พุทธศิลป์มหัศจรรย์อันดากู

187

188

189

190

191

192

193

194

195

196

197

198

199

อันดากูดาปางปา่ ลไิ ลยก์สะสมโดย นายชา่ งเนย์ 200

201

202

203

204

อันดากู กบั พระอาจารย์ธรรมกะ บญุ ญพลัง

205

พูดถึงหัตถะศิลปะแห่งศิลปะอันดากู ที่อยู่
ในมือช้ินนี้ ความแห้งแห่งกาลเวลาที่บ่มเพาะมา
ปรากฏท่ีเนื้อภายในส่งต่อมายังพื้นผิวท่ีร้อยเรียง
จินตนาการแห่งการแกะ ผู้ชานาญที่ผ่าน
ประสบการณ์มาแล้ว ย่อมเห็นชัดว่า นี่คืองาน
จินตนาการหัตถกรรมมหัศจรรย์แห่งศิลปะที่คงรูป
ผ่านกาลเวลามาอย่างยาวนานได้อย่างไรหินแกะ
พุทธศิลปะอันดากูแต่ละช้ินนี่ ไม่มีซ้ากันเลย ก้อน
ใครก้อนมัน ศิลปะอาจเหมือนกันในเรื่อง เร่ืองราว
แต่การแกะก้อนใครก้อนมัน เสน่ห์งานอยู่ตรงนี้
ผู้คนทั้งหลายที่เข้าไม่ถึง งานหัตถะศิลปะอันดากู
แห่งอาณาจักรพุกาม ซึ่งยุคหน่ึง เป็นส่วนหน่ึงของ
อินเดียในปัจจุบัน ย่อมแยกไม่ออกว่า ไหนจริงไหน
แท้ ไหนเก่าไหนใหม่ เพราะปัจจุบัน การแกะหิน
สบู่แบบนี้ก็ยังมีอยู่ในอินเดีย จีน พม่า ทุกวันน้ียังมี
อยู่ แตท่ ุกวนั นีค้ ือการก๊อปงานของอดีตขึ้นมา เพื่อ
เลียนแบบขายเล้ียงชีพ จะส่ังพันชิ้นหมื่นช้ิน
สามารถทาไดเ้ หมอื นกนั หมด ไมใ่ ช่หัตถะศิลปะ ใน
ศิลปินนยิ าม

206

หินแกะอนั ดากูแห่งอาณาจักรพกุ าม

ขา้ เองนี่ได้งานศิลปะที่เรียกว่า หินแกะอันดากู ครั้งแรกเลยก็เมื่อ
ปี 2528 ได้จากเพ่ือนที่เรียนศิลปะชาวพม่า ตอนอยู่ไทยวิจิตรศิลป์จาก
น้ันก็เร่ิมสะสมเร่ือยมา เห็นความมหัศจรรย์ในฝีมือการแกะช้ินเล็ก ๆ ได้
อย่างละเอียด และถึงใจในเส้นลายแห่งจินตนาการ เคยไปในพม่า เคย
เห็นงานหินแกะอันดากูวางขายอยู่ ก็เคยเข้าไปถามซ้ือ เพราะความชอบ
แต่ปรากฏว่า หินแกะอันดากูเหล่าน้ัน เป็นงานใหม่ทาข้ึนท้ังสิ้น ไม่แตก
ต่างจากงานแกะช้าง แกะลวดลายต่าง ๆ ในเชิงศิลปะด้วยหินสบู่ที่
ประเทศอนิ เดยี

พูดถึงหัตถะศิลปะแห่งศิลปะอันดากู ที่อยู่ในมือช้ินน้ีความแห้ง
แห่งกาลเวลาท่ีบ่มเพาะมา ปรากฏที่เนื้อภายในส่งต่อมายังพ้ืนผิวที่ร้อย
เรียงจินตนาการแห่งการแกะ ผู้ชานาญที่ผ่านประสบการณ์มาแล้ว ย่อม
เห็นชัดว่า น่ีคืองานจินตนาการหัตถกรรมมหัศจรรย์แห่งศิลปะที่คงรูป
ผา่ นกาลเวลามาอย่างยาวนานได้อย่างไรหินแกะพุทธศิลปะอันดากูแต่ละ
ช้ินน่ี ไม่มีซ้ากันเลย ก้อนใครก้อนมัน ศิลปะอาจเหมือนกันในเรื่องราว
แต่การแกะก้อนใครก้อนมัน เสน่ห์งานอยู่ตรงนี้ ผู้คนทั้งหลายท่ีเข้าไม่ถึง
งานหัตถะศิลปะอันดากู แห่งอาณาจักรพุกาม ซ่ึงยุคหน่ึงเป็นส่วนหน่ึง
ของอนิ เดียในปจั จบุ นั ย่อมแยกไม่ออกว่าอนั ไหนจริงไหนแท้ ไหนเก่าไหน
ใหม่ เพราะปัจจุบัน การแกะหินสบู่แบบน้ีก็ยังมีอยู่ในอินเดีย จีน พม่า
ทุกวันนี้ยังมีอยู่ แต่ทุกวันนี้คือการก๊อปงานของอดีตขึ้นมา เพ่ือ
เลียนแบบขายเล้ียงชีพ จะสั่งพันช้ินหม่ืนชิ้น สามารถทาได้เหมือนกัน
หมด ไมใ่ ชห่ ัตถะศิลปะในศิลปินนยิ าม

207

นค่ี ือปญั หาแห่งความเช่ือถือของผูค้ นท้งั หลายทไ่ี มม่ โี อกาสเห็นงานแกะหนิ อนั ดากอู ย่างหลากหลาย และมากมายในการเป็นเจ้าของแล้วได้
เอางานแต่ละชิ้นออกมาเปรียบเทียบ ผู้ที่มีช้ินงานครอบครองเป็นร้อย ๆ ช้ิน จะเห็นความแตกต่าง รูปแบบ ขนาด ศิลปะ มันแบ่งแยกออกเป็น
หัตถกรรมแห่งปัจเจกทั้งส้ิน คือชิ้นใครช้ินมัน ไม่ใช่ Copy มาทาขายเหมือน ๆ กันอย่างดาษด่ืนแบบท่ีวางขายในกรุงพาราณสีที่อินเดีย รู้ให้จริง
ท่านก็จะไดข้ องจรงิ ศกึ ษาจากผู้ชานาญจรงิ ร้ไู ม่จรงิ มแี ตจ่ ินตนาการและฟงั ด้วยหู ทา่ นกไ็ ดข้ องเก๊แหละผู้ที่ได้ครอบครองของจริง มันจะรู้สึกข้ึนมา
ไดเ้ ลยแหละว่า นค่ี อื งานทแ่ี กะข้นึ มาจากจิตวญิ ญาณจริง ๆ มีแล้วช้นิ เดียวไมเ่ คยพอ ขอแค่ใหม้ ีของและเงินในกระเปา๋ เทา่ นนั้
........ธรรมกะ บญุ ญพลัง........
208

วัตถุโบราณล้าค่า หนุมานได้นาแหวนพระรามไปส่งมอบแด่พระนางสีดาถึงกรุงลงกา ท่านพระอาจารย์ธรรมกะฯ ท่านเป็นพระท่ีเชี่ยวชาญใน
พระพุทธศิลป์ ท่านมองพระอันดากูออก ท่านเข้าใจ ท่านไม่ลังเลสงสัย พรศิวะไม่เคยคิดมาก่อนเลยว่าท่านจะเหมารับไว้เกือบหมด ตาท่านแหลม คม
เลือกพระสกุลช่างหลวงไว้ทั้งน้ัน จนพระอันดากูท่ีพรศิวะครอบครองเกือบหมดบ้าน แต่พรศิวะปิติยินดีท่ีพระอันดากูได้ไปอยู่ในท่ี ๆ สมค วรแล้ว
พรศวิ ะขอนอ้ มคารวะท่านธรรมกะมา ณ ท่นี ้ี 8 มกราคม พ.ศ. 2565
209

องคน์ ี้มหี น้าตกั 3 นิ้ว ของพระอาจารยธ์ รรมกะ บญุ พลงั 210

วาง ๆ ไว้ช่ืนชมงานแกะ มันคือศิลปะที่ออกมาจากศิลปินไม่ใช่อาชีพเลี้ยงปากท้อง ต้องสร้างสมฝีมือมานานกว่าจะออกฟิลลิ่งเส้นสายได้แบบ น้ี
ไมใ่ ช่เปน็ งานลอกงานก๊อปเขามาเพื่อทาขาย คนไมเ่ ข้าใจเรื่องงานศิลปะ ยอ่ มตีความหมายแห่งหตั ถกรรมไม่ออก
211 ........พระอาจารยธ์ รรมกะ บุญญพลงั ........

หนิ แกะอันดากูนี่ รอ้ ยชิ้น กแ็ ตกตา่ งกันไปท้งั รอ้ ยช้ินน่นั แหละ เพราะแกะทีละช้ินส่วนองค์พระเล็ก ๆ ของอันดากู เรานามาติดตัวแขวนคอได้ แต่ก็
ใช่ว่าจะมีเยอะ แตกหักซะเป็นส่วนใหญ่ คนเข้าถึงงานจริง ๆ มีน้อย ท่ีสาคัญคนทั้งหลายไม่ค่อยจะได้เห็นช้ินงานระดับมาสเตอร์พีซนะ ว่ามีความ
สลับซับซ้อนในเชิงศิลปะที่แสดงออกมาแค่ไหน และช้ินใหญ่ ๆ สวย ๆ มีความหลากหลายย่ิงใหญ่ในด้านเน้ือหา ท่ีผู้ได้ยลแล้วจะตะลึงกับงาน หัตถกรรม
ปฏมิ าท่ีถ่ายทอดออกมา..

........พระอาจารยธ์ รรมกะ บุญญพลงั ........
212

อนั ดากปู างมารวิชัย (ซ้าย) และปางปฐมเทศนา (ขวา) พร้อมอัครสาวกและเหล่าสาวกท่มี าฟงั ธรรมของ
องค์สมเดจ็ พระสมั มาสมั พุทธเจา้ องค์นีอ้ ยใู่ นการครอบครองของทา่ นพระอาจารยธ์ รรมกะ บญุ ญพลงั
213

214

215

216

217

ส่งท้ายปีเก่าไปอีกปี มันมีความปล้ืมปิติอย่างบอกไม่ถูก หลังจากที่ทนคาปรามาสจากใคร ๆ ว่าพี่เรา เล่นพระเก๊ พระอันดากูปาละ 1000 ปี
ถูกตราหน้าว่าเก๊มา 20 กว่าปี ในฐานะท่ีเราเอาเข้ามาเป็นคนแรกในสยามไม่ได้เถียงใครแม้แต่น้อย คิดอยู่เสมอว่า มีแท้ มันต้องมีเก๊ จนมาพบพระป่า
องค์หนึ่งได้คุยและสนทนากับท่านแล้วรู้สึกปิติขึ้นมาทั้งท่ีเราไม่ได้ผลประโยชน์อะไรมากนักหนา ท่านบอกว่าข้าเห็นอันดากูมาต้ัง 20 กว่าปีแล้ว
ข้าไปมณั ฑะเลย์มาแล้ว มกี ารแกะอยู่ทกุ วนั มันไม่เหมือน อันดากูท่ีเรามีอยู่....ข้าจะเก็บพระอันดากู ไว้เป็น สมบัติของแผ่นดิน...พระธรรมกะ บุญญพลัง
...ขอน้อมเคารพท่านดว้ ยจิตใจอนั บริสุทธ์ิ ครับผม ปใี หม่คงมีคงจะมสี ง่ิ ทีป่ ติ ติ ามมา หลงั จากทนระทมมา 20 กวา่ ปี

สาธๆุ ๆ บุญญพลัง....เรส เวยี งเก่า......31/12/2564
218

อนั ดากู กับ ครูบาโต

พระอันดากู ศิลปะที่อัศจรรย์ย่ิง สาหรับช่างท่ีแกะโดยใช้สมาธิ สติ ความศรัทธา ความต้ังใจสูงมาก จึงออกมาเป็นผลงานท่ีพวก
เราได้ชื่นชม ของท่ีมีคุณค่าล้าค่า เป็นช่างยุคเก่าเคร่ืองไม้เคร่ืองมือยังไม่ทันสมัยแต่งานที่ออกมาช่างปัจจุบันที่มีเคร่ืองไม้เค รื่องมือท่ี
ทนั สมัยในปัจจุบนั ทาไดไ้ มล่ ะเอยี ดออ่ นขนาดน้ี ถ้าเราน่งั มองพจิ ารณากมั มัฏฐานจะเห็นได้ว่า ในยุคน้ันความคิดของช่างท่ีมีความเคารพ
ศรัทธาในพระพุทธเจ้านั้นอย่างสูง แยกลักษณะตัวองค์พระพุทธเจ้าและสาวก ต่างกันจากที่เราได้เห็นในพระอันดากูแต่ละปาง สร้าง
ความศรัทธาของพญานาคท่มี คี วามศรทั ธาในพระพุทธเจา้ อยา่ งสูง คนที่จะได้ส่ิงล้าค่าแบบพระอันดากู พูดได้เลยว่าต้องมีบุญสัมพันธ์กัน
มากอ่ น และต้องมีบุญญาธิการมาก ท่านทไี่ ด้ครอบครองควรมองถงึ คุณค่าให้มาก.......

ครูบาโต
พระครนู ันทเจติยาภบิ าล
รองเจา้ คณะอาเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่
219

The ANDAGU ศิลปะปาละ สกุลช่างอินเดียพันปี จากกรุงพุกาม
(PAGAN) ประกอบด้วยอัครสาวกซ้าย(พระโมคคัลลานะ) ขวา(พระสารีบุตร)
พรอ้ มฐานท่มี อี ักขระจารเป็นภาษาอนิ เดยี โบราณ "เตลูก"ู

220

มหศั จรรย์ จตุรทิศเจดยี ์ จิว๋ นิดเดียว มีพระพทุ ธรูป 4 ปาง
221

พรศวิ ะพา ดร. สุวฒั น์ แสนขตั ิยรตั น์ เขา้ กราบครูบาโต 222
ที่วัดพระธาตุสนุ ันทา ต.แมห่ อพระ อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่
พร้อมกบั การศึกษาพระอันดากทู ค่ี รบู าโตท่านสะสมไว้

The ANDAGU กับธรรมะจากท่านพระอาจารยค์ รบู า โต พระพุทธศิลป์หินสลักเมื่อ 800 ปีมหาอันดากูจากพุกาม(Bagan)
มิจฉาทิฏฐิ ทาร้ายทาลายความดีสิ่งที่ดีมามากมายแล้ว เราท่านทั้งหลายควร สงู 14 นว้ิ องค์ของครูบาโต วดั พระธาตุสุนนั ทา แม่หอพระ เชียงใหม่
หน่ายและอยา่ ใหม้ นั เกดิ ขนึ้ และเป็นนายแห่งจิตเรา เพราะมันจะทาให้เราเสีย
คนที่เรารกั สูญเสียสิ่งท่ีดีและพลาดได้รับส่ิงท่ีดีคือความดีที่จะพึงได้ทา จงหัน
มาเอาสัมมาทิฏฐิอยู่ในใจเราเสมอ ก็จะมีแต่ความเบิกบานแจ่มใสมีความสุข
ทุกข์ไมส่ ามารถมาเกาะตดิ กับใจเราได้ บัณฑติ ยอ่ มรูท้ ันต่อทฏิ ฐเิ สมอ
223

อนั ดากูองคน์ ส้ี ะสมโดยทา่ นพระอาจารย์ครบู าโต สงู 2 นิ้ว

224

พระอนั ดากทู ท่ี ่านครบู าโต
ทา่ นได้สะสมไว้ใหพ้ ระพุทธศาสนา

225

พระอนั ดากทู ่ที ่านครบู าโต ทา่ นไดส้ ะสมไวใ้ หพ้ ระพทุ ธศาสนา

226

อันดากู กบั ดร.บวรศักด์ิ อุวรรณโณ

227

ผมเรียกพระเหล่าน้ีเองว่า “พระพุทธเทวะปฏิมา”
อันมีความหมายว่า พระพุทธพิมพ์ท่ีเทวดาสร้างเพ่ือบูชา
คุณพระพุทธองค์ โดยยืมนามพระประธาน “พระพุทธ
เทวปฏิมากร” ซึ่งประดิษฐานอยู่ในพระอุโบสถวัดพระเชตุ
พนวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์ กรุงเทพฯ) มาขานบางส่วน
ด้วยเดชะพุทธานุภาพอันยิ่งใหญ่หาประมาณมิได้ ขอให้
พุทธานภุ าพนนั้ คุ้มครอง อภบิ าลท่านผู้บูชาพระพุทธปฏิมา
ด้วยจิตบริสุทธ์ิ พ้นจากทุกข์ภัย โรคท้ังปวง และพบแต่
ประโยชน์สุขตลอดกาลนานเทอญ

....ดร.บวรศักด์ิ อวุ รรณโณ....
228

ท่่านอาจารย์์ดร.บวรศัักดิ์� อุุวรรณโณ ถามท่่านศาสดาจารย์์ Claudine Bautze-Picron ผู้�เชี่�่ยวชาญศิิลปะและวััฒนธรรม อิินเดีีย พม่่า ว่่า
“ท่่านดูรูู้�อย่า่ งไรว่า่ พระเหล่่านี้้�แท้้ไม่ใ่ ช่ข่ องทำขึ้้�นมาใหม่่” ท่่านครอดีีน ตอบว่า่

1. พระทั้งหมดถูกต้องตามศิลปะไม่มผี ิดเพี้ยน
2. พระทงั้ หมดถูกต้องในเร่อื งราวตามพทุ ธประวัตติ ามพระไตรปฎิ กทุกประการ
3. พระทุกองค์มเี พยี งหนงึ่ เดียวไม่ซา้ กนั เลย
4. บางปางนั้นไม่เป็นที่รู้จักแต่มีปรากฏที่หน้าผาหินสลักที่ประเทศศรีลังกา เป็นปางที่พระพุทธองค์ทรงพิจารณาดอกบัวท้ัง 4 เหล่า แล้วพระ
อนั ดากกู ็สลกั ปางน้นั ดว้ ย
แลว้ ทาไมพระทกุ องคจ์ งึ งดงามสมบรู ณ์ไปหมด “คาตอบคือดินรักษา” แล้วแต่ละองค์นั้นงดงามยิ่งเพราะแกะสลักโดยช่างเทวดา ช่างของเจ้าฟ้า
เจา้ แผ่นดนิ
ดินรักษา"พระอันดากูทุก ๆ องค์จะถูกห่อหุ้มด้วยดินท่ีผสมกับเปลือกข้าว"แกลบ"แล้วบรรจุลงในช่องกรุอีกชั้นหน่ึงพระทุก ๆ องค์จึงอยู่รอด
ปลอดภยั เหนือกาลเวลามานับพันปี แลว้ ยังคงความสมบรู ณ์ นับว่าเป็นภมู ปิ ัญญาของคนโบราณอย่างแทจ้ รงิ ท่ีมองเหน็ ถึงอนาคต
229

230

ผมเก็บพระอันดากูมากว่า 20 ปี และมั่นใจว่าเป็นของกษัตริย์ท่ีสร้างบรรจุกรุไว้ในพุกามระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 11-13 โดยไม่ฟังเสียงเซียน
พระเครื่องเมืองไทย ที่อาศัยพุทธพาณิชย์ยังชีพไปวัน ๆ เพราะเช่ือว่าศิลปะน้ีควรเป็นสมบัติของมนุษยชาติและลูกหลานได้สืบทอดให้คนรุ่นหลังรู้จัก
ผมเคยไปมณั ฑะเลย์ พบการทาใหมอ่ อกมาขาย แตฝ่ ีมอื คนละชั้น ทาอย่างไรกไ็ ม่เหมอื นศลิ ปะผดิ พทุ ธประวัติผิด และไม่มีความประณีต อ่อนช้อยเลย
จงึ ทาให้ผมย่งิ เห็นคุณคา่ ของสง่ิ ท่ีผมบูชาไวม้ ากขึ้น
231

232

อนั ดากปู างพิจารณาบัวสีเ่ หลา่ ซง่ึ
คล้ายกบั พระพุทธรูปที่ปรากฏที่หนา้ ผา
233 หนิ สลกั ทีป่ ระเทศศรีลงั กา

234

235

236