7Zhezkazgan entsiklopediyalik aniktama

ЕСМҰҚАНОВ

ЕСМАҒАНБЕТОВ Оразбек (1889- ЕСМҰҚАНОВ Болатбек (1947 ж.т.)

1947) - зергер, ұста. Малшыбай - әнші, музыкант, сазгер. Вокаль-

елді мекенінде туып-өскен. Зергер- ды-аспапты "Қаракөз" ансамблін
лік, ұсталық енер ата-бабасынан
дарыған. Алтын, күмістен сақина, құрушылардың бірі. Республикалық
шолпы, алқа, сырға, жүзік, білезік саяси әндер конкурсының лауреа-
соғып, ат әбзелдерін жасаған. Зер- ты. Ансамбль құрамында бірнеше
герлік бұйымдарын бағалы тастар- мәрте республикалық конкурс-
мен безендірген. Өмірінің соңына тардың лауреаты болды. 30-дан
дейін ұжымшар ұстаханасында астам әннің авторы. Олардың
еңбек еткен. қатарында "Сағыныш", "Махаббат
мұңы", "Оянған махаббат", т.б. да

әйгілі әндер бар. Т. Қалмағанбетов

ат. Жезқазған филармониясында
ЕСМАҒАНБЕТОВ Рақымжан (1925- белгілі әнші болған.
2000) - зергер, ұста. Малшыбай

елді мекенінде туып-өскен. Атадан ЕСМҰҚАНОВ Ғазиз Есмұқанұлы
жалғасып келе жатқан дәстүрлі зер- (1938 ж. 6.05) Солт. Қазақстан обл.
герлік өнерді игерумен қатар, жаңа Есіл ауд. Бостандық с. туған. Омбы
үлгідегі мылтық, тапанша жасау ісін ауыл шаруашылығы инст. (1960
де меңгерген. Аңшылық, мергендік, ж), КОКП Орт. Комитеті жанындағы
ауа райын болжағыштық қасиеттері Жоғ. парт. мектебін (1976 ж) бітірген.
болған. Ел мен жерге байланысты Ғалым агроном. Солт. Қазақстан
этнографиялық мағлұматтар жинас- обл. кеңшардың бас агрономы, обл.
тырумен шұғылданған, Ә.Марғұланға партия комит. жауапты қызметкері,
деректер берген. ауд. кеңес атқару комит. төрағасы.

1983 ж. шілдеде Қазақстан

ЕСМҰҚАНОВА Мара Қарапақызы Компартиясы Орталық Комитеті
(1955 ж.т.) - әнші, ҚР Мәдениет бөлім меңгерушісінің орынбасары
қайраткері. Республикалық эстрада болып бекітілген. 1985 ж. қарашада
өнері студиясын Жүсіпбек Елебеков Жезқазған обл. партия комит.
сыныбы бойынша бітірген (1975). Т. екінші хатшысы болып сайланды.
Қалмағанбетов ат. Жезқазған фи- 1988 ж. қарашада Қазақстан
лармониясында (1975-1995ж.) әнші Компарт. Орт. Комитетінің ауыл
болған. шаруашылығы бөлімінің меңгерушісі
болып тағайындалды. Қазақ КСР

Жоғ. Кеңесінің депутаты (1986 ж),

ЕСМҰҚАНОВ Ахмедия (1953 ж.т.) Қазақстан Компарт. Орт. Комит.

- әнші, сазгер, ҚР - інің еңбек мүшелігінде кандидат (1986

сіңірген мәдениет қызметкері. Во- ж). Төрт мәрте "Құрмет белгісі"

кальды-аспапты "Қаракөз" ансамб- орденімен (1971, 1973,1977,1981),

лін құрушылардың бірі. 160-тан медальдармен, Қазақ КСР Жоғ.

астам әннің авторы. Олардың Кеңесінің Құрмет Грамотасымен

қатарында "Тамшылар", "Бір марапатталған.

тамшы жас", "Алаугүл", "Махаббат

сәулесің("Свет любви") т.б. да та- ЕФИМЕНКО Сергей Анатоль-
нымал әндер бар. Әндерін ҚР халық
әртістері Р.Рымбаева, М.Жүнісова, евич - тех. ғылым. кандидаты,
әншілер Қ.Болманов, Қ. Әбілдина,
Қазақ КСР Түсті металдар ми-

т.б. орындап жүр. нистрлігі Құрмет грамотасының

иегері. "Орталық Қазақстанның

201

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама

ЕШПАН

ЕШПАН кеттік қамсыздандыру бөлімінің
Далабай
Оспанұлы бухгалтері (1943-1949), Жезқазған
(1926 ж.т.-
2004ж.қ.б.) мыс комбинатының "Кресто-запад"

ЕШТАНАЕВ кенішінде учаскелік маркшейдер
Ғазиз
Елеусізбайұлы (1949-1950), №31-32 шахталарда
(1958 ж.т.)
аға маркшейдер, бас инженер (1950-

1958), өндірістік белім бастығы,

"Покро" шахтасының бастығы (1958-

1960), ЖКМК партком хатшысы

(1960-1961), Жезқазған кенішінің

бас инженері (1961-1965), Шығыс

кенішінің директоры (1965-1971),

Ақшатау кен байыту комбинаты-

ңың директоры (1971-1975), ЖКМК

бас инженері (1975-1980), Балқаш

КМК директоры (1980-1986), Қазақ

КСР Түсті металлургия министр-

лігінің тәжірибелік өндіріс бойынша

орталық жобалау конструкторлық-

технологиялық бюросы директо-

рының орынбасары (1986-1987),

"Казтүстіметалл" ҒӨБ-нде жетекші

инженер-технолог (1987-1991),

"Қазметалл" бірлескен шағын

кәсіпорынында ұйымдастыру сек-

торының меңгерушісі (1991-1993),

"Казметалл" техникалық дирек-

циясының бас сарапшысы (1993-

1997), "Қазақмыс" корпорациясы

жобаларын инвестициялау жөніндегі

қеңесші-сарапшы (1997 ж. бастап).

кен өндіру кәсіпорындарындағы

тау-кен жұмыстарына геологиялық
қызмет көрсету жүйесін рентгенді- ЕШТАНАЕВ Ғазиз Елеусізбайұлы
радиометрикалық әдіс көмегімен (1958 ж.т.) - фил. ғылым. кандидаты
канд. (1998), доцент (2005 ж.) ақын, ҚР
жетілдіру" тақырыбында
дисс. қорғаған (1992). Е. - техника Журналистер одағының мүшесі
саласына байланысты 41 ғылы- (1992), Жезқазған қаласы әкімінің
ми мақаланың, 50-ден астам "Жыл ақыны - 2000" атағының және
өнертапқыштық ұсыныстың авторы. ЖезУ "Алтын белгісінің" иегері
(2002). Ө.А.Байқоңыров атындағы

ЖезУ қазақ тілі кафедрасының

ЕШПАН Далабай Оспанұлы (1926 меңгерушісі (1996 ж. бастап),
ж.т.-2004ж.қ.б.) - тау-кен инженері, "Ұлытау" ғылыми орталығының ди-
ҚСРО Мемлекеттік сыйлығының ректоры, тәрбие жұмыстары және
лауреаты, Қазақ КСР -ының еңбек жастар саясаты жөніндегі проректор
сіңірген кеншісі, тех. ғылым. кан- (2005 ж. бастап). Е.Бөкетов атындағы
дидаты, Ленин, Қазан революция- ҚарМУ-нің филология факультетін
сы, Еңбек Қызыл Ту ордендерінің бітірген (1982). Қарағанды облысы
иегері. Қарматы ауылында бухгал- Шет ауданындағы Шет орта мек-
тердің оқушысы (1943), Семейде тебінде мұғалім, тәрбие жұмысын
әскери қызметкерлерді мемле- ұйымдастырушы (1982-1988),

202 ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама

Үңірек ауылдық кеңес төрағасының дәстүр"(2002) оқу құралының,
мәдени жұмыстар жөніндегі орын- 20-ға жуық ғылыми мақаланың,
басары, мәдениет үйінің директоры "Жыршуақ" (1996), "Дүние - дүрмек"

(1988-1989), Жезқазған обпыстық (1999) жыр кітаптарының авто-
"Жезқазған туы" (қазіргі "Сарыарқа") ры. Алғашқы өлеңдер топтамасы
газетінде тілші (1989-1991), Жез- Әбділда Тәжібаевтың алғысөзімен
ПИ-нда қазақ тілі мен әдебиеті жарық көрген. Қаныш Сәтбаевтың
кафедрасының оқытушысы (1992- 100 жылдығына (1999), Сәбит
1996). "Доскей Әлімбайұлының Мұқановтың 100 жылдығына

адеби мұрасы және Орталық (2000) арналған республикалық
Қазақстандағы ақындық дәстүр" Мүшәйралардың жүлдегері. Халық
тақырыбында канд. дисс. қорғаған ақындары Доскей Әлімбайұлы,
(1999). Е. - "Доскей Әлімбаев- Иманжан Жылқайдарұлы мұраларын
тың шығармаларын оқыту"(1993) зерттеуші. Өлеңдері республикалық

оқу-әдістемелік құралының, жинақтарда, орталық газет-
"Орталық Қазақстандағы ақындық журналдарда жарияланып жүр.

203

ЖЕ3ҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама

бөлшектеріне алтын, күміс жалатып
безендірген.

ЖАЙЛЫБАЙ Ғалым (1958ж.

Қарағанды обл., Жаңаарқа ауд.,

Жеңіс ауылында туған)-ақын. "Алаш"

оыйлығының лауреаты (1999), жыр

мүшәйраларының бірнеше мәрте

жеңімпазы. Ұзақ жыл ауылда шопан,

жылқышы болып жұмыс істеген.

Ауд., обл, рес-ка басылымдарында

ЖАЙЛЫБАЙ қызметте болған. 1993ж. Қазақтың
Ғалым (1958ж.) менеджмент, экономика және
болжау институтын әлеуметтанушы

мамандығы бойынша бітірген. ҚР

Сыртқы істер министрлігінде, түрлі

басылымдарда қызмет атқарған.

Халықаралық Қ.И. Сәтбаев қорының

вице-президенті. Қазір "Қазақ

әдебиеті" газеті редакторының

орынбасары. Поэзиялық туын-

дылары оқырмандарының ықыла-

сына ие болған. "Жанымның

жапырақтары" (1988), "Жүрегімнің

жұлдызы" (1996), "Құсқанаты"

(2001) атты жыр кітаптарының

авторы. Өлеңдері орыс, украин,

қырғыз, тағы басқа халықтар

тілдеріне аударылған. Халық ақыны

ЖАБАГЕНОВА Епизавета Қазан- Жолдыкей Нұрмағанбетұлының

ғапқызы (1945 ж.т.) - Ұлытау артында қалған мол мұрасын

ауд. Қарсақбай к. туған. 1968ж. жинап, алғысөз жазып жеке жинақ

Қазақ политехникапық институтын етіп бастырған ("Сұлутерек", 1996)

бітірді. 1973 ж. мәдениет саласын- "Жүрегімнің жұлдызы" жыр жинағы

да, 1976-85 ж. партия, кәсіподақ үшін 1999 жылы "Алаш" сыйлығы

ұйымдарында еңбек етті. 1985-90ж. берілген. Қазақстан Жазушылар

Жезқазған қалатком. төрағасының одағының басқарма мүшесі.

орынбасары, 1990ж. - "Қазақмыс" қытай Халық Республикасы Күйтің

корпорациясының тамақтандыру қаласынан шыққан "Сүмбіле" деп

және азық-түлік басқармасының аталатын қазақ ақындарының жыр

директоры. Жезқазған қаласының жинағына өлеңдері енген.

Құрметті азаматы. (Қазақ әдебиеті. Энциклопедия.

239б.)

ЖАЙЛЫБАЕВ Науқанбай (т.-ө. ж. ЖАЙНИБЕКОВА Мехрибану Әбду-
белгісіз) - атақты зергер, ұста. Мал- садыққызы (1956 ж.т.) - физика-
шыбай елді мекенінде туып-өскен. математика ғылымдарының кан-
Сақина, жүзік, білезік, алқа, шолпы, дидаты (1990), доцент (1990), ҚР
қатырма сияқты сәндік бұйымдар білім беру ісінің үздігі. С.М.Киров
жасап, зер тастармен әшекейлеген. атындағы ҚазМУ-ды бітірген (1976).
Ат әбзелдерінің темірден соғылған

204 ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялык анықтама

ЖАЙСАҢБАЕВ

ЖАЙСАҢБАЕВ "Еңбек ардагері" медалінің иегері
Ниязғали (1988), "ҚР Жоғары мектепте білім
Әбдіғалиұлы беру үздігі" (1998), ЖезУ Алтын
(1940ж.т.) (2002) белгілерінің иегері, Қазақ
КСР Жоғары және орта білім ми-
ЖАҚЫПОВ нистрлігінің (1980), кәсіподақтардың
Томарбай Жезқазған облыстық кеңесі Прези-
Жақыпулы диумының (1990) Құрмет грамота-
(1924-2001) ларының иегері. ҚарПТИ бітірген
(1965). Еңбек жолын Жезді марга-
нец кені басқармасында жұмысшы
болып бастаған. ҚарПТИ Балқаш
филиалында аға оқытушы, кафед-
ра меңгерушісі, декан (1972-1982),
ҚарПТИ ЖФ-нда директор (1983-
1989), ПҚКӨ кафедрасында доцент
(1990-2002), профессор (2002 ж.
бастап). "Кен орындарының ес-
кіруін есептеу (Қарағанды бассейні
қолданысында)" тақырыбында канд.
дисс. қорғаған (1971). Ж. - "Тау-кен
кәсіпорынының ауатанымы", "Кен
орындарын жерасты игеру әдіс-
терін таңдау және жіктеу" (2002)
оқулықтарының, 50-ге жуық ғылыми
жарияланымның авторы.

ЖАҚЫПОВ Томарбай Жақыпұлы

(1924-2001) Соғыс ардагері, ұстаз,

ЖезПИ-ның математикалық тал- Жезқазған қаласының Құрметті

дау және МОӘ кафедрасында азаматы. 1942 ж. Қарсақбай кен-

оқытушы, меңгеруші, ЖезУ жоғары тінде орта мектепті бітіріп Ұлы Отан

математика кафедрасының доценті, соғысына аттанды. Украина, Литва,

дифференциалдық теңдеулер ка- Латвия, Шығыс Пруссия майданда-

федрасының меңгерушісі, аға ғылы- рына қатысып мотоатқыштар бри-

ми қызметкер, Ә.Ермеков атындағы гадасында пулеметші болды. 1948-

математика кафедрасының доценті 1952 ж.ж. Ортаазиялық мемлекеттік

(1976 ж. бастап). Үздіксіздік мо- университетінің тарих факультетін

дульдерінің ара қатынасы пробле- бітірген. 1954-1958 ж.ж. Жезқазған

маларына байланысты ғылыми қалалық оқу бөлімінің меңгерушісі.

тақырыпта канд. дисс. қорғаған 1958-1982 ж.ж. аралығында орта мек-

(1990). Ж. - Л.Эйлердің "Шексіздікті тептердің, мектеп-интернаттардың

талдауға кіріспесі" математикалық және оқу-өндірістік комбинатының

талдаудың негізгі оқулығы" (2002) директоры. Ұлы Отан соғысындағы

оқу қүралының, 30-дан астам ғылы- ерліктері мен Жезқазған қалалық

ми жарияланымның авторы. білім беру жүйесіндегі еңбегі үшін

Қазан революциясы, Еңбек Қызыл

Ту, II дәрежелі Отан соғысы, Қызыл

ЖАЙСАҢБАЕВ Ниязғали Әбдіғалиұлы жұлдыз, III дәрежелі Даңқ орден-

(1940 ж.т.) - тех. ғылым. кандидаты дерімен, "Кенигсбергті алғаны үшін",

(1971), ЖезУ профессоры (2001), "Германияны жеңгені үшін" және

205

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама

ЖАНАЕВ

басқа медальдармен марапаттал- Кен орны Жаманайбат антиклиналін

ды. КСРО және Қазақ КССР халық бойлай бірнеше км-ге созылған.

ағарту ісінің үздігі. Атниклинапьдің оңтүстік қанаты

көлбеу (5-.250), ал солтүстік қанаты

флексура түрінде тік құлайды. Кен

ЖАЛҒАСБЕКОВ Абзал Зәрубайұлы орны шығыс, Орталық, Солтүстік

(1965 ж.т.) - техника ғылымдарының телімдерден және 11 жеке кен де-

кандидаты (1993), тау-кен машина- нелерінен тұрады. Негізгі өндірістік

лары мен жабдықтары кафедрасы- маңызы бар кен денелері "раймунд"

ның доценті (1997). ҚарПТИ-н үздік конгломераттары қабаттарында

бітірген (1987). ҚарПТИ "Қаратау" шоғырланған. Кен денелері қабат,

ӨБ жанындағы филиалының тау-кен, линза пішіндес, орташа қалыңдығы

және тасымалдау машиналары ка- 4-5 м. Кентастар минералдық

федрасында оқытушы (1987-1989), құрамы бойынша, мысты, қорғасын-

Москва тау-кен институтында ас- мысты, қорғасынды, мырышты,

пирант (1989-92), ЖТКТИ тау-кен, күмісті-мысты, ренийлі-мысты бо-

тасымалдау машиналары және лып жіктеледі. Жаманайбат мыс кені

электрмен жабдықтау кафедра- ірі мыс кен орындарына жатады. Кен

сында ассистент, аға оқытушы, орны толық барланған. Қазір онда

доцент (1993-1997), ЖезУ тау-кен "Қазақмыс" корпорациясы жаңа шах-

машиналары мен жабдықтары ка- та. құрылысын жүргізуде, кен таси-

федрасында доцент, меңгеруші тын теміржол төселуде.

(1997-2000), ЖезУ-нің аға ғылыми

қызметкері (2000 ж. бастап). "Же- (Ұлттық энциклапедия, 3 том, 503 бег).

расты жағдайларында жүк тасымал-

даушы дизельді автопоездардың

уытын азайтуға арналған құрылғы ЖАНАЕВ Құсайын Далабайұлы 1956

дайындау" тақырыбында канд. дисс. ж. Карағанды обл., Ұлытау ауд.

қорғаған (1993). Ж. - 20-дан астам Аралтөбе ауылында туған. Жезқ.

ғылыми жарияланымның авторы. педагогтік институтын бітірген

(1987). Еңбек жолын N8 қазақ орта

мектебінде мұғалім болып бастаған.

ЖАМАЛОВ Қалас Жамалұлы 1992-93 жылдары мектепаралық
(1954ж.т.). философия ғылым. кан- оқу-ендірістік комбинатының ди-
дид. (1991), доцент (2001). 1982ж. ректоры қызметін атқарды. 1993
Қазақ мемлекеттік универ.-нің фи- ж. желтоқсан айынан бастап 2005
факультетін ж. наурызына дейін қалалық оқу
лософия-экономика
бітірген. 1982-1996 ж. Жезқазған бөлімінің бастығы болды. Қапалық
тау-кен технологиялық инст. ассис- оқу бөлімі оның басшылығымен
тент, аға оқытушы, доцент. 1996- жаңа педагогикалық ғылыми

2001 ж. Ө.А.Байқоңыров атындағы жетістіктерді мектеп тәжірибесіне
Жезқазған универ.-нің гуманитарлық енгізу, дарынды оқушыларды
пәндер кафедрасының меңгерушісі. қолдауда, инновациялық үрдістерді
2001ж. Әль-Фараби атындағы енгізуде оң нәтижелерге қол жет-
ҚазҰУ-де доцент. 40-тан аса ғылы- кізді. "Қазақстан Республикасының
ми еңбектері (2-монография, 2- оқу ісінің үздігі" белгісімен (1997),
ЪІ.Алтынсарин" медалімен марапат-
оқулық) бар.
талды (2004).

ЖАМАНАЙБАТ - Жезқазған қаласы-
нан оңтүстік-шығысқа қарай 160 км ЖАНАЕВ Таңатар Балабиұлы (1944
жерде орналасқан мыс кен орны. ж.т.) - жоғары санатты дәрігер

206
ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама

Атбасар уезі, Терісаққан болысында
туған)-этнограф. Мұсылманша,
орысша білім алып, Атбасар уезі
бастығының көмекшісі болған. "Мың
бір түнді" өлеңмен жырлап, 1895ж.
"Дала уалаяты" газетінің бірнеше са-
нына бастырған. Кейін болыс болып,
ұзақ жыл ел билеу ісіне араласқан.
Қазақ халқының мәдени мұраларын
зерттеумен айналысып, - Ресейде
өткен этнографиялық көрмелерге
қатысқан. Қазақ киіз үйін, зергер-
лік бұйымдар мен киім-кешегін,
ер-тұрманын, қару-жарағын, ит
жүгіртіп, құс салған, ат жарыстырған
Жезқазған мемл. бас санитар салт-дәстүрін насихаттаумен шұғыл-
дәрігері (1972-1985), қ-қ денсаулық данып, ірі мұражайларға тегін
сақтау бөлімінің бастығы (1985- экспонаттар өткізген. Өзінің ата
1997) болып істеді. КСРО (1982) қонысы Терісаққан өзенінің бойы-
және ҚР (1998) денсаулық сақтау нан еуропалық үлгіде қызыл кір-
ісінің үздігі. Бірнеше рет қалалық піштен екі қабатты үй салдырған.
кеңес депутаты болып сайланған. Жанайдаровтың қазақ киіз үйінің
1997 ж. бері қаланың мемлекеттік құрылысына өзіндік жаңалық енгізіп,
бас санитар дәрігері болып істейді. жылжымалы терезелер орнаттырған.
Жезқазған каласының Құрметті Осы киіз үй Ресей патшасы қазақ
азаматы. сахарасын аралауға келген сапа-

рының құрметіне және Романов-
тар әулетінің таққа отыруының
Далабайұлы үш жүз жылдығының құрметіне
ЖАНАЕВ Үсен
(1953ж.т.) Қарағанды обл.. Ұлытау арналған Омбы қаласында өткізіл-
ауд., Аралтөбе аулында туған. 1970- ген көрмелерге (1868, 1891, 1913)
74 ж. Қар. МемПИ-ның физика фа- экспонат етіп тігілген. Оның 1876ж.
культ. бітірді. Еңбек жолын орта мек- шығыстанушылардың халықаралық
теп мұғалімі қызметінен бастап, ауд. 3-конгресінің көрмесіне арнап,
оқу бөлімінің инспекторы, обл. білім Санкт-Петербургке жіберген тере-
жетілдіру инст-ң физика кабинетінің зелі киіз үйінің бір нұсқасы қазір
меңгерушісі қызметтерін атқарды. Ресейдің мемлекеттік этнография
1997 ж. бастап Жезқ. қ. №8 гимна- мұражайында сақтаулы. Жанайда-
зияда физика пәнінен сабақ береді. ров жылқы тұқымын асылдандыруға
"Үздік комсомол-мұғалім" (1979) қосқан үлесі үшін 8 рет Батыс
белгісімен, Ы.Алтынсарин атындағы Сібір әскери генерал-губернато-
медальмен марапатталған. "Физика рының жүлдесіне ие болып, 1891
тереңдетіп оқытатын 9 сыныптағы жылғы көрмедегі ат жарыста бірін-
механика бөлімі бойынша есептер ші жүлдені Николай ІІ-нің қолынан
жинағы", "Оқушылардың білім-білік- алған. Жанайдаров егде тартқан
тілігін арттырудағы тексеру жолда- шағында қажылық парызын өтеп
ры" атты кітапшалар мен әдістемелік қайтқан. Жанайдаровтың "Үш дос"
нұсқаудың авторы. поэмасы, Мүслима қызбен айтысы,
бірқатар өлеңдері Орталық ғылыми
кітапхананың қолжазбалар қорында
ЖАНАЙДАРОВ Мейрам (1846- сақтаулы. Қазақ шежіресін жинап,
1921ж.ж., бұрынғы Ақмола облысы, кітап етіп бастыру туралы мәселе

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 207

жановтармен бірге Ресейдегі Ақпан,
Қазан төңкерістері қарсаңында
қазақ даласында етек алған ұлттық
демократиялық қозғалысқа белсене
араласқан. 1916ж. Витебскіден елге
оралып, Атбасар қаласында салық
инспекторы болып қызмет істейді.
1916 ж. майдан жұмысына алынған
қазақ жастарына көмек көрсету ісіне
ат салысқан. 1917ж. шілдеде Орын-
борда өткен 1-жалпықазақ съезіне
Ақмола облысынан делегат болып
қатысты. 1917 ж. 5-13 желтоқсанда
Орынбордағы 2-жалпықазақ

съезіне қатысып, Алашорда үкі-
меті мүшелігіне сайланды. 1918
ж. Ә. Бөкейхановтың жарлығымен
Ақмола облысының соты болып
тағайындалды. Қазақ автономиялы
республикасы құрылғаннан кейін
Орынбордағы республикалық қаржы
халық комиссариатының алқа
мүшесі, халық комиссарының орын-
басары, халық комиссары болып
қызмет істеген. Астана Қызылордаға
көшірілгенде Қазақстанның ауыл
шаруашылығы банкін басқарды. (

Ұлттық энциклопедия, 3 юм, 525 бет).

қозғаған мақаласы 1912ж. "Айқап"
журналында жарияланып, "Мың бір ЖАНАСОВ Жанша Жанасұлы (1924
түннің хикаясы" аталатын дастаны ж.т.)- 1941-1947 ж. Қызыл әскер
кейін екі рет (1986, 1994ж.) жарық қатарында қызмет етті. 1959 ж.
көрді. ҚарПИ-н бітірген соң Жезқазғандағы
(Ұлттық энциклопедия, 3 том, 525 құю-механикалық зауытында еңбек
бет). жолын бастады. Кейін осы зауыт-
тың директоры болды. 1966 ж. Ж.
"Қазтүстіметқұрлыс" тресінің бас
инженері б. тағайындалды. 1971
ЖАНАЙДАРОВ Сеиілбек Мейрамұлы ж. "Қазмеханомонтаж" тресінің
(1884-1929 ж.ж. бұрынғы Ақмола бастығы қызметіне ауыстырыл-
облысы, Атбасар уезі, Терісаққан ды. Ж. басшылығымен бұл мекеме
болысында туған) - Алаш республика келемінде ірі өндіріс
қозғалысының қайраткері, заңгер. нысандарын салып іске қосты. Осы
1913 ж. Санкт-Петербург универ- еңбегі үшін аталған мекеме Еңбек
ситетінің заң факультетін бітірген. Қызыл Ту орденімен, КОКП ОК-нің
Әйелі Мәриям - белгілі қазақ заңгері КСРО Мин. Кеңесінің, ВЦСПС-тің
Жансұлтан Сейдалиннің қызы. Жа- және ВЛНЖО ОК-нің ескерткішке
найдаров университетті бітіргеннен мәңгі қалдырылған туымен марапат-
кейін Ресейдің Витебск губерни- талды. Ж. 1977-78 ж. Жезқазғандағы
ясында қаржы саласының тексе- "Қазмысқұрлыс" тресінің, "Қаз-
рушісі болып қызмет атқарған. М. химмонтаж" тресінің басшысы
Дулатов, Мұстафа Шоқай, А. Бірім-

Ту, "Құрмет белгісі" ордендерімен,
"Еңбектегі ерлігі үшін" медальмен,
Қаз. КСР Жоғ. Кеңесінің құрмет
грамоталарымен марапатталған.

ЖАНБАЕВА Ақжарқын Бимұханқызы.

(1946 ж.т.) Жезқазған қаласында

туған. Әдіскер-ұстаз. 1965-1966 ж,ж.

бастауыш сынып мұғалімдерін даяр-

лайтын арнаулы курсты үздік бітіріп,

еңбекке араласты. Жезқазған №8

орта мектебінде (1976), №7 орта

мектебінде (1979жылдан) мұғалім

болып істеп келеді. "Қазақ тілінен

қызметтерін атқарды. 1987ж. зей- дидактикалық материалдар", "Дик-
неткерлікте. І-ші дәрежелі Отан танттар жинағы", "Абай өмірі-өнеге"
соғысы, Қызыл жұлдыз ордендері- әдістемелік жинақтары жарық
мен "Еңбектегі ерлігі үшін" және бір- көрген. 1987 ж. ҚР халық ағарту
неше медальдармен марапатталған. ісінің үздігі белгісімен, "Еңбек ар-
дагері" медалімен марапатталды,

1989 ж. "Әдіскер-ұстаз" дәрежесі

ЖАНАСОВ Жәңгір (1920 ж.т.-1999 берілді. 2000 ж. Жезқазған қалалық
оқу бөлімінің "Құрмет кітабына" жа-
ж.қ.б) Қарағанды обл. Ұлытау ауд. зылды.
туған. Қаз. Компар. Орт. Комитеті

жанындағы Жоғ. парт. мектебін (1951

ж), Алматы халық шаруашылығы ЖАНБАЕВ Мыңжасар Жанбайұлы
инст. (1965 ж) бітірген. Экономист. (1950 ж.т.)- ҚР денсаулық сақтау
Еңбек жолын 19 жасында Қарсақбай ісінің үздігі. Жезқазған облыстық
ауд. комсомол комит. бөлім көп салалы ауруханасында (1982-
меңгерушілігінен бастаған. Ұлы 1994) бас дәрігердің орынбасары.
Отан соғысына бастан-аяқ қатысқан. Қалалық денсаулық сақтау бөлімінің
1946 ж. Қарсақбай мыс зауыты (1994-1997) меңгерушісі болды.
партбюросының, 1947 ж. Жезқазған, Оның басшылығымен Жезқазғанда
Жаңаарқа ауд, Балқаш қалалық бірінші рет отбасылық дәрігерлік ам-
парт. комит. хатшысы, екінші булаториялар құрылды. 1997 ж. бері
хатшысы. 1955 ж. Қоңырат ауд.
Сталин ат. колхозға төрағалыққа қалалық тері-венерология аурулары
жіберілді. 1958-1965 ж. Жезқазған диспансерінің директоры.

қ-қ атқ. комит. төрағасы, 1965-

1973 ж. К.И.Сәтбаев ат. Жезқазған
кен металлургия комбинаты ЖАНБОТАЕВ Досжан Әбдірәлімұлы
директорының орынбасары, 1973 ж. (1949 ж.т.) - театр әртісі, режис-
зейнеткерлікке шыққанша Жезқазған сер, С.Қожамқұлов атындағы
обл. атқ. комит. төрағасының Жезқазған театрының көркемдік же-
орынбасары. Облыстың, Жезқазған текшісі, "Құрмет белгісі" орденінің
- Ұлытау өңірінің экономикасын, иегері (1976), ҚазКСР-іне еңбек
халықтың тұрмысы мен мәдениетін сіңірген әртісі (1982), ҚР халық
әртісі (1992), Жезқазған қаласы
көтеруге үлкен үлес қосқан.
Қаз. КСР Жоғ. Кеңесінің депутаты әкімінің "Жыл актеры" атағының
(1963 ж). Отан соғысы, екі мәрте (2000), қалалық мәдениет бөлімінің
Еңбек Қызыл "Мәдениет шамшырағы" Алтын бел-
Қызыл жұлдыз,

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 209

дерінде Ж. бірнеше мәрте "Ең үздік

ер ролі", "Ең үздік эпизодтық ер

ролі" жүлделерін иеленді. Ж. әзір-

леген К.Ахметовтің "Құданың өзі,

құдайдың "көзі" келгенде" комеди-

ясы, Р.Ыбраеваның "Махаббат пен

кесапат" драмасы режиссерлік тың

шешімдерімен көрінді. Ж.-тың актер-

лік дарыны жайында Б.Құндақбаев,

Ө.Жәнібеков, С.Жүнісов,

С.Тұрғынбеков, К.Мырзабеков, т.б.

да белгілі өнертанушылар, ақын-

жазушылар өз кітаптарында жылы

пікірлер айтқан.

ЖАНБОСЫНОВ Шахмардан Өмір-

зақұлы 1971 ж. Қарағанды обл. Жез-

ді қалашығында туған. Қарағанды

политехникалық институтын үздік

дипломмен бітірген (1988-1993). ҚР

Қарулы Күштері қатарында әскери

борышын өтеді (1993-1995). Еңбек

жолын 1988 ж. Жезді аудандық

тұрмыс қажетін өтеу комбинатын-

да жөндеу шебері болып бастады.

1995-2005 жылдар аралығында

"Қазақмыс" корпорациясы сала-

гісінің иегері (2002). Москвадағы сында қызмет етті: автокөлік және
М.С.Щепкин атындағы жоғары театр механизм кәсіпорнының аға дис-
училищесін драма және кино актеры
мамандығы бойынша (1978) бітірген. петчері, пайдалану жөніндегі бастық
Ж. сомдаған классикалық және за- орынбасары, кәсіпорын директо-
манауи спектакльдердегі бейнелер ры. 2005 жылдың 10 мамырында
көрермендер мен театр сыншылары Жезқазған әкімінің орынбасары
тарапынан аса жоғары бағаланып болып тағайындалды. 2005 жылдың
келеді. Ж. сахналаған Жарас қараша айынан Жезқазған қаласы
(М.Әуезов. "Айман - Шолпан"), әкімінің міндетін атқарады.

Сталин (Ш.Мұртаза. "Сталинге

хат"), Жарасбай (Қ.Ысқақов. "Таңғы ЖАНҒАБЫЛОВАЗәуре Кәлімжанқызы
жаңғырық"), Шаргай (А.Дударев. (1968 ж.т.) - филология ғылымдары-
"Тосқауыл"), Қарабай (Ғ.Мүсірепов. ның кандидаты (2002), Е,А,Бөкетов
"Қозы Көрпеш - Баян сұлу"), Жи- атындағы ҚарМУ бітірген (1991).
ренше (К.Ахметов. "Ерте ояндым, ЖТКТИ-ның әдістемелік кабинетте
ойландым, жете алмадым"), Өмір- лаборант, тілдер кафедрасында ас-
бек (Т.Әбдіков. "Біз үшеу едік"), систент, аға оқытушы (1992-1998),
Кетбұғы (К.Әбдірахман. "Кетбұғы"), Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ тіл
Асан (И.Вовнянко. "Тентек теңізші") білімі кафедрасында ізденуші (1998-
рольдері актер талантының сан 2000), ЖезУ қазақ тілі кафедрасында
қырлылығын айғақтайтын образдар. оқытушы, аға оқытушы (2002 ж. бас-
Республикалық театр фестиваль-

ЖАНДІЛДИНОВ Мырзамсейіт (1914

ж.т.-1992 ж.қ.б.) - Қарсақбай

ауылында туған. Фабрика оқуы

мектебін бітірген. Қарсақбайда

кеніште, теміржолда, "Қызыл кенші"

газеті редакциясында, ауд. комсо-

мол органдарында 40 жыл қызмет

атқарып, Семей, Гурьев, Жамбыл

обл. басқармаларында бастық

тап). "Етістік тұлғалы антропоним- болған, полковник. Ленин, Қызыл
дер қазақ және түрік тіл деректері жұлдыз, "Құрмет белгісі" ордендері-
негізінде" тақырыбында канд. дисс. мен және көптеген медальдармен
қорғаған (2002). Ж. - "Түрік және марапатталған. Семей қаласында
қазақ тіліндегі етістік түлғалы антро- оның есімі берілген көше бар.

понимдердің варианттылығы" (2000),

Етістік тұлғалы антропонимдердің ЖАНЖІПТОВ Рақымбек (т.ж. белгісіз

лексико-семантикалық топтары" - 1992ж. қ.б.). ЖКМК кенішінің

(2001) оқу құралдарының, "Түрікше- тау-кен шебері. ҰОС жылдарында

қазақша кісі аттары" сөздігінің шахтада еңбек етті. Ленин орденінің

(2001), 10-ға жуық ғылыми-әдісте- иегері және бірнеше медальдармен

мелік жарияланымның авторы. марапатталған. Жезқазған

қаласының Құрметті азаматы.

ЖАНДАУЛЕТОВА Хазира (1937ж.т.)

- ОҚО, Шәуілдір ауд., "Бірлік" ЖАНКЕЛДИН Әліби Тоғжанұлы
ұжымшарында туған. 1966ж. (1884, Қостанай обл. Амангелді ауд.

Шымкент ПИ-ның тарих факультетін - 14.08.1953, Алматы) - мемлекет
қайраткері. Торғайдағы кәсіптік
сырттай оқып бітірді. Қаладағы №22 училищеде, Қостанайдағы екі
кластық орыс-қазақ уч-щесінде
мектепте қазақ тілі пәнінен сабақ оқыған. 1903 ж. Орынбордағы
діни уч-щені бітірген, Қазандағы
береді. "Тарихтағы терминдер" мұғалімдер семинариясында оқып
жүргенде 1905 жылғы революцияға
кітабының авторы. "ҚазКСР қатысты деген айыппен оқудан

білім беру ісінің үздігі", "Еңбек

ардагері" медалімен марапатталған.

Жезқазған қаласының Құрметті

азаматы.

шығарылады. Сол жылы Мәскеудегі

діни академияға түсіп, 1906 ж.
ЖАНДІЛДИНОВ Мажит Мырзам- "сенімсіз студент" деп танылып, ака-

сейітұлы (1947ж.т.) - генерал-майор. демиядан қуылған. 1909-12 ж. шет
Ташкент теміржол институтын бітіріп,
еңбек жолын (1970) Семей қ-да ел халықтарының тұрмыс-салтымен
Қазақ теміржолы белгі беру және танысуды (кейбір деректерде діни
байланыс дистанциясында механик уағыздарды насихаттауды) мақсат
болып бастаған. 1972 ж. бастап еткен Ж. Еуропа, Африка, Таяу
мемл. және ұлттық қауіпсіздік Шығыс, Азия елдерін жаяу аралап,
органдарында қызметте болды. 1913 ж. Жапония арқылы туған
ҚР Ұлттық Қауіпсіздік комитетінің жерге оралады. Ел аралап, кино-

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 211

аппаратпен шет ел халықтарының өткен Қазақ Кеңестерінің құрылтай
өмірі мен тұрмысына байланыс- съезінде алғаш құрылған үкімет
ты фильмдер көрсетіп, жергілікті мүшесі болып сайланды. Қазақ
халықтың саяси сауатын көтеруге АКСР Орт. атқару к-ті президиумы
ықпал етті. 1915 ж. Ресей комму- төрағасының орынбасары және
нистік партиясының қатарына өтіп, Қазақстан қамсыздандыру халық
Қырымда астыртын рев. қызмет комиссары болды. Съезден кейін
атқарды. Ж. Ресей патшасының Қазақ Орт. атқару к-ті Ж.-ді Шығыс
1916 жылғы маусым жарлығына халықтарының насихат және іс-
қарсы Торғай қазақтарының қимыл кеңесіндегі қазақ халқының
кетерілісін қолдап, Торғай қ-н өкілі етіп тағайындады. 1922 ж. 20
қоршауға қатысты. 1917 жылғы мамырда Орынбордан шығып, 9
Ресейдегі ақпан төңкерісінен кейін тамызға дейін Жаманқала, Торғай,
7 наурызда Петроград жұмысшы Атбасар, Ақмола, Павлодар, Семей
және солдат депутаттары кеңесіне бағытында үш мың шақырымдай
"Торғай облысында ескі үкіметтің жа- жол жүріп өткен. Ж. басқарған
залау отрядтары осы уақытқа дейін қызыл керуен Азамат соғысынан
өзінің зорлық-зомбылығын және зардап шекккен халық ш-н қалпына
қырып-жою сияқты сұрқия әрекет- келтіру, ауылдарда мәдени ошақтар
терін әлі де жүргізіп отырғандығын" ашу, мектеп, аурухана жұмыстарын
баяндап, бұл жүгенсіздікті тиюды жандандыру ісінде бірқатар шара-
талап етті. РКФСР Халық комис- лар атқарды. Ж. 2-дүниежүз. соғыс
сарлар кеңесінің шешімімен Торғай жылдарында халықты күреске
обл-ның төтенше соғыс комиссары жұмылдыру, соғыс жүріп жатқан
болып тағайындалды. 1918 ж. 21 на- аймақтардан көшіріліп әкелінген
урыз - 3 сәуірде Орынборда өткен кәсіпорындарды орналастырып, іске
Торғай обл. кеңестерінің 1 - съезін- қосу, соғыс аяқталған соң зардап
де обл. атқару к-тінің төрағасы бо- шеккен аймақтарға материалдық
лып сайланды. Ж-нің ұсынысымен көмек көрсету, мал-мүлік жеткізу
Торғай обл. атқару к-ті ұлт істері жүмыстарына белсене араласты. Ж.
женіндегі комиссариат құрылды. 1920 жылдан РКП (б) Қырғыз (қазақ)
РКФСР Халық комиссарлар кеңесі обл. к-тінің және Қазақ АКСР Орт.
Қазақстанда ақ гвардияшыларға атқару к-тінің мүшесі, 1938 жылдан
түпкілікті соққы беріп, Кеңес өкіметін Қазақ КСР Жоғ. Кеңесінің депутаты
қалпына келтіру мақсатымен қару- болды. Қостанай обл-ның бір ауда-
жарақ, азық-түлік, әскери көмек ны, елді мекендер мен мектептерге
беру туралы шешім қабылдады. Ж. есімі берілді. Ол туралы бірнеше
Осыған байланысты Ж. Далалық көркем шығарма жарық көріп, кино-
өлкенің төтенше комиссары болып фильм түсірілген. Алматы, Ақтөбе,
тағайындалды да, өлкеде алғашқы Торғай қ-ларында ескерткіштер
Ұлттық әскери отрядтар құрып, ақ орнатылған. Жезқазған қаласында
гвардияшыларға қарсы күресті. Ре- Ж. атында көше бар.
сейдің орт. аудандарында арнаулы
қарулы отрядтар жасақталып, бірне- Әдеб: Алиби Джангельдин. Документы и
ше қалада Кеңес өкіметін қалпына материалы, А.-А,, 1961; Әсіпов С, Әліби
келтірді. 1918 ж. тамыз - қазан ай- Жангелдин, А., 1990, Ұ.з. 3-т, 531 б.

ларында Ақтөбе майданының әскер-

; леріне қару-жарақ, дәрі-дәрмек, ЖАНКЕЛДИН көшесі - 84 және
азық-түлік жеткізген арнаулы от- 79-орамдар аумағын қамтиды. Көше
рядты басқарды. 1920 ж. қазанда бойында негізінен коттедж үйлер.

Жанкелдин Әліби Тоғжанұлы (1884- дары мен жабдықтарын жасаған.

1953)-кеңес мемлекеттік және пар- Әдеб.: Жылкелді ұрпактарының шежіресі

тия қызметкері, 1915 жылдан Ком- /Құраст. Б.Т.Байжантаев. -Жезқазған, 2002.

партия мүшесі. 1916 жыл Торғайдағы 56-58 бб.

ұлт-азаттық көтерілісі басшыла-

рының бірі. 1919 жылы Қырғыз

(Қазақ) өлкесі ревком төрағасының ЖАНТУРИНА Сағынкүл Тоғыз-

орынбасары, 1920-25ж. Қазақ ОАК байқызы (1954 ж.т.) - журна- ,

Президиумының мүшесі, 1925-37ж. лист, ҚР Журналистер одағының

ҚазОАК Президиумы төрағасының мүшесі (1989), ҚР Журналистер

орынбасары әрі ҚазКСР-ң әлеумет- одағының, Жезқазған қалалық

тік қамсыздандыру халкомы, 1939- мәслихатының Құрмет грамотала-

53ж. ҚазКСР Жоғарғы Кеңесінің рының, Жезқазған қаласы әкімінің

депутаты. Көрнекті қоғам қайраткері Апғыс хатының иегері. ҚазМУ-нің

Ә.Т.Жанкелдиннің құрметіне журналистика факультетін бітірген

аталған. (1979). ЖКМК электр жөндеу цехын-

да ораушы (1971-1973), Жезқазған

облыстық "Жезқазған туы" (кейіннен

ЖАНСЕИІТОВА Жақсыгүл Кәрібоз- "Сарыарқа") газетінде тілші, аға тілші,

қызы (1954 ж.т.) - физика-мате- бөлім меңгерушісінің орынбасары

матика ғылым. кандидаты (1999), (1979-2001). Қалалық "Жезказганс-

физика кафедрасының доценті кая газета" газетінде мемлекеттік тіл

(2003). ҚарМУ бітірген (1980). Жез- жөніндегі кеңесші (2001 ж. бастап).

ПИ-ның жалпы және теориялық фи-

зика кафедрасында аға лаборант,

оқытушы (1980-1988), КСРО ҒА ЖАНЫСБАЕВ Зікрия Абтаирұлы
(1933 ж.т.) - КСРО денсаулық сақтау
Лебедев атындағы физика институ- ісінің үздігі, Жезқазған қаласының
Құрметті азаматы. Ұлытау ауд.-ң
тының Тянь-Шань биік таулы ғылыми Балажезді ауылында туған. 1960ж.
бастап зейнеткерлікке шыққанша
станциясында ғылыми стажиров- травмотолог дәрігер, травматология
бөлімінің меңгерушісі, облыстың
када кіші ғылыми қызметкер (1988- және қаланың бас травматологы

1990), ЖезУ физика кафедрасында

оқытушы, аға оқытушы, доцент

(1990 ж. бастап). "Атмосферадағы

гамма-жиынтығьіның зениттік

бұрышпен таралуы бойынша жұтылу болып істеп Жезқазған денсаулық
ұзындығын анықтау" тақырыбында сақтау саласының дамуына және
канд. дисс. қорғаған (1999). Ж. - 20- травматологиялық қызметті жетіл-
ға жуық ғылыми-әдістемелік жари- діруге көп еңбек сіңірді. Жоғары са-
яланымның авторы.
натты дәрігер, "Еңбектегі ерлігі үшін"

медалімен марапатталған, еңбек

ЖАНСҮГІРҰЛЫ ардагері.
Бекмағанбет

(1887-1936) - ағаш шебері, темір

ұстасы. Сарлық ауылында туып- ЖАНЫСБАЕВ Туғанбай Байғабылұлы
өскен. Ұсталық кәсіпке арналған (1945 ж.т.) - медицина ғылым.
қара дүкен ұстаған. 1916-17 ж.ж. кандидаты,
жоғары дәрежелі
ұлт-азаттық көтерілісі кезінде Кейкі дәрігер. ҚарММИ бітірген (1970).

батырдың әйгілі "шұбар мылтығын" ЖезМУ-нде, Жезқазған облыстық

соққан. Кейінгі кезеңде халыққа денсаулық сақтау бөлімінде, ҚР

қажетті шаруашылық құрал-сайман- Денсаулық сақтау министрлігін-

ның кандидаты дәрежесін алды.
Жапбасов Р. цитогенетикалық
әдістерді Қазақстандағы ауыл
шаруашылық малдарының гено-
мын (тұқымын) зерттеуге бірінші
болып қолданды. "Қазақстанның
қой тұқымдарына цитогенетикалық
және тератологиялық скрининг
(талдау) жасау" тақырыбы бойынша
биология ғылымдарының докторы
ғылыми дәрежесін алды. 95 ғылыми
жұмыстың авторы. Сонымен қатар
оның бірлесіп шығарған "Цитогене-
тика овец" атты ғылыми моногра-
фиясы КСРО-дағы бірінші ғылыми
әдістемелік құрал ретінде саналды.
1995 жылдан бастап Жалпы гене-
тика және цитотогия институтының
бас ғылыми қызметкері. 1996-1999
жылдары ол Қазақстан Республи-
касының Жоғарғы Аттестациялық
комиссияның эксперті, Ғылым
Академиясының фундаменттік

зерттеулерінің Республикалық ко-
миссияның мүшесі болды.

де, Алматы облыстық денсаулық ЖАППАРОВ Қадырхан Тухметолаұлы
сақтау бөлімінде қызмет істе- (1953 ж.т.) - физика-математика
ген. Республикалық дәрігерлер ғылым. кандидаты (1996), ЛКЖО
білімін жетілдіру институтында, Жезқазған облыстық комитеті
республикалық медицина коллед- (1980), қалалық мәслихат (2000)
жінде дәріс берген. Қазір "Қазақмыс" Құрмет грамоталарының иегері. Әл-
корпорациясының Алматы қ-дағы Фараби атындағы ҚазҰУ бітірген
"Ақбұлақ" санаторийінде директор- (1977). Алматы энергетика институ-
бас дәрігер. тында оқытушы (1977-1979), Жез-
ПИ-ның физика және ФОӘ кафедра-
ЖАПБАСОВ Рақымбек (1942ж.т.) сында оқытушы (1979-1982), Москва
Қарағанды обл. Ұлытау ауд. Алғабас гидромелиоративтік институтында
ауылында туған. 1968ж. Алматы ғылыми стажировка, аспирант, кіші
зоотехникалық-малдәрігерлік инс- ғылыми қызметкер, ассистент (1982-
титутын бітірді. 1976ж. КСРО-ның 1992), ЖТКТИ, кейіннен ЖезУ-нде
Ғылым Академиясының Мәскеу аға оқытушы, кафедра меңгерушісі
қаласындағы Жалпы генетика (1993 ж. бастап). "Жоғары
институтында "Қойлардың хро- қысым және төмен температура
мосомаларының спонтандық жағдайында Д20 мұзының кезеңдік
диаграммасы" тақырыбында канд.
өзгеруі" деген тақырыпта диссер- дисс. қорғаған (1996). Ж. - "Жоғары
тация қорғап, биология ғылымы- қысым және төмен температура
жағдайында кезеңдік ауысымдар-
ды зерттеуге арналған автоматты
құрылғы" (1994), "Орын алмасу

мектеп-гимназиясы жанынан

"Дарын" класы ашылған. Институт

төмендегі мамандықтар бойынша

мамандар даярлайды: математика,

химия, биология, география,

математика, физика және

информатика, химия және биология,

информатика, биология, қолданбалы

экология, туризм, педагогика

және бастауыш мектептегі оқьіту

әдістемесі, педагогика және

мектепке дейінгі мекемелердегі

тәрбие және оқыту. Институттағы

19 зертхана қазіргі заман талабына

есептегіші (1998), Төмен темпе- сәйкес жабдықталған. Қолданбалы
ратура жағдайында жоғары қысым
қою (1999) басылымдарының, 20- математика кафедрасында 1997
дан астам ғылыми жарияланымның
авторы. жылы 05.02.18. - "Машиналар және

механизмдер теориясы" бойынша

аспирантура ашылды. Жаңа

үлгімен жабдықталған "Өзіңді-өзің

таны" ("Самопознание") бөлмесі;

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ИНСТИТУТЫ. көрнекті қоғам қайраткері, тұңғыш
қазақ профессоры, математик
ЖезУ ғылыми кеңесінің шешімі Ә.Ә.Ермеков атындағы және Ө.А.

(№3 хаттама, 24.11.2000ж.)
негізінде ректордың бұйрығымен Байқоңыров атындағы мұражайлар
және мен дәрісхана, Қазақстанның еңбек
физика-математика
география біріктірілген экология сіңірген қайраткері, т.ғ.к., профессор
базасында Ғ.К.Жәкенов атындағы дәрісхана;
факультеттерінің
2000ж. 11 желтоқсан №139 бұйрық "Интернет" клубы; тестілеу орталығы;
бойынша Жаратылыстану институты инновациялау және қашықтықтан
құрылды. Институт директоры болып оқыту бөлмелері бар.

п.ғ.к., профессор Ө.Ж. Жәлелов,

орынбасары -п.ғ.к., доцент Т.П.

Аманқұлов тағайындалды. Институт ЖАРКЕНОВ Марат Ескендірұлы.
(1939ж. Ақмола обл. т). Техника
№1 және №2 оқу ғимаратында ғылым. докторы (1994), профессор
(1996), ҚР Минералды ресурстар
орналасқан, жалпы ауданы Академиясының академигі (1997),
Халықаралық ақпараттандыру Ака-
4597,06 шаршы метр, оның ішінде дем. академигі. (2002), ЖезУ-дің
Құрметті проф. (2000). 1962 ж.
оқу алаңы 3035,66 шаршы метр. Қазполитех. инст. бітірген. 1962-
1967 ж. Жезқазған кен-металлургия
Институт құрылымынан бес мыңнан комбинаты №45 шахтасында тау-
кен мастері, учаске бастығынан
астам білікті маман даярланды. бастап 1970-1989ж. Жезқазған
(НИПИцветмет) ғылыми институтын-
2001ж. институтта 96 оқытушы- да директордың ғылым. жөніндегі

профессорлардың 5-уі ғылым

докторы, 32-і ғылым кандидаты, 32

аға оқытушы, 25 ассистент, 3 аға

ғылыми ізденуші, 18 магистрант

және 760 студенттің 571 күндізгі

бөлімде оқыды. Мемлекеттік

білім беру несиесі бойынша 43

студент оқыды. Сапа менеджментін
жетілдіру мақсатында институт орынбасары, бас инженер, инст. ди-

оқытушыларының күшімен №8 ректоры, 1989-1994ж. комбинаттың

бас инженері, "Жезқазғанцветмет" оқушы қатысуда. Жас натуралистер

акционерлік қоғамының бірінші станциясы №1 орта мектебінің ау-

вице-президенті- техникалық ди- ласында Алашахан көшесі 52 үйде

ректоры болған. Қаз. Министр. орналасқан. Аумағы 32 шаршы метр,

Кеңесі сыйлығының лауреаты (1992), 1 сынып бөлмесі, 60 шаршы метр
"Еңбектегі ерлігі үшін" (1970), КСРО жылыжайы және 0,5 га оқу-тәрбие
БХЖК-нің медальдарымен, ҚазКСР алқабынан тұрады.

Жоғар. Кеңесі және Түсті металлург.

Министр. құрмет грамоталарымен ЖАСТАР көшесі - қаланың шығыс
марапатталды. 100-ден аса ғылыми бөлігінде орналасқан. Көше бойын-
еңбегі бар. да орналасқан ірі мекемелер мен

ұйымдар: Жезқазған қалалық саз-

ЖАРҚАНАТ (Сһігоріега) - сүт драма театры, "Қазақмыс" корпо-
қоректілер отрядының бір тармағы, рациясы ғимараты, "Күзет" агенттігі,
алдыңғы аяғы қос қанатқа айналған, өрт сөндіру базасы, зейнеткерлер
дене тұрқы 14-16 см-ге баратын, дүкені, бірнеше азық-түлік дүкендері,
күндіз үңгірде, жартаста, ағаш кеуе- жатақхана, профилакториялық ем-
гінде, шатырды паналайды да, түнде деу орталығы, почта бөлімшесі бар.

ұшып, қорек аулайды. Ол өте сезім-

тал әсіресе ультрадыбысты (сыбыс ЖАС ТЕХНИКТЕР СТАНЦИЯСЫ.

толқынын) тез өте алыстан сезеді. Өуелі 1973 жылы облыстық жас

Бунақденелілермен қоректеніп, Техниктер станциясы болып ашыл-

өте көп пайда келеді, сондықтан ды. Станция құрамы нұсқаулық-

оны бунақденелілермен күресудің әдістемелік, көпшілік-ұйымдастыру

биологиялық әдістерінде пайдала- және балалардың техникалық

нылады. шығармашылығын дамыту үйір-

мелерінен тұрады. Жас техниктер

ЖАРМАҒАНБЕТОВ Мұқатай (1938 станциясының алғашқы директоры
ж.т.) - Еңбекжолын 1948ж. бастауыш Черпюк В.Н. болды. 1994 ж. Бары-
сыныптарға сабақ беруден бастаған. кенов Б. директор болып келеді.
Қарсақбай және Жезқазғандағы Бүгінгі күнде 10 үйірме жұмыс істеп,
орта мектептерде ұзақ жыл оған 369 бала қатысады.

ұстаздық еткен. Ұстаздар білімін

жетілдіру институтында кабинет ЖАС ТУРИСТЕР СТАНЦИЯСЫ.
меңгерушісі және әдіскер, 1991-94
ж. №12 орта мектептің директоры. Әуелі 1973 жылы облыстық жас
ҚазКСР-і Оқу министрлігінің бірнеше
мақтау қағазымен марапатталған. гуристер станциясы болып ашыл-
Жезқазған қаласының Құрметті
азаматы. ды. Станция құрылымы нұсқаулық-

әдістемелік, көпшілік-ұйымдас-

тыру, экскурсиялық бөлімдері

және туристік-өлкетану үйірме

жұмыстарынан тұрады. Бүгінде 10

ЖАС НАТУРАЛИСТЕР СТАНЦИЯСЫ. үйірме жұмыс істейді.

Әуелі облыстық жас натуралистер

станциясы болып 1973ж. ашылған. ЖАУЛЫБАЙ Өтегенұлы (т.ө.ж. бел-
Станция қызметі нұсқаулық-әдіс- гісіз) - XVIII ғасырдағы қазақ батыр-
темелік, көпшілік ұйымдастыру ларының бірі. Найманның Бағаналы

және үйірмеге жұмыстарынан елінің сарғалдақ Тәңірберлі руынан

тұрады. Бүгінде 10 үйірме 350 шыққан. 1690 ж. туған деген бол-

арналған. Ескерткіште Ұлы Жеңіске

жеткізген қуатты күштің белгісі

ретінде халықтар достығы бейне-

ленген. Авторлары - бүкілодақтық,

республикалық байқаулардың

лауреаты, мүсінші Андреев Н.Н.,

сәулетші Тұрлыбаев К., суретші Пак

Л. Монументте тарихи, қоғамдық

және көркемдік талаптар өзара

тұтастықта сәтті шешім тапқан.

Қазір ескерткіш Даңқ мемориалы

деп аталып жүр.

жам бар. Қыста Ащыкөл, Телікөл, ЖӘЙРЕМ - барит-полиметалл және
Қызылжыңғылды қыстап, жаз- темір-марганец кен орындары тобы-
да Ұлытау баурайын жайлаған. ның игерілуіне байланысты 1971 ж.
Жоңғарлармен арадағы Бұланты ашылып, 1976 ж. өнім бере бастаған
- Білеуті шайқасында Бағаналы елі комбинат. Жәйрем 1972 ж. кентке
қолының мыңбасы болған. Аңырақай айналды, тұрғыны 9,9 мың адам
шайқасында Қабанбай, Наурызбай, (1990). Қаражал қ-ның солтүстік-ба-
Бөгенбай, Шақшақ Жәнібек және тысында 65 шақырым, Жезқазған қ-
басқа да қазақ батырларымен ның шығысында 200 шақырым жерде
үзеңгілес жүріп, басқыншыларды орналасқан. Кент әкімшілік жағынан
ойсырата жеңуге үлесін қосқан. Осы 1972 ж. 30 мамырынан Жезқ. қ-ына
ұрыста батырдың екі інісі - Қарабек бағынысты болды. Қаз. КСР Жоғарғы
пен Садыбек шейіт болған. Асқан Кеңесінің қаулысымен (26.06.1991)
ерлігі және ұрыс кезіндегі айла- Жезқазған обл. құрамында Жәйрем-
керлігі үшін Шұбартулы Жаулыбай Атасу еркін экономикалық аймағы
атанған. құрылуына байланысты кент хал.
деп. кеңесі Қаражал қ-лық кеңесіне
бағындырылды.

"ЖАУЫНГЕР - ЖЕЗҚАЗҒАНДЫҚТАР" ЖӘКЕНОВ Ғибадулла Қабышұлы
ескерткіші-обелиск 1965 ж. Ұлы (1948 -2002ж.) техн. ғылым. кан-
Жеңістің 20 жылдығы құрметіне дидаты (1978), профессор (1998),
Гагарин көшесі бойына қойылды. ҚР инженер академиясының кор-
Авторлары - бүкілодақтық, респуб- респондент мүшесі (1995). 1971ж.
ликалық байқаулардың лауреаты, Қарағанды политех. инстит. авто-
мүсінші Андреев Н.Н., сәулетші мобиль көлігі инженер-механигі
Тұрлыбаев К., суретші Пак Л. мамандығы бойынша бітірген.
1971-1973ж. Қарағанды полит. инст.
"ЖАУЫНГЕР -ЖЕЗҚАЗҒАНДЫҚТАР" қызметте. 1973-1976ж. Москва
монументі (1941-1945 жылдары Ұлы автомобиль жолдары инстит. ас-
отан соғысына қатысқан) - 1979 ж. 9 пирант. 1976-1979 ж. ҚарПТИ-да
мамыр күні Ұлы Жеңістің 35 жылдығы ассистент, аға оқытушы, фак-т де-
құрметіне Жеңістің 30 жылдығы канының орынбасары. 1979-1992
көшесі бойына қойылды. Мону- ж. ҚарПТИ Жезқазған филиалында
мент Ұлы Отан соғысына қатысқан кафедра меңгерушісі, филиалдың
жауынгер-жезқазғандықтарға директоры. 1992-1996 ж. Жезқазған

Құрмет грамоталарының иегері.
Қазақстан ПҒА-ның корреспондент
мүшесі (2005 ж.). Қарсақбай, Жезді
кенттерінде физика және матема-
тика мұғалімі (1965-1970), Жезді
аудандық ОБ әдістемелік кабинет
меңгерушісі (1970-1973), ҚарПТИ
жалпытехникапық факультетінде ас-
систент, оқытушы (1973-1984), ЖТК-
ТИ, кейіннен ЖезУ-нің жоғары мате-
матика кафедрасының меңгерушісі,
доценті, университет профессоры
(1984-2000), Жаратылыстану инсти-
тутының директоры (2000 ж. бастап).
ҚарМПИ бітірген (1965). "Математи-
каны оқыту үрдісінде оқушыларды
ауыл еңбегіне тәрбиелеу мәселелері"
Тау-кен технологиялық инстит. тақырыбында канд. дисс. қорғаған
алғашқы ректоры. 1996-1999 ж.ж. (1983). Ж. - "Математиканы
Ө.А.Байқоңыров атын. Жезқазған оқыту үрдісінде оқушыларды ауыл
университетінің бірінші проректо- шаруашылық жұмыстары циклін
ры. 1999-2002 ж. ҚР білім және орындауға даярлау" (1976) оқу-әдіс-
ғылым министрлігі жоғары білім темелік құралының, "Аналитикалық
беру департамент директорының геометрия және сызықтық алгебра.
орынбасары. "ҚР еңбек сіңірген 1-2 бөлім" (1990), "Ықтималдық
қайраткері" (1998) ҚР Білім және теориясы және математикалық ста-
ғылым министрлігінің құрмет гра- тистика" (1998) оқу құралдарының,
мотасымен, "ҚР ағарту ісінің үздігі" 50-ге жуық ғылыми-әдістемелік жа-
белгісімен (1998) атағымен мара- рияланымның авторы.
патталды. Жезқазған қалалық және
облыстық мәслихаттарының депу-
таты болды. 60-қа жуық ғылыми-
әдістемелік еңбектері жарық көрген. ЖӘНІБЕКОВА Сайлаугүл Әшмұ-
2805 "Автомобиль және автомобиль ханқызы (1950 ж. Жезқ. қ.-да туған).
шаруашылығы" мамандығы бойын- - ұстаз, КСРО Жоғ. мектебінің үздігі
ша мемлекеттік стандарттың авторы. (1984). Қазақтың Қыздар пед. инст.
Ғылыми еңбектерінің тақырыбы: (географ-биолог) бітірген (1972).
"Автомобильдерді техникалық бап- Жұмысшы жастар мектебінің мұғалімі
тау", "Ғылыми-техникалық прогресс- (1972-1976), Жезқ. обл. жас натура-
нарықтық экономика дамуының листер станциясында әдіскер (1976-
негізі". 1977), обл. мұғалімдер білімін жетіл-
діру институтында кабинет меңг.
(1977), Жезқазған пединститутында,
кейін Ө.А.Байқоңыров ат. Жезқ.
ЖӘЛЕЛОВ Өміртай Жәлелұлы унив.-де геог. кафедрасының аға
(1943 ж.т.) - педагогика ғылым. оқытушысы (1977-2004). Абай атын.
, кандидаты (1983), ЖезУ профес- АМУ-інде аспирантураны бітірген
соры (1997), Жезқазған қаласының (1979-1983). 14 ғылыми жарияла-
Құрметті азаматы (2001), КСРО ҒА нымның авторы.
Сібір бөлімшесі (1970), Қарағанды
облыстық оқу бөлімі, мұғалімдердің
білімін жетілдіру институты,
білім қызметкерлері кәсіподағы ЖӘНІБЕКОВ Әшмұқан (1923-

облыстық комитеті (1973), ҚР Білім 1982 ж.ж.) Ұлытау ауд. "Қызыл
және Ғылым министрлігі (2001) Коммуна" колхозында туған.

пиғылында болған ағылшындардың
астыртын әрекетіне қарсы күрес
жүргізушілердің бірі. 1926-1936
ж.ж. Қарсақбай ауд. "Қызыл
отау" соты болған.1936 ж. Қарағ.
облысы құрылғаннан кейін Ұлытауға
жіберіледі. "Қызыл дихан", Алғабас
колхоздарын құруға қатысқан.
Еңбек демалысына шыққанға шейін
Сарыкеңгір кеңшарында қызмет
еткен(1961 ж. дейін). Республикалық
дәрежедегі зейнеткер.

Жезқ. қаласының алғашқы ЖӘНІБЕКОВ көшесі - Бөкейханов

құрылысшыларының бірі. Жезқазған көшесі мен Болман көшесі

құрылыс техникумын бітірген (1944- аралығында орналасқан. Не-

1956 ж.ж.). Еңбек жолын Ұлытау гізінен жер үйлер. Жәнібеков

аудандық прокуратурасында хатшы (Угар) Мұқатайұлы (1887-1932)-

болудан бастаған (1941). Кейін рев.жұмысшы қозғалысына белсене

"Қарағанды көмір" тресінің №1-2 қатысушы. 1917 жылдан Компар-

шахталарына ауысады (1942), онда тия мүшесі. Өмірінің соңғы жыл-

вагоншы, таукен десятнигі болады. дары Петропавл губ. атқком. рев.

Жезқазғанға қайтып оралып, трибуналының нұсқаушысы және

"Қазмысқұрылыс" тресі "Жилстрой" мүшесі, Қарқаралы уездік мили-

құрылыс басқармасы бастығының ция бөлімінің, Семей қаласының

кемекшісі болады (1947). Меке- милиция бөлімінің бастығы болды.

медегі партия ұйымының хатшысы Көше революционердің құрметіне

болады. "Қазмысқұрылыс" т р е с і н і ң аталған.

құрылымдық салаларында ("Культ-

бытстрой", ДСК, "Фундаментстрой", ЖЕДЕЛ ЖӘРДЕМ СТАНЦИЯОЫ -

"Шахтстрой", " П М К - 5 " т . б . ) аға әуелде пункт есебінде (1954-1960)

прораб, бас инженер болып, №1 аурухананың құрамында болған,

Жезқазған, Сәтбаев қалалары, онда тек фельдшерлер жұмыс

Жезқазған мыс зауыты құрылысына атқарды. Жүк машинасы, атарба,

ат салысады. Мәскеуде өткен шана сияқты кез-келген көліктермен

Бүкілодақтық құрлысшылар көмек көрсетілетін.Елуінші жыл-

кеңесіне қатысқан (1958). Бірнеше дардың ортасында станцияның

медальдармен, ҚазКСР Жоғ. бас дәрігерлігіне А.И.Сапрунов

Кеңесі Құрмет грамотасымен тағайындалды. Жезқазған қ. обл.

марапатталған. орталығы болғаннан (1973) бастап

станциядағы бекет саны 10-12-ге

ЖӘУТІКОВ Көкше (1888 ж.т.-1971 дейін жетті, әйелдерді босандыруға

ж.қ.б.) бұрынғы Атбасар уезі көмектесетін, реанимациялық,

Бағаналы болысында(қазіргі Қарағ. жарақатқа немесе уланған жағдайда,

обл. Ұлытау ауд. Сарыкеңгір жүйке ауруларына алғашқы көмек

елді мекенінде) туған. Балалық беретін бригадалар ұйымдасты-

шағы Есіл-Атбасар өңірінде өткен. рылды. Материалдық-техникалық

Атбасар ревкомының мүшесі. базасы жақсарып, оттегі беру,

Қарсақбай мыс заводын бұзып кету жүрекке массаж, трахеостомия

жасау мүмкіндіктеріне ие болды. Же-

дел көмек көрсететін аппараттармен Ауданы 17,6 км2, ұзындығы 11 км,
жабдықталды. Қазір 7 бекет және 8 енді жері 2,5 км, ең терең жері 8,0
бригада бар. м, орташа тереңдігі 3 м, көлемі
76 млн.м3. Су жиналатын алабы
ЖЕЗДІ - Сарысу алабындағы өзен. 3580 км2. Өнеркәсіп орындарын
Қарағанды облысының Ұлытау ауда- сумен қамтамасыз ету және аудан
ны жерімен ағып өтеді. Ұзындығы шаруашылықтарының егіншілік жер-
91 км, су жинайтын алабы 3850 км2. лерін суару үшін пайдаланылады.
Ұлытаудың шығыс беткейінен бас- (Ұлттық энциклопедия, 3 том, 624
талып, Жезқазған қаласынан 25 км бет).
оңтүстікте Қаракеңгір өзеніне құяды.
Арнасы тік жар. Қар, жаңбыр суымен ЖЕЗДІ МАРГАНЕЦ КЕНІ Қарағанды
толығады. Көктемде ғана су ағады. обл. Ұлытау ауд. Жезқазған мыс
Жылдық орташа су ағыны 1,22 м3/ кенінен солтүстікке қарай 40 км
с. Жездінің кішігірім 16 саласы бар, қашықтықта орналасқан. Кен
олардың әрқайсысының ұзындығы орны 1941ж. Қ.И. Сәтбаевтың
10 км-ден аспайды. Өзен бойында басшылығымен жедел барланып,
Жезді кенті орналасқан. (Ұлттық эн- өндіріске қосылған. Кен алаңы
циклопедия, 3 том, 624 бет). жоғары девонның ірі малталыконл-
гомераттарынан, аркозды құмтастар
ЖЕЗДІ - Қарағанды облысының мен кремнийлі әктастардан
құралған. Жезді кентінің маңайында
Ұлытау ауданындағы кент, кенттік бұл жыныстар Есқұла антикли-
налінің оңтүстік-батыс қанатында
әкімшілік округі орталығы. Аудан орналасқан. Кен алаңын Жезді,
Қарсақбай, Ағадыр сырғу жарылым-
орталығы-Ұлытау селосынан дары оңтүстік-батыс, орталық және
солтүстік-шығыс блоктарға бөледі.
оңтүстікке қарай 67 км (Жезқазған Кен денелері тақта, линза және желі
түрінде Үйтас қабатының конгломе-
қаласынан солтүстік-батысқа қарай раттарында орналасқан. Солтүстік-
батысқа қарай 5 км-ге созылып, екі
35 км) жерде, жусан аралас астық катар белдем құрайды, қалыңдығы
солтүстік-батысында 120 м, оңтүстік-
тұқымдас шептер өскен бозғылт шығысында 40 м. Геологиялық
қимасында 6- 7 кен қабаттары бос
сұр топырақты шөлейт белдемде жыныстармен кезектесе орналасқан,
Кен қабаттарының қалыңдығы 1-12
орналасқан. Іргесі Ұлы Отан соғысы м-ден 30 м-ге дейін, желілердің
қалыңдығы 0,1-0,5 м. Кен түзуші
жылдары Жезді марганец кенін же- минералдар: браунит, гематит, маг-
иетит, якобсит, псиломелан, пиро-
дел игеру қажеттілігіне байланысты люзит және лимонит. Кентас сапасы
өте жоғары. (Ұлттық энциклопедия,
қаланды. (1942ж.). 1944ж. кентке ай- 3 том, 625 бет).

налды. 1963-97ж. Жезқазған облысы,

Жезді ауданының орталығы болды.

Жездіде марганец кенін өндіру және

байыту мен шұғылданатын марга-

нец кеніш басқармасы, тұрмыстық

қызмет көрсететін комбинат, орта

мектеп, кеншілердің мәдениет үйі,

кітапхана, аурухана, емхана, сан.-

эпидемиологиялық станса, т.б. бар.

Кент арқылы Жезқазған-Ұлытау-

Арқалық автомобиль жолы өтеді.

(Ұлттық энциклопедия, 3 том, 654

бет).

ЖЕЗДІ БӨГЕНІ Қарағанды обл. ЖЕЗДІ ТАУ - КЕН ЖӘНЕ БАЛҚЫТУ
Ұлытау ауд., Сарысу алабының Жез- ІСІ ТАРИХЫНЫҢ МҰРАЖАЙЫ
ді өзенінің бойында орналасқан. Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің
12.12.1988 ж. шешімі бойынша ұйым-

дастырылды. 1994 ж. 15 шілдеде ре- Елуқұдық. Ол қазіргі Кресто кеніші-
сми түрде ашылды. Мұражай көне нен оңтүстікке қарай 1 шақырым
және орта ғасырлардағы тау-кен жерде, Жезқазған кенішінің оңтүстік-
балқыту ісіне қатысты жәдігерлерді шығысында орналасқан. Мұнда
қола дәуірінен бастап кейінгі орта
көрсете отырып, палеолит кезеңінен ғасырларға дейін пайдаланылған
ғарыш дәуіріне дейінгі тарихты кен қорыту орындары, мыс, қалайы,
қамтиды. Мұражайда ашық аспан темір, алтын, күміс қорытпалары
астына қойылған металлургияға және олардың қалдықтары сол
қатысты көлемді экспонаттар, ежел- замандағы адамдардың өндірістік
гі мыс балқыту пешінің үлгісі, сон- мүмкіндігін көрсетеді. Бұл жерден
дай-ақ мәдени-тұрмыстық және эт- тұрғылықты және шаруашылық
нографияны сипаттайтын жүздеген құрылыстардың қалдықтары үйме,
бағалы жәдігерлер бар. Оның шұңқыр тәрізді шеберханалар мен
құрамына Қарсақбайдағы 1969 ж. қоймалар ашылды. Сондай-ақ,
ұйымдастырылған Қ.И.Сәтбаевтың Жезқазған аймағынан өте терең
мұражай-үйі де енеді. Жезді емес, шұңқыр тәрізді, жартылай
мұражайында 1994 ж. 3 қарашада жеркепелі қола дәуірі елді мекен-
Қазақстан Республикасының Прези- дерінің орындары табылды. Қазіргі

денті Н.Ә.Назарбаев арнайы болып, Кресто, Петро, Покро, Карпиенский,
қолтаңба қалдырған. Мұражайдың Раймунд, Златоуст және Тасқұдық
негізін салып ұйымдастырушысы әрі кен орындары ежелгі және орта
директоры М.Төрегелдин. ғасырлардағы негізгі кен қорыту

кеніштері болған. Жезқазғанның
ежелгі кен шығаратын орындары
өте үлкен, тіпті, кейде 1 шақырымға
"ЖЕЗКАЗГАНСКАЯ ГАЗЕТА" - 1997 дейін созылып жатқан. Жезқазғаннан
ж. 12 шілдеден бастап шығып келе ортағасырлық балқытылған кен
жатқан қалалық қоғамдық-саяси құймалары кездесті. Шұңқырлардың

газет. Алғашқы жылдары газет өлшемдері 4 х 6 м және одан да
құрылтайшылары Жезқазған қаласы үлкен. Олар бір-бірінен 1,5-2 м
әкімі мен қалалық мәслихаты болды, аралықта солтүстіктен оңтүстікке
кейіннен жекеменшік ЖШС болып қарай Милықұдық территориясын-
құрылған. Көлемі бір баспатабақ да орналасқан. Елді мекендерден
(жұмадағы саны 2 баспатабақ), садақ ұштары, қыстырғыштар, бас-
аптасына.үш рет шығады. Апталық тырылып жасалған өрнегі бар қыш
таралымы 16 мың дана. Бас ыдыстар табылды. (Ұлттық энцикло-
иедия, 3 том, 625 бет).
редакторы Елена Шальнова.

ЖЕЗҚАЗҒАН - ежелп кеніш ЖЕЗҚАЗҒАН - кент, Қарағанды обл.
орны. Қарағанды обл, Жезқазған Сәтбаев қ-қ әкімшілігіне қарайды.
қаласынан батысқа қарай 30 км Жезқазған қаласынан солтүстік
жерде орналасқан. 1946-47, 1949 - батысқа қарай 25 км, Сәтбаев
жылдары Н.В. Валукинский, Ә. қаласынан оңтүстік-батысқа қарай
Марғұлан зерттеген. Геолог С.Х. 5 км жерде орналасқан. Тұрғыны
Болдың деректері бойынша көне 9,4 мың адам (1999ж.). Іргесі
дәуірдің өзінде Жезқазған кеніш дүние жүзіндегі аса ірі Жезқазған
орындарынан миллион тоннадан ас- мыс кенін игеруге байланысты
там мыс өндірілген. Жезқазғанның 1907ж. қаланған. 1937 жылдан кент.
ежелгі және ортағасырлық орталығы Жезқазғанда жоғары дәрежеде
Милықұдық болған, оның ескі атауы техникаландырылған 10 шахта, 2

ашық карьер жұмыс істейді. Кентте баскетболдан Қазақстан біріншілігі
сыра зауыты, құрылыс материал- өткізіліп, "Қазақмыс" командасы
дарын шығаратын кәсіпорын, орта чемпион атанды (2002 ж.). 1960
және орталау мектептер, мәдениет жылдардан бастап Жезқазған
үйі, кітапхана, аурухана, емхана, туб- қаласы спорт ғимараттары саны
диспансер, сан.-эпидемиологиялық мен сапасының өсе түсуімен ғана
станса бар. Өндірісті және емес спортшылар табысының
тұрғындарды сумен жабдықтау үшін артуымен де ерекшеленеді. ЖКМК
Кеңгір бөгені және жер асты суы спортшыларының басын біріктіретін
пайдаланылады. Жезқазған арқылы КыСРО кәсіподақтарының ерікті
Жезді-Жезқазған теміржол тармағы спорт қоғамы (ДСО) құрылды.
және Жезқазған-Арқалық автомо- "Купрум" спорт клубы да осы жылы
биль жолы өтеді. (Ұлттық энцикло- кұрылды. Спорт клубының бірінші
педия, 3 том, 625 бет). терағасы Г.Х.Параниди болды.

ЖЕЗҚАЗҒАН АГРАРЛЫ-ТЕХНИ- ЖЕЗҚАЗҒАН БОТАНИКАЛЫҚ БАҒЫ.
КАЛЫК КОЛЛЕДЖІ 1997 жылы Ботаника бағы Кеңгір өзенінің
бұрынғы Жезқазған құрылыс тех- Жезқазған қаласынан оңтүстік-
никумы, Талап совхоз-техникумы шығыс бөлігінде 7 шақырым
және Жезқазған тау-кен техникумы- қашықтықта орналасқан. 1939ж.
ның негізінде құрылды. 1953 жылы КСРО Ғылым Академиясының
Жезқазған кешкі құрылыс технику- Қазақстан филиалының Жезқазған
мы ашылды, 1964 жылы Жезқазған тәжірибелік стансасы ұйымдасты-
тау-кен техникумы құрылды. Талап рылды. (Жетекшісі Ө. Оспанов).
совхоз техникумы ашылды. Кол- Оның ғылыми-зерттеу жұмыстары
ледждің типтік оқу корпустары және темендегідей бағытта жүрді:
жатақханасы бар. Құрылыс, эконо- Кеңгір совхозын ұйымдастыру; Жез-
мика және тау-кен бөлімдері бойын- қазған кен-металлургиялық комби-
ша оқу үрдісі жүргізіледі. Бүгінгі натының көгалдандыру цехын ұйым-
күнде колледжде 1050 оқушы дәріс дастыру; бау-бақша, саяжай, үй маңы
алады. шаруашылықтарын ұйымдастыру.
Станцияда ғылыми-зерттеу жұмыс-
тары ағашты-бұтаны, жеміс-жидек-
ЖЕЗҚАЗҒАН БАЙЫТУ ФАБРИКА- ті, көкөніс-бақша, гүлді өсімдіктер,
СЫНЫҢ СПОРТ САРАЙЫ - 1964 жемшөптік өсімдіктермен жүргізіліп,
ж. пайдалануға берілді. Ғимаратта олардың өңірдегі өсімдік қоры зерт-
волейбол, баскетбол ойындарына теліп, шаруашылыққа маңызы бар
лайықталған спорт залы және түрлері анықталды. Зерттеу жұмысы
теннис, күрес, ауыр атлетика, барысында өсімдіктерді өсіру агро-
шейпинг т.б. спорт түрлері бойынша техникасы, топырақты өңдеу, суару
жаттығу жұмысын жүргізетін арнайы әдістері қарастырылған. Сондай-ақ
бөлмелер бар. Спорт сарайында суармалы емес егіншілік жөнінде
жыл сайын дәстүрлі түрде зерттеулер жүргізілді (бидай, жем-
. интернационалист-жауынгерлер шөптік өсімдіктерді өсіру). Ғылыми
А.Мамажанов пен В.Тарадайды жетекшісі ҚазКСР Ғылым Академи-
еске түсіру мақсатында бокстан ясының корр.мүшесі А.М.Ғаббасов.
республикалық турнир және 1947-1950 жылдары тәжірибелік
КСРО спорт шебері С.Т.Сәбеев станцияның ғылым. қызметкері
атындағы жүлде үшін еркін күрестен Н.М.Щербинин көкөністерді өсіруге
республикалық турнир өткізіліп топырақты терең өңдеудің тиімділігін
тұрады. Осы спорт кешенінде дәлелдеді. 1940-1945 жылдары

П.К.Фортунатов ағашты-бұталы шетелдерімен байланыс жасайды.

өсімдіктердің 125, оның ішінде 40- Ботаникалық бақтың қазіргі дирек-

тан аса жемісті-жидекті түрін сынап, торы Селиванова К.М.

бақты. Соның нәтижесі бойынша

Жезқазғанның қатаң климатына сай

бірнеше түрлер ұсынылды. Олар "ЖЕЗҚАЗҒАН ГЕОЛОГИЯ" АҚ - 1994

- сары акация, татар ұшқаты, жіңішке ж. Жезгеолбарлау экспедициясы

жапырақты жиде, жыңғыл, шеңгел, базасының негізінде құрылды. Бұл

итмұрын, қарағаш, америкалық мекемеде басшылары әр жылда-

7 үйеңкі, татар үйеңкісі т.б. 1957 ры Штифанов В.И., Асанов М.А.,

жылы академик Қ.И.Сәтбаевтің Басов В.В., Құсайнов Ж.И. басшы

ұсынысы бойынша ҚазССР ҒА болып істеді. Бас инженер болып

Президиумы тәжірибелік станци- Есентаев У.Е., Омаров М.О., бас

яның негізінде ҒА Ботаника инст. геолог болып Струтынский А.В.,

Жезқазғандағы бөлімшесін ұйым- Сүлейменов К.Д., Ужва В.И., бас

дастыру жөнінде шешім қабылдады, геофизик болып Казимир В.Т., бас

ал 1966 жылы бөлімше Жезқазған гидрогеолог болып Бейпілов Т.А.

ботаника бағына айналды. Әр істеді. 1997 ж. АҚ-ның бақылау па-

жылдары басшылық қызметте кеті "Қазақмыс" корпорациясының

болған Б.К. Скупченко, К.А.Хохлова, қолына көшті. 'Жезказғангеология"

В.Ф.Шаталина, Т.Г.Дмитриева, АҚ корпарацияның тапсырмасымен

М.Б.Биржанов сияқты мамандар Қарағанды, Шығыс-Қазақстан, Пав-
Жезқазған өңірінде ботаника ғылы- лодар және Ақтөбе обл. кен орында-
мының өркендеуіне көп үлес қосты. рында геолог. барлау жұмыстарын
К.А.Хохлова ботаникалық бақта гүл жүргізеді. Кенді іздеу, барлау,
өсірумен айналысып 900 түрлі сәнді- инженерлік-геологиялық және

декоративтік гүлдерді, оның 751 гидрогеологиялық жұмыстар әр

ашық аспан астында 149 жылыжай- түрлі тереңдіктерде (1800 м. дейін)

да сынап бақты. Қазір Жезқазған ЗИФ - 650, 1200, СКБ - 4,5, КГК

ботаникалық бағы фитоинтродук- - 100 бұрғылау агрегаттарымен, сол

ция және ботаника институтының сияқты К№ЕБЕL кондырғыларымен

бөлімі болып табылады. Жезқазған жүзеге асырылады. Зертхананың

ботаника бағының жемісті-жидекті зерттеу жұмыстарында рентген-ра-

өсімдіктер коллекциясында КСРО диометрлік анализ алу үшін РЛП-

селекциясында алынған алманың 21 компьютерлендірілген прибор,

145, алмұрттың 6, қарақаттың 18, судың, тау жыныстарының және кен-

қарлығанның 11 іріктемесі бар. нің құрамын, мөлшерін анықтау үшін

Қазақстан флорасының пайдалы қазірі заманғы Орtimа - 2000 DY

және сирек түрлер коллекциясы 270 спектрометрі қолданылады. Аталған

түрден тұрады. Оның 22 түрі сирек кәсіпорында ұзақ жылдар бойы

және ҚР "Қызыл кітабына" енген. жұмыс істеп келе жатқан геологтар:

Олар қорғауды қажет етеді (тау Ужва В.И., Когай С.Г., Гайдышев

жуа, игренк қызғалдағы, қос гүлді В.В., Бакарасов Е.В., Арыстанбаев

қызғалдақ Ұлытау түймешетені, қос А., Ысқақов К.И., Смирнов В.А.,

гүлкекіре). Ботаникалық зерттеудің Смирнов Н.Н., Кнаус В.Я., Чеглаков

нәтижесі бойынша 5 кандидаттық А.И., Оразбеков А.В., Гостев А.Д.,

диссертация, 100-ден аса басылым- Штифанов А.В., т.б. Бүгінде АҚ-ның

дар жарық көрді. Ботаникалық бақта басшысы Ешимов Қ.Д.

қаланы көгалдандыру мақсатында

жеміс жидекті, ағаштар мен бұталар,

сәнді-декоративтік гүлдер өсіріледі.

Ботаникалық бақ таяу және алыс

педагогикалық училищесі болып карьерлері Жыланды кен орыны,

ашылған. Училищенің алғашқы ди- Шығыс Қазақстан обл. "Артемьевск"

ректоры Сапақов Ақбар Әбеуұлы кеніші, Қосмұрын-Ақбастау ТБК.

болды. (1966-1974ж.ж.). 2000 Жамбыл обл. Шатыркөл кеніші.

жылдан гуманитарлық колледж. 2003ж. инст. жобалауымен бір ғана
Колледжде "Бастауыш сынып-
маманмен басқарылатын қазіргі
та оқыту" және "Шет тілі" бөлімі,
күндізгі және сырттайғы бөлімдері талапқа сай автоматтандырылған

бойынша орта арнайы білім бе- кешен корпорация күшімен

реді. Колледждің директорлары: салынды. 2003ж. Жезқазған

1974-1982ж.ж.- Серкебаев Қасым жобалау институты 94,63 млн.теңге

Серкебайұлы; 1982-1987ж.ж.- көлемінде ғылыми-техникалық

Баянқұлов Телеу Баянқұлұлы; өнім берді. Инст. директоры Н.Х.

1987-1990ж.ж.- Ким Анна Трофи- Шакиров.

мовна; 1990-жылдан Исмағамбетов

Ғалымжан Құрманұлы. 1966-2004 "ЖЕЗҚАЗҒАН ЖОЛДАРЫ" - ашық
ж.ж. аралығында 7000-ға жуық орта акционерлік қоғамы жол құрылысы
арнайы білімі бар мамандар даярлап саласында Қазақстан бойынша
шықты. Колледжде тәжірибесі мол, танымал кәсіпорын. ҚР Президен-
үздік оқытушылар мен әдіскер-ұста- тінің "Қазақстан жолдары" мемле-
здар дәріс береді.
кеттік компаниясын құру туралы"

(21.06.1993) Жарлығы бойынша,

ЖЕЗҚАЗҒАН ЖОБАЛАУ ИНСТИТУТЫ. Жезқ. обл. автожол басқармасы
2003ж. "Қазақмыс" корпорациясы АҚ болып құрылды. "Битти-Афдан
Жезқазған кешенді ғылыми-зерттеу Жезқазған жолдары" бірлескен
және жобалау - конструкторлық кәсіпорыны құрамында олар рес-
түстіметаплургия институты екіге публика өміріндегі аса маңызды Ал-
бөлініп, бір бөлегі Жезқазған маты-Астана автомобиль жолының
жобалау институты болып құрылды. Гүлшат-Ақшатау, Осакаровка-Виш-
Инст. қазіргі заманның талабына сай невка аралығын, Сырдария өзеніне
компьютерлі техникамен жобалау көпір, Үшарал-Достық жолын (2002-
жұмыстарын жүргізіп, экологиялық, 2003) салған.

технико-экономикалық және

басқа да міндеттерді орындауға ЖЕЗҚАЗҒАН ЖЫЛУ - ЭЛЕКТР
ОРТАЛЫҒЫ. 1941 ж. "Жылу-электр
қажетті кешенді бағдарламалармен жобалау институтының" Харьковтағы
бөлімшесіне Жезқазған жылу-электр
жабдықталған. Инст. құрамында орталығын жобалау жұмыстары тап-
сырылды. КСРОХалық Комис. Кеңесі
жоғары білікті мамандар, ғалым-
1946 ж. наурызында "Жезқазған
дар (т.ғ.д. Николаев Е.И., э.ғ.к. мыс өндіру комбинатының
құрылысын қайта жалғастыру тура-
Низаметдинов М.К., т.ғ.к. Салықов лы" қаулысында жаңа комбинаттың
құрылысын халық шаруашылығының
Е.К., т.ғ.к. Шальтыкова Р.М.), аса маңызды міндеттерінің бірі
ретінде есептеп, кәсіпорындардың
барлығы 300 адам еңбек етеді. Жыл құрылысын тез арада бастауды
және қуаты 48 мың кВт жылу-электр
сайын жобалаушылар 300-ге тарта стансасын қолға алуды жоспар-
лады. ЖЭС орталығының жобасы
жобалау жұмыстарын орындайды.
1947 ж. қараша айында Одақтың
Ең қомақты өндірістік жобалар:

Қарағанды обл. Жезқазған қ. 73/75

шахта, Балқаш қ. мырыш зауыты,

Абыз кеніші, Қарағайлы - Абыз

ТБК, "Промежуточная" шахтасы,

Балқаш қ. "Тасқұдық" жерасты

учаскесі, "Жаман-Айбат" кеніші,

"Нұрқазған" кеніші, "Итауыз",

"Қыпшақпай", "Қарашошақ"

Түсті металлургия Министрлігінің

Бас мыс басқармасында бекітілді. "ЖЕЗҚАЗҒАН ЖҰМЫСШЫСЫ"

ЖЭС орталығы Үлкен Жезқазғанның Жезқазған қалалық партия коми-

алғашқы кешендерінің бірі бо- теті мен еңбекшілер депутаттары

лып есептелінді. Электростанция қалалық кеңесінің органы, аударма

құрылысы 1948 ж. мамыр айын- газет болды. Апғашқы саны 1955

да басталды. Кешеннің бірінші ж. тамызда оқырман қолына тиген

кезегі 1952 ж. 7 қараша айында басылым негізінен "Джезказганский

пайдаланылуға берілді. ЖЭС ке- рабочий" газетінде жарияланған

шенінің бірінші кезегінің салыну мақалаларды қазақшалап басты.

құны 108 миллион 107 мың 688 Арасында өзінің төл мақалалары

сомға бағаланды. ЖЭС орталығының мен хабарларды, жергілікті ақын-жа-

бірінші кезектегі комплексі бу зушылардың шығармаларын жари-

өндіретін (сағатына 100 тонна) екі ялап тұрды. Газет 1962 ж. жабылып
қазандықтан, қосымша 35 кГс/см2 қалды.

(атмосфера), әрқайсысы "Бибкок-

Вилькокс" ағылшын фирмасында

жасалған және әрқайсысының қуаты ЖЕЗКАЗҒАН ИНДУСТРИАЛДЫҚ-
25 мВт-н туратын 2 турбогенератор-
дан тұрады. Екінші трубогенератор ГУМАНИТАРЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ
АТ-25-2 1953 ж. 10 желтоқсан айын-
да орнатылып, пайдалануға берілді. Қазақстан Республикасы Ғылым
Үшінші трубогенератор 1955 ж. 31
желтоқсан айында пайдалануға және білім министрлігінің N420
берілді. 1956 ж. қысымы 35 ат-
мосфера бу шығарушы 150 т/ бұйрығымен Ә.А.Байқоңыров
сағ. №3 қазандық берілді. 1960
ж. 220т /сағ. бу шығаратын №5,6 атын. Жезқазған университетінің
қазандықтар және қуаты 50 мВт-ң
№5 турбогенератор іске қосылды. жанынан 2003 жылдың маусым
1962 ж. 6ОмВт-ң №6 трубогенера-
тор, 1969 жылы №7 трубогенератор айында құрылды. 0009842 нөмірлі
пайдапануға берілді. 1973-1976 жж.
Электр қуаты 265 мВт-қа дейін жет- мемлекеттік лицензияға ие. 2003-
ті. 1996 ж. қыркүйек айында ЖЭС
орталығы "Жезқазғанытүстіметалл" 2004 оқу жылында "Қаржы", "Эко-
АҚ-ң құрамына енгізіледі. Алғашқы
энергетик мамандар Жезқазғанға номика", "Бухгалтерлік есеп және
КСРО Түсті Металлургия Минист.
жіберген, жоғарғы оқу орындары- аудит", "Есептеу техникасы мен
ның түлектерінен тұрды. Солардың
ішінде А.Охотников, М.Колобочкин, автоматтандырылған жүйелерді
А.Перфильев, Е.Шейнберт болды.
ЖЭС орталығының салыну мақсаты- бағдарламамен қамтамасыз ету"
Жезқазған өңіріндегі өнеркәсіп
мамандықтары бойынша 699

оқушы күндізгі және сырттай оқу

бөлімдеріне қабылданды. 2004-2005

оқу жылында "Шет тілі", "Стандарт-

тау, сертификаттау және • өнімнің

сапасын бағалау" мамандықтары

ашылды. Барлығы 1597 оқушы білім

алуда. Колледжде 101 оқытушы

еңбек етсе, оның 1-уі ғылым до-

кторы, 7-уі ғылым кандидаты, 4-еуі

ғылым магистрі. Колледж директоры

- тарих ғылымдарының кандидаты,

доцент М.К.Тілеужанова.

ошақтарын, өсіп келе жатқан

қалаларды электр қуатымен, жылу- ЖЕЗҚАЗҒАНИТ - минерал, рений
мен қамтамасыз ету үшін дүниеге мен мыстың сульфиді. Химиялық
келді. формуласы Си(RеМо)S4. 1961 жылы
Т.А. Сәтбаева мен Е.М.Поплавко
Әдеб.: Большой Жвзказган Алматы 1994 г. Жезқазған кентастарын толық
С.Лапан, Т.Исмагулов История и әтапы разви-
тия әнергетики Жезказганского промышленно-

го района Жезказган 1998 г. микродиагностикалық зерттей

келе, Жезқазғанитті алғаш тауып, құрамында 17 шахта мен үш ашық
толық құрамын және құрылымын жұмыс алаңы, Қарсақбай зауыты
анықтаған. Жезқазғанит халькозин- мен Байқоңыр көмір ошақтары
борнит кентастарының ішінде, жіп, болды. Өнд. аудандарда, қазба
ілмек, глобульдер немесе сопақ байлықтарын өндіруге арналған 1954
сфера пішінді бөлшектер түрінде ж. Жезқазғанда №1 мыс кенін байы-
түзіледі. Өте ұсақ колломорф- ту фабрикасы салынды, ол 1962 ж.
ты агрегаттар түрінде кездеседі. ал №2 фабрикамен толықтырылып
Жезқазғаниттің түйіршіктері микро- техникалық және шаруашылық ке-
скоппен 1000-20000 есе ұлғайтқанда шенін құрды. Комбинаттың мыс
ғана көрінеді. Электр тоғын өткіз- концентраттары Балқаш кен-метал-
гіш. Шағылысқан жарық сәулесін- лургия комбинатына, Красноуральск,
де - қоңырлана түседі. Қаттылығы Қарағаш комбинаттарына, Сред-
борнитке жақын (3-4). Спектрлік не-Уральск мыс қорыту зауытына,
талдау бойынша құрамында Rе-52%, қорғасын концентраты Ленингорск
Мо-26%, S-22% және аз мөлшерде полиметалл комбинатына, Шымкент
қорғасын және мыс қоспалары қорғасын зауытына, тазартылмаған
бар. Жезқазғаниттен рений алы- мыс Мәскеудің мыс-электролит за-
нады. Құрамында Rе мөлшері уыттарына, шақпақталған мыстары
көп болса, кен орнын құрайды. Румынияға, Венгрияға, Германияға,
Жезқазғанит алғашқы Қазақстан Польшаға, Чехословакияға

жерінде табылған сирек кездесетін жөнелтілді. 1958 ж. Түсті метал-
жаңа минерал эталоны Қ.И. Сәтбаев лургия министрлігінің бұйрығымен
атындағы геологиялық ғылымдар Жезқазған кен-металлургия
институтының көрмесінде сақтаулы. комбинаты болып қайта құрылды.
Жезқазғандағы Покро шахтасын- Оған өнд. аудандағы барлық түсті
да табылған минералдың түсі металлургия кәсіпорындары кір-
қызғылт, ақшыл сары, сұйықталған ді. Байыту фабрикалары мысты
азот қышқылының (1:1) әсерімен бір қалыпты айыруда 91-91,5%-ға
қоңырланады. Қойылтылған азот дейін, қорғасынды 70-71%, мы-
қышқылында ериді. Басқа реактив- рышты 48-50%-ға қамтамасыз етті.
тер әсер етпейді. Дайын өнім шығару мақсатында

1966 ж. Жезқазғанда мыс қорыту
Зауытының құрылысы басталды. Ал
ЖЕЗҚАЗҒАН КЕН - МЕТАЛЛУРГИЯ 1971ж. оның бірінші кезегі-элект-
КОМБИНАТЫ - түсті металлургия са- ролит өндіретін цех қолданылуға
ласына жататын кәсіпорын. 1928 ж. беріліп, 1977ж. зауыт кешені
кен орындарының және Қарсақбай толығымен салынып бітті. Нарықтық
мыс қорыту зауытының негізінде қатынас ерекшеліктеріне байланыс-
құрылған. КСРО ХалКомы мен БК ты Жезқазған өнеркәсіп кешенін-
(б)П. Орт. Комитетінің ұйғаруы де дағдарыс орын алды. Өндірісті
бойынша ЖКМК қайта салу және қалпына келтіру мақсатымен үкімет
оның 1-кезегін 1940 ж. пайдалануға кепілдігімен Жезқазған ҒӨБ өндіріс
беру белгіленді. Партияның VIII дағдарысынан шығу үшін 500 млн.
съезі (1939) ЖКМК құрылысын АҚШ доллары көлемінде ұзақ мер-
шапшаңдату міндетін қойды. 1941 зімге несие алу құқына ие болды.
ж. Жезқазғанда 5 шахта, 1 карьер 1995 ж. маусымында Қазақстан
жұмыс істеп, өнеркәсіптік жаңа объ- Үкіметінің шешімімен акционерлік
ектілер құрылысы кеңінен жүргізілді. қоғамның басқару құқы Оңт. Корея-
1943 ж. сәуірде КСРО Түсті метал- ның "Самсунг Дойчланд ГМБХ" фир-
лургия министрлігінің бұйрығымен масына бес жыл мерзімге берілді.
Жезқазған мыс комбинаты құрылды, 1995ж. басында ай сайын орта есеп-

пен 10 мың т. жуық мыс өндірілсе тей!", Н.Островскийдің "Құрыш қалай
бір жылдан кейін оның деңгейі 15-18 шынықты?", (Қазақстан комсомолы
мың т. дейін көтерілді. ЖКМК ҰОС сыйл., 1978ж. режиссері Тәпенов),
жылдарында мемлекеттік қорғаныс О.Бөкеевтің "Құлыным менің" т.б.
комитеті және КСРО түсті мет. хал. секілді күрделі шығармаларын сах-
комиссариатның Ауыспалы Қызыл налап, көрермендер ықыласына
Туын 16 рет иеленді. 1966ж. Ленин бөленді. Бүгінгі күнге дейін театр
Орденімен, Қаз КСР-нің 50 жылдық сахнасында дүние жүзі мен ТМД ел-
мерекесін лайықты табыстармен дерінің, сондай-ақ, ұлттық драматур-
қарсы алған үшін КОКП ОК-нің, гиямыздың 200-ден астам таңдаулы
КСРО Мин. Кеңесінің, КСРО Жоғарғы туындылары қойылды. Олардың
Кеңесі. Президиумының, Қазақстан арасында Ж.Б.Мольердің "Әлін біл-
КП ОК-нің, Қаз.КСР Жоғарғы Кеңесі меген әлек, У.Шекспирдің "Ромео-
Президиумының Ескерткіш туымен Джульетта", М.Әуезовтың "Таңғы
марапатталды (1970). Қаз.ҒА Пре- жаңғырық", "Қара қыпшақ Қобы-
зиденті Қ.И.Сәтбаевтың Жезқазған ланды", "Қарагөз", Ғ.Мүсіреповтың
кен орындармен барлау және игеру- "Қыз Жібек", "Қозы Көрпеш-
ге қосқан аса зор еңбегі бағаланып Баян сұлу", Ш.Хұсайыновтың
Жезқазған кен-металлургиялық ком- "Алдаркөсе", Ә.Нұрпейісовтің "Қан
бинатына Қ.И. Сәтбаев (1964 ж.) аты мен тер", Ш. Мұртазаның "Ста-
берілген. линге хат", Т.Ахтановтың "Күшік

күйеу", Қ.Мұхаметжановтың "Жат
елде", Д.Исабековтің "Әпке",
ЖЕЗҚАЗҒАН ҚАЗАҚ МУЗЫКАЛЫҚ Ә.Тәжібаевтың "Көтерілген

ДРАМА ТЕАТРЫ - С.Қожамқүлов күмбез", Ш.Айтматовтың "Араным,
атындағы, Торғай облыстық қазақ Әселім", М.Байджиевтің "Жекпе-
музыкалық драма театры деген жек", С.Асылбековтің "Желтоқсан
атаумен 1972ж. бұрынғы Торғай жаңғырығы", т.б. көрермендер тара-
облысының орталығы Арқалық пынан жоғары бағасын алған, өзге-
қаласында құрылды. Оның ше өрнек, к-ркемдік шешімін тапқан
іргетасын Мәскеудің Жоғары театр шығармалар болды. Режиссер
училищесінің актерлік факультетін Ж.Хаджиев сахналаған қойылымдар
және Алматы енер институтын (қазір театр ұжымының ғана емес, отандық
Қазақ ұлттық өнер академиясы) театр өнерінің табысы ретінде
бітірген жастар қалады. Театр бағаланды. Олардың ішінде "Қыз
шымылдығы 1972 жылдың желтоқсан Жібектегі" Бекежанды бұрынғы
айында М.Әуезовтың "Айман- қойылымдардан өзгеше бейнеле-
Шолпан" комедиясымен ашылды. ген А.Исмағұловқа 1989ж. Бішкекте
Театр труппасына режиссер өткен Орталық Азия республи-
Ж.Есенбеков жетекшілік етті. 1974ж. калары театрларының аймақтық
театр труппасына Қазақстанның фестивалінде бас жүлде берілді.
халық артисі З.Сүлейменов, актер Мүсіреповтің 90 жылдығына орай
Ә.Теңелбаев келіп қосылды. Театр ұйымдастырылған республикалық
құрамында Ш.Есенғұлова мен театр байқауында "Қозы көрпеш-
М.Манапов, т.б. жемісті еңбек етті. Баян сұлу" қойлымы бас жүлдеге
1981ж. театрға С.Қожамқұлов есімі ие болды. Абайдың 150 жылдығына
берілді. 1988ж. театр Жезқазған орай өткен республикалық те-
қаласына қоныс аударды. Те- атрлар фестиваліндегі "Ерте оян-
атр аз жылда Ф. Эрвеннің "Түлкі дым, ойландым, жете алмадым"
бикеш", Б.Майлиннің "Шұға", қойылымындағы рөлі үшін актер
У.Гаджибековтың "Аршын мал алан", С.Бұлғақбаев бас жүлдеге ие бол-
М.Кәрімнің "Тастама отты, Проме- ды. Халық артисі Д.Жанботаев

(Жиренше) "ерлер образын" үздік рызда құрылды. Бөлімнің құрамында
8 бөлімше, 22 мемл. қызметкер
сомдағаны үшін арнаулы жүлде жұмыс істейді. Жезқазған қалалық
әлеуметтік қамсыздандыру бөлімі
алды. Бішкекте өткен "Ш.Айтматов 1954 жылы құрылған еді. Құрамында
зейнетақы, жәрдемақы тағайындау,
және театр" халықаралық театрлар төлеу және есеп бөлімдері бол-
ды. Қала әкімінің 12.02.1999 ж.
фестивалінде Хаджиев қойған "Ар- №53/2 шешімімен 1999 жылдың
1 наурызында жалғыз басты зей-
маным, Әселім" спектаклінде басты неткерлер мен мүгедектерге үйде
көмек көрсету бөлімшесі, сондай-
рөлде ойнаған Қ. Бегайдаровқа "ер- ақ Жезқазған қалалық әкімшілігінің
26.02.2003 ж. №113/2 шешімімен,
лер образын үздік сомдағаны үшін", ҚР №343-11 11.06.2002 ж. "Кемтар
балаларды әлеуметтік медициналық-
қойлымның музыкасын жазған те- педагогикалық . қолдау туралы"
заңын жүзеге асыру мақсатында,
атрдың музыка бөлімінің меңгерушісі, әлеуметтік тұрмыстық қызмет
көрсету орталығы жанынан "Кемтар
композитор М.Түсіпбековке "ең балаларға үйде қызмет көрсету"
бөлімшелері ашылды. 2000 жыл-
үздік музыкасы үшін арнайы дың 30 мамыр айынан бастап қала
әкімінің шешімі бойынша "Белгілі
жүлделері берілді. Театр ұжымы Ал- тұрағы жоқ адамдарды әлеуметтік
бейімдеудің" 40 адамдық қалалық
маты қаласында төрт рет (1974,1987, орталығы ашылды. Құрамында 23
қызметкер жұмыс атқарады.
1992, 1995) шығармашылық есеп

берді. Театрдың кәсіби тұрғыдан

өсіп, дамуына белгілі режиссер

Қ.Жетпісбаев (1974-75), Е.Тәпенов

(1976-79), Ж.Есенбеков (1972-82),

Ж.Хаджиев (1982-88), А.Дүйсебаев,

Е.Дүйсенбинов, М.Бекхожин,

С.Қарабалин, М.Ахманов елеулі
үлес қосты. Театрда қазір 1-халық
артисі, З-Қазақстанға еңбегі сіңген
артист, 1-Қазақстанның еңбегі
сіңген мәдениет қызметкері, 1-
"Ерен ерлігі үшін" медалінің иегері
еңбек етеді. (Ұлттық энциклопедия,
3 том, 626 бет).

ЖЕЗҚАЗҒАН ҚАЛАЛЫҚ ӘСКЕРИ ЖЕЗҚАЗҒАН ҚАЛАЛЫҚ ИНТЕРНА-
ТЫ. 1998 жылы жаңадан құрылған.
КОМИССАРИАТЫ (ЖҚӘК) - 1956 8 топқа жүйеленген 150 жетім,
қорғаушысы жоқ, көп балалы от-
ж. 15 қазанда қүрылды. Алғашқы басының балалары тәрбиеленуде.
Жезқазған қаласының төңірегінде
комиссары - подполковник мектептері жоқ разъездері мен елді
мекендерінен 67 бала тәлім алады.
Аванесов А.С. ЖҚӘК-ты барлық Педагогикалық ұжымның құрамы
25 адамнан. Интернаттың қазіргі
құрамымен Түркістан, кейін Орта директоры - ҚР білім беру үздігі
Т.Сейткаримов.
Азия әскери округіне бағынды, ал
ЖЕЗҚАЗҒАН КАЛАСЫНЫҢ ҚҰРМЕТТІ
1992 ж. 12 тамызда ҚР Қорғаныс АЗАМАТЫ - Жезқазған қаласының
дамуына үлес қосқан және осы
министрлігі қарауына көшті. 1997 жердің топырағын басқан атақты
адамдарға берілетін мәртебелі атақ.
ж. 1 тамыздан бастап Қарағанда Бұл атақты Жезқазған қаласының

обл.әск.комиссариатына берілді.

Бүгінгі күні ЖҚӘК-ның әскери

комиссары подполковник Ахатов

М.У.

ЖЕЗҚАЗҒАН ҚАЛАЛЫҚ ЕҢБЕК ЖӘНЕ
ХАЛЫҚҚА ӘЛЕУМЕТТІК КӨМЕК
КӨРСЕТУ БӨЛІМІ. 2000 ж. 31 нау-

халық депутаттары кеңесінің атқару Заңына сәйкес Жезқазған қалалық
Мәслихатына 1994 ж. 5 жылға 25
комитеті 1966ж. 27 маусымдағы депутат сайланды. Қайта құрылған
бірінші шақырылған Жезқазған
қаулысынан соң бұл атақ үш жыл- қалалық мәслихаты - депутаттар
жиналысының бірінші сессиясы
дан кейін яғни 1969 жылдан бастап 1994 ж. 25 наурызда болды. Қалалық
мәслихат-депутаттар жиналысының
беріле бастады. Содан бері 170 аза- хатшысы болып А.Өсерова сай-
ланды және 5 тұрақты комиссиясы
мат "Жезқазған қаласының Құрметті құрылды.

азаматы" мәртебесін иеленді. Бұның 1. Экономика мен шаруашылық
механизмін басқару, жоспар
ішінде 56-сы ұшқыш-космоновтар. мен бюджет жөніндегі комиссия
(төрағасы Тайгөков А.М.)
ҰОС-на қатысқан 16 ардагерге осы
2. Халықты әлеуметтік жағынан
атақ берілді. Құрметті азаматтардың қорғау, қалалық әлеуметтік
саланы дамыту жөніндегі комис-
56-сы Кеңес Одағының батырлары, сия (төрағасы Бекметов Е.П.)

3-уі Социалистік Еңбек Ері (Шти- 3. Халықтың тұтыну тауарларын
өндіру және халыққа қызмет
фанов В.И, Гурба В.В. Раковский көрсету, экология және биоре-
сурстар, селоның әлеуметтік да-
В.М.); 2-уі КСРО Жоғарғы Кеңесінің муы мәселелері жөніндегі комис-
сия (төрағасы Наливайко И.Ю.)
депутаты. Сол сияқты құрметті
4. Заңдылық және құқықтық тәртіп
азаматтардың қатарында танымал мәселелері жөніндегі комиссия
(төрағасы Абайдуллаев Б.Б.)
ғалымдар да бар. 5 академик, 6-уы
5. Тексеру комиссиясы (төрайымы
ғылым кандидаттары. 170 құрметті Ткачева В.П.)

азаматтардың 19-ы әйелдер бол- Мәслихатты ұйымдастыру, құ-
қықтық және материалдық-тех-
са, оның ішінде 2-уі С.Савицкая никалық қамтамасыз ету үшін
қалалық Мәслихаттың аппараты
мен В.Терешковалар Кеңес 4 адамнан тағайындалды. 1999

Одағының Батырлары болып табы- ж. 20 қарашасында II шақырылған
лады. Қ.Сәтбаев пен Ю.Гагаринге Жезқазған қалалық Мәслихаты 4
қаланың Құрметті азаматы атағы жылға сайланды, құрамында 14 де-
өлгеннен кейін берілді. путат болды. II шақырылған қалалық
мәслихаттың хатшысы болып Өсе-
(Пайдаланған әдебиет. Муканов У.М. Почетные рова А.Т. қайта сайланды және 3
граждане города. Жезказган, 2003,-144стр). тұрақты комиссия құрылды.

ЖЕЗҚАЗҒАН ҚАЛАЛЬІҚ МӘСЛИХАТЫ 1. Бюджет саясаты, аймақтың
ҚР Конститутциясына сәйкес, дамуы мен өзін-өзі басқару
мәселелері жөніндегі комиссия
Жезқазған қалалық Мәслихаты (терағасы Ярмак Н.И.)
өкілетті орган болып табылады. Ол
жалпы мемлекеттік мүддені еске- 2. Әлеуметтік-мәдени жүйе, адам
ре отырып, қала тұрғындарының құқығы мен құқықтық тәртіп
ерік-жігерін іске асырып, жергілікті жөніндегі комиссия (төрайымы
мәселелерді. айқындайды, белгі- Дүйсембаева Ә.Қ.)
ленген шаралардың жүзеге асыры-
луын бақылайды. Оның қызметі ҚР 3. Тексеру комиссиясы (төрағасы
Конститутциясымен, ҚР "Қазақстан Тысевич С.А.)
Республикасындағы жергілікті мем-
лекеттік басқару туралы" Заңымен,
қалалық Мәслихат регламентімен
және ҚР басқа да заң жасау ак-
тілерімен басқарылады. Мәслихат
қызметінің негізгі түрі сессия
болып саналады. Мұнда заңды
түрде шешуге жататын мәселелер
қаралады. Қалалық Мәслихат
шешімдер қабылдайды. ҚР 1993
ж. 13 желтоқсандағы "Қазақстан
Республикасының жергілікті өкілетті
және атқарушы органдары туралы"

2001 жылдан 2003 жылға дейін 30 лесе отырып атқарады. Қалалық
сессия өтті. Оның 6-уы кезектен тыс. Мәслихаттың депутаттары айдың әр
Сессияларда 185 мәселелер қаралды. бейсенбісінде өз округтері бойынша
Негізгі мәселелер: 2001-2003 ж. сайлаушыларын қабылдайды.
арналған Жезқазған аймағының
әлеуметтік-экономикалық даму
бағдарламасын бекіту туралы; ЖЕЗҚАЗҒАН
КАЛАЛЫҚ ОҚУ
2001-2003 ж. арналған Жезқазған БӨЛІМІ - 1954 ж. желтоқсан айын-
аймағының туберкулез ауруына да ашылған. Алғашқы меңгерушісі
күрес бағдарламасын бекіту тура-
лы. 2001-2003 ж. арналған жастар Томарбай Жақыпұлы Жақыпов. 1994
кешенді бағдарламасын бекіту ту- ж. бастап Құсайын Далабайұлы Жа-
ралы. Ауылда жұмыссыздықты жою наев басқарып келеді. Қалалық оқу
бағдарламасын бекіту туралы. 2001, бөліміне 19 орта, 2 негізгі мектептер
2002, 2003 ж. арналған еңбекпен мен 1 бастауыш мектеп, 4 бала-
қамту бағдарламасын бекіту тура- бақша, 4 мектептен тыс тәрбие
лы. 2001-2003 ж. арналған қалалық беру мекемесі қарайды. Қалалық
бюджетті бекіту туралы, оның орын- оқу бөлімінде жалпыға орта білім
далысы. III шақырылған қалалық беру, мектеп жасына дейінгі оқу
Мәслихаттың бірінші сессиясы 2003 тәрбие ісі, тәрбие ісі бөлімдері және
ж. 5 қарашасында өтті. Қалалық әдістемелік кабинет жұмыс істей-
Мәслихаттың хатшысы болып Ме- ді. Қалада оқу-тәрбие жұмысын
дебаев С.Т. сайланды. Қалалық жаңаша (инновация) ұйымдастыру
Мәслихатқа 14 депутат сайланды. мақсатында 2 гимназия (№8, №26),
Қалалық Мәслихаттың 3 тұрақты 2 мектеп-лицей (№7, ҚТЛ), 1 мек-
комиссиясының құрамы бекітіліп, тепке дейінгі гимназия, 1 балаларды
жұмыс жасауда. Олар: бюджет, сауықтандыру бағытында жұмыс іс-
аумақтық даму және өзін-өзі тейтін балабақша бар. Қалалық оқу
басқару мәселесі жөніндегі тұрақты бөлімі білім беруге деген жаңаша

комиссия; Мәдени-әлеуметтік қатынастар мен түбегейлі өзгеріс-
терді төмендегідей негізгі бағыттар
сала, тәртіп сақтау, азамат құқығы бойынша жүзеге асыруда:
мәселесі жөніндегі тұрақты комис-
сия; Тексеру комиссиясы. Осы мер-
зім ішінде қалалық Мәслихаттың 11 • сапалы білім беруді ұйымдасты-
сессия өтті, оның ішінде 7-уі кезек- •
тен тыс. Қалалық Мәслихаттың жос- РУ;
пары бойынша сессияның қарауына
маңызды мәселелер енгізілді. Осы білім беру мекемелерінің
материалдық-техникалық базас-
ын нығайту;

сессияларда 63 мәселе қаралды. • педагог кадрлердің кәсіби білік-
Қаралған мәселелер бойынша заңға тілігі мен ғылыми-әдістемелік
мәдениетін көтеру;
сәйкес шешімдер қабылданды. Сес-
сияда 2004 ж. арналған бюджет, • білім жүйесін ақпараттандыру;
Жезқазған қаласының әлеуметтік-
экономикалық даму бағдарламасы, • білімді кәсібилендіру.
еңбекпен қамту бағдарламасы, "Дарынды балалар", "Ауыл мектебі",
тілдерді қолдану мен дамытудың мектептердің стратегиялық даму
қалалық бағдарламасы, сыбай- бағдарламалары жасалды. Қалалық
лас жемқорлыққа қарсы күрес әдістемелік кабинеттің жанынан
бойынша бағдарламалар бекітілді. оқу-әдістемелік және ғылыми-зерт-
Қалалық Мәслихат өз қызметін теу жұмыстарын іс-жүзіне асыру
қаланың атқарушы органдарымен, мақсатында, жаңашыл жобалар
ұйымдармен, кәсіпорындармен бір- мен бағдарламаларды жүзеге асы-
руда "Инновациялық үрдістерді

тәжірибеге енгізу", "Мемлекеттік командалық-штабтық жаттығуды
стандарттарды тәжірибеге енгізу" жақсы өткізіп, қалалық басқарма об-
зертханалары, №22 орта мектеп- лыс басшылығы тарапынан жоғары
тің базасында облыстық МБЖ мен
ҚД институтының ұжымдық оқыту бағаға ие болды. Қазір басқарма
әдісін тәжірибеге енгізу" мақсатында басшысы - Берік Шәкіжанұлы
зертхана, №11 мектеп "Тәй-тәй" Сүйменбаев. Ол 2002 жылы Амери-
бағдарламасын тәжірибеге енгізу ка Құрама Штаттарының ұйымдас-
бағытындағы облыстық базалық мек- тыруымен өткен арнайы оқу курсын
теп болып отыр. Бүгінгі күні қаланың тамамдады,

1430 мұғалімінің 47%-ы жаңа оқыту
технологияларын оқып үйреніп, 23%-
ы тәжірибеге енгізуде. ЖЕЗҚАЗҒАН ҚАЛАСЫНЫҢ ТАҢБАСЫ
(ол кезде герб деп аталған).

Жезқазған қаласының қала

ЖЕЗҚАЗҒАН ҚАПАПЫҚ ТӨТЕНШЕ мәртебесін алғанына 25 жыл толуы-
ЖАҒДАЙЛАР ЖӨНІНДЕП БАСҚАРМА на орай (1979 ж) қала таңбасының
1973 ж. бұрынғы облыстық үлгілеріне конкурс жарияланды. Осы
азаматтық қорғаныс штабы болып конкурста сәулетшілер Ж.Р.Башанов
құрылды. Басқармада 4 бөлім бар: пен В.Г.Ли ұсынған үлгі таңдау

шұғыл әрекет ету және азаматтық қорытындысы бойынша жеңімпаз
қорғаныс жұмысын жоспарлау болды. Таңбада Сарыарқаның мыс
бөлімі; төтенше жағдайлардың алдын байлығын аңғартатын сары, көкшіл
алу бөлімі; халықты, шаруашылықтық түсті мыс құю қалыбы бейнесін-
нысандарын және аумақты қорғау дегі қалқан, ғарышты бейнелейтін
бөлімі; байланыс және хабарлау, көгілдір түсті жұлдызды кеңістік, жас
дайындау және оқыту бөлімі.
Азаматтық қорғаныс штабының қала символы - жауқазын және Мен-
алғашқы басшысы подполковник делеевтің периодтық жүйесіндегі
Савельев Михаил Александрович. Си - мыс таңбасы берілген. Таңба
Жезқазған облыстық Төтенше Жезқазған қалалық халық депутат-
жағдайлар жөніндегі басқарманың тары Кеңесі атқару комитетінің 1979
бірінші бастығы полковник Ысқақов жылғы 14 желтоқсандағы 490/25
Мейрам Қабденұлы. Атқаратын нөмірлі шешімімен бекіді.

міндеттері: халықты, шаруашылық
нысандарын,аумақты табиғи апаттар,
төтенше жағдайлар жөніндегі ЖЕЗҚАЗҒАН ҚАЛАСЫНЫН ӨРТКЕ
мемлекеттік саясатты жүзеге асыру; ҚАРСЫ ҚЫЗМЕТ САЛАСЫ
аймақтық төтенше жағдайдың Жезқазған аумағындағы алғашқы
алдын алу және азаматтық қорғаныс ерікті өрт сөндірушілер қоғамы 1936
жүйесін дамытып, жұмыс істеуін ж. Қарсақбай кентінде құрылған.
ұйымдастыру; техногендік сипаттағы Кейінірек өңдірістің дамуына бай-
апаттардың алдын алу; аудандық, ланысты кәсіпқой өртсендіруші
қалалық атқарушы органдар- бөлімшелер ашылды. 1954 ж. тамыз
дың, мекемелер мен ұйымдардың айында Қарағанды обл. атқ. коми-
азаматтық қорғаныс пен төтенше теті ІІБ-нің бұйрығымен Жезқазған
жағдайлар женіндегі заңдардың қалалық ІІБ-інің Мемл. өрт бақылау
орындау барысын бақылау және инспекциясы құрылды. 1958 ж.
бұл бағыттағы жұмысын үйлестіру. Жезқазғанда обл. алғашқы өрт
Түркістан әскери округі Қолбасшы- депосы салынды. Облыс құрылуы
сының Құрмет грамотасымен мара- тұсында Жезқазған қ. х.ш. ны-
патталды 2004 жылдың сәуір айында сандары №1 және №25 кәсіпқой
өртсөндірушілер бөлімшелерінің

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама231

ген өрттен қорғау отряды құрылды
(ОПВО-8). Осы бөлімді ұстап тұру
үшін Жезқазған кен мет. комбина-
тымен келісім-шарт жасалды. 1999 ж.
қазан айында бұл бөлім таратылып,
'Өрт сөндіруші" РМК-ның Қарағанды
филиалы қарамағына өтті. Қазіргі
кезде осы филиалдың Жезқазған,
Сәтбаев, Балқаш қалаларында,
Қарсақбай, Саяқ, Қоңырат, Қушоқы,
Нұрқазған кеніштерінде бөлімшелері
бар.

қорғауында болды. 1982 ж. Қазақ ЖЕЗҚАЗҒАН ҚАЛАСЫНЫҢ ЭМБ-
ЛЕМАСЫ Жезқазған қаласының
КСР ІІМ-нің 12 мамырдағы № 069 50 жылдық тойы қарсаңында
айқындалды. 2003 жылдың қыркүйек
және 1982 ж. 25 мамырдағы №044 айында "Жезказганская газета"
басылымында қала эмблемасы-
ның үлгісіне конкурс жарияланды.
Конкурсқа 23 жұмыс түсті. Ко-
миссия Жезқазған мыс заводы-
ның жұмысшысы Ысқақов Махмет
Төлеуұлының конкурстық жқмысын
жеңімпаз деп шешті. Қала эмбле-
масы 2004 ж. 22 қаңтарында өткен
Жезқазған қалалық мәслихатының
сессиясында бекітілді.

бұйрықтарының негізінде №25 өрт

бөлімшесінің негізінде әскери-

лендірілген өрттен қорғау бөлімі ЖЕЗҚАЗҒАН ҚАРТТАР МЕН

құрылып, оның құрамында өрт МҮГЕДЕКТЕР ИНТЕРНАТ ҮЙІ ғима-

сөндіру штабы, байланыс торабы, раты 1990 ж. ақпан айында салынып

орталықтандырылған байланыс пунк- бітті. Сол жылы маусым айында

ті, №89 дербес әскерилендірілген өрт салтанатты ашылуы болды. Меке-

белімшесі болды. Әскерилендіріл- ме ол кезде ҰОС ардагерлері мен

ген өрттен қорғау бөлімінің бастау мүгедектерінің қарттар үйі болып

кезінде В.С.Чернокожев, А.В.Керхер, аталды. Алғашқы кезде (1990, ма-

А.И.Смоченко, А.И.Шайкин, усым) 9 адам қабылданды. 1990

В.И.Бойцов, А.М.Сударкин және тағы ж. желтоқсанда 90, 1991 ж. ма-

да басқа көптеген ардагерлер тұрды. мырда 170 адам, 1994 ж. 190 адам

Өрт сөндіруде және материалдық қабылданды. Интернат үйі ғимараты

құндылықтарды құтқаруда көрсеткен 241 орындық. Зейнеткерлік жасқа

ержүректілігі мен батылдықтары үшін жеткен жандар мен 18 жасқа жет-

"Өрттегі батылдықтары үшін" медаль- кен мүгедектер қабылданады. ҰОС

мен В.С.Чернокожев, А.В.Керхер, ардагерлері мен мүгедектеріне

С.С.Асқарбеков, М.Қожахметов, айырықша жәрдем жасалына-

Л.А.Сухов марапатталды. 1984 ж.

сәуірінде КСРОIIМ бұйрығына сәйкес ды. 2 орындық, 4 орындық жатын

Жезқазған қ. кәсіптік өрттен қорғау бөлмелер, шаштараз, демалыс

бөлімінің негізінде әскерлендіріл- бөлмесі, емдеу кабинеттері, ас-

хана, кітапхана т.б. түрмыстық құрып, Жезді, Қарсақбай, Ұлытау,
қажеттіліктерге сай жабдықталған. Кеңгір, Талап, Аралтөбе, Теректі және
2000 ж. психикалық сырқаты бар шалғайда орналасқан елді мекен-
жандар үшін 60 орындық бөлімше дерге барып, әр түрлі іс-шараларды
ашылды. Өз бетімен жүре алмайтын үнемі өткізіп отырады. Денсаулығы
мүгедектер үшін көрсетілетін қызмет мықты, рухани жағынан толысқан,
түрлері жолға қойылған. Интернат отбасыға, қоғамға және мемлекетке
үйдің алғашқы директоры К.Әбілов. қызмет ететін ұрпақтың өсуіне өз
Қазіргі директоры Б.Р.Рахымов. үлесін қосу - "Сәби" қорының басты
мақсаты.

ЖЕЗҚАЗҒАН ҚОҒАМДЫҚ "СӘБИ"
БАЛАЛАР ҚОРЫ - 1996 ж. 16 ЖЕЗҚАЗҒАН МЕДИЦИНАЛЫҚ

қыркүйекте Қазақстанның "Бөбек" КОЛЛЕДЖІ 1961 жылы Жезқазған
медициналық училищесі болып
балалар қайырымдылық қорының құрылды. Алғашқы директоры
- Мұқанов Өмірбек Мұқанұлы, мед.
президенті С.А.Назарбаеваның ғыл. канд. Қаз ССР денсаулық сақтау
ісінің үздігі. Колледж "Санитар-фель-
ұсынысымен құрылды. 1997 ж. бас- дшер", "Фармацевт", "Тіс техник",
"Балалар медбибісі", "Акушерка"
тап "Сәби" қорын Ш.С.Ибраева

басқарады. Бүл қор өз қызметінде

Халықаралық балалар құқы туралы

конвенцияны басшылыққа алады. мамандықтарын қазақ және орыс
Қордың негізгі қызметі - қоғамдағы бөлімінде дайындайды. Училищенің
отбасының нығаюына, балалар ашылуына ерекше үлес қосқан
қүқы және олардың мүддесінің Жезқазған қалалық денсаулық
қорғалуына ықпал ету. Қор алды- сақтау бөлімінің меңгерушісі м.ғ.к.
мен басты назарды "Үміт" балалар Қаз ССР еңбек сіңірген дәрігері Бро-

үйінің тәрбиеленушілеріне, қаладағы дов Лев Евсеевич болды. Әр жылда-

"Малютка" балалар үйі мен мектеп- ры директоры болғандар: Рахметов

интернатына, Сәтбаев қаласындағы Мырзахмет Рахметұлы, Қаппасов

"Мерей" балалар үйіне аударады. Қуанышбек Берлібекұлы, Идрисов

"Сәби" қоры "Мүгедек балалар", Ұзақбай Абдрахманұлы, Құсайнов
"Дарынды балалар" т.б. арнайы Рахымжан Сәлімұлы. Колледждің
бағдарламалар аясында жұмыстар қазіргі директоры-Ким Нелля Сер-
істейді. Киім, мектепке қажетті геевна, Қазақстан Республикасы
құрал-жабдықтар, дәрі-дәрмектер, денсаулық сақтау ісінің үздігі,."Алтын
балаларға арналған азық-түлік жинау Барс" белгісімен марапатталған. Кол-
үшін әр түрлі қайырымдылық шара- леджде айтулы мамандар, тәжірибелі
ларын үнемі өткізіп отырады. Соны- ұстаздар дәріс беріп, көптеген
мен қатар "Дені сау бала - дені сау жоғары санаттағы медбибілер мен
ұлт" бағдарламасын дамыту үшін қор фельдшерлер даярлайды.

демеушілер тауып, жетім және кедей

отбасының балаларына қалалық ЖЕЗҚАЗҒАН МЕМЛЕКЕТТІК ФИЛАР-
санаторияға, республикалық "Бөбек"
сауықтыру орталығына емделу үшін МОНИЯСЫ (Халықтар достығы мен
жолдамалар береді. "Ауыл бала-
ларына - қала қамқорлығы" атты мәдениет үйі)- Жезқазғандағы бір-
дәстүрлі акцияны өткізуде қор
қаланың мәдениет және өнер, білім, ден-бір кәсіптік концерттік мекеме.
денсаулық сақтау салаларының бел-
гілі қайраткерлерінен арнайы топ 1974 ж. маусымда ұйымдастырылды.

Қазақ КСР Министрлер кеңесінің

1990 ж. 15 қарашадағы №444

қаулысымен Тайжан Қалмағанбетов

есімі берілді. Ф.-ның негізін қалаушы,

тұңғыш директоры елімізге танымал Мұқышев А. - халықаралық "Шабыт"

режиссер Елеусізов С. болды. Ф.-ның фестивалінің, Әбеуов Қ. - Әміре

құрылып, дамуына вокальды-аспапты Қашаубаев атындағы республикалық

"Қаракөз", эстрадалық-фольклорлық конкурстың лауреаттары. Қазіргі

"Ұлытау" ансамбльдері елеулі үлес уақытта Ф.-да эстрадалық "Жез

қосты. Ф.-ның шаңырағын көтерісіп, киік" (к.ж. - Көшенов Б.), халық

халық арасында кеңінен танылуына әндерін орындаушылардың "Ән

белгілі әнші-күйшілер, сазгерлер, - көңілдің ажары" (к.ж. - Мұхамедин

көркемсөз оқу шеберлері: Айтжано- Ғ.), отбасылық "Біздің жанұя" (к.ж.

ва Ә., Байбосынов А., Байбосынова - Байбосынов А.), эстрадалық "Дәуір"

Р., Байжантаева Ұ., Байқараев К., (к.ж. - Мұқышев А.), бишілердің "Аэ-

Гурова Т., Дәркембаев Б., Есмұқанов лита" (к.ж. - Боровик И.) топтары

А., Есмұқанов Б., Есмұқанова М., жұмыс істейді.

Жапсарбаева Р., Жүсіпбеков Б., Ис-

магулова Д., Көшенов Б., Қалкеева

Е., Қасымжанов Б., Мақжанова Ж., ЖЕЗҚАЗҒАН МЕШІТІ - қаланың

Мұқашев К., Мұхамедин Ғ., Ново- солт. шығысында, 91-орамға ба-

жеева В., Омаров Қ., Орынғалиева рар жолдың бойында орналасқан.

С, Сабырбаева Р., Сапожникова Ж.м. 1983 ж. 6 мамырда КСРО Мин.

Л., Сартов Е., Сәмединова Б., Сейі- Кеңесі жанындағы дін істері жөніндегі

лов Ж., т.б. үлкен еңбек сіңірді. Ф. Кеңесте тіркелген. Алғашқы има-

тарихында эстрадалық "Жез киік" мы - қаланың байырғы азаматы

(көркемдік жетекшісі - Сейілов - Мұхамедия Бәйменұлы. Алғашқы

Ж.), "Байқоңыр" (к.ж. - Санды- мешіт Комбинат елді мекенінде екі

баев А.), "Добрый вечер", "Цыган" бөлмелі үйде болған. Одан кейін

(к.ж. - Галустян В.), "Ой, тамаша" Құндақбай Абдоллаұлы, Оразбек

(к.ж. - Дәркембаев Б.), ұлттық Тілеубайұлы имам болған. 1988

фольклорлық "Сыр сандық" (к.ж. - ж. бас имам болып Жақия қажы

Жүзбаев Ж.) ансамбльдері айрықша Абдаллаұлы тағайындалды. 1992

орын иеленеді. Әр жылдар көлемінде ж. жаңа мешіт пайдалануға берілді.

Ф.-ға басшылық жасаған Шортан- Мешіттің жобасын жасаған жергілік-

баев Б. (1978-1988), Дәркембаев Б. ті сәулетші СӘ.Ибраев. Мешіттің

(1988-1990), Мұратбаев М. (1990- құрлысын салуға "Жезқазғантүстімет"

1992), Оспанов С, Омаров Ә., Сек- ҒӨБ-гі демеушілік жасады.

сенбаев Р., концерттік ұжымдарға Мешіттің көлемі 414 шаршы метр,

көркемдік жетекшілік жасаған ұзындығы 24, ені 8 метр, күмбездің

Алексеев Ю.М., Жабағин М., Кам- биіктігі 9-10м. Мұнарасының биіктігі-

балакин К., Қозығұлов Б., Қошанов 15м. Мешітте намаз оқитын орын,

С, Молдағайынов Ә., Стамбақиев михраб, ғибадатхана, қонақ үй, шай-

Қ. өнер ұжымының табысты өнер хана бар. Мешіттің қазіргі имамы

көрсетуіне жол ашты. Ф.-ның кон- - Әсембай Талғат Шайділлаұлы, найб
церттік ұжымдары ГДР (1974), ФРГ имамы- Бақдәулет Әбдірахман тегі.
(1976), Латвия (1977), Исландия

(1979), Франция (1993), Иран (1996),

Венгрия (1997) мемлекеттерінде өнер ЖЕЗҚАЗҒАН МЫС КЕНДІ АУДА-
көрсетті. Ф. өнерпаздары Сейілов Ж. НЫ - Қарағанды обл. Жезқазған
ҚР еңбегі сіңген мәдениет қайраткері қаласының маңында орналасқан кен
(1990), Мұхамедин Ғ. (1995), Ос- орындары тобы. Кенді аудан Орталық
панов С (1996), Көшенов Б. (1998) Жезқазған, Солтүстік Жезқазған
ҚР еңбек сіңірген әртісі, Айтжанова және Жаман Айбат кенді алаңдарына
Ә. ҚР Мәдениет қайраткері (2002) бөлінеді. Кен алаңдары Сарысу ойы-
атақтарына ие болды. Ф. әншілері сының терең жарылымдары әрекеті-

нен пайда болған брахиқатпарлы жіктеледі. Қалыңдығы 250-300 м

белдемдерінде шоғырланған. Тасқұдық свитасы 3 кенді горизонт

Жезқазған мыс кенді ауданында құрайтын қызыл және сұр түсті 16

орналасқан кендердің геологиялық қабаттан тұрады. Қалыңдығы 350-400

құрылысы, тектоникалық құрылымы, м жезқазған свитасы 7 кенді гори-

стратиграфиясы мен литология- зонт түзетін қызыл және сұр түсті 36

сы ұқсас. Кен денелері, негізінен, қабаттан тұрады. Бұл қабаттар литол,

300-350 м тереңдікте шоғырланған, құрамы бойынша қызыл және сұр

қалыңдығы 1,5-30 м-ге дейін. Негізгі түсі аргиллит, алевролит, құмтастан

кен минералдары-халькозин, борнит, және аз мөлшерде жұмыртас, жен-

галенит және сфалерит. Кентастың тектас, әктас қабаттарынан тұрады.

құрамында мыс, қорғасын, мырыш, Кен сұр түсті құмтас қабаттарында

қосымша күміс, рений, кобальт, мо- шоғырланған. Тектоникалық

либден, т.б. бар. Өндіріс жұмыстары құрылымына шығыс жағын шек-
тейтін меридиан бағыттағы Шығыс-
кен денелерінің пішініне, өлшемдері- Ұлытау, оңтүстіктен Теректі терең
жарылымдары кіреді. Жезқазған
не және инженерлік-геологиялық синклиналі аумағында орналасқан
кенді алаң Спасск мульдасы, Ақши
жағдайына қарай ашық немесе жер күмбезі, Златоуст мульдасы, Кресто
күмбезі, Анненск күмбезі атты бірі-
асты әдісімен жүргізіледі. Өндіріл- нен бірі флексуралармен бөлінген
құрылымдардан тұрады. Жезқазған
ген кентас Жезқазған мен Сәтбаев мыс кені алты геологиялық-өндірістік
учаскеге бөлінген: Ақши-Спасск,
қалаларындағы кен-байыту фабри- Оңтүстік-Батыс Покро, Солтүстік
Покро, Златоуст, Кресто және Ан-
каларында өңделеді, ал алынған кон- ненск. Кеннің минералдық құрамы:
борнит, халькозин, халькопирит, га-
центрат Жезқазған мыс зауытында ленит, бетехтинит, сфалерит, пирит,
домейкит, арсенопирит, альгонит.
қорытылады. (Ұлттық энциклопедия, Тереңдігі 10-60 м, тотығу белдемінде
азурит, малахит, хризоколла, куприт,
3 том, 627 бет). элит және таза мыс түзіледі. Негізгі
кен құрамдас бөліктері: мыс, мы-
ЖЕЗҚАЗҒАН МЫС КЕНІ - Қарағанды рыш, қорғасын, қосымша Аи, Ад, Ре,
обл. Ұлытау ауд. Жезқазған Оз, Мо, №і, Со, Сd, Gе, Sе, Те, Gа,
қаласынан солтүстік-батысқа қарай S, т.б. Кен денелері таспа, линза,
25 км қашықтықта орналасқан. Кен кейде күрделі пішінді. Инженерлік-
орнында энолит заманында (б.з.б. геологиялық жағдайлары бойынша
5000-6000ж.) сақтар кен өндіріп, мыс кен алаңдары оңтайлы, орташа,
пен қола балқытқан. Қазіргі заманғы күрделі және өте күрделі түрлерге
алғашқы мыс кәсіпшілігін 1847ж. бөлінеді. Кен өндіру ашық және жер
Ушаков ашқан. 1904ж. кен орны асты әдістерімен жүргізіледі. (Ұлттық
ағылшындардың "Атбасар мыс кен- энциклопедия, 3 том, 627 бет).
тасы" қоғамына концессияға беріл-
ді. Жете барлау жұмыстары 1925 ЖЕЗҚАЗҒАН ОБЛЫСЫ - 1973 ж. 20
жылдан жүргізіле бастады. Бірінші
отандық мыс 1928ж. Қарсақбай ком- наурызда құрылды. Жері - 312,6 мың.
бинатында балқытылды. Академик км2. Обл. солт-де Қарағанды, солт.
Қ.И. Сәтбаевтың 1929ж. қолға алуы-
мен басталған геологиялық барлау бат-ында Торғай, бат-ында Ақтөбе.,
жұмыстарын 1931 жылдан Жезқазған
экспедициясы үздіксіз жүргізіп келді.
Жезқазған мыс кенінің геологиялық
құрылысы таскөмір, пермь және
кайнозой шөгінділерінен құралған.
Таскөмір жүйесінің орта және жоғары
бөлімдерін қамтитын кен қабаттары
Тасқұдық, Жезқазған свиталарына

шығ. Семей, Талдықорған, оңт-де Әр жылдары мектепте директор
Қызылорда, Шымкент, Жамбыл обл.- болғандар: Москалюк П.Ю., Шоқтаев
мен шектесті. Облысқа 7 селолық М., Жанасова А.Ж. 2002 жылдан мек-
әкімш. ауданы, 4 қала, 22 қала типтес теп директоры Ж.С.Көріков. Бүгінгі
поселке, 61 ауылдық-селолық Кеңес таңда өнер мектебінде 400-ден ас-
кірді. Обл. орталығы - Жезқазған там бала білім алып жатыр. Қазіргі
қ. Обл. халқы 1979ж. санақпен директоры - Ж.Құрықов.
салыстырғанда 1985 ж. 2,8%-ға өсті,
оның 19%-ы ауылдық жерде, 83%-ы ЖЕЗҚАЗҒАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИН-
қалаларда тұрды. Обл. респуб-ғы СТИТУТЫ Жезқазған облысы мек-
өнеркәсіп өнімінің 5%-ға жуығын тептеріне жоғары білімді мұғалімдер
өндірді. А.ш. пайдаланған жері 25 дайындау мақсатында КСРО Минис-
млн. га., бұның ішінде егістік 513,4 трлер Кеңесінің шешімімен 1975 ж.
мың, шабындық 387,2 мың, жайылым 29 сәуірінде Жезқ. пед. институты
24,1 млн. га. болды. Барлық жүк ашылды. Институттың алғашқы
айналымының 71%-ы темір жолмен ректоры болып ф.-м.ғ.к, доцент
тасылды. Т.ж. жалпы ұзындығы 1248 И.И.Белогривов тағайындалды. Ин-
км.- 1978-79 оқу жылындағы жалпы ституттың алғашқы оқытушылары -
білім беретін 236 мектепте 101,8 Қарағанды, Алматы, Москва, Ленин-
мың оқушы, 13 кәсіп. тех. училищеде град жоғары оқу орындарын бітірген
6,3 мың, 8 орта арнаулы оқу орнында жас мамандар болды. Алғашқы оқу
6,6 мың және Жезқазған пед. инст.- жылында филология (деканы ф.ғ.к.,
да 4 мың студент оқыды. Жезқазған доцент Г.Қ.Жүнісова) және физика-
мен Балқашта ҚарПИ-ның кешкі математика (деканы ф.м.ғ.к., до-
факультеті, 300 көпшілік кітапханасы, цент Ұ.М.Мыңбаев) факультеттері
мұражай, 242 клуб, 307 киноқондырғы құрылды. 1977-1980 ж.ж. тарих
жұмыс істеді. Облыстық "Жезқазған ғылым. докторы Ш.Ю.Тастанов,
туы", "Джезказганская правда" және 1980-1995 ж.ж. филол. ғыл. канд.
8 ауд. газеттер шығарылды. Обл. профессор М.С.Бектуров инсти-
радио және телевизия жұмыс істеді. тут ректоры болды. 1995-1999 оқу
Облыста 64 аурухана, бұларда 6 жылдарында жоғары оқу орнын
мың төсек болса, онда 1,3 мың техника ғылымдарының докторы,
дәрігер және 5242 орта білімді мед. ҚР ПА корр. -мүшесі, профессор
мамандар жұмыс істеді. Ж. облысы О.Т.Абдрахимов басқарды. 1976-
ҚР Президентінің Жарлығымен 1977 оқу жылында Жаратылыстану
(1997ж. 3 мамыр, 3483 немірлі) және география (деканы б.ғ.к., до-
таратылды. цент С.Қ.Нұрсейтов), 1978-1979
оқу жылында көркемсурет және
ЖЕЗҚАЗҒАН ӨНЕР МЕКТЕБІ (1958 графика (деканы Б.Ж.Шаханов),
1992-1993 оқу жылында қазақ фи-
жылы ашылған). Мектептің алғашқы лологиясы және тарих (деканы т.ғ.к.,
доцент А.Ү.Үржанов) факультетері
директоры Шмидт Эдуард Ивано- құрылды. Педагогикалық институт
орыс тілі және әдебиеті, қазақ тілі
вич. Мектепке фортепиано класы және әдебиеті , қазақ тілі және
әдебиеті орыс мектептерінде, неміс
бойынша оқушылар қабылданды. және ағылшын тілі, физика және
математика, география және био-
1961 жылы скрипка класы ашылды. логия, бейнелеу өнері және сызу,
жалпы техника және еңбек, тарих
1966 жылы 12 класс ашылды. 1980 мамандықтары бойынша екі тілді

жылы жаңа типті ғимарат беріліп,

балалардың өнер мектебіне айнал-

ды. Өнер мектебінде фортепиано,

скрипка, домбыра, баян, аккардеон,

флейта, кларнет, хореография, бей-

нелеу өнері бойынша дәріс беріледі.

(қазақ, орыс) мамандар даярлады. жол қатынасы 1939 ж. қалыптасты.

Педагогикалық институттың ағарту Жезқазғандағы локомотив депо-

ісінде кафедралар күндізгі және сы 1940 ж. салынды. Станцияның

сырттай бөлім оқу негізінде 10 алғашқы басшыларының бірі (1947-

мыңға жуық мамандар дайындады. 1961) Қуанышев Сартбай. Жаңаарқа

Нақты тәжірибелер педагогтік білім станциясынан бастап Атасу, Мана-

берудің жан-жақтылығын танытты: дыр, Қаражал, Жомарт, Жеңіс, Қызы-

институттың түлектері Жезқазған, лжар, Түйемойнақ, Теректі станция-

Қарағанды және басқа да облыс- лары Жезқазған аймақтық теміржол

тардың мектептерінде, колледж, торабына қарайды. Жылына стан-

жоғары оқу орындарында және әр циядан 118 174 мың вагон- тонна

түрлі әлеуметтік салаларда қызмет жүк, 258000 жолаушы тасымалда-

етеді. Бірнеше жылдар ішінде инс- нады. Станцияда 90 адам жұмыс

титут кафедралары өз түлектерінің істейді. Жезқазған станциясының

ғылым кандидаттары, докторлары- бастығы (2003) Шәкен Мақсұтқажы

мен толықты. Жылына 2-3 оқытушы Сұлтанғазыұлы.

диссертацияларын сәтті қорғап

отырды. Студенттердің "Студент

және ғылыми-техникалық прогресс" ЖЕЗҚАЗҒАН ТАУ-КЕН ТЕХНОЛОГИЯ-

атты ғылыми олимпиадаларда, сту- ЛЫҚ ИНСТИТУТЫ. 1961 ж. Жезқазған

денттердің республикалық ғылыми өндірісті аймағын инженер кадрлар-

жұмыстар конкурстарында жеңіп мен қамтамасыз ету қажеттілігінен

отыруы кафедралардың беделінің Қарағанды политехникалық инсти-

айқын көрінісі болды. тутының жалпы-техникалық факуль-

Институт оқытушылары Халықаралық тетінің Жезқазғандағы кешкі оқу

конференциялар мен семинарларға бөлімі ашылды. 1973 ж. ҚарПТИ-дің

және АҚШ, Германия, Оңтүстік жалпы техникалық факультетінің

Корея, Франция, Болгария, Югос- жанынан күндізгі бөлім ашылды.

лавия, Ресей, Қырғызстан, Өзбекс- 1977 ж. ҚарПТИ-дің Жезқазған

тан, Украинада болған көрмелерге филиалы болып ашылды. ҚР Ми-

қатысты. нистрлер Кабинетінің 21.01.1992 ж.

Монографиялар, жинақтар, N 42 қаулысымен Ө.А.Байқоңыров

оқулықтар, оқу құралдары, әдісте- атындағы Жезқазған тау-кен

мелік нүсқаулар, ғылыми мақалалар техникалық институты болып

жазылып, баспадан жарық көрді. құрылды. Аталған оқу орнының

1996 жылдың мамыр айында педа- алғашқы басшылары болғандар:

гогтік және тау-кен институтының Колобочкин М.С., Сафаргалиев

біріктірілуі негізінде Ө.А.Байқоңыров Г.С., Урумов С.Т., Түсіпбаев М.Д.,

атын. Жезқазған университеті Смағұлов З.М., Шманов М.Н.,

құрылды. Тоқтамысов М.Т., Жайсаңбаев Н.А.,

Жәкенов Г.К. Әр жылдары факультет

декандары болғандар: Урумов С.Т.,

ЖЕЗҚАЗҒАН СТАНЦИЯСЫ Урумова Н.Г., Құсайнов К., Дегтя-

тұйықтағы теміржол торабы болып рев Р.А., Байбатшаев А.Б., Навиков
саналады. Ол Қарағанды теміржол М.Е., Қаржасбаев А.А., Мұқатов
бөлімшесіне қарайды. Жезқазған- Т.М., Қуатбеков А., Мұстахимов А.Т.,
Нілді теміржолының құрылысы 1937 Әуезов М.Т., Сәтеков Б.С., Қишауов
ж. 11 қарашада аяқталып, Жезқазған- Қ.С., Игісінов С.Т., Рыбалкин Ю.Д.
Новорудная теміржол тармағы Институт "Пайдалы қазбалар орнын
Қарағандымен 1938 ж. жалғасты, жер астында игеру", "Тау-кен маши-
Жезқазған, Қарағанды, Балқаш налары және жабдықтары", "Пай-
өнеркәсіп кешенінің біртұтас темір- далы қазбаларды байыту", "Электр-

мен жабдықтау", "Өнеркәсіптік 4700 дана. Жезқазған облысының
және азаматтық құрылыс пен қала таратылуына байланысты 1997
шаруашылығы", "Машина жасау ж. мамыр айында газет шығуын
технологиясы мен тау-кен маши- тоқтатып, оның негізінде қалалық
наларын жөндеу" және "Автокөлік" "Сарыарқа" газеті құрылды.
мамандықтары бойынша инженер-
лер даярлады. 1978 ж. "Пайдалы
қазбалар орнын жер астында иге- "ЖЕЗҚАЗҒАН ТҮСТІ МЕТАЛЛУР-
ру" кафедрасы құрылып, алғашқы ГИЯ" институты - ЖКМК ғылыми-
меңгерушісі т.ғ.к, доцент В.К.Медоев техникалық іс-шараларын жүзеге
болды. 1988 ж. "Тау-кен машинала- асыруда, басты орынды алады.
ры және жабдықтары" кафедрасы Ол 1970 ж. бөлек ғылыми-зерт-
ашылып, меңгерушісі т.ғ.к., доцент теу кәсіпорындар зертханалары-
С.Ш.Асанов болды. 1978 ж. "Пайда- мен "Гипротүстімет" институтының
лы қазбаларды байыту" кафедрасы бұрынғы филиалының негізінде
құрылды, меңгерушісі т.ғ.к.,доцент құрылған. 1987ж. КСРО түсті метал-
А.Т.Мұстахимов болды. 1973 ж. лургия министрінің бұйрығымен ТМК
"Жалпы инженерлік пәндер" кафед- және "Жезқазғантүстімет" ГЗЖШ
расы болып құрылып меңгерушісі институты негізінде "Жезқазған түсті
т.ғ.к., доцент Түсіпбаев, 1978 ж. мет" ғылыми-өндірістік бірлестігі
т.ғ.к., доцент К.С.Қишауов болды. құрылды.
1961 ж. "Құрылыс өндірісі" кафед- Мұндай өзгеріске кәсіпорындардың
расы құрылып, алғашқы меңгерушісі және институттың ғылыми-зерт-
т.ғ.к. доцент Н.Г.Урумова болды. теу зертханалары мүмкіндіктерінің
1973 ж. "Автокөлік" кафедрасы кеңейтіле түсуі негіз болды.
ашылып, алғашқы меңгерушісі 1988 ж. ҒӨБ. түсті металлургия
В.А.Фоменко болды. 1978 ж. кәсіпорындары арасында бірінші
Жәкенов болды. 1993 ж. "Машина болып толық шаруашылық есепке
жасау технологиясы мен тау-кен және өзін-өзі қаржыландыруға көшті.
машиналарын жөндеу" кафедрасы Біраз жылдар бойы ҒӨБ мемлекеттік
құрылып меңгерушісі т.ғ.к. доцент тапсырыстар және келісім бойынша
К.М.Рысбеков болды. 1996 жылы өнім жеткізу, өнімдерді өткізу және
Жезқазған таукен технологиялық түсімді есептік көрсеткіштермен
институты мен Жезқазған пединсти- қамтамасыз ету жөнінде бірқалыпты
тутының негізінде Ө.А.Байқоңыров жұмыс жүргізді. 1986-1991Ж. тұтас
атындағы Жезқазған университеті ҒӨБ бойынша тауарлық өнімінің
құрылды. нақты өндірілуі жоспардағыдан 11%-

ға көтерілді. Баланс түсімі 967 млн.
сомды құрады. Бұл жоспарланғаннан
"ЖЕЗҚАЗҒАН ТУЫ" - 1973 ж. 13 160 млн сом артық.
сәуірден бастап шыққан облыстық
қоғамдық-саяси газет. Компартия
тарағанша Жезқазған облысы ЖЕЗҚАЗҒАН
партия комитеті мен еңбекшілер Ө.А.Байқоңыров УНИВЕРСИТЕТІ.
атындағы
депутаттары облыстық кеңесінің Жезқазған университеті Жезқазған
органы болды. Газеттің алғашқы -Ұлытау аймағындағы ғылым, білім
редакторы (1973-1974ж )-Сайлаубек және мәдениет орталығы болып
Қожамсейітов. Облыстық кеңес табылады. Университет жаңаша
сессиясының шешімімен 1990ж. ойлауға қабілетті, белсенді, еңбек
желтоқсанда газет атауы "Сарыарқа" нарығындағы бәсекеге төтеп бере
болып өзгертілді. Көлемі екі, кейін алатын кәсіпқой мамандарды да-
бір баспатабақ. Таралымы 14000- ярлайды. Жезқазған университеті

нерлік, экономика және құқық, жа-
ратылыстану, филология және өнер
институттары құрылды. Университет
бүгінде "Дарын" лицей-сыныбын,
индустриалдық-гуманитарлық кол-
леджді, бакалавриатты, сондай-ақ,
магистратура мен аспирантураны
біріктіріп отыр. Бұл оқу орнында 20
ғылым докторы мен 98 ғылым канди-
даттары жұмыс істейді. Оның ішінде
19 профессор мен 36 доцент қызмет
атқарады. Оқу 65 мамандық бойынша
30 кафедрада жүргізіледі. Универси-
тетте 5500-ден астам студенттер
оқиды. Мамандар даярлау оқытудың
бүгінде Еуроодақ - Қазақстан күндізгі, сырттай және қысқартылған
техникалық университеттер Консор- түрлерінде жүзеге асырылады. Уни-
циумының толық мүшесі. 2002 жылы верситет 2001 жылдың тамыз айын-
мамырда өнеркәсіп кадрларын сапа- да мемлекеттік аккредитациядан
лы даярлағаны үшін Франциядағы (куәлік А №0000035 03.08.2001ж.)
"Өнеркәсіпті дамытуға қолдау көрсету және 2003 жылдың сәуірінде мем-
қауымдастығының Алтын медалі" лекеттік аттестациядан (лицензия АА
тапсырылды. Университет ректоры №0000019 11.09.2003 ж.) сәтті етті.
Ж.Ж.Наурызбай жоғарғы мектепті 2002 жылдың 1 сәуірінде Жезқазған
дамыту стратегиясындағы жаңа ме- университетінің оқытушылары мен
неджменті үшін "SРІ" алтын медалі- қызметкерлері Ө.А.Байқоңыров

мен, "Наполеон медалімен" және атындағы Жезғазған университеті
символикалық маршал атағымен жабық акционерлік қоғамын құрды.
марапатталды. 2000 жылы бұрынғы Жалпы құрылтайшылардың саны 553
Жезқазған педагогикалық инсти- адам. 2003 жылдың желтоқсан айын-
тутының 25 жылдығы, 2001 жылы да бұл қоғам ашық акционерлік қоғам
тау-кен институтының 40 жылдығы болып қайта тіркеуден өтті. 2003 ж.
құрметпен аталып өтті. Бұл айтулы 29 қазанда акционерлік қоғам болып,
даталар мысты өңірде ұстаздық және қайта құрылды. Университетте жал-
инженерлік мектептердің қалыптасып, пы ауданы 27.161 шаршы метрді
дамуындағы маңызды кезең болып құрайтын 6 оқу-зертханалық ғима-
табылады. Ө.А.Байқоңыров атындағы рат бар. Күндізгі бөлім студенттерін
Жезқазған университеті 1996 жылы оқу орнымен қамтамасыз ету толық
7 мамырда Қазақстан Республи- шешілген.
касы Үкіметінің №573 Қаулысына
сәйкес Жезқазған қаласындағы 600 орындық 2 жатақхана бар.
осы екі жоғары оқу орындарын 400 орындық асхана мен 1 акт
біріктіру арқылы құрылған бола- залы, 3 спорт залы оқытушылар мен
тын. Бүгінде Жезқазған универсиеті студенттер игілігі үшін пайдаланыла-
Қазақстандағы жоғары оқу орында- ды.

рының алдыңғы қатарынан орын ала- Университетте тамақтандыру

ды. Ол тау-кен және өндіріс метал- комбинаты құрылған.
лургиясы, бизнес пен қаржы, білім Университет бойынша 12 ком-
және заң салалары үшін жоғары пьютер сыныбы бар.
білікті мамандар даярлайды. Уни- "Интернет-клуб", тіл үйренуге
верситетте құрылымдық өзгерістер арналған лингафон кабинеті, ака- ;
болып, нәтижесінде тау-кен инже- демик Ө.А.Байқоңыров атындағы

ағымдық дәрісхана жұмыс істейді. Отандық білім беру рыногінде өзіндік

университеттегі Есептеу орталы- қолтаңбамен көрініп, қадамын нық

ғы, тестілеу орталығы, баспаха- басып келе жатқан оқу орындары-

на жаңа үлгідегі техникалармен ның бірі.

жабдықталған.

Есептеу орталығы Интернет
желісіне қосылған, ЖезУ-дің элект- ЖЕЛТОҚСАН оқиғасы - 1986 ж.
17-19 желтоқсан аралығында Ал-
ронды поштасы ашылған.
1996 жылы университет бойын- матыда қазақ жастарының КСРО
ша алғаш рет "050502 - Пайда- үкіметінің отаршылдық әміршіл-
лы қазбалар орнын жер астын- әкімшіл жүйесіне қарсы наразылық
да игеру" мамандығы бойынша қимылдары орын алды. Оған
аспирантура ашылды. 2000 жыл- Мәскеудегі орталықтың республи-
дың 23 ақпанында осы мамандық ка халқының пікірімен санаспастан
бойынша диссертациялық Кеңес Ресейдің Ульянов обл. партия коми-
ашылып, сол жылдың желтоқсан тетінің 1-ші хатшысы Г.В.Колбинді
айында тұңғыш рет кандидаттық Қаз. Компартиясы Орт. Комитетіне
диссертациялық қорғалды. 2002 1-ші хатшы етіп тағайындауы түрткі
жылы Ұлытау, Жезқазған аймағында болды. 17 желтоқсан күні таңертең
тарихи, археологиялық, этномәдени сағат 8-де Алматыдағы Л.И.Брежнев
зерттеулер жүргізу мақсатында ат. алаңға саяси тәуелсіздікті та-
"Ұлытау" ғылыми орталығы қүрылды. лап еткен ұрандармен алғашқыда
Халықаралық Байқоңыров оқулары 300-дей адам жиналып, кешкісін
тұрақты түрде өтіп отырады. Универ- олардың саны 20 мыңға жетті. КСРО
ситет кітапханасының жалпы қоры 1 ІІМ-нің №0385 бұйрығы негізінде
млн 106641 дана кітапты құрайды. дайындалған "Құйын-86" операция-
Жыл сайын қор 6800-ге жуық кітап сы бойынша көтеріліс қатыгездікпен
және 338-ге жуық мерзімді басы- басып жаншылды. Барлығы 8,5 мың
лымдармен молайып отырады. Кіта- адам ұсталды. Желтоқсанның 19-23
пхана жыл сайын 400 мың оқырманға аралығында халықтың наразылық ше-
қызмет етеді. Оқу процесіне кре- рулері мен митингілер Қазақстанның
диттік технологияны, инновациялық әр түпкірінде орын алды. Сол кездегі
әдістерді, қашықтықтан оқыту әдіс- облыс орталығы Жезқазған қ.-да
терін дәйекті енгізіп келеді. Универ- да Апматыдағы желтоқсан оқиғасы
ситет түлектері еңбек рыногында жалғасын тапты. Желтоқсанның 19
басқалармен бәсекелес болуға күні таңертеңгі 9 сағат 10 минутта
қабілетті. Этнографиялық "Әйгерім" Жезқазған пединститутының және
сән театры, "Өрнек" хореографиялық Қарағанды политехникалық инст.
тобы, "Көкейкесті" халық аспаптар Жезқазған филиалының 300-дей сту-
оркестрі, "Сегіз сері, бір пері" Көңілді денттері наразылық шеруіне шықты.
Тапқыштар Клубы командасы, Арқа Қолдарына "Пусть восторжествует
самалы, хор ұжымы, "Мұрагер" Ленинская национальная политика",
театры, пікір-сайыс клубы және "К единству нации через самоопре-
тағы басқалары Жезқазған универ- деление", "Всеобщее обсуждение
ситетінің мақтанышы болып табы- кандидатуры руководителя ЦК КП
лады. Жыл сайын оқытушылар мен Казахстана!" т.б. ұрандар ұстаған
студенттер арасында "Мүшайра", шерушілер бұрынғы "Орбита" ки-
ақындар айтысы дәстүрлі түрде нотеатрының (бүгінгі "Сарыарқа"
өтеді. Ақындар мектебі құрылып өз мәдени-сауық отауы) қасына жина-
жұмысын бастады. Ө.А.Байқоңыров лып, Некрасов к. төмен қарай Абай к.
атындағы Жезқазған университеті - қиылысына беттеді. Осы жерде құқық
қорғау органдарының қызметкерлері

шерушілерді тоқтатып, 60 студент- инст. Жезқазған филиалының 2 курс
студенттері М.Ақжігітов, Н.Исмайлов
ті ұстап, екі автобусқа отырғызып, оқудан шығарылды. Әрине, оның
жаңғырығы студенттер арасында
қаланың II бөлімі мен өрттен қорғау елеусіз қалмады. Аталған институт
жатаханасының 522-ші бөлмесінде
бөлімшесінің Ленин бөлмелеріне бір топ студенттер жиналып, 1987ж.
6 қаңтарда обл. партия комитетіне
жеткізді. Ұсталғандардың 53-і комсо- хат дайындап, студенттерді оқудан
шығармауларын сұрады. Содан 3 күн
мол мүшесі, оның 45-і жатақханада өткен соң хатты ұйымдастырғандар
деп танылған Н.Жамауов, Р.Ысқақова-
тұрған. Сол күні түстен кейін сағат лар оқудан шығарылды. КСРО-ның
тоталитарлық, отаршыл саясатына
16.00-де обл. партком бюросының қарсы жасалған жастардың бұл
қозғалысы тарихи маңызы бар үлкен
кезектен тыс мәжілісі өтті. Бюро оқиға болды.
ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың
жағдайды қалпына келтіру және 1991 ж. 12 желтоқсандағы "Қазақ-
стандағы 1986 ж. желтоқсанның
құқық тәртібін бұзуға жол бермеу 17-18-індегі оқиғаларға қатысқаны
үшін жауапқа тартылған азамат-
үшін институт ректорларына батыл тарды ақтау туралы" Жарлығына
сәйкес Жезқазған қаласындағы 1986
шара қолдануды, 2-3 күн ішінде ж. желтоқсан оқиғасына қатысып,
жазықсыз қуғынға ұшырағандар
шеруге қатысқан әрбір студенттің толық ақталды.

кінәсін нақты анықтауды тапсырды. Әдеб: 1. "Қазақстан". Ұлттық энциклопедия/Бас
ред. Ә.Нысанбаев; 3-том. А.,2001, 638 бет.
Обл. II Басқармасы және облыстық 1. Жезқазған: Желтоқсан-1986. Жезқазған

прокурор жеке құрамды тұтас 1999ж.. 10-25 бб.

екі ауысымды жұмысқа көшіруге, ЖЕҢІСТІҢ 30 ЖЫЛДЫҒЫ көшесі
қаланың солтүстік жағында
барлық аса маңызды объектілер-
орналасқан. Деев көшесінен баста-
ді күзетуді күшейтуге, студенттер лып, Алашахан даңғылына дейін созы-
лып жатыр. Көше көгалдандырылған,
мен жұмысшы жастар тұратын 5,9 қабатты үйлерден тұрады.
Балаларға арналған сауықтыру
жатақханаларды айрықша бақылауға орталығы, ҰОС-на қатысқан майдан-
герлерге арналған Даңқ аплеясы бар.
алуға міндетті болды. Желтоқсанның Осы жерде жыл сайын Жеңіс күнінде
митинг шеру өткізіліп отырады. Қала-
21-де политехникалық және пед. ның ең әдемі шағын көшелерінің бірі
болып саналады. Кеңес жауынгер-
инст. ашық партия жиналыстары лерінің ҰОС-ғы жеңісінің 30-жылдық
мерекесіне орай көше аты берілген.
өткізілді. Пединституттың комсомол
ЖЕРЕБЦОВ Владимир Михайлович
комитеті 63 студентке қатаң сөгіс (1941 ж.т.) - техн. ғылым. кандидаты
(1975), ЖезУ кәсіпорындағы бизнес
жариялады. Сурет-графика факуль-

тетінің 2 курс студенті С.Абдрахманов,

филология факультетінің студенттері

Р.Дәуренбекова, Ж.Саққұлақов,

С.Талина, М.Қасабеков, дайындық

бөлімшесінің тыңдаушылары Б.Ис-

майлова, Қ.Шәкенова оқудан

шығарылды. Қарағанды политех.

теді. Ұлы Отан соғысы басталғанда

Анатолий Живов майданға аттанды.

1942 ж. жазында әскерге шақырылған

Москвалық жұмысшылардың үлкен

бір тобы Жезді марганец кенішінің

құрылысына жіберілді. Осы топ-

пен бірге Жездіге Анатолий Живов

та келді. Жезді марганец кеніші

қысқа мерзімде 38-күнде салынып

бітіп, қорғаныс өнеркәсібі маңызды

стратегиялық металл алды. 1943 ж.

мамырда 18 жасар Ж. өз еркімен

майданға аттанды. 1944 ж. 4 сәуірде

Тернополь қаласының көшелеріңде

болған ұрыста ерлікпен қаза тапты.

және менеджмент кафедрасының КСРО Жоғ. Кеңесі Президиумының

профессоры (2001). Қазақ КСР 1944 ж. 23 қыркүйектегі жарлығы

жоғары және орта білім министрлігі бойынша Александр Матросовтың

Құрмет грамотасының, ЖезУ "Күміс ерлігін қайталаған Анатолий Павло-

белгісінің" иегері (2002). ҚарМ- вич Живовқа қаза болғаннан кейін

ПИ бітірген (1963). Қарағанды ҒЗИ- Кеңес Одағының Батыры атағы

нда кіші ғылыми қызметкер (1965- берілді.
1972), аспирант (1972-1975), ҚарПТИ

ЖФ жалпы теориялық пәндер (1975-

77), жоғары математика (1977-1981), ЖИЕНБАЕВ Сағи (1934-1994 ж.ж)
кафедраларының меңгерушісі, Ақтөбе обл. Байғанин ауд. Оймауыт

Жезқазғантүстімет ҒЗӨИ-нда ғылы- ауылында туған. Ақын. Қызылорда
ми қызметкер (1982-1996), ЖезУ пед. инст. филол.факультетін бітір-
кәсіпорындағы бизнес және менедж- ген (1955). 1955-56 ж.ж. Жезқазған
мент кафедрасының меңгерушісі қаласындағы ғ10 мектепте мұғалім
(1999-2001), кәсіпорындағы бизнес болып еңбек жолын бастаған. 1956-
және менеджмент кафедрасы- 1965 ж. "Қазақ әдебиеті" газеті
ның профессоры (2001 ж. бастап). мен "Жұлдыз" журналында бөлім
"Аралық сыйымдылықты жерасты меңгерушісі, 1965-1984 ж. "Жазушы*
транспорттары жүйесінің жүк ағыны баспасында аға редактор, поэзия
динамикасын зерттеу және тиімді редакциясының меңгерушісі болып
технологиялық параметрлерін бел- істеген. 1984ж. кейін шығармашылық
гілеу" тақырыбында канд. дисс. еңбекпен айналысқан. "Қарлығаш"
қорғаған (1975). Ж. - "Экономикадағы аталатын алғашқы жинағы 1959
тиімділіктің математикалық әдістері" ж. жарық көрді. Содан кейінгі жыл-
(1998) оқу құралы мен электрон- дар жиырмадан аса өлең кітапта-
ды оқулықтың (2002), 3 авторлық рын жариялайды. Ж.-тың "Сыйлық"
куәліктің, 1 ғылыми жобаның, 60-тан (1960), "Қыр гүлі" (1966), "Сыр-
астам ғылыми жарияланымның авторы. лы теңіз" (1963), "Қайырлы таң"

(1966), "Ақ толқын" (1967), "Сол

бір кектем есімде" (1969), "Алтын

ЖИВОБ Анатолии Павлович (1925ж.т. қалам" (1971), "Жадымдасың, жас
1944 ж.қ.б.) Мәскеуде жұмысшы күнім" (1972), "Әлия" (1973), "Ойма-
Павел Иванович Живовтың отбасын- уыт" (1975), "Кектем самалы" (1976)
I да дүниеге келген. Ол 15 жасында т.б. өлең кітаптары жұртшылықтың
Мәскеу зауыттарының бірінде сле- көңілінен шыққан жыр жиһаздары
сарьдың оқушысы болып жұмыс іс- еді. Жиенбаев өлеңдерінде жан

сарайын айқара ашып, тебірене қатпарлы плиталар" тақырыбында
толғаған сыршылдығымен, ақпейіл канд. дисс. қорғаған (1993). Ж.
шыншылдығымен, инабаттылықты, - 30-дан астам ғылыми-әдістемелік
кісілік ізгілікті, елдікті, ерлікті жыр- жарияланымның авторы.
лауымен ерекшеленеді. Ж. бірқатар

ән текстері мен "Махамбет", "Еңлік-

Кебек" 3 опера либеретталарының ЖОЛДЫБАЙ Кенжеболат Махмүт-
авторы. Біраз жинақтары көптеген
елдер тіліне аударылған. Ол Пуш- ұлы (1951 ж. Жезді к. туған)-
киннің, Лермонтовтың, Туманянның,
Брюсовтың, Смеляковтың, Ғамза- саясаттанушы, журналист, Қазақстан
товтың, Кугульдиновтың, Каноат-
тың бірқатар өлеңдерін қазақшаға Журн. одағының мүшесі. Қарағ.
аударған. (Қазақ әдебиеті 263 бет).
полит. инст. (1978), Л.Гумилев ат.

Евразия университеті жанындағы

халықаралық қатынастар

институтын (2003), ҚР Үкіметі

жанындағы мемл. қызметкерлерді

ЖИЕНТАЕВА Бегайым Жиентайқызы даярлау және біліктілігін арттыру

(1953ж.) - Оңт. Қаз. обл. туған. институтын тындаушы ретінде

Пед. ғылым. кандидаты (2004ж.). (1998ж) бітірген. Қаз. мемл. басқару

1975ж. Шымкент пед. инсти. академиясының ізденушісі (1993-

жалпы техн. пәндер және физика 1997) . Мамандықтары - инженер-

мамандығы бойынша бітірген. 1975- механик, саясаттанушы. Жезді

1979 ж. Жезқазған қаласының ғ 8 байыту фабрикасында машинист

орта мектебінде мұғалім. 1979 ж. (1971-1972), Жезді автокөлік

Жезқазған педагогикалық институты кәсіпорынында бас инженер,

Ө.А. Байқоңыров атындағы колонна бастығы (1978-80), ҚарПТИ

Жезқазған университетінде ЖФ ассистент (1980-84), обл. "Білім"

ассистент, аға оқытушы, кафедра қоғамы терағасының орынбасары

меңгерушісі болды. 2003 ж. дизайн, (1984-86), Қаз. Компартиясы

бейнелеу өнері және технология Жезқ. облкомында лектор, кеңесші,

кафедрасының аға оқытушысы. 43 саяси ұйымдастырушы (1986-91),

ғылыми еңбегі, оның 5-әдістемелік КР Мемл. мүлк Жезқ. аймақтық

оқу құралы, 2-оқулық, 1-эл.оқулығы комитеті бөлім бастығы (1991-1993),

жарық көрген. Халықаралық "Қазақ тілі" қоғамы

Жезқ. обл. ұйымы төрағасының

орынбасары (1993-1996), Ұлытау

ЖОЛДЫБАЕВ Шахман Серікбайұлы ауд. әкімінің орынбасары (1997-
(1961 ж.т.) - техн. ғылым. кандидаты 1998), ҚР Бұқаралық ақпарат
(1993), доцент (2004). ҚарПТИ- құралдары департаменті мерзімді
н үздік бітірген (1983). ҚарПТИ баспасөз бөлімі бастығының

ЖФ құрылыс құрылғылары орынбасары, бастығы (1998-2003),
кафедрасында ассистент (1983- "Казахстанская правда" респ. газеті
1990), әскери қызметте (1984- және "Бәйтерек" респ. журналы
1985), Москва инженерлік-құрылыс редакторының орынбасары (2003)
институтында ғылыми стажировкада "АК "Заң" ААҚ өкілдігінің директоры
(1989-1990), БЖФ-нде тыңдаушы (2003-2004), ҚР Мәдениет ақпарат
Орталық және спорт министрлігі БАҚ
(1990), Москвадағы
түрғынжай құрылысын жобалау басқармасының бастығы (2004).
ҒЗИ-нда аспирант (1991-93), ЖезУ- "Бұл жылдардың мен де бір куәсі..."
нің құрылыс өндірісі кафедрасында (2001), "Мұратымыз: жер, ниет,
меңгерушінің орынбасары. "Ортасы ар тазалығы" (2002) кітаптарының
пенополистеролды, ішкі қырсыз, авторы. А.Құнанбаевтың туғанына
жабу мен тіреуге арналған үш 150 жыл толу тойына орай ұйым-

арғы атасы. Шешесі-Бөрте. Шыңғыс

хан қоңырат тайпасының қызы

Бөртеге үйленгеннен кейін меркіттер

шабуыл жасап, Бөрте тұтқынға түсіп

қалады. Кейін Шыңғыс хан керей

хандығының билеушісі Тоғырыл

ханның көмегімен Бөртені тұтқыннан

босатып алады. Осыған байланысты

Жошы Шыңғыс ханның баласы емес

деген ел арасында сөз тараған.

Бірақ Шыңғыс хан өмір бойы Бөртеге

де, Жошыға да құрметпен қараған.

Жошы жас кезінен аса көрнекті

әскери қолбасшы ретінде көзге

дастырылған "Семей-Жидебай" жаяу түсіп, Шыңғыс хан әскерлерінің
жорығына (178 км), Батыс Тянь-
шаньдағы Угалм сілемдері шыңын жорықтарына белсене араласты.
игеруге байланысты "Казахстанская
правда" газеті акциясын ұйымдасты- Шыңғыс хан керей, найман, мериг
рушы, қатысушысы. "Қазақстан
тәуелсіздігіне 10 жыл" медалінің т.б. тайпаларды бір орталыққа
иегері.
біріктіргеннен кейін (1206), Жошы
ЖОМАРТБАЕВА Хакима Тайырқызы
(1926 ж.т.-2004 ж.қ.б.) Шығыс әкесінің тапсырмасы бойынша жеке
Қазақстан обл. туған. ҚазКСР еңбек
сіңірген мұғалімі (1966) 1949 жылы жасағымен 1207-12ж. Оңтүстік
Қазақ қыздар пед. инст. бітіріп,
Жезқазған поселкесіндегі №7 орта Сібірді, Алтайды, Шығыс Түркістанды
мектепте физика және математика
пәнінің мұғалімі болып 1961 жылға қоныстанған көптеген тайпаларды
дейін істеді. 1967-1978 ж.ж. сол
мектептің директоры. 1978-1983 ж.ж. бағындырды және 1211-15ж.
аралығында Жезқазған облыстық
мұғалімдердің білімін жетілдіру инс- Солтүстік Қытайға жасалған жорыққа
титутында директор. 1983-1989 ж.ж.
Жезқазған қаласындағы №24 орта қатысты. 1218ж. көктемде Жошының
мектептің директоры.Педагогикалық
еңбегі үшін "Еңбектегі ерлігі үшін" жасағы Шыңғыс ханға бағынғысы
медалімен марапатталған, Сәтбаев
және Жезқазған қалаларының (2003) келмеген меркіттердің бір тобын
"Құрметті азаматы". Жомартбаева
Х.Т. Жезқазған қаласы Ардагерлер өкшелей қуа отырып, Ырғыз өзенінің
кеңесінің төрайымы болды.
бойында Хорезм шаһы Мұхаммедтің

60 мыңдық әскерімен бетпе-бет

кездесті. Әскерлерінің аз екеніне

қарамастан Жошы батыл қимылдап,

өзінің қолбасшылық дарыны

арқасында шайқасты тең аяқтады.

Осы шайқастан кейін Мұхаммед

шаһ оның әскерлерімен бетпе-бет

шайқасудан үнемі қашқақтап, бекініс

қамалдарды паналауға мәжбүр

болды. Келесі жылы Жошы жасағы

Жетісудағы барлық қалаларды

бағындырып, 1220-22ж. Сырдария

бойындағы Отырар, Сығанақ,

Үзкент, Баршынкент, Жанкент, т.б.

қалаларды қоршауға алды. Хорезм

мемлекеті толығымен жаулап

алынғаннан кейін, ол 1223ж. әкесінің

шақыртуымен Сайрам және Талас

аралығындағы Құланбасы жазығыңда

ЖОШЫ (1187-1227) - Шыңғыс өткен құрылтайға қатынасты. Осы

ханның үлкен ұлы, Алтын Орданың құрылтайда Шыңғыс хан жаулап

негізін салушы, қазақ хандарының алған жерлерін үлкен әйелі Бөртеден

де сескенетін. Бұл жағдай әке мен
бала арасындағы кикілжіңнің басты
себебі болды. Жошы әкесінен 6 ай
бұрын қазаға ұшырады. Оның өлімі
жайында халық арасында түрлі аңыз-
әңгімелер тараған. Солардың бірінде
"аң аулап жүргенде құланның айғыры
шайнап өлтірген" десе, кейбір
деректерде "жау жағына шығып
кетеді деп қауіптеніп, құпия түрде
өз әкесі Шыңғыс хан өлтірткен" деп
көрсетіледі. Жошы Шығыс Еуропаға
жорық жасау жоспарын жүзеге
асыра алмай дүние салды. Жошының
бірнеше әйелдерінен кептеген бала-
лары болған. Солардың ішінде тари-
хи деректерде кездесетіндері: Орда
Ежен, Бату, Берке, Шибан, т.б. Маза-
ры Жезқазған қаласынан 50 км жер-
дегі Кеңгір өзенінің сол жағалауында
орналасқан. Жошының өлімі жөнінде
қазақ халқында "Ақсақ құлан, Жошы
хан" атты тарихи күй бар. Жошы
қазасына байланысты аңыз оқиғасы
туған 4 ұлына бөліп берді. Жошыға негізінде "Ақсақ құлан" мультфильмі
Ертістен Орал тауларына дейінгі, түсірілген. (1968, суретші-мульти-
одан әрі Батысқа қарай бағынған пликатор Ә.Қайдаров). (Ұлттық эн-
жерлердің бәрі тиесілі болды. Ордасы циклопедия, 4 том, 43 бет).
Ертіс өзенінің бойында орналасты
(қазақша Алтын Орда). Қүрылтай
аяқталғаннан кейін, Шыңғыс ханның
басқа балалары әкелерімен бірге "ЖОШЫ - АЛАША ХАН" - дастан.
мемлекеттің астанасы Қарақорымға Бұрын еш жерде жарияланбаған
қайтқан кезде, Жошы оларға ілеспей дастан авторы - бұрынғы Семей
өз ордасында қалып қойды. Жошы обл., Шұбартау ауданында тұрған әрі
ұлысының негізін бұрын Дешті ақын, әрі әнші Уәйіс Мейірманұлы.
Қыпшаққа кірген бірыңғай түркі Шығарманы семейлік Әміре
тілдес тайпалар құрады. Шешесі Сыпанұлы деген кісі жинап ҚР ҰҒА
Берте Қоңырат қызы болғандықтан, ОҒК қорына тапсырған. Тарихта
ол өз қол астындағылармен ете белгілі Жошы еліміне байланысты
окиғаны Уәйіс ақын өзінше жырлаған:
жақын қарым-қатынаста болды, дастанда Жошының аң аулауға
әрі ол түркі тайпаларының басын шығып қаза табуы, бұл қазаны Тыма
біріктіріп, тәуелсіз саясат жүргізуге деген күйшінің естіртіп, ханның дом-
тырысты. Сол заманда өмір быраны сындыруы, қайғыдан бас
сүрген шығыс тарихшыларының көтермеген ханның елден безіп, оны
айтуынша, Жошы күш-қайраты Тыма күйшінің қайта оралуға көндіруі,
мол, ержүрек, өткір адам болған. содан кейін Алаша ханның қалың
Оның іс-әрекеттерін "Шыңғыс хан құланды қыруы нанымды баяндала-
құрған мемлекетке жауыздық" деп ды. Жырдың оқиға желісі тартымды.
түсінген тете інісі Шағатай Жошыны Дастан он бір буынды қара өлеңмен
үнемі әкесіне жамандап отырған. жазылған. қолжазбасы ҚР ҰҒА ОҒК
Баласының ақылдылығы мен ерекше қорындағы "Жошы-Алаша хан" деген
батылдығынан Шыңғыс ханның өзі

барабанға отырғызылған. Ішкі

күмбезден шығарылған түндік

сыртқы күмбезді орнатқан кезде

жабылып қалған. Жарық кесененін,

ЖОШЫ ХАН КҮМБЕЗІ - Жезқазған екі жақ бүйірінен, барабанның

қаласынан солтүстік-шығысқа астынан шығарылған терезелерден

қарай 50 ш жерде, Кеңгір өзенінің (35 х 55 см) түседі. Күмбез бедерлі
жағасында орналасқан көне қалақ кірпіштермен әшекейленген.

архитектуралық ескерткіш. Күмбезде Күмбезді көп қырлы барабанға
сақталған таңбаларға қарағанда, орнату - оғыз, қыпшақ тайпаларына
оны салуға Жошыға бағынған тай- тән тәсіл. Ішкі қабырғаларында
палардың бәрі (оғыз, арғын, қыпшақ, таңбадан басқа ешбір әшекей
керей, найман, қоңырат, қаңлы, т.б.) жоқ. Еденіне қалақ кірпіштер
қатысқан. Тарихи дәстүр бойын- төсеген. Күмбезді қазу жұмысы
ша күмбезді қайтыс болған кісінің кезінде екі қабір табылды. Қабір
жылдық асын беруден бұрынырақ қабырғаларын үлкен кірпіштен өріп,
жасайтын болған. Соған қарағанда астына жұқа тақша кірпіш төсеген.
1227 ж. қайтыс болған Жошыға Бірінші қабір күмбездің күншығыс
1228 ж. күмбез тұрғызылған болу іргесіне (ұзындығы 2,2м, ені 70 см,
керек. Жошы хан күмбезі портал-
ды-күмбезді құрылыстар қатарына тереңдігі 1,2 м) орналасқан. Қабір
жатады. Жобасы тік бұрышты. ішінен тақтай табытқа жерленген
Құрылыс материалдары-күйдірілген адамның сүйегі шықты. Сүйектің оң
кірпіш, әк. Жобаның аумағы 9,55 қолы жоқ екендігі анықталды. Оның
х 7,25 м. Көзге айрықша түсетін үстіне қабір ішінен салтанатты киім
нәрсе-салтанатты порталы. Оның жұрнақтары, қызыл сафиян етіктің
маңдай алдын сүйір арқа түрінде қалдығы, тұт жібегінің шіріп жатқан
шығарып, екі жақ босағасын үстіңгі сілемдері, аң сүйектері мен түйенің
салмақты еркін көтеріп тұру үшін бас сүйегі, темір қарудың сынықтары
мейлінше берік етіп тұрғызған. Пор- табылды. Бұл "Жошыны аң аулап
тал жақтауларын өрнекті кірпішпен жүргенде құланның айғыры шайнап
безендіріп, киіз үйдің басқұрына өлтірді" деген халық аңызына
ұқсатқан. Өрнекке пайдаланған үндес келеді. Халық аңызында
тақта кірпіштердің ауданы 45 х 45 "Жошыны жерлегенде бір қолы жоқ

см. Бұл кірпіштерде өрнек пен бірге болған" немесе "Жошының тек бір
жазу да болған. 1911ж. Атбасар уезін қолын тауып қойған", кейде "бір
билеген бір ұлық өрнекті кірпіштерді шынашағын ғана тапқан" деген әр
сындырып алып, музейге жібереді. түрлі жорамалдар бар. Екінші қабір
Қазір кірпіштердің кейбір сынықтары Жошының үлкен бәйбішесі (Керей
ғана сақталған. Порталдың жоғарғы хандығының билеушісі Тоғырыл
жиегін парапет тәріздендіріп, оның ханның інісінің қызы) Бектумыштікі
астынан қалақ кірпіштен фриз болуға тиіс. Қабір астына төселген
тартқан. Ежелгі құрылыс әдісінің қалақ кірпіштерде араб әрпімен
бірі - күмбез орнату. Ол Жошы "ықпал" деген сөз бірнеше қайтара
хан күмбезінде тамаша шешімін жазылған. Жошы хан күмбезі
тапқан. Қабырғаның іш жағынан республикалық маңызы бар тарихи

сөрелеп шығарған белдеулердің және мәдениет ескерткіштерінің

үстінен екі қабатты зәулім күмбез мемлекеттік тізіміне енгізілген. 1999

орнатқан. Ішкі күмбездің (биіктігі 7 жылы Жошы хан күмбезін қалпына

м) салмағын "жалған еңсе" шығару келтіру жұмыстары жүргізілді.

тәсілімен белдеулерге жайса, сыртқы (Ұлттық энциклопедия, 4 том, 44

күмбезді (биіктігі 8 м) он алты қырлы бет).

қал. парт. комитетінің өнеркәсіп

бөлімінде нұсқаушы (1961-1962),

Жезқазғантүстімет ҒЗЖИ-нда ин-

женер-зерттеуші (1962-1963), жер

асты тау-кен машиналарын сына-

ушы-шебер (1963-1967), ішкі жану

двигательдерінен шыққан газдарды

бейтараптандыру жөніндегі бөлім

бастығының орынбасары (1967-

1970), жер асты және ашық тау-кен

жұмыстарында ішкі жану двигатель-

дерінен шыққан газдарды тазарту

құралдарын іздеу және енгізу зерт-

ЖӨНДЕУ - МЕХАНИКАЛЫҚ МАМАН- ханасының меңгерушісі (1970-2002),
зертхана меңгерушісінің орынбаса-
ДАНДЫРЫЛҒАН БАСҚАРМАСЫ ры (2002 ж. бастап). "Жер астында
өздігінен жүретін жабдықтардың ди-
- 1956 ж. 25 мамырда құрылған. зельдерінен шыққан газдарды бей-
тараптандырудың кешенді жүйесін
Алғашқы атауы "Средазцветметре- жасау" тақырыбында докт. дисс.
қорғаған (1990). Ж. - 20-ға жуық
монт" мамандандырылған жөндеу- өнертабыстың, 40-тан астам ғылыми
жарияланымның авторы.
қүрылыс тресі басқармасы. 1975

ж. "Казцветметремонт" деп аталып,

Қазақ КСР Түсті металлургия мин.-і

бағынысында болды. ЖММБ 1991

ж. бері "Жезқазғантүстімет" ҒӨБ

қарамағында. Байыту фабрикасы-

ның, мыс қорыту заводының, ашық ЖУМКИНА Светлана Серікбайқызы
карьерлі кеніштердің, өнеркәсіптік, (1967 ж.т.) - фил. ғылым. кандидаты
теміржол көлігінің технологиялық (2004), айтыскер ақын, Жезқазған
жабдықтарына жөндеу жүргізеді облыстық "Ұлытау үні" фестивалінің
және жөндеу үшін металл конструк- (1989-1992), М.Мақатаевтың 60
циялар әзірлейді. жылдығына арналған республикалық

жас ақындар айтысының (1991),

ЖУКОВ Геннадий Иванович (1936ж.т.) Жезқазған - Шымкент облысаралық
- тех. ғылым. докторы. ЖезУ профес- телевизиялық айтыстың (1995) дип-
соры (2002), "КСРО өнертапқышы", ломанты. Қарағанды мәдени-ағарту
КСРО және Қазақстан ХШЖК ме- училищесін (1988), ЖезПИ бітірген
дальдерінің, КСРО Түстімет минис- (1995). Шет аудандық мәдениет
трлігі мен кен өндірісі жұмысшылары үйінде көркемдік жетекші, директор
кәсіподақтары ОК-нің "Жаңа техника (1989-1990), ЖезПИ оқытушы, фи-
мен механизация жабдықтарын ен- лология факультеті деканының орын-

гізгені үшін"(1967), "Жұмыс тиімділігі басары (1995-1998). Ә.А.Байқоңыров

мен сапасы үшін" (1976), Қазақ атындағы ЖезУ қазақ әдебиеті кафед-

КСР Түстімет министрлігінің (1975), расында аға оқытушы (1998 ж. бас-

Құрмет грамоталарының иегері. Қар- тап). "Шашубай Қошқарбайұлының

ПТИ бітірген (1968). Қарағанды "Ста- әдеби мұрасы және ақындық орта

линуголь" құрылыс басқармасында дәстүрі" тақырыбында канд. дисс.

жұмысшы, қоймашы, экспедитор қорғаған (2004). Ж. - бірнеше ғылы-

(1952-1955), әскери қызметте (1955- ми мақаланың авторы. Өлеңдері

1957), "Қазмысқұрылыс" тресінің "Сарыарқа саздары" (1991), "Шет
жөндеу-механикалық зауытында өңірі ақындарының антологиясы"

слесарь, электрмен дәнекерлеуші, (1998), "Армандастар"(1999) жыр

аға шебер (1957-1961), Жезқ. жинақтарына енген.

деректерді П.И. Рычков "Орынбор
топографикасында" (1762) келтіреді.
Ескерткіш жайында кішігірім мақала
жазып, оның жоба-суретін алғаш Ш.
Уәлиханов (ол бүл бейіттің Әулие
сағанасы деп аталатынын жазды) сы-
зып қалдырған (1863). Күмбез туралы
әр кезде С.Б. Броневский, А.И. Лев-
шин (1830), А.К. Красовский (1868),
И.А. Кастанье (1910) жазған. Кеңес
дәуірінде Ә. Марғұлан бұл ескерт-
кішті қыпшақтардың ортағасырлық
құрылысына жатқызды. Жұбан ана
күмбезі төрт бұрышты текше жоба-
мен салынған. Қабырға қалауының
үстінен барабан (мойындық)
шығарып, оған сегіз қырлы күмбез
орнатылған. Ішкі төрт бұрышында
сүйірлеп шығарған михрабтары бар.
Аузы оңтүстік-шығысқа қараған.
Күмбезі мен барабаны шаршы кір-
пішпен өрілген. Ескерткіштің аумағы
сыртқы периметрі бойынша 6 х 6 м,
ішкі жағы 4 х 4 м, биіктігі 6м. Ірге-
тасы биіктігі 50 см тас тақталармен
қаланған. Қүрылысқа көлемі 27x27
х 6 см кірпіштер пайдаланылған.
Жұбан ана күмбезі республикалық
маңызы бар тарихи және мәдениет
ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне
енгізілген.

(Ұлттық энциклопедия, 4 том, 54
бөт).

ЖҰБАН АНА КҮМБЕЗІ (Жұбан әулие) - ЖҰМАБАЕВ Бақытжан Айтбайұлы.
қазіргі Қарағанды обл. Жаңаарқа ауд. (1945ж.-2001ж). Физика-матема-
189-разъезден солтүстік-шығысқа тика ғылым. кандидаты (1980), до-
қарай 2 км жерде, Сарысу өзенінің цент. ҚазМУ-ді физика мамандығы
солтүстік жағасында XI ғасырда ірге бойынша бітірген (1970). 1975-1987
көтерген архитектуралық ескерт- ж.ж. Жезқазған пед. инст. физика
кіш. Күмбез туралы алғашқы жазба кафедрасында аға оқытушы, кафед-
ра меңгерушісі. 1980 ж. "Қатты дене
физикасы" мамандығы бойынша
канд. диссер. қорғаған. 1987-1998
ж.ж. Жезқазған тау-кен технологиясы
инст., Ө.А.Байқоңыров ат. унив.-де
кафедра меңгерушісі. 1998 ж, Қоста-
най Мемлекеттік унив.-не ауысты.

ЖҰМАБЕКОВА Бақтылы Жұма-
бекқызы (1919-1995ж.ж) Жезқазған

ген. Ғалым-зоотехник. Ауыл ша-

руашылығы ғылым. кандидаты.

1946-1960 ж. кеңшар бөлімшесінің

зоотехнигі, кеңшардың бас

зоотехнигі, колхоз төрағасы, совхоз

директоры, ауатком төрағасы.

1961 ж. Қаз. Компар. Орт. комит.

аппаратына жұмысқа шақырылады.

Нұсқаушы, бөлім меңгерушісінің

орынбасары болып істейді. 1968 ж.

қаңтарда Қарағанды обл. партия

комитетінің хатшысы, 1970 жылы

көкекте - екінші хатшысы болып

сайланды. 1973 ж. көкекте жаңадан

қаласына қарасты Малшыбай құрылған Жезқазған обл. атқ. комит.
ауылдық округіндегі қос Кеңгір төрағасы болып сайланып, ол бұл
өзенінің құйылысында дүниеге қызметті зейнеткерлікке шыққанша
келген. 1928 ж. Жосалы, кейіннен (1988 ж.) атқарды. Екі рет Еңбек
Жамбыл жетім балалар үйінде орта Қызыл Ту (1971, 1974), "Халықтар
мектеп бітіріп, 50 жыл бойы ұстаз Достығы" (1980), Құрмет Белгісі
болды. Отызыншы жылдары ауылда (1966) ордендерімен, 3 медапьмен
алғашқы сауаттану, бастауыш білім марапатталған. Бірнеше естелік-
беруде кәсіби деңгейде белсен- ғұмырбаяндық кітаптардың авторы.
ділікпен көп жұмыстар атқарды. Қаз. КСР Жоғ. Кеңесінің депутаты,
Мұғалім, орта мектеп оқу ісінің Қаз. Компарт. Орт. Комитетінің
меңгерушісі және он жылдан артық мүшелігіне бірнеше мәрте сайланған.
орта мектеп директоры болды. Жезқазған қаласының Құрметті
1952-1953 ж.ж. қазіргі Жезқазған азаматы.

қаласының теміржол вокзалы
аймағындағы №133 негізгі мектеп-
те мұғалім болды. Қазақ ССР-нің ЖҰМАГЕЛДИЕВ Қазбек Сейтақынұлы

еңбек сіңірген мұғалім, Казақ ССР (1963 ж.) Алматы облысы Киров ауда-
халық ағарту ісінің озық қызметкері нында туған. Өскемен жол құрылысы
белгілерімен, медальдармен мара- институтын бітірген. Мамандығы
патталып, селолық және аудандық - әуежайлар мен автокөлік жолдары
кеңестердің депутаттығына бірнеше құрылысының инженері. . Институт
рет сайланған. Оңтүстік Қазақстан бітіргеннен кейін Қарағанды облысы
облысы Түлкібас аудандық Ақадыр ауданында жол құрылысы
мәслихатының 13-маусым 2003 кәсіпорынында өндіріс шебері, бас
жылы 30/2 - санды шешіммен Ми- инженер, бастық болған. 1996 жылы
чурин ауылдық округындағы бір көше "Жезқазған жолдары" ашық акцио-
аты Бақтылы Жұмабекқызының аты- нерлік қоғамына президент болып
мен аталған. тағайындалған. Бұл кәсіпорын еліміз-

де танымал жол құрылысы ұйымы.

"Алматы-Астана" автокөлік жолының

ЖҰМАБЕКОВ Хамза Бижанұлы біраз бөлігін салуға қатысқан, Қызы-
(1928 ж.) Павлодар обл. Павлодар лордада Сырдария арқылы көпір
ауд. Шақат с. туған. Алматы зоотех. тұрғызды, Атасу-Жаман Сарысу өзені
малдәрігерлік институтын (1958), арқылы көпірді күрделі жөндеуден
КОКП Орт. Комитеті жанындағы өткізді, "Үшарал-Достық" автокөлік
Жоғ. парт. мектебін (1963) бітір- жолын қайта құруды, тағы басқа

және медицина ғылымдарының

кандидаты (2003). ҚММИ бітірген

(1999). Қарағанды емдеу-диагности-

ка орталығының нейротравмотология

бөлімшесінде дәрігер-нейрохирург

(1999-2001), Жезқазған дәрігерлік-

санитарлық бөлімінің травмотология

бөлімшесінде дәрігер-нейрохирург

(2001-2003), меңгеруші (2003 ж.

бастап). "Төменгі (сЗ-с7) мойын

омыртқаларының зақымдануын

қиыстыра (алдыңғы, артқы)

тұрақтандыру, титанмен импланта-

циялау" тақырыбында канд. дисс.

қорғаған. Ж. - медицина саласына

байланысты 8 ғылыми мақаланың

авторы.

ЖҰМАДІЛОВ Тілеубай Жұмаділұлы
(1932 ж.т.) - ҚазКСР денсаулық
сақтау ісінің үздігі. Жезқазған обл.
көп салалы ауруханасының бас
дәрігері (1980) болып тағайындалған.
Ол осы емдеу орнының қатарға
қосылып, қалыптасуына көп еңбек
сіңірді. "Құрмет белгісі" орденінің
және бірнеше медальдардың иегері,
еңбек ардагері.

ЖҰМАЖАНОВА Нүрия Әлмұханқызы.

ЖҰМАҒАЗИЕВА Әсия Есенғалиқызы (1952 ж.) Көкшетау обл. Қызылту
- денсаулық сақтау ісінің үздігі. ауд. туған. ҚР білім беру ісінің
Жезқазған қ. №3 қалалық ауру- озаты, №7 Қ.Сәтбаев атындағы мек-
ханада учаскелік педиатр бол- теп-лицейінің директоры. 1973 ж.
ды. Интенсивті терапия палата- Қарағанды педагогикалық институ-
сын ұйымдастырып (1968-1971), тының филология факультетін бітір-
айналымдағы қан құюды қамтамасыз ген. 1973-1974 ж.ж. Көкшетау облы-
еткен алғашқы соматикалық бөлімді сында қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің
басқарды. Қаладағы орталық емха- мұғалімі. 1975-1979 ж.ж. Жезқазған
на бас дәрігерінің балалар сырқаты қаласындағы №8 мектепте қазақ тілі
жөніндегі орынбасары бола жүріп, мен әдебиеті пәнінің мүғалімі. 1979-
денсаулық сақтау саласын жетілдіру- 1996 ж.ж. №7 орта мектепте мүғалім,
ге көп ықпал жасаған. Медальдармен директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі
марапатталған. орынбасары. 1996 ж. Қ.И.Сәтбаев
атындағы орта мектеп-лицейінің ди-

ректоры. Білім беруде, жас ұрпақты

ЖҰМАДІЛОВ Нұрлан Едігеұлы (1974 тәрбиелеудегі жемісті еңбегі үшін
ж.т.) - медико-техникалық (2002) "Ерен еңбегі үшін" медалімен, ҚР

ОСГ) ;