สานฝัน 60 ปี อาจารย์แหวว ผู้สานฝันคนไร้สัญชาติ

6สา0นฝันปี60 ปี รศ.ดร.พันธ์ทุ พิ ย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร  1

อาจารย์แหวว :

รศ.ดร. พันธท์ุ ิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร

ผ้สู านฝนั คนไร้สัญชาติ

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

สานฝัน 60 ปี อาจารยแ์ หวว : รศ.ดร. พนั ธทุ์ พิ ย์ กาญจนะจิตรา สายสนุ ทร



พมิ พ์ : กุมภาพันธ์ 2563
ผพู้ ิมพ์ : คณะนิตศิ าสตร์ มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์

จำ�นวนพิมพ์ : 500 เลม่

ออกแบบปก : มุทิตา  ทพั ไพรี
รูปเล่ม : โมโนกราฟกิ

พมิ พท์ ี่ : โรงพมิ พ์เดอื นตุลา
ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายโอทรร่าศมัพดทว์ง0จ2ัน-ท9ร9์ 6-7392-4

โทรสาร 02-996-7395

สารบญั

สารคณบดี.......................................................................................... 8

บทบรรณาธิการ.................................................................................. 10

บทรำ�ลกึ .............................................................................................. 13
1. จากอาจารย์คนึง ถงึ อาจารยพ์ นั ธุ์ทิพย์ 15
ศาสตราจารยค์ นึง ฦๅไชย

2. ค�ำ นิยม 20
ศาสตราจารย์พิเศษจรัญ ภกั ดีธนากุล

3. ระรน่ื -ระลึก-ร�ำ พงึ -รำ�พัน.....ธุท์ พิ ย์ 22
รองศาสตราจารย์นพนธิ ิ สรุ ยิ ะ

4. ร�ำ ลึกความหลังครั้ง “แหวว” ยังเปน็ นักศึกษานติ ฯิ 26
รองศาสตราจารยส์ ุดา (วัชรวฒั นากุล) วศิ รุตพชิ ญ์

5. อาจารยแ์ หวว ขวญั ใจคนไรร้ ัฐ 35
ศาสตราจารย์ณรงค์ ใจหาญ
6. บทความร�ำ ลกึ รองศาสตราจารย์ ดร. พนั ธ์ุทพิ ย์ กาญจนจติ รา
สายสนุ ทร 37
ศาสตราจารย์ ดร. จตุรนต์ ถิระวฒั น์

7. “อาจารย์ Well ในความคิดของขา้ พเจ้า...” 39
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. รัชนกี ร ลาภวณิชชา พรหมศักด์ิ

8. จากใจ...ส่หี มอชายแดนจงั หวัดตาก ถึงอาจารย์แหวว 44

ดาวน์โหลดจาโกครระงกบาบรสT่ีหUมDอCชโาดยยแดนนาจยงัอหรวา่ ัดมตดาวกงจนั ทร์

4  60 ปี รศ.ดร.พนั ธท์ุ พิ ย์ กาญจนะจิตรา สายสนุ ทร

9. บทรำ�ลึกอาจารย์แหวว 54
อาจารย์อัครวฒั น์ เลาวณั ย์ศริ ิ

10. อาจารย์แหววของข้าพเจ้า... 56
ปรากรณ์ สิริพรโอภาส

11. …ร�ำ ลกึ ในคุณงามและความดี… 59
ผชู้ ่วยศาสตราจารย์ ดร. นิรมยั พิศแข มั่นจติ ร

12. อาจารยแ์ หวว ครกู ฎหมายระหว่างประเทศสายปฏบิ ัต ิ 63
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ดวงเดน่ นาคสหี ราช

13. หอ้ งเรียน “คดบี ุคคล” ของอาจารยพ์ ันธุ์ทิพย์

และแรงกระเพ่อื มทางวิชาการทีส่ รา้ งความเปลี่ยนแปลง 67
ดร. ดรุณี ไพศาลพาณชิ ยก์ ลุ

14. อ.พันธทุ์ ิพย์ กบั การสอนและการให้ความชว่ ยเหลอื ทางกฎหมาย

ร่วมกับคณะนติ ิศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยนเรศวร 94
อาจารย์ฉตั รพร หาระบตุ ร และ ผู้ช่วยศาสตราจารยก์ ติ ิวรญา รัตนมณี

15. อาจารย์พนั ธ์ุทพิ ย์ : ผู้น�ำ เข้าองค์ความรูเ้ รอ่ื งการประสานกฎหมาย

สูต่ �ำ ราและสงั คมไทย 101
ผูช้ ่วยศาสตราจารย์ ดร. กติ ตวิ ฒั น์ จันทรแ์ จ่มใส

บทความวชิ าการ................................................................................. 113

 สัญชาติ.......................................................................................... 113
16. การได้สัญชาติไทย : กรณศี กึ ษาทีมหมูป่าอะคาเดม,ี

น้องหมอ่ ง ทองดี นอ้ งพลอยหรือ นางสาวยลฤดี ปิยะทัต

และน้องผ้ึงหรอื นางสาวนํ้าผ้ึง ปัญญา 115
ผูช้ ว่ ยศาสตราจารย์ ดร. เขตไท ลังการพ์ นิ ธุ์

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

60 ปี รศ.ดร.พนั ธุ์ทพิ ย์ กาญจนะจติ รา สายสุนทร  5

 คนตา่ งด้าว.................................................................................... 133
17. การเนรเทศคนต่างดา้ ว : จากกฎหมายเนรเทศ ร.ศ. 131

สหู่ ลักการสากล 135
ศาสตราจารย์ ดร. ประสทิ ธ์ิ ปิวาวัฒนพานชิ

18. ทศิ ทางการเปดิ ตลาดธรุ กจิ บรกิ ารผา่ นการเคลอ่ื นยา้ ยบคุ คลธรรมดา

จาก GATS สู่ ASEAN : มุมมองและพัฒนาการเชงิ กฎหมาย 153
ดร. อุกฤษฎ์ มูสิกพันธุ์

19. สทิ ธิของคนตา่ งด้าวท่มี ีถน่ิ ที่อยใู่ นประเทศไทยตาม

พระราชบญั ญตั ิข้อมูลขา่ วสารของราชการ พ.ศ. 2540 176
ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ ดร. ไพรัช ธรี ะชัยมหทิ ธ์ิ

20. “แรงงานต่างดา้ ว” ส่วนหนึ่งของประชากรวัยท�ำ งาน

ในประเทศไทย 194
อาจารย์พวงรตั น์ ปฐมสิรริ ักษ์

 กฎหมายขัดกัน.............................................................................. 217
21. หลัก Double Actionability ในกฎหมายระหวา่ งประเทศ

แผนกคดบี คุ คล Principle of Double Actionability under

Private International Law 219
ศริ ิชัย มงคลเกียรตศิ รี

22. จดุ เกาะเกี่ยวของ Civil Partnership และการสมรสกบั รฐั

ท่รี ับจดทะเบียน : หลักถน่ิ ท่อี ยู่ (Connecting Points of

Civil Partnership and Marriage to Registered-State) 243
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. รชั นีกร ลาภวณิชชา พรหมศกั ด์ิ

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

6  60 ปี รศ.ดร.พนั ธ์ุทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร

23. การใชก้ ฎหมายขดั กันของไทยในการรับขนทางอากาศ 262
ระหว่างประเทศ
277
อาจารย์ ดร. ลลลิ กอ่ วุฒกิ ุลรงั ษี 303
325
24. การให้ลกั ษณะกฎหมายแก่ข้อเทจ็ จริงตามกฎหมาย 336
ระหว่างประเทศแผนกคดีบคุ คลของประเทศสาธารณรัฐเช็ก
Qualification under Private International Law of
The Czech Republic

อาจารย์ ดร. กมล ตนั จินวัฒนกุล

25. การเลยี่ งกฎหมายในกฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดบี คุ คล
(Evasion of Law in Private International Law)

ผูช้ ่วยศาสตราจารย์อานนท์ ศรีบุญโรจน์

26. การบงั คบั ใช้กฎหมายทรพั ย์สินทางปญั ญาสำ�หรับกิจกรรม
ในหว้ งอวกาศ

ทศพร ลพี ่ึงธรรม

27. การบังคับใชข้ ้อตกลงเลือกศาลที่ปรากฏในเงื่อนไขการใช้งาน
แอปพลิเคชนั บนโทรศพั ทม์ อื ถอื

วิศรุต สำ�ลีออ่ น

 เรื่องอืน่ ๆ....................................................................................... 353
28. Samuel Pufendorf (1632-1694) 355
ศาสตราจารย์ ดร. บญุ ศรี มวี งศ์อโุ ฆษ

29. การพาลกู ไปเทยี่ วช่วงเปดิ เทอมเปน็ ความผิดอาญา :

บทเรยี นจากประเทศอังกฤษ 366
ผชู้ ่วยศาสตราจารย์ ดร. รณกรณ์ บญุ มี

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

60 ปี รศ.ดร.พนั ธ์ุทพิ ย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร  7

30. การตีความสนธสิ ญั ญา 378
406
ธนภัทร ชาตินกั รบ
439
31. สิทธเิ สรีภาพกับการกล่ันแกลง้ รงั แกในเดก็
458
ภัชชา ธำ�รงอาจริยกุล

32. ค่าเสยี หายเชิงป้องกนั : มมุ มองของกฎหมายระหว่างประเทศ
แผนกคดบี ุคคล

กนกนยั ถาวรพานิช

33. การใหก้ �ำ เนดิ บุตรโดยไมเ่ ปิดเผยตวั ตน : ทางเลือกของ
หญิงตัง้ ครรภท์ ่ไี มพ่ รอ้ มจะมบี ุตร

เอมผกา เตชะอภยั คุณ

ประวตั ิชวี ิตและการทำ�งาน รศ.ดร. พนั ธุ์ทิพย์ กาญจนจติ รา
สายสนุ ทร...................................................................................... 471

ภาพความทรงจ�ำ ................................................................................ 485

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

8  60 ปี รศ.ดร.พันธุท์ พิ ย์ กาญจนะจติ รา สายสุนทร

สารคณบดี

ในนามของคณะนิติศาสตร์  มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ผมรู้สึกเป็น
เกียรติท่ีได้เขียนบทรำ�ลึกถึงรองศาสตราจารย์ ดร.พันธ์ุทิพย์ กาญจนะจิตรา
สายสนุ ทร หรอื ทหี่ ลายทา่ นรจู้ กั กนั ในนาม “อาจารยพ์ นั ธทุ์ พิ ย”์ หรอื “อาจารย์
แหวว” เนอ่ื งในโอกาสครบรอบ 60 ปี เพอื่ รำ�ลกึ ถงึ คณุ ปู การทอ่ี าจารยพ์ นั ธท์ุ พิ ย์
ได้อุทศิ ตนให้ตลอดชีวติ การทำ�งาน

หากกล่าวถึงอาจารย์แหวว คงปฏิเสธมิได้ว่าสิ่งแรกท่ีทำ�ให้นึกถึง คือ
การเรียนการสอนในวิชาสิทธิมนุษยชนและวิชากฎหมายระหว่างประเทศ
แผนกคดบี คุ คล ทค่ี ณะนิตศิ าสตร์ มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์ ซ่ึงถอื วา่ เป็นวชิ า
ที่มีความสำ�คัญอย่างสูง เนื่องจากมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับการดำ�รงอยู่ของ
มนษุ ย์คนหนง่ึ ในสังคม อาจารยแ์ หววเปน็ ผทู้ ่ีมีความเช่ยี วชาญในด้านกฎหมาย
เกยี่ วกบั “คนไรร้ ฐั ” และ “คนไรส้ ญั ชาต”ิ โดยมผี ลงานมากมายเปน็ ทป่ี ระจกั ษ์
และยอมรับ ยกตัวอย่างเช่น งานวิจัยเร่ืองสถานภาพของคนไทยโดยหลัก
ดินแดน งานวิจัยเร่ืองปัญหาการยอมรับให้สัญชาติไทยโดยการแปลงสัญชาติ
แก่คนต่างด้าว และงานวิจัยเรื่องการปรากฏตัวของคนไร้รัฐไร้สัญชาติใน
ประเทศไทย อาจารย์แหววได้ทำ�ให้กฎหมายในเร่ืองดังกล่าวที่มีความซับซ้อน
กลายเป็นเร่ืองที่เข้าใจง่ายและชวนติดตามผ่านการถ่ายทอดข้อเท็จจริงใน
ประเดน็ ตา่ ง ๆ โดยอาศยั สถานการณ์ปัจจุบัน ผมจึงไมแ่ ปลกใจที่เห็นนกั ศึกษา
หลายคนให้ความสนใจในวิชาสิทธิมนุษยชนและวิชากฎหมายระหว่างประเทศ
ดาวอแน์โผาหชนลีพกดจใคนาดกสบีราะคุ ขบคบาลTวUติชDลาCดอังดโดกจยลนนา่ ตาวดัยอสรนิ ่ามใจดศวกึงจษันาทตร์อ่ ในระดบั บณั ฑติ ศกึ ษาและประกอบ

60 ปี รศ.ดร.พันธท์ุ พิ ย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร  9
ความเช่ียวชาญในด้านกฎหมายเก่ียวกับ “คนไร้รัฐ” และ “คนไร้
สญั ชาต”ิ ของอาจารยแ์ หววไมไ่ ดจ้ �ำ กดั อยเู่ พยี งทค่ี ณะนติ ศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั
ธรรมศาสตร์เท่าน้ัน แต่เป็นที่ตระหนักและรับรู้ของแวดวงวิชาการอย่างกว้าง
อาจารยแ์ หววได้เขา้ ร่วมเปน็ คณะกรรมการชุดตา่ ง ๆ เพ่อื ผลกั ดนั นโยบายและ
แนวทางการแก้ไขปัญหาการเป็นคนไร้รัฐและคนไร้สัญชาติ ยกตัวอย่างเช่น
คณะกรรมการศึกษาปัญหาเกี่ยวกับการพิจารณาให้สถานภาพบุคคลบนพ้ืนที่
สงู ใน พ.ศ. 2542 คณะอนกุ รรมการสทิ ธมิ นษุ ยชนแหง่ ชาติ ดา้ นสทิ ธแิ ละสถานะ
บคุ คลของผูไ้ รส้ ญั ชาติ คนไทยพลดั ถ่นิ ผ้อู พยพ และชนพน้ื เมอื งใน พ.ศ. 2553
และคณะอนุกรรมการคุ้มครองและพิทักษ์สิทธิของบุคคลที่มีสถานะทาง
ทะเบียนราษฎร แต่ยังไร้การรับรองสัญชาติ และผู้ไร้การรับรองสถานะทาง
ทะเบียนราษฎรใน พ.ศ. 2560 นอกจากนี้ อาจารย์แหววยังได้เสียสละเวลา
ส่วนตนในการลงพ้ืนที่ด้วยตัวเองเพ่ือให้ความช่วยเหลือบุคคลที่ตกอยู่ภายใต้
สถานะ “คนไร้รัฐ” และ “คนไร้สัญชาติ” รวมทั้งเผยแพร่ความรู้ในเร่ือง
ดังกลา่ วใหป้ ระชาชนท่ัวไปได้ทราบด้วย
สำ�หรับผม อาจารย์แหววเป็นผู้ที่มีความเป็น “ครู” อย่างแท้จริง
สมดงั ท่ีได้รับการยกย่องเป็น “ครูดีเด่น” สาขาสงั คมศาสตร์ แหง่ มหาวิทยาลยั
ธรรมศาสตร์ ประจำ�ปีการศกึ ษา 2560
เน่ืองในโอกาสท่ีอาจารย์แหววมีอายุครบ 60 ปี ในนามของประชาคม
นติ ศิ าสตร์ ธรรมศาสตร์ ผมขอพรสิ่งศักดสิ์ ิทธโิ์ ปรดดลบันดาลใหอ้ าจารยแ์ หวว
มีสุขภาพพลานามัยท่ีแข็งและสามารถทำ�งานในทางวิชาการและทำ�ประโยชน์
ใหก้ บั สงั คมโดยเฉพาะผ้ดู ้อยโอกาสทั้งหลายได้ส�ำ เร็จอยา่ งท่ีตงั้ ใจทุกประการ

รองศาสตราจารย์ ดร. มนุ ินทร์ พงศาปาน
ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นคายณอรบ่าดมคี ดณวงะจันนทติ รศิ์ าสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

10  60 ปี รศ.ดร.พันธุท์ พิ ย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร

บทบรรณาธิการ

เปน็ ธรรมเนยี มปฏบิ ตั ใิ นแวดวงวชิ าการในรว้ั มหาวทิ ยาลยั วา่ เมอื่ อาจารย์
ท่านใดเกษียณอายุแล้ว ก็จะมีการทำ�หนังสือในเชิงรวมข้อเขียนวิชาการโดย
ลูกศิษยแ์ ละเพอ่ื นร่วมงานท่เี รียกวา่ Liber amicorum ส�ำ หรบั คณะนิตศิ าสตร์
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์นั้น หนังสือครบรอบ 60 ปีเพ่ือแสดงมุทิตาจิตแก่
อาจารย์ประจ�ำ ท่ีเกษียณอายรุ าชการเล่มแรกคอื หนังสอื ของท่านศาสตราจารย์
ดร. ปรีดี เกษมทรัพย์ สำ�หรับปีน้ี เป็นปีที่รองศาสตราจารย์ ดร. พันธ์ุทิพย์
กาญจนะจิตรา- สายสุนทร หรือผู้ท่ีใกล้ชิดคุ้นเคยจะเรียกท่านว่า “อาจารย์
แหวว” ได้เกษียณอายุราชการในปีน้ี พ.ศ. 2562 ตลอดการทำ�งานมา
หลายสบิ ปี อาจารยพ์ นั ธท์ุ พิ ยไ์ ดท้ มุ่ เวลาศกึ ษาคน้ ควา้ ใหก้ บั วชิ ากฎหมายระหวา่ ง
ประเทศแผนกคดีบุคคลโดยเฉพาะหัวข้อกฎหมายสัญชาติและคนต่างด้าว
จนเปน็ เอตทคั คะในดา้ นน้ี

นอกจากงานวิชาการแล้ว อาจารย์พันทิพย์มิได้เป็นอาจารย์ท่ีศึกษาแต่
ทฤษฎีแต่ยังให้ความสำ�คัญกับงานภาคปฏิบัติหรือภาคสนามอีกด้วย จำ�ได้ว่า
ตอนกระผมเปน็ อาจารย์ใหมอ่ าจารย์พนั ธุท์ พิ ย์ได้ชวนลงพื้นท่ีต่างจงั หวดั หลาย
ครั้งไมว่ ่าจะเป็นท่เี ชยี งราย กาญจนบุรี ราชบรุ ี เป็นต้น การลงพนื้ ทแ่ี ตล่ ะครัง้
ทำ�ใหเ้ หน็ ปญั หาของสงั คมไทยในหลาย ๆ มติ ิ และยังท�ำ ใหก้ ารสอนหนงั สอื ใน
ห้องเรียนมีแง่มุมต่าง ๆ ในเร่ืองของปัญหาการบังคับใช้กฎหมายและความ
ดาวไนม์โหค่ ลรดอจบากครละบมุ บขอTUงตDCวั บโดทยกนฎาหยอมรา่ายมทด่ใีวชงจ้อันยทู่ใรน์ ปัจจุบันดว้ ย

60 ปี รศ.ดร.พันธ์ทุ พิ ย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร  11

ผลงานอีกด้านหนึ่งของอาจารย์พันธ์ุทิพย์ที่สำ�คัญคือการเป็นตัวต้ังตัวตี
แก้ไขปรับปรุงผลงานหนังสือกฎหมายขัดกันของศาสตราจารย์ คนึง ฦๅไชย
รวมทั้งการจัดงานปาฐกถาประจ�ำ ปีของ ศาสตราจารย์ คนึง ฦๅไชย ซ่ึงจัดเป็น
ประจ�ำ ทุกปี โดยจดั ให้มกี ารเสวนาในหัวข้อตา่ ง ๆ ทเี่ ก่ียวกบั กฎหมายระหว่าง
ประเทศแผนกคดีบุคคล การจัดงานเสวนาวิชาการประจำ�ปีแบบนี้จะช่วยให้
อาจารย์ผูส้ อนไดต้ นื่ ตัวทจี่ ะคน้ ควา้ ประเด็นใหม่ ๆ ทีน่ า่ สนใจในสาขากฎหมาย
ระหว่างประเทศแผนกคดีบุคคล ทำ�ให้วงการน้ีมีความก้าวหน้าไม่หยุดอยู่นิ่ง
กับท่ี ซงึ่ จะเป็นประโยชนต์ ่อแวดวงวชิ าการรวมท้ังสว่ นราชการท่เี กีย่ วขอ้ งดว้ ย

สดุ ท้ายนี้ การจัดท�ำ หนงั สือรวมบทความวชิ าการ 60 ปีนีไ้ ม่อาจส�ำ เรจ็
ลงได้เลยหากปราศจากความรว่ มมอื ร่วมใจของหลาย ๆ ท่านไมว่ า่ จะเป็นผูท้ รง
คุณวุฒิท่ีกรุณาเขียนบทความหรือบทรำ�ลึกที่มีต่ออาจารย์พันธุ์ทิพย์ และ
สามอาจารย์รุ่นใหม่อย่างผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. กิตติวัฒน์ จันทร์แจ่มใส
อาจารย์ อัครวัฒน์ เลาวัณย์ศิริ อาจารย์พวงรัตน์ ปฐมสิริรักษ์ และ
คุณธัญญานินท์ รัชชากร เลขาศูนย์กฎหมายระหว่างประเทศ ซึ่งทุกท่าน
ทำ�หน้าท่ีเป็นกองบรรณาธิการได้สละเวลาในการเขียนและระดมความคิดใน
การจัดทำ�หนังสือเล่มน้ีออกมาสำ�เร็จได้ด้วยดี นอกจากผู้ทรงคุณวุฒิและกอง
บรรณาธิการแล้ว กระผมขอขอบพระคุณทางคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัย
ธรรมศาสตร์ที่กรุณารับผิดชอบด้านค่าใช้จ่ายในการจัดพิมพ์คร้ังน้ี หวังว่า
หนงั สอื ครบรอบ 60 ปขี องอาจารยแ์ หววเลม่ นคี้ งเปน็ ประโยชนท์ างวชิ าการและ
เปน็ ตวั แทนของความระลกึ ถงึ และความทรงจ�ำ ทดี่ ที ม่ี ตี อ่ อาจารยแ์ หววตลอดไป

ศาสตราจารย์ ดร. ประสทิ ธิ์ ปวิ าวัฒนพานิช
ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์ บรรณาธิการ

12  60 ปี รศ.ดร.พันธ์ุทิพย์ กาญจนะจติ รา สายสุนทร

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจนั ทร์

บทร�ำ ลกึ   13

บทร�ำ ลึก

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจนั ทร์

14  60 ปี รศ.ดร.พันธ์ุทิพย์ กาญจนะจติ รา สายสุนทร

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจนั ทร์

บทร�ำ ลึก  15

จากอาจารย์คนึง ถึง อาจารย์พันธ์ทุ พิ ย1์



เมอ่ื อาจารยค์ นงึ รจู้ กั กบั อาจารยพ์ นั ธทุ์ พิ ย์ ผา่ นความเปน็ นกั กฎหมาย
ระหวา่ งประเทศ

“อาจารย์คนึงรู้จักกับอาจารย์พันธ์ุทิพย์ราวเกือบ 30 ปีท่ีแล้วน่าจะได้
ในตอนท่ีอาจารย์คนึงได้รับเชิญมาสอนท่ีคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัย
ธรรมศาสตร์” เนื่องจากสมยั ท่ีอาจารย์คนึงได้ทนุ ไปศึกษากฎหมายในประเทศ
อังกฤษ อาจารย์คนึงโชคดีตรงที่ระหว่างเรียนได้ขอไปศึกษากฎหมายระหว่าง
ประเทศเพิ่มเติมก่อนกลับประเทศไทย เพราะคิดว่าน่าสนใจ พอเราไปถึง
องั กฤษแลว้ กค็ วรเรยี นในสง่ิ ทตี่ า่ งออกไปเพอื่ จะไดท้ �ำ ประโยชนก์ บั ประเทศไทย
ให้มากที่สุด แล้วสมัยน้ันหนังสือกฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีเมืองก็ยัง
แทบไม่มีในประเทศไทย และผใู้ ห้ทุนเขากอ็ นญุ าตตามคำ�ขอ เมอื่ อาจารยค์ นงึ
สำ�เร็จการศึกษาปริญญาโทกฎหมาย มหาวิทยาลัยเคมบริจด์ (University of
Cambridge) และประกาศนียบัตรทางกฎหมายระหว่างประเทศจากประเทศ
อังกฤษ ก็กลับมารับข้าราชการต่อ จนกระทั่งคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัย
ธรรมศาสตร์เชิญมาสอน แลว้ กเ็ ป็นจุดที่อาจารย์คนงึ ร้จู กั กบั อาจารย์พนั ธ์ุทิพย์
ซงึ่ ส�ำ เรจ็ การศกึ ษาปรญิ ญาเอกดา้ นกฎหมายระหวา่ งประเทศจาก มหาวทิ ยาลยั

ดาว เนร์โยี หบลเดรยีจ1งา โกบดรยทะบรอำ�บาลจึกTาจUรายDกพ์ Cกวาโงดรรสยตั ัมนนภ์ าปายฐษอมณรส่า์ ริ มศริ าักดสษวต์งรจาันจทารร์ย์คนึง ฦๅไชย เม่ือวันที่ 8 กุมภาพันธ์ 2562

16  60 ปี รศ.ดร.พันธ์ุทพิ ย์ กาญจนะจติ รา สายสนุ ทร

Robert Schuman de Strasbourg ประเทศฝรง่ั เศส และสอนวิชากฎหมาย
ระหวา่ งประเทศอยทู่ ่ีคณะนิติศาสตรข์ ณะนัน้ กฎหมายระหว่างประเทศจึงเป็น
เหตุทที่ �ำ ใหม้ ารจู้ กั กัน

อาจารย์พันธุท์ ิพย์ เรียกอาจารย์คนงึ วา่ อาจารย์ แม้ว่าอาจารย์คนึงจะ
ไม่เคยสอนอาจารย์พันธุ์ทิพย์ในชั้นเรียนเลย แต่ในคราวท่ีอาจารย์คนึงมาสอน
ในคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เป็นช่วงที่เกิดสมาคมอาเซียนฯ
(ASEAN) ขนึ้ แล้ว ดว้ ยความท่ี “เหมอื นเจอผู้ทีค่ ุยในเรอ่ื งเดียวกันได้ คอื ชอบ
กฎหมายระหวา่ งประเทศ” อาจารยพ์ นั ธท์ุ ิพย์ กบั อาจารย์คนงึ ก็มกั จะชวนกัน
คุยเก่ียวกับอนาคตของภูมิภาคอาเซียนและการร่วมกลุ่มประชาคมมาต้ังแต่
เมื่อ 30 ปีท่ีแล้วก็ว่าได้ ตอนน้ันเราก็แลกเปล่ียน และคิดคล้ายกันในแง่ว่า
อาเซยี นคงจะตอ้ งพฒั นาคลา้ ยกบั สหภาพยโุ รป หรอื อยี ู แลว้ พอถามวา่ เชน่ นนั้
อาเซียนจะพัฒนาอย่างไร เราก็เห็นในทำ�นองคล้ายกันว่า กฎหมายเก่ียวกับ
การคา้ ธรุ กิจระหว่างประเทศ ของประเทศในอาเซยี นควรท�ำ ใหร้ ูปแบบเหมอื น
กันก่อน เพราะเป็นธรรมดาท่ีเร่ืองเกี่ยวกับการค้าและธุรกิจจะต้องเคลื่อนย้าย
ในอาเซยี นก่อนเร่ืองอ่นื ๆ กฎหมายเรือ่ งนีจ้ งึ จำ�เป็นต้องถกู พัฒนา

ผูร้ ่วมอุดมการณ์ รว่ มงานและสานตอ่

ด้วยความทอ่ี าจารยค์ นงึ กับอาจารย์พันธ์ุทพิ ย์ เหมอื นว่า “มอี ุดมการณ์
เดียวกันว่าจะต้องพัฒนาให้ประเทศไทย และกระตุ้นนักศึกษา ให้เห็นความ
ส�ำ คญั ของกฎหมายระหวา่ งประเทศทจ่ี ะมผี ลใชใ้ นประเทศไทย โดยเฉพาะเรอื่ ง
เศรษฐกิจ” เมอ่ื คุยกนั ไปในทางเดียวกนั ตา่ งฝา่ ยตา่ งทบทวนและกเ็ ห็นตรงกนั
ว่า เพ่ือจะพัฒนาความรู้กฎหมายระหว่างประเทศในประเทศไทยให้รองรับ
ดาวอน์โาหเลซดียจนากรกะ็คบวบรTตU้อDงCสรโดา้ ยงตนา�ำ ยรอารก่าฎมหดวมงาจยันทอร์าจารย์พนั ธุ์ทพิ ยเ์ ปน็ คนชวน กระตนุ้

บทร�ำ ลึก  17

ให้อาจารย์คนึงเขียนหนังสือชื่อ หลักกฎหมายธรุกิจระหว่างประเทศแผนก
คดีบุคคล โดยมีส่วนรวบรวมจากคำ�บรรยาย เพราะจะได้มีเอกสารสำ�หรับ
นักศึกษากฎหมาย อาจารย์พันธ์ุทิพย์มีส่วนช่วยอย่างมากที่ผลักดันทำ�ให้
อาจารย์คนงึ เขยี นหนังสือเลม่ น้สี �ำ เร็จเป็นรูปเป็นร่างในปี พ.ศ. 2540 และจาก
ความสามารถท่ีอาจารย์พันธุ์ทิพย์เรียนมา อาจารย์คนึงเลยชวนมาเขียนหัวข้อ
WTO กับธุรกิจระหว่างประเทศในประเทศไทย ให้กับหนังสือเล่มน้ี ก็นับว่า
นอกจากคดิ ก็ได้รว่ มงานเขียน ดว้ ยกัน

“อาจารย์พันธุ์ทิพย์เป็นเหมือนเพื่อนร่วมคิดสำ�หรับอาจารย์คนึง ใน
ความเชอ่ื ทจ่ี ะตอ้ งพฒั นากฎหมายระหวา่ งประเทศแผนกคดบี คุ คลในประเทศไทย”
แม้กระทั่ง การปรับปรุงหนังสือว่าด้วยการขัดกันแห่งกฎหมาย ท่ีตอนนั้นก็คิด
คล้ายกันว่าจะต้องทำ�ให้สำ�เร็จ เพ่ือให้นักกฎหมายได้ใช้ เพราะเม่ือมีอาเซียน
ย่อมมีประเด็นคนต่างสญั ชาติ และการข้ามชาตกิ ันมากข้ึนเร่อื ย ๆ และควรทำ�
หนังสือให้เข้าถึงและอ่านเข้าใจง่าย อาจารย์พันธุ์ทิพย์ก็ระดมกลุ่มลูกศิษย์
ของตัวเองและลูกศษิ ยอ์ าจารย์คนึง มาช่วยท�ำ ใหห้ นงั สอื น้ันสำ�เร็จลง

อาจารย์พันธ์ุทิพย์ชวนอาจารย์คนึงไปเป็นประธานสอบวิทยานิพนธ์
เกย่ี วกับกฎหมายระหวา่ งประเทศหลายครง้ั ถ้าเทา่ ทผ่ี สู้ ัมภาษณถ์ าม อาจารย์
คนึงคิดว่า “อาจารย์พันธ์ุทิพย์เป็นเพื่อนทางวิชากฎหมายระหว่างประเทศท่ี
ส�ำ คญั มากคนหนงึ่ ของอาจารยค์ นงึ อาจมากเปน็ ล�ำ ดบั หนงึ่ ในแงผ่ ทู้ อี่ าจารยค์ นงึ
หารอื แลกเปลยี่ นมมุ มองในการพฒั นากฎหมายระหวา่ งประเทศแผนกคดบี คุ คล
และอาเซยี น” เหมอื นกบั ทท่ี กุ ๆ ครง้ั ทคี่ ณะนติ ศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์
จดั เสวนาวชิ าการแกอ่ าจารย์คนงึ ในรอบหลายปีน้ี อาจารยค์ นึงกจ็ ะขออาจารย์
พนั ธท์ุ พิ ยท์ จ่ี ะเลอื กหวั ขอ้ เกย่ี วกบั อาเซยี นและกฎหมายระหวา่ งประเทศแผนก
ดาวคน์โดหีบลดุคจคาลกรตะลบอบดTUเDรCาคโดิดยเหนามยืออนรา่ กมันดวว่างจเันราทตร์ ้องช่วยกันสร้างนักกฎหมายระหว่าง

18  60 ปี รศ.ดร.พันธท์ุ ิพย์ กาญจนะจิตรา สายสนุ ทร

ประเทศจำ�นวนมาก มาช่วยพัฒนาเร่ืองนี้ในประเทศไทยและในประชาคม
อาเซียน

อาจารยพ์ นั ธท์ุ พิ ยม์ งุ่ มนั่ กบั การใชก้ ฎหมายกบั เรอ่ื งจรงิ ใน
สงั คม

อาจารยค์ นงึ คดิ วา่ “อาจารยพ์ นั ธท์ุ พิ ยเ์ ปน็ ผทู้ จ่ี รงิ ใจกบั ชาวบา้ นและคน
อพยพอย่างมาก” หมายถึง “เป็นคนจริงจังทุ่มเทที่จะให้ความช่วยเหลือ
ชาวบา้ น” อาจารย์พนั ธุท์ พิ ยน์ น้ั จบการศึกษาเกยี่ วกบั ธรุ กิจ และก็ยังมีมมุ มอง
เสรมิ ในเรอื่ งสทิ ธมิ นษุ ยชนควบคกู่ บั ธรุ กจิ มาโดยตลอดตง้ั แตร่ จู้ กั กนั เหมอื นเรอ่ื ง
การแกป้ ญั หาสัญชาติให้กบั ชาวบ้านซ่ึงเปน็ เรอื่ งทดี่ มี าก เขาไมไ่ ด้ละเลยในสิง่ ที่
ศกึ ษามา เพราะอาจารยพ์ ันธุ์ทพิ ยม์ คี วามรู้และยึดม่ันในหลักกฎหมาย แลว้ ยัง
มคี วามสนใจในอกี เรอื่ งท่ีเป็นประโยชนอ์ ันเปน็ เร่ืองทค่ี นเดือดรอ้ น มนั เลยกลับ
ท�ำ ใหเ้ ขาไดใ้ ชค้ วามรกู้ ฎหมายไปชว่ ยคนอน่ื ซงึ่ ตรงนเ้ี สมอื นวา่ “เขาเปน็ อาจารย์
สอนกฎหมายที่เป็นตัวอย่างอันดีแก่ลูกศิษย์ไปในตัว” แล้วก็ยังได้ “นำ�เอา
ปัญหา หรือ เร่ืองจริงที่เกิดข้ึนในประเทศไทยมาสอนลูกศิษย์ในห้องเรียน
กฎหมาย มาทำ�ให้คนเรียนกฎหมายได้รับรู้ มันก็ยิ่งทำ�ให้นักศึกษาได้เห็นเร่ือง
จริงท่ีควรเห็น เป็นสิ่งท่ีมีคุณค่าในการสอน” และก็เป็นประโยชน์ทำ�ให้
ประเทศไทยเข้าใจปัญหา

เปน็ อาจารยก์ ฎหมายในวยั หกสบิ ปเี พอ่ื ประเทศไทยตอ่ ไป

ในวัยหกสิบปีของอาจารย์พันธุ์ทิพย์ อาจารย์คนึงขออวยพรให้อาจารย์
พนั ธท์ุ พิ ยม์ สี ขุ ภาพแขง็ แรง คงไมข่ อกลา่ วอะไรมากนอกจากใหอ้ าจารยพ์ นั ธท์ุ พิ ย์

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

บทรำ�ลึก  19
เป็นอย่างท่ีเป็นต่อไป “รักษาความเข้มข้นท่ีมีต่อสิทธิมนุษยชนอย่างที่อาจารย์
พันธ์ุทิพย์เป็นมาตลอด” และ “อยากให้อาจารย์พันธ์ุทิพย์น้ันเป็นอาจารย์
สอนกฎหมายในมหาวทิ ยาลยั ตอ่ ไป”เพราะ อาจารยค์ นงึ คดิ วา่ การเปน็ อาจารย์
มหาวทิ ยาลยั ทอี่ อกมาชว่ ยเหลอื คน แลว้ นำ�เรอื่ งจรงิ ๆ ในสงั คมมาสอนนกั ศกึ ษา
อยา่ งเช่นที่อาจารยพ์ นั ธทุ์ พิ ยท์ ำ�นนั้ เปน็ เรือ่ งท่ไี ม่ได้ทำ�งา่ ย แต่เป็นสิง่ ท่คี วรทำ�
เป็นคุณประโยชน์ท่ีจำ�เป็น และเชื่อว่าเป็นลักษณะ “อาจารย์สอนกฎหมายที่
ประเทศไทยจะต้องมอี ย่”ู นน่ั เอง

ศาสตราจารยค์ นึง  ฦาไชย

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

20  60 ปี รศ.ดร.พนั ธท์ุ พิ ย์ กาญจนะจิตรา สายสนุ ทร

ค�ำ นิยม



รองศาสตราจารย์ ดร. พันธุ์ทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร เป็น
ผเู้ ชย่ี วชาญด้านกฎหมายระหวา่ งประเทศแผนกคดีบคุ คลอันดับตน้ ๆ ของไทย
เป็นผู้บุกเบิกงานด้านการแก้ไขปัญหาเรื่องคนไร้รัฐไร้สัญชาติ หรือปราศจาก
หลกั ฐานทางทะเบยี นราษฎรเพอื่ แสดงตวั ตนในสงั คมไทย ซงึ่ เคยเปน็ ปญั หาใหญ่
ท่ีถูกปกปิดซ่อนเร้นไว้ ให้เป็นที่รับรู้และตระหนักถึงความสำ�คัญของปัญหา
ทั้งยังได้เสนอแนวทางพัฒนากฎหมายท่ีเกี่ยวข้อง โดยมีงานวิจัยรองรับ
สนับสนุนจนเป็นที่ประจักษ์ถึงความจำ�เป็นและประโยชน์ท่ีจะได้จากการ
ปรับปรุงกฎหมายเพื่อแก้ไขปัญหาเร่ืองนี้ให้คล่ีคลายไปตามลำ�ดับ ทำ�ให้เกิด
พัฒนาการของกฎหมายท่ีเก่ียวข้องหลายฉบับ เช่น กฎหมายว่าด้วยสัญชาติ
กฎหมายว่าดว้ ยคนเข้าเมอื ง และกฎหมายการทะเบียนราษฎร เป็นต้น

นอกจากงานด้านกฎหมายที่ท่านเชี่ยวชาญแล้ว ท่านอาจารย์ ดร.
พันธ์ุทิพย์ยังได้นำ�แนวทางการทำ�วิจัยทางนิติศาสตร์ท่ีเน้นประเด็นปัญหาท่ี
เป็นอยู่จริงในสังคมไทยปัจจุบันเป็นโจทย์วิจัย มีบุคคลหรือกลุ่มบุคคลท่ีกำ�ลัง
ตกทุกข์ได้ยากเพราะปัญหาน้ันอยู่จริง โดยคณะผู้วิจัยไม่เพียงแค่ทำ�แบบ
สอบถามส่งไปขอข้อมูลและความคิดเห็นจากผู้เก่ียวข้องทุกฝ่ายเท่านั้น แต่จะ
ต้องลงไปเผชิญหน้ากับปัญหาร่วมกับบุคคลท่ีเก่ียวข้องทุกฝ่ายเพื่อรับรู้ถึง
สภาพและสาเหตุแหง่ ปญั หาในเชิงประจักษ์ ทัง้ ยงั มสี ่วนให้ความช่วยเหลือทาง
ดาวกนโ์ฎหหลดมจาากยรแะบกบ่ผู้ปTUรDะCสโบดยปัญนาหยอารไ่าปมใดนวงโจอันกทารส์ เดียวกัน ทำ�ให้สามารถออกแบบ

บทร�ำ ลกึ   21

แนวทางในการแก้ปัญหาดังกล่าวได้อย่างลงตัวบนพ้ืนฐานของเหตุการณ์จริง
การวจิ ยั ทางเอกสารและกฎหมายเปรยี บเทยี บจะถกู น�ำ มาใชเ้ ปน็ ขอ้ มลู ประกอบ
การวเิ คราะหแ์ ละสนบั สนนุ ขอ้ เสนอในการปรบั ปรงุ แกไ้ ขกฎหมายและระเบยี บ
ปฏิบัติให้มีส่วนในการแก้ปัญหาท่ีเป็นโจทย์วิจัยได้อย่างเป็นรูปธรรมและย่ังยืน
ซงึ่ แนวทางการท�ำ วจิ ยั แบบนจ้ี ะเปน็ ประโยชนต์ อ่ สงั คมไดด้ กี วา่ และมโี อกาสจะ
ถูกนำ�ไปใช้เป็นแนวทางในการพัฒนากฎหมายได้มากกว่าวิจัยทางเอกสารและ
กฎหมายเปรยี บเทยี บเพยี งดา้ นเดยี ว

สง่ิ ส�ำ คญั อกี ประการหนงึ่ ซง่ึ ท�ำ ใหท้ า่ นอาจารย์ ดร. พนั ธท์ พิ ยเ์ ปน็ ยง่ิ กวา่
นกั กฎหมายแถวหนา้ และนกั วชิ าการดเี ด่นกค็ อื ความเป็น “คร”ู ผู้หว่ งใยและ
ผ้ใู หส้ ง่ิ ดี ๆ ท้งั หลายที่ท่านมีแกล่ กู ศษิ ย์อย่างต่อเนอ่ื งสมํา่ เสมอ ทา่ นให้หลกั คดิ
หลกั การท�ำ งาน และหลกั วชิ าแกศ่ ษิ ยท์ กุ รนุ่ ทกุ คน โดยไมม่ กี ารหวงกนั เกบ็ ซอ่ น
ไว้ ท่านทักท้วงติติงในส่ิงท่ีผิดพลาด เพื่อเปิดโอกาสให้เกิดการปรับปรุงแก้ไข
ไมผ่ ดิ ซา้ํ อกี ตอ่ ไป ทา่ นชนื่ ชมในผลงานทท่ี รงคณุ คา่ ของศษิ ย์ และหาทางยกยอ่ ง
ให้เปน็ ที่รับรู้ของสังคม นบั ว่าเปน็ แบบอยา่ งของ “ครูกฎหมาย” ทที่ รงคุณค่า
ของวงการศกึ ษากฎหมายไทยทหี่ าไดย้ ากยงิ่ ในยุคนี้

ผมรู้สึกเป็นเกียรติ และมีความสุขอย่างยิ่งที่ได้มีโอกาสร่วมแสดงความ
ชนื่ ชมในความเป็น รองศาสตราจารย์ ดร. พันธ์ุทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร
ในวาระทท่ี ่านจะเกษยี ณอายรุ าชการปลายปนี ี้

ศาสตราจารยพ์ ิเศษจรญั ภักดธี นากุล
ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ
มนี าคม 2562

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

22  60 ปี รศ.ดร.พันธท์ุ ิพย์ กาญจนะจิตรา สายสนุ ทร

ระร่นื -ระลึก-ร�ำ พึง-ร�ำ พัน.....ธุท์ ิพย์



ชาวธรรมศาสตร์ท่ีจะต้องเรียนปีหนึ่ง ณ คณะศิลปศาสตร์ก่อนแยกไป
ตามสายวชิ าทต่ี นเลอื กคงไมม่ ใี ครไมเ่ คยเดนิ เขา้ ออกทางประตดู า้ นทา่ พระจนั ทร์



ปลายปี 2519 ขณะนั่งรับประทานข้าวหน้าเป็ดอยู่ท่ี “นิวย่งฮ้ัว” ผม
ไดย้ นิ เสียงพูดวา่

“เบอ่ื จรงิ ๆ นอ่ี ะ เดย๋ี วจะตอ้ งไปเปลย่ี นเปน็ กระโปรงกอ่ นเขา้ ธรรมศาสตร”์
ผมหันไปถามว่า “คณุ จะเขา้ เรยี นหรอื คะ?”
เธอมองหน้าผมด้วยความสงสยั ว่าใครมาพดู กบั เธอ
ผมพูดต่อไปว่า “มหาวิทยาลัยกำ�หนดใหแ้ ต่งเครื่องแบบสำ�หรับพธิ กี าร
ดาวสน์โ่วหนลนดจอากกจระาบกบนTนั้ UใDหCแ้ โตดง่ ยกนาายยสอุภร่าามพดวงจนั ทร์

บทร�ำ ลกึ   23
ดงั นนั้ คงตอ้ งพจิ ารณาเองวา่ อยา่ งไร สุภาพและเหมาะกบั สถานการณ์
เช่น หากต้องเคล่ือนไหว ปีนป่าย ตอกตะปู เพื่อทำ�กิจกรรมของชมรม คุณก็
สวมกางเกงได้”
เธอฟงั ดว้ ยความสนใจ ยิ้มและเดินออกไป
นั่นคอื ครัง้ แรกท่ีผมได้พบกับทา่ น และผมกม็ ไิ ดแ้ นะน�ำ ตวั ทา่ นคงสงสยั
วา่ ผมรู้อะไรเก่ยี วกบั ระเบยี บ มธ.
อกี สามปีตอ่ มา ท่านคงจะนง่ั เรียน กฎหมายระหว่างประเทศแน่ ๆ แต่
ผมไม่ทันสังเกตว่าอยแู่ ถวไหน
ประมาณ 2541 พบท่านอีกครั้งในวิชาสิทธิมนุษยชน คราวนี้มีผู้เรียน
ประมาณ 10 คน จงึ รจู้ กั กนั ดขี น้ึ บรรยากาศเปน็ การคยุ กนั เสยี มากกวา่ บรรยาย
ผลการประเมินออกมาดว้ ยระดบั สูงสุดเทา่ ที่จะพงึ ได้รบั

ความประทบั ใจครงั้ แรก

แม้ท่านจะมีความคิดและการดำ�รงตนเป็นตัวเองค่อนข้างมากแต่ก็ยัง
อยู่ในกรอบของมหาวิทยาลัยอย่างเคร่งครัด ต่างจากบางคนท่ีหากไม่ชอบ
ข้อกำ�หนดกฎเกณฑ์ก็จะทำ�เป็นไม่รู้ไม่ชี้หรือถึงขนาดตั้งใจฝ่าฝืน โดยคิดว่า
คงรอดหูรอดตาเจ้าหน้าท่ไี ปได้

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

24  60 ปี รศ.ดร.พันธท์ุ พิ ย์ กาญจนะจิตรา สายสนุ ทร

ประมาณปี พ.ศ. 2528 ทราบว่าท่านได้รับทุนไปเรียนท่ี Robert
Schuman de Strasbourg ผมรู้สึกช่ืนชมนักเรียนต่างชาติทไี่ ปทำ� Doctorat
มากเพราะผมเคยนั่งเรียนหลักสูตรสั้น ๆ สอง สามเดือน ณ Institut Inter-
national des Droits de l’homme เมืองเดียวกับท่ีมหาวิทยาลัยนี้ต้ังอยู่
แตผ่ มอา่ นเอกสารทเี่ ขาก�ำ หนดใหจ้ ากหลงั อาหารเยน็ ถงึ ตหี นง่ึ ตลอดระยะเวลา
12 สปั ดาห์ ยงั ได้ไม่ถงึ ครึ่งหนึง่ ท่ีจำ�เป็นตอ้ งรู้ เพอ่ื ตดิ ตามค�ำ สอนและสัมมนา

การที่ท่านจบมาไดน้ ัน้ น่าทง่ึ จรงิ ๆ

ความประทบั ใจครั้งท่ีสอง

เมื่อจบแล้วมาเป็นอาจารย์ ท่านได้ผสมผสานความรู้เข้ากับข้อเท็จจริง
ของสังคมที่เหล่ือมลาํ้ ได้เขา้ ไปช่วยเหลอื ผู้ด้อยโอกาสในกรณสี �ำ คญั ๆ เช่น

1) ชาวบ้านแม่อายจำ�นวน 1,243 คน ถูกถอนช่ือออกจากทะเบียน
ราษฎรจนกลายเป็นคนไร้สัญชาติ ช่วง พ.ศ. 2545-2548 ซึ่ง
ขณะน้ีแม้ยังไม่ครบทุกคนแต่เกือบทั้งหมดก็กำ�ลังทยอยเข้ารับ
สัญชาตไิ ทย

นับเป็นคดปี ระวตั ศิ าสตรเ์ รื่องสัญชาติไทยท่ีข้ึนสศู่ าลปกครอง
2) การผลกั ดนั ใหค้ วามชว่ ยเหลอื ทางกฎหมายแกค่ นทเ่ี กดิ ในประเทศไทย

แต่ยังไร้สัญชาติ- เรื่อง “นายหม่อง ทองดี” ซึ่งเป็นลักษณะผู้ทำ�
คุณประโยชน์ให้ประเทศไทยอันจะทำ�ให้เป็นคดีตัวอย่างให้กับ
ผู้ที่มีปัญหาในทำ�นองเดียวกันได้เข้าสู่กระบวนการที่ถูกต้องตาม
กฎหมายไทย
ด้วยความรู้ความสามารถบวกคุณงามความดีอันเป็นที่ประจักษ์ ต่อมา
ดาวจนโ์งึ หไลดด้รจับากกราะรบแบตT่งUตD้ังCใหโด้เปย็นนสายมอารชา่ มกิ สดวภงาจปันทฏรริ ์ ูปแห่งชาติ

บทรำ�ลกึ   25

พ.ศ. 2562 เวลาผ่านไปด้วยความรวดเร็ว พวกเราจึงมาร่วมกนั ระลกึ ถึง
ทา่ นด้วยความยนิ ดี

นพนธิ ิ สรุ ิยะ มีความภาคภูมิใจเปน็ อยา่ งยิง่ ทีม่ โี อกาสเป็นครขู อง ดร.
พันธุ์ทิพย์ กาญจนจิตรา ผซู้ งึ่ เห็นแกค่ วามสุขของผอู้ ืน่ มากกวา่ ของตนเอง

ENFIN, PERMETTEZ-MOI DE VOUS DIRE QUE CHAQUE
ALPHABET DE SON NOM REPRESENTE LES ELEMENTS SUIVANTS :

P = paraître : Elle a plus de connaissances qu’elle
n’en laisse paraître.
H = humaine : Elle est humaine.
U = usage : Elle peut vous fournir les références
d’usage.
N = nouvelle : Elle se bat inlassablement pour la cause
d’une nouvelle vie des défavorisés.
T = tâche : Elle prend à tâche de decouvrir la
vérité.
H = humble : Elle est humble de coeur.
I = incontesté : Son dévouement pour une vie meilleure
au bénéfice des autres est incontesté.
P = prodigienx : Ses services publics sont prodigienx.

นพนธิ ิ สรุ ิยะ

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

26  60 ปี รศ.ดร.พนั ธุท์ พิ ย์ กาญจนะจิตรา สายสนุ ทร

ร�ำ ลึกความหลงั ครง้ั “แหวว”
ยงั เป็นนกั ศึกษานติ ฯิ



ผู้เขียนได้รับการทาบทามให้เขียนบทรำ�ลึกในหนังสือที่คณะนิติศาสตร์
มธ. จัดทำ�เน่ืองในโอกาส รองศาสตราจารย์ ดร. พันธุ์ทิพย์ กาญจนะจิตรา
สายสนุ ทร อายุ ครบ 60 ปี ผเู้ ขยี นตอบรบั ดว้ ยความยนิ ดอี ยา่ งยงิ่ ทไ่ี ดม้ สี ว่ นรว่ ม
ในการจดั ทำ�หนงั สือเลม่ น้ี

ในปี 2519 ปีแรกที่ผู้เขียนเริ่มเข้ารับราชการเป็นอาจารย์ประจำ�คณะ
นิติศาสตร์ งานหนึ่งซึ่งอาจารย์ในคณะทุกคนต้องทำ�คือ การทำ�หน้าท่ีเป็น
“อาจารย์ท่ีปรึกษา” จำ�ได้ว่าวันแรกท่ีมีโอกาสพบนักศึกษารหัส 19 ที่อยู่ใน
ทปี่ รกึ ษา ในกลมุ่ น้ันมีเดก็ สาวใส่แว่นตา หน้าตาสดใส น่ารกั ผวิ พรรณดี เวลา
พูดจาชัดเจน สุภาพเรียบร้อย เสียงใสไพเราะ แนะนำ�ตัวว่าช่ือ พันธ์ุทิพย์
กาญจนะจิตรา ช่ือเล่น แหวว เป็นคนเชียงใหม่ จึงกล่าวได้ว่า ผู้เขียนพบกับ
รองศาสตราจารย์ ดร. พันธ์ุทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร ต้ังแต่ปี 2519
ขณะท่ีท่านยังเป็นผู้เยาว์ จนถึงขณะท่ีเขียนบทความน้ี ท่านมีอายุครบ 60 ปี
บริบูรณ์ เรียกว่าเป็นวัยเกษียณแล้ว นับเป็นเวลาท่ีพบและรู้จักกันยาวนานถึง
40 กว่าปี

ตลอดระยะเวลา 40 กว่าปีน้ัน ย่อมตอ้ งมเี ร่อื งราวมากมาย ความผกู พนั
ระหว่างเรา 2 คน มีหลายสถานะรวมกัน ตั้งแต่ ครูกับศิษย์ รุ่นพ่ีกับรุ่นน้อง
เพ่ือนร่วมงาน และที่สำ�คัญคือความรักและปรารถนาดีระหว่างกันท่ีพัฒนาต่อ
ดาวเนนโ์ ห่ือลงดจจนากเประ็นบคบวTาUมDผCูกโพดยันฉนาันยทอร์พ่า่ีกมับดนวง้อจงันใทนร์ครอบครัวเดียวกันก็ว่าได้ ขณะท่ีเริ่ม

บทร�ำ ลกึ   27
จะเขียนบทรำ�ลึกนี้ ภาพเหตุการณต์ ่าง ๆ กิจกรรมต่าง ๆ ทั้งด้านการทำ�งาน
และการใช้ชีวิตส่วนตัวในอดีต ผุดขึ้นมาในหัว อยากเขียนเล่าเพื่อรำ�ลึกถึง
ความผูกพนั ระหวา่ งเรา 2 คนในมมุ ตา่ ง ๆ ไปเสียทกุ เร่อื งราว เพราะเปน็ ความ
ทรงจ�ำ ทดี่ ี ๆ ของผเู้ ขยี นทงั้ สนิ้ แตด่ ว้ ยขอ้ จ�ำ กดั ของพนื้ ทใ่ี นการน�ำ เสนอบทร�ำ ลกึ
ผู้เขียนจึงขอเล่าเพียงบางเรื่องที่ผู้เขียนจำ�แม่นอยู่ในใจและเป็นสิ่งทีผู้เขียนได้
เห็นและเชื่อว่าเป็นลักษณะเด่นอันเป็นพ้ืนฐานท่ีดีที่มีอยู่ในตัวของ “แหวว”
ต้ังแต่ยังเป็นเด็กนักศึกษา เม่ือหลอมรวมกับความใฝ่รู้และใฝ่หาประสบการณ์
ในด้านต่าง ๆ ทีจ่ ะเป็นประโยชนต์ อ่ สังคมในเวลาต่อ ๆ มา จึงพัฒนาตวั ตนจน
เติบโตเป็นนกั วชิ าการทป่ี ระสบความสำ�เรจ็ มีผลงานเปน็ ท่ปี ระจักษ์ และเปน็ ท่ี
ยอมรบั นบั ถือในสงั คมดังเช่นทุกวันน้ี

ปี 2521 ผู้เขียนได้รับมอบหมายจากคณะฯ ให้เป็นผู้จัดการวารสาร
นิติศาสตร์ ซ่ึงมี อาจารย์ชาติชาย อัครวิบูลย์ เป็นบรรณาธิการ ในสมัยนั้น
วารสารนิติศาสตร์ประสบความสำ�เร็จตามเป้าประสงค์คือเป็นเวทีให้อาจารย์
นกั ศกึ ษากฎหมาย และนกั กฎหมายทวั่ ไปไดเ้ ผยแพรค่ วามรผู้ า่ นบทความตา่ ง ๆ
คุณภาพของบทความที่ลงพิมพ์ล้วนเป็นบทความที่ดีและน่าสนใจ แต่วารสาร
นติ ศิ าสตรย์ งั มปี ญั หาดา้ นการจดั การเพราะไมส่ ามารถพมิ พอ์ อกเผยแพรไ่ ดต้ าม
ก�ำ หนด (ก�ำ หนดปลี ะ 4 เลม่ รายไตรมาส) เนื่องจากคณะฯ ขาดบคุ ลากรทจี่ ะ
ช่วยจัดทำ� ดังนั้น อ.ชาติชาย และผู้เขียนจึงหารือกันว่าน่าจะให้นักศึกษาเข้า
มาช่วย มอบหมายให้มีหน้าท่ีและรับผิดชอบเป็นกองบรรณาธิการและ
กองจัดการ ซ่ึงนอกจากคณะฯ จะได้ผู้มาช่วยทำ�งานแล้ว ยังเป็นการฝึกให้
นักศกึ ษาทสี่ นใจในการทำ�วารสารทางวชิ าการไดร้ ูจ้ กั งานการทำ�วารสาร ใหไ้ ด้
เรียนรู้ว่าระบบ ข้ันตอนการทำ�วารสารตั้งแต่เร่ิมต้นจนออกเผยแพร่มีอย่างไร
อีกด้วย การหานักศึกษามาช่วยงานก็ใช้วิธีการให้คณาจารย์ในคณะบอกต่อ ๆ
ดาวกน์โนั หไลปดยจางั กนรกัะบศบกึ ษTUาDในCทโดปี่ ยรนกึ าษยาอรดา่ ว้มยดเวหงตจันนุ ที้ “ร์แหวว” ซง่ึ อยใู่ นทปี่ รกึ ษาของผเู้ ขยี น

28  60 ปี รศ.ดร.พนั ธุ์ทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร
จึงได้อาสาเข้ามาเป็นหนึ่งใน “กลุ่มวารสารนิติ” (เป็นช่ือท่ีสมาชิกในกลุ่ม
นกั ศกึ ษาเรียกกนั เอง) รว่ มกบั พ่ี ๆ เพอื่ น ๆ น้อง ๆ ในคณะฯ โดย อ. ชาตชิ าย
และผู้เขียนได้แบ่งกลุ่มนักศึกษาออกเป็น 2 กลุ่มย่อย ตามความสนใจของ
นักศึกษาแต่ละคน ต้ังเป็นกองบรรณาธิการกับกองจัดการ แต่ในการทำ�งาน
นอกจากงานตามหน้าท่ีของกลุ่มแล้ว ทั้งสองกลุ่มจะช่วยกันทำ�งานสนับสนุน
ซึง่ กนั และกัน (ดรู ายช่ือกองบรรณาธกิ าร และกองจัดการในครง้ั นั้น ตามรูป)

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจันทร์

บทรำ�ลึก  29

แหววเปน็ หนงึ่ ในกองบรรณาธกิ ารทท่ี �ำ หนา้ ทไี่ ดอ้ ยา่ งเขม้ แขง็ รบั หนา้ ที่
ตดิ ตามผเู้ ขยี นบทความซงึ่ บรรณาธกิ ารไดต้ ดิ ตอ่ เบอ้ื งตน้ ไวแ้ ลว้ เพอ่ื ใหไ้ ดต้ น้ ฉบบั
บทความจากผู้เขียนส่งโรงพิมพ์ตามกำ�หนดเวลาท่ีวางไว้ งานน้ีแหววทำ�ได้ดี
เพราะเป็นคนเรียบร้อยมีสัมมาคารวะ รู้จักพูด จึงได้รับความเมตตาและ
ความรว่ มมอื จากผใู้ หญท่ แ่ี หววไปตดิ ตอ่ ดว้ ยเสมอ หลงั จากนนั้ กองบรรณาธกิ าร
จะทำ�หน้าท่ีตรวจปรู๊ฟบทความท่ีได้รับการเรียงพิมพ์จากโรงพิมพ์ให้ถูกต้อง
ตามตน้ ฉบบั และเนอ้ื หา ซง่ึ แหววกท็ �ำ ไดด้ เี พราะเปน็ คนมคี วามละเอยี ดรอบคอบ
การทำ�หน้าที่นี้เองทำ�ให้ แหวว จำ�เป็นต้องอ่านบทความท่ีตนได้รับมอบหมาย
ให้ตรวจทุกบทความอย่างละเอียด ต้องอ่านให้เข้าใจเน้ือหาที่ผู้เขียนนำ�เสนอ
เพ่อื จะได้ตรวจสอบวา่ โรงพิมพ์เรียงพมิ พ์ข้อความตกหล่น หรือเรยี งผิด หรอื ไม่
ในขณะเดยี วกนั ตอ้ งตรวจสอบตวั สะกดทกุ ค�ำ ทกุ บรรทดั เพราะบางครงั้ ตน้ ฉบบั
ก็อาจเขียนหรือพิมพ์ผิด หรือตกหล่นด้วย ตรวจสอบการเว้นวรรคตอนให้ถูก
หลักภาษาไทย ดงั นัน้ การตรวจปรู๊ฟจึงมใิ ช่เพียงตรวจให้ตรงกับต้นฉบับทกุ ตวั
อักษรเท่านั้น แหววเคยบอกว่า แหววเหมือนถูกบังคับให้ต้องอ่านบทความที่
ลงพมิ พใ์ นวารสารแตล่ ะฉบบั ตง้ั แตย่ งั เปน็ นกั ศกึ ษา ท�ำ ใหไ้ ดค้ วามรหู้ ลากหลาย
ด้านตามเน้ือหาบทความเหลา่ น้ัน นอกจากนัน้ การได้อา่ นบทความทเี่ ขยี นโดย
นักวิชาการหลาย ๆ ทา่ น แต่ละท่านจะมีวธิ กี ารนำ�เสนอเนอ้ื หาในรูปแบบ ลลี า
และสำ�นวนการเขียนท่ีแตกต่างกัน ทำ�ให้แหววได้เรยี นรูผ้ า่ นประสบการณ์การ
เปน็ กองบรรณาธกิ ารดงั กลา่ วแลว้ น�ำ มาปรบั ใชแ้ ละพฒั นาตอ่ ยอดเปน็ การเขยี น
บทความของตนไม่มากก็น้อย นอกจากงานด้านกองบรรณาธิการ แหววยัง
ได้ช่วยงานกองจัดการ ด้านการหาสปอนเซ่อร์ลงวารสารเพ่ือเป็นทุนในการ
ดำ�เนินงาน การติดต่อร้านหนังสือเพ่ือวางจำ�หน่ายวารสาร การบริหารสต๊อค
ดาววนา์โหรลสดาจรากตรละบอบดจTนUDเกCบ็ โดเงยนิ นจาายกอรร่าา้ มนดหวนงจงั ันสทอื ร์เพอ่ื สง่ ใหแ้ กค่ ณะฯ ผเู้ ขยี นประทบั ใจ

30  60 ปี รศ.ดร.พันธ์ุทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสนุ ทร
แหววและทีมงานในกองบรรณาธิการและกองจัดการทุกคนในยุคน้ันเป็นอย่าง
มาก เพราะทุกคนเป็นนักศึกษาที่มีจิตอาสา ทำ�งานเพื่อส่วนรวมให้แก่คณะฯ
มีความรับผิดชอบ เสียสละและซื่อสัตย์สุจริต (เพราะต้องรับผิดชอบด้านการ
บริหารเงินด้วย) และท่ีสำ�คัญทุกคนเป็นผู้สร้างทีมงานที่มีความสามัคคี รู้จัก
ผลัดกันเป็นผู้นำ�และผู้ตามในแต่ละโอกาส จนทำ�ให้งานท่ีได้รับมอบหมาย
บรรลุผล ในขณะเดียวกันทุกคนก็ไม่ได้ละท้ิงการเรียน รู้จักแบ่งเวลาเรียนกับ
เวลาทำ�กจิ กรรมไดอ้ ย่างดยี ิง่ งานวารสารนิตศิ าสตร์ น้เี อง เปน็ จดุ เริ่มต้นท�ำ ให้
ผู้เขียนได้รู้จักแหววมากยิ่งขึ้น ไม่ใช่แหววในฐานะท่ีเป็นนักศึกษาคนหน่ึงในท่ี
ปรึกษาเท่านั้น การทำ�งานร่วมกันอย่างใกล้ชิดในคณะฯ การไปสัมมนาต่าง
จงั หวดั การจดั กจิ กรรมตา่ ง ๆ ของคณะฯ เพ่อื พฒั นาวารสารนิติศาสตร์ ท�ำ ให้
ผู้เขียนสนิทสนมกับแหววและทุกคนในกลุ่มวารสารนิติเหมือนพ่ีน้องในอีก
สถานะหนงึ่ นอกเหนอื จากการเปน็ ครูกับศิษย์ นบั ต้ังแต่น้ันจนบดั นี้ แหววและ
ทกุ คนใน “กลมุ่ วารสารนติ ”ิ ตา่ งไดท้ �ำ หนา้ ทข่ี องตนในดา้ นการศกึ ษา แยกยา้ ย
กันทำ�การงานจนประสบความสำ�เร็จทั้งในแวดวงราชการและในแวดวงธุรกิจ
เอกชน เปน็ ศิษยเ์ ก่าทีส่ ร้างความภาคภูมิใจให้แก่คณะนติ ศิ าสตร์

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจันทร์

บทร�ำ ลกึ   31

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

32  60 ปี รศ.ดร.พนั ธท์ุ พิ ย์ กาญจนะจติ รา สายสนุ ทร

ชว่ งทแี่ หววใกลจ้ บการศกึ ษา ผเู้ ขยี นเคยใหข้ อ้ คดิ กบั แหวววา่ แหววเปน็
คนที่สนใจสภาพแวดล้อมทางสังคม สนใจปัญหาที่เกิดข้ึนในสังคม ชอบแสดง
ความคิดเห็น และชอบการเรียนกฎหมาย ผลการเรียนอยู่ในเกณฑ์ดีมาก
แหววเปน็ คนมพี นื้ ความรดู้ า้ นภาษาฝรงั่ เศสดมี ากคนหนงึ่ และชอบสอนหนงั สอื
และสอนได้ดี (ดูจากท่ี แหววอาสาสอนภาษาฝรั่งเศสพื้นฐานเพ่ือเป็นการ
เตรียมตัวไปศึกษาต่อที่ฝรั่งเศสให้อาจารย์วรพจน์ วิศรุตพิชญ์ ซ่ึงไม่มีความรู้
ภาษาฝร่ังเศสเลยเพราะจบมัธยมศึกษาตอนปลายสายวิทยาศาสตร์) แหววน่า
จะเป็นอาจารย์คณะนิติศาสตร์ได้ดี นอกจากน้ันการเป็นอาจารย์ยังมีโอกาสได้
ศึกษาต่อตา่ งประเทศ ไดส้ อบชงิ ทนุ ไปศกึ ษาตอ่ ที่ประเทศฝรง่ั เศส อีกด้วย

ปีการศึกษา 2522 แหววจบการศึกษาได้รับปริญญานิติศาสตรบัณฑิต
(เกียรตินิยมอันดับ 2) ต่อมา ได้รับการคัดเลือกให้เป็นอาจารย์ประจำ�คณะ
นติ ศิ าสตร์ เรา 2 คน จงึ มาเป็น “เพือ่ นร่วมงาน” ในอีกสถานะหนึ่ง

ในช่วงแรก ๆ ที่แหววเปน็ อาจารย์ประจำ�ในคณะฯ ผเู้ ขยี นได้รบั ทนุ ไป
ศึกษาต่อที่ประเทศญ่ีปุ่นและเม่ือผู้เขียนจบการศึกษากลับเข้าทำ�งานท่ีคณะฯ
ชว่ งนนั้ แหววไดร้ บั ทนุ และกำ�ลงั ศกึ ษาตอ่ ทปี่ ระเทศฝรง่ั เศส จงึ ไมค่ อ่ ยมกี จิ กรรม
ทที่ �ำ รว่ มกัน จนกระท่ังแหวว จบการศกึ ษาชั้นปรญิ ญาเอกกลับมาจากประเทศ
ฝรั่งเศส แหววจบการศึกษาทางด้านกฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีบุคคล
กฎหมายขดั กนั และท�ำ วทิ ยานพิ นธเ์ กยี่ วกบั เรอ่ื งสญั ญาซอื้ ขายระหวา่ งประเทศ
ผเู้ ขยี นมคี วามสนใจดา้ นกฎหมายขดั กนั อยแู่ ลว้ เนอ่ื งจากในขณะทศ่ี กึ ษาทญ่ี ป่ี นุ่
ผู้เขียนทำ�วิทยานิพนธ์เรื่องเกี่ยวกับการค้าระหว่างประเทศผ่านนิติบุคคล
ข้ามชาติ จึงมีความสนใจเรื่องสัญชาติของนิติบุคคล อยากทราบเพ่ิมเติมว่า
ประเทศในภาคพื้นยุโรปมีแนวคิดเก่ียวกับเรื่องนี้อย่างไร ทำ�ให้ได้แลกเปล่ียน
ดาวคน์โวหาลมดรจกู้ากบั รแะบหบววTใUนDปCญั โดหยานเกายยี่ อวรก่าบัมเดรวอื่ งงจกันทฎรห์ มายสญั ชาตทิ ง้ั สญั ชาตขิ องนติ บิ คุ คล

บทรำ�ลกึ   33

และสัญชาติของบุคคลธรรมดาอยู่เนือง ๆ ผู้เขียนได้รับความรู้ความเข้าใจ
เพ่มิ ขึน้ จงึ สง่ เสรมิ สนับสนนุ ให้แหววเขียนบทความทางวชิ าการเกีย่ วกบั เรื่องที่
แหววเลา่ ใหผ้ เู้ ขยี นฟงั ดงั กลา่ วเพอ่ื ลงในวารสารนติ ศิ าสตร์ แหววเคยบอกผเู้ ขยี น
ในเวลาต่อมาว่า ผู้เขียนเป็นคนหนึ่งท่ีจุดประกายความคิดความสนใจในเร่ือง
ของกฎหมายสัญชาติ แล้วจึงทำ�ให้สนใจต่อเนื่องไปจนถึงปัญหาเร่ืองคนไร้รัฐ
ปญั หาด้านสิทธิมนษุ ยชน จนมผี ลงานต่าง ๆ ออกมาดงั ท่ปี รากฏ ผเู้ ขยี นปลมื้ ใจ
ท่ีแหววกล่าวเช่นน้ัน แต่ผู้เขียนเชื่อว่าคนเราจะประสบความสำ�เร็จในเร่ืองใด
กต็ าม ตอ้ งมีความต้งั ใจจริง ความมุมานะพยายาม อดทน และเกาะตดิ ปัญหา
อยา่ งจรงิ จงั ซึ่งคุณลักษณะเหล่าน้ีมีพร้อมในตวั ของแหวว แหววน�ำ ความรทู้ าง
วชิ าการของตนทมี่ มี าขบั เคลอื่ นเชงิ นโยบายและผลกั ดนั ทกุ ภาคสว่ น รว่ มมอื กบั
หน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องทำ�งานลงลึกถึงพื้นที่ เพ่ือให้เกิดผลเป็นรูปธรรม
ท้ังในการปรับปรุงแก้ไขกฎหมาย และปรับปรุงแนวทางปฏิบัติ จนทำ�ให้
รองศาสตราจารย์ ดร. พันธ์ุทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร มีผลงานเป็น
ท่ีประจักษ์ เป็นที่ยอมรับในสังคม และได้รับยกย่องจากคณะกรรมการ
สิทธิมนุษยชนแห่งชาติว่า เป็นผู้อุทิศตนเพ่ือส่งเสริม ปกป้อง และคุ้มครอง
สิทธิมนุษยชาติด้านสิทธิของกลุ่มชาติพันธุ์ และมอบรางวัลเกียรติยศ “ผู้อุทิศ
ตนเพอื่ สทิ ธมิ นษุ ยชน” และไดร้ บั การยอมรบั จากหนว่ ยงานอนื่ ทงั้ ภาคราชการ
และ NGO มีเกยี รตปิ ระวัติมากมาย ในขณะเดยี วกนั ดา้ นความเปน็ ครู แหวว
ได้รับยกย่องจากสภามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ให้เป็น “ครูดีเด่น ด้าน
สังคมศาสตร”์ อีกดว้ ย ในฐานะทีเ่ ป็น ครู พี่ เพ่ือนร่วมงาน ผูเ้ ขียนรู้สกึ ยนิ ดี
และภมู ใิ จอย่างยง่ิ

เร่ืองราวต่าง ๆ ที่เกิดข้ึนระหว่างผู้เขียนและแหววที่สืบเน่ืองยาวนาน
ดาวเนป์โหน็ ลคดวจาากมรผะกูบพบนั TUในDดCา้ โนดยตา่นงายๆอรทา่ งั้มสดว่ วนงจทนั เี่ ทปรน็ ์ เรอ่ื งงานวชิ าการ งานทไี่ มใ่ ชว่ ชิ าการ

34  60 ปี รศ.ดร.พนั ธทุ์ พิ ย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร
โดยตรง เรื่องการใช้ชีวิตสว่ นตัว มที งั้ เรอ่ื งท่เี รามีความเหน็ ตรงกัน เห็นตา่ งกนั
เร่ืองทที่ �ำ ให้สขุ ทุกข์ สมหวัง ผดิ หวงั ดีใจ เศร้าเสยี ใจ ผูเ้ ขยี นและแหววร่วมกัน
เดนิ ผา่ นเรอื่ งราวเหลา่ นน้ั ดว้ ยความรกั และปรารถนาดตี อ่ กนั เสมอมา หากผเู้ ขยี น
มีเร่ืองใดท่ีเอ่ยปากขอให้แหววช่วย แหววจะเต็มใจช่วยอย่างเต็มท่ี ไม่เคย
ปฏเิ สธเลย และเชอ่ื วา่ แหววกค็ งรบั รวู้ า่ ผเู้ ขยี นกป็ ฏบิ ตั ติ อ่ แหววอยา่ งนนั้ เชน่ กนั
และจะปฏิบตั ิเช่นนต้ี ลอดไป

รักและปรารถนาดีตอ่ แหววเสมอ
“พี่ดา”

สุดา (วัชรวฒั นากลุ ) วิศรุตพิชญ์

ป.ล. มเี รือ่ งหน่ึงที่แหววยังท�ำ ตามค�ำ แนะนำ�ของพ่ีไม่ได้ คือ รบั ประทาน
อาหารทมี่ ปี ระโยชนแ์ ละเปน็ เวลา ท�ำ งานใหเ้ ตม็ ทแี่ ตไ่ มห่ กั โหม พกั ผอ่ น
ดาวนโ์ หลใดหจเ้ าพกยีระงบพบอTรUกั DษCาโสดยุขภนาายพอร.า่..ม..ดวงจนั ทร์

บทร�ำ ลกึ   35

อาจารยแ์ หวว ขวัญใจคนไร้รัฐ



รจู้ กั อาจารย์แหวว ตงั้ แตย่ ังเป็นนกั ศึกษานติ ศิ าสตร์ ธรรมศาสตร์ ตอน
ท่ีอาจารย์แหวว อยู่ปีท่ีสอง ในปี พ.ศ. 2520 อาจารย์แหววกับเพ่ือน ๆ อีก
สามคนไปรว่ มกจิ กรรมของสโมสรโรตาแรคท์ มธ. และไดม้ ารว่ มงานกบั กจิ กรรม
ตอ้ นรับชาวญ่ีปนุ่ ทม่ี าเยยี่ ม ธรรมศาสตร์ มาเจอ อ.แหววอีกทตี อนเปน็ อาจารย์
ซงึ่ ไดท้ ำ�งานทางวิชาการ ทำ�วารสารนติ ศิ าสตร์ ไปออกคา่ ย โครงการเผยแพร่
วิชานิติศาสตร์ (คพน.) และอีกหลายกิจกรรมที่เกี่ยวกับ สัญชาติ คนไร้รัฐ
และการช่วยเหลือทางกฎหมาย จนถึงปัจจุบัน ไม่น่าเช่ือว่ารู้จักอาจารย์แหวว
มาถึง 42 ปแี ลว้ แตเ่ หมือนว่าเปน็ เวลาเพิ่งผา่ นไปเมื่อไม่กว่ี ันนีเ้ อง

อาจารย์แหวว เป็นคนร่าเริง และให้ความเป็นกันเอง เอ้ือเฟื้อรวมถึง
ใหก้ ารช่วยเหลอื ในทกุ ๆ ดา้ นกับเพือ่ นรว่ มงาน รุน่ พ่ี ร่นุ น้อง และลกู ศษิ ยร์ วม
ถงึ ประชาชนท่มี าขอค�ำ ปรึกษา พวกเราจึงมีความรู้สึกวา่ อาจารย์แหวว เปน็
ส่วนหนง่ี ของครอบครวั นติ ิศาสตร์ มธ. อยา่ งสนทิ ใจ นอกจากน้ี ยงั มีบุคลิกท่ี
เอาจริงเอาจังกับการทำ�งานโดยเฉพาะงานท่ีได้รับมอบหมาย จึงเป็นท่ีเห็น
เด่นชัดท้ังในคณะนิติศาสตร์ ระดับประเทศ และระหว่างประเทศว่า อาจารย์
แหวว เปน็ ผเู้ ชย่ี วชาญและสรา้ งผลงานมากมายทงั้ ทเ่ี ปน็ หนงั สอื และในเวปไซต์
เกี่ยวกับกฎหมายสัญชาติ รวมถงึ คนไรร้ ัฐ และได้วางรากฐานของการพจิ ารณา
เกี่ยวกับสัญชาติให้กับเจ้าหน้าที่ของกระทรวงมหาดไทย เก่ียวกับเรื่องการ
ดาวพนโ์ จิ หาลรดณจาากสระญั บชบาTตUินDี้C โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

36  60 ปี รศ.ดร.พนั ธุ์ทิพย์ กาญจนะจติ รา สายสุนทร

แม้จะมีอายุครบหกสิบปีแล้ว แต่ความสามารถด้านร่างกาย จิตใจ
รวมถึงปณิฐานอันแน่วแน่ท่ีจะช่วยเหลือคนไร้รัฐที่ไม่ได้รับการยอมรับจาก
รัฐไทย มิได้ลดน้อยถอยลงตามอายุท่ีเพ่ิมมากข้ึน ในทางตรงกันข้ามกลับเพ่ิม
มากข้นึ อีกเป็นทวีคูณเน่ืองจากไดป้ ระสบการณ์จากการลงพ้นื ทจี่ ริง และความ
เช่ียวชาญด้านกฎหมายตลอดจนมีเครือข่ายท้ังในและต่างประเทศ อาจารย์
แหวว จงึ ได้ชว่ ยเหลือคนเหล่านที้ ั้งการได้บตั รประจ�ำ ตัว และสิทธติ ่าง ๆ หลัง
จากได้บตั รแล้ว ซ่ึงถอื เปน็ คุณูประการแก่คนเหล่านท้ี จี่ ะไดส้ ทิ ธิที่เขาควรจะได้
จากประเทศไทย และสามารถใชช้ วี ติ อยา่ งทคี่ วรจะเปน็ ตามทก่ี ฎหมายไทยและ
กฎหมายระหวา่ งประเทศให้การรับรอง

ในโอกาสท่ีคณะผู้จดั ท�ำ หนงั สอื ทร่ี ะลกึ 60 ปอี าจารยแ์ หวว ขอให้แหวว
มสี ขุ ภาพแขง็ แรง ปราศจากโรคภยั และมคี วามสขุ กบั งานทตี่ นเองชอบ รวมถงึ
ได้ทำ�งานวิชาการ ลงพ้ืนท่ีในชนบทเพ่ือทำ�ตามฝันของตนอย่างต่อเน่ืองและ
สรา้ งคณุ ประโยชนใ์ ห้แก่ชาวบ้าน คนไรร้ ฐั รวมถึงประเทศชาตอิ กี นานเทา่ นาน

ดว้ ยความประทบั ใจและระลกึ ถึง
ณรงค์ ใจหาญ (ใหญ่)

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจันทร์

บทร�ำ ลึก  37

บทความร�ำ ลกึ รองศาสตราจารย์
ดร. พันธ์ุทพิ ย์ กาญจนจิตรา สายสนุ ทร



ความประทับใจและชื่นชมต้ังแต่ได้รู้จักมากว่า 30 ปีคือ อาจารย์
พันธุ์ทิพย์เป็นท้ังกัลยาณมิตรและเพ่ือนร่วมงานท่ีมุ่งม่ันอุทิศตัวสำ�หรับงาน
วิชาการเพื่อสร้างความเป็นธรรมในสังคม กล่าวคือ ท่านเป็นผู้มีน้ําใจให้กับ
บคุ คลทงั้ หลาย ไมว่ า่ จะเปน็ อาจารยเ์ พอ่ื นรว่ มงาน เพอ่ื นฝงู นกั ศกึ ษา โดยพรอ้ ม
ทจ่ี ะใหค้ วามอนเุ คราะหอ์ ยา่ งจรงิ ใจ เชน่ การจดั ท�ำ หนงั สอื อนสุ รณส์ �ำ หรบั บรรดา
คณาจารย์ในภาควิชา การจัดงานวิชาการสำ�หรับคณาจารย์อาวุโส การร่วม
กิจกรรมของภาควิชากฎหมายระหว่างประเทศและของคณะนิติศาสตร์อย่าง
สมา่ํ เสมอ การแนะน�ำ และสนบั สนนุ นกั ศกึ ษาทัง้ ทางวชิ าการและในการปฏบิ ัติ
หน้าที่การงานต่าง ๆ อันเป็นท่ีรู้จักและเคารพนับถือในความหวังดีและเป็น
กันเองจนเป็นที่มาของช่ือ “อาจารย์แหวว” สำ�หรับบุคคลทั้งหลายที่ร่วม
กิจกรรมด้วย อีกทั้งความทุ่มเทในวิชาชีพครูยังทำ�ให้ได้รับเกียรติยศและการ
ยกยอ่ งเป็นครดู ีเดน่ ของมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตรเ์ มอ่ื ปีท่ีผ่านมาดว้ ย

นอกจากน้ีอาจารย์พันธ์ุทิพย์ยังเป็นผู้อุทิศตัวอย่างมุ่งมั่นเพื่อใช้ความรู้
ความสามารถทางวิชาการเพื่อสร้างความเท่าเทียมและเป็นธรรมให้กับสังคม
โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ สำ�หรบั กลมุ่ คนจ�ำ นวนมากทอ่ี าศยั อยใู่ นประเทศไทยแตย่ งั ไม่
ได้รับสัญชาติไทย การปราศจากความย่อท้อและความอดทนต่อความยุ่งยาก
ดาวลน์โ�ำ หบลาดกจาในกรกะาบรบเกTบ็UDขCอ้ มโดลู ยสน�ำ าหยรอบัรา่ งมานดววงจิจยัันทในร์พนื้ ทซ่ี งึ่ ไมส่ ะดวกสบายอยา่ งตอ่ เนอื่ ง

38  60 ปี รศ.ดร.พนั ธุ์ทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร

ยาวนานเป็นการต่อสู้ตามอุดมการณ์ที่ม่ันคงในการบรรเทาความเหล่ือมลํ้าใน
สังคมเพื่อประโยชน์ของคนที่ต้องการโอกาสและเวทีในการแสดงศักยภาพใน
ลักษณะที่เท่าเทียมกับคนทั่วไปในประเทศ ดังนั้นจึงไม่น่าแปลกใจท่ีท่านได้รับ
การยอมรับจากทุกภาคส่วนทั้งจากหน่วยงานภาครัฐและภาคประชาชน เช่น
การไดร้ ับแต่งตง้ั เปน็ สมาชกิ ในสภาปฏิรปู เปน็ ตน้

ในวาระทที่ า่ นปฏบิ ตั หิ นา้ ทมี่ าจนครบอายุ 60 ปี ในฐานะสมาชกิ คนหนง่ึ
ของคณะนิติศาสตร์และของศูนย์กฎหมายระหว่างประเทศ อาจารย์พันธุ์ทิพย์
นับเป็นบุคลากรท่ีมีคุณค่าควรยกย่อง และถือเป็นแบบอย่างท่ีดีในเรื่องการ
ด�ำ รงตนซง่ึ ประชาคมธรรมศาสตรม์ ีความภาคภมู ใิ จเปน็ อยา่ งยง่ิ ดังนัน้ แมเ้ วลา
จะล่วงเลยไป แต่ความแน่วแน่ของอาจารย์พันธ์ุทิพย์ย่อมทำ�ให้ท่านธำ�รง
ความยึดมั่นในอดุ มการณเ์ พือ่ สงั คมต่อไปอีกโดยไม่หยดุ ยง้ั อยา่ งแน่นอน

จตรุ นต์ ถริ ะวัฒน์

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

บทร�ำ ลกึ   39

“อาจารย์ Well ในความคิดของข้าพเจา้ ...”



ความในใจสมยั เรยี นปี 4... รจู้ กั อาจารยแ์ หววครง้ั แรกเมอื่ เรยี นกฎหมาย
ระหว่างประเทศแผนกคดีบุคคล ซ่ึงขณะน้ันเป็นวิชาบังคับเพียง 2 หน่วยกิต
สำ�หรับนักศึกษาชั้นปีที่ 4 เป็นวิชาที่ได้ยินชื่อเสียงมาตั้งแต่เป็นนักศึกษาปี 2
แต่ขณะน้ันยังไม่ทราบว่าเนื้อหาของวิชาเป็นอย่างไรกันแน่ รู้สึกสนใจวิชาน้ี
อย่างมาก เพราะเป็นวิชาท่ีบรรดาผู้สอนกฎหมายสัญญา หน้ี ธุรกิจระหว่าง
ประเทศ ครอบครัว มรดก จะตอ้ งกล่าวถึงอยเู่ สมอวา่ ต่อไปนกั ศกึ ษาจะเขา้ ใจ
เร่ืองสัญญา หนี้ และอ่ืน ๆ ท่ีกล่าวมามากย่ิงข้ึนเมื่อได้เรียนกฎหมายขัดกัน
จงึ ต้งั ตารอเพ่ือจะได้เรยี นวิชานใ้ี นปีสุดท้าย ครั้นเมอื่ ได้เรียนวชิ าน.้ี ..เหน็ วา่ ยาก
คือ เข้าใจยาก เพราะทั้งวิชาพูดถึงเรื่องหลัก ๆ อยู่หลายเรื่อง ซ่ึงล้วนแต่
เป็นเร่ืองส�ำ คญั ท้ังหมด จำ�ไดว้ ่าอาจารยแ์ หววเปน็ คนแรกทีน่ �ำ Power Point
presentation มาใช้ในการสอน นักศึกษารุ่นเก่าอย่างเราพยายามปรับตัวให้
ทนั สมัยแบบอาจารย์ ตามทันบา้ ง ไมท่ นั บ้าง ยิง่ ท�ำ ใหต้ ้องตั้งใจศกึ ษาวิชานใ้ี ห้
มากกวา่ วิชาอ่นื ถงึ ขนาดไม่ลุกไปเข้าหอ้ งนา้ํ หากอาจารย์ไม่ปลอ่ ยพกั เพราะไม่
ต้องการพลาดเนื้อหาตอนใด ๆ ท้งั สิน้ ทจ่ี ำ�ได้แมน่ ยำ�คือ อาจารยแ์ หววพดู ถงึ
คนไรร้ ฐั ไรส้ ญั ชาติ ซงึ่ เปน็ ครงั้ แรกทผ่ี เู้ ขยี นไดย้ นิ เรอ่ื งราวของคนเหลา่ น้ี ยอมรบั
วา่ นึกสภาพไม่ออกจริง ๆ ว่า ใครกันทจี่ ะไรร้ ฐั ใครกันท่จี ะไรส้ ัญชาติ ในเม่อื
ดาวเนพ์โหือ่ ลนดจๆากทระ่นี บัง่ บอTยUู่รDอCบโตดัวยผนู้เาขยยี อนรา่ลม้วดนวแงจตนั ่มทีสรัญ์ ชาตดิ ว้ ยกนั ท้งั นัน้ เรยี กว่า ย่งิ เรียน

40  60 ปี รศ.ดร.พนั ธ์ุทิพย์ กาญจนะจติ รา สายสนุ ทร

ยงิ่ แปลกใจ และแนน่ อนวา่ ชอ่ื แปลก ๆ ทนี่ กั ศกึ ษายคุ ปจั จบุ นั ไดย้ นิ แลว้ งงกม็ มี า
ตัง้ แต่ยคุ นน้ั เชน่ กนั ท่ีจ�ำ ได้ติดหู คือ นายหล่อนะ อยา่ งไรกด็ ี เร่ืองราวเหล่านี้ก็
ผ่านไปโดยท่ีผู้เขียนไม่ได้เห็นความสำ�คัญมากนัก แต่ยอมรับว่าเรื่องการขัดกัน
แห่งกฎหมายเป็นเรื่องท่ีดึงดูดผู้เขียนอย่างมาก ถึงขนาดต้ังใจว่าต้องศึกษาต่อ
ระดับปริญญาโทและปรญิ ญาเอกด้านนี้ทป่ี ระเทศฝรัง่ เศสใหไ้ ด้ และแน่นอนว่า
เม่ือมีโอกาสกต็ อ้ งหา thèse ของท่านมาอา่ นให้เปน็ บุญตา เป็นอาหารสมอง

ร่วมงานกับอาจารย์แหวว... เวลาผ่านไป... ผู้เขียนไม่ได้ติดต่อกับ
อาจารย์แหววในช่วงศึกษาต่อ กระท่ังช่วงท่ีรอสอบปิดเล่มหรือ soutenance
de thèse จึงได้มีโอกาสติดตามอาจารย์แหววอย่างจริงจังทาง Facebook
ได้มีโอกาสแลกเปล่ียนความคิดเห็นกับท่านในหลายเร่ือง และอาจารย์แนะนำ�
ให้สมัครสอบอาจารย์ประจำ�คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์
ลำ�ปาง จึงได้มีโอกาสทำ�งานวิชาการในฐานะผู้สอนกฎหมายระหว่างประเทศ
แผนกคดีบุคคลร่วมกับอาจารย์แหววในที่สุด ในการทำ�งานน้ีเองท่ีผู้เขียนมี
โอกาสตดิ ตามอาจารย์แหวว “ลงพื้นที่” ภาคเหนือ ภาคตะวนั ตก และภาคใต้
เรียกวา่ เห็นปัญหาของคนไร้รัฐไร้สญั ชาติกค็ ราวน้ี เพราะท่านยนื ยันว่าสอนคดี
บคุ คลจะตอ้ งมีความรใู้ ห้รอบดา้ นไมใ่ ช่รู้เฉพาะกฎหมายขัดกัน คอื ตอ้ งรูส้ ง่ิ ท่ยี งั
คงเป็นปัญหาในประเทศของเราอีกด้วย ซึ่งต้องขอบพระคุณอาจารย์ที่มอบ
โอกาสใหผ้ ู้เขียนได้สมั ผัสเรอ่ื งราวท่ีอาจารย์มักจะเรียกว่า “true story” และ
เพื่อให้ท่านสบายใจว่าผู้เขียนก็ไม่ได้ดื้อดึงจนเกินไปนัก ผู้เขียนจึงหม่ันศึกษา
ทบทวนความรู้เรื่องสัญชาติ คนเข้าเมืองและทะเบียนราษฎรไปพร้อม ๆ กัน
ด้วยการเป็นอาจารย์สัมมนาในหัวข้อท่ีเกี่ยวกับสถานะบุคคลให้กับนักศึกษาท่ี
ศนู ย์ล�ำ ปาง

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

บทรำ�ลึก  41

ความทา้ ทายอย่างหนง่ึ (ในหลายอยา่ ง) ทที่ �ำ ใหผ้ ูเ้ ขยี นตอ้ งปรบั ตัวก็คือ
ท�ำ อยา่ งไรจงึ จะออกขอ้ สอบรว่ มกบั อาจารยโ์ ดยใชข้ อ้ เทจ็ จรงิ เดยี วกนั ได้ บรรดา
ลูกศิษย์ของอาจารย์แหววคงผ่านตามาไม่มากก็น้อยว่า โจทย์ยาวมาก.... ตาม
ดว้ ยคำ�ถามอีก 5 ขอ้ ที่ใชข้ ้อเท็จจริงเดยี วกันในการวนิ จิ ฉยั จะมใี ครสกั กคี่ นที่
จะทราบว่าการต้องออกข้อสอบกฎหมายขัดกันและการขัดกันแห่งอำ�นาจศาล
โดยใชข้ ้อเทจ็ จรงิ ของผมู้ ีปัญหาสถานะบคุ คลนน้ั ...ไมง่ า่ ยเลย... เพราะผู้เขียนก็
ไมอ่ ยากทง้ิ ตวั ตนของตนเอง ในขณะเดยี วกนั กต็ อ้ งการใหค้ วามสำ�คญั กบั ปญั หา
ท่ีเกิดขึ้นจริงในประเทศไทยด้วย จึงต้องหาทางผสานสิ่งเหล่าน้ีให้ลงตัวให้ได้
การบา้ นทอ่ี าจารยแ์ หววมอบใหผ้ เู้ ขยี นจงึ มสี ว่ นชว่ ยกระตนุ้ ใหผ้ เู้ ขยี นตอ้ งฝกึ ฝน
หาค�ำ ตอบในเรอ่ื งทตี่ อ้ งใชก้ ฎหมายวา่ ดว้ ยสญั ชาติ กฎหมายวา่ ดว้ ยคนเขา้ เมอื ง
และการทะเบียนราษฎรอยเู่ สมอ ซ่งึ อาจารย์แหววไดก้ รณุ า “สอนทางลัด” ให้
อยเู่ นอื ง ๆ จงึ นบั เปน็ ความโชคดขี องผเู้ ขยี นทไี่ ดร้ บั ความรแู้ ละประสบการณต์ รง
จากท่าน ท�ำ ใหเ้ ร่อื งยากกลายเป็นเรื่องยากนอ้ ยลงไปได้

มองอาจารยแ์ หววผา่ นงานวชิ าการ... หากจะกล่าวถึงผลงานวชิ าการ
ของอาจารย์แหวว หากใครเป็นแฟนพนั ธแ์ุ ท้ของพันธ์ุทพิ ย์ คงสังเกตเห็นวา่ ใน
ยุคแรกท่ีเปน็ Docteur en droit ใหม่ ๆ นัน้ งานเขยี นท้ังหมดของท่านเน้นไป
ในเรื่องที่ท่านเองมักเรียกว่า “คดีบุคคลแบบฝรั่ง” แบบ Batiffol คือ ให้
ความส�ำ คัญกบั การขัดกันแห่งกฎหมาย (conflict of laws) เปน็ อย่างมาก ใน
ยุคต่อมา คือยุคท่ีผู้เขียนเป็นนักศึกษาปริญญาตรี ท่านเร่ิมให้ความสนใจเร่ือง
คนไร้รัฐไร้สัญชาติ คงเน่ืองมาจากภารกิจในขณะน้ันท่ีได้รับการร้องขอจาก
รัฐบาลให้ศึกษาและแก้ปัญหาให้กับชาวเขา 9 เผ่า งานเขียนและงานสอนจึง
เปลย่ี นจากเดมิ คอื ลงจากหอคอยงาชา้ ง ไปตามชายขอบของประเทศ ซง่ึ ผเู้ ขยี น
ดาวสน์โมั หผลสัดจไดากว้ ร่าะทบบา่ นTมUคีDCวาโมดยสุขนามยาอกรใา่ นมกดาวงรจทนั ำ�ทงรา์ นช่วยเหลอื คนกลุม่ น้ี ทำ�ใหเ้ รอ่ื งราว

42  60 ปี รศ.ดร.พนั ธุท์ ิพย์ กาญจนะจิตรา สายสนุ ทร

เชน่ เดียวกบั “น้องหมอ่ ง” และ “น้อง...” เกดิ ขน้ึ มากมายในเวลาตอ่ มา
การไดม้ โี อกาสรว่ มงานกบั อาจารยแ์ หววท�ำ ใหท้ ราบอปุ นสิ ยั วา่ ทา่ นเปน็

คนมคี วามมงุ่ มน่ั และตงั้ ใจสงู จรงิ จงั ในการท�ำ งานอยา่ งมาก จะดกึ ดน่ื ขนาดไหน
ก็ยังคงทำ�งานอยู่เสมอ โดยเฉพาะเม่ือต้องลงพื้นท่ี การประชุมคณะทำ�งานใน
ยามดกึ จงึ เปน็ เรอื่ งปกตทิ บ่ี รรดาลกู ศษิ ยต์ อ้ งพบเจอ และตอ้ งชว่ ยกนั เตอื นทา่ น
ให้หาเวลาพกั ผ่อน ดแู ลสุขภาพบ้าง การขอให้อาจารยง์ ดของหวาน ทานน้อย
ๆ จึงเปน็ เรอื่ งปกตทิ ่ีลกู ศษิ ยร์ อบ ๆ ตัวท่านจะท�ำ เอกลักษณเ์ ฉพาะตวั ของทา่ น
อกี ประการคงเปน็ เรอ่ื งการใหท้ มี งานสรปุ งานหรอื “ถอดบทเรยี น” ทกุ ครง้ั หลงั
จบภารกิจในแต่ละวนั เพ่อื จะไดเ้ ห็นปญั หา อุปสรรค เพ่ือเตรียมการปอ้ งกันไม่
ให้เกดิ ในครั้งตอ่ ไป ดังน้นั หากใครที่ฉลาด มปี ฏภิ าณดี มคี วามใฝ่รู้ ได้มีโอกาส
อยใู่ กล้ ๆ ทา่ นและสงั เกตวธิ กี ารท�ำ งานของทา่ นแลว้ ละก็ คนนน้ั จะเปน็ คนทเี่ กง่
มาก ๆ อีกคนหน่งึ เลยทเี ดียว

นอกจากนี้ สิง่ สำ�คญั ที่ผูเ้ ขียนไม่อาจลืมไดเ้ ลย คอื การทอี่ าจารย์แหวว
ไดก้ รณุ าแนะน�ำ ให้รจู้ กั ทา่ นอาจารยค์ นึง ฦาไชย ท่ีเคารพรกั รวมถึงผลักดันให้
ผู้เขียนเสนองานเขียนเก่ียวกับการโอนคดีระหว่างศาลสำ�หรับคดีที่มีลักษณะ
ระหวา่ งประเทศ (lis pendens) ใหท้ ่านอาจารยค์ นงึ ฯ อ่านเพ่ือขอคำ�แนะน�ำ
ผู้เขียนจึงได้มีโอกาสเปิดหูเปิดตาได้รับความรู้จากท่านอาจารย์คนึงฯ ผู้เป็น
อาจารย์ของอาจารยอ์ ีกช้นั หน่ึง

แม้ขณะนี้ผู้เขียนมิใช่อาจารย์ประจำ�คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัย
ธรรมศาสตร์อกี ตอ่ ไป แตง่ านใหม่ของผเู้ ขยี นย่งิ ท�ำ ใหร้ ะลกึ ถึงอาจารยแ์ หววอยู่
เสมอ และต้องยอมรับว่าความรู้ความเข้าใจของนักกฎหมายท่ีมีต่อกฎหมาย
ระหวา่ งประเทศแผนกคดบี ุคคลนัน้ มอี ยู่น้อยมาก หรือหนว่ ยงานรฐั อนื่ ๆ ก็มี
ดาวคนโ์วหาลมดเจขาก้ารใะจบเรบื่อTงUสDัญCชโดายตนิ าเรยอ่ือรงา่ กมฎดหวงมจานั ยทขร์ ัดกันคลาดเคลื่อน ผู้เขียนจึงขอเป็น

บทร�ำ ลึก  43

กำ�ลังใจให้ท่านสอนคนรุ่นต่อ ๆ ไปให้เข้าใจเนื้อหาสำ�คัญของวิชาน้ี ทั้งใน
หอ้ งเรยี นและนอกหอ้ งเรียนด้วย “เร่อื งจรงิ ” หรอื true story ของท่านตอ่ ไป
ให้สังคมไทย ว่าที่นิติศาสตรบัณฑิตทั้งหลายได้ตระหนักถึงความจำ�เป็นของ
กฎหมายระหวา่ งประเทศแผนกคดีบคุ คล เพราะประเทศไทยไมไ่ ดอ้ ยู่อยา่ งโดด
เด่ยี วในประชาคมโลก...

สดุ ท้ายนี้ ผ้เู ขยี นเสียดายอยา่ งยิ่งทีไ่ ม่มีโอกาสไดจ้ ัดท�ำ « Mélanges en
l’honneur de Pantip Kanchanachitra Saisoonthorn » โดยแบ่งเป็น
Tome I และ Tome II เพ่ือเปน็ อาจาริยบูชาให้ทา่ นดังที่เคยตั้งใจไว้ แต่ผเู้ ขียน
ก็ยังสุขใจท่ีมีโอกาสถ่ายทอดความรู้สึกผ่านตัวหนังสือ และเขียนงานเล็ก ๆ
นอ้ ย ๆ ท่เี กย่ี วข้องกับสิ่งทีท่ ่านสนใจใหท้ า่ นได้อา่ น เพื่อแทนค�ำ ขอบคณุ ทที่ า่ น
ได้ให้โอกาส ให้คำ�แนะนำ� และให้ประสบการณ์ในการทำ�งานแก่ผู้เขียนมา
โดยตลอด

ระลึกถึงอาจารยแ์ หววเสมอ...
อ้อม

(ผศ.ดร. รัชนกี ร ลาภวณิชชา พรหมศกั ด)์ิ

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

44  60 ปี รศ.ดร.พันธุท์ พิ ย์ กาญจนะจติ รา สายสุนทร

จากใจ...ส่ีหมอชายแดนจังหวดั ตาก
ถึงอาจารย์แหวว1



โดย โครงการสี่หมอชายแดนจงั หวัดตาก

อาจารย์แหววมักพูดอยู่เสมอว่าโครงการส่ีหมอชายแดนจังหวัดตากคือ
ความฝนั ท่ีกลายเปน็ จรงิ อาจารยม์ คี วามฝันอยากให้ชาวบา้ นที่มปี ญั หาสถานะ
และสิทธิได้รับการช่วยเหลือ การมีคลินิกกฎหมายอยู่ในพ้ืนท่ีท่ีเต็มไปด้วย
ปัญหาจึงเป็นเหมือนหนึ่งแนวทางให้ความช่วยเหลือชาวบ้านท่ีดีท่ีสุด ในขณะ
เดียวกัน หมอส่ีคนในพ้ืนที่ชายแดนจังหวัดตากก็อยู่ท่ามกลางปัญหาและหา
ทางออกไม่ได้ ด้วยความเห็นท่ีตรงกันระหว่างอาจารย์แหววและส่ีหมอท่ีว่า
“ทุกคนมีความเป็นมนุษย์อย่างเท่าเทียมกัน” และการอดทนไม่ได้ที่จะเห็น
เพ่ือนมนุษย์ไม่ได้รับความเป็นธรรม จึงเป็นจุดเร่ิมต้นของโครงการส่ีหมอ
ชายแดนจังหวัดตาก เกิดคลินิกกฎหมายเพื่อให้ความช่วยเหลือชาวบ้านท่ีมี
ปัญหาสถานะและสิทธิ ในโรงพยาบาลชุมชนชายแดนจังหวัดตาก โครงการนี้
เป็นเสมือนการเติมเต็มความฝันให้แก่กัน ระหว่างคนวิชาชีพกฎหมายและ

1 โครงการส่ีหมอชายแดนจังหวัดตาก ได้จัดทำ�บทรำ�ลึกฉบับน้ีจัดทำ�จากงานเขียนของ
นพ.จริ พงศ์ อุทยั ศลิ ป์ และนพ.ธวัชชัย ย่ิงทวศี กั ด์ิ ทม่ี ีต่อ รศ.ดร.พนั ธุ์ทิพย์ รวมถึงการให้สมั ภาษณ์
ของ นพ.วรวิทย์ ตันติวัฒนทรัพย์ และ นพ.ศักด์ิบัญชา สมชัยมงคล โดยผ่านการรวบรวมและ
เรยี บเรยี งจนแลว้ เสร็จเป็นบทรำ�ลกึ โดย น.ส.วิกานดา พัตบิ รู ณ์ นักกฎหมายประจ�ำ คลนิ ิกกฎหมาย
ดาวเโนสรโ์ มงหพอลมยดาาจบากาลระอบุ้มบผาTงUDผCู้เปโ็นดลยูกนศาิษยยอ์ใรน่าหม้อดงวเงรจียันนทแรล์ ะนอกห้องเรียนของท่านอาจารย์พันธุ์ทิพย์

บทรำ�ลกึ   45
วิชาชีพแพทย์ ผลที่ได้รับคือความเป็นธรรมที่เกิดแก่ชาวบ้าน การร่วมงานกัน
กอ่ ให้เกดิ เป็นความรกั ความผูกพนั และความเคารพศรทั ธาตอ่ กนั ส่หี มอจงึ ขอ
ใช้โอกาสนี้ ในวาระที่อาจารย์แหววอายุครบ 60 ปีและดำ�เนินชีวิตอาจารย์
กฎหมายเพื่อประชาชนแสดงความในใจที่มีต่ออาจารย์แหวว ผ่านตัวหนังสือ
และบทสัมภาษณ์

“ผู้เขียนตระหนักได้ว่า ท่ามกลางปัญหาท้ังหลายน้ัน หากมีใครสักคน
ลุกขึ้นมาต่อสู้เพื่อจัดการปัญหานั้น ทุกสาเหตุท่ีสร้างปัญหาก็จะถูกแก้ไขได้
แม้ตัวกฎหมายจะสร้างความไม่เป็นธรรม ใครคนนั้นก็จะแก้ไขกฎหมายน้ันให้
ดีได้ หรือแม้ผู้รักษาการตามกฎหมายจะไม่ทำ�หน้าที่ของตน ใครคนนั้นก็จะ
จดั การให้เกิดการรักษาการตามกฎหมายได้ หรือแมเ้ จา้ ของปญั หาเองไม่ร้จู ักที่
จะใช้สิทธิ ใครคนน้ันก็จะนำ�ทางเจ้าของปัญหาสู่ความเป็นผู้ทรงสิทธิ หรือแม้
ชุมชนท่ีเจ้าของปัญหาปรากฏตัวอยู่ จะเป็นอุปสรรคต่อการเข้าถึงสิทธิของ
ดาวเนจโ์ หา้ ลขดอจงาปกรญั ะหบบา TใUคDรCคโนดนยนั้นกาย็จอะรจ่ามัดกดวางรจอนั ปุทรส์ รรคต่าง ๆ ที่เกิดขนึ้ ได้ เรามักเรียก

46  60 ปี รศ.ดร.พนั ธ์ทุ ิพย์ กาญจนะจิตรา สายสนุ ทร

ใครคนนั้น วา่ นักต่อสเู้ พือ่ สทิ ธิมนษุ ยชน” ข้อความน้ี อาจารย์แหวว (รศ.ดร.
พนั ธท์ุ ิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร) กล่าวไว้ในบทความท่ีเขยี นลงในวารสาร
เพ่ือวันรพีประจำ� พ.ศ. 2557 คำ�กล่าวนี้คือชีวิตการทำ�งานของอาจารย์แหวว
โดยแท้จริง ข้าพเจ้าในฐานะแพทย์ท่ีทำ�งานในโรงพยาบาลชายแดนและเคย
ท�ำ งานรว่ มกบั อาจารยแ์ หววมาหลายปี ขอยนื ยนั เรอ่ื งนี้ ในบทบาทของการเปน็
นกั ตอ่ สู้เพ่ือสทิ ธิมนุษยชน

อาจารย์แหววเป็นผู้ริเริ่มผลักดันให้ 4 โรงพยาบาลชายแดน2 ของ
จังหวัดตากตั้งคลินิกกฎหมายเพื่อให้การช่วยเหลือแก่ผู้มีปัญหาสถานะบุคคลฯ
อาจารยแ์ หววเลอื กโรงพยาบาลอมุ้ ผางเป็นแหง่ แรก ส�ำ หรบั ใครทเี่ คยไปอ�ำ เภอ
อุ้มผางมาแล้ว คงทราบดีถึงความยากลำ�บากในการเดินทาง ความทุรกันดาร
ของพื้นที่ แต่ที่อาจไม่ทราบคือ เกือบคร่ึงหน่ึงของประชาชนในพื้นที่ตกอยู่ใน
สภาพการเป็นบุคคลไร้รัฐไร้สัญชาติ การที่อาจารย์เลือกที่น่ีเป็นแห่งแรกแสดง
ถงึ การเปน็ ผมู้ คี วามมงุ่ มน่ั กลา้ หาญ เปน็ นกั สู้ งานคลนิ กิ กฎหมายในโรงพยาบาล
เปน็ เรอ่ื งใหม่ การทจี่ ะท�ำ ใหแ้ พทย์ พยาบาล ซง่ึ เปน็ บคุ ลากรหลกั เขา้ ใจ ตระหนกั
และให้การสนับสนุน ไม่ใช่เร่ืองง่าย อาจารย์แหววจึงต้องสวมบทครูสอนวิชา
กฎหมายสัญชาติให้แพทย์ พยาบาล และบุคลากรอื่นของโรงพยาบาล ทำ�ให้
พวกเราเข้าใจถงึ รากเหง้าของปญั หาและสาเหตุของโรคไร้รฐั และยาวเิ ศษก็คอื
การท่ีแพทย์ พยาบาล และบุคลากรที่เกี่ยวข้องทำ�หน้าที่ของตนตามกฎหมาย
ผลลพั ธก์ ค็ อื ทารกทกุ คนท่ีเกิดในโรงพยาบาลท้งั 4 แหง่ ได้รบั การจดทะเบยี น
การเกดิ มีเลข 13 หลกั ไมต่ กอยใู่ นฐานะคนไรร้ ัฐ และเกือบทงั้ หมดได้รบั หลกั
ประกันสขุ ภาพ

ดาว น์โหลดจ2า กโรระงพบยบาTบUาลDอCมุ้ ผโดายง,นโรางยพอยราา่ บมาลดแวมงจร่ นัะมทารด์ , โรงพยาบาลพบพระ, โรงพยาบาลทา่ สองยาง

บทร�ำ ลกึ   47

นอกเหนือจากงานในโรงพยาบาลแล้ว อาจารย์แหววยังสนใจและให้
ความสำ�คัญกับการลงพ้ืนที่ อาจารย์ตระหนักว่า หมออนามัย3 คือบุคลากร
สาธารณสขุ ทม่ี คี วามใกลช้ ดิ กบั ประชาชนมากทสี่ ดุ หมออนามยั สว่ นใหญท่ �ำ งาน
ในพ้ืนท่ีมานาน รู้จักคน รู้ความเป็นมา หมออนามัยหลายคนเคยตกอยู่ใน
ฐานะบุคคลไร้สัญชาติ อาจารย์แหววจึงไม่พลาดท่ีจะทำ�หน้าที่ครูสอนวิชา
กฎหมายสญั ชาตใิ ห้กับหมออนามยั และผลงานสำ�คญั ของหมออนามัยลกู ศิษย์
อาจารย์แหวว คือ การค้นหาและนำ�บุคคลเข้ารับการตรวจดีเอ็นเอเพ่ือพิสูจน์
สญั ชาติ เม่อื ครั้งโรงพยาบาลจุฬาฯ ลงพน้ื ท่จี งั หวัดตาก เพือ่ ตรวจดีเอน็ เอตาม
“โครงการตรวจดเี อน็ เอพสิ จู นส์ ญั ชาตไิ ทยในบคุ คลไรส้ ญั ชาตเิ ฉลมิ พระเกยี รติ
60 พรรษา สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ าร”ี ในหว้ งเดอื น
สงิ หาคม พ.ศ. 2558 ในครงั้ นน้ั มบี คุ คลไรส้ ญั ชาตไิ ดร้ บั การตรวจทงั้ สนิ้ 862 คน

นอกจากการเป็น นักกฎหมายนอกศาล อาจารย์นอกห้องเรียน ซึ่ง
สร้างคุโณปการให้กับคนชายขอบเป็นอย่างมากแล้ว อีกเรื่องที่สร้างประทับใจ
และความแปลกใจคือ การที่อาจารย์แหววมีลูกศิษย์หลายคนท่ีแม้เรียนจบไป
แลว้ หลาย ๆ ปี ก็ยงั ติดตาม ตามรอย สานต่องานของอาจารยแ์ หวว ดูคลา้ ยกบั
อาจารย์แหววเปน็ เจา้ สำ�นักในหนังจีนกำ�ลงั ภายในอะไรประมาณนน้ั

นพ.จิรพงศ์ อทุ ัยศิลป์
ผ้อู ำ�นวยการโรงพยาบาลแม่ระมาด

ดาว นโ์ หลดจ3า กเรจะา้ บหบนา้ TทU่ีสDาธCารโดณยสนุขปายรอะรจา่ำ�มโรงดพวงยจานับทาลรส์ ง่ เสริมสขุ ภาพต�ำ บล

48  60 ปี รศ.ดร.พนั ธุท์ ิพย์ กาญจนะจติ รา สายสุนทร

ผมรูจ้ กั อาจารยแ์ หววเมอื่ ปี 2553 อาจารย์เป็นคนเสียงดัง จริงจงั เมื่อ
ไดพ้ ดู คยุ กพ็ บวา่ อาจารยม์ คี วามรู้ ความเชย่ี วชาญ และมคี วามตง้ั ใจในการแกไ้ ข
ปญั หาให้กับบุคคลท่ีมีปัญหาสถานะและสทิ ธิจริง ๆ

ในตอนนั้นผมไม่เคยทราบมาก่อนเลยว่าคนที่มีปัญหาสถานะและสิทธิ
เป็นอย่างไร ทราบแต่เพียงว่าชาวบ้านเหล่าน้ีเป็นคนยากจน และไม่มีสิทธิใน
หลักประกันสขุ ภาพใด ๆ เลย หลงั จากไดม้ โี อกาสได้พูดคยุ กบั อาจารย์บอ่ ยครง้ั
จงึ ไดเ้ ขา้ ใจวา่ เหตทุ อี่ าจารยแ์ หววลงมาท�ำ งานดา้ นนเี้ ปน็ เพราะอาจารยม์ องเหน็
เรอื่ งความเปน็ ธรรม อาจารย์เหน็ ว่าชาวบา้ นไม่ได้รบั ความเปน็ ธรรม ท�ำ ใหเ้ ขา
ตอ้ งทนทุกข์ และไม่มีทางออก

อาจารย์ทำ�ให้ผมได้ทราบว่า สิทธิในหลักประกันสุขภาพน้ันไม่ได้เป็น
เพยี งสิทธิเร่อื งเดียวทีช่ าวบ้านเหล่าน้ขี าด ยงั มสี ิทธดิ ้านอืน่ ๆ อีกมากมายท่ยี งั
เข้าไม่ถึง ผมเร่ิมเข้าใจอาจารย์มากขึ้น โรงพยาบาลอุ้มผางจึงได้ต้ังคลินิก
กฎหมายข้ึนมา เพื่อให้ความช่วยเหลือทางกฎหมายแก่ผู้มีปัญหาสถานะและ
สทิ ธิ หลงั จากนนั้ ผมกไ็ ดร้ ว่ มงานกบั อาจารยเ์ รอ่ื ยมา จนปจั จบุ นั มคี ลนิ กิ กฎหมาย
เกดิ ขนึ้ ในโรงพยาบาลชมุ ชนชายแดนจงั หวดั ตากทกุ แหง่ ภายใตโ้ ครงการสห่ี มอ
ชายแดนจงั หวัดตากโดยมอี าจารย์เปน็ ที่ปรกึ ษา

ตลอดระยะเวลาทรี่ ว่ มงานกนั มา ผมมองเหน็ ถงึ ความมงุ่ มนั่ ตงั้ ใจท�ำ งาน
เพ่ือคนตัวเล็กตัวน้อย คนชายขอบ ด้วยเจตนาบริสุทธ์ิ ไม่หวังผลประโยชน์
ตอบแทนใด ๆ ของอาจารย์ สง่ิ เหลา่ นท้ี �ำ ใหผ้ มคดิ อยเู่ สมอวา่ แนวทางทอ่ี าจารย์
ได้กระทำ�มา เป็นแนวทางที่ถูกต้องตามทำ�นองคลองธรรมแล้ว หากผมไม่ได้
ดำ�เนินตามเส้นทางน้ี วันหนึ่ง ผมจะตอ้ งเสยี ใจทไ่ี มไ่ ดท้ �ำ ส่ิงท่ถี ูกต้องในขณะทมี่ ี
โอกาสท�ำ ได้

มาจนถึงวนั นีก้ ็เปน็ เวลา 9 ปีแล้ว เวลาผา่ นไปเรว็ มาก ผมรูส้ กึ เปน็ มงคล
ดาวในนโ์ หชลวี ดติ จมาการกะทบบ่ไี ดT้มUีโDอCกโาดสยพนบายแอลระา่ มรว่ดมวงงจาันนทกร์บั อาจารย์ อาจารยเ์ ปน็ คนใจดีมาก ๆ

บทรำ�ลกึ   49

ท่านหนึ่งในชีวติ ทีไ่ ด้เคยรจู้ กั มา เป็นคนใจดขี องโลก ไม่ไดใ้ จดกี บั เพียงแคค่ นท่ี
รู้จักเท่านั้น แต่ใจดีกับทุกคน โดยส่วนตัวผมเคารพและนับถืออาจารย์มาก
อาจารยเ์ ปน็ แรงบนั ดาลใจใหผ้ มในหลาย ๆ เรอื่ ง โดยเฉพาะเรอื่ งความม่งุ มนั่ ใน
การตอ่ สกู้ บั อุปสรรคในการทำ�งาน การอดทนเมื่อถูกคนเขา้ ใจผิด หรอื เม่อื ต้อง
พบเจอกบั คนท่ไี ม่เหน็ ดว้ ย การน่ิงเฉยไมต่ อบโต้แต่รอใหเ้ วลาเป็นเครื่องพสิ จู น์
ความจรงิ เมือ่ ถกู ว่ากลา่ วโจมตใี นเรอ่ื งทีไ่ มใ่ ชค่ วามจรงิ

ในโอกาสอาจารย์ครบ 60 ปีน้ี ผมขอให้อาจารย์ดูแลรักษาสุขภาพ
มาก ๆ ในเร่ืองการท�ำ งานน้ันขอใหอ้ าจารย์วางใจ และปล่อยให้เป็นหนา้ ท่ีของ
ลูกศิษย์ที่จะมาสานงานต่อ เปลี่ยนบทบาทการทำ�งานมาอยู่ในฐานะท่ีปรึกษา
และเป็นกำ�ลังใจให้เหล่าลูกศิษย์ ผมเองขอสัญญาว่าจะเป็นอีกหน่ึงคนที่จะ
สานตอ่ แนวคดิ และความต้งั ใจของอาจารย์ อะไรทช่ี าวบา้ นไดป้ ระโยชน์ อยู่ใน
วสิ ยั ทที่ �ำ ได้ มที รพั ยากรทที่ �ำ ได้ ผมกจ็ ะท�ำ ตอ่ ไป งานของอาจารยเ์ ปน็ ประโยชน์
มากมายมหาศาลต่อผู้อื่น สร้างจุดเปลี่ยนให้หลายชีวิต ช่วยให้หลายคนมีชีวิต
ท่ีดี จิตใจที่มีเมตตาต่อคนทั่วไปโดยไม่เลือกที่รักมักที่ชังเช่นน้ีจะส่งผลให้
อาจารย์มีความสขุ ความสบายใจอยูเ่ สมอ และตลอดไป

รักและเคารพอย่างย่ิง
นพ.วรวทิ ย์ ตนั ตวิ ัฒนทรัพย์
ผู้อำ�นวยการโรงพยาบาลอมุ้ ผาง

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

50  60 ปี รศ.ดร.พนั ธท์ุ ิพย์ กาญจนะจติ รา สายสนุ ทร

นางฟ้าเพ่อื คนไร้รัฐไรส้ ัญชาติ คอื นยิ ามท่ผี มใช้อธบิ ายถงึ อาจารย์แหวว
ก่อนหน้าน้ันผมไม่ได้ให้ความสนใจกับคนไร้รัฐไร้สัญชาติ แม้จะทำ�งานในพ้ืนที่
ชายแดนมากว่า 10 ปี เจอคนไข้และชาวบ้านท่ีประสบปัญหาความไร้รัฐ
ไร้สัญชาติมายมาย ผมคิดเพียงว่าเป็นเรื่องไกลตัว ผมคงช่วยอะไรเขาไม่ได้
ทำ�ได้แค่เพียงให้การรักษาพยาบาลเขาอย่างดีท่ีสุด ถ้าเขาไม่สามารถจ่ายเงิน
คา่ รักษาพยาบาลได้ เรากส็ งเคราะหเ์ ปน็ ราย ๆ ไป ผมเคยคดิ เลน่ ๆ วา่ หากมี
การขายหลกั ประกนั สขุ ภาพทใี่ ชไ้ ดเ้ ฉพาะในพน้ื ทช่ี ายแดนอำ�เภอทา่ สองยางใน
ราคาไมแ่ พง เพอื่ ทจ่ี ะลดคา่ ใชจ้ า่ ยของชาวบา้ นและลดภาระของทางโรงพยาบาล
แตค่ วามคิดนี้ก็ยังไม่ได้นำ�มาปฏบิ ตั ิจรงิ

เมื่อปี 2557 ได้รู้จักอาจารย์แหววซ่ึงได้ให้ความกระจ่างเรื่องคนไร้รัฐ
ไร้สัญชาติ ที่อยู่ในพ้ืนท่ีชายแดน การทำ�ให้บุคคลที่เป็นคนชายขอบถูกลืมเป็น
บางครง้ั บางคราว ถูกเอารัดเอาเปรียบ ถกู ปฏบิ ตั ิอย่างไม่เป็นธรรมท้งั โดยตง้ั ใจ
และไม่ตั้งใจ ทำ�ให้โลกทัศน์ผมเปล่ียนไป ผมเห็นว่าเรื่องน้ีเป็นเรื่องสำ�คัญของ
ประเทศไทย ไมเ่ ฉพาะในพนื้ ทช่ี ายแดนเทา่ นน้ั แตร่ วมถงึ ทกุ พนื้ ทใ่ี นประเทศไทย
ในหน่วยงานสาธารณสุขเองก็มีบุคลากรไร้สัญชาติหรือญาติของบุคลากรเหล่า
นน้ั ปญั หาเรอ่ื งนอี้ ยใู่ กลพ้ วกเราทกุ คน และโรงพยาบาลสามารถชว่ ยแกไ้ ขปญั หา
เหลา่ นไี้ ด้ การใหค้ วามชว่ ยเหลอื เพอ่ื ใหเ้ ขาไดร้ บั การรบั รองสถานะทคี่ วรจะเปน็
การช่วยพัฒนาคุณภาพชีวิต การให้เขาได้เข้าถึงหลักประกันสุขภาพ ซึ่งเป็น
สิทธิขั้นพ้ืนฐานของมนุษย์ ความรู้และความเข้าใจเหล่านี้ช่วยให้ทีมบุคลากร
โรงพยาบาลชายแดนได้ทำ�งานเพอื่ ชว่ ยเหลือคนลำ�บากอยา่ งนน้ั ได้

ผมขอขอบพระคณุ อาจารยแ์ หวว ซง่ึ ชว่ ยใหค้ วามรคู้ วามเขา้ ใจในคนไรร้ ฐั
ไรส้ ญั ชาตขิ องผมและทมี งานดขี น้ึ และท�ำ ใหผ้ มและทมี งานไดม้ โี อกาสชว่ ยเหลอื
ดาวคนโ์นหเลหดลจาา่ กนรนั้ะบจบนTทU�ำ DใCหโพ้ ดวยกนเารยาอเรป่าน็มสดว่วงนจหนั ทนรงึ่ ์ ในการแกป้ ญั หาของพน้ื ทที่ า่ สองยาง