7Zhezkazgan entsiklopediyalik aniktama

ауысты. Бүгінге дейін қалалық
әкім аппаратында ішкі саясат және
әлеуметтік сала бөлімінің бастығы
қызметін атқарады. "Еңбек арда-
гері" медалімен, "ҚР Білім беру ісінің
үздігі" белгісімен марапатталған.

ІЛИЯСОВ Нығымет (1932 ж.) туған.
1954 ж. Ленинградтың тау-кен
институтын түсті металлургия
және асыл металлдар мамандығы
бойынша бітірген. 1954 ж.
Қарсақбай мыс қорыту заводына
металлургия цехының балқытушысы,
ІДІРІСОВА Рақыш Нәшкенқызы (1949 ауысым мастері, ғылыми-зерттеу
ж.т.) - 1971 ж. ҚазҚызПед. инст-н зертханасының инспекторы,
бітірген. 1971-77 ж. Жезді кентінде
мектеп-интернатта қазақ тілі мен зертхана бастығы, зауыттың өндіріс
әдебиеті пәнінен сабақ берген. 1977- және техника бөлімінің бастығы
81 ж. Жезқазған обл. мұғалімдерді болып қызмет атқарды. 1961
жетілдіру инст-да әдістемелік ка- ж. Жезқазған кен металлургия
бинеттің меңгерушісі қызметін комбинатының бас металлургі, 1968
атқарды. 1981 ж. Ұлытау ауд. ларт- ж. Жезқазған мыс зауыты өндіріс
комитетіне жұмысқа жіберіліп, 1985- және техника бөлімінің бастығы, 1992
95 ж. ауд. аткомитеті төрағасының ж. "Жезқазғантүстіметалл" ғылыми-
орынбасары, Ұлытау ауд. әкімінің өндірістік бірлестігі техникалық
орынбасары қызметтерін атқарды. директорының орынбасары,
1995 ж. Жезқазған обл. білім де-
партаменті бастығының орынбасары қоршаған ортаны қорғау бөлімінің
қызметіне жұмысқа ауыстырылды. бастығы болған. КСРО Министрлер
1997 ж Жезқазған обл. таратылған Кеңесі сыйлығының лауреаты,
соң I. қалалық әкімшілікке жұмысқа "Еңбектегі ерлігі үшін" медалімен
марапатталған. Еңбек ардагері.

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 451 |

ісі процесін өндірістік базамен
"Қазақмыс" корпорациясының
кәсіпорындарымен, қаржылық
құрылымдармен, жергілікті аймақтық
басқару органдарымен, құқық
қорғау органдарымен, білім-беру
мекемелерімен, орта және " шағын
бизнестік кәсіпорындарымен тығыз
байланыста жүргізеді. Институт
түлектерінің ішінде "Болашақ"
Президенттік шәкіртақының

иегерлері (Тулекова А., Саухимов
Д.) бар. Инстит. түлектері білімдерін
Американың, Евроланың, Ресейдің
ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ИНС- жоғарғы оқу орындарында, ҚМЭБИ
ТИТУТЫ. Ө.А.Байқоңыров атындағы
Жезқазған университеті акционерлік да жалғастыруда, олардың
ішінде магистрлер және ғылым
қоғамының ірі құрылымдық оқу бөлімі кандидаттары, халықаралық
болып табылады Институт 2000
жылы Жезқазған университетінің фирмалар мен компаниялардың
қызметкерлері дебар. Бүгінгі таңда
экономикалық, тарих және құқық институттың күндізгі және сырттай
факультеттерінің базаларында
құрылған. Институт директоры оқу бөлімінде 1345 студент оқиды.
"Экономика және менеджмент"
- э.ғ.к., доцент Темірбаева Г.Р. кафедрасы 1996 ж. ашылды. Ка-
Оқу-ісі процесін жоғары-білікті
оқытушылар, 20 ғылым кандидаты, федраның ең алғашқы меңгерушісі
- э.ғ.к., доцент Темірбаева Гүлнәр
экономика, қаржы, тарих, құқықтану Рапыққызы. Кафедра бойынша
және педагогика бағытындағы
тәжірибелі мамандар жүргізеді. Қазақстан Республикасы эконо-
микасының барлық салаларында
Институт құрамында әлеуметтік, қызымет атқаратын 553 жас маман
гуманитарлық ғылымдар және
бизнес саласындағы экономика, даярланған. Кафедрада 6 э.ғ.к.
жұмыс істейді. "Кәсіпорындағы
менеджмент, қаржы, есеп және бизнес және менеджмент" кафед-
аудит, мемлекеттік және жергілікті
басқару, маркетинг, құқықтану, расы 1993 ж. құрылған. Кафедра-
ның қызмет атқаруы барысында
құқық қорғау қызметі, аймақтану, аймақтың және қаланың өнеркәсіптік
тарих бойынша бакалаврлар,
магистрлер дайындауды жүзеге кәсіпорындары үшін 786 инженер-
экономист және экономист-менед-
асыратын 6 кафедра бар. Институтта жерлер дайындап шығарған. Ка-
оқу залы және абонемент, жаңа
құралдармен жабдықталған үш федрада 4 ғылым кандидаты. және
ЖезУ-інің бір проф. жұмыс істеуде.
компьютерлік класс, интернет-класс, Бүгінгі таңда кафедраны экономика
қазіргі заманғы оқу құралдарымен
жабдықталған инновациялық ғылым. кандидаты, доцент Әбіл Ер-
лан Қуанышұлы басқарады. "Қаржы"
технологиялар кабинеті, тес- кафедрасы "Қаржы", "Есеп және
тілеу орталығының филиалы,
криминалистикалық, проблемалық аудит" мамандықтары бойынша
студенттерді дайындау мақсатында
ғылыми зертханалар және пәндер 2000 жылы құрылған. Бүгінгі таңда
бойынша оқу-әдістемелік кешенімен
жетілдірілгенәдістемеліккабинеттер, кафедраны т.ғ.к. Әбенова Ғайни
Исламбекқызы басқарады. Ка-
әлеуметтік-экономикалық және федрада екі ғылым кандидаты

құқықтық зерттеулер орталығы және тәжірибелі құрылымдары,
бар. Инстиут кафедралары оқу-

кәсіпорындары және ұйымдары оқуға мүмкіндік алды, кафедраларда
үшін 99 маман даярлаған. "Жал- пәндердің мультимедиялық кешені
пы тарих" кафедрасы 1975 жылы студенттерге пәндік компьютер-
құрылған. Осы жылдар аралығында лік технологияларды, Интернетті,
кафедра 500 тарих мұғалімдерін спутниктік байланысты қолдана
және тарихшыларды дайындаған. отырып оқуға мүмкіндік береді.
Кафедра алты тарих ғылым. канди- Инстит. компьютерлік класын-
даттары және ЖезУ-інің бір проф. да компьютерлік бағдарламалар
жұмыс атқаруда. Кафедрада "Тарих" банкі құрылған және ол үнемі
мамандығы бойынша магистратура толықтырылып тұрады, электронды
бар. Қазір кафедраны тарих ғылым- оқулықтар бар, "Юрист" жүйесінің
дарының кандидаты Үржанов Абат электронды нұсқасы, бухгалтерлік
Үржанұлы басқарады. "Құқықтану" есептің компьютерлік нұсқалары
кафедрасы "Құқықтану" мамандығы және т.б. жұмыс істейді. Инстит.
бойынша мамандарды даярлау үшін кафедралары мен оқытушылары
1999ж. құрылған. Кафедраны Бөлен экономикалық және іскерлік (биз-
Хансейіт Ыбрахымұлы басқарады. нес) білім бойынша халықаралық
Кафедра аймақ пен қаланың ресурстік желінің мүшелері болып
құқыққорғау органдары үшін 88 жас табылады. Осының нәтижесінде
мамандарды даярлаған. "Әлеуметтік оқытушылар халықаралық семи-
гуманитарлық пәндер" кафедрасы нарлар мен курстарға қатысады.
1973 ж. құрылған. Кафедра уни- Кафедралар аймақтық даму инс-
верситеттің барлық мамандықтары титуты Е.А.Бөкетов ат. ҚарМУ мен
үшін әлеуметтік гуманитарлық және археологиялық инстит. Т.Рысқұлов
қоғамдық пәндерді жүргізеді. Ка- ат. ЕҰУ мен Қарағанды экономикалық
федрада үш ғылым кандидаты жұмыс университетімен тығыз ғылыми
істейді. 2003 ж. "Экономика және байланыстар орнатқан. Институт
құқық" инстит. базасында ЖезУ-де студенттері студенттік өмірлерін
алғаш рет оқытудың кредиттік тех- қызықты және жан-жақты өткізеді,
нологиясы енгізілді, ол біздің дип- институтта жыл сайын "Өзін-өзі
ломдарды шетелдерде академиялық басқару күні", фестивальдар, кон-
мойындауға мүмкіндік береді. Сту- курстар, дебаттар еткізіледі.
денттер қашықтық әдіс бойынша

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 453

жолын 1977 ж. Шығыс Жезқазған
кенішінің №57 шахтасында тау-
кен шебері болып бастады.
Шығыс Жезқазған кенішінің №57
шахтасының участке бастығының
орынбасары, учаске бастығы,
шахта бастығы (1977-1985ж.ж);
Приморье өлкесі "Юбйлейный"
кеніші бас инженерінің орынбасары
(1985-1996ж.ж.); №65 шахтаның
учаске бастығы, шахта бастығы,
Оңт.Жезқ. кеніші директорының
Орынбасары, бас инженері, кеніш
директоры (1996-2000); "Қазақмыс"
корпорациясының Басқарушысы, Бас
басқарушының бірінші орынбасары,
Бас басқарушысы (2000-2004)
болып қызмет етті. Қазір "Қазақмыс"
корпорациясы Басқармасының

бірінші вице-төрағасы-Жезқазған
таукен-металлургия комбинатының
директоры.

ЮН Руслан Борисович (1953 ж.
Қарағанды обл. Атасу п. туған)
- "Қазақмыс" Корпорациясы Бас-
қармасының төрағасы, дирек-
торлар Кеңесінің мүшесі. Техника
ғылымдарының докторы. Қарағанды
политехникалық институтын

"пайдалы қазбалар мен кен орынын
жер астында өндеудің кешенді
механизациясы мен технологиясы"
мамандығы бойынша бітірген
(1975 ж.). Еңбек жолын 1975 ж.
"Қазақмыс" корпорациясында

тазалау забойының таукен
жұмысшысы болып бастады.
1980 ж. ЖКМК Шығ. Жезқ. кеніші
ЮН Александр Борисович (1955 №57 шахтасының бас инженері,
ж. Қарағанды обл. Атасу п.
туған)-"Қазақмыс" корпорациясы бастығы болып тағайындалды.1983-
1993 ж. ж. аралығында ЖКМК
Басқармасының бірінші вице- төра- Оңтүстік Жезқазған және Шығыс
ғасы-Жезқазғантаукен-металлургия
комбинатының директоры. Техника Жезқазған кеніштерінің бас

ғылымдарының кандидаты (2000). инженері, директоры. 1993

ҚарПТИ-ын (біліктілігі-таукен жылдан-"Жезқазғантүстімет"АҚ-
ның өндіріс жөніндегі директоры.
инженері) (1977 ж.) және Иркутск 1995 ж. "Жезқазғантүстімет"
халық шаруашылығы институтын
"тау-кен өндірісін ұйымдастыру АҚ -Ы басқарушысының бірінші
орынбасары, кейін "Қазақмыс"корпо
және экономикасы" мамандығы рациясының бірінші вице-президенті
бойынша (1992 ж.) бітірген. Еңбек

болып тағайындалды. 2001 ж. ЮРЧЕНКО Григорий Петрович. (1937
"Қазақмыс" корпорациясының Бас
басқарушысы болып тағайындалды. ж.т.) Белоруссия респуб. Витебск қ.
2003 ж. "Қазақмыс" корпорациясы
Басқармасының төрағасы болып туған. РФ Омбы қ. Омбы машина
сайланды.
жасау инст. (1961 ж), Алматы Жоғ.

партия мектебін (1974 ж) бітірген.

Мамандығы инженер-механик.

ЮРОВСКИЙ Григорий Иванович инст. бітіргеннен кейін Балқаш

(1905 ж.) Шығ. Қаз. обл. Семей кен-металлургия комбинатының

қ. туған. 1934-1940 ж. Балқаш қ. түсті металдарды өңдеу зауытында

жылу-электр орталығының, Қоңырат инженер-технолог, комсомол,

кенішінің партком хатшысы, қалалық партия комит. әр түрлі басшылық

парт. комит. бөлім меңгерушісі, қызметтер атқарған. 1972 ж. Балқаш

Қарсақбай ауд. парт. комит. бірінші қ-қ кеңесі атқ. комит. төрағасы,

хатшысы. Ұлы Отан соғысынан 1982 ж. Жезқазған обл. кеңесі атқ.
оралғаннан кейін Қарағанды қ-қ парт.
комит. хатшысының орынбасары, комит. терағасының орынбасары,

обкомның ұйымдастыру бөлімінің кейін бірінші орынбасары, 1988

бастығы, жоспарлау комит. ж. обл. кәсіподақтар Кеңесінің

төрағасы, еңбек резервтері обл. төрағасы болып сайланған. 1992

басқармасының бастығы. 1956 ж. ж. ақпанынан 1994 ж. маусымы

желтоқсанынан Нұра ауд. парт. аралығында Жезқазған обл.

комит. хатшысы қызметінен жаңадан әкімшілігінің басшысы болды. ХІІ-ші

құрылған Жезқазған қаласына шақырылған Қаз. КСР Жоғ. Кеңесінің

жіберілді. 1956 ж. соңынан 1958 ж. депутаты болып сайланған. Еңбек

мамырына дейін Жезқазған қал. Қызыл Ту (1974ж), Құрмет белгісі

Кеңес атқ. комит. төрағасы болды. (1971, 1982 жж) ордендерімен,

Еңбек Қызыл Ту (1957ж), Құрмет медальдермен марапатталған. КСРО

белгісі (1945 ж), Қаз. КСР Жоғ. Үкіметі сыйлығының иегері. Қазір

Кеңесінің Грамотасымен (1944ж), зейнеткерлік демалыста, Мәскеу қ.

медальдармен марапатталған. тұрады.

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 455

энергетикасы" мамандығы бойынша
оқуын тамамдаған соң, Никольский
аудандық қазандығында аға мастер
болып қазметін жалғастырады.
ЖКМК бас энергетика бөлімі жылу
энергетика бюросының бастығы
(1974ж.), Сәтбаев қаласы "Жылумен-
сумен жабдықтау кәсіпорнының"
директоры (1981 ж.), Жезқазған
"Жылумен-сумен жабдықтау кәсіп-
орнының" директоры (1985 ж.),
"Жезқазғантүстіметалл" ҒӨБ-і

ЯРМАК Николай Иосифович әлеуметтік мәселелер жөніндегі
директор (1990), "Казақмыс
(1944 ж.) Украинадағы, Волынь корпорациясы" АҚ медициналық
обл., Луцкой ауд., Сарнивка
селосында туған. 1963-1966 жж. орталығының директоры (1997)
болып еңбек етті. 2004 жылдан
әскери қызметін атқарған соң, "Қазақмыс" корпорациясы
Қазақстанға (Сәтбаев) келеді.
Оңтүстік Жезқазған кеніші №44 медициналық мекемелері дирек-
торы. Калалық маслихаттың соңғы
шахтада жерасты электрослесары үш шақарылымының депутаты. 4
болып, еңбек жолын бастайды (1967
ж). ЖКМКжолдамасымен Красноярск мемлекеттік марапаттың иегері.
Жезқазған қаласының Құрметті
политехникалық институтына азаматы.

түседі (1967 ж.). "Өндіріс жылу

*Жезқазғандағы мыс кен орындарынан ежелгі дәуірден бастап
кен өндірілген. Геолог С.Х. Болдың мәліметінше, қола дәуірдің
өзінде осы өңірден бір миллион тоннадан астам кен қазып алынған.

*1727 ж. көктемінде Бұланты мен Білеуті өзендері аралығындағы
Қара-сиыр деп аталатын жерде ірі шайқас болып, қазақ жасақтары
Жоңғар әскерлерін жеңіліске ұшыратты.

*1772 ж. "Капитан Рычковтың 1771ж. Қырғыз-қайсақ даласына
саяхатының күнделік жазбалары" атты кітабы жарық көріп, онда
алғаш рет Жезқазған мыс кен орындары туралы айтылды.

*1843 ж. 8 наурызда Ұлытау станицасының іргесі қаланды.
*1847 ж. қараша айында орыс көпесі Н. Ушаков Жезқазған
жерінде алты бай мыс кенін ашқанын мәлімдеді.
*1862 ж. 20 тамызда Ұлытау станицасының таратылып,
тұрғындары Көкшетау мен Атбасар арасындағы Сандықтау
станицасына көшірілді.
*1912 ж. желтоқсанда "Спасск мыс кеніші" АҚ-ның жиналысы
Жезқазған кен орындарының базасында мыс қорыту зауыты мен
байыту фабрикасының құрылысын бастау жөнінде шешім шығарды.
*1913 ж. өлкенің барлық жер асты қазба байлықтарының иесі
болып ірі шетелдік серіктестік "Спасск мыс кеніштерінің" акционерлік
қоғамы саналды. 1915-16 ж.ж. АҚ-да барлығы 4257 адам еңбек есте,
оның 2993-і қазақтар болды.
*1916 ж. 23 қыркүйекте Қаражарда қазақ сарбаздары мен патша
жазалаушы әскерлерінің арасында ірі шайқас болды.
*1919 ж. қарашада С. Шәріпов Қарсақбайға келіп кеңес үкіметінің
атынан Бағаналы хандығының таратылатындығын жариялады.
*1920 ж. 11 мамырда Бағаналы аудандық ревкомы құрылды.
*1923 ж. 18 мамырында Ақмола губатқкомитетінің шешімімен
"Атбасар мен Ақмола уезіндегі оңтүстік қазақ аудандары аштыққа
ұшырауда"-деп жарияланды.
*1925 ж. 10 маусымда Атбасар түстіметалдар тресі құрылып,
оның құрамына Қарсақбай мыс зауыты, Байқоңыр көмір кені және
Жезқазған мыс кеніші кірді.
*1926 ж. 10 қазаннан бастап Қарсақбай ауданы Атбасар уезі
құрамынан шығарылып, Сырдария облысына берілді.
*1928 ж. 19 қазанда бірінші Қарсақбайда бірінші мыс балқымасы
алынды.
*1929 ж. күзде Қарсақбайда тұңғыш әуесқойлар театры
ашылды.
*1929 ж. Қ.И. Сәтбаев Атбасар түстіметалл трестінің бас геологы
және геологиялық барлау бөлімінің бастығы болып тағайындалды.
*1930 ж. Түстімет Бас Басқармасы Жезқазған мыс өнеркәсібінің
негізінде жылдық өнімділігі 25 мың тонна мыс болатын жаңа
комбинат салу жөнінде шешім қабылдады.

ЖЕЗҚАЗҒАН ЭНЦИКЛОПЕДИЯЛЫҚ АНЫҚТАМА 457

*1931 ж. 7 қарашада Қарсақбай ауданында "Қызыл кенші" және
"За медь" газеттерінің алғашқы саны шықты.

*1933 ж. Қарсақбайда ашаршылық кезінде ата-анасынан
айрылған жетім балаларға арналып тұңғыш балалар үйі ашылды.

*1934ж. Мәскеуде КСРО ҒА-Қазақстандық базасы ғылыми
кеңесінің Үлкен Жезқазғанның өзекті мәселелеріне арналған арнайы
сессиясы болды.

*1936ж. 25 наурызда ауыр өнеркәсіп халкомы С. Орджоникидзе
"Жезқазған мыс балқыту комбинатын салу туралы" бұйрық шығарды,
комбинат құрылысын 1943ж. аяқтау жоспарланды.

*1936 ж. мамырында Түстімет. Бас Басқармасының арнайы
комиссиясы Жезқазғанға келіп комбинат салатын жерді анықтады.

*1936ж. 9 қаңтарда КСРО Халкомкеңесі Жезқазғанға баратын
темір жол құрылысын салу туралы шешім шығарды. Теміржол
құрлысы 1937 ж. қарашада аяқталды.

*Қала тарихында тұңғыш рекордты 1935ж. 22 қарашада бұрғышы
Зияда Түсіпбаев жасады.

*1940 ж. қаңтарда Кеңгір су қоймасының құрылысы басталды.
*Үлкен Жезқазған құрлысы 1940ж. 1 сәуірінен бастап ГУЛАГ
жүйесіне берілді.
*1946 ж. Жезқазған мыс комбинатының геология бөлімінің
қызметкерлері қала маңынан неолит дәуірінің тұрақтарын тапты.
*1951 ж. тамыз айында Металлургтер сарайы ашылды.
*1952 ж. Жезқазған ЖЭО-ғы пайдаланылуға берілді.
*1954 ж. 15 сәуірде Жезқазған аудатқкомитеті Қарағанды
облатқкомитетінің атына "Үлкен Жезқазған жұмысшылар кентін
Жезқазған қаласы деп өзгерту туралы" бесінші ұсынысын жіберді.
* 1954 ж. тамыз айында Құрылысшылар сарайы ашылды.
*1954 ж. 20 желтоқсанда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі
Президиумының жарлығымен Үлкен Жезқазған жұмысшылар кенті
қала мәртебесіне ие болды.
*1955 ж. 29 маусымда еңбекші депутаттары қалалық Кеңесінің
ІІІ-ші сессиясында тұңғыш рет Жезқазған қаласының жеке бюджеті
бекітілді.

* 1955 ж. 6 наурызда еңбекші депутаттары қалалы және облыстық
Кеңестеріне, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне депутаттарды сайлау
өтті. Оған 149 депутат сайланды. Олардың ішінде: В. Барсуков, М.
Бөпежанов, В. Гурба, Ғ. Омаров, С. Салықбаев, О. Дүйсембекова,
И. Вохрамеев, С. Жабагенов, Ж. Үншібаев, И. Ли, Б. Наурызбаев, В.
Штифановтар болды.

*1956 ж. 1 мамырда бетон зауытының құрылысы аяқталды.
*1958 ж. 1 шілдесінде Жезқазған кен-металлургия комбинаты
құрылды.
*1958 ж. 9 тамызда КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының
жарлығымен "Қазмысқұрылыс" тресінің бригадирі В.М. Раковскиге
Социалистік Еңбек Ері атағы берілді.
*1958 ж. тамызда балалар музыкалық мектебі ашылды.

*1958 ж. "Қазақстан" кинотеатры ашылды.
* 1958 ж. "Жезказганский рабочий" қалалық газеті редакциясының
жанынан "Құрыш" және "Слиток" әдеби бірлестігі жұмыс істей
бастады, оған 40-тан аса ақын, жазушылар қатысты.
*1959 ж. 25 қарашада қалалық жас техниктер станциясы
ашылды.
*1960 ж. мамыр айында "Қазақстан" кинотеатры ашылды.
*1960 ж. 8 желтоқсанынан бастап қалада телестудия жұмыс
істей бастады.
*1960 ж. "Оңтүстік" паркі бой көтерді.
1961 ж. бастап нан және ет комбинаттары жұмыс істей бастады.
*1961 ж. 9 маусымда Жезқазған кенішінің директоры М.К.
Бөпежановқа және кенші Л.П. Тузовқа Социалистік Еңбек Ері
атақтары берілді.
*1961 ж. 1 қазанда қалада Қарағанды политехникалық
институтының кешкі бөлімі ашылды. Алғашқы факультет деканы М.Е.
Колобочкин болды.
*1963 ж. "Қазмысқұрылыс" тресі маңызды нысандар Златоуст-
Беловский карьерін, екінші байыту фабрикасының құрылысын
аяқтап, пайдалануға берді.
*1963 ж. 15 желтоқсанда Анненск карьері іске қосылды.
*1964 ж. наурызда Жезқазған кен-металлургия комбинатына
Қ.И. Сәтбаевтың есімі берілді.
*1965 ж. 12 маусымда Жезқазған қалалық стадионы "Металлург"
атауын иеленді.
*1965 ж. Жезқазған тігін фабрикасы ашылды.
*1965 ж. қыркүйекте 55 шахта іске қосылды.
*1966 ж. 14 мамырда Жезқазған кен-металлургия комбинаты
жоғары өндірістік көрсеткіштерге жеткені үшін Ленин орденімен
марапатталды.

*1966 ж. 13 тамызда Үлкен Жезқазғанның қалыптасуы мен
өркендеуіне қосқан үлесі үшін КСРО жоғарғы Кеңесі Президиумының
жарлығымен "Қазмысқұрылыс" трестінің ұжымы Еңбек Қызыл Ту
орденімен марапатталды.

*1967 ж. 29 шілдеде 57 шахта пайдалануға берілді.
*1968 ж. құс фабрикасы іске қосылды.

*1970 ж. 22 сәуірде комбинаттың тарихи-өндірістік мұражайы
ашылды, алғашкы директоры С. Бүкіров болды.

*1970 ж. "Жезқазған НИПИцветмет" институты ашылды.
*1971 ж. 23 ақпанда Жезқазған мыс балқыту зауытының алғашқы
мысы алынды.

*1973 ж. қыркүйекте Жезқазған педучилищесінде қазақ
бөлімшесі ашылды.

*1973 ж. 20 наурызда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының
Жарлығымен Жезқазған облысы құрылып, орталығы Жезқазған
қаласы болды.

*1973 ж. Жезқазғанға бірінші рет ТУ-154жолаушыларды
тасымалдайтын ұшақ келіп қонды.

*1973 ж. 13 сәуірде "Жезқазған туы" және "Жезказганская
правда" газеттері шыға бастады.

*1974ж. маусымда облыстық мемлекеттік филармония құрылды.
*1974 ж. 29 қарашадан "Орбита" кинотеатры жұмыс істей
бастады.
*1974 ж. қарашада социалистік жарыстағы жетістіктері үшін
Жезқазған қаласына Қазақ КСР Мин.Кеңесі мен республикалық
кәсіподақтар Кеңесінің Ауыспалы Қызыл Туы берілді.
*1975 ж. сәуірде Жезқазған пединституты ашылды.
*1976 ж. маусымда Жезқазған кен-металлургия комбинатының
сирек металдар цехы іске қосылды.
*1977 ж. Жезқазған-Мәскеу бағытында ТУ-154 тұрақты рейсі
ашылды.
*1977 ж. 6 желтоқсанда "облыстық ұйымдар ғимараты"
пайдаланылуға берілді.
*1979 ж. 9 мамырда ҰОС-на қатысқан жезқазғандық
жауынгерлерге арналған монумент ашылды.
*1983 ж. шілдеде Балқаш көшесіндегі арнаулы балалар
поликлиникасы сырқат балаларды қабылдауды бастады.
* 1983 ж. 3200 нөмірлік автоматты телефон станциясы, қалааралық
телефон байланыстары қайта жабдықталып, іске қосылды.
*1985 ж. сағатына 200 жолаушыға қызмет көрсете алатын қазіргі
заманғы аэровокзал іске қосылды.
*1986 ж. № 67 шахта пайдаланылуға берілді.
*1987 ж. ЖКМК-ты мен ЖТМҒӨИ-ты негізінде "Жезқазғантүстімет"
ҒӨБ-гі құрылды.
*1988 ж. С. Қожамқұлов атындағы облыстық қазақ сазды-драма
театры Арқалықтан Жезқазғанға көшіп келді.
*1989 ж. облыстық тарихи-өлкетану мұражайы ашылды.
*1990 ж. маусымда қалада "Байқоңыр дауысы" фестивалі өтті.
*1990 ж. 241 орындық облыстық Қарттар үйі пайдаланылуға
берілді.
*1991 ж. Кіші Жібек жолының бойымен Отырардан Ұлытауға
дейін экспедиция жүріп өтті.
*1992 ж. 14 наурызда Жезқазған таукен-технологиялық
институтына акад. Ө.А. Байқоңыровтың есімі берілді.
*1992 ж. қыркүйекте Дүниежүзі қазақтарының бірінші
құрылтайына қатысушылар Жезқазған мен Ұлытау ауданына келіп
қайтты.
*1992 ж. қалада орталық мешіт ашылды.
*1993 ж. Жезқазған облыстық автомобиль жолдары Басқармасы
"Жезқазған жолдары" АҚ-ны болып қайта құрылды.
*1993 ж. 30 маусымда қазақ-түрік лицейі ашылды.
*1994 ж. желтоқсанда мыс ширатпасы зауыты пайдаланылуға
берілді.
*1994 ж. 1 қазанда С. Сейфуллинге арналған ескерткіш ашылып,

460 : ЖЕЗҚАЗҒАН ЭНЦИКЛОПЕДИЯЛЫҚ АНЫҚТАМА

бақжолына жазушының есімі берілді.
*1995 ж. 6 шілдеде "Жезқазғантүстімет" АҚ-ы "Самсунг"

компаниясының басқаруына берілді.
*1995 ж. 28 қыркүйекте ҚР Үкіметінің қаулысымен

"Жезқазғансирекмет" республикалық мемлекеттік кәсіпорыны
құрылды.

*1996 ж. 7 мамырда Ө.А. Байқоңыров атындағы ЖезУ құрылды.
*1996 ж. тамызда Европалық үлгідегі медициналық орталық
ашылды.
*1997 ж. бастап қалалық "Сарыарқа", "Подробности",
"Жезказганская газета" газеттері шыға бастады.
*1998 ж. 16 мамырда қалалық мемлекеттік мұрағаты құрылды.
*1998 ж. 15 қыркүйекте жоңғарлармен шайқас болған жерлерге
тарихи-этнографиялық экспедиция шықты.
*1999 ж. сәуірде қаланың бас алаңына акад. Қ.И. Сәтбаевтың
ескерткіші орнатылып, алаңға оның есімі берілді.
*1999 ж. 3 мамырда қаладан "Алтай-Дунай" архео-этнологиялық
экспедициясы аттанды.
*1999 ж. шілдеде 73-75-ші шахталар іске қосылды.
*2001 ж. Апостол Андрей Первозванный шіркеуі салынды.
*2001 ж. 21 маусымда 8 орта мектебі мектеп-гимназия болып,
6 қазанда 7 орта мектеп акад. Қ.И. Сәтбаев атындағы мектеп-
лицей болып қайта құрылды.
*2001 ж. ақпанда "Академик Шарманов" кітап үйі ашылды.
*2002 ж. қарашада "Парасат-Декор" сауда үйі ашылды.
*2002 ж. желтоқсанда "Сарыарқа" мәдени ойын-сауық орталығы
ашылды.
*2002 ж. қалада "Мир степной Евразий" деген атпен "Алтай-
Дунай" архео-этнологиялық экспедициясының қорытынды көрмесі
өтті.
*2003 ж. Орталық әмбебап дүкені, "Нұр", "Самади" супер-маркеті
жұмыс істей бастады.
*2003 ж. наурызда "Ауылым - алтын бесігім" деген тақырыпта
республикалық ақындар айтысы өтті.

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 46

ААҚ - ашық акционерлік қоғам
АК - акционерлік компания
АТ - атқару комитеті
АлМУ - Алматы мемлекеттік университеті
Арт. - артиллерия
ат. - атындағы
Атқ. - атқару
АТС - автоматты телефон станциясы
ауд - аудан
А.ш. - ауылшаруашылығы
А. шар-ғы - ауыл шаруашылығы
ӘШЖ - әкімшілік-шаруашылық жүмыстар
Бат. - Батыс
БЖФ - біліктілік жетілдіру факультеті
БК - бірлескен кәсіпорын (СП)
БТКМК - Балқаш тау-кен металлургиясы комбинаты (БГМК)
ген.губ. - генерал губернаторы
ҒА - Ғылым Академиясы
ҒЗИ - ғылыми-зерттеу институты
Ғ.ө. - ғылыми-өндіріс
ғылым - ғылымдарының
Дем. - демократиялық
еңб.сің - еңбек сіңірген
ЕҰУ - Еуразия ұлттық университеті
ж. - жылы
Жан. - жанындағы
ж/е - және
Жезқ. - Жезқазған
ЖезПИ - Жезқазған пед. институты
ЖезУ - Жезқазған университеті
ж.ж. - жылдары

ЖЖТ - Жезқазған жасөспірімдер театры
ЖЖЭО - Жезқазған жылу электр орталығы
ЖИГК - Жезқазған индустриалды-гуманитарлық колледжі
ЖКМК (ЖГМК) - Жезқазған кен металлургия комбинаты
ЖҚСДТ - Жезқазған қазақ сазды-драма театры
ЖМЗ - Жезқазған мыс зауыты
ЖМФ - Жезқазған мемлекеттік филармониясы
ЖСЖК - жылумен-сумен жабдықтау кәсіпорны
ЖТАМ - Жезқазған тарихи-археологиялық мұражайы
ЖТМ - Жезқазған түсті металлургиясы
ЖО - Журналистер Одағы
ЖШС - жауапкершілігі шектеулі серіктестік
ЖЭО - жылу электр орталығы

Инст. - институт
Канд. - кандидат

Кен-мет.- кен металлургия
КОБОК - ВЦСПС
КОКП - Кеңес Одағының Коммунистік партиясы

Комис. - комиссариаты
Ком-нің - комитетінің

Корп. - корпорацияда .
КТУ - кәсіптік техникалық училище
қ - қала
ҚазМЭУ - Қаз. мемл. экон. университеті
ҚазҰУ - Қазақтың үлттық университеті
Қал - қалалық
ҚарММИ - Қарағанды мемлекеттік медицина инст.

ҚарПИ - Қарағанды пед. институты
ҚарПТИ - Қарағанды полит. инст.
ҚарПТИ ЖФ - Қарағанды полит. инст. Жезқазған филиалы
ҚӘК - С.Сейфуллин атындағы қалалық әмбебап кітапхана
ҚБЖК - қалалық балалар мен жасөспірімдер кітапханасы

ҚКЗ - қалалық көрме залы
ҚКҚЖФ - Қазақстан корейлері қауымдастығының Жезқазған
филиалы
ҚКП - Қазақстан Компартиясы
ҚММ - қалалық мемлекеттік мұрағат
ҚММА - Қарағанды мемлекеттік медицина академиясы
Қоғ. - қоғамдық
ҚОКЖ - қалалық орталықтандырылған кітапханалар жүйесі

ҚОММ - Қазақстанның орталық мемлекеттік мұражайы

ҚР - Қазақстан Республикасы
ҚР ИА - ҚР инженерлік академиясы
ҚХАЖКА - Қазақстан халықтары Ассамблеясының Жезқазған
облыстық әкімі жанындағы кіші Ассамблеясы
ЛМУ - Ленинград Мемлекеттік университеті
ЛМҮ - "Лира" мәдениет үйі
м. - метр

МБЖИ - мұғалімдердің білімін жетілдіру институты
Мед. - медициналық
мемл. - мемлекеттік
Млн. - миллион
Млрд. - миллиард
Мин. - министрлер
МК - министрлер кабинеті
МҚК - Мемлекеттік Қауіпсіздік комитеті

ММПИ - Москва мемлекеттік пед. инстит.
МТК - Мемлекеттік тексеру комитеті
ОБ - оқу бөлімі
Обл.- облыс

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 463

облатком - облыстық атқару комитеті
ОДА - отбасылық дәрігерлік амбулатория
ОК - Орталық комитет
Оңт. - оңтүстік
Орт. Ком. - Орталық Комитеті
Орт. Қаз. - Ортапық Қазақстан
ОТЖ - оқытудың техникалық жабдықтары (ТСО)
ӨБ - өндірістік бірлестік
өз-нің - өзенінің
ӨМ - өндірістік мәселелер
Өнд. - өндірістік
ПИК - пәтер иелері кооперативтері
ПҚКӨ - пайдалы қазбаларды кен орындарында өңдеу (РМПИ)
Политт. - политехникалық
Проф. - профессор
Респ.- Республикалық
РМК - Республикалық мемлекеттік кәсіпорын
РФ - Ресей Федерациясы
С. - селосында
Солт. - солтүстік
Ст. - станция, станциясындағы
СЭС - санитарлық эпидемиялық станция
т.- тонна
техн. - техникалық
ТММ - түсті мет. министрлігі
ТүстіметҒЗЖИ - НИПИцветмет
УЗИ - ультра дыбыстық тексеру
Унив-ін - университетін
ҮҚК - Үй құрылысы комбинаты
ХДМҮ - Халықтар достығы мен мәдениет үйі
ХЖМҒА - халықаралық жоғары мектеп ҒА
ХШЖК - Халық шаруашылығы жетістіктерінің көрмесі
ХЭҚҒА - халықаралық экология және адам қауіпсіздігі ҒА (МА-
НЭБ)
ЦИҚИ - Целиноград инженерлік-қүрылыс институты
Шығ. - Шығыс

464 ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама

Кіріспе мақала - Рахұлы А.
Табиғаты және негізгі ресурстары - Ижанов Б.И.,Мырзалы Г. Ж.,
Досыбаева Р. А., Қалменова Ұ. А., Сауқымов Ө. Е.
Халқы - Тұрсынбаева Қ. С.
Тарихы - Бекмағанбетов Ө., Сембинова Л.
Экономикасы - Рахұлы А.
Білім беру саласы - Ижанов Б.И., Ембергенова Ж. Е, Исмакова 3. С,
Аманжолова А. А.
Денсаулық сақтау ісі және әлеуметтік қорғау - Рахұлы А.
Спорт - Ахметов К.К.
Мәдениеті, өнері және әдебиеті - Ахметов К.К.
Фотосуреттер Жезқазған қалалық мемлекеттік мұрағат, тарихи-
археологиялық мұражай, "Қазақмыс" корпорациясы мұражай-көрме
кешені, "Ұлытау" ғылыми орталығы қорынан және "Ұлытау" фото-
альбомынан алынды.

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 46

Айтқалиев С.М. Қарабеков С.
Аққошқарова Қ.М. Қалкеева К.Р.
Алдаберген М.Н. Құрманаева Г.
Алланиязов Т.К. Қүлмағанбетова Б.Ә.
Алшынбаева К.К. Қожамсейітов С.Ү.
Аманжолова А.А. Қойшыбаева М.О.
Асқаров Қ. Липовка В.Н.
Әбсалықова Г.М. Мусин Қ.Ш.
Әуезова З.Т. Мұқанов Ө.М.
Әуезова Х.Т. Мұхамедин Ғ.
Әлжаппарова Б.Ғ. Мырзалы Г.Ж.
Әуезов Ғ.Ж. Наурузбаев А.Ж.
Әшенов Р.Ә. Наурызбай Ж.Ж.
Байжантаев Б.Т. Негімов С.Н.
Балғожина С.А. Нұрғалиева З.Ж.
Балабаева Т.Н. Нұрлыбаева С.
Бекмағанбетов Ө.Ж. Науман Е.А.
Болатбекова М.С. Омарова В.М.
Бөлен Х.Ы Рахұлы А.
Дәркембаев Б. Саухымов О.Е.
Дисекенова Н.И. Сәменова Ә.С.
Домбай Н. Сейтқазина Қ.О.
Досыбаева Р.А. Селиванова К.М.
Ембергенова Ж.Е. Сембинова Л.
Жәнібеков Е. Серкебаева М.Р.
Жетібаева Б.Қ. Сүлейменов Н.
Есенбекова С. Тапашев М.Ә.
Ештанаев Ғ.Е. Татамбаева К.М.
Жүмабаева Ж.Қ. Темереева Ф.М.
Жансейтова А.Б. Төлегенова Ш.
Жәнібекова С.А. Төлепбергенова К.У.
Зайцев А.М. Тұрсынбаева Қ.С.
Ибрагимова Г.Е. Үржанов А.Ү.
Игісінов С.Т. Халилина Г.Ш.
Исаберлина Б.М. Шамбулов К.
Исмакова З.С. Шәкенова Қ.Б.
Көшенов Б Шомаева Г.
Калменова У.А. Юрк В.А.
Капкеев С.М.

ЖЕЗҚАЗҒАН

ЭНЦИКЛОПЕДИЯЛЫҚ
АНЫКТАМА

Басуға 01.02.06 ж. қол қойылды. Пішімі 60x84 1/16.
Офсеттік қағаз. Әріп түрі Неlvеtіса

Шартты баспа табағы 29,25. Көлемі 468 бет.
Таралымы 700 дана.

ЖШС «ЭВЕРО» баспаханасында басып шығарылды.
Мекен жайымыз: 050058 Алматы қ., А. Байтұрсынова к-сі, 22.

теп.: 8/3272/ 33-82-69. тел./факс: 8/3272/ 33-83-43
Е-mаіІ: еvего@ nиrsаt.КZ