Hacker IELTS Reading

cuÙc sông cho hàng t rieur
có th
nguoi. ""Cac nhaghép, h Íc s é tha y dôi é së dudc t¡o r a troonng.
3D cúng
ong chua daykhoa in khác
thi dây c ó thà la mÙtti¿n bÙy

hoc hiÇn tin rång các co quan

mÙt thâp ký tói.

dugc sú dung cho nchia
Npht hohgàcáon,tàhitm.riv"eãi0nceDctdihétùuuhÑanry¥càt.ytVhnãehíódn.cuôhip.ocht aáåpnnchgén,úphnmàgcôákvcihÛnoni sahtihànhuhnÍógchchÍdintcâh eCpouchnéánguthchukioinÇégmnt hcrêtaar
râng ""nhüng månh Can dugc y té va
vi trutrkhi phê duyêt các thù nghiÇm lâm sàng dåt dó trên bÇnh
sula trong nghiên cúu lâm sàng môi nm này da thu hut in sinh
ch rát gióng vÛi gan
tr
a dÙc tinh cça các looaaii thuÑc moi
canm
nhân. Tiém náng tiét êm h

chuý cça các nhà dars s Ben
niÇntiém nng khác nua trong tudng lai. MÙt sÑ phòng thí nghiêm hid.
dó. con có nhiéu hÍc màcó thé åp t¿ bào da truc ti¿p lên v¿t thuong. "Hoat dAn dang pna

trién máy in sinh hop v
máy laser, máy in së quét kich thuóc và Ù sâu cua vet thudng rôi tao ra bån d6 30 cá.
két cça vétthuong mà sau ó së uoc sù dung dê xác dinh lugng v-t liêu cán dát tràn

thuong. MÙt công nghÇ tuong tu có th¿ uãc su dung dé làm kin vét thuong cça nque ivén
nguoi måc bênh tiéu uöng, nhüng nguoi mà có co thé không phyc hôi dugc tót. Công ngahhheaonaacy
thâm chi còn có thà là mÙt giài pháp cho các cuÙc pháu thu-t don gián nhu khâu nhüna u&

lon. Voi t¥t cå các loi ich mà viÇc in mô sinh hÍc có thé dem lai, không có gi la khi nó dang aam

khuáy dào công óng y hoc.

bioprint: in 3D mÙtcáu trúc sinh hÍc (mô, co quan, v.v.) bng cách sú dung máy in sinh hoc

Tù vung

tissue n. mo (tao nen tù các té bào) solid adj, ác exponentially adv. theo cáp só nhan aerospace n. nang irars

vùtru horizontal adj duèng nm ngang blueprint n. bán thiët kë chi tiêt cross section phr. mat ct viability n

nang sóng valve n. van tim transplant v.cáy,ghépintegrate v. hop thành mot the thóng nhát, tuong thich Kidney

than vascular system phr. hê mach proximal tubule phr. õng luon gân (mÙt phân cça thân tiêt dneiÇpuo)sistlivv.erdén. èmné,ndgar
trúc
månh vun toxicity n. dÙc tinh on the horizon phr. säp sáy ra topological adj. câu liên két

lên diabetes n. bênh ti¿u uòng take - by storm phr. làm khuay Ùng, làm chao ào

[1-5] Các nhà nghiên cúu y hÍc ã ti¿n hành các thù'nghiÇm dÃ

1 Muc tiêu cuói cung cüa công nghÇ in sinh hÍc làà

2 MÙt nhiÇm vy khó khän là t¡o ra các co quan có dù oxy cho ¿n khi chúng co the
3
4 Nhïng nhà nghiên cúu cça D¡i hÍc Harvard d phát triÃn mÙt quy trinh tao raes

5 cau trúc mà có thé

Mot máy laser và máy in có th quét vët thuong và sau dó

A tao ra thi¿t bi y t¿.

B gid cho các mô sóng.
C thuc hiên ca pháu thuât không
cung cáp nÙi tang cho viÇc cáy có su tro giúp y hoc.
D ghép ß nguoi
t¡o ra các cáu trúc sinh hÍc 3D
E hop nhát vói co thÃ. dé su dung trong

F

G tao bån dó 3D cça vét thuong.

424

(D»

D

D CD

(D (O D (D
.D
D

D

(O

ONIOV3H SI13I S83xOVH ueny yuig- yojuiip bunp1919 nyo

[6-10] . . dan9 DháNhüng nm gán dây, viÇc t¡o ra nhiêu vat thé 3D dua trên mot

6 trién nhanh chóng.

8 báng cátTruoc khi in, chuong trinh máy tinh tao ra mÙt bán thi¿t ké¿ b£na.cách

10 thành rat nhiéu. h Íc
hoanngutohiiènmatrovnnggCMhioiùt tnrnoghnuógmytêhndÝ.iagi ianhonvcgàåHknh,aåvcaánrcndgcnôhnsagómntygdcceoçnnagmtnëugcbhàÇtoiês.uinth¡odã tao
ra môt ra

tuong lai gán.

gið dây coNhung nhà nghiên cúu the kiem tra . . Cua thuÑc trugc khi u nghiem

trên bênh nhân.

6 C- hhúasGieaxipDloudaedv)àovàcudmoatnù khóa cça câu can dien tu (creating various an

trong bài dÍc có liên quan dén cum tu khóa na he

practice of producing three-dimensional solid objects of almost any shana from
a digital model has since taken off exponentially' nghia là ViÇc s£n xuát dncãáácdduvgtact

the d·c ba chiéu vÛi háu h¿t moi hinh d¡ng tu mÙt mô hinh ký thu-t só

täng lên theo cáp sÑ nhân' d¿ xác dinh të cán dién là digital model. Trona cau

này, 'producing three-dimensional solid objects of almost any shape has since

taken off exponentially' dugc dien ¡t lai thành 'creating various 3D objects - hhaass

exploded'

7 Chú Giái Dua vào cum tù khóa cua câu cán diÃn të (cutting a 3D image into) và

doan trong bài oc có liên quan dên cum tü khóa này The program then slices the

digital object into hundreds or even thousands of horizontal layers that become the

blueprint ngh+a là 'Chuong trinh này sau dó ct v-t th¿ ký thu-t sÑ thành hàng trám

hoac th-m chi hàng nghin lóp ngang dé tao ra bân thiét ké cho giai doanin dé xac

dinh tu cán diÃn là (horizontal) layers. Trong câu này, 'slices the digital objectinto

dugc dien at lai thành 'cutting a 3D image into'.

Chú Giai Dua vào cum tiu khóa cça câu cán di¿n tu (biotech firms) và do¡n trong

bai doc có liên quan dén cum tiu khóa này 'In only a few years, they achieved

significant success in producing human tissues that preserve cell functiondi

viability' nghia là Chi trong vài näm, hÍ dã ¡t dudc thành cong dáng ketro

viêc sån xuát các mô cça con nguoi mà v¯n giï nguyên chúc nàng và kha nus
sóng cça té bào' dé xác dinh tù cân diÃn là function. Trong câu này. preserv cell

function and viability' duçc di¿n d¡t l¡i thành 'maintained the function ana vi ility

of cells'.

Dua vào9 Chú Giài cum tu khóa cça câu cân diên tù (A team at Harvard) và

hopesto

trong bài doc có liên quan d¿n cum tù khóa này The Jennifer Lewis

Whom

De able to manufacture a kidney in its entirety in a matter of years' ngnia

cua Jennifer Lewis hy vong có thà sån xuát duçc c£ quå th-n hoa trong
ble to

vài nm tÛr é xác dinh tù cân diÃn là kidney. Trong câu này, nope
manufacture' din d¡t l¡i thành 'aims to produce
dugc

426

.

( 2O D

C D CD

(O D S
D
2 O
D
O

(DA

ONIOV38SI731 S83NIVH uen yuig yojui ieio Bunp 191 P) ngo

T Om

.

m Om

nhâipn kh¯u se dn ên múc sóng c ao hon v à su dàm b£o viÇc
vÛi cá c
diêu này thuc s d xáy ra Qi ngành sån xuát ß

ån lugng va
XdaVàc u làm nhi¿u hon cho nguot
ông. noi mà Canada
i s li nhuan tâng ngay lâp tuc. phía

o

gctnmnVeribhoàááeàtyhiicnurhånhndiëNhmö,aãêmnnoCChonnútgrihraÇcaÛiuc,ennnmut,CgaahmhhddduamúciiåaaonÇthéacnuaoprnvgdânthnidt.adêài.nmuTêuychurëhicdécu,úinnhncncaohQâtyghni.tcugghktVnuucaiigêiêyöndtnidëau,npsvnl,óôuchàhingãiasdigckháuiéuÃTyydodluaêúângyunangikôáitdmmÇnmcugniuugbdancõdkêähniâCnnt-nhtphhtäinuimntngccùtgëhouknàhgtisviiuh¿Ç,åáàómupnconcâhhnbrnlnøu¥ÑQhgitlnüoosuncinàóuhhligåtcuârnbpmêâng£nnhtái.nùaámgttdModnétàómv1náriniic8éÇ8vnnccÛc0h1áih.ccü8uoávTç9n,pi1agÇhcpecádcdhvocááéádütcininncnmhhghck1àihýié9éticrnku2ntuóih1nn,duppphgiâhhhvctíáiathla¿núhcdaaTokhiulnéáoaómuyhcnci

Chinh sách Quôc gia dugc thiêt ké é båo vê ngành công nghiÇp sån xuát va kthhùuytéunonkghicdhã
tng truong kinh cu o phía
tê ckng nhu dinh tây. Bang cách dánh thué cao,

nang cao múc sông và 1 . . . . viÇc làm ß vùng phía ông cça d¥t nuóc. Nhung muc tiêu vé

dinh cu o phía tây lai không duçc trien khai nhanh chóng. Trên thuc té, Chinh sách Quóc gia

cótác dÙng rât ít dên måc tiêu này. 2....tot hon trong nông nghiÇp công vÛi nén kinh t

thé giói dién bi¿n theo chiéu huóng tich cuc thi có tám quan trong lón hdn.

Chú Giài Dua vào cum tù khóa cça câu cán diÃn tu (high tariff) và oan trong bai
doc có liên quan d¿n cum tù khóa này the taiff would lead to a higher standard of

living and greater employment security and it did for those in the manufacturing

sectors of the East ngh+a là 'thu¿ quan xuat nhâp kh¥u së dän dén múc sóng cao

hon và sy àm båo viÇc làm nhiéu hon - và diéu này thuc su d xày ra Ñi vÛi các

ngành sån xuát ß phía ông' e xác dinh të cân dién là security. Trong câu này

'employment security dugc din ¡t lai thành job security.

2 Chú Giài Dua vào cum tù khóa cça câu cán dién tù (in agriculture) và doan

trong bài Íc có liên quan dén cum të khóa này 'the development of improved

agricultural techniques, and favourable economic conditions globally, were largely

responsible' nghía là 'su phát trién cça các ký thu-t canh tác nông nghiÇp duoc

cåi tien và iÃu kiÇn kinh t¿ thuân lgi trên toàn cáu, ph£i chju phán lón trách nhiÇm

cho diéu này' é xác inh tù cán dién là techniques. Trong câu này, 'improved
thành 'better techniques in agriculture',
agricultural techniques' uoc dien ¡t lai
va favourable economic conditions' dugc diên d¡t lai thành '9ood world economy.

il a l ong khí cùndndVguniunlhagVanlcmm,iueeadv. àacVcnthchxhigáákudoåncnáiångt,tttrùákh*anmiháÇnnmougnhyngïdàtinbëá1yugáp9dtmd8hnvnu0oqghv,oi eàcdnc¡hhticihnúuÑ.öhnnNidggthirtntluáuhàhhnnn¡uvggnßvc-gàcntótoôgérnoâq·Bltbàn¡àuiiàcgámnâvknÙginvhÇàtáôcQtodnhkccgaihn¿ónvigtc¿ígitàóndnyhgáégcioóinhbnagomcågyiáoáólncugpivönhÇtmibáu.kamblnioáiêhétTnmgnhuróétnovxmhpÛnguâiggynccvåêátaåvhnncinàukqvtchtàhuàhmótuoa¿ëay,ákthnhokbhiÇhé,háópnmu¡ckcyhhtúidpnbnrnuuháêggnmnthckchoòbávsvnnnàuéà.

CHAPTER 06 Summary Completion 429

thùu ncáhcuhng chtüruonnggcdcdtYmncóhhuùóhnotuoouutklncntôohancggnniudhoggyünenrlyanohhtbcugudonáhnoodmgóchmn;cookgÙàmbvnnditiàtgoiutcnbdihdÃiâhcÃcúinnhnüugdbihsnuiévååntgdctàtunháioodnvntnstroãhcáocêgnóündóng,ntcugyntgnçchggqÑhÙa¿ccauünoysgákngánupåhtgntuôtrhdhdnituudndrúigánnhinánnshgcughnähóàtbnvmátyÛxnaánó.maihoniiVqsóbékvléuiààuâhàátnibvcnungiccáánhuhuárocgóuyùoacvdrmihÇchbuaiuiÙmánénénaotmggcnólch,GrtbvhÙrainitoàunnrchcnanghacuhgng,nóo'gscdht-hunhÙepnubhinhtchdiágúnéyuoohtucvinau¿cvàgknnKnhkahghghéonntåàáug.gnutnCuhnvnàg,hoäùhyåauuTinnóygnencghaie,goúamaVvonm.gnékgáâáqycdu.aDclatàotetcrocamonibnÙàêddgntthóa,ti,uptrdhmohndnuaéunacua

khoàng cách.

Lich sù cua khuy bam

Khuy bám và dinh tán dã dugdc sù dung trong suót lich sç cho muc dich båo vÇ Tren

loai áo giáp thöi trung có dugc goi là áo giáp nhe, ho dä móc các tám thép vao 3.

giu cho con nguði khôi bË thuong. Chúng cüng dugc sú dung dé thuc hiÇn muc dich
de doa: nhüng nguoi måc quán áo dinh dinh tán ho·c khuy bám thì dudc cho là nquy

hiem vi ho 4. do ó nhïng nguôi khác s tránh xa hÍ.

3 Chú Giài Dua vào cum tüu khóa cça câu cán diÃn tüu (medieval armour known as

the brigandine) và doan trong bài dÍc có liên quan ên cum tù khóa này The

medieval brigandine - was a form of armour that consisted of steel plates on top

studsof fabric, and the plates were riveted there by fasteners that resembled the

nghia là áo giáp nh thoi trung có là mÙt d¡ng áo giáp bao góm các tm thép ß trên

bé mat våi, và các tám này dugc cQ dinh ß dó bng Ñc vít gióng nhu nhkng cái khuy

bám' de xác dinh tù cán diÃn là fabric. Trong câu này, 'the plates were riveted - by
fasteners uoc dien d¡t lai thành 'they fastened steel plates to'.

Chú Giài Dya vào cum tù khóa cça câu cán dién tù (people in spiked or studded

clothes) và do¡n trong bài Íc có liên quan d¿n cum tù khóa này the only

individuals who wore st udded or spiked garments - were warriors' nghia la chi
phåc có lông ho
nhïng ngudi m· c trang ·c diính dinh tán là các chien binh de
warriors. Trong
xác dinh tù cán dién là câu này, "individuals who wore studded

or spiked garments' ugc di¿n d¡t l¡i thành 'people in spiked or studded clotnes

nhàdDxcmrna6uagoàicmùinitkgkhnxhhaàuiyuônyccnóm.ciglsàoayNtiókbhtmnhnhiuh¿igiénuïulcning,ohghiiacitiÇâcbrnËiêónngnqdgutshuhuðtihêiäéaiuåcndhdcgiáámnÇòntyhé.någô,tp,D'ththnniinàéohhiuáunéntntchrnâgguhmáànytqcmgtuhlrýléàaúorpahnndkÍggvmohcàuÙcc'nocóthcngdaúbhxÙunmàimgêymman·tttràa·acyctc,çùcoguvmüani,ànåànPgntdgacagÑuuókuciölhotóihhiôEdnto¿khpgot·mehciéáttarpnhttonhhéon,lêÙnáúgugttgnhcoghmåådiimcÇÇÙmntnthhoxSukitdÇUunhuancgotomconàoougnahuhmkhihÇuoåtohtnndkúghnóTéccgihoántáemdranoái

430

S (O 8

D CD

C DA

D a

Da

D D3

D

CD»

D

(DA

S

ONIOV3H SI13I SH3NIVH ueni uuig yyu)1ero Bunp 191 91 no

vu ccùnáaummncigsonSnhUnvogaVoi chik¿ne c¯mchicsóù het cac khônggátnhktigndosui cc.cho trüng.tddghsqvmknnýêiuàuouhhàaonucãåaintrngcnhoplgnt6ghuirhkmà,uâxkóêycvntáahnhàglnnvónégóshhàiàtnnnahryvàcktaguluyrùhúhu-k.qntÝdót,ohugnsóesnnmouahëagàt£nyuÙrynntguntt,tidghrómßgtàð"làouc3ónktcnàknlrn0òkaáhnuighi¿qcctóciudmcccmucácóhcçãoåhiÑmokacttlúhnrháhÙàsbúninioméuctaónngnbncánnógndmpvoghli.idamhàcnêðáTic¥qónátaclbóháuutancdávôépatotimogrån.hdcindstéghKéàuÛxçunåÙcaiahtntknhidnhinthlhgmQutáóyhhmóiôönyéiacmntnócn,phniçdhgtnhgoáohacúht,cunndba.ocnacpjénn"nohnohbhNhtátnanneurråciphuQuênhtdåuduudnutigncnucrnnågtcotagcghgrphnnsuocp.logÑqtnóoáhhtnungdhtnnaàáiágmbmnpáéhcnmmh¡tßtcáohààkrn,ocnáuóhnkrnhvtntoàahdiiogcnnycôcéskóhg,ánhneid,dtcaààtéuhmhntuynuÃibói.hdaiéteschanictpÙkrtugah1óhnitácugicxteailmheàcdniinçihèckaasnhémudirlcueTgeáencuyannchrhooüncnhbgcua

mÙt con trungkécm sung thànhdcctpkhhohãhâiuétndnhpugetocu.dhcoMéúntnhogdtugàtcnutdáigninhgbhd,Ëáuàtnnhnchigdoákónmlèetcnchváààóvim,iàtrgocúsionúudnàgpnncgxcáuhicn.oúáànKnygchgáãitinrlÛumghnóuàocylàêkktnnhhr,aiôtknhsngààgenxhbhcujoaônacmhnnhigúÇtsovmuyaa.nnvTgthyhkysheseóiotniicnhcóhnáshcdtárhóïúnnmnnggcà.sçyc-åaNo,mnucmhdiúvnuamnhcÙgs. otkdchnehátirorhem.hveadphCéhnno

Ky thuat cça nhkng kè cm sung trong ám cá mang xanh

Nhung kè cm sùng trong dám cá mang xanh gian lân trong viÇc ths tinh nhïng quå

trung mà không dành cho chúng. Chúng làm diÃu này bng cách trón gán 8 . u a

mot con duc khác và lao tói ó dúng lúc. Bôi vì mÙt ké cm sùng có 9..nhò bé

hon nhiéu so vÛi h¥u hét các con dåc, nó có thé d dàng thoát khôi nguy hiêm môt

cách nhanh chóng. Kè cm sung thành niên l¡i có mÙt phuong pháp khác. Chúng

van không to nhu háu hét con duc, vi v-y chúng boi cùng nhung con cá mang xanh

cái và cho doi mÙt con ê trúng. Nhkng kê cåm sùng này có the tránh khoi viÇc bi

chú ý boi chúng mang mÙt 10.... trông gióng nhu nhïng con cái.

A B màu såc C to D dac diêm
E tinh dËch
F duoi G co the

t88
Chú Giài Dya vào cum tu khóa cça câu cán dién tu (hiding near another male's)

will seek out
vàdoan trong bài oc có liên quan d¿n cum të khóa này These fisn

a large parental male, hide in the weeds adjacent to the male's grounds' ngnia
im ki¿m náp trong dám
"Nhïng con cá này - s mÙt con cá duc lón, an ggán

khu vyc cua con cá duc này' dà xác dinh áp án là C nest. Trong nayccâauu này, 'adjace
another male's n st
to the male's grounds' dujc diÃn dat lai thành 'near

432

3 D iil
8. D»

O Q

CD

(Q

(D:

Q

(D

9NIOV3H S1131IS83X3VH uenj quig yoju piD Dunp 191 p neo

Schonbrunn, duçc mo t¡i Vienna, Ao vào nm ça ong1752, khÛi dau cho mÙt thÝi dai méi e vat
hoc và dua bÙ suu t-p dông vât vào dí vâng.

Tu Bo suu tâp ông v-t ¿n Sô thu

sú dång hahngcncMáugoaàtnnnhchânunimoécugóklvomhéàaiitcrÙquánuócgc-s.tiånvkyhàhtã,vonlâàcthbïóknàýtgnalgial.otchà1hàiun2mnh.gà.pbcshjÑçëcahHmôinÙertvabùkÙiotnsrpoumonuÙlgitts-nbpcgÙçhôainsaguAtuiraCtvnââg-ptp,tnhmdhàÙãunthtvibéapttyhsakudáth11,a1.tapé

hien uy quyén và khiê¿n kë thù sg hi.

SKhoatihsúánnghu chúng ta bi¿t ngày nay dã bt dáu xuát hiÇn trong th ký 18, khi Thei y

truyén niêm húng thú oi vÛi khoa hoc trèn khåp châu Au, bao góom

13.. Nhung sô thú này dã có gång tao ra mÙt thú gióng nhu 14... u nhiên cho ôna

vat, dé chúng có thà dugc nghiên cúu.

A môi truong B quân doi C khu vuon D sinh hoc

E giói thuong luu F tàn du G công trinh kien trúc

11 Chú Giài Dua vào cum tù khóa cça câu cán dién tù (archaeological dig in the

Egyptian city) và o¡n trong bài doc có liên quan dén cum tù khóa này 'A discovery

during excavations near Hierakonpolis, Egypt, uncovered the remnants of hippos,
elephants, baboons and wildcats buried in the city's cemetery' nghia là MÙt khám

phá trong cuÙc khai quât ô gán Hierakonpolis, Ai Câp, d phát hiÇn ra dáu tich cça
hà ma, voi, khi áu chó và mèo rùng dugc chôn trong ngh+a trang thành pho' dé

xác dinh dáp án là F remains. Trong câu này, 'uncovered the remnants of hippos,
elephants, baboons and wildcats' duçc dien dat lai thành 'revealed the remains of
many species of animal.

12 Chú Giái Dya vào cym tù khóa cça câu cân diÃn tù (to show their authony

and scare enemies) và o¡n trong bài Íc có liên quan dên cum tu knoa a

a menagerie, a private collection of animals kept by the wealthiest mempe

sOciety to demonstrate power, to intimidate enemies' nghia là 'mÙt bÙ suu tap

vat cá nhân dugc cát giï bôi nhïng thành viên giàu có nh¥t trong x ho n m

chúng toquyén luc, de dÍa kê thù dà xác djnh áp án là Eelite. Trong cau

demonstrate power, to intimidate enemies' uoc di¿n at lai thành 0 S their

authority and scare enemies'.

434

13 twxmeCithnháxhhrotcetoieútecurnhdAengGidsinghéeteihemoàxdiuitnodetttfDáoninsEpdEyctuehaimnáerdelondnivgpifctàioheleeovà,tl)éetdhDcwnvuekomhàmfhbifeicoibooenhaitlalotoudnilhgnouyokÍcgscf.hlyhutób'Tervdaoirnràoenoegldcgndolhýçgbgíaayiibtnorc'àícl,lâiàadoâutugüudTnuoyonehcó'ccàwöâydin,cibmók¿'eýdnnolieiléeiKawêrnftônhnaibtniguqelauslsiis(áaceEantnifhnengàngilndincgdéhfeshánincntihaeihncenntunvmddemycárecereuneststaautsisnnusiodnkhpnkhrs,hhreóceooaawiaicdeshdnnoiácdcàanuhynée,

14 Chú Giài Dua vào cym tù khóa cça câu cân diên tù (zoos tried to create) và doan

trong bài dÍc có liên quan dén cum të khóa này 'zoos were created to facilitate the

scientific observation of animals in something similar to their natural habitat nghia

là 'só thú dã dugc l-p ra d¿ tao diéu kiÇn thu-n loi cho viÇc quan sát khoa hÍc vé
dong vat trong mÙt ndi có diêu kiÇn tuong tu nhu môi truong sÑng tu nhiên cça
chúng' dé xác dinh áp án là A environment. Trong câu nay, 'similar to their natural
habitat' duoc diën d¡t l¡i thành like a natural environment.

Có muoi ba loài rái cá, tát cà éu sÑng quanh khu vuc có nuóc, nhu sông cháng han, hoãc trong
truong hop cça loâi rái cá bi¿n, là khu vuc bÝ bié. "Nhüng con rái cá có thé dugc phàn biÇt
boi co thé thon dài, tay chân ngån và m-p map, bàn chân có màng, cho phép chúng di chuyén

trong nudc rát khéo léo. Chúng cúng có khà nng nín thd dudi nuóc trong thoi gian dài, ngui

ta quan sát th¥y mÙt sÑ con rái cá ô duói m·t nuóc lâu tói nm phút. Chúng cüng có thé duoc

phân biêt bàng 15bÙ lông rát dày và th-t không may thay, chính bÙ lông dó dã bién chúng thành

myc tiêu cüa con nguGi trong suÑt lich so. Rái cá bi¿n, sÑng ß các vùng ven biên phía bác Thái
Binh Duong, có bÙ lông dày nhát trong só các loài Ùng v-t. Trong lich so, diéu này khien nó tro

thành mot trong nhïng loài sinh loi nh¥t cho thd sn và dn ¿n sy sut giàm manh vé sÑluong

rái cá bi¿n trên toàn thé giói, diéu này hiÇn nay mói chi dang có dáu hiÇu chïng lai. Khi giâ tri

Cua bÙ lông rái cá tng lên, nhu câu ói vÛi thú'vàng mêm' này, nhu moi nguôi hay goi, ckng

tang lên và dan ¿n mÙt giai o¡n có tên 'CuÙc sn lùng vi d¡r. 'Trong thoi ký này, kéo dài tù
knoâng nm 1741 d¿n 1911, các tho sn të Nga và các khu vyc khác dã tàn phá quán thà râi
cá bi¿n hoang dã trên diÇn rÙng.

ty nhiên chi cònnuaaaKdVIgonyogncconCscsTåuchuaåmohoonngáii iigmclb1aàBù9ååhtintmn1cnagg1rÙhiáí,ctisnDáhégclápouhnáàbdgidtijnbnh·citgutu¿có,oynkolÃênÇnnncndgtghshirucÑáimmyhcibi¥ùlàccáumnáotgcgkdnhb.tsh¥ugúniáôTy¿unnÇrnugággytritiág£rcccnioámhôáhcnnoniágêbndnnikbgiéh,ihknÃuvånh,nàiãh.tvkshbàVËiun.bàgcdibCoh¿eivnunúétàQódhnnmoioghlymiacááUbdùctuábtinthbÛ¿hgocmåi¿,dçàohtánaómouct,óÙct¡áontqátcàncudhtncgÙraiq.ÇohuynunoTupgágliyuanuyêáittÛahnntmnÃchhuhgô¿óqiikiêaculýbntóortdå,n2uícnéto0rkhuátcnhëidágirtcÁâ,åidnánsndâgÑgËrbóvådcniipÃnhÇuggnocpbôcÇhvsloàábankànnnýohi

CHAPTER 06 Summary Completion 435

cau chuyènva o nhiem, ckng nhu nan sn båt trái phép. "Rái cá bién có thë là mÙt trong nhün.

thành cong lón vé bào tón bi¿n, nhung su phyc hói cça chúng vân có nguy co bi de ddooae boi

hoatdông cça con nguði và viÇc duy tri su thành công dó doi hói su cânh giác thuong xiuAn.

Cuu loài rái cá

Noi tieng vói kh¯ nng nín tho trong thoi gian dài duói nudc, rái cá không may làr
muc
tiêu cua cánh tho sn vi bÙ lông 15.
cça nó. Cung voi bÙ lông. nhung con rái e
cá
này cung gây chú ý vi có cánh tay ngån và co thé 16..

Quán thé rái cá 17. da bË sn lüng ráo riét trong suÑt thé ký 18, thdi ký mà long
cùa chúng là mÙt trong nhung mät hàng sinh lgi nhát trên thë giói. Tuy nhin. lark
cám dã duoc ban hành vào âu th¿ ký 20 và sQ ludng rái cá d phåc hói, trong mot

ví du hiém hoi vé nð luc båo tón 18... thánh cong.

A bóng loáng B manh më C dja phudng D day

E bien F toàn câu G dài H hoang dãa

15 Chú Giai Dya vào cyum tu khóa cûa câu cán dién të (the target of hunters) và oan

trong bài Íc có liên quan d¿n cum tù khóa này 'their fur, which is very dense and

has unfortunately made them the target of humans throughout history' nghia là 'bÙ

lông rat dày và không may thay, chính bÙ lông dó bi¿n chúng thành måc tiêu

cua con nguoi trong suót lich sér ¿ xác dinh dáp án là D thick. Trong câu này, their

fur, which is very dense' dugc dien d¡t l¡i thành 'its thick fur'.

16 Chú Giài Dua vào cum tù khóa cça câu cán dién tù (having short arms and) và

doan trong bài Íc có liên quan én cum tù khóa này 'Otters can be distinguished

by their elongated body, their stubby arms and legs' ngh+a là 'Nhïng con rái cá có

thé duoc phân biÇt bÛi co thé thon dài, tay chân ngån và m-p map' ¿ xác dinh dáp

án là G long. Trong câu này, 'elongated body' duçc di¿n ¡t l¡i thành 'long bodies

17 Tta1Chn8rihodstúhnpogGcetheritinaheoiotrduiD,rreykuwgý)aihonvivnàcààyhso,drlokcaaé¡uvsnomtaegddtertàoudifnrotkgwùmhiólkbdaàhaipsocepådçnarÍaogcxocitnâcmtmueóar tclpeiâêl1onny7p4udq11liu7êaa4ntdin1o¿tnnùdtso¿1(nwh91u1i9tcn1h1ut,1emg,dcráehtciauuntnttekhtinenhãsrtóesesannlyfsrniotàdymtyëu'nrgiN'RDnhgguuiarasitsnvhilgaea

các khu vyc làkThHháecwwildil.dtTàonrottnpegrhápcoâqpuuuânlnaàtyit,ohÃn'rawrváaiagsceáhdubwni¿tinelddhsioenaatneongtstedelr¥ytp'.roêpnuldaiÇtionnrsÙ' ndgu'odce xa

dinh dáp án
d¡t lai thành

436

D D»

S (D?

D .

D

CD

D

S

D

(D

9NIOVAH SI131IS83XOVH uen quig y14)1p19 bunp 1o1e) neo

diÇn có khå nng xu¥t hien ihay
g tiên bÙ vê an
xä hÙi, trí tuÇ và
v h nsÑng hiÇn dai, nhung có mÙt câu hôi d at ra l à liÇu ng u
hóa mà
không có suÙt phá vé công nghÇ cù ng vÛi nhün nó
hdi nu
da giúp thúc d¥y - chính là Ùng cd óc.

Do thi hoá và Ùng cd hoi nuóc

hép nhïng nhà sán ehixuát dem nguyên liêu tit
hÍ. Ban dâu, chung dugc xay d vùng ven các kh
chúng båt dâu mQ6
20.. Con nguoi båt dáu bó
duói co hÙi viÇc làm
må các nhà máy cung cáp.
. cça hâu h¿t nguoi
dân Anh.
Dong co hoi nuóc ã cho p üng

trên thegiói dén 19.... cça u do

Didcu, nhung không låu sau dó

công viec nhà nông d¿ theo

dán den su thay Õi vé 21..

19 Chú Giài Dua vào cum tu khóa cça câu cán diên të (bring resources into ttheir)
materials from distan
vBàritdisohancotlroonnige bài Íc có liên quan dén cym të khóa 'raw
s zo ective factories' nghia
omed into the ma ssive and more cost-ef

là 'nguyên liÇu thô den tù các thuÙc dja xa xôi cça nudc Anh udc nhanh chóna

fcahcutyoérnieds.é n nhkng nhà máy lÛn và ti¿t kiÇm chi phí hon' é xác dinh tù cân dién là

Trong câu này, 'raw materials from distant British colonies zoomed into

world'dugc dien d¡t lai thành 'bring resources from all around the

20 Chú Giai Dya vào cum të khóa cça câu cán dién të (built on the edges of populated
areas) và o¡n trong bài oc có liên quan dén cåm tù khóa này These mega
factories, although initially built on the outskirts of residential areas, expanded into
cities' ngha là Các nhà máy lÛn này, m·c dù ban d¥u dugc xây dung ß vüng ngoai
o cua khu dân cu, ã lan rÙng ra các thành phÑ é xác dinh tù cân dién là cities.
Trong câu này, initially built on the outskirts of residential areas' dugc dien dat lai
thành 'At first, they were built on the edges of populated areas', và 'expanded into

duoc dien d¡t lai thành 'began opening in'.

21 Chú Giäi Dya vào cum tu khóa cça câu cân dién tù (many changes - of the Britsh

population) và do¡n trong bài Íc có liên quan d¿n cum tù khóa này 'Adjusing

to life in cities would prompt eye-opening lifestyle shifts for the majority of Briusn

people' ngha là Thích úng vói cuÙc sóng d các thành phó së dáy nhanm v

chuyén huóng sang l6i sÑng thú vi hon cho phân lón nguöi dân Anh dé xaco

tu cán dién làa lifestyle. Trong câu này, 'eye-opening lifestyle shits for the maotu

most of

of British people'dugc di¿n ¡t l¡i thành 'many changes in the lifestyle O
the British population'.

Rung mua nhiÇt dói dang dán bi¿n m¥t cça chúng ta

chauDugc tim tháy cho yéu ð khu vyc châu My Latinh và cing tón tai o cháu A va khu

doi trên thé giði ang bj de do, mát di tù 46 dén 58 nghin d-m vuông moi näm. n

438

6E uonejdwoo Aueuuns 90 H3LdVHO

19P 1ÇIYu enw Buni eFo jëj 19s uo 6 Bunyu en opq

y eno jej Bupni Bui uêuu u,

dFið ns iÇui oo ni6 ej6

Ag9 ugi opa 9D upa eej ugu

9o eIb o9nb Dupyu ' Aew 6uouy
onh a9n.neq6nuupjnpuuooiieyIaeeolpeynoui6g9Quaopynq1ugojeiuusuuoNe1j1QO66Au4u)gneyiwwoeej'j6169du1pe9oIypngdoyudQiepyn6i6ßubugeBInpAuJyyniouo1po9ouppnpiBeÇuIu!yynnuuyyiuubj uy"'yFiu9oioej neyu

9s pox ig ugi Buou

eoon nognpy eyw gnquuj 6upyu 6ouÇeIonyug!epuMu gp 6ugu puM 0o Buno Au jonbu bupyu eno Buop 1èoy oo 'n

6upo LQnBu 'deyd doy igq 90 oPyi jeux onbu oyo 9p 1êIyu BuFu nu

5upuu uep 191 pw gs 6ugnp uoo opo 'eI enu uou êl 19p 19Iyu buNi zuy 009 yuis Ay jèj yoèos Ánb
Byu opo 6unp Aex oonp 6ugnp 19w ot no yujp opn ps 6ugnp 6unp Ax 9D Ago èy ugp Ipud e
onBu 'u PYy ugo] ugoy ugu pIn np en gu opyi jeyM nyu Buóp jèoy opo oyo gp *enu uDH 6upns

uup iq onn nuy ogo e Ièi py upu) 1pyd pyi 9o 5 nyi no iq gp oux 1Pi õugi BLyõu 0 '1Pp eno yun

OPP OP IOp Keyi we ep ngp weiyu o Bugi i9!q e 1gnoNsz 'ngp ueii 9o ns gs ióuu 9o ep 'oñA nYy

6uon nep Qw eJ uÇIy 1pyd juy Ni gH 'Áèn nyu hi Buoni 19o ugo ugu gi) jep 1ep ueIuy es igp oeA

uQ I4y oeO ug6u ÁFyi Ùp Bugu Bunp 1ouy 1Qp 'uèy Bueyo 'uozewy ni bueA ogyi jeuy oIn nep

en Qu pyi jeuy up hp ogo op eI uQo BuFi igw - upy buoi pA 1Pp uQuu !ox hs e ÁQ upyu ugínôN

ueI6 1Qu 9p uga e u00

uo 9g eox ig onn nuy nguu ea wi6 6ugu Keo pns Bugu uÇinyo ugiu '19pn 6ugnpyup1puo

ues we eu ngia 1onu upyo ug onu eno upudyueu 1ou yugu nep6ug gp ugi bunu èn Bupu

Aeuo 19p oen ugp ugp ep i i ng wgyd ugs ogo 1pn 19p uoy oBO ngo uoj ngo nsu '9p I4Y buo

1ep 1ep 1p 19P 9np 194 ohyd pui 6uouy Iêy ug1 e Aeb Bunu oga enp 6u u 6uèy 39u kgu go

IA 19g App dei 9ónp 6uouy ugin yuin 9s Bugu puy 9o 'ugIyu hi yopo 1Ùu i9u onyd ep wRU

SuE 1 oe1pud Aeu Sugu 9i 6upuN 1en onyi won ogo g 6ugu gi oeo e 6uno Ago 1euo 09/n

u ugp ig yuui enb Buo0J) opUM 1Çn oni eoj ngiyu Any pyd gs oQin 1pyy yuey 6uguy Iej o1 Ago

Bupuu 'ul4u AnL pu bugu ey 1eu bunyu ugu Apô qupn gp ouo oonp Aeu ngip"yueu,bugn

Ago bunuu eu 1eyo deud oonp juo g6 opy euy sgnôu BupuNez Bupa ugq IBp ugoupNyiEjpUN

FU) euy 5uÙp 1èoy ogo enb bug41 ei 9p 'onu enb pp 1QIyu Buru ugín6u

9en0bu6u95guuep19Dbu1gIiueuß6eunnidÇnuiuybuopbougeonougbunç1I yuÇdIpnsuguig)ppuydenubpuien!snqeupèwpo uBu

ipi Bunyu 'Du

Agp 9i n9" "

19uy yup11 gyi Bugux

6nqoOqueuupnpjgeuinyoubuueu1niigoAyyunpugi puOdy1oDgw9uouPee0yei93yi1u99oIpg1pN9i'o9nAoDep9b1nuuggb'ghubuqebuguuupggdgbsigyquyujioiÇeBunnougbenhBupunuuegÙbny!pp!bujnuweniypneqgyouin1uyqÇuuqnguooojuonsjagoypn61hua9ioQÙpuunpypÙiui1ooIoÙyenon1uIyyyjyou6uuoug_6nniu6iy6FyuiuuoogIeunnnAuyyoygsuyoi'nuBnoguyyupohigoPoeuAo1Ap9epPP!-4uUYAne4AnlgeaoIgA9p9yugOiYJu*94ynH6g*1ui9napy ug io

o 6uÙp

uP

AgU

Nguyên nhân cça n¡n phá rüng

.a dudcxpkMhuhoinétgpntróqcohudnaaugtnobshcÑò, tcnció¿hânkytnhh2g¿àn.blýhi.d.nmo.guomTytuàcyhánancaihhnkiêhptnihhmuádoiàrénuucgnangmyàvayÑâi.gnâNxcyuôhQnrïanndggpa.hicádónânáúnggntgylàdkdâhoyavicihÇthucáydcéónana i

e

lan

de ti nhtitlqMêhunáoyctdgmvaiàátondihga.oiTãxcduuoonnn¡hggikêqhtnuuáaclninÇhnhuuü, ahtvhoíd¿ádo, iut2hv5nÛ¡chi..hur.,u.knhchgoçiaamcthdud¥áaÙttnnchghó0iÇámthtàhêdÍcohcóiolgàtahânyhêtooghaàaâtniydbuÙcjgáncbcgi¿ktnáshcodaÕidditouhbnnáögcaikim loai

nd cUc

6 khai

tu viec tràn dáu.

A không hop pháp thuc vat C tính chát

D truong thành E không bén vqng F cân bng

G thong thuong H nóng dÙ dat

22 Chú Giài Dua vào cum të khóa cça câu cán diên tu (logging commercially

và doan trong bài oc có liên quan én cum të khóa này 'One way rainforest

resources are exploited is through unsustainable commercial logging practices

nghia là Có mÙt cách khai thác tài nguyên rùng nhiÇt dói quá múc, ó là thông qua

các hoat dÙng khai thác gó thuong mai không b¿n vïng' é xác inh dáp án là E
unsustainable. Trong câu này, 'rainforest resources are exploited' uoc di¿n dat lai
thành deforestation persists

23 Chú Giäi Dua vào cum tù khóa cça câu cán dién tu (logging companies are only

allowed to remove) và doan trong bài doc có liên quan d¿n cum tu khóa này
Loggers are only permitted to cut down trees that are fully grown' nghia là 'Nhkng
nguoi khai thác gó chi duge phép ch-t ha nhkng cây truong thành' dé xác dinh

dáp án là D mature. Trong câu này, 'permitted to cut down' dugc dien d¡t lai thänn
allowed to remove.

24 Chú Giai Dya vào cum tù khóa cça câu cân diên të (damaged as trees collapse

và do¡n trong bài dÍc có liên quan d¿n cum të khóa này 'massive trees canin help

collapsinybut tear down numerous other forms of vegetation in the process of

nghfa là 'nhüng cây to lai không tránh khði viÇc s¿ phá hoy nhiêu loài thuc vâat khác

trong quá trinh bj dÑn h¡' dà xác dinh dáp án là B plants. Trong câu này n

process of collapsing' duçc di¿n d¡t l¡i thành 'as trees collapse.

440

(D (O 3

D O»

CD D»
O
O ( D
DA D
2 S CDA
5 D
O (D
DR

S

O

9NIOV3 SIT31S83NOVHueny uug uoi eio 6unp 191 P ngo

dxtnnhàaghaouuhpontoirgknåytirn,nodgkünàuhagidu,visvdédóu¿âpcnnhbhnícËaàïácnytcâágdymãbnvagdtnuruógßootstixharudaànninngkghhhMqðtcriuyuuadnbynßgÛhict ânsáNmúucgi dükcAohuapuiaipdavnalygHoacac6nch:nhuiàMaaycniôd,clnaàhngtiógn-nankhonôhïn,nnugygOgénhnnngiggohuh,kiÇihiIêinpcpdhqinahuimnâtáeuaoriá, Joi xhám ph

cung cáp lúa mì cho quóc gia. linois. Nhiéy

moi nhàp cu

rong vong va

mot vya liua

Cuoc song truóc khi có kênh dào Erie

Có rat nhiéu 26... vùng Ngü ai Hô. Tuy nhien, cach duy nhát dé v-n chuvén .

nguoi dân thuoc dia ð New York là thông qua viÇc su dung 27.. Nhung chuyán hhe trinh

này ton nhiÃu thöi gian và ckng rát gian nan. 28... chinh la day núi Appalachian vugt

qua chung thi vua tón thôi gian lai vùa t ó. Boi vi sy khó khn trong viÇc ttiiéépo can khu

vuc Ngk Dai Hô, nguoi dân ß ó không thê mua hang hoa ma van hay dugc bán tai vina

bien. Sau khi kênh ào duoc xâay lên, 29... có th¿ v-n chuyén khói lugng hàng hoálón ddé.n

diem dich chi trong thoi gian ngn.

26 Chú Giäi Dua vào cum tù khóa cça câu cán dién tu (many - in the Great Lakes

region) và o¡n trong bài oc có liên quan dén cum tù khóa này The states

surrounding the Great Lakes are home to a wealth of natural resources nghia là

Nhung tiéu bang xung quanh Ngk ¡i HQ là ndi có chéa nhiéu tài nguyên thiên

nhiên' dé xác dinh tù cán diÃn là natural resources. Trong câu này, The states

surrounding the Great Lakes' duge din d¡t lai thành in the Great Lakes region.

27 Chú Giai Dua vào cum tù khóa cça câu cân dién tù (only way to transport) và doan

trong bai dÍc có liên quan d¿n cum tù khóa này 'the only way of moving supplies

back and forth was by horse-drawn wagons' nghía là 'cách duy nhát dê có the

di chuyén vât tu qua lai là bàng xe ngua kéo' dà xác inh tù cân dién là horse

drawn wagons. Trong câu này, 'moving back and forth' dugc di¿n dat lai thann

transport to'.

28 Chú Giài Dya vào cum tu khóa cça câu cân iên të (Appalachian Mountains

doan trong bài dÍc có liên quan dén cum të khóa 'most journeys lasted eeks

cost adue to - the barrier created by the Appalachian Mountains, and gnifticant

- tro
of money' nghia là 'háu h¿t c hàng tuän
kKee dde xác
dy núi Appalachian và tiêu
amount

o0ngai bôi
ác chuyén di déu ké o dài dinh tu
én
tÑn mot khoàn ti ddáánngg

cán dién là barrier. Trong câu này, 'barrier created by the Appalacila
dugc dien d¡t lai thành 'barrier was the Appalachian Mountains

442

CD CD

C ao

3

CD

D D> C
D»
C
N
.
D
CD

CD

ON

9NIOV3H SI131 SH3NIVH bunp 101Auen yuig- ypj4i 1p19 nvo

nhau d é t¡ o thanh c âu trúc cça vq tru t
n tai cua chun
su tô d g dã dugc dinh w
ugc su dung
dang dé có gång tao ra
Khongnguoi ta du

tco gi dáng

chúng.công nghê
a ra gi£ thiét là các h¡t này k¿t tu lai vói Các

n ga c nhiên, 3*nhüng nó luc chúng minh
ti ên
ti¿n, nhu Máy Gia tÑc Hat lón, hiên

Xác dinh vj trí vât chát tQi

Mac dù ván còn thi¿u chung cç chácchán, song lý thuyèt vé vat chat tôi ngày càng dudcitn ho
khoa hÍc râng nó có tôn tai và mác dis
surong râi. sHiÇn nay có óng thuân giüa các nhà iêu nay
thé duoc phát hiÇn. là do trong thyc té, nó bóo mé
thé tao ra ánh sáng. nó vån có

sáng tù các thiên hà, tao ra ào ành quang hoc phát sang. "Cac nha khoa hoc, ngudi ma

sát nhüng hiÇn tuong này së do su dich chuyén cùa ánh sáng de xác dinh vi tri gán dúng citoquan
vat
chât toi. Sau dó, ho së biÃu thË các vi trí này trên bán ô. Trong khi các nhà khoa hoc tharm
tim kiem v-t chât tÑi thuöng không nhân dudc gi, ho vån lac quan và dugc thôi thúc boi nnhhiügnjga

khám phá gióng nhu phát hiÇn cça mÙt nhóm nghiên cúu ß Munich, Buc, ndi có thà do ra vVa lA

làp
ban dó v-t ch¥t tÑi trong mÙt cum thiên hà cách xa 2,7 tý nm ánh sáng.

v-t ch¥t tQi là gi?

Có mÙt vài giå thiét vé cái gi ã hình thành nên v-t ch¥t tói. Vài ngudi nói nó duçc
tao boi mot 30... hóng xác dinh, trong khi nhüng nguoi khác ngh+ rng các quáng

sáng dày d·c thi duong nhu có khå nng hon. Các WIMP cüng là mÙt khà nng

khác. ó là bôi vi 31.. cça chúng có thé båtáu ngay sau Vy nó lón. 32.cua
nhïng hat này là nhkng gi mà các nhà khoa hÍc ang có chúng minh bàng cách so
dung Máy Gia tóc Hat lón. Các nhà khoa hoce hiÇn nay tin rång m·c dù vât ch¥t ti
không t¡o ra 33.nhung nó ván cóthÃugc phát hiÇn bàng cách nào ó. Ho

dang nghiên cúu ành huông cça vât chát toi lên ánh sáng do các thiên hà phát ra dÃ
dánh giá 34.cua chúng và vë thành bi¿u dÑ.

A ánh sáng B luc C su hinh thành
E sy tón t¡i F vi trí
D toc do H ào ånh
G hat

30 Chú Giài Dua vào cum tù khóa cua câu cân diÃn tù (what comprises - made up or

Gicdyadóenaeptrnktauhbtrniétemfdiieceiabnlsdteact'.oeoiddrTvugeemrgnóorctenanifddgide)emidcévÙoân' àutfn?¡gdht'nho¡vàtíayàaln,ahiil'¡tctàrtomhon'Nmnàganguyhphyuobbênsà'enmgei dcoatvcoëdaometfchpccauhuóopsáasuloetibêdfdtnauóatidonoqfcdmuuauaxinçncsádcucdpibsh¿aËcainrnnotthoihv'ccmeluetrimhÃectàdhntpauxhaptárakthtcrihucatóidlscceaiálnneihtno.hàgtadyity?áe''phwtvaDhaasenanntioaosr

444

D

D

DD

(D (D
CD

(D

CD D
(O
O

D

ONIOV3H SI13I S83XOVH uen yuig yI4 IeiD Dunpi01 nyo

HACKERS TEST p.78

1 2G 3B
6F
4E 5D 9D
12 sound waves
7A 8F

10 E 11 motor nervess
13 feedback link

Chuoi loi nói

Tong quan vé quá trinh khi¿n viÇc giao tiép tro nên khå thi

Có the nói rång su phéc t¡p và linh hoat cùa hÇ thóng ngôn ngü con nguoi là nhüng gi phanhia
chung ta vói các loài Ùng v-t khác. Tuy nhiên, ngôn ngü là mÙt hiÇn tugng mdi có xét vé mat tán

hóa, chi phát sinh trong 200.000 nm qua và nó dugc -t nên táng trong sinh hoc co bán. Nén

täng cça sinh hoc phán lón có liên quan dén nh-n thúc; 'các nghiên ciu vé loài linh truÛng cho
tháy không có su khác biÇt nào dáng ke gida chúng và con nguoi trong khå nng nói khi xét vé
mat giài pháu. Chính khà nng nh-n thúc cùa chúng ta dói vÛi ngôn ngü, két hop vÛi bÙ may thé
chát bo tro cho viÇc nói và nghe, và ó là diÃu làm cho loài nguoi trò nên khác biÇt.

Quá trinh sinh lý hÍc thán kinh o o viÇc nói và hi¿u thì r¥t phúc t¡p v òi hôi nhiéu co quan cùng

nhau làm viÇc, k¿t hãp vói khå nng nh-n thúc cça chúng ta. Quá trinh này duoc goi là chuÑi

loi nói' và viÇc hiÃu cách thúc hoat Ùng cça nó doi hôi su k¿t hgp cça ngôn ngü hoc, khoa hoc
vé nhan thúc, sinh hÍc và ngü dung hoc, mÙt ngành nghiên cúu vé cách sù dung ngôn ngk dé
giao tiép. ChuQi loi nói mô tå quá trinh mÙt lugt nói ugc truyén tù nguôi nói d¿n nguoi nghe

chia nó thành nhiéu giai o¡n tù ó cho tháy så tudng tác phúc t¡p cça các quá trinh vât lý và

nhan thuc liên quan.

Chuoi loi nói rát hku ích cho các nhà nghiên cúu muon tim hiÇu 'ph£n hôi giïa não, dày thán kinh

cm giác và sóng ám, cüng nhu dây thanh quån và tai, có thà ành huóng dén y nghia và cho

phép hoãc ngn càn su thông hiéu hoàn toàn ra sao. Khoa hoc loi nói, nghiên cúu thuc nghiem

vé giao tiép, t-p trung vàao thoi diém mà ngôn ngü là mÙt quá trinh vat lý chú không phäi la qua

trinh tinh thán. Do dó, ?các nhà nghiên cuu tham gia vào l+nh vuc này sê nghiên cüu chuói li nol
dé xác dinh cách åm thanh nghe duge ånh huong d¿n phát âm và cách âm thanh cça l0i noi o

thé thay di theo nhi¿u giong diÇu và cåm xúc khác nhau.

Chuoi loi nói tu mô tå quá trinh xày ra khi mÙt thông diÇêp truyên tù tâm trí nguOi noi d
tanguoi nghe. Quá trinh này có thé duge chia thành nhióu giai o¡n, mói giai doan din a trong
mot phán khác nhau trong dáu cçua nguoi nói ho·c nguöi nghe. "Nó t chudi

các cáp dÙ. qua dó phàn ánh su phói hop phúc t¡p cça các quá trinh ckng uxåy ra qua dugc
c
ngôn
ngü va sinn
ket hdp vào chuói. Các cáp Ù này bao góm cáp dÙ ngôn ngk, cáp Ù sinh lý và cap a9 thanh,

và loi nói phài sù dång cå ba é có thé giao tiép thành công

446

tiên cça chuói lÝi nói là mä hóa thông diÇp duói dang ý niÇm vé ngôn ngü, buÛc này

Buoc não. Ö bbuuoc này, thông diÇp phåi dugc chuyén dói duói hinh thúc ngon ngu và các

trong

am
nhátxay ra phåi duge lap trinh chinh xác dé li nói có tinh mach lac. Theo quy trinh ma hóa

edcyéu chi thi thich hop cça não sê di dÍc theo các day thán kinh van dông dudi dang các

này, c khi chúng én các co quan phát âm, bao góm phÑi, dây thanh quån, lu@i và

unglugng, truóc

ASau dó, chúng sé tien hanh qua trinh nói bång cách cùng nhau t¡o ra mÙt sóng àm thanh
m
tao ra tiëng ón này cça chuôi còn dudc goi là quátrinh âm hÍc khíquyén.
pphhaátn

aCác sóng âm thanh truyên qua không khí, huóng vé phía nguoi nghe, ndi chúng dugc các cd

cctqghÜhhiiéádéaecahhtnhinoÇàíã.nnyohTtsanhguigàidáunncâdhhyic-nnncçgóhaüitúhtvnåauàmgic nhdvvoãuëàogôpncnnhgggauuitánöniihngmg-hnn+ôganhvde-àcé,nçddtëau¡óuodnltcgàhlâuôcpmonhiågýucnyndóéíigicÇnhhvp)taàhd.càusuHnuÑdhoócidacihtcÃiáùÃdncnôugnd.xg¡u'cDtnçcigcaéççuatcahhnnáunàãnÑhyoiükttinlhrnogoiih¿nntcgtóàrlàiumtphyvoéaminnÙhcdôdhâiténéokmnéptthhnnínãénaóophyi

chúng ta giao tiép.

Cqtknriuoióeniamhnmvàgtoprittaahhobásyututcióâ¿mhcmpiÇ¡nvccnikhç°acanlátó¡rcccochdnhhínigooéhu·cpchnhcuÙghéôuipniochninhgdàidunyóåoh,.aió1xntiáróÃêcilunàstropsohsnnsyàáàgnnytlrhôhuti¡ôyknoiéhónnàiràacnsyçnóm.ganSÙgctuhdlâígiimnêi¿náhnndkh¡ódo¿t n.togD¡pcnhçitéhåacuônçhinahÍdàôvéyviònólcniàhtgnanoihpéknpnhnghàgtuénådpngihigónnhigcóouhni domatiyùuqnÑudcónooái

bi khiem thính có thé có tác dông bát lçi dáng ké dén khá nng nói chuyÇn mach lac.

cNtnpmtnhoúghhhúacuhaóitcnnidavvrÙvcnéhàvgàhóâàgucitmihnhcadqíguáÑontuc,yhiháhte"aivcng¿nÛtchprihiááiuÙ.n,ccqonChmiugctáráldÙaoocuittnqcgrntnguiohcónhauihgàtnmchinannepôàtoógy¿hióth.támåncii¿tigêhétpàânrou,monctntmhhhúgci¥dÙáuóyác1nt nh°ktcpiygmuh¿nh¿poåuaâcinnnhttclyhäóúoúccni thsýhcgndËyùçióltàaig¡spcoiâhxthlárÑuåiucoryactnnvcgstóràtkróai¡oonkpnvnghgcgàgiádárnâtqácávhmnuhtiinÇgéáqhccttuhtuhklrtaa-iíirntnnnpnuúhhhhycmt,érnxnoÙtnchgàánktoycagdnkic:,¡gmmhtvhnuôànàýohôhknãtbknuàÙcnghkgànhhåintn+Ñécãhnnanço.nhchgtháCcàmutohnüoilgnnnàckgghgçnhbhóauhcàciaôênâáçcnnnnoagý

thé con nguoi.

Tù vung

giái phrvSkaOnerheoStronitsrcaosauuotrplihraltnyoiittoeicyonnrnvennner.h.nvâs.gpenyihcápránlt.ihchnrdhdúh.oácpdyhaáhnoptyáarhltatâotghnoâamámpnnkaaintnst.koihtivcymnòslvhienacngncan.àl.ldmänagôpgdingojud.gineávgdaciéumfdsnnmpiogÇeuuäsultn,shsdeovnc.àwnnt.iâanptxpvthuhkeeânrohupginpêlhgaameryp.nuptasthntaóc.iertnnrahsagVtui.udácseåmhtnrnohi.vnm.pochehcôlounaènióltpgannclogecoiaxurdplcdjàc.orsnoehbgspneánshhtriireoat.loinunvidt,eâdnyase.sdulcjvst.hiueteamunnitonhahcntéceoghqhpuitlhaeáannrcc

di sau staggering adj. áng kinh ngac

CHAPTER 06 Summary Completion 447

[1-71 Nghiên cúu chuoi löi nói

1. vói màcho xåy knhãciohuencvtághànagccháùcieanCynckdvdbtiéhghàoóáeauuhápacntdoc.neatccái6iCnhhbduplcÑöhouhtuaçhiaiàyúonainssunênnciuhóngnhcnintchhgoglggchàuàoiihhuanolá2ttáÑiÍhh.cicêctiin¥óóH¿.kl.nytuqhot.àhlgáuC3-ycéncPapák.g.únhscnm.nPàçmdgggÙpnhdéiohtpåcanåhnunhkióÛnsg5écédagihttptohumós.ncaaéial.hônuponu.niucéóàcàôgkióCnnóuyiihn.uuttalágahácôNacccuinóêahbhaömngnmÙictoiónhhcipqnhéatpcçdhhauiuhha¿mêaaoaéuucntlpatcndtçhitrbnimurgianiingigna,êég¿hhcóintcnuttthiiih.k¿agðvnnuvuuhéuhih6dàóadniuvâihcminóéy1ómlnóióndipóitÙihtdthhirnhatqànoaåóvuimuólni¿nàoh.iahtào4nnhlbiblàáqqé-£àc.cupuhiomóÇ.UáorC7nióia66to.ci.tnç.ßc.haù.caxáaaCcmnüghauodin.igguadniegóaiioi

cuu vé giao ti¿p.

khuon khó6 B phói hop cám giác

D viÇc truyén tåi E myc tiêu F biéu dat
H nh-n thúUc viec hieu
Gcách phát âm

1 Chú Giài Dua vào cum tù khóa cça câu cán diên të (feedback can be supportive

of or disruptive to) và do¡n trong bài dÍc có liên quan d¿n cum tù khóa này the
feedback - either enable or disrupt full understanding' nghia là 'phàn hôi - cho phép
ho·c ngn càn su thông hi¿u hoàn toàn' é xác dinh dáp án là l understanding.

Trong câu này, 'enable or disrupt ugc dien ¡t l¡i thành 'be supportive of or

disruptive to'.

2 Chú Giài Dua vào cum tù khóa cça câu cán diên tù (relationship of acoustic sounds

to) và do¡n trong bài doc có liên quan dén cum tù khóa này 'Researchers study

the speech chain to determine how acoustic sounds relate to aticulation' nghia la
'các nhà nghiên cúu -nghiên cúu chuói löi nói dé xá dinh cách âm thanh nghe

dugc anh huöng ¿n phát âm' ¿ xác dinh áp án là G articulation. Trong cau nay

how acoustic sounds relate to articulation duçc diÃn ¡t l¡i thành relationship ol
acoustic sounds to articulation'

vels)

different3 Chú Giài Dua vào cum tù khóa cça càu cán dién të (happen on
va doan trong bài oc có liên quan d¿n cåm tu khóa này 'lt also O urs on

and

succession of levels which reflect the complex coordination of linguis

biological processes' nghía là 'Nó cüng xáy ra o mÙt chuoi các cáp dÙ tu phán

p vào

ánh sy phoi hop phúc t¡p cça các quá trinh ngôn nguvàsinh hÍc dugc

dination

'compie nlicaledchuor dé xác dinh áp án là B coordination. Trong câu này,

of linguistic and biological processes' dugc diÃn d¡t lai tthhaànnnh 'complical

coordination of different processes'.

448

7m

(D

D CD Da
D
3 D

DA

CD

(D

D

D

D

9NIOV3H SI13I S83NIVH uen yuia yo)u 1P19 bunp 101 ) neo

hvCfnpbsbouàpoihihreemeâduttsuesoialnpc.gGonaàhenàCniioeii.tàfhyctinidTri'chgnDoánra.uohnngnyðnggIthaktgi'dibhkviaÃicàås¿àfiâlfoànougeonxurcci'gceánïruáancàamccycccdo,óennhigthn'ëlbgúndihâheêniikntsntiágihwêtpvtiqónhvneeuauàgecacccáunúncançiuocpstdauhnhalv¿àeaeccénnsmiâFctgluhcyhouhuauàuöcfanmimoniâsdrlgntairmnnlhotdhaaokiunintétrgmyhdrgenu'oóuakÛittaanhhunvgsánaQge(àniind,ynciänjdhfuntgfiohsêegóettrnnthsihannre¡áfóntrrpayigeonhfmükaykolh,oatshrifoiioeocmxttnahdhédialàuetcinrcnevcahaaóénpadsmanuécátiet
'studies kh-ôxpnárgitmvadptregismuiasthees)stë dudc - h skhohwác8 y

s

differ from'.

stages9
tCrohnúgGbiààii Docu a vào cum tùë khóa cça câu cán di¿n tu (speech into into doanva a.
có liên quan d¿n cum tu it down
khóa nay "breaking ultiple

stages which reveal the complex interplay of physical and cognitive processas
involved' nghia là 'chia nó thành nhiéu giai
oan cho thây sy tudng tác phúc tan

cça các quá trinh vât lý và nhân thúc liên quan' dê xác dinh dáp án là D shows
the interaction of cognitive and physical processes. Trong câu này, 'reveal the
interplay' uoc dien d¡t l¡i thành 'shows the interaction'.

10 Chú Giài Dua vào cum tu khóa cça câu cán dién të (visual component) và doan

trong bài doc có liên quan dén cum të khóa này 'there is also a very important

visual element; facial gestures and bodily motions play a key part in the production

of meaning' ngh+a là yéu tóthi giác cing rát quan trong; nhïng co chi khuôn mât

và chuyen Ùng co thà óng mÙt phán chù chQt trong viÇc truyén d¡t ý nghia' dÃ

xác dinh dáp án là E includes body movements and facial expressions. Trong càu

này, facial gestures and bodily motions' ugc dien ¡t lai thành 'body movements

and facial expressions'.

[11-13]

Chuói loi nói

Nguoi nói có thé kiém tra su m¡ch lac
cça loi nói bàng 13.... quan trong.

Tal Não
Não

ai

Nhung chí thË tù bÙ não di dÍc LOi nói truyén qua không khí duoi dang
12.truóc khi¿n tai nguoi nghe.
theo 11.., truóc khi chúng

den các co quan phát âm.

450

D CD 2.

D D

(D

.

ONIOV38 SL13I S83XJUH uen quig yp41 1ei9 bunpi01 nyo

0 7CHAPTER Matching Features

ciacàu hi
tuong üngtuDoan goi ý trong bài doc giup tim câu trå loi duçc in khác mau và danh dâu theo sÑ hú

EXAMPLE

vesthieqTlldàauéhpsuyeåtoeuhntcind¿pvhiuhnààáhrmàntcânhmàgucmnçhlgayátiuqshnuuhÍhyycélétànTtgcxodháemi+cnmlhtGýrcònitárlàiocc.yvhhMiokcÙmihhth,ôotonicràágonncngpguthqoöåunàiiyhnhlêüúàdtncnågdhnaicnàdtáhorÙcêcdnhnkugdmnatêgratoyrndnéhumngágatckcnhdât,iméhncônhhntihougni-nhntgtirntôrhnaduhcáöchüyándncgigd. ùvMdnáughnáguocdAcdidárdcii.htamgrilaaienaJgoundgi

dat cuoc dua trên càm giác phi lý tri.

Mxtnkreégêattantcyqkláuyhtcàaátircmitt.hchàicóocnhihgcudhhylioóéoênmpnýhsvhhoêioiênÇncnn.chtDçotu¡aiipév.muháCénÙnuptàqóqynuiuhåcxynüùàénnytlgygd.r,qai'nLnubhóyyôéntimhtdvadsaiyainnqygvhuiSálscawiáhtritininnhqhthoouknnnar,ngavcóqtlhiâyuímakyrhéactutóhrôidoånicnnnágkhpmhhvQciüÇóndhchcéâohundpaùáchmýçdraôanbi bàqvàouÛhnyiôtéaiitttohptâdáhrniacánihnvdhéxödieénnmegó

tieu cuc hon.

HACKERS PRACTICE

1B 2A 3A 4A 5B
6C 8B 9C
7C 13 10A
11B 12 B 14 A 15B
18 C
16 A 17 B 23 B 19 A 20 B
21 B 22 A 28 A 24 C 25 C
26 B 33 D 29 C 30 B
31 C 27 D 34 E

32 A

Mac dù dugc bi¿t én cho yéu là nhd viÇc sån xu¥t ra m-t, nhung ong thuc su quan hon

io

dói vói su tón t¡i cça con nguoi vÛi vai trò là loài thå ph¥n cho các lo¡i cây tróng chinn

ý tuyén
thyc phám cho ché dÙ ån cça chúng ta. Trên thuc té, Co quan Båo vÇ Môi truong Hod

b rång các loài thå phán chju trách nhiÇm cho gán mÙt phân ba sÑ thuc phåm D
khóng
diéu này là dung, thi thuc té sÑ lugng ong mat dang giåm dán sê là mÙt mói lo ngaianDo

chi dói vdi sy sóng còn cça chúng mà còn cça chúng ta nüa. MÙt nghiên cúu dudc tn hán

Nicholas Calderone, phó giáo su côn trüng hÍc t¡i ai hoc Cornell,cho tháy cây trong

452

N

CD
2.

(D

S O 8 D

O P

CDU 3

D

ONIOV3H SI13I SHINIVH uenj yug- yojui IgBunp 1o1 FA nyo

phép vcathhnuutyyéin"Gtùiabi Ý su gia daunGnu0åemtdutaánycng,ctchlggmttmkcBáhhhhaiàihhiàeooaoueoonôuxioodgDnlyrekdtqóinootgýêeounhkkgcndnnnytoh1hguchdmgenôc9ágáeã.tdlpgn,haicik¿cttgbðTibitdhhanm¿àråchávh¿êpnthnhutBànà·ghcâchtdonnÇohcuâdknvh·guuônácTnginàóÄÇónthâgnchvgvucgcyól.gàúïuin.aénxhciCmnd.cnDLâgçêgboá.ó"yaoihutcVnénaóhuÇ1duugihygihó9usnuoÇtnnkkci0nhuoiagàhébÇtôgl0iónyhàn¥ànngc.MaóhhnmlgditnáMadyegárnogtãdênyiátcnnhúdtugtá.hndÑtnáicdkôg'éagkunKhohnoànýtgnäaihtygsênàitpnvdidêuhndxygiiuónÇkôdtêuucdiýosncnáécyyóuangktpánêêtntngÑhtínncngtthgcgánhruushéltcêeöhyåuynbtnúbdaoicctyêhdnaiaèdn¿xódchtcnkgnarujhdávvoiaittyaudàdahcnaà.lênnnâounuginkêSahuggoctnhyvtâhanlackgvuauyôungivuiii-cneaaàvnhhasgnngoyydaëåmainccidndtydtcahuohg,uic,nmtiudcihoÙá"dhcnykóakcnpiugéhihyhvgMdautniôcÛóhitvtdnýhapiiánhdiànigohnongnláàvrcêyáÙgyhithabpóna.t.ainônáhopVugtmgTntnuéhhgtáuáigópdvléhnónyópàcáhàônvdvyuhndndvaåvéta,gaámhanrnahhnangiidnmonna"i.iaáao.aacnycuiieydadvyeãaodionêdit uqnbguecy

vàtrao oi thông tin trß nên túc thÝi.

A Ký nguyên vân tåi hàng không
B Ky nguyên giao thông trên át lién
C Ky nguyên giao thông duong thuy

3 Toc dÙ cça dich vu buu chính d giåm xuÑng duói mÙt ngày.

4 Mot hinh thúc du lich mói xuát hiÇn cùng lúc vÛi mÙt công nghÇ moi.

5 Mot he thóng mói dem d¿n cách thúc tu di chuyén trên khp at nuóc.
6 Vi tri cça các thành phÑ trên mÙt bÝ bien làm cho viÇc giao thuong trò nên dé dàng.

3 Chú Giài Dua vào cum tù khóa cça câu cân diên të (speed of the postal service)
và doan trong bài oc có liên quan dén cum tù khóa này 'As the air-based

transportation era began, people could - send parcels across the country in a

matter of hours rather than days or weeks' ngh+a là Khi ký nguyên v-n tái hàng

không bat dâu, moi nguoi có th¿ - gûi buu kiÇn trên kháp ¥t nuóc trong vài gid

thay vi vai ngày hoãc vài tuán' dé xác dinh dáp án là A Air-based transportation

era. Trong câu này, 'in a matter of hours' dugc di¿n d¡t lai thành 'less than a day.

4 Chú Giài Dua vào cum tu khóa cça câu cân diÃn tu (at the same time as a ne

technology) và do¡n trong bài doc có lieên quan d¿n cum të khóa này The folilo

technology ngniperiod saw the simultaneous rise of air travel and information a là

Giai doan tiép theo chúng ki¿n su gia täng óng thöi cça du lich hàng knong

cóng nghe thóng tin' dà xác dinh dáp án là A Air-based transportation era

cau nay, 'simultaneous rise' dudc diÃn d¡t lai thành 'emerged at the same as

5 Chú Giái Dya vào cum tù khóa cça câu cân diÃn tù (travelling aio across

the
the country) và do¡n trong bài dÍc có liên quan d¿n cum tù khóa này ae

invention of the automobile people could easily drive across the coun their

own' nghiía là 'sau khi phát min i xe
uóc dé xác dinh áp
khap dát n h ra ô to - moi nguöi có thà dà dàn g ty mu. Tr o n g c á u
nay, on their own' dugc án là B
' drive Land-based transportation era
dien d¡t
lai thành travelling alone. era

454

O»

D O
D
D
2.
O

DO

S Dr

3

D

D

ONIOV3HSI131 S83XOVH ugny yug yonui1e1o-bunp1919) ngo

câu cán dién tu (specitic surroundings

bài oc có liên quan den cum
adaptation to an animar's environment

ancestor nghia là ôna n

evolutionary
t ù khóa nrraatthheerr7
Chú Gi £i Dua vào cum tu khóa cça he
than general trait) v à oan trong éó:i, cho
state a sleep is 'an
suggesting that
s,
su thich trait dinkhdôuándpgctprádehavnhinaeoangnlilàudlagtCàiaiotátmrJncaleÙaaitrinrtryigtydnhùaãhàSncenliàcrehdiegti'mÃe'semdtlmÙo.aftrtTrdcodruhmouontgchagcetccihdroâiuseumapnnmenghdcàhuoyi¡ifon,tivnc'lÛaagsiiduttamuhrprôàttoQinauthtitnriou'êdinónninnhttoggeiérsaicn,tnuivnhaaagónlaiaionmâchgihaeeldurnsÙin'etgneregad'nldvfvéiraroorxm,námcca hCeoinrttmde n

ngo'8 vCtbSltvhoiàehnuhàechlaúidrnaweôoepGunarhmsgianoàebuittisurb'lDvstoiyitlâ¿nubyêetnganeektpvocbahbàçànÑáiaoisacmuocrcvpcànuboinhdÇmusguetcsclrchtylóvëy'kifilkiinr'icnghoêghinmóát,ÃeeacqnvrocuêmontçnxahglsaunáoepctrocihefcoândåaónuivinnauiccmhrmclóáynÙyaánemmtrplresdÙac'aibátt¿suuiiálnolgýignkncttidyhuálfoóàot(arodrotáBiipnnteiatneasmdPnyáahubduttónPuo¡liatadsvaShuoectlahtrlniasfsaSrcaåwtolkhhbim.taràáfúyrwnTnio'ohrmntroghogcin'måehalginraiuDaétiachcumrnhâlíeàciudbsmhËamPtanttcacehooalháuasrry)oectl,

open to attack from a predator

10Trong tu nhiên, háu h¿t dÙng v-t tránh n nhïng thú có vË ng. iéu này xáy ra, theo nha

nghiên cúu &Dai hoc Oxford, ông J. Zhang, vi vË äng thuong là d¥u hiÇu cça dÙc tinh. Do dó.

dong vât có th¿ kéo dài sinh m¡ng cça chúng bng cách tránh thúc än có vi áng. V-n dung

hiéu biét nay, mÙt sÑ nhà sån xuát ä bát dáu sù dung vi dáng nhu mÙt cách chÑng såu bol con

trung. Trén thuc té, ""nhà nghièn cúu A. L. Riley dã cho tháy trong nghien cúu cua minh rang

boi các hop ch¥t có vi dáng vào v-t thà có thà huán luyen loài chim tránh chúng ra. Thâtthúúvi

con ngui duöng nhu d không con ác càm vÛi vi dáng, không nhu các loài Ùng v-t khác. lu

này có thé dugjc tháy thông qua viÇc chúng ta sú dung vi ång trong sån xuat thåc phâm thuong

mai. Các nhà sån xu¥t thuc phám ã phát tri¿n các 'ch¥t gây d¯ng' ·c biÇt e thêm huong v

này vào nhïng loai thuc phám nh¥t dinh.

Mot vi du dién hinh vé viÇc su dung các chét gay áng này là trong ngành ù bia. Cây hoa bia ma

các nhà sån xuát bia thêm vào sán phám cça hÍ là dà dem d¿n mÙt vË ång nhm can Dang

ngot cùa duong lên men trong mach nha. Dây cung là lý do mà caffeine duçc thém vào cola. Kni

caffeine cùa cola bË lo¡i bô, cola chi on giån là nuóc ngÍot cdóuogca vlààmphtùåicuáocc vocân bang not
chát dáng khác. MÙttrong só ó long,
là 'ch¥t dáng' d¡ng lo¡i th£o moc thom

và các nguyên liÇu thuc v-t khác. Nhüng ch¥t lông có giá trË thuong mai này hiÇn dang usu dung
cacn
dyng rÙng räi trong ché bi¿n thåc phám vàcocktail, nhung chúng dä tëng có mÙt

rát khác. Chúng dã duoc coi là thuóc bÑ cho súc khôe. iéu cua

chát dang' noi ti¿ng dugc sán xuát bßi House of Angostura. này chinh xác vÛi truong nop

"Ti¿n s+ Johann Gottlieb Benja

Siegert da phát tri¿n lo¡i thuõc pha ché dé giàm say sóng và bán thi.
Theo thdi gian, sån ph¥m cça ông dä duoc sç dung dà làm
gi£m Ù sån ph£m cho cac u
chanh hoãc cocktail Sazerac.
ngot cça dó uông nnunudc

456

C D D
C N
D
D

D D

8

CD

(D

D

D

ONIOV38 SI131 SE3x3VH upni yuia yoju) pio bunp 191 P4) neo

xáy ra. Nguoi dan d xây dung mót vh.
ngày nay là thành phÑ áu
tiên.
khu dinh cunm vi d

lón, dén
4500 truóc Công Nguyên, mÙt diéu thú
dông dân goi là Uruk, mà chúng ta bi¿t
go vasvgcnTdmvdb1òaiùàiá2áåriênUooauTnndn.mnhrhggán,tgOgàiàtidvhêngaïnniàátnhtacêgrhkh,cchupnrhukhcnanhhnôoönhhÑgâlpåàngouênhnygtnmntâcohgrhccgËdmàâóihhncuuixk.hnogoáoâhUóónCcccypôcarghhákuhsádunxckhhéùcxuygaôpÍccnêondnxcuógnàhéuhgumioÙnJnmttaganihrgtÙvuisåncà¡tåähyottnoàónirníêygnnhoctkrn.ghnhmapchôUígDhmhcànihirnhoiQxhoiéénhlÇâipannuupévyi.ngkguhnàgdThcdéàlccá·hudpóytôxcáonn.ânåtcicr,ganntyagáihgnhpßcgiehtnrsahariaogaànuináannhodntoênchtyitinrrhumdnoôvlknàaÛaihnÙvähhinsngunvqáticuêcvàukcSvhnQ.ahhucemoi,uCucnoácidhhthcgtcnahdohiúuheciSatkinnóudnkhtcGkhageahhOuhnipôtnctlacpv,aahgnuhcuhukyaegábnochmnnn.igpuT¿khhtenBhhtnhuasanhiågárehuyhiåevdcr,.avntâidosmnudTòllgyÑoähmuuannntlvygmnaagchgiivcÇoh,uônàidcdglhttêàxtaaáuhnitnsuêooungdàihnöntcnoc,cnanrgúhhçthuahrniqaéhaemngnueuhhtaóininitézanthqnnth.htuhaahmTalyuCnaaninénnhoúénnnghu.t

pho duoc hop lai vói chi mÙt nguöi dung dáu.

12 Ong quy¿t dinh lý do cho viÇc mÙt x hÙi so khai su dung gach phoi khô ngoài náánng.

13 Ong khám phá ra ràng sy phát trién cça các thành phô dâu tiên dã xáy ra môt cách

tu nhiên.
14 Ong dät ra mÙt thu-t ngü ¡i diÇn cho súc m¡nh nông nghiÇp cua mÙt khu vuc.

Danh sách các nhà nghiên céu

A James Breasted
B Stephen Bertman
C Jason Ur

12 Chú Giai Dua vào cum tù khóa cça câu cân diên tù (sun-dried bricks) và doan

trong bài dÍc cóliên quan én cym tù khóa này The new city of Uruk had

buildings created entirely with sun-dried bricks' nghia là Thành phÑ mói Urukco

các tòa nhà khác uçc t¡o ra hoàn toàn bng gach phoi khô ngoài nng', va lhis,

according to historian Stephen Bertman, was due to the lack of timber and stone

commonly used in construction elsewhere' nghfa là 'ieu dnåànyg, theo nhà sduunngoe
duãc sç
Stephen Bertman, là dothi¿u go và á mà thuöng trong xây

ndi khác dé xác dinh dáp án là B Stephen Bertman.

13 Chú Giái Dya vào cum tù khóa cqçuaancâdu¿cnâncåimên

vàdoan trong bài doc có liên tùtëk(hfóirast ncàityies'AhcacpoprdeinnegdtonaturauUyrs

dcárenùusgaelcàaTrdiCceinh¿nJ,saeidsaUo¡rtrln,ylavUiuiÇrrt.cbhaàTônnroihsntah'gËgtirohocnwóâuatlhikxneaoàlyfyx,tuoh'aceecacfruóilrrysrktehudcåribtoinaerngnsgaishnaaitcxpiaoaplynleynr'laeikndtegulhynníaahotuiclêàrcnauT'lrlëyhreedoxaoncrggohainneincadlályp

458

(O

.

D

(D

CD 3
(DA

B

CD (Dx DN
O
O D

D» D»

C C

Q
D

D (D

(Da CDA

. D»3 O

9NIOV38 SI13I SH3NIVH uenj quig yojui ieio bunp 1919j ngo

15 Chú Giài Dya vào cum tù khóa cça câu cán diên tù (socialising with ot

doan trong bài oc có liên quan dén cum tu khóa này "Most adolesc va

become distant from their parents and focus on external relationshins il

Háu het thanh thi¿u niên s trd nên xa cách vÛi cha m và TchroúntgäammcàuVvàanonavecác a
quan he bên ngoài' Ã xác dinh dáp án là B Teenage period.
mói

on external relationships duoc di¿n dat lai thành 'socialising with others CUs

this16Chú
Giài Dua vào cum të khóa cça eccâóaulsicêtrânonqndugiaêbnnodntu¿dn(wccoiutnhmntehtceutiirkohncóhiabldneràtewyn'eAnetgnhicahilplcaddoirrTneetn.
and
parents) và doan trong bài doc ho có mQi liên két ch·t ch vÛi con cái dá vse
man y parents believe that they
thoi diem này, nhiÃu cha me tin hav

rng

dinh dáp án là A Preadolescence. Trong cau nay, 'a strong bond' udc di¿n dat lai

thành 'A deep connection.

17 Chú Giài Dua vào cum tu khóa cça câu can dién të (unsafe activities) và doan
trong bài Íc có liên quan dên cum tù khóa này "This period of - increasingly risk
behaviour caused early psychologist G. S. Hall to refer to this early teenage period
as the 'storm and stress" ngh+a là ThÝi ký cça -hành vi ngày càng liéu l+nh khi¿n
nhà tâm lý hÍc G.S.Hall goi giai do¡n dáu cça tuói vi thành niên này là giai doan
xác dinh dáp án là B Teenage period. Trong câu này.
'sóng gió và cng thng" Ã
dugc dien ¡t lai thành 'more unsafe activities
increasingly risky behaviour

Ngáp có co ch¿ nào không?

crCnnágácugconilychdàtàhãhukcayhoiéoitlaýnvgthéháoulpýcydl¿tàuotyctnêáaànicyhsbaéÑmuo àcràhhnkúÇghnôghnnôggtaáhcpnáópgcánhlpohoaiuditãhbácögyói"átlsuùåtórËhntoghknih¿k2ouh.aí0oc0hxó0yÍchnlm¡êvinkrntnagrãukoóch.hcðNåitcugp,àhthyvoöài.intcHahyçôà,aincgtHhhiútúphcnp¿gockcátýrcaastbneaihusê,à.t

nghiên cúu duong thdi tiép tuc cQ gång làm sáng tô bí ån cça mÙt trong nhïng phàn xa sinh hoc

pho bien nh¥t cça chúng ta.

20Provine thuyeettdcddRrhrnóÙuuaigo,cnonnbhgcgógenrmvttdtgthhàhoâéúPáiytciirnnchnovnghigvàràhuádiåyinotntoÇietigmnrcm,ycóm,gncókitgnÙiàhtéxágint¿muépunpoldhhàlsiëàunàyctôgcadátnakháàcgytíáchnchnhh¥gsnycagkctoduháiornnníptckhghthhhÃnÃi.hdhcÍ¿Vncicébnhgáéuáúáctvonpc¡niidog,ÇÑhhDcciibátÇh¡at£tkiuounkhcohh,tcôónhÍihng¥cgúghyånÍMtnhtgvhbugaiÃÇucrtaycôláttln-y¿acnpnâgcccldnaáhhtó,irpoáupxdsnnhcuurã,ngåçgdhicta-vóhuhpiciàóoáonnvrtacarggàtubáiÑnmÃátbpihtguáÇa.xtktmtýåulmyhêginngÃðnhr.iinagai.ÇKBvdndmhàôoihaiointlvêhývunamiie,tnouagathsociaGnknuoaíaacn¡ght

aleuac.qcqcSáuhuaciaeunndnodhdtónhàe,unglonia£ctgihnhlmiàiêêlÙnà"nteÑhklcáuhúnöôluónnniggtkcùathch,¡oçiécasónucghhrntáÍúhtcin¿ngbuLhàniteékaeuícdtdhhsédâitÃndthhouiÃkchhCchô.óaiiÇMttvrhnÙiiÃÇotsncåtlaiànnmdhgMóánhcpoguorÑrsnicasnmonugngkumhdovàiÛui tinnhngnh¥ggiyáÃdupuáonuginnuhkgtoiihunéiáoukcirå.hdtnáreNogcnónnimggccauanpcur the

liên

néu

460

CD

O D» D
D
D D
D
(D D
2 (D
D»
D
D
3

D

9NIOV38SI13I SHIXIVH upny uig 4DN4 1P1 upp 191 p neo

dlvyrCàeoaàhgwnBúadnigoRniGianaonfignaboietcolràrucDotsccny'Puáganrrcosgbhvvhàdàiiicuonaooeeclc.tàtuhTomPécrarocóontnhvùlgúaiiênnkbcngehsâeóquctnaauhncaoccàenQçyra,ådgnétåcsrgnnâtyiugncmtguolcuâámâlyprineatlgxaundaiadiikysênhnsirsófatotasâëdcipmnou(àstlptray'hlucyuink'¿gPghucro'oofswdvsyeidtniiokÃmxeuíáncruchlbdddoaaidttnihleasi
sitiemnuli refdoácpus)of cotnhi thành20 that

y to

và chi

án

attempt- to refocus'

Tám quan trong cça cç chi

Cuchi là mÙt y¿u tÑ quan trong và thuong bË xem nhe trong giao tiêp. Nó có thé à y¿u t ba.
nói ho·c tu nó trß thành mÙt hÇ thông
thêm cho ngôn ngk ngön ngü Ùc lâp. 24Nha khoa hs oc

nghiên cúu vé nh-n thúc, Philip Lieberman dã cho rng cé chi thyc ra là hinh thúc nain ngu
lâu doi nhât và nó båt nguón të giai do¡n tién ngôn ngï trong quá trinh tién hóa cüa loai ngudi

25Lieberman dãti¿n hành nghiên cúu vé viÇc sç dung cu chí d ca bÙ Ùng våt inh truöng va ti

so sinh dê chéng minh cho lý thuyét cça minh. Lieberman cho rng ngôn ngü dugc hinh thanh

tù nhüng cç chi phi ngôn ngü, thay vi cù chi xu¥t phát të ngôn ngu, và viÇc sú dung cù chi hiÇn

tai cça chúng ta båt nguón tù giao ti¿p tién ngôn ngu.

Nhu Natasha Abner, Kensy Cooperrider và Susan Goldin-Meadow dã khång dinh trong bai båo

cùa ho có tiêu é Cü chi cho các nhà ngôn ngü hÍc: CuÑn sách cám tay', các cù chi có thé

duoc chia thành hai loai, giao ti¿p và cung cáp thông tin. Loai dâu tiên bao góm các cù chi giao

tiép dugc tao ra có cho ý dugc sû dung bó trg cho giao tiep bng löi nói, nhm nhán manh hoãc

de thay doi hoàn toàn nghia hi¿n ngón. Ngugc lai, giao ti¿p thông tin dé câp dén nhüng cù chi

thu dong ho·c không tsy nguyÇn chú không nhát thi¿t phåi là mÙt phân thi¿t y¿u cça giao tép.

nhung ván có thé chinh lý phán nào ý nghfa cça glao thi¿p. 2Adam Kendon, óng biên t-p tap

chi Gesture và là chuyên gia toàn cáu vé chù é này, dã phát triÃn mÙt he thóng phän loai dé

phân biet các cù chi khác nhau. Chúng bao góm 'gesticulation', cù chi ph£n ánh loi noi dikm

speech-framed gestures', cù chi thay cho mot phán cça câu nói, 'emblems, các dáu hiêuduo

quy uoc nhu biéu tugng OK' dugc thuc hiÇn bng cách cham ngón tro vào ngón cái, dien ra ben

canh giao tiep bng ldi nói và 'sign', cç chi vÛi ý nghía tù vung trong mÙt hÇ thóng ngôn nguy

hiÇu. Kendon dâ nói d¿n sy quan tâm tón t¡i tu làu vé cç chi trong vn hóa phuong Tây nhu a

cttkbhráyaiáécnyCtgtohirnoocdchdiqÃúóvunnàacgókcchvhátiéíhcncéthoáhtmÇtrcruihytiqghéiuódannaugnLgdcaatctrMcùoonnäichg,hil¿CàicuÙiçmccaýÙertnnodgópdháhôoíâianncphçvchóáaoúnitccgymái¿tacau¡opnt.côhtinç¿atprg.onináSgoghuÇttqùátuchCapunôh-ntátgâmhmùgniDángoeàybêOinÇtrhanÃtohPrhiÇehiÇ.uantNqgóruiõaac,turnnonngugdatndo

tgbNhiiaéh-ipnu,nddgovuaàgmnctoùtiniséhqyniuêaqnungutôaitnnnâmhtnåiÇgmmuü acgcnçáçgnachtdilionâàhpyihhitnrongocgunôôgtnih,vuidnÇ-igtÃckud.duSÍndcyànygvpËchtthúhâoöcmi ttahvlýpáéykcchççciaçcgchicaùihoi¿cnhltàii¿pkmthëÙtirtudnchugigundcóhiÇncntoh,giúótlcucà cua trong

giao ho
omoÙt
thu

g

kdgéhiaáomc tininehhpahcuoá.a"nGchheâonnemtvhÙiéètvhtùeiÇnCmaàrõlblàtrriosdninggovitýiåÇcrmàcnÙágtcýcbáni¿cgnhb+tih¿åÃnn cç chi khác nhau có thé dièn ta cao pháilà
hien
thé cù chitiét lÙ cách 'cù chi va

chúa trong ó duoc hinh thann

462

(O (O
CDR
D
DA
(D

S

2.

ONIOV38 SI13I SHINOVH uenj yuig uoiu 1p19 6unp 101P neo

thé dien tàphân tích cça Calbris vé các cu chi liên quan dên thöi gian, nó clo6i nor dé xác
meanings aboutlvé
thÝi lugng mà không cân su dung giao tiép b£ng
Calbris. Trong
y nghia câu nay, 'express me:

án là B Geneviève things about time'

uãc di¿n dat lai thành
hedinh dáp

duration'
'say many Giferent

të Lieblaenregmhuauahnmgileaidpna24 nghia giaii t etae'oriqineevcLCltvohhàihàoeeoidúlbpuonreGràtgareinumino-ágolnaiitinrr'n-DogdnhuyÃngiaaósxsbtvbiáàsàcåciluoàtsidgntcn'oahgNugcgemuhecsóàdt'ótnedáukldpuhikêgotáhnhcanóaqdahtluiàÍcêaccdnunoanddoPagcaêrhnhiâtnlgiuitlêicapinênicunaLamtcthnienteàtdugdbnuóiehievnknrnëmh'tpnóhtanrugaenehu.c(np-geTnàrtreedyro-steolnht'dinCugúngrolcgaeqg,ucnuniâpPgsiáurhttuteiiirvcalnciiegàepnydehs,Iecirt i cla

io.

ok

tién

Chú GiàiDuavà o cum tù khóa cça câu c ân diên tu (gestures by a pes) va ddoan
he liên quan dén cum tu khóa này "Lieberman ha
25 cótrong bàiÍc s carrier out
use of gesture by both pr imates and infants' nghia
researchinto t là 'Lieberman

d tien hành nghiên cúu vé viÇc sç dång cu chi ß cå bÙ dÙng vât linh truong a
tre so sinh' Ã xác inh áp án là C Philip Lieberman. Trong câu này, 'primates

duoc dien d¡t lai thành 'apes'.

Có phài tieéu thuy¿t trinh thám là mot the lo¡i vn hÍc?

Khi Edgar Allen Poe giói thiÇu C.Auguste Dupin trong cuQn tiéu thuy¿t nm 1841 Ke sát nhán d
Rue Morgue, tù 'thám të chua tung dugc nghe tháy truóc dó. Tuy nhiên, ý tuöng vé mÙt tay tai
tu thông minh vuãt m·t cånh sát d thu hút nhiéu nhà vän, nhkng nguoi båt dáu sáng tao ra tiéu

thuyet tÙi pham cça riêng hÍ. Song, xét d¿n khå nng de oán vé cÑt truyÇn và nhân vât trong

nhung câu chuyên dâu tiên thÛi này, Ùc già båt âu ·t câu hôi rng liÇu tieu thuyét trinh thám

tham chi có phäi là mÙt thé lo¡i hay không.

Ngay nay, khóng thé pho nh-n rång ti¿u thuyét tÙi pham phúc tap hon nhiéu so vói trudc day

Nhà vän trinh thám, Simon Brett dua ra quan diÃm rng tÙi ác trong các câu chuyn thoi hien di

khóng con dudc xem là tráng den rö ràng và các thám të cüng hiém khi duoc mièuta

chuán myc vé mât d¡o úc nüa. 2Ông cüng bác bô nhïng ý kiÃn rång nhüng câu chuyentn

g9thám tuán theo mÙt công thúc boi vi các vy án không phåi lúc nào cing duoc gi£i quyet gàng
lamneuvão phút cuói, diÃu này cho tháy cÑt truyÇn có thà khó dy doán. v-y thi, nhüng gi mot

Cuon tiêu thuyéttÙi ph¡m? It nh¥t thi, su th-t là luôn có mÙt bí án trong mði con cuón tieu

Nhung tieu truyen

trongtrinh thám déu oo
ctohnuynéhtiéguiahtorinnhnüthaá,mkh, iN¿nicthhoÃlalso¡Bi lninàcyoedétindàrnågngdnuhçcünnghd-niémra;tumoónigcâduóncghuyén
toi ác da
mot tÙi ác

dôngduoc t UC
và giái pháp giåi quyét (ho·c không có giåi pháp), mÙt công no dinn loai

hien và các nhân v-ttrung tâm. 27Nhüng dãc diÃm này là cán thi¿t dà xác

nhung dung giói h¡n nó, Blincoe l-p luân, ông cho ràng các nhà vn có mÙt muc u sáng
cça tác phám. Theo ông, tiÃu thuyét tÙi ph¡m u
tao trên nhiéu khía c¡nh s'dâ tao ra vv-t." nhát
su ngáu húng sáng t¡o nhát trong cot truyên
cua các nguyên máu và hoàc nna

464

James, Carré.pVctltvhioàhheiiáydaaáuemiy,tnhccvddàouvéáuyéyutab.c.vtnåi2nvuê0nhóhutdTÙiáààcêhnttihhehtvponáôuxlhétiyåênatnéilgymeàctiiutharhmaTínvàntÙiàhnhlndiouthêkéyntettthirácréx,óqQcuánutTcggpatathihnrdialuunáionymðyrdt,hirêë¿intnntSckihéogçèmnmliadtágÛpÙhnihheâttoramrrd,ÙcomihdÇnnSùãgPgpptÙ,hyléhàviy.nominÇlhnimcspâthnnntgóDihcv1iho-éb9âruitto7h¿ht4nocêhtuhpmyctírnçccohaásánúccgJxcoutyhthnáéiééuntáunhllgotdie6tÇaôhiicnuthhytkuiosééhÙatuitucíitcnotÙhávkhiThécupikryohphcédnaóhátágmtcoknntcbhgrgaiuáÇhuycmcti.êá0ccnhctBhçuhauacutryucitlênbduhanhyécea

Theo mÙt nguöi htrvhmaaêunmðyhdêimmetuÙottÙrtnoinianapnyghieatcdtrmoáiténchmgkathniémváhucàÙtttitbhheibuuÇoàiytit¿hgltàtiuiéatycuÙnéái tcltpuhhthâÙunaisc,mú,pdhvdulàau¥amyndgr,ibÃaÑôubviÑnigcindààcuynGàhnvechéoóß.rngtMCáaecuneDxôttihhnecegmao,mktnroodhn,nauhgmnnüggnôngthkbdiéüpánáhcdngóédntnbriéáiiénvmmnhy

háe lm cho tiéu

thám thuöng dien

An Ong thào lu-n

thuong duoc nhân

1940. Bàng cách giái thich ràng mói truðng xung quanh hung tho là mot phán lý do cça tÙi ác

duoc thuc hiÇn, Ùc già së phâi suy ngåm liÇu xä hÙi có ch£ng cing phåi chiu trách nhiêm cho

nhüng hành Ùng khúng khiép cça mÙt cá nhân hay không.

Có lë l-p luân don gián nhât cho viÇc tiéu thuyét trinh thám xúng dáng ugc coi là mÙt thé loai

riêeng o cho moi nguói thuÙc moi táng lóp déu doc nó. Chinh boi su vüa háp dán lai vça hói hop
cua tieu thuyét trinh thám mà chàc chán nó là mÙt nguón súc hút dói vdi nhiéu ngudi hâm mo
trung thành, nhung có lê sy phÑ bi¿n cüa tiéu thuyét tÙi ph¡m con båt nguón såu xa han thé
nó tác Ùng d¿n khao khát thám kin cça con nguôi là luôn muón bi¿t ducc su thât. Nhà thd hiên
dai, T.S.Eliot, bàn thân ông là mÙt fan hâm mÙ lón cça tieu thuyét trinh thám, tin rng súc háp

dán cùa chúng nàm ß vé ep cça su xác thuc dói vói nhang bi án. Cu6i cung, bàng cách dua ra

nhüng bi án mà chi nhüng nguoi giói nh¥t mdi có thé giài quy¿t dugc, truyn trinh thám dâ háp

dán bàn chát tu nhiên cça con nguoi.

26 Loi k¿ truyên ·c trung cça truyÇn trinh thám ôi khi có thé dudc tim tháy trong các

the loai tieu thuyét khác.

27 Truyên trinh thám phåi tuân theo mÙt sÑ quy tc nhát dinh nhung các nhà vn có

thé tu do sáng t¡o trong t¥t cà các khía canh khác. cüng dudc giài quy¿t vào hói két
Viec các câu chuyÇn trinh thám không phái lúc nào
28

dã chúng to ràng chúng có thé không dé doán truóc. sú ho-c xâ hÙi làm bÑi c£ånh
so dung mÙt giai o¡n
29 ViÇc các nhà vn th-t cça lich

khien cho ti¿u thuyét tÙi ph¡m nhu mÙt th¿ loai

Danh sách tên

A Simon Brett

B Phyllis Dorothy James
C George Demko
D Nicholas Blincoe
E T. S. Eliot

CHAPTER 07 Matching Features 465

found in26 Chú Giài Dåa vào cum tù khóa cça câu cân diên të (Narratives
khéother types of fiction) v

According to the detect
à oan trong bài oc có lien quan dén cum tu khóa

ive nov elist Phyllis Dorothy J ames, sometimes rtod

story plots are found weaved into the much broader plots of otthheerr genres of
da..ficti

các
on' nghía là 'Theo tiÃu thuy¿t gia trinh thám Phylis Dorothy James khi
ành cô t truyên mß rn
co t truyên trinh thám uoc dêt lên th g hdn nh:i4

các the loai ti¿u thuyët khác' é xác dinh áp án là B Phyllis Dorothy ames

Trong câu này, 'detective story plots' dugc diên d¡t lai thánh 'narratives tthhat are

characteristic of detective stories'.

27 Chú Giài Dya vào cum tù khóa cça câu cân dien tu (follow certain rules but

writers are free) và o¡n trong bài doc có liên quan dén cum tu khóa này Theca

e

characteristics are necessary to define the genre but do not, argues Blincoe, limit
it, suggesting that writers have a degree of freedom in many facets of their Work

nghia là Nhüng dãc di¿m này là cán thi¿t é xác dinh thé loai nhung dung gid

han nó, Blincoe lap lu-n, ông cho ràng các nhà vän có mÙt múc dÙ tu do sáng

tao trên nhiéu khía c¡nh aça tác phám' dà xác dinh áp ån là D Nicholas Blincoe.

Trong câu này, freedom in manyfacets dugc di¿n d¡t lai thành tree - in all other

aspects'.

28 Chú Giai Dya vào cum tu khóa cûa câu cán dién të (not always solved in the end)

và doan trong bài oc có liên quan dén cum të khóa này 'He also refutes claims

that detective stories follow a formula as cases are not always neatly resolved by

the end, which shows that plotlines can be hard to predict' nghía là 'ông cüng bác
b nhung ý ki¿n rng nhkng câu chuyÇn trinh thám tuân theo mÙt công thúc boivi
các vu án không phåi lúc nào cüng duge giài quyét gon gàng vào phút cuÑi, iéu

này cho théy cot truyên có thà khó dy oán' à xác dinh dáp án là ASimon Bret.
Trong câu này, 'neatly resolved duge dién dat lai thành 'solved', và 'hard to predict
dugc di¿n dat lai thành'unpredictable'

29 Chú Giái Dya vào cum tù khóa cça câu cân diên tù (actual social or historical

period) và doan trong bài doc có liên quan d¿n cum tu khóa này According to

crime fiction aficionado George Demko, another characteristic that sets crIme

fiction apart is how the setting is used. Specifically, detective mysteries often ia
place in a real place and time, and this has a significant impact on the case ng
là Theo mÙt nguoi hâm lôàngcáGcheosrúgedDunegmko,
mÙ nhiÇt thành tiÃu thuyét tÙi pham,
mot d·c diém khác làm
cho tiÃu thuyét tÙi pham khác biÇt

cành. Cu thé, nhïng bi án trinh thám thuong diÃn ra ß mÙt dia diêm va gian

uthyc, và diÃu này có tác Ùng áng ké d¿n vå án' Ã xác dinh dáp án lå C Goeeorge

Demko. Trong câu này, 'sets - apart duoc di¿n d¡t lai thành'distinguishes

466

29t seneej bujuoNeN 20 H3LdVHO

bun Bupn qupo eyd 6un) buon w1q0ouonyp1yiae] eunqoèuy1yi9yuPjupyIyuyPjdwyudugiqpubg!uÙu!EeyponebpoxougougPng!o|juubuPpugdos9jqeiPuBdDqE!AOPgpuyxdAo9gu9supqniuyoguunips6wguoooo0unouupgoIRouuuA.l uuuuasgPlu.uexe
19p ugIq op 19p uèu
e!wqApBnyuienpyonunb
nyeoypeoiokeey6j 6oou1euoppsyey

0a11.BOy wpyL, 'wepsod ney juy 6uop oe) nno ugiybu ue!A ognsi Jaussnajyos JeO IS ugI1
ap upa oo jyo wgyi opoy pnb ng!y buouy 6uons 0an
6unBIneoyuAnsupuoAeoyepouseIpjeeeIqwejDu1P1OiouoIynusoosqJnoue'Bje6ui!i"|euuuPpgIoielOpôjbesuqOuonHueooaóinuyspI[SuI1oo1nèAupspG1nÙpI1b1ÙpIÇonI6unEyèouuyyneAnooioxiuapnuyAAyngupiopy1ngbOui6gdpyu!uèioyg|unuebygx1iyuuOis1qbuJeuueyyoyepNouAnnueuenjpoijnbyb.duyouuBÇopg1guoju9ieuoyyupbeio)unbn'eboyuybugguuuilnnepojoonyn)ugJPyDe9uyluogiuj9g!nyyuyuiyug}ioeeuyoNbpbiPPuu9ABÓgye9uJub4YQeyunyuynjynpuëiAyjusgggud9euBiePiynnuougoj!oyyyyuuo)odpieu'6nIwngo6uuengpoyeipiJyoogJguEspA6uMoênup'he6ueDons

19p upo n Buèw oq ep 1gn6u bupyu

BnoUw6ne eeuunpouineoso5pGyu1Oe9eo%e&yieppuaq0uY6uE6ow1up3ouwunyp69pyxp6'nuBnieôuÁypu'njeoegi1eye'ns69uupwu6yoeeguooie1iueBnnsejboeouSpuibwH6uon6oiqjjInuupASepgoonnpnuyBpobeyeJipIgypiLIqp'diq)2ue01oBe6n0opeuuewo2poognnyeowuAwj0eouenBp0Neninun0ge1ug1pi9ßsoyPyeibe41aoopuBpupyguuu'n1ogooèw9oiyo1onyyennhuuyuoyp0jeuiuodnJun9aogByo'HnejouuwIBp0nnpuye0ug13Oezgn9!9uuèAwjn0yèygBugi''pjEuynuu//ug0uuyBn0jègeë1izubwg)9nFpw1oyowBOguuggWugguuonini6qAYBugoUeudpgy9Aoeupunje0iInsABeyByoeIôjeuIuyQuinpp'uugÁBbnnieeuyeypuwggpoojuogoo6yu1unnnuuoeo6-nnen0,!uoyxg1

!91 wgu 08 Buo

6dB1ewIuoeP6nupr661oue0upnpopue1ooy6ec0uuIuyn1ee1uxi9onnsoBBñwuus61opouoiunppnyynsuB9owusIoganepyyxod/youbnÙuigouëèninyowob)nJouuueppyAejoónoBbwubôuugnobypwpuueioej4punD1obeinuon1yeppsojoosunuHyBeg9onopuIêiSI61u9uÖgI0oyppgnp6lg1uOu9sepèonÁ1qpÁoog1ygeu6uyyneIgn1snÇy19iQyinuiwjpu4!9iiQy!O'y9Ai1uyo9'ojóBpnyyAnuÁnoeennyn"eui2%ogiyynntnuLos6npu'eoBoonAsuuIu0Aoe%zoioybwegub1ngoug0oiyunou|buoaguUPoungAPyIl

6eyupuoeO!iou1B1U9n9eeoIn!sAne6xenupyooguBpyouiiionoonpnnopbõAou6uauuju5geoouiyoyonjbeeyuegnunloyoegoAinÓpBoUqpjuPuBi6oeuopuyqjInAjuxeneOusjpgooPinIbAoyuybuugu1èAnnènynyGiLo1yog'uneopnnn9ooygs)sÇu1BgynÙiuewsueyôgseu!JHiyy1niunu91wio9gwpoeypoakioje91oyegosinnooo.npoQbonywuIpugo!uuyuyÙõoupunpu1oy0PWnePxpyneuDNn9|ys9uD" uuogo

buguy Aey e Aex ns ofnui 9o Aeu ngip wex yuip ogx pp 6una jowp ney jyy 19p Aeyj wRI U

EO Ugyu eFo Buon JÇIp ns p 6uno 1ono PA Yue
ugiyo 19p ueu in yujyo ug ipg 'upy oeo 19P 0Qyôu Ç1 Ai ugp upp es uuey bugi Apo i

DP) yues 9p igu en bugi ej uÇyu ey bunyo buon pnõu jyo (y1 'ieyi qus pA pnb ney ug
R4I 19P

u6u e bunyo Buo prnbu ngiyu 4y BuoJ| 1p eoy eoyi ea enw ngii ugp ugp 9s

Aeyi ns Bug 19inyi gib e enp ep e) ipnbu 'ny jyy 19p ugig eA nno ugiy6u ep pi6 ooy o

Lenbu uoo eno 1Ùp 6unx pa ney j4n I9P ugiE

ètieu- gianh dugc nhiÃu dat hhoen
tón tai- nenmóicça ho. Và

tranh cháp

30

yxaày. hiÇt dÙ tang,31

khíhâu giakha nng xáy32
bÛi vi phecánh có cùng mÙt myc
bao lyc l à kh thé tránh khôi. ki ttóei.
các nhóm
ngu ông í hau...
giüa
tiên uömiPàshëxiuttnnrgugódcdÙccátuucnnóogÛcnkrchaéhidétireuoonknbDhgi¿åvannàrdinfÕtauhi râkoh ra d
Ty le xung Ùt cça lo ài ra ß o
châ c
Da rfur là dija d i¿m áu ß

chién khác á c qua
dén bi¿n Qi
Các cuoc có

33 Xung dot lien quan nhân gay ra xung dÙt có thà ddaán addén nhiêu ván dé rác
nhiêu såc toc.

34 Tap trung vào mÙt nguyên chinh sách.
c nh à hoach dinh
roi cho cá

Danh sách các nhà nghiên cúu

Marshall Burke

A
Solomon Hsiang

B

Achim Steiner

C

Carl Schleussner

D
E Edward Carr

30 tÛr' decades!aCgiBn- nirehangcSxúeruttonexe3lGgatos0isfmàteeyhicoweasánDatidcgruHensca'ictsufhniavÙiaicgdàsncahoecngixslat.c)iluuymTlnv'àm,rgaàotOvendtoàuÙgn¡c3ngthkc0cahâlçn-óuytpagraeonealccnàurowçygs-na,in'lbldrncàrreungâiesgguusÍucoculciltdtátiirincénnsoónundaagildnntêihê¡n3iaintnn0ytlcqcaïnróirueime(atahahnsusàkeemndh'héíianunhnoféh-eccuucwyommxnndaàáflinycti¿ucndcstokiéw¡nnhthidfólnllaidcilán¡tnisp¿cànrtyináehnaàtsnHhsleheueà

31 Chú Giai Dua vào cum të khóa cua câu cán dién të (Darfur is the first location) và
liên quan d¿n cum të khóa này "Achim Steiner published a
oc códoan trong bài
research report calling Darfur the first climate change war" nghia là Achim Steiner
dã dua ra mÙt báo cáo nghiên cúu goi Darfur là 'cuÙc chien tranh biên dôi khi hàu

dáu tiên" dé xác dinh áp án là C Achim Steiner. Trong câu này, 'climate change

war dugc di¿n d¡t lai thành 'conflict has erupted due to climate change

32 Chú Gidi Duva vào cumtukhóa cça câu cán diÃn tù (wars in Africa before tne

in Darfur) và do¡n trong bài Íc có iên quan d¿n cum të kthóa này Marshall 5ur

contend that Darfur is hardly the first climate change war. He points o sub-

Saharan Africa as having a history of civil wars due to warmer temperatures'ngh

laMarshall Burke cho rång Dartur háu nhu không thà là cuÙc chiéntrannh bién

d6i khí h-u áu tiên. Ong chi ra ràng vùng châu Phi ha Sahara da tun Burke. Tarconágc

Cuc nÙi chi¿n do nhiÇt dÙnóng lên' dà xác dinh áp án làA Marshall bu rature'
cau nay, warmer temperatures' dugc di¿n dat lai thành increases in t

468

m

(

D

O

m .
»
IO
.
D
CDA
ONIOV38 SI13I S83N3VH uenj yug yo/1 1pi9 bunp io1 Pn ngo
8

D

0Lv

buooongnyecjgObAusnnbpyuyudUyXy9un,UuPogeIp|j!oue9go!ppójn1epp]syyydu,Oipeepgop19x9Ppe1p9nu6euusogis6uuuigopuouddÁoApbuubgAuoggiq1je9uyugá6Bnuujooenpj aoyuw'1eowiupgjiAgunpxy6u6puybqduyedn'oo1neeu
OS 6uon 1Ùw ogg ea ugiN ugAndu yun wgu uoyo ugáni ep el que 'opyy wÙiy6u
L

wpio gugyu
OwBuoi1 y6u Ans oônp op gyi oo ugo pw jybu gui 9o jyo Buouy 1en onyi 6upi uenj 19H ugp
Apu ngiG, 6uÙp oep 6uop 6unx uèyu juÑ ep Ku kpu Ùq 'Ao 19p oin gn ybu yug 9o e

upy Ei ueu 1Pyd jejsyoeg uuju Buoud ugn Buo) 6ugu Ago eFo pl oiuo 1Qu 1on 19p 19u

ud Keu 1ou 19u 19M. ep ipnQu "19p 19u uÇiy 1Pyd ugp 6upnu 1onßu we Bues ugAnyo gp op

ugy1eyd.

yio ugIn upyu nno Ùw 'ejsyoeg Onejo eno jybu wg6u 9p 6upp wÙjyßu jyu iow.a

Ul OA no nei .èoj iÓu eno onxX wgo Agu} oyo pui go Jyo wÇuj oós eOYy eu PoH. 'uenj 1
pneasNpEu

yojyu onuu upyu, ugyu u6 gp 191 go no ipn ipu19 00w kpw bup Apuu

euuLy nes 'asog esog espueuo ysipueber us uy 6uep 0oy 1Çn uus puu gA 004 19A onu pyu

BEno wgI ugq ogA 0óng oónp 19 gO no iOw nyu uèy Bupyo ypnb Ay ooy eouy Kn6u wu6u
u neiyu enb opq ugyd 1 A AgyI uun jÇA oNYi yujw Bugy, JUn 9a [yôu !eoy ion6u Bupyu 'ugiyu án

op4y Ago ogo ugp opq qugo jQj ugAnyo oèoy Bupyo eno ugui 1eyd

nAsnBuu o1puuweyBu6nuypuneunj Bui Buony i9p Áeyi pui oo ug Buoyj oonp ueyu ien oNYI Pa '6uej wn wgiu
uenyy In 1pnw uy *yon gy 'VPns de '6ups
yup wp op 'oj 6uon 9n ug Bugu

D199bEnuPupuOggpBnAinnIogUeoO0oiO1boA9Ouyuuogw)ouoipfidyoPB9uB9s0oyeup0nIFoÁuonoyggyousDobóoBuoKyu'1owóupn9iyegguno!1/|n.9yoè1Bndp9ygjenupuoÇiBèèoÓwIÁulyHjyHpèioubwuoooJpuByPPoFbnuyypeuosyyon1,uppbAÁBgyuBggyiBugoouiÁqouFouno9nogpjpoy9suooBoq1ipuÇÇ1oBy9onnupAuungooopgy1in2Ùuu9dyqyuygwauhne1iybBpa'9epuu6nigAugueLg1ypgFwÁtyiEB6nIo1ISu0®uB1BpgOuaun9yuêuoa0IIoeeuipÓiAne1Yeo1e9z9so9nwAppBÁsepeoInpqpiueopSo'By6oyuiÁunoaognygegbpnioounjjopyQo99èBJgxi9n9oppdb1Poedw2uuAxyeoggudyyaDpdedsdjwuoóyooupqbupyyoui6oHq1nuui9PÝgyg4eeuNu9uupp

UE9OpJYe11e0s14o19Iw6uuwAnoeAbboouP1geuAy uAeg6ofDuhioeebp0uUUoi0uiDggu)n/oeiuAnqiuuog6g9Og,phuwiqyoÇAbuonIAy1u'99APe9bepPyjquspqUu111u!eÙ69oB2jnwbPwn)ujuoIby9,nguPyi'uoyAoepsu)1nseKnyjuÙyuyBsAeeuyuonuunupouyopnjbAupègioynjpgj1ny.ogojupdByyoo1oyeuo6poienououPpjoenqgoooowig6p"nesÇbueBopßeFuunIunbyupnjypuußiwyooPgiu0o1e1óoB9p6odusBouuyJepANÙuygÇôiigi1oaA'owupyAo9opeogougqfiljyyghyB9Aiooyeôiw!piiue|obebeqgp1eyuyeaoóbnoDguów'upqooy,ÁiçQôp1ie1go'qnpyIowu3JBipu0lp4nu'uujnJy'¥ygoupgMuOiiÙui)3GeeIjeIpweèEISnnljjnATjoÇupðdbegnAljiaeeuygeuiip9önõiSyygA4uuei.uniggyyjngiwuPp1ooõuiOi)bgobdôIBuunoBwuuBpguBunpuoynuo)uuiôgoyiuyggg0uoujoguy69gAeiByieAbu1YIPnÇuguuðygÁoogIgoN9Angu9oppGxyyP0,i

uAwkpneouune1ueouaAuebyooueawu .6wuwo 14oeo Agg4AIu.A9s op 9ey9p7udgn4eDewesgAuOnppBpAUAqeubeendo1ulbbjoó4puõwyyxiee1pyAuuuxiuKgggwueejuigospAyyusy6p6uduueuougpngeBnoojnyyupuBpunoopygu91sNoIw6oune6yno1gyuoe3iGypjpbuyBnuu6iuwnj0u1opgugep9ig1joynApboyjuwguyywBouuyoBuPeôgJgIeoyuynOpiexb9Yp91Pju99ooôunNwewA4upejpi1oIoOoi9iHlw4Poao9wx9onY3'gAygn9BuBIyèysOioyuplopÁoeqopp6nnpAoôunxguDoAyouAueOugjpIpeungy3isujubbo9uyuuÓsweoo4gynejonyuouo

LLb seuneej Bujyoen 20 H3LdVHO

yOes paIH
oueBe eOJUON
osnoueN Ouejeis

pJeuis auuezns

npo ugiy6u eyu og yops yueg

1pnou uoo eno jyôu Ans obnp nIy yi 9o Ápo 9
wpi jes jèyi
ogu oq yuèo eJuy ugn 1Çn ony) yujw Buoyi u) 9a Lyöu !4y og 9 BuFyo S

9yu [9-

6ug Aeu oyo App ognu) wÇju6u jyi 1Ùw 6uon uÇIy Ás ogo jèj bugni 1os iën oNYI 3ÇIA
gyi 9o VèA oNyi
on oeq BuÙp yupy 1ou ueIy onyi ep op je yuip ogx
in yuip opx ÁPO
en opq ns en gs eiuo ns 6ugno Bugi gp 6unyo oyo jui

19y oy oÇIn 19A ugi wpyu ugu 6uguy Iy6u yojyi 1Çn onyi oÇiA

y6u ypju, 6ugu puy u uoensqey uej wgi6 yd uo dwos guu
ud dn jo0 upig 10p 'u Kgp 'ue oes ns 'u eßuns wy op Kpu u yde6Ahjod uoiuy naiuH 'ybu Ans pp 6uep

(pe aANeoonoid u, on (pe piojs yujw bun u Jowen ie6 (o) ns 'u Vejs yoI4u onyu ns u yo
Aep 'naiuu punoqe oy EOU AnBu pe oiynuejosopnesd ienb 'e f pe aiueziq enyo oeg

upI Eugo a Au uOJIunwwe goy iuõu y6u ieo 1nbu u ondeos uenyy in u aqoJoIw we 6un

any i39 wgp 9 d aJunoo ja5je9 oy en onyi eyu u jsiuejoq deyô 6ug aelJuoo n

Eun o 6ugi6 ipe uye Bug ouo 1ejnjsod 6ugnb Bueou u JPNB]u ugy nip n 'an, de Kebu

ex ueud pe yuel-aauy Keu ig 14 u snjeJedde eoy Ago u esowiu wo On pe Juaiyuasu! obu 4Ou

upeosip eb 30p i0ib ud o!gnd buipeai oe uo ns 'u JB0Jdn 1eiq Dep 6uony, neí ns u uooa||pald

6unn nL

yp6wdyuo4uyuouoggeu1oeypuInyueo1ppoyyuy9eun9e1nnu1yoeego0o1uwiwyenbu5nnooOuiuu'ueOnnbpgyDggueuusPieunodOu0nbgopouggquuuneulbondgueqi9u9eynwd9gosguqinnipg41oog9beuai1yAU1Asiu,n9uonggweBubKbyiojóuuuioeuyujygi9ieoèsyAbesiojou,ouyunjoo9gnsipoqeen1uooyn9n6nynu1oouy19uo01gy9neiywB6áyno6Iounu99quyu0ng6ojBowoieubnyu"1unuÇJypgb1'nyneodnu9punogn6eooiouuupgneo6nyqugnsnuyuoiin66yniqojyjugiuukuipjnigun1qn6uopoyeoÙupe1u9nyoogiiunIydyoo6agBsoôyu6usuuj1puooupipugyoonn'ou9eopopujpopppn9i|uooojqAeewoApppouaI9pguunsugeus'upy.'ioyAieyjnipueyßu6uIyyuppsouaui66uysoi,1uoOoweÙ6ynno1nIAAÙuoeunyy16ynojwnjIyOsiuuojy6Bpuyy6souuyunyuoujnPooyon!swô}I4oyèyY1nyBoo1NIn6spne*ÁuPu*byy9yAoyoToduuodinnng1uUDuyB'9ooini}tnuuogunDeypDg4pu9uEbuaun'uubpApyuuuu

dcvSdtwChiçaàanahetachsdúkldGaocdGiicarsaátitingthhipàinlàictiocárDniatosnnhiueronoådlang'àsnvfhgwbEoàoãàrsaouiFcuslcroodbeukcnjdnmhfoláSactcttaùócibbcnlkeiklgeÇihc.aêtlóonreTra;n¥avrqpctfioruunlrçdnaõasiagónnnernctcgdàsgdâân'' uéewugnnv;cihntotááhcahlntuvy'ya,evmdcd,i"iÇvaêdatapnciunsttitthiktmiëninohégca(cóntnliastoohaFntónlprebaàe'wa,eydvrÙaincS'snG'oga'nnvavcgefigkÇurhlvyicsiâa~ aettcnsdhllohuieàwco'gashcNirgt'heoch
chi rhedsteearchin.g)very trích rdieend1 i hat

xác

2 that treSnteriesomttevnncatgai.ohenia)ctdlvimCnàráiàehasScaecnúdmuscogoGzavtaalyoaeiunnànrósknieinhthDdereraáorÙuhcrnSaneo'gigÃwvmràekbtaoashàrxrloeiácdláuepoucos-wrmctcdhidseintenstùacohhkakóefcdhnhotáááldórricpmeeaêhpsneáctrpsmnoçaqhttaràuoláeràccaascrAtânnhahufgaoceSderclápuêleâcotnhznhhwraéeedcncptsmiurânoêcemyseunáeerccsStlcôtuv'iuceimde(âstsuTkaryagorhirnncedcnóhed.gwadsiTapiirdên-úrrsnoeàonsélnytghy¡egtatctdâ'ruSctiiisânuflpntaeugzrhgilialâubanotnhnyunàwnàytedbene,nÑdoh'rvaolà'pletorstbwow.àmsouCrgtkhátscee

sharing and protection

th3 tankhChcihhmaóti)teúintvpGoàoraåildnoànyehiaggcnDrltamaaypráathetryuovtymnàhpêgoeahnttábcrtbteuàhÑhimewiÍÇrcsàentuùnnrgntvkcóiwhócivóâiidllnayôidê6g'icncwçpòqalnhauencapsnâtnóhunhtádhgatcéedádnãnpiiêcdednuerxipnmáelteêcnitnftriiùt'naeëkhdtkoh(htirPhóhldeeaaununnkntgteiàgcslryleecardaBi' nlantàhgcbihdekuk+esêóanrtcotepiolfrvhàmyàá- ',oB- hcalpolevcahaaikiodòim'slinetnÃegengd.rt

xác dinh dáp án là B Cleve Backster. Trong câu này, 'killer dugc dién d¡t lai thành

who had done a violent act.

4 Chú Giài Dya vào cum tù khóa cça câu cán dién tù (recall of events in a previous
experiment) và o¡n trong bài oc có liên quan d¿n cum tù khóa này Gagliano

reasoned that the plants had a recollection of what had happened in the prior

experiment, and postulated they had something akin to memory' nghia là 'Gagliano

cho rng các cái cây này có mÙt hói úc vé nhïng gi ä xåy ra trong thí nghiÇm truoc
dó, và cho rång chúng có tón t¡ai mÙt thú gi ó giÑng vÛi bÙ nho' é xác dinh dap an

là D Monica Gagliano. Trong câu này, 'a recollection of what had happened intn

prior experiment' dugc dien d¡t lai thành 'recall of events in a previous experiment

và something akin to memory' duoc dién dat lai thành 'some form of memoy

5 in terms of

Chú Giái Dya vào cum tu khóa cça câu cán diÃn tù (misleading

cuso

brains) và oan trong bài Íc có liên quan d¿n cum tù khóa này 'Stetano maad

omes

states that - we should stop thinking in terms of brain responses when

nén

to plant intelligence' nghia là 'Stefano Mancuso tuyên bÑ rång ~ C inhc dinh

ngung suy ngh+ vé phån úng cça näo khi nói vé trí thông minh thuc v-t de xas
c dién

dáp án là C Stefano Mancuso. Trong câu này, 'we should stop thinking

dat lai thành 'it is misleading to think.

472

3 D D
D
D» Q
Da
(O (D D D

9NIOV3H SI131 S83xOVH ueni yuig yojui ieio Dunp 191 npo D