PROSIDING e-KOLOKIUM PENDIDIKAN SAINS 2022

Kesedian Guru-Guru Sains Dalam Mengaplikasikan
Projek Inovasi Dalam PdPc Sains

(Readiness of Science Teachers in Applying Innovation Projects in Science
Teaching and Learning)

PURANI WARATARAJU *, SITI NUR DIYANA MAHMUD

ABSTRAK

Sejak sekian lama, inovasi pembelajaran berpusatkan pelajar telah diperkenalkan bagi menggantikan sistem
tradisional termasuk pembelajaran berasaskan projek (PBP). PBP merupakan kaedah pengajaran yang
menggalakkan pelajar berfikir secara kritis dan menyelesaikan masalah. Penyelidikan ini bertujuan untuk
menentukan tahap pengetahuan, kemahiran pelaksanaan dan sikap guru terhadap aplikasi projek inovasi saintifik.
Penyelidikan ini amat penting bagi guru sains bagi memastikan setiap guru mempunyai pengetahuan, kemahiran,
dan sikap positif untuk melaksanakan kaedah dalam proses pengajaran. Responden kajian melibatkan 186 orang
guru sains di Daerah Klang, Selangor. Kajian tinjauan ini menggunakan soal selidik sebagai alat kajian,
merangkumi tiga struktur utama iaitu pengetahuan, kemahiran pelaksanaan dan sikap. Data dianalisis dalam
bentuk deskriptif, meliputi analisis frekuensi, minimum dan standar deviasi. Hasil penelitian menunjukkan nilai
min yang tinggi pada tahap pengetahuan (min = 3.95), sikap (min = 4.00) dan kemahiran (min = 3.71). Implikasi
dari penelitian ini adalah guru sains perlu mengaplikasikan projek inovasi yang terdapat dalam buku teks sains
sekolah rendah untuk menumbuhkan generasi yang kompetitif dan dapat mengajar lebih efektif.

Kata kunci: Projek inovasi, Pembelajaran berasaskan projek, pengetahuan, kemahiran pelaksanaan, sikap guru
Sains, sekolah rendah

ABSTRACT

For a long time, student -centred learning, innovations have been introduced to replace traditional systems
including project -based learning (PBL). PBL is a teaching method that encourages students to think critically
and solve problems. This research aims to determine the level of knowledge, implementation skills and attitudes
of teachers towards the application of scientific innovation projects. This research is very important for science
teachers to ensure that every teacher has the knowledge, skills, and positive attitude to implement the method in
the teaching process. The respondents of the study involved 186 science teachers in Klang District, Selangor. This
survey study uses a questionnaire as a research tool, covering three main structures namely knowledge,
implementation skills and attitudes. Data were analyzed in a descriptive form, including frequency, minimum and
standard deviation analysis. The results showed a high mean value at the level of knowledge (mean = 3.95),
attitude (mean = 4.00) and skills (mean = 3.71). The implication of this research is that science teachers need to
apply innovation projects contained in primary school science textbooks to grow a generation that is competitive
and able to teach more effectively.

Keywords: Innovation project, Project -based learning, knowledge, implementation skills, attitude of Science
teachers, primary school

292

PENGENALAN

Proses pendidikan adalah salah satu bahagian yang paling bermanfaat yang menyumbang
kepada kemajuan negara. Pelajar dari pelbagai organisasi pendidikan, dari sekolah pendidikan
awal hingga peringkat menengah, atau belajar di institusi pengajian tinggi awam dan swasta
adalah akar usaha pembangunan Malaysia di pentas dunia. Menjelang tahun 2020, agar
Malaysia dapat merealisasikan aspirasi sebuah negara yang cergas, rakyat Malaysia perlu
mempunyai pengetahuan dan bakat mereka sendiri untuk bersaing dengan negara yang semakin
rancak ini di dunia. Sistem pendidikan di Malaysia sekarang mempunyai tanggungjawab untuk
memberikan pengetahuan dan bakat kepada masyarakat. Kementerian Pendidikan Malaysia
telah menjalankan pelbagai jenis aktiviti untuk meningkatkan dan memajukan sistem
pendidikan di Malaysia. Sejak Kurikulum Standard Sekolah Rendah (KSSR) diperkenalkan
pada tahun 2013, Kementerian Pendidikan telah memfokuskan pada kemahiran berfikir aras
tinggi (HOTS), kaedah pembelajaran berasaskan projek yang lebih mendalam dan
pembelajaran berasaskan inkuiri yang ditekankan dalam kurikulum kebangsaan, kerana ini
adalah kemahiran abad ke-21 yang sangat penting untuk dibina modal insan.

Penguasaan kefahaman konsep sains merupakan elemen utama bagi pelajar yang
berliterasi sains. Malah, penguasaan pengetahuan dan kefahaman konsep asas sains turut diberi
penekanan dalam kurikulum sains di peringkat rendah dan tinggi (Kementerian Pelajaran
Malaysia, 2010; Kementerian Pendidikan Malaysia, 2015). Boleh dikatakan bahawa guru-guru
sains kurang mengaplikasikan projek inovasi sains dalam Pdpc Subjek Sains. Guru-guru sains
juga jarang menggunakan panduan projek inovasi yang dicadangkan di dalam buku teks sains
KSSR Semakan. Walaubagaimanapun, apabila murid menghasilakan rekabentuk produk
sebagai hasil pembelajaran mereka, boleh dikatakan pembelajaran yang berkesan akan berlaku
dalam konteks ini. Penghasilan produk baharu akan bertindak sebagai alat pembelajaran
apabila dunia teknologi yang disatukan dengan proses pembelajaran. Tunjuk ajar daripada
guru, dan hasil perbincangan bersama rakan-rakan juga merupakan proses pembelajaran yang
efektif. Menurut (Stephanie, 2010) Pembelajaran Berasaskan Projek (PBP) merupakan sejenis
pembelajaran inkuiri yang bersifat terurai dan didorong oleh hasrat murid. Menerusi PBP,
murid bermotivasi untuk meneroka jawapan kepada inkuiri yang lebih mencabar yang
merangkumi teori dan prinsip dalam sesuatu disiplin ilmu (Thomas 2000). Justeru itu ,dalam
menyampaikan ilmu pengetahuan, guru dipandang sebagai manusia yang bertanggungjawab
untuk melaksanakan aspirasi ini, kerana merekalah insan terdekat dengan pelajar.

Tugas guru untuk menyampaikan pengetahuan kepada pelajar sangat penting untuk
memupuk pelajar dan orang yang berpendidikan. Memupuk watak generasi guru yang sangat
cerdas, berdaya saing dan cekap dalam semua aspek adalah faktor utama dalam mengubah
sistem pendidikan Malaysia (Jaafar dan Tamuri, 2013). Guru harus sentiasa memberi ruang
yang cukup untuk pengembangan, bekerja keras di bawah kemampuan berfikir pelajar, dan
mengembangkan minda pelajar. Apabila terdapat interaksi antara guru dan pelajar, pelajar dan
pelajar, pembelajaran yang lebih jelas, lebih mencabar dan merangsang akan berlaku di dalam
kelas. Oleh yang demikian, untuk meningkatkan kesanggupan belajar murid, guru wajar
nescaya mengaplikasikan projek inovasi untuk dimasteri oleh murid. Hal ini kerana, murid
dapat mengawal dan menentukan arah dan mengukur perkembangan pelajaran mereka melalui

293

projek inovasi. Guru boleh melaksanakan pelbagai kaedah, dan pengajaran supaya dapat
memperkembangkan pemikiran murid. Guru juga harus bersedia untuk menyalurkan keadaan
pembelajaran yang lebih sesuai dan mencabar, supaya sesi PdPc tidak menjemukan.

Penguasaan kefahaman konsep sains merupakan elemen utama bagi pelajar yang
berliterasi sains. Malah, penguasaan pengetahuan dan kefahaman konsep asas sains turut diberi
penekanan dalam kurikulum sains di peringkat rendah dan tinggi (Kementerian Pelajaran
Malaysia, 2010; Kementerian Pendidikan Malaysia, 2015). Boleh dikatakan bahawa guru-guru
sains kurang mengaplikasikan projek inovasi sains dalam Pdpc Subjek Sains. Guru-guru sains
juga jarang menggunakan panduan projek inovasi yang dicadangkan di dalam buku teks sains
Kurikulum Standard Sekolah Rendah - KSSR (Semakan).

Maka, dengan pernyataan masalah tersebut tujuan kajian ini dijalankan adalah untuk
mengetahui tahap kesediaan guru dalam mengaplikasikan projek inovasi dalam Pendidikan
sains di daerah Klang secara umum. Serta untuk Mengenal pasti tahap kesediaan dari aspek
pengetahuan, sikap, dan kemahiran guru-guru sains di sekolah rendah di daerah klang untuk
mengaplikasikan projek inovasi dalam Pdpc Sains berdasarkan pengalaman mengajar mereka.
Hasil dapatan kajian ini diharap dapat memberi manfaat kepada warga pendidik, pihak
pentadbir dan KPM untuk mengetahui kepentingan dan kebaikan yang dapat dinikmati dengan
penggunaan projek inovasi dalam PdPc Sains. Dengan ini, guru dapat mempelbagaikan kaedah
pengajaran dan tidak terikat lagi dengan pengajaran secara konvensional. Secara tidak langsung
hal ini akan mempengaruhi perkembangan dan tahap pencapaian murid. Pihak pentadbir dan
KPM pula dapat mengambil langkah seterusnya bagi meningkatkan lagi penggunaan projek
inovasi dalam kalangan guru Sains dengan memperbaiki kelemahan-kelemahan yang telah
dikenal pasti dalam kajian ini.

TINJAUAN KEPUSTAKAAN

Reka Bentuk Kurikulum Pendekatan PBP secara teori boleh dilaksanakan di mana-mana
bidang mata pelajaran. Akibatnya, prinsip reka bentuk PBP tidak menyampaikan konsep dan
amalan disiplin khusus. Namun, sebilangan sarjana PBP menetapkan garis panduan untuk jenis
soalan dan topik yang harus dihadapi oleh pelajar, serta hubungan antara pendekatan PBP dan
kurikulum dan pedagogi lain yang terdapat dalam kursus (Darling-Hammond et al., 2008;
Krajcik dan Shin, 2014; Larmer and Mergendoller, 2015a; Parker et al., 2011, 2013; Thomas,
2000).

Guru sains berasaskan projek terus mengulangkaji persoalan pendorong semasa
pelajar mempelajari bahan baru dan terlibat dalam aktiviti baru. Parker dan rakan-rakannya
juga menekankan pentingnya para pelajar terus menerus mengulangkaji soalan pemanduan
(disebut sebagai "soalan utama" dalam kurikulum mereka) untuk kursus PBP dan unit PBP
individu. Mereka menjelaskan bahawa "gelung" kembali ke memandu atau "master" soalan
sangat penting untuk mencapai tujuan pembelajaran yang lebih mendalam dari kursus. Sebagai
contoh, dalam kurikulum PBP mereka untuk kursus Pemerintahan dan Politik Penempatan
Lanjutan A.S., Parker et al. (2011) menunjukkan bahawa kitaran projek disatukan oleh

294

"pertanyaan utama" dari "apakah peran pemerintah yang tepat dalam demokrasi?" (ms 539).
Semasa pelajar mengikuti kursus ini, mereka terus menerus meninjau kembali pertanyaan ini
dan "mencuba lagi" untuk menjawabnya, merenungkan apa yang mereka pelajari dalam setiap
kitaran projek baru.

Grossman (1990) menekankan bahawa pengetahuan pedagogi kandungan adalah
teras kepada bidang pengetahuan guru yang lain iaitu pengetahuan kandungan, pengetahuan
pedagogi am dan pengetahuan kontekstual yang saling berkaitan. Wallace (1991) berpendapat
bahawa pengetahuan yang diperoleh merujuk kepada semua maklumat, maklumat, teori,
konsep, kemahiran dan kaedah yang telah dipelajari oleh guru semasa menyertai latihan
profesional, latihan perguruan, kursus dan bengkel yang berkaitan. Tschannen-Moran & Hoy
(2002) percaya bahawa motivasi mengajar adalah struktur yang kompleks; ia biasanya tidak
diperhatikan secara langsung, tetapi disimpulkan daripada petunjuk tingkah laku guru, seperti
ekspresi bahasa, pemilihan tugas, dan aktiviti berorientasikan matlamat.

Kepentingan memperkenalkan pendekatan pendidikan yang lebih transformatif
dibangkitkan oleh penyelidik di peringkat antarabangsa. Sebagai contoh, Leadbeater (2011)
menyatakan keprihatinan bahawa "pendidikan tidak cukup melengkapkan orang dengan jenis
kemahiran, bakat dan pendekatan untuk pengetahuan yang mereka perlukan untuk maju" di
masa depan, mengidentifikasi pengiktirafan meluas mengenai peningkatan peningkatan dalam
pendidikan. Untuk menjelaskan ketidakpuasan ini, Leadbeater (2011) menunjukkan jurang
yang membesar antara sifat sistem pendidikan sekarang, sifat perubahan yang diperlukan dan
kemungkinan untuk inovasi, terutama yang didorong oleh pengembangan teknologi yang
semakin berkemampuan. Harpaz (2005: 36) menyokong gesaan untuk pembaharuan
pendidikan yang inovatif, dengan alasan bahawa "berusaha memperbaikinya dengan dasar
'lebih kurang sama' adalah tidak masuk akal". Begitu juga dalam laporan Bentley et al. (2006:
189) menyimpulkan bahawa pembaharuan bertahap di sejumlah negara berjumlah lebih dari
sekadar "bermain-main di tepi". Sebaliknya, mereka mengusulkan bahawa inovasi sistem dan
proses pendidikan sangat penting dan jika mereka harus menjalani tinjauan mendasar dan
penemuan semula yang diperlukan untuk melengkapkan golongan muda untuk "berkembang
pada abad kedua puluh satu" (Bentley, 2000: 353)

Kesimpulannya, berdasarkan dapatan kajian yang telah dijalankan sebelum ini,
cabaran globalisasi mempengaruhi inovasi dalam pelajaran pada hari ini. Namun begitu, kajian
lepas kurang memfokuskan kepada kesediaan guru dalam mengaplikasikan projek inovasi
dalam pdpc sains. Maka, pengkaji mencadangkan untuk mengkaji kesediaan guru untuk
mengaplikasikan projek inovasi dalam pdpc sains.

METODOLOGI KAJIAN

Kajian yang berbentuk tinjauan ini menggunakan pendekatan kuantitatif. Oleh itu, sekumpulan
guru daripada populasi dipilih sebagai responden untuk mengumpul maklumat. Seterusnya,
maklumat yang dikutip dianalisis untuk menjawab persoalan kajian. Maklumat mengenai tahap
kesediaan guru dalam mengaplikasikan projek inovasi dalam Pendidikan Sains dikaji

295

daripada aspek pengetahuan, sikap dan kemahiran guru. Populasi dalam kajian ini ialah, guru-
guru yang mengajar Sains di daerah Klang, Selangor.

Kajian ini melibatkan 93 buah sekolah di daerah klang dan jumlah populasi ialah
seramai 352 orang guru sains. Seramai 186 responden guru dipilih secara bertujuan sebagai
sampel kajian. Dengan ini, penyelidik memilih subjek dan lokasi berdasarkan ciri-ciri dan
tujuan tertentu (Creswell 2005). Pemilihan sampel adalah berdasarkan jadual penentuan saiz
sampel Krejcie dan Morgan (1970). Sebelum soal selidik diedarkan, kesahan wajah dan
konstruk diuji oleh beberapa pakar untuk memastikan soal selidik dapat mencapai objektif yang
disasarkan serta bersesuaian. Borang soal selidik diedarkan kepada guru melalui Google form.
Soal selidik ini mempunyai empat bahagian. Bahagian A terdiri daripada 4 soalan yang
melibatkan faktor demografi. Manakala bahagian B, C, D terdiri daripada konstruk
pengetahuan, sikap dan kemahiran guru yang mempunyai 5 soalan masing-masing. Soal selidik
berbentuk ‘skala likert’ 5 mata, iaitu sangat tidak setuju (1), tidak setuju (2), kurang setuju (3),
setuju (4) dan sangat setuju (5) telah digunakan.

Kebenaran untuk menjalankan kajian didapatkan daripada KPM, Jabatan Pendidikan
Selangor, Pejabat Pendidikan Daerah Klang dan sekolah yang terlibat untuk mengumpul data.
Kemudian kajian rintis telah dijalankan untuk mengenal pasti kesahan dan kebolehpercayaan
instrumen. Kebolehpercayaan setiap bahagian dalam instrumen dinilai melalui kaedah
Cronbach Alpha. Kaedah ini melibatkan pengiraan nilai korelasi antara skor setiap item.
Sesuatu instrumen dianggap mempunyai kebolehpercayaan apabila nilainya melebihi 0.60
(Mohd Majid 2004 & pallant 2007). Hasil dapatan kajian rintis yang dilakukan menunjukkan
nilai Alpha keseluruhan yang diperolehi adalah r = 0.971. Ini membuktikan bahawa
kebolehpercayaan item adalah tinggi.

Selepas mengenal pasti kesahan dan kebolehpercayaan tentang instrumen soal selidik,
kajian sebenar telah dimulakan. Maklumat daripada responden dikumpul dengan menggunakan
soal selidik. Seramai 186 orang guru telah dipilih secara bertujuan sebagai responden kajian.
Data yang dipungut dinalisis dengan menggunakan perisian SPSS Version 25. Statistik
deskriptif yang digunakan adalah min dan sisihan piawai bagi menghuraikan secara
keseluruhan tentang tahap kesediaan guru dalam mengaplikasikan projek inovasi dalam
Pendidikan Sains dikaji daripada aspek pengetahuan, sikap dan kemahiran guru. Nilai min
diinterpertasi mengikut skala kajian Bahagian Perancangan dan Penyelidikan Dasar
Pendidikan (KPM 2006) di mana 1.00 - 1.804 (Sangat rendah), 1.805 - 2.604 (Rendah), 2.60-
3.404 (Sederhana), 3.405 - 4.204 (Tinggi) dan 4.205 - 5.00 (Sangat tinggi).

HASIL DAPATAN KAJIAN DAN PERBINCANGAN

Bahagian ini merumuskan dapatan kajian yang berkaitan dengan tahap pengetahuan, sikap dan
kemahiran guru dalam mengaplikasikan projek inovasi dalam Pendidikan Sains serta
membincangkan tentang aspek-aspek yang dikaji oleh pengkaji. Jadual 1 menunjukkan taburan
kekerapan dan peratus responden mengikut jantina, umur, bangsa dan pengalaman. Daripada
jadual bilangan responden lelaki adalah seramai 55 orang guru (30%) manakala responden
perempuan pula adalah seramai 131 orang guru (70%). Responden yang berumur lebih
daripada 40 tahun merupakan paling ramai iaitu seramai 85 orang guru (45%). Diikuti dengan

296

golongan guru yang berumur dalam lingkungan 36-40 tahun iaitu seramai 50 orang (26.9%).
Manakala golongan yang berumur 31-35 adalah seramai 40 orang (21.5%), 26-30 adalah
seramai 8 orang (4.3%) dan 21-25 adalah seramai 3 orang (1.6%). Manakala dari segi etnik
kaum pula responden daripada bangsa Melayu merupakan paling ramai iaitu seramai 99 orang
guru (53.2%). Diikuti dengan guru yang berbangsa India 52 orang (28.0%) dan Cina 35 orang
(18.8%). Hasil dapatan juga didapati bahawa guru-guru yang berpengalaman berpengalaman
lebih dari 5 tahun merupakan responden yang paling ramai iaitu 105 orang (56.5%). Diikuti
pula dengan guru yang berpengalaman kurang dari 5 tahun tahun iaitu 81 orang (43.5%).

Jadual 1: Latarbelakang Demografi Sampel Kajian

Latar belakang Item Kekerapan Peratusan (%)
demografi
Lelaki 55 29.6
Jantina Perempuan 131 70.4
Umur
21-25 3 1.6
Bangsa 26-30 8 4.3
31-35 40 21.5
Pengalaman 36-40 50 26.9
Jumlah >41 85 45.7

Melayu 99 53.2
India 52 28.0
Cina 35 18.8

< 5 Tahun 81 43.5
> 5 Tahun 105 56.5

186 100.00

Hasil daripada analisis kajian mendapati majoriti daripada responden adalah terdiri daripada
golongan guru perempuan dan kebanyakan responden terdiri daripada dalam lingkungan umur
41 tahun dan ke atas. Dapatan kajian juga mendapati majoriti responden mempunyai
pengalaman mengajar sains lebih dari 5 tahun.

Analisis Deskriptif

Menurut Baha.H (2016) analisis deskriptif merupakan analisa yang melibatkan pengumpulan
data berkaitan satu produk, manusia, individu, peristiwa atau situasi dimana datanya kemudian

297

disusun, dijadualkan, digambarkan dan diterangkan hasilnya. Dalam kajian ini pengkaji
menggunakan kekerapan, peratusan, min dan sisihan piawai untuk menerangkan dapatan kajian
bagi mengenal pasti tahap kesediaan guru dalam mengaplikasikan projek inovasi dalam PdPc
sains sekolah rendah yang merangkumi tiga konstruk, iaitu tahap pengetahuan guru, tahap
sikap guru dan tahap kemahiran guru. Hasil dapatan daripada analisis deskriptif akan
digunakan untuk menjawab persoalan kajian yang pertama, kedua dan ketiga dalam kajian ini.
Maka perbincangan dapatan kajian dibahagikan kepada tiga bahagian iaitu meneliti tahap
pengetahuan guru, kedua meneliti tahap sikap guru dan akhir sekali meneliti tahap kemahiran
guru.

Tahap Pengetahuan Guru Terhadap Projek Inovasi

Jadual 2, menunjukkan skor min bagi sikap responden terhadap tahap pengetahuan guru

terhadap projek inovasi dalam PdPc bagi mata pelajaran Sains di sekolah rendah daerah

Klang. Dapatan menunjukkan min tertinggi bagi sikap responden terhadap pengetahuan
projek inovasi adalah pada item terakhir iaitu ‘Saya tahu bahawa projek inovasi merupakan
kaedah pengajaran yang sangant efektif’ dengan min 4.23 dan sisihan piawai 0.722. Ini

menunjukkan ramai guru yang mengajar Sains mempunyai pengetahuan yang tinggi terhadap

projek inovasi yang berkaitan dengan PdPc Sains. Mereka juga sedar bahawa projek inovasi

merupakan kaedah yang efektif bagi menyampaikan Pendidikan sains.
Manakala min yang terendah adalah pada item keempat iaitu ‘Saya tahu bahawa murid

dapat menyelesaikan masalah Kemahiran Proses Sains sewaktu & selepas PdPc melalui projek
inovasi’ dengan min 3.95 dan sisihan piawai 0.817. Hal ini dapat membuktikan bahawa guru

masih mempunyai sedikit keraguaan bahawa murid dapat menyelesaikan masalah Kemahiran

Proses Sains sewaktu dan selepas PdPc Sains.

Jadual 2 Taburan Min dan Sisihan Piawai Analisis Deskriptif Mengkaji Tahap Pengetahuan Guru
terhadap Projek Inovasi dalam Pdpc Sains Sekolah Rendah di daerah Klang

Item STS(%) TS(%) TP(%) S(%) SS(%) Min SP Tahap

1. Saya tahu akan jenis projek 0 7.0 15.1 44.6 33.3 4.04 .875 Tinggi
inovasi yang terdapat dalam buku
teks .

2. Saya tahu untuk menyampaikan 0 3.8 17.2 45.2 33.9 4.09 .810 Tinggi
pengajaran Sains menerusi projek
Inovasi .

3. Saya tahu bahawa projek inovasi

dapat menarik perhatian dalam

kalangan murid berbanding 11.8 18.3 11.3 29.0 29.6 3.46 1.388 Tinggi

dengan pengajaran tradisional.

4. Saya tahu bahawa murid dapat 0 7.0 15.1 54.3 23.7 3.95 .817 Tinggi
menyelesaikan masalah

298

Kemahiran Proses Sains sewaktu
& selepas PdPc melalui projek
inovasi .

5. Saya tahu bahawa projek inovasi 0 0 17.2 43.0 39.8 4.23 .722 Tinggi
merupakan kaedah pengajaran
yang sangant efektif.

** STS: Sangat tidak bersetuju ** TP: Tidak Pasti ** S : Sangat Setuju
** TS. : Tidak setuju ** S : Setuju

Secara umumnya, hasil kajian menunjukkan bahawa kebanyakan responden mempunyai
pengetahuan yang tinggi untuk mengaplikasikan projek inovasi dalam pembelajaran sains
sekolah rendah. Ini dibuktikan dengan hasil analisis soal selidik yang menunjukkan min skala
bagi kesemua item yang berkaitan dengan pengetahuan guru terhadap projek inovasi adalah
tidak kurang daripada 3.95. Ini menunjukkan para guru di sekitar bandar Klang mempunyai
tahap pengetahuan yang tinggi dan bersedia untuk menggunakan pengetahuan mereka
mengaplikasikan projek inovasi dalam Pdpc Sains. Mereka tahu dan yakin bahawa
pengetahuan yang ada pada mereka dapat membimbing pelajar untuk meminati mata pelajaran
sains. Hal ini sejajar dengan pendapat yang dikemukakan oleh Cintang, N. et all (2017) iaitu
persepsi guru terhadap pelaksanaan pembelajaran berasaskan projek ialah berkaitan dengan
cara guru mentafsir pembelajaran berasaskan projek.

Tahap Sikap Guru Terhadap Projek Inovasi

Jadual 3, menunjukkan skor min bagi sikap responden terhadap penggunaan projek inovasi

dalam PdPc bagi mata pelajaran Sains di sekolah rendah daerah Klang. Dapatan menunjukkan

min tertinggi bagi sikap responden terhadap penggunaan projek inovasi adalah pada item
terakhir iaitu ‘Saya pasti penggunaan projek inovasi daripada buku teks sangat menyeronokkan
murid semasa pdpc Sains’ dengan min 4.77 dan sisihan piawai 0.555. Ini menunjukkan ramai

guru yang mengajar Sains mempunyai sikap yang agak positif terhadap menggunakan projek

inovasi yang berkaitan dengan PdPc Sains. Mereka juga agak pasti bahawa pemberiaan projek

inovasi akan menyeronokkan murid terlibat dalam pembelajaran sains.
Manakala min yang terendah adalah pada item keempat iaitu ‘Saya yakin menggunakan

projek inovasi daripada buku teks yang mudah diaplikasi’ dengan min 4.02 dan sisihan piawai

0.739. Hal ini dapat membuktikan bahawa guru masih mempunyai keraguaan dalam

memberikan projek inovasi kepada pelajar dalam PdPc Sains.

299

Jadual 3 Taburan Min dan Sisihan Piawai Analisis Deskriptif Mengkaji Tahap Sikap Guru terhadap
Projek Inovasi dalam Pdpc Sains Sekolah Rendah di daerah Klang

Item STS(%) TS(%) TP(%) S(%) SS(%) Min SP Tahap

1. Saya suka menggunakan projek 0 1.6 4.8 41.4 52.2 4.44 .665 Sangat
inovasi semasa pengajaran sains. Tinggi

2. Saya dapat menarik minat murid 0 3.8 18.3 45.2 32.8 4.07 .812 Tinggi
dengan menggunakan projek
inovasi .

3. Saya suka memberikan projek Sangat
inovasi setelah selesai belajar 1.1 7.0 5.9 36.0 50.0 4.27 .932
sesuatu topik.
Tinggi

4. Saya yakin menggunakan projek
inovasi daripada buku teks yang 0 4.3 13.4 58.6 23.7 4.02 .739 Tinggi
mudah diaplikasi.

5. Saya percaya bahawa penggunaan 0 0 12.9 45.2 41.9 4.29 .683 Sangat
projek inovasi memudahkan Tinggi
sewaktu pengajaran dan
pembelajaran saya.

6. Saya pasti penggunaan projek 0 Sangat
inovasi daripada buku teks sangat 1.1 3.2 13.4 82.3 4.77 .555
menyeronokkan murid semasa
pdpc Sains. Tinggi

** STS: Sangat tidak bersetuju ** TP: Tidak Pasti ** S : Sangat Setuju
** TS. : Tidak setuju ** S : Setuju

Berdasarkan hasil dapatan kajian menunjukkan bahawa hampir kesemua responden
mempunyai sikap yang agak positif kerana kesemua item daripada soal selidik mencatatkan
skor min tidak kurang daripada 4.00. Ini menunjukkan bahawa ramai guru sains mempunyai
sikap yang agak positif terhadap penggunaan projek inovatif berkaitan PdPc Sains. Mereka
juga pasti bahawa projek inovatif akan menyeronokkan untuk pelajar melibatkan diri dalam
pengajian sains. Hasil dapatan ini sejajar dengan pendapat Ab Halim & Siti Muhibah (2015),
dimana mereka berpendapat bahawa Pembelajaran aktif membolehkan pelajar mempunyai
autonomi pembelajaran, membuat keputusan tentang hasil pembelajaran mereka sendiri,
menghargai tugasan yang diberikan kepada mereka, menguji idea mereka sendiri, melaporkan
hasilnya kepada kelas, menilai sendiri hasil yang diperoleh, dan menyelesaikan melalui
perbincangan dan interaksi kumpulan Kumpulan masalah, renungkan apa yang telah mereka
pelajari dan bentuk semula idea mereka.

300

Tahap Kemahiran Guru Terhadap Projek Inovasi

Jadual 4, menunjukkan skor min bagi sikap responden terhadap kemahiran respondan terhadap
projek inovasi dalam PdPc bagi mata pelajaran Sains di sekolah rendah daerah Klang. Dapatan
menunjukkan min tertinggi bagi kemahiran responden terhadap projek inovasi adalah pada
item terakhir iaitu ‘Saya akan mengarahkan pelajar untuk mencari bahan dengan sendiri untuk
projek inovasi’ dengan min 4.23 dan sisihan piawai 0.722. Ini menunjukkan ramai guru yang
mengajar Sains mempunyai kemahiran untuk mengurus dan mengarahkan pelajar untuk
membuat projek inovasi yang berkaitan dengan PdPc Sains. Mereka juga agak pasti bahawa

pelajar akan membawa bahan sendiri untuk projek inovasi.
Manakala min yang terendah adalah pada item ketigat iaitu ‘Sekolah saya menyediakan

bahan yang diperlukan untuk projek inovasi daripada buku teks’ dengan min 3.07 dan sisihan
piawai 1.364. Hal ini dapat memberikan gambaran bahawa guru masih mempunyai keraguaan

bahawa adakah sekolah dapat menyediakan bahan yang diperlukan untuk projek inovasi
kepada pelajar dalam PdPc Sains.

Jadual 4 Taburan Min dan Sisihan Piawai Analisis Deskriptif Mengkaji Tahap Kemahiran Guru
terhadap Projek Inovasi dalam Pdpc Sains Sekolah Rendah di daerah Klang

Item STS(%) TS(%) TP(%) S(%) SS(%) Min SP Tahap

1. Suasana di dalam bilik sains 2.2 9.7 19.4 38.7 30.1 3.85 1.029 Tinggi
sangat selesa dan kondusif
untuk menjalankan projek
inovasi.

2. Saya mempunyai akses untuk

mendapatkan bahan-bahan

yang diperlukan untuk projek 2.2 7.5 19.9 37.6 32.8 3.91 1.010 Tinggi

inovasi .

3. Sekolah saya menyediakan 15.6 23.1 19.4 22.6 19.4 3.07 1.364 Sederhana
bahan yang diperlukan untuk
projek inovasi daripada buku
teks .

4. Saya boleh menyediakan bahan

yang diperlukan untuk projek 8.1 14.5 22.6 31.2 23.7 3.48 1.227 Tinggi
inovasi .

5. Saya akan mengarahkan pelajar 0 0 17.2 43.0 39.8 4.23 .722 Sangat
untuk mencari bahan dengan Tinggi
sendiri untuk projek inovasi .

** STS: Sangat tidak bersetuju ** TP: Tidak Pasti ** S : Sangat Setuju
** TS. : Tidak setuju ** S : Setuju

301

Data kajian menunjukkan tahap kemahiran guru-guru sains di daerah Klang
mempunyai tahap kemahiran mengurus dan membimbing pelajar mencipta projek inovatif
berkaitan sains PdPc. Mereka juga yakin bahawa pelajar akan membawa bahan mereka sendiri
untuk projek inovatif. Guru merupakan sumber utama dalam mendidik pelajar dan ini menjadi
suatu keperluan untuk guru melengkapkan diri dengan kemahiran proses sains dan teknik
mengajar. Guru yang mempunyai latar belakang sains yang kukuh, pengalaman dan persepsi
sains yang tinggi boleh dilihat dari tingkah laku guru berkenaan. Walaupun keputusan kajian
menunjukkan nilai skor min yang sederhana hingga tinggi, guru perlu tingkatkan kemahiran
mereka untuk mengurus projek inovasi dalam pdpc mereka dengan berkesan.

Walaupun guru berhadapan dengan pelbagai cabaran, mereka harus memikirkan cara
yang lebih inovatif untuk mengimplimentasikan kandungan projek inovasi yang terdapat dalam
buku teks sains sekolah rendah. Dapatan kajian ini disokong oleh kajian yang dijalankan
Rosnaini (2006) dan Rohani Aziz (2011) yang menyatakan bahawa tahap kemahiran guru-guru
di tahap sederhana. Walaubagaimanapun, dapatan ini adalah bercanggah dengan hasil kajian
Jamilah dan Zamri (2012) yang menunjukkan kemahiran guru berada pada tahap rendah.
Pendedahan terhadap kaedah dan pedagogi terkini seperti kaedah PBP ini perlu diberikan
secara berkesan kepada guru melalui seminar, kursus atau bengkel agar guru dapat
meningkatkan kualiti pengajaran mereka. Hal ini secara tidak langsung menggalakkan
pembelajaran yang aktif dalam kalangan pelajar semasa proses pengajaran dan pembelajaran.

Hubungan antara tahap pengetahuan guru mengenai projek inovasi dengan pengalaman
mengajar di sekolah rendah

H01 : Tidak terdapat hubungan yang signifikan antara tahap pengetahuan guru megenai
projek inovasi dan Pengalaman mengajar guru

Jadual 5 menunjukkan nilai pekali korelasi Pearson daripada analisis yang dijalankan. Hasil
dapatan kajian menunjukkan nilai pekali korelasi Pearson bagi tahap pengetahuan guru
megenai projek inovasi dan Pengalaman mengajar guru adalah r = 0.488, p = 0.000 (p<0.05).
Ini bermaksud wujud hubungan yang positif dan signifikan antara dua pembolehubah dengan
kekuatan hubungan yang sederhana. Maka, hipotesis nul yang pertama berjaya ditolak. Dengan
ini dapat disimpulkan pengalaman guru kurang mempengaruhi tahap pengetahuan guru
mengenai projek inovasi.

Jadual 5 : Hubungan antara tahap pengetahuan guru dan pengalaman guru

Konstruk Pekali Korelasi Tahap Interpretasi
Kekuatan
Pearson Signifikan Hubungan

Tahap pengetahuan guru dengan pengalaman 0.488 0.000 sederhana
mengajar

302

Menerusi dapatan kajian ini, pengalaman guru kurang mempengaruhi tahap pengetahuan guru
mengenai projek inovasi. Maka dapat disimpulkan bahawa guru-guru yang lebih
berpengalaman memang bersedia berbanding dengan guru sains yang kurang berpengalaman
mengajar untuk mengaplikasikan projek inovasi dalam PdPc sains. Manakala, dalam kajian
literaturnya tentang cara guru menerima pakai inovasi teknologi, Ertmer (2005) menjelaskan
maksud kepercayaan guru dan mengapa penting untuk mempertimbangkan kepercayaan ini
apabila memahami bagaimana inovasi pengajaran (seperti teknologi atau PBP) dilaksanakan.
Dia percaya bahawa terdapat perbezaan penting antara pengetahuan guru dan kepercayaan
mereka.

Hubungan antara tahap sikap guru mengenai projek inovasi dengan pengalaman
mengajar di sekolah rendah

H02 : Tidak terdapat hubungan yang signifikan antara sikap guru mengenai projek

inovasi dengan pengalaman mengajar di sekolah rendah

Nilai pekali korelasi Pearson daripada analisis yang dijalankan ditunjukkan dalam jadual 6.
Dapatan kajian menunjukkan nilai pekali korelasi Pearson bagi tahap sikap guru mengenai
projek inovasi dengan pengalaman mengajar di sekolah rendah adalah r = -0.252, p = 0.000
(p<0.05). Data yang diperoleh menunjukkan hubungan yang positif dan signifikan antara dua
pembolehubah pada tahap sangat lemah. Maka, hipotesis nul yang kedua berjaya ditolak.
Kesimpulannya, terdapat hubungan yang signifikan antara sikap guru mengenai projek inovasi
dengan pengalaman mengajar di sekolah rendah di daerah Klang.

Jadual 6 : Hubungan antara tahap sikap guru dan pengalaman mengajar

Konstruk Pekali Korelasi Tahap Interpretasi
Kekuatan
Pearson Signifikan Hubungan

Tahap sikap guru dan pengalaman mengajar -0.252 0.000 Sangat Lemah

Piaget (1981) menekankan dalam teori pembelajaran konstruktivisme bahawa pemprosesan
kognitif peribadi adalah berkaitan dengan fungsi maklumat yang diperoleh daripada
persekitaran, seperti pengalaman, pengaruh sosial, dan maklumat fisiologi. Ini bermakna guru
sebenarnya memahami kepentingan perubahan dan mampu menerima perubahan (tingkah
laku). Walau bagaimanapun, tidak banyak kepentingan yang membawa kepada kekurangan
tahap sikap yang tinggi terhadap perubahan. Dapatan kajian pula selari dengan pernyataan
tersebut, iaitu sikap guru mengenai projek inovasi dengan pengalaman mengajar langsung
mempengaruhi mereka. Ini bermakna guru daripada pelbagai pengalaman menunjukkan sikap
yang agak positif dan minat mereka terhadap perlaksanaan projek inovasi yang terdapat dalam
buku teks sains sekolah rendah di daerah Klang secara am.

303

Hubungan antara kemahiran guru mengenai projek inovasi dengan pengalaman
mengajar di sekolah rendah

H03 : Tidak terdapat hubungan yang signifikan antara kemahiran guru mengenai

projek inovasi dengan pengalaman mengajar di sekolah rendah

Nilai pekali korelasi Pearson daripada analisis yang dijalankan ditunjukkan dalam jadual 7.
Dapatan kajian menunjukkan nilai pekali korelasi Pearson bagi tahap kemahiran guru
mengenai projek inovasi dengan pengalaman mengajar di sekolah rendah adalah r = 0.556, p =
0.000 (p<0.05). Data yang diperoleh menunjukkan terdapat hubungan yang positif dan
signifikan antara dua pembolehubah dengan kuat. Maka, hipotesis nul yang ketiga berjaya
ditolak. Kesimpulannya, terdapat hubungan yang signifikan antara kemahiran guru mengenai
projek inovasi dengan pengalaman mengajar di sekolah rendah di daerah Klang.

Jadual 7 : Hubungan antara tahap kemahiran guru dan pengalaman mengajar

Konstruk Pekali Korelasi Tahap Interpretasi
Kekuatan
Pearson Signifikan Hubungan

Tahap kemahiran guru dan pengalaman 0.556 0.000 Kuat
mengajar

Kajian ini dapat membuktikan bahawa terdapat hubungan yang signifikan antara kemahiran
guru dengan pengalaman mengajar di sekolah rendah di daerah Klang mengenai projek inovasi
yang terdapat dalam buku teks sains sekolah rendah. Majoriti responden menunjukkan bahawa
mereka mempunyai tahap kemahiran yang tinggi untuk mengendalikan projek inovasi.
Keputusan kajian ini sejajar dengan kandungan yang termaktub dalam Standard Guru Malaysia
iaitu, guru perlu kreatif dan memikirkan cara-cara unik untuk memastikan pelajarnya terus
terlibat dalam pembelajaran (BPG, KPM, 2009).

Manakala, Grant dan Hill (2006) menegaskan bahawa sesetengah guru mendapati
bahawa melaksanakan kaedah berpusatkan pelajar seperti PBL adalah berisiko kerana selain
mengubah peranan guru, mereka juga memerlukan guru bertolak ansur dengan perubahan
dalam persekitaran pembelajaran tradisional (contohnya, tahap bunyi, Kerjasama pelajar dan
pergerakan pelajar), dan berpuas hati dengan kekaburan dan fleksibiliti pengurusan bilik
darjah. Memandangkan guru menghadapi tekanan akauntabiliti, ia boleh menjadi sukar untuk
menangani perubahan dan kekaburan (Grant dan Hill, 2006).

304

Kesediaan guru dalam mengaplikasikan projek inovasi dalam Pendidikan Sains di
daerah Klang

Dapatan kajian tentang tahap pengetahuan, sikap dan kemahiran guru dalam penggunaan
projek inovasi sebagai medium PdPc bagi mata pelajaran sains menunjukkan, ramai responden
guru bersetuju bahawa penggunaan projek inovasi adalah penting dalam meningkatkan kualiti
PdPc. Ini dapat dibuktikan melalui kecenderungan responden guru untuk menggunakan
pelbagai teknik dalam PdPc serta memilih strategi pengajaran yang sesuai mengikut peredaran
masa. Guru juga mendapat pendedahan yang banyak daripada pelbagai sumber dan sentiasa
bersedia untuk meningkatkan pengetahuan mereka dalam penggunaan projek inovasi bagi
memantapkan lagi proses PdPc. Guru juga mempunyai pengetahuan untuk mendemonstrasi
dan mereka bentuk dengan menggunakan teknologi baharu secara kreatif.

Dapatan kajian ini membuktikan bahawa guru-guru bersedia untuk mengaplikasikan projek
inovasi dalam Pendidikan sains di daerah Klang dimana pengalaman mengajar menjadi satu
faktor untuk meningkatkan pengetahuan dan kemahiran dalam projek inovasi, serta
mempunyai sikap yang positif terhadap pelaksanaan projek inovasi dalam PdPc.

Dapatan kajian ini selari dengan komen Ertmer (2005) yang menunjukkan bahawa
kepercayaan pengajaran guru sangat dipengaruhi oleh pengalaman peribadi, pengalaman
alternatif (memerhatikan model inovatif guru lain), dan pengaruh sosial dan budaya.
Memandangkan pengajaran berpandukan guru yang dinilai dengan ujian kertas dan pensel telah
lama menjadi model pengajaran utama, pengalaman peribadi ramai guru mungkin tidak
menyokong kepercayaan PBP.

Walaubagaimanapun pengkaji berpendapat bahawa pengetahuan guru bergantung kepada
dalil dan pemahaman fakta, manakala kepercayaan guru adalah ideologi dan andaian. Guru
boleh mengetahui bahawa inovasi pengajaran tertentu berkaitan dengan hasil pembelajaran
pelajar, tetapi sama ada mereka boleh berjaya melaksanakan inovasi bergantung kepada sama
ada mereka percaya cadangan ini betul. Dengan cara ini, hanya memberitahu guru tentang janji
inovasi pengajaran seperti PBP mungkin tidak mengubah pengetahuan dan kepercayaan guru
praktikal mereka dengan ketara. Hal ini mungin menjadi penyebab utama guru-guru kurang
mengaplikasikan pemberian projek inovasi kepada pelajar.

Kajian ini hanya dilakukan terhadap guru yang mengajar Sains di sekolah rendah sekitar
daerah Klang. Pengkaji mencadangkan agar kajian ini dijalankan di semua sekolah pada masa
hadapan untuk mengetahui tahap kesediaan guru dalam mengaplikasikan projek inovasi dalam
PdPc sains dengan menggunakan pendekatan dan instrumen kajian yang berlainan, untuk
semua mata pelajaran di lokasi yang berlainan.

KESIMPULAN

Kajian ini dijalankan untuk mengenal pasti tahap kesediaan guru sains dalam mengaplikasikan
projek inovasi di sekolah rendah. Hasil dapatan kajian menekankan kaedah PdPc yang
bertunjangkan kepada projek inovasi sebagai satu pilihan kepada guru. Ini adalah selaras
dengan amalan kehidupan pelajar sekarang yang lebih berfokus kepada penyelesaian masalah
sebagai medium kehidupan harian. Oleh itu, kesempatan ini perlu diambil dan digunakan

305

sebaik mungkin oleh warga pendidik untuk membina persekitaran pembelajaran yang
berteraskan projek inovasi.

Didapati bahawa landskap pendidikan abad-21 masih belum diterapkan secara
sepenuhnya. Hal ini dikatakan demikian kerana, masih terdapat segelintir guru sains yang
kurang berpengetahuan dan belum bersedia untuk menggunakan projek inovasi dalam PdPc.
Bagi menjamin kualiti pendidikan pada masa hadapan, pihak-pihak yang terlibat dengan
pendidikan hendaklah mengambil cakna untuk menyelesaikan masalah ini secepat mungkin
supaya penggunaan projek inovasi dalam mata pelajaran sains dapat ditingkatkan lagi.
Secara kesimpulannya, dapatan kajian ini membuktikan bahawa, guru mempunyai
pengetahuan dan kesediaan yang tinggi terhadap penggunaan projek inovasi dalam PdPc sains.
Ini menunjukkan bahawa guru mempunyai kesedaran tentang keperluan untuk mengubah
kaedah pengajaran yang menjurus kepada keperluan abad ke-21. Walaubagaimanapun, latihan
yang berterusan adalah penting supaya guru dapat menguasai Teknik pembelajaran terkini
menerusi projek inovasi.

Kajian ini diharap dapat membantu guru, pihak pentadbiran dan KPM dalam
menambah baik usaha atau program ke arah penyediaan guru yang berkemahiran,
berpengetahuan serta bersedia untuk melaksanakan tugas dengan cemerlang selari dengan
hasrat KPM bagi memperkasakan pedogogi guru abad ke-21.

Pengajaran berasaskan projek inovasi ini memberi makna kepada setiap pengetahuan
yang dipelajari dalam kelas, dapat meningkatkan kemahiran murid dalam mengaplikasikan
kemahiran-kemahiran proses sains dan mencari penyelesaian kepada setiap masalah yang
dihadapi. Dalam usaha melonjakkan sistem pendidikan Negara (PPPM 2013 - 2025), kita harus
bersedia untuk bersaing di persada antarabangsa. Dalam usaha tersebut, murid-murid harus
diasah dari peringkat awal dengan pelbagai kemahiran. Dalam kemahiran proses sains terdapat
pelbagai kemahiran yang releven dangan abad ke 21 ini. Pendidikan sains berteraskan projek
inovasi dapat membantu murid menguasai kesemua kemahiran proses sains untuk memahami
konsep sains dengan baik; memperoleh pencapaian yang baik di dalam penilaian dalam Negara
mahupun luar negara. Selain itu, murid-murid juga dapat membentuk menjadi seorang insan
yang celik ilmu Sains dan membuat inovasi tersendiri yang dapat mendirikan Negara di
ambang kegemilangan.

306

RUJUKAN

Ab Halim Tamuri & Siti Muhibah Nor. 2015. Prinsip Pembelajaran Aktif Dalam Pengajaran
Dan Pembelajaran Pendidikan Islam. Jurnal Pendidikan Fakulti Pendidikan Bil 3
(2):28-42.

Bandura, A. 1977. Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Baha, H. 2016. An Introduction of Descriptive Analysis, Its Advantages and Disadvantages

(OnlineAssignment).
https://www.academia.edu/25307454/Title_An_Introduction_on_Descriptive_Analysi
s_Its_advantages_and_disadvantages
Bahagian Pendidikan Guru. 2009. Standard Guru Malaysia. Bahagian Pendidikan Guru.
Putrajaya: Kementerian Pelajaran Malaysia.
Bahagian Teknologi Pendidikan. 2006. Project Based Learning Handbook. Kuala Lumpur:
Bahagian Teknologi Pendidikan.
Bahagian Teknologi Pendidikan. 2007a. Laporan Pelaksanaan Projek Rintis Project Based
Learning. Kuala Lumpur: Bahagian Teknologi Pendidikan.
Bell, Stephanie. 2010. Project-Based Learning for the 21st Century: Skills for the Future. The
Clearing House: A Journal of Educational Strategies, Issues and Ideas. VOLUME 83
(2) Routledge
Cintang, N., Setyowati, D., & Dewanti Handayani, S. 2017. Perception of Primary School
Teachers towards the Implementation of Project Based Learning. Journal of Primary
Education, 6(2), 81-93. https://doi.org/10.15294/jpe.v6i2.17552
Cohen, Manion dan Morrison. 2007. Research Method In Education, 6th Edition. Routledge,
Oxon.
Creswell, J. W. 2008. Educational Research, Planning, Conducting and Evaluating
Quantitative & Qualitative Research. Third Edition. New Jersey: Pearson Merill
Prentice Hall.
Dewey, J. 1938. Experience and Education. New York: Macmillan Company.
Djohan Abdul Rahman, Eity Norhyezah Asyurah & Mohamad Ali Hanifiah Abdullah. 2011.
Pembelajaran Berasaskan Projek Mandiri Menerobos Melampaui Jidar Tembok
Tradisi: Pengalaman Tiga Peringkat. Seminar Bahasa Melayu: 233-251
Ertmer, P. A. 2005. Teacher pedagogical beliefs: The final frontier in our quest for technology
integration? Educational Technology Research and Development, 53(4), 25-39.

307

Geier, Robert; Blumenfeld, Phyllis C.; Marx, Ronald W.; Krajcik, Joseph S.; Fishman, Barry;
Soloway, Elliot; Clay-Chambers, Juanita. 2008. "Standardized test outcomes for
students engaged in inquiry-based science curricula in the context of urban reform."
Journal of Research in Science Teaching 45(8): 922-939.
http://hdl.handle.net/2027.42/61206

Grant, M. M., and Hill, J. R. 2006. Weighing the risks with the rewards: Implementing
student-centered pedagogy within high-stakes testing. In R. G. Lambert and C. J.
McCarthy (Eds.), Understanding teacher stress in an age of accountability (pp. 19-42).
Greenwich, CT: Information Age Press.

Kementerian Pelajaran Malaysia. 2012. Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia 2013-
2025. Putrajaya: Kementerian Pelajaran Malaysia.

Lih‐Juan ChanLin 2008 Technology integration applied to project‐based learning in science,
Innovations in Education and Teaching International, 45:1, 55-65, DOI:
10.1080/14703290701757450

Mohd Aderi Che Noh, and Normurni Mohamad, and Adibah Hasanah Abd Halim, and Absha
Atiah Abu Bakar, and Hasnan Kassan. 2018. Perlaksanaan kaedah pembelajaran
berasaskan projek dalam proses pengajaran dan pembelajaran kaedah fiqh. Al-Hikmah,
10 (1). pp. 148-162. ISSN 1985-6822

Mioduser, D., Betzer, N. 2008. The contribution of Project-based-learning to high-achievers’
acquisition of technological knowledge and skills. Int J Technol Des Educ 18, 59–77.
https://doi.org/10.1007/s10798-006-9010-4

Noornajihan Jaafar, and Ab. Halim Tamuri. 2013. Hubungan antara efikasi kendiri dengan
kualiti guru pendidikan Islam Sekolah Menengah Kebangsaan Malaysia. JIAE: Journal
of Islamic and Arabic Education, 5 (1). pp. 41-60. ISSN 1985-6236

Papert, S. 1980. Mindstorms—Children, Computers and Powerful Ideas. New York: Basic
Books, Inc.

Parker, W. C., Mosborg, S., Bransford, J. D., Vye, N. J., Wilkerson, J., Abbott, R. 2011.
Rethinking advanced high school coursework: Tackling the depth/breadth tension in
the AP US Government and Politics course. Journal of Curriculum Studies, 43, 533–
559.

Penuel, William R.; Means, Barbara. 2000. Observing Classroom Processes in Project-Based
Learning Using Multimedia: A Tool for Evaluators. The Secretary's Conference on
Educational Technology, 1999: Evaluating the Effectiveness of Technology.

308

Piaget, J. 1981. Intelligence and affectively: Their relationship during child development.
Palo Alto, CA: Annual Review.

Rohani Aziz. 2011. Pengetahuan, sikap dan kemahiran ICT di kalangan guru-guru matematik
di sekolah menengah Pahang. Tesis Sarjana. Fakulti Pendidikan, Universiti
Kebangsaan Malaysia.

Rosnaini Mahmud. 2006. Teknologi maklumat dan komunikasi dalam pendidikan. Teknologi
maklumat dan telekomunikasi dalam pengajaran dan pembelajaran. Tesis Doktor
Falsafah. Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia.

Rukiah Mohamed Ibrahim & Kamisah Osman. 2014. Persepsi pelajar terhadap
sains dan h u b u n g a n n y a d e n g a n k e m a h i r a n a b a d k e - 2 1 . Proceeding
1nternational Seminar on Global Education 11 2014, hlm 2827-2845.

Thomas, J. W. & Mergendoller, J. R. 2000. Managing project-based learning: Principles from
the field. Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research
Association, New Orleans.

Vygotsky, L.S. 1978. Mind in Society: The development of higher psychological
processes. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Wearmouth, L., Edwards, R., & Richmond, A. 2000. Teachers’ professional development to
support inclusive practices. Journal of In-Service Education, 26(1), 49-61.

Yoram Harpaz. 2005. Teaching and Learning in Community of Thingking. Journal of
Curriculumn and Supervision. 20, 136-157.

Zamri Mahamod. 2012. Inovasi P&P dalam Pendidikan Bahasa Melayu. Tanjung Malim:
Universiti Perguruan Sultan Idris.

Purani Warataraju*
Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia
Email: [email protected]

Dr. Siti Nur Diyana binti Mahmud
Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia
Email: [email protected]

*Pengarang untuk surat-menyurat, email: [email protected]

309

Persepsi Dan Sikap Guru Sains Terhadap Kepentingan
Tenaga Keterbaharuan (TK) Dalam Pembelajaran Sains

Di Sekolah

(Perceptions And Attitudes Of Science Teachers Towards The Importance
Of Renewable Energy (RE) In Science Learning At School)

ROZILAWATY ABDUL GHANI* & KAMISAH OSMAN

ABSTRAK

Sumber TK merujuk kepada sumber tenaga yang wujud secara semulajadi dan sentiasa berterusan. TK merupakan
salah satu cara yang relevan untuk dibangunkan di Malaysia bagi mengatasi masalah pencemaran dan perubahan
iklim dunia. Kajian ini bertujuan untuk meninjau persepsi dan sikap guru terhadap kepentingan Tenaga
Keterbaharuan (TK) dalam pembelajaran sains di sekolah. Kajian ini melibatkan seramai 176 orang responden
dalam kalangan guru-guru sains sekolah menengah dalam negeri Pahang. Objektif kajian ini adalah untuk
mengenal pasti tahap pengetahuan dan kepercayaan bagi mengukur persepsi seterusnya menentukan hubungan
antara persepsi dan sikap guru terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran sains di sekolah. Kajian ini
menggunakan kaedah kajian kuantitatif yang berbentuk kajian tinjauan. Instrumen soal selidik berskala lima mata
likert digunakan bagi mengutip data. Data yang diperoleh dianalisis menggunakan perisian Statistical Package
for Social Science (SPSS) for window. Analisis kajian dinyatakan dalam bentuk kekerapan, peratus, min dan
sisihan piawai. Hasil kajian mendapati bahawa guru-guru sains sekolah menengah di kawasan bandar dalam
negeri Pahang mempunyai tahap pengetahuan dan kepercayaan yang terbaik dalam bidang TK. Selain itu, guru-
guru ini mempunyai sikap yang baik terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran sains di sekolah. Ini dilihat
apabila skor min keseluruhan bagi persepsi adalah sangat tinggi (Min = 4.63) dan sikap adalah tinggi (Min =
4.22). Hasil ujian korelasi pearson didapati bahawa terdapat hubungan positif yang kuat di antara persepsi dan
sikap iaitu (r = 0.610). Ini menunjukkan bahawa sikap yang positif akan mempengaruhi persepsi dari segi
pengetahuan dan kepercayaan para guru sains terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran sains di sekolah.
Kajian ini memberi implikasi yang positif terhadap amalan pendidikan seterusnya dapat membantu menghasilkan
murid yang kreatif dan inovatif dalam bidang sains dan teknologi.

Kata Kunci: Persepsi, Sikap, Tenaga Keterbaharuan, Pembelajaran Sains

ABSTRACT

Renewable energy (RE) sources refer to energy sources that exist naturally and are always continuous. RE is one
of the relevant ways to be developed in Malaysia to address the problem of pollution and global climate change.
This study aims to examine the perceptions and attitudes of science teachers towards the importance of renewable
energy (RE) in science learning at school. This study involved a total of 176 respondents among Pahang
Secondary School Science teachers in urban areas. The objective of this study is to identify the level of knowledge
and trust to measure the perception of determining the relationship between the perception and attitude of the
teacher on the importance of RE in science learning at school. This study uses a quantitative study method that
is a survey. Five-scale questionnaire instruments Likert points are used to collect data. The data obtained were
analyzed using Statistical Package for Social Science (SPSS) software for Window. The study analysis is expressed
in the form of frequency, percentage, mean and standard deviation. The findings show that secondary school
science teachers in urban areas of Pahang have the best level of knowledge and trust in RE. In addition, these
teachers have a good attitude towards the importance of RE in science learning at school. This is seen when the
overall mean score for perception is very high (min = 4.63) and attitude is high (min = 4.22). The results of the
Pearson correlation test are found that there is a strong positive relationship between perception and attitude
that is (r = 0.610). This shows that a positive attitude will affect the perception of the knowledge and belief of
science teachers on the importance of RE in science learning at school. This study has positive implications for
further educational practices to help produce creative and innovative students in science and technology.

Keywords: Perception, Attitude, Renewable Energy, Science Learning

310

PENGENALAN

Tenaga Keterbaharuan atau tenaga alternatif adalah daripada sumber semulajadi dan sentiasa
berterusan serta mempunyai kepentingan kepada manusia sejagat (Lin B et al. 2018 dan
Hamidah Haneym et al. 2019. Sumber tenaga keterbaharuan sangat penting di peringkat global
amnya dan khasnya dalam konteks di Malaysia. Masalah pencemaran alam sekitar dan
pemanasan global merupakan punca utama berlakunya perubahan iklim dunia sekaligus
menggugatkan kelestarian alam. Bekun, Alola, dan Sarkodie 2019, menyatakan bahawa
penyumbang terbesar pengurangan kelestarian alam sekitar adalah pelepasan karbon.
Pelepasan karbon dioksida (CO2) yang berkaitan dengan tenaga meningkat 1.7% pada tahun
2018 kerana peningkatan penggunaan bahan bakar fosil. Tambahan pula, subsidi global untuk
penggunaan bahan bakar fosil meningkat 11% dari tahun 2017 (REN21, 2019). Penggunaan
dan permintaan yang tinggi terhadap tenaga yang tidak boleh diperbaharui semakin meningkat
seiring dengan pertambahan penduduk dunia bagi meneruskan kelangsungan hidup. Tanpa
tenaga adalah mustahil bagi penduduk dunia pada hari ini untuk melaksanakan aktiviti yang
hampir kesemuanya memerlukan sumber tenaga dalam kehidupan.

Di peringkat Nasional, negara menghadapi kebergantungan kepada tenaga yang tidak
boleh diperbaharui berbanding penggunaan tenaga yang boleh diperbaharui atau tenaga
keterbaharuan. Penggunaan tenaga konvensional ini akan menyebabkan pelepasan karbon
dioksida (CO2) seterusnya mengurangkan kelestarian alam. Justeru, pencemaran alam sekitar
dan perubahan iklim menjadi pendorong utama kepada peralihan tenaga di peringkat global
(Dolf Gielan et al. 2019). Dalam merealisasikan hasrat negara untuk membangunkan tenaga
keterbaharuan, adalah menjadi tanggungjawab pihak kerajaan untuk menyediakan tenaga
pengajar yang mempunyai pengetahuan dan kemahiran yang tinggi dalam bidang sains dan
tekonologi agar dapat melahirkan generasi yang serba boleh serta pakar dalam bidang tersebut.
Justeru, persepsi dan sikap para guru yang positif adalah menjadi keutamaan yang harus
dimiliki dalam diri seorang insan bergelar guru. Guru merupakan pemangkin dalam
menyampaikan ilmu yang bermanfaat kepada generasi muda sekaligus membantu membentuk
insan yang seimbang dan harmonis dari segi Emosi, Rohani, Intelek dan Jasmasi (FPK).
Berdasarkan teori Ajzen (1991) mengenai tingkah laku terancang, sikap, norma subjektif, dan
kawalan tingkah laku yang dirasakan bergabung untuk membentuk niat tingkah laku, dan
seterusnya membawa kepada tingkah laku yang sebenarnya.

Kejayaan masa hadapan bergantung kepada mutu modal insan yang dimiliki (Sharifah
Zarina et al., 2020). Modal insan yang berfikiran lestari, kreatif dan inovatif terutama dalam
bidang tenaga keterbaharuan amat diperlukan bagi memastikan pembangunan kelestarian
negara pada masa hadapan dapat dilaksanakan dengan jayanya. Justeru guru ialah orang yang
bertanggungjawab untuk melahirkan insan yang berilmu, berkemahiran, kreatif dan inovatif
dalam semua bidang. Guru merupakan individu yang akan merancang objektif hasil
pembelajaran termasuk aktiviti dan kaedah pengajaran yang akan digunakan di dalam kelas.
Menurut kajian Nur Salimah (2017) menyatakan perancangan yang baik terhasil daripada
persepsi yang baik. Dalam konteks tenaga keterbaharuan, persepsi yang positif amat diperlukan
dalam diri seseorang guru bagi memastikan setiap niat akan mempengaruhi tingkah laku dalam
melakukan sesuatu. Pengetahuan yang tinggi dalam kalangan guru dalam sesuatu bidang ilmu
dapat membentuk pelajar bersikap positif serta disusuli dengan tingkah laku proaktif (Hanifah
Mahat et al. 2017).

Kajian ini bertujuan untuk mengkaji persepsi dan sikap guru terhadap kepentingan tenaga
keterbaharuan dalam pembelajaran sains di sekolah. Berdasarkan kepada pernyataan masalah
dan kajian literatur, wujud tiga persoalan kajian iaitu:

311

i. Apakah tahap persepsi guru terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran Sains di
sekolah?

ii. Apakah tahap sikap guru terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran Sains di
sekolah?

iii. Adakah terdapat hubungan yang signifikan antara persepsi dan sikap guru terhadap
kepentingan TK dalam pembelajaran sains di sekolah?

Hipotesis yang diuji dalam kajian ini adalah:

H : Terdapat hubungan yang signifikan antara persepsi dan sikap guru terhadap

a

kepentingan TK dalam pembelajaran sains di sekolah.

H : Tidak terdapat hubungan yang signifikan antara persepsi dan sikap guru terhadap

o

kepentingan TK dalam pembelajaran di sekolah.

ULASAN KEPUSTAKAAN

Persepsi merujuk kepada pandangan atau tanggapan seseorang tentang sesuatu objek yang
dilihat atau diperhatikan melalui pancaindera seterusnya dipersepsikan secara visual diterima
tanpa soal (Kamus Dewan Bahasa Edisi Ke-4). Menurut kajian Anyolo et al., (2018) mendapati
bahawa persepsi guru berbeza mengikut latar belakang pendidikan guru dan pengalaman
mengajar mengenai pendidikan lestari yang menghasilkan pelbagai amalan pengajaran.

Hsieh (2013) menyatakan bahawa isu pengetahuan guru merupakan isu yang sedang
berkembang dan popular diperkatakan di peringkat antarabangsa sejak akhir-akhir ini. Hanifah
Mahat et al. (2017) pula menyatakan bahawa guru yang mempunyai pengetahuan yang tinggi
dalam sesuatu bidang ilmu dapat membentuk pelajar bersikap positif serta disusuli dengan
tingkah laku proaktif. Murat Genc dan Mustafa Hakili (2019, mendapati bahawa terdapat
hubungan yang positif antara pengetahuan dan sikap guru terhadap TK. Menurut mereka lagi,
semakin banyak pengetahuan berkaitan TK diperolehi semakin positif sikap dan tingkah laku
yang dapat diberikan kepada pelajar tentang TK serta kesedaran kepentingan TK dapat
ditingkatkan.

Sikap merupakan persepsi negatif atau positif seseorang terhadap sesuatu perkara.
Sikap terhadap sains adalah kepercayaan dan nilai yang wujud terhadap sesuatu objek yang
melibatkan sains, pendidikan sains dan juga kesan sains dalam masyarakat atau diri saintis itu
sendiri (Osborne, Simon, & Collin, 2003; Topcu, 2010). Justeru, pesepsi dan sikap merupakan
komponen yang perlu dikaji kerana guru perlu mempersiapkan diri mereka dengan ciri-ciri
yang positif bagi membentuk negara bangsa yang cemerlang.

Menurut teori tingkah laku terancang (TPB), Ajzen (1991), tingkah laku manusia
dipengaruhi oleh tiga konstruk iaitu sikap yang mengarah kepada sesuatu tingkah laku, kesan
tekanan sosial atau orang sekeliling dan tanggapan kawalan tingkah laku di mana ianya dapat
menyumbang kepada peningkatan tahap kepercayaan kendiri terhadap tingkah laku tersebut.
Menurut Stephens & Crawley (1994), semakin tinggi minat seseorang terhadap sesuatu maka
semakin tinggi persediaan untuk belajar dengan tekun sehingga mencapai kejayaan seterusnya
proses pengajaran guru dalam kelas menjadi mudah.

Dalam kajian ini, keupayaan guru menanam persepsi dan sikap yang baik terhadap
kepentingan TK dalam pembelajaran sains sekaligus dapat membantu murid mendapat ilmu
serta pendedahan yang sewajarnya terutama bagi TK.

312

METODOLOGI

Reka bentuk kajian

Kajian ini menggunakan kajian kuantitatif yang berbentuk kajian tinjauan. Kajian tinjauan
merupakan satu cara terbaik bagi mengukur persepsi, sikap, kepercayaan, pendapat, praktis dan
orientasi untuk saiz populasi yang besar (Creswell, 2012). Menurut Chua (2014), kajian
tinjauan sesuai digunakan untuk memungut data dengan cepat dan melibatkan saiz sampel yang
besar berbanding dengan kajian eksperimental. Pengkaji menggunakan kaedah soal selidik
melalui Google Form disebabkan batasan pergerakan sepanjang tempoh PKP. Dalam kajian
ini, nilai kekerapan, peratus dan min serta sisihan piawai yang diperolehi daripada soal selidik
akan digunakan bagi memberi penerangan dan penjelasan tentang persepsi dan sikap guru
terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran sains di sekolah. Manakala ujian korelasi
Pearson dijalankan untuk menguji hubungan antara persepsi dan sikap guru terhadap
kepentingan TK.

Persampelan

Populasi bagi kajian ini ialah terdiri daripada guru-guru sains sekolah menengah di kawasan
bandar dalam negeri Pahang (N= 322) merangkumi 46 buah sekolah. Menurut Jadual
Penentuan Saiz Sampel, Krejcie & Morgan (1970) sampel yang sepatutnya dipilih adalah
sebanyak (S= 176). Persampelan rawak mudah dipilih kerana ianya mewakili populasi di mana
setiap orang ada peluang yang sama untuk dipilih bagi menjawab persoalan kajian. Sampel
yang dipilih mempunyai sifat yang sama dengan populasi dalam penyelidikan (Mohd Majid
Konting, 1998).

Pengumpulan data / Instrumen kajian

Pengkaji menggunakan soalan soal selidik yang diadaptasi serta diubahsuai daripada soal
selidik penyelidikan sebelum ini sebagai instrumen kajian. Instrumen asal kajian ini adalah
soalan soal selidik yang diadaptasi daripada kajian Irfan et al. (2019). Soal selidik sesuai dan
mudah digunakan untuk bilangan responden yang besar, maka Gay & Airasian (2000) dan
Owens (2002) berpendapat bahawa penggunaan soal selidik adalah menjimatkan masa dan kos,
lebih praktikal, serta lebih relevan dengan tujuan kajian. Soalan soal selidik ini mengandungi
sebanyak 21 item terbahagi kepada tiga bahagian iaitu bahagian A: Demografi responden iaitu
jantina, umur, pengalaman mengajar dan lokasi sekolah. Bahagian B adalah berkaitan dengan
persepsi guru terhadap kepentingan TK yang merangkumi dimensi pengetahuan dan
kepercayaan manakala Bahagian C adalah berkaitan dengan sikap terhadap kepentingan TK.

Skala Lima Likert digunakan bagi memudahkan pengumpulan maklumat tentang tahap
persetujuan responden terhadap item yang dikemukakan. Skala Lima Likert ialah skala
bernombor yang ditetapkan oleh pengkaji sebagai persediaan pengukuran skala ordinal
(Wiersma 2000). Selain itu, Skala Likert ini mempunyai tahap kebolehpercayaan yang sangat
tinggi sehingga 85% dan kebarangkalian berlaku kesilapan dalam menilai item adalah kecil
(Majid Konting, 1994). Sementara itu, kaedah soal selidik ini merupakan satu instrumen yang
kerap digunakan dalam kajian berbentuk tinjauan (Louis, Lawrence dan Keith, 2003).

313

Terdapat lima maklum balas berdasarkan skala likert ini:
Skor 1: Sangat Tidak Setuju (STS)
Skor 2: Tidak Setuju (ST)
Skor 3: Kurang Setuju (KS)
Skor 4: Setuju (S)
Skor 5: Sangat Setuju (SS)

Kaedah Alisisan data

Sebelum menjalankan kajian sebenar, pengkaji menjalankan kajian rintis ke atas 30 orang guru
sains dalam daerah kuala Lipis bagi memastikan alat ukur yang digunakan benar-benar boleh
mengukur pemboleh ubah kajian. Selain itu, kajian rintis juga bertujuan untuk mengenal pasti
masalah berkaitan pemahaman dan interpretasi responden terhadap item-item soal selidik yang
diberikan, melihat jangka masa yang diperuntukkan bagi menjawab item-item dan mendapat
maklum balas daripada responden supaya penambahbaikan item dapat dilakukan.

Hasil daripada analisis tersebut, didapati bahawa nilai alfa Cronbach bagi keseluruhan
item yang merangkumi 21 item adalah (α = 0.939). Nilai alfa Cronbach bagi kontruk
pengetahuan yang merangkumi 4 item pula adalah (α = 0.837) dan (α = 0.913) bagi kontruk
kepercayaan. Kontruk pengetahuan dan kontruk kepercayaan ini adalah bagi mengukur
persepsi guru sains terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran sains. Manakala bagi
konstruk sikap pula, nilai alfa Cronbach adalah (α = 0.881). Kesemua nilai alfa Cronbach yang
diperolehi daripada analisis secara deskriptif ini menunjukkan bahawa instrumen soal selidik
tersebut mempunyai nilai kebolehpercayaan yang tinggi dan sesuai digunakan dalam
penyelidikan seterusnya kerana ianya berada diantara 0.6 hingga 1 (Najib, 1999 & Mohd Majid
Konting, 1994). Jadual 1 menunjukkan nilai alfa Cronbach bagi setiap kontruk.

Jadual 1: Analisis Kebolehpercayaan Kajian Rintis

Pemboleh ubah Dimensi Nilai
alfa cronbach

Persepsi Pengetahuan 0.837
Sikap Kepercayaan 0.913
0.881
Amalan

314

Data kajian yang diperolehi dianalisis dengan menggunakan perisian Statistical
Package for the Social Sciences (SPSS) versi 26.0. Analisis Statistik deskriptif digunakan
untuk menganalisis profil responden dan analisis soalan soal selidik terhadap guru-guru sains.
Nilai min yang digunakan adalah untuk merumuskan tindak balas responden terhadap
kenyataan-kenyataan yang diberi oleh pengkaji di dalam soal selidik. Pengkaji menggunakan
jadual skor purata min dan interpretasi min dalam kajian ini daripada sumber Chew dan Zul
Hazmi (2018) seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 2.0. Analisis Korelasi Pearson dijalankan
untuk menentukan hubungan antara dimensi persepsi dan sikap terhadap kepentingan TK
dalam pembelajaran Sains di sekolah. Melalui Ujian Korelasi Pearson, ia dapat mengenal pasti
kekuatan (r) dan arah hubungan melalui pekali korelasi sama ada kuat atau lemah dan juga
positif (+) atau negatif (-).

Jadual 2 : Skor Purata dan Interpretasi Min

Skor Purata Min Tafsiran
1.00 - 1.89 Sangat Rendah
1.90 - 2.69
2.70 - 3.49 Rendah
3.50 - 4.29 Sederhana
4.30 - 5.00
Tinggi
Sangat tinggi

DAPATAN DAN PERBINCANGAN

Demografi Responden

Profil demografi responden dalam kajian ini dianalisis secara deskriptif dari sudut jantina, aras
tingkatan dan pengalaman mengajar. Analisis deskriptif yang diukur melalui kekerapan,
peratus, min dan sisihan piawai digunakan untuk menjelaskan dapatan kajian dalam
mengenalpasti persepsi dan sikap guru terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran sains di
sekolah. Dapatan daripada analisis deskriptif mendapati bahawa sebanyak 44.9% adalah terdiri
daripada responden lelaki manakala 55.1% melibatkan responden perempuan daripada
keseluruhan populasi. Bagi aspek pengalaman mengajar pula, sebanyak 48.9% responden yang
mempunyai pengalaman mengajar kurang daripada 5 tahun dalam mata pelajaran sains dan
51.1% responden lagi telah mempunyai pengalaman lebih daripada 5 tahun dalam bidang sains.
Sementara itu, responden yang mengajar pada aras menengah atas adalah sebanyak 47.2% dan
selebihnya adalah mengajar pada aras menengah rendah iaitu mewakili 52.8%. Dapatan
keseluruhan analisis deskriptif bagi profil demografi responden ditunjukkan dalam jadual 3.

315

Jadual 3: Analisis Deskriptif Profil Responden

Maklumat Demografi Kekerapan (N) Peratus (%)
79 44.9
Jantina Lelaki 97 55.1

Perempuan 86 48.9
90 51.1
Pengalaman Kurang 5 Tahun
Lebih 5 Tahun 83 47.2
93 52.8
Aras Tingkatan Menengah Atas
Menengah Bawah

Tahap pengetahuan dan kepercayaan guru terhadap kepentingan TK dalam
pembelajaran Sains di sekolah bagi mengukur persepsi guru.

Berdasarkan dapatan daripada analisis deskriptif mendapati bahawa, kontruk pengetahuan guru
terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran sains di sekolah adalah berada pada (Min = 4.58,
S.P = 0.47) manakala min bagi kontruk kepercayaan guru terhadap kepentingan TK dalam
pembelajaran sains pula adalah (Min = 4.67, S.P = 0.42). Berdasarkan jadual skor min dan
interpretasi min (Chew dan Zul Hazmi, 2018) yang telah dinyatakan dalam jadual 2.0, bacaan
min tersebut jelas menunjukkan bahawa tahap pengetahuan dan kepercayaan para guru sains
yang terlibat dalam kajian ini adalah sangat tinggi iaitu min melebihi 4.30 sehingga 5.00.
Justeru jelas membuktikan bahawa guru-guru sains sekolah menengah dalam negeri Pahang
mempunyai pengetahuan dan kepercayaan yang tinggi terhadap kepentingan TK dalam
pembelajaran sains di sekolah. Oleh itu, nilai min bagi persepsi para guru terhadap kepentingan
TK juga berada pada tahap yang tinggi berdasarkan jadual skor dan interpretasi min iaitu (Min
= 4.63, S.P = 0.42). Jadual 4 menunjukkan nilai min dan sisihan piawai bagi persepsi yang
merangkumi konstruk pengetahuan dan kepercayaan.

Jadual 4 : Analisis Deskriptif Persepsi, Pengetahuan dan Kepercayaan.

Bilangan Sampel Min Sisihan Piawai

PERSEPSI 176 4.63 0.42

PENGETAHUAN 176 4.58 0.47

KEPERCAYAAN 176 4.67 0.42

316

Tahap sikap guru terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran Sains di sekolah.

Berdasarkan analisis deskriptif yang telah dijalankan didapati bahawa nilai (Min = 4.22, S.P =
0.47). Menurut jadual skor min dan interpretasi oleh Chew dan Zul Hazmi (2018), sikap guru
terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran sains di sekolah berada pada tahap yang tinggi
iaitu di antara (Min = 3.50 – 4.29). Justeru, pengkaji merumuskan bahawa guru-guru sains
sekolah menengah dalam negeri pahang mempunyai sikap yang tinggi terhadap perilaku atau
amalan yang telah dilakukan berkaitan dengan TK sekaligus dapat menggambarkan guru-guru
sains memahami kepentingan TK dalam pembelajaran sains seterusnya mengaplikasikan
dalam kehidupan seharian. Jadual 5 menunjukkan nilai min dan sisihan piawai bagi sikap yang
telah dianalisis secara deskriptif.

Jadual 5: Analisis Deskriptif Sikap

Bilangan Sampel Min Sisihan Piawai

SIKAP 176 4.22 0.47

Hubungan antara persepsi dan sikap guru terhadap kepentingan TK.

Analisis Korelasi Pearson dilakukan untuk mengukur kekuatan (r) dan arah hubungan sama
positif atau negatif antara dua pemboleh ubah. Kekuatan dan arah hubungan ditentukan dengan
berdasarkan kepada nilai pekali korelasi daripada sumber Cohen, Manion & Marison (2011)
seperti di dalam jadual 6.

Jadual 6: Nilai Pekali Korelasi dan Kekuatan Hubungan

Nilai Pekali Korelasi (r) Kekuatan Korelasi
± 0.81 – 1.00 Sangat Kuat
± 0.51 – 0.80 Kuat
±0.31 – 0.51 Sederhana
± 0.21 – 0.30 Lemah
±0.01 – 0.20 Sangat Lemah

Jadual 7 menunjukkan keputusan analisis korelasi pearson.

SIKAP

PERSEPSI .610**

Dalam kajian ini didapati bahawa semua pemboleh ubah mempunyai hubungan secara positif
pada signifikan 0.01. Kajian mendapati terdapat hubungan positif yang yang kuat dan
signifikan antara persepsi dan sikap iaitu (r = 0.610) kerana nilai korelasi,r berada di antara (r
= +0.51) hingga (r = +0.80). Oleh itu hipotesis nul ditolak.

317

KESIMPULAN

Kajian yang dijalankan adalah untuk mengkaji tahap persepsi dan sikap guru terhadap
kepentingan TK dalam pembelajaran sains di sekolah. Tahap persepsi diukur melalui kontruk
pengatahuan dan kepercayaan para guru sains terhadap tenaga keterbaharuan manakala sikap
pula diukur melalui amalan-amalan yang berkaitan dengan tenaga keterbaharuan dalam
kehidupan seharian.

Analisis deskriptif yang dilakukan ke atas konstruk pengetahuan didapati bahawa tahap
pengetahuan guru-guru sains dalam negeri Pahang di kawasan bandar terhadap tenaga
keterbaharuan adalah sangat tinggi dengan nilai (Min = 4.58, S.P = 0.47) manakala tahap
kepercayaan guru terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran sains pula adalah (Min = 4.67,
S.P = 0.42). Bacaan min pada kedua-dua kontruk ini memberikan bacaan purata min untuk
persepsi iaitu ((Min = 4.63, S.P = 0.42). Ini selaras dengan kajian lepas oleh (Pajares, 1992)
yang menyatakan bahawa kepercayaan guru adalah penting kerana ia mempengaruhi persepsi
dan penjelasan tentang sesuatu perkara. Menurut Cooney, Shealy, & Arvold (1998),
kepercayaan juga bertindak sebagai panduan kepada setiap tindakan yang diambil oleh
seseorang guru. Selain itu, kajian yang dilakukan oleh Meschede, Fiebranz, Möller dan
Steffensky (2017) ke atas guru-guru yang mengajar Sains di sekolah rendah telah membuktikan
bahawa faktor kepercayaan berkaitan pengajaran dan pembelajaran dapat mempengaruhi
penguasaan Pengetahuan Pedagogikal Kandungan (PPK) seseorang guru.

Hasil kajian juga mendapati bahawa nilai min bagi tahap sikap terhadap kepentingan
tenaga keterbaharuan dalam kalangan guru-guru sains dalam negeri Pahang di kawasan bandar
ialah berada pada tahap yang tinggi (Min = 4.22, S.P = 0.47). Ini menunjukkan bahawa guru-
guru sains mempunyai sikap yang baik terhadap amalan berkaitan dengan tenaga keterbaharuan
dalam kehidupan seharian. Kajian ini selaras dengan kajian lepas oleh Murat Genc dan Mustafa
Hakili (2019) yang menyatakan bahawa sikap dan tingkah laku yang positif dalam kalangan
guru dapat meningkatkan kesedaran terhadap kepentingan tenaga keterbaharuan.

Ujian Korelasi Pearson menunjukkan bahawa terdapat hubungan signifikan positif
yang kuat antara persepsi dan sikap dengan nilai (r = 0.610). Ini membuktikan bahawa persepsi
dan sikap seseorang guru amatlah penting dalam sesuatu perkara kerana ia akan mempengaruhi
tindak tanduk kita terutama dalam menyampaikan ilmu kepada pelajar. Ianya selari dengan
kajian Michaluk et al. (2017) yang menyatakan bahawa terdapat hubungan yang postitif antara
persepsi dan sikap yang telah dijalankan ke atas guru pra-perkhidmatan dalam mata pelajaran
Fizik bagi dalam bidang TK.

Namun demikian, walaupun nilai korelasi menunjukkan terdapat hubungan ynag kuat
di antara persepsi dan sikap namun ia hanya menyumbangkan sebanyak 36% sahaja dari segi
kekuatan. Ini bermakna terdapat faktor-faktor lain yang mempengaruhi persepsi dan sikap
guru-guru terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran sains di sekolah. Faktor penguasaan
ilmu pengetahuan seseorang guru dipengaruhi oleh penglibatan seseorang di dalam pengajaran
dan penyelidikan (Mu et al., 2018). Selain itu, menurut Meschede et al., (2017), kepercayaan
guru terhadap sesuatu perkara dipengaruhi oleh visi professional, manakala Alrajhi et al.,
(2017) pula menyatakan bahawa kepercayaan seseorang guru itu dipengaruhi oleh kecerdasan
emosi. Justeru, pada masa hadapan akan mengkaji tentang apakah faktor-faktor utama yang
mempengaruhi persepsi dan sikap guru terhadap kepentingan TK dalam pembelajaran sains di
sekolah.

318

Hasil kajian ini dapat membantu pihak KPM bagi merangka inisiatif dalam menggubal
atau merangka kurikulum berkaitan tenaga keterbaharuan seterusnya KPM boleh mengambil
perhatian terhadap isu yang dikaji ini bagi meningkatkan kualiti pendidikan di Malaysia
terutama dalam bidang TK. Selain itu, pihak pentadbir sekolah juga boleh menjadikan hasil
dapatan kajian ini sebagai panduan dalam merangka aktiviti berkaitan motivasi guru seterusnya
dapat membantu guru sentiasa beranggapan positif terhadap tenaga keterbaharuan sekaligus
memberi kesan yang baik kepada pelajar.

PENGHARGAAN
Penulis mengucapkan ribuan terima kasih kepada Kementerian Pendidikan Malaysaia kerana
penyelidikan ini merupakan sebahagian daripada projek penyelidikan yang dibiayai oleh
Kementerian Pengajian Tinggi (TRGS/1/2018/UKM/01/6/1).

RUJUKAN
Ajzen, I. 1991. The Theory of Planned Behaviour. Organizational Behaviour and Human

Decision Processes, 50(2), 179–211.

Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. 2011. Research Methods in Education (Seventh).
Routledge.

Creswell, J.W. 2014. Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods
Approaches. SAGE Publications Ltd. (Fourth). https://doi.org/10.1007/s13398-014-
0173-7.2.

Creswell, J.W. and Clark, V.L. 2011. Designing and conducting mixed methods research.
2nd edition. Thousand Oaks, California: Sage.

Creswell, J.W. 2012. Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating

Dolf Gielen, Fransisco Boshell, Deger Saygin & ect. 2019. The Role of Renewable Energy in
The Global Energy Transformation. International Journal of Science Education.

Irfan M, Zhao ZY, Ahmad M, MukeshimanaMC. 2019a. Critical Factors Influencing Wind
Power Industry: A diamond model based study of India. Energy Rep 5:1222–1235.

Irfan M, Zhao ZY, Ahmad M, MukeshimanaMC. 2019b. Solar Energy Development in
Pakistan: Barriers and Policy Recommendations. Sustainability 11(4):1206

319

Kementerian Pendidikan Malaysia. 2017. Kurikulum Standard Sekolah Menengah. Dokumen
Standard Kurikulum dan Pentaksiran. Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia.

Majid Konting. 1994. Kaedah Penyelidikan Pendidikan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka.
Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia. 2013-2025. Kementerian Pendidikan Malaysia.
Zaohariou, P., Voulgari, I., Tsami, E., Bersimis, S. 2020. Exploring the Attitudes of Secondary

Education Students on Environmental Education in Relation to Their Perseptions on
Environmental Problems: Journal of Enviromental and Science Educations 2020 16
(1): 1-13.

Rozilawaty binti Abdul Ghani*
Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia
Email : [email protected]
Prof. Dr. Kamisah binti Osman
Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia
Email : [email protected]
*pengarang untuk surat menyurat: email: [email protected]

320

Persepsi Dan Tingkah Laku Warga Alam Sekitar Dalam
Kalangan Pelajar Sekolah Menengah

(Perception And Behavior Of Environmental Citizenship Among
Secondary School Student)

Sanisah Hanem Yahya* & Siti Nur Diyana Mahmud

ABSTRAK

Permasalahan alam sekitar semakin mendapat kesedaran dalam masyarakat hari ini. Oleh itu, tingkah laku
warga alam sekitar dalam mencintai alam sekitar perlu dipupuk dalam diri generasi muda supaya mereka
prihatin terhadap kepentingan alam sekitar. Justeru itu, kajian ini dijalankan bertujuan untuk mengenal pasti
tahap persepsi pelajar, tahap tingkah laku pelajar dan menghubungkaitkan antara persepsi dengan tahap tingkah
laku pelajar sebagai warga alam sekitar. Kajian ini melibatkan 400 orang responden murid sekolah menengah di
daerah Gombak, Selangor. Kaedah pengumpulan data kajian menggunakan soal selidik secara google form atas
talian dengan pensampelan rawak mudah. Hasil dapatan kajian analisis ujian deskriptif menunjukkan bahawa
tahap persepsi murid, tahap tingkah laku dan tahap warga alam sekitar menunjukkan tahap yang tinggi. Dapatan
kajian juga mendapati bahawa terdapat hubungan positif yang tinggi dan signifikan antara persepsi murid dan
tingkah laku murid sebagai warga alam sekitar [r = 0.649, p <0.05]. Kesimpulannya, kajian ini menunjukkan
bahawa pembentukan sikap dalam melihat perubahan tingkah laku murid dan amalannya masih di tahap yang
baik dan guru memainkan peranan yang amat penting. Implikasi kajian ini juga menunjukkan guru perlu
mempertingkatkan pengajaran dan pembelajaran dalam mengintegrasikan pendidikan alam sekitar kepada
pelajar dengan lebih berkesan.

Kata Kunci : Warga alam sekitar, persepsi, tingkah laku

ABSTRACT

Environmental problems are gaining awareness from society today. Therefore, the behavior of environmental
citizenship needs to be educated in the younger generation to strengthen their concern about the importance of
the environment. This study was conducted to identify the level of students’ perceptions, the level of students’
behavior and correlates between perceptions and the level of students’ behavior towards environmental
citizenship. This study involved 400 respondents of secondary school students in the district of Gombak,
Selangor. The method of data collection of the study used a questionnaire in google form online with a simple
random sampling method. The findings of the descriptive test analysis study showed that students’ perceptions,
behavior, and environmental citizenship were at a high level. The study results also showed a high and
significant positive relationship between perception and behavior of environmental citizenship [r = 0.649, p
<0.05]. In conclusion, this study shows that the formation of attitudes in seeing changes in student behavior and
practice is still at a good level and teachers play an important role. The implications of this study also show that
teachers need to enhance teaching and learning in integrating environmental education to students more
effectively.

Key Words: Environmental citizenship, perception, behavior

PENGENALAN

Kemusnahan alam sekitar disebabkan oleh campur tangan manusia yang berlebihan,
kegagalan mencapai pembangunan mapan, penguatkuasaan undang-undang yang lemah serta
gaya hidup mesra alam yang masih lemah (Jeffrey Lawrence D’silva et al. 2021). Justeru itu,
kesedaran dan jati diri perlu dipupuk dalam jiwa generasi muda sebagai warga alam sekitar
yang boleh memahami kerumitan isu alam sekitar, komited terhadap konsep kelestarian alam

321

sekitar dan sosial serta aktif mengambil bahagian dalam masyarakat sebagai agen perubahan
untuk menyelesaikan masalah semasa dan mencegah masalah alam sekitar yang baru dari
berlaku, serta membangunkan hubungan yang sihat dengan alam semula jadi (Hadjichambis
et al. 2020). Konsep warga alam sekitar merangkumi pengetahuan, kesedaran, tanggungjawab,
keupayaan dan tingkah laku menghormati alam sekitar pada peringkat individu dan
masyarakat. Oleh itu, ia harus dijadikan panduan pilihan gaya hidup generasi akan datang.

Pendidikan merupakan satu pendekatan dalam sistem pendidikan dan menjadi proses
yang berterusan untuk tujuan pembangunan masyarakat. Pembelajaran di sekolah melahirkan
murid yang peka, aktif, berilmu dan dapat membezakan perkara baik ataupun buruk. Agen
perubahan dalam kehidupan bermasyarakat bergantung rapat kepada masyarakat yang
berilmu. Masyarakat yang berilmu menunjukkan kemajuan dalam melahirkan masyarakat
yang maju dan bertamadun. Melalui pendidikan, terutama dalam Pendidikan Alam Sekitar
(PAS), subjek ini dapat memasyarakatkan murid dengan alam sekitar dan fizikal. Falsafah
Pendidikan Kebangsaan (FPK) telah menyenaraikan matlamat yang dinyatakan dalam
kandungannya untuk melahirkan murid yang seimbang, harmoni dari aspek emosi, rohani,
ilmu dan jasmani berdasarkan Rukun Negara dan Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM).
Selaras dengan itu, pendidikan alam sekitar juga termaktub dan selaras bagi melahirkan insan
yang seimbang dan harmoni. Pendidikan Malaysia juga telah berusaha memperkembangkan
potensi murid secara menyeluruh dan bersepadu dengan keseimbangan keperluan ilmu,
jasmani, kepercayaan dan agama. Hal ini penting untuk melahirkan rakyat Malaysia yang
berilmu dan berpengetahuan serta menyumbang kemakmuran kepada negara.

Peranan ilmu alam sekitar merupakan disiplin ilmu yang memberi perubahan kepada
gedung ilmu dari institusi pendidikan tempatan dan luar negara sejak beberapa tahun lalu.
Pembangunan yang mapan adalah agenda utama yang disarankan oleh pihak kerajaan untuk
menerapkan nilai mencintai alam sekitar (Jeffrey Lawrence D’silva et al. 2021). Kini,
pendidikan masyarakat pula dibentuk dalam bidang PAS supaya murid-murid sentiasa
menghargai alam sekitar. PAS merupakan ilmu yang mempengaruhi murid tentang alam
sekitar dan manusia serta membina masyarakat mencintai alam (Haryati Shafii 2011).
Pendidikan di sekolah juga menerapkan pengetahuan, kemahiran, nilai-nilai murni dan
tindakan yang betul melalui institusi pendidikan yang memainkan peranan yang penting
dalam pembelajaran murid (Nurul Hidayah Liew Abdullah 2012).

Pendidikan Alam Sekitar telah mencuba mengintegrasikan proses pengajaran di
dalam bilik darjah. Hal ini kerana sistem pendidikan telah memberi ruang kepada murid
mengenali alam sekitar. PAS mampu menjadi ilmu pendidikan yang berkonsepkan alam
sekitar dan memupuk tahap warga alam sekitar dalam kalangan murid di sekolah. Pengajaran
PAS ini menjadi penting apabila matlamat negara adalah untuk memupuk masyarakat yang
menghargai dan memahami serta berpengetahuan, berkemahiran dan menilai permasalahan
alam sekitar khususnya terhadap sumbangan memapankan alam sekitar (Mohamad Zohir dan
Nordin 2007). PAS adalah pendidikan yang terbatas dan memerlukan kesungguhan,
keinginan dan kemahiran dalam mengendalikan ilmu ini dalam pengajaran dan pembelajaran
(Mohammad Zohir Ahmad et al. 2007). Melalui kajian yang dijalankan, PAS dijalankan
secara informal di sekolah dan diterapkan nilainya di rumah kepada murid. PAS kini telah
semakin terhakis dalam diri pelajar. Terdapat beberapa aspek yang menjadi impak dan faktor
yang menyebabkan PAS tiada keberkesanan pembelajarannya dalam kalangan murid.
Persoalan ini ditimbulkan apabila PAS tidak dipraktikkan secara menyeluruh di institusi
pendidikan hingga kini. Penglibatan masyarakat yang kurang memberi sambutan yang baik
dalam usaha menjaga dan melindungi alam sekitar juga merupakan salah satu faktor. Namun,
pihak KPM telah memutuskan agar PAS dipupuk di alam persekolahan lagi dan berterusan
dalam konteks pendidikan serta mencapai kemapanan alam sekitar (Sentian et al. 2019).

322

Kajian ini bertujuan untuk melihat persepsi dan tingkah laku warga alam sekitar
dalam kalangan pelajar sekolah menengah. Objektif kajian serta hipotesis yang terlibat dalam
kajian ini ialah:
1. Mengenal pasti tahap persepsi pelajar dalam menerapkan peranan sebagai warga alam

sekitar dalam pengajaran dan pembelajaran.
2. Mengenal pasti tahap tingkah laku pelajar sebagai warga alam sekitar dalam kehidupan

seharian.
3. Mengenal pasti tahap penerapan warga alam sekitar dalam diri pelajar yang berinteraksi

dengan alam sekitar.
4. Mengenal pasti hubungan antara persepsi pelajar dengan tingkah laku pelajar sebagai

warga alam sekitar.

Hipotesis Nul (H0) :
Tidak terdapat hubungan yang signifikan antara persepsi pelajar dan tingkah laku pelajar
sebagai warga alam sekitar.

SOROTAN LITERATUR

Pendidikan Alam Sekitar

Banyak pihak yang berusaha membantu dan memberi kerjasama bagi merealisasikan hasrat
KPM untuk menjadikan pendidikan sebagai aspek utama yang perlu disampaikan kepada
murid. Menurut Zarien Nurlieyana Aminuddin (2020), interaksi guru di institut pendidikan
adalah satu platform penyampaian ilmu yang berkesan dengan pelbagai kaedah, kemahiran
dan pendekatan yang digunakan bagi memastikan topik pengajaran tercapai selari dengan
objektif pengajaran guru yang dirancang. Interaksi antara guru dengan murid di bilik darjah
merupakan proses yang sesuai untuk penyebaran ilmu. PAS adalah pengajaran dengan
penyampaian ilmu dengan menggunakan kepelbagaian pendekatan interaksi antara guru
dengan murid diintegrasikan dari buku teks, bilik darjah dan pembelajaran di luar bilik darjah
(Mohd Zohir & Nordin 2007).

Selain itu, PAS dapat dijayakan melalui pembelajaran di sekolah dengan merentas
kurikulum, buku teks dan suasana pembelajaran yang menarik. PAS adalah pendidikan yang
menerapkan elemen manusia yang mempunyai motivasi, sikap, komitmen bekerja,
penyelesaian masalah, pengetahuan dan persepsi tentang persekitaran pada masa kini. PAS
setaraf dengan pendidikan warga alam sekitar yang dilaksanakan bagi memupuk minat dan
tanggungjawab berteraskan hubungan manusia dengan alam sekitar. Ilmu pengetahuan yang
berkaitan amat penting bagi mengimbangi kesedaran yang tinggi dalam membentuk
masyarakat yang mencintai alam sekitar.

PAS merupakan pendidikan yang merentas kurikulum di Malaysia sejak 1986,
bermula dengan murid tahap 2 di sekolah rendah. PAS telah menjadi pendidikan rasmi pada
tahun 1988 di sekolah rendah dan menengah. PAS menjadi bidang kajian tentang
perhubungan manusia dengan persekitaran dan bagaimana menguruskan rasa
ketanggungjawaban terhadap alam sekitar serta memupuk kesejahteraan (KPM 2001).
Ternyata, usaha ini bukan satu usaha yang mudah. Pendidikan pada abad ke-21 (PAK21)
banyak melibatkan penglibatan ibu bapa yang aktif dan memasyarakatkan kepentingan alam
sekitar, serta sokongan yang padu demi masa depan murid. Hal ini penting untuk
mewujudkan satu era baharu dalam pembelajaran dan kemenjadian murid. Warga pendidik

323

perlu keluar dari zon selesa dan kelaziman untuk mewujudkan komuniti yang mencuba dan
mempelajari ekosistem dalam persekitaran.

Gaya mesra alam perlu dipupuk dalam masyarakat kini untuk mempraktikkan
pembangunan lestari demi mengatasi kelemahan dan kegagalan mencintai alam sekitar.
Masyarakat yang gagal menerapkan pembangunan lestari mungkin akan menyebabkan alam
sekitar tercemar dan musnah. Oleh itu, banyak pihak perlu memandang perkara ini secara
serius dan menangani secara berhemah. Generasi muda perlu memelihara dan memulihara
alam sekitar dari terancam. Generasi kini adalah generasi internet yang merasakan
penggunaan gajet adalah lebih penting. Perkembangan teknologi dapat dimanfaatkan dengan
baik apabila mereka bijak mengguna teknologi untuk mengimbangi pembelajaran teknologi
dengan pembelajaran di luar kelas dengan menjalankan aktiviti menghijaukan taman atau
laman rumah di kawasan kediaman murid. Impaknya sangat berguna apabila pencapaiannya
memberi kepuasan kepada guru dan prestasi sekolah serta boleh merealisasikan hasrat FPK
untuk mencapai PAS yang berkualiti dalam kalangan murid.

Secara umumnya, PAS bermula pada tahun 1989 dalam Kurikulum Bersepadu
Sekolah Menengah (KBSM). Namun, PAS menjadi salah satu aspek dari Perkembangan
Kurikulum 1998 yang merentas kurikulum dari segi nilai murni, bahasa, sains teknologi,
kurikulum, persatuan, kelab dan kekeluargaan. Kini, PAS menjadi mata pelajaran terpenting
bagi memupuk kesedaran terhadap pemeliharaan alam sekitar dalam kalangan masyarakat
dan kesejahteraan negara. PAS perlu dijadikan mata pelajaran yang penting dan tidak boleh
dijadikan mata pelajaran yang berasingan berbanding mata pelajaran teras di sekolah
(Hanunah Ahmad Shah 2007). PAS juga dilengkapi dengan objektif pengajaran, kaedah,
kemahiran pengajaran dan pembelajaran yang bersistematik. Guru juga perlu membantu
melaksanakan pengajaran dan pembelajaran agar lebih baik penyampaiannya dengan
pemahaman yang meluas terhadap alam sekitar. PAS menjadi inventori yang menyalurkan
pengetahuan, kemahiran, penglibatan dan tindakan yang positif terhadap alam sekitar (Nurul
Hidayah et al. 2013). Penerapan PAS perlu berfokus agar dapat menarik minat pelajar untuk
terlibat secara aktif dalam pengajaran. Pendidikan ini mempunyai kefahaman menarik, secara
khususnya memfokuskan isu persekitaran, pengetahuan masyarakat dan memelihara alam
sekitar.

Persepsi dan Tingkah Laku Warga Alam Sekitar

Pendidikan untuk Alam Sekitar pula dapat menilai sikap dan tindakan positif murid terhadap
alam sekitar melalui insaniah, empati dan ketanggungjawaban mereka menjaga alam sekitar .
Sikap ini adalah elemen yang wajar untuk membentuk keperibadian pelajar menyelesaikan
masalah pencemaran alam sekitar, memelihara dan memikirkan keseimbangan yang perlu
diambil demi mencapai kecekapan dan tindakan mereka pada masa hadapan. Sikap murid
dalam penglibatan secara langsung dan tidak langsung dalam pengalaman PAS menunjukkan
kecekapan mereka terhadap tahap warga alam sekitar (Ministry of Education New Zealand
2004).

Kajian Ho Yuek Ming (2007) telah mengkaji warga alam sekitar terhadap guru
pelatih di maktab perguruan Malaysia. Kajian ini adalah penerokaan yang baik dengan
bertujuan mengkaji sifat warga alam dengan guru pelatih demi memupuk sifat warga
memahami alam sekitar. Kajian ini menjelaskan bahawa pemboleh ubah dikenal pasti ialah
tingkah laku, sikap, berpengetahuan, maklumat dan penglibatan alam sekitar. Oleh itu, dapat
dirumuskan bahawa faktor-faktor ini didapati mempunyai signifikan hubungannya dengan
sifat warga alam. Guru pelatih pula mempunyai tingkah laku dan pengetahuan mereka
tentang alam sekitar dengan nilai skor min yang tinggi. Skor min tertinggi juga diperoleh

324

daripada guru pelatih lelaki. Namun begitu, prestasi mereka adalah rendah dengan sikap
dalam pengetahuan tentang alam sekitar berbanding dengan guru pelatih perempuan.

Selain itu, penerapan mata pelajaran PAS ini banyak menekankan elemen nilai murni,
kemahiran membuat keputusan dan penyelesaian masalah. Menurut Arba’at (2006), sikap
murid boleh dipupuk dengan amalan murni yang disarankan oleh guru mengikut garis
panduan mata pelajaran agar topik pengajaran boleh tercapai dengan sepenuhnya. Justeru itu,
pendidikan PAS boleh dilaksanakan secara formal dan informal melalui pelbagai aktiviti
kokurikulum seperti kelab, persatuan, aktiviti atau projek Keselamatan, Keceriaan dan
Kecantikan (3K) di sekolah. Program ini dapat memupuk sikap murid memahami tingkah
laku dalam penerapan warga alam sekitar dengan melaksanakan lawatan, ceramah, seminar,
pertandingan kuiz dan kempen kitar semula (Mohamad Zohir dan Nordin 2007).

Program alam sekitar merupakan pemangkin dalam melahirkan generasi yang
penyayang dan bertanggungjawab kepada persekitaran (Aznizah 2007). Sikap dan tingkah
laku pelajar dewasa dapat dipupuk untuk menghargai alam sekitar. Kajian Zanaton H. Ikhsan
(2017) menunjukkan bahawa aktiviti modul 3R iaitu kelab sains, minggu kesedaran dan
minggu sains adalah platform untuk mereka mendapat pendedahan 3R. Dari sini, sikap dan
tingkah laku murid dapat diterapkan dengan nilai-nilai kelestarian alam sekitar dan mencegah
perbuatan untuk membuat pencemaran alam sekitar. Implikasi kajian ini mampu
menyumbang kesedaran yang tinggi.

Hubungan Tingkah Laku Murid dengan Tahap Warga Alam Sekitar

Hubungan tingkah laku murid dengan tahap warga alam sekitar dapat dikaitkan dengan
pendidikan pembangunan lestari. Pendidikan ini menerapkan satu proses pembangunan dari
sudut keprihatinan, keupayaan, tingkah laku dan nilai murni dalam kalangan pelajar.
Hubungan pembelajaran ini membolehkan murid terlibat secara langsung dengan kerja
lapangan di sekolah dan boleh meningkatkan inovasi ke peringkat dalam negara dan juga luar
negara.

Kajian Tai Pi San & Norzaini Azman (2011) menunjukkan bahawa komitmen
terhadap alam sekitar berada pada tahap yang tinggi dan nilai hubungan tingkah laku mesra
alam berada pada tahap sederhana. Melalui ujian korelasi, hasilnya menunjukkan bahawa
terdapat hubungan positif dalam kalangan pelajar dengan tahap sederhana antara kedua-dua
pemboleh ubah iaitu komitmen alam sekitar dengan tingkah laku mesra alam sekitar.
Pendidikan Alam Sekitar ini dapat mempertimbangkan dan mengimbangi alam sekitar untuk
menjadi lebih terjaga dengan sebarang buah fikiran yang diberikan secara lebih baik
(Mukaddes & Agnello 2009; SDC 2009).

Kerajaan Malaysia pada tahun 2005 telah melaksanakan Program Sekolah Lestari
(Jabatan Alam Sekitar et al. 2012). Sekolah lestari adalah usaha kerajaan untuk memupuk
tingkah laku murid dengan elemen mencintai alam sekitar. Program ini dilaksanakan untuk
membentuk persekitaran yang hijau dan ceria dengan mementingkan pemeliharaan dan
pemuliharaan alam sekitar di sekolah, rumah dan komuniti setempat serta menyampaikan
pengetahuan, tingkah laku dan memotivasikan masyarakat. Suriati (2009) menjalankan kajian
terhadap kesedaran alam sekitar dengan pembangunan lestari dalam kalangan murid sekolah
menengah. Kajian menunjukkan bahawa tahap kesedaran alam sekitar berada pada tahap
yang tinggi, tetapi kefahaman murid menunjukkan bahawa murid kurang memahami
komponen pembangunan lestari. Melalui analisis korelasi pula, terdapat hubungan yang
lemah antara tahap kesedaran alam sekitar dalam konsep pembangunan lestari dengan amalan,
sikap dan nilai murni berkaitan kelestarian. Kajian yang dijalankan oleh Saravanan et al.
(2013) pula mendapati amalan penggunaan lestari murid berada tahap sederhana. Dapatan ini

325

juga mendapati tiada perbezaan yang signifikan antara pelajar di bandar dan di luar bandar
dari segi tahap amalan penggunaan lestari.

METODOLOGI

Reka Bentuk Kajian

Kajian ini merupakan kajian tinjauan dengan menggunakan kaedah kuantitatif yang
menggunakan borang soal selidik dalam mendapatkan maklumat. Kajian ini menggunakan
pengedaran soal selidik google form secara atas talian.

Populasi dan Pensampelan

Populasi kajian ini adalah terdiri daripada 34638 pelajar dari 22 buah sekolah menengah di
daerah Gombak, Selangor. Kajian ini melibatkan 400 orang murid yang telah menjawab
borang soal selidik ini. Murid-murid yang terlibat adalah murid sekolah menengah sebagai
sampel bagi mendapatkan maklumat data kajian. Kajian ini menggunakan kaedah
pensampelan rawak mudah. Pensampelan rawak mudah dipilih dalam kajian ini kerana setiap
ahli populasi mempunyai peluang yang sama dipilih dan sampel yang dipilih tidak berat
sebelah.

Instrumen Kajian

Kajian ini menggunakan kaedah soal selidik agar pengkaji dapat memperkayakan hasil
dapatan kajian daripada responden dengan lebih mudah dan praktikal dalam mendapatkan
maklumat yang tepat dan berkesan. Terdapat empat bahagian iaitu Bahagian A, Bahagian B
Bahagian C dan Bahagian D yang mesti dijawab oleh responden. Bahagian A merupakan
latar belakang responden, Bahagian B merupakan item persepsi pelajar terhadap
pembelajaran Pendidikan Alam Sekitar, Bahagian C merupakan tingkah laku warga alam
sekitar dan Bahagian D merupakan tahap warga alam sekitar. Instrumen kajian dibina dan
diubahsuai oleh kajian Azizan Abdul Samah (2009), Chin et al. (2019) dan Mohammad
Ibrahim et al. (2016). Item-item ini diadaptasi dan diubah suai berdasarkan kesesuaian
objektif kajian. Responden dikehendaki menjawab dengan merujuk jawapan untuk menjawab
soalan yang disediakan dan meletakkan mata Skala Likert yang disediakan. Jawapan ini
direka menggunakan Skala Likert 5 darjah iaitu Sangat Tidak Setuju (STS), Tidak Setuju
(TS), Tidak Pasti (TP), Setuju (S) dan Sangat Setuju (SS).

Kaedah Analisis Data

Data yang diperlukan dianalisis menggunakan perisian Statistical package For Social Science
(SPSS) dengan versi 23.0. Menurut Ananda Kurmar (2007), perisian ini sesuai digunakan
dalam bidang pendidikan dan penganalisisan data yang kerap digunakan. Penganalisisan ini
dipilih kerana ia lebih fleksibel, penyelidik boleh melakukan pelbagai transformasi terhadap
data asal, di samping terdapat prosedur statistik yang boleh digunakan. Demografi responden
dianalisis secara deskriptif bagi mendapatkan data kekerapan dan peratusan. Manakala data
dalam bahagian B, bahagian C dan bahagian D pada borang selidik pula dianalisis untuk
mendapatkan kekerapan, peratusan, nilai skor min dan sisihan piawai dan seterusnya
menggunakan analisis korelasi pearson (bivariate) untuk mengenal pasti hubungan antara
pemboleh ubah. Kaedah kekerapan, peratusan, min dan sisihan piawai adalah kaedah yang

326

paling sesuai untuk menganalisis faktor-faktor demografi murid. Selain itu, ia boleh
digunakan untuk mengenal pasti faktor utama di antara pemboleh ubah bebas dan pemboleh
ubah bersandar. Faktor yang mempunyai nilai min tertinggi adalah penyumbang kepada
persepsi pembelajaran, tingkah laku pelajar dan tahap warga alam sekitar.

Dalam kajian ini, konstruk persepsi pelajar, tingkah laku pelajar dan tahap warga
alam sekitar dinilai berdasarkan nilai skor min yang diperolehi untuk kesemua 22 item dalam
soal selidik. Nilai min dibahagikan kepada tiga tahap iaitu rendah, sederhana dan tinggi
seperti dalam Jadual 1.

Tahap Jadual 1: Julat Min
Rendah
Sederhana Julat Min
Tinggi 1.00 – 2.33
2.34 – 3.67
3.68 – 5.00

Analisis kolerasi digunakan bagi menganalisis hubungan antara satu pemboleh ubah
dengan pemboleh ubah yang lain. Selain itu, analisis kolerasi juga digunakan bagi mengukur
sejauh mana kekuatan dan arah bagi sesuatu hubungan (Guilford 1956). Menurut Guilford
(1956), hubungan dan kekuatan bagi setiap pemboleh ubah dengan pemboleh ubah yang lain
akan dinilai mengikut skala penentuan Rule of Thumb seperti dalam Jadual 2.

Jadual 2: Interpretasi Mengikut Nilai Pekali Korelasi

Pekali kolerasi Tafsiran

0.50 – 1.00 Tinggi

0.30 – 0.49 Sederhana

0.10 – 0.29 Kecil

Kajian rintis telah dijalankan untuk menilai kebolehpercayaan soalan-soalan yang
dikemukakan iaitu sebelum kajian sebenar dijalankan. Seramai 30 orang pelajar bukan
daripada kumpulan responden kajian sebenar telah diambil dari sekitar sekolah menengah di
daerah Gombak, Selangor. Hasil dapatan kajian rintis yang telah dijalankan menunjukkan
bahawa kebolehpercayaan bagi keseluruhan item iaitu persepsi pelajar , tingkah laku pelajar
sebagai warga alam sekitar dan tahap warga alam sekitar menunjukkan nilai alpha Cronbach
berada pada tahap tinggi iaitu nilainya .90. Maka kekuatan item adalah tinggi dan boleh
diterima untuk mengumpul data kajian.

DAPATAN KAJIAN DAN PERBINCANGAN

Demografi Responden Kajian

Sampel kajian ini adalah seramai 400 orang responden. Demografi pertama ialah taburan
kekerapan dan peratusan responden berdasarkan jantina dapat ditunjukkan dalam jadual di
bawah. Dapatan kajian menunjukkan responden lelaki seramai 161 orang (41.0%) dan
perempuan seramai 239 orang (59.8%). Demografi kedua pula ialah umur responden kajian.
Dapatan kajian mendapati bahawa umur responden kajian mempunyai 3 kategori iaitu 13
tahun, 14 tahun dan 16 tahun. Dapatan kajian mendapati 13 tahun seramai 86 orang (21.5%),
14 tahun seramai 108 orang (27.0%) dan 16 tahun seramai 206 orang (51.5%). Demografi
ketiga ialah bangsa responden dengan 400 orang responden yang terdiri daripada Melayu,

327

Cina, India dan lain-lain. Bangsa responden kajian ini ialah Melayu seramai 303 orang
(75.8%), Cina 47 orang (11.8%), India 45 orang (11.3%) dan lain-lain seramai 5 orang
(1.3%).

Jadual 3: Demografi Responden

Maklumat Bilangan (N) Peratus (%)
Jantina
Umur Lelaki 161 41.0%
59.8%
Bangsa Perempuan 239 21.5%
27.0%
13 tahun 83 51.5%
75.8%
14 tahun 108 11.8%
11.3%
16 tahun 206 1.3 %

Melayu 303

Cina 47

India 45

Lain-lain 5

Tahap Persepsi Pelajar Dalam Pengajaran Dan Pembelajaran

Berdasarkan dapatan kajian, terdapat item yang mempunyai nilai skor yang tertinggi bagi
setiap item yang diuji. Dapatan kajian mendapati bahawa item 3 “ Pendidikan Alam sekitar
membantu saya menjaga alam sekitar dengan lebih baik” dengan nilai min (M)=4.02, sisihan
piawai (SP)=.869, item 4 “Pendidikan awal mencintai Alam Sekitar” dengan nilai min
(M)=4.07, sisihan piawai (SP)=.819 dan item 6 “Pendidikan alam sekitar adalah ilmu tentang
alam sekitar dan dapat membentuk sikap manusia supaya lebih cakna terhadap alam sekitar”
dengan nilai min (M)=4.06, sisihan Piawai (SP)=.841. Nilai keseluruhan item persepsi
pelajar mempunyai nilai min (M)= 4.11, sisihan piawai (SP)=.263 yang menunjukkan berada
pada tahap yang tinggi. Manakala kajian oleh Chong Oi Min & Mohammad Tahir Mapa
(2020) menunjukkan bahawa persepsi dan penglibatan pelajar Sekolah Menengah Datuk
Peter Mojuntin terhadap program kitar semula masih rendah. Chong Oi Min & Mohammad
Tahir Mapa (2020) juga berpendapat bahawa pelajar mengetahui tentang program kitar
semula dan menyedari kepentingan menjaga alam sekitar tetapi mempraktikkan amalan pula
sukar dilakukan. Justeru itu, guru perlu mempertingkatkan usaha dalam mengintegrasikan
pendidikan alam sekitar supaya amalan baik terhadap alam sekitar boleh dipraktikkan oleh
pelajar.

Jadual 4: Tahap bagi setiap item Persepsi Murid

Item STS TS TP S SS Min SP Tahap

1. Penggunaan 00 43 213 114 3.83 .910 Tinggi

teknologi dengan bijak (10.8%) (53.8%) (36.0%)

dapat mengurangkan

pencemaran pada

tahap minima.

2. Pendidikan 00 81 229 90 3.97 .881 Tinggi

Alam Sekitar (20.3%) (57.3%) (22.5%)

merupakan satu

kaedah yang dapat

menyelesaikan

masalah persekitaran

pada masa kini dan

mencegah daripada

timbulnya masalah

baru.

328

3. Pendidikan 0 13 120 243 24 4.02 .869 Tinggi

Alam sekitar (3.3%) (30.0%) (60.8%) (6.0%)

membantu saya

menjaga alam sekitar

dengan lebih baik.

4. Perbincangan 0 0 15 243 142 4.07 .819 Tinggi

mengenai masalah (3.8%) (60.8%) (35.5%)

alam sekitar adalah

pendidikan awal

mencintai Alam

Sekitar.

5. Pendedahan 0 13 233 106 36 3.72 .992 Tinggi

alam sekitar banyak (6.0%) (58.3%) (26.5%) (9.0%)

diadakan dengan

menghadiri seminar

atau ceramah umum

berkenaan isu-isu alam

sekitar.

6. Pendidikan 00 10 378 12 4.06 .841 Tinggi

alam sekitar adalah (94.5%) (94.5%) (3.0%)

ilmu tentang alam

sekitar dan dapat

membentuk sikap

manusia supaya lebih

cakna terhadap alam

sekitar.

7. Program 00 25 339 36 4.03 .958 Tinggi

penghijauan di sekitar (6.3%) (84.5%) (9.0%)

kawasan sekolah perlu

digalakkan.

Nilai Keseluruhan 4.11 .263 Tinggi

Tahap Tingkah laku Pelajar Sebagai Warga Alam Sekitar

Berdasarkan dapatan kajian, terdapat item yang mempunyai nilai skor yang tertinggi bagi
setiap item yang diuji. Dapatan kajian mendapati bahawa item 3 “Saya mengetahui tentang
mengasingkan sampah sarap untuk diguna semula” dengan nilai min (M)=4.04, sisihan
piawai (SP)=.895, item 4 “Saya menyokong pengurangan beg plastik dalam kalangan
pengguna” dengan nilai min (M)=4.11 ,sisihan piawai (SP)=.882 dan item 5 “Saya
menyokong kempen mencegah penebangan hutan” dengan nilai min M=4.14, sisihan piawai
(SP)=1.041 yang menunjukkan berada tahap tinggi. Di samping itu, terdapat item yang
mempunyai nilai skor min sederhana. Dapatan kajian mendapati bahawa item 1 “Saya
menyertai pelbagai persatuan/kelab dan menjadi ahli supaya dapat disumbangkan khidmat
memelihara alam sekitar” dengan nilai min (M)=3.33, sisihan piawai (SP)=.905, item 2
“Kempen untuk berkongsi kereta yang dicadangkan oleh kerajaan telah saya lakukan
terutama berada di bandar besar” dengan nilai min (M)=3.36, sisihan piawai (SP)=1.062 dan
item 6 “Saya membeli hasil barang-barang daripada syarikat-syarikat yang mencintai alam
sekitar” nilai min (M)=3.59, sisihan piawai (SP)=1.041 yang menunjukkan berada pada tahap
sederhana. Walau bagaimanapun, nilai keseluruhan item tingkah laku pelajar sebagai warga
alam sekitar adalah dengan nilai min (M)=3.70, sisihan piawai (SP)=.323 yang menunjukkan
berada pada tahap yang tinggi. Dapatan kajian ini disokong oleh kajian Nurul Hidayah Liew
(2018) yang menunjukkan pengetahuan dan tingkah laku murid terhadap alam sekitar

329

berada pada tahap tinggi. Namun, kajian oleh Noor Azmi (2003) mendapati bahawa tahap
pengetahuan guru berkenaan alam sekitar berada pada tahap sederhana. Oleh yang demikian,
guru perlu mempertingkatkan perancangan pengajaran dan pembelajaran dalam membentuk
tingkah laku pelajar kepada tingkah laku mesra alam sekitar.

Jadual 5: Tahap bagi setiap item Tingkah Laku Warga Alam Sekitar

Item STS TS TP S SS Min SP Tahap
Sederhana
1. Saya menyertai 0 26 189 185 0 3.33 .905

pelbagai (6.5%) (47.9%) (46.0%)

persatuan/kelab dan

menjadi ahli

supaya dapat

disumbangkan

khidmat

memelihara alam

sekitar.

2. Kempen untuk 0 0 207 193 0 3.36 1.062 Sederhana
berkongsi kereta
yang di cadangkan (51.8%) (48.0%)
oleh kerajaan telah
saya lakukan
terutama berada di
bandar besar.

3. Saya mengetahui 0 0 56 150 194 4.04 .895 Tinggi
tentang (14.0%) (37.0%) (48.5%)
mengasingkan
sampah sarap untuk
diguna semula.

4. Saya menyokong 0 15 259 88 38 4.11 .882 Tinggi

pengurangan beg (3.8%) (64.8%) (22.0%) (9.5%)

plastik dalam

kalangan pengguna.

5. Saya menyokong 0 0 52 247 101 4.14 1.041 Tinggi
kempen mencegah (13.0%) (61.8%) (25.0%)
penebangan hutan.

6. Saya membeli 0 0 14 160 226 3.59 .879 Sederhana
(3.5%) (40.0%) (56.5%)
hasil barang-barang

daripada syarikat-

syarikat yang

mencintai alam

sekitar.

Nilai Keseluruhan Tingkah Laku Murid 3.70 .323 Tinggi

330

Tahap Penerapan Warga Alam Sekitar dalam Diri Pelajar

Berdasarkan dapatan kajian, terdapat item yang mempunyai nilai skor yang tertinggi bagi
setiap item yang diuji. Dapatan kajian mendapati bahawa item 1 “Saya menghargai agensi
kerajaan yang berkaitan mengambil berat tentang pendidikan pemuliharaan alam sekitar”
dengan nilai min (M)=4.05 sisihan piawai (SP)=.894, item 6 “Saya menyokong penjualan
produk mesra alam sekitar” nilai min (M)=4.05 sisihan piawai (SP)=.892 dan item 7 “Saya
memastikan membuang sampah di tempat sepatutnya” dengan nilai min (M)=4.27, sisihan
piawai (SP)=.900 dengan menunjukkan berada pada tahap tinggi. Terdapat satu item yang
mempunyai nilai skor sederhana iaitu item 4 “Saya membawa bekas makanan sendiri semasa
membeli makanan di luar” dengan nilai min (M)=3.34, sisihan piawai (SP)=1.074 . Dapatan
data nilai keseluruhan item tahap warga alam sekitar dengan nilai min (M)=3.87, sisihan
piawai (SP)=.681 menunjukkan berada pada tahap yang tinggi. Ini menunjukkan bahawa,
dapatan ini selari dengan kajian Zanaton H. Ikhsan dan Nur Khairani Khalid (2017) yang
menunjukkan bahawa aktiviti modul 3R iaitu kelab sains, minggu kesedaran dan minggu
sains adalah platform untuk mereka mendapat pendedahan dengan 3R dengan mempunyai
tahap yang tinggi dan amat memberangsangkan. Kesimpulannya, tahap warga alam sekitar
masih baik dan amalan mesra alam sekitar perlu dipertingkatkan terutamanya di peringkat
rumah. Ibubapa perlu memainkan peranan dalam memastikan anak-anak mengamalkan
amalan yang mesra alam sekitar.

Jadual 6: Tahap bagi setiap item Tahap Warga Alam Sekitar

Item STS TS N S SS Min SP Tahap
1. Saya Tinggi
menghargai 00 0 321 79 4.05 .894
agensi
kerajaan yang (80.1%) (19.8%)
berkaitan
mengam-bil
berat tentang
pendidik-an
pemuli-haraan
alam sekitar.

2. Saya 0 0 49 304 47 3.83 .885 Tinggi
mengamalkan (12.3%) (76.0%) (11.8%)
gaya hidup
mesra alam
dengan
menjaga alam
sekitar demi
keseimbangan
alam.

3. Saya 13 0 142 146 99 3.79 .928 Tinggi

mempunyai (3.3%) (35.5%) (36.5%) (24.8%)

rasa perlu

mengusahakan

tanaman

semula.

331

4. Saya 0 0 266 133 1 3.34 1.074 Sederhana
membawa
bekas (66.5%) (33.3%) (0.3%)
makanan
sendiri semasa
membeli
makanan di
luar.

5. Saya 0 0 0 160 240 3.84 .914 Tinggi
menggunakan (40.0%) (60.0%)
elektrik dan
air secara
berhemah.

6. Saya 0 0 267 133 0 4.05 .892 Tinggi
menyokong
penjualan (66.8%) (33.3%)
produk mesra
alam sekitar.

7. Saya 0 13 0 158 229 4.27 .900 Tinggi

memastikan (3.3%) (39.5%) (57.3%)

membuang

sampah di

tempat

sepatutnya.

8. Saya 0 13 0 294 93 3.95 .945 Tinggi

menyokong (3.3%) (73.5%) (23.3%)

kempen

pengangkutan

awam untuk

bergerak dari

satu tempat ke

tempat yang

lain.

9. Saya 0 25 120 138 107 3.71 .948 Tinggi
membuat (6.3%) (32.5%) (34.5%) (26.8%)
penanaman
banyak pokok
di sekitar
rumah untuk
menghijaukan
kawasan
rumah saya.

Nilai Keseluruhan Tahap Warga Alam Sekitar 3.87 .681 Tinggi

332

Hubungan Antara Persepsi Pelajar Dengan Tingkahlaku Warga Alam Sekitar

Dapatan kajian mendapati bahawa pekali korelasi Pearson menunjukkan wujudnya hubungan
positif yang tinggi dan signifikan antara persepsi pelajar dan tingkah laku warga alam sekitar
[r = 0.649, p <0.05]. Maka, hipotesis nul (H0) adalah ditolak. Kajian ini juga selaras dengan
kajian Saravanan et al. (2013) yang mendapati ujian korelasi amalan penggunaan lestari
murid dengan tingkah laku murid berada pada tahap yang tinggi. Kajian ini juga disokong
oleh Hiratsuka et al. (2018) iaitu persepsi terhadap alam sekitar memainkan peranan dalam
melihat perubahan tingkah laku. Oleh itu, kajian ini menyimpulkan bahawa semakin tinggi
tahap persepsi pelajar, maka semakin tinggi tahap tingkah laku pelajar sebagai warga alam
sekitar dan sebaliknya.

Jadual 7: Hubungan antara Persepsi Murid dengan Tingkah laku Warga Alam Sekitar

Pemboleh ubah R Sig (2 hujung)

Persepsi Murid .649** .000

Tingkah laku murid .000 .649**

** Kolerasi adalah signifikan pada tahap 0.05 (2-hujung)

KESIMPULAN

Kajian ini bertujuan mengenal pasti tahap persepsi pelajar, tahap tingkah laku dan tahap
warga sekitar dalam kalangan pelajar sekolah. Analisa dapatan menunjukkan bahawa tahap
persepsi pelajar, tahap tingkah laku pelajar sebagai warga alam sekitar dan tahap warga alam
sekitar berada pada tahap tinggi. Pengkaji juga mendapati bahawa terdapat hubungan
signifikan positif yang tinggi antara persepsi pelajar dengan tahap tingkah laku warga alam
sekitar. Perkongsian maklumat kajian ini menunjukkan bahawa persepsi pelajar terhadap
alam sekitar adalah dipengaruhi oleh keadaan semasa dan persekitaran yang baik dan positif.
Hubungan ini juga menunjukkan bahawa pembentukan sikap dalam melihat perubahan
tingkah laku pelajar dan amalannya masih di tahap yang baik dan guru serta ibu bapa
memainkan peranan penting dalam memastikan kelestarian alam sekitar. Dapatan kajian ini
amat bermakna dan mampu membantu pihak sekolah terutamanya guru dalam merancang
aktiviti serta program alam sekitar yang boleh menarik penglibatan pelajar. Kajian lanjutan
turut disarankan iaitu dengan menjalankan kajian di sekolah pedalaman yang membolehkan
pengkaji melihat dari aspek yang berbeza. Pengkaji juga boleh menjalankan kajian kuarsi-
eksperimen untuk mengenal pasti faktor-faktor yang mempengaruhi tingkah laku pelajar
sebagai warga alam sekitar.

RUJUKAN

Abdullah, Nurul Hidayah Liew & Shafii, Haryati & Wee, Seow. 2013. Pendidikan Alam
Sekitar Sebagai Medium Utama Dalam Konteks Meningkatkan Kesedaran Alam
Sekitar: Satu Kajian Persepsi Dari Sudut Pandangan Pentadbir, Guru, Ibu Bapa Dan
Murid. Seminar Antarabangsa Ke-6 Ekologi, Habitat Manusia & Perubahan
Persekitaran di Alam Melayu, hlm. 295-306.

Aini, M.S., Nurizan, Y. & Fakhrul-Razi, A. 2007. Environmental Comprehension and
Practices of Malaysian Youth. Journal of Environmental Education Research. 13 (1):
17-31.

333

Aminuddin, Z. N., Sabil, A. M., & Jamian, A. R. 2019. Understanding of Lecturers’ Verbal
Interaction in Teaching of Malay Language at Institute of Teacher Education.
International Journal of Academic Research in Progressive Education and
Development. 8 (4): 997–1003.

Chin, YSJ., De Pretto, L., Thuppil V & Ashfold, MJ. 2019. Public Awareness and Support
For Environmental Protection : A Focus on Air Pollution in Peninsular Malaysia. PLoS
ONE 14(3):e0212206. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0212206

Chong Oi Min & Mohammad Tahir Mapa. 2020. Persepsi Pelajar Sekolah Menengah Datuk
Peter Mojuntin Terhadap Program Kitar Semula: International Journal of Education,
Psychology and Counselling (IJEPC). 5 (35): 270-288.

Chua Yan Piaw. 2013. Asas Statistik Penyelidikan. Malaysia. Edisi kedua: McGraw-Hill
Education (Malaysia) Sdn Bhd.

Habibah Lateh, and Punitha Muniandy. 2012. Amalan pengajaran pendidikan alam sekitar di
Institut Pendidikan Guru, Kampus Pulau Pinang. Geografia : Malaysian Journal of
Society and Space. 8 (2): 1-6.

Hadjichambis, A.Ch., Reis, P., Paraskeva-Hadjichambi, D.,Cincera, J., Boeve-de Pauw, J.,
Gericke, N., Knippels, M.C. (Eds.) 2020. Conceptualizing Environmental Citizenship
for 21st Century Education, Environmental Discourses in Science Education 4.
Springer, Cham. https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-030-20249-1.

Haliza Abdul Rahman. 2017. Usaha Dan Cabaran Dalam Mengaplikasikan Pendidikan Alam
Sekitar Dalam Sistem Persekolahan Di Malaysia. Asian Journal of Environment,
History and Heritage 1(2): 61-70.

Haliza Abdul Rahman. 2017. Penglibatan komuniti dalam pengurusan sisa pepejal di
Malaysia. Malaysian Journal of Environmental Management. 16(1): 13-22.

Haliza Abdul Rahman. 2018. Defining the Definition and Aspiration of Development in the
Contexts of Environmental Sustainablity. Asian Journal of Environment, History and
Heritage. 2(1): 267-278.

Hiratsuka, J., Perlaviciute, G., & Steg, L. 2018. Testing VBN theory in Japan: Relationships
between values, beliefs, norms, and acceptability and expected effects of a car pricing
policy. Transportation Research. Part F: Traffic Psychology and Behaviour, (53): 74-
83. https://doi.org/10.1016/j.trf.2017.12.015

Ho Yuek Ming. 2007. Environmental Citizenship Among Pre-Service Teachers In Malaysian
Teachers Training Colleges. Tesis Dr. Fal, Fakulti Pengajian Alam Sekitar, Universiti
Putra Malaysia.

Jabatan Alam Sekitar (JAS). 2012. Asas Pembentukan Sekolah Lestari Anugerah Alam
Sekitar. Laporan Asas Pembentukan Sekolah Lestari. Jabatan Alam Sekitar,
Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar dengan Kerjasama Kementerian Pelajaran
Malaysia dan Institut Alam Sekitar San Pembangunan (LESTARI). UKM.

Jamilah H. A., Hasrina M., Hamidah A. H., & Juliana A. W. 2011. Pengetahuan, Sikap dan
Amalan Masyarakat terhadap Isu Alam Sekitar. Akademika 81 (3): 103-115.

Jeffrey Lawrence D’silva. 2021. Analisis Status Alam Sekitar semasa Tempoh Perintah
Kawalan Pergerakan Akibat Pandemik COVID-19 di Malaysia. Sains Malaysiana
50(3): 869-878. http://dx.doi.org/10.17576/jsm-2021-5003-27.

Jessica Dato, Hanifah Mahat, Mohmadisa Hashim & Yazid Saleh. 2020. Pengetahuan dan
Amalan Penjagaan Alam Sekitar dalam Kalangan Pelajar Pra-Sekolah. Akademika
90(1): 3-13.

KPM. 1998. Buku Panduan Guru Pendidikan Alam Sekitar Merentas Kurikulum KBSR.
Kuala Lumpur: Pusat Perkembangan Kurikulum.

Liu, X., Wu, Y., Hu, Y., Liu, D., Zhang, J. & Chen, C. 2016. Government Employees’
Perception of Urban Air Pollution and Willingness to Pay for Improved Quality:

334

Across-Sectional Survey Study in Nanchang, China. Environmental Science and
Pollution Research. 23(21): 22183-22189.
Mahadi, Z. & Yusof, N. 2003. Kesedaran Alam Sekitar: Tinjauan Awal dikalangan Pelajar
Universiti Kebangsaan Malaysia. Prosiding Seminar Kebangsaan Pengurusan
Persekitaran 2003, hlm.103-115.
Mohd Yusop bin Abd Hadi, Jailani bin Mohd Yunos & Ahmad bin Esa. 2003. Meningkatkan
Pengetahuan, Amalan dan Sikap terhadap Pendidikan Alam di kalangan Pelajar.
Prosiding Seminar Kebangsaan Pengurusan Persekitaran. Bangi :Universiti
Kebangsaan Malaysia.
Mumtazah Othman. 2011. Penggunaan lestari: Konsep dan pengenalan. Dlm. Mumtazah
Othman dan Nurizan Yahaya (ed.). Penggunaan Lestari: Bagaimana Tingkah Laku
Remaja?, hlm. 1-11. Serdang: UPM.
Muhd Ibrahim Muhamad Damanhuri, Durairaj Ehambron & Marlizah Yusuf. 2016. Tahap
Kesedaran dan Amalan Pendidikan Alam Sekitar dalam Kalangan Pelajar Tingkatan 4
Aliran Sains di Daearah Hulu Selangor. GEOGRAFI 4(2): 28-35.
https://ejournal.upsi.edu.my/index.php/GEOG/article/view/1932.
Nor Azizah Samsuddin & Zanathon H Ikhsan. 2015. Kesedaran Alam Sekitar Melalui
Aplikasi Kendiri Alam Sekitar (KAKAS). Jurnal Personalia Pelajar 18 (2): 23 - 31.
Norjan Yusuf, Nur Ibtisam Ibrahim, Rohana Sulaiman & Rohayati Mamat. 2005. Tinjauan
Pengetahuan dan Kesedaran Alam Sekitar di kalangan Pelajar Orang Asli. Prosiding
Seminar Kebangsaan Pengurusan Persekitaran. Bangi: Universiti Kebangsaan
Malaysia.
Norshariani Abd Rahman. 2009. Kajian Tingkah Laku Terhadap Amalan Penjagaan Alam
Sekitar dalam Kalangan Pelajar UKM. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia.
Novi Irwan Nahar. 2016. Penerapan Teori Belajar Behavioristik Dalam Proses Pembelajaran.
Nusantara Jurnal Ilmu Pengetahuan Sosial. 1: 64-74.
Nurazidawati, Mastura, T. & Kamisah. 2011. Pengalaman pembelajaran melalui khidmat
komuniti pelajar Sains: Tranformasi dan inovasi dalam pendidikan. Bangi: Penerbit
Universiti Kebangsaan Malaysia.
Profail Sekolah Gombak. 2020. Laman Utama Pejabat Pendidikan Daerah,
https://www.selangor.gov.my/gombak.php/pages/view/18
Rosnani Ibrahim. 2006. Pendidikan Alam Sekitar. Kuala Lumpur: Era Hijau.
San, T.P. & Norzaini. 2011. Hubungan antara komitmen terhadap alam sekitar dengantingkah
laku mesra alam sekitar dalam kalangan pelajar Universiti. Jurnal Personalia Pelajar
14: 11-22.
Saravanan, Rosta, H., & Ahmad, M. 2013. Amalan Penggunaan Lestari dalam
Kalangan Pelajar Tingkatan Empat di Daerah Kluang Johor. Persidangan
Kebangsaan Geografi Dan Alam Sekitar Kali Ke-4, hlm. 169–180. Jabatan
Geografi dan Alam Sekitar, Fakulti Sains Kemanusiaan, Universiti Pendidikan
Sultan Idris, Tanjung Malim. 5-6 Mac.
Sentian, J., Herman, F., Yih, C.Y. & Wui, J.C.M. 2019. Long-Term Air Pollution Trend
Analysis in Malaysia. International Journal of Environmental Impacts. 2(4): 309-324.
Shafie, S.H.M. & Mahmud, M. 2020. Aplikasi Kerangka Konseptual Dpsir Usepa Bagi
Pencemaran Udara Bandar daripada Kenderaan Bermotor: Kajian kes Kuala Lumpur,
Malaysia. E-Bangi 17(2): 77-90.
Siti Rohani Johar. 2013. Kesedaran Teknologi Hijau Dalam Kalangan Universiti Tun Hussein
Onn Malaysia. Tesis Sarjana Pendidikan Teknikal dan Vokasional, Universiti Tun
Hussein Onn Malaysia.
Sumiani Yusoff. 2003. The Need For Emphasis on Environmental Education for National
Development In Malaysia. Masalah Pendidikan. 26:75-82.

335

Tan Pei San & Norzaini Azman. 2011. Hubungan antara Komitmen Terhadap Alam Sekitar
dengan Tingkah Laku Mesra Alam Sekitar dalam Kalangan Pelajar Universiti. Jurnal
Personalia Pelajar, 14 : 11 - 22.

Teoh. YH. 1996. Knowledge of Environmental Issues Among Teachers Trainees of Maktab
Perguruan Tengku Ampuan Afzan. Kuala Lumpur: University Malaya.

Than, Nguyen Thi. 2001. Awareness of Vietnamese Primary School Teachers on
Environmental Education. International Research in Geographical and Environmental
Education.10(4): 429-444.

Thiagarajan Nadeson. 2007. WWF Malaysia. Kertas Kerja Seminar Kebangsaan. Kelestarian
Alam Sekitar – Cabaran bagi Warga Pendidik. Hotel De Palma, Ampang. 17 - 19 Julai.

Tiwi Kamidin. 2006. Perkaitan antara Pengetahuan dan Sikap Terhadap Alam Sekitar di
Kalangan Guru Pelatih Maktab Perguruan Batu Lintang. Jurnal Penyelidikan IPBL. 7:
61-77.

UNESCO. 1980. Environmental Education in The Light of Tiblisi Conference. Paris:
UNESCO.

UNESCO. 1996. United Nation Decade of Education for Sustainable Development:
International Implementation Scheme. Paris: UNESCO.

Wan Nor Azilawanie1, Norshahida Akma & Aziz Amin. 2019. Tingkah Laku Penduduk
Dalam Aktiviti Pemuliharaan ke Arah Kelestarian Sungai Di Terengganu, Malaysia.
Asian People Journal. 2(2): 70-80.

Yaacob.W.A. 2012. Kesedaran dan Persepsi Murid-Murid Pendidikan Alam Sekitar di
Sekolah Menengah Johor Baharu, Malaysia. Tesis Ijazah Sarjana, Universiti Putra
Malaysia.

Zaini Ujang. 2009. Minda Lestari: Pembangunan Negara dan Pemuliharaan Alam Sekitar.
Skudai: Penerbit Universiti Teknologi Malaysia.

Zanaton H. Iksan & Nur Khairani Khalid. 2017. Modul 3R: Penyebaran Kesedaran Alam
Sekitar di Sabah dan Sarawak. Asian Journal of Teaching & Learning in Higher
Education 9(1): 20 -32.

Zarien Nurlieyana Aminuddin. 2020. Teknik interaksi lisan dalam pengajaran kursus Bahasa
Melayu di Institut Pendidikan Guru (IPG). PENDETA Journal of Malay Language,
Education and Literature 11(2): 18-32.

Sanisah Hanem Binti Yahya*
Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia
Email : [email protected]

Siti Nur Diyana Binti Mahmud
Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia
Email : [email protected]

* Pengarang untuk surat menyurat-menyurat, email: [email protected]

336

Kesediaan Murid Terhadap Pengintegrasian Pemikiran
Reka Bentuk Dalam Pembelajaran Sains

(Students 'Readiness For The Integration Of Design Thinking In
Science Learning)

Sathiyakala A/P Turairajoo* & Siti Nur Diyana Binti Mahmud

ABSTRAK

Pemikiran reka bentuk adalah satu kaedah pengajaran dan pembelajaran yang memperkenalkan pedagogi berbeza
yang berpotensi dalam menggerakkan pelajar mengaplikasikan pengetahuan yang dipelajari dalam kehidupan sebenar
mereka.Kajian ini dijalankan untuk mengenalpasti kesediaan murid terhadap pengintegrasian pemikiran reka bentuk
dalam pembelajaran sains. Reka bentuk kajian ini ialah kajian kuantitatif yang berbentuk kajian tinjauan. Intrumen
kajian mengandungi 30 item yang meliputi tiga konstruk iaitu pengetahuan, sikap dan minat . Instrumen ini telah
diedarkan kepada 358 orang murid-murid Tingkatan dua di sekitar Kuala Lumpur. Analisis kajian dijalankan secara
deskriptif dan inferensi. Hasil analisis data mendapati bahawa tahap kesediaan daripada aspek pengetahuan murid
terhadap pemikiran reka bentuk adalah pada tahap sederhana dan tahap kesediaan murid daripada aspek sikap dan
minat murid-murid terhadap pemikiran reka bentuk adalah tinggi. Hubungan antara pengetahuan dan sikap terhadap
minat murid adalah kuat yang dianalisis dengan menggunakan Analisis Korelasi Spearman.Implikasi kajian dapat
mengenalpasti kesediaan murid terhadap pemikiran reka bentuk dalam pembelajaran Sains dan bengkel-bengkel
berkaitan pemikiran reka bentuk dapat membantu meningkatkan lagi pengetahuan mereka terhadap pemikiran reka
bentuk.

Kata Kunci : Pemikiran reka Bentuk, Pengetahuan, kesediaan, sikap,minat, Pembelajaran Sains

ABSTRACT

Design thinking is a teaching and learning method that introduces different pedagogies that have the potential in
mobilizing students to apply the knowledge learned in their real life. This study was conducted to identify students’
readiness towards the integration of design thinking in science learning. The design of this study is a quantitative
study in the form of a survey study. The research instrument contains 30 items covering three constructs which are
knowledge, attitude and interest . The instrument of the study were distributed to 358 Form two students around Kuala
Lumpur. The analysis of the study was conducted descriptively and inferentially. The results of data analysis found
that the level of readiness from the aspect of students' knowledge of design thinking is moderate and the level of
readiness from the aspect of attitude and interest of students towards design thinking is high. The relationship between
knowledge and attitudes towards students 'interests is strong which is analysed using Spearman Correlation Analysis.
Implications of the study can identify students' readiness for design thinking in Science learning and workshops related
to design thinking can help improve their knowledge of design thinking.

Keywords : Design thinking, knowledge, readiness, attitude, interest , science learning

PENGENALAN

Pembelajaran abad ke-21 merupakan satu reformasi yang signifikan dalam dunia pendidikan
secara global dan ia melahirkan generasi millennium yang perlu dilengkapi dengan pelbagai
kemahiran-kemahiran abad ke 21. Menurut NCREL: enGauge 21st century skills, kemahiran abad
ke-21 (PAK21) ini dapat menyediakan generasi baru untuk berhadapan dengan pelbagai
transformasi industri, ekonomi global, perubahan teknologi yang pesat dan juga penggunaan

337

komputer sebagai satu keperluan dalam kehidupan seharian mereka. Kemahiran –kemahiran PAK
21 ini meliputi kemahiran kolaborasi, kemahiran berkomunikasi serta berfikiran kreatif dan krisis.
( P21,2007). Seiring dengan transformasi pendidikan Antarabangsa, Malaysia merupakan sebuah
negara yang berkembang pesat seiring dengan ledakan globalisasi pada masa kini. Dalam menuju
ke arah pendidikan bertaraf dunia, Malaysia perlu membawa suatu perubahan yang akan memberi
kesan kepada dunia pendidikan. Oleh itu, Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) telah meneliti
perkara-perkara yang perlu dilaksanakan dan berusaha untuk menjayakan perubahan tersebut.
Bersesuaian dengan matlamat tersebut, KPM telah melaksanakan dasar pembelajaran abad ke-21
(PAK21) bermula pada tahun 2014.

Pembelajaran PAK 21 merupakan satu pembelajaran berpusatkan murid yang memberikan
peluang kepada murid-murid untuk menerajui sendiri pembelajaran mereka dan guru hanya
bertindak sebagai fasilitator. Bagi memperlengkapi lagi usaha ini, seterusnya KPM telah
melancarkan kerangka PAK21 yang lebih menyeluruh pada tahun 2017 untuk meningkatkan
kemahiran berfikiran aras tinggi (KBAT) di kalangan murid-murid supaya kemahiran PAK21 ini
dijadikan sebagai tonggak utama untuk proses pdpc di sekolah. Kemahiran ini penting untuk
murid-murid bersaing secara aktif dalam pentaksiran Antarabangsa seperti TIMSS dan PISA.
Bagi meningkatkan lagi kemahiran KBAT ini, Genovasi Malaysia telah melancarkan program
Pemikiran Reka bentuk pada tahun 2017. Genovasi diwujudkan demi menyediakan platform untuk
inovasi dan menggalakkan kemahiran berfikir di kalangan usahawan, eksekutif dan Gen-Y.
Pemikiran reka bentuk merupakan pendekatan praktikal-kreatif yang bertujuan untuk
menyelesaikan masalah di beberapa bidang perniagaan, terutama dalam pengembangan produk
dan perkhidmatan serta bertindak berdasarkan pengembangan kolektif projek kerjasama.
(Platnnar, 2010).

Dalam alam pendidikan pula, penyelidikan rekabentuk memerlukan intervensi berasaskan
teori yang dapat menghasilkan produk yang relevan dan dapat didokumentasikan dalam konteks
sebenar yang spesifik . (Brown 1992; Cobb et al. 2003). Malangnya di kebanyakan negara ,
subjek-subjek utama di sekolah seperti Sains dan Matematik tidak dilihat sebagai subjek untuk
mereka bentuk sebaliknya hanya subjek-subjek seperti Seni dan Vokasional diberikan penekanan.
Subjek-subjek seperti Sains dan matematik dilihat sebagai subjek untuk memperoleh kemahiran
dan pengetahuan.( Banilower et al., 2013). Untuk mengubah stereotaip ini , dijangkakan bahawa
integrasi teknologi dan kejuruteraan dalam pendidikan Sains dan matematik akan membawa
kemahiran baru yang berbeza bagi pelajar. Kemahiran baru ini pasti merangkumi kebolehan
berfikir reka bentuk dan kebolehan mereka bentuk dalam STEM. Pemikiran reka bentuk ini dapat
dintegrasikan dalam subjek Sains dan Matematik melalui pembelajaran berasaskan projek
(Veerasinghan, K et al,(2021). Pembelajaran berasaskan projek merupakan sejenis pembelajaran
aktif yang sesuai untuk merangsang pemikiran kreatif dan kritis serta kemahiran sosial pelajar
(Nitche Isa Medina & Mai Shihah, 2017).

Berikutan permasalahan di atas, Kajian ini dijalankan untuk mengkaji kesediaan murid-
murid terhadap pengintegrasian elemen pemikiran reka bentuk dalam pembelajaran Sains. Oleh
itu kajian ini akan dijalankan untuk menentukan tahap pengetahuan, sikap dan minat murid
berkaitan pemikiran reka bentuk dalam kalangan murid-murid sekolah menengah. Di samping itu,
kajian ini juga akan dijalankan untuk mengenalpasti hubungan antara tahap pengetahuan dan sikap
murid-murid terhadap minat mereka dalam pemikiran reka bentuk dalam mata pelajaran sains.

Persoalan kajian yang diutarakan dalam kajian ini ialah 1. Apakah tahap pengetahuan
murid-murid terhadap pemikiran reka bentuk dalam pembelajaran berasaskan projek dalam mata
pelajaran sains? 2. Apakah tahap sikap murid-murid terhadap pemikiran reka bentuk dalam

338

pembelajaran berasaskan projek dalam mata pelajaran sains? 3. Adakah terdapat hubungan yang
signifikan antara tahap pengetahuan dan sikap murid-murid terhadap tahap minat murid-murid
bagi pemikiran reka bentuk dalam pembelajaran berasaskan projek dalam mata pelajaran sains?
Unit analisis yang dikaji dalam kajian ialah individu iaitu elemen pengetahuan,sikap dan minat
murid – murid terhadap pemikiran reka bentuk.

Kajian ini penting kerana dengan adanya pengenalpastian tahap kesediaan murid-murid
terhadap pemikiran reka bentuk dalam pembelajaran sains, guru dapat mengenalpasti sama ada
murid-murid bersedia untuk pengintegrasian pemikiran reka bentuk dalam pembelajaran Sains.
Selain itu kajian ini juga dapat membuka ruang kepada pengintegrasian pemikiran reka bentuk
sebagai kerangka dalam pelaksanaan pembelajaran berasaskan projek dalam pembelajaran sains
dan kajian berkaitan pemikiran reka bentuk ini masih baru dan kurang dijalankan di Malaysia.
Secara kesimpulannya, kajian ini dijalankan untuk memberikan pendedahan yang baru kepada
guru-guru subjek Sains untuk mempelbagaikan kaedah pelaksanaan pembelajaran berasaskan
projek mereka supaya memberikan impak yang mendalam kepada murid-murid dan meningkatkan
inovasi produk atau artifak yang dihasilkan.

SOROTON LITERATUR

Pemikiran reka bentuk adalah satu kaedah pengajaran dan pembelajaran yang memperkenalkan
pedagogi berbeza yang berpotensi dalam menggerakkan pelajar memperoleh pengetahuan ke arah
aplikasi sebenar pengetahuan yang diperoleh untuk kehidupan sebenar mereka.(Eftekhari,2019).
Pemikiran reka bentuk menurutnya juga memperkenalkan pendekatan holistik seperti mendorong
pelajar berfikir di luar kotak, dengan itu memberi mereka peluang untuk berinovasi tanpa batasan.(
Eftekhari,2019).

Kajian ini dijalankan untuk mengkaji kesediaan murid terhadap pengintegrasian pemikiran
reka bentuk dalam pembelajaran Sains. Pengintegrasian pemikiran reka bentuk dalam
pembelajaran sains dapat dilakukan menerusi pembelajaran berasaskan projek. Penyataan ini
disokong oleh Komathy,V et al (2021).Menurut Malele,V & Ramaboka,M.E (2020) pula, dalam
kajian kuantitatif mereka mendapati bahawa pemikiran reka bentuk dalam projek murid,
membantu mereka untuk meningkatkan kemahiran berfikir, mengaplikasikan pengetahuan
STEAM mereka dalam bentuk projek dan meningkatkan kebolehan berkomunikasi murid. Selain
itu,kajian kualitatif yang dijalankan oleh Sangita,B & Mohammed Gibreel (2020) pula
membuktikan bahawa pemikiran reka bentuk dalam pembelajaran berasaskan projek membantu
murid-murid untuk melibatkan diri dengan bantuan penyiasatan untuk meneroka dunia sekeliling
mereka. Selain itu pemikiran reka bentuk juga memberikan peluang kepada murid-murid untuk
membuat kajian, merancang, mereka bentuk dan menghasilkan produk.

Tahap pengetahuan murid terhadap pengintegrasian pemikiran reka bentuk dalam mata
pelajaran Sains

Konstruk pengetahuan yang dikaji meliputi fasa-fasa yang terdapat dalam model pemikiran reka
bentuk. Model pemikiran reka bentuk yang digunakan dalam kajian ini ialah model Plattner, D
school, stanford. Model ini mempunyai 5 fasa utama iaitu empati, mengenalpasti masalah,
menjana idea, prototaip dan pengujian. Kajian yang dijalankan oleh Coleman, E et al (2019)
mendapati bahawa tahap pengetahuan pemikiran reka bentuk pada tahap sederhana di kalangan
pelajar Universiti.

339

Tahap sikap murid terhadap pengintegrasian pemikiran reka bentuk dalam mata pelajaran
Sains

Konstruk kajian seterusnya ialah aspek sikap. Aspek sikap ini meninjau sifat-sifat pereka bentuk
yang perlu ada pada murid-murid untuk menerima pemikiran reka bentuk ini. Berempati,
berkomunikasi dengan berkesan, berkolaborasi, membuat inovasi merupakan sifat mereka bentuk
yang perlu ada pada murid-murid. Kenyataan ini disokong oleh kajian yang dijalankan oleh
Alashwal.M (2020).Pemikiran reka bentuk pasti memupuk sifat-sifat yang ada seperti
penyelesaian masalah dan pengurusan krisis pada murid dan membantu dalam mendorong dan
mengembangkan kemahiran baru yang kreatif, kreatif dan inovatif di kalangan murid-murid . (Che
Noh, Suhaila & Karim, Abdul ,2021).

Menurut A.M Hashim , S. R .S Aris, &C. Y Fook ( 2019) pula,penambahan pendekatan
empati semasa pengalaman pembelajaran berasaskan projek dapat memberikan peluang untuk para
pelajar dalam meningkatkan produk dan penglibatan mereka sepanjang projek.Selain itu, Kajian
Hutchison (2015) dalam pengintegrasian pemikiran reka bentuk dalam pembelajaran berasaskan
projek didapati bahawa, kumpulan yang paling berjaya selalunya ahlinya mewakili pelbagai
disiplin dengan kolaborasi dalam kumpulan yang berterusan.

Tahap minat murid terhadap pengintegrasian pemikiran reka bentuk dalam mata pelajaran
Sains

Seterusnya pula untuk meninjau aspek minat murid, banyak item-item yang menguji kerelaan
murid untuk mengaplikasikan pemikiran reka bentuk ini telah dibentuk. Kajian ini adalah
berdasarkan beberapa kajian tinjauan yang telah dijalankan untuk meninjau tahap kesediaan murid
terhadap pemikiran reka bentuk ini.Kajian tinjauan yang dijalankan oleh Lahiri, A et al (2020)
mendapati bahawa para pelajar mempunyai tahap kemahiran komunikasi , kolaborasi dan empati
yang rendah dan kemahiran tersebut merupakan komponen utama Pemikiran reka bentuk.

Selain itu, kajian ini juga mengenalpasti hubungan antara pengetahuan dan sikap terhadap
pemikiran reka bentuk. Kajian tinjauan Coleman, E et al (2019) yang dijalankan ke atas pelajar-
pelajar jurusan kejuruteraan mendapati bahawa para pelajar yang mempunyai tahap pemikiran reka
bentuk yang lebih tinggi mempunyai minat yang tinggi terhadap bidang kejuruteraan.

Teori-teori pembelajaran

Dua teori utama yang digunakan dalam kajian ini ialah teori konstruktivisme dan teori pengurusan
masa Lewis. Teori pembelajaran konstruktivisme ialah teori pembelajaran yang menekan
pembelajaran berpusatkan murid. Teori ini menekankan pembinaan pengetahuan yang aktif oleh
murid yang berfikir. Melalui kajian yang dijalankan oleh Sheer, A et al (2012), pemikiran reka
bentuk menawarkan sokongan kepada guru dalam merealisasikan pembelajaran konstruktivis dan
memberi cadangan kaedah –kaedah yang boleh digunakan untuk menjalankan pembelajaran yang
lebih berpusatkan murid. Teori pengurusan Masa Lewis juga terlibat dalam kerangka pemikiran
reka bentuk. Menurut Lewis (1991), kemahiran pengurusan masa dibahagikan kepada 5 kategori
kemahiran asas iaitu kemahiran Kemanusian, kemahiran merancang,kemahiran membuat,
motivasi kendiri dan inovasi. Kajian yang dijalankan oleh Efeoglu et. al (2014) menyatakan
bahawa “time Boxer “ merupakan ciri penting yang perlu ada dalam model pemikiran reka bentuk.
Mereka juga menyatakan bahawa kemahiran menjangka masa tugasan adalah sangat penting

340

supaya peserta tidak leka dengan tugasan yang diberikan dan setiap fasa dalam model pemikiran
reka bentuk perlu ada kerangka masa yang bersesuaian. (Efeoglu et.al, 2013).

Berdasarkan kajian -kajian lepas, dapat disimpulkan bahawa pengintegrasian pemikiran
reka bentuk dalam pelajaran sains dapat membantu pelaksanaan projek dengan lebih sistematik
dan membantukan sifat-sifat utama seperti berempati, berkolaborasi, bekomunikasi dan berfikiran
kreatif dan kritis. Sifat-sifat ini merupakan kemahiran PAK21 yang perlu ada murid-murid selaras
dengan revolusi industri 4.0.

METODOLOGI KAJIAN

Rekabentuk kajian

Kajian ini berbentuk kuantitatif yang menggunakan kaedah tinjauan. Tujuan kajian ini adalah
untuk meninjau tahap kesediaan terhadap pemikiran reka bentuk dalam pembelajaran sains,maka
kaedah tinjauan ini sesuai digunakan untuk meninjau tahap sesuatu perkara untuk populasi yang
besar. Populasi kajian adalah murid-murid tingkatan dua di zon Sentul seramai 4816 orang murid.
Kumpulan murid-murid ini dipilih kerana golongan murid ini telah menjalani pembelajaran
berasaskan projek selama 2 tahun.

Populasi dan sampel kajian

Teknik persampelan yang digunakan dalam kajian ini ialah persampelan kebarangkalian rawak
mudah.Dalam kaedah ini, sampel dipilih secara rawak mudah daripada 25 sekolah yang terdapat
di sekitar Zon Sentul yang mempunyai latar belakang dan taraf hidup yang sama. Seramai 358
orang responden terlibat dalam kajian tinjauan ini. Sampel ini dipilih mengikut jadual persampelan
Morgan & krejcie (1970).

Instrumen kajian

Intrumen utama yang digunakan dalam kajian ini ialah soal selidik yang diubahsuai daripada kajian
yang dijalankan oleh Dosi.C et al (2018) untuk menguji tahap pemikiran reka bentuk di kalangan
pelajar universiti. Soal selidik ini juga dibentuk atas talian dengan menggunakan aplikasi “Google
form”.Seterusnya instrumen ini terdiri daripada 4 bahagian iaitu bahagian A berkaitan demografi
responden yang terdiri daripada jantina,kaum, nama sekolah dan pendapatan ibu bapa, bahagian B
pula mengandungi 10 soalan untuk menguji pengetahuan responden tentang pemikiran reka
bentuk, bahagian C terdiri daripada 10 soalan untuk melihat sikap responden terhadap pemikiran
reka bentuk dan akhirnya bahagian D yang terdiri daripada 10 soalan untuk menguji minat
responden terhadap pengaplikasian pemikiran reka bentuk dalam pembelajaran berasaskan projek.
Soal selidik ini dibina dengan menggunakan skala likert 5 mata antara 1. sangat tidak bersetuju
hingga 5, sangat bersetuju. Tahap persetujuan yang digunakan untuk mengintepretasi skala likert
bagi setiap item instrumen kajian diubahsuai daripada kajian Majid (2000).

341