจเป<นผลเกิดจาก
การจัดอาหารอาหารกลางวันในโรงเรียนทั้ง 4 แห8งที่เก็บข1อมูล พบว8าไม8มีการจัดอาหารที่ได1มาตรฐานอาหารกลางวันใน
ส8วนของอาหารกลุม8 ขา1 วแป|ง รวมทงั้ ไมม8 กี ารจดั อาหารในส8วนของขนม-อาหารว8างที่กําหนดรวมในอาหารกลางวัน ซ่ึงตาม
มาตรฐานอาหารกลางวันไทยได1กาํ หนดว8าควรจัดใหม1 ขี า1 ว-แป|งจากอาหารว8าง-ขนม ปรมิ าณ 1 ทัพพีต8อครั้ง จํานวน 2 คร้ัง
ต8อสปั ดาห และถั่วเมลด็ แห1งต8างๆ 6 ช1อนกินขา1 วตอ8 ครงั้ จํานวน 1 ครง้ั ต8อสปั ดาห หรือเผือก-มนั ต8างๆ ปริมาณ 1 ทัพพีต8อ
ครั้ง จํานวน 1 ครั้งต8อสัปดาห ทําให1เมื่อคํานวณพลังงานท่ีเด็กได1รับไม8เพียงพอในส8วนของการได1คารโบไฮเดรตจากม้ือ
อาหารกลางวัน ท้ังน้ีในส8วนของการได1รับวิตามินบี 1 และ วิตามินบี 2 ในม้ืออาหารกลางวันที่เพียงพอ ส8วนหน่ึงของการ
ได1รับปริมาณวิตามินบี 2 ที่เพียงพอ อาจเป<นผลมาจากการได1รับนมโรงเรียนในแต8ละวัน และการได1รับวิตามินบี 1 ที่
เพียงพอ เป<นผลมาจากการไดร1 ับจากอาหารในกลม8ุ เนือ้ สตั วทีโ่ รงเรียนนยิ มนาํ มาประกอบเป<นอาหารกลางวนั สาํ หรับเดก็ วัย
เรียน ไดแ1 ก8 เนอื้ หมแู ละไข8 ซงึ่ เป<นแหลง8 สําคญั ของวติ ามนิ ทก่ี ล8าวมา ขณะท่ีการได1รบั วติ ามินเอ วิตามนิ ซี และใยอาหารของ
กลมุ8 ตัวอยา8 งไม8เพียงพอกับความต1องการของร8างกายซ่ึงสัมพันธกับการจัดอาหารม้ือกลางวันในกล8ุมอาหารที่มีปริมาณผัก
และผลไม1ต่ํากว8าเกณฑมาตรฐานกําหนด จากผลการศึกษาในส8วนน้ีควรสนับสนุนให1ทางโรงเรียนพัฒนารายการอาหาร
กลางวันที่มีการนําผัก โดยเฉพาะผักพื้นบ1านมาเพิ่มในอาหารกลางวันให1มากขึ้น ซึ่งจากการศึกษาท่ีผ8านมาของ จุรีภรณ
และ วราศรี (2558) พบว8า รายการอาหารกลางวันที่พัฒนาจากผักพ้ืนบ1านมีผลต8อการยอมรับไม8แตกต8างจากรายการ
อาหารพื้นฐานท่ีเด็กรับประทานท่ัวไป ซ่ึงจะมีส8วนช8วยให1เด็กได1รับประทานผักเพิ่มสูงขึ้น นอกจากน้ี โรงเรียนควรยึด
ปฏิบัติการทํารายการอาหารหมุนเวียนประจําสปั ดาหตามเกณฑมาตรฐานอาหารกลางวนั (สถาบนั โภชนาการ, 2555) ซึ่งมี
ผลต8อการชว8 ยพฒั นาการได1รบั ผักและผลไมเ1 พมิ่ สูงขึ้นในม้ืออาหารกลางวันสําหรับเด็กวัยเรียนได1 กล8าวคือ โรงเรียนควรมี

เอกสารสบื เนอื่ งจากการประชมุ วิชาการและนาํ เสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ัยรับใชช) ุมชนสรา) งสงั คมฐานความรู)” 309

การจดั ผลไม1ในรายการอาหารกลางวันเพ่ิมเติมให1เดก็ วัยเรียนทุกวันๆ ละ 1 ส8วน หรืออาจมีการสลับเป<นขนมหวานบ1างไม8
เกิน 2 ครั้งต8อสัปดาห หรือจดั ผลไม1ในรูปของขนม เช8น ข1าวต1มมัด กล1วยบวชชี ซึ่งอาจจัดร8วมในม้ืออาหารกลางวันหรือ
จัดเป<นม้ืออาหารเสริมระหว8างวัน เป<นอาหารว8างค8ูกับนมได1 ซึ่งการได1รับผักและผลไม1ที่เพียงพอในปริมาณท่ีเหมาะสม
ส8งผลต8อการได1รับปริมาณใยอาหารของกล8ุมเด็กวัยเรียนด1วย และควรปรับรายการอาหารกลางวันให1มีปริมาณ
คอเลสเตอรอลท่ีเหมาะสม เพอื่ ปอ| งกันปญn หาการเกดิ โรคไม8ติดต8อเรอ้ื รังในวัยผใ1ู หญ8ทอ่ี าจตามมาไดใ1 นอนาคต

จากผลการศึกษาปริมาณพลังงานและสารอาหารจากสํารับอาหารม้ือกลางวันของโรงเรียนประถมศึกษา
กรณีศึกษาโรงเรียนขนาดเล็กในเขตพ้ืนท่ีเทศบาลตําบลท8าง้ิว อําเภอเมืองนครศรีธรรมราช พบว8า มีปริมาณพลังงาน
สารอาหาร และคุณภาพของมื้ออาหารกลางวนั ของสารอาหารบางชนิดจัดอย8ูในเกณฑท่ีตํ่ากว8าเกณฑมาตรฐาน ดังน้ันการ
จดั สํารบั อาหารกลางวันให1มีปริมาณและคุณภาพดา1 นพลงั งานและสารอาหารท่ีจําเป<นสําหรับเด็กวัยเรียนมีความสําคัญต8อ
พัฒนาการการเจรญิ เติบโตทางร8างกายและสมองของเด็กวัยเรียน โดยเด็กวัยเรียนควรได1รับอาหารท่ีมีเนื้อสัตว น้ํานม ถ่ัว
เมลด็ แห1ง ข1าว แป|ง ไขมนั หรอื นํ้ามัน ผกั สีเขยี ว ผกั สเี หลอื ง และผลไม1ให1เพียงพอ เพื่อเสรมิ สร1างร8างกายใหเ1 จริญเติบโตเพ่ือ
ใช1ในกิจกรรมต8างๆของเดก็ ในวยั เรยี น เด็กสามารถรับประทานอาหารต8างๆได1เหมือนผู1ใหญ8 จึงเป<นระยะที่เหมาะสมที่จะ
หัดนิสัยการรับประทานอาหารของเด็กให1ร1ูจักเลือกรับประทานอาหารท่ีมีประโยชนต8อร8างกาย รวมท้ังรู1จักรักษาความ
สะอาดของร8างกายและเครื่องใช1ของตนด1วยอาหารท่ีเด็กวัยเรียนควรได1รับ ควรเป<นอาหารหลัก 5 หม8ู แต8อย8างไรก็ตาม
ปnจจยั ดา1 นพฤติกรรมการบริโภคอาหาร ไดแ1 ก8ความรเู1 ร่อื งโภชนาการของเดก็ วัยเรยี น รายไดค1 รอบครัว การได1รับคําแนะนํา
เกีย่ วกับการบรโิ ภคระดับการศกึ ษาของบิดา มารดาและเดก็ วยั เรียนลว1 นมีผลต8อการได1รับพลังงานและสารอาหารท่ีสําคัญ
ตอ8 การเจริญเตบิ โตของเดก็ วัยเรียน (กัลยา ศรีมหนั ต, 2541; สวา8 งเดือน สวัสดี, 2549) อย8างไรก็ตามภาวะโภชนาการของ
ประชากรทีป่ ระเมินได1 เปน< เพียงขอ1 มลู พนื้ ฐานของกล8มุ ประชากร ไมส8 ามารถหาความสมั พันธระหวา8 งภาวะโภชนาการและ
ปริมาณการได1รับพลังงานและสารอาหารจากรายการอาหารในม้ืออาหารกลางวันท่ีโรงเรียนจัดข้ึนได1 เนื่องจากปริมาณ
พลังงานและสารอาหารในสํารับอาหารกลางวันท่ีโรงเรียนจัดขึ้น คิดเป<นร1อยละ 40 ของพลังงานและสารอาหารท่ีเด็กวัย
เรียนควรได1รับทัง้ หมดตอ8 วนั (สถาบนั โภชนาการ, 2555) ดงั นั้นการเจริญเติบโตของกล8ุมประชากรโดยรวม เป<นผลมาจาก
การได1รบั พลงั งานและสารอาหารต8อวันมากกว8าผลจากการได1รับพลังงานและสารอาหารจากม้ือกลางวันในโรงเรียน ทั้งน้ี
อาหารมื้อกลางวันเป<นเพียงส8วนหนึ่งท่ีโรงเรียนมีส8วนช8วยในการส8งเสริมด1านอาหารและโภชนาการเพ่ือเป<นการชดเชย
ความบกพร8องในการเล้ียงดูเด็กของครอบครัว และเพ่ือปรับปรุงภาวะโภชนาการให1แก8เด็กวัยเรียนได1 (อําพร และคณะ,
2550)

ขอ) เสนอแนะจากการวิจัย

จากข1อมูลพื้นฐานท่ีได1จากการศึกษาเกี่ยวกับปริมาณพลังงานและสารอาหารจากสํารับอาหารมื้อกลางวันของ
โรงเรียนประถมศกึ ษา: กรณีศกึ ษาโรงเรียนขนาดเล็กในเขตพืน้ ทีเ่ ทศบาลตาํ บลทา8 งว้ิ อําเภอเมืองนครศรีธรรมราชสามารถ
นาํ ขอ1 มลู ทไี่ ด1จากการศกึ ษาไปใชป1 ระโยชนได1ในประเด็นดังต8อไปน้ี

ขอ) เสนอแนะสําหรับการนําไปประยุกตใช)

1. ใช1เป<นแนวทางในการพัฒนาสํารับอาหารกลางวันหมุนเวียนท่ีมีคุณภาพสร1างโภชนาการที่ดีสําหรับเด็กวัย
เรยี นในเขตพื้นท่ีเทศบาลตําบลท8าง้วิ จงั หวดั นครศรีธรรมราชและพ้ืนทอี่ น่ื ๆในบรเิ วณใกลเ1 คยี งได1

2. ใช1เปน< แนวทางในการสง8 เสริมและสร1างสิ่งแวดล1อมท่ีดีตอ8 การร1ูจกั เลอื กรบั ประทานอาหารท่ีดีต8อสุขภาพของ
เด็กวยั เรยี นในเขตพน้ื ทเี่ ทศบาลตาํ บลท8างิว้ จังหวดั นครศรธี รรมราชและพื้นทอ่ี นื่ ๆได1

310 เอกสารสืบเนอ่ื งจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รบั ใชช) มุ ชนสร)างสงั คมฐานความรู)”

3. ใช1เป<นแนวทางในการผลักดันเชิงนโยบายสําหรับหน8วยงานของรัฐ เช8น หน8วยงานของเทศบาลหรือ
มหาวิทยาลัย เข1าไปมีส8วนร8วมในการดูแล กํากับ ติดตามการจัดสํารับอาหารกลางวันในโรงเรียนให1แก8เด็กวัยเรียนให1มี
คุณค8าทางโภชนาการท้งั ด1านปรมิ าณและคณุ ภาพของอาหารได1
ขอ) เสนอแนะสาํ หรับการทาํ วิจยั ตอไป

1. ใชเ1 ปน< ข1อมลู พนื้ ฐานเพ่ือศึกษาปnจจัยที่มีผลต8อปริมาณพลังงานและสารอาหารจากสํารับอาหารมื้อกลางวัน
ของโรงเรยี นประถมศึกษา: กรณีศกึ ษาโรงเรยี นขนาดเลก็ ในเขตพื้นท่เี ทศบาลตําบลท8าง้ิว อําเภอเมืองนครศรีธรรมราช หรือ
พน้ื ท่อี ่นื ๆไดต1 อ8 ไปในอนาคต

2. ใชเ1 ปน< แนวทางในการวจิ ยั และพฒั นาตาํ รบั อาหารกลางวนั จากวัตถดุ บิ ในทอ1 งถ่นิ ท่มี ีคุณค8าทางโภชนาการท่ีดี
สาํ หรับเดก็ วัยเรียนในอนาคตได1

เอกสารอ)างอิง

กลั ยา ศรีมหันต. (2541). ศกึ ษาภาวะโภชนาการและพฤติกรรมการบรโิ ภคอาหารของเดก็ วยั เรียนในเขตอาํ เภอเมือง
จังหวัดราชบุรี. วิทยานพิ นธมหาบัณฑติ พยาบาลศาสตร (การพยาบาลแม8และเดก็ ) บัณฑติ วทิ ยาลยั
มหาวทิ ยาลัยมหิดล.

จรุ ีภรณ นวนมุสกิ และ วราศรี แสงกระจ8าง. (2558). การเรียนรแู) ละเพ่ิมคุณคาความหลากหลายของพชื อาหาร
ทอ) งถน่ิ ตาํ บลกรุงชิง อาํ เภอนบพติ าํ จังหวัดนครศรีธรรมราช เพอื่ สร)างความมั่นคงทางอาหารโดยการมี
สวนรวมของชมุ ชน. รายงานวิจัยฉบบั สมบรู ณ. สํานกั บรหิ ารโครงการส8งเสรมิ การวิจัยในอดุ มศกึ ษาและพัฒนา
มหาวิทยาลัยวจิ ัยแห8งชาติ.

แผนงานวิจัยนโยบายอาหารและโภชนาการเพ่ือการสร1างเสรมิ สุขภาพคนไทย. (2558). รายงานสรปุ การประชุมประจําปp
แผนงานวจิ ยั นโยบายอาหารและโภชนาการเพื่อการสรา) งเสริมสุขภาพ คร้ังที่ 2 “การจดั การอาหาร
โรงเรยี น”. พมิ พครัง้ ท่ี 1. นนทบุรี: บรษิ ทั เดอะ กราฟโˆ ก ซสิ เตม็ ส จาํ กัด

ฝา› ยโภชนาการ โรงพยาบาลศริ ริ าช. (2555). โภชนาการในเด็กวยั เรียน. ค1นเมื่อ 25 กรกฎาคม 2559, จาก
www.si.mahidol.ac.th/th/division/hph/admin/news_files/190_49_1.pdf

วนั ทาศิริ สงิ หสถติ . (2555). ปbจจยั ท่สี งผลตอการนําโครงการอาหารกลางวันในโรงเรยี นปฐมศึกษาไปปฏิบัติ:
กรณศี ึกษาเขตพนื้ ทก่ี ารศึกษาประถมศกึ ษา สมทุ รปราการ เขต 1. วทิ ยานพิ นธปริญญารฐั ประศาสนศาสตร
มหาบณั ฑติ สาขาวชิ านโยบายสาธารณะ บัณฑติ วทิ ยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครนิ ทรวิโรฒ.

สถาบนั โภชนาการ. (2552). โปรแกรมคํานวณภาวะโภชนาการของเดก็ ไทย อายุ 0-19 ปp INMU-ThaiGrowth. คน1
เม่อื 20 กันยายน 2558, จาก http://www.inmu.mahidol.ac.th/thaigrowth/#

สถาบันโภชนาการ (ก). (2555). หลักการจดั สาํ รับอาหารตามเกณฑมาตรฐานอาหารกลางวันโรงเรียน. พมิ พครัง้ ท่ี 1.
นครปฐม: สถาบันโภชนาการ มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล.

สถาบนั โภชนาการ (ข). (2555). คมู อื การใชโ) ปรแกรมสาํ เร็จรูปสาํ หรับการวิเคราะหคณุ คาอาหาร INMUCAL-
Nutrients V.3. พมิ พคร้งั ที่ 1. นครปฐม: สถาบนั โภชนาการ มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล.

สวา8 งเดอื น สวสั ดี. (2549). พฤตกิ รรมการบริโภคอาหารวางของนักเรียนในโรงเรยี นเขตวัฒนาสังกดั กรุงเทพมหานคร.
วิทยานิพนธมหาบัณฑติ สาขาวชิ าสุขศึกษา บณั ฑติ วิทยาลัย มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครินทรวโิ รฒ.

สํานกั งานสาํ รวจสุขภาพประชาชนไทย. (2554). รายงานการสาํ รวจสุขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครัง้ ที่
4 พ.ศ.2551-2552. ครงั้ ท่ี 1. นนทบรุ ี: บริษทั เดอะ กราฟโˆ ก ซิสเต็มส จํากัด.

สาํ นกั โภชนาการ กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสุข. (มปป.). แนวทางการจดั อาหารกลางวัน “เด็กวัยเรียน” ค1นเมื่อ
25 กรกฎาคม 2559, จาก
http://nutrition.anamai.moph.go.th/temp/files/%E0%B9%81%E0%B8%99%E0%B8%
A7%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%

เอกสารสืบเนอื่ งจากการประชมุ วิชาการและนาํ เสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รบั ใชช) มุ ชนสร)างสงั คมฐานความรู)” 311

AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%
87%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B9%8
7%E0%B8%81%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B9%80%E0%B8%A
3%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%99.pdf
อําพร แจม8 ผล อบเชย วงศทอง สุจติ ตา เรอื งรศั มี และ ทพิ วรรณ ดวงปญn ญา. (2550). โครงการจดั ทาํ ตาํ รบั มาตรฐาน
อาหารกลางวันสาํ หรับเดก็ วัยกอนเรยี น. เร่อื งเต็มการประชุมทางวชิ าการของ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร
ครั้งที่ 45: สาขาส8งเสริมการเกษตรและคหกรรมศาสตร สาขาอุตสาหกรรมเกษตร. คน1 เม่อื 25 กรกฎาคม
2559, จาก http://kucon.lib.ku.ac.th/cgi-
bin/kucon.exe?rec_id=010268&database=kucon&search_type=link&table=mona&b
ack_path=/agre/mona&lang=thai&format_name=TFMON
Pagliarini, Ella, Gabbiadini N., & Ratti, S. (2005). Consumer testing with children on food combinations
for school lunch. Food Quality and Preference.16: 131–138.
Story,M, Snyder, M., P., Anliker,J., Weber, J., L., Cunningham-Sabo, L. Stone, E., J., Chamberlain, A.,
Ethelbah, B., Suchindran, C., & Ring, K. (2003). Changes in the Nutrient content of school
lunches: results from the Pathways study. Preventive Medicine. 37: S35–S45.

312 เอกสารสบื เน่ืองจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวจิ ัยระดบั ชาติ 2559 “การวิจัยรับใช)ชุมชนสรา) งสังคมฐานความร)ู”

รูปแบบการทองเทีย่ วจากข)อมูลการแบงปbนข)อมูลบนเว็บไซตสังคมออนไลน กรณีศึกษา จงั หวัดชัยนาท
The Travel Patterns Using Data Sharing on Social Media Case Study: ChaiNat Province

ภทั รมน กล)าอาษา1 และ สรุ ชาติ บวั ชมุ 2
Phattaramon Klaasa1 and Surachart Buachum2

บทคดั ยอ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงคเพื่อวิเคราะหรูปแบบการท8องเที่ยวจากข1อมูลการแบ8งปnนบนส่ือสังคมออนไลน
กรณีศึกษาการทอ8 งเที่ยวจงั หวัดชยั นาท โดยไดพ1 จิ ารณาคัดเลือกสถานที่ท8องเทย่ี วท่ีสําคัญโดยประเมินจากข1อมูลผ1ูมาเยือน
จากส่ือสังคมออนไลน ได1จํานวน 33 แห8ง ครอบคลุม 5 อําเภอ และได1ทําการรวบรวมภาพถ8ายจีโอแท็กและโพสตบนส่ือ
สังคมออนไลนที่ระบุพิกัดสถานที่ท8องเท่ียวภายในจังหวัดชัยนาท เพ่ือนํามาศึกษาโดยใช1ข1อมูลตัวอย8างจํานวน 10,700
โพสต ซึ่งมาจากผู1ใช1ส่ือสังคมออนไลนจํานวน 1,433 คน คํานวณระยะทางระหว8างสถานท่ีท8องเที่ยวโดยใช1ระยะทางการ
เดินรถจากแผนที่ Google ค1นหารูปแบบการท8องเที่ยวด1วยวิธีหาสถานท่ีซึ่งเกิดข้ึนร8วมกันจากโพสตของผ1ูใช1สื่อสังคม
ออนไลน ซ่งึ ได1รปู แบบทแี่ สดงถึงการเดินทางท8องเที่ยวของผใ1ู ชส1 ่อื สังคมออนไลนมจี ํานวน 574 คน

ผลวิจัยพบว8ารูปแบบการท8องเท่ียวส8วนใหญ8เป<นการเดินทางระหว8าง 2 สถานที่ คิดเป<น 85.19 เปอรเซ็นต โดย
เกดิ รูปแบบการเดินทางท8องเที่ยวมากท่ีสุดในเดือนเมษายนคิดเป<น 33.22 เปอรเซ็นต รูปแบบการท8องเท่ียวที่พบมากที่สุด
ของจังหวัดชัยนาทคือการเดินทางท8องเที่ยวระหว8างวัดปากคลองมะขามเฒ8า อําเภอวัดสิงห และวัดธรรมามูลวรวิหาร
อําเภอเมืองชัยนาท ด1วยค8าความนิยมสูงสุดจํานวน 43 คนจากท้ังหมด คิดเป<นค8าความเช่ือมั่นว8าผู1ใช1จะมีการเดินทาง
ระหวา8 ง 2 สถานที่ เฉล่ยี ประมาณ 33 เปอรเซ็นต โดยมีระยะเดนิ ทางท่ี 6.2 กโิ ลเมตร และยงั พบวา8 ทั้งวัดปากคลองมะขาม
เฒ8าและวัดธรรมามูลวรวหิ ารเปน< สถานท8องเท่ียวทีป่ รากฏในรูปแบบการเดนิ ทางท8องเทย่ี วภายในจงั หวดั ชัยนาทของผู1ใช1สอ่ื
สงั คมออนไลนมากที่สดุ คดิ เป<น 23.86 และ 21.42 เปอรเซ็นต ตามลาํ ดับ

คาํ สาํ คญั : ภาพถา8 ยจีโอแทก็ การแบง8 ปnนข1อมูลบนสื่อสงั คมออนไลน รูปแบบการท8องเทย่ี ว

ABSTRACT

The objectives of this research is to analyze the travel patterns by using data sharing on
social media based on ChaiNat province. This research was collected the tourists attractions data and
the tourist Geo-tagged photos which was taken in ChaiNat province and shared on social media in 33
tourist attraction places on 5 districts. There were duplicated among 10,700 entries from 1,433 users.
The distance from one place to another place determined by the distance on Google Maps. This
research manage the travel pattern from 574 people who shared their experience by posting their
photos on social media sites.

The result shows that the most of travel pattern is to travel between two location (85.19
percent) and the most popular of user travel pattern is in April (33.22 percent). Moreover, the most
popular tourist attractions in ChaiNat province are Wat PakKlongMakhamTao, Wat Sing district and Wat
DhamaMul WorraWiharn, Amphoe Meuang ChaiNat district. The majority of the traveler would travel
between two places (33 percent) and the distance to travel around 6.2 kilometers. In addition, Wat

1 อาจารย สาขาวชิ าคอมพวิ เตอรธุรกจิ คณะวิทยาการจดั การ มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทรเกษม

เอกสารสบื เน่อื งจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ัยรบั ใช)ชุมชนสร)างสงั คมฐานความรู)” 313

PakKlongMakhamTao and Wat DhamaMul WorraWiharn are the most attraction places which always
appear on the travel pattern in ChaiNat province as follow 23.86 and 21.42 percent respectively.

KEYWORDS: Geo-tagged Photos, Photos Sharing, Travel Pattern

ความเปน` มาและความสําคัญของปbญหา

จงั หวดั ชยั นาท เป<นจงั หวดั ทอ่ี ย8ูหา8 งจากกรงุ เทพมหานคร ประมาณ 195 กิโลเมตร และมีสถานทที่ 8องเที่ยวท่ี
น8าสนใจอยเ8ู ป<นจํานวนมาก เชน8 สวนนกชยั นาท เข่อื นเจา1 พระยา วัดปากคลองมะขามเฒา8 วัดธรรมามลู วรวหิ าร วัดพระ
บรมธาตวุ รวิหาร พพิ ธิ ภณั ฑสถานแห8งชาติชัยนาทมุณี วดั มหาธาตุ วัดพระแก1ว เปน< ต1น (สาํ นกั งานจงั หวัดชัยนาท. 2557)
แต8จากการสาํ รวจของสาํ นักงานจงั หวัดชัยนาท พบว8า จํานวนนักท8องเท่ียวทม่ี าเที่ยวในจงั หวดั ชัยนาทมอี ยจ8ู ํานวนน1อยเมื่อ
เทยี บกบั จํานวนนกั ทอ8 งเท่ียวในจงั หวดั อ่นื ซึง่ สง8 ผลต8อรายได1จากการท8องเทีย่ วของจงั หวดั ลดลงอย8างตอ8 เนอ่ื ง ดังน้นั จังหวัด
ชัยนาทจงึ ควรมีการพฒั นาระบบการท8องเที่ยวภายในจงั หวดั ใหม1 ปี ระสทิ ธภิ าพมากยิ่งขน้ึ โดยการศึกษาข1อมูลการท8องเที่ยว
สถานท่ที 8องเที่ยวภายในจงั หวดั ชยั นาท ทําการรวบรวมองคความรทู1 เี่ กดิ ขนึ้ จรงิ จากนักทอ8 งเท่ยี ว และวเิ คราะหออกมาเป<น
แผนการท8องเทีย่ วท่เี ป<นรูปธรรม และยั่งยนื มากยง่ิ ขึน้

ปnจจุบันข1อมูลจากเว็บไซตสื่อสังคมออนไลนจัดได1ว8าเป<นแหล8งข1อมูลท่ีสําคัญในการศึกษาพฤติกรรมของ
นกั ท8องเที่ยวตามสถานที่ทอ8 งเทยี่ วต8าง ๆ ดว1 ยเหตทุ ปี่ ระสทิ ธิภาพของเทคโนโลยีที่มีมากข้ึนทําให1การแบ8งปnนประสบการณ
การเดนิ ทางท8องเทยี่ วผ8านขอ1 มูลภาพถา8 ย (Photos Sharing) และขอ1 มูลพิกดั หรอื เช็คอิน (Check in) ท่ีถูกนํามาใช1ในการ
นําเสนอตําแหน8งหรือสถานที่ซ่ึงผ1ูคนได1ท8องเที่ยวผ8านเครือข8ายสังคมออนไลน เช8น Fickr, Picasa, Instragram,
Facebook, Google+ เปน< ต1น ได1อยา8 งสะดวกและรวดเรว็ ทําให1การศึกษาและรวบรวมข1อมูลจากภาพถ8าย Geo-tagged
Photo โดยพิจารณาจากข1อความ พิกัดของภาพถ8าย ประวัติการท8องเที่ยว สามารถนํามาวิเคราะหให1เกิดองคความร1ูที่
สําคัญในด1านการทอ8 งเท่ียวไดเ1 ป<นอย8างดี (Majid et al., 2015; Sun et al. 2013; Xu et al., 2015) ซึง่ องคความร1ูทไ่ี ด1จะ
นําไปสกู8 ระบวนการเพอื่ นําไปวางแผนงาน หรอื วางแผนการประชาสมั พนั ธท่จี ะเขา1 ถงึ กลุม8 เปา| หมายไดด1 ียงิ่ ขนึ้ ซ่งึ งานวจิ ัยนี้
มีแนวคิดที่จะใช1ประโยชนจากภาพถ8ายจีโอแท็ก (Geo-tagged Photography) ในเครือข8ายสังคมออนไลนเป<นข1อมูล
เร่ิมต1นที่จะนําไปส8ูการค1นหาและวิเคราะหรูปแบบการท8องเที่ยวซ่ึงจะเป<นแนวทางในการพัฒนาต1นแบบในการแนะนํา
เส1นทางการท8องเที่ยวของจังหวัดชัยนาท โดยผลท่ีได1จะมีประโยชนต8อการวางแผนพัฒนาการท8องเท่ียวของจังหวัด การ
แนะนาํ และเสนอเส1นทางท8องเที่ยวยอดนยิ ม ซ่ึงจะเป<นการสง8 เสริมให1จังหวดั มีศกั ยภาพการทอ8 งเทย่ี วทเี่ พิ่มขน้ึ

วตั ถปุ ระสงค
1. เพ่ือรวบรวมองคความร1ูการท8องเที่ยวจากข1อมูลการแบ8งปnนบนเว็บไซตสังคมออนไลน ด1วยเทคนิคการทํา

เหมอื งขอ1 มลู กรณศี กึ ษาจงั หวัดชัยนาท
2. เพื่อวิเคราะหและประเมินต1นแบบระบบแนะนําการท8องเท่ียวจากข1อมูลการแบ8งปnนบนเว็บไซตสังคม

ออนไลน

กรอบแนวคิด
การศกึ ษาต1นแบบระบบการแนะนาํ รูปแบบการท8องเทย่ี ว จงั หวดั ชยั นาท จะมีประสทิ ธผิ ลไดน1 ัน้ จาํ เปน< อย8างยงิ่

ที่จะตอ1 งเกบ็ รวบรวมขอ1 มูลจากเวบ็ ไซตสงั คมออนไลนท่มี ีการแบง8 ปนn ภาพและพกิ ัด ของจังหวัดชัยนาท โดยข1อมลู เหล8านจ้ี ะ
ประกอบด1วยขอ1 มลู วันเวลา (Date/Time) และพกิ ัด (Latitude/Longitude) ใหค1 รบถว1 น และนําขอ1 มลู มากลั่นกรองและ
วิเคราะห จดั กล8ุม เพือ่ ให1เกดิ องคความรูท1 ่ีจะสามารถพฒั นาเปน< รูปแบบแนะนําการท8องเทย่ี วของจังหวัดชยั นาทได1 ดงั
แสดงแนวคดิ ดงั กล8าวในภาพที่ 1

314 เอกสารสืบเนือ่ งจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รับใช)ชุมชนสร)างสงั คมฐานความรู)”

ภาพ 1 กรอบแนวคดิ

วิธีดําเนนิ การวิจยั

ประชากรและกลุมตวั อยาง
ประชากรและกลมุ8 ตวั อยา8 งทใี่ ชใ1 นการรวบรวมองคความรก1ู ารทอ8 งเทยี่ วจากขอ1 มลู การแบ8งปนn บนเว็บไซตสงั คม

ออนไลนเพ่อื ใชใ1 นการพัฒนาต1นแบบระบบการแนะนาํ รปู แบบการทอ8 งเท่ยี ว จังหวัดชัยนาท ประกอบด1วยกล8ุมตวั อยา8 งทีม่ ี
การแบง8 ปนn ข1อมลู การทอ8 งเท่ยี วจงั หวัดชัยนาทแบบสาธารณะบนส่ือสงั คมออนไลน จาํ นวน 10,700 คน และทาํ การคัด
กรองรายการซา้ํ ออกเหลอื จํานวนกลุ8มตวั อย8าง 8,174 คน
เครอ่ื งมือการวจิ ยั

เครื่องมอื ที่ใช1ในการวิจัย ประกอบดว1 ย 1) ข1อมูลทดสอบต1นแบบระบบแนะนําการท8องเทย่ี ว จังหวดั ชัยนาท
และ 2) แบบสัมภาษณผเู1 ชี่ยวชาญในดา1 นองคประกอบของต1นแบบระบบแนะนํารูปแบบการท8องเทยี่ ว และแบบสัมภาษณ
ผู1เชย่ี วชาญสาํ หรับการประเมินทางด1านเนื้อหาเกย่ี วกับสถานที่ทอ8 งเทยี่ วท่ีสําคญั จังหวดั ชยั นาท
การเกบ็ รวบรวมข)อมูล

การรวบรวมและค1นหาองคความร1ูรูปแบบการท8องเที่ยวจะทําการรวบรวมข1อมูลสถานท่ีท8องเที่ยวภายใน
จังหวัดชัยนาท ได1แก8 อําเภอเมืองชัยนาท อําเภอมโนรมย อําเภอวัดสิงห อําเภอสรรพยา อําเภอสรรคบุรี อําเภอ
หันคา อําเภอหนองมะโมง และอําเภอเนินขาม ระหว8างปy พ.ศ. 2557-2558 ซึ่งประกอบด1วยข1อมูลรายละเอียดสถานที่
(ชอื่ สถานท่ี) และพกิ ัดทม่ี าจากคู8มือการทอ8 งเทย่ี ว วารสารการท8องเท่ียว สาํ นกั งานการทอ8 งเที่ยวจังหวัดชัยนาท เพ่ือใช1เป<น
ข1อมูลข1อเท็จจริงพ้ืนฐาน และข1อมูลการแบ8งปnนสถานที่ท8องเที่ยวของจังหวัดชัยนาทที่มีการเผยแพร8บนส่ือสังคมออนไลน
โดยข1อมลู ทีร่ วบรวมมาจากส่ือสังคมออนไลนจะถูกนํามาคัดกรองขอ1 มูลเพื่อลดความซ้ําซ1อน โดยจะทําการกรองข1อมูลจาก
จํานวนผู1โพสต 10,700 คน ซึ่งจะประกอบด1วยข้ันตอนในการกรองข1อมูล ดังนี้ 1) การกรองข1อมูลเบื้องต1นโดยใช1ข1อมูล
รายการโพสตของผูใ1 ช1ในสถานท่ีเดียวกัน และวันเดียวกัน เพียงแค81 รายการ ซ่ึงสามารถกรองข1อมูลผ1ูใช1เหลือเป<นจํานวน
8,174 คน 2 ) การกรองผใู1 ชใ1 ห1คงเหลือเฉพาะผู1ใช1ท่ีมีรายการโพสตมากกว8า 1 รายการ สามารถกรองข1อมูลผู1ใช1เหลือเป<น

เอกสารสบื เนื่องจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจัยรบั ใช)ชุมชนสรา) งสังคมฐานความรู)” 315

จํานวน 1,433 คน 3) การกรองผู1ใช1ให1คงเหลือเฉพาะ ผู1ใช1ท่ีมีการโพสตข1อมูลการท8องเท่ียวในที่เดียวกันมากกว8า 1 คร้ัง
และต8างวันไป สามารถกรองข1อมูลผู1ใช1เหลือเป<นจํานวน 581 คน และ 4) การกรองผู1ใช1ให1คงเหลือเฉพาะผู1ที่มีการโพสต
ขอ1 มูลการทอ8 งเทยี่ วมากกว8า 1 สถานท่ที อ8 งเทยี่ ว สามารถกรองขอ1 มูลผ1ูใชเ1 หลอื เป<นจํานวน 574 คน

การวเิ คราะหขอ) มูล
การวิเคราะหขอ1 มลู ในการวิจัยครัง้ น้ี แบง8 เป<น 2 ระยะ ประกอบดว1 ย
ระยะท่ี 1 การค1นหาองคความรขู1 องรูปแบบการท8องเท่ียว จะจาํ แนกการค1นหารปู แบบการทอ8 งเที่ยวของผูใ1 ช1แต8

ละรายเปน< รายเดือน 12 เดอื น เพือ่ เป<นการศึกษารปู แบบการทอ8 งเทยี่ วทจ่ี ะแตกตา8 งกันไปในแตล8 ะชว8 งเวลา และนาํ มา
วิเคราะหเปรยี บเทียบความคลา1 ยกันของรูปแบบการท8องเทีย่ วในจงั หวัดชยั นาทแบบภาพรวม

ระยะท่ี 2 การวิเคราะหและประเมินตน1 แบบระบบแนะนาํ การท8องเท่ยี วทไี่ ดจ1 ากข1อมลู ทดสอบ โดยทําการจดั
กลุ8มสถานทด่ี 1วยวิธี K-mean Clustering และหาค8าเฉล่ียของจาํ นวนรปู แบบการท8องเทีย่ วและผเู1 ย่ยี มชมของสถานที่
ทอ8 งเทีย่ วเพอ่ื ทําการจัดกลม8ุ ลกั ษณะการท8องเทย่ี ว

นอกจากน้ใี นการประเมนิ ตน1 แบบระบบแนะนาํ
การท8องเทีย่ วจะทาํ การสัมภาษณผเ1ู ชย่ี วชาญด1านการพัฒนาระบบสารสนเทศ จํานวน 2 ทา8 น และการประเมนิ ทางดา1 น
เนอื้ หาเกีย่ วกับสถานทท่ี 8องเทยี่ วที่สําคัญจงั หวดั ชัยนาท โดยผเู1 ชย่ี วชาญทม่ี ีความร1ดู า1 นการท8องเท่ียว จาํ นวน 1 ท8าน

สรปุ ผล

ผลการวิจัยท่ีได1จากการดําเนินการศึกษาและวิเคราะหต1นแบบระบบแนะนําการท8องเที่ยวจังหวัดชัยนาท
สามารถสรุปได1ดงั นี้

1. การรวบรวมองคความรู1ของรูปแบบการท8องเท่ียวพบว8ารูปแบบการท8องเที่ยวของจังหวดชัยนาทมีจํานวน
574 รูปแบบ และสถานทีก่ ารทอ8 งเท่ียวท่ีเปน< ทนี่ ยิ มมากทีส่ ดุ ไดแ1 ก8 วดั ปากคลองมะขามเฒา8 (วัดหลวงป›ูศขุ ) (H16) รอ1 ยละ
23.86 รองลงมาคอื วัดธรรมามลู วรวหิ าร (H11) ร1อยละ 21.42 และเขื่อนเจ1าพระยา (R01) เป<นอันดับที่ 3 ร1อยละ 16.37
จากจํานวนการท8องเที่ยวของกลุ8มตัวอย8างทั้งหมด หากวิเคราะหจํานวนการท8องเท่ียวรายเดือนของกล8ุมตัวอย8างท่ีมีการ
โพสตขอ1 มลู บนส่ือสงั คมออนไลนพบวา8 เดอื นเมษายนมีจาํ นวนนักทอ8 งเทยี่ วมากทสี่ ุด ร1อยละ 33.22

ตาราง 1 สถานที่ท8องเท่ยี วจังหวดั ชยั นาทในภาพรวม 3 อนั ดับแรก

Code สถานท่ี จํานวน ร)อยละ*

H16 วดั ปากคลองมะขามเฒ8า (วัดหลวงปศ›ู ุข) 137 23.86
H11 วดั ธรรมามลู วรวหิ าร 123 21.42
R01 เขือ่ นเจ1าพระยา 94 16.37

ตาราง 2 สรุปจํานวนรปู แบบการทอ8 งเทยี่ วของผใ1ู ช1จากข1อมูลทดสอบ แยกวเิ คราะหตามเดือน

เดือน จํานวนรปู แบบทองเทย่ี ว (ผใ)ู ช)) ร)อยละ

1. มกราคม 26 8.99
2. กมุ ภาพันธ 19 6.57
3. มีนาคม 16 5.53
4. เมษายน 96 33.22
5. พฤษภาคม 66 22.83
6. มถิ นุ ายน 8 2.76
7. กรกฎาคม 8 2.76

316 เอกสารสืบเนื่องจากการประชมุ วชิ าการและนาํ เสนอผลงานวิจัยระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รบั ใชช) ุมชนสร)างสังคมฐานความร)ู”

8. สงิ หาคม 4 1.38
9. กันยายน 4 1.38
10. ตุลาคม 15 5.19
11. พฤศจิกายน 13 4.50
12. ธนั วาคม 14 4.84

รวม 289 100.00

ตาราง 3 รปู แบบการเดนิ ทางท8องเที่ยวของผใู1 ช1เกิดข้นึ จากการวิเคราะหขอ1 มลู รูปแบบการทอ8 งเทีย่ ว

ลําดับ รหสั ผ)ูใช) รปู แบบการทองเทย่ี ว

1 66EDA318 ==> H11 ==> H22 ==> H07 ==> H23 ==> H12

2 1FDFCE35 ==> H24 ==> R03

3 C26CCE4A ==> H15 ==> H16

4 21232F29 ==> R02 ==> R02(1)

5 EF8990A6 ==> H21 ==> H05

…… ………….. …………………..

570 CF363D43 ==> H03 ==> H11

571 E671D7BC ==> H17 ==> H25

572 2324BAF8 ==> H06 ==> H24 ==> H21

573 6FFBB04F ==> H21 ==> H10

574 FE94A7A7 ==> H03 ==> H21

2. การประเมนิ ตน1 แบบรูปแบบการทอ8 งเท่ยี วใชข1 1อมูลจากเวบ็ ไซต Facebook เดอื นพฤษภาคม 2558 และ
นํามาจดั กล8ุมสถานทท่ี อ8 งเทย่ี วด1วย วิธี K-mean clustering สามารถจดั กลุ8มความหนาแนน8 ของการท8องเท่ยี วได1 4 กล8ุม
หลกั คอื 1) การท8องเทีย่ วเบาบาง (Cluster0) มจี ํานวน 17 แหง8 ประกอบด1วย H01, H04, H05, H07, H12, H13, H14,
H18, H18(1), H19, H22, H23, H26, H27, R02(1), R02(2), R03 2) การทอ8 งเทีย่ วปานกลาง (Cluster1) มจี าํ นวน 8
แหง8 ประกอบดว1 ย H03, H06, H08, H09, H15, H20, H25, R02 3) การท8องเที่ยวหนาแนน8 (Cluster2) มีจาํ นวน 6 แหง8
ประกอบด1วย H02, H10, H17, H21, H24, R01 และ 4) การทอ8 งเทย่ี วหนาแนน8 ทสี่ ดุ (Cluster3) มจี าํ นวน 2 แหง8
ประกอบดว1 ย H11, H16

การจัดกลม8ุ รปู แบบต1นแบบระบบแนะนําสถานที่ท8องเทย่ี วของจงั หวดั ชัยนาทจากองคความร1ูทไ่ี ด1 สามารถทจ่ี ะ
แบ8งออกเปน< 3 รปู แบบ คอื 1) รูปแบบการทอ8 งเท่ยี วที่เกิดจากขอ1 มลู ที่รวบรวมมาจากสื่อออนไลน (REC I) โดยรูปแบบนี้
ได1แนะนําสถานท่ีทอ8 งเทยี่ ว 3 อนั ดบั แรก คอื วดั ปากคลองมะขามเฒ8า วดั พระบรมธาตุวรวิหาร และสวนนกชัยนาท 2)
รปู แบบการท8องเทยี่ วที่เกดิ จากการวิเคราะหจากระยะทางทีส่ ้ันทีส่ ดุ (REC II) โดยรูปแบบนไ้ี ดแ1 นะนาํ สถานที่ทอ8 งเท่ียว 3
อันดบั แรก คอื วัดกรณุ า วดั โคกเขม็ และ วดั อินทาราม(วดั ตลุก) และ 3) รปู แบบผสมร8วมระหวา8 งการทอ8 งเทีย่ วที่เกดิ จาก
การนาํ ระยะทางมาวเิ คราะหรวมกบั ข1อมูลท่รี วบรวมมาจากสอ่ื ออนไลน (REC III) โดยรปู แบบน้ีได1แนะนาํ สถานทีท่ 8องเทย่ี ว
3 อันดับแรก คือ วัดโคกเขม็ สวนนกชัยนาท หรอื สวนน้าํ อวกาศ และวัดธรรมามลู วรวิหาร

การแนะนําสถานที่ท8องเท่ียวตําแหน8งถัดไปของแต8ละรูปแบบท่ีมีความแตกต8างกัน ซึ่งเม่ือทํา
การเปรียบเทยี บการใหค1 ําแนะนาํ สถานที่ทอ8 งเทีย่ วจากองคความรใ1ู นการแนะนําการท8องเทย่ี วทง้ั 3 รูปแบบ ต1นแบบระบบ
แนะนําสถานที่ทอ8 งเท่ียวที่มีรูปแบบการทอ8 งเทีย่ วทเี่ กิดจากการนําระยะทางมาวิเคราะหรวมกับข1อมูลท่ีรวบรวมมาจากส่ือ
ออนไลน (REC III) มีความใกล1เคียงกับรูปแบบการท8องเที่ยวท่ีเกิดจากการวิเคราะหจากระยะทางที่ส้ันที่สุด (REC II) มาก
ท่ีสดุ โดยมีจํานวนท่ีแนะนําตรงกนั 20 รายการ จากทง้ั หมด 33 รายการ ร1อยละ 60.61

เอกสารสบื เน่อื งจากการประชมุ วิชาการและนาํ เสนอผลงานวจิ ัยระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รบั ใชช) มุ ชนสร)างสังคมฐานความร)ู” 317

ตาราง 3 จํานวนรปู แบบการท8องเทยี่ วที่ค1นหากบั จาํ นวนผู1เย่ียมชมสถานท่ีท8องเท่ียวโดยการแบง8 กลมุ8 ตาม

K-mean Cluster (ต8อ)

Code สถานท่ี จํานวนรปู แบบ ผโ)ู พสตข)อมูล K-mean Cluster

H01 วดั กรุณา 9 163 Cluster0

H04 วดั เขาสรรพยา 1 355 Cluster0

H05 วดั โคกเข็ม 14 728 Cluster0

H07 วดั โตนดหลาย 5 48 Cluster0

H12 วัดธรรมกิ าวาส 8 3,798 Cluster0

H13 วดั บ8อแร8 7 178 Cluster0

H14 วดั ปฐมเทศนาอรญั วาสี (เขาพลอง) 12 459 Cluster0

H18 วดั พระบรมธาตุวรวิหาร 25 1,348 Cluster0

H18(1) พพิ ธิ ภัณฑสถานแหง8 ชาติ ชยั นาทมนุ ี 5 262 Cluster0

H19 วดั พระยาแพรก 18 212 Cluster0

H22 วดั มหาธาตุ 27 6,199 Cluster0

H23 วัดสองพนี่ อ1 ง 24 628 Cluster0

H26 วดั อนิ ทาราม (วดั ตลกุ ) 13 1,276 Cluster0

H27 อนสุ าวรยี ขนุ สรรค 18 96 Cluster0

R02(1) สวนน้ําอวกาศ 18 70,594 Cluster0

R02(2) อาคารแสดงพนั ธุปลาลม8ุ แม8นํ้าเจ1าพระยา 0 1,296 Cluster0

R03 ฟารมจระเขว1 ัดสิงห 8 266 Cluster0

H03 วดั เขาทา8 พระ 51 2,662 Cluster1

H06 วดั ดอนตมู กมลาวาส 42 160 Cluster1

H08 วัดทรงเสวย 43 2,257 Cluster1

H09 วดั ท8านจ่ันโบราณาจารย 39 1,618 Cluster1

H15 วดั ปทุมธาราม (วัดหนองบัว) 39 1,168 Cluster1

H20 วดั พานิชวนาราม 34 1,248 Cluster1

H25 วัดสวุ รรณโคตมหาราม (คลองมอญ) 49 1,440 Cluster1

R02 สวนนกชยั นาท 47 160,757 Cluster1

H02 วัดไกลกงั วล (เขาสารพัดดีศรีเจรญิ ธรรม) 65 4,697 Cluster2

H10 วดั เทพหริ ณั ย (หนองทาระภ)ู 71 8,915 Cluster2

H17 วัดพระแก1ว 77 5,926 Cluster2

H21 วัดพชิ ัยนาวาส (วัดบา1 นเชย่ี น) 79 4,702 Cluster2

H24 วดั สงิ หสถติ 84 3,117 Cluster2

R01 เขอื่ นเจ1าพระยา 94 40,639 Cluster2

H11 วัดธรรมามลู วรวิหาร 123 15,839 Cluster3

H16 วัดปากคลองมะขามเฒ8า (วัดหลวงป›ูศขุ ) 137 47,846 Cluster3

318 เอกสารสืบเนื่องจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวิจัยระดบั ชาติ 2559 “การวิจยั รับใชช) ุมชนสร)างสังคมฐานความร)ู”

ตาราง 4 การเปรียบเทยี บรปู แบบการแนะนาํ สถานทีท่ 8องเทยี่ ว REC I - III
สถานทีแ่ นะนาํ จดุ ตอไป
สถานที่ปจb จบุ นั ตามความถ่รี ปู แบบ (REC I) ตามระยะทาง (REC II) แบบผสม (REC III)
R01 (0.3,3)
H01 H11 (3) R01 (0.3) H10 (4.5,22)
H02 H10 (22) H10 (4.5) R02 (8,6)
H03 H11 (15) H14 (6.5) H26 (15.1,1)
H04 H04 (1) H26 (15.1) H26 (0.3,3)
H05 R01 (5) H26 (0.3) H24 (3.1,38)
H06 H24 (38) H20 (2.1) H23 (1.2,3)
H07 H22 (3) H23 (1.2) H25 (9.9,4)
H08 H21 (7) H25 (9.9) H15 (3.6,13)
H09 H15 (13) H13 (2.9) H02 (4.5,22)
H10 H21 (30) H02 (4.5) H24 (5.6,9)
H11 H16 (43) H20 (5.6) H17 (12.7,2)
H12 H17 (2) H17 (12.7) H16 (9.3,2)
H13 H16 (2) H09 (2.9) R02 (3.5,3)
H14 H11 (3) R02 (3.5) H09 (3.6,13)
H15 H09 (13) H09 (3.6) H24 (1.3,9)
H16 H11 (43) H20 (1.3) H27 (2.9,5)
H17 H22 (11) H27 (2.9) R01 (5.8,2)
H18 H11 (5) R01 (5.8) H08 (*,2)
H18(1) H08 (2) R01 (5.8) H22 (0.2,3)
H19 H17 (6) H22 (0.2) H24 (0.1,15)
H20 H24 (15) H24 (0.1) H10 (5.8,30)
H21 H10 (30) H10 (5.8) H19 (0.2,3)
H22 H17 (11) H27 (0.2) H22 (0.8,4)
H23 H17 (8) H19 (0.70 H20(0.1,15)
H24 H06 (38) H20 (0.1) H24 (3.2,10)
H25 H11 (12) H24 (3.2) H05 (0.3,3)
H26 H05 (3) H05 (0.3) H19 (0.5,2)
H27 H17 (5) H22 (0.2) H05 (0.3,3)
R01 H16 (22) H01 (0.3) H14 (3.5,3)
R02 R01 (14) H14 (3.5) H03 (8.0,2)

R02(1) R01 (5) H14 (3.5) H24 (2.0,2)

R03 H24 (2) H24 (2.0)

ตาราง 5 การเปรยี บเทียบความคล1ายในการแนะนําสถานทท่ี 8องเทย่ี ว REC I – III

การเปรยี บเทียบ จํานวนความคลา) ย (N=33) รอ) ยละความคล)าย

1. REC I กบั REC II 7 21.21
36.36
2. REC I กบั REC III 12 60.61

3. REC II กบั REC III 20

3. จากการสัมภาษณผู1เชี่ยวชาญด1านระบบและด1านเนื้อหาเกี่ยวกับต1นแบบรูปแบบแนะนําการท8องเท่ียว
สามารถสรปุ ได1วา8 ระบบแนะนาํ การท8องเท่ยี วควรใหค1 วามสาํ คัญกับเรื่องของระยะทางในการเดินทาง และการให1อิสระใน
การเดินทางทอ8 งเทยี่ วของนักทอ8 งเท่ียว และควรเตรยี มคําแนะนําที่เหมาะสม เชน8 สถานท่ที ีใ่ ชร1 ะยะเดินทางสั้นทีส่ ดุ สถานท่ี

เอกสารสบื เนอ่ื งจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวิจัยระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รับใชช) ุมชนสร)างสงั คมฐานความรู)” 319

ท่ีนิยมไปท8องเที่ยว นอกจากนี้ระบบแนะนําการท8องเที่ยวจะต1องจดจําประวัติการเดินทางของผ1ูใช1เพ่ือนํามาประกอบกับ
การให1คําแนะนําสถานท่ีท8องเท่ียว เช8น สถานที่ที่เคยเดินทางมาแล1วในวันนั้น หรือการแนะนําสถานที่ภายในบริเวณ
เดียวกันเป<นลําดับแรก และการแนะนําสถานท่ีท8องเที่ยวควรมีการจัดเรียงอันดับสถานที่ตามระยะทาง และความถ่ีของ
รูปแบบท8องเท่ียวท่ีค1นพบโดยมีกระบวนการแนะนําสถานที่ท8องเที่ยวใหม8ทุกคร้ังเมื่อผ1ูใช1เปลี่ยนแผนการเดินทาง ระบบ
จะตอ1 งอํานวยความสะดวกให1ผ1ูใช1สามารถเลือกรูปแบบแนะนําได1 เช8นระยะทางท่ีใกล1ท่ีสุด หรือสถานท่ีที่มีผู1เย่ียมชมมาก
ที่สุด การแนะนําสถานที่ต8อไปต1องมีการแสดงข1อมูลทางสถิติและรายละเอียดเบ้ืองต1นประกอบกัน เช8น ระยะทาง และ
ความถ่ี เปน< ตน1 และการสัมภาษณผูเ1 ชย่ี วชาญในดา1 นเนือ้ หาเกีย่ วกับสถานทที่ 8องเท่ียวทส่ี าํ คญั ของจังหวัดชัยนาท สรุปได1ว8า
ควรมีข1อมูลท่ีจะแนะนําสถานท่ีท8องเท่ียวเบ้ืองต1นในภาพรวม และควรนําเสนอข1อมูลจุดเด8นท่ีมีความสําคัญของสถานท่ี
ทอ8 งเท่ียว และรปู ภาพเพื่อเป<นการให1ความรแ1ู ก8นกั ท8องเท่ยี วในการเย่ยี มชมสถานท่ที อ8 งเทยี่ ว

ภาพ 2 ตัวอยา8 งต1นแบบระบบแนะนําสถานท่ที 8องเทยี่ ว จังหวัดชัยนาท

อภิปรายผล

แหล8งข1อมลู ท่ีสาํ คัญในปnจจบุ ันทม่ี ขี 1อมูลจํานวนมากทสี่ ามารถนาํ มาเป<นขอ1 มลู พ้ืนฐานในการพฒั นาตน1 แบบ
ระบบแนะนาํ การท8องเทย่ี วโดย คอื ขอ1 มลู จากเวบ็ ไซตสอ่ื สงั คมออนไลน (Sun et al. 2013) การแบง8 ปnนข1อมูลไมว8 า8 จะเปน<
ภาพถ8าย พกิ ัด หรอื ขอ1 มลู ต8าง ๆ จะเปน< ข1อมูลทสี่ ามารถนาํ มาวเิ คราะหใหเ1 กิดองคความรดู1 1านการทอ8 งเท่ียวได1 (Majid
et al., 2015; Sun et al. 2013; Xu et al., 2015; Jiang et al., 2013) งานวจิ ัยครั้งนีข้ อ1 มลู สว8 นใหญท8 น่ี ํามาวิเคราะห
รูปแบบระบบแนะนําการท8องเทีย่ วของจงั หวัดชยั นาทจงึ มาจากเว็บไซตสือ่ สังคมออนไลนที่ผา8 นการคดั กรองตามเง่อื นไขซงึ่
จะช8วยลดคา8 ความคลาดเคลือ่ นของรูปแบบการท8องเทยี่ วทอ่ี าจจะเกดิ ข้นึ ได1 ซ่งึ สอดคลอ1 งกับ ปราลี มณีรัตน (2554) กลา8 ว
วา8 ขนั้ ตอนในการเตรียมขอ1 มลู เปน< ขน้ั ตอนทส่ี าํ คญั และใช1เวลามากที่สดุ เพราะข1อมลู ทีม่ าจากหลาย ๆ แหล8งจาํ เป<นที่
จะต1องมกี ารคดั เลอื กขอ1 มลู คดั กรองข1อมูล จัดกล8มุ ขอ1 มลู และแปลงขอ1 มลู ให1อยูใ8 นรปู แบบท่ีเหมาะสม กอ8 นท่ีจะนําข1อมูลที่
ไดไ1 ปใชใ1 นการสร1างแบบจาํ ลองอื่นต8อไป

แนวทางในการพัฒนาต1นแบบระบบแนะนํารูปแบบการท8องเท่ียว จังหวัดชัยนาท ได1มีกําหนดรูปแบบการให1
คําแนะนําไว1 3 รูปแบบ คอื รปู แบบการท8องเท่ียวทเี่ กิดจากข1อมลู ทรี่ วบรวมมาจากสอ่ื ออนไลน รูปแบบการท8องเท่ียวท่ีเกิด
จากการวิเคราะหจากระยะทางทีส่ น้ั ทส่ี ดุ และรปู แบบผสมรว8 มระหวา8 งการท8องเทีย่ วทเ่ี กดิ จากการนาํ ระยะทางมาวิเคราะห
รวมกบั ขอ1 มูลทร่ี วบรวมมาจากสือ่ ออนไลน ซ่งึ การรปู แบบท้ัง 3 นี้จะถูกพัฒนาเป<นฟnงกช่ันการทํางานท่ีสําคัญของระบบซ่ึง
ประกอบดว1 ยการแนะนาํ ทีเ่ น1นท่ีระยะทางทสี่ ั้นทส่ี ดุ ในการเดินทางจากสถานท่ีทอ8 งเทย่ี วหนงึ่ ไปยังอีกสถานท่ีท8องเท่ียวหนึ่ง
เพ่ือให1นักท8องเที่ยวที่ใช1ระบบสามารถที่จะวางแผนการท8องเที่ยวภายในจังหวัดได1ภายในระยะเวลาท่ีจํากัด รวมถึงการ
แนะนําสถานท่ีท8องเที่ยวเบ้ืองต1น จุดเด8นของสถานท่ีท8องเที่ยวนั้น รวมถึงรูปภาพท่ีสําคัญของสถานท่ีท8องเที่ยวนั้น ซึ่ง

320 เอกสารสบื เน่ืองจากการประชมุ วชิ าการและนาํ เสนอผลงานวจิ ัยระดบั ชาติ 2559 “การวิจยั รับใช)ชมุ ชนสร)างสังคมฐานความร)ู”

สอดคล1องกับงานวิจัยของ Borras et al. (2014) ที่กล8าวว8า ฟnงกช่ันการทํางานของระบบแนะนําการท8องเท่ียวควรจะให1
ความสําคัญกับการแนะนําจุดท8องเที่ยวที่น8าสนใจ การจัดอันดับของแหล8งท8องเที่ยว แผนการเดินทางอัตโนมัติให1
นักท8องเท่ยี ว รวมถึงการแสดงรายละเอียดของแหล8งทอ8 งเท่ียว เชน8 แผนท่กี ารเดินทาง ประวตั ิของสถานที่ทอ8 งเทยี่ ว เปน< ต1น

ข)อเสนอแนะ

ข)อเสนอแนะสําหรับการนําไปประยกุ ตใช)
การวจิ ัยเพอื่ พฒั นาตน1 แบบระบบแนะนํารูปแบบการทอ8 งเทีย่ ว จังหวัดชยั นาท จะสามารถนาํ ไปประยกุ ตใช1กบั

หน8วยงานภาครฐั ในการวางแผนและสง8 เสรมิ การทอ8 งเทยี่ วภายในจังหวัด โดยใหค1 วามสาํ คญั กบั การแนะนาํ เสน1 ทางการ
ทอ8 งเท่ียวตามลักษณะรูปแบบการทอ8 งเทีย่ ว

ขอ) เสนอแนะสําหรบั การทําวิจยั ตอไป
การวิจัยครั้งนเ้ี นน1 ทก่ี ารพัฒนาระบบแนะนําการทอ8 งเที่ยวตามระยะทางและสถานทค่ี วามนยิ มของนกั ท8องเทีย่ ว

ในจังหวดั ชยั นาท แตย8 ังขาดการแนะนําการทอ8 งเทีย่ วทีส่ อดคล1องกบั บรบิ ทของนกั ทอ8 งเทยี่ ว และการแนะนาํ สถานทส่ี าํ คญั
ในการเข1าชม และคาํ นวณงบประมาณทใี่ ชใ1 นการทอ8 งเทีย่ วท่ีเหมาะสมคนมาเท่ยี ว

เอกสารอา) งอิง

ปราลี มณีรตั น. (2554). การสร)างโมเดลการจดั การระบบนกั ศกึ ษาสัมพนั ธโดยใช)เทคนิคเหมอื งขอ) มลู . คณะเทคโนโลยี
สารสนเทศ มหาวิทยาลัยศรีปทุม.

สาํ นักงานจงั หวดั ชัยนาท. (2557). แผนพฒั นาจังหวัด 4 ปp (พ.ศ. 2558-2561) จังหวัดชยั นาท. ชัยนาท.
Borras J., Moreno, A. & Valls, A. (2014). Intelligent tourism recommender systems: A survey. Expert

Systems with Application, 41: 7370-7380.
Jiang, K., Yin, H., Wang, P., & Yu, N. (2013). Learning from contextual information of geo-tagged web

photos to rank personalized tourism attractions. Neurocomputing, 119: 17-25.
Majid, A., Chen, L., Mirza, H.T., Hssiain I. & Chen, G. (2015). A system for mining interesting tourist

locations and travel sequences from public geo-tagged photos. Data & Knowledge
Engineering, 95: 66-86.
Sun, Y., Fan, H., Bakillah, M., & Zipf, A. (2013). Road-based travel recommendation using geo-tagged
images. Computers, Environment and Urban System.
Xu, Z., Chen, L. & Chen, G. (2015). Topic based context-aware travel recommendation method
exploiting geotagged photos. Neurocomputing, 155: 99-107
Zarraga, C. & Bonache, J. (2003). Assessing the team environment for knowledge sharing: an empirical
analysis. The International Journal of Human Resource Management, 14(7): 1227-1245.

เอกสารสบื เนือ่ งจากการประชมุ วชิ าการและนาํ เสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจัยรบั ใช)ชมุ ชนสรา) งสงั คมฐานความรู)” 321

การตรวจหาการปนเป‘’อนของแบคทเี รียกลุมโคลิฟอรม ภายในโรงอาหารมหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนย
The Detection of Coliform Bacteria Contamination from
Southeast Asia University’s Cafeteria
ณัฏฐรมณั ยา จนั ทราประภากลุ 1
NuttaramunyaChantraprapakul1
บทคัดยอ

นักศึกษามหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนยส8วนใหญ8 นิยมการบริโภคอาหารจากโรงอาหารของมหาวิทยาลัยเอเชีย
อาคเนยเป<นหลัก การศึกษาวิจัยคร้ังนี้มีวัตถุประสงคในการตรวจหาการปนเปª©อนของแบคทีเรียกล8ุมโคลิฟอรม ในอาหาร
พร1อมบริโภค ภาชนะ และมือผู1สัมผัสอาหาร จํานวนท้ังหมด 10 ร1าน ภายในโรงอาหารของมหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนย
โดยใช1ชุดทดสอบน้ํายาตรวจเชื้อโคลิฟอรมข้ันต1น SI-2 ในการตรวจวิเคราะห โดยทําการเก็บตัวอย8างระหว8างเดือน
มกราคม–มีนาคม 2559 จากผลการศึกษาพบว8า มีปริมาณแบคทีเรียกล8ุมโคลิฟอรมสูงเกินค8ามาตรฐานในอาหารพร1อม
บริโภค ในอาหารประเภท ยํา แกง ทอด ผัดและต1ม คดิ เป<นร1อยละ 90, 75, 47.42, 43.93 และ 43.82ตามลําดับ ในส8วน
ของภาชนะ พบวา8 มีการปนเปª©อนของแบคทเี รียกลุม8 โคลฟิ อรมใน จาน ชาม ช1อน ส1อม ร1อยละ 47.33, 43.33, 36.74 และ
20.66 ตามลําดบั และในสว8 นของการปนเป©ªอนจากมือผ1ูสัมผัสอาหารคิดเป<นร1อยละ 43.33 ซ่ึงผลจากงานวิจัยแสดงให1เห็น
ว8าควรคํานึงถึงมาตรฐานความสะอาดของอาหาร ภาชนะ และมือผู1สัมผัสอาหาร เพื่อให1ผ1ูใช1บริการโรงอาหารของ
มหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนยได1บรโิ ภคอาหารทถ่ี กู สขุ ลักษณะ
คําสําคญั : แบคทีเรียกลุม8 โคลิฟอรม อาหารพรอ1 มบริโภค ภาชนะ มอื ผู1สมั ผสั อาหาร

ABSTRACT

Most student of Southeast Asia University often eat food from the Southeast Asia
University’s cafeteria. The research aiming to the contamination of coliform bacteria from cooked food,
utensil and food handler from 10 shops in Southeast Asia University. The SI-2 Testkit was used to
detect coliform bacteria. The sample were collected between January-March 2016. The result showed
the detection of standard coliform bacteria contamination form cooked food samples were presented
in spicy salad, curry, fried food, stir-fried and soup in the value of 90% 75% 47.42% 43.93% and
43.82% respectively. The contamination of coliform bacteria form utensil mostly presented in dish,
bowl, spoon and fork in the value of 47.33%, 43.33%, 36.74% and 20.66% respectively. The
contamination of coliform bacteria from food handler was 43.33%. The result from this research
showed we must consider about the cleanness of cooked food, utensil and food handler for the
better food hygiene.
KEYWORD: Coliform Bacteria, Cooked food, Utensil, Food handler

ความเป`นมาและความสาํ คัญของปญb หา

ในปnจจุบันสถานการณสถานการณความเจ็บป›วยท่ีเกิดจากโรคที่มีอาหารเป<นสื่อโดยเฉพาะโรคอุจจาระร8วง
เฉียบพลัน ซ่ึงเป<นโรคที่มีการเฝ|าระวังโดยสํานักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข รายงานในระบบ
รายงาน 506 สรปุ รายงานการเฝา| ระวงั โรคอุจจาระเฉยี บพลันระหวา8 งปy พ.ศ. 2547 ถงึ พ.ศ. 2557 พรอ1 มทัง้ ดแู นวโนม1 ของ

1 สาขาวิชาวศิ วกรรมความปลอดภัย คณะวศิ วกรรมศาสตร มหาวิทยาลยั เอเชยี อาคเนย

322 เอกสารสืบเนื่องจากการประชมุ วิชาการและนาํ เสนอผลงานวิจัยระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รับใชช) มุ ชนสรา) งสังคมฐานความร)ู”

การเกิดโรคพบวา8 โรคอุจจาระร8วงเฉียบพลันมักพบผู1ป›วยเพิ่มในช8วงต1นปyระหว8างเดือนมกราคมถึงมีนาคมของทุกปy โดยมี
รายงานผู1ป›วยอย8ใู นช8วง 50,000 – 120,000 ราย (สํานักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค, 2557)ในปy พ.ศ. 2558 พบว8าโรค
อุจจาระร8วงเฉียบพลันเป<นสาเหตุอันดับหนึ่งของการป›วยเป<นโรคติดต8อ มีรายงานผู1ป›วยท้ังสิ้น 850,744 ราย อัตราป›วย
1,306.3 ตอ8 ประชากรแสนคน (สํานักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค, 2558)สาเหตุของโรคอุจจาระร8วงเฉียบพลันมีสาเหตุ
มาจากการบริโภคอาหารท่ีปนเปª©อนเช้ือโรคหรือสารเคมีที่ติดมาจากภาชนะ มือผ1ูสัมผัสอาหาร หรือส่ิงแวดล1อมโดยตรง
รวมถึงการสุขาภิบาลทางด1านอาหารท่ีไม8ถูกสุขลักษณะ ประชาชนส8วนใหญ8นิยมบริโภคอาหารปรุงสําเร็จหรืออาหาร
พร1อมบริโภค ซึ่งอาหารพร1อมบริโภคคือ อาหารดิบท่ีเตรียมหรือปรุงในสภาพบริโภคได1ทันที (ผักผลไม1ท่ีล1างแล1วอาหาร
ทะเลที่เตรียมเพื่อบริโภคดิบ) อาหารท่ีผ8านกรรมวิธีหรือปรุงสุกแล1ว (ผัก-ผลไม1ดองอาหารปรุงสุกท่ัวไป)
กรมวทิ ยาศาสตรการแพทยกระทรวงสาธารณสุข, 2553)

แบคทีเรยี กลม8ุ โคลิฟอรมเป<นจุลินทรียที่บอกให1ทราบถึงระดับการสุขาภิบาลอาหาร เนื่องจากแบคทีเรียกลุ8มน้ี
สามารถพบได1ในระบบทางเดินอาหารของส่ิงมีชีวิต ถูกขับออกมาพร1อมกับอุจจาระ และสามารถดํารงชีวิตอย8ูในสภาวะ
แวดล1อมภายนอก เช8นดิน น้ําปนเป©ªอนมากับพืช ผักต8างๆหรืออย8ูในอาหารที่ไม8มีสุขลักษณะท่ีดีในการผลิต (ดาริวรรณ
เศรษฐธี รรมและคณะ, 2556) ดงั นั้นการตรวจพบแบคทีเรียกลม8ุ น้จี งึ สามารบ8งบอกไดว1 8าอาหารน้ันไมถ8 ูกสขุ ลักษณะ ซ่ึงอาจ
เป<นสาเหตขุ องการเกดิ โรคอุจจาระร8วงเฉยี บพลนั ได1 ด1วยเหตนุ ีผ้ ู1วิจัยจึงเห็นความสาํ คญั ของการปนเป©อª นแบคทเี รียกลุ8มโคลิ
ฟอรม จึงได1ทําการตรวจหาการปนเป©ªอนของแบคทีเรียกล8ุมโคลิฟอรมในอาหารพร1อมบริโภค ภาชนะ และมือผ1ูสัมผัส
อาหารภายในโรงอาหารมหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนยเน่ืองจากนักศึกษามหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนยส8วนใหญ8นิยมบริโภค
อาหารจากโรงอาหารของมหาวิทยาลัย เพื่อเป<นแนวทางในการเฝ|าระวังและปรับปรุงสุขลักษณะของร1านอาหารให1ถูกหลัก
สุขาภิบาลต8อไป

วตั ถปุ ระสงค

1. เพื่อศึกษาการปนเปอª© นแบคทเี รยี โคลฟิ อรมในอาหารพรอ1 มบริโค ภาชนะสัมผสั อาหารและมอื ผสู1 ัมผัส
อาหาร ภายในโรงอาหารมหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนย

2. เพือ่ ตรวจหาการปนเป©อª นแบคทีเรยี โคลฟิ อรมดว1 ยชดุ ทดสอบข้นั ต1น (SI-2)
3. เพอื่ ปรบั ปรงุ สขุ ลกั ษณะของร1านอาหาร และผ1ูปรงุ อาหารใหถ1 กู หลักสขุ าภบิ าล

ขอบเขตการศึกษา
การวิจัยเชิงสํารวจ (Descriptive survey research) ศึกษาการปนเปª©อนแบคทีเรียกล8ุมโคลิฟอรม ภายใน

ร1านอาหารมหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนย จังหวัดกรุงเทพฯ จํานวน 10 ร1านค1าทําการเก็บตัวอย8างอาหารพร1อมบริโภค
ภาชนะสมั ผสั อาหาร และมือผู1สัมผัสอาหาร โดยใช1ชุดทดสอบน้ํายาตรวจเชื้อโคลิฟอรมขั้นต1น SI-2 ในการตรวจวิเคราะห
ระหวา8 งเดอื นมกราคมถึงมนี าคม 2559

วิธีดําเนินการวจิ ัย

1. ใช1ชุดทดสอบโคลิฟอรมขั้นต1น (SI-2) ในการตรวจหาการปนเป©ªอนของแบคทีเรียกลุ8มโคลิฟอรมโดยดูการ
เปลี่ยนสีจากสีม8วงเป<นสีเหลืองภายใน 17 ช่ัวโมงแสดงว8า มีแบคทีเรียกล8ุมโคลิฟอรมในตัวอย8างท่ีตรวจเกินมาตรฐาน
กําหนด ในอาหารพร1อมบริโภคใช1ตัวอย8างอาหารขนาด 1 กรัมหรือ 1 มิลลิสิตรต8อ 1 ขวดนํ้ายา โดยแบ8งประเภทอาหาร
ออกเป<น 5 ประเภท คือ ทอด ต1ม ผัด แกง และยํา จํานวน 300 ตัวอย8าง ภาชนะสัมผัสอาหารสวอปภาชนะในบริเวณท่ี
สัมผัสอาหารพื้นที่ 4 ตารางน้ิว อย8างละ 5 ช้ิน ต8อ 1 ตัวอย8าง แบ8งเป<นภาชนะประเภท จาน ชาม ช1อน และส1อม จํานวน
600 ตัวอยา8 ง และมอื ผ1ูสมั ผสั อาหาร สวอปมอื ผ1สู มั ผสั อาหารโดยสวอปนิ้วจากปลายน้วิ ข1อที่ 2 ยกเว1นหัวแม8มือให1 สวอปถึง
ขอ1 ที่ 1 รวม 60 ตวั อยา8 ง

2. แปลผลเปรียบเทียบกับมาตรฐานของกรมวิทยาศาสตรการแพทย (กรมวิทยาศาสตรการแพทย กระทรวง
สาธารณสุข, 2553)

เอกสารสืบเน่ืองจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ัยรบั ใชช) มุ ชนสรา) งสังคมฐานความร)ู” 323

ภาพ 1 การเก็บตัวอย8างอาหารพรอ1 มบรโิ ภค

ภาพ 2 การเกบ็ ตัวอย8างภาชนะสมั ผัสอาหาร

สรปุ ผล

การตรวจหาการปนเป©ªอนแบคทีเรียกล8ุมโคลิฟอรมในอาหารพร1อมบริโภคที่จําหน8ายภายในโรงอาหาร
มหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนยพบว8ากล8ุมอาหารปรุงสุกท่ัวไปได1แก8ยํา แกง ทอด ผัด ต1มมีแบคทีเรียกลุ8มโคลิฟอรมสูงเกิน
มาตรฐานรอ1 ยละ90, 75, 47.42, 43.93 และ 43.82 ตามลาํ ดบั (ดังตารางท่ี 1) จากการพิจารณาพบว8า อาหารประเภทยํา
จะมีการปนเปª©อนแบคทีเรียโคลิฟอรมมากที่สุด เนื่องจากอาหารก่ึงสุกก่ึงดิบหรืออาหารท่ีมีการใส8วัตถุดิบลงไปเพ่ิมใน
ภายหลังมักมีการปนเปª©อนมากท่ีสุด ประกอบกับผ1ูสัมผัสอาหารหยิบวัตถุดิบโดยตรง ไม8มีการสวมถุงมือ หรือใช1อุปกรณ
ขณะปรุงอาหาร และอณุ หภูมิซึ่งมีส8วนช8วยในการเจริญเติบโตของแบคทีเรียเป<นอย8างดี รองลงมาคือ อาหารประเภทแกง
ซึ่งใช1กะทิเป<นหลักในการประกอบอาหาร ทําให1อาหารเน8าเสียได1ง8าย อาหารประเภททอด ผัด และต1ม ปริมาณการ
ปนเป©ªอนของแบคทีเรียโคลิฟอรมในปริมาณที่ใกล1เคียงกัน นอกจากน้ันการเก็บรักษาวัตถุดิบท่ีไม8ถูกหลักสุขิภิบาลก็เป<น
สาเหตุหน่ึงในการปนเปªอ© นของแบคทีเรยี โดยการเกบ็ รกั ษาวตั ถดุ บิ ไมม8 กี ล8องหรือภาชนะเก็บวตั ถดุ บิ กอ8 นนําไปแช8เย็น เป<น
ตน1

ตาราง 1 แบคทีเรยี โคลิฟอรมในอาหารพร1อมบรโิ ภค

ประเภทอาหาร จาํ นวนตัวอยาง เกินมาตรฐาน รอ) ยละ

1. อาหารประเภทตม1 (n=300) จํานวน (ตัวอยาง) 43.8
2. อาหารประเภทผัด 43.9
3. อาหารประเภทแกง 89 39 75.0
4. อาหารประเภททอด 66 29 47.4
5. อาหารประเภทยํา 28 21 90.0
97 46
20 18

1. การปนเป©ªอนแบคทีเรียกลุ8มโคลิฟอรมในภาชนะสัมผัสอาหารพบว8าภาชนะประเภท จาน ชาม ช1อน และ
ส1อม ตรวจพบการปนเปªอ© นของแบคทีเรยี กลม8ุ โคลฟิ อรมรอ1 ยละ47.33, 43.33, 36.74 และ 20.66 ตามลําดับ (ดังตารางท่ี
2) จากการพจิ ารณาพบวา8 การปนเป©อª นอาจมีสาเหตมุ าจากขนั้ ตอนการลา1 งภาชนะท่ไี ม8สะอาด รวมไปถึงการเก็บรักษาภาข

324 เอกสารสบื เนอ่ื งจากการประชมุ วชิ าการและนาํ เสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจยั รบั ใช)ชุมชนสร)างสงั คมฐานความร)ู”

นะกอ8 นนาํ มาใช1งาน และสภาพของรา1 นคา1 โดยสว8 นใหญ8ไม8ถูกหลักสุขาภบิ าล ทาํ ให1เกิดการปนเปª©อนแบคทีเรียโคลิฟอรมได1
ในดา1 นของมือผูส1 มั ผสั อาหารตรวจพบการปนเป©อª นแบคทีเรยี กลุ8มโคลฟิ อรมร1อยละ43.33 (ดังตารางท่ี 2) จากการพิจารณา
พบว8า สาเหตกุ ารปนเปª©อนแบคทเี รยี โคลิฟอรมโดยสว8 นใหญ8 ผสู1 มั ผสั อาหารทําการสมั ผสั อาหารโดยตรง ไม8สวมถุงมือ หรือ
ใช1อปุ กรณในการหยิบอาหาร และอุปกรณทใี่ ชใ1 นการทาํ อาหารโดยสว8 นใหญ8 เชน8 มีด ตะหลิว ชอ1 น หรือกระบวยตกั อาหาร
เมื่อผู1ปรุงอาหารใช1แล1วมักจะวางไม8เป<นท่ี โดยจะวางบนโต{ะโดยตรงไม8มีภาชนะมารองรับซึ่งเป<นสาเหตุหน่ึงของการ
ปนเป©อª น ดา1 นสขุ อนามยั ของผส1ู ัมผสั อาหารบางรายไม8ตัดเลบ็ ซึ่งซอกเล็บน้ันเป<นแหล8งสะสมของเช้ือแบคทีเรียเป<นอย8างดี
บางรายมีการ ไอ หรือจาม โดยใช1มือปˆดปากแล1วสัมผัสอารต8อ และในด1านพฤติกรรมท่ีผู1สัมผัสอาหารไม8หมั่นทําความ
สะอาดมือใหส1 ะอาดอยเ8ู สมอ หรือไมส8 วมใสห8 มวกคลมุ ผม ผา1 กนั เป©อª น เปน< ตน1

ตาราง 2 แบคทเี รยี โคลิฟอรมในภาชนะสมั ผัสอาหารและมือผส1ู มั ผัสอาหาร

ประเภทตัวอยาง จํานวนตวั อยาง การปนเป’‘อน ร)อยละ
(n=660)
1. ภาชนะสัมผสั อาหารประเภทจาน 150 จํานวน (ตัวอยาง) 47.3
2. ภาชนะสัมผสั อาหารประเภทชาม 150 43.3
3. ภาชนะสัมผสั อาหารประเภทช1อน 150 71 36.7
4. ภาชนะสมั ผัสอาหารประเภทสอ1 ม 150 65 20.7
5. มือผูส1 ัมผัสอาหาร 60 54 43.3
31
อภิปรายผล 26

ผลการตรวจหาการปนเป©ªอนของแบคทีเรียกล8ุมโคลิฟอรมในอาหารพร1อมบริโภคท่ีจําหน8ายในโรงอาหาร
มหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนยพบว8า ปริมาณแบคทีเรียกล8ุมโคลิฟอรมสูงเกินค8ามาตรฐานในอาหารพร1อมบริโภค ในอาหาร
ประเภท ยาํ แกง ทอด ผดั และตม1 คดิ เป<นรอ1 ยละ 90, 75, 47.42, 43.93 และ 43.82ตามลําดับ ในส8วนของภาชนะ พบว8า
มีการปนเปªอ© นของแบคทีเรยี กลุม8 โคลฟิ อรมใน จาน ชาม ชอ1 น ส1อม รอ1 ยละ 47.33, 43.33, 36.74 และ 20.66 ตามลําดับ
และในส8วนของการปนเปª©อนจากมือผู1สัมผัสอาหารคิดเป<นร1อยละ 43.33 งานวิจัยนี้สามารถบ8งบอกได1ว8าควรตระหนักถึง
การปนเปอ©ª นของแบคทีเรียโคลิฟอรม ต้ังแต8การคัดเลือกวัตถุดิบในการประกอบอาหาร พฤติกรรมการประกอบอาหาร การ
ล1างทําความสะอาดวัตถุดิบ การเก็บรักษาวัตถุดิบ ขั้นตอนการประกอบอาหารที่ถูกสุขลักษณะ รวมไปถึงภาชนะต8างๆ ท่ี
ควรล1างทาํ ความสะอาดก8อนนํามาใช1 การเก็บรกั ษาภาชนะใหถ1 ูกต1องตามมาตรฐานกําหนด รวมไปถึงพฤตกิ รรมของผูส1 ัมผสั
อาหารท่ีควรมีการปลูกฝnงให1ใส8ใจในความสะอาดอย8ูเสมอ สภาพแวดล1อมของร1านค1าที่ควรทําให1ถูกหลักสุขาภิบาล
เน่ืองจากทางมหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนยได1ทําการปรับปรุงโรงอาหารจึงทําให1ร1านค1าต8างๆ จัดวางรูปแบบร1าน รวมไปถึง
การเกบ็ รักษาอุปกรณตา8 งๆ ในการประกอบอาหารไม8ถกู สขุ ลักษณะเท8าท่ีควร ดังน้นั เพอ่ื ป|องกันการปนเปª©อนของแบคทีเรยี
กลุ8มโคลิฟอรม ทางมหาวิทยาลยั เอเชยี อาคเนยควรมีการจดั หาเจา1 หนา1 ที่ทีเ่ กี่ยวขอ1 งมาดแู ล จัดอบรมผป1ู ระกอบการร1านค1า
ให1ความรู1เพิ่มเติมในการปฏิบัติตนให1ถูกสุขลักษณะ มีการปลูกฝnงให1ใส8ใจในความสะอาดอยู8เสมอ รวมไปถึงเม่ือมีการ
ปรับปรุงโรงอาหารเสร็จส้ินแล1วน้ันควรตรวจสอบ ดูแลร1านค1าให1เป<นไปตามหลักสุขาภิบาล และควรมีการตรวจสอบการ
ปนเปอª© นของแบคทเี รียกล8มุ โคลิฟอรมอยา8 งสมาํ่ เสมอ เพ่ือนําไปสกู8 ารแกไ1 ขท่ีย่ังยืนตอ8 ไป

ข)อเสนอแนะ

ผลการวจิ ยั สามารถใชเ1 ป<นแนวทางในการดาํ เนินการปรบั ปรุงสุขลักษณะของรา1 นอาหาร และผ1ูปรุงอาหาร รวม
ไปถึงสภาพแวดล1อมต8างๆ ภายในโรงอาหารมหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนยให1ถูกตามหลักสุขาภิบาล เพ่ือความปลอดภัยใน
การบริโภคอาหารปรงุ สําเร็จ

เอกสารสบื เนือ่ งจากการประชมุ วิชาการและนาํ เสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ัยรบั ใช)ชมุ ชนสร)างสังคมฐานความร)ู” 325

สําหรบั การวิจัยในคร้ังต8อไป สามารถนําไปใช1เป<นแนวทางในการปรับปรุงการจําหน8ายอาหารที่มีลักษณะการ
วางจาํ หน8ายคลา1 ยกนั เชน8 รา1 นคา1 แผงลอย และนําประเดน็ ที่ยังขาดไปเสรมิ ให1เกดิ ประสิทธิผลมากย่งิ ข้ึน รวมทง้ั ศกึ ษา และ
วิเคราะห ควบคุมการปนเปª©อนของแบคทีเรียกล8ุมโคลิฟอรม ต้ังแต8กระบวนการผลิต วัตถุดิบ ภาชนะท่ีบรรจุ จนไปถึง
ผ1ูบรโิ ภค

กติ ติกรรมประกาศ

ขอขอบคณุ ผูป1 ระกอบการรา1 นคา1 ของมหาวิทยาลยั เอเชยี อาคเนย ท่ีให1ความอนเุ คราะหในการทําวิจยั และให1
ความรว8 มมือในการเก็บตัวอยา8 งในคร้งั นี้

เอกสารอ)างอิง

สํานักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค (2557). รายงานสถานการณโรคอุจจาระรวงเฉียบพลัน (acute diarrhea)
ประเทศไทยพ.ศ. 2557, รายงาน 506 ประจาํ สปั ดาหที่ 44

สํานักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค (2558). รายงานการเฝาx ระวงั ทางระบาดวทิ ยา, ปทp ี่ 46 ฉบบั ที่ 38
กรมวิทยาศาสตรการแพทยกระทรวงสาธารณสุข (2553). เกณฑคุณภาพทางจุลชีววิทยาของอาหารและภาชนะสัมผัส

อาหารฉบบั ที่ 2. นนทบุรี
ดาริวรรณเศรษฐีธรรม, กาญจนานาถะพินธุ, จรัสศรีนามแก1ว และภัควลัญชณ จันทรา (2556). สถานการณการ

การปนเป©ªอนจุลินทรียในอาหารพร1อมบริโภค:กรณีศึกษาในจังหวัดขอนแก8นและอุดรธานี, วารสารวิจัย
สาธารณสขุ มหาวทิ ยาลัยขอนแกน ปpท่ี 6 ฉบบั ที่ 2

326 เอกสารสบื เนอ่ื งจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวิจัยระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ัยรับใชช) ุมชนสรา) งสังคมฐานความร)ู”

การศึกษาการเพาะเชือ้ เหด็ เอคไมคอรไรซาสกุล Russula บนอาหารเลยี้ งเชอื้ PDB และ MEB
ในหอ) งปฏิบัตกิ าร

The study of inoculation ectomycorrhizal fungi genus Russula in PDB and MEB
medium in laboratory

พวงผกา แกว) กรม1 จริ าวรรณ อุนเมตตาอารี2 สรุ างครัตน พันแสง3 แสงจนั ทร สอนสวาง4
และ นชุ จรินทร แกลว) กล)า5

Puangpaka Kaewkrom, Jirawan Oonmetta-aree, Surangrat Punsaeng,
Sangjan Sonswang and Nutcharin Kaewkha

บทคดั ยอ

วัตถุประสงคของงานวิจัยเพื่อศึกษาการแยกเช้ือบริสุทธิ์และการเพาะเลี้ยงเส1นใยราเอคโตไมคอรไรซาเห็ดสกุล
Russula ด1วยอาหารเล้ียงเช้ือท่ีแตกต8างกัน โดยทําการแยกเชื้อบริสุทธของราเอคโตไมคอรไรซาเห็ดแดงน้ําหมาก
(Russula emetica) จาํ นวน 3 ไอโซเลท ราเอคโตไมคอรไรซาเห็ดถา8 นใหญ8 (R. nigricans) จาํ นวน 1 ไอโซเลท และราเอค
โตไมคอรไรซา เห็ดถ8านเล็ก (R. densifolia) จํานวน 1 ไอโซเลท ซึ่งได1เก็บตัวอย8างมาจากพื้นที่ป›าไม1ในจังหวัดเพชรบูรณ
และจังหวัดเลย นาํ มาเพาะเล้ยี งบนอาหารสาํ เร็จรูป PDA หลังจากนน้ั ราเอคโตไมคอรไรซาทั้ง 5 ไอโซเลท ถกู นําไปทดสอบ
การเจริญเติบโตบนอาหารเล้ยี งเชอ้ื ชนดิ เหลว คอื PDB และ MEB ผลการทดลองพบวา8 อาหารเล้ียงเช้ือ MEB เป<นอาหารท่ี
มคี วามเหมาะสมมากทสี่ ดุ โดยราเอคโตไมคอรไรซาท้งั 5 ไอโซเลท มีน้ําหนักแห1งของเส1นใยมากที่สุด เม่ือเปรียบเทียบการ
เจริญของเส1นใยราเอคโตไมคอรไรซาของเห็ดท้ัง 3 ชนิด พบว8าเม่ือส้ินสุดการทดลองราเอคโตไมคอรไรซาเห็ดถ8านใหญ8มี
นํา้ หนักแหง1 ของเส1นใยสงู ที่สุด

คาํ สําคญั : เห็ดไมคอรไรซา, สกลุ Russula, การเพาะเชือ้

ABSTRACT

The isolated and cultured of ectomycorrhizal myciliaof macrofungi genus Russula in different
media were investigated. In this study, three isolates of Russula emetica, one isolate of R. nigricans
and one isolate of R. densifolia collected from forest communities in Phechabun and Loei Province
were isolated and cultured on PDA medium. Then all of these samples were selected for inoculum
production. The effects of different broth media i.e. PDB and MEB on growth were studied with the
aim of improving mycelia production. Among media tested, MEB medium was found to be the best
medium for the five samples with the maximum mycelia dry weight. The comparing on the growth
between three species of ectomycorrhizal fungi found that R. nigrican showed the highest mycelia dry
weight at the end of this study.

KEYWORDS: Ectomycorrhizal fungi, genus Russula, inoculation

1 มหาวิทยาลัยราชภฏั เพชรบูรณ
2 มหาวทิ ยาลัยราชภฏั เพชรบรู ณ
3 มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั เพชรบูรณ
4 มหาวทิ ยาลัยราชภฏั เพชรบรู ณ
5 มหาวิทยาลยั ราชภฏั เพชรบูรณ

เอกสารสบื เนอ่ื งจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวจิ ัยระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รับใช)ชมุ ชนสรา) งสงั คมฐานความรู)” 327

ความเป`นมาและความสําคัญของปญb หา

เห็ดจัดอย8ูในอาณาจกั รเห็ดรา (Kingdom Fungi) สามารถนํามาใชป1 ระโยชนหลายด1าน รวมท้ังยังมีสารประกอบ
ที่ชว8 ยในการรักษาสขุ ภาพของมนษุ ย โดยเฉพาะในเอเชยี มกี ารใชเ1 หด็ ในการรักษาโรคหลายชนิด (Keller และคณะ, 1997)
มีรายงานว8าเห็ดแครงหรือเห็ดตีนต{ุกแก (Schizophyllum commune) มีสรรพคุณทางด1านการสร1างภูมิคุ1มกันของ
ร8างกาย ช8วยฟ©ªนฟูภูมิค1ุมกันหลังการฉายรังสี (Miyazak และคณะ, 1995) เห็ดหูหนูขาว (Tremella fuciformis) ใช1ใน
การรกั ษาโรคลคู เี มยี โรคหอบหืด และบรรเทาอาการไอ (Oei, 1996) เห็ดเอคโตไมคอรไรซามกี ารสรา1 งสารทุติยภูมิท่ีมีฤทธิ์
ในการต1านสารอนุมูลอิสระ Taylor and Alexander (2005) รายงานไว1ว8าราประมาณ 7,000-10,000 ชนิดมีการสร1าง
เอคโตไมคอรไรซากับรากพืช โดยราเอคโตไมคอรไรซาจะมีการสร1างเส1นใยสานกันเป<นแผ8นเย่ือหุ1ม (Fungal sheath)
เรยี กว8า แผน8 แมนเทิล (Mantle sheath) เจรญิ อย8ูบรเิ วณรอบๆ รากพืช หนาประมาณ 20-100 ไมครอน เสน1 ใยราจะเจริญ
อย8ูในช8องว8างระหว8างเซลลผิวชั้นอิพิเดอรมิส (Epidermis) กับช้ันคอรเทกซ (Cortex) โดยจะสานกันเป<นตาข8ายคล1าย
รา8 งแห เรียกวา8 ใยฮารตกิ (Hartig net) (Warcup, 1980) ราเอคโตไมคอรไรซาของเหด็ บางชนดิ มีความสัมพันธแบบเก้ือกลู
กับไม1ป›า เช8น สน พอพลาร และไม1ยาง (Phosri และคณะ, 2007) ส8วนใหญ8เป<นราใน Phylum Basidiomycota ซึ่งเป<น
รากลุ8มท่ีมกี ารสรา1 งดอกเห็ด ราเอคโตไมคอรไรซาในประเทศไทย ได1แก8 Amatia hemibapha, Astraeus odoratus, A.
asiaticus และ Russula sp. (กิตติมา ด1วงแค และคณะ, 2550, Phosri และคณะ, 2007) ซึ่งคุณสมบตั ิทสี่ ําคญั ของเอคโต
ไมคอรไรซา คือ การช8วยในการฟª©นฟูสภาพดิน สังเคราะหไนโตรเจน และช8วยในการดูดซับน้ําและสารอาหารให1แก8พืช
นอกจากนี้ยงั มีรายงานวา8 เอคโตไมคอรไรซาช8วยเพิ่มพนื้ ที่ผิวราก ผลิตสารอาหารทําใหก1 ล1าไมท1 นต8อสภาวะแหง1 แล1ง

จากเหตุผลที่กล8าวมาแล1วนั้นงานวิจัยน้ีจึงม8ุงคัดเลือกราเอคโตไมคอรไรซาโดยการคัดเลือกจากราที่มีการเจริญ
ของเส1นใยที่ดีท่ีสุดและเปรียบเทียบประสิทธิภาพของอาหารเลี้ยงเช้ือท่ีทําให1ผลผลิตของเส1นใยดีท่ีสุด การแยกเส1นใย
บริสทุ ธ์ิจะเปน< ประโยชนตอ8 การเพาะขยายพันธุพืช อนั จะนําไปสู8การส8งเสริมการฟ©ªนฟูป›าไม1โดยการใช1ประโยชนจาก เอค
โตไมคอรไรซาในการกระตุ1นการเตบิ โตของกลา1 ไมป1 า› รวมไปถึงหาแนวทางในการผลติ เสน1 ใยเหด็ เพ่อื นําไปสกัดสารทุติยภูมิ
ท่ีมีประโยชนด1านการแพทยและโภชนาการ

วตั ถุประสงค

1. เพื่อศกึ ษาลกั ษณะเสน1 ใยราเอคโตไมคอรไรซาเห็ดในสกลุ Russula บนอาหารเล้ยี งเช้อื Potato dextrose agar
2. เพื่อเปรียบเทียบการเจริญของเสน1 ใยราในอาหารเลยี้ งเชอ้ื เหลวสาํ เร็จรูป 2 ชนดิ คือ Potato dextrose broth และ
Malt extract broth

วธิ ีการดําเนนิ การวิจยั

1. การแยกเสน) ใยราเอคโตไมคอรไรซาและการทาํ ให)ไดเ) ช้อื บริสทุ ธิ์
ทาํ การเก็บตวั อย8างดอกเหด็ จากพืน้ ที่อําเภอหล8มเก8า และอําเภอนํ้าหนาว จังหวัดเพชรบรู ณ และอาํ เภอ ด8านซ1าย

จงั หวัดเลย จํานวนตวั อย8างเห็ดทีเ่ ก็บแตล8 ะชนดิ คอื 4-5 ตัวอย8าง แล1วทําการจําแนกชนิดเห็ดจากนั้นจึงนําดอกเห็ดเอคโต
ไมคอรไรซามาแยกเสน1 ใยเหด็ โดยจะทาํ การแช8ช้ินสว8 นของดอกเหด็ ในคลอรอกซ ความเข1มขน1 1% เพ่ือเป<นการทาํ ลายเช้ือ
ทป่ี นเปอ©ª นเป<นเวลา 5 นาที จากนั้นตัดเนือ้ เย่ือดา1 นในของสว8 นก1านดอกหรือส8วนของครบี ดอก นาํ ไปวางบนอาหารเลี้ยงเชื้อ
Potato dextrose agar (PDA) บม8 ไว1ในตู1ควบคมุ อณุ หภูมิประมาณ 35 องศาเซลเซียส ท้ิงไว1เป<นเวลา 5-7 วัน แล1วสังเกต
ลักษณะของเสน1 ใยท่ีเกดิ จากเน้ือเยอ่ื ของเห็ด
2. การเปรยี บเทยี บการเจริญของเสน) ใยราเอคโตไมคอรไรซาในอาหารเหลว 2 ชนดิ

นําตัวอย8างเส1นใยราเอคไมคอรไรซา มาทําการตัดชิ้นวุ1นบริเวณขอบด1านนอกของโคโลนี ขนาดเส1นผ8าน
ศูนยกลาง 0.5 ซม. นําไปเพาะเล้ียงในอาหารเลี้ยงท่ีเป<นอาหารเหลว คือ Potato dextrose broth (PDB) และ Malt
extract broth (MEB) อาหารเหลวท่ีใช1จะปรับค8า pH ให1อยู8ประมาณ 5.5 จากน้ันนําอาหารเหลวไปใส8ในขวดขนาด 4
ออนซ จํานวน 100 มล. นําชน้ิ ว1ุนทีม่ เี สน1 ใยรา 1 ชนิ้ ใสล8 งไป นาํ ไปบม8 ที่อณุ หภูมิห1อง จากนั้นจะทําการชั่งนํ้าหนักที่เพิ่มข้ึน
ทุก 7 วัน เป<นเวลา 35 วัน แล1วทําการเปรียบเทียบอัตราการสร1างเส1นใยเห็ดป›าของเชื้อบริสุทธิ์แต8ละชนิดและแต8ละสาย
พันธุโดยวางแผนการทดลองแบบ Completely Randomized Design (CRD) แต8ละชุดทดลองทําการทดลองจํานวนซ้ํา
3 ซ้ํา

328 เอกสารสืบเนือ่ งจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวิจยั รบั ใช)ชมุ ชนสร)างสงั คมฐานความร)ู”

สรปุ ผล

การแยกเส1นใยเหด็ เอคโตไมคอรไรซาและการทาํ ใหไ1 ด1เช้อื บริสทุ ธมิ์ ขี นั้ ตอนการดาํ เนนิ งานดงั ตอ8 ไปนี้
1. การเก็บตวั อยางเหด็ เอคโตไมคอรไรซาเพ่ือนํามาแยกเสน) ใย ในการทดลองน้ที าํ การแยกเส1นใยเห็ดได1 3 ชนดิ คือ เหด็
แดงนาํ้ หมาก (Russula emetica) แยกได1 3 ไอโซเลท คือ REDS1, REDS2 และ RENN เห็ดถา8 นใหญ8 (R. nigricans)
แยกได1 1 ไอโซเลท คือ RNNN และเห็ดถ8านเลก็ (R. densifolia) แยกได1 1 ไอโซเลท คือ RDLK (ภาพที่ 1) เส1นใยเหด็ ท่ี
แยกได1นีจ้ ะถูกนําไปทําใหไ1 ดเ1 สน1 ใยบรสิ ทุ ธ์ิตอ8 ไป โดยลักษณะการเจรญิ และโคโลนีของราเอคโตไมคอรไรซาเหด็ สกลุ
Russula ท้งั 5 ไอโซเลท
2. การแยกเส)นใยและการทําให)ไดเ) ชื้อบริสุทธิ์ ตัวอย8างเสน1 ใยราท้งั 5 ไอโซเลท ถกู นาํ มาทาํ ให1เช้ือบรสิ ทุ ธ์ิ โดยการนํามา
เลย้ี งบนอาหารแขง็ PDA ลกั ษณะโคโลนีของเสน1 ใยราเอคโตไมคอรไรซาเหด็ แดงน้าํ หมากจะมลี กั ษณะขอบโคโลนเี รียบ
ยกเวน1 RENN เส1นใยฟเู ล็กน1อยสีขาว (ภาพท่ี 1) ดงั น้ันเส1นใยรา RDES1 และ RDES2 อาจจะเปน< สายพนั ธุท่ตี 8างจาก
RENN ส8วนลักษณะของเส1นใยราเอคโตไมคอรไรซาเหด็ ถ8านเล็กจะมีลักษณะคลา1 ยคลึงกับเหด็ แดงนา้ํ หมาก ในขณะที่
ลักษณะโคโลนีของราเอคโตไมคอร ไรซาเห็ดถา8 นใหญ8จะมลี ักษณะโคโลนีขอบเรยี บ เสน1 ใยฟเู ล็กนอ1 ย สีขาวปนน้ําตาล
(ภาพท่ี 1)
3. การเปรียบเทียบการเจรญิ ของเส)นใยราเอคโตไมคอรไรซาในอาหารเหลว 2 ชนิด เมื่อทําการเลี้ยงเส1นใยราเอคโตไม
คอรไรซาเห็ดแดงนํ้าหมาก REDS1, REDS2 และ RENN เห็ดถ8านเล็ก RDLK และเห็ดถ8านใหญ8 RNNN ในอาหารเล้ียงเช้ือ
ชนิดเหลว 2 ชนิด คือ PDB และ MEB เป<นเวลา 5 สัปดาห พบว8าเส1นใยราเอคโตไมคอรไรซาท้ัง 5 ไอโซเลท สามารถ
เจริญเติบโตได1ดีในอาหารเล้ียงเช้ือชนิดเหลวของอาหาร MEB ในช8วงเริ่มต1นจนถึงสัปดาหที่ 3 ยกเว1น RNNN ที่อัตราการ
เจรญิ เตบิ โตเฉลีย่ ในอาหาร MEB มคี 8าใกล1เคยี งกับอาหาร PDB (ภาพที่ 2)

เมอ่ื ทําการเปรยี บเทยี บการเจรญิ ของเสน1 ใยราเอคโตไมคอรไรซาของเหด็ แดงนา้ํ หมากทงั้ 3 ไอโซเลท ในอาหาร
เหลวชนิด MEB พบวา8 ตัวอยา8 งราท่มี ีการเจริญได1ดีท่ีสุดท่ีเวลา 4 สัปดาห คือ REDS2 รองลงมา คือ REDS1 โดยท้ังสองไอ
โซเลทมอี ัตราการเจรญิ ทแี่ ตกตา8 งกนั ไมม8 ากนัก จากภาพท่ี 3 จะเห็นไดว1 8าไอโซเลท REDS2 มเี ส1นใยเจริญได1ดีต้ังแต8สัปดาห
ที่ 1-4 แตใ8 นสปั ดาหท่ี 5 ไอโซเลท REDS1 และ RENN จะมนี าํ้ หนกั แห1งของเส1นใยราสงู กว8า REDS2 แต8ก็มีปริมาณสูงกว8า
ไมม8 ากนกั ดังนนั้ ในการทดลองในคร้งั นีจ้ ึงเลือกใช1ไอโซเลท REDS2 เปน< ตวั แทนในการทดสอบอัตราการเจริญของเส1นใยใน
อาหารเหลว 2 ชนดิ ในขนั้ ตอนต8อไป

การเปรียบเทียบการเจริญของของเส1นใยราเอคโตไมคอรไรซาเห็ดแดงน้ําหมาก REDS2 เห็ดถ8านเล็ก RDLK
และเหด็ ถา8 นใหญ8 RNNN ในอาหารเลี้ยงเชอื้ เหลวชนิด MEB พบว8าท่ีเวลา 1 และ 4 สัปดาห ไอโซเลท RDES2 มีการเจริญ
สูงสุด ท่ีเวลา 3 สปั ดาห ไอโซเลท RDLK มกี ารเจรญิ ของเส1นใยราสงู ท่ีสุด และเม่อื สิ้นสดุ การทดลอง (5 สัปดาห) พบว8าเสน1
ใยราเอคโตไมคอรไรซาเห็ดถ8านใหญ8 RNNN มีการเจรญิ เตบิ โตของเส1นใยได1สูงทีส่ ดุ (ภาพท่ี 4)

ภาพ 1 ลักษณะการเจริญและลกั ษณะโคโลนีของราเอคโตไมคอรไรซาบนอาหาร PDA เหด็ แดงน้ําหมาก (R. emetica):
REDS1, REDS2 และ RENNเห็ดถา8 นเล็ก (R. densifolia): RDLKเหด็ ถ8านใหญ8 (R. nigricans): RNNN

เอกสารสืบเนื่องจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวิจยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ัยรับใชช) มุ ชนสร)างสงั คมฐานความรู)” 329
ภาพ 2 การเจรญิ ของเสน1 ใยรา REDS1, RDES2, RENN, RDLK และ RNNN เป<นเวลา 5 สปั ดาห ในอาหารเหลว PDB และ MEB

330 เอกสารสืบเน่ืองจากการประชมุ วิชาการและนําเสนอผลงานวจิ ยั ระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รับใชช) มุ ชนสรา) งสังคมฐานความรู)”

ภาพ 3 การเจรญิ ของเสน1 ใยราเอคโตไมคอรไรซาเห็ดแดงนาํ้ หมาก REDS1, REDS2 และ RENN เป<นเวลา 5 สปั ดาห
ในอาหารเหลว MEB

ภาพ 4 การเจรญิ ของเสน1 ใยราเอคโตไมคอรไรซาเห็ดแดงนาํ้ หมาก (REDS2) เห็ดถ8านเล็ก (RDLK) และเห็ดถา8 นใหญ8
(RNNN) เปน< เวลา 5 สปั ดาห ในอาหารเหลว MEB

อภิปรายผล

ในการแยกเส1นใยราพบว8ามรี าเอคโตไมคอรไรซาบางชนิดเพาะเล้ียงได1ด1วยอาหารสังเคราะหชนิดแข็ง PDA โดย
ใช1ชนิ้ ส8วนเน้ือเยื่อบรเิ วณกา1 นดอก ซ่ึงขอ1 ดีในการใชเ1 ส1นใยราในการผลติ หวั เชือ้ นนั้ สามารถทาํ ไดใ1 นปริมาณท่ีมาก แต8ข1อเสีย
คืออาจจะได1เส1นใยที่ไม8บริสุทธ์ิหรือมีการปนเป©ªอนของเชื้อโรคที่เป<นอันตรายต8อพืช มีรายงานวิจัยที่เปรียบเทียบผลของ
ประสิทธภิ าพหวั เชอ้ื เสน1 ใยและหวั เชือ้ สปอรของราเหด็ หัวเขา8 กอ1 นกรวด (Pisolithus tinctorius) พบว8าหัวเช้อื ทไี่ ดจ1 ากเส1น
ใยรามีอตั ราการติดเชอ้ื สูงกวา8 การใชห1 ัวเชอ้ื จากสปอร (Hua และคณะ, 1991) จากปnญหาการปนเป©ªอนดังที่กล8าวมาแล1วจึง
ตอ1 งเลือกใช1หัวเช้ือเส1นใยท่ีได1จากการแยกเส1นใยจําเป<นต1องที่จะมีการคัดเลือกสายพันธุที่ดีไม8มีการปนเป©ªอนและสามารถ
เพิ่มจาํ นวนของเสน1 ใยไดม1 ากท่ีสุด โดยผลจากการวจิ ัยนี้เส1นใยทีแ่ ยกไดแ1 ละมคี วามบรสิ ุทธิ์ไดจ1 ากราเอคโต ไมคอรไรซาเห็ด
แดงน้าํ หมาก เห็ดถา8 นเล็ก และเหด็ ถา8 นใหญ8 ซ่งึ ราเอคโตไมคอรไรซาเห็ดถ8านใหญ8 (R. nigricans) มีการเจริญเติบโตอย8าง
รวดเรว็ สามารถนําไปผลิตเปน< หวั เชื้อเสน1 ใยได1ดีท่สี ดุ ทีร่ ะยะเวลา 5 สัปดาห

เมอ่ื ทาํ การเปรียบเทียบชนดิ อาหารเลยี้ งเช้อื ที่เหมาะสมในการเจรญิ ของเส1นใยเอคโตไมคอรไรซาที่เพาะเล้ียงเส1น
ใยไดจ1 ากการเพาะเลย้ี งในอาหารเลย้ี งเชื้อแข็ง PDA พบว8าอาหารเลี้ยงเช้อื ชนิดเหลวทเ่ี หมาะสมต8อการเจริญเตบิ โตของเส1น
ใยมากทส่ี ดุ คือ อาหารชนดิ MEB โดยเชอื่ ว8าสารอาหารทีช่ 8วยสง8 เสริมการเจรญิ เติบโตของเส1นใยรามาจากคารบอนที่ไดจ1 าก

เอกสารสืบเนือ่ งจากการประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวิจัยระดบั ชาติ 2559 “การวิจัยรบั ใช)ชุมชนสรา) งสงั คมฐานความร)ู” 331

กลูโคสและไดร1 ับไนโตรเจนจากเปบโทนทเี่ ปน< สว8 นประกอบทส่ี ําคญั ในอาหารชนิด MEB โดยมีรายงานวิจัยของ Daza และ
คณะ (2006) ท่มี ผี ลการวจิ ยั ทแี่ สดงให1เหน็ ว8าแหลง8 คารบอนทีม่ ีความเหมาะสมต8อการเจริญของราเอคโตไมคอรไรซาเหด็ ระ
โงกแดงอมส1ม (Amanita caesarea) คือ กลูโคสและแมนนิทอลนอกจากน้ีราเอคโตไมคอรไรซายังมีความต1องการธาตุ
ไนโตรเจนเพอ่ื การเจริญเตบิ โตอกี ดว1 ย โดย Harvey (1991) รายงานวา8 ราเอคโตไมคอรไรซาใช1ไนโตรเจนไดใ1 นรปู ของเกลืออ
นนิ ทรยี ของแอมโมเนยี ม และสารอินทรียทมี่ ีไนโตรเจนเป<นสว8 นประกอบ แตโ8 ดยสว8 นใหญ8อาหารเลย้ี งเช้อื สําเร็จรปู มักจะใช1
เกลือแอมโมเนียมเป<นแหล8งไนโตรเจนหลัก สําหรับงานวิจัยนี้แหล8งไนโตรเจนท่ีสําคัญของราเอคโตไมคอรไรซา คือ
ไนโตรเจนจากสารอินทรยี พวกเปบโทน (Peptone) มีรายงานการวิจัยของ Shim และคณะ(2003) รายงานไว1ว8า เห็ดชนิด
Macrolepiota procera สามารถสรา1 งเส1นใยได1ดเี ม่ือเลี้ยงด1วยอาหารสําเรจ็ รูป PDA, YM, Mushroom complete และ
Hamada

ข)อเสนอแนะ

ข)อเสนอแนะสาํ หรับการนาํ ไปใช)
ควรทําการผลิตเส1นใยราไมคอรไรซาสกุล Russulla ด1วยอาหารเหลว MEB โดยเลือกใช1ช8วงเวลาเก็บเกี่ยว

ผลผลติ ทแ่ี ตกตา8 งกนั
ขอ) เสนอแนะสําหรบั การทําวิจยั

ควรทําการศึกษาชนิดของเห็ดเอคโตไมคอรไรซาสกุลอ่นื ๆ เพอื่ คัดเลือกเส1นใยบริสุทธทิ์ ีม่ ีการเจรญิ ได1ดี และควร
มีการพัฒนาสูตรอาหารเหลวท่ีมีราคาถูก หาวัสดุในท1องถ่ินใช1เป<นวัตถุดิบในการผลิตอาหารเลี้ยงเช้ือที่สามารถให1ผลผลิต
ของเสน1 ใยราท่ีดี

กติ ตกิ รรมประกาศ

ขอบคุณคณาจารย เจ1าหน1าที่ และนักศึกษาหลักสูตรสาขาวิชาชีววิทยามหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบูรณที่ได1ให1
ให1ความร8วมมือในการดาํ เนนิ การวิจยั เป<นอยา8 งดีย่งิ ขอขอบคณุ สถาบนั วจิ ัยและพฒั นา มหาวทิ ยาลัยราชภัฏเพชรบูรณช8วย
ประสานงานในด1านต8างๆ ทําให1งานวิจัยน้ีเสร็จลุล8วงได1เป<นอย8างดี งานวิจัยน้ีได1รับทุนสนับสนุนการทําวิจัยจาก
โครงการวจิ ยั โครงการสง8 เสริมการวจิ ัยในอุดมศกึ ษา ประจําปyงบประมาณ พ.ศ.2557

เอกสารอ)างองิ

กิตติมา ด1วงแค, วินนั ทดา หมิ ะมาน, จนั จิรา อายะวงศ, กฤษณา พงษพานิช และจริ พรรณ โสภี. (2550). รายงานการ
วจิ ัย เรื่อง ความหลากหลายของเหด็ ราไมคอรไรซาในระบบนเิ วศปา‰ ไม)เขตรกั ษาพันธุสตั วปา‰ เชยี งดาว.
สํานักวจิ ัยการอนุรกั ษป›าไม1และพันธุพชื กรมอุทยานแหง8 ชาติ สตั วปา› และพนั ธพุ ชื .

Daza, A., Manjon, J.L., Camacho, M., Romero de la Osa, L., Aguilar, A., & Santamaria, C. (2006). Effect of
carbon and nitrogen sources, pH and temperature on in vitro culture of several isolates of
Amanita caesarea. Mycorrhiza. 16: 133-136.

Harvey, L.M. (1991). Cultivation techniques for the production of ectomycorrhizal fungi.
Biotechnology Advances. 9: 13-29.

Hua, X., Cordell, C.E., & Stambaugh, W.J. (1991). Synthesis of Pisolithus tinctorius ectomycorrhizae and
growth responses on some commercially important Chinese tree species. Forest Ecology
and Management. 42: 283-292.

Keller, A.C., Keller, J., Maillard, M.P., & Hostettmann, K.A. (1997). Lanostane-type steroid from fungus,
Ganoderma carnosum. Phytochemistry. 40(5): 963-969.

332 เอกสารสบื เน่อื งจากการประชมุ วชิ าการและนาํ เสนอผลงานวจิ ัยระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ัยรับใชช) ุมชนสร)างสังคมฐานความร)ู”

Miyazaki, K., Mizutani, H., Katauchi, H., Fukumaka, K,. Fujisaki, S., & Okamura, H. (1995). Activated (HLA-
DR+) T-lymphocyte subsets in cervical carcinoma and effects of Radiotherapay and
immunotherapy with sizofiram on cell-mediated immunity and survival. Gynecologic
Oncology. 56: 412-420.

Oei, P. (1996). Mushroom cultivation with special emphasis on appropriate techniques for
developing countries., Leiden Netherlands: TOOL publications.

Phosri, C., Martin, M.P., Sihanonth, P., Whalley, A.J.S., & Watling, R. (2007). Molecular study of the
genus Astraeus. Mycological Research. 111: 275-286.

Shim, S.M., Lee, K.R., Kim, S.H., Im, K.H., Kim, J.W., Lee, U.Y., Shim, J.O., Lee, M.W., & Lee, T.S. (2003).
The optimum culture conditions affecting the mycelia growth and fruiting body formation of
Paecilomyces fumosoroseus. Mycobiology. 31: 214-220.

Taylor, A.F.S., & Alexander, I. (2005). The ectomycorrhizal symbiosis: life in the real world. Mycologist.
19: 102-112.

Warcup, J.H. (1980). Ectomycorrhizal associations of Australian indigenous plant. The New
Phytologist. 85: 531-535.

ผดิ พลาด! ไม่มีข้อความของลกั ษณะทีระบุในเอกสาร 333

กลุมศาสนา ปรชั ญา

334 เอกสารสืบเนอื่ งจากการประชมุ วิชาการและนาํ เสนอผลงานวจิ ัยระดบั ชาติ 2558 “การวิจัยรับใช%ชุมชนสร%างสังคมฐานความรู%”

การบริหารจดั การแหลงประวัตศิ าสตร+เมอื งเวยี งคุก จังหวัดหนองคาย
The Management of Muang Wiang Khuk historic Site of Nong khai Provice

ทองคํา ดวงขันเพ็ชร1
Thongkham DuangKhanphet1

บทคัดยอ

รายงานการวิจัยเร่ือง “การบริหารจัดการแหลงประวัติศาสตรเมืองเวียงคุก จังหวัดหนองคาย เป#นการวิจัย
เชิงคุณภาพ โดยการวิเคราะหเอกสาร และลงภาคสนามโดยมีวัตถุประสงคในการวิจัย ๓ ประการ คือ (๑) เพื่อศึกษา
ประวัติศาสตรและความเป#นมาของเมืองเวียงคุก จังหวัดหนองคาย (๒) เพ่ือศึกษาการบริหารจัดการแหลงประวัติศาสตร
เมืองเวียงคุก โดยการมีสวนรวมของภาคีท4องถิ่น และ (๓) เพื่อเสนอนโยบายและยุทธศาสตร การพัฒนาแหลง
ประวตั ศิ าสตรเมอื งเวียงคกุ จังหวดั หนองคาย

จากการศึกษาเอกสารทางประวัติศาสตรและหลักฐานทางโบราณคดี แล4วนํามาวิเคราะหสังเคราะหโดย
ผู4เชี่ยวชาญ ผลการศึกษา พบวา ประวัติศาสตรและความเป#นมาของเมืองเวียงคุก สามารถมองได4 ๒ แนวทาง คือ ตาม
นทิ านตํานานและตามหลักฐานทางโบราณคดี ตามนิทานตํานานได4ถูกกลาวถึงในตํานานอุรังคธาตุซ่ึงเป#นประวัติพระธาตุ
พนมกลาวถึงแคว4นทั้ง ๗ หนึ่งในน้ันคือ แคว4นสาเกตุ หรือเมืองร4อยเอ็ดประตู ของพระยาสุริยะวงศาได4ทรงตั้งให4อโนชิต
เป#น หมืน่ กางโฮง เปน# คนดูแลพระราชฐาน คร้ังเมอื งร4อยเอด็ ประตูเกดิ การกบฏ ผู4คนได4อพยพล้ีภัยมาอาศัยอยูบริเวณเขต
ชายแดน หม่ืนกางโฮงได4พาครอบครวั ๕ หม่นื ครอบครัวเดินทางมาต้ังรกรากอยูท่ีห4วยคุกคํา ซึ่งในขณะนั้นเรียกวาเมือง
ไผหนาม สวนหลักฐานทางโบราณคดี เมืองเวียงคุกปรากฏหลักฐานทางโบราณคดี บงบอกถึงยุคทวารวดี ยุคลพบุรี ยุค
ล4านช4าง และได4ถูกยุบรวมเมืองพานพร4าว และเมืองปะโค จัดตั้งเป#นเมืองหนองคายใน พ.ศ. ๒๓๗๐ สมัยรัชกาล
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล4าเจ4าอยูหัวแหงกรุงรัตนโกสินทร แหลงประวัติศาสตร เมืองเวียงคุก ในปFจจุบันนาจะเป#นพื้นท่ี
ตําบลเวยี งคุก ตําบลปะโค ตาํ บลพระธาตุบงั พวน อําเภอเมอื งหนองคาย และตาํ บลโพนสา อําเภอทาบอ

การบริหารจัดการแหลงประวัติศาสตรเมืองเวียงคุก คอนข4างจะมีความซับซ4อน ปFญหาท่ีพบในปFจจุบันมีดังน้ี
๑) แหลงประวัติศาสตรเมืองเวียงคุกอยูในเขตองคกรปกครองสวนท4องถ่ินหลายแหง มีท้ังอยูในวัดและนอกวัดการดูแล
รักษาไมทั่วถึงและไมเทาเทียมกัน ๒) จังหวัดหนองคายและองคกรปกครองสวนท4องถ่ิน ไมมีแผนยุทธศาสตรด4านการ
บรหิ ารจัดการแหลงประวัตศิ าสตร แหลงประวัตศิ าสตรตางๆ จึงไมได4รบั การดูแลจากหนายงานของรัฐเทาที่ควร ภาระการ
ดแู ลจึงตกอยูท่วี ัดและชมุ ชนใกลเ4 คยี ง

นโยบายและยุทธศาสตรการพัฒนาแหลงประวัติเมืองเวียงคุกโดยภาคีท4องถ่ิน ควรมีนโยบายดังตอไปนี้
๑) จังหวัดหนองคายและองคกรปกครองสวนท4องถ่ินควรมีนโยบายและยุทธศาสตรการพัฒนาแหลงประวัติศาสตรเมือง
เวยี งคกุ ไปในทศิ ทางเดียวกัน ๒) ควรมีหนวยงานหลักในการดูแลรักษาและบริหารจัดการแหลงประวัติศาสตร โดยการมี
สวนรวมของชมุ ชน ๓) ควรปลูกฝFงใหช4 มุ ชนได4เรียนรูป4 ระวตั ิศาสตร ตระหนกั ถงึ คุณคาของโบราณสถาน จะทาํ ให4เกดิ ความ
รักและหวงแหนโบราณสถานท่ีบรรพบุรุษได4สร4างไว4 อันจะนําไปสูการทองเที่ยวเชิงประวัติศาสตร นํารายได4เข4าสูชุมชน
อยางแท4จริง
คาํ สาํ คญั : แหลงประวตั ศิ าสตร เมอื งเวยี งคุก

1 มหาวิทยาลยั จฬุ าลงกรราชวทิ ยาลยั หนองคาย

เอกสารสบื เน่อื งจากการประชมุ วชิ าการและนาํ เสนอผลงานวจิ ัยระดบั ชาติ 2559 “การวจิ ยั รบั ใชช% มุ ชนสรา% งสังคมฐานความรู%” 335

ABSTRACT

The study entitled “The Management of Muang Wiang Khuk Historic Sites of Nong Khai
Province” is a qualitative research which employed document analysis and field work studies. The
research aimed to (1) study the history and background of Muang Wiang Khuk, Nong Khai Province;
(2) investigate Muang Wiang Khuk Historic Sites management involving local participants; and
(3) propose policies and strategies in developing Muang Wiang Khuk Historic Sites of Nong khai
Province.

The findings reveal that the history documents and archaeological evidence. And to analyze,
synthesize, by an expert study found that the history and origin of Muang Wiang Khuk was mentioned
in the legend behind Lord Buddha’s chest bone relic which was two approaches are based on fairy
tales he story of Phra That Phanom Pagoda. One of the seven kingdoms in the legend was Saket or
the city of 101 gates ruled by Phrayasuriyhawongsa who delegated Anochit who was appointed to be
an officer called Muen Kang Hong to watch over the royal residences. Once the city faced the
rebellion, the people fled and took refuge in the border area. Muen Kang Hong led 50 thousand
families to settle in Khook Kham Creek area which was known as Muang Pai Nam or the Town of Spiny
Bamboos. The story of Muang Wiang Khuk dated back through different periods in history,
namely, Dvaravati, Lopburi, and Lan Chang. The town was affiliated to other two towns: Muang
Phanphrao and Muang Pa Kho to be founded as Muang Nong Khai Nai (Inner Nong Khai) in B.E. 2370
(A.D. 1827) during the reign of King Rama the Third of Rata of the Rattanakosin Era. Muang Wiang Khuk
Historic Sites are believed to be situated in Nong Khai Province covering Tambon Wiang Khuk, Tambon
Pa Kho, and Tambon Phrathat Bang Phuan Subdistricts of Muang District, and Tambon Phon Sa
Subdistrict of Tha Bo District.

The management of Muang Wiang Khuk Historic Sites is rather complicated Current issues
include: 1) As the sites cover the areas of authorities of many local administrative organizations and
that they are situated both inside and outside of temple territories. These cause inequality in
maintenances.2) As the Province of Nong Khai and the related local administrative organizations do not
have a strategic plan on managing their historic sites, the sites are not well conserved by the
government organizations leaving them in the cares of temples and communities nearby.

Therefore, the Province of Nong Khai and the related local administrative organizations should
coherently issue policies and launch strategic plans on managing Muang Wiang Khuk Historic Sites.
There should be a main organization to maintain and manage the historic sites along with the
participation from the community. The instillation that the community comprehends the history and is
aware of the value of the historic sites shall encourage the people to love and cherish the historic
sites created by their ancestors which would lead to historical tourism and, at the same time, create
the community income.
KEYWORDS: Historc Site, Muang Wiang Khuk

ความเปTนมาและความสําคัญ

ประเทศไทยมีประวัติศาสตร ศิลปวัฒนธรรมและสถานท่ีทองเท่ียวที่สวยงามมากมาย เป#นทรัพยสมบัติที่
ประมาณคามิได4 หนองคายเป#นอีกจังหวัดหน่ึงที่มีสมบัติของแผนดินอุดมสมบูรณ เป#นท่ีช่ืนชอบของผู4คนที่ไปเท่ียวชม