7Zhezkazgan entsiklopediyalik aniktama

ЖҰМАНОВ Мерген Әмірұлы (1966

ж.т.) - техн. ғылым. кандидаты

(2002), тау-кен машиналары мен

жабдықтары кафедрасының доценті

(2003). ЖТКТИ бітірген

(1992). Жезқазған әуежайында

авиамеханик (1983-1985), әскери

қызмет(1985-1987), ЖТКТИ автокөлік

кафедрасында ассистент (1992-

1995), ЖезУ тау-кен машиналары

мен жабдықтары кафедрасында

ассистент, аға оқытушы, доцент

(1996 ж. бастап). "Май құрамындағы

қоспаларды спектральды талдау

әдісі арқылы жерасты ТОВО-40D

автотасымалдаушыларының жұмыс

қабілетін арттыру" тақырыбында

канд. дисс. қорғаған (2002). Ж.

- "Жер асты кеніштерінде өздігінен

жүретін машиналардың тазарту

және жол ашу кешендері" (2004) оқу

құралының, 10-нан астам ғылыми

жарияланымның авторы.

ЖҰМАНОВ Өзденбай (1952 ж.) -

Ұлытау ауданы Аманкелді ауылдық

округінде туған. Қарағанды

Білім министрлігінің Құрмет грамота- политехникалық институтын
сымен, "Қазақстан Республикасының
білім озаты" (1996) белгісімен мара- бітірген. Инженер-энергетик. 1980
патталды. Екі рет Жезқазған қалалық
мәслихаттың депутаты болып сайлан- жылы Жезқазған мыс зауытында
ды. Бірнешё республикалық ғылыми-
әдістемелік конференцияларда білім ауысым өндіріс шебері. 1982-1993
берудің өзекті мәселелеріне байла-
нысты баяндамалар жасады. жылдары Жәйрем кен-байыту

ЖҰМАЖАНОВ Мағауия Жұмажанұлы комбинатында карьер энергетигі,
(1952ж.т.) Қарағанды обл., Жаңаарқа
ауд. туған 1979 ж. ҚарМУ-нің заң комбинаттың бас энергетигінің
факультетін "құқықтану" мамандығы
бойынша бітірді 1979-1981 ж.ж. орынбасары, бас энергетигі болып
Жезқазған обл. сотында судья, 1987-
1999 ж.ж. Қаражал қалалық сотының еңбек етті. 1993 жылдан "Қазақмыс"
төрағасы, 1999-2002 ж.ж. Қарағанды
обл. Абай ауд. сотының төрағасы корпорациясының жүйесінде
қызметтерін атқарды. 2002 ж. нау-
рызынан бастап Жезқазған қалалық Сәтбаев қаласы жылу беру
сотының төрағасы.
орталығында бас инженер, электр

желілері кәсіпорынының директоры,

энергетика басқармасының дирек-

торы болды. 2002 жылдан Жезқазған

аймақтық электр тарату компаниясы

ашық акционерлік қоғамның бас

директоры. Жемісті қызметі үшін

Президент Н.Назарбаевтан алғыс

хат алған.

ЖҰМАТАЕВ Рақымбай Жұматайұлы
(1924 Ж.-1991 ж.) - Қарсақбай

ауд. "Пионер" учаскесінде туған.

КазМУ-ді және Жоғары парт. мект. ЖҮНІСБЕКОВ Өмірхан Анасұлы (1965

бітірген. Еңбек жолын Қарсақбай ж.т.) - ҚР Дизайнерлер одағының
мембанкісінің бөлім меңгерушілігінен мүшесі, Ө.А.Байқоңыров атындағы
бастаған. 1961 ж. Жезқазғанға ЖезУ дизайн, бейнелеу өнері
ауысып ЖКМК парткомы хатшысының және технология кафедрасының
орынбасары, кәсіподақ комитетінің аға оқытушысы. Шығармашылық
төрағасы, қалпарткомының жұмыстары қалалық, облыстық,

хатшысы, 1970-72 ж. мыс зауыты республикалық көрмелерге
директорының орынбасары, 1973 қатысқан. Жезқазған қаласында
ж.-обл.телестудия директоры, ұйымдастырылған
"Ауған
"Қайырымдылық және денсаулық" жауынгерлері" атты конкурстың
қорының обл.бөлімшесі төрағасының жеңімпазы, "Ауған жауынгерлері"
орынбасары қызметтерін атқарды. ескерткішінің
Еңбекшілер депутаттары авторы (2000).
обл. "Дизайн - Ғасырлар тоғысында"
және қалалық Кеңесінің депутаты
болып сайланған, Бірнеше медаль- республикалық көрмесінің
дармен марапатталған. Жезқазған
қатысушысы (Алматы, 2001).

қаласының Құрметті азаматы.

ЖҰМАШЕВ Бимұрат Жұмашұлы ЖҮНІСОВА Ғарифа Құрманқызы
(1953 ж.т.) - денсаулық сақтау ісінің (1932 ж.) Көкшетау обл. туған. Фил.
үздігі. Еңбек жолын (1977) Сарысу ғылым. кандидаты, доцент. 1956ж.
ауылында педиатр болып бастап, Қаз. Қыздар пединст. бітірген.
Жезқазған обл. балалар ауруханасы- 1956-1974ж. Жамбыл обл. білім са-
ның бас дәрігері қызметін атқарды. лаларында мұғалім, аға оқытушы.
1997 ж. бері қаладағы балалар ауру- 1974-1986ж. ҚарПТИ Жезқазған
ханасының бас дәрігері. филиалында, Жезқазған пед. инст.
аға оқытушы, кафедра меңгерушісі,
ЖҮМБАЕВ Рақымжан (1934 ж.) филол. факультетінің деканы, инст.-ң
ғылым жөніндегі проректоры. Қазір
- Жезқазғанда туып өскен. 1957 ж. ҚазЭУ-де доцент. ҚР білім беру
үздігі, КСРО жоғары мектеп үздігі
ҚазМУ-нің экономика факультетін белгілерімен, "Еңбектегі ерлігі үшін"
медалімен марапатталған. 70-тен
бітірген. 1958-60 ж. қалжоспар аса ғылыми еңбегі бар.

комиссиясының төрағасы. 1960-

64ж. Жезқазған қалқаржыбөлімінің

бас экономисі, 1964-67 ж. қал. ЖҮНІСОВ Иса Шайкенұлы (1949

парткомитетінің нұсқаушысы, ж.т.) - техн. ғылым. кандидаты

1967-76ж. Жезқазған қалқаржы (1988), ЖезУ тау-кен машиналары

бөлімінің меңгерушісі, 1976-82ж. мен жабдықтары кафедрасының

обл.қаржы бөлімі меңгерушісінің доценті (1999). ҚазПТИ бітірген

орынбасары, 1988-92ж. - облатқком. (1972). Жезқазған мыс қорыту

еңбек басқармасы бастығының зауытында, Жезқазғантүстімет

орынбасары, 1992ж. - қалалық қаржы ҒЗЖИ-нда еңбек еткен. Г.Плеханов

бөлімінің меңгерушісі. Қалалық атындағы Ленинград тау-кен

және облыстық кеңестің депутаты, институтында аспирант (1985-88),

қалалық сайлау комиссиясының республикалық "Қазэкология

төрағасы қызметтерін атқарды. орталығы Жезқазған облыстық

Еңбек ардагері. Бірнеше медальдар- филиалының директоры (1990-1998),

мен марапатталған. Жезқазған қала- ЖезУ тау-кен машиналары мен

сының Құрметті азаматы. жабдықтары кафедрасының доценті

қалаушылардың бірі. Қалалық,
облыстық кеңестердің депутаты
болып сайланған. Мұғалімдердің
республикалық ғылыми конферен-
циясының делегаты (1963). Бірнеше
медальдармен, грамота, алғыс хат-
тармен марапатталған.

ЖҮСІПОВ Төлеген (1915 ж.-
2002 ж.) - Ұлытау селосында
туған. Қарсақбайдағы ФЗО-да
оқыған. 1935 ж. ол Лениногорск
таукен-металлургия техникумына
жолдамамен оқуға жіберіліп, оны
(1999 ж. бастап). "Қалауға арналған аяқтаған соң Қызыл әскер қатарына
қоюлығы жоғары, жұқа дисперсиялы шақырылды. Соғыс уақытында
сулы қоспаларды қойылтуға және Калинин бағытындағы шайқастарға
гидротасымалға арналған жабдықтар қатысқан. Соғыстан кейінгі жылдары
кешенін даярлау" тақырыбында канд. Жезқазған, Сәтбаев, Жезді, Ұлытау
дисс. қорғаған (1990). Ж. - бірнеше аудандарының почта қызметінің
оқу құралдарының, 30-ға жуық дамуына үлкен үлес қосты. Ауд.
ғылыми-әдістемелік жарияланымның кеңестің депутаты, 1973-94 ж. обл.
авторы. байланыс басқармасының соғыс
және еңбек ардагерлері кеңесінің
төрағасы. Бірнеше медальдармен
ЖҮСІПОВ Мұрат Асқатұлы (1966 марапатталған. Жезқазған қаласы-
ж.т.) - бокстан спорт шебері, ның Құрметті азаматы.
Қазақстан және КСРО құрама
командаларының мүшесі, КСРО
біріншіліктерінің екі дүркін жүлдегері, ЖЫЛҚАЙДАРОВ Иманжан (1886-
халықаралық турнирдің жеңімпазы 1973) - халық ақыны, Қазақстан
(Бішкек), халықаралық "Динамиада" Жазушылар одағының мүшесі (1938),
жарысының күміс жүлдегері. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет
грамотасының иегері, Жезқазған
қаласының Құрметті азаматы (1971).
ЖҮСІПОВА Мәрзия Мұқанқызы Жастайынан өлең-жырға, домбыраға
1927 ж. Ұлытау с. туған. Соғыс құмар болады. 7 жасқа дейін үлкен
және еңбек ардагері. Қазақ КСР шешесі Бұлдықараның тәрбиесінде
оқу ісінің үздігі. Қарағандыдағы болады. Танымал күйші Сәмбеттен
мұғалімдерді жеделдетіп даярлау домбыра үйренеді. Ескіше хат
курсын бітірген соң, Қарсақбайдағы тануына әкесі Жылқайдар елеулі
N1 қазақ орта мектебінде бастауыш ықпал еткен. Араб, парсы, шағатай,
сынып мұғалімі болып еңбек жолын түрік тілдерін ұстазы Әмірғали
бастады (1943-1946). Қарағанды Құлтибайұлынан үйренеді. Шығыс
қаласындағы С.М.Киров ат., дастандары мен хиссаларын түп
Ж.Жабаев атындағы мектептерде нұсқадан оқи жүріп, сол үлгіде
(1946-1954),Жезқазған қаласындағы "Гүлжаһанға" деген алғашқы өлеңін
N8 қазақ орта мектебінде (1954 жазады. Ауыл арасында ақындық,
жылдан) мұғалім. 1955 ж. қаладағы жыршылық аты шығып, айтысқа
N1 мектептен жеке бөлініп шыққан түсе бастайды. Ақан сері, Балуан
N8 қазақ орта мектебінің негізін Шолақ, Үкілі Ыбырай, А.Иманов,

Ә.Жанкелдиндермен достық қарым- қосылған 1955 ж. басталады. Сол
қатынаста болады. Қалқа, Болман, жылы қаладағы №3 жылу құбыры
Нияз, т.б. халық ақындарымен пайдалануға берілді. 1962 ж. жылу
сөз сайысына түскен. Қалқа өткізу мүмкіндігі жоғары №9 жаңа
ақынмен айтысы Ж.-тың шеберлігін, жылу құбыры, шаруашылық-ауыз-
тапқырлығын, дарындылығын су тазарту қондырғысының бірінші
айғақтайды. "Ұлытау", "Кейінгі кезегі (1955), екінші кезегі (1987),
жастарға", "Балалық", "Немереме", тазалау қондырғысының блогы
"Айға сапар", "Туысқандар қол (1966) іске қосылды. Қазірде ЖСЖК
қойды", т.б. өлеңдері "Жастарым, қаламен қатар Геология, Комбинат,
жайна" деген атпен жинақ болып Рыбачий, Талап, 5-ші аудан, Стан-
шыққан (1953). Көптеген өлендері ция басы кенттеріне Үйтас-Айдостан
М.Әуезов, С.Мұқанов, Ғ.Мүсірепов, және Кеңгір су қоймасынан тәулігіне
Ғ.Мүстафин, Жамбыл, Қ.Сәтбаев, 124 мың текше м. тазартылған су
Ә.Марғұлан, т.б. да әйгілі тұлғаларға беріп отырады. Ауызсуды ГОСТ та-
арналған, олармен жақсы байланыс- лабына сәйкес етіп жіберу де осы
та болған. Науаидың ғазалдарын кәсіпорынның мойнында. Кәсіпорын
парсы тілінен (1948), әл-Фараби балансында 952 шақырым ком-
шығармаларын аударған. Олардың муникация болса, оның ішінде
арасында Науаидың "Іскендірдің дуа- жылу жүйесінің ұзындығы - 349,2
сы", "Раз қызы Фаридаға" атты туын- шаруашылық-ауызсу құбыры -297,8,
дылар бар. Ж. - "Шақшақ ұлы Ер суаруға арналған құбыр - 52,8, кана-
Жәнібек", "Әділбек" деген эпикалық лизация желісі 252,7 шақырым. Жылу
дастандардың авторы. Мысқыл, жүйесі цехы жұмысының алғашқы
жұмбақ, жаңылтпаштар жазған. кезеңі Н.И.Квитко, В.И.Харченко
есімдерімен байланысты. ЖСЖК
1999ж. бері "Қазақмыс" корпораци-
ясының басқаруына берілген. Жы-
ЖЫЛУМЕН-СУМЕН ЖАБДЫҚТАУ лумен-сумен жабдықтау кәсіпорнын
КӘСІПОРНЫ тарихы (1990-1995) және-1997 ж. бастап
қаланы Тоқтыбаев Әбдіхашым басқарады.

орталықтандырылған жылу-

мен қамтамасыз ету жүйесі іске

1951 Қаз. Компар. Орт. Комит.
нүсқаушысы болып тағайындалды.
1956 ж. желтоқсанынан 1960 ж.
желтоқсанына дейін Жезқазған
қалалық партия комит. бірінші
хатшысы болып істейді. Ұлы Отан
соғысына қатысқан. "Қызыл Жұлдыз"
орденімен, "Жауынгерлік қызметі
үшін" медалімен марапатталған.

ЗАБАРА Лариса Ивановна(1949ж.т.) ЗАКИРЯНОВ Қалит (1932 ж. т. )
Жезқазған обл. денсаулық сақтау Көкшетау обл. Володар ауд. Ботай
басқармасының (1980) бас эпиде- с. туған. Қазақ мем. унив. (1955
миологы, басқарма бастығының ж), КОКП Орт. Комит. жанындағы
(1985-1997) орынбасары болып Қоғ. ҒА (1971 ж) бітірген. Тарих
қызмет атқарды. Медицина сала- ғылымдарының кандидаты. 1955-
сында төтенше жағдайлар қызметін 1957 ж. Көкшетау обл. Володар
игеріп, республикадағы арнаулы ауд. Казанка с. мұғалім болып
мәселермен айналысқан бірінші істеген. 1957-1961 ж. Көкшетау
әйел. Жамбыл қаласында өткен обл. Қазан ауд. Көкшетау обл. тын
(1995) Қазақстан әйелдері бірінші өлкелік комсомол комит. хатшысы.
форумының делегаты, Пекиндегі 1970 ж. Қаз. Компарт. Орт. Ком.
(1995) IV Дүниежүзілік Әйелдер инспекторы болып бекітілген. 1983
конференциясына қатысқан. ж. маусымда Жезқазған обл. партия
ком. хатшысы болып сайланды.
ЗАКИРОВ Рауф Каюмович (1912 1986 ж. тамызда Қаз. КСР-нің
ж.) Қостанай обл. Семиозер ауд. баспа, полиграфия, кітап саудасы
Семиозерный кентінде туған. жөніндегі Мем. комит. төрағалығына
Алматыда злектрорадиотехникумды тағайындалды. Екі рет "Құрмет
(1933), Қазақ пед. инст. (1950) белгісі" орденімен 1976, 1981), үш
бітірген. Физика пәнінің мүғалімі, медальмен марапатталған.
электрорадиотехник. Қаз.КСР ҒА-
ның Академиясының энергетика инст. "За медь" - "Жезқазғантүстіметалл
лаборант, кіші ғылыми қызметкер.
ғылыми-өндірістік бірлес-

тігінің Жезқазған қаласындағы

көптаралымды газеті, 1988ж. шілде

айынан 1997ж. қазан айына дейін

шығып тұрды. (редакторы Валентин

Рыбаков). Қарсақбайда осы аттас

орысша басылым шығып түрған

болатын. 1931 ж. 7 қарашасынан

бастап шыққан Қарсақбайдағы "За

медь" аудандық газетінің алғашқы

редакторы ф.М. Головин болған.

ЗЕЙНУЛЛИН Әбдікәрім Әбжәлелұлы
(1957ж.т.) - техн. ғыл. докт.,
профессор (1998), ҚР БМ Құрмет
белгісінің иегері (2001). ҚазПТИ

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 255

проблемы лирической цивилизации
в творчестве В.Я.Брюсова", "Лири-
ческие циклы и проблемы циклиза-
ции в творчестве В.Я.Брюсова".

ЗЕНКОВСКИЙ Аркадий Иванович
(1920 ж.) Тюмень обл. Аромашев
ауд, Большой Кучеряк с. туған. Ол
жеті жылдық мектепті бітіргеннен
кейін трактор бригадасының есеп-
шісі, одан соң жергілікті колхозда
есепші болып істеді. Ұлы Отан
соғысы басталғанда ол Жезқазған
обл. Қарсақбай қ. тұрды. 1945 ж
№57 шахтасында тау-кен шебері 31 қаңтарда жаудың жаяу әскері
(1979-1982), ҚарПТИ ЖФ-дна кіші мен танкілерінің шабуылына тойта-
ғыл. қызм., тау-кен өндірісі кафед- рыс беру кезінде А.И.Зенковский
расында ассистент (1982-1985), ерлікпен қаза тапты. Бұл ұрыстар-
Москва тау-кен институтында аспи- да ерлік пен батырлық көрсеткені
рант (1985-1989), ҚарПТИ ЖФ-нда үшін Суворов орденді Қызыл Тулы
пайдалы қазбаларды кен орында- 6-Ровно гвардия атқыштар дивизи-
рында өңдеу кафедрасында аға ясы, Богдан Хмельницкий орденді
оқытушы, доцент, меңгеруші (1989- 10-гвардия атқыштар полкының
1995). ЖезУ ғылыми жұмыстар және 5-ротасының командирі, кіші лейте-
халықаралық байланыстар жөніндегі нант Аркадий Зенковскийге КСРО
проректор (1996-2001), ЖезУ-ндегі Жоғ. Кеңесі Президиумының 1945
"Пайдалы қазбаларды кен орын- ж. 10 сәуіріндегі Жарлығымен Кеңес
дарында өңдеу " мамандықтары Одағының Батыры деген жоғарғы
бойынша біріктірілген дисс. кеңестің атақ берілді.
төрағасы, ИА Жезқ. филиалының
төрағасы (2000-2001), ҚР БҒМ
ғылым департаменті директорының
орынб., ҚР ҰИА Ақмола филиалы ЗИГКЕРТ Гарри Александрович
төрағасының орынбасары (2001 ж. (1937 ж.т.) - Еңбек жолын 1958
бастап). "Пайдалы қазбаларды кен ж. Қарсақбайда слесарьдың
орындарында өңдеу" мамандығы шәкірті қызметінен бастап, 1963
бойынша канд. (1989), докт. дисс. ж.-Жезқазғандағы №2 байыту
(1996) қорғаған. 4 патенттің, бірне- фабрикасында бригадир, 1972 ж.
ше оқу құралдарының, 50-ден астам КЦМР тресі басқармасының учаске
ғылыми жарияланымның авторы. бастығы. 1982 ж.-КЦМР басқармасы
директорының орынбасары, 1993
ж.-осы өндірістің директоры. Комби-
нат жүйесінде 43 жылдан аса еңбек
ЗЕЛИНСКИЙ Анатолий Эдмун- етті. Жезқазған қаласының Құрметті
дович (1955-1997) - фил. ғылым. азаматы.
канд. (1986), доцент (1990). 1979 ж.
ҚарМУ-дің фил. фак. бітірген. 1980-
1997 ж. Жезқазған пед. инст.-да
ассистент, аға оқытушы, фак. дека- ЗЛЕНЬКО ГАЛИНА ЯКОВЛЕВНА(1954
ны. 1986 ж. Тарту қаласында канд.
диссер. қорғаған. Негізгі ғылыми ж.т.) - фил. ғылым. кандидаты
еңбектері: "Концепция искусства и (1991), әлем әдебиеті және жур-
налистика кафедрасының доценті
(1992), ҚР Білім және ғылым минис-

трлігі Құрмет грамотасының иегері. жылдардың басындағы В.Тендряков
С.М.Киров атындағы ҚазМУ бітір- шығармашылығы. Шығармашылық
ген (1976). Атырау педагогикалық даралық проблемасы" тақырыбында
училищесінде оқытушы (1976-1979), канд. дисс. қорғаған (1991). 3. -
ЖезПИ-ның орыс және шетел әде- "Оралған авторлар шығармашылығы"
биеті кафедрасында оқытушы (1979- (1994), "XX ғасырдағы орыс әдеби-
1388), А.И.Герцен атындағы Ресей етінің тарихы" (кеңестік кезең) (1997)
мемлекеттік педагогикалық универ- оқу-әдістемелік құралдарының, "XX
сигетінде аспирант (1989-91), ЖезУ ғасырдағы орыс әдебиетінің тарихы
әлем әдебиеті және журналистика (1998) оқу құралының, 30-ға жуық
кафедрасының доценті (1992 ж. бас- ғылыми-әдістемелік жарияланым-
тап). "60-жылдардың соңы мен 80- ның авторы.

ИБАДАТОВ Шахмұрат (1952 ж.т.) ИБАДІЛДИН Жұмамәди Ибаділдаұлы
(1950 ж.) Қарағанды обл. Жезді ауд
-журнапист, ҚР Журналистер дүниеге келген. 1973 ж. Қарағанды
политех. инст. "Өнеркәсіптік және
одағының мүшесі (1983). ҚарМУ-н азаматтық құрылыс" мамандығы
бойынша бітіргеннен бері Жезқазған
қазақ тілі және әдебиеті пәнінің өңірінде еңбек етіп келеді. Инженер,
бас инженер, қалалық атқ. комит.
мұғалімі мамандығы бойын- күрделі құрылыс бөлімінің бастығы,
қал. атқ. комит. төрағасының
ша бітірген (1973). Жезқазған орынбасары, қалалық жоспарлау
комиссиясының төрағасы, қал.
облыстық "Жезқазған туы" (кейіннен атқару комитеті төрағасының бірінші
орынбасары, Жезқазған обл. атқ.
"Сарыарқа") газетінде тілші, жауап- комит. халыққа тұрмыстық қызмет
көрсету басқарамасы бастығының
ты хатшының орынбасары, бөлім орынбасары, бастығы, "Ұлытау"
бірлескен кәсіпорынының бас
меңгерушісі (1973-1990), Жезқазған директоры қызметтерін атқарған.
1995 ж. 18 қаңтардан бастап
облыстық атқару комитетінде аға - Жезқазған қалалық әкімшілігінің
басшысы, 1995 ж. 7 қазаннан
референт, сектор меңгерушісі - қала әкімі, 2005 жылдың наурыз
айынан Қарағанды облысы әкімінің
(1990-1993), облыс кәсіпкерлеріне кеңесшісі, "Астана" ескерткіш ме-
далімен (1998 ж.), "Қазақстан Рес-
арналған "АСУ" газетінде редактор публикасының тәуесіздігіне 10 жыл*
мерекелік медалімен (2001 ж.) мара-
(1993-1994), ЖезУ "Ұлағат"газетінде патталып, ҚР Президентінің "Алтын
Барыс" белгісі бар Алғысын (2000
редактор (1996-1998), аймақтық ж.) алған. Сәтбаев (2001 ж.) және
Түркістан, Жезқазған қалаларының
"Сарыарқа" (1999) және "Мысты өңір" (2004 ж.) Құрметті азаматы.

(2000-2004) газеттерінде жауапты ИБРАГИМОВА Гүлнәр Ералықызы
(1970 ж.т.) - тарих ғылым.
хатшы. Жезқазған қаласы әкімдігін- кандидаты (1999), жалпы тарих
кафедрасының доценті. Е.А.Бөкетов
де БАҚ жөніндегі бас маман (2004 ж. атындағы ҚарМУ бітірген (1992).
ЖезПИ-ның саяси тарих және
бастап). саясаттану кафедрасында оқытушы
(1992-1993), Әл-Фараби атындағы
ҚазҰУ-нде ғылыми стажировкада
(1993-1995), аспирант (1995-98),
ЖезУ жалпы тарих кафедрасында
ассистент, аға оқытушы, доцент
(1999 ж. бастап). "Қазақстанның
жер ресурстарын игеру және қазақ
қоныстарының жерге орналасуы:
теориясы мен практикалық шешімі

"1916 ж. ұлт-азаттық көтеріліс.
Хандық биліктің жаңғыруы" деген
тақырыпта канд. дисс. қорғады
(1999) 1 монография ("1916 жыл.
Хандық биліктің жаңғыруы"), 1 оқу
құралы ("Қазақстан Республикасы
мемлекет және құқық тарихы"). 1
оқулық ("Саяси құқықтық ілімдер
тарихы") және 20-дан астам ғылыми
мақалалардың авторы.

ИВАНИШКО Федор Яковлевич

(1910 ж.) Қызыл әскер қатарына

шақырылғанға дейін қазіргі

Жезқазған обл. Жезқазған ауд.

жұмыс істеді. И. 1943 ж. ақпанда

әскер қатарына алынды. 1943 ж. 31

желтоқсанда үшінші дәрежелі Даңқ

орденімен, 1944 ж. 2 наурызда екін-

ші дәрежелі Даңқ орденімен мара-

патталды. Гвардиялық 76-атқыштар

Дивизиясының жеке гвардиялық

атқыштар батальоны пулеметшілер

тобының командирі, гвардия стар-

шинасы Федор Иванишко әсіре-

се 1944 жылы жазда Белоруссия

(XX ғ. I ширегі) тақырыбында канд. жерінде болған ұрыста ерекше
көзге түсті. Соғыста көрсеткен
дисс. қорғаған (1999). И. - "1909- ерлігі үшін Ф.Я.Иванишкоға КСРО
Жоғ. Кеңесі Президиумының 1945
1929 ж.ж. қазақ ауылдарының ж. 24 наурыздағы Жарлығы бойын-
ша Кеңес Одағының Батыры деген
әлеуметтік-экономикалық жағдайы" жоғары атақ берілді.

(1996), "Қазақтардың жерді

пайдалану мәселелері"(1998)

оқу-әдістемелік құралдарының,

20-дан астам ғылыми-әдістемелік

жарияланымның авторы. ИВАНЧЕНКОВ Леонид . Никола-

евич (1932 ж.) РФ Тамбов обл.

ИБРАГИМОВ Жамаладен Ибра- Глазков ауд. Глазок с. туған.
һимұлы (1973 ж. Қарсақбай к. туған) Украина Рес. Днепропетровск
- ғалым, ұстаз, тарих ғыл. канд. инженерлік-құрылыс инст. (1956 ж)
Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ-дің бітірген. Инженер-құрылысшы. Өз
тарих факультетін (1995) және осы тілегімен 1956 ж. Жезқазғанға келіп,
университеттің заң факультетін "Қазмысқұрылыс" құрылыс тресінің
(1999) бітірген. Тарихшы, заңгер. өнд. буындарында өнд. шебері,
Жезқазған пед. институтында аға прораб, участок бастығы, бас
оқытушы (1995), аға оқытушы (1997- инженер, басқарма бастығы, трест
2001), Л.Гумилев атындағы Евразия парткомыныңхатшысы болып істеген.
ұлттық университетінде аға оқытушы 1969 ж. наурызынан- Жезқазған
(2001), кафедра меңгерушісі (2002), қ-қ кеңесі атқ. ком. төрағасы, 1972
осы университеттің заң институты ж. қыркүйектен Қарағанды обл.
директорының орынбасары (2003). партия комит. құрылыс бөлімінің

тау-кен инженері мамандығы бойын-

ша бітірген. 1984 ж. Жезқазған

кентіндегі №57 шахтасында

жұмыскер, тау-кен шебері. 1984-

1986 ж. міндетті әскер қатарында.

1986-1991 ж. №57 шахтада тау-кен

шебері, учаске бастығы. 1991 ж.

Жезқазған тау-кен технологиясы

инст. ассистенті, ізденуші-стажер.

1992-1995 ж. Москва мемл. тау-кен

университетінде аспирант. 1995 ж.

кандидаттық диссертация қорғаған.

1995-2001ж. Ө.А.Байқоңыров атын-

дағы Жезқазған универсиетінде

аға оқытушы, доцент, кафедра

меңгерушісі. 2001 жылдан ҚР Білім

және ғылым министрлігі ғылым

мен білім сапасын аттестаттау

және бақылау комитетінде бөлім

бастығы.

ИГІСІНОВ Саят Төлеубайұлы (1955

ж.т.) - техн. ғылым. кандидаты

(1989), доцент (1993), ҚР ЖҒА

мүше-корр. (2004ж.). Қазақ ҚСР

Жоғары кеңесі Грамотасының

(1980), ҚР білім беру ісінің құрметгі

қызметкері белгісінің (2001) иегері

меңгерушісі, 1973 ж. наурыздан ҚарПТИ ЖФ бітірген (1980). ҚарПТИ

1988 ж. дейін Жезқазған обл. ЖФ құрылыс пәндері кафедрасының

парт. комит. хатшысы. 1988 ж. ассистенті, В.В.Куйбышев атындағы

зейнеткер жасына жеткенше обл. Москва құрылыс-инженерлік инсти-

автомобиль транспорты өндірістік тутында ғылыми стажировкада, ас-

бірлестігі бастығының орынбасары пирант (1980-1988), ЖТКТИ құрылыс

болды. Аймақта түсті металлургия өндірісі кафедрасында ассистент,

кәсіпорындарының қуатын арттыруға, меңгеруші (1991-1995), ЖезУ ин-

құрылыс индустриясын дамытуға, женер-механикалық факультетінің

мәдени-әлеуметік нысандарды деканы (1995-2001), тәрбие жұмысы

салуға еңбек сіңірді. Еңбек Қызыл және әлеуметтік-экономикалық,

Ту (1971 ж), "Құрмет белгісі" (1981 мәселелер жөніндегі проректор

ж) ордендермен, екі медальмен, (2001-2002), тау-кен инженерлік ин-

Қаз. КСР Жоғ. Кеңесінің Құрмет ституты директорының орынбасары

грамотапарымен марапатталған. (2003 ж. бастап). И. - 20-дан астам

Жезқазған қаласының Құрметті ғылыми жарияланымның авторы.

азаматы. Қазір Жезқазғанда тұрады.

ИГІСІНОВ Жанат Төлеубайұлы. (1961 ИГІСІНОВ Төлеубай (1912-1987
ж. Жезқазған қ. т). Техн. ғылым. канд. ж.ж) бұрынғы Амангелді ауылы,
(1995) доцент. 1984ж. Қарағанды қазіргі Байқоңыр кеншарында
полит. инст. Жезқазған филиалын дүниеге келген. 1942 ж. әскер
қатарына алынып 1-Украин, 1-

институтында аспирант (1993-95),

ЖезУ педагогика және психология

кафедрэсының меңгерушісі (1996-

2001), аға ғылыми қызметкер

(2001-2003), дизайн, бейнелеу өнері

және технология кафедрасының

доценті (2004 ж. меңгерушісі).

"Педагогикалық институттардың

көркемсурет-графика факультеді

студенттеріне халықтық педаго-

гиканың прогрессивті дәстүрлері

негізінде көркемдік білім

беру" тәқырыбында канд. дисс.

қорғаған (1994). И. - "Педагогикалық

Белорусь фронттарының құрамында институттардың көркемсурет-гра-
байланысшы болған. Берлинді алу
шайқасына қатысқан. Соғыстағы фика факультеттерінде халықтық
ерліктері үшін "Қызыл Жұлдыз", II
дәрежелі Отан соғысы ордендерімен педагогиканың прогрессивті
"Ерлігі үшін" "1941-1945 ж.ж.
ҰОС кезіндеп ерлік еңбегі үшін", дәстүрлері негізінде Қазақстанның
"Берлинді алғаны үшін", "Варшаваны
азат еткені үшін"," 1941-1945 ж.ж. халықтық және сәндік-қолданбалы

өнерін оқыту әдістемесі" (1993),

эксперименттік бағдарламаның,

20-ға жуық ғылыми-әдістемелік

жарияланымның авторы.

ҰОС Германияны жеңгені үшін"

жауынгерлік және 5 мерекелік ИЛЬЯСОВА Гүлнар Темешқызы.
медальмен марапатталған. 1954 ж. (1954 ж. Қызылорда қ. т). Пед. ғ.к.
бастап өмірінің соңғы күндеріне дейін (1987). 1979 ж. ҚарМУ-ді бітірген.
Жезқазғанда тұрды. 18 жыл Еңбек 1979-1996 ж.ж. Жезқазған пед.
Қызыл Ту орденді "Қазмысқұрылыс" инст.-да оқытушы, аға оқытушы,
тресінде жол құрылысы шебері орыс тілі каф. меңгерушісі. Ғылыми
болып жұмыс істеді. еңбектерінің бағыты: методика пре-

подавания русского языка, синтак-

сис современного русского языка.
ИЖАНОВ Байқоңыр Ижанұлы (1949

ж.т.) - педагогика ғылым. кандидаты

(1994), доцент, ЖезУ дизайн, ИМАНҒАЛИЕВ Әсер Иманғалиұлы
(1929 ж.т.) - техника ғылым. до-
бейнелеу өнері және технология кторы, профессор, Қазақ КСР Ми-
нистрлер кабинетінің ғылым мен
кафедрасының меңгерушісі (2003), техника саласындағы сыйлығының
(1991), ҚР "Ерен еңбегі үшін" ме-
СОКП ОК, КСРО МК, КОБОК, далінің, Қ.И.Сәтбаев атындағы
сыйлықтың иегері. Новочеркасск
БЛКЖО ОК (1987), Жезқазған политехникалық институтын бітірген
(1957). Гурьев облысы Индергборг
қалалық мәслихаты Құрмет орта мектебінде мұғалім (1945-1947),
КСРО Химия өнеркәсібі министрлігі
грамоталарының иегері. ЖезПИ Индер борат кенішінде бастықтың
орынбасары (1947-1949), Орал
бітірген (1981). Ауыл клубының облысы Тайпақ орман қорғау стан-
циясында экономист (1949-1951),
меңгерушісі, әскери қызмет (1966-

1972), Жезқазған облысы Жаңаарқа

ауданы Атасу кентіндегі №178 КТУ-

нде тәрбиеші, өндірістік оқу шебері

(1972-1975), ЖезПИ-ның бейнелеу

өнері кафедрасында ассистент, аға

оқытушы, көркемсурет-графика

факультетінің деканы (1981-1993),

Москва жалпы білім ғылыми

1942-49ж. "Социалистік Қазақстан
(қаз. "Егемен Қазақстан") газетінде
әдеби қызметкер, бөлім меңгерушісі,
1949-58 ж. "Пионер" (қаз. "Ақ жел-
кен") журналында бөлім меңгерушісі
қызметінде болды. Тұңғыш әңгі-
мелер жинағы - "Жастық" 1948 ж.
жарық көрді. Бала тәрбиесіндегі
мұғалімдердің рөлін айрықша
бағалаған "Алғашқы айлар" (1950,
орыс тілінде-1955) повесі, "Таныс
қыз" (1952, 1972, орыс тілінде-1953,
1956) әңгімелер мен романы шықты.
Тың игерушілер өмірінен жазылған
"Тыңдағылар" (1956) әңгіме және
очерктер жинағы басылды. И.
студент (1952-1957), Жезқазған шығармаларында заманымыздың
кен басқармасы №51 шахтада тау- көкейкесті проблемаларын, адам-
кен шебері, учаске бастығы (1957- дар тұрмысын, еңбегін, адам-
1963), өндірістік-техникалық бөлім гершілік қасиетін суреттеді. "Көк
бастығының орынбасары, бастығы белес"(1960) романы, "Өркен" (1980)
(1963-1965), Жезқазған шахтапро- атты мақалалар, естеліктер кітабы,
ходка тресі басқарушысының балаларға арналған әңгімелері
орынбасары (1965-1968), "Шаңғышылар" (1983) деген атпен
Жезқазғантүстімет ҒЗЖИ орталық шықты. И. драматургия саласында да
кен зерттеу зертханасының бастығы, жемісті еңбек етті. "Жас емір"(1948),
ғылыми жұмыстар жөніндегі дирек- "Менің махаббатым" (1954) повесі
тордың орынбасары (1968-1974), мен пьесалар жинағы, "Сөнген
Жезқазған жалпытехникалық фа- шам" (1957) сатиралық комедиясын
культетінің доценті (1974-1977), жазды. Қызыл жұлдыз орденімен,
Жезқазғантүстімет ҒЗЖИ зертхана медальдармен марапатталған.

меңгерушісі (1977-1997), аға ғылы- (Қазақ әдебиеті 294 бет).
ми қызметкер, ғылым жөніндегі
директордың орынбасары, бас
инженердің орынбасары, кеңесші, ИМАНОВ Амангелді Үдербайұлы
тау-кен жұмыстары жөніндегі бас (3.01.1873, бұрынғы Торғай уезі, Қай-
инженердің орынбасары (1997- дауыл болысы - 18.05.1919, Торғай
2003), тау-кен жұмыстары жөніндегі қ.) - халық батыры, қазақ халқының
директордың орынбасары (2003 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісін
ж. бастап). И. - техника саласына ұйымдастырушылардың бірі, Ке-
байланысты 300-ге жуық ғылыми несары Қасымовтың үзеңгілес
мақаланың, 2 монографияның, 40 серігі Иман батыр Дулатұлының
өнертабыстың авторы. немересі. Әкесі шаруа баққан, мо-

мын кісі болған. Шешесі Қалампыр
Қақуқызы медресе бітірген. А. әуелі
ИМАНЖАНОВ Мұқан (20.12. 1916 ауыл молдасынан 2 жыл оқып, кейін
ж.т., қазіргі Жезқазған обл., Жезді Тасыбай, Тәшмағанбет ишандардың
ауд.,-18.3. 1958, Алматы) - жа- медресесіне түскен. Әкесінен 7
зушы. Алматыдағы есеп-санақ жасында жетім қалып, жоқшылық
техникумында оқыды (1935-1938), тауқыметін ерте тартқан. Ел ішін-
1938-48 ж. республикалық радио дегі дау-шарға ерте араласқан, сол
хабарларын тарату комитетінде, себепті Ресей империясының жер-

гілікгі билеушілерінің қудалауына Жезқазған қаласында А. атында
көше бар.
ұшырап, 1896-1911 ж. арасында
Әдеб: Амангелді Иманов, Мақалалар, доку-
бірнеше рет түрмеге отырғызылды. менттер, материалдар, А., 1975; Мүсірепов Ғ.,
Таңдамалы, 2-т., А., 1980; Нурқанов А., Дала
А. батырдың ұйымдастырушылық қыраны, А., 1980; Қаһарлы 1916 жыл. Кұжаттар
жинағы. 1-2 т., А., 1997., Ұ.э., І-т, 333- б.
және қолбасшылық таланты 1916
ИМАНОВ көшесі - 92-93 орамда
жылғы Ресей императорының орналасқан. Көше бойында негізі-
нен жер үйлер орналасқан. Көше
маусым айындағы жарлығына қаланың солтүстік, солтүстік-батыс
жағында. Көше Комбинат елді ме-
наразылық ретінде Торғай да- кенінен басталады. Иманов Аман-
келді Үдербайұлы (1873-1919)
ласында бұрқ еткен ұлт-азаттық Торғай обл. 1916 жылы ұлт-азаттық
көтеріліс жетекшілерінің бірі, халық
көтерілісі барысында айқын көрінді. батыры, К. Қасымұлының үзенгілес
серігі, Иман батыр Дулатұлының
2-3 ай ішінде елеулі күшке айналған немересі. Кеңес өкіметі орнағаннан
кейін Торғай уезінің әскери комисса-
көтерілісшілер Қоғалыкөлде бас ры болып тағайындалды. Батырдың
құрметіне көшеге есімі берілген.
қосып, Әбдіғапар Жанбосыновты

хан, А-ні көтеріліс қолбасшысы (са-

дар) етіп сайлады. Әбдіғапар мен А-

нің ұйымдастырушылық іскерлігінің

нәтижесінде көтеріліс саяси сипат

алды, әскери-ұйымдық жағынан

нығайып, оған қатысушы сарбаздар

қатары 50 мың адамға жетті. А. Торғай

қ-н 27 күн бойы қоршауға алды. Ол

көтерілісшілердің Шошқалы, Күйік

қопаларындағы шайқастарына,

подполковник Тургеневтің жарақты ИРМҰХАМЕДОВ Жағыпар (1906 ж.т.-
үлкен жасағына қарсы 1917 жылғы
21-23 ақпандағы Құмкешу-Доғал 1978 ж.қ.б.) Қостанай обл. Амангел-
-Үрпектегі соңғы айқасына тікелей
басшылық жасаған. Жазалаушылар ді ауданында туған. ҰОС және еңбек
Торғайдағы ұлт-азаттық көтерілісін
тұншықтыра алмады. Кетеріліс Ре- ардагері. Қостанай қаласындағы
сейдегі ақпан төңкерісіне жалғасты.
А. 1918 ж. 21 наурыз - 2 сәуір пед. техникумында (1924), Ташкент
аралығында Орынборда өткен
Торғай Кеңестерінің тұңғыш съезі- жоспарлау-экономикалық инсти-
не қатысты. Торғай уезінің әскери
комиссары болып тағайындалды. туында оқыған (1932). Қарсақбай
1919 ж. 20 сәуірде Торғайда Кеңес
өкіметі құлатылды да, А. тұтқынға ауд. атқ. комитетінде экономист
алынды. Батыр қазақ азаматтарын
бір-біріне қарсы қойған аласапыран (1932-1933), Жезді кентіндегі N6
уақыттың алмағайып саясатының
құрбаны болды. Мәйіті бір жылдан орталау мектептің директоры, Жезді
кейін әуелі Алакөлге, кейін (1940)
аудан орталығына әкелініп жер- марганец кен басқармасы жоспар-
ленді. Қабірінің басына ескерткіш
орнатылды (мүсінші Х.Наурызбаев). лау бөлімінің бастығы, ІІМ Степлаг
А-ден Рамазан, Шәріп есімді екі
бала қалды. Ұрпақтары Алматыда бөлімі N4 лагерінің инженері, Орта
тұрады. А-ң ерлікке толы ғұмыры
көптеген ақын-жазушылардың, су- Азиялық экспедиция бастығының
ретшілер мен композиторлардың
шығармаларына арқау болған. орынбасары (Ақтас п.), Жезқазған

автотресінің кадрлар жөніндегі ин-

женері (1945-1966) болып қызмет

етті. Ел аузындағы фольклорлық

мұралар мен шежірелік аңыз-әңгі-

мелерді жинастырумен айналысқан.

Бірнеше жауынгерлік медальдармен

марапатталған.

ИСАЕВА Күлмараш Раматуллақызы.
(1959 ж. Аралда т). Педагоги-
ка ғылым. канд. (1993), доцент.
1981 ж. ҚазМУ-дің механика және

жолын (1942) есепшіліктен бастап.
Жезқ. кен басқармасы бас бухгал-
терінің орынбасары, бас бухгалтері,
Жезқ. кен-металлургия комбинаты-
ның бас бухгалтері, директордың эк-
лық мәселелер жөніндегі орынба-
сары болған. Қазақ КСР-інің еңбек
сіңірген экономисі, Еңбек Қызыл
Ту, "Құрмет белгісі" ордендері-
мен және бірнеше медальдармен
марапатталған.

ИСАЕВ Хасен Исаұлы (1917-

2001ж.ж.) Оңтүстік Қазақстан обл.,

Фрунзе ауд. Шорнақ төбе ауылын-

да дүниеге келген. Соғыс және

еңбек ардагері. Әскер қатарында

жүргенде Ұлы Отан соғысы баста-

лып, сол жағынан майданға аттанған.

Соғыстағы ерлігі үшін II дәрежелі

Отан соғысы орденімен, "Кеңес

Одағының Маршалы Г.К.Жуков" ме-

далімен, және бірнеше жауынгер-

лік және мерекелік медальдармен

марапатталған. Майданнан кейінгі

еңбек жолын Түркістан қалалық

өрт сөндіру командасында бастаған.

Одан кейін Қарағанды облысы Са-

рысу совхозында жүргізуші болған.

"Еңбек ардагері" медалімен, "Соци-

алістік жарыстың жеңімпазы" бел-

қолданбалы математика факультетін гісімен марпатталған.

бітірген. 1981-1998 ж. Жезқазған

пед. инст.-ның еңбек кафедрасында

ассистент, аға оқытушы, кафедра ИСАТАЕВА Күлзейнеп (1933 ж.т.)-
меңгерушісі болды. 1991-1993ж. КСРО денсаулық сақтау ісінің
КСРО педагогика Ғылым Академи- үздігі, Мұсылман әйелдері лигасы
ясында аспирант. 1993ж. Москвада Жезқазған бөлімшесінің төрайымы.
кандидаттық диссертация қорғады. Жезқазған қалалық (1966), облыстық
30-дан аса ғылыми еңбегі бар. 2- (1973)
ауруханаларының бас
монография, 3 электронды оқулық, дәрігері, қала атқ. ком. төрағасының
1-автоматты оқыту жүйесінің ав- орынбасары (1980-1985), кен-метал-
торы. Қазір ҚарМУ-де аға ғылыми лургия комбинаты денсаулық сақтау
қызметкер.
белімінің (1991) меңгерушісі болды,

салауаттылық қоғамын басқарды.

Ленин орденімен (1976) және үш

ИСАЕВ Ордабай Достайұлы медальмен марапатталған.

(1924ж.т. - е.ж. белгісіз) - Ұлытау

ауд. Кеңгір аулында туған. Алматы

қ. Қазақ мемл. унив-ін (1960) бітір- ИСАТАЕВ Ерғазы (1966 ж.т.) - сурет-

ген. Эк-ка ғылым. кандидаты. Еңбек ші, қолөнер шебері. ҚР Суретшілер

одағыңың мүшесі. 1990 ж. Алматы дар көсе", "Тазша бала") сержант
Тонина (В.Поспешилов. "Ханша мен
көркемсурет училищесін сурет- жаңғырық"), Шырын (М.Темірбеков.
'Фархат пен Шырын"), Мыстан
ші-шебер мамандығы бойынша (С.Оспанов. "Мұңлық - Зарлық"),
Кибальчиш (А.Гайдар. "Мальчиш
бітірген. 1996 ж. бастап Жезқазған - Кибальчиш"), Қозы (Н.Осипова.
'Қос уыс"), Торпақ (О.Федосенко.
қаласындағы тарихи-археологиялық 'Қасқыр мен торпақ"), Бадабек
(Е.Елубаев. "Балабек"), Базарбай
мұражайда реставратор-сурет- (И.Грановская. "Ақылды Гүлжан ту-
ралы ертегі"), Мыстан (Н.Оразалин.
ші. Тері, сүйек, темір, ағаш өңдеу 'Ақ құс туралы аңыз"), Мыстан
(Н.Гернет. "Алладиннің сиқырлы
бағытында жұмыс жасайды. Ба- шамы"), Торай (С.Михалков. "Үш
торай"), т.б. жас көрермендердің
тырдың сауыты, бес қаруы, ежелгі ыстық ықыласына бөленген бейне-
лер болып табылады.
тұрмыстық бұйымдар, қыз-келін-
ИСКЕНДІРОВ Аясын Искендірұлы
шектерге арналған әшекейлер, ат (1944 ж.т.) - жоғары дәрежелі
дәрігер, КСРО денсаулық сақтау
әбзелдері, т.с.с. шығармашылық ісінің үздігі. Ұлытау ауд. Қарсақбай
кентінде туған. Қарағанды мемл. мед.
жұмыстары қалалық, облыстық, инст. (1969) бітірген соң қалалық
№3 ауруханада дәрігер-оташы бол-
републикалық көрмелерге, ды, 1976ж. бері жүйке-тамырлары
дәрігері. Жезқазған обл. ауруханасы
Францияның Тулуза қаласында (1978), қазірде аймақтық көп сала-
лы ауруханасы жүйке тамырлары
өткен дүниежүзілік көрмеге бөлімінің меңгерушісі. Еңбек Қызыл
Ту орденімен марапатталған.
(1993 ж.) қатысқан. Қарағанды
ИСМАҒАНБЕТОВ Ғалымжан Құрман-
қаласында жеке көрмесі (1996 ұлы (1940 ж.) Көкшетау обл. Шолақ
Өзен селосында туған. 1969 жылы
ж.) ұйымдастырылған. Шебердің Қарағанды педагогикалық институ-
тын бітіріп Қарсақбай кентіне мектеп
бұйымдары Жезқазған, Қарағанды, мұғалімі болып келген. 1971-1973
жылдары Жезді аудандық Жезқазған
Алматы мұражайларында сақтаулы. облыстық партия комитеттерінің
нұсқаушысы, 1974-1976 жылдары
ИСИНЕЕВА Галина Серікбайқызы обпыстық ағартушы қызметкерлері
(1952 ж.т.) - әртіс, Жезқазған кәсіподақ комитетінің төрағасы.
қуыршақ театрының негізін са- 1976-1978 жылдары Жезқазған
лушылардың бірі, ҚР қуыршақ қалалық оқу бөлімінің меңгерушісі,
театрлары I, II фестивальдерінің облыстық халыққа білім беру бөлімі
(1987, 1989), Қарағанды облыстық меңгерушісінің орынбасары (1979-
IV "Театр - балалар әлемінде" фес- 1981ж.ж.). 1981-1987ж.ж. Жезқазған
тивалінің (2002) дипломанты, ҚР облысындағы дін мәселесі бойынша
Ақпарат, қоғамдық келісім және
мәдениет министрлігінің "Мәдениет
қайраткері" Құрметті атағының ие-
гері (2002). И. сахнаға шығарған
150-ден астам рольдер қатарында
Бала (Ш.Айтматов. "Ақ кеме"), Мол-
да, Бай, Уәзір (И.Бекмаханов. "Ал-

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 265

1997ж.- қалалық мешіттің бас има-
мы. Меккеге қажылыққа үш рет
барған. 6 тілді меңгерген. Қазір
Солт. Қаз. обл. мешітінің бас има-
мы. Жезқазған қаласының Құрметті
азаматы.

өкілі. 1987-1990 ж.ж. №2 орта мек- ИСМАКОВА Бибісара Серікқызы
теп директоры. 1990 жылдан бастап (1948 ж.т.) - фил. ғылым. кандидаты
Жезқазған гуманитарлық колледж (2000), доцент (2004). Қазақ мемле-
директоры. Білім берудің ұйымдас- кеттік қыздар педагогикалық инс-
тыру саласындағы нәтижелі еңбегі титутын бітірген (1970). Қарағанды
үшін ҚР Білім және ғылым министр- облысы Ақсу-Аюлы кентінде орыс
лігінің грамоталарымен марапатта- тілі мен әдебиеті мұғалімі (1970-
лып, Қазақстан Республикасы білім 1971), РФ Брянск қаласында тарих
беру ісінің үздігі белгісін алған. және орыс тілі мұғалімі (1971-1972),
Ақсу-Аюлы кентінде орыс тілі мен
ИСМАИЛОВ Жабал Әодулұлы (1941- әдебиеті мұғалімі (1972-1973),
2000 ж). - Дағыстанда туған. 1969 Жезқазған облысы Ағадыр кентін-
ж. Жезқазғандағы жұмысшы жастар де орыс тілі мен әдебиеті мұғалімі
орта мектебін, 1975 ж. Жезқазған (1973-1980), ЖезПИ, кейіннен ЖезУ
құрылыс техникумын бітірді. Еңбек орыс тілі кафедрасында оқытушы,
жолын 1961 ж. "Раймунд" карьерінде аға оқытушы, доцент (1980 ж. бас-
қатардағы жұмыскерліктен бастады. тап). "Орыс тілінің практикалық
1973 ж. №57 шахтаға кенші болып курсы сабақтарының этномәдени
ауыстырылды. 1988 ж. денсаулығына аспектілері" тақырыбында канд.
байланысты зейнеткерлікке шықты. дисс. қорғаған (2000). И. - "Қазақ
ҚазКСР-ның еңбек сіңірген кеншісі студенттердің сөйлеуін дамыту
(1978), Еңбек Қызыл Ту, Халықтар сабақтарында этномәдени аспек-
достығы ордендерінің, "Еңбектегі тілерді есепке алу" (2001), "Жаңа
ерлігі үшін" медалінің иегері. талаптар үдесінен қазақ мектептері
оқушыларының сөйлеуін дамытуға
ИСМАИЛОВ Жақия Абдоллаұлы арналған жұмыстардың кейбір ас-
(1962 ж.) Шымкент обл. Мақтаарал пектілері" (2002) оқу-әдістемелік
ауд., "Жаңа жол" кеңшарының құралдарының, 20-ға жуық ғылыми-
Фирдоуси бөлімшесінде дүниеге әдістемелік жарияланымның авторы.
келген. 1980ж. орта мектепті, 1987
ж. Бұхара медресесін, 1993 ж. Таш- ИТЕЛГІ (Ғаlсо sһегrus) - сұңқар
кент Жоғары Ислам инст. бітірді. тұқымдасының, жыртқыш құстар
Кейін Бұхарадағы имамдық курсты отрядына жататын, денесі сұрғылт,
тәмәмдаған соң, 1987 ж. Жезқ. кел- теңбіл дақты, бауырында қара
ген. 1988 ж. Жезқ. обл. мешітінің, қоңыр жолақтары бар, қанаты ұзын,
ол 395-407 мм, салмағы 730-1300
грамм болады. Басқа құстың ұясы-
на өзінің 3-5 жұмыртқасын салып,
оны ұябасары 28-30 күнде басып
шығарады. Балапаны жұмыртқаны
жарып шыққан соң ұядан ұшады.

ИТЕМГЕН Жандосұлы (т.-ө. ж. бел-
гісіз) - Бағаналы Шағыр руынан
шыққан атақты бақсы. Ел аузында:
"И.Ж. көші-қон кезінде қоналқада
ен далада малды иіріп тастап,
құрығымен айнала бір сызып өтсе,
ит-құс жоламайды екен" деген әңгі-
мелер бар. Бейіті Қызылорда облы-
сы, Жалағаш ауданында.

ИТЕМГЕНҰЛЫ Досымбай (ша-
мамен 1806 ж.т.) - бақсы. Руы
- Шағыр. Бақсылық қасиет ата-ба-
басынан дарыған. Әйгілі бақсы
болған әкесі Итемген Жандосұлы
түсінде аян берген. Жиырма бес
жасынан бастап бақсылық жолға
түсіп, ел аралап, емшілік жасаумен
айналысқан. Ем жасау үшін өзінің
Ұсақ құстарды, кемірушілерді жеп қара қобызымен қатар, кездік,
қоректенеді. Қазақстанның қызыл қанжар сияқты қаруларды, дәрілік
кітабына енгізілген. шөптерді пайдаланған. Ел аузын-

да: "Д.И. өз заманында жыландар-
мен, су перісімен ұстасып өткен.
ИТЕМБАЕВ Нұрғали (1888-1936) Жыландыдағы жылан ордасының
- халық ақыны. Ақындық жолда әкесі тілін үш жүз жылға байлап, көшіріп
Сүлейменнің әсері үлкен болған. жіберген", "Қара қобызын бәйгеге
"Колхозға кел", "Оқыңдар, қалқам, қосқан", "Қобызын сарната отырып,
бәрің де", т.с.с. елеңдерінде тасып жатқан езеннің арғы бетінде-
кеңестік өмірді жырға қосады, гі ақ отауды ас-суымен қоса бергі
келер күнге сеніммен қарайды. жағасына өткізген" деген әңгімелер,
1928-29 ж.ж. жаңадан ұйымдасып "Қыпшақта бар Қойлыбай, Шағырда
жатқан "Лениншіл" ұжымшарының бар Досымбай, Балталыда Беркім-
жұмысына белсене араласады, ба- бай, Қылған ісім осындай" деген
лаларды оқыту ісіне айрықша ден өлең жолдары кездеседі.Д.И.-ның
қояды. 1933 ж. нақақ жала жабылып, бейіті Сарыкеңгір мен Алғабас
Шымкент қаласында 8 ай абақтыға елді мекендерінің аралығындағы
қамалады. "Мен бір жыл дәм көтеріп Сулы Кезауыз деген жерде. Киелі
кеттім ауып", "Қолжас алға" де- қара қобызы оның төртінші ұрпағы
ген өлеңдері осы тұста жазылған. Жұмаділдәұлы Наурызбайдың отба-
Тайжан, Тұрмағанбет, Жеңсікбай, сында сақтаулы. Ұрпақтары Ұлытау,
Жәмила, Зылиха сияқты ақындармен Сарысу, Жезқазғанда тұрады.
айтысқан. Болман, Тайжан, Қожа-
байларды өзіне құрмет тұтқан. Әдвб.: Қаражігітов А. Абыздар биігі.

-Астана, 2001.

басқармасының "Үздік геофи-
Геоло-
зигі" болып танылған. ғылыми
гия тақырыбындағы 14
мақаланың авторы.

"КАЗКАТ" мыс ширатпасы зауыты

1994ж. 3-қарашада пайдалануға

берілген. Оның құрылысын

Түркияның "Ентес" фирмасы 1992ж.

бастап, 2 жылдың ішінде салып

бітірген. Зауыт қазіргі заманның

ең озық технология құралдарымен

жабдықталған. Мыс ширатпасы-

КАГАН Абрам Львович (1894 ның сапасын, химиялық құрамын

ж.т.-1972 ж. қ.б.) азамат соғысына анықтап отыратын лабораториясы

белсене қатысқан. Петроград бар. Сығымдалған газбен жұмыс

түбінде 45-дивизияның, Оңтүстік істейтіндіктен экологиялық жағынан

майданда атты әскер бригада- зиянсыз, таза кәсіпорын саналады.

сының комиссары болған. 1935 Зауыттың жылдық жобалық қуаты

ж-дан Қазақстанда шаруашылық 50 мың тонна болғанымен 60 мың. т.

қызметте. Жезқазған кен-метал- дейін (2003) үш түрлі жуандықтағы

лургия комбинаты құрылғанда оның мыс және эмаль жалатылған сым-

көгалдандыру цехын ұйымдастырып, дар шығарады. Балқаштағы эмаль-

басқарған. Жастар паркін салуға, ды сым шығаратын зауыт осы

өнеркәсіп орындарының аумағын, кәсіпорынға қарайды. "Казкатта" 130

Металлургтер алаңын, Жастар, адам, Балқаштағы зауытта 62 адам

Сәтбаев, Абай, Гагарин, Рысқұлов жұмыс істейді. Кәсіпорының дирек-

кешелерін, С.Сейфуллин бақжолын торы - белгілі өндіріс жаңашылы

көгалдандыруға, гүлзарлар жасауға, Әбдірахманов Болат.

кеңселерде, үйлерде гүл өсіруге

үлес қосқан. Жезқазған өңірінің

абаттандырылуы жөніндегі еңбектері "КАЗКОММЕРЦБАНК" бөлімшесі

газет және журнал беттерінде жарық - Жезқазған қаласында 1994 ж.

көрген. 1 желтоқсаннан бастап жұмыс

істеп келеді. Бас офисі Сәтбаев

көшесіндегі №4 үйге орналасқан.

КАЗИМИР Василий Трофимович Филиалдың Жезқ. қаласында заңды

(1940 ж.т.) Украина Днепропет- және жеке тұлғаларға қызмет

ровск тау-кен инстит. бітірген көрсететін 3 операциялық залы, 1

соң, 1962 ж. Жезқазған геофизика валюта айырбастайтын нүктесі,

экспедициясына жұмысқа жіберіл- 4 банкоматы, 7 пос-терминалы,

ді. 1976-96 ж. біріккен Жезқазған Сәтбаев қ-да есеп-айырысу бөлімі,

кешенді геологбарлау экспедици- 5 банкоматы және 2 пос-терминалы

ясының бас геофизигі, 1996-2001 бар. Штат бойынша 71 адам жұмыс

ж. "Жезқазғангеология" АҚ-ның істейді. Банк филиалының директо-

бас геологы қызметтерін атқарды. ры болып алғашқы күннен Вален-

2001 ж. бүгінгі күнге дейін аталған тина Борисовна Ким істеп келеді.

мекемеде бас геофизик болып Жалпы республикаға танымал бұл

еңбек етуде. "Еңбектегі ерлігі үшін" банк әуелде (12.07.1990) "Медеу

медалімен марапатталған. 1975 Банк" деген атпен құрылып, Ұлттық

ж. Орт. Қазақстан геологиялық банкінің №48 лицензиясы бойынша

(21.10.1991) "Казкоммерцбанк" АҚ слюдалы - дала шпатты минерал-
болып аталған. Бүгінде корпора- дардың (гранитоид, гнейс, тақтатас,
тивтік банктік істерімен, сауда мен т.б). үгілуінен немесе гидротермалық
жобаларды қаржыландыруда, жеке өзгерістерге ұшырауынан түзіледі.
тұлғаларға қызмет, депозиттік са- Каолин алғашқы (түзілген орында
лымдар қабылдауда және басқа да сақталған) және туынды (басқа жер-
қызметтер бойынша танымал болып ге ауысып шөккен) болып екі түрге
келеді. бөлінеді. Алғашқы каолиннің ірі кен

орындары теменгі мезозойдың үгілу
қыртысында шоғырланған. Олар-
КАЛЬЦИТ - карбонаттар класының да тау жыныстарының бастапқы
минералы. Химиялық формуласы құрылымы сақталған. Туынды
СМа№С,03,Z№құ,раСмоы,ндSаr, аздаған Мд, Ғе, каолин линза, қабат түрінде кез-
Ва қоспалары деседі. Олар жер бетінде жақын
болады. Тригональдік сингонияда орналасқандықтан, ашық әдіспен
кристалданады, жеке кристалдары игеруге ыңғайлы. Өңделмеген ка-
ромбаэдр, скаленоэдр, тығыз және олиннен отқа төзімді материалдар
түйірлі, талшық, топырақ тәрізді дайындалады. Өндірістің басқа са-
масса және сталактит, сталагмит лалары үшін каолин байытылады.
түрінде кездеседі. Сәуле сындыру Байытылған каолиннен фарфор
көрсеткіші өте жоғары; қалыпты және фаянс бұйымдары жасалады,
атмосфералық қысымда 8250 С-та парфюмерия, резина, қағаз, хи-
балқиды, қысымда пьезоэлектрлік мия өнеркәсіптерінде, медицинада
қасиетке ие болады. Қаттылығы 3, кеңінен қолданылады. Қазақстанда
меншікті салмағы 2,8 г/смЗ, шыны- каолиннің Алексеевск, Елтай
дай жылтыр, морт сынғыш; түссіз, (Ақмола обл.) кен орындары бар.
ақ және оспаларына байланысты Каолин-алюминий кен тасы.
түсі өзгереді. Кальциттің Ислан-
дия штаты, мәрмәр ониксі, атлас
шпаты деген түрлері бар. Кальцит "КАПИТАЛ" жинақтаушы зейнетақы
гидротермалдық, метасоматикалық, қоры АҚ 2002ж. бері жұмыс істейді.
жанартаулық таужыныстарының Негізгі құрылтайшысы 60% акцияға
қуыстары мен жарықтарында, кар- ие "Центр Кредит" банкі. Қордың
бонатиттерде, ултранегізді жы- Жезқ. бөлімшесі қызметін 2002
ныстардың үгілу қыртысында, әктас, ж. мамырында бастаған. 2002 ж.
бор, мергел, мәрмәр қүрамында қазанда Сәтбаев қ-да өкілдігі ашыл-
кездеседі.- Ол флотация әдісімен ды.
байытылады. Кальцит қүрылыста,
металургияда, химия өнеркәсібінде,
электротехникада т.б. салаларында "КАСПИЙЛІК БАНКІ" - ҚР Ұлттық
қолданылады. банкінің (12.12.1997) №245

лицензиясы бойынша "Банк Кас-
пийский" мен "Каздорбанк" екеуін
КАОЛИНИТ Қытайдың Цзанци қосу арқылы құрылған әмбебап
провинциясындағы фарфор сазы коммерциялық банк болып табыла-
өндірілген Каолэ жотасының аты- ды. "Каспийлік банкі" (27.01.2003)
мен аталған). Химиялық формуласы "Гермес" агенттігінің "Дрезднер
АнІа4н[Sқi4ұОр1а0]л[ғОаНн]с8 аКзатоәлриінздиіт минералы- банкісімен", одан кейін Кореяның
ақ, сарғылт "Эксимбанкісімен" келісімшарттар
түсті тау жынысы. Каолинитте аздап жасауға қол жеткізген, 2002 ж. сәуір
кварц құмы, дала шпаттары т.б. ми- айында Оңтүстік Кореяның "LG
нералдар қоспасы болады. Каолин ЕLЕКТRОNICS" компаниясы акцио-

нерлерінің бірі болды, ал 2003ж. ма- улі, Төреқұл, Тоғайбек күмбездерінің
мыр айында Моdys I№vestozs sezvisе сәулетші-құрылысшысы. Кірпіш
агенттігінің рейтингісіне ие болған. күйдірген пештерінің орны Сарысу
Банкінің Жезқ. бөлімшесінде несие бойында әлі бар. Өмірінің кейінгі
соңғы жылдары қаржысы 5 есе, кезеңінде Аралтөбе ұжымшарында
тартылған пассивтері 3,2, клиент- ұста болған.
тердің төлемдік айналымдары 2,5 Әдеб.: ҚСЭ. 5-том. 317-б.
есе өскен.

КВАРЦ - шыны тас (нем. Ouarz)
КӘДІМГІ шәңкіш - \/іЬurium орuius - табиғатта ең көп таралған тау
(Үшқаттар тұқымдасы). Биікігі 4 жынысын түзуші минерал. Тотықтар
м-ге дейін жететін ірі бұта. Қабығы класына жатады, химиялық
сұрғылт-қоңыр түсті. Жапырақтары формуласы Si02. Кварцтың 12
жалпақ, салалы. Ұсақ гүлдері полиморфтық түрі анықталған.
қалқанша-шатырша пішіндес Оның ішінде негізгілері - (К (4 атм.
шоғырына жиналған. Гүлдері ақ, қысымда және 870 - 573°С темпера-
дөңгелек тәрізді. Жемісі етженді, тура аралығында ешқандай өзгеріс-
ашық қызыл түсті. Мамыр-шілде ке ұшырамай бастапқы күйінен
айларында гүлдейді. Ұ л ы т а у д а өзгермейтін гексагондық синго-
ылғалды қайың тоғайшықтарында, нияда кристалданатын түрі), - (ВК,
өзендер маңында, ылғалды сайларда (573°С- ға дейінгі температурада
өседі. Бұл түрдің популяциясы ете тұрақты болатын тригондық синго-
аз, қорғауды қажет етеді. нияда кристалданатын түрі) - три-
димит (гексагональдік) - кристоба-
лит (кубтық). Кварцтың кристалдық
КӘДІР БИ (шамамен XIX ғ.ө.с.) торы - төбелерінде оттек, ортасын-
- Ұлытауды мекендеген Найман да кремний иондары орналасқан
Бағаналы елінің атақты билерінің тетраэдр. Кварц әртүрлі жыныстар-
бірі. Ел бірлігін туысқандығын, да ксеноморфты агрегаттар, ұсақ
бауырмалдығын қалыптастыруда түйірлі масса, жеке, қосарланған
әділдігі, адалдығы, шешендігі- кристалдар, друзалар түрінде кез-
мен ерекше көзге түскен тұлға. деседі. Кварцтың әсем түстілері
Халықтың ауыз бірлігін басты тірек зергерлік бұйымдар жасауға, түссіз,
адамгершілік, ізгілік тамыры деп, мөлдір таза кристалдары оптикалық
білген ойшылдың Бағаналы елінің аспаптар, ал кейбіреулері (агат)
басын біріктірген төрт босағаның дәлдігі жоғары механизмдердің
бірі атануы да содан болса керек. бөлшектерін (призма, ось, тірек т.б.)
Өзі өмір сүрген дәуірде тапқыр ше- жасау үшін қолданылады, ақаусыз ірі
шендігімен, әділ төрелік билігімен де кристалдар радиотехникада пайда-
ел жадында қалған кісі. ланылады. Кварцтан қышқылға, отқа
және химиялық әсерлерге төзімді
ыдыс, кварц лампасы, абразиялық
КӘРІБАЙҰЛЫ Данияр (1875-1971) материалдар даярланады. Кварц
- зергер, ұста, сәулетші, тігінші. - кремний кентасы. Біздің аймақта
Араптөбе елді мекенінде туып- кварц өндіру Жезді өңіріндегі Ақтас
ескен. Әшекей бұйымдар жасап, кен орнында игерілген.
сәукеле, шапан, қыс етік, кебіс ті-
гумен айналысқан. Кірпіш күйдіру
тәсілдерін жетік меңгерген. Сарысу, КЕДЕН ҚЫЗМЕТІ - ҚР Президентінің
Кеңгір өзендері бойында күйдірілген 1991ж. 31 тамызындағы "Қазақ КСР
қызыл кірпіштен салынған Өтеп, Өте- ішкі экономикалық қызметтерінің

нан аңшы, мергендігімен, өжет-
тігімен аймаққа танылған. Оның
құралайды көзге атқан мергендігі-
не сай ел аузында "Амангелдінің
көзі мерген, Кейкінің қолы мерген"
деген сипаттама сақталған.

Ресей патшасының 1916 жылғы
маусым жарлығы себеп болған
Торғай қазақтарының ұлт-азаттық
көтерілісіне алғашқы күндерден-ақ
белсене араласып, оның негізгі
қарулы күші-мергендер жасағын
басқарды, көтеріліс штабының ең
қауіпті тапсырмаларын орындап,
жиі-жиі барлауға шығып тұрды.
Күйік қопасындағы соғыста, Торғай
дербестігін қамтамасыз ету туралы" қаласын қоршау кезінде және жаза-
жарлығының негізінде Жезқазған лаушы отрядқа қарсы соңғы ұрыс-
кеден бекеті құрылды. Бұл бекет Доғал шайқасында ерекше ерлік
1992ж. 12 желтоқсанынан бастап көрсетті. 1919ж. 18 мамырда Торғай
Жезқазған кедені б.қайта құрылды, ояздық соғыс комиссары, халық ба-
алғашқы басшысы Б.Қ.Шыңғысов. тыры Амангелді Иманов өлтірілген-
1993ж. 29 маусымда Ж.К.-іне нен кейін Кейкі қудалауға ұшырап,
бағынышты Приозерск қ. "При- Ұлытау, Қызылқұмға бой тасалауға
озерск бекеті" құрылды. ҚР кеден мәжбүр болды. Бұл сүргін Торғайда
мекемесіндегі құрылымының өзге- Кеңес өкіметі орнағаннан кейін де
руіне байланысты ҚР-ның Қаржы толастамады. Ақыры, 1922 жылдың
министрінің 1994ж. 7 қаңтардағы көктемінде комиссар Апександр То-
бұйрығы бойынша Ж. к. Жезқазған каревті атып кеткен Кейкіні 29 нау-
обл. бойынша кеден басқармасы рызда қызыл әскерлер айуандықпен
болып құрылды. 1997ж. мамыр өлтірді. Олар мергеннің екі қолы мен
айында обл. таратылуына байланыс- басын кесіп алып, басын бір ай бойы
ты К.басқармасы "Жезқазған кедені" Торғай қаласының орталық алаңына
б. қайта ұйымдастырылды. 1998ж. сырыққа шаншып қойды. Кейін
маусым айында ҚР Қаржы минист. мергеннің бас сүйегін Орынборға,
Кеден комитетінің бұйрығымен Ж.к. ал 1926ж., республика астанасы
"Ұлытау кедөні" б. өзгертілді. Қазіргі Қызылордаға көшуіне байланыс-
кезде басшысы - кеден қызметінің ты, Санкт-Петербургке алып кет-
майоры - М.Бекшин. кен. Ол қазір Санкт-Петербургтегі

антропологиялық қордың кунстка-
мерасында сақтаулы. Кейкі мерген-
КЕЙКІ (Нұрмағамбет) Көкембайұлы нің ұрпақтары Қостанай облысының
(1877-1922) Қостанай обл. Амагелді Амангелді ауданындағы Ақтас, Тас-
ауд. Байтума қопасында туған, 1916 ты елді мекендерінде тұрады. 1996ж.
жылғы Торғай көтерілісінің батыры. батырдың 125 жасқа толуына бай-
Орта жүз құрамындағы Қыпшақ ланысты ас беріліп, ескерткіш ор-
тайпасының Құланқыпшақ руынан натылды. Жазушы А. Нұрмақовтың
шыққан. Тұрмыс тапшылығын ерте "Құланның ажалы" романындағы
көрген Кейкі Жыланшық болысы- Құлан, Ғ. Мүсіреповтың "Амангелді"
ның алпауыты Р. Шашамбайұлының пьесасындағы Кете батырлардың
малын қорып, дұшпандарына ат- көркем тұлғалары осы Кейкі мерген
тандыратын жігіті болған. Жастайы- өмірінен сомдалған. К. Батырдың

аса ғылыми-әдістемелік еңбектің
оның ішінде "Математика-1", "Мате-
матика-2" және "Алгебра-9" мектеп
оқулықтарының авторы.

КЕНЖЕБАЕВ Кенжеғали Кенже-

байұлы (1953 ж.т.) - Қ.Жұбанов

атындағы Ақтөбе мемлекеттік

университетінің ректоры, ҚР

Құрметті білім қызметкері, "Аста-

на", "Қазақстан тәуелсіздігінің 10

жылдығы", Ы.Алтынсарин атындағы

медальдардың, математика ғылым-

дарын дамытудағы үлесі үшін

сөз портреті бойынша алғаш суретін М.Остроградский атындағы алтын
салған - Ө.А. Байқоңыров ат. ЖезУ медальдің (2002) иегері. Ақтөбе
оқытушысы Ө.А Жүнісбеков. Ұлттық педагогикалық институтын (АПИ)
энциклопедия. (Бас ред.. Нысанбаев. бітірген (1974). АПИ физика-ма-
А: "Қазақстан энциклопедиясың Бас тематика факультетінде оқытушы,
ред. 2002,-720 б. 4-том). аға оқытушы, доцент, декан (1974-
1977), ЖезПИ математикалық ана-

лиз кафедрасында оқытушы (1977-

КЕНЕШ Әбділда Сағадибекұлы. 1979), Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе
(1951ж.) Қарағанды обл. Жаңарқа
ауд. туған). Педагогика ғылым. кан- мемлекеттік университетінің ректо-
дидаты (1997), доцент (1999). 1971ж.
Абай ат. ҚазПИ-дің математика фа- ры (1995 ж. бастап). Т.Г.Шевченко

атындағы Киев мемлекеттік уни-

верситетінде дифференциал

культ. бітірген. 1971ж. Жаңарқа ауд. теңдеулер мамандығы бойынша
мектеп мұғалімі. 1972-1977ж. Қара- "Периодты және көп нүктелі шектік
жал қаласының №1 орта мектебін- есептерді талдаудың конструк-
де директордың оқу-тәрбие істері тивті әдістері" тақырыбында докт.
жөніндегі орынбасары. 1977-1998ж. дисс. қорғаған (1995). К. - "Конс-
Жезқазған педагогикалық инст. труктивные методы исследования
(Ө.А.Байқоңыров ат. Жезқазған периодических и многоточечных
аға краевых задач" (А.М.Самойленко,
университеті) оқытушы,

оқытушы, кафедра меңгерушісі, В.Н.Лаптинскиймен бірлесе;

физика-математика факультеті де- 1999), "Сборник задач по курсу
канының орынбасары, дайындық математического анализа (функ-
бөлімінің деканы. 1998-2001ж. ции вещественной переменной)

Ы.Алтынсарин ат. Қазақтың білім (2001), "Функциональный анализ и

академиясының жоғары білім инс- интегральные уравнения в упраж-

титуты директорының орынбасары, нениях и задачах", "Инвариантные

зертхана меңгерушісі. 2001-2003ж. множества импульсивных систем и

Қарағанды қаржы институтының их устойчивость" аталатын ғылыми

күндізгі бөлім деканы. 2003 жылдан еңбектердің, Қазақстан мен шетел-

ҚР Білім және ғылым министрлігінің дерде жарияланған 80-нен астам

12 жылдық білім беру проблемалары ғылыми жұмыстардың, оның ішінде

ғылыми-практикалық орталығы ди- 9 монографиялық және оқу-әдісте-

ректорының орынбасары. 60 -тан мелік кітаптың авторы.

КЕНЖЕМҰРАТОВА Сәлима

Кенжемұратқызы (1973 ж.т.) - фи-

лология ғылымдарының кандидаты

(2002), Ө.А.Байқоңыров атындағы

ЖезУ-н бітірген (1996). ЖезУ

қазақ тілі кафедрасында ассис-

тент, аға оқытушы (1996-2002),

әдістемелік бөлім бастығы (2002-

2004), әдістеме және инновация

бөлімінің бастығы (2004 ж. бастап).

"Мақал-мәтелдердің синтаксисі"

тақырыбында канд. дисс. қорғаған

(2002). К. - "Сөз тіркесінің байланы-

су тәсілдері мен формалары" (1999),

"Жай сөйлем синтаксисі" (2000),

"Мақал-мәтелдегі ықшамдалу

құбылысы мен кейбір тыныс бел-

гілері" (2001), "Мақал-мәтелдердің

КЕНЖЕЕВ Дүйсен Бөрібайұлы (1963 синтаксисі" (2003) оқу-әдістемелік
ж.т.) - театр әртісі, әнші, "Ерен құралдарының, 20-дан астам ғылы-
еңбегі үшін" медалінің иегері (2002). ми-әдістемелік жарияланымның

Т.Жүргенов атындағы Алматы мем- авторы.

лекеттік театр және көркемсурет

институтын музыкалық комедия
мамандығы бойынша бітірген (1986). КЕНТАЕВ Қазымхан (1936 ж.т. )
К.-тің өзіндік қолтаңбасын таны- - кенші, Соц. Еңбек Ері. Еңбек жолын
татын сахналық бейнелер легінде 1953 ж. "Крестозапад" шахтасын-
Төлеген (Ғ.Мүсірепов. "Қыз Жібек"), да бастап, кейін Оңт. Жезқ. кеніші
Мағауия (К.Ахметов. "Ерте ояндым, N44 шахтасында еңбек еткен. Оңт.
ойландым, жете алмадым"), Кубик Жезқ. кеніші N65 шахтасы тазалау
(Т.Ахтанов. "Күшік күйеу"), Алтын- бригадасы бригадирі болды. 8-ші
бек (С.Жүнісов. "Қысылғаннан қыз бесжылдықтағы ерен еңбегі үшін
болдық"), Зарқымбек (Ә.Ораз- 1971 ж. 30 наурызда КСРО Жоғ.
беков. "Бір түп алма ағашы"), Кеңесі Жарлығымен оған Социа-
Смайыл, Сейіт (Ш.Айтматов. "Ар- листік Еңбек Ері атағы берілді.

маным - Әселім", "Бетпе-бет"),

Тимур Қалдыбаевич (С.Асылбеков.

"Желтоқсан жаңғырығы"), Замана КЕН ШАХТА ЖАБДЫҚТАРЫ ЗА-

(Ә.Тәжібаев. "Көтерілген күмбез"), УЫТЫ 1964 ж. құрылған Ескі

Көксеген, Күтіз (К.Әбдірахманов. атауы: "Жер астында өздігінен

"Кетбуғы"), Ақсақал (Н.Оразалин. жүретін жабдықтарды жөндеу де-

"Ақ құс туралы аңыз"), Жұма посы. КШЖЗ - бүгінде "Қазақмыс"

(И.Вовнянко. "Тентек теңізші"), корпорациясының тау-кен

Таған (О.Бөкей. "Атау кере"), т.с.с. кәсіпорындарындағы жер астында

рольдер жарқын болмысымен есте жүретін жабдықтарын жөндеумен

қалады. К. - IX республикалық және сервистік қызмет көрсетумен

театрлар фестивалінің "Ең үздік айналысатын ірі кәсіпорын. Мұнда

эпизодтық ер ролі"жүлдесінің иегері 'САТЕRPILLAR", "SANDIК-ТАМRОСК",

(2001), Ә.Қашаубаев, Ш.Қалдаяқов 'ВОАRТ LONGYEAR" фирмалары-

атындағы республикалық әншілер ның жабдықтарына, сондай-ақ

байқауларының жүлдегері. 1998 ж. бері карьерлердегі БелАЗ

автомашиналарына, 1999 ж. бері жылдары бөген жүйесі кеңейтіліп,

СБШ-250 мн бұрғылау станоктары- су көлемі 319 млн м3-ке жеткізіл-

на қызмет көрсету жолға қойылған. ді. Жағасы ұзынша кей жері тар

Маманданған шиномонтаж бригада- табиғи каньон сияқты келеді. Кеңгір

лары құрылған. Зауытқа әр кезеңде су қоймасы Кеңгір өзен суының

Ю.Г.Куракин, В.М.Каленько, Г.П.Ли атмосфералық жауын-шашынымен

басшылық жасаған. 1998 ж. бергі қоректенеді. Кеңгір су қоймасының

директоры В.П.Ким. гидрохимиялық өзгешелігі үлкен

минералдылығымен ерекшеленеді.

Судың минералдығы қысқы уақытта

КЕҢГІР - Жезқ. қ-нан солт-батысқа айқын байқалады. Қойманың суы

қарай 12 шақырым жерде, Сәтбаев тұщы, қатты, әлсіз сусымалы. Оның

қаласымен екі аралықта орналасқан суының құрамы натрий тобында,

село. Ең алғашқыда ол Жезқ. кен- сульфат класына жатады. Бентос.

металлургия комбинатының қосалқы Су қоймасында бентостың 66 түрі

шаруашылығының орталығы болды. кездеседі. Мұнда сүлік, моллюска-

Кейіннен (8.08.1975) Жезқ. обл. лар, шегірткенің личинкасы т.б. бар.

ауыл шар-ғы тәжірибе станция- Ихтифауна . Судың жоғарғы жағында

сы орналасты. Жезқ. обл. атқару бұталар өседі. Кеңгір су қоймасында

комитетінің (17.11.1975) шешімі- балықтың 15-тен астам түрі бар.

мен мұнда Кеңгір селолық кеңесі, Бөген суы негізінен Жезқазған

ол қызметі тоқтатылған соң, ҚР қаласын ауыз сумен және осындағы

Конститутциясының 87-бабына Жезқазған кен-металлургия ком-

сәйкес (31.10.1994) Кеңгір с-қ бинаты сияқты кәсіпорындарды

округі құрылды. Әкімшілік жағынан техникалық сумен қамтамасыз етеді.

Жезқ. қ-на қарайды. Селода 2426 Қала маңындағы бау-бақшалар су-

адам (2004) тұрады. Негізінде мал арылады. Су қоймасының жағалауы

шаруашылығымен қатар көкөніс, демалуға қолайлы болып табылады.

картоп өсіретін алқаптары бар.

Бұрынғы құс фабрикасы, қазіргі

"Балапан" АҚ селоның жұмыс істей КЕТБҰҒА - шамамен 1185 жылы Ал-
тұр. Әлеуметтік саладан почта, АТС, тай мен Орқын аралығын жайлаған
отбасылық дәрігерлік амбулатория Найман жерінде туған. Құба-тегін
және 531 оқушы оқитын (2004) жаңа тоғыз ата, тоқсан тобырлы Найман-
үлгідегі орта мектебі бар. ның аузы дуалы, қолы құтты абызы,

ақылманы, күйші-жырау еді. Он бір-

он екі жасында Кетбұға Құба-тегінің
КЕҢГІР СУ ҚОЙМАСЫ - Жезқазған күйлерін тыңдап, оны айнытпай
қаласының солтүстік жағына қағып алып, өзіне қайта шертіп

орналасқан. Кеңгір су қоймасының беретін болған. Оған ырза болған
құрылысы 1952 жылы аяқталды, Құба-тегін кейіннен қара домбыра-
1954 жылы кектемде оның деңгейі сы мен құлжа қобызын сыйлаған.
қалыпты мөлшерге дейін толтыра- Зерттеуші ғалым, жазушы Тұрсын
ды. Ауданы 37,3 км2 ұзындығы 37,0 Жұртбаев өзінің "Кетбұқа" деп ата-
км, ені 1,6 км орташа тереңдігі 8,5 лытын тарихи әфсанасында халық
м (ең терең жері 21 м). Жағасының арасына кең тараған "Нар идірген",
ұзындығы 76,0 км. Су жиналуының "Күйдім-жаным", "Ақсақал" күйлерін
алқабы 12500 км. Жер бөгенінің Кетбұғаның шығарғанын айтады.
ұзындығы 600 м жоғары, биік- Акад. Ә.Марғұлан: "XIII ғасырда
тігі 25 м шамасында, деңгейі 378 жасаған атақты жырау - "Ақсақ
м, су қоймасының көлемі - 319 құлан, Жошы хан" күйін орасан көп
млн3, ауданы 35,5 км2. 1961-1965 халықтың ортасында тартып беріп,

1979 ж. 4/1 қаулысының негізін-

де Мемлекеттік қорғауға алынған.

Ескерткіш өзгешелігімен көзге

түседі. Сәнді күмбездер құрылыс

төрттік ширектен сегіздік ши-

рекке бұрыш қуыстарымен және

конструкциялық үнгірлерімен өткен.

Қуыс қалқандары және тарлау кіре-

беріс есік үлгісімен жасалған. Есік

қуысының қалқаны медаль түрінде

істелген. Үш жақ қабырғасының

орталық бөлігінің кірпіштері өрнек

үлгілерімен нақышталған. Құры-

лыстың төменгі негіздеме бөлігі бар.

Күмбез үш жағынан қам кірпіштен

музыка үнінің кереметін танытқан қаланып, сырты құйған кірпіштен
Аталық жырау (шын аты Кетбұқа) еді
деп жазған. XVI ғ. әйгілі жорық жыра- қаланып, кірпіштің жапсарлығына
уы Доспанбет өзінің бір толғауында:
Кетбұғадай билерден кеңес сұрар саз, балшық қолданылған.
күн қайда?!" - деп Кетбұғаның әрі
жырау, әрі би болғанын жырлайды. Күмбездің сыртқы шеңбері: 12,0 х
XII ғ. аяғында Инаныш Білгі Бұқа
хан өлгеннен соң, билікке келген 12,0 Ішкі келістігі- 8,5 х 8,5м. Күмбез
оның ұлдары: Таян хан мен Бұйрық
хан бірі мен бірі дүрдеараз, алауыз биіктігі- 10 м. Күмбездің төбесі мен
болуының кесірінен бірлік, береке
кетіп, Найман хандығы ыдырап, ортаңғы жағы бүтіндей қирап кеткен.
ұлыс екіге бөлінді.
Ескерткіш Орталық Қазақстандағы
Осы жағдайды пайдаланып, Тэ-
мужин Уан хан Тұғырылмен одақ XIX ғ. күмбездердің озат үлгісіне
құрып, Таян ханды да, Бұйрықты
да бір-бірлеп жеңіп, 1204 жылы жатады.
Найман мемлекетін құлатты. Мем- Әдеб: 1. М.К.Свмбин. Отчет о работе.
лекет құлаған соң Найман тайпасы Центральной Казахстанской экспедиции-
монғолдардың жаңа империасы- 75. /Джезказган. Обл-1975, Архив НғПМ. 2.
на кірді. "Құба-тегін абыз, атақты Жезқазған облыстық тарихи-өлкетану му-
әскер қолбасшысы Көксау Саурық зейінің тарихи және мәдени ескерткіштерді
өлгеннен кейін Кетбұқа Шынғыс хан қорғау жөніндегі ғылыми зерттеуі бөлімінің
қолының сапында жүрді". мұрағаты.
Әдеб: 1. Зәкенұлы Т. Кек бөрілердің
көз жасы.. А. 2002 ж. КИМ Валентина Борисовна 1951
ж. Солт. Қаз. обл. Петропавл ауд.
2. Жұртбаев Т. Кетбұқа. А. 1997 ж. Архангельск ауылында туған. Алма-
3. Марғұлан Ә. Ежелгі жыр-аңыздар. ты ауыл шаруашылығы институтын
А. 1975ж (1972), Плеханов атын. Мәскеухалық
шаруашылығы институтын (1983)
КЕТЕБАЙ КҮМБЕЗІ. шамамен бітірген. Мембанктің Жезқазған
облыстық кеңсесінде экономист,
ХІХғ. екінші жартысында салынған. Мембанк Никольский бөлімшесі
басшысының орынбасары, "Промс-
тройбанк" облыстық басқармасы
бастығының орынбасары (1974-
1994). 1994 жылдан "Казкоммерц-
банк" АҚ Жезқазған филиалының
директоры. Бірнеше марапаттаулар-
дың иегері.

Малшыбай селосының оңтүстік-

шығыс жағында 20 км. жерде. КИМ Владимир Сергеевич (1960
ж. Шымкент обл. Славянка с.
Облыстық атқару комитетінің

КИМ Наталья Лаврентьевна (1951
ж.т.) - филология ғылымдарының
кандидаты (1986), орыс тілі кафед-
расының доценті (1989). Ленинград
мемлекеттік университетін бітірген
(1973). Ленинград облысы Волхов
ауданында орыс тілі мен әдебиеті
мұғалімі (1973-1976), ЖезПИ-ның
орыс тілі кафедрасында оқытушы
(1976-1982), ЛМУ-нде аспирант
(1982-1985), ЖезПИ, кейіннен
ЖезУ-нде орыс тілі кафедрасының
доценті (1989), меңгерушісі (1998 ж.
бастап). "Ежелгі орыс мәтіндерінде
етісті байланыстардың берілу амал-
дары" тақырыбында канд. дисс.
қорғаған (1986). К. - "Орыс тілінің
туған)-"Қазақмыс" корпорациясы тарихи грамматикасы" (1992) оқу
директорлар Кеңесінің төрағасы, құралының, 30-ға жуық ғылыми-
"Қазақмыс" корпорациясының әдістемелік жарияланымның авторы.
президенті. Бизнес және әкімшілік
басқару бойынша философия
докторы. Техника ғылымдарының КИЧАТЫЙ Анатолий Иванович
кандидаты. Алматы сәулет-құрылыс (1930ж.т.) Ақтөбе обл., Ново-
институтын өндірістік және Украинкс селосында туған. Еңбек
азаматтық құрылыс мамандығы жолын химкомбинатта паравоз
бойынша бітірген (1982 ж.). Еңбек жүргізушісінің көмекшісі болып
жолын "Алматыөнеркәсіпқұрылыс" бастаған. 1958ж. Жезқазғанға
тресі №2 құрылыс-монтаждау келіп сантехмонтаж басқармасына
басқармасында қалаушы болып жұмысқа орналасты. 1961ж.
бастаған (1982 ж. қараша). 1988 Жезқазған құрылыс техникумын
ж. ақпанда "Алматықұрылыс" тресі техник-құрылысшы мамандығы
құрылыс-монтаждау басқармасының бойынша
бітірді. 1978ж.
бас инженері болып тағайындалды. "Қазмысқұрылыс" тресті басқа-
Біршама жыл Алматы қаласы партия рушысының орынбасары болып
және кеңес органдарында, ҚР Үкіметі тағайындалды. 1984ж. МЖБ
жанындағы сыртқы экономикалық (ДСК) бастығы, ал 1990ж. бастап
байланыс жөніндегі құрылымдық зейнеткер. Есімі қалалық Құрмет
салаларда қызмет етті.1995 ж. тақтасына . енгізілген. Еңбек
шілде айында "Жезқазғантүстімет" Қызыл Ту орденімен, бірнеше
АҚ-ның Басқарушысы, 1997 ж. медальдармен марапатталған.
шілде айында оның бастамасымен Жезқазған қаласының Құрметгі
"Жезқазғантүстімет" АҚ-ы азаматы.

негізінде құрылған"Қазақмыс"
корпорациясының президенті болып
тағайындалды. 2000 ж. желтоқсан КОБАЛЬТИН (кобальт жылтыры)
айында "Қазақмыс" корпорациясы - сульфидтер класының минера-
директорлар Кеңесінің төрағасы, лы. Химиялық формуласы СоАsS.
"Қазақмыс" корпорациясы президенті Кұрамындағы Со мөлшері 26 - 34 %.
болып сайланды. Екі медальмен Кубтық сингонияда крисгалданады.
марапатталған. Кристалдары октаэдр, куб пішін-

қаттылығы 2-2,5, меншікті салмағы
4,6-4,7 г/см3, морт сынғыш. Суль-
фидті кен орындарының цементтену
белдемелерінде түзіледі. Ковеллин
Қазақстанда мыс-сульфидті кен
орындарында кездеседі.

КОЗИЦИНА Нина Ивановна -
ҚазКСР-іне еңбек сіңірген дәрігері,
КСРО денсаулық сақтау ісінің үздігі,
жоғары санатты дәрігер Жезқазған
обл. алғашқы мемл. бас санитар
дәрігері (1973-1987) болған. "Құрмет
Белгісі" орденімен марапатталған.

КОЛБАСОВ Николай Илларионо-
вич (1911-1944ж.ж.) Қызыл әскер
қатарына шақырылғанға дейін
Қарсақбайда жұмыс істеді. КСРО
Жоғ. Кеңесі Президиумының 1944
ж. 22 ақпандағы Жарлығы бойын-
ша взвод командирі Н.Колбасовқа
Белгород бағытындағы ұрыстарда
асқан ерлік көрсеткені үшін Кеңес
Одағының Батыры атағы берілді. Ол
Полтава обл. Дробинов с. жерленді.
Бүгінде Қарсақбай қалашығындағы
ді, ал агрегаттары түйірлі, сеппелі, бір көше Колбасовтың есімімен ата-
желілі масса түрінде кездеседі. Түсі лады.
ақшыл, қалайы түсті, кейде қызғылт
реңді, металдай жылтыр. Қаттылығы
5,5, меншікті салмағы 6,2 г/см3, КОЛЕСНИКОВ Николай (1952 ж.т.)
морт сынғыш. Кобальтин жапсарлық - жеңіл атлет, педагогика ғылымда-
метосоматикалық және пиротин, рының докторы, Қазақстан құрама
пирит, арсенопирит, халькоперит, командасының мүшесі, эстафеталық
сфалерит, т.б. сульфидтермен бір- жүгіруден Олимпиада Ойындарының
ге гидротермалық алтынды кварц- қола жүлдегері, бірнеше дүркін
ты және күмісті арсенопиритті кен КСРО және Европа чемпионы.
желілерінде шоғырланады. Кобаль-
тин - кобальт кентасы.
КОЛЕСОВ Петр Петрович 1940 ж.
туған. Балқаш таукен-металлургия
КОВЕЛЛИН (италия минералогі техникумын (1960), ҚарПТИ-ді (1967),
Н.Ковеллидің есімімен аталған) Алматы Жоғ. парт. мектебін (1984)
- сульфидтер класының минералы. бітірген. Еңбек жолын "Прибалхаш-
Химиялық формуласы СиS. Изо- строй" тресінде бастады (1960).
морфты қоспалары Ғе, кейде Ad. "Прибалхашстрой" тресі парткомы-
Гексагональдік сингонияда кристал- ның хатшысы (1968-1974), Балқаш
данады. Кристалдары таспа, ұнтақ Халықтық бақылау қал. комитетінің
тәрізді. Түсі көктен қараға дейін, төрағасы (1974-1977), Балқаш

КОРОЛЬКОВ доланасы - Сгаtаe-

gus коrоlkowiі (Раушангүлділер

тұқымдасы). Ескі бұталары сарғыш-

сұр қабықпен қапталған, аса биік

емес ағаш. Жапырақтары жалпақ,

эллипс пішіндес, жиектері салалы-

тісті болып келген. Жемісі шар

пішінді, қызғылт сары түсті. Мамыр-

маусым айларында гүлдейді. Ұлытау

өңірінде сайлар мен жылғалар

маңында өседі. Қоры өте аз,

қорғауды қажет етеді.

КОСТЮЧЕНКО Вячеслав Василь-

евич (1938 ж.т.) - техника ғылым-

қалалық партия комитетінің екінші дарының кандидаты, КСРО ТММ
хатшысы (1977-1982), Балқаш қал.
атқ. комитеті төрағасы, Жезқ. обл. және металлургия өнеркәсібі
статбасқарма бастығы (1982-1984),
ЖКМК жылумен-сумен қамтамасыз жұмысшылар кәсіподағы ОК Құрмет
ету кәсіпорнының бас инженері,
техникалық жабдықтау бюросы- грамотасының, "Үздік түсті метал-
ның бастығы (1984-1985), ҚазКСР
Жезқазған Мемқалтехбақылау инс- лургия өнертапқышы" атағының, "I
пекциясының бастығы (1985-1990),
Жезқ. обл. атқ. комитетінің бөлім дәрежелі Шахтер Даңқы" белгісінің
меңгерушісі (1990-1991), Жезқ. обл.
атқ. ком. төрағасының орынбасары, иегері. Алматы ПТИ бітірген (1960).
Жезқ. обл. әкімшілігі басшысының,
әкімінің орынбасары (1991-1995), Жезқазған кеніші №51-53 шахта-
ҚР Парламенті Сенатының депутаты
(1995). 1998 ж. бастап ҚР Парла- ларында "забойшы (1960-1961),
менті Сенаты аппаратының жауапты
қызметкері. "Құрмет белгісі" ордені- №51 шахтада кен шебері, учаске
мен және бірнеше медальдармен
марапатталған. бастығының көмекшісі (1961-1965),

КОНДРАТЕНКО Иван Васильевич- Батыс Жезқазған кенішінде учаске
(1924 - 1982) Солтүстік-Кавказда
тау-кен металлургия инст. (1956) бастығы, (1965-1967), №55 шах-
бітірген. (1960-1981), Жезқазған
тау-кен металлургия комбинаты тада бас инженер (1967-1970),
директорының орынбасары, байы-
ту фабрикасының цех бастығы, Батыс Жезқазған кенішінде бас
корпус бас инженері, директоры,
"НИПИцветмет" (1981-1982) инст. инженер, директор (1970-1973),
директоры болған. Еңбек Қызыл Ту
орденімен және бірнеше медаль- Шығыс Жезқазған кенішінде тау-кен
дармен марапатталған.
жұмыстары бойынша бас инженердің

орынбасары, директордың өндіріс

жөніндегі орынбасары, директор

(1973-1984), Қ.И.Сәтбаев атындағы

ЖКМК бас инженері (1984-1989),

Қазақ республикалық "Қазметалл"

салааралық іскерлік ынтымақтастық

қауымдастығы атқарушы дирек-

торының бірінші орынбасары,

атқарушы директоры (1989-1990),

Қазақ КСР сыртқы экономикалық

байланыстар жөніндегі мемлекет-

тік комитет төрағасының бірінші

орынбасары (1990-1991), Қазақ

КСР сыртқы экономикалық байла-

ныстар министрінің бірінші орын-

басары (1991-1994), ҚР Өнеркәсіп

және сауда министрі (1994), "Арни"

тысы жұмыртқа, дәрнәсіл, қуыршақ
ересек түрінен өтеді. Олардың
жұлдызқұрттары көбінесе түрлі
өсімдіктердің жапырағында, олар-
ды кеміріп жеп, зиян келтіреді.
Көбелектердің көңіл аударарлық
белгісі денесімен салыстырғанда
әлде қайда үлкен, түрлі-түсті болып
келетін екі жұп қанаты. Қанаттары-
ның бетіндегі тозаңдар мен ұсақ
қабыршықтар пішіндері әр түрлі
болып келетін хитинді пластинка-
лар. Екінші ерекшелігі қанатында
көлденең жүйкелер кездеспейді
деп айтуға болады. Үшінші ерек-
шелігі барлығының ауыз аппараты
АҚ кеңесшісі (1994-1995), "Алтын сұйық тамақпен қоректенуімен
тау" мемлекеттік инвестициялық- байланысты сорғыш болып келеді.
өнеркәсіптік корпорациясының Ол ұзын тұмсық түрінде болады
президенті (1995-1996), "Росши- да, жай кездерде спираль тәрізді
на-Интеграция" Қазақстан - Ресей ширатылып тұрады. Басында бір
бірлескен кәсіпорны ЖШС Бас жұп күрделі көзі, көбелектердің
директоры (1996-1997), көмір және әрбір тобында пішіні түрліше
металл мемлекеттік Евразиялық бір- болып келетін бір жұп мұртшасы
лестігінде ҚР Министрлігі өкілдігінің болады. Көбелектердің дәрнәсілдері
директоры (1997-2000), "Қазақмыс" жұлдызқұрттарының да өзіндік
корпорациясында жалпы мәселелер ерекшеліктері бар. Оны басқа
бойынша кеңесші-сарапшы (2000 ж. бунақденелілердің дәрнәсілдерінен
бастап). оңай ажыратуға болады. Өйткені
оның құрсақ сегменттерінде
бунақтарға бөлінбеген 5 жұп
жалған аяқтары болады. Жұлдыз
КӨБЕЕВА Зейнеп Көбейқызы құрттарының басы денесінен айқын
- (1913 ж.т.) алғашқы журналист бөлінген, ауызы кеміргіш, көкірек
қазақ қыздарының бірі. Партия сегменттерінде бунақтан тұратын
қызметкері. Алматыдағы Жоғарғы 3 жұп аяғы болатын организмдер.
партия мектебін бітірген. Жезқазған Көбелектердің жұлдыз құрттарының
ауд.парткомының бөлім меңгерушісі, денесі біркелкі ұзын түкшелермен
нұсқаушысы, телестудияның редак- жабылған. Кейбір түрлерінде
торы қызметтерін атқарған. Қалалық ондай түкшелер шоқ-шоқ болып
және облыстық әйелдер Кеңесінің орналасқан. Мұндай түкшелер
мүшесі. Жезқазған қаласының қорғану қызметін атқарады. Өйткені
Кұрметті азаматы. олар денесіндегі улы заттар бөліп

шығаратын бездермен байланысып
жатады. Жұлдыз құрттар көбінесе
КӨБЕЛЕК (Lepidortera)-бунақдене- өсімдіктердің жапырағымен қорек-
лілер отрядының негізгі түрлері. тенеді. Олардың түсі де түрліше
Олардың жұлдыз құрттарының кемі- болып келеді. Біреулерінің түсі
руге, ауыз қуысы соруға бейімделген. барынша ашық-сақтандырғыш
Оның екі қос қанаты қабыршықпен
қапталған. Көбелектердің түр-түсі болып келсе, екінші біреуінікі
алуан түрлі, гүлдің шірнесімен, өсімдіктердің түсіндей-бүркегіш
жеміс сөлімен қоректеніп, даму са- түсті болып келеді. Әдетте жұлдыз

тасылған. Зауыт іске қосылғаннан
кейін қорытылған мыс та түйе ке-
руенімен "Орынбор-Ташкент" темір
жолының негізгі торабы болған
Жосалы станциясына жеткізілген.
Экспедиция 375 шақырымдық Жо-
салы жолының бойындағы 18 бекетті
суретке, бейнетаспаға түсірді.

КӨПБАЕВ Аманжол (1941 ж.)Жамбыл

обл., Мойынқұм ауд., Бірлік с. туған.

Алматы зоотех.-малдәрігерлік инст.

(1965 ж), Алматы Жоғ. партия

мектебін (1981 ж) бітірген. Мал

дәрігері. 1981-1986 ж. Жаңаарқа

құрттары қуыршаққа айналатын және Ақадыр ауд. кеңшар бас мал

кезінде денесіндегі өрмек безінен дәрігері, ауд. ауыл шаруашылығы

сұйық заттар шығарады. Олар ауаға басқармасы бастығының орын-

шығысымен жіңішке жібек жіпке басары, ауд. ауыл шаруашылық

айналады. Оның әрбір түрі түрліше басқармасының бастығы, ауд. партия

мақсатқа пайдаланылады. Бір Комитетінің екінші хатшысы. 1978

түрінің жүлдыз құрты ондай жіпшені ж. жаңадан құрылған. Приозерный

ағаштың басынан жерге түсуге ауд. кеңес атқ. комит. төрағасы

пайдаланса, екінші түрлері (капуста болып сайланды. 1986 ж. қаңтарда

көбелегі) қуыршағын өсімдікке Жезқазған обл. ауыл шаруашылығы

бекітуге,үшінші түрлері өсімдіктердің бнд. комит. төрағасының бірінші

өркені, жапырағын орап, өзіне ұя орынбасары болып тағайындалды.

жасайды, жібек көбелектерінің 1988-1990 ж. Жезқазған обл. партия

жұлдыз құрттары оранып қуыршаққа комит. хатшысы. Кейін ҚР Ауыл

айналады. Жұлдыз құрттары шаруашылығы министрлігінде

жемісті, жапырақты, сабақты, гүлді қызмет атқарды. Екі "Құрмет

бүлдіріп, жеп үлкен зиян келтіреді. белгісі" орденімен (1976, 1982 жж),

Ал ересектері гүлді өсімдіктерді екі медальмен марапатталған.

тозаңдандыруға қатысатын пайдалы.

Сонымен қатар көбелектермен,

олардың жұлдыз құрттарымен КӨПБАЕВ Керімбай (1922-1979

құстар қоректенеді. Ж.) - Жезқазған өңірінің мәдени-

ағарту саласының өркендеуіне

Лайықты үлесін қосқан майдангер.

"КӨНЕ ЖОСАЛЫ ЖОЛЫМЕН" - та- Калинин, Белоруссия, Прибалтика

рихи-танымдық экспедиция. 2003ж. майдандарында болып, сұрапыл

мамыр айының 26-31 аралығында ұрыстарға қатысқан. ІІІ-ші дәрежелі

"Қазақмыс" корпорациясының Даңқ орденімен, "Жауынгерлік

Н.Валукинский атындағы мұражай- ерлігі үшін" және басқа да бірнеше

көрме кешенінің ұйымдастыруымен медальдармен марапатталған.

Жосалы жолымен мыс тасылғанына Жоғары Бас қолбасшының Алғыс

75 жыл толуына орай ұйымдас- Хатын алған. 1946-1953 ж. №16

тырылды. Қарсақбай мыс қорыту ФЗО мектебі директорының

зауытын салу қолға алынуына бай- орынбасары, Жезқ. қ-қ мәдениет

ланысты қажетті жабдықтар, азық- бөлімінің меңгерушісі (1953-1955),

түлік осы Жосалы жолымен түйемен Жезқ. қ-қ аткомы төрағасының

аймағы әкімшілік кеңесінің төрағасы,
Қаражал қаласының әкімі болып
қызмет атқарған. ҚР Парламенті
Мәжілісінің (1995 және 1999ж.)
екі мәрте депутаты, Парламент
Мәжілісі Төрағасының (2000-2004)
орынбасары. "Астана" (1998)
медалімен, "Парасат" (2000)
және ТМД парламентаралық
ассамблеясының "Достық" (2003)
ордендерімен марапатталған.

2004 ж. қазан айынан ҚР Төтенше
жағдайлар жөніндегі министрі. Қазір
ҚР Парламенті Сенаты төрағасының
орынбасары (2005 ж.).

бірінші орынбасары, Жезқ. "КӨРКЕМ" жабық акционерлік
телестудиясының (1960ж.) тұңғыш қоғамы Жезқ. қалалық әкімшілігі
директоры, "Қазмысқұрылыс" басшысының (2.09.1993) шешімімен
тресінде (1964-1976) кәсіподақ ком. құрылған. Ол "Ақбота", "Жәмилә"
төрағасы, кадрлар бөлімінің бастығы тігін ательелерін біріктіреді. "Көркем"
болып қызмет атқарған. ЖАҚ негізгі қызметі ерлер мен

әйелдердің, балалардың сырт

КӨПЕЕВ Мұхамбет Жұманазарұлы киімдерін, көйлектерін, бас киім-
(1949ж.т.) - Жезқазған кентінде дерін тігу, сондай-ақ кейбір киім
туған. Қазақ политинститутын түрлерін жөндеп қалпына келтіру
(1972) тау-кен инженері мамандығы болып табылды. Мекемелер мен
бойынша, Алматы жоғары кәсіпорындардың да тігін жұмысы
партия мектебін (1985), Алматы жөніндегі тапсырыстарын орындай-

мемл.университетін заңгер ды. Жабық акционерлік қоғамының
мамандығы бойынша (1998) басшысы - А.Жандәулет. Жезқ.-да
бітірген. Еңбек жолын (1972) алғашқы ателье "Шұғыла" (1965)
Жезқазған шахтапроходкалау қазіргі С.Сейфуллин бақжолындағы
тресі ғ65 шахтасында тау-кен тұрғын үйдің 1-ші қабатына орна-
шебері болып бастап, 1974ж.-дан ласса, екі қабатта жаңа үлгідегі
партия, кеңес қызметтерінде істеді. "Силуэт" ательесі 1972 ж. ашылды.
Никольский (қазіргі Сәтбаев қ.) Онда тігін және тоқыма бұйымдары
қалалық комсомол комитетінің фабрикасы мен цехының әкімшілігі
хатшысы, бірінші хатшысы, Жезді орналасты. Қазір үш қабат болып
аупарткомының (1985) екінші жаңартылған бұл ғимаратта "ЦУМ"
хатшысы, Қаражал қалалық атқару әмбебап дүкені мен "Жәмила" ате-
комитетінің (1986-1989) төрағасы, льесі бар.
обл.партия комитеті әлеуметтік-
экономикалық бөлімінің (1989-1990)
меңгерушісі, Жезқазған қалалық КӨРМЕ ЗАЛЫ (С.Сейфуллин бақ-
партия комитетінің (1990-1991) жолы, 26) - 1983 ж. желтоқсан
бірінші хатшысы, халық депутаттары айында Жезқазған қалалық атқару
қалалық кеңесі атқару комитетінің комитетінің және Республикалық
терағасы, 1991ж. желтоқсан айынан көркемсурет көрмесі директорының
Жәйрем-Атасу еркін экономикалық бұйрығымен Республикалық көрме

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 281

Түркменстан, Литва, Германия, Ис-
ландия жерлерінде өнер көрсеткен.
Әндері Қазақ радиосының "Алтын
қорына" жазылған. "Әнге ғашық
жүрек", "Көңілімнен ұшады кептер
өлең" өлеңдер жинақтарының, "Туған
жер", "Жылдың басы - Наурыз", "Ақ
тілек", "Шаттық қайда күлген", "Ана
деген", "Жезқазған", "Барлығы да
менікі", "Махаббатқа мың өртеніп",
т.б. да әндердің авторы. Жезқазған
қаласының құрметті азаматы.
(2004ж.)

залының бөлімшесі ретінде ашыл- КӨШЕКОВ Халел Көшекұлы- (1930)
ды. Көрме залының алғашқы ди- Батыс Қазақстан обл. Үрдін ауд.
ректоры - Қожақбаев Ж.Ж. 1997 ж. Өркен колхозында туған. Қазақ тау-
22 қыркүйектен бастап Жезқазған кен металлургия институтын (1954)
қалалық мәдениет бөлімінің бітірген. ЖКМК кеніштерінде, тау-
қарауында. Залдың жалпы көлемі кен зертханасында түрлі қызметтер
- 360 шаршы метр. атқарады. 1974ж. кандидаттық
Көрме залдың қазіргі директоры диссертациясын қорғайды. 40-тан
Кравченко Татьяна Евсеевна. астам ғылыми еңбектердің авторы,
сондай-ақ 7 авторлық куәліктің ие-
гері.

"КӨТЕРІЛІСШІ САРБАЗДАР" МОНУ-
МЕНТІ (1916 ж. ұлт-азаттық қозғ. КӨШЖАНОВ Ерғали Өмірзақұлы
қатысқан) 1982 ж. қаладан әуежайға (1953 ж.т.) - Қызылорда обл. Арал
шығар жол бойына орнатылды. қ-да туған. Рига азаматтық авиация
Ескерткіштің тарихи құндылығы инженерлер инст.-ын бітірген. Жезқ.
- ұлт-азаттық жолында күреске бірлескен авиа-эскадрильясында
шыққан жерлестерімізге арналуын- (1981 ж.) инженер-экономист, бас
да. Жезқазған-Ұлытау өңірлеріне экономист, 1994 ж. командирдің
маркетинг және өндіріс жөніндегі
А.Иманов, Ә.Жанкелдин бастаған орынбасары болған. Авиаэскадри-
ұлт-азаттық көтерілісінің оқиғалары льиа (1996ж.) "Жезқазған - Эйр"
да қатысты болған. АҚҚ болып құрылғанда вице-прези-
денті қызметін атқарды. 1997ж. бері
Авторлары: Л. Б. Пак және В. Н. Андреев.

"Жезқазған - Эйр" авиакомпаниясы-
КӨШЕНОВ Береке (1949 ж.т.) - әнші, ның президенті.

сазгер, ақын, ҚР еңбек сіңірген

әртісі (1998). Қарқаралы мал
дәрігерлік техникумын мал дәрігері КРИВОБОК Василий Федорович
1943ж. бастап Жезқазған
фельдшері мамандығы бойын-
ша (1971) бітірген. КОБОК-тың қаласында тұрған. Қарсақбай ФЗО-
"Көркемөнердегі жетістігі үшін" ме- ның электр-жөндеуші мамандығы
далінің (1988) иегері. 1975 ж. бастап бойынша курсын бітірген соң Кеңгір
"Жезкиік" ансамблінің әншісі, бүгінде электростанциясына жұмысқа

жетекшісі. Өзбекстан, Қырғызстан, жіберілді. 1953ж. қарашада

сіңірген мәдениет қызметкері
(1991). Москва мемлекеттік
мәдениет институтын режиссура
мамандығы бойынша бітірген (1972).
Жезқазғанда би театрын ұйымдас-
тырып, Б.Васильевтің "Бұл араның
тамылжыған шапағы", И.Друценің
"Біздің жастық шағымыздың құстары"
қойылымдарын сахнаға шығарған.
Жасөспірімдердің музыкалық теат-
рын ұйымдастырды (1979). "Күлкі
үшін - миллион", "Вестсайд хика-
ясы", "Күлкі үшін - екі миллион",
"Құдіретті комедия", "Орман жыры"
спектакльдерін, "Париж Құдай-
анасының соборы" рок-операсын
қойған. Ташкент, Бішкек, Челя-
бинск, Кемерово, Клайпеда, Виль-
нюс, Москва, Новосибирск, Алматы
қалаларында өткен фестивальдерге
қатысқан.

Жезқазған ЖЭО-на электрослесарь КСРО ҒЫЛЫМ АКАДЕМИЯСЫ
ҚАЗАҚСТАНДЫҚ БАЗАСЫ ҒЫЛЫ-
ретінде ауыстырылып, сонда МИ КЕҢЕСІНІҢ СЕССИЯСЫ. Бұл
сессия 1934 ж. КСРО Мемжоспа-
1998ж. қарашасына дейін еңбек ры, ҚазКСР Түстімет басқармасы,
Ауыр өнеркәсіп Халкомы шешімі-
етті. Қалалық Кеңеске екі рет мен Мәскеу қаласында өтті. Ғылы-
ми кеңес сессиясы жұмысында
депутат болып сайланған. "Құрмет Жезқазған өңіріндегі табиғи ре-
белгісі", ІІІ-ші дәрежелі " Еңбек сурстарды кешенді түрде зерттеу
мәселесі қаралды. Сессия еліміздегі
Даңқы" ордендерімен, бірнеше мысқа деген тапшылықты жою үшін
Жезқазған жер қойнауы байлығын
медальдармен марапатталған. игеру керектігін, ол үшін аса ірі та-
укен-металлургия өндірісі құрлысын
Жезқазған қаласының Құрметті дереу қолға алу қажеттігіне
айырықша маңыз берді.
азаматы.

КРИНИЦКИИ Игорь - байдарка КУЗНЕЦОВ Николай Алексеевич
мен каноэ есуден халықаралық - (1920.ж.т.) Қарқаралыда туған.
дәрежедегі спорт шебері, КСРО Алматыда ауылшаруашылық
(1987), Қазақстанның бірнеше институтын зоотехник мамандығы
дүркін чемпионы. Жаттықтырушысы бойынша бітірген. 1941 -46ж.
- Коптев Сергей Егорович. Қарқаралы, Қу ауданында
мамандығы бойынша жұмыс
КРЮЧКОВ Анатолий Александрович істеді. 1958ж. Жезқазған ауд.
(1947 ж.т.) - режиссер, ҚР еңбек бас зоотехнигі, 1959-74ж. ауд.
парткомның ІІ-ші хатшысы, Кеңгір

кеңшарының директоры, кадрлар масса құрайды. Майда немесе
жөніндегі инспектор қызметтерін жасырын кристалды түрлеріндегі
атқарды. 1990ж. бастап Кеңгір қоспалары: Ғе,03, S02, Н20. Куприт-
кеңшарында ардагерлер ұйымын тің түсі түрлі реңді: қызыл, кейде
басқарады. Обл., ауд. кеңестерге қорғасындай сұр, майда және жа-
бірнеше рет депутат болып сырын кристалды түрлері сұрғылт,
сайланған. "Құрмет белгісі", Еңбек сұр қызғылт. Сызықтағы түсі қызыл
Қызыл Ту ордендерімен, бірнеше - күрен (шынымен екінші рет үйкел-
медальдармен марапатталған. генде сарғаяды). Кристалының
Жезқазған қаласының Құрметті сынған жері алмазша жалтырайды.
азаматы. Қаттылығы 3,5-4, мортты; меншікті
салмағы 5,85-6,15 г/см3 (орташа
КНУРЕНКО Иван Андреевич 6). Жымдастығы октаэдр бойынша
(1927ж.т.) - запастағы полковник, нашар білінеді. Куприттің жұқалары
маңызды бөлім командирі. Әскери шала мөлдір келеді, жартылай өткіз-
бөлім командирі ретінде қаланың гіштік қасиеті бар. Куприт экзогендік
қалыптасуы мен дамуына үлкен әсерлер негізінде мыс және мысы
үлес қосқан. 20 жыл бойы қалалық мол кендердің сульфидтермен
депутаттар Кеңесіне сайланды және еқінші рет баю зонасында халько-
тұрақты комиссиясының төрағасы зин (Си2S +202+Н20 Сu20+Н2S04,),
болды. Жаппай көшіру жұмысы борнит секілді сульфидтердің
жөнінде қала әкімінің кеңесшісі тотығуынан түзіледі. Мыс кенінің ең
қызметін атқарған. Бірнеше медаль- жақсы кен минералы болып табыла-
дармен марапатталған. Жезқазған ды. Куприт Жезқазғандағы Сәтбаев
қаласының Құрметті азаматы. жөне Спасск кен орындарында кең
тараған.
КУПРИТ-(лат. сuprut.-мыс)-тотықтар КҮЗЕН (Мustelа)-сусар тұқымдасына
класының минералы. Химиялық жататын, жыртқыш аң, олар
формуласы Сu20. Химиялық құрамы кемірушілердің інінде тіршілік етеді.
Сu-88,8%, 0-11,2%. Кубтық синго- Денесі 13-53 см, салмағы 0,1-2,2
нияда кристалданады. Жеке крис- кг, денесі ұзынша келген, жүні
талдары октаэдр, додекаэдр, ине, үлпілдек, жұмсақ, түсі алуан түрлі
шаш тәрізді, көбіне ұсақ түйірлі болып қорегін іңірде, түнде аулай-
ды. Ол көлбақа мен кемірушілермен
қоректенеді. Сасық иіс шығаратын
бездері өте жақсы жетілген.Ол
қорғаныш құралы болып сана-
лады. Кәсіптік маңызы өте үлкен.
Жезқазған, Ұлытау далаларында
кездеседі.
КҮСЕНОВ Қабжан (1936 ж.)
Қарағанды обл. Ұлытау ауд. Ұлытау
округінде туған. Магнитогорскі тау-
кен металлургия инст. /1967 ж./, Ал-
маты Жоғ. партия мектебін /1982 ж./
бітірген. Инженер-технолог. Еңбек
жолын 1954 ж. қазанның бірінші
жұлдызында Қарсақбай мыс зауы-
тында бастаған. Жезқазған байыту

фабрикасының директорлығына фиялық экспедиция. "Кіші Жібек
жолы" экспедициясы Отырардан
дейін өсті. Фабриканы он жылдан Ұлытауға дейін ежелгі керуен-
шілер жолының сорабымен жүріп
астам басқарды. Қалалық кеңес атқ. өтіп, тарихи-танымдық деректер
жинақтады. Экспедиция материал-
комит. төрағасының бірінші орынба- дары негізінде телефильм түсірілді,
фотоальбом шығарылды. Экспеди-
сары /1976-1977 жж./, Жезқазған цияның ұйымдастыру комитетіне
Жезқ. облатком төрағасының орын-
кен-металлургия комбинаты парт- басары С.Қожамсейітов басшылық
жасап, керуен сапарына обл. тарихи-
комының хатшысы /1977-1985 жж./ өлкетану мұражайының директоры
Б.Қожахметов жетекшілік етті.
болды. XII (шақырылған Қаз. КСР

Жоғ. Кеңесінің депутаты. Жезқазған

қаласының Құрметті азаматы.

КІРПІ (Еrіnасеіdае)-бунақденелілер

отрядына жататын сүтқоректілер

тұқымдасы. Оның арқасын,

құйрығын тікенек ине басқан. Де-

несінің ұзындығы 13-27 см, салмағы

700-800 гр. Бау-бақшада, бұта ара- КІШІ сепкілгүл - Ғritillaria melagroides

сында, елді мекенде тіршілік етеді (Лалагүлдер тұқымдасы). Биіктігі

де, кешке жақын қорегін аулайды. 50 см жететін, әсем гүлдейтін

Қорегі: бунақдене, көлбақа, жылан жуашықты өсімдік, басында сиякөк
қоңыр түсті, бұлыңғыр шахмат
және ұсақ жәндіктермен қоректеніп тәрізді суреті бар ірі гүлі болады.
Гүлі темен қарай салбырап өседі.
өзіндік пайдасын тигізеді. Олар

қыста ұйқыға кетеді. Жылына бір

рет 3-4-тен балалайды. Көкек-мамыр айларында гүлдейді.

Ұлытау-Жезқазған өңірінде өзендер

"КІШІ ЖІБЕК ЖОЛЫ" - 1991 ж. шіл- жайылмаларында, шалғындарда
де-тамыз айларында Жезқазғанда
ұйымдастырылған тарихи-этногра- өседі. Популяция қоры аз, қорғауды

қажет етеді.

дегі фтизиатор-пульманолог. Қос-

танай обл. "Бурабай" өкпе аурула-

рына қарсы емдейтін (1973-1981)

санаторий диспансерді басқарған.

Жезқазған обл., кейіннен аймақтық

туберкулез аурулары диспан-

серінің өкпе-терапевтік бөлімінің

меңгерушісі (1981-2001) болған

жылдарда өкпе ауруларындағы па-

тогендік және дифферанцалдық диа-

гнозды дамытуға зор үлес қосқан.

Үш ғылыми еңбегі бар.

ҚАЖЕНОВ Сәкен Молдахметұлы

(1929 - 1989) - Жезқазған қаласында

кәсіптік-техникалық білім беру сала-

сын ұйымдастырушы, № 6 кәсіптік

мектептің тұңғыш директоры. Еңбек

жолын 14 жасында Ақмола облысы,

Атбасар ауданы "Новая жизнь" кол-

хозында бастаған. Ұлы Отан соғысы

жылдарындағы еңбегі бағаланып

"Ерен еңбегі үшін" медалімен ма-

рапатталды. 1951 ж. Қарағанды

индустриалды техникумына түсіп

1955 ж. бітіріп шыққан. Сол жылы

техникумда өндіріс шебері, оқытушы

болып қалады. 1957 ж. Жезқазған

ҚАБЫКЕНОВ Кенжетай Қабыкенұлы қаласына келіп №16 құрылыс учи-

(1949ж.т.)-мед.ғылым. кандидаты, лещесінде аға өндіріс шебері, оқу

ҚР денсаулық сақтау ісінің үздігі. бөлімінің меңгерушісі болып істе-

Қарағанды обл. Тельман ауд-да ген. 1965 жылы №36 Жезқазған

туған. Еңбек жолын Жезді ауд. құрылыс училищесіне директор

орталық ауруханасында (1973) пе- болып 1977 жылға дейін кәсіптік

диатр болып бастаған. Жезқазған білім беру жұмысын нәтижелі ұйым-

обл. денсаулық сақтау бөлімі дастырады. 1977-1980 ж. Жезқазған

(1978-1988) меңгерушісінің орын- мектепаралық оқу комбинатының

басары, обл. көп салалы аурухана- директоры, 1980 жылдан өмірінің

ның (1988) бас дәрігері, аймақтық ақырына дейін Жезқазған құрылыс

міндетті медициналық сақтандыру техникумының директоры болды.

қоры (1995) директорының орын- "Құрмет белгісі" орденімен, медаль-

басары, обл. Балалар үйінің (1996) дармен және Құрмет грамоталары-

бас дәрігері. 1997 ж. бері қалалық мен марапатталған.

денсаулық сақтау бөлімінің бастығы.

Аймақтағы денсаулық сақтау сала-

сына жүргізілген реформалардың ҚАЗАҚБАЕВ Әбдісәмет (1898-1959)
ұйымдастырушысы.
- Қазақстанның кеңес және қоғам

қайраткері. 1924-37 ж.. Ақмола

ауд. ауылдық Кенесінің хатшысы

ҚАДІРБЕКОВ Әбдіәшім Қадірбекұлы және төрағасы, колхоз төрағасы

(1947-2002)-жоғары кәсіби деңгей- болып істеді. 1937-38 ж. Ақмола

тынын бірлескен көшпелі ғылы-

ми сессиясы 1961 ж. 26 наурыз

1сәуір аралығында Жезқазған

қаласында өтті. Сессия жұмысына

600-ге жуық адам қатысты. Олар

- Қазақстанның" 100-ге тарта ұйым-

дары мен мекемелерінің, сондай-

ақ Мәскеу, Ленинград, Ташкент,

Свердловск, Челябі т.б. қалалардың

өкілдері. 154 ғылыми қызметкердің

6-ы КСРО және Қазақ КСР ҒА-ның

академигі, 8-і Қазақ КСР ҒА мүше-

корреспонденті, 5-ы ғылым докторы,

ауд. аткомы төрағасының орынба- 77-і ғылым кандидаты. Сессияда
сары, Қарағанды обл. аткомының Жезқазғандағы атқарылған жұмыс
төрағасы болды. 1938-47 ж. ҚазКСР қорытындысы, Үлкен Жезқазғанды
Жоғ. Кенесінің Президиумының дамытуға көкейкесті мәселелер,
төрағасы, Қазақстан КП ОК Бюро оларды шешудің алдағы жоспар-
мүшесі. Ол Қазақстан КП-нің 1-, лары және Жезқазған-Ұлытау
2-, 3-съездерінің және БК (б) П 18- аймағындағы жұмысшы күшін да-
съезінің делегаты. 1-2 сайл. КСРО мыту мәселелері сөз болды. 7 сек-
Жоғ. Кеңесінің және ҚазССР Жоғ. цияда 125 баяндама тыңдалды. Ол
Кеңесінің депутаты. 2 рет Ленин баяндамаларда Жезқазған геологи-
орденімен және т.б. орден, медаль- ясын, металлургиясын, энергетика-
дармен наградталды. Алматыдағы сын, су шаруашылығын, құрлысын,
Калинин көшесіңдегі 154-үйде Қ-қа көлік қызметін, ауыл шаруашылығы
мемор. тақта орнатылған. Алматыда мен денсаулық сақтау саласын
Қ. атында көше бар. өрістетудің өзекті мәселелері

қозғалды. Әсіресе, Қ.И.Сәтбаевтың

"Жезқазған-Ұлытау аймағының

ҚАЗАҚБАЕВ көшесі- қаланың 92- минералды ресурстары", "Үлкен
ші орамындағы Аманкелді көшесі
мен Марғұлан көшесі аралығында Жезқазғанды дамытудағы геология-
орналасқан. Көше бойында не- ның міндеттері", "Жезқазған-Ұлытау
гізінен 1-2 қабатты үйлер. Көшені аймағының металлогениясы мен
Түсіпбеков, Жамбыл, Уәлиханов, геологиясының негізгі элемент-
Металлург, Нұрпейісова көшелері тері" деп аталатын баяндамалары
қиып өтеді. Қазақбаев Әбдісәмет ерекше қызығушылық туғызды.
(1898-1959)-Қазақстанның мемлекет М.Бепежанов ("Жезқазған шахта-
және қоғам қайраткері. 1938-47ж. ларында жаңа технология негізінде
ҚазКСР Жоғ.Кеңесі Президиумының еңбек өнімділігін арттыру және кен
төрағасы, Қазақстан КП ОК Бюро өндіруді дамытудың перспективала-
мүшесі. Мемлекеттік қайраткер ры"), П.Матюшин ("Жезқазған кен
Ә.Қазақбаевтың құрметіне аталған. орны шикізатын кешенді пайдалану
мәселелері"), Н.Богданчиков (Мар-

ганец кен орындарының Жезқазған

ҚАЗАҚ КСР ҒЫЛЫМ АКАДЕМИ- тобы") жасаған баяндамапар да
ЯСЫ Қазақ КСР Геология және зор ықыласпен қабылданды сессия
жер байлығын қорғау министрлігі, жұмысының қорытындысы 4 томдық
Қарағанды хал. шар. кеңесі және "Үлкен Жезқазған" жинағында жарық
Жезқазған кен байыту комбина- көрді.

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 287

бөлімшесі, оның құрамында Жезкент
кен байыту және мыс-химия
комбинаттары бар (жылына 125
мың т. мыс концентратын, 100 мың
т. мырыш концентратын шығарады);
көмір кәсіпорындары (жылына-10
млн. т. көмір); электростанциялар
департаменті, оның құрамында
3 жылу-электр орталықтары бар
(5млрд. кВт./сағ.); мыс ширатпасын
шығаратын(жылына 60 мың т.) завод;
эмальды сым шығаратын завод;
кабельді-өткізгіш өнімдер өндірісі.
Осылардың барлығын қосқанда
корпорацияда 67 мың адам еңбек
"ҚАЗАҚМЫС" КОРПОРАЦИЯСЫ етеді.4-ші және 5-ші сатыдағы
Қазақстандағы кен-металлургия жаңа өнімдер шығару игерілген:
кешенінің ең қуатты, ірі компаниясы. мыс ширатпасы , құйма алтын,
Оның кен кездері мен көмір түйіршіктелген күміс, зергерлік
шығатын ошақтары, электр қуаты бұйымдар. Зергерлік бұйымдардың
байыту өндірісі, мыс және мырыш барлығы шетелдерге өткізіледі.
заводтары өзіне тән автомобиль, Балқаш қаласында ТМД елдері
теміржол және әуе көліктері, қазіргі бойынша бірінші рет автоклавты
заманғы телекоммуникациялық ерітінділеудің ғылыми-ауқымды

желілері мен білікті кадрлары экологиялық тазалау технологиясы
бар. "Қазақмыс" корпорациясының пайдаланылатын металды мырыш
тарихы Қарсақбайдағы мыс өндіретін завод іске қосылды.
қорыту заводында (19.10.1928 ж.). Бұл кәсіпорынның іске қосылуы
Жезқазған кенінен Қазақстандағы кен шикізатын пайдаланудың
алғашқы қара мыс алу кезінен кешенділігін арттыруға мол
басталады. 1943 ж. Жезқазған мүмкіндік береді. Корпорацияда
мыс комбинаты, Жезқазған кен- Балқаш маңы және Жезқазған
металлургия комбинаты (кейінірек өндірістік аймақтарындағы қоршаған
"Жезқазғантүстімет" АҚ) құрылды. ортаның жағдайын жақсарта түсетін
"Жезқазғантүстімет" АҚ базасында экологиялық бағдарлама жүзеге
(1995 ж.) "Қазақмыс" корпорациясы асырылуда. Шикізат базасын дамыту
құрылған болатын. Қазір "Қазақмыс" мақсатында Жыланды, Нұрқазған,
кор-сы Қазақстанның барлық мыс Юбилейный-Снегирихинск, Шатыр-
өндіретін кәсіпорындарын біріктіріп көл, Абыз, "Саяқ-4" кеніштері,
отырған әлемдегі мыс өндірушілердің Жезқ. № 67-шахта іске қосылды,
алғашқы ондығына енетін танымал Артемьевск, Жаман Айбат кен
компанияға айналды. көздерін игеру жұмыстары
Корпорация құрамында бүгінде қарқынды жүруде. "Қазақмыс"
мына ірі өндіріс орындары бар: корпорациясы әлеуметтік бағыт
Жезқазған кен-металлургия комби- ұстанған компания. Корпорация
наты (жылына 250 мың т. шақпақ мыс балансында 90-нан аса ірі әлеуметтік
өндіреді), оның өнімі әлемдік сапада сала нысандары бар: медициналық-
МООК 99,99% болып бағаланады; санитарлық бөлімшелер қалпына
"Балқаштүстімет" ӨБ (жылына келтіру орталықтары, санаторий-
-180 мың т. шақпақ мыс береді, лер(Ресейдің Железноводск қ-да
100 мың т. металды мырыш өндіру "Лесной" санаторий сауықтыру орны
жоспарланған); "ВостокКазмедь" бар), шипайжайлар, мектепке дейінгі

мекемелер, балаларды сауықтыру ді. Жатып ем алатын 300 төсектік

кешендері, мәдениет үйлері мен аурухана және күніне 800 адам

сарайлары, спорт сарайлары, қабылдайтын емхана кешені, сондай-

стадиондар, жүзу бассейіндері, ақ қонақ үй, негізгі қызметкерлерге

қонақ үйлік-іскерлік кешендері, арналған тұрғын үй сияқты сервистік
емдеу нысандары бар орталық 2000 ж.
республикадағы үздік
орындарының бірі - Жезқазғандағы наурыз айынан бері жұмыс істейді.
Онда жатып емделетін жандандыру
мед. орталық. және үдемелі терапия, жүйке, жүрек,

бүйрек, көз, гинекология аурула-

"ҚАЗАҚМЫС" КОРПОРАЦИЯСЫНЫҢ ры, хирургия, балалар белімшелері,
САҚТАНДЫРУ төрт операциялық модулі бар.
КОРПОРАТИВТІК
КОМПАНИЯСЫ ЖАҚ-ы 2001 жылдың Функциональдық диагностикалық
16 қаңтарында құрылды. Бас офисі бөлімі қазіргі заманның ең озық ком-
Жезқазған қаласында орналасқан. пьютерлік аппаратураларымен, оның
Сәтбаев ішінде барлық ішкі органдардың
Қарағанды, Балқаш,
қалалары мен Жезкент, Белоусов- жағдайын жете анықтауға мүмкіндік
ка, Усть-Таловка поселкелерінде беретін ультрадыбыстық Асusо№
сақтандыру компаниясының өкіл- "Seguiа-512" қондырғысымен, ми-
дігі жұмыс істейді. Құрылтайшысы окард инфарктың саралап беретін
- "Қазақмыс корпорациясы" ЖШС. цифрлы электрокардиографпен,

Компанияның балансы 221 млн 323 өкпе сырқаттарын дәлме-дәл

мың теңгені құрайды (01.02.04). анықтайтын компьютерлік спирогра-

Сақтандыру қызметінен түскен фиямен жарақталған. Орталықта 76

таза табыс - 1 млн 020 мың теңге. ғыл. кандидаттары, жоғары дәрежелі

Жарғылық капитал және сақтандыру дәрігерлер еңбек етеді. Бас

қоры мемлекеттік бағалы дәрігері - мед. ғылым. кандидаты

қағаздармен және банк депозиттері- В.М.Моторыкин.

мен инвестицияланған. Құрылғаннан

бері компания тұрғындарға шығын

орнын толтыру мақсатында 800 млн ҚАЗАҚСТАН КОРЕИЛЕРІ ҚАУЫМ-
теңге көлемінде төлем жасады. Ком- ДАСТЫҒЫНЫҢ ЖЕЗҚАЗҒАН ФИ
пания мамандары "Қазақмыс корпо- ЛИАЛЫ (ҚКҚЖФ) - корей мәдени
рациясы" ЖШС еңбеккерлері үшін орталығы. Мақсаты - корей тілін,
тиімді сақтандыру бағдарламасын тарихы мен мәдениетін, салт-
әзірлеген. Компанияда біліктілігі дәстүрлерін насихаттауға бағыт-
жөнінде куәлігі, лицензиялары талған мәдени-ағарту жұмыстарын
бар мамандар жұмыс істейді. жүзеге асыру, басқа ұлттардың

"Қазақмыс" корпорациясының кор- мәдениетін тереңдей танып-білу.

поративтік сақтандыру компаниясы" Алғашында 1990 ж. 28 қазанда

ЖАҚ-ы Басқармасының төрағасы ынталы топ болып ұйымдасты.

- Тұрсынбаев Ғалым Қарабайұлы. Жетекшісі - Ли Е.И. 1996 ж. 12

желтоқсанда Қазақстан корейлері

қауымдастығының кезектен тыс IV

"ҚАЗАҚМЫС" КОРПОРАЦИЯСЫ- құрылтайында қауымдастықтың

НЫҢ МЕДИЦИНАЛЫҚ ОРТАЛЫҒЫ Жезқазған филиалы туралы ере-

кәсіпорын еңбеккерлерінің бас же бекітілді. 1998 ж. 17 маусымда

емдеу-прафилактикалық мекемесі ҚКҚЖФ ресми тіркелді. Төраға бо-

болып табылады. Баланстық құны 77 лып Хан В.А. сайланды. Орталық жа-

млн. А Қ Ш доллары тұратын орталық нында "Диндаллэ" ансамблі жұмыс I

кешені 1997ж. пайдалануға беріл- істейді.

ингуш, татар-башқұрт, украин-бе-

лорус, еврей мәдени орталықтары

"ҚАЗАҚСТАН КАЖЫЛАРЫ" қауым- негізінде құрылып, 1997 ж. жұмысы

дастығы 2004 ж. құрылды (төрағасы тоқтатылды. Сәтбаев, Қаражал,

Әнуар қажы Жүнісов). Сол жылы Балқаш қалаларында бөлімшелері

қауымдастықтың Жезқазған жұмыс істеді. ҚХАЖКА ұйымдасты-

бөлімшесі құрылды. Төрағасы руымен Қазақстан халықтары өне-

- Болат қажы Байғабылов. Құрамы- рінің облыстық I фестивалі (1996)

на үш адамнан тұратын алқа жұмыс өткізілді, "Алтын шаңырақ" кітабы

істейді. (Ибраев 3., Сыздыманов жарық көрді. Жыл сайын 18-27

Ә., Байғабылов Б.). 1993 жылдан мамыр аралығында славян жазуы

бастап қажылық сапарға барған мен мәдениеті күндері, теледидар

жезқазғандықтар мыналар: арқылы "Достық экраны" айдары-

1991-93, 94 жылы қажылыққа барған: мен хабарлар ұйымдастырылды.

Исмайлов Яхияқажы Абдоллаұлы. ҚХАЖКА квотасы бойынша үш не-

1993 ж. қажылыққа барғандар: Аку- міс, төрт украин, екі поляк, бір вен-

баев Әубәкір қажы, Әуелбекова Рай- гер, бір шешен, бір татар ұлтының

хан қажы Сұлтанғазықызы, Әкбаров өкілі Жезқазғандағы жоғары оқу

Серікбай қажы, Бекқожатегі Өмірзақ орындарына түсті. ҚХАЖКА-ның

қажы, Құлманов Тоғанбай қажы, алғашқы мүшелері - облыс әкімі

Шакенов Мақсұт қажы, Шәкенова Нағыманов Қ.И., облыстық мәслихат

Шарипа қажы. хатшысы Есенов Ү.Б., мәдениет

1994 жылы қажылыққа барғандар: басқармасының орынбасары Пав-

Әбілдина Биғаш қажы Бұқарбайқызы, лова М.С., "Жезқазғантүстімет" АҚ

Бөлендин Теңізбай қажы, Накишева президенті Урумов Т.М., шешен-

Күләй қажы, Мусаев Насрұлла қажы, ингуш мәдени орталығының жетек-

Татриев Алиасхаб қажы, Ыбыраев шісі Чумакова З.С., корей ұлттық

Асан қажы. орталығының жетекшісі Ли Е.И.,

1996-2002 жылдар аралығында Балқаш қалалық "Білім" қоғамының

қажылыққа барғандар: лекторы Еськова З.И., Сәтбаев

Алданазаров Тұрсын қажы, қаласы №4 орта мектеп мұғалімі Гу-

Байғабулов Болат қажы Есетұлы, шул И.Н., Балқаш қалалық "Возрож-

Бейсенбек Ардақ қажы Мұзарапұлы, дение" неміс қоғамының жетекшісі

Болатбекова Нұрлыхан қажы, Триллер А.А. ҚХАЖКА атқарушы сек-

Бахаваддинов Убайдулла қажы ретариатының меңгерушісі - Төлеу

Омарханұлы, Сыздыманов Абдрах- Ботайұлы Қалиев.

ман қажы, Сағынбекова Орынтай

қажы, Сәрсенбаев Нұрғали қажы,

Кәкеев Рамазан қажы Әбішұлы, "ҚАЗАҚТЕЛЕКОМ" қалалық станция-

Исатайқызы Күлзейнеп қажы сы бүгінде Жезқ. қаласымен қатар

Шамбұлов Тағанбай қажы, Ыбыраев осы аймақтағы елді мекендердің

Асанұлы Заукен қажы. барлығын еліміздің және әлемнің кез-

2003 жылы қажылыққа барғандар: келген жерімен байланыстыратын

Ақылбаев Қодан қажы, Жақашұлы кәсіпорын болып отыр. Жезқазғанда

Ибадолла қажы. 1954 ж-ға дейін телефон байланысы

барынша қарапайым болды. 40-тан

560-қа дейін ғана нөмірлері бар

ҚАЗАҚСТАН ХАЛЫҚТАРЫ АССАМБ- қолмен бұралатын телефон стан-

ЛЕЯСЫНЫҢ ЖЕЗҚАЗҒАН ОБЛЫСЫ циясында 100 телефоншы және

ӘКІМІ ЖАНЫНДАҒЫ КІШІ АССАМ- ауамен тартылған сымдарға күтім

БЛЕЯСЫ (ҚХАЖКА), 1995 ж. 17 жасаушылардың үлкен тобы жұмыс

ақпанда корей, орыс, неміс, шешен- істеді. 1000 нөмірлік алғашқы АТС

ҚАЗАҚ-ТҮРІК ЛИЦЕЙІ

Жезқазғанда 1955ж., Жезқазған 1997-1998ж.ж.-Етред Саглам

кентінде 2000 нөмірлік АТС 1963 1998-2001ж.ж.-Ержан Өзтүрік

ж. пайдалануға берілді. Жезқ-да 2001-2002 оқу жылынан бастап

1986 комбинат саласының АТС-ы Жамал Уакыроглу директор болып

жаңартылып, 3 мың нөмірге жетсе, келді. Лицейдің 22 кабинеті компью-

Байланыс министрлігіне қарасты терленген, әлемдік стандартқа сай

телефон желілері де барынша жетіл- жабдықталған, 16 компьютер интер-

ді. 1973 ж. 11 мамырында құрылған нетке қосылған.

Жезқ. қ-қ өндірістік-техникалық

байланыс орталығы жедел байла-

ныс қызметінің сапасын арттыру ҚАЗАНҒАП Төлеутай Махметұлы

мақсатында (30.03.1984) Жезқ. қ-қ (1950 ж.т.) - суретші. Абай атындағы

телефон-телеграф станциясы болып ҚазПИ-ның көркем сурет және гра-

қайта құрылды. Қалалық телефон фика факультетін бітірген (1974).

станциясының таратылуына байла- Алматы облысы Ұзынағаш ауданын-

нысты (31.05.1993) қалалық телеком- да Ж.Жабаев атындағы ұжымшарда

муникация және облыстық байланыс мұғалім (1974-1976), ҚазПИ-нда

кәсіпорын болып құрылған. Қазір оқытушы (1976), ЖезПИ сурет және

аймақтың негізгі байланыс жүйесі сызу кафедрасында оқытушы (1976-

"Қазақтелеком" АҚ қалалық дирек- 1980), аға оқытушы (1980-1981),

циясының еншісінде. Жезқазған меңгеруші (1981-1985), Москва пе-

телекоммуникациясында алты АТС, дагогтік институтында стажер-ізде-

"Квант", "Рутель" станциялары, 33500 нуші (1985-1986), ЖезПИ сурет және

(2002ж.) телефон нөмірлері бар. Ди- сызу кафедрасында аға оқытушы

ректоры - Дүйсенбеков Нұрлан. (1986-1994), Жезқазған қаласының

бас суретшісі (1994-1996), ЖезУ

дизайн, бейнелеу өнері және тех-

ҚАЗАҚ-ТҮРІК ЛИЦЕЙІ 1993 жылы нология кафедрасында аға оқытушы

Қазақстан Республикасының Прези- (1996-2001), меңгеруші (2001-

денті Н.Ә.Назарбаев пен Түркияның 2004). Жезқазған қалалық "Қазақ

сол кездегі Президенті Тұрғыт Өзал- тілі" қоғамының төрағасы (1995

дың қолдауымен қазақ-түрік лицейі ж. бастап). Қ. - 4 оқу-әдістемелік

ашылды. Қазіргі таңда лицейде 10 құралдың, 15 ғылыми-әдістемелік

сыныпта 235 оқушы оқиды. Қазақ- мақаланың авторы. Шығармашылық

түрік лицейінің Халықаралық олим- жұмыстары бірнеше мәрте

пиадаларда математика, физика қалалық, облыстық, республикалық

пәндері бойынша 3 оқушысы алтын, көрмелерге қатысқан.

2 оқушысы күміс, 1 оқушы қола

медальдармен марапатталды. Олар:

Рүстем Медетов- (1996ж.) "Алтын "ҚАЗМЫСҚҰРЫЛЫС" тресі - Жезқ.

медаль" Әнуар Битанов- (1997ж.) мен бұрынғы Никольский қалаларын,

"Қола медаль", Дархан Шабарханов- олардың нысандарын салған ірі

(1997ж.) "Күміс медаль", Виталий құрылыс кәсіпорны. КСРО Халық Ко-

Цваер- (1997ж.)- "Күміс медаль", миссарлары кеңесінің (20.06.1944)

Марат Қалыбеков- (1999ж.) "Алтын өкімімен "Қазмысқұрылыс" құрылыс-

медаль", Ернұр Рысмағанбетов- монтаж тресі құрылған болатын.

(2002ж.) "Алтын медаль", "Абсо- Алғашқыда тресте қуаты аз ағаш

лют чемпионы" және "Алтын белгі" өңдейтін, жөндеу-механикалық тас

жүлдесіне ие болды. Лицейдің ди- карьері, 20-ға жуық ескі автомаши-

ректорлары болып әр жылда істе- насы, 1 экскаватор, 21 ат, 13 өгіз

гендер: болды. Трестің бірінші басқарушысы

1993-1997ж.ж.- Орхан Ергут (1944-1948) Шатилов Даниил Павло-

291Жезқазған энциклопедиялық анықтама

вич. Бастапқы кезеңде тресте Руд- шаруашылығы мен денсаулық

строй, Жилстрой, Гидрострой және сақтау саласын өрістетудің өзекті

Промстрой атты 4 құрылыс ұйымы мәселелері қозғалды. Әсіресе,

болды. Түсті металлургия базасын Қ.И.Сәтбаевтың "Жезқазған-Ұлытау

дамытқаны және оның құрылысына аймағының минералды ресурстары",

зор үлес қосқаны, Үлкен "Үлкен Жезқазғанды дамытудағы
Жезқазғанның күрделі құрылысын геологияның
ойдағыдай орындағаны үшін КСРО "Жезқазған-Ұлытау міндеттері

аймағының
Жоғарғы Кеңесі Президиумының металлогиясы мен геологиясының
1966 ж. 13 тамыздағы Жарлығымен негізгі элементтері" деп аталатын
"Қазмысқұрлыс" тресінің ұжымы баяндамалары ерекше қызығушылық
Еңбек Қызыл Ту орденімен туғызды. М.Бөпежанов ("Жезқазған
марапатталған. Трест (11.10.1993) шахталарында жаңа технология
"Қазмысқұрылыс" акционерлік негізінде еңбек өнімділігін арттыру

қоғамына айналды, (16.06.2000) және кен өндіруді дамытудың
"Қазмысқұрлыс" АҚ жабылды. Қазір перспективалары"),
олардың бас кеңсесінде "Қазақмыс" П.Матюшин
корпорациясының құрылыс-монтаж
тресі орналасқан. ("Жезқазған кен орны шикізатын
кешенді пайдалану мәселелері"),
Н.Богданчиков (Марганец кен

орындарының Жезқазған тобы")

ҚАЗАҚ КСР ҒЫЛЫМ АКАДЕМИЯСЫ жасаған баяндамалар да зор
Қазақ КСР Геология және жер ықыласпен қабылданды сессия
байлығын қорғау министрлігі, жұмысының қорытындысы 4 томдық
Қарағанды хал. шар. кеңесі және
Жезқазған кен байыту комбинатының "Үлкен Жезқазған" жинағында жарық
көрді.

бірлескен көшпелі ғылыми сессиясы

1961 ж. 26 наурыз - 1сәуір ҚАЗ ТӘРІЗДІЛЕР (Аnseritormes)-
жалпақ тұмсықтылар отрядына жа-
аралығында Жезқазған қаласында татын су құстары. Оның мойны ұзын,
аяғы төрт башайлы, алдыңғы үшеуі
өтті. Сессия жұмысына 600-ге жуық жарғақты келеді, тұмсық жиегінде
тістеріне мүйізтектері (пластинка-
адам қатысты. Олар - Қазақстанның лары) болады. Қауырсыны түгелдей
мамықты. Қаз тәрізділердің түрлері
100-ге тарта ұйымдары мен әртүрлі болады. Мекиені қоразынан
ірілеу, түсі ашықтау келеді. Салмағы
мекемелерінің, сондай-ақ Мәскеу, 200 г-нан (шүрегей), 12-кг-ға (аққу)
дейін барады. Ұясын су маңындағы
Ленинград, Ташкент, Свердловск, жерге, тайыз су бетіне, ағашқа,
інге, кеуекке, жартасқа салады.
Челябі т.б. қалалардың өкілдері. Ұясына мамық шөп төсейді. 5-20
жұмыртқа салып, оларды 20-40
154 ғылыми қызметкердің 6-ы күн басады. Жынысы 2-4 жасында
жетіледі. Құрақ өркенімен, өсімдік
КСРО және Қазақ КСР ҒА-ның тамырымен, ұсақ балықтармен
және омыртқасыз су жәндіктерімен
академигі, 8-і Қазақ КСР ҒА мүше- қоректенеді. И. Мирхашимов.

корреспонденті, 5-ы ғылым докторы,

77-і ғылым кандидаты. Сессияда

Жезқазғандағы атқарылған

жұмыс қорытындысы, Үлкен

Жезқазғанды дамытуға көкейкесті

мәселелер, оларды шешудің алдағы

жоспарлары және Жезқазған-

Ұлытау аймағындағы жұмысшы

күшін дамыту мәселелері сөз болды.

7 секцияда 125 баяндама тыңдалды.

Ол баяндамаларда Жезқазған

геологиясын, металлургиясын,

энергетикасын, су шаруашылығын, ҚАЗЫБЕКОВА Мағрипа Мырза-
құрлысын, көлік қызметін, ауыл ғұлқызы (1903-1962ж.ж.) ОАМУ-нің

шағын көше. Бұлқышев, Мұқанов,
Нұржанов көшелерін қиып өтеді.
Көше бойында негізінен бір-екі
қабатты үйлер. Қазыбеков Смағұл
Сүлейменұлы (1897-1938ж.ж.)
қазақтың ішінен шыққан алғашқы
агроном, биолог-генетик ғалымда-
рының бірі. Оның зайыбы Қазыбе-
кова Мағрипа Мырзағұлқызы (1903-
1962ж.ж.) КСРО денсаулық сақтау
ісінің үздігі, Қазақ КСР-іне еңбек
сіңірген дәрігері.

медицина факультетін бітірген. ҚАЗЫБЕКОВ Смағұл Сүлейменұлы
1938-28.7- 1947ж.-1.10 аралығында (1897ж.т.) Жезқазған жерінде
Қарлагта түрмеде отырды. Осы дүниеге келген. Алғашқы ұстазы
қамауда отырғанда дәрігер қызметін Ж.Ниязбеков. 1913ж. Омбы а.ш.
атқарды. 1974 жылға дейін Балқаш училищесінің мәдени-техникалық
қалалық ауруханасының жұқпалы бөліміне түсіп, оқиды. 1917ж. 25
аурулар бөлімшесінің меңгерушісі тамызда С.С.Қазыбеков Ақмола
болып үздіксіз қызмет етті. Мағрипа обл. Көшіқон басқармасының есеп-
Мырзағұлқызы 1956ж. 27 шілдеде санақ бөліміне халық санағына
Түркістан әскери округінің әскери көмектескен. 1922ж. Мәскеудегі
трибуналының шешімімен ақталды. Тимирязев ат. ауыл шаруашылық
Оның ұзақ жылғы кәсіби еңбегі ес- акад. тәмамдады. Атақты акад.
керіліп, Еңбек Қызыл Ту орденімен Н.И.Вавиловтың шәкірті. Қазақтың
марапатталды. КСРО денсаулық ең алғашқы агроном биолог-гене-
сақтау ісінің үздігі, Қазақ КСР-ны тик ғалымдарының бірі. 1920 жыл-
еңбек сіңірген дәрігері. дардың аяғында Солтүстік және
Оңтүстік Америкада Н.И.Вавиловтың
ҚАЗЫБЕКОВТЕР көшесі - қала- ботаника-агрономдық экспедици-
мыздың Рыбачий елді мекеніндегі ясының құрамында болған. 1925ж.
Бұлқышев көшесі мен Мұқанов Қазақ АКСР-да құрылған жершар-
көшесі аралығында орналасқан халкомиссариатында жұмыс істеген.
1925-26 ж.ж. Англияға тәжірбие ал-
масу үшін барған топтың құрамында
болды. 1937ж. тұтқындалып, 1938 ж.
ату жазасына кесілді.

ҚАПА ӘКІМІ - Жезқ. қ-ның атқарушы
билік органы болып табылады. ҚР
Жоғарғы Кеңесі Президиумының
қаулысына (8.09.1992 ж.) сәйкес
бұрын орысша транскрипциясында
қала атауы "Джезказган" болып жа-
зылып келсе, енді "Жезказган" деп
жазылатын болды. 30.07.1995 ж.
қабылданған ҚР Конститутциясының
87-бабы 3-тармақшасына сәйкес
жергілікті атқарушы органдарды

тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік- болып қайта құрылды. ҚБЖК кітап

тердің әкімдері басқаратын болды. қоры - 122643, тұрақты оқырманы

ҚР "Қазақстан Республикасындағы - 5265, мерзімді басылымдар жинағы

жергілікті мемлекеттік басқару ту- -102. Оқырмандарға қызмет

ралы" (23.01.2001 ж.) заңына сәйкес көрсету, әдістемелік, анықтамапық-

қала әкімі жанындағы алқа орнына библиографиялық, кітаптарды сақтау

қала әкімі жетекшілік жасайтын және өңдеу бөлімдері жұмыс істейді.

алқалы атқарушы орган - Жезқазған 1998 ж. бастап жаңа ақпараттық тех-

қаласының әкімдігі құрылды. нологиялар қолданыста. Директоры

Құрамы 9 адамнан тұратын қала - Капкеева Ш.Қ.

әкімдігі қалалық мәслихаттың

XV сессиясының (30.06.2001ж.)

шешімімен мақұлданған. Әкімдік ҚАЛАЛЫҚ "ҚАЗАҚ ТІЛІ" ҚОҒАМЫ

пен қала әкімінің ақпараттық- 1990 ж. 18 мамыр айында

аналитикалық, ұйымдық-құқықтық құрылғаннан бері мемлекеттік тілді

және материалдық-техникалық дамыту бағытындағы түрлі шара-

қызметін 6 бөлімнен тұратын қала ларды ұйымдастырып, жүзеге асы-

әкімінің аппараты жүзеге асырады. румен айналысып отырған қоғамдық

1. Ұйымдастыру және кадрлармен ұйым. Қоғамның алғашқы төрағасы

жұмыс бөлімі. 2. Бақылау және (18.05.1990 - 27.05.1992ж.) Төлеген

құжаттық қамтамасыз ету бөлімі. 3. Нұрмағанбетұлы Бүкіров, одан

Ішкі саясат және әлеуметтік салалар кейін (27.05.1992 - 1995 ж.) Асқар

бөлімі. 4. Мемлекеттік-құқықтық Ермекбаев, 1995 ж. мамыр айы-

жұмыстар бөлімі. 5. Тұрғын үй- нан бері Төлеутай Махметұлы

коммуналдық шаруашылықты Қазанғап болып келеді. Қоғамның

жедел басқару және реформалау ықпал етуімен Жезқ. қ.-да №11

бөлімі. 6. Қаржы - шаруашылық "Бөбек", №30 "Ертөстік" сияқты

бөлімі. Қала әкімі және үш селоның бірыңғай қазақ тілінде тәрбие бе-

- Кеңгір, Малшыбай, Талаптың әкім- ретін балабақшалары, орыс бала

дері саяси мемл. қызметші болып бақшаларында қазақ топтары, №5

саналады. Олардың аппаратындағы және №22 орта мектептерден қазақ

қалған қызметкерлер әкімшілік сыныптары ашылды.

мемл. қызметшіге жатады. Қалада

бұдан басқа қала әкімінің 9 дербес

басқарушы органдары бар. ҚАЛАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК МҰРАҒАТ

(ҚММ) 1956 ж. ашылды. 1963 ж.

Қазақ КСР Министрлер кеңесінің

ҚАЛАЛЫҚ БАЛАЛАР МЕН қаулысына сәйкес Қарағанды об-

ЖАСӨСПІРІМДЕР КІТАПХАНАСЫ лысы мемлекеттік мұрағатының

(ҚБЖК) (Халықтар достығы мен бөлімшесі болды. Жезқазған, Қара-

мәдениет үйі) - мәдени-ағарту, жал қалаларын, Жезді, Жаңаарқа,

әдістемелік-ақпараттық бағытта, Ұлытау аудандарын қамтыды. 1973

мектеп және оқу орындарынан тыс ж. 9 қыркүйекте жаңадан ашылған

білім беретін мекеме. 1973 ж. 1 Жезқазған облыстық мемлекеттік

сәуірде Қазақ КСР Министрлер мұрағатына айналдырылды. 1997

Кеңесінің қаулысымен Жезқазған ж. Қарағанды облысы әкімінің

облыстық балалар кітапханасы шешімімен облыстық мемлекет-

болып ашылды. Жалпы кітап қоры тік мұрағаттың бөлімшесі, 1998

- 6771 болды. 1994 ж. Халықтар ж. Жезқазған қаласы мемлекеттік

достығы мен мәдениет үйіндегі 660 мұрағаты болып құрылды. Мұрағат

шаршы метрлік жаңа мекен-жайға осы заманғы ғимаратқа орналасқан.

орналасты. 1997 ж. 7 сәуірде ҚБЖК Жеке құрам жөнінде бөлімшесі

құрылған. Құрылымның негізгі мін-
деті қала тұрғындары мен меншік
нысанына қарамастан барлық ме-
кемелер мен кәсіпорындарға электр
қуатын тарату. "Қалалық электр
жүйесі" АҚ 5 бөлімше, 13 орталық
қуат тарату орындары (ЦРП), 186
транспорматорлық қосалқы станци-
ялары (ТП), 500 киловаттан 35 кило-
вольтке дейінгі түрлі электр желілері
бар. Кәсіпорынның 2003 ж. бергі
директоры В.Ю.Сотников.

ҚАПКЕЕВА Қамарияш Райханқызы

жұмыс істейді. 300 мың іс бірлігі (1958 ж.т.) - педагогика ғылымда-

сақтаулы. Олардың арасында 1920 ж. рының кандидаты, ЖезУ педагогика

бері жасалған құжаттар бар. Қазіргі және психология кафедрасының

директоры - С.Қожамсейітов. доценті. ЖезПИ бітірген (1985).

Жезқазған облысы Ақтоғай ауда-

нында мұғалім (1977-1984), ЖезПИ-

ҚАЛАЛЫҚ ОРТАЛЫҚТАНДЫРЫЛҒАН ның орыс тілі кафедрасында лабо-

КІТАПХАНАЛАР ЖҮЙЕСІ (ҚОКЖ)- рант (1984-1986), ЖезПИ, кейіннен

М.Әуезов атындағы қалалық ЖезУ педагогика және психология

орталық кітапхананы (Гагарин к., 20), кафедрасында ассистент, аға

№2 кітапхана филиалын (Шевченко оқытушы, доцент (1986 ж. бастап).

к., 29), №7 кітапхана филиалын (мыс "Ы.Алтынсарин оқулықтарының

қорыту зауытының электролит цехы) ғылыми-педагогикалық негіздері"

біріктіретін кітапханалар жүйесі. Не- тақырыбында канд. дисс. қорғаған.

гізі 1951 ж. қаланды. Сол жылы кітап Қ. - "Педагогика пәнінен логикалық

қоры 18155 дана, оқырмандар саны құрылымдық талдау" (1997),

500 адамды қамтитын көп салалы "Қазақстандағы білім жүйесі" (1999),

кітапхана ашылды. 1961 ж. қалалық "Ы.Алтынсарин оқулықтары" (2002)

кітапханаға М.О.Әуезов есімі берілді. оқу құралдарының, 20-ға жуық

1976 ж. орталықтандырылған кіта- ғылыми-әдістемелік жарияланымның

пханалар жүйесіне бірікті. Бүгінде авторы.

ЖҚОКЖ бойынша 2 оқу залы, 1 мер-

зімді баспасөз залы, 3 абонемент,

кітап қорын сақтау бөлімі, кітап ҚАЛЕНОВ Талдыбай (1937 ж.т.)

қорын толықтыру және өңдеу бөлімі, Қарағанды обл. Жезқазған қ. Талап

әдістемелік-библиографиялық бөлім ауылдық округінде туған. Ташкент

бар. Жыл сайын ЖҚОКЖ 8000 политехникалық инст. (1963 ж)

пайдаланушыларға қызмет көрсетіп, бітірген. Инженер-энергетик. Барлық

193407 дана кітап береді. Директоры- еңбек жолы Жезқазған қаласының

Т.М. Мейірманова. шаруашылық және мәдени-

әлеуметтік салаларын дамытумен

байланысты. Құрылыс-монтаж

"ҚАЛАЛЫҚ ЭЛЕКТР ЖҮЙЕСІ" АҚ - ҚР орындарында, қаланың жылу-электр

Үкіметінің қаулысына сәйкес Жезқ. орталығында, кен-металлургия

қ. әкімінің шешімімен (1.11.1996 комбинатында шебер, прораб,

ж.) "Жезқазғантүстіметалл" АҚ бөлім бастығы, партия ұйымының

қарасты Жезқ. РЭС-нің негізінде хатшысы, 1977-1985 ж. Жезқазған

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 295

әдіс бойынша емдеу жұмысын жолға
қойды.

қ-қ кеңес атқ. комит. төрағасының ҚАЛМАҒАНБЕТОВ Жәлел Шубайұлы
бірінші орынбасары, 1990-1995 ж.ж. (1934ж.) Қарағанды обл. Ұлытау
Жезқазған қ-қ кеңес атқ. комит. ауд. Қарсақбай қалашығында туған.
төрағасы, қ-қ әкімшіліктің басшысы, Елімізге танымал қоғам қайраткері,
қала әкімі. Жезқазған қаласының ірі өндіріс ұйымдастырушысы.
Құрметті азаматы. Мәскеудегі М.И.Калинин ат. алтын
және түсті металдар инст. (1955ж),
ҚАЛМАҒАНБЕТОВА Жұмакүл Әбді- КОКП Орт. Комит. жанындағы
қадырқызы (1949ж.т.)- денсаулық Жоғ. партия мектебін (1973ж.)
сақтау ісінің үздігі. Қарағанды мемл. бітірген. 1955-1969 ж. Қ.И.Сәтбаев
мед. инст-н. (1974ж) бітірген соң ат. Жезқазан кен-металлургия
Жезқазған қ. №2 балалар емхана- комбинатының кеніштерінде кен
сында учаскелік балалар дәрігері шебері, участок, бөлім және карьер
болды. Жезқазған қ. денсаупық бастығы, жауапты кәсіподақ және
сақтау бөлімінің (1979ж) бас педи- партия қызметкері. 1973ж. Жезқазған
атры, мед.қызметкерлері кәсіподағы обл. кәсіподақтар кеңесінің төрағасы,
обл. комитетінің (1985-1987ж.ж.) 1975 ж. Жезқазған обл. партия комит.
төрайымы, қалалық біріккен балалар хатшысы болып сайланды. 1977-
емханасында (1987-1996ж.ж.) бас 1980 ж.ж. Қаз. Компарт. Орт. Комит.
дәрігер. Бронхиальды демікпемен ауыр өнеркәсіп бөлімінің меңгерушісі.
ауыратын балаларды воронеждік 1980ж. Қарағанды обл. партия комит.
екінші хатшысы болып сайланып,
онда 1988ж. дейін қызмет атқарды.
Кейін Жезқазған обл. кеңес атқару
комитеті төрағасының орынбасары,
зейнеткерлікке шыққанша облыс
әкімінің орынбасары. Қаз. КСР
Жоғ. Кеңесіне екі рет депутат, Қаз.
Компарт. Орт. Комит. мүшесі болып
сайланған. КОКП ХХҮІІ съезінің
делегаты. Екі мәрте Еңбек Қызыл
Ту (1971, 1977 жж.) "Құрмет белгісі'
(1966ж) ордендерімен, бірнеше
медальдармен марапатталған.

ҚАЛМАҒАНБЕТҰЛЫ Тайжан (1879-
1937) - суырып салма ақын. Жастайы-
нан ән-жырға, шешендік сөзге әуес
болған. Алғашқы өлеңдерінде ауыл
адамдары арасындағы қайшылықтар,
оқиғалар жырланады. Ақындық атын
шығарған өлеңі - "Сегізден бастап
сенделдім" (1892). Өз тұсындағы
көптеген ақындармен айтысқан. "Ок-
тябрь құдіреті", "Дем алдым сонда
салқындап", "Мен қайттым Мәскеу
барып", т.с.с. өлеңдерінде кеңестік

өмірді жырға қосады. К.Алтайскийдің роскопия кабинеті мен цитологиялық
зертхана ашуға, онкогинекология
аудармасымен ақынның бірнеше және химиятерапия бөлімдерін
жаңадан ұйымдастыруға үлес қосты.
шығармасы "Правда", "Известия"

газеттерінде жарияланған. Қ.Т.

республикалық халық ақындары

слетіне (1931), қазақ әдебиеті мен

өнерінің Москвадағы онкүндігіне ҚАНҚЫЗ (СоссіпеІІіdае)-қоңыздар
тұқымдасы. Денесі 4-7 мм, дене
(1936) қатысады. Сталиндік зобалаң пішіні дөңгелек, арқасы дөңес,
қызғылт шұбар түсті. Жыл маусы-
жылдардың құрбаны болды. мында 200-400, тіпті одан да көп
жұмыртқа салады. Дәрнәсілдері
ҚАЛМЕНОВА Ұлту Айтжанқызы (1955 өсімдік денесінде тіршілік етіп, олар
ж.т.) - география ғылымдарының өсімдік битін, ұсақ паразиттер мен
кандидаты (1988), география кафед- өрмекші-кенелер сияқты зиянды на-
расының доценті (1990). С.М.Киров секомдарды жеп пайда келтіреді.
атындағы ҚазМУ бітірген (1978).
ЖезПИ-ның география кафедрасын- ҚАН ТАПСЫРУ ОРТАЛЫҒЫ - алғаш-
да аға оқытушы (1978-1982), Мос-
ква МУ-нде ғылыми стажировкада қыда Жезқазған обл. денсаулық
(1982-1984), аспирант (1984-1988),
ЖезПИ, кейіннен ЖезУ-нің геогра- сақтау басқармасының бұйрығымен
фия кафедрасында аға оқытушы
(1988-1990), доцент (1990 ж. бас- (1973) "Облыстық қан құю стан-
тап). "Ландшафтардың физикалық
. географиясы, геофизикасы, геохи- циясы" болып ашылды. Алғашқы
миясы" тақырыбында канд. дисс.
қорғаған (1988). Қ. - "Физикалық бас дәрігері Ә.Смағұлов болды.
география. ; Орталық Қазақстан"
(2000) оқулығының, 30-дан астам Обл. бойынша жылына 6-7 тон-
ғылыми-әдістемелік жарияланымның
авторы. на қан дайындалды. Қызыл крест

қоғамы және оның бірінші басшысы

Ж.Шекімов (марқұм) донор санын

арттыруда зор еңбек сіңірді. Қан

құю станциясы (1980-1995) сандық

көрсеткіштен тереңдетілген сапалық

көрсеткішке ауысты. Бұл кезеңде

технологиялық жабдықтарды

ҚАНАПИН Төкен Қанапияұлы жаңарту, донорлық қанды компа-
ненттерге бөлу және вирустық ге-
(1946ж.т)- КСРО денсаулық сақтау патит белгілерін, ВИЧ-инфекциясын
зерттеу басталды. Жаңадан қан ком-
ісінің үздігі. Ұлытау ауд. Сарлық паненттерін өндіру және әдейі өңде-
лген иммундық плазма шығарылды.
аулында туған. Ақтөбе мед. инст. Кеңес Одағы тұсында орталықта
шет елдер азаматтары, оның ішінде
(1971) бітіргеннен кейін Жезқазған Вьетнам Демократиялық Респуб-
ликасы аспиранттары тәжірибеден
қ. ауруханасына онколог дәрігер- өтті. 1995ж. станция обл. қан тап-
сыру орталығы болып өзгертілді.
хирург болып еңбек жолын бастады. Басшысы Г.Ж.Смағұлова (бүгінге
дейін басқарып келеді). Обл. тара-
Обл. онкология диспансерінің (1977) луына байланысты (1997) бұл меке-
ме Қалалық қан тапсыру орталығы
бас дәрігері, диспансердің жабы- болып қайта құрылды.

луына байланысты (1996) аймақтық

көп салалы аурухана бас дәрігерінің

онкология жөніндегі орынбасары,

ұйымдастыру-әдістеме бөлімінің

(1997-2003) меңгерушісі, 2003 ж.

бері қалалық денсаулық сақтау

бөлімі бастығының орынбасары.

Жезқазған қ. алғашқы фиброгист-

Бас штаб бастығы П. Аверьенковқа

ҚАРАЖАР ұрысы - Жезқазған- 4.10.1916 ж. жөнелткен жеделхатын-

Ұлытау өңіріндегі 1916ж. халықтың да Қаражар ұрысы туралы айта келіп
патшаның жазалаушы әскерімен қазақтар жағынан: "80 адам өліп, 49-
болған шешуші шайқасы. Көтерілісті ның денесі ұрыс алаңында қалған,
басу үшін 1916ж. 14 тамыз күні Ат- олар 30 шақты ауыр жаралыларын
басардан сапында 400-дей әскері өздерімен бірге апып кетті. 14 ат
бар полковник Иванов Ұлытауға өлген, 17-сі қолға түскен. Ал, патша
қарай шықты. Әскер Терісаққанды әскері жағынан 1 казак басынан
бойлай жүріп сегіз күннен кейін жараланған, 1-і із-түссіз жоғалып
Қоскөлге, одан әрі Қарсақбайға жет- кеткен, 2 ат жараланды",-дейді.
ті. 12-ші қыркүйекте Қарсақбайдан Осы ұрысқа қатысқан сарбаздар
шығысқа таман 60 шақырым жерде Ш. Далабаев, Ж. Ұстабаев, Ж. Ах-
жазалаушы әскер барлаушылары метовтер естеліктерінде 17 сарбаз
мен сарбаздар арасында алғашқы ғана ажал құшты деп жазады. Олар:
қақтығыс болды. Қазақтар 2 адамы- Байкенов Ө., Зілқараұлы Ш., Әмза-
нан айырылды. Жазалаушы әскердің киев Ж., Созақбаев М., Құджанов
негізгі күші Жезқазғанға келіп, 6-7 Ж., Болатбайұлы Т., Өндірбаев
күн тынығуға тоқтады. Қазақ сар- О, Мірәліұлы Ж., Жаманбайұлы
баздары ауылдарын Сарысу, Ба- Б., Шұлғауұлы I., Сазанбайұлы М.,
ятсай, Бетпақдала, Қызылжыңғыл Наурызбайұлы Н., Баймырзаұлы
жаққа суыт көшіріп жіберіп, жауды Қ., Өтегенұлы Б., Киікбай, Жортқан,
Қаражарда күтіп алмаққа бекінді. Ақпанбет. Осы күнге дейін
Қаражарды таңдап алынуында оның Қаражардан оңтүстік батысқа таман
стратегиялық маңыздылығы жатты. Ескі-Талап елді мекені жанында Жа-
Осы ұрысқа қатысқан Жандәулет риін деп аталатын жерге осы ұрыста
Ахметов естелігінде: "Қаражарды қаза тапқан сарбаздар жерленіп,
таңдап алуымыздың өзінде мән бар халық ол жерді "Шейіт" атап кеткен.
еді. Бұйраттау екі өзеннің қосылған 1916ж. осы өңірдегі азаттық үшін
жері, қаулап өскен ну орман, күресушілер санасында Қаражар
қалың қамыс, біздің тұтқиылдан ұрысы ерекше із қалдырды.
айқасқа араласуымызға қолайлы
еді", - дейді. Осы шайқасқа 1500- Әдеб:1. Восстание 1916г. в Ср.Азии и
Казахстане М. 1960. 2. Жезқазған қалалық
мемлекеттік мұрағаты, 289-қ, 1-1, с-192,

дей қазақ сарбаздары әзірленді. 68,71,72 3. КРОММ., 25-қ, 1-1, с-418, п-745.

Көтерілісшілердің жоспарынан

хабардар болған Иванов әскерімен ҚАРАЖІПТОВ Апбаз (1923 ж.т.) - жа-
19-шы қыркүйекте Қаражарды бетке зушы, ҚР Журналистер (1973), Театр
алды. 23-ші қыркүйек күні таңата қайраткерлері (1986), Жазушылар
екі қол Қаражарда кездесті. Ива- одақтарының (1990) мүшесі. ҚазМУ-
нов 20 казакты пулеметпен ортаға нің филология факультетін бітірген
қалдырып, қалған әскерін екіге (1953). Жезқазған қаласындағы
бөліп, қазақтарды қос қапталдан №3 мектеп директоры (1956-1971),
қоршауға алмаққа бекінді. Ұрыс Қарағанды облыстық "Орталық
бірнеше сағатқа созылды. Әскер Қазақстан" газетінің Жезқазған,
саны аз болғанымен қаруы мықты Сәтбаев қалалары және Ұлытау,
әскердің қардай боратқан оғына Жезді аудандары бойынша меншік-
төзбей сарбаздар шегініп кетті. Са- ті тілшісі (1971-1973), "Жезқазған
рысуды бойлай он шақырымдай туы" газетінде бөлім меңгерушісі
сарбаздардың ізіне түскенімен (1973-1986), Жезқазған қуыршақ
ешкімді таба алмай жазалаушы- театрында, С.Қожамқұлов атындағы
лар кейін қайтты. Омбы Әскери драма театрында әдеби бөлім
округінің штаб бастығы А. Таубе

ҚАРАКЕҢПР

КАРАЖІПТОВ "ҚАРАҚОЙЫН" желілік өндірістік-
Апбаз диспетчерлік қызметі 1985 жылы
(1923 ж.т.) іске қосылды. 1992 жылдың қаңтар

айынан бастап Жезқазған мұнай

құбыры бірлестігі деп аталады.

Бірлестік жалпы ұзындығы 738,5

шақырымды құрайтын "Павлодар-

Шымкент", "Құмкөл-Қарақойын",

"Құмкөл-Жосалы" мұнай құбыры

учаскелеріне қызмет көрсетеді.

Жезқазған мұнай құбыры

учаскесінің өндірістік қызметі

"Торғай Петролеум" ЖАҚ, "Петро

меңгерушісі (1986-1990), ҚР Жа- Казахстан Кумколь Ресорси 3" ААҚ,
зушылар одағының Жезқазған "КазГеррМұнай" БК ЖШС-тен мұнай
облыстық бөлімшесінің төрағасы қабылдап, "Павлодар-Шымкент"

(1990-1997). Қ. - "Ақ моншақ" мұнай құбыры, арқылы жөнелту
(1976), "Шақпақ" (1978), "Әке даусы" болып табылады.

(1980), "Майқоңыр" (1991), "Қайран

шеше" (1998), "Абыздар биігі" (2001) "ҚАРАТАЛ" кеңес беру емханасы-

прозалық кітаптардың авторы. денсаулық сақтау саласындағы

қайта құрудан кейін (1997) орталық

ҚАРАКЕҢПР - Сарысу өзенінің болып құрылды. Хирург, невропа-
толог, физио-дәрігер, гинеколог
ірі саласының бірі. Ұлытаудың кабинеттері жұмыс істейтін емхана
58 мың тұрғынға қызмет көрсетеді.
Жақсыарғанаты сілемдерінен Мұнда сондай-ақ рентгендік-флю-
рография, бас пен ішкі органдарды
басталып, бағытын өзгертпей, УЗИ арқылы тексеру, биохимиялық
анализ жасау, кездің коррекциясы
солтүстіктен оңтүстікке қарай ағып мен миопияны "Мезинтех" лазер
аппаратымен емдеу мүмкіндіктері
өтеді. Өзен аңғары қалыптасқан кең бар. Емхананы жоғары санатты
дәрігер Ж.Ә.Қалмағанбетова (1997)
осы жерінде сатылар айқын көрінеді. басқарады.

Биік және ұсақ шоқылар арасымен

өткенде аңғарлары таралып, каньон

тәрізді тар шатқалды, терең арнадан

тұрады. Өзеннің төменгі ағысында

Жезқазған қаласы орналасқан.

Қала маңында Кеңгір су қоймасы

салынған. Қаракеңгір - Жезқазған

аймағының, Ұлытау және Жезді
ауданындағы өзен. Ұзындығы 295 ҚАРАТАЕВ Мұхамеджан Қожас-
байұлы (1910-1995 ж.ж.) - әдебиет
км. құрайды. Су жиналатын алқабы зерттеушісі, ҚР халық жазушысы
18400 км2. Ұлытау ауданындағы (1987). Филол. ғыл. докторы (1965),
Барақкөлдің шығысында 7 км жерде- проф. (1967), ҚР ҰҒА-ның акад.
гі бұлақтан басталып Сүргіті қыстауы (1975). ҚР-ның еңбек сің. ғылым
тұсында Сарысуға құяды. Негізгі са- қайраткері (1974). Абай атынд. Ал-
лалары: Сарыкеңгір, Жыланды, Жез- маты мемл. ун-тін бітірген (1933).
ді. Жауын-шашын суынан толысады. 1936-38 ж. Қазақстан Жазушылар
Жылдық орташа су шығыны секун- одағында жауапты хатшы, төрағасы.
дына 3,51 м3. Жезқазған қаласы осы Абай атынд. Алматы мемл. ун-тінің
өзен бойында. Суы өнеркәсіп қазақ және орыс әдебиеті кафедра-
мұқтажына, халық қажетіне, мал, сының меңгерушісі. 1938 ж. КСРО ҒА-
егін суаруға пайдаланады.

ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама 299

ҚАРЖЫ ПОЛИЦИЯСЫ

ҚАРАТАЕВ ясы үшін, 1974), Еңбек Қызыл Ту,
Мұхамеджан
Қожасбайұлы Халықтар Достығы, "Құрмет белгісі"
(1910-1995 ж.ж.)
ордендерімен және медальдармен

марапатталған.

Шығ: І.Жансүгіров. А., 1959; М.Әуезов. А, 1967;
Әдебиет және эстетика. А., 1970; Таңд. шығ. 1-
3-т. А, 1974; Көргендерім мен көңілдегім. А.,
1982; Ізденіс іздері. А., 1984; Свет русской
культуры. А., 1975; Вершины впереди. М., 1977;
Новые горизонты. А, 1979; Поиски и дерзания.
А., 1984.

ҚАРЖЫ ПОЛИЦИЯСЫ - 1994 ж. 6

шілдеде Жезқазған обл. салық

инспекциясының құрамында салық

полициясы б. ашылды. С.п. бірінші

ның Қазақ филиалы президиумының бастығы полковник Б.Х.Хамитов.
мүшесі. Қазақ әдебиеті секторының
меңгерушісі. 1947-51 ж. Жамбыл пед. 1997 ж. Ж. обл. жабылғаннан
уч-нде оқытушы. 1955-60 ж. Қазақ
мемл. көркем әдебиет баспасында кейін Жезқазған аймағының ауд.
(қазіргі "Жазушы") редактор, бас
редактордың орынбасары, дирек- аралық басқару қаржы полициясы
тор. 1960-68, 1979-88 ж. ҚР ҒА-ның
Әдебиет және өнер институтында б. қайта құрылды. Қ.О.Төкебаев
бөлім меңгерушісі, кеңесшісі, ҚСЭ-
нің Бас редакторы (1968-79). Қ. 30 басшылық етті. 2000 ж. бастап
жылдардан сыншы ретінде қазақ
әдебиетіне белсене араласты. 50 Жезқазған аймағы бойынша қаржы
жылдардың орта кезінен бастап
қазақ әдебиетінің даму тарихын, полициясының басқармасы болып
теориясын, мақсат-мұратын зертте-
умен шұғылданды. Қазақ әдебиетінің құрылды. Басқарма бастығы 1999-
қалыптасу проблемаларын зерттеді.
"Туған әдебиет туралы ойлар" (1958). 2000 ж. Қ.А.Бекмағанбетов б.,
"Шеберлік шыңына" (1963), "Социа-
2000-2003ж.ж. А.Ж.Сауранбеков

б. 2003 ж. 23 желтоқсан айында

ІІМ-ң құрамындағы 9-шы бөлімді

қаржы полц. құрамына қосып, Қ.

полициясы жемқорлық, сыбайластық

және эконом. қылмыстарды

анықтау агенттігі болып құрылды.

Оның қалалық құрылымын бүгінгі

күні полков. Қ.М.Сүлейменов

басқарады.

листік реализмнің қазақ прозасын-

да қалыптасуы" (1965), "Эпостан "ҚАРЛЫҒАШ" соматикалық шипажайы
эпопеяға" (1969), "Әдебиет және 1996ж. жабылған балалардың үш ши-
эстетика" (1970), "Революция рухы- пажайының негізінде жұмыс істейтін
мен" (1978) т.б. еңбектер жазды. Қ. болды. Қаланың Сәтбаев көшесінде
көркем проза саласына ат салыс- (1965) ашылған "Зорька" шипажайы
ты. Оның "Даладағы дабыл" атты мектепке дейінгі балалардың тыныс
публицистикалық романы қазақ алу жолдарының ауруынан, "Малыш"
және орыс тілдерінде бірнеше рет шипажайы (1962) асқазан-ішек ау-
басылды. Ол М.Горькийдің "Менің руларынан сауықтыратын. Жүрек
университеттерім", М.Шолоховтың ауруларымен ауыратын мектеп
"Тынық Дон" романын (3-кіт.) қазақ жасындағы балаларды сауықтырып-
тіліне аударған. Халықар. әдеби- емдейтін "Қарлығаш" шипажайы
ет сыншылары ассоциациясының 1968ж. ашылған болатын. Шипажай
мүшесі (1974), ҚР Мемл. сыйл. (Абай көшесі, 3 үй) екі қабатты
лауреаты ("Асулар алда" монографи- ғимаратта 1800 шаршы метр алаңы

300 ЖЕЗҚАЗҒАН энциклопедиялық анықтама