7Zhezkazgan entsiklopediyalik aniktama

ҚАРСАҚ

бар, екі бөлімнен тұрады. 1983ж. өндіріс күші Жезқ. заводына ауы-

бері бас дәрігері бірінші дәрежелі са бастайды. Байырғы Қарсақбай

дәрігер Д.Ә.Оспанова. "Қарлығаш" мыс заводы жабылған соң (1973 ж.)

соматикалық шипажайы 100 ба- оның орнына құрамында шойын құю

ланың жатып емделуіне арналған, бөлімшесі және тәжірибе участогі

жүрек, тыныс алу жолдары, бүйрек, бар металлургия заводы құрылды.

орталық жүйке жүйелері, буын ауру- Ол "Қазақмыс" корпорациясының

лары жыл бойы емдейді. құрамында. Металлургия заводының

директоры 1973 ж. бері Қазақ КСР-

ының еңбек сіңірген металлургы

ҚАРСАҚ (Vulреs согsак)-ит Маткенов Қадыр. Қарсақбай посел-

тұқымдасына жататын жыртқыш. кесі 1929 ж. құрылған. Қазір онда

Түлкіге ұқсағанымен, одан келемі (2004 ж.) поселкелік әкімшілік округі,

жағынан кіші. Денесінің ұзындығы 45- орта мектеп, кәсіптік техникалық

58 см, салмағы 1,7-3,2 кг. Тұмсығы мектеп, металлургия заводы бар.

сүйір, құлағы тік, сүйірленіп біт- 1800-дей халық тұрады. Темір кенінің

кен, түсі сұрғылт қоңыр. Қылшығы мол қоры анықталған "Балбырауын"

біркелкі әрі жұмсақ, түбітті. Ұсақ кен көзі осы аймақта.

кемірушілер мен құстарды қорек

етеді. Ол сарышұнақ пен суырдың

ескі індерінде өмір сүреді, өзі інді ҚАРСАҚБАЙ ҚЫРАТЫ - Ұлытау та-
сирек қазады. Өмір сүру ұзақтығы уының жалғасы. Екеуінің арасын
5-6 жыл. Қалмақ-Білеуті өзен аңғары бөліп

тұр. Қыраттың орташа биіктігі

500-600 м, ол биік нүктесі - Қара-
ҚАРСАҚБАЙ мыс зауыты Жезқазған мола тауы 644 м. Қырат күнбатыс,
өндірісінің қарашаңырағы сана- солтүстік және оңтүстігінде бірте-
лады. Жезқ. өнеркәсіп аймағы бірте сатыланып барып, аласарады.
құрылысының бастауы (1926-1928 Іргетасты құрап тұрған аналық тау
ж.ж.) Қарсақбай мыс заводынан жыныстары қыраттың тек жонында
басталады. КСРО Түсті металлургия ғана жер бетіне шығып жатыр. Ал
министрлігінің құзырымен (1943 ж.) беткейлері мезозой мен кайнозой-
Жезқазған мыс комбинаты құрылып, дың құмды-сазды, пролювийлі жы-
оның құрамында Қарсақбай мыс за- ныстарымен көмкерілген. Қыраттың
воды мен Байқоңыр көмір ошағының Торғай қолатына құлаған батыс
17 шахта және 3 карьер болды. беткейлері өзен жыраларымен жиі
Қарсақбай аудандық бірінші пар- тілімделген. Сондықтан жер бедері
тия конференциясы болғанда (10- қырқалы, желді, дені текпішекті бо-
16.101926 ж.) 47 ВКП(б) мүшесін лып жатыр.
және 26 кандидатты біріктіретін 5

партия ұясы бар болатын. Аудандық

партия комитетінің бірінші хатшысы ҚАСЕНОВ Садықбек Қасенұлы
К.Дәулетбеков, Қарсақбай комбина-
тының директоры И.В.Деев болды. (1940 ж.т.) Қарағ. обл. Ұлытау
1927 ж. Жезқазған мен Қарсақбай
аралығына теміржол тарту бастал- ауд. Байқоңыр ауылында туған.
ды. Қарсақбай заводында алғашқы
мыс 19.10.1928 ж. алынды. 1966 Қарағ. мемл. мед. институтын
ж. Жезқазғанда жаңа мыс заводы-
ның құрылысы басталып ол 1971 бітірген (1966). Жезқ. қал. N1
ж. пайдалануға берілді. Содан бас-
тап Қарсақбай металлургтері және ауруханасында дәрігер-оташы,

Қарулы Күштер қатарында мед.

қызмет бастығы (1969-1971), Жезқ.

қалалық ауруханасы хиругиялық

бөлім меңгерушісі (1976-1980),

'Жезқазғантүстімет" АҚ "Здоровье"

ЖЕЗҚАЗҒАН 301

энциклопедиялық анықтама

ҚАСЫМБЕКОВ

бөлімінің бас оташысы (1993-1995), Іuриs)-ит
ҚР Үкіметі жанындағы міндетті ҚАСҚЫР (Саnіs
медициналық сақтандыру қоры тұқымдасына жататын жыртқыштар
отрядының өте күшті, сирағы
Жезқ. обл. бөлімшесінің бас ұзын, жүндес, азулы, жыртқыш
маманы (1995-1998), Жезқазған аң. Ұзындығы 100-130 см, салмағы
аймағының бас оташысы (2000 21-37 кг. Қыста тобымен, көктем
жылдан). Облыстық, республикалық, мен жазда жұбымен жүреді. Көбіне
Бүкілодақтық мед. қызметкерлері таса жерлерде мекендейді. Өмір
съезінің делегаты (1974, 1977, 1990) сүру ұзақтығы 15-16 жыл. Қаншығы
Жоғ. санатты дәрігер-оташы (1980). 6-12 бөлтірікті, 62-63 күн көтеріп

туады. Мал шаруашылығы мен аң
ҚАСЕНҰЛЫ Ескен (1928 ж.т.) - жур- шаруашылығының зиянкестері.

налист, ҚР Журналистер одағының

мүшесі, дербес зейнеткер, "Ұлы Отан ҚАШҚЫНБАЕВА Зәмзәгүл
соғысы жылдарындағы қажырлы Жанайдарқызы (1964 ж.т.) - педа-
еңбегі үшін", "Тың жерлерді игергені гогика ғылым. кандидаты (2002).
үшін", "Еңбек ардагері" медаль- ЖезПИ бітірген (1987). Жезқазған

дарының, ҚР Журналистер одағы, қаласында мұғалім (1987-1989),
Жезқазған облыстық халық депутат- Абай атындағы АлМУ-нің педагогика
тары Кеңесі Құрмет грамоталарының кафедрасында ғылыми стажировкада
иегері. ҚазМУ журналистика бөлімін (1989-1990), аспирант (1990-1992),
бітірген (1952). Батыс Қазақстан, Жезқазған гуманитарлық колледжін-
Көкшетау облыстық газеттерінде де ағылшын тілі оқытушысы (1994-
бөлім меңгерушісі, телерадио коми- 2002), Ө.А.Байқоңыров атындағы
теттерінде бас редактор (1952-1973), ЖезУ ағылшын тілі кафедрасында аға
оқытушы, меңгеруші (2002 ж. бастап).
Жезқазған облыстық "Жезқазған "Қостілділік (қазақ-орыс) құралдары
туы" газетінде насихат бөлімінің арқылы жасөспірімдердің ұлтаралық
меңгерушісі (1973-1976), облыстық қарым-қатынас мәдениетін
телерадио комитетінде бас редактор
(1976-1982), Жезқазған туы" газетін- қалыптастыру" тақырыбында канд.
де бөлім меңгерушісі (1982-1993). дисс. қорғаған (2002). Қ. - 20-ға
Қазір құрметті демалыста. жуық ғылыми-әдістемелік жарияла-
нымның авторы.

ҚАСҚАЛДАҚ (Ғиlіса аtrа)-су тартар ҚИШАУОВ Қали Сағынбекұлы (1946
тұқымдасының, тырна тәрізді от- ж.т.) - техника ғылымдарының
рядына жатады. Қауырсыны қара, кандидаты, профессор (1999), ҚР
жемсауы бозғылттау. Маңдайында ИА корреспондент мүшесі (2001),
жылтыр тері өсігі бар. Қанатының Халықаралық ақпараттандыру акаде-
ұзындығы 210 мм. Салмағы меки- миясының академигі (2004), "Еңбек
енінікі 760-800, қоразы 620-700 гр ардагері" медалінің, "ҚР Білім беру
болады. Көлде, батпақта, қалың ісінің үздігі" (1976), ЖезУ Алтын
қамыс арасында мекендейді. Ұясын (2002) белгілерінің иегері. ҚарГІТИ
су бетіне, бұта не қоға арасына сала- бітірген (1968). ҚарПТИ-нда ас-
ды. 7-8 жұмыртқа салады, оны 22-25 систент (1968-1972), Қазақ КСР ҒА
күнде басып шығарады. Өсімдікпен, математика және механика инсти-
бунақденелі, дәрнәсілмен, балық тутында аспирант (1972-75), Қар-
ұсақ ұлу жеп қоректенеді. ПТИ ЖФ-нда аға оқытушы, доцент
(1975-1981), материалдар кедергісі

302

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама

ҚОЖАБАЕВ

ҚИШАУОВ Аманкелді", т.с.с. өлеңдері ақынның
Қали Сағынбекұлы
(1946 ж.т.) халықшылдық бағытымен қатар,

ҚОЖАБАЕВ оның алғыр ойлы, шебер тілді реа-
Болман (1880-
1972ж.ж..) лист суреткерлігін де танытады. Қ.Б.-

ның ақындық дарыны халық өне-

рпаздарының республикалық слеті

кезінде бүкіл ел көлеміне жарқырай

танылды (1934). "Шаттансын,

халқым, шаттансын", "Сүйікті Отан",

"Совет Армиясына", "Қызыл Армия

күніне", "Көмірмен жауды көміңдер",

т.б. да өлең-жырлары отаншылдық

рухта шығарылған. "Өмір желісі" атты

поэмасы бар. Қ.Б. шығармаларында

халықтық әдебиет дәстүрлері ұтым-

ды қолданылады.

ҚОЖАҚБАЕВ Жүсіп Жаманғараұлы
(1957 ж.т.) - Жезқазған қалалық
көрме залының алғашқы директоры.
ЖезПИ-ның көркемсурет және гра-
фика факультетін бітірген (1985).

ҚОЖАҚОВ Мейрамхан Назымбекұлы

(1948 ж.т.) - әртіс, режиссер, ҚР

Мәдениет министрлігі Құрмет грамо-

тасының иегері (1998). ҚР Ақпарат,

және машина бөлшектері кафед- қоғамдық келісім және мәдениет

расында меңгеруші (1981-1988), министрлігінің "Мәдениет қайраткері"
ЖТКТИ инженерлік-механика фа- Құрметті атағының иегері (2002).
культетінің деканы (1988-1994), оқу Қазақтың М.О.Әуезов атындағы
ісі жөніндегі проректор (1994-1996), академиялық театры жанындағы ак-
Ө.А.Байқоңыров атындағы ЖезУ оқу терлік студияны (1968) бітірген. Сах-
ісі жөніндегі проректор (1996 ж. бас- на мәдениетін жетік меңгерген, өзі
тап). "Бұрғылаудың тиімді режимін тұлғалаған бейнелердің ішкі әлеміне
белгілеу үшін бұрғылау штангасы- баса ден қоятын Қ. сахналаған Арыс-
ның тасымалдағыштық мүмкіндігін тан, Есен (М.Әуезов. "Айман - Шол-
зерттеу" тақырыбында канд. дисс. пан", "Еңлік - Кебек"), Жалмұқан
қорғаған. Қ. - "Материапдар кедер- (Ғ.Мүсірепов. "Ақан сері - Ақтоқты"),
гісінің қысқаша курсы" оқулығының Журден (Мольер. "Әлін білмеген
(қазақ, орыс тілдерінде, 1997, 1998), әлек"), Қошқар ака (Ш.Башбеков.
40-қа жуық ғылыми-әдістемелік жа-
рияланымның авторы. "Шойын қатын"), Тұран (Ә.Тәжібаев.
"Көтерілген күмбез"), Дилыбай

(К.Ахметов. "Құданың өзі, құдайдың

ҚОЖАБАЕВ Болман (1880-1972ж.ж..) "көзі" келгенде"), Әнтеп (Е.Домбаев.
- халық ақыны. Он жасынан бастап "Ғашықтық туралы баллада"), Генерал
өлең шығара бастаған. 1916 ж. ұлт- (И.Вовнянко. "Тентек теңізші") т.б.
азаттық көтерілісі кезінде шығарған драмалық, трагедиялық, комедиялық
"Қарамалай", "Атыңнан айналайын, рольдер оның шеберлік қырларының

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 303

алуан сипаттылығын танытады. Қ. ҚОЖАСОВ Сағат Хасенұлы (1962
режиссерлығымен қойылған Ә.Ораз- ж.т.) - медицина ғылымдарының
бековтің "Бір түп алма ағашы" спек- кандидаты. ҚММИ, Томск әскери-
таклі театр репертуарынан берік медицина факультетін бітірген (1990).
орын алды. Жезқазған облыстық ауруханасында
дәрігер-интерн (1991-1992), ЖШ
ҚОЖАМСЕЙІТОВ Сағындық (1941 ҒӨБ дәрігерлік-санитарлық бөлімінде
ж.) Ұлытау ауд. Аманкелді ауылдық дәрігер-уролог (1992-1993), қалалық
округінде туған. Алматыдағы Қазақ №1 ауруханада дәрігер-ординатор
мемлекеттік университетін (1966ж.), (1993-1999), ҚММИ хирургиялық
Алматы жоғары партия мектебін аурулар кафедрасында клиникалық
(1974ж.) бітірген. Журналист. Барлық ординатор (1999-2001), "Қазақмыс"
еңбек жолы, іс-қаракеті Жезқазған- корпорациясы медициналық орта-
Ұлытау өңірінің мәдени-әлеуметтік лығында хирургия бөлімшесінің
дамуымен байланысты. Еңбек жолын меңгерушісі (2002 ж. бастап). " Іріңді
1957ж. Ұлытау аудандық "Комму- жаралар мен трофикалық асқазан
низм туы" газетінде жауапты хатшы жараларын жергілікті емдеу" (экс-
болып бастаған. 1975ж. Жезқазған перименттік-клиникалық негіздеме)
облыстық партия комитетінде жау- тақырыбында канд. дисс. қорғаған.
апты қызметте: лекторлар тобының Қ. - медицина саласына байланысты
жетекшісі, насихат және үгіт бөлімінің 11 ғылыми жарияланымның авторы.
меңгерушісі. Облыстық атқару коми-
еті төрағасының орынбасары (1989) ҚОЖЫҚОВ Жұртшыбай Әбілқайұлы
болып сайланып, бұл қызметті
Кеңестер Одағы таратылғанша (1952 ж.т.) - суретші, ҚР Журна-
атқарды. Қазір Жезқазған қалалық
мұрағат бөлімінің бастығы-қалалық листер одағының мүшесі (1993),
мемлекеттік мұрағаттың директоры.
Қазақстан Журналистер одағының Ө.А.Байқоңыров атындағы ЖезУ
мүшесі. Жезқазған өңірінің адамда-
ры мен жарқын істері жайлы кітап- сызба геометрия және сызу кафед-
тары, очерктері, мақалалары бар.
"Құрмет белгісі" орденімен (1986ж.), расының аға оқытушысы. Жезқазған
бірнеше медальдармен марапаттал-
ды. Жезқазған қаласының, Ұлытау облыстық "Жезқазған туы" газетінің
ауданының Құрметті азаматы.
алғашқы суретшісі.

ҚОЙ (ОVІS агіеs)-қуысмүйізділер

тұқымдасына жататын, күйіс

қайыратын, аша тұяқты, көне заман-

да қолға үйретілген жануардың бірі

Қошқары 85-120, саулығы 50-65 кг,

олардан 3-7 кг жүн қырқылады. Қ.У.

Медеубеков.

ҚОРҒАНБЕКОВ Ибрагим (1923ж.)

Ұлытау ауд., "Үлкен бұлақ*

ұжымшарында туған. Қарсақбай

ФЗО-ын бітірген. 1942-44 ж

әскерге алынып, Қырымды азат

ету үшін болған ұрыстарға қа-

тысқан. Ленинград әскери учи-

лищесін бітірген. Ауған және

Қытай шекараларында МҚК-нің

ҚОСАЯК (Dipodidae)-сүт қоректілер
тұқымдасының кемірушілер отрядына
жататын, денесінің ұзындығы 19-22
см, салмағы 440-500 гр болып, артқы
аяқтарымен секіріп, тез жүгіреті,
басы үлкен, тұмсығы жайпақ, құлағы
ұзын, көзі үлкен, алдыңғы сирақтары
қысқа, артқы сирақтары мықты
және ұзын, ал құйрығы ұзын, оның
ұшы ақ, түп жағы қара. Өсімдік пен
бунақденелілерді түнде аулайды,
күндіз інінде жатады. Жылына 2-8-
ден екі рет балалайды. А. Бекенов.

жүйесінде офицер шенінде қызмет ҚОСҚАНАТТЫЛАР (Diptега)-бу-
етті. Майор шенінде отставкаға накденелілер отрядының, ұзын-
шыққан соң 1966ж. РМСУ-да еңбек мұрттылар мен қысқамұрттылар от-
етті. Жезқазған тұрмыстық ком- ряды тармағына жатады. Маса, сона,
бинатының директоры, ҚЦМР бас- шіркей, құмытының қос қанаты бар.
тығының орынбасары қызметтерін Әр қанаты жарғақ, көздері фасетке
атқарды. I, ІІ-ші дәрежелі Отан ұқсайды. Даму барысында жұмыртқа,
соғысы орденімен және бірнеше дәрнәсіл, қуыршақ, ересек түріне
медальдармен марапатталған. Жез- айналады. Ересек түрлері құрлықта,
қазған қаласының Құрметті азаматы. жұмыртқа, дәрнәсіл, қуыршақ суда

тіршілік етеді. Бұл қан сорғыштар
адам мен малға безгек, энцефа-
ҚОРҒАНБЕКОВ Өсербай (1951 ломиелит сияқты жұқпалы аурулар
ж.) Жезді ауд. туған. Қарағанды таратады. Р.Т. Ахметбекова.
педагогикалық институын бітірген
(1973 ж.). Еңбек жолын 1973 ж. N8
Жетіқоңыр орта мектебінде мұғалім
болып бастаған. 1975-1977 ж.ж. ҚОСМЕКЕНДІЛЕР (Аmphibiа)-құй-
Жезді ауд. комсомол комитетінің хат- рықты, құйрықсыз отрядының
шысы болып сайланды. Кейін бірінші өкілдері. Олар суда да, құрлықта
хатшысы болып сайланған. 1977- да тіршілік етуіне байланысты
1979 ж.ж. Кеңес Армиясы қатарында қосмекенділер деп аталған, сол се-
болған. 1979 ж. Жезқазған обл. бепті өкпесімен, терісімен дем алады.
ДОСААФ комитетінің орынбасары. Жүрегі үш бөлімді, қан айналысы ара-
1995 ж. Жезқазған обл. ДОСААФ лас. Олар түнде жарқтың көмегімен
комитетінің төрағасы болып істеген. зиянды бунақденелілерді жеп пайда
1997 ж. "Отан" қоғамдық бірлес- келтіреді. Өздерін балықтар, қасқыр,
тігінің Жезқазған қалалық кеңесінің сүт қоректілер қорек етеді және
төрағасы және "Отан" Жезқазған зертханалық зерттеу жұмыстарында
қалалық кәсіби-техникалық оқу пайдаланады.

орталығының директоры болып іс-
тейді. Қазақстан ДОСААФ, "Отан"
қоғамдық бірлестігінің V-ХІ съез- ҚОСТАНКЕПДІ батыр Қазыбайұлы
дерінің делегаты болып сайланған. (т.-ө.ж. белгісіз)- Бағаналы елінің
Қазақстан "Отан" қоғамдық бірлес- белгілі батыры. Қарабала-Төртқара-
тігі комитетінің мүшесі. Сарғалдақ болысының басқарушысы
б. К.Қасымұлы көтерілісін ашық

ҚОШАНОВ Сағат (1946 ж.т.)

- Т.Қалмағанбетов атындағы Жез-

қазған филармониясының көркемдік

жетекшісі. Құрманғазы атындағы Ал-

маты мемлекеттік консерваториясын

бітірген (1976). Жезқазған облыстық

халық шығармашылығы үйінің (1976),

облыстык ғылыми-әдістемелік

орталықтың (1977-1980), Жезқазған

музыка училищесінің директоры

(1980-1988), Жезқазған облыстық

мәдениет жөніндегі комитеттің

қолдаған және ханның ең сенімді төрағасы (1988-1992), С.Қожамқұлов
серіктерінің бірі б. Дүние салғаннан
кейін осы Кеңгір бойына жерленген. атындағы Жезқазған сазды-дра-
Жезқазған каласында Костанкелді
Қазыбайұлы атында көше бар. ма театрының директоры (1992-

1994), "Жезқазғантүстімет" АҚ дене

шынықтыру-сауықтыру кешенінің

жауапты қызметкері (1994-1996)

болып еңбек еткен. Халықтың ән-би

ҚОШАНОВ Ерлан Жақанүлы (1962 өнерін дамытуға, насихаттауға бағыт

ұстанған "Ұлытау", "Тоқырауын

ж.) Қарағанды обл. Шет ауд. туған. толқындары", "Арқа самалы", "Ақсу-

ҚарПТИ Жезқ. филиалын (1984), Аюлы" ансамбльдерін құру ісіне

Қазақ мемл. басқару академиясын үлкен үлес қосқан.

(1999) бітірген. Мамандығы-инже-

нер -механик, экономист. ЖКМК

байыту фабрикасында слесарь, ҚОШЫМОВ Бақытжан Хажымұлы
(1934 ж.т.) - тех. ғылым. докторы
шебер (1986-1988), Жезқ. ЛКЖО об- (2000), ЖезУ пайдалы қазбаларды
жер астында өңдеу кафедрасының
комы жұмысшы және ауыл жастары профессоры (2002), "Ерен еңбегі
үшін", "Еңбек ардагері", КСРО ХШЖК
жөніндегі бөлім нұсқаушысы, әле- медальдарының, "КСРО түсті ме-
таллургия озатың, "Өнертапқыштық
уметтік-экономикалық мәселелер пен жаңашылдық озаты", "КСРО
өнертапқышы" белгілерінің иегері,
жөніндегі бөлім меңгерушісі (1988- Қазақ КСР МК сыйлығының лауреа-
ты. Қазақ тау-кен металлургия инс-
1990), Жезқ. обл. атқ. комитеті титутын бітірген (1958). "Алтайалтын*
тресінің "Ново-Таубинка" кенішінде
сыртқы экономикалық байланыс ко- тау-кен шебері (1958-1960), Қазақ
КСР ҒА-нда кіші ғылыми қызметкер
митетінің бөлімінде жетекші маман, (1960-1961), Жезқ. кен-металлургия
комбинаты жүйесінде тау-кен ше-
бөлім бастығы (1990-1993), Жезқ. бері, учаске бастығы, Жезқазған
кен басқармасы бөлімінің, Батыс
облыстық Сыртқы экономикалық Жезқазған кенішінің бастығы (1961-
1970), Жезқазғантүстімет ҒЗЖИ-
байланыс жөніндегі комитет нда жетекші ғылыми қызметкер,
зертхана меңгерушісі (1970-2002),
төрағасының орынбасары, төрағасы Ө.А.Байқоңыров атындағы ЖезУ

(1993-1995), ҚР Парламенті Сена-

тының депутаты (1995-1999), ҚР

Парламентіндегі Үкімет өкілі (1999-

2004), ҚР Премьер-Министрі кеңсе

жұмысы жетекшісінің орынбасары

- ҚР Парламентіндегі Үкімет өкілі

(2001-2003) болып қызмет етті.

Қазір ҚР Көлік және коммуникаци-

ялар вице-министрі (2003 жылдан).

Мемлекеттік марапаттаулардың

иегері.

профессоры (2002 ж. бастап). ордендерімен және бірнеше медаль-
"Жезқазған жағдайына сәйкес та- дармен марапатталған.
зартым кенжарларының төбесін
темірполимерлі қарнақтарымен

бекітуді зерттеу" тақырыбында канд. ҚУАТБЕКОВ Әбдімұса Мұратұлы
дисс. (1990), "Кенүңгірлі-діңгекті (1942ж Шымкент обл. туған)-химия
қазу жүйесі үшін тиімді технология ғылым. докторы (1995), профессор
жасау және сүлбе шыңтасының (1995), 1960-1968ж. Қазақ химия
көрсеткіштерін нығайтуды негіздеу" технологиялық инст. оқытушы. 1968-
тақырыбында докт. дисс. қорғаған 1972 ж. ҚАЗ КСР-і Ғылым Академи-
(2000). К. - "Қатты кендерді жер ас- ясының химия ғылым. институтында
тында өңдеу кезінде тау жыныстарын аспирант. 1978-1986ж. Қарағанды
смолоинъекциялық тәсілмен нығайту" полит.инст. Жезқазған филиалында
(1997) оқу құралының, 80-нен астам доцент, факультет деканы. 1996-
ғылыми жарияланымның авторы. 2001ж. М.Әуезов атындағы Оңтүстік
Қазақстан Мемлекеттік универ-
ситетінде кафедра меңгерушісі.
2001жылдан Қазақ-Өзбек инже-
ҚОЯН (Lерогіdае)-сүт қоректілер нерлік - гуманитарлық универси-
тұқымдасының қоян тәрізділер от- тетінің ректоры. 300-ден аса ғылым
рядына жатады. Денесі 44-65 см, еңбектері жарық көрді. Оның ішін-
салмағы 3-4 кг. Түрлері жыл маусы- де 5 монография, 10 оқулық және
мына байланысты өзгеріп отырады. әдістемелік құрапдары бар. Қуатбе-
Көбеюі 2-3 рет 2-9-дан көжектейді. ковтың жетекшілігімен 1 докторлық,
Көжегінің көзі ашық, ширақ болып 6 кандидаттық диссертациялар
бірден жүріп кетеді. Өсімдікпен қорғалды. Жаратылыстану ғылым.
қоректенеді. Олардың құлақтары Академиясының академигі (1996).
мен артқы аяқтары ұзын болады. Халықаралық,. П.Капица атындағы
Қоян-шөппен, ағаш қабығымен, оның сыйлықтың лауреаты. Нью-Йорк
жіңішке қабығымен қоректенеді. Ғылымдар академиясының, Ресей

педагогика және психология ғылым-
дары академиясының академигі
ҚУАНЫШЕВ Сартбай (1921-1994) - (1998). "ҚР білім беру ісінің құрметті
бұрынғы Жезді ауд. Аралтөбе аулын- қызметкері" (2002), Арыс және Сай-
да туған. Ұлы Отан соғысына (1941- рам ауданының Құрметті азаматы.
1945) қатысып, ұрыстарда көрсеткен
қаһармандығы үшін І-ші дәрежелі

Отан соғысы, Қызыл Жұлдыз ордені- "ҚУҒЫН-СҮРГІН ҚҰРБАНДАРЫНА ЕС-
мен марапатталған. Соғыстан кейін КЕРТКІШ", 1997ж. "Наурыз" паркінде

Жезқазған станциясының (1947) қойылды. Ескерткіш XX ғасырдағы
бастығы, Қазақстан Компартиясы тоталитарлық мемлекеттік режимнің
ОК-нің (1961-1971) нұсқаушысы, құрбандарына айналған жазықсыз
бөлім меңгерушісі, Жамбыл обл. жандарды мәңгілік есте қалдыру
атқару комитеті төрағасының орын- мақсатында орнатылған.
басары (1971-1984) болып қызмет

істеген. Өмірінің соңғы жылда-

рында (1993-1994) соғыс, еңбек ҚУНАҚҰЛЫ Омар (1887-1967)
және Қарулы Күштер ардагерлері - халық ақыны. Тайжан ақынмен іле-
Жезқ. қ. Кеңесінің төрағасы болған. се жүріп, айтыстарға түскен. Жам-

Халық шаруашылығына қосқан зор былмен айтысып, бата алған (1925).
үлестеріне орай Еңбек Қызыл Ту, Түркістан жақта Шораяқтың Омары-
"Халықтар достығы", "Құрмет белгісі" мен танысқан (1911). 1929-30 ж.ж.

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 307

шешіміне көпшілік қауым шын риза
болып, атын ардақ тұта бастайды.
Бірақ, кей жерлерде әйел билігін
аяқсыз қалдырғысы келетіндер де
табылады. Оларды Бидаш елемей,
өзі алған бағытынан таймайды. Сөзге
мерген тапқыр, қайсар, халыққа
жағымды болғанының арқасыңда
Бидаш ел жақсыларымен қыз беріп,
қыз алысқан ер-ана атанады. Оның
құдалары-қыпшақ Әлменбет датқа,
арғын Жанайдарұлы Мейрам болыс,
шағыр Бұзау болыс, Дабей Берлібек
болған.

Созақ ауданына қарасты Құмкент

аулында бір қыс бойы қасында бо- ҚҰЛМАНОВ Тоғанбай Құлманұлы
лып, көптеген қиссалар үйренген. (1953 ж.т.) - журналист, КСРО Жур-
Олардың қатарында "Орақ - Күлше", налистер одағының мүшесі (1981).
"Ұры Қарға", "Кер бие", "Көрұғлы" "Ұлағат - Наше время" газетінің
дастандары бар. Ақынның баласы редакторы, қазақ әдебиеті кафед-
Аманжол Омаровтың құрастыруымен расының аға оқытушысы (2003ж.).
"Ұлытаудың қаршыға ақынымын" атты Орта мектепті бітіргеннен кейін
жинағы жарық көрді (2003). Қарсақбай, Жезқазған мыс зауы-

тында балқытушы болып еңбек етті.
1985 ж. ҚазМУ-нің журналистика фа-
ҚҰДАБАЕВА Зада Құдабайқызы культетін бітірген. 1977 ж. Жезқазған
(1921 -2004жж.) Шымкент мүғалімдер обл. телевизия және радио хабар-
институтының химия-биология ларын тарату комитетінің редакторы,

факультетін бітірген. Қарсақбай аға редакторы, бөлім меңгерушісі,
аудандық парт. комитетінің хатшы- бас редактордың орынбасары,
сы, ауд. атқ. комитеті төрағасының облыстық тіл басқармасында бөлім
бірінші орынбасары, кейін N1 меңгерушісі, қалалық "Дидар" теле-
Қарсақбай орта мектебінің директо- радио хабарларын тарату дирекция-
ры болып қызмет еткен. Қарсақбай сының редакторы болып қызмет етті.
өңірінің мәдени-әлеуметтік жағынан
өркендеуіне ерекше үлес қосқан. "Алтын көпір" (1997ж), "Жыр тұйғыны"
Республикалық дәрежедегі зейнет- (2001 ж), "Ұлытаудың нұр дида-
кер болған. ры" (2002 ж), "Имандылық кеңістігі"
(2003 ж), "Имам Ағзам" (2004 ж),
"Жұлдыздар шоғыры" (2004 ж) кітап-
тарының авторы.
ҚҰДАБАЙҚЫЗЫ Бидаш (1804 ж. т.)
78 жасында қайтыс болған. Қосылған
қүйеуі-Қодан. Қоданнан-Сейіл, Сағат
деген балалары болған. Олардың ҚҰЛМҰХАМЕД мешіті (Дулығалы
ұрпағы бүгінде Жезді ауданындағы мешіті)- Ұлытау ауд., Байқоңыр
Қарсақбай кентінде тұрады. Би- ауылдық округіның аумағындағы
даш келіншек болып түскеннен Терісбұтақ өз-ң бойында орналасқан
кейін халыққа беделі жүріп, ел сәулет өнерінің ескерткіші.
арасындағы жер дауы, жесір дауы,
т.б. да талас-тартысқа қатысып, Құлмұхаммед (руы Ұзыннан тараған
билік айтады. Оның тапқыр, әділ Бердікей қыпшақ) 1763 ж.т. 11
жасында (1774 ж) әкесі Арыстан-
байдан дәріс алды. Бір саудагерге

орын болған. Құлмұхаммед мешітін
ел "Дулығалы мешіті" деп те атайды.
Мешітті жергілікті билік өкілдері 1934
ж. бұздырған.

Әдеб: С.Бүкіров. Жезказған мешіттері.

Жезқазған. 1993ж. Т.Құлманұлы Имандылық

кеңістігі, Жезқазған. 2003ж.

еріп барып араб еліндегі медресеге ҚҰЛЫШЕВА Маруа Жарылғапқызы
оқуға түседі. 1790 ж. 27 жасында (1945-1996) Жаңаарқа ауд. Атасу
еліне орапады. Алғашқы мешіттің кентінде туған. 1968 жылы Қарағанды
жобасын имамның өзі жасаған. Ке- педагогикалық институтын бітірген.
сек құятын қалып, ондағы өрнек, он 1982-1989 жылдары Қаражал қаласы
түрлі жазуды үш жыл бойы өзі әзір- және №7 Жезқазған кентінің орта
леп, Ақсуаттың басында күмбезсіз, мектептерінде директор. Респуб-
төбесіне Ай белгісі қана қойылып, ликады алғашқы отбасы үлгісіндегі
шымнан ойып қалатыпты. Кесек балалар үйін ұйымдастырушы. 1989
күйдіретін пешті де иманның өзі жылдан өмірінің ақырына дейін
көрсетіп, жасатқан деседі. Бірақ Жезқазған облыстық балалар үйінің
мешіт төменде салынғандықтан директоры болды. Республикада от-
қыста қар басып қала берген. Сол басы үлгісіндегі жаңа балалар үйінің
себепті қазіргі мешіттің орны тұрған жұмысын нәтижелі ұйымдастырған
қырдың үстіне тоғыз күмбезді етіп, педагогикалық еңбегі үшін "Құрмет"
жаңадан 1800 ж. салынды. Жа- орденімен (1982ж.)., Алтынсарин
нында 24 бөлмелі медресе болған. атындағы медалімен және "Қазақстан
Мешітті Байтөреұлы Талпақ (шын Республикасы білім беру үздігі" бел-
аты Нұрпейіс) 40 жасында салған. гісімен марапатталған.
Ағашты Аманқарағайдан, Наурызым- ҚҰНАНБАЕВ Әшірбек Құнанбайұлы
нан тасып әкелген. Құрылыс бітісімен (1938 ж. Солт. Қаз. обл. Айыртау
осы медреседе бала оқыта бастаған. ауд, "Үкілі Ыбырай" а. туған) - тау-
Бала оқытқан молдалар: руы ошақты кен инженері, тех. ғыл. докторы. Шу-
Оразбай, руы көкмұрын Қоңыратбаев чинск тау-кен-металлургия технику-
Жапарқұл, руы бердікей Батырбаев мын (1957), Қазақ политехникалық
Жақсылық және орысша үйрететін институтын (1964), . Қазақстан
татар жігіті Ғалиулла, мешіттің азан- Компартиясы ОК жанындағы Жоғ.
шысы руы есенғұл Райыс. Мешіт кіре парт. мектебін бітірген. Еңбек жо-
беріс-сенектен басқа намаз оқитын, лын ЖКМК-ның №51 шахтасында
дәрет алатын, жайнамаз және киім тау-кен шебері болып бастаған.
ілетін адалбақан тұратын, діни кітап, №57 тахтаның бас энергетигі, Оңт.
оқу құралдарын сақтайтын сөрелері Жезқ кеніші, Шығ. Жезқ. кенішінің
бар бөлмелерден тұрған. Бұл мешіт бас энергетигі, Ақшатау кен байыту
1916 ж. Торғай даласындағы халық комбинатының бас энергетигі, Жезқ.
көтерілісі кезінде ел жиналатын қал. атком төрағасының орынбасары
(1974). Сәтбаев қал. атком төрағасы
(1976), Жезқ. обл. хал. деп. атқ.
комитеті төрағасының орынбасары
(1982), Қазақстан Түсті металлургия
министрлігінің басқарма бастығы
(1986), КСРО Металлургия министр-
лігі республикалық бірлестігінің бас

мәдени-ағарту училищесінде өнер
тарихынан сабақ берді. 1958 ж.
мамырынан бастап күні бүгінге
дейін Ұлттық ғылым академиясының
М.О.Әуезов атын. әдебиет және
өнер институында әуелі кіші, сосын
ғылыми қызметкер, соңғы 25 жыл
бойы бөлім меңгерушісі міндетін
атқарып келеді. Оның қаламынан
туған ғылыми еңбектер - "Режис-
сер және спектакль" (1971), "Путь
театра" (1974), "Уақыт және театр"
(1981), кітаптары, "Облыстық те-
атрлар" (1964), екі томдық "Қазақ
театрының тарихы" (1975, 1978,
директоры (1989), "Отырар" АҚ пре- көлемі 40 б.т.), Мәскеуде шыққан
зиденті, "Даулет" ЖШК басшысы бо- 6 томдық "История советского дра-
лып қызмет атқарды. 1985 ж. канд. матического театра" (1966-1971),
дисс. , 1998 ж. докт. дисс. қорғады. "История театроведения народов
Қазақстан Компартиясы XV съезінің СССР" (1987) С.Қожамқұлов ат.
делегаты. Бірнеше мәрте Сәтбаев, Жезқазған сазды-драма театрының
Жезқазған қал. және Жезқазған қалыптасу және даму кезеңінде
облыстық хал. деп. Кеңесіне депу- улкен көмек жасады. Қазақстан
тат болып сайланды. Республикалық Жазушылар, Театр қайраткерлері
дәрежедегі дербес зейнеткер. одақтарының, Мәдениет, ақпарат
"Құрмет белгісі" орденінің, бірне- және спорт министплігі мен театр-
ше медальдар мен Қазақ КСР Жоғ. лардың репертуарлық, көркемдік
Кеңесі Құрмет грамотасының иегері. кеңестерінің мүшесі ретінде де
Қазақ КСР Министрлер Кабинеті үлкен жұмыстар атқарып келеді.
сыйлығының лауреаты (1991).

ҚҰРМАНБАЕВ Қоңыратбек (1936ж.)
ҚҰНДАҚБАЕВ Бағыбек 1926 ж. Қарсақбайда туған. Медицина
туған. Қазақтың көрнекті театр- ғылым. докторы, дәрігер. Жезқазған
танушы-ғалымы, театр сыншысы. Қалалық туберкулез диспансерінің
Осы мамандық бойынша қазақ бас дәрігері болған. 1968 жылдан
топырағында тұңғыш кандидаттық, Көкшетау облыстық туберкулез
кейін докторлық диссертацияларын Диспансерінің бас дәрігері және
қорғаған. Жүргенов ат. Қазақтың "Фтизиатрия" бірлестігінің бас дирек-
мемлекеттік театр және кино ин- Торы. 1977 жылы Көкшетау облыстық
ститутының профессоры. Ұлттық Түберкулез диспансерінің жанынан
ғылым академиясының М.О.Әуезов Қазақ ғылыми-зерттеу институтының
ат. әдебиет және өнер институы- бөлімін ашқан. 1982 жылы Мәскеуде
ның бөлім меңгерушісі. Ташкенттегі адам мен мал түберкулезінің өзара
театр және көркемсурет өнері ин- байланысы тақырыбы бойынша
ститутының театртану факультетін докторлық диссертация қорғады.
бітіріп, қазіргі Ғ.Мүсірепов ат. ба- Медицина саласындағы ұзақ жылғы
лалар және жасөспірімдер театрын- Табысты еңбегі мемлекет тарапынан
да әдебиет бөлімінің меңгерушісі бағаланып, Ленин орденімен және
қызметінде болған. 1956-1958 басқа да орден, медальдармен ма-
ж.ж. Жамбылдағы республикалық рапатталды.

бастығының орынбасары, Қарағ.
обл. ІІБ-ның қылмыстық іздестіру
белім бастығының орынбасары, обл.
атқ. ком. ІІБ-сы бастығының орын-
басары, 1973 ж. бастап Жезқ. обл.
ІІБ-ның бастығы. Қызметтегі жет-
кен табыстары үшін "Құрмет бел-
гісі" орденімен марпатталды (1977).
1980 ж. 7 мамырдағы КСРО Мин.
Кеңесінің Қаулысымен оған Гене-
рал-майор шені берілді. Жезқ. обл.
кеңестің депутаттығына бірнеше рет
сайланған. 1985 ж. зейнеткерлікке
шықты. І-ші және ІІ-ші дәрежелі
Отан соғысы, Қызыл жұлдыз ордені-
мен және бірнеше медальдармен
марпатталған.

ҚҰРМАНБАЕВТАР жармасы

Қарсақбай-Жезқазған тар табанды ҚҰРШАЯН (Sсогріоnes)-өрмекші

теміржолының станциядан сегіз тәрізділер класының буынаяқтылар

шақырымдағы Қаратөбені қақ отрядына жатады. Денесінің

жарып төселген шойын жол ала- ұзындығы 16-25 см, бас, ке-

бы. Тік жар: биіктігі -10 метрдей, уде, құрсақ бөлімінен тұрады.

ұзындығы-43 метр. Оны темір жол Құрсағының алдыңғы жағы жалпақ,

жұмысшылары ағайынды Мәмбет, артқы жағы жіңішке болып, оның

Сәмбет, Үмбет, Мұстафа, Жағыпар, соңында екі улы безі болады да, ол

Жұмағұл Құрманбаевтар, Әбутәліп қорғаныс және шабуыл органы улы

Түсіпбеков, Жарасбай Ыстыбаевтар инемен жалғасады, көпаяқтылар

бірігіп, бригада болып, бір жазда сияқты түнде жәндіктермен

қызып шыққан. Кейін Құрманбай ба- қоректенеді. Жеміс қысқышымен

лалары машинист, майлаушы, кон- қысып тұрып шағып алады. Шақса

дуктор, жөндеуші мамандықтарын ол жер қызарып, дуылдап ісінеді,

меңгеріп, ЖМК темір жолында зей- шаққан кезде оны сығып, уын ағызып

неткерлікке шыққанша жұмыс істеді. жіберіп, оған спирт жағу керек.

ҚҰРМАНОВ Мұрат Құрманұлы
(1922-1994) - Генерал-майор, КСРО ҚҰСАЙЫНОВА Гүлнархан Ибенқызы
ІІМ-нің еңбек сіңірген қызметкері. (1953 ж. Жезқазған кенішінде туған)
Қарағ. обл., Қарқаралы өңірінде - ғалым, ұстаз, филология ғыл. канд.,
туған. Қарағ. мұғалімдер инст-ның ҚР білім беру ісінің үздігі (2000).
дайындық курсын бітірген соң, Алма- Алматы педагогикалық шет тілдер
ты қ. өнер училищесіне оқуға түседі институтын (1975) бітірген. Осы
(1939). 1942 ж. майданға аттанады. институттың білім көтеру курсына
Балтық және Брянск майданындағы (1979, 1984), Германияда тілдік
ұрыстарға қатысып, 1947 ж. елге стважировкадан (1985) Абылай
оралды. 1949 ж милиция қатарында хан атындағы Қазақ халықаралық
жұмыс істеуге жіберіледі. 1954 ж. қатынастар және әлемдік тілдер
Ташкент қ. КСРО МҚМ-нің дайындық университеті курсынан (2002) өтті.
курсын бітірген соң, обл. ІІБ-да Жезқазған қаласындағы №8 орта
басшылық қызметтер атқарды. мектепте (гимназия) мұғалім (1975)
Саран қалалық милиция бөлімі ЖезПИ-де ассистент (1976), аға

оқытушы (1983), кафедра меңгерушісі көмір шахтасында электро-слесарь
(1985-1988), Ө.А.Байқоңыров атын. болып жұмыс істеді. 1949 ж. а.ш.-
ЖезУ-де аға оқытушы (1997), до- ғы мектебін бітірісімен колхозда
цент (2004). "Фразеологиялық де- зоотехник болды. 1956 ж. забой-
ривация және фразеожасам (неміс шы, кейін Жезқ. кен-металлургия
тілі материалдары негізінде)" деген комбинаты Оңтүстік кенішінің №44
тақырыпта канд. дисс. қорғады шахтасында комплексті бригаданың
(2003). Қазақстандағы неміс тілі бригадирі болды. Кенішке өздігінен
мұғалімдері съезінің (2001, 2002) де- жүретін жабдықтар келісімен оларды
легаты. 13 ғылыми еңбектің авторы. алғашқылардың бірі болып игерді.
1963 ж. өздігінен жүретін жабдықты
ҚҰСАЙЫНОВА Жайнагүл Айтмаған- өңдіріске енгізу үшін №44 шахтаға
бетқызы (1972 ж.т.) - фил. ғылым. жіберілді. Жас жұмысшылар оның
кандидаты (2002), қазақ тілі кафедра- ұстаздық етуімен өздігінен жүретін
сының доценті (2004). ЖезПИ бітірген техниканы қысқа мерзімде үйреніп,
(1994). ЖезПИ-ның қазақ тілі және өз бетімен жұмыс істей бастады.
әдебиет кафедрасында ассистент 1964 ж. бригаданың озық тәжірибесі
(1994-1996), ЖезУ-нің қазақ тілі ка- КСРО халық шаруашылығы жетістік-
федрасында ассистент, аға оқытушы терінің көрмесінде көрсетіліп, шах-
(1996-2001), Л.Н.Гумилев атындағы таларда кеңінен қолданыла бастады.
ЕҰУ қазақ тіл білімі кафедрасында Нәтижесінде забойшылардың еңбек
ғылыми стажировкада (2001-2002), өнімділігі артты. Қ. бригадасы кен
ЖезУ-нің қазақ тілі кафедрасында өңдіріудің жетіжылдық жоспарын
аға оқытушы, доцент (2002 ж. бастап). мерзімінен 7 ай бұрын орындады.
"Көп компонентті, аралас түсіндірмелі Тау-кен өндірісінде мінсіз және көп
құрмалас сейлемдер және олардың жылғы еңбегі үшін "Құрметті кенші"
қолданылуы" тақырыбында канд. атағы берілді. Жаңа техниканы игер-
дисс. қорғаған (2002). Қ. - "Құрма- гені мен өндіріске енгізгені және со-
лас сөйлемдер синтаксисі" (2000) циалистік жарыста жоғарғы өндірістік
оқу-әдістемелік құралының, 20-дан көрсеткіштері үшін ол бірнеше рет
астам ғылыми-әдістемелік жарияла- құрмет грамоталарымен марапат-
нымның авторы. талды. Халық депутатары Жезқазған
қалалық Кеңесінің депутатығына сай-
ҚҰСАЙЫНОВ Әубәкір (1926-1979 аланды. 1966 ж. 20-шы мамырдағы
ж.ж.) Қарсақбай қалашығында КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумы-
туған. 1946 ж. ФЗО мектебін бітіріп, ның Жарлығымен Социалистік Еңбек
Ері атағы берілді.

ҚҰСБЕКОВА Мәруан Балабекқызы
(1956 ж.т.) - тех. ғылым. кандида-
ты (2000). ҚарПТИ бітірген (1979).
Жезқазған құрылыс техникумында
оқытушы (1979-1981), Жезқазған
үй құрылысы комбинатында комсо-
мол хатшысы (1981-1982), ҚарПТИ
ЖФ-нда ассистент (1982-1988),
Қарағандыдағы "Арнайы фундамент
ауырқұрылыс Одағы" ҒӨБ-нде ғылы-
ми стажировкада (1988-1990), ЖТК-
ТИ, кейіннен ЖезУ-нде аға оқытушы

ҚҰТТЫҚБАЕВ Қанат Қалиұлы (1970
ж.т.) - тех. ғылым. кандидаты. Қар-
ПТИ бітірген (1993). Москва мем-
лекеттік тау-кен университетінде
аспирант (1993-1999), ЖезУ ПҚКӨ
кафедрасында аға оқытушы, доцент
(1999-2003), "Қазақмыс" корпораци-
ясы жер қойнауын пайдалану депар-
таментінің бастығы (2003 ж. бастап).

ҚҰТЫМБЕТОВ Есболған Нұрах-
метұлы (1949 - 1999ж.) Қарағанды
обл. Ұлытау ауд. Ұлытау с.
(1994 ж. бастап). "Карбонатты туған. Қазақ а.ш. инст. (1972 ж)
тозаңды-сазды сары топырақты бітірген. Инженер-механик. 1972 ж.
қабаттарды агрессивті сулармен қазанынан - "Сарысу" асыл тұқымды
сілтіден айыру кезіндегі суффозион- қой зауытында инженер, аудандық
ды сығымдылық" тақырыбында канд. а.ш. басқармасының аға және бас
дисс. қорғаған (2000). Қ. - "Сортаң инженері, "Сәтбаев" кеңшары партия
жерлердегі құрылыс" (1999) оқу комит. хатшысы. 1981 ж. наурызда
құралының, 20-дан астам ғылыми- "Байқоңыр" кеңшарының директоры
әдістемелік жарияланымның авторы. болып тағайындалды, 1988 жылдың
желтоқсанында Жезді ауд. партия
комит. бірінші секретары болып
сайланды, кейін ауд. кеңес төрағасы
ҚҰСТАР (Аves)-омыртқалылар кла- міндетін қоса атқарды.
сы. Жүрегі төрт бөлімді, дене тем- 1993 ж. балама негізде Жезқазған
пературасы тұрақты 42° С. Денесі обл. кеңесінің төрағалығына
қауырсын мен қапталған, іштей
ұрықтанады, жұмыртқалайды. Дене басым дауыспен сайланды. Ол бұл
бітімі ұшуға бейімделген: алдыңғы қызметте өкіметтік биліктің бұл
сирақтары қос қанатқа айналған, түрі жұмысын тоқтатқанша істеді.
бұлшық еттерінің жақсы дамуына Өмірінің соңғы кезеңінде "Қазақмыс"
байланысты кеудесі кеңейіп, төс корпорациясының ет . кешенінде
пайда болған. Тісі жоқ, жемін етті директор болды. Жезді кентінде
қарында езгілеп, ұсақтайды. Көзі оның атында көше бар.
ұзақтан көреді, құлағы жақсы естиді.
Ұрпағына қамқорлық жасайды, ұя
салады, жұмыртқасын басып, бала-
пан шығарады, оны қоректендіреді. ҚҰЮ МЕХАНИКАЛЫҚ ЗАВОДЫ әуел-
Жұбымен, жеке-жеке не топ-тобы- де (1953 ж.) жөндеу-механикалық
мен ұялайды. Құстардың көпшілігі қызметі деп аталатын, 1968 ж.-
биікке самғап ұшады, олар түлейді. ға дейін жыл сайын 1500-2000
Олар ауыл шаруашылығы және ор- т. көлемінде болат құятын. Қазір
ман зиянкестерін құртып, арамшөп "Қазақмыс" корпорациясының
дәнін жеп, өсімдікті тозаңдандырады.
Спорттық және кәсіпшілік мақсатта құрамындағы ірі заводта болат
ауланады. Олардан ет пен қауырсын құю, шойын құю, ұстахана, металл
алынады. Олардың эстетикапық мәні конструкциясы, металл механикасы
ете зор. Э.И. Гаврилов. және блок цехтары бар. Мұнда мыс
өндірісіне қатысты кәсіпорындардың
машиналары мен жабдықтарына

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 313

қажетті бөлшектер құйылып, жасала- болды. "Қызыл кенші" мыс қорыту
ды. Завод директоры - Көпеев Яхия. заводының өндірістік тынысы мен
стахановтық қозғалыс жайлы жүйелі
"ҚЫЗЫЛ КЕНШІ" - 1931ж. 7 қа- жазумен қатар "Әдебиет альманахы"
рашадан бастап Қарсақбайда шығып атты бет шығарып, онда Болман
тұрған Жезқазған кенді аймағындағы Қожабаев, Тайжан Қалмағанбетов,
тұңғыш газет. Редакторы Қызылорда Әбілда Тәжібаев туындылары жиі
педагогикалық институтын бітіріп жарияланып тұрған. Газетте А.
келген жас ақын Әбілда Тәжібаев, Хангелдин, Ә. Әміралин, Р. Көккөзов,
орынбасары Шалтай Оспанов, С. Ыбыраев, С. Ниязов, Ә. Нысанбаев,
бөлім меңгерушісі Жұмағали Саин С. Мырзатов, С. Аққошқаров, Ғ.
Алматов сияқты журналистер істеген.

"Харьковэнерго" цех бөлімінің

бастығы қызметін атқарды. 1941ж.

тұтқындалып, 10 жылға сотталып,

Жезқазғанға жазасын өтеу үшін

жіберілді. Тек 1954ж. ғана толық

ақталды. Жезқазғанда 1951ж.

бастап ЖКМК басқармасында 1980ж.

дейін әртүрлі қызметтер атқарды.

Есімі ЖКМК Кұрмет кітабына

енгізілді. Бірнеше медальдармен

марапатталған. Жезқазған

қаласының Құрметті азаматы.

ЛАРИКОВ Виктор Александрович

(1950 ж.т.) - тех. ғылым. кан-

дидаты. ҚазПТИ бітірген (1973).

Богослов алюминий зауытында

электрмен жалатушы (1972-1973),

Жезқазғантүстімет ҒЗЖИ-нда ше-

бер, металлургия зертханасының аға

инженері (1973-1975), Жезқазған

мыс зауытында балқытушы, шебер

(1975-1978), Жезқазғантүстімет

ҒЗЖИ-нда аға ғылыми қызметкер

(1978-1990), мыс зауытында аға

ғылыми қызметкер, жетекші ғылыми

қызметкер, металлургия зертхана-

сының меңгерушісі (1990 ж. бастап).

ЛАЗО көшесі - қаланың шет- "Мыс концентраттары құймалары
кі жағында орналасқан кішігірім мен брикеттерінің беріктігін зерт-
көше. Чехов көшесінен басталып, теу және оларды руда-термиялық
Холмецкий көшесінен аяқталады. пештер мен конвертерлерде қайта
Лазо көшесі Тарадай көшесімен еңдеу" тақырыбында канд. дисс.
қиылысып, Рысқұлов көшесіне қорғаған. Л. - техника саласына
бойында байланысты 10 ғылыми жарияла-
жалғасады. Көше
ешқандай мекеме орналаспаған. нымның авторы.

Бас аяғы шағын 15 үйден тұратын

көше. Лазо Сергей Георгиевич
(1894-1920)- Сібір мен Приморьеде ЛАШКАРЕВА Ольга Васильевна
Кеңес өкіметін орнату жолындағы (1965 ж.т.) - экономика ғылым.
күрес басшыларының бірі, азамат кандидаты (2002), Ростов МУ бітір-
соғысының батыры. Көше Лазо С.Г. ген (1988). ЖезПИ-ның философия
және саяси экономия кафедра-
құрметіне аталған.
сында ассистент (1988-1996),

ЖезУ-нде экономика және менедж-

ЛАПАН Самарий Львович (1908- мент кафедрасында аға оқытушы
2004 ж.ж..) Минскіде туған. 1930ж. (1996-1998), ҚарМУ-нде аспирант
Мәскеуэлектро-монтаждау-құрылыс (1998-2002), Ө.А.Байқоңыров

институтын бітіріп, жолдамамен атындағы ЖезУ бағалау және ин-
жұмысқа новация орталығының директоры
Мәскеу ГЭС-на
жіберілді. 1940ж. Харьковке келіп (2002-2003), оқу бөлімінің бастығы

бітірген (1970). Москва болат
және қорытпалар институтының
таза металдар проблемалық
зертханасында аға инженер (1974),
Рязань түсті металдар институтында
кіші ғылыми қызметкер (1974-
1982), Жезқазғантүстімет ҒЗЖИ
металлургия зертханасында

меңгеруші, жетекші ғылыми қызмет-
кер (1982-1990), Жезқазған мыс
зауыты металлургия зертханасында
жетекші ғылыми қызметкер,
меңгеруші (1990-2000), "Қазақмыс"
корпорациясы техникалық бөлім
бастығының орынбасары (2000-
(2003 ж. бастап). "Қазақстанның кен 2003), "Қазақмыс" корпорациясы
өндіруші өнеркәсібіндегі техникалық ғылыми -техникалық департаментінің
прогресс дамуының, ЭКОНОМИКАЛЫҚ техникалық бөлімінде металлургия
бағасы мен перспективалары" жөніндегі бас ғылыми қызметкер
тақырыбында канд. дисс. қорғаған (2003 ж. бастап).
(2002). Л. - 10-нан астам ғылыми-
әдістемелік жарияланымның авторы.

ЛИПОВКА Владимир Николаевич
ЛЕВАНИДЗЕ Тамара (1960 ж.т.) (1947 ж.т.) - ҚР Журналистер
- әнші, республикалық К.Байсейітова одағының мүшесі. Қарағанды пед.
атындағы конкурстың дипломанты. инст. (1971 ж.) бітірген, мамандығы
Репертуарында қазақ, орыс, бойынша тарих мұғалімі. Комсомол,
француз, испан, украин, молдова партия, кеңес органдарында
әндері бар. (1973-1988) жауапты қызметтер

атқарған. 1988 ж. бастап обл.
"Джезказганская правда", (кейіннен
ЛИ Игнатий Евгеньевич (1923 "Центральный Казахстан") газетінде
ж.) - корей мәдени орталығының бөлім меңгерушісі, қалалық "Жезказ-
төрағасы. Корпорация жүйесінде ганская газетада" тілші (1997-
1947ж. бастап еңбек етіп келеді. 2002), 2002 ж. бері Қарағанды обл.
20 жыл Жезқазған мыс зауытының "Индустральная Караганда" газетінің
директоры қызметін атқарды. .Жезқ аймағы бойынша меншікті
Бүгінде "Қазақмыс" корпорациясы тілшісі. Қазақстан мемл. Басқару
президентінің кеңесшісі. Екі рет академ. және Журналистер ода-
Мемлекеттік сыйлықты алған. ғы жанындағы Халықаралық жеке
Қазақстанның еңбек сіңірген кәсіпкерлік орталығы өткізген респуб.
металлургі. Еңбек Қызыл Ту конкурс жеңімпазы (1999 ж.), обл.
орденімен екі рет және бірнеше журналистерінің шығармашылық кон-
медальдармен марапатталған. курсының (2002 ж.) дипломанты.

Бірнеше ғылыми мақалалардың
авторы. Жезқазған қаласының
Құрметті азаматы. "ЛИРА" МӘДЕНИЕТ ҮЙІ (ЛМҮ)
- мүгедектермен жұмыс жасауға
мамандандырылған қалалық меке-
ЛИ Игорь Игнатьевич (1945 ж.т.) ме- 1979 ж. Қазақ КСР Мәдениет ми-
- тех. ғылым. кандидаты. Москва нистрлігінің қаулысы бойынша негізі
болат және қорытпалар институтын қаланды. ЛМҮ-нің іс-әрекет бағыты

логия ғылым. канд. (1976), доцент
(1988). 1962ж. ҚазМУ-ін биология
және химия мамандығы бойынша
бітірген. 1962-1963ж. Теміртау ме-
диц. учил-де оқытушы. 1963-1976ж.
Қазақ. балық шаруашыл. ғылыми-
зерттеу инстит. (Балқаш қ.) кіші
ғылыми, аға ғылыми қызметкері.
1976-1999ж. Жезқазған педагог.
инст. аға оқытушы, доцент, ЖезУ-
дің педагогика және психология
кафедрасының доценті. 18 ғылыми-
әдістемелік еңбегі жарық көрген.

мүгедектер тобының қоғамдық ЛОСЕВ Константин Семено-
және мәдени дүниетанымын ескере
отырып, оларды белсенді емірге вич (1918 ж.) РФ Кемерово обл.

баулитын танымдық және сауықтық Тяжин ауд. Тяжин с. туған. Томск

сипаттағы жұмыстар жүргізуге электромеханикалық инст. (1941

бейімделген. ЛМҮ Жезқазған, ж.) бітірген. Паровоз шаруашылығы

Сәтбаев қалалары мен Жәйрем, инженері. 1959ж. қарашада Полудин

Весовая кенттеріндегі 80-нен астам ауд. партия комит. бірінші хатшысы

саңыраулар мен нашар еститін болып сайланды, 1962-1964 ж.ж.

адамдар арасында іс-шаралар аумақтық-өнд. совхоз, колхоз

жүргізеді. Мәдени-сауық кештерін, басқармаларын басқарды. 1964 ж.

спорттық жарыстар, шығармашылық көкегінен Солт. Қаз. обл. партиялық-

өкілдерімен және мемлекеттік мемлекеттік, кейіннен халықтық

қызметкерлермен кездесулер бақылау комитетінің төрағасы, Солт.

ұйымдастыру, мұражайлар мен Қаз. обкомының екінші хатшысы.
көрмелерге бару, т.с.с. шараларды
жүзеге асыратын "Семейная Қаз. Компартиясы Орт. Комитетінің

круговерть" отбасылық клубы жаңадан құрылған Жезқазған обл.

балалар, жасөспірімдер, үлкендер бойынша ұйымдастыру бюросын

топтарын қамтиды. ЛМҮ директоры басқарды. 1973 ж. сәуірде

- Денисова В.И. Жезқазған обл. партия комит.

бірінші хатшысы болып сайланды.

Ол бұл қызметті 1982 ж. қарашаның

ЛИТКЕ кешесі- қаланың орталық 10 күніне дейін зейнеткерлікке
бөлігінде орналасқан. Абай және
Маяковский көшелерінің арасын- шыққанша атқарды. КСРО Жоғ.
да орналасқандықтан, Бейбітшілік
даңғылымен, Әубәкіров көшесімен Кеңесінің (1974, 1979 жж), Қаз. КСР
қиылысады. Литке көшесі шағын
көше. Көше екі қабатты үйлер- Жоғарғы Кеңесі (1972 ж) депутаты,
ден түрады. Революционер, қоғам
қайраткері В.Литкенің құрметіне Қаз. Компарт. Орт. Комит. мүшесі
көшеге оның есімі берілген.
(1978 ж) болып сайланған. КОКП

ХХV-ХХVІ съезідерінің делегаты.

Отан алдында сіңірген еңбегі үшін

Ленин (1957ж), Қазан Революциясы

(1974 ж), үш Еңбек Қызыл Ту (1967,

1971, 1980 жж) ордендерімен,

төрт медальмен, Қазақ КСР I
I
ЛОГИНОВСКИХ Эльвина Викторовна Жоғ. Кеңесінің грамоталарымен
(1938ж. Владимир обл. т.) - био-
марапатталған.

ты. Кейін Қ.И.Сәтбаев атын. Жезқ.
кен-металлургия комбинатын-
да № 31-32 шахтаның тіреушілер
бригадасын басқарды. Ол өзінің
жаңа мамандығын тез арада
меңгерумен қатар, кен түсірген
жерді тіреу және люк құрылысына
көптеген жаңалықтар енгізді. Л.
кеніштің шахталарында ең жауапты
жұмыстарды жасады. Ол басқарған
тіреушілер бригадасының сапалы
жұмыстарының нәтижесінде, № 44,
№ 31-32 және "Покро" шахтала-
ры мерзімінен бұрын пайдалануға
берілді. 1966 ж. 20 мамырдағы
ССРО Жоғары Кеңесі Президиумы-
ның Жарлығымен Лукинскийге Со-
циалистік Еңбек Ері атағы берілді.

"ЛЮБЫСТОК" - украин-белорус

мәдени-ұлттық орталығының халық

әндері ансамблі. 1991 ж. Металлург-

тер Сарайы жанынан құрылды. 1993

ж. "Халықтық" атағын алды. Репер-

туарында украин, белорус, орыс,

қазақ, чех, поляк ұлттарының 80-ге

жуық әндері бар. Көркемдік жетек-

ЛУКИНСКИЙ Федор Григорьевич шісі - Вагнер Александр Петрович.
1927 ж. Архангельск обл., Устья- "Л." - аймақтық "Байқоңыр дауы-
новск ауд., Будрино деревнясында сы" фестивалінің бірнеше мәрте
туды. Ұлы Отан соғысы басталғанда жеңімпазы, республикалық украин
он төрт жастағы Л. колхоз жұмысына әндері фестивапінің (Алматы, 1991)

кірді. 1944 ж. ол Совет Армиясы дипломанты, Қазақстан хапықтары
қатарына шақырылды. Әскерден өнерінің I облыстық, VIII облыстық
қайтысымен Жезқазғанға келіп, ұлттық мәдениет (Қарағанды, 2003)
шахтаға тіреуші болып орналас- фестивальдерінің лауреаты.

МАДЕНОВ Сабыр (1924-2001ж.) -
Ұлытау ауд., Аралтөбе ұжымшарында
туған. 1942ж. әскер қатарына
алынып, Жапониямен болған
ұрыстарға қатысты. 1975ж. дейін
Қарулы Күштер қатарында қызмет
етті. Запастағы полковник 1974ж.
бастап политехникалық институтта
аға оқытушы қызметінде, кейін Ө.
Байқоңыров атындағы ЖезУ-де
экономика пәнінен сабақ берді. Есімі
қалалық Құрмет тақтасына енгізілген.
"Қызыл Жұлдыз", ІІ-ші дәрежелі "Отан
соғысы" ордендерімен және бірнеше
медальдармен марапатталған. Қазақ
тілінде жазылған экономика саласы
бойынша екі оқулықтың авторы.
Жезқазған қаласының Құрметті
азаматы.

МАИГЕЛДИНОВ Әділ (туған-қайтыс
болған жылы белгісіз). Ұлытау
өңірінде туған. Қарсақбай мыс
зауытының құрылысына қатыса жүріп,
болашақ өндірістің мыс балқытушы
мамандығын меңгерген. Өндіріс
озаты. XV сайланған жұмысшы, ша-
руа, казактар мен қызыл әскерлер
депутаттары Кеңесі Бүкілресейлік
Орталық Комитетінің мүшесі болған
(1931 ж.).

МАЙКӨТОВ көшесі- қаланың оңтүстік
жағында орналасқан шағын көше.
Негізінен бір-екі қабатты үйлер
орналасқан. Пристанционный елді
мекеніне жатады. Маңында темір
жол саласының кәсіпорындары
орналасқан. Көше Қазақстанда
кеңес өкіметін орнатуға қатысқан
революционер Әділбек Майкөтовтың
есімімен аталған.

МАЙЛИН Жанділдә Тәжіұлы (1949-
1998) - ҚР Суретшілер одағының
мүшесі (1993), Суретшілер одағы
Қарағанды облыстық көркемдік
кеңесінің мүшесі (1993-98),

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық 319

ми-әдістемелік кабинет ашылған,
мемориалдық тақта қойылған.

МАЙШ Галина Тимофеевна

1929ж.т.)-КСРО денсаулық сақтау

ісінің үздігі. Қазақ мемл. мед. инст.

(1953) бітірген соң еңбек жолын

Қарсақбайда ауд. емхананың (1953-

1960) гинеколог-дәрігері болып

бастаған. Жезқазған қ. перзентхана-

сының (1963) меңгерушісі, әйелдер

республикалық "Жігер" фестивалінің кеңесі бөлімінің (1993) меңгерушісі
лауреаты (1982). Қазақтың Абай болды. "Құрмет белгісі" орденімен,
атындағы мемлекеттік педагогикалық "Тың жерлерді игергені үшін" медалі-
институтының көркемсурет және мен марапатталған. Еңбек ардагері.

графика факультетін бітірген (1975).

Жезқазған қаласындағы №8 қазақ МАҚАШЕВ Байжұма Қатираұлы (1959
орта мектебінде сурет пәнінің ж.т.) - тех. ғылым. кандидаты (1995),
мұғалімі (1975), ҚР Суретшілер одағы пайдалы қазбаларды жер астында
Қарағанды бөлімшесінің Жезқазған өңдеу кафедрасының доценті (2000).
қаласындағы көркемөнер шеберха- ҚарПТИ бітірген (1981). Еңбек жолын
насында суретші-безендіруші (1975- Жезқазған жолаушы тасымалдаушы
77), 1977 ж. бастап, өмірінің соңына автокәсіпорнында автослесарь бо-
дейінгі аралықта ЖезПИ-нда (қазіргі лып бастаған (1981). ҚарПТИ ЖФ
ЖезУ) ассистент, аға оқытушы, пайдалы қазбаларды жер астында
кафедра меңгерушісі, деканның өңдеу кафедрасында ассистент,
орынбасары болып еңбек етті. Санкт- Оқытушы, доцент (2000 ж. бастап).
Петербургтегі И.Е.Репин атындағы "Дизельді двигательдерді қалыпқа
кескіндеу, мүсіндеу және сәулет келтіру тәсілдері мен құралдарын
институтында (1979), Москвадағы жасау" тақырыбында канд. дисс.
В.И.Суриков атындағы көркемсурет қорғаған (1995). М. - "Дизельді
институтында (1985) белгілі сурет- жерасты жабдықтарының тұтыныс
ші Мыльниковтың шеберханасында кауіпсіздігі" оқулығының, 1 моно-
дәріс алды. Жезқазған өңірінде гвафияның, 1 авторлық куәліктің, 1
бейнелеу өнерінің кәсіптік деңгейде Псатенттің, 30-ға жуық ғылыми-әдіс-
дамуына үлкен үлес қосты. Көркем темелік мақалалардың авторы.
сурет өнерінің түрлі жанрларында

шығармашылық туындылар жасады.

Олардың қатарында Абылай, Абай, 'МАҚПАЛ" - балалардың вокал-
Жамбыл, Қ.Сәтбаев, М.Әуезов пор- ДЫ-хореографиялық би ансамблі.
треттері, пейзаждар, натюрморттар, 1997 ж. оқушылар Сарайы жанынан
тақырыптық композициялар және құрылды. "М.-ға" 6 топ бойынша 6-16
абстракциялық туындылар бар. "Жам- жас аралығында 250 бала қатысады.
был" портреті Ә.Қастеев атындағы Репертуарында әлем халықтарының,
мемлекеттік көркемсурет галереясы- ұлттық, композициялық, заманауи
ның Алтын қорына алынған. Туын- билерді қамтитын 65 шығарма бар.
дылары облыстық, республикалық Көркемдік жетекшісі - Смағүлова
көрмелерге қатысқан, шетелдердегі Гүлмира Жақыпқызы, балетмейстері
жекелеген көрмелерде қойылған. - Малутина Елена Александровна,
ЖезУ-нде Майлин атындағы ғылы- концермейстері - Белохвостова

мал-азықтық өсімдіктеріне теріскен,
изен, ебелек, бұйырғын, т.б.
жатады.

Юлия Петровна. "М." - балалар "МАЛАЛЛА" - чуваштардың
шығармашылығының халықаралық қоғамдық-мәдени ортапығы. 2001
"Бозторғай" (2000) конкурсының ж. қыркүйекте құрылды. Мақсаты
жүлдегері, Ш.Жиенқұлова атындағы - чуваш тілін, салт-дәстүрлеріи, та-
рихы мен мәдениетін, әдебиетін на-
сихаттау, ұлтаралық қатынастарды
жетілдіруге, ұлттар мәдениетінің
өзара байланыста дамуына ықпал
ету. Орталық төрағасы - Степанов
В.А., басқарма мүшелері - Алексеев
Р.Н., Жильцов Е.И., Иванов А.П., Кай-
гузина Н.Л.

республикалық қазақ билері (2003),
балалар шығармашылығының
халықаралық "Бозторғай" (2003) МАЛАХИТ (грек. Маlасһе - мальва,
өсімдік түсіндей жасыл жапыраққа
конкурстарының Гран-При иегері. ұқсастығынан аталған) - карбонаттар

класының минералы. Химиялық фор-
муласы Сu2 [С03] (0Н)2. Құрамында
МАЛ АЗЫҚТЫҚ ӨСІМДІКТЕР. 57,4% Сu болады. Моноклиндік
Ұлытау-Жезқазған өңірінде 100-ден
астам мал-азықтық өсімдіктердің сингонияда кристалданады, сирек
кездесетін жеке кристалдары ине,
түрлері бар. Олар-қоңырбастар, талшық, призма тәрізді, кристалдық
бұршақтар, алабұталар, астралылар.
Қоңырбастарды мал гүлдегенге агрегаттары жасырын және

дейін жейді. Гүлдегеннен кейін ұсақ кристалды, радиус тәрізді
талшықтар, бүйрек, сауыс пішінді
олар қатайып кетеді. Қоңырбастар немесе жолақты, концентрлік
негізінен жайылымды өсімдіктер
ретінде пайдаланылады. Солардың дөңгелекше, эллипс, кейде
сталактит, қабық, жағал, ұсақ түйірлі
ішінде кәдімгі бетеге, қоңырбас, топыраққа ұқсас болады. Малахиттің
келлерия, қызылот, жіңішке қоңырбас,
жуашықты қоңырбас, құрғақ айрауық, түсі қанық жасыл, көгілдір жасыл,
қоңыр жасыл, шыныдай, алмастай,
сонымен қатар боз бен бидайықтың, жібектей жылтыр. Қаттылығы Моос
т.с.с. түрлердің атын атауға болады.
шкаласы бойынша 3.5-4,0; мортты,
Бұршақтар тұқымдасының өкілдері тығыздылығы 3,9- 4,1 г/см3. Малахит
ақуыз бен дәрумендерге бай екендігі
белгілі. Біраз бұршақтар кеш гүлдеп, әк тастарда, карбонатты жыныстарда,
құм тастарда орналасқан. Сульфид
жемісті кеш береді. Сондықтан пен мыс кендерінің тотығу зонасының
бұршақтардың мал жеу кезеңі
қоңырбастарға қарағанда әлде қайда үстіңгі жағында түзіледі. Малахит
карбонаттарды алмастырады және
ұзақ. Олардың біраз түрлері сүрлем олардағы қуыстарды толтырады.
даярлау үшін және жайылымды
өсімдіктер ретінде қолданылады. Бұл процесс кезінде ауаның
көмірқышқылына қаныққан
Мал-азықтық өсімдіктер ретінде бикарбонат ерітінділері мыс
сарыжоңышқа, түйежоңышқа, беде,
чина т.б. түрлерді атауға болады. сульфаттарының мыс гидраттарымен
реакцияға түседі. Ұсақ түйірлі
Алабұталар тұқымдасының құңды топырақ кейіпті малахит шетелдер

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 321

мен Қазақстанда, оның ішінде ковск тау-кен институтында оқытушы
Жезқазған, Сарыарқа, Алтайдың мыс- (1969-1970), Жезқазғантүстімет

полиметалл кендерінде ұшырайды. ҒЗЖИ-нда жер асты және ашық тау-
Тығыз малахиттің ірі кендері Чилиде, кен жұмыстарында кешенді механи-
Оралда (Төм. Тагиль жанындағы зациялау зертханасының инженері,
Медноруднянское, Свердловскі обл. аға инженері (1970-1977), Сәтбаев
оңтүстік батысындағы Гумешовское қ-ғы №3 КТУ оқытушысы (1977),
кендері). Жезқазғантүстімет ҒЗЖИ-нда зер-
тхананың аға инженері (1977-1980),
кіші ғылыми қызметкер, аға ғылыми
МАЛШЫБАЙ ауылы - бұрынғы қызметкер (1980-1995), жер асты
Сарыкеңгір кеңшарының орталығы, кен орындарын өңдеу жүйесі зертха-
Жезқ. қ-нан солтүстікке қарай 90 насының жетекші ғылыми қызметкері
шақырым жерде, Қаракеңгір өз-нің (1995-2002), тау-кен өндірісі техно-
бойында орналасқан. Сарыкеңгір логияларын зерттеу зертханасының
кеңшары Қаз. КСР Министрлер меңгерушісі (2002), кен басқармасы
Кеңесінің №136 қаулысымен директорының тау-кен жұмыстары
(27.03.1957)бұынғы Сталин колхо- жөніндегі орынбасары (2002), ди-
зының негізінде құрылған. Кеңшар ректордың жобаларды саралау
(1974-1975) асыл тұқымды жылқы жөніндегі орынбасары - техникалық
өсірумен, 1975-1989 ж.ж. а. шар-ғы бөлім бастығы (2002-2004), ғылыми-
өнімдерін өдірумен және мал шар- зерттеу орталығында тау-кен өндірісі
мен айналысқан, 1989-1995 ж.ж. технологияларын зерттеу зертхана-
Жезқ. кен металлургия комбинаты- сының жетекші ғылыми қызметкері
ның қосалқы шар-ғы, 1995 ж. жеке- (2004 ж. бастап). "Жезқазған кен
шелендірілген. Кеңшардың алғашқы орындарындағы көлбеу және өзгер-
директоры Жанысов Мұханбедияр мелі кен учаскелерінің қуыстарын бі
болды (1957-1968) Осы өңірде көне теу схемалары мен беріктік нормати-
ғасырлардан жеткен сәулет өнерінің втерінің негіздемелері" тақырыбында
ескерткіштері- Домбауыл, Алашахан, канд. дисс. қорғаған. М. - техника
Жошыхан, Дүзен, Кетебай, Лабақ, саласына байланысты 40 ғылыми
Айранбай кесенелері осы өңірді ме- мақаланың авторы.
кендеген адамдардың арғы тарих-
тарымен тамырлас. Селолық округ
(1997) әкімшілік бағыныштылығы МАМАЖАНОВА Рая Нұрбалақызы
жағынан Жезқ. қ-на қарайды. (1942ж. Қарағанды обл. Қарсақбай
С.округте 507 адам (2004) тұрады, қалашығында туған). Қазақ ССР
орта мектеп, 61 шаруа қожалығы бар. халық ағарту ісінің озық қызметкері
Аумағы 366,8 мың га. жерді алып жа- (1978), "Аға мұғалім" (1983). 1964ж.
тыр, онда Қаракеңгір, Сарыкеңгір Қызылорда мемлекеттік педагог ин-
өзендерінің бөліктері, ұсақ бұлақтар, стит. қазақ тілі, әдебиеті және ән-күй
74 артезиан құдығы, 359 мың га. мамандығы бойынша бітірген. 1964
жайылымдық алқап бар. ж. №8 Жезқазған орта мектебінде
мұғалім. Ата-аналар университетінің,
мұғалімдер білімін жетілдіру инсти-
МАЛЬШАКОВА Нелли Ивановна тутының лекторы. 1978-87 жылдары
(1946 ж.т.) - тех. ғылым. канди- қалалық, облыстық соттың халық
даты, III дәрежелі "Шахтер Даңқы" заседателі болды. 1964 жылдан
белгісінің иегері. Алтай ПТИ бітір- қалалық теледидар жұмысының
ген (1969). "Қазмысқұрылыс" тресі жандануына үлес қосқан. 1989
"Тұрғынүйқұрылысы" басқармасында жылы "Еңбек ардагері" медалімен,
сылақшы-бояушы (1963-1964), Рудни- 2003 жылы "Пәннің үздік мұғалімі"

жарлығымен Асылбек Нұрбалаұлы
қаза тапқан соң "Ерлігі үшін" 1988
ж. 19 мамырда Ауғанстан Респуб-
ликасы Президентінің бұйрығымен
"Ауған халқының жауынгер-интерна-
ционалисі"- медалімен, 1988ж. 28
желтоқсанда КСРО Жоғ. Кеңесі Пре-
зидиумының Жарлығымен Президи-
умның Грамотасымен және "Жауын-
гер-интернационалист" медалімен
марапатталды. Өзі оқыған №8 мек-
тепте "Әскери даңқ" залы ашылған,
оның құрметіне мемориалдық тақта
және бюсты қойылды. 1988 ж. бастап
Мамажановты еске алу үшін бокстан
жыл сайын республикалық турнир
өтіп тұрады. Жезқазған қаласының
бір көшесі Мамажанов есімімен ата-
лады.

МАМАҚОВ Көдей Мамақұлы (1913-

1984) Қызылорда обл., Телікөл

жерінде туған. 1925-1930 ж.ж. №1

ауылдың бастауыш мектебінде

оқыды. Қарсақбай мыс комбинаты

темір жолының жұмыскері

(1930-1935ж.), Қызылорда обл.

Қармақшы ауд. Жосалы ст.-дағы

жүргізушілер курсының оқушысы

(1935-36ж.). Қарсақбай мыс

комбинатында көлік жүргізушісі

номинациясы грамотасымен мара- (1936-1941Ж.). Ұлы Отан соғысына
патталды. 10 әдістемелік мақалалар
мен 6 әдістемелік оқу құралдарының қатысты (1941-1946ж.). Қарсақбай
авторы.
мыс қорыту заводында жүргізуші
МАМАЖАНОВ Асылбек Нұрбалаұлы
(1960 - 1980ж.) - Қарағанды обл., болып еңбек етті (1946-1949ж.).
Ұлытау ауд., Қарсақбай қалашығында
туған. 1977 ж. Жезқазған қ. №8 Қарсақбай мыс қорыту заводында
орта мектепті бітірген. 1979 ж, 27
мамырда Кеңес әскер қатарына автокөлік шаруашылығының
шақырылып, сол жылдың 25-
желтоқсанында өз еркімен Ауғанстан бастығы (1949-1973 ж.). Қарсақбай
Демокр. Республикасына әскери
және интернационалдық борышын поселкелік кеңесінің депутаты (1961-
өтеуге аттанды. Соғыс қимылдарына
қатысқан Мамажанов 1980 ж. 11- 1969ж.). Қарсақбай мыс қорыту
қаңтарында ерлікпен қаза тапты.
КСРО Жоғ. Кеңесі Президиумының заводының экскаватор-бульдозер

шаруашылығының шебері (1973-

1984 ж.). Ұлы Отан соғысындағы

ерлік істері үшін "Қызыл Жұлдыз"

орденімен, "Ерлігі үшін", "Кавказды

қорғағаны үшін", "Праганы жаудан

босатқаны үшін", "Кенигсбергті

алғаны үшін" медальдарымен

марапатталды. Жанқиярлық еңбегі

үшін Ленин орденімен марапатталды

(1966 ж).

МАНАБАЕВА Асыл Шангерейқызы Оқу Халық Комиссариатының
1962 ж. Қарағ. обл. Шет ауд. жанындағы Жаңа алфавит к-тінде ғыл.
Ақшатау кентінде туған. Абай атын. қызметкер. 1931-35ж. Материалдық
Қазақ пед. институтын бітірген мәдениет тарихы жөніндегі Мемл.
(1984). Жезқ. пед. институтында академияның (ГАИМК) аспиранты,
оқытушы (1984), аға оқытушы (1995), сонымен қатар Шығыстану ин-тында
факультет деканының орынбасары оқытушы. 1936-38 ж. КСРО ҒА-ның
(1995), Е.А.Бөкетов атын. ҚарМУ- Материалдық мәдениет тарихы ин-
де стажировка (1998-99), ЖезУ-де тында ғыл. қызметкер. 1938 жылдан
аға оқытушы, декан орынбасары өмірінің соңына дейін ҚР ҰҒА-дна
(1999-2001), Е.А.Бөкетов атын. (1946 жылға дейін КСРО ҒА-ның
ҚарМУ-де аға оқытушы (2001). 2004 Қазақ филиалы): аға ғыл. қызметкер,
ж. кандидаттық дисс. қорғады. 40- тарих, археол. этногр. Ин-тында сек-
тан астам ғылыми жарияланымның тор, бөлім меңгерушісі. Сырдария,
авторы. Талас, Шу ө-дері бойындағы ежелгі қ-
дың орнына алғаш рет археол. қазба
МАРҒҰЛАН Әлкей Хақанулы (1904- жұмыстарын жүргізіп, Тараз, Отырар,
1985 ж.)-ғалым, Қазақстан архе- Сайрам, Сауран, Сығанақ мәдениетін
ол. мектебінің негізін қалаушы. зерттейді. Оның басшылығымен
Бүкілодақтық геогр. қоғамының Ш.Уәлихановтың таңдамалы (1958)
толық мүшесі (1933), филол. ғыл. және 5 томдық шығармалар жинағы
докторы (1946), ҚР ҰҒА-ның корр. (1961-72) жарық көрді. Ленин
-мүшесі (1946), академигі (1958); орденімен және медальдармен
проф. (1960), ҚР-ның еңбек сің. марапатталған.
ғыл. қайраткері (1961), ҚР Мемл.
сыйлығының (1982) және ҚР ҒА-ның Шығ: Орыстың ұлы ғалымы әрі саяхатшысы
Ш.Уәлиханов атынд. сыйлығының Н.М.Пржевальский. А., 1950; Қазақ фольклоры.
(1967) лауреаты. М. 1925-31 ж. А., 1950; Из истории городов строительного
Санкт-Петербургтегі Шығыстану ин- искусства древнего Казахстана. А., 1950; Архи-
тын бітірген (1934), Санкт-Петербург тектура Казахстана. А., 1959 (соавт.); Древняя
мемл. ун-тінің Қоғамдық ғылым- культура Центрального Казахстана. А., 1966
дар ф-тінің Шығыс бөлімшесінде (соавт.); Шоқан және "Манас". А, 1973; Бегазы-
оқыды. 1926-30 ж. КСРО ҒА-ның Дандыбаевская культура Центрального Казахс-
Қазақстан экспедициясы құрамында тана. А., 1979; Казахское народное прикладное
қазақтардың әдет-ғұрып, тұрмысы искусства. А, 1986.
мен өнерін зерттеді. 1930 ж. КАКСР
МАРКАЗИТ - (лат. marcasita) - суль-
фидтер класының пирит тобына
жататын минерал. Химиялық форму-
ласы ҒеS2. Қүрамында 46,6% темір
мен 53,4% күкірт бар, қоспа түрінде
Аs, Sb, Ті және басқа элементтер
кездеседі. Марказит ромбылық син-
гонияда кристалданады, жеке крис-
талдары призма, пластинка, қысқа
діңгекше, сүңгі тәріздес. Марказиттің
кристалдық агрегаттары конкреция,
қабыршық түрінде кездеседі. Түсі
жез сияқты сары, сызығының түсі
көкшілдеу сұр, металдай жылтыр,
үгілгіш, қаттылығы Моос шкала-
сы бойынша 6 - 6,5 шамасында.
Жымдастығы нашар, тығыздығы 4,85

- 4,9 г/см3. Марказит электр тоғын мен бірге масаның личинкасы мен
нашар өткізеді. Марказит эндоген- қуыршағын шыны ыдысқа құйып
дік және экзогендік процестерден алып, бетін дәкемен жауып қойып,
пайда болады. Эндогендік марказит бірнеше күннен кейін қарайтын
гидротермалық желілерде кварц, болсақ, онда личинкадан қуыршақ,
кальцит, галенит, сфалерит, т.б. ми- қуыршақтан ересек қанаттанған
нералдармен бірге кездеседі. Экзо- масаның ұшып шыққанын көреміз.
гендік марказит шегінді жыныстарда Бірінші масаның еркегі, содан кейін
ұрғашы маса қанаттанып ұша бас-
конкреция, ұсақ түйіршікті масса не- тайды. Масаның дамуына сыртқы
месе органикалық қалдықтар бойын- ортадан қолайсыз жағдай туса,
ша псевдоморфоза құрайды. Тотығу қуыршақтану сатысындағы личин-
зонасында марказит темірдің сулы каның қанаттануы біраз уақытқа
тотығына айналады. Марказит күкірт кешігеді. Бірнеше күннен кейін
қышқылын өндіруге пайдаланыла- қанаттанған маса шоқталып ұша бас-
ды. Марказит Қазақстанның және тайды. Осы кезде маса ұрықтанады.
көптеген елдердің полиметалл және Маса бір рет жұмыртқа салу үшін
колчедан кендерінде кездеседі. 2-3 рет қан соруы керек. Зерт-

теу жұмысының барысында маса
тұқымдасының 4 туысы, оның ішінде
МАСА (Culicidае)-масалар көптеген Анофелес-екі, Мансония-бір, Аедес-
бунақталған ұзын мұртшаларымен төрт, Кулекс-екі түрі кездеседі.
сүйірленіп келген құрсақ бөлімінен
және ұзын аяғы бар қан сорғыш
насеком. Бұлардың аталығы гүлді
өсімдіктердің шырынымен қоректеніп, МАТАҚОВА Зұлхия Қасымқызы
аналығы жылықанды жануарлар мен (1943 ж.т.) - театр қызметкері, I
адамның қанын соратын насеком. дәрежелі "Көп балалы ана" медалінің
Қан, олардың жұмыртқаларының (1979), "Еңбек ардагері" медалінің
жетілуі үшін ең қажетті сапалы (1990), ҚР "Мәдениет қайраткері"
қоректік зат болып табылады. Аналық құрметті атағының иегері (1987).
маса пісіп жетілген жұмыртқаларын Ақмола қаласындағы байланыс
бірде суға, су жайылымдарына, қызметкерлері курсын бітірген (1962).
топыраққа, онда өскен өсімдік- Отыз жылдан астам уақыт бойы
ке салады. Сыртқы орта қолайлы С.Қожамқұлов атындағы Жезқазған
болған жағдайда (температура, сазды-драма театрында реквизитор,
жарық), жұмыртқадан личинка өсіп сахнаның бас машинисі, костюм це-
жетіледі. Личинкаларының басын- хының меңгерушісі ретінде үзіліссіз
да кеміргіш ауыз аппараты болады, еңбек етіп келеді. Театр мұражайын
бұлар су өсімдіктерімен қоректенеді. ұйымдастырушылардың бірі.

Өзінің даму сатысында бірнеше рет
түлейді. Масаның личинкасы сәуір
айынан бастап пайда болады. Олар- МАТКЕНОВ Қадыр (1935ж.т.)
дың тіршілігіне тоспа, жаңбырдан Көкшетау обл. Щучье ауд.
кейінгі қалдық сулар, көктемгі су
тасқынынан кейінгі көлшіктер жағасы, Ұрымқай кеңшарында туған. Қазақ
машинаның дөңгелегі мен малдың политтехникалық инст. (1957) инже-
ізінен пайда болған ойыстар, үлкен нер-металлург мамандығы бойын-
ыдыстағы беті ашық сулар, таза және ша бітірген. Жолдамамен (1957ж.)
күн көзінің әсерінен тез жылитын су Қарсақбай мыс қорыту заводына
қоймалары мен бұлақты шалғындар келіп, еңбек жолын қатардағы
қолайлы. Масаның дамуын бақылау жұмысшыдан бастаған. Ауысым
үшін уақытша су қоймаларынан, су- шебері (1958-1961), металлургия
цехының бастығы (1962-1972), за-

водтың бас инженері (1972), 1973 заңгер, Жезқазған қаласының
Құрметті азаматы. Алматы мемл. заң
ж. бері завод директоры болып ке- институтын бітірген (1947-1951). 15
жасынан еңбекке араласады. Ұлытау
леді. Қарсақбайда табан аудармай ауд. мемл. статистика бөлімінде
статист, ауд. прокуратурада хат-
еңбек еткеніне 47 жыл. Еңбек Қызыл шы (1942-1945), Жезді марганец
кенбасқармасында электростанция
Ту (1966), "Құрмет белгісі" (1974) машинисінің көмекшісі, бөлім инс-
пекторы, жауапты атқарушы (1945-
ордендерімен марапаттапған. Қаз. 1947), Көкшетау, Зеренді, Щучье
аудандарында тергеуші (1951-1953),
КСР-ының еңбек сіңірген металлургі облыстық прокурор көмекшісі (1953-
1956), Қарағанды обл. прокуратура-
(1978), Қазақстан Республикасының сы тергеу бөлімінің прокуроры (1956-
1959, 1968-1972), Жезқ. қаласы
еңбек сіңірген қызметкері прокурорының көмекшісі (1959-1962),
Жезқазған, Жезді ауд.-ң прокуроры
(22.10.1998ж.). Жезді және Ұлытау (1962-1968), Қарағанды қаласының
Теміржол ауд. прокуроры, Жезқ.
аудандарының Құрметті азаматы. қаласының прокуроры (1972-1983).
Зейнеткерлікке шыққанға шейін
МАТЮШИН Петр Петрович (1914 (1995) Қарағанды, Жезқазған обл.
ж.т.- 1985 ө.ж.) - Свердлов тау-кен прокуратура аппаратында жауапты
инст. (1939) бітірген. 1941-1942 ж. қызметтерде болды. Ө.А.Байқоңыров
Қарсақбай байыту фабрикасында атындағы Жезқ. университетінде
ауысым бастығы, техникалық басшы заң кеңешісі қызмет атқарды (1996-
болған. Ұлы Отан соғысына (1942- 2002). Хал. деп. аудандық, қалалық
1945) қатысып, Александр Невс- Кеңесінің депутаты. "1941-1945 ж.ж.
кий, Қызыл Жұлдыз, І-ші және ІІ-ші Ұлы Отан соғысындағы еңбектегі
дәрежелі Отан соғысы ордендерімен ерлігі үшін", "Еңбек ардагері" ме-
марапатталған. 1956-1962 ж. М.П. дапьдарымен және бірнеше грамота-
Жезқ. кен-металлургия комбинатын- лармен марапатталған.
да басшылық қызметтерде болды.
1971 ж. наурыз айында ол Москваға МАХМУТОВ Жахан Махмутұлы
мыс өнеркәсібі бас басқармасының
бастығы болып ауысты. КСРО мемл. (1942 ж.т.) - тех. ғылым. кандидаты,
сыйлығының(1969) лауреаты, 1971 ж.
25 наурызда оған Социалистік Еңбек Қазақстан кәсіподақтары кеңесі ОК
Ері атағы беріліп, Ленин ордені және
"Орақ пен Балға" Алтын медалі қоса Президиумының Құрмет грамотасы-
тапсырылған.
ның иегері. ҚарПТИ бітірген (1966).

№110 құрылыстың 1-ші уақытша

пайдалану бөлімшесінде станция

жұмысшысы, кезекшісі (1960-1961),

Қарағанды орталық байыту фаб-

рикасында моторшы, жөндеуші

слесарь (1961-1967), Қазақ КСР

химия-металлургия институтында

руда-термиялық үрдістер зертхана-

сының инженері (1967-1968), аспи-

рант (1968-1971), зертхана инженері

МАХАТОВ Қожамжар Сәлиұлы (1971-1973), Жезқазғантүстімет
(1927 ж.) - жоғары дәрежелі кәсіби
ҒЗЖИ-нда топ жетекшісі (1973-1974),

ж.ж. экономикалық техникумда бөлім

меңгерушісі. 1973 жылдан бастап

партия-кеңес қызметінде, Жезқазған

облысы партия комитетінде біріші

хатшының көмекшісі, оқу орындары

және ғылым бөлімінің меңгерушісі.

1992 жылдан 1997 жылға дейін

Жезқазған облыстық Білім беру

басқармасының бастығы болып істе-

ген. Ұзақ жылғы еңбегі үшін Білім

министрлігінің грамоталарыиың,

(1996ж.) "Қазақстан Республика-

сының еңбек сіңірген қызметкері"

атағының иегері.

кешенді кендер бөлімшесінің бастығы МӘКЕНБАЕВА Шәрбат Қалкенқызы
(1974-1978), директордың металлур- (1962ж.) - биология ғылым. канд.
гия және байыту саласындағы ғылым (1992) доцент. 1984ж. Жезқазған
жөніндегі орынбасары (1978-1990), пед. инст. бітірген. 1984-1988ж.
байыту фабрикасы байыту зертха- Жезқазған пед. инст. аға лаборант,
насының меңгерушісі (1990-2001), ассистент. 1988-1991ж. ҚР Ғылым
"Қазақмыс" корпорациясының байыту Академиясы ботаника инст. аспи-
жөніндегі бас ғылыми қызметкері рант. 1991-1992ж. Жезқазған пед.
(2001-2004), "Қазақмыс" корпораци- инст. оқытушысы. 1991-1994ж. Ал-
ясы байыту жөніндегі бөлім бастығы маты ғылыми-зерттеу инст. ғылыми
(2004 ж. бастап). қызметкер. 1994-1996ж. Жезқазған
тау-кен технол. инст. доцент, кафед-
МАЯКОВСКИЙ көшесі - Бейбіт- ра меңгерушісінің қызметін атқарушы.
шілік даңғылынан басталып Батыс 1996-2002ж. Ө.А.Байқоңыров атын.
айналма жолымен тұйықталады. К. ЖезУ-де доцент, экология және хи-
бойында негізінен жер үйлер, 5-6 мия кафедрасының меңгерушісі. 31
қабатты үйлер орналасқан. "Юникс", ғылыми еңбегі бар.
"Аида" дүкендері, "Береке" кафесі
бар. Орыс ақыны В.Маяковскийдің МӘКЕНБАЕВ Қалкен Мәкенбайүлы
құрметіне аталған. (1924 ж.) - Ақтоғай ауд., Қызыларай
кеңшарында туған. Алматыдағы Жоғ.
МӘДИЕВ Хаиржан Рахымжанүлы парт. мектебін бітірген. 1942-1943
(1936 ж. Омск обл. туған). Партия- ж.ж. ҰОС-на қатысқан. Сталинградты
кеңес қызметкері, Жезқазған обл. қорғау жолындағы шайқаста ауыр
халыққа білім беру басқармасының жараланып, елге оралған. 1943-1950
бастығы. 1958 жылы Қазақ мемлекет- ж. мектеп директоры, 1950-1973 ж.ж.
тік университетін, 1981 жылы Жоғары партия-кеңес жауапты қызметтерін
партия мектебін бітірген. 1958-1963 атқарды. 1973-1985 ж.ж.-Жезқазған
жылдары мектептерде мүғалім, обл. Мәдениет басқармасының
1963-1967 Петропавл қаласында бастығы. Зейнеткерлікке шыққаннан
копператив техникумында оқытушы. кейін де қаланың қоғамдық
1967-1968 ж.ж. теміржол транспорты жұмысына белсене араласты. 1992-
институтында оқытушы. 1968-1973 1997 ж.ж. обл.әкімі жанындағы
ақсақалдар кеңесінің төрағасы, 1997

басқармасында қызмет істеді. 1942ж.
13 тамызда өз еркімен 100-атқыштар
бригадасының құрамында майданға
аттанды. Аға сержант, пулемет рас-
четінің командирі Мәншүк Мәметова
1943ж. 16 қазанында Невель түбіндегі
шайқаста ерлікпен қайтыс бол-
ды. Осы ерлігі үшін М.Мәметоваға
Кеңес Одағының Батыры атағы
берілді. Кеше қазақ халқының батыр
қызының құрметіне аталған.

ж. бастап осы күнге дейін Қарағанды МЕДЕБАЕВ Советбек Тұрсынұлы
обл.соғыс және еңбек ардагерлері (1965 ж.т. Қарсақбай поселкесі)
Кеңесі төрағасының орынбасары. - Жезқазған қалалық Мәслихатының
І-ші дәрежелі Отан соғысы ордені- хатшысы. Жезқазған құрылыс тех-
мен, бірнеше медальдармен мара- никумын (1984ж), Ө.А.Байқоңыров
патталған. Ұлытау, Ақтоғай ауд. және атын. ЖезУ-ді бітірген. Мамандығы -
Жезқазған қаласының Құрметті техник-технолог және экономист-ме-
азаматы. неджер. ҚР Үкіметі жанындағы білік-
тілікті көтеру институтының (1996ж)
МӘМЕТОВА кешесі- қаланың және ҚР Президенті жанындағы
мемлекеттік қызмет Академиясының
оңтүстігінен солтүстігіне қарай (1998 ж) курсын тыңдады. Әскери бо-
рышын өтеп келген соң (1984-1986
орналасқан, Гагарин көшесі ж.ж.) еңбек жолын Жезқ. халыққа
тұрмыстық қызмет көрсету облыстық
қиылысқан тұста аяқталады. Көше басқармасының жөндеу-құрылыс
басқармасында (РСУ) құрылыс ше-
Абай, Маяковский көшелерімен бері, прораб (1986-1988ж.) Жезқ.
геологиялық барлау экспедиция-
қиылысады. Көше бойында автокөлік сында прораб, құрылыс цехының
аға мастері (1988-1992 ж.ж.), Жезқ.
тұтынушылар қоғамы облыстық
одағының бас маманы, бөлім
бастығы (1992-1995 ж.ж.) болды.
1995 жылдан мемлекеттік қызметте
істейді. Жезқазған әкімшілігі басшы-
сының аппарат жетекшісі, кейін қала
әкімдігі аппаратының жетекшісі (1993-
2003 ж.ж.) болып тағайындалды.

жөндеу мекемесі, ЖЭТК (ЖРЭК),

Жезқазған гуманитарлық коллед-

жі және көптеген дүкендер бар. МЕДИЕВ Қасымбек (1938 ж.

Мәметова Мәншүк Жиенғалиқызы- Қарағанды обл. Шет ауд. Ақсу-

(1922-1943) қазақ халқының ба- Аюлы с. туған). Қарағанды пед.

тыр қызы. Балалық шағы Алма- инст. (1963ж), КОКП Орт. Комит.

тыда өтті. 1931ж. №28 мектепте жанындағы Жоғ. парт. мектебін

оқыды. Еңбекпен ерте айналысты. (1970ж), Алматы халық шаруаш.

Алматы мед.институтында оқып инст. (1977ж) бітірген. Ол 1960-

жүріп, ҚазКСР Халкомкеңесі істер 1964 ж.ж. Шет, Жаңаарқа, Ақтоғай

ауд., Қарағанды обл. жастарының МЕЙРАМОВ Оразалы (1935)
жетекшісі болды. 1965 ж. парт. Өзбекстанның Ташкент обл. Мыр-
қызметте. Егіндібұлақ ауд. парт. зашқөл ауд. туған. Еңбек жолын
комит. хатшысы, Қарағанды обл. парт. Шыршық қаласындағы "Чирчик-
комит. жауапты қызметкері. 1973 ж. селмаш" заводында жұмысшыдан
жаңадан құрылған Ақадыр ауд. кеңес бастаған. Қарсақбай мыс қорыту
атқ. комит. төрағасы, 1985 ж. Жезді заводында (1958-1975) қалыптаушы,
ауд. партия комит. бірінші хатшысы, аға конверторшы, Жезқазған
1988 ж. Жезқазған обл. партия комит. мыс заводында (1975-1990) аға
екінші хатшысы, 1990 ж. Жезқазған конверторшы болып істеген. Сол
обл. кеңесі терағасының бірінші кезеңдегі "Әр ауысым сайын - ауыр
орынбасары, обл. кеңес атқ. комит. салмақты балқымаң бастамасының
төрағасы болып сайланды. 1992 ж. бастамашысы. Ленин, "Құрмет бел-
Шет ауд. әкімі болып тағайындалды. гісі" ордендерімен, Қаз КСР Жоғарғы
Қазір Қарағанды обл. Мәслихатының Кеңесінің Құрмет грамотасымен
хатшысы болып істейді. Қ.Медиев марапатталған. КСРО-ның "Құрметті
Қаз. КСР Жоғ. Кеңесінің депу- металлургі", Қаз КСР Мемлекеттік
таттығына (1988 ж), Қаз. Компарт. сыйлығының лауреаты. 1985ж. сай-
Орт. Комит. мүшелігіне (1988 ж) ланған Қаз КСР Жоғарғы Кеңесінің
сайланған. "Құрмет", Еңбек Қызыл депутаты.
Ту (1976 ж), "Құрмет белгісі" (1982
ж) ордендерімен, 4 медальмен, Қаз. МЕМЛЕКЕТТІК НОТАРИАЛДЫҚ КЕҢ-
КСР Жоғ. Кеңесінің грамотасымен СЕСІ - қалада 1957ж. 4 қаңтарда
марапатталған. ҚР еңбек сіңірген құрылды. Н. кеңсе 1977-1988ж.ж.
қызметкер. Ақтоғай, Шет ауд. Жезқ. обл. Әділет бөлімінің мем. но-
Құрметті азаматы. тар. кеңсесі деп аталса, 1988-1992ж.ж.
Жезқ. обл. Әділет Басқармасы Жезқ.
МЕЙРАМҒАЛИЕВА Райгүл Манап- қал. мемл. нотариалдық кеңсесі бо-
қызы. (1956ж.т.) фил. ғылым. канд. лып өзгертілді.
(1992), доцент (1998). 1981ж.
ҚазМУ-ді бітірген. 1981-2001ж. МЕРГЕНОВ Әбушәріп Төлегенұлы
Жезқазған педаг. инст. ассистент, (1959 ж.т.) - Ә.А.Байқоңыров
аға оқытушы. ЖезУ-де доцент, ка- атындағы ЖезУ бейнелеу өнері
федра меңгерушісі. 2001ж. ҚазМУ- және дизайн кафедрасының ассис-
де доцент. тенті, "Таңдаулы куратор" (2000).
ЖезПИ-н бейнелеу өнері және сызу
мамандығы бойынша бітірген (1985).
№8 Борсеңгір орта мектебінде
мұғалім, директордың оқу-тәрбие ісі
жөніндегі орынбасары (1985-1996),
Жезқазған қалалық оқушылар са-
райында "Шебер қолдар" үйірмесінің
жетекшісі (1996), ЖезУ-нде ассис-
тент (1997 ж. бастап). 2 ғылыми
еңбектің авторы. ЖезУ баспасөзінің
логотипіне (2002), "Алтын", "Күміс
белгілеріне" (2003) жарияланған
конкурстардың жеңімпазы. Кескін-
деме, сүңғат, батик салаларындағы

шығармашылық жұмыстары қала- халық оны "Елуқұдық" деп атайды.
лық, облыстық, республикалық Жезқазған кенішінен оңтүстікке қарай
көрмелерге қойылып жүр. 1 шақырым жерде орналасқан. М.т.

көлемі өте үлкен, батыстан шығысқа
қарай 800 м., солтүстіктен оңтүстікке
"МЕТАЛЛУРГ" СТАДИОНЫ - қаладағы қарай-600 м. жерді алып жатыр, жал-
спорттық іс-шаралар өткізілетін, пы аумағы акад., Қ.И.Сәтбаевтың
типтік үлгіде салынған ғимарат. 1961 есептеуінше 10 га. М. ең алғаш
жылы Жезқазған кен-металлургия геологтар назар аударған. 1939 ж.
комбинатының әлеуметтік нысаны акад. Қ.И.Сәтбаев ежелгі өндірілген
ретінде пайдалануға берілді. 1967 кеннің көлемін анықтау үшін зерттеу-
және 1978 жылдары стадионға лер жүргізген. Кейін Н.В.Валукинский
қайта жөндеу жұмыстары жүргізілді. зерттеулер жүргізген. Зерттеушілер-
Футбол ойынына ыңғайлы жасыл дің пікірінше М.төменгі, орта және
алаң жасалынды, суару және жоғарғы қабаттардан тұрады, олар
сорғыту жүйесі іске қосылды. қола дәуірін, ерте және кейінгі орта
Сол кездегі уақыт талабына сай ғасырларды қамтиды. М. жартылай
жанкүйерлер трибунасы орнатылды. жеркепелердің орындары сақталған.
Спортшылардың демалыс, Кіретін есіктері солт. шығ. қарайды.
гигиена бөлмелері пайдалануға Ірі жеркепелердің саны 1 және 2
берілді. Радио хабар тарату және (8x9; 8x7 м.), ең кішілерінің саны 3
жарық түсіру қондырғыларымен (5х6м.). Жеркепелердің тереңдігі
жабдықталды. Стадион қазақстандық 0,8-ден 1,2м. дейін. М. төменгі
спорт жанкүйерлеріне танымал қабаты Орт. Қаз. Беғазы-Дәндібай
"Еңбек" және "Металлург" футбол дәуіріне жатады. Ежелгі металлург-
командасының жаттығу орнына тердің әр үйінде тас ошақтар орын
айналды. Стадионның алғашқы тепкен. Кенді ұнтақтаудың ежелгі
директоры ескек есуден ССРО спорт әдістері назар аударарлық. М. қола
шебері А.П.Кабанов болды. дәуірінің 15 мыс балқыту пештері
табылды. Қ. дәу. пештері дөңгелек
пішіндес, диаметрі 3-4 м, тереңдігі
МИЗАНБАЕВ Рамазан Мизанбайұлы 1-ден 2 м. дейін. Қазба жұмыстары
(1954ж. Тәжікстанда т). Педагогика кезінде салмағы 10 кг. болатын тас
ғылым. канд. (1987) доцент (1991), қайлалар табылған. Н.В.Валукинский
ҚР Суретшілер одағының мүшесі. 30 аса сына тәрізді тас қайлаларды
1979ж. ҚазПИ-ді бітірген. 1979-1981 тапқан. Сол сияқты М.т. кенді өндіру-
Жезқазған пед. инст. ассистент, аға ге арналған қайла, балға, сына, қол
оқытушы. 1981-1987ж. Москва мемл. балталар, т.б. тәрізді құралдар
пед. инст. ғылыми стажер, аспирант. көптеп кездеседі.
1987-2001 Жезқазған пед. инст. Әдеб: А.Х.Маргулан. Сочинение. В 14
аға оқытушысы, доцент, бейнелеу т-х. Т-1 А.1998. А.Х.Маргулан, .А.Акишев,
өнері кафедрасының меңгерушісі. М.Н.Кадырбаев, А.М.Оразбаев. Древняя куль-
ЖезУ-де доцент. Халықаралық, тура Центрального Казахстана. А. 1978.
Республикалық бейнелеу өнері
көрмелеріне қатысқан. 34 ғылыми
еңбегі, 1 оқулығы жарық көрді.
МИНГАЛИЕВ Адук Мурзатович (1907
ж.т.-1979ж.қ.б.) - ҰОС-ның ардагері.
1955 ж. Жезқазған қаласына келіп,
МИЛЫҚҰДЫҚтұрағы - қола дәуірінен "Қазмысқұрылыс" тресінде еңбек
ортағасырларға дейін пайдаланылған еткен. 1957 ж. Жезқазған байыту
мыс кенін өндіру және қайта өңде- фабрикасына ауысып, онда 20
удегі негізгі орын болған. Жергілікті жылдай еңбек етті. "Коммунистік

еңбек екпіндісі" атағын өз ұжымында диагностикасың тақырыбында канд.
алғаш алғандардың бірі. 1965 ж. дисс. қорғаған. М. - медицина
екі өнертапқыштық ұсыныс жасап, саласына байланысты 25 ғылыми
өндіріске енгізді. жарияланымның авторы.

МИР көшесі - Абай к. басталып МУРЗИН Виталий Михайлович (1934

Деев көшесімен аяқталады. Даңғыл ж.) РФ Волгоград обл. Круглов

бойын Гагарин көшесі, С.Сейфуллин ауд. Плес с. туған. Қарағанды

бақжолы қиып өтеді және Маяковс- политех. инст.(1958 ж), КОКП

кий, М.Жәлел көшесі осы даңғылдан Орт. Комит. жанындағы Жоғ. парт.

басталады. Оның бойында "Нұр", мектебін (1975 ж) бітірген. Тау-кен

"Самади", "Юникс" дүкендері, "Ма- инженері-механик. 1957-1962 ж. №1

либу", "Дана" түнгі клубы, "Валют Қарағанды машина жасау зауытында

Транзит Банкі", "Халық банкі" филиа- инженер-конструктор, 1962-1983

лы, салық комитеті, "С.Мұнай" жанар- ж.ж. Қарағанды қ-қ парт. комит.

жағар май бекеті бар. нұсқаушысы, Киров қ-қ ауд. парт.

комит. екінші, Қаражал қ-қ парт.

комит. бірінші хатшысы, Жезқазған

МОГИЛЬНИЦКИЙ Валерий Ми- обл. парт. комит. өнеркәсіп және
транспорт бөлімінің меңгерушісі.
хайлович - журналист, публи- 1984 ж. қарашада Жезқазған обл.
парт. комит. хатшысы, 1988 ж.
цист, ҚР-сы Жазушылар Ода- қарашада обл. кеңесі атқ. комит.
төрағасының бірінші орынбасары
ғының мүшесі. Халықаралық болып сайланды. Соңғы жылдары обл.
статистика басқармасының бастығы.
Ақпарат академиясының мүше- Еңбек Қызыл Ту (1986 ж), "Құрмет
белгісі" (1971 ж) ордендерімен, екі
корреспонденті. 40 жылдан медальмен марапатталған.

бері журналист. "Жезказганская

правда" газетінің бөлім меңгерушісі,

аталған газеттің меншікті тілшісі

болып еңбек еткен. Б.Бұлқышев,

Н. Погодин атындағы, "Крестьянка"

журналы, "Казправда" газеті

сыйлықтарының иегері. "На земле

Сатпаева", "Страна любви", "Медь МУСИНА Марпуға Қасабекқызы
Жезказгана", "Просторы Сары-Арки" (1958ж. Балқаш қ. туған) - қаржыгер.
т.б. кітаптардың авторы. Жезқазған Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ-ді
қаласының Құрметті азаматы. бітірген (1981). Балқаш қаласындағы

Халық банк бөлімшесінің басқа-

МОТОРЫКИН Владимир Михайлович рушысы (1989), Халық банкі Жезқаз-
ған облыстық басқармасының
(1965 ж.т.) - медицина ғылым. бастығы (1995). Қазір Халық банк
Жезқазған аймақтық бөлімшесінің
кандидаты. ҚММИ бітірген (1991). директоры. Оның басшылығымен
халықаралық Vіsа Іntеrntіоnаl төлем
Клиникалық ординатура (1991- жүйесі (2000), Маstеr Gаrd төлем
жүйесі бағдарламасы (2002), \/іза
1993), госпитальдық терапия ІntеrnаtіоnаІ бағдарламасы (2003)

кафедрасының ассистенті (1993-

1997), ҚММА клиникасында бас

дәрігер (1997-1999), "Қазақмыс"

корпорациясы медициналық

орталығында бас дәрігер (1999 ж. енгізілді. Ұлттық "Ажар" сыйлығының
бастап). "Миокард инфарктінен соң лауреаты, "Қаржы" номинациясы-
жүрек талмаурауымен ауыратын ның жүлдегері. Есімі Қазақстанның
сырқаттардағы бастапқы жүрек көшбасшы әйелдер кітабына ("Ажар

ауруларының эхокардиографиялық - сто женских лиц") енгізілген.

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 331

жүргізуші. Бүкілодақтық (Мәскеу,

МУСИНА Рақыш Шахмұратқызы 1978), республикалық (1996, 1999)

(1952 ж. Сарысу ауылында туған)- ғылыми теориялық конференция-

қаржыгер, "БанкЦентрКредит" АҚ ларда баяндама жасаған "ҚР-ның

Жезқ. белімшесінің директоры. Ал- оқу ісінің үздігі" белгісімен, бірнеше

маты халық шаруашылығы институ- грамоталармен марапатталған.

тын бітірген (1972). Қаражал қаласы

Мембанк бөлімшесі аға несие инс-

пекторы (1972), Мембанк облыстық МҰҚАН Балтекейұлы (1873-191бж.ж.)

бөлімшесі өндірісті және сауданы Қарағанды обл., Ұлытау бойында

несиелендіру бөлімінің экономисі, туған. Айтыс ақыны. Суырып сал-

аға экономисі (1973-1974), Мембанк ма және жазып шығару дәстүрін

қалалық басқармасы бастығының ұстанған. Ол жастай ауылдағы

орынбасары (1975-1984), Мембанк Мақан деген молдадан сауатын

Сәтбаев бөлімшесінің басшысы ашып, Шығыс әдебиеті үлгілерімен

(1984), Тұрғын үй әлеуметтік банк өз бетінше оқып танысады. Алғыр да

облыстық басқармасының бастығы зерек Мұқан арғы-бергі қазақ әдеби-

(1987-1991), Несие - әлеуметтікбанк еті мен шығыс дәстүрін еркін игереді.

(Кредсоцбанк) директоры (1991- Бойында әншілік өнері де болған.

1997), "Тұрғынүй - құрылысбанк" Оның ақындық таланты Түркістандық

директоры (1997-1998). Әбдірайым деген кісінің тойында

ашылып, елге белгілі болады. Сол

тойға ақын арнау жазып барса, оны

МҰҚАЕВ Шамсудин Әлімұлы (1947 Майлықожа, Бұдабай, Құлыншақ

ж.т.) - тех. ғылым. кандидаты (1991). секілді атақты жыр дүлділдері өте

С.М.Киров атындағы ҚазМУ бітірген жоғары бағалап, ақындығымен таны-

(1965). ҚарПТИ кафедрасында лады. Осының артынша ол Шымкент,

ассистент (1970-1971), әскери Түркістан, Қырғыз елін аралап, үлкен

қызмет (1971-1973), қазіргі ЖезУ- құрметке ие болады. қырғыз елінен

нде ғылыми-педагогикалық қызметте мол олжамен келе жатып Ташкент

(1973 ж. бастап). "Штейнде қорытпа қаласында мезгілсіз қайтыс болды.

жасауға арналған рудатермиялық Ақын шығармалары оның ұлттық

пештердің жылу жұмыстарын әдебиетіміз бен Шығыс дәстүрін

жетілдіру" тақырыбында канд. еркін игерген, кең тынысты, телегей

дисс. қорғаған (1991). М. - 1 дарын иесі екенін танытады. Әрбір

өнертапқыштық куәліктің, 70-ке жуық өлеңде шығыс дәстүрі бойынша өз

ғылыми жарияланымның авторы. атын қойып отыру, бір ұйқаспен бас-

тап, сонымен мүлтіксіз етіп аяқтауды

шарт етіп ұсынады. Мұқан жырлары

МҰҚАЖАНОВА Зағия Мұқажанқызы негізінен үлгі-өнеге, насихат-түрінде
1949 ж. Қарағанды обл., Ақтоғай ауд., келеді. Бұл орайдағы өлеңдері
Қаратал ауылында туған. ҚарПИ-ді сопылық әдебиетпен үндесіп отыра-
бітірген (1972). Мамандығы-қазақ ды. Мұнда ол Шығыс ақындарынша
тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі. 1980 дүниенің баянсыздығы мен

жылдан осы күнге дейін N8 мектеп- тұрақсыздығын, алдағы бақи өмір-

те директордың тәрбие ісі жөніндегі ге талаптанып, күнәдан пәк болуға,

орынбасары қызметін атқарып ке- адамгершіліктің биік тұғырынан

леді. "Этнопедагогикаға негізделген табылуға шақырады. ("Ажалдан

ұлттық мектептегі тәрбие жұмысы" құтылмайсың қашқаныңмен, Кетпей-

атты жобаның авторы. Респубикалық сің бір тосусыз тасқанменен"). Оның

"Атамекен" бағдарламасын мектеп осы топтағы жырлары бұрыннан келе

тәрбие жұмыстарына алғаш енгізіп, жатқан халықтық талғам-бағалармен

толғамдарын білдіріп, ел тарихына
барлау да жасайды. (Қазақ әдебиеті,
484-бет).

МҰҚАНОВА Құралай Аблайханқызы
1958 ж. Қарағанды обл., Балқаш
қаласында туған. 1981 ж. Жезқазған
педагогикалық институтының
филология факультетін бітіріп, N8
- қазақ орта мектебінде еңбек жолын
бастаған. 1987 ж. бастап қалалық
оқу бөлімінің тәрбие ісінің әдіскері
(1987), N2 - Кеңгір орта мектебінің
директоры (1989), облыстық
білім жетілдіру институтының
мектеп басшылары кабинетінің
меңгерушісі (1992), облыстық
білім департаментінің тәрбие ісі
бөлімінің меңгерушісі (1994-1997).
N9 - мектеп директорының оқу
- тәрбие ісі жөніндегі орынбасары
(1997) болған. 2000 ж. бері қалалық
оқу бөлімінің әдістеме кабинетінің
меңгерушісі болып қызмет атқарып
келеді. "Қала мектептерінің
ғылыми-әдістемелік жұмысының
даму стратегиясы" жобасының
астасып отырса да, ол бұлардың авторы. "ҚР-ның оқу ісінің үздігі"
өзіне де тың мағына, соны серпін белгісімен бірнеше грамоталармен
беруге тапаптанады. Ел ішіндегі би- марапатталған.
болыс, байлардың партиягершілікке
ұрынуы мен парақорлық, жауыздық-
зұлымдықтың өріс алуын ақын МҰҚАНОВ Марат Өмірбекұлы
сынай отырып, алдыңғы қатарлы, (1955ж.т.)-жоғары дәрежелі хирург,
мәдениетті, білімі дамыған елдерден мед.ғылым. докторы. Ол Қарсақбай
үлгі алуға үндейді ("Елеңдеп назар қалашығында туған. Қарағанды
салмайсың, Жан-жағыңдағы дүбірге. мемл. мед. инст. (1978) бітірген соң
Қол ұрған жұрт озып тұр, ғылым Жезқазған қ. №1 ауруханасында хи-
менен білімге. Құлағың керең, көзің рург, хирургия бөлімінің Меңгерушісі
көр, қатарға басып кіруге"). Ақынның болып 1993ж. дейін істеді. Жергілік-
"Есенқабыл, Есенбақ батырға" атты ті жерге қатысты материалдарды
ұзақ толғауы оның эпик ақын екен- пайдалана отырып Алматыдағы
дігін танытады. Мұқан ірі айтыс Сызғанов ат. хирургия инст. (1988)
ақыны да болған. Оның Сыр бойында канд. диссертациясын, кейін (1993)
ұзақ жылдар бойы жазып айтысқан доктурантурада оқып, докторлықты
Қаңлы Жүсіп пен Кете Жүсіп ара- (1997) Мәскеуде қорғады. 23
сына түсіп, айтқан сәлем хаты да рациональдық ұсыныс пен ғылыми
биік талғамын танытады. Мұқанның жаңалықтың авторы.

Нұралы ақынмен айтысы оның
көрнекті ақын екенін айқын дәлелдей
алады. Мұнда ол халық болашағына, МҰҚАНОВ Өмірбек Мұқанұлы
отырықшылыққа байланысты ой- (1930ж.т.) - КСРО денсаулық сақтау

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 333

МҰҚТАРОВАГүлзадаБатырғалиқызы
(1959 ж.) Қарағ. обл. Саран қ.
туған. ҚарПТИ-ді бітірген (1981).
Инженер-экономист. Экономика
ғылымдарының кандидаты (1989),
профессор. ҚР білім беру ісінің үздігі
(2000). ҚарПТИ ЖФ-ында ассистент
(1981), В.В.Куйбышев атын. Мәскеу
инженерлік-құрылыс институында
стажер (1985-1986), аспирант (1986-
1989), Алматы сәулет-құрылыс
институында ассистент (1989),
доцент (1990) кафедра меңгерушісі
(1994), факультет деканы, оқу-
ғылыми жұмыстар жөніндегі,
ісінің үздігі, ҚазКСР-іне еңбек халықаралық байл. және ғылыми
сіңірген дәрігер, мед. ғылым. кан- жұмыстар жөніндегі проректор.
дидаты. Қазақ мемл. мед. инст. 2004 жылдан Қазақтың Бас сәулет-
(1954) үздік дипломмен бітіріп, құрылыс академиясының ректоры.
жолдамамен Қарсақбай ауд. бас 40-қа жуық ғылыми еңбектің авторы.
дәрігер және ауд. хирург болып
келген. 1960ж. Жезқазған қ. хи-
рург- травматолог, №1 қалалық ау- МҰРАТБАЕВ Мөрлібек Жұмабекұлы
рухана (1969-1970) бас дәрігерінің (1952 ж.т.) Ұлытау ауд., Жетіқоңыр
орынбасары. Обл. хирургиялық кеңшарында туған. ҚарМУ-ді
қызмет көрсететін қаладағы бірне- қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы
ше бөлімшелерді мамандандырды. бойынша бітірген. Еңбек жолын
Қалада травматологиялық бөлімшені, Сарысу орта мектебінде мұғалім,
жедел жәрдем станциясын және осы мектептің директоры болып
алғашқы директоры (1961) өзі болған бастаған. Одан кейін кеңшардың
мед. училищені ашуға үлес қосты. 45 жауапты партия қызметтерінде,
ғылыми еңбегі бар, 7 кітаптың авто- ауд.парткомда, Ұлытау ауд. білім
ры. Жеті медаль иегері. бөлімінің меңгерушісі қызметтерін
атқарды. 1988ж.-С.Қожамқұлов

атындағы облыстық сазды-драма
МҰҚАТАЕВ Аманбек 1944 ж. театрының директоры, 1990-1996 ж.
туған. Қарағанды педагогикалық облыстық филармония директоры,
институтын бітірген. Милиция обл. мәд. басқармасының бастығы
полковнигі. Жезқазған облыстық 1996-1997 ж. Жезқазған облысы
және қалалық ішкі істер әкімінің орынбасары, облыс

органдарында 18 жыл қызмет тарағаннан кейін Қарағанды
еткен. Қалада жылжымалы милиция обл.әкімінің кеңесшісі, 1997ж.
бөлімдерін ұйымдастыруға үлес бастап "Полиграфия" ААҚ-ның бас
қосқан. Сынақ ретінде құрылған директоры. "Мәдениет қайраткері"
жергілікті милиция басқармасының белгісімен марапатталған. Жезқазған
бастығы, кейін облыстық ішкі қаласының Құрметті азаматы. "Мезгіл
істер басқармасы бастығының пернесі" атты кітаптың авторы.
орынбасары болып жұмыс істеді.
КСРО ішкі істер қызметінің үздігі.
Жезқазған ІІБ жанындағы ардагерлер МҰРАТБЕКОВ Мұсахан Байпақ-
кеңесі төрағасының орынбасары. байұлы. - (1953ж. Жамбыл обл.

2001ж. Жезқазған қаласының соғыс
және еңбек ардагерлерінің төрағасы
болды. Бірнеше медальдармен
марапатталған. Жезқазған қала-
сының Құрметті азаматы.

туған). Ғалым-математик, физика- МҰСАҒҰЛОВ Есентай Шайарыс-
математика ғылым. докторы (1994), танұлы (1952 ж.т.)-денсаулық сақтау
профессор (1995). Әль-Фараби ісінің үздігі, Жезқазған аймақтық
атындағы ҚазМУ-тін (1976) мате- көп салалы аурухананың (1997)
матика мамандығы бойынша бітір- бас дәрігері. Обл. мед. бірлестігінің
ген. 1976-1985ж.ж. Жезқ. пед. инст. (1995) бас дәрігері әрі обл. денсаулық
оқытушы, аға оқытушы, кафедра сақтау департаменті бастығының
меңгерушісі, 1985 жылдан Жамбыл бірінші орынбасары. "Қазақстан
пед. инст.-да, Дулати атындағы Та- Республикасының тәуелсіздігіне-10
раз универ.-де кафедра меңгерушісі. жыл" мерейтойлық медалімен (2002)
1989-1990 ж.ж. КСРО ҒА математика марататталған.
инст.-ның аға ғылыми қызметкері.
М. дифференциалды теңдеулер МҰСА ЖӘЛИЛ көшесі - Бейбітшілік
және функционалды талдаулар даңғылынан басталып "Байқоңыр"
бағытындағы білікті маман. 65-тен қонақүйіне дейін созылып жатыр.
аса ғылыми еңбегі (1 монография, 1 К. негізінен бес қабатты үйлер-
оқу құралы) жарық көрген. ден тұрады. К. бойында азық-түлік
дүкендері, "Киімдер үйі", сауда
МҰСАБАЕВ Әуезхан (1924-2001 дүкені орналасқан. Белгілі ақын
ж.ж.) - Ұлытау ауд., Досан деген М.Жәлилдің құрметіне аталған.
жерде туған. Еңбек жолын Байқоңыр
кенішінен бастаған. 1942-50ж. МҰСТАФИН Бейбіт Ермекұлы (1960
әскер қатарында болған. ҰОС-на ж.т.) - ҚР Суретшілер одағының
қатысқан. 1950ж. партия жұмысына мүшесі, ҚарМУ дизайн және бейне-
араласқан, 1954-57ж. Қарсақбай леу өнері кафедрасының меңгерушісі,
зауыты директорының орынбасары, доцент. ЖезПИ-ның көркемсурет
1957-59ж. Сарысу к. партком және графика факультетін бітірген
хатшысы, 1959-63ж. Алматыда Жоғ. (1983). ЖезПИ-ның бейнелеу өнері
парт. мектебінде оқыды, 1963-66ж.- кафедрасында оқытушы (1983-93).
Қарсақбай к.партком хатшысы, Шығармашылық жұмыстары 1981 ж.
1965-72ж.-Қарсақбай мыс зауыты бастап облыстық, республикалық,
кәсіподақ комитетін басқарған., халықаралық көрмелерге қатысып
1972-73ж. Жезді аудандық кәсіподақ жүр. Москвада өткен Бүкілодақтық
комитетінің төрағасы қызметтерін сурет көрмесіне қатысқан (1985).
атқарса, он жылдай обл.а.ш.
кәсіподағы обкомын басқарды. 1998- МҰСТАФИН Оралбек Аманкелдіүлы
(1960ж.т.) - бірінші санаттағы дәрігер,
мед. ғылым кандидаты (2003).
Қарағанды мемл.мед. инст-н (1989)
бітірген соң жолдамамен Жезқазған
обл. ауруханасына келіп, еңбек жо-

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 335

инвестициялық "Байқоңыр" компани-
ясының вице-президенті (1994-1996),
Ө.А.Байқоңыров атындағы ЖезУ ПҚБ
кафедрасының меңгерушісі (1996
ж.бастап). "Тербелістегі сұйық
ағынының төсеніш түйіршіктеріне
тигізетін әсерінің механизмін және
отсадка машинасындағы сұйықтың
динамикасын басқару тәсілін зерттеу"
тақырыбында канд. дисс. қорғаған
(1974). М. - "Минералдардың цент-
рден тебіле бөлінуі" (2000) моногра-
фиясының, 60-қа жуық ғылыми-әдіс-
темелік жарияланымның авторы.

МҰХАМЕДЖАНОВА Рахила Сәлім-
қызы (1920 ж.т.)- Жезқазғандағы
банк жүйесінде 35 жылдай үздіксіз
еңбек еткен. Қарсақбай к. банкі
басқарушысы, 1973-76ж. Жезқазған
облыстық КСРО Банк Кеңесі
қалалық бөлімшесінің бастығы
қызметтерін атқарған. 1967ж. Қазақ
КСР-нің еңбек сіңірген экономисті,
"Мембанк үздігі" белгісімен, бірнеше
лын нейрохирургия бөлімшесінде медальдармен марапатталған.

бастады. 2001ж. бері аймақтық көп Жезқазған қаласының Құрметті
салалы аурухананың нейрохирургия азаматы.

бөлімшесінің меңгерушісі. Жезқазған

нейрохирургиясын дамытуға көп МҰХАМЕДЖАНОВ Камалтин Ескен-

үлес қосты. дірұлы(1948 ж. Шығ. Қаз. облысы

Большенарым ауд. Нагуманова с.
туған) - Қарағанды облысының әкімі.
МҰСТАХІМОВАмангелдіТөлеубайұлы Өскемен құрылыс-жол институтын
(1943 ж.т.) - тех.. ғылым. кандидаты (1976), РФ Президенті жанындағы
(1974), ЖезУ пайдалы қазбаларды Ресей мемлекеттік қызметкерлер
байыту кафедрасының профес- академиясын бітірген. Инженер-
соры, "Еңбек ардагері" медалінің механик, инженер-экономист. Эконо-
(1990), "ҚР Білім беру ісінің үздігі" мика ғылымдарының кандидаты.
(1999) белгісінің, ҚР БҒМ Құрмет Еңбек жолын 1970 ж. Зырян қорғасын
грамотасының (1999) иегерг. Қар- комбинаты жер асты жұмыстарында
ПТИ бітірген (1966). ҚарПТИ-нда слесарь, автожөндеуші, проходкашы
ассистент, аға оқытушы, деканның болудан бастаған. Өскемен құрылыс-
орынбасары (1967-1978), ҚарПТИ жол институтын бітіргеннен кейін
ЖФ-нда пайдалы қазбаларды байы- Теміртау қ. автобус паркінің ОТК
ту кафедрасының меңгерушісі (1978- бастығы, автрколонна бастығы,
1983), тау-кен-механикалық факуль- жолаушылар тасымалдау автокөлік
кәсіпорнының бөлім меңгерушісі,
тетінің деканы (1983-1992), ЖТКТИ бастығының орынбасары, бас
оқу жұмысы жөніндегі проректор инженері болды (1976-1985 ж.ж.);

(1992-1994), қаржы-өндірістік және

қалалық қаржы бөлімінің бастығы,
Қарағанды облысы әкімінің грамота-
сымен (2004ж.) марапатталған.

МҰХАМЕДИН Ғалым (1952 ж.т.)
- әнші, ҚР еңбек сіңірген әртісі
(1995), Жезқазған қаласының
Құрметті азаматы. Республикалық
"Жігер" фестивалінің лауреаты (1985),
республикалық Әміре Қашаубаев
атындағы байқаудың жүлдегері
(1988),Қ.И.Сәтбаев сүйіп орындайтын
әндер байқауының жүлдегері
(1999). Т.Қалмағанбетов атындағы
Қарағанды металлургия комбинаты Жезқазған филармониясындағы
автокөлік цехының бас инженері, "Ән - кеңілдің ажары" тобының
бастығы, ауыл шаруашылығы жетекшісі. 1993 ж. бастап Жезқазған
және қоғамдық тамақтандыру музыкалық колледжінде домбырамен
жөніндегі бас директордың ән салу мамандығы бойынша
орынбасары (1985-1990); Теміртау дәріс береді. Республикалық
қалалық атқ. комитеті төрағасы, эстрада өнері студиясын Жүсіпбек
қалалық Кеңес төрағасы.қалалық Елебеков сыныбы бойынша
әкімшілік басшысы( 1990-1993); (1975), Ө.А.Байқоңыров атындағы

мелекеттік мүлік жөніндегі Қарағ. ЖезУ-н бітірген (1999). Қазақстан
терком төрағасы-обл. әкімшілігі Республикасы Тәуелсіздігінің
басшысының орынбасары( 1993- 10 жылдығы құрметіне Елбасы
1995 ж.ж.); "Карвод" АҚ-ы бас Н.Ә.Назарбаевтың Алғыс хатымен,
директорының орынбасары (1995- ҚР Мәдениет, ақпарат және
1997 ж.ж.), Көкшетау қаласының қоғамдық келісім министрлігінің
әкімі (наурыз 1997 ж.-наурыз Құрмет грамотасымен марапатталған
1998 ж.), Қарағанды облысы әкімі (2002). М. - Тайжан ақынның әндерін
орынбасарының міндетін атқарушы жинақтаушы, орындаушы. Халық
(1998 ж. қарашадан), орынбасары жадында ұмытыла бастаған, сирек
(1999 ж. наурыздан), әкімі (1999 орындалатын әндердің іздеушісі. М.
қарашадан). "Парасат" орденінің жаңғыртқан әндер қатарында "Алтын
иегері. Республикалық "Отан" кесе", "Қос апаның әні", "Көк айдай",
партиясы Қарағанды облыстық "Ертөлеудің әні", т.б. бар. Әндері
ұйымының төрағасы. Қазақ радиосы мен теледидарының

"Алтын қорына" жазылған. Москва,
Санкт-Петербург қалаларында,
МҰХАМЕДИН Аманғали Әбдіха- Германия, Балтық жағалауы Өз-
лықұлы 1962 ж. туған. Жамбыл бекстан, Қарақалпақстан, Қырғыз-
технологиялық институын "Бух- стан жерлерінде өнер көрсеткен.
галтерлік есеп және әкімшілік-
шаруашылық қызмет" мамандығы
бойынша (1983 ж.) бітірген. Қаржы МҰХАМЕТЖАН Қайрат Есмахайұлы
жүйесінде 18 жыл еңбек етеді. (1961 ж.т.) - ҚР Дизайнерлер
Облыстық қаржы басқармасында, одағының мүшесі, Қарағанды
Жезқазған қаласы әкімінің аппара- облыстық Дизайнерлер одағының
тында, салық инспекциясында, эко- төрағасы, Ө.А.Байқоңыров атындағы
номика комитетінде жауапты және ЖезУ дизайн, бейнелеу өнері
басшы қызметтер атқарған. 1999 ж. және технология кафедрасының

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 337

МЫҢБАЕВА Гүлшат Ұзақбайқызы
(1964ж.т.)-физика-математика ғылым.
канд. (1994). 1981ж. Жезқазған
қаласында №3 орта мектепті алтын
медальмен бітірген. 1986-1989ж.
Жезқазған пед. инст. ассистенті,
1989-1993ж. Т. Шевченко атыңд.
Киев мемл. унив. аспирант.

МЫҢБАЕВА Манат Ұзақбайқызы.
(1962ж.т.) Физика-математика ғылым.
кандид. (1992), доцент (1993). 1979ж
аға оқытушысы. Бүкілодақтық Республ. физ.мат. мектебін бітірген.
жас суретшілер фестивалінің лау- 1984ж. ҚарМУ-дің математика фа-
реаты (1990). Шығармашылық культ. бітірген. 1984-1987ж. ҚарПИ
жұмыстары Москвада, Польшада, Жезқазған филиалында ассистент.
Германияда өткен халықаралық 1987-1992ж. Т.Шевченко атынд. Киев
көрмелерге қатысқан. Жезқазған мемл. универ. стажер-зерттеуші, ас-
қаласында ұйымдастырылған "Ауған пирант. 1993-1996ж. Жезқазған тау-
жауынгерлері" атты конкурстың кен технология инст. жоғары мате-
жеңімпазы, "Ауған жауынгерлері" матика кафедр. доценті. 1996-2001ж
ескерткішінің авторы (2000). Ө.А.Байқоңыров атын. универси-
"Дизайн - Ғасырлар тоғысында" тетінде доцент, кафедра меңгерушісі
республикалық көрмесінің физика-математика факульт. деканы.
дипломанты (Алматы, 2001), "Біз 2001ж. ҚР Білім және ғылым минис-
және гүлдер: XXI ғасыр" халықаралық трлігінде жауапты қызметкер. 30-
фестивалінің дипломанты (Алматы, дан аса ғылыми-әдістемелік еңбегі
2002). бар. Ғылыми баяндамалары Ресей,

Украина және Грузия халықаралық
конференциялары мен семинарла-
МҰХТАРОВАСағыныш Қонысбайқызы рында оқылған. ҚР Білім және ғылым
(1973ж.т.)-филол.ғылым. кандидаты министрлігінің Құрмет грамотасымен
(2000), ЖезУ "Күміс" (2001) белгісінің марапатталған. Ғылыми тақырыбы:
иегері. ЖезПИ бітірген (1995). "Раз- "Параболалық теңдеулердегі тез
витие" инновациялық-коммерциялық өзгеретін коэффициенттік кеңістіктегі
орталығында қызметкер (1995-1996), орташалауы туралы".
ЖезУ-нің қазақ әдебиеті кафед-
расында ассистент, аға оқытушы
(1996 ж. бастап). "Қазақ тарихи МЫҢБАЕВ Ұзақбай Мыңбайұлы
прозасындағы би-шешендер образы" (1937ж. Қызылорда обл.туған- 1979ж
тақырыбында канд. дисс. қорғаған Жезқазғанда). Физика-математика
(2000). М. - "Қазіргі қазақ тілі лекси- ғылым. кандидаты (1972), доцент.
кологиясынан пысықтау жаттығулар" 1961ж. Қызылорда пед. инст. физи-
(1998), "Қазақ тарихи прозасындағы ка-математика фак-тін бітірген. 1961-
қоғам және би-шешен" (2001) әдісте- 1964ж. Қызылорда обл. Сырдария
мелік құралдарының, "Қазақ тарихи ауд. №44 орта мектепте мұғалім,
прозасындағы би-шешендер образы" оқу ісінің меңгерушісі. 1964-1968ж.
(2002) оқу құралының, 10-ға жуық Қызылорда педаг. инст. оқытушысы.
ғылыми-әдістемелік жарияланымның 1968-1972ж. Т.Шевченко атынд.
авторы. Киев мемл. унив. ғылыми-стажер,

хи-көркем, публицистикалық кітабы-
ның авторының бірі. Ұлытау ауд.-ң
Құрметті азаматы.

МЫРЗАБЕКОВХамзе(1938ж.т.). Еңбек
жолын "Қазмысқұрлыс" тресінде
слесарьлықтан бастаған. Жұмыс істей
жүріп Қарағанды политехникалық
институты инженер-құрлысшы

мамандығы бойынша сырттай оқып
бітірді. "Қазмысқұрылыс" тресі
басқарушысының орынбасары,
обл.атқкомы күрделі құрылыс
басқармасының бастығы, Жезқазған
обл.ведмостводан тыс мем.сараптау
бюросының бастығы қызметтерін
аспирант. 1972-1975ж. Қызылорда атқарды. Бірнеше медальдармен,
пед. инст. аға оқытушы. 1975-1979ж. мақтау қағаздармен марапатталған.
Жезқазған пед. инст. кафедра Жезқазған қаласының Құрметті
меңгерушісі, физика-математика фа- азаматы.
культетінің деканы. Ғылыми еңбегінің
тақырыбы: "Аналитический метод
исследования электромеханических МЫРЗАЛЫ Гүлнәр Жанахметқызы
систем синхронной передачи". (1959 ж.т.) - география ғылым. кан-

дидаты (1994), ЖезУ биология ка-
федрасының доценті (2001), ҚР БҒМ
МЫРЗАБЕКОВ Батырбек Тыныш- Құрмет грамотасының (2000) иегері.
тықбайұлы (1948 ж.т.) - ақын, ҚР С.М.Киров атындағы ҚазМУ бітірген
Журналистер одағының мүшесі, (1981). ЖезПИ-ның биология кафед-
Қазақстан Журналистер одағы расында ассистент, аға оқытушы
Сейілхан Асқаров атындағы (1981-1996), ЖезУ география және

сыйлығының лауреаты (1993). экология факультетінің деканы
ҚазМУ-нің журналистика факуль- (1996-2001), биология кафедрасы-
тетін бітірген (1972). Ұлытау селолық ның доценті (2001 ж. бастап). "Са-
клуб үйінің директоры (1967), Жезді рысу өзені жүйесінің түтікті өсімдік-
аудандық "Октябрь туы" газетінде терінің географиялық-генетикалық
әдеби қызметкер, бөлім меңгерушісі анализі" тақырыбында канд. дисс.
(1971-1972), "Ұлытау өңірі" газетін- қорғаған (1994). М.. - "Жоғары
де бөлім меңгерушісі (1972-1980), сатыдағы өсімдіктер систематика-
Ұлытау аудандық Кеңесі атқару сы. I, II бөлімдер" (2000, 2001) оқу
комитетінде бөлім меңгерушісі құралдарының, 20-ға жуық ғылыми-
(1980-1981), "Жезқазған туы" га- әдістемелік жарияланымның авторы.
зетінде әдеби қызметкер, бөлім
меңгерушісі (1982-1997), "Сарыарқа"
газеті редакторының орынбасары МЫРЗАТОВ Сапабек Даярұлы (1930-
(1997), тәуелсіз "Наз", "Дауа" газет- 1997) - журналист, ҚР Журналистер
терінің бас редакторы (1998-2004). одағының мүшесі (1960), Жезқазған
ҚР Журналистер одағының Құрмет қаласының Құрметті азаматы (1991).
грамотасымен марапатталған (1993). Жезқазған аудандық прокуратура-
М. - "Тас бұлақ" (1995), "Ұлытаудың сында хатшы, комсомол қызметкері,
ұлымын" (1995) жыр жинақтарының, "Қызыл кенші", "Советтік Қарағанды",
"Ұлытау - ұлттың ұясы" (2001) тари- "Строитель Большого Джезказга-

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 339

дирекциясының органы болып, орыс
тіліндегі "За медь" газетінің аударма
нұсқасы ретінде шығып түрды. Жау-
апты шығарушысы Текен Әлжантегі
болды. Қазір газеттің құрылтайшысы

"Қазақмыс" корпорациясының
жастар одағы, таралымы 13 мың
дана, көлемі 4 баспатабақ. Бас ре-
дакторы-Нұрперзент Домбай. "Мыс-
ты өңір"-Қазақстан Журналистер
одағы сыйлығының 1999ж. лауреаты.

на", "Сталин туы", "Октябрь туы" МЫШАНОВ Бәкен (1929ж.) - Ұлытау
газеттерінің қызметкері (1945- ауданы, Қаракеңгір кеңшарында
1970), Жезқазған телестудиясында, туған. 1984ж. бастап "Қызыл ком-
облыстық телерадио хабарлары муна" колхозында аға шопан бо-
жөніндегі комитетте бас редактор лып еңбек етті. Көп жылдар бойы
(1970-1977), "Жезқазған туы" га- жоғары еңбек көрсеткіштеріне жетті.
зетінде редактордың орынбасары 1965ж. отарындағы 593 саулықтың
(1977-1986). әр жүзінен 116-дан қозы алып, әр
қойдан 3,6 кг жүн тапсырды, -өз
отары есебінен шаруашылыққа
жыл ішінде 11 мың сом таза пайда
"МЫСТЫ ӨҢІР" - Жезқазғанда келтірді. Жоғары еңбек жетістіктері
шығатын аймақтық апталық газет. үшін Б. Мышановқа КСРО Жоғары
Бірінші нөмірі 1988ж. 30 шілдеде Кеңесі Президиумының Жарлығымен
жарық көрген. Алғашқыда Ле- (22.03.1966ж.) Социалистік Еңбек
нин орденді Қ. Сәтбаев атындағы Ері атағы беріліп, Ленин орденімен
Жезқазған кен-металлургия ғылыми- және "Орақ пен Балға" алтын медалі
өндірістік бірлестігі партия, кәсіподақ тапсырылды.
және комсомол комитеттері мен

сында физика пәні мұғалімі. 1978
жылдан бері директордың орынба-
сары. "Қазақ КСР-і оқу ісінің үздігі"
(1985), "ҚР-сы Тәуелсіздігіне 10
жыл" медалімен, бірнеше грамота-
лармен марапатталған.

НАГИРНЯК Елена Георгиевна
ҚазКСР-нің еңбек сіңірген мұғалімі
(1978). 1979-1996 жылдары №21
орта мектептің директоры болды.
Педагогикалық еңбегі бағаланып
бірнеше рет облыстық білім беру
бөлімінің, ҚР Білім беру министр-
лігінің грамотасымен марапатталды.

НАВАНОВА Сәрсенкүл Нысан- НАҒЫМАНОВ Қажымұрат Ыбырайұлы
байқызы 1949 ж. Қарағанды обл., (1948 ж.) - РФ Омбы обл., Таврия
Ұлытау ауд., Байқоңыр кентінде ауд. Карповка с. туған. Ленинград
туған. Қарағанды педагогикалық ин- теміржол транспорты инженерлерінің
ститутын бітірген (1970). 1971-1975 инст. (1971ж) бітірген. Еңбек жолын
ж. Қарсақбай поселкесінің N2 - Қазақ темір жолында монтерліктен
сегізжылдық мектебінде математика бастаған. 1973-1987 ж. Павлодар
пәні мұғалімі болған. 1976 жылдан обл. комсомол, партия, кеңес
бастап осы күнге дейін Жезқазған ұйымдарында жұмыс істеген.
қаласындағы N8 қазақ гимназия- 1987-1993 ж. КСРО Энергетика
және электрлендіру министрлігі
бас басқармасы бастығының
орынбасары, Қаз. Компарт. Орт.
Комит. нұсқаушысы, Семей қ-қ атқ.
комит. терағасы, атом энергетикасы
және өнеркәсібі жөніндегі Қазақ мем.
кәсіпорнының вице-президенті. Н.
1994-1996ж. аралығында Жезқазған
обл. әкімі болды. Қазір ҚР Көлік және
коммуникация министрі. Қаз. КСР
Жоғ. Кеңесінің депутаты. "Үздік еңбегі
үшін" медалімен марапатталған.
Жезқазған қаласының Құрметті
азаматы.
"НАЗ" - Жезқазған "Полиграфия"
өндірістік бірлестігінің құрыл-
тайшылығымен 2001 ж. 15 ақпанында
шыққан Жезқазған аймағындағы
тұңғыш тәуелсіз газет. Бас редакторы
алғашқыда Батырбек Мырзабеков,
одан кейін Абдолла Дастанов болды.
Газет 2002 ж.-шығуын тоқтатты.

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 341

істеді. 1973 ж. ДОСААФ Жезқазған
обкомының бірінші төрағасы болып
сайланды. 1977 ж. желтоқсанда
Зейнеткерлікке шықты. 1978-1991
ж.ж. Жезқазған обл. атқ. комит.
бөлімдерінде жұмыс істеді. Қазіргі
кезеңде Жезқазған қ-қ әскери ко-
мис. жанындағы ҚР Қарулы Күштері
ардагерлер кеңесінің мүшесі. Гвар-
дия подполковнигі. "КСРО Қарулы
Қүштерінің ардагері", "Еңбек ар-
дагері" сияқты т.б. медальдармен
марапатталған.

НАКЫПБЕКОВ Төкен Жақыпбекұлы "НАРЫҚ" базары - Жезқ. қ. ежелден
(1929-2001ж.ж.). Тарих ғылым. канд. келе жатқан а. шар-ғы өнімдерін
(1969), доцент (1993), проф. (1999). сататын орталық сауда орыны.
1952 ж. Қарағанды муғалімдер инст. халық депутаттары Жезқ. қ. Кеңесі
бітірген. 1945-1949 ж. Қарағанды атқару ком-нің №125 шешімімен
обл. бастауыш және орта мектеп- (15.03.1974) қаланың орталық база-
терінде мұғалім. 1949-1950 ж. Шах- рын салу үшін 62-ші орамнан 0,3-га.
тинск ауд. комсомол комитет. екінші жер телімі бөлініп, оның құрылысын
хатшысы. 1950-1961ж. Қарағанды облаткомның күрделі құрылыс
қаласының мектептерінде мұғалім, басқармасы салып (1977) бітірді.
оқу ісінің меңгерушісі, мектеп ди- Жалпы алаңы 15907 шаршы метр
ректоры. 1961-1966 ж. Целиноград базардың жабық павильоны 1765
ауылшаруашыл. инст. ассистент, аға шаршы метрлік, онда 260 сауда оры-
оқытушы. 1966-1969 ж. Ленинград ны, әкімшілік кеңсесі, ет-сүт өнімдері
мемл. универ.-де аспирант. 1969- мен көкөністі тексеруден өткізетін екі
1977 ж. Қазақ ауылшаруашылық зертханасы бар. "Нарық" орталық
инст. аға оқытушы, доцент. 1977- базары 1997 ж. бастап "Панацея"
1986 ж. Целиноград педагог. инст. ЖШС қолына көшіп, әмбебап сауда
аға оқытушы, доцент. 1986-1996 орнына айналды. Базар мен ЖШС-ті
ж. Жезқ. педагог. инст.-да. Тау-кен 1994 жылдан бері Чумаков Абуе-
технология инст. аға оқытушы, до- зит Магомедұлы мен Нығматуллин
цент. 1996-2001 ж. Ө.А.Байқоңыров Мұрат Хайруллаұлы алмакезек
атын. университ. доцент, проф. басқарып келеді.

НАЛИВАЙКО Василий Павлович НАУАНОВ Байзақ (1946ж.т.-2002
(1928 ж.) Ақмола обл. Атбасар ауд. ж.қ.б.) - Қарсақбай қалашығында
Сергеевка с. туған. 1932 ж. бастап туған. Еңбек жолын Қарсақбай
Қарсақбай қалашығында тұрған. мыс зауытында жұмыскерліктен
1946 жылы орта мектепті бітір- бастаған. 1974ж. ЖМЗ-на ауысып,
ген соң, Алматыдағы жаяу әскер бригадир қызметін атқарды.
училищесіне түскен. 1949 жылы Тби- Кұрметті металлург. Жезқазған
лиси жаяу әскер училищесін бітірді. қаласының Құрметті азаматы.
Қарағанды обл. (1957-60 ж.ж.) НАУРЫЗБАЕВ Марат Ерғазыұлы
Жезқазған қалалық әскери комис- (1956ж.) Қарағанды обл., Қарсақбай
сариатында (1960-73ж.ж.) жұмыс

Жезқазған қаласының Құрметті аза-

маты. Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ

(1972), Абай атындағы АлМУ үздік

бітірген (1998). Жезқазған құрылыс

техникумының оқытушысы (1972-
1973), Жезқазған облыстық МБЖИ-
нда әдістемелік кабинет меңгерушісі

(1973-1974), облыстық халыққа

білім беру белімінде инспектор

(1974-1975), облаткомда нұсқаушы

(1975-1977), Жезқазған облыстық

партия комитетінде, Қазақстан

кентінде дүниеге келген. ҚарМУ-нің КП ОК-нде нұсқаушы, сектор
заң факультетін бітірген. Еңбек жо-
лын 1981 ж. Жезқазған обл. адво- меңгерушісі, бөлім меңгерушісінің
каттар алқасының адвокаты болып
бастаған. 1985 ж. бері Жезқазған орынбасары (1977-1990), Қазақ КСР
облыстық прокуратурасында аға
тергеуші, Жезқазған қаласы про- Президенттік Кеңесінде білім және
курорының аға көмекшісі, Сәтбаев
қаласының прокуроры болып ұлтаралық қатынастар мәселесі
қызмет етті. 2004 ж. бері Жезқазған
қаласының прокуроры. Бас проку- бойынша кеңесші (1990-1991), аға
рордың алғыс хатымен және об- референт, сектор меңгерушісі,
лыс әкімінің Құрмет грамотасымен
марапатталған. білім және мәдениет бөлімінің
НАУРЫЗБАЙ Жұмағали Жөкейұлы
(1949 ж.т.) - Ө.А.Байқоңыров аға сарапшысы, ҚР Президенті
атындағы ЖезУ ректоры (2000),
педагогика ғылым. докторы (1998), мен МК Аппараты Кеңесшілер то-
профессор, ХЖМҒА академигі,
Қазақстан ПҒА-ның академигі бының жетекшісі, ел Президенті
(2005 ж.), ҚР Журналистер одағы
сыйлығының лауреаты, ҚР Құрметті жанындағы мемлекеттік саясат
білім қызметкері, "Астана" (1998),
"Тәуелсіздіктің 10 жылдығы" (2001), бойынша Ұлттық кеңестің жауапты
А.Байтұрсынов атындағы (2003),
Францияның SРІ алтын (2002), хатшысы (1991-1994), Жезқазған
Наполеон (2004) медальдарының,
"Сала маршалы", атағының иегері, облысы әкімінің орынбасары (1994-
халықаралық "Қазақ тілі" қоғамының
басқарма және төралқа мүшесі, 1995), ҚР Парламент Мәжілісінің
Біріккен докторлық диссертациялық
кеңес мүшесі (Е.А.Бөкетов атындағы депутаты, Мәжілістің халықаралық
ҚарМУ), "Қазақстан жоғары мек-
тебі" - "Высшая школа Казахста- істер, қорғаныс және қауіпсіздік
на", "Қазақстан мектебі", "Ұлағат", комитетінің хатшысы (1995-1999),
"Халық тағылымы" журналдары- Ө.А.Байқоңыров атындағы ЖезУ
ның редакциялық кеңес мүшесі,
ректоры (2000 ж. бастап). ҚР Жоғ.

мектебінің аса көрнекті 120 ғалым-

педагогтері және "Қазақ тілінің сар-

дарлары мен сарбаздары" тізіміне

енген. "Орта кәсіптік-техникалық

училищелер оқушыларын бейім-

деуге педагогикалық басшылық"

тақырыбында канд. дисс. (1988),

"Оқушыларға этномәдени білім

берудің ғылыми-педагогикалық

негіздері" тақырыбында докт.

дисс. қорғаған (1998). Н. - ҚР

Президенті жанындағы мемле-

кеттік саясат бойынша Ұлттық

кеңес бекіткен (1996) және ел

Президенті Н.Ә.Назарбаевтың

1996 ж. 15 шілдедегі №3058 Өкімі-

мен мақұлданған "Қазақстан

Республикасындағы этномәдени

"Өмір - жарыс" атты компакт-дис-
кінің (2004) авторы.

Әдеб.: Элита Казахстана. -А., 1997; Парламент
Республики Казахстан. -А., 1997; Кто есть
кто в Казахстане. - А , 1996, 1997, 2000:
Батырбеков М. Высшая школа Казахстана
в лицах. - А , 2000; Биобиблиография
учөных Казахстана. Наурызбай Жұмағали
Жөкейұлы. -Жезқазған, 2001; Жезказганский
университет: устремленность в будущее. -А,
2002; Выдающиеся ученые - педогоги высшей
школы РК - А , 2004; Ученые Жезказганского
университета им. О.А.Байконурова. - А , 2004:
Лидер образования Казахстана. - А , 2004. Тіл
майданы. - А, 2004.

НАУРЫЗБАЙҰЛЫ Әбілқасым

(1892-1968 ж.ж.) Ұлытау ауд.
Карсақбай кеңшары Білеүті
бөлімшесінде туған. Ауыл молда-
сынан хат таниды. Ахмет ишанның
қолдауымен "Қызылжыңғыл" бо-
лысында жауапты хатшы болады
(1920-1927). Қарсақбай ауданын
құруға ат салысқан. Ауылдық
кеңестің төрағасы болады (батыр
А.Имановтың тағайындауымен).

Байқоңыр өңіріндегі Сталин ұжым-
шарының төрағасы болып қызмет
еткен (1945). Ол басшылық еткен
ұжымшар Бүкілодақтық Ауыспалы
Қызыл Туды жеңіп алған. Н.-ның кан-
дидатурасы Соц. Еңбек Ері атағына
білім тұжырымдамасының", "Ұлттық ұсынылады. Көп ұзамай "халық
мектептің ұлы мұраты" (1995),
"Этнокультурное образование" жауы" деген жаламен тұтқындалып,
Степлаг азабын бастан өткереді.
(1997)монографияларының, "Ұлттың Сөзге шешен, халық даналығына, ел
ұлы бола алсақ" (1997), "Открытая
политика" (2000), "Кәсіптік мектеп- ішіндегі есті әңгімелерге құмар жан
болған. Бағаналы жұртының тарихы,
тердегі бейімделу процесі" (2001), тарихи тұлғалары туралы жазған
"Этномәдени білім: теориялық
аспект және инновациялық деректі әңгімелерінің қолжазбасы
М.О.Әуезов атындағы әдебиет
тәжірибе" (2001), "Этномәдени және өнер институтының қорында
білім: педагогикалық эксперимент"
(2001), "Өмір қақпасы" (2002) кі- сақтаулы.

таптарының, "Этномәдени білім",
"Сатбаев - человек века" элек-
тронды оқулықтарының (2001), НӘКЕНОВ Сайлаухан (1940
ж.т.) - ақын, ҚР Журналистер
т.б. 30-дан астам басылымның, одағының, Қазақстан Жазушылар
химия саласындағы 3 жаңалықтың,
500-ден астам ғылыми және одағының мүшесі (1986), КСРО
Журналистер одағының Құрмет
публицистикалық жарияланымның, грамотасының иегері (1989).
"Махаббат киесі" (2002), "Ғашықтық
- бақыт" (2003), "Лағындай ерке С.Сейфуллиннің 110 жылдығына
орай өткен республикалық
киіктің" (2004) жыр жинақтарының,

меңгерушісі (1977-1979), Ба-
тыс кенішінің партком хатшысы
(1983-1984), Солтүстік Жезқазған
кеніші жоспарлау бюросының
бастығы, жоспарлау-экономикалық
бөлім бастығының орынбасары
(1983-1986), Жезқазғантүстімет

ҒӨБ басқармасында жоспарлау-
экономикалық бөлім бастығы,
сыртқы экономикалық істер бойын-
ша бас экономист (1986-1993),
"Жезқазғантүстімет" АҚ бас эко-
мүшайраның жүлдегері. ҚазМУ-нің номисі (1993-1994), "Қазақмыс"
университетінің журналистика фа- холдингтік компаниясы 1-ші вице-
культетін бітірген (1962). Жаңаарқа президентінің инвестиция және
ауданы "Өркендеу" ұжымшарын- несие жөніндегі орынбасары, ди-
да мектеп мұғалімі, директоры ректордың орынбасары - инвести-
(1959-1962), Қарағанды облыстық ция және несие бөлімінің бастығы
"Советтік Қарағанды" (1962 ж. (1994-1995), "Жезқазғантүстімет"
бастап "Орталық Қазақстан") га- АҚ инвестиция және несие
зетінде әдеби қызметкер, меншік- жөніндегі бас маман, экономика
ті тілші (1963-1973), Жезқазған бойынша бас маман (1995), ЖМЗ
облыстық "Жезқазған туы" (кейін- жоспарлау-экономикалық бөлім
нен "Сарыарқа") газетінде бөлім
меңгерушісі, жауапты хатшы, редак- бастығы (1995-1998), Жезқазған
тордың орынбасары (1973-1997), ҒЗЖИ-нда жобаларды техникалық-
Қазақ радиосының Жезқазған экономикалық негіздеу жөніндегі
облысындағы меншікті тілшісі (1979- бас маман, смета-экономикалық
1983). Жергілікті қаламгерлердің бөлім бастығы, (1998-2000), дирек-
"Құрыш" ("Желкен") әдебиет бірлес- тордың экономика және коммер-
тігін басқарды (1978-1989). 2002 ж. ция жөніндегі орынбасары (2000
бастап "Ақ жол" әдеби бірлестігінің ж. бастап). "Жезқазғантүстімет"
жетекшісі. Өлеңдері "Жас керуен" АҚ деректері негізінде акционерлік
топтамалар жинағына енген (1976). қоғам шаруашылығын жүргізу меха-
Н. - "Құдіретті қолдар" (1977), низмдерін жетілдіру" тақырыбында
"Жұмақтың жолы" (2001) өлеңдер канд. дисс. қорғаған. Н. - экономи-
жинақтарының авторы. Өлеңдері ка саласына байланысты бірнеше
республикалық газет-журналдарда ғылыми жарияланымның авторы.
жарияланып жүр.

НЕКРАСОВ көшесі - Холмец-
кий к-сі мен Алашахан д-лы
НЕЗАМЕТДИНОВ Марат Камалұлы аралығында орналасқан. Бұл көше
(1946 ж.т.) - экономика ғылым. қаладағы сауда орындарының ең
кандидаты, КСРО ХШЖК Алтын көп шоғырланған жерлерінің бірі.
медалінің иегері, еңбек ардагері. К. бойында "Шаруа", "Мерей",
ҚарПТИ бітірген (1974). Солтүстік "Орталық" базарлары, "Бомонд"
Жезқазған кенішінде тау-кен ше- сауда үйі, №21, 22-ші мектептер,
бері, учаске бастығы (1964-1968), "Оқушылар үйі", қалалық ІІБ-ның,
басқарманың аға диспетчері, "Қазақтелеком" ғимараттары,
техникалық бөлім бастығының
орынбасары, белім бастығы, жос- перзентхана, "Сұлутөбе", "Әлия",
парлау бөлімінің бастығы (1968- "Шатер" т.б. кафе-барлар, "Халық
1977), Никольск қалалық партия банкінің", "Валют-транзит" банкінің
комитеті өнеркәсіп-көлік бөлімінің филиалдары орналасқан. К. абат-

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 345

зертхана меңгерушісі, қалау

жұмыстарын механикаландыру және

автоматтандыру зертханасының

сектор меңгерушісі, пайдаланылған

кеңістіктің беріктігін бағалау және

болжау зертханасының меңгерушісі,

геомеханикалық бөлім бастығы,

қалау жұмыстарының сапасын

бақылау қызметінің жетекші ғылыми

қызметкері, бас инженердің қалау

жұмыстары бойынша орынбасары

(1979-2003), кен басқармасы

директорының қалау жұмыстары

тандырылып, көгалдандырылған. бойынша орынбасары (2003),

Атақты орыс жазушысы Некрасов- Жезқазған жобалау институты

тың құрметіне аталған. директорының орынбасары (2003 ж.

бастап).

НЕСІПБАЕВ Аманкелді Несіпбайұлы НҰРҒАБЫЛ Дүйсебек Нұрғабылұлы
(1949ж.т.) - денсаулық сақтау ісінің
үздігі, жоғары кәсіби дәрежелі маман. (1950 ж.т.) - математика ғылым.
Қарағанды мемл. мед. инст. (1977)
бітірсімен Жезқазған обл. СЭС-да аса кандидаты (1997), Ә.Ермеков
қауіпті инфекциялық бөлімде дәрігер
эпидемиолог, бөлім меңгерушісі, бас атындағы математика кафедрасының
дәрігердің эпидемиялық мәселелер
жөніндегі (1990) орынбасары, обл. доценті (2001). Абай атындағы ҚазПИ
тері-венерологиялық диспансердің
(1996-1997) бас дәрігері, емдеу про- бітірген (1973). ЖезПИ, кейіннен
филакториясының(1997), 1999ж. бері
аймақтағы туберкулезге қарсы күрес ЖезУ-нде оқытушы, аға оқытушы
қызметін басқарады.
(1975 ж. бастап), дифференциалдық

теңдеулер кафедрасында меңгеруші

(1992-1996), (1998-1999), ғылыми-

зерттеу секторының бастығы,

қабылдау комиссиясының жауапты

хатшысы (1996-1997), аға ғылыми

қызметкер (1999-2001), Ә.Ермеков

НЕСІПХАНОВ Омархан (1957- атындағы математика кафедрасында

1987) - кәсіпқой сазгер. Алматы доцент (2001 ж. бастап). "ішкі

консерваториясын композиция секірісі бар кіші параметрлі жай

сыныбы бойынша бітірген. Әйгілі дифференциалдық теңдеулер

сазгер, профессор Еркеғали үшін шектік есептің шешімінің

Рахмадиевтен дәріс алған. Оркестр асимптотикасы" тақырыбында

мен кларнетке арналған, оркестр мен канд. дисс. қорғаған (1997). Н.

фортепианоға арналған концерттер, - 30-дан астам ғылыми-әдістемелік

хорға арналған шығармалар, жарияланымның авторы.

сонаталар жазған. КСРО Батыры

Нүркен Әбдіровке арналған "Мен НҰРҒАЗИН Бекежан Халидоллаұлы
(1957 ж. Кекшетау обл. туған)
сенемін" атты бір актілі операның
қаржыгер. Қазақстан Журн.
авторы. одағының мүшесі (1992) Жезқ. об-
латком жанындағы баспасездегі
НИКОЛАЕВ Евгений Иванович (1946 мемлекеттік құпияның қорғалуы
басқармасының аға редакто-
ж.т.) - тех. ғылым. докторы. ҚарПТИ ры (1980-1990), "Жезқазған туы'

бітірген (1975). Жезқазғантүстімет

ҒЗЖИ-нда топ меңгерушісі,

облыстық газеті жауапты хатшысы- НҰРЖАНОВ көшесі - Қожабай көшесі
ның орынбасары (1990-1995). Қазір мен Құсайынов көшесі аралығында
Халық банкі Жезқ. аймақтық фили- орналасқан. Көше бойында негізінен
алы бөлшек сауда басқармасының 1-2 қабатты үйлер және бірнеше
бастығы. азық-түлік дүкендері бар. Нұржанов
Қазыбек Бейсенұлы - (1919-1945).
НҰРҒАЛИЕВА Зина Жағыпарқызы 1919 жылы Ақтоғай ауданында туған.
1939 жылдан әскер қатарында,
(1959 ж.т.) - биология ғылым. соғыста барлаушылар взводының
командирі болып, 1942 ж. сәуірден
кандидаты, доцент (2002), бастап ұрыс қимылдарына қатысты.
1945 ж. 24 наурызда оған қаза
Жезқазған қалалық мәслихаты тапқанан кейін Кеңес Одағының
Батыры атағы берілді. Көше Кеңес
Құрмет грамотасының иегері, ЖезУ Одағының батыры Қ.Б.Нұржановтың
құрметіне аталған.
Күміс белгісінің иегері (2004). ЖезПИ

бітірген (1983). Абай атындағы

ҚазПИ-ның жалпы биология

кафедрасында ғылыми стажировкада

(1983-1985), ЖезПИ, кейіннен

ЖезУ-нің биология кафедрасында НҰРМАҒАНБЕТОВ Ақбейсен Нұр-

оқытушы, аға оқытушы (1985 ж. мағанбетұлы (1932ж.т.)Ұлытау

бастап). "Бидай мен арпа өсімдігі өңірінде туған. Денсаулық сақтау

радиациялық мутантын генетикалық ісінің үздігі. Жезқазғанда жаңадан

және цитогенетикалық зерттеу" ашылған (1964) құлақ, мұрын-

тақырыбында канд. дисс. қорғаған. тамақ және кез ауруларын емдейтін

Н. - 20-ға жуық ғылыми-әдістемелік бөлімшенің меңгерушісі болып, осы

жарияланымның авторы. қызметте зейнеткерлікке шыққанша

(1994) істеді. Осы бөлімшені

басқарып тұрған тұсында Жезқазған

НҰРҒАЛИЕВА Сәнім Нарышқызы өңірінде құлаққа, тамаққа және

(1948 ж.т.) - театр әртісі, әнші. мұрынға ең алғашқы операциялар

Алматыдағы Абай атындағы жасала бастады.

мемлекеттік опера және балет

театры жанындағы студияны әйгілі НҰРМАҒАНБЕТОВ Қайсар Елубайұлы
- байдарка мен каноз есуден
әнші Шабал Бейсекованың вокал халықаралық дәрежедегі спорт ше-
бері, ҚР ұлттық және олимпиадалық
сыныбы бойынша бітірген (1973). Н. құрама командаларының мүшесі,
Қазақстанның бірнеше дүркін, Азия
бейнелеген рольдерде әйел әлемінің Ойындарының (Жапония, 1994;
Тайланд, 1998) чемпионы, әлем
жан дүниесіне тән қасиеттер чемпионатының қола жүлдегері
(Жапония, 1996), Азияның үздік
жарқырай көрінеді. Олардың каноэшісі (2002), Олимпиадалық
Ойындардың қатысушысы (Атланта,
қатарында Шұға (Б.Майлин. 1996; Сидней, 2000; Афины, 2004).
Жаттықтырушысы - Қазақ КСР оқу
"Шұға"), Шолпан (М.Әуезов. "Айман ісінің үздігі, байдарка мен каноэ есу-
ден ҚР еңбегі сіңген жаттықтырушы
- Шолпан"), Күнікей (Ғ.Мүсірепов. Коптев Сергей Егорович.

"Қозы Көрпеш - Баян сұлу"), Жаһан

(У.Гаджибеков. "Аршин - Малалан"),

Базаркүл (Т.Молдағалиев. "Ананың

көз жасы"), Талшын (С.Асылбеков.

"Желтоқсан жаңғырығы"), Сара

(С.Шәймерденов. "Әнім сен едің"),

Ана (И.Вовнянко. "Тентек теңізші")

т.б. бар.

новпен өнер жарыстырған. Ол Жезқ.
қ-ның өркен жаюына үлесін қосып,
ЖКМК қосалқы шаруашылығында
мал дәрігері болып еңбек еткен.

НЫСАМБАЕВА Найля Мұхаммедқызы
(1961 ж.т.) - әлеуметтану ғылымда-
рының кандидаты (2000), эконо-
мика және менеджмент кафедра-
сының доценті. Қазақ мемлекеттік
қыздар институтын бітірген (1985).
Жезқазған қаласындағы ғылыми-
техникалық кітапханада кітапхана-
шы, облыстық кәсіподақ кеңесінде
аға әдіскер, ЖезПИ-ның студенттік
кәсіподақ комитетінде төрайым,
ЖезУ оқытудың жаңа технология-
ларын енгізу бөлімінің меңгерушісі,
экономика және менеджмент ка-
федрасының доценті (1985 ж. бас-
тап). "Қазақ жастарын өндірістік
еңбекке бағдарлаудың маңызы
тақырыбында канд. дисс. қорғаған
(2000). Н. - 10-ға жуық ғылыми жа-
рияланымның авторы.

НҰРМАХАНҰЛЫ Ахмет (1886ж.т. НЫҒМАТУЛИН Нұрлан Зайроллаұлы
ө.ж.б.) - Ұлытау өңірінде дүниеге 1962 жылы туған. Қарағанды по-
келген. Жасында ауылдағы мол- литехникалық институтын бітірген.
дадан, Түркістандағы медресе- Саяси ғылымдар докторы. Еңбек
лерден діни білім алған. Араб, жолын 1984 жылы "Қарағанды-обл-
шағатай тілдерін оқып, меңгеру газ" өндірістік бірлестігінің инженері
нәтижесінде Абу-Әли-ибн-Сина болып бастады, кейіннен автока-
лонна бастығы болды. Қарағанды
еңбектеріндегі адам ағзасындағы облысының мемлекеттік басқару
өзгерістерге әсер ететін шипалық органдарында басшы қызметтерді
қасиеттерді үйренген, оны өзінің атқарды. Қазақстан Жастар ұйым-
тәуіпшілдік қабілетімен ұштастыра дары комитетінің төрағасы, "Тенкри"
біліп адамдарды емдеуге қолданған. қазақ-американ бірлескен кәсіпор-
Оташылдық қабілеті мен шөптердің нының президенті болды. Мемлекет
емдік қасиетін білу арқылы басшысы Әкімшілігінің мемлекеттік
Жезқазған-Ұлытау аймағында "Бала инспекторы, бөлім меңгерушісінің
тәуіп" атанған. Өңірдегі дала циркінің орынбасары, Астана қаласы әкімінің
негізін салушы, иллюзия және мани- орынбасары, Көлік және комму-
пуляция жетістіктерін жете меңгеріп никациялар вице-министрі болып
"Сиқыршы Тере" атанған. Қазақ тағайындалды. 2004 жылғы мау-
КСР-нің еңбек сіңірген артисі, иллю- сымнан бастап - Қазақстан Рес-
зионшы-манипулятор Ибрагим Өкпе- публикасы Президентінің Әкімшілігі
Басшысының орынбасары. Қазақс-
тан Республикасы Президентінің
2006 ж. 26 қаңтардағы 27 нөмірлі

халықаралық медико-техникалық
ҒА-ның академигі, жоғары санатты
дәрігер, кен-металлургия өнеркәсібі
кәсіподақтары ОК Құрмет грамота-
сының иегері (2002). Алматы ММИ
бітірген (1979). Жезқазған қалалық
№1 ауруханада дәрігер-сынықшы
(1979-1984), травматология

бөлімшесінің меңгерушісі (1984-
2001), "Қазақмыс" корпорациясы
дәрігерлік-санитарлық бөлімінде
бас дәрігер (2001 ж. бастап).
"Термомеханикалық жады бар фик-
саторлар қолдану арқылы жіліншік
сүйектеріне остеосинтез жасау"
Жарлығымен Қарағанды облысының тақырыбында докт. дисс. қорғаған
әкімі болып тағайындалды. (2001). Диссертация тақырыбы
НЫСАМБАЕВ Серік Зікірияүлы (1954 бойынша 400-ден астам операция
ж.т) - медико-техникалық және ме- жасаған. Н. - медицина саласына
дицина ғылымдарының докторы, байланысты 8 ғылыми жарияланым-
ның авторы.

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 349

фирмасымен байланыс жасады.

Аталмыш фирма арқылы жетім

балалар мен қамқорлыққа зәру

қарттарға жәрдем беру шараларын

ұйымдастырды. Қоғам мүшелері

"Әжелер" ансамблін құрды. "Әже-

лер сыр сандығы", "Шаңырақ", "Қыз

сыны", "Жігіт сыны", "Мұсылман

дастарханы", "Қазақтың келін-

дері-ай" т.б. тағлымы мол ша-

ралардың дәстүрлі түрде өтуіне

еңбек сіңірді. Қоғамның дін, ислам

ОБЛЫСТЫҚ МҰСЫЛМАН ӘЙЕЛ- дүниесі жөніндегі жұмысына ғалым
ДЕР ҚОҒАМЫНЫҢ ЖЕЗҚАЗҒАН
БӨЛІМШЕСІ - қоғамдық негізде Ғ.Ақпанбек кеңесшілік етті. Игілігі
құрылған ұйым. 1991 ж. 18 қыркүйек
айында мұсылман әйелдер Құры- мол шараларды ұйымдастырудағы
лтайы болып, осы құрылтайда
Жезқазған облыстық мұсылман жетістіктері үшін қоғам төрайымы
әйелдер қоғамын құру жөнінде
шешім қабылданды. Құрылтай Г.Исатаева "Мать Тереза" күміс
жұмысына республикалық мұсылман
әйелдер қоғамының төрайымы белгісімен марапатталды (1993).
Ә.Нұғыманова қатысты. Қоғам
1992 жылы 3 наурызда тіркеуден Қоғам жұмысының жандануына
өтті (тіркеу №20). Төрайымы болып
Г.И.Исатаева сайланды. 20 адам- Әтибеков, З.Базылова, К.Омарова,
нан тұратын алқа құрамы бекітілді,
барлық аудандарда бөлімшелер О.Сағындықова, Ө.Мұқышева,
ашылды. Қоғам жұмысының негізгі
бағыты - қалың көпшілік арасында, Ш.Жәкенова, Ш.Молдағалиева,
әсіресе жастар, жас қыздар арасын-
да имандылық тағылымын, адам- Г.Оспанова, Н.Б.Бәрменбаева,
гершілік қағидаларын насихаттау,
ұмыт болып бара жатқан тәрбиелік З.Баржақсынова, Н.Оспанова т.б.
мәні зор салт-дәстүрлерді, өнер
түрлерін, ұлттық киім үлгілерін, айырықша ат салысты.
қайта жаңғырту, жастардың ұлттық
рух аясында тәрбиеленуіне ықпал ОЖАНОВ Нияз (1882-1953) - халық
ету. Құрылғаннан бергі уақытта
қоғам "Малютка" балалар үйінде ақыны. Ауыл молдасынан хат
және Рудник поселкесіндегі жетім
балалар үйінде қазақ топтарының, таныған. Жасынан өлең-жырға
кластарының ашылуына тікелей
ықпал етіп, ұйымдастырушы бол- Әуес болған. 1938-1946 ж.ж. ақын
ды. 1993 ж. Жезқазған қаласында
"Ұрпақ сабақтастығы, халық ретінде аудан, облыс, республи-
жарастығы - мемлекет байлығы"
деген тақырыпта республикалық II ка көлеміне аты тарала бастаған.
Құрылтай аясында семинар-кеңес
өтті. Қоғам Австриялық "Нординс" Слеттерге, айтыстарға қатысқан.

Осы жылдардағы "Қожа мен қыз",

"Қойшы мен қыз", "Қара адыр мен

Үлкен бұлақ айтысы", "Екі пионер-

дің айтысы", т.с.с. өлеңдері ай-

тыс үлгісінде жазылған. Ақайдар,

Әлмағанбет, Болман, Иманжан,

Нұрғали, т.б. ақындармен айтысқан.

Болманмен айтысы "Социалистік

Қарағанды" газетінде басылған

(1944). Ұлы Отан соғысы жылда-

ры отаншылдық рухтағы өлеңдері

халыққа жігер берген. "Жігіт сыны",

"Мысал өлең", "Нақыл сөз Нияздан",

"Бірлігі күшті", "Әсем жаз"", т.с.с.

өлеңдерінде мақал-мәтелдерді,

нақылдарды қолдана отырып, адам-

гершілікке үндесе, "Ауыл таңы",

"Отанға көмек берейік", "Біздің жыр",