PROSIDING e-KOLOKIUM PENDIDIKAN SAINS 2023

Banegas, D.L. 2020. 'Teacher educators' funds of knowledge for the preparation of future teachers''. RELC Journal. https://doi.org/10.1177/0033688220973083 Borgerding, L. A. 2016. High school biology evolution learning experiences in a rural context: a case of and for cultural border crossing. Cultural Studies of Science Education. https://doi.org/10.1007/s11422-016-9758-0 Creswell, J. W. 2012. Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4th ed.). Boston, MA: Pearson. Denton, M. & Borrego, M., 2021. Funds of Knowledge in STEM Education: A Scoping Review. Studies in Engineering Education. https://doi.org/10.21061/see.19. González, N., Moll, L. C., & Amanti, C. (Eds.). 2005. Funds of knowledge: Theorizing practices in households, communities, and classrooms. Lawrence Erlbaum Associates Publishers. Hogg, L. 2011. Funds of knowledge: An investigation of coherence within the literature. Teaching and Teacher Education, 27(3), 666–677. https://doi.org/10.1016/j.tate.2010.11.005 Hedges, H. 2012. Teachers’ funds of knowledge: A challenge to evidence - based practice.Teachers and Teaching, 18(1): 7-24. Jasmi, Kamarul Azmi. 2012. Metodologi Pengumpulan Data dalam Penyelidikan Kualitatitif. 1-15. Judith’t Gilde & Monique Volman. 2021. Finding and using students’ funds of knowledge and identity in superdiverse primary school: a collaborative action research project. Cambridge Journal of Education, 51:6, 673-692. Kamarul Azmi Jasmi. 2010. Guru cemerlang pendidikan Islam sekolah menengah di Malaysia: Satu kajian kes. Tesis Doktor Falsafah. Bangi: UniversitiKebangsaan Malaysia. Liamputtong, P. 2014. Kaedah penyelidikan kualitatif. Edisi ketiga. Diterjemahkan oleh Haliza Mohd Riji & Shamsuddin Ahmad. Serdang:Universiti Putra Malaysia Press. Mapjabil, J., Andin, C., & Nuddin J. 2021. Transformasi dan Pendidikan Luar Bandar. Universiti Malaysia Sabah Press, 2021. McLaughlin, D. S., & Barton, A. C. 2013. Preservice teachers’ uptake and understanding of funds of knowledge in elementary science. Journal of Science Teacher Education, 24, 13–36. doi:10.1007/s10972-012-9284-1. Mills, K., Bonsignore, E., Clegg, T., Ahn, J., Yip, J., Pauw, D., Pitt, C. 2018. Designing to illuminate children’s scientific funds of knowledge through social mediasharing. IDC 2018 -Proceedings of the 2018 ACM Conference on Interaction Design and Children Moll, L.C., Amanti, C., Neff, D., & González, N. 1992. Funds of Knowledge for Teaching: Using a Qualitative Approach to Connect Homes and Classrooms. Theory Into Practice, Volume XXXI:2 Moll, L.C., Velez-lbMez. C., Greenberg, J., Whitmore, K., Saavedra, E., Dworin, J., &Andrade R. 1990. Community knowledge and classroom practice: Combining resources for literacy instruction. Tucson: University of Arizona, College of Education and Bureau of Applied Research in Anthropology. Othman Lebar. 2006. Penyelidikan kualitatif: Pengenalan kepada teori dan metod. Tanjung Malim; Penerbit Universiti Pendidikan Sultan Idris. Reinhardt, K.S. 2018. Discourse and power: Implementation of a funds of knowledge curriculum. Power and Education: 10(3):288-300. doi:10.1177/1757743818787530 Rubin, H.J. & Rubin, I.S. 2011. Qualitative interviewing: The art of hearing data. Third Edition. London: SAGE Publications. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 241

Sabitha, M. 2005. Kaedah penyelidikan sains sosial. Petaling Jaya: Prentice Hall. Sabudin, G., & Halim, L. 2020. Kajian sistematik: Pendekatan pengajaran dan impak khazanah pengetahuan dalam pembelajaran sains. Jurnal Pendidikan Sains Dan Matematik Malaysia, 10(1), 21-38. Shahril, M. 2005. Amalan pengajaran guru yang berkesan: Kajian di beberapa sekolah menengah di Malaysia. Jurnal Fakulti Pendidikan Universiti Malaya, 1–14. Stern, P. C. 2000. Toward a Coherent Theory of Environmentally Significant Behavior 56(3): 407–424. Trochim, W. M. K. 2006. The Qualitative Debate. Research Methods Knowledge Base. http://www.socialresearchmethods.net/kb/qualmeth.php. Velez-Ibanez, C.G., & Greenberg, J. 1989. Formation and transformation of funds of knowledge among U. S. Mexican households in the context of the borderlands. Yin, R. K. 2003. Case study research: Design and methods. 3rd Edition. Newbury,Park: Sage Publications Inc. Zanaton Iksan, Aidah Abdul Karim, Fariza Khalid, Effandi Zakaria, Rosseni Din, Md Yusof Daud & Roslinda Rosli. 2014. Lesson study (Jogyoukenyu): Kajian perbandingan Jepun dan Malaysia. Proceedings of 4th International Conference on Learner Diversity, 271-277. Bangi: Penerbitan Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 242

Meningkatkan kefahaman konsep Mekanik Newton dan efikasi kendiri dalam pembelajaran Fizik melalui pengaplikasian khazanah ilmu (Improving the conceptual understanding of Newton's Mechanics and self-efficacy in learning Physics through the application of funds of knowledge) Paul Phillip & Nurazidawati Mohamad Arsad* ABSTRAK Pemahaman konsep merupakan aspek asas yang penting bagi memastikan pembelajaran saintifik yang bermakna dan berkesan berlaku. Dalam matapelajaran Fizik, pemahaman pelajar terhadap topik Mekanik Newton menjadi cabaran utama bagi guru- guru yang mengajar Fizik Tingkatan 4. Khazanah ilmu boleh dimanfaatkan dalam pembelajaran dan pemudahcaraan (PdPc) Fizik atau Sains untuk meningkatkan hasil pembelajaran yang diingi. Kajian ini bertujuan untuk menentukan keberkesanan penggunaan khazanah ilmu dalam pengajaran dan pemudahcaraan (PdPc) mata pelajaran Fizik untuk meningkatkan kefahaman konsep pelajar dalam topik Mekanik Newton dan efikasi kendiri pelajar dalam pembelajaran Fizik. Rekabentuk kajian ini adalah kuasi- eksperimen dengan menggunakan ujian pra-pasca dan borang soal- selidik sebagai instrumen kajian. Seramai 67 pelajar Tingkatan 4 dari dua buah sekolah di Dearah Lundu, Sarawak dipilih sebagai responden menggunakan teknik persampelan bertujuan. Data- data kajian dianalisis secara deskriptif dan menggunakan statistik inferensi iaitu ujian-t. Dapatan kajian menunjukkan bahawa terdapat perbezaan yang signifikan dalam skor min kefahaman konsep Mekanik Newton dan skor min efikasi kendiri antara kumpulan kawalan dan kumpulan rawatan setelah rawatan dilaksanakan. Kajian ini diharapkan boleh menjadi panduan kepada penyelidik lain untuk membuat penyelidikan lebih mendalam terhadap keberkesanan penggunaan khazanah ilmu pelajar dalam pendidikan sains. Kata Kunci: Khazanah Ilmu, kefahaman konsep, mekanik Newton, efikasi kendiri ABSTRACT Conceptual understanding is a fundamental aspect that is important to ensure meaningful and effective scientific learning takes place. In the subject of Physics, students' understanding of the topic of Newton's Mechanics is a major challenge for teachers who teach Form 4 Physics. Student’s funds of knowledge (FOK) can be utilized in the teaching and learning of Physics or Science to improve the desired learning outcomes. This study aims to determine the effectiveness of using funds of knowledge in the teaching and learning of Physics subjects to improve students' conceptual understanding in the topic of Newton's Mechanics and students' self-efficacy in learning Physics. The design of this study is quasi-experimental using prepost tests and questionnaires as research instruments. A total of 67 Form 4 students from two schools in Lundu District, Sarawak were selected as respondents using purposive sampling technique. The research data were analysed descriptively and using inferential statistics, namely the t-test. The findings of the study show that there is a significant difference in the mean score of conceptual understanding of Newton's Mechanics and the mean score of self-efficacies between the control group and the treatment group after the treatment has been implemented. This study is can served as guideline and reference for other researchers to do more in-depth research on the effectiveness of using students' funds of knowledge in science education. Key Words: Funds of knowledge, conceptual understanding, Newton’s mechanics, self- efficacies Paul Anak Phillip Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia [email protected] *Pengarang Penghubung: Nurazidawati binti Mohamad Arsad* Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia [email protected] PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 243

PENGENALAN Pendidikan Sains atau Fizik secara amnya bermatlamat untuk menghasilkan pelajar berliterasi sains dengan memberi pengalaman pembelajaran dalam proses memahami konsep fizik, membangunkan kemahiran, menggunakan pelbagai strategi dan mengaplikasikan pengetahuan fizik berlandaskan sikap saintifik dan nilai murni serta memahami kesan perkembangan sains dan teknologi dalam masyarakat. Untuk seseorang pelajar yang baru sahaja mempelajari Fizik, adalah sangat sukar untuk untuk memahami fenomena Fizik dengan hanya menggunakan formula- formula serta hukumhukum Fizik yang dibaca. (Treagust et al, 2017). Kajian terdahulu menunjukkan, ramai penyelidik pendidikan Fizik mendapati pengajaran dan pembelajaran pengenalan fizik dilaksanakan secara tradisional iaitu pelajar belajar secara pasif dan menghadkan peningkatan pemahaman konseptual. (McDermott dan Redish, 1999 & Hake Richard, 1998). Topik Newton Mekanik merupakan salah satu topik yang diajar dalam Bab 2 Sukatan Pelajaran Fizik Tingkatan 4. Menurut penyelidikan yang dijalankan oleh Lilia et. al (2002), topik Newton Mekanik ini merupakan salah satu topik yang agak sukar difahami dan dikuasai oleh pelajar. Kebanyakan pelajar sukar untuk memahami konsep- konsep dalam Newton Mekanik kerana ianya banyak melibatkan pengiraan dan persamaan Matematik dan banyak berkaitan dengan fenomena dunia sebenar. Khazanah ilmu atau funds of knowledge merupakan kemahiran dan pengetahuan yang telah dibangunkan dari segi sejarah dan budaya untuk membolehkan individu atau isi rumah berfungsi dalam budaya tertentu. Pengintegrasian funds of knowledge ke dalam aktiviti bilik darjah akan mewujudkan pengalaman pembelajaran yang lebih kaya dan lebih tinggi untuk pelajar. (Moll et al, 1992). Pengajaran matapelajaran STEM seperti Fizik dengan memanfaatkan khazanah ilmu pelajar- pelajar akan dapat menarik minat, motivasi, sifat ingin tahu dan proses inkuiri dalam kalangan pelajar sepanjang proses pengajaran dan pembelajaran berlaku. Ini secara langsung akan meningkatkan efikasi kendiri pelajar dalam pembelajaran sains. Penggunaan funds of knowledge dalam pengajaran dapat mengurangkan jurang antara sekolah dan rumah dengan menggunakan pengetahuan dan kemahiran yang diperoleh pelajar dalam keluarga dan komuniti mereka dan dengan itu boleh menyokong pembelajaran akademik. (González et al., 2005; Hogg, 2011). Menurut Ghazali dan Lilia (2020), masih kurang kajian mengenai khazanah ilmu (FoK) dalam pendidikan Sains di negara kita walhal ianya mampu menghubungkan pengalaman, pengetahuan, dan kemahiran pelajar di luar sekolah dengan konteks Sains sekolah. Selain daripada itu, juga tidak terdapat banyak pengkaji yang menggunakan penyelidikan reka bentuk kuasi- eksperimen untuk mengkaji aspek penggunaan khazanah ilmu (FOK) dalam Pdpc Sains. Jesteru itu, kajian ini telah mengintegrasikan penggunaan khazanah dalam pembelajaran dan pemudahcaraan (PdPc) Fizik untuk melihat keberkesanannya dalam meningkatkan kefahaman konsep mekanik Newton dan efikasi kendiri pelajar tingkatan 4 yang terlibat. a. Objektif Kajian Berikut merupakan dua objektif kajian ini: PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 244

i. Menentukan keberkesanan penggunaan khazanah ilmu dalam Pdpc Fizik untuk meningkatkan kefahaman konsep pelajar Tingkatan 4 dalam topik Mekanik Newton. ii. Menentukan keberkesanan penggunaan khazanah ilmu dalam Pdpc Fizik untuk meningkatkan efikasi kendiri pelajar dalam pembelajaran Fizik. b. Persoalan Kajian Untuk melengkapkan kajian ini, beberapa persoalan kajian telah dibina untuk menjawab objektif-objektif kajian di atas: i. Adakah terdapat perbezaan skor min kefahaman konsep Fizik Mekanik Newton dalam kalangan pelajar antara kumpulan kawalan dan rawatan? ii. Apakah terdapat perbezaan skor min efikasi kendiri pembelajaran Sains dalam kalangan pelajar antara kumpulan kawalan dan kumpulan rawatan? c. Hipotesis Kajian Berikut merupakan dua hipotesis nol bagi kajian ini: i. Ho1: Tidak terdapat perbezaan yang signifikan antara skor min kefahaman konsep Fizik Mekanik Newton dalam kalangan pelajar antara kumpulan kawalan dan kumpulan rawatan. ii. Ho2: Tidak terdapat perbezaan yang signifikan antara skor min efikasi kendiri pembelajaran sains dalam kalangan pelajar antara kumpulan kawalan dan kumpulan rawatan TINJAUAN LITERATUR Konsep khazanah ilmu dibangunkan daripada satu penyelidikan antropologi yang dikendalikan oleh Vélez-Ibáñez pada tahun 1983 untuk mengkaji cabaran pendatang dari Mexico ke Amerika Syarikat dengan pelbagai sekatan polisi kerajaan sehingga menjadi satu pendekatan dalam bidang pendidikan. (González et al., 2005). Menurut Gonzalez dan Moll (2002), idea khazanah ilmu ini melibatkan dasar dan konsep pendidikan yang mengiktiraf dan membenarkan gaya hidup yang terlibat dalam amalan budaya keluarga pelajar, dan diharapkan dapat mewujudkan hubungan 'confianza' saling mempercayai antara guru dan keluarga untuk membina jambatan kerjasama yang boleh mengurangkan prasangka dan stereotaip antara dua pihak. Dalam dunia pendidikan sekarang, khazanah ilmu amat penting sekali diambil kira dalam merangka kurikulum dan pdpc sesuatu subjek khususnya subjek yang melibatkan konsep yang abstrak dan sukar seperti Sains. Dalam penulisan Llopart et. Al (2018) yang berjudul “Teachers’ perceptions of the benefits, limitations, and areas for improvement of the funds of knowledge approach” mengatakan salah satu cabaran dari segi pedagogi ialah untuk PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 245

menerapkan khazanah ilmu pelajar- pelajar ke dalam kurikulum dan amalan pengajaran. Mengikut Volman dan Gilde (2021), terdapat beberapa penyelidik seperti Gonzalez et al (2005) dan Hogg (2011) bersetuju bahawa melalui khazanah ilmu (FoK), para guru dapat mengurangkan jurang di antara sekolah dan rumah dengan menggariskan pengetahuan dan ilmu yang pelajar perolehi dalam keluarga dan komuniti dan ianya boleh digunakan untuk membantu process pembelajaran akademik. Khazanah ilmu boleh dimanfaatkan dalam pendidikan subjek Sains terutamanya dalam meningkatkan kefahaman konsep di kalangan pelajar. Menurut Mejia dan Lopez (2015), kajian terdahulu telah mencadangkan bahawa, apabila khazanah ilmu dimasukkan ke dalam kurikulum sains, pelajar lebih terlibat dan sering mengembangkan pemahaman yang lebih kaya tentang konsep saintifik. Dalam kajian yang dilakukan oleh Mejia et al (2014) menunjukkan bahawa khazanah ilmu atau FoK pelajar yang sering terpinggir berpotensi meningkatkan pemikiran reka bentuk kejuruteraan (Engineering Design Thinking). Dari segi konteks pengajaran topik- topik Sains, Civil (2016) berpendapat bahawa penggunaan khazanah ilmu pelajar seperti hobi mengumpul syiling boleh dimanfaat untuk mengajar konsep Sains Fizik seperti sebagai analogi untuk menerangkan penukaran bentuk tenaga. Persekitaran pembelajaran inklusif yang merupakan salah satu aspek pengintegrasian khazanah ilmu seperti hybrid space menyumbang kepada peningkatan penyertaan pelajar dan pencapaian saintifik. (Shin et al. 2021; Calabrese Barton & Tan, 2009). Pendekatan khazanah ilmu dalam pendidikan sains ini menunjukkan bahawa pengajar boleh melibatkan diri dalam aktiviti yang lebih menarik minat pelajar, terutamanya pelajar daripada kumpulan terpinggir yang pengalaman, amalan dan minatnya biasanya tidak dihargai di sekolah (Gonzalez & Moll, 2005). Dalam pendidikan Sains atau Fizik, pemahaman konsep merupakan satu aspek asas yang paling penting bagi memastikan pembelajaran bermakna dan berkesan berlaku. Mengikut Kampourakis (2018), konsep saintifik boleh digambarkan sebagai representasi mental yang sistematik berkenaan dunia semula jadi. Bagi seorang yang mula mempelajari Fizik, adalah sangat sukar bagi mereka untuk mempelajari konsep dan fenomena Fizik menggunakan formula dan rumus. (Duit et al, 2017). Menurut Duit et al. (2017) lagi, pelajar mungkin dapat menggunakan rumus dan formula Fizik untuk menyelesaikan masalah tetapi mereka mungkin tidak dapat menerangkan apa maksud formula dan simbol- simbol yang terkandung di dalamnya. Topik Mekanik Newton salah satu komponen subjek fizik yang sangat sukar dikuasai oleh pelajar Ramai penyelidik telah menyiasat penaakulan pelajar dalam mekanik Newton. Pada tahun 1979, Viennot mendedahkan bahawa kebanyakan pelajar mengaitkan konsep daya dengan halaju atau pecutan sesuatu gerakan. Empat puluh tahun kemudian, pemahaman pelajar dalam topik Mekanik Newton kekal sebagai cabaran utama bagi guru. (Ndiaye et al, 2020). Menurut Kartimi dan Istiqomah (2021), efikasi kendiri ialah keyakinan seseorang untuk melakukan sesuatu. Menurut teori Bandura (1997), efikasi kendiri akan mempengaruhi pilihan tingkah laku dan tindakan individu, seperti kesanggupan untuk melakukan banyak usaha atau berusaha berterusan untuk menyelesaikan tugas yang lebih sukar. Menurut Hyytinen et al (2018), efikasi kendiri yang kuat berkemungkinan meningkatkan usaha dan kegigihan pelajar, dan ia merupakan faktor utama dalam pemikiran kritis. Terdapat empat sumber yang menyumbang ke arah pembentukan efikasi kendiri iaitu pengalaman penguasaan, pengalaman wakil, pujukan lisan dan keadaan fisiologi/afektif. (Bandura, 1997). PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 246

Istilah efikasi kendiri Sains (Science Self-efficacy) muncul apabila dikaitkan dengan pembelajaran sains, menggambarkan kepercayaan dan keyakinan pelajar dalam menyelesaikan tugasan berkaitan sains (Kartimi & Istiqomah, 2021). Menurut Remy et al (2018), kejayaan atau kegagalan tugasan dan dorongan atau emosi yang dialami semasa melakukan tugasan akan membentuk efikasi kendiri pembelajaran sains. Apabila khazanah ilmu digunakan dalam Pdpc Sains, pelajar mengalami pengalaman yang berbeza jika dibandingkan dengan kaedah pembelajaran biasa. Hasil pembelajaran pelajar juga akan meningkat dan begitu juga dengan peningkatan Efikasi Kendiri Sains. (Fahmie & Ratna, 2018). Kerangka Konseptual Kajian Rajah 1 menunjukkan kerangka konseptual kajian ini. Kerangka konseptual bagi kajian seperti mana yang ditunjukkan dalam Rajah 1.1 adalah dibina berasaskan 2 model dan teori iaitu Model Instructional Congruence (Lee & Fradd, 1998) dan juga Contextual Authentic Science (Buxton, 2006). Dalam kajian ini, pengkaji ingin melihat bagaimana penggunaan Modul Pengajaran Fizik Mekanik Newton berteraskan khazanah ilmu pelajar dapat meningkatkan kefahaman konsep serta efikasi kendiri pembelajaran sains pelajar terhadap penggunaannya. RAJAH 1. Kerangka Konseptual Kajian berdasarkan Model Instructional Congruence (Lee & Fradd, 1998) dan Model Contextual Authentic Science (Buxton, 2006). PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 247

METODOLOGI Reka Bentuk Kajian Kajian ini menggunakan reka bentuk kuasi experimen. Reka bentuk kajian kuasi experimen diguna khas untuk menilai keberkesanan atau kesan pelaksanaan sesuatu rawatan. (Chua, 2021). Sampel kajian dibahagikan kepada 2 kumpulan pelajar iaitu kumpulan rawatan (N = 32) dan kumpulan kawalan (N = 35). Kedua- dua kumpulan ini menjalani ujian pra. Modul pengajaran Fizik Tingkatan 4 (Mekanik Newton) berteraskan khazanah ilmu pelajar dijalankan ke atas kumpulan rawatan. Manakala kumpulan rawatan menjalani proses pembelajaran topik Mekanik Newton secara konvensional melalui buku teks, helaian nota, dan lain- lain bahan rujukan. Pada peringkat akhir perlaksanaan, kedua- dua set kumpulan rawatan dan kawalan akan menjalani ujian Pasca dan juga menjawab borang soal- selidik. Jadual 1 menunjukkan ringkasan reka bentuk kajian kuasi experimen yang digunakan untuk penyelidikan ini. JADUAL 1. Reka Bentuk Kajian Kuasi Experimen Jenis Kumpulan Ujian Pra Rawatan Ujian Pasca Kawalan O1 X1 O2 Rawatan O1 X2 O2 Petunjuk: X1: Kumpulan Kawalan (Pengajaran topik Mekanik Newton secara konvensional) X2: Kumpulan Rawatan (Pengajaran topik Mekanik Newton dengan pengaplikasian khazanah ilmu) O1: Ujian Pra O2: Ujian Pasca Persampelan Kajian Persampelan adalah teknik menentukan sebilangan subjek daripada populasi untuk dijadikan responden kajian. Untuk kajian ini, 2 buah Sekolah Menengah di Daerah Lundu, Sarawak telah dipilih sebagai lokasi kajian. Lokasi kajian yang dipilih ini memenuhi ciri-ciri demografi peserta yang diperlukan iaitu menawarkan mata pelajaran Fizik. Selain daripada itu, lokasi kajian merupakan kawasan luar bandar dan pelajarnya terdiri daripada pelbagai suku kaum di Sarawak. Jesteru itu, terdapat kepelbagaian dan banyak khazanah ilmu pelajar dan masyarakat setempat yang boleh dimanfaat untuk kegunaan Pdpc Fizik dalam kajian ini. Seramai 67 orang pelajar sekolah menengah Tingkatan 4 aliran Sains Tulen telah dipilih sebagai sampel dalam penyelidikan ini menggunakan teknik persampelan bertujuan. Dalam kajian ini, mereka merupakan subjek yang mempunyai ciri- ciri tertentu dipilih sebagai responden kajian iaitu pelajar yang mengambil matapelajaran Fizik. Jadual 2 dan Rajah 2 menunjukkan taburan sampel kajian mengikut jantina. Kajian ini telah mendapat kelulusan daripada Kementerian Pendidikan Malaysia (Ruj. Surat: KPM.600-3/2/3-eras(13829)) dan Jabatan Pendidikan Negeri Sarawak (Ruj. Surat: JPNSW2.600-11/1/2Jld.8(34)). PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 248

JADUAL 2. Taburan Sampel Kajian Sekolah Bilangan Sampel Jantina Lelaki Perempuan Sekolah A 32 12 20 Sekolah B 35 14 21 Jumlah 67 26 41 RAJAH 2. Peratusan sampel kajian mengikut jantina Instrumen Kajian Kajian ini menggunakan 2 jenis instrumen kajian untuk mengumpulkan data- data kajian yang hendak dianalisa dan dikaji bagi menjawab persoalan- persoalan kajian. Instrumen- instrumen kajian yang digunakan dalam penyelidikan ini adalah Ujian Pra- Pasca dan Borang SoalSelidik. Ujian Pra-Pasca mengandungi 20 item objektif dan 2 item subjektif. Ujian Pra dan Ujian Pasca dijadikan satu instrumen untuk meninjau dan mengetahui perbezaan kesan rawatan ke atas kumpulan kawalan dan kumpulan rawatan. (Chua, 2021). Borang Soal- Selidik terdiri daripada 28 item kaji selidik efikasi kendiri pembelajaran sains daripada kajian terdahulu (Lin & Tsai, 2013). Borang soal- selidik ini adalah menggunakan skala Likert. Instrumen kajian untuk tahap efikasi kendiri pembelajaran sains ini terdiri daripada lima komponen efikasi kendiri pembelajaran sains iaitu pemahaman konsep, kemahiran kognitif aras tinggi (KBAT), kerja amali, aplikasi harian dan komunikasi sains. Jadual 3 menunjukkan kesahan dan kebolehpercayaan setiap instrumen kajian yang digunakan. Menurut Fraenkel & Wallen (1996), tujuan kesahan instrumen dilakukan adalah untuk menjamin instrumen agar bersifat tepat dan jitu dalam menjawab persoalan kajian, hasil kajian dapat dipertahankan, bersesuaian dengan kajian, memberi makna terhadap data melalui skor dan berguna dalam membuat penilaian berkait dengan kajian. Merujuk kepada Julie Pallant (2005), nilai Cronbach Alpha yang baik dilaporkan ialah melebihi 0.70. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 249

JADUAL 3. Kesahan dan Kebolehpercayaan Instrumen Penyelidikan No Instrumen Kesahan Kebolehpercayaan 1 Ujian Pra dan Pasca Guru Cemerlang Fizik, guru Fizik dan pelajar. Cronbach Alpha 0.8 2 Borang soal- selidik efikasi kendiri pembelajaran sains Kajian Terdahulu (Lin & Tsai, 2013) Cronbach Alpha 0.97 Analisis Data Data yang diperolehi daripada set Ujian Pra- Pasca dan juga Borang Soal Seldik tersebut dimasukkan ke dalam perisian Statistical Packages for the Social Sciences (SPSS) versi 23.0 untuk dianalisis. Data- data yang telah dikumpul daripada sampel kajian dianalisis menggunakan 2 jenis statistik iaitu statistik inferensi dan statistik deskriptif. Data- data daripada Ujian Pra-Pasca dianalisis menggunakan Ujian- t sampel bersandar dan ujian- t sampel bebas (Statistik Inferensi) untuk melihat sama ada terdapat perbezaan yang signifikan dalam min skor ujian pra dan ujian pasca antara kumpulan kawalan dan kumpulan rawatan sampel kajian. Manakala data- data yang dikumpul daripada borang soal- selidik akan dianalisis secara deskriptif. Tatacara Pelaksanaan Kajian RAJAH 3. Tatacara pelaksanaan kajian DAPATAN DAN PERBINCANGAN Data- data kajian yang diperolehi menggunakan instrument Ujian Pra-Pasca dan Soal- Selidik dianalisiskan untuk menjawab dua persoalan kajian ini. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 250

Persoalan Kajian 1: “Adakah terdapat perbezaan skor min kefahaman konsep Fizik Mekanik Newton dalam kalangan pelajar antara kumpulan kawalan dan rawatan?” Data- data ujian pra dianalisiskan secara deskriptif untuk melihat perbandingan skor min pencapaian antara kumpulan rawatan dan kumpulan kawalan. JADUAL 4. Min dan sisihan piawai pencapaian ujian pra dan ujian pasca mengikut kumpulan Kumpulan N Ujian Min Sisihan Piawai Rawatan 32 Ujian Pra 51.50 13.279 Ujian Pasca 77.59 5.278 Kawalan 35 Ujian Pra 52.74 9.092 Ujian Pasca 60.51 7.868 RAJAH 4. Perbandingan skor min ujian pra dan pasca kumpulan rawatan dan kumpulan kawalan. Daripada hasil analisis deskriptif yang ditunjukkan dalam Jadual 4, dapat diperhatikan bahawa pencapaian kedua- dua kumpulan dalam Ujian Pra adalah tidak banyak perbezaan. Min pencapaian bagi kumpulan rawatan adalah 51.50 dengan nilai sisihan piawai adalah 13.279. Manakala min pencapaian bagi kumpulan kawalan adalah 52.74 dengan nilai sisihan piawai sebanyak 9.092. Namun begitu, satu kesimpulan bahawa kumpulan kawalan dan kumpulan rawatan adalah homogen masih boleh dibuat dengan merujuk kepada perbezaan skor min yang hampir sama. Selepas intervensi dijalankan, min skor ujian pasca bagi kumpulan rawatan menunjukkan peningkatan yang ketara iaitu dari 51.50 ke 77.59. Kumpulan kawalan juga menunjukkan peningkatan yang sudah dijangkakan dari 52.74 ke 60.51 memandangkan ujian pra dan pasca merupakan set soalan yang sama. Namun, peningkatan min skor adalah kecil iaitu 7.77 jika dibandingkan dengan min skor kumpulan rawatan yang mencatat peningkatan sebanyak 26.09. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 251

JADUAL 5. Ujian- t sampel bersandar ujian pra dan ujian pasca (Kumpulan Rawatan) Ujian Pra- Ujian Pasca (Rawatan) Min Sisihan Piawai t df p -26.094 12.601 -11.714 31 .000 Jadual 5 menunjukkan keputusan ujian-t sampel bersandar yang dijalankan ke atas skor ujian pra dan pasca bagi kumpulan rawatan. Didapati nilai t (31) = -11.714 dan nilai sig. (2 tailed) p (0.000) adalah kurang daripada 0.05. Nilai Sig. (2-tailed) adalah signifikan pada p < 0.05. Terdapat perbezaan yang signifikan antara min skor ujian pra dan min ujian pasca bagi kumpulan rawatan. JADUAL 6. Keputusan analisis Ujian- t sampel bebas skor ujian pasca (Kump. Rawatan & Kawalan) Ujian Levene Ujian-t Sampel Bebas F Sig. t df Sig. (2-tailed) Skor Ujian Pasca Equal variances assumed 4.106 .047 10.333 65 .000 Equal variances not assumed 10.513 59.816 .000 Ujian- t sampel bebas digunakan untuk membandingkan min skor pencapaian ujian pasca antara kumpulan rawatan dan kumpulan kawalan. Daripada keputusan ujian- t di jadual 6, nilai signifikan Ujian Levene menunjukkan menunjukkan nilai yang signifikan iaitu 0.047 (p <0.05). Ini menunjukkan bahawa varians antara 2 kumpulan ini adalah tidak homogen. Oleh yang demikian, nilai baris bawah dalam jadual 6 (Equal variances not assumed) akan dirujuk. Didapati nilai t (60) = 10.513. Oleh sebab nilai sig (2 tailed) adalah 0.000 (p < 0.05), maka hipotesis nol akan ditolak. Dapatan analisis ujian -t sampel bebas ini menunjukkan wujudnya perbezaan skor min ujian pasca yang signifikan di antara kumpulan rawatan dan kumpulan kawalan. Persoalan Kajian 2: “Apakah terdapat perbezaan skor min efikasi kendiri pembelajaran Sains dalam kalangan pelajar antara kumpulan kawalan dan kumpulan rawatan?” Borang soal- selidik yang digunakan mengandungi 5 komponen efikasi kendiri pembelajaran sains iaitu pemahaman konsep, kemahiran kognitif aras tinggi (KBAT), kerja amali, aplikasi harian dan komunikasi sains. Jadual 7 menunjukkan hasil analisis deskriptif bagi skor efikasi kendiri dalam kelima- lima komponen. JADUAL 7. Min dan sisihan piawai skor lima komponen efikasi kendiri. Komponen Efikasi Kendiri Kumpulan N Min Sisihan Piawai Pemahaman Konseptual Rawatan 32 13.84 1.816 Kawalan 35 10.40 1.499 KBAT Rawatan 32 15.72 2.004 Kawalan 35 11.54 1.421 Kerja Praktikal Rawatan 32 14.00 1.586 PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 252

Kawalan 35 12.49 1.422 Aplikasi Harian Rawatan 32 29.50 1.832 Kawalan 35 26.86 2.366 Komunikasi Sains Rawatan 32 20.72 2.036 Kawalan 35 17.77 2.059 Daripada jadual 7., dapat diperhatikan bahawa kumpulan rawatan mendapat min skor yang lebih tinggi dalam setiap kelima- lima komponen efikasi kendiri pembelajaran sains yang dianalisis. JADUAL 8. Statistik deskriptif Jumlah Skor Efikasi Kendiri. Kumpulan N Min Sisihan Piawai Skor Efikasi Kendiri Rawatan 32 69.47 2.929 Kawalan 35 58.57 3.156 JADUAL 9. Ujian-t sampel bebas (Skor efikasi kendiri pembelajaran sains) Ujian Levene Ujian-t Sampel Bebas F Sig. t df Sig. (2-tailed) Skor Efikasi Kendiri Equal variances assumed 1.710 .196 14.610 65 .000 Skor min bagi efikasi kendiri untuk kumpulan rawatan adalah lebih tinggi iaitu 69.47± 2.929 jika dibandingkan dengan skor min efikasi kendiri kumpulan kawalan yang cuma 58.57 ± 3.156. Bagi Ujian-t sampel bebas pula, ujian levene menunjukkan nilai signifikan yang lebih besar daripada 0.05 iaitu nilai sig = 1.196. Varians bagi kedua- dua set data dianalisis adalah sama/homegen. Berdasarkan kepada Jadual 9, nilai t (65) = 14.610 dengan nilai sig. (2 tailed) adalah 0.000 (p < 0.05. Hipotesis nol kedua, Ho2, akan ditolak. Ini menunjukkan bahawa terdapat perbezaan skor min efikasi kendiri yang signifikan di antara kumpulan rawatan dan kumpulan kawalan. Perbincangan Kajian yang dijalankan ini bertujuan untuk menentukan keberkesanan penggunaan khazanah ilmu dalam pengajaran dan pemudahcaraan (PdPc) mata pelajaran Fizik untuk meningkatkan kefahaman konsep pelajar dalam topik Mekanik Newton dan efikasi kendiri pelajar dalam pembelajaran Fizik atau Sains. Dalam kajian ini, kumpulan rawatan yang terdiri daripada 32 orang pelajar telah menjalani intervensi/ rawatan menggunakan modul khazanah ilmu yang disediakan manakala kumpulan kawalan yang terdiri daripada 35 orang pelajar menjalani proses pdpc Fizik Mekanik Newton secara konvensional. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 253

a. Kefahaman Konsep Fizik Mekanik Newton Prestasi ujian pasca bagi kumpulan rawatan yang sudah melalui intervensi menunjukkan min skor pencapaian yang lebih tinggi iaitu sebanyak 77.59 dengan peningkatan min skor sebanyak 26.09 dari min skor ujian pra. Analisis deskriptif menunjukkan bahawa min skor ujian pasca bagi kumpulan kawalan adalah lebih rendah iaitu 69.51 dengan peningkatan yang lebih kecil iaitu 16.77. Ini menunjukkan intervensi yang menggunakan khazanah ilmu pelajar dalam pdpc Fizik Mekanik Newton memainkan peranan dalam memberi kesan yang lebih besar ke atas peningkatan min skor ujian pasca kumpulan rawatan. Dapatan analisis deskriptif ini jelas menunjukkan bahawa penggunaan khazanah ilmu dalam pengajaran dan pembelajaran sains dapat meingkatkan kefahaman konsep serta pencapaian pelajar- pelajar (Meijia et al, 2015; Tolbert et al, 2019; Underwood & Mensah, 2018). Dapatan kajian ini selari dengan dapatan kajian Goethe and Collina (2018) yang mengatakan bahawa apabila institusi STEM atau guru sains mempelajari cara memanfaatkan kepelbagaian latar belakang pelajar, semua pelajar mendapat manfaat daripada melibatkan diri dengan pelbagai perspektif pdpc seperti peningkatan pemahaman konsep saintifik dan minat serta motivasi dalam subjek sains. Analisis data dalam kajian Kermish- Allen (2018) mencadangkan bahawa penggunaan khazanah ilmu dalam bilik darjah sains menyediakan tahap interaktiviti yang tinggi merentas semua peringkat umur dan kumpulan, dan meningkatkan pemahaman pelajar tentang sains bumi dan kemahiran dalam tafsiran graf. Dapatan keputusan ujian- t sampel berpasangan yang digunakan untuk mengkaji perbandingan min skor ujian pra dan min skor ujian pasca kumpulan rawatan menunjukkan terdapat perbezaan yang signifikan antara skor ujian pra dan skor ujian pasca setelah rawatan dilaksanakan ke atas kumpulan rawatan. Dalam perbandingan min skor pencapaian ujian pasca antara kumpulan rawatan dan kumpulan kawalan, dapatan analisis ujian -t sampel bebas menunjukkan wujudnya perbezaan skor min ujian pasca yang signifikan di antara kumpulan rawatan dan kumpulan kawalan. Dapatan kedua-dua ujian-t ini adalah signifikan dalam membuktikan bahawa penggunaan khazanah ilmu pelajar dapat meningkatkan kefahaman konsep Mekanik Newton dalam kalangan pelajar. Guru- guru boleh memanfaatkan penggunaan khazanah ilmu pelajar mereka untuk mengoptimumkan hasil pembelajaran yang hendak dicapai terutamanya pemahaman konsep sains yang abstract seperti Mekanik Newton (Alkholy et al, 2015; Kermish-Allen, 2018; Llopart & Guitart, 2017; Goethe & Collina, 2018). Kepentingan penggunaan khazanah ilmu dalam pembelajaran sains diperkukuhkan dengan dapatan kajian Boegording (2016) yang mengkaji bagaimana seorang guru boleh bertindak sebagai pemandu pelancong menyeberangi sempadan budaya untuk pelajar di sekolah menengah luar bandar semasa mereka meneroka konsep evolusi biologi dalam kelas biologi sekolah menengah mereka. Zeng dan Zeng (2021) mengesyorkan guru- guru fizik untuk menggabungkan khazanah ilmu dalam pengajaran mereka untuk memperkasakan pencapaian pelajar mereka yang pelbagai latar belakang. Penggunaan khazanah ilmu pelajar dalam kelas Fizik dapat membantu dalam mengurangkan jurang pencapaian yang terdapat dalam matapelajaran Fizik. Guru- guru boleh mengurangkan jurang pencapaian dan mengembangkan diri mereka sendiri untuk mempraktikkan pedagogi sains yang relevan dengan budaya pelajar yang pada akhirnya akan menyumbang kepada pembelajaran dan kejayaan kerjaya pelajar minoriti yang kurang diwakili PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 254

(Sparks, 2021). Untuk merapatkan jurang pencapaian, satu anjakan paradigma seperti pedagogi yang relevan dengan budaya (CRP) diperlukan. Menurut kajian Hernandez (2022), strategi CRP amat penting untuk mencipta perubahan ini dan menyepadukan kehidupan seharian pelajar dengan objektif pembelajaran bilik darjah supaya jurang pencapaian dalam bilik darjah dapat dikurangkan. Penemuan kajian yang dilakukan oleh Mills et al, (2019) mencadangkan implikasi penggunaan teknologi merentasi kurikulum (TMK) serta suasana pembelajaran berintegrasikan penggunaan khazanah ilmu saintifik pelajar menyumbang kepada pemahaman konsep sainstifik formal yang lebih baik. b. Efikasi kendiri dalam pembelajaran sains. Aspek kedua yang dikaji ialah menilai keberkesanan keberkesanan penggunaan khazanah ilmu untuk meningkatkan efikasi kendiri pembelajaran sains dalam kalangan pelajar. Dalam perbandingan skor efikasi kendiri antara kumpulan rawatan dan kawalan, skor min bagi efikasi kendiri untuk kumpulan rawatan adalah lebih tinggi jika dibandingkan dengan skor min efikasi kendiri kumpulan. Ujian- t sampel bebas yang dijalankan juga menunjukkan bahawa terdapat perbezaan skor min efikasi kendiri pembelajaran sains yang signifikan di antara kumpulan rawatan dan kumpulan kawalan selepas rawatan dijalankan. Kumpulan rawatan juga mendapat min skor yang lebih tinggi dalam setiap kelima- lima komponen efikasi kendiri pembelajaran sains yang dianalisis. Daripada dapatan kedua- dua statistik yang dijalankan ke atas data- data soal- selidik, dapat disimpulkan bahawa penggunaan khazanah ilmu pelajar dalam Pdpc Fizik Mekanik Newton telah meningkatkan tahap efikasi kendiri pembelajaran sains dalam kalangan pelajar kumpulan rawatan. Dapatan kajian ini selari dengan dapatan kajian yang dilakukan oleh Kim et al (2021) yang menunjukkan kegunaan perspektif sosiobudaya (khazanah ilmu) dalam mengembangkan pemahaman kita tentang efikasi kendiri dan proses motivasi secara lebih umum dengan cara yang lebih merangkumi pengalaman golongan belia daripada kaum/etnik minoriti. Penggunaan khazanah ilmu dalam pdpc Fizik dapat meingkatkan minat, motivasi serta efikasi kendiri pelajar dalam pembelajaran Fizik ataupun sains secara amnya. Menurut Zheng et al (2018), para pelajar lebih menghargai contoh- contoh Fizik yang melibatkan fenomena serantau serta keberkesanan penggunaan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran Fizik. Pedagogi sedemikian meningkatkan sikap pelajar terhadap pembelajaran fizik kerana mereka mendapati pengalaman pembelajaran menarik dan menyeronokkan. Menurut Wong et al (2019), pelajar yang mempunyai komitmen tinggi untuk mempelajari sains, dan yang menganggap pembelajaran sains sebagai proses memahami dan melihat dengan cara baharu cenderung untuk mempunyai keyakinan pada semua peringkat efikasi kendiri pembelajaran sains. Kajian lain juga telah menyiasat hubungan antara efikasi kendiri pelajar dan minat terhadap sains (Chen et al. 2016) dan mendapati bahawa dengan mengaktifkan dan mengekalkan minat pelajar dalam sains dalam persekitaran pembelajaran yang berbilang latar belakang adalah penting untuk membangunkan efikasi kendiri sains pelajar. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 255

KESIMPULAN DAN IMPLIKASI Pelajar memiliki set pengetahuan, kemahiran dan amalan yang berkaitan secara langsung dengan STEM, dan guru boleh menggunakan khazanah ilmu sebagai instrumen untuk membantu pelajar melibatkan diri dalam Fizik, Sains atau STEM. Pendekatan khazanah ilmu dalam pendidikan sains membolehkan guru merangka aktiviti pdpc yang lebih menarik minat pelajar, terutamanya pelajar daripada kumpulan terpinggir yang pengalaman, amalan dan minatnya biasanya tidak dihargai di sekolah. Apabila khazanah ilmu dimasukkan ke dalam kurikulum Fizik atau sains, pelajar akan lebih terlibat dan dapat mengembangkan pemahaman yang lebih kaya tentang konsep saintifik. Kefahaman konsep saintifik dan efikasi kendiri pelajar dalam pembelajaran sains dapat ditingkatkan dengan penggunaan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains seperti mana yang ditemui daripada hasil dapatan kajian ini. Rawatan untuk kajian ini dijalankan pada tempoh masa yang singkat serta skop pengujian topik Fizik yang terhad iaitu topik Fizik Mekanik Newton sahaja. Pengkajipengkaji yang ingin mengkaji penggunaan khazanah ilmu boleh membangunkan satu modul PdPc yang meliputi skop topik- topik Fizik atau sains yang lain. Intervensi atau rawatan juga boleh dilaksanakan dalam satu tempoh yang lebih panjang supaya keberkesanan modul pdpc dan aspek efikasi kendiri dapat dinilai dengan lebih menyeluruh dan objektif. Saiz sampel juga boleh dibesarkan dengan menggunakan aspek demografi responden yang lain seperti kaum, taraf ekanomi keluarga dan lain- lain sebagai pemboleh ubah bebas kajian. RUJUKAN Alkholy, S.O., Gendron, F., Dahms, T & Ferreira, M.P. 2015. Assessing student perceptions of indigenous science co-educators, interest in STEM, and identity as a scientist: A pilot study. Ubiquitous Learning, 7 (3-4): pp. 41-51. DOI: 10.18848/1835-9795/cgp/v07i3- 4/58071 Bandura, A. 1997. Self-efficacy: the exercise of control. New York, USA: Freeman Borgerding, L. A. 2015. High school biology evolution learning experiences in a rural context: a case of and for cultural border crossing. Cultural Studies of Science Education. https://doi.org/10.1007/s11422-016-9758-0 Buxton, C. A. 2006. Creating Contextually Authentic Science in a ‘‘Low-Performing’’ Urban Elementary School. JOURNAL OF RESEARCH IN SCIENCE TEACHING VOL. 43 (7): 695–721. Calabrese Barton, A., & Tan, E. 2018. A longitudinal study of equity-oriented STEM-rich making among youth from historically marginalized communities. American Educational Research Journal, 55(4): 761–800. https://doi. org/10.3102/0002831218758668. Chen, J. A., Tutwiler, M. S., Metcalf, S. J., Kamarainen, A., Grotzer, T., & Dede, C. 2016. A multi-user virtual environment to support students’ self-efficacy and interest in science: a latent growth model analysis. Learning and Instruction, 41: 11–22. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2015.09.007. Chua Yan Piaw. 2021. Kaedah Penyelidikan. Kaedah dan Statistik Penyelidikan (Buku 1) McGraw- Hill Education Sdn Bhd. Malaysia. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 256

Civil, M. 2016. STEM learning research through a funds of knowledge lens. Cultural Studies in Science Education, 11: 41–59. doi:10.1007/s11422-014-9648-2. Duit, R., Goldberg, F. & Nidderer, H. 1991. Research in Physics Learning:Theoretical Issues and Empirical Studies. IPN-University of Kiel, Kiel Fahmie, F & Ratna, K. 2018. Self-Efficacy and Motivation: Improving Biology Learning Outcomes of Senior High School Students. Journal Pendidikan Biologi Indonesia 3 (3): 203–208. Fraenkel, J.R., and Wallen, N.E. 1996. How to Design and Evaluate Research. USA: Mc. Fraw-Hill Inc. Ghazali Sabudin & Lilia Halim. 2020. Kajian sistematik: Pendekatan pengajaran dan impak khazanah pengetahuan dalam pembelajaran sains. Jurnal Pendidikan Sains & Matematik Malaysia. Vol 10 (1): 21- 38 Goethe, E.V & Colina, C.M. 2018. Taking Advantage of Diversity within the Classroom. JOURNAL OF CHEMICAL EDUCATION. Volume 95 (2): 189-192. DOI: 10.1021/acs.jchemed.7b00510. Gonzalez, N. 2005. The hybridity of funds of knowledge. In N. Gonzalez, L. C. Moll, & C. Amanti (Eds.), Funds of knowledge: Theorizing practices in households, communities and classrooms, pp. 29-46. New Jersey: Lawrence Erlbaum Gonzalez, N., & Moll, L. 2002. Cruzando el Puente: Building bridges to funds of knowledge. Educational Policy, 16, 623–641. doi:10.1177/0895904802016004009. Gonzalez, N., Moll, L. C., & Amanti, C. 2005. Funds of knowledge: Theorizing practice in households, communities, and classrooms. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum. Hake, R. 1998. Interactive-Engagement Versus Traditional Methods: A Six- Thousand-Student Survey of Mechanics Test Data for Introductory Physics Courses. American Association of Physics Teachers: pp 66 -64 Hernandez, A. 2022. Closing the Achievement Gap in the Classroom Through Culturally Relevant Pedagogy. Journal of Education and Learning, Vol. 11 (2). doi:10.5539/jel.v11n2p1. Hogg, L. 2011. Funds of knowledge: An investigation of coherence within the literature. Teaching and Teacher Education, 27(3): 666–677. https://doi.org/10.1016/j. tate.2010.11.005. Hyytinen, H., Toom, A., & Postareff, L. 2018. Unraveling the complex relationship in critical thinking, approaches to learning and self-efficacy beliefs among first-year educational science students. Learning and Individual Differences, 67: 132–142. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2018.08.004. Julie Pallant. 2005. SPSS Survival manual: a step-by-step guide to data analysis using SPSS. Sydney: Allen & Unwin. Kampourakis, K. 2018. On the Meaning of Concepts in Science Education. Science & Education (27): 591–592. Kartimi, I. R. A & Istiqomah, A. 2021. Systematic Literature Review: Science Self-Efficacy. in Science Learning. Al-Khwarizmi: Jurnal Pendidikan Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam, Vol.9 (2): 13-34. https://ejournal.iainpalopo.ac.id/index.php/alkhwarizmi. Kermish-allen, R. 2018. The utility of citizen science projects in K-5 schools: measures of community engagement and student impacts. Cultural Studies of Science Education. https://doi.org/10.1007/s11422-017-9830-4 Lee, O & Fradd, S.H. 1998. Instructional Congruence to Promote Science Learning and Literacy Development for Linguistically Diverse Students. Models of Science Teacher Preparation. Theory and Practice: 109-126. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 257

Lilia Halim, T. Subahan M. Meerah & Zolkepeli Haron. 2002. Strategi Pengajaran Fizik Untuk Guru Sains. Malaysia: Prentice Hall Pearson Malaysia Sdn. Bhd Lin, T-J., & Tsai, C-C. 2013. A multi-dimensional instrument for evaluating Taiwanese high school students' science learning self-efficacy in relation to their approaches to learning science. International Journal of Science and Mathematics Education, 11: 1275–1301. https://doi.org/10.1007/s10763-012-9376-6. Llopart, M & Guitart, M. E. 2016. Funds of knowledge in 21st century societies: inclusive educational practices for under-represented students. A literature review, Journal of Curriculum Studies. DOI: 10.1080/00220272.2016.1247913. M. Llopart, J. M. Serra & M. Esteban-Guitart. 2018. Teachers’ perceptions of the benefits, limitations, and areas for improvement of the funds of knowledge approach. A qualitative study, Teachers and Teaching. DOI: 10.1080/13540602.2018.1452729 . McDermott & Redish, E. F (1999) Resource Letter: PER-1: Physics Education Research. American Association of Physics Teachers (67): 755 Mejia, J. A & Lopez, A. W. 2015. STEM Education through Funds of Knowledge: Creating Bridges between Formal and Informal Resources in the Classroom. The Aricultural Education Magazine, Vol 87(5): 14- 16. Mejia, J. A., Wilson, A. A., Hailey, C. E., Hasbun, I. M., & Householder, D. L. 2014. Funds of knowledge in Hispanic students’ communities and households that enhance engineering design thinking. In Proceedings of the 2014 American Society for Engineering Education Annual Conference. Indianapolis, IN: ASEE Mills, K., Bonsignore, E., Clegg, T., Ahn, J., Yip, J., Pauw, D. & Pitt, C. 2019. Connecting children’s scientific funds of knowledge shared on social media to science concepts. International Journal of Child-Computer Interaction, 21: 54–64. https://doi.org/10.1016/j.ijcci.2019.04.003 Moll, L. C., Amanti, C., Neff, D., & González, N. 1992. Funds of knowledge for teaching: Using a qualitative approach to connect homes and classrooms. Theory into Practice, 31(2): 132–141. doi:10.1080/00405849209543534. Ndiaye, Y, Hérold, J. F & Chatoney, M. 2020. French teacher perceptions of student learning about force: a preliminary study, Research in Science & Technological Education, DOI: 10.1080/02635143.2020.1779050. Remy et al. 2018. Understanding the Development of Interest and Self-Efficacy in ActiveLearning Undergraduate Physics Courses. International Journal of Science Education: 1–19. Rena, S. H, Hayat, S, & Ikmanda, K. 2021. An Investigation of Junior High School Students’ Science Self-Efficacy and Its Correlation with Their Science Achievement in Different School Systems. Journal of Science Learning 4, no. 2: 192– 202. Shin, M, Lee, J. J & Nelson, F. P . 2021. Funds of knowledge in making: reenvisioning maker education in teacher preparation. Journal of Research on Technology in Education. DOI: 10.1080/15391523.2021.1908868. Sparks, R. A, Baldwin, K. E & Darner, R. 2020. Using Culturally Relevant Pedagogy to Reconsider the Genetics Canon. JOURNAL OF MICROBIOLOGY & BIOLOGY EDUCATION, Volume 21 (1). DOI: 10.1128/jmbe.v21i1.1901 Tolbert, S., Knox, C., & Salinas, I. 2019. Framing, Adapting, and Applying: Learning to Contextualize Science Activity in Multilingual Science Classrooms. Research in Science Education. https://doi.org/10.1007/s11165-019-9854-8 Treagust, D. F, Duit, R & H. E. Fisher, H. E. 2017. Multiple Representations in Physics Education, Springer. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 258

Underwood, J.B & Mensah, F.M. 2018. An Investigation of Science Teacher Educators’ Perceptions of Culturally Relevant Pedagogy. Journal of Science Teacher Education, 29 (1): pp. 46-64. DOI: 10.1080/1046560X.2017.1423457 Volman, M., & 't Gilde, J. 2021. The effects of using students’ funds of knowledge on educational outcomes in the social and personal domain. Learning, Culture and Social Interaction, 28 [100472]. https://doi.org/10.1016/j.lcsi.2020.100472. Wong, S. Y, Liang, J. C, & Tsai, C. C. 2019. Uncovering Malaysian Secondary School Students’ Academic Hardiness in Science, Conceptions of Learning Science, and Science Learning Self Efficacy: a Structural Equation Modelling Analysis. Research in Science Education. https://doi.org/10.1007/s11165-019-09908-7. Zheng, L., Dong, Y., Huang, R., Chang, C.-Y., & Bhagat, K. K. 2018. Investigating the interrelationships among conceptions of, approaches to, and self-efficacy in learning science. International Journal of Science Education, 40(2): 139–158. https://doi.org/10.1080/09500693.2017.1402142. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 259

Tahap Pengetahuan Dan Kesediaan Guru Untuk Mengintegrasikan “Funds Of Knowledge” (FOK) Dalam Pendidikan Sains Sekolah Rendah (Survey on Level of Knowledge and Readiness of the Teacher on Implementing Funds of Knowledge in Primary Science) Piriyanga Sambasevam & Nurazidawati Muhamad Arsad * ABSTRAK Tujuan kajian tinjauan ini adalah untuk mengenal pasti tahap pengetahuan dan tahap kesediaan guru untuk mengintegrasikan 'funds of knowledge’dalam pendidikan sains di sekolah rendah. Kajian ini melibatkan 103 responden guru dari beberapa sekolah di daerah Gombak, Selangor. Instrumen soal selidik digunakan dalam kajian ini bagi mengumpulkan data dengan menggunakan lima skala Likert. Analisis deskriptif digunakan untuk melihat min dan sisihan piawai manakala untuk menguji hipotesis kajian Ujian Korelasi Pearson digunakan. Data yang dikumpul dianalisis menggunakan program Statistical Package for the Social Science (SPSS) 26.0. Secara umumnya, data kajian ini menunjukkan bahawa tahap pengetahuan guru mengenai FOK adalah tinggi manakala tahap kesediaan guru untuk mengintegrasikan FOK dalam sains adalah rendah. Analisis data menunjukkan terdapat hubungan yang signifikan antara tahap pengetahuan guru dengan tahap kesediaan guru Sains sekolah rendah terhadap pengintegrasian FOK dalam subjek Sains, (r= 0.000**, p<0.05). Oleh itu, kajian ini diharapkan akan memberi kesedaran kepada guru-guru mengenai pengintegrasian FOK dalam pendidikan sains untuk meningkatkan kualiti pengajaran. Kata Kunci: Funds of knowledge, Khazanah ilmu, Tahap pengetahuan dan kesdiaan guru-guru ABSTRACT The aim of the study is to identify the level of knowledge and the level of readiness in implementing funds of knowledge in science education in primary schools. This study involved 103 teachers from several schools in Gombak districts, Selangor. A questionnaire with 5 Likert scale was used as an instrument for this study to collect data. The mean and standard deviation was analysed with descriptive analysis while Pearson’s Correlation Test was used to test hypothesis of this research. Data collected were analyzed using Statistical Package for the Social Science (SPSS) program version 26.0. In overall, study showed that the level of knowledge is high while level of readiness is low. The findings showed that the relationship between the knowledge and the readiness of teachers in implementing FOK in science is significant (r= 0.000**, p<0.05). So, the study can be used by the teachers to implement the FOK science to increase the interest in learning Science. Keyword: Funds of knowledge, Level of knowledge, Readiness of the teachers Piriyanga Sambasevam Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia. 43600, Bangi, Selangor, Malaysia. [email protected] *Pengarang Penghubung: Nurazidawati bt. Muhamad Arsad* Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia. 43600, Bangi, Selangor, Malaysia. [email protected] PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 260

PENGENALAN Latar Belakang Kajian Pendekatan dan kaedah pengajaran dan pembelajaran yang betul dan berkesan ialah untuk menarik minat murid bagi mempelajari semua kemahiran asas dan konsep-konsep dalam pembelajaran Sains. Namun, situasi semasa PKP yang lalu telah menimbulkan rasa bimbang dalam kalangan guru, ibu bapa dan murid terhadap pembelajaran Sains. Kebanyakkan konsep Sains adalah merupakan konsep boleh dikaitkan dengan pengalaman kehidupan seharian. Pengalaman kehidupan ini bergantung kepada latar belakang murid, dimana ia tidak akan sama untuk semua murid. Oleh itu, pengajaran Sains yang menggunakan kaedah yang boleh mengaitkan dengan kehidupan seharian adalah akan lebih efektif di bilik darjah berbanding dengan pembelajara pasif, pembelajaran berpusatkan guru dan pembelajaran “chalk and talk”. Pendekatan Funds of Knowledge merupakan pendekatan yang paling sesuai untuk digunakan dalam pembelajaran dan pemudahcaraan Sains di dalam dan di luar bilik darjah. Justeru, kajian ini adalah bertujuan untuk mengetahui tahap pengetahuan dan kesediaan guru untuk mengintegrasikan “funds of knowledge” (FOK) dalam pendidikan Sains. Sehubungan dengan itu, pendekatan FOK juga dapat menarik minat murid dan meningkatkan prestasi murid dalam mata pelajaran Sains dengan efektif. Menurut Rohandi (2014), beliau mengatakan bahawa penggunaan Funds of Knowledge (FOK) dalam kalangan murid membantu mereka untuk memahami konsep Sains yang relevan kepada murid dan dapat mengaitkan Sains dengan kehidupan murid supaya mereka dapat mempelajari Sains dengan cara yang bermakna. Khazanah ilmu (Funds of Knowledge) merupakan koleksi berasaskan pengetahuan dalam amalan budaya yang merupakan sebahagian daripada budaya dalaman keluarga, pengalaman pekerjaan atau rutin harian mereka. Ia adalah pengetahuan dan kepakaran yang dimiliki oleh pelajar dan ahli keluarga mereka yang bergantung kepada peranan mereka dalam keluarga, komuniti dan budaya mereka. Funds of Knowledge (FOK) seperti menyediakan makanan, membaiki kereta dan mengasuh bayi adalah contoh-contoh aktiviti FOK. Penggunaan FOK ini menjadi begitu berkuasa sebab ia relevan kepada budaya murid dan ia membawa lebih banyak kepelbagaian ke dalam bilik darjah bagi murid-murid yang tidak dapat mengaitkan dengan budaya. Pendekatan FOK ini juga menawarkan peluang kepada guru untuk menjadi penyelidik kehidupan pelajar mereka. Ini membolehkan guru membina satu hubungan yang lebih baik dengan budaya murid di rumah. Selain itu, pendekatan ini mewujudkan makna yang lebih mendalam kepada bahan pembelajaran dan aktiviti bilik darjah untuk murid. Pernyataan Masalah Pandemik Covid-19 menyebabkan prestasi dan minat murid terhadap pembelajaran menjadi kurang dan murid tiada lagi bermotivasi untuk menyambung pelajaran. Situasi ini juga menyebabkan kehadiran murid merosot dan menjadi satu perkara yang perlu dibimbang serta perlu diperbaiki. Untuk mengatasi situasi ini, guru perlu mempelbagaikan kaedah dan pendekatan dalam proses pengajaran dan pembelajaran. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 261

Mata pelajaran Sains merupakan subjek yang penting untuk murid-murid sebab konsepkonsep dan fakta- fakta yang ada dalam Sains boleh dikaitkan dan ada perhubungan dengan kehidupan seharian murid-murid. Tetapi murid selalu mengalami miskonsepsi pada sesuatu konsep. Oleh itu, guru perlu menggunakan satu cara yang paling sesuai untuk mengatasi situasi ini. Pengkaji juga berpendapat bahawa guru gagal menggunakan kaedah- kaedah yang pelbagai dalam bilik darjah untuk menyampaikan ilmu. Antara kaedah yang boleh digunakan ialah Khazanah Ilmu atau Funds of Knowledge (FOK), dimana konsep sains dikaitkan dengan budaya hidup kelaurga murid- murid untuk mereka lebih faham tentang faktanya. Maka, pengkaji berhasrat untuk membuat satu kajian tentang tahap pengetahuan dan tahap kesediaan guru mengintegrasikan Funds of Knowledge dalam pembelajaran Sains. Objektif Kajian Objektif kajian bagi kajian ini adalah untuk mengenalpasti tahap pengetahuan dan kesediaan guru untuk mengintegrasikan “Funds Of Knowledge” (FOK) dalam pendidikan Sains di sebuah sekolah di daerah Gombak. 1. Mengenalpasti tahap pengetahuan guru dalam FOK untuk diintegrasikan dalam pendidikan Sains. 2. Mengenalpasti tahap kesediaan guru untuk mengintegrasikan FOK dalam pendidikan Sains. 3. Mengenalpasti hubungan antara tahap pengetahuan dan tahap kesediaan guru untuk mengintegrasikan FOK dalam pendidikan Sains. Persoalan Kajian Kajian ini adalah untuk menjawab soalan kajian seperti berikut: 1. Apakah tahap pengetahuan guru dalam FOK untuk diintegrasikan dalam pendidikan Sains? 2. Apakah tahap kesediaan guru untuk mengintegrasikan FOK dalam pendidikan Sains? 3. Apakah hubungan antara tahap pengetahuan dan tahap kesediaan guru untuk mengintegrasikan FOK dalam pendidikan Sains? Hipotesis Kajian Hipotesis No1: Tiada hubungan yang signifikan antara tahap pengetahuan guru dan tahap kesediaan guru sains dalam mengintegrasikan ‘funds of knowledge’ (FOK) dalam pendidikan Sains. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 262

TINJAUAN LITERATUR Khazanah Ilmu atau “Funds of Knowledge” (FOK) Kajian daripada Ali, Mohd & et al. (2015) mengatakan bahawa, Menurut Moll dan Greenberg (1990), Khazanah Ilmu ialah sekumpulan kemahiran dan pengetahuan diperoleh melalui interaksi budaya dan sejarah dan penting bagi seseorang individu dalam masyarakat untuk berfungsi dengan baik. Antara ilmu yang diperolehi melalui aktiviti atau interaksi yang berlaku di rumah atau di dalam masyarakat ialah memasak, berkebun, melakukan perniagaan, berbasikal rekreasi, mempelajari seni penyembuhan, mendaki, berenang, bermain bola sepak, berkelah, melakukan projek pembinaan, khidmat masyarakat, menganjurkan kempen dan sebagainya. Bylica, K. (2022) menerangkan pengalaman budaya sebagai pengalaman atau pengetahuan sedia ada pelajar tentang pelbagai objek budaya yang biasa ditemui di persekitaran dan komuniti mereka. Contoh objek budaya termasuk kawasan atau lokasi yang biasa dilawati, berkelah atau rekreasi, kedai, bangunan, jalan raya, sungai, kenderaan, peralatan seperti cermin mata, lampu suluh dan sebagainya. Manakala Linda Hogg (2011), dirujuk kepada Funds of Knowledge (FOK) sebagai pengetahuan budaya dan sejarah atau pengalaman khusus dalam konteks keluarga dan komuniti. Selain itu, pengetahuan, tindakan, pembawaan dan tingkah laku adalah inklusif dengan pengiktirafan bahawa setiap domain dibentuk secara budaya. Menurut mereka, konsep khazanah ilmu (FOK) akan memberikan pengiktirafan kepada kehidupan seseorang individu pengalaman dalam keluarga atau masyarakat, yang akan menghasilkan ilmu yang berguna, berkesan dan boleh dipindahkan. Dalam erti kata lain, ia bukan amalan budaya stereotaip, sebaliknya merupakan proses dinamik kehidupan pelajar pengalaman dalam keluarga dan masyarakatnya. Khazanah Ilmu dan Pemahaman Konsep Pembelajaran melibatkan pengubahsuaian atau pembinaan skema pengetahuan baharu sebagai hasil daripada proses pertambahan, penalaan dan penstrukturan semula sedia ada skema. Integrasi secara budaya dan pengalaman linguistik dalam proses pengajaran bilik darjah akan membantu guru untuk menerangkan sesuatu konsep serta kandungan pengetahuan disiplin akademik yang diberikan dalam cara yang bermakna, relevan dan mengaitkan kehidupan seharian pelajar, yang akhirnya akan memberi kesan kepada pemahaman konsep yang mendalam. (Tajularipin Sulaiman, 2015) Murid memasuki bilik darjah dengan satu set pengetahuan skematik dan Funds of Knowledge yang terkumpul dalam minda mereka apabila mempelajari sains. (Bueno, 2022) Selain itu, pelajar akan cuba mencari hubungan atau perkaitan yang membolehkan mereka melihat hubungan, persamaan antara bilik darjah kurikulum dan realiti kehidupan mereka. Menurut Rohandi (2010), beliau menggunakan artifak yang terdapat dalam persekitaran pelajar seperti gitar untuk menerangkan konsep fizik yang berkaitan dengan kekerapan, amplitud dan pic bunyi untuk menggambarkan ciri gelombang cahaya, seperti panjang gelombang. Justeru, penggambaran situasi ini mencerminkan keghairahan dan kreativiti PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 263

pendidik sains, yang menggunakan pengetahuan kontekstual yang ada dalam diri, komuniti dan persekitaran murid untuk menerangkan konsep sains supaya lebih mudah difahami oleh murid. Mengintegrasikan Funds of Knowledge Dalam Pengajaran dan Aktiviti Pembelajaran Walaupun guru biasa memiliki pengetahuan kandungan sains dan didedahkan kepada pengajaran sains berdasarkan inkuiri, mereka tidak cukup bersedia untuk memenuhi keperluan pelajar yang berbeza dari segi bahasa dan budaya. Banyak guru tidak menyedari pengaruh budaya dan bahasa terhadap pembelajaran pelajar dan tidak meletakkan penekanan kepada pengajaran kumpulan pelajar yang pelbagai atau mengajar untuk kepelbagaian sebagai satu kewajipan, atau mereka menentang pandangan pelbagai budaya pembelajaran sehingga ke tahap mengabaikan perbezaan budaya, bangsa dan Bahasa yang wujud dalam kalangan pelajar (Buxton, 2005; Lee et al., 2007). Pendidik perlu berubah kepercayaan dan amalan mereka mengenai kepentingan kepelbagaian pelajar dari segi bahasa dan budaya. Mereka perlu menggunakan bahasa dan kepelbagaian budaya sebagai asas atau titik permulaan dalam pengajaran sains di dalam bilik darjah (Lee et al., 2007). Pendidik harus lebih inovatif dalam mencipta persamaan antara sains alam dengan budaya dan pengalaman bahasa pelajar. Guru hendaklah (a) memahami dan menghayati pengalaman bahasa dan budaya pelajar, (b) mempunyai pengetahuan saintifik dan tabiat minda saintifik dan (c) mampu menghubungkan konsep sains dan topik yang diajar dengan pengalaman latar belakang pelajar. METODOLOGI Reka Bentuk Kajian Kajian ini bertujuan untuk mengetahui tahap pengetahuan dan kesediaan guru untuk mengintegrasikan “Funds Of Knowledge” (FOK) dalam pendidikan Sains di sebuah sekolah di daerah Gombak. Reka bentuk kajian merupakan aspek yang sangat penting dan yang perlu dirancang sebelum memulakan sesuatu kajian. Dengan ini, pengkaji memilih reka bentuk kajian tinjauan untuk melaksanakan kajian ini. Kajian tinjauan ini merupakan kajian inferensi yang menggunakan data kuantitatif. Data ini boleh diperolehi dari soal selidik. Kaedah soal selidik dilaksanakan untuk mengetahui pengetahuan Funds of Knowledge (FOK) yang ada pada guru sekolah bagi mengintegrasikan dalam pembelajaran Sains. Kemudian, data-data ini dianalisis dan dibincangkan mengikut persoalan kajian yang dipermukakan, akhirnya diberikan kesimpulan secara keseluruhan. Sampel Kajian Populasi yang dipilih untuk kajian ini adalah terdiri daripada guru Sains sekolah rendah di daerah Gombak. Sampel kajian yang dipilih untuk kajian ini adalah seramai guru Sains 103 daripada populasi seramai 140 guru Sains sekolah rendah untuk memperolehi data soal selidik. Sampel kajian dipilih mengikut jadual pemilihan saiz sampel Krejcie & Morgan (1970). PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 264

Kaedah Pengumpulan Data Menggunakan data yang diperolehi daripada soal selidik yang dihantar kepada guru sekolah rendah di daerah Gombak, pengkaji akan menganalisis data menggunakan perisian Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) versi 26.0. Kekerapan, min dan sisihan piawai akan dikira menggunakan perisian SPSS. Kaedah Analisis Data Dalam kajian ini ujian deskriptif digunakan untuk menganalisis demografi responden. Bagi menguji hipotesis yang dikemukakan iaitu mengenalpasti hubungan antyara tahap pengetahuan dan tahap kesediaan guru dalam mengintegrasikan FOK dalam Pendidikan Sains, Ujian Korelasi Pearson digunakan. DAPATAN DAN PERBINCANGAN Responden kajian ini melibatkan 103 guru sains dari beberapa buah sekolah rendah di daerah Gombak. Analisis sampel kajian adalah seperti berikut: JADUAL 1. Maklumat demografi response. Demografi Kategori responden Kekerapan Peratus % Jantina Lelaki 41 39.8 Perempuan 62 60.2 Tahap pengetahuan guru untuk mengintegrasikan ‘Funds Of Knowledge’ dalam mata pelajaran Sains Jadual 2 menunjukkan skor min dan sisihan piawai bagi tahap pengetahuan guru-guru Sains mengenai konsep ‘funds of knowledge’. Semua item didapati berada pada tahap yang tinggi dan nilai min keseluruhan tahap pengetahuan FOK adalah 4.29. Item yang ke-empat mempunyai nilai min yang paling tinggi iaitu 4.56 manakala item yang ke-sepuluh mempunyai nilai min yang paling rendah iaitu 4.09, namun ia merupakan masih dalam tahap yang tinggi. Oleh itu, dapat dirumuskan bahawa tahap pengetahuan guru-guru terhadap kaedah FOK adalah tinggi seperti: i. murid terlibat secara aktif dalam proses pengajaran dan pembelajaran apabila FOK digunakan. ii. Menggunakan pelbagai strategi untuk menerapkan elemen FOK. iii. Mempunyai pengetahuan untuk meningkatkan minat murid menggunakan FOK. JADUAL 2. Tahap pengetahuan guru untuk mengintegrasikan ‘Funds Of Knowledge’ dalam mata pelajaran Sains. No. Item Min Sisihan Piawai Tahap penguasaan 1 Mengetahui kandungan sukatan mata pelajaran Sains. 4.37 0.761 Tinggi PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 265

2 Merancang menerapkan elemen ‘funds of knowledge’ (FOK) dalam pengajaran. 4.23 0.815 Tinggi 3 Melibatkan murid secara aktif dalam proses pengajaran dan pembelajaran. 4.44 0.729 Tinggi 4 Mempunyai pengetahuan untuk meningkatkan minat murid menggunakan FOK. 4.56 0.729 Tinggi 5 Mempunyai pengetahuan yang cukup untuk mengembangkan FOK murid. 4.12 0.832 Tinggi 6 Mengetahui cara menentukan isi kandungan pelajaran FOK dalam sains berdasarkan pada kebolehan murid. 4.23 0.750 Tinggi 7 Mengetahui cara mengembangkan potensi individu murid. 4.18 0.757 Tinggi 8 9 Mengetahui cara menilai perkembangan murid menggunakan FOK. Mengetahui teknik mengajar Sains dengan menerapkan elemen FOK. 4.39 4.35 0.723 0.730 Tinggi Tinggi 10 Menggunakan pelbagai strategi untuk menerapkan elemen FOK. 4.09 0.780 Tinggi Min keseluruhan 4.29 0.761 Tinggi Tahap kesediaan guru untuk mengintegrasikan ‘Funds Of Knowledge’ dalam mata pelajaran Sains Jadual 3 menunjukkan skor min dan sisihan piawai bagi tahap kesediaan guru-guru Sains untuk mengintegrasikan kaedah ‘Funds of Knowledge’ dalam pengajaran Sains. Didapati kebanyakan item berada pada tahap rendah dan nilai min keseluruhan tahap kesediaan mengintegrasikan FOK adalah 2.32. Hanya satu item mempunyai nilai min yang paling tinggi 4.14 iaitu item yang pertama manakala item ke-sepuluh mempunyai nilai min sederhana iaitu 2.69. Oleh itu, dapat dirumuskan bahawa tahap kesediaan guru-guru mengintegrasikan kaedah FOK dalam pelajaran Sains adalah rendah seperti: i. Kurang bersedia untuk mempelbagaikan kaedah pengajaran ii. Kurang positif bahawa ‘funds of knowledge’ mampu meningkatkan kefahaman dan motivasi murid iii. Kurang bersedia untuk menambah ilmu pedagogi mengenai FOK. JADUAL 3. Tahap kesediaan guru untuk mengintegrasikan ‘Funds Of Knowledge’ dalam mata pelajaran Sains. No. Item Min Sisihan Piawai Tahap penguasan 1 Saya bersedia mempelbagaikan kaedah pengajaran saya. 4.14 0.667 Tinggi 2 Saya bersedia menambah ilmu pedagogi untuk meningkatkan kefahaman dan motivasi murid 1.80 0.725 Rendah 3 Saya ingin tahu lebih lanjut mengenai ‘funds of knowledge’ 1.92 0.774 Rendah 4 Saya sanggup memperuntukkan masa di luar sesi persekolahan untuk menghadiri taklimat/bengkel/sesi perkongsian mengenai ‘funds of knowledge’ 2.26 0.872 Rendah PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 266

5 Saya positif bahawa ‘funds of knowledge’ mampu meningkatkan kefahaman dan motivasi murid 1.96 0.828 Rendah 6 Saya bersedia untuk melaksanakan ‘funds of knowledge’ dalam PdPc di sekolah sekiranya diberi panduan atau modul berkaitan 2.04 0.790 Rendah 7 Saya setuju sekiranya pelaksanaan kaedah ‘funds of knowledge’ dijalankan di sekolah saya sebagai projek rintis 2.26 0.860 Rendah 8 9 Saya ingin tahu lebih lanjut mengenai keberkesanan kaedah ‘funds of knowledge’ yang telah dilaksanakan di sekolah lain Strategi pengajaran sedia ada yang saya jalankan lebih menarik dan mudah 1.96 2.22 0.764 0.760 Rendah Rendah 10 Saya bersedia menjadi guru pembimbing dalam pelaksanaan kaedah ‘funds of knowledge’ di sekolah saya sekiranya diberi peluang 2.69 0.884 Sederhana Min keseluruhan 2.32 0.792 Rendah Hubungan antara tahap pengetahuan dan tahap kesediaan guru untuk mengintegrasikan ‘Funds Of Knowledge’ dalam mata pelajaran Sains Hasil analisis korelasi pearson bagi mengenal pasti hubungan antara tahap pengetahuan guru dengan tahap kesediaan guru Sains sekolah rendah adalah seperti di jadual 4. Hasil analisis menggunakan pekali korelasi pearson menunjukkan tahap pengetahuan guru berhubungan secara signifikan dengan tahap kesediaan guru Sains sekolah rendah (r= 0.000**, p<0.05). Secara ringkasnya, terdapat hubungan yang signifikan antara tahap pengetahuan guru dengan tahap kesediaan guru Sains sekolah rendah terhadap pengintegrasian FOK. Maka, Hipotesis Null (H01) yang dibina adalah gagal diterima. JADUAL 4. Analisis Hubungan antara tahap pengetahuan dan tahap kesediaan guru untuk mengintegrasikan ‘Funds Of Knowledge’. Berdasarkan dapatan yang diperolehi, didapati bahawa tahap pengetahuan guru-guru sains mengenai ‘funds of knowledge’ ialah tinggi. Ini dapat disokong dalam kajian Mohd Qhairil dan Zamri (2018), bahawa guru mestilah mempunyai pengetahuan yang terperinci tentang bahan yang diajar atau kaedah yang ingin diaplikasikan dalam amalan pengajaran. Pembelajaran sains yang menggabungkan pengalaman pelajar memberi impak yang lebih baik terhadap pemahaman pelajar, mengembangkan kemahiran berfikir, kemahiran berkomunikasi dan kerjasama pelajar (Barton & Yang, 2012). González and Moll (2002) mengatakan bahawa guru yang mampu menerapkan FOK pelajar dengan arahan di bilik darjah memberikan pengalaman pembelajaran yang paling bermakna kepada pelajar mereka. Faktor Tahap kesediaan guru Nilai korelasi Kesignifikaan N (Bilangan) Tahap pengetahuan guru .605** .000 103 PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 267

Tahap kesediaan guru untuk mengintegrasikan ‘Funds of Knowledge’ dalam Pendidikan Sains adalah rendah. Ini dapat dibuktikan melalui kajian Fatahiyah dan Diyana (2020), bahawa guru lebih suka pada kaedah yang lama berbanding dengan kaedah yang baru yang lebih menyeronokkan anak murid. Cabaran untuk guru adalah untuk melibatkan diri pelajar, keseluruhan proses pembelajaran dari awal dengan FOK mereka supaya mereka dapat merasakan idea dan pengalaman mereka dihormati supaya mereka percaya mempunyai peluang dalam pembelajaran mereka sendiri (Fraser-Abder et al., 2016). Menggabungkan Funds of Knowledge murid dalam Sains dengan berjaya adalah sangat mencabar untuk guru. Kaedah baru ini agak berbeza daripada kaedah mengajar yang digunakan sebelum ini. KESIMPULAN DAN IMPLIKASI Penyepaduan Funds of Knowledge (FOK) yang berjaya dan berkesan bagi pengetahuan dalam pengajaran sains bilik darjah merupakan cabaran utama kepada pendidik sains, terutamanya mereka yang tidak begitu sedar akan kepentingan pengetahuan kontekstual. Dalam pendekatan berpusatkan pelajar, cabaran utama untuk membebaskan persepsi kebanyakan orang adalah bahawa sains adalah pengumpulan fakta yang terkandung dalam buku dan bukan topik yang berkaitan dengan pengalaman harian pelajar. Pengintegrasian khazanah ilmu iaitu Funds of Knowledge dalam kurikulum sains sekolah bukan sahaja dapat meningkatkan kecemerlangan pelajar tetapi juga kesaksamaan (ekuiti) daripada pelajar di kawasan luar bandar, bersesuaian dengan pendidikan pembaharuan yang menekankan ‘sains untuk semua’. Apabila identiti, kepercayaan, pengalaman dan pandangan terhadap pelajar tentang masa depan telah dipertimbangkan dalam kurikulum sains sekolah, pelajar telah diberikan peluang untuk melibatkan diri dalam aktiviti yang berkaitan dengan visi masa depan dan bagaimana mereka menilai hubungan mereka dan definisi sains mereka. Oleh itu, secara tidak langsung murid akan membina komitmen jangka panjang dan meneruskan projek sains dan kerjaya dalam bidang sains. Pengkaji mencadangkan bahawa kajian ini boleh dilakukan dengan skop yang lebih besar dari segi jumlah responden dan jenis sekolah. Ini adalah supaya dapat mengetahui tahap pengetahuan dan kesediaan guru dengan lebih luas. Selain itu, kajian ini juga boleh dilaksanakan di peringkat negeri. PENGHARGAAN Pengkaji rasa bersyukur kepada Tuhan yang memberi kekuatan dalam menyempurnakan kajian ini. Pengkaji juga mengucapkan ribuan terima kasih kepada ahli keluarga yang memberi sokongan sepanjang proses kajian ini. Sekalung penghargaan juga kepada pensyarah kursus ini Prof. Kamisah Osman yang memberikan bimbingan dan tunjuk ajar sepanjang kursus ini. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 268

RUJUKAN Ali Mohd & Halim, Lilia & Kamisah Osman. (2015). Integration of Funds of Knowledge as Contextual Knowledge. Research Journal of Applied Sciences, Engineering and Technology. 10. 129-137. Barton, A. C., & Yang, K. (2012). The Culture of Power and Science Education: Learning from Miguel. Journal of Research in Science Teaching, 37(8), 871-889. Bueno E. H., Velasquez S. M., Deil, A. R. & Jones, C. (2022). That Was the Biggest Help: The Importance of Familial Support for Science, Technology, Engineering, and Math Community College Students. Frontiers in Education, VOLUME=7 DOI=10.3389/feduc.2022.768547 Buxton, C., (2005). Creating a culture of academic success in an urban science and math magnet high school. Sci. Educ., 89: 392-417. Bylica, K. (2022). “You Can Only Choose From the Things You Know”: Engaging With Students’ Dark and Politicized Funds of Knowledge in the Music Classroom. Education and Urban Society. https://doi.org/10.1177/00131245221087995- Fatahiyah Mohamed Hata & Diyana Mahmud. (2020). Kesediaan Guru Sains dan Matematik dalam Melaksanakan Pendidikan Stem dari Aspek Pengetahuan, Sikap dan Pengalaman Mengajar. Akademika, 90(3), 85-101 Fraser-Abder, P., Atwater, M., & Lee, O. (2016). “Research in Urban Science Education: An Essential Journey”. Journal of Research in Science Teaching, 43(7), 599-606. González, N., & Moll, L. C. (2002). Cruzando el Puente: Building Bridges to Funds of Knowledge. Educational Policy, 16, 623-641 Hogg, L. (2011). Funds of Knowledge: An investigation of coherence within the literature, Teaching and Teacher Education, Volume 27, Issue 3. https://doi.org/10.1016/j.tate.2010.11.005 Lee, O., A. Luykx, C. Buxton and A. Shaver. (2007). The challenge of altering elementary school teachers’ beliefs and practices regarding linguistic and cultural diversity in science instruction. J. Res. Sci. Teach., 44(9): 1269-1291. Mohd Qhairil & Zamri Mahamod. (2018). Tahap perbezaan pengetahuan, sikap dan amalan menggunakan enam topi pemikiran berdasarkan jantina dan pengkhususan dalam kalangan guru bahasa melayu sekolah kebangsaan. Jurnal Pendidikan Bahasa Melayu, 8(2), 13-24. Rohandi. (2010). Incorporating student's funds of knowledge to develop a sustained interest in science. Ph.D. Thesis, Universiti Sains Malaysia, Penang. Tajularipin Sulaiman, Vickneswary Muniyan, Diwiyah Madhvan, Raidah Hasan and Suzieleez Syrene Abdul Rahim. (2017). Implementation of Higher Order Thinking Skills in Teaching Of Science: A Case Study in Malaysia. International Research Journal of Education and Sciences (IRJES) Vol. 1 Issue 1, 2017 eISSN 2550-2158. Verbik, L., and Lasanowski, V. (2015). International Student Mobility: Patterns and Trends. The Observatory on Borderless Higher Education, 1-4 PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 269

Pembudayaan Kelestarian Melalui Amalan Penggunaan Air Lestari (Cultivating Sustainability Through Sustainable Water Use Practices) Pranee Iplot & Kamisah Osman* ABSTRAK Setiap orang di dunia ini mesti mengamalkan amalan menggunakan air secara mampan. Kebanyakan negara sedang berhadapan dengan defisit air yang teruk, yang menjadi semakin berbahaya. Kajian ini bertujuan untuk mengkaji tahap pengetahuan murid, sikap dan amalan murid sekolah rendah tehadap penggunaan air secara lestari berdasarkan jantina dan lokasi. Soal selidik digunakan sebagai alat kajian dalam kajian tinjauan untuk mengumpul maklumat daripada peserta kajian. Kajian melibatkan 364 orang murid tahun 5 di kawasan bandar dan luar bandar di daerah Petaling Perdana, Selangor. Pemillihan sekolah berdasarkan pensampelan secara srata dan pemilihan responden menggunakan pensampelan secara rawak. Instrumen soal selidik berskala Likert 1 hingga 5 dan pilihan jawapan ya dan tidak digunakan untuk mendapatkan maklum balas. Pembolehubah penggunaan air lestari yang dikaji adalah pengetahuan murid, sikap dan amalan murid. Data kajian akan dianalisis secara deskriptif menggunakan perisian SPSS versi 26.0. Hasil kajian mendapati tahap pengetahuan murid terhadap penggunaan air lestari adalah tinggi. Ujian-t digunakan dalam analisis inferensi untuk menangani objektif kajian. Keputusan analisis ujian-t menunjukkan bahawa tiada perbezaan berdasarkan jantina dalam tahap pengetahuan, sikap, atau amalan murid berkenaan penggunaan air secara lestari. Walaubagaimanapun, analisis ujian-t menunjukkan bahawa terdapat perbezaan yang signifikan dari segi tahap pengetahuan, sikap dan amalan penggunaan air secara lestari terhadap lokasi. Kajian ini memberi implikasi yang positif terhadap amalan penggunaan air secara lestari murid sekolah rendah seterusnya dapat membantu meningkatkan kesedaran dan memupuk tanggungjawab amalan penggunaan air secara lestari dalam kalangan murid sekolah rendah. Kata Kunci: Penggunaan air lestari, pengetahuan, sikap, amalan, murid; sekolah rendah ABSTRACT Every person in the world must use water sustainably. The problem of water deficiency confronting the majority of nations is becoming increasingly severe. This study intends to assess the knowledge, attitudes, and practises of primary school pupils on the sustainable use of water based on their gender and geographic area. Questionnaires are used to obtain data from research respondents during survey research. 364 pupils in Selangor's Petaling Perdana district's fifth grade from urban and rural areas participated in the study. The selection of schools is based on stratified sampling, whereas respondents were selected by random sampling. Utilizing a questionnaire with Likert scale ranging from 1 to 5 and yes and no answer options, input was gathered. Students' knowledge, attitudes, and behaviours are studied as determinants of sustainable water use. The research data will be descriptively examined using version 26.0 of the SPSS programme. According to the study's findings, students' understanding of sustainable water use is strong. The aims of the study were addressed using inferential analysis (t-test). Students' knowledge, attitudes, and actions regarding the sustainable use of water do not differ significantly by gender, according to the results of a t-test analysis. However the t-test analysis reveals, that there are substantial differences between locations in terms of sustainable water use knowledge, attitude, and practise. This study has good implications for the sustainable use of water by primary school pupils and can assist promote awareness and instil a sense of responsibility for the sustainable use of water among primary school students. Key Words: Sustainable water use, knowledge, attitudes, practices, students; primary school Pranee a/p Iplot Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor, Malaysia [email protected] *Pengarang Penghubung: Kamisah bt. Osman Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor, Malaysia [email protected] PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 270

PENGENALAN Ketersediaan air dalam kuantiti dan kualiti yang mencukupi adalah syarat yang perlu untuk pembangunan mampan. Air, elemen asas sistem sokongan hidup planet ini, amat diperlukan untuk mengekalkan sebarang bentuk kehidupan dan hampir setiap aktiviti manusia. Penggunaan air global telah meningkat kira-kira tujuh kali ganda sejak awal abad ke-20. Ini disebabkan oleh pertumbuhan penduduk dan peningkatan penggunaan air per kapita. Pertumbuhan penduduk yang berterusan dengan akibat untuk pengeluaran makanan dan aspirasi wajar negara dan individu ke arah yang lebih baik keadaan hidup sudah pasti akan menyebabkan permintaan terhadap air semakin meningkat. Bekalan air yang mencukupi dan boleh dipercayai dengan kualiti yang sepatutnya untuk seluruh penduduk global dan untuk memelihara fungsi hidrologi, biologi dan kimia ekosistem masih menjadi matlamat terpencil. Permintaan yang meningkat sudah tidak dapat dipenuhi dalam bilangan lokasi dan pada setiap masa pada masa kini di bawah kebolehubahan semula jadi bagi suhu dan pemendakan. Beberapa aktiviti dan proses kehidupan tidak boleh berlaku dalam ketiadaan air, menjadikan ketersediaan air merupakan kebimbangan utama. Kualiti air merosot dengan ketara di kebanyakan negeri di Malaysia. Pertambahan penduduk, pembandaran dan pengembangan pertanian pengairan mengenakan permintaan yang berkembang pesat terhadap sumber air, selain menyumbang kepada peningkatan pencemaran air. Oleh itu, keselamatan air adalah aspek penting yang perlu dilihat sekerap mungkin kerana sumber air adalah pemangkin kepada kesejahteraan alam sekitar dan pembangunan negara (Rahman, H. A. 2021). Penyata Dasar Sumber Air Negara (2012) menyatakan bahawa bagi menjamin air bersih yang mencukupi untuk semua orang, keselamatan dan kelestarian sumber air perlu dijadikan keutamaan negara. menggunakan sumber air dengan cara yang mampan, memuliharanya, dan mengurusnya dengan berkesan dengan bantuan sistem untuk perkongsian kerjasama antara semua pihak yang terlibat. Ini menunjukkan dengan jelas keperluan tabiat penggunaan air yang baik sebagai langkah penjimatan air (Tong, Fan, & Niu, 2017). Setiap orang di dunia mesti mengamalkan amalan menggunakan air secara mampan. Masalah kekurangan air adalah masalah yang semakin teruk di kebanyakan negara. Sikap sesetengah generasi sekarang yang tidak mengamalkan penjimatan air secara serius telah membawa kepada krisis bekalan air bersih (Leng, Weng, Hui, & Jahi, 2013; Mariapan, Mahat, & Nayan, 2018). Sumber air di Malaysia selalunya mencukupi dan tidak pernah habis, tetapi disebabkan oleh perubahan iklim dan pertumbuhan penduduk dari masa ke semasa, menyebabkan penggunaan air bersih semakin surut (Mohmadisa et al, 2021. Salah satu masalah alam sekitar utama yang dihadapi dunia pada abad kedua puluh satu ialah masalah pencemaran air dan kekurangan sumber untuk air bersih (Aprile & Fiorillo, 2017). Peningkatan drastik dalam taraf hidup, populasi, sektor pembuatan, sektor pertanian dan pembandaran telah membawa kepada peningkatan mendadak dalam permintaan dan penggunaan air dari masa ke semasa (Hanifah et. at, 2021). Akibatnya, pertambahan penduduk juga telah membawa kepada kemerosotan alam sekitar, penurunan dalam kualiti dan kuantiti sumber air bersih (Kelly & Fong, 2015; Marinoski, Rupp, & Ghisi, 2018). Menyemai kesedaran di kalangan pelajar sekolah tentang amalan penjimatan air dan sebenarnya, akan dapat mengelakkan mereka daripada membazir air yang banyak dalam kehidupan seharian PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 271

mereka (Ali, 2019). Malah, ini adalah cara yang paling berkesan untuk membentuk individu untuk menjadi lebih bertanggungjawab terhadap sumber air melalui pendidikan (Aydogdu & Cakir, 2016). Pengetahuan dan pemahaman tentang isu air dalam masyarakat dianggap sebagai elemen utama dalam menyelesaikan masalah krisis air (Dean, Fielding, & Newton, 2016). Pengetahuan dalam penjimatan air boleh mempengaruhi secara mendalam sikap sesebuah masyarakat untuk mengelakkan perkara yang berterusan krisis air dan mengamalkan penjimatan air (Wang, Chang, & Liou, 2019). Sikap pelajar terhadap penjimatan air memainkan peranan utama dalam menguruskan air secara mampan. (Mohmadisa et al, 2021). Pelajar masih tidak dapat mengamalkan amalan penjimatan air yang maksimum dalam aktiviti harian mereka. (Mariapan, 2018). Mariapan et al. (2019) menjelaskan bahawa wanita, secara amnya, lebih bertanggungjawab, dan berhemat dalam penggunaan air berbanding lelaki. Damanhouri, Al-Saleem, & Al-Ali (2012), menjelaskan bahawa jantina perempuan mempunyai tahap kesedaran yang lebih rendah dalam mengamalkan penjimatan air berbanding jantina lelaki. Menurut Amahmid et.al, (2019) tahap kognitif kanak-kanak yang disasarkan harus diambil kira semasa mereka bentuk program pendidikan air berasaskan sekolah. Ia mesti memberikan penekanan yang sama kepada pembangunan kemahiran, sikap, dan tingkah laku seperti pada penyebaran pengetahuan saintifik. Pengkaji membuat kesimpulan bahawa kajian ini mesti dijalankan bagi menentukan tahap pengetahuan, sikap, dan amalan murid sekolah rendah terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan isu-isu kajian yang dibincangkan di atas. Bagi menangani isu ini dengan segera, adalah juga dijangka hasil kajian ini akan memberikan maklumat dan pengetahuan yang boleh digunakan oleh penyelidik lain sebagai peta jalan untuk merapatkan jurang penyelidikan. Berikut adalah objektif bagi kajian ini: 1. Mengkaji tahap pengetahuan murid, sikap dan amalan murid sekolah rendah terhadap penggunaan air secara lestari. 2. Mengkaji tahap pengetahuan murid, sikap dan amalan murid sekolah rendah terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan jantina dan lokasi Hipotesis kajian ini adalah seperti berikut: H01 - Tiada perbezaan tahap pengetahuan murid sekolah rendah terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan jantina. H02 - Tiada perbezaan tahap pengetahuan murid sekolah rendah terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan lokasi H03 - Tiada perbezaan sikap murid sekolah rendah terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan jantina. H04 - Tiada perbezaan sikap murid sekolah rendah terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan lokasi. H05 - Tiada perbezaan amalan murid sekolah rendah terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan jantina. H06 - Tiada perbezaan amalan murid sekolah rendah terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan lokasi. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 272

TINJAUAN LITERATUR Penggunaan Air Lestari Air tawar adalah sumber semula jadi yang penting dan penting untuk mengekalkan kehidupan dan menyokong pembangunan ekosistem dan sumber rekreasi. Oleh itu, air harus digunakan secara mampan. Ideologi kelestarian sumber air tawar adalah menggunakan sumber tersebut sebagai sarana untuk memenuhi keperluan generasi sekarang tanpa menjejaskan keperluan generasi akan datang (Ching, L. et.al, 2021). Walau bagaimanapun, walaupun air adalah sumber yang boleh diperbaharui, ia adalah terhad; Oleh itu, terdapat akibat tertentu untuk memenuhi keperluan generasi masa kini dan akan datang memandangkan permintaan air selalunya jauh melebihi ketersediaannya. Di peringkat global, permintaan terhadap air domestik terus meningkat disebabkan oleh peningkatan pertumbuhan penduduk, migrasi bandar, permintaan makanan, taraf hidup dan kekayaan global. Terdapat beberapa penyelesaian kepada isu ini, contohnya, pada skala makro melalui penyahgaraman utama loji rawatan air sisa, pembinaan lebih banyak empangan, menoreh bekalan air bawah tanah, dan mengitar semula air sisa industri, dan pada skala mikro atau domestik, melalui pemasangan tangki air, kitar semula air kelabu isi rumah, dan amalan domestik yang lain. Terdapat juga beberapa inisiatif untuk mengurangkan penggunaan air domestik dengan menggunakan kelengkapan yang cekap di dalam rumah dan dengan menggalakkan perubahan dalam amalan berkebun. Amalan ini mempunyai sedikit atau tiada kesan terhadap peralihan meluas dalam sikap dan tingkah laku penggunaan air. Ketersediaan air dan penggunaannya yang mampan telah menarik perhatian di peringkat global dengan kajian yang dijalankan di seluruh dunia yang mengesahkan bukan sahaja kepentingan subjek tetapi keperluan untuk memasukkannya ke dalam konteksnya untuk kelangsungan perniagaan dan komuniti pada umumnya. Sejak kebelakangan ini, Donnelly dan Cooley, (2015) telah menguatkan kajian terdahulu yang dilakukan. Mereka mendapati bahawa kekurangan; penyalahgunaan dan pengurusan sumber air yang ada pada masa kini merupakan ancaman utama kepada pembangunan mampan untuk pelbagai sektor, terutamanya domestik, industri dan pertanian. Menguruskan cabaran berkaitan air kepada pengeluaran makanan dan ekosistem memerlukan pendekatan baru kepada tadbir urus air yang menggalakkan penglibatan pihak berkepentingan dan menyokong penyelesaian inovatif kepada cabaran peruntukan air (Ricart, S at el, 2019) Walaupun beberapa penyelesaian inovatif tertumpu pada pembangunan lebih banyak air melalui infrastruktur terpusat, seperti empangan, yang lain memerlukan pertimbangan teknologi dan amalan di ladang terdesentralisasi yang melindungi ekosistem. Walau bagaimanapun, terdapat persetujuan bahawa pendekatan pengurusan air mesti mencapai keseimbangan antara ekonomi dan ekosistem. Oleh itu, campur tangan pengurusan air dianggap sebagai tindakan pengimbangan yang halus dengan banyak pertukaran, terutamanya dalam lembangan sungai bertekanan air di mana pertukaran dikaitkan dengan kos peluang yang tinggi. Walaupun kurang air untuk makanan boleh menyebabkan ramai orang kelaparan, kurang air untuk alam sekitar akan menjejaskan ekosistem. Walau bagaimanapun, dengan peningkatan pengetahuan tentang pengurusan air, persekitaran tertekan air mempunyai prospek yang lebih tinggi untuk pertanian mampan. Teknologi cekap air jika disepadukan PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 273

dengan amalan agronomi yang sesuai mempunyai potensi untuk meningkatkan produktiviti makanan sambil menjaga ekosistem. Peningkatan dalam penggunaan air global memburukkan lagi keadaan kekurangan air, terutamanya di negara-negara gersang seperti Afrika Selatan, di mana hujan lebih rendah, yang mengehadkan air permukaan yang ada dan menjejaskan sikap individu terhadap penggunaan sumber air yang ada. Memandangkan permintaan isi rumah global untuk penggunaan air terus meningkat, timbul persoalan mengenai kekurangan dan sikap isi rumah terhadap penggunaan air. (Prince Obinna Njoku et. al, 2022) Afrika Selatan adalah negara kekurangan air dan ke-30 paling kering di dunia dan sudah pun merasai tekanan ramalan bahawa permintaan air negara akan mengatasi ketersediaannya menjelang 2030. Oleh itu adalah penting untuk tidak menyalahgunakan air domestik yang ada. Tumpuan kepada pengurusan air domestik dan cara mengurangkan pembaziran air harus diperkukuh dari peringkat isi rumah. Hujan yang tidak mencukupi, perubahan iklim, populasi yang berkembang pesat, ekonomi yang semakin meningkat, dan isu-isu lain berpunca daripada ketiadaan sumber air. Ini telah meningkatkan catuan air domestik di beberapa tempat, dan ia adalah amalan yang lebih biasa di kawasan luar bandar. Catuan air domestik mungkin akan menjadi fakta kehidupan seiring dengan berlalunya masa, menjejaskan pusat bandar juga. Selain itu, langkah penjimatan air mesti dilaksanakan dalam semua aspek kehidupan sebagai satu perkara yang mendesak. Kerajaan dan pihak berkepentingan yang berkaitan boleh memudahkan amalan pengurusan air yang mampan dalam pelbagai cara melalui penambahan bekalan (kitar semula dan penyahgaraman air) dan amalan pengurusan permintaan yang bertujuan untuk mengurangkan penggunaan. Perubahan dalam sikap dan tingkah laku individu terhadap penggunaan air juga merupakan alat yang sangat penting dan penting untuk pengurusan air (Ching, L. et.al, 2021). Terdapat pelbagai bentuk tingkah laku pemuliharaan air lestari dan juga sikap yang berbezabeza. Jenis-jenis sikap termasuk sikap terhadap tingkah laku penjimatan air, sikap terhadap penggunaan teknologi penjimatan air (Razzaghi, F et. al 2020), sikap terhadap penggunaan saluran pengairan, dan sikap terhadap tindakan untuk memulihara kualiti air (Ataei, P et.al, 2014). (Floress, K et.al, 2017) Sikap terhadap NGO agro-alam sekitar dan koperasi pengguna air (WUC) juga penting dalam tingkah laku pemuliharaan air kerana kesannya didedahkan dalam menerima pakai teknologi dan amalan penjimatan air (Khosravipour, B et.al, 2017). Kajian yang dijalankan oleh Razzaghi dan Mirtorabi (Razzaghi, F et. al 2020) menunjukkan bahawa sikap secara langsung meramalkan 82% daripada varians kecenderungan kepada tingkah laku pemuliharaan air. Clark dan Finley memberikan bukti bahawa niat mempunyai korelasi yang positif dan signifikan dengan niat tingkah laku. Khosravipour dan Ghoochani (Khosravipour, B et.al, 2017) menggunakan ujian korelasi Pearson untuk menjelaskan hubungan antara dua konstruk sikap terhadap koperasi bekalan air dan niat tingkah laku pengguna berkenaan keahlian dalam koperasi ini, menghasilkan pekali korelasi 0.67 pada tahap keertian 1 peratus. Matlamat Pembangunan Lestari (SDG 6): Air Bersih dan Sanitasi Menurut UNESCO (2022) menjelang tahun 2030, semua negara perlu mencapai akses universal dan saksama kepada air minuman yang selamat dan berpatutan untuk semua dan dapat meningkatkan kualiti air dengan mengurangkan pencemaran. Selain daripada itu, PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 274

matlamat SDG 6 juga adalah untuk meningkatkan kecekapan penggunaan air dengan ketara dalam semua sektor dan memastikan pengeluaran dan bekalan air tawar yang lestari serta dapat melaksanakan pengurusan sumber air bersepadu di semua peringkat, termasuk melalui kerjasama rentas sempadan mengikut kesesuaian. Pengetahuan Penggunaan Air Lestari Pengetahuan juga dirujuk sebagai elemen kognitif, menurut Fiesbein dan Ajzen (1975), di mana pengetahuan berfungsi sebagai blok bangunan positif untuk kerangka minda manusia. Pengetahuan juga penting kerana ia berfungsi sebagai asas untuk menentukan sikap, niat, dan tindakan (tingkah laku) seseorang. Pengetahuan boleh berkembang hasil daripada pendedahan maklumat baru. Schwartz (dalam Williams, 2008) menegaskan bahawa tingkah laku berubah apabila pengetahuan seseorang berkembang. Menurut Mahadevan (2009) dan Valente et al. (1998), apabila pengetahuan seseorang meningkat, pengetahuan ini menjadi pemangkin kepada perubahan sikap. Menurut Gilchrist (dalam Fernbach, 2002), semakin kerap seseorang itu didedahkan dengan sesuatu mesej, semakin besar kemungkinan mesej tersebut akan memberi kesan kepadanya. Faktor kognitif, yang merangkumi pengetahuan dan pendapat tentang subjek atau maklumat, mempengaruhi sikap. Olson dan Zanna (1993) mendakwa bahawa perasaan cinta dan kasih sayang terdiri daripada emosi seseorang, perasaan terhadap sesuatu situasi atau cebisan pengetahuan, dan unsur kognitif yang mempunyai kecenderungan untuk mempengaruhi tingkah laku. Menurut Olson dan Zanna (1993), proses pemikiran (kognitif) seseorang akan mempengaruhi cara mereka bertindak balas terhadap sesuatu situasi atau maklumat. Kuhlemeier, Bergh, dan Nijs (1999) menggariskan kepentingan pengetahuan dalam penegasan Mahadevan (2009) bahawa ia membantu orang ramai dalam mengambil pandangan yang lebih penuh perhatian tentang persekitaran mereka. Sikap Penggunaan Air Lestari Sikap terbentuk dari semasa ke semasa dan sering mencabar untuk diubah suai, walaupun ia boleh dipengaruhi oleh dorongan psikologi yang memuaskan (Rawlings C.M, 2020). Pandangan individu berbeza-beza mengikut masa apabila mereka menemui tanggapan baharu tentang subjek atau perkara yang sedang dipertimbangkan (Gul, R.F et.al, 2021). Sikap adalah peramal penting kecenderungan individu untuk membeli produk hijau dan dikaitkan secara positif dengan tingkah laku. Ia ditakrifkan sebagai bagaimana individu menilai tingkah laku mereka sebagai positif atau negatif (Fathlistya, W et.al, 2020). Amalan Penggunaan Air Lestari Amalan, menurut Kaliyaperumal (2004), merujuk kepada kaedah di mana seseorang itu mempamerkan pengetahuannya melalui perbuatan. Pemahaman mengetahui yang lebih mendalam membolehkan seseorang itu berkelakuan lebih berkesan untuk menghasilkan proses kesedaran melalui sikap dan amalan (Kaliyaperumal, 2004). Apabila tahap pengetahuan PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 275

seseorang meningkat, perubahan yang bermanfaat dalam sikap dan tingkah laku akan mengikuti. Menurut Valente et al. (1998), penglibatan yang signifikan dalam suasana yang melibatkan pembelajaran sesuatu yang baru akan membantu mewujudkan sikap yang baik, yang seterusnya akan membawa kepada tingkah laku (amalan). Amalan adalah nama lain untuk tingkah laku seseorang bergantung kepada pengetahuan mereka. Amalan adalah apa yang membawa kepada tindakan. Amalan yang dijalankan selepas pengetahuan bertambah baik disebut sebagai tingkah laku. Penyelidik telah menemui pada masa lalu bahawa pengetahuan dan amalan mempunyai hubungan yang rapat, menurut Perron dan Endres (1985). (dalam Williams, C.P. 2008). Mengikut kaitan antara pengetahuan dan amalan, memperoleh lebih banyak pengetahuan boleh mempengaruhi sikap dan keupayaan seseorang untuk bertindak berdasarkan pengetahuan tersebut. METODOLOGI Reka Bentuk Kajian Dalam kajian ini, pengkaji menggunakan pendekatan kuantitatif kerana ia bersesuaian dengan kajian deskriptif (Robson, 2011) dan proses pengutipan data dilakukan melalui bentuk soal selidik. Kajian tinjauan digunakan untuk mengumpul data kajian dengan membandingkan demografi murid iaitu lokasi sekolah dan jantina murid. Pendekatan kuantitatif digunakan bersesuaian dengan kajian deskriptif (Robson, 2011) dan proses pengutipan data untuk memahami penggunaan air secara lestari di kalangan murid dari segi tahap pengetahuan, sikap dan amalan murid. Masa untuk menjawab soal selidik ditetapkan pada kumpulan sampel yang dikaji. Kajian ini dijalankan di dua lokasi yang berbeza iaitu di sekolah bandar dan sekolah luar bandar untuk mengetahui kesan penggunaan air secara lestari. Negeri Selangor dipilih kerana negeri ini mempunyai sekolah kategori bandar dan luar bandar. Kajian ini menggunakan pengedaran soal selidik google form secara atas talian. Kaedah tinjauan boleh digunakan untuk mengumpul data daripada sampel yang banyak dalam masa yang singkat (Hakim & Iksan. 2018). Kementerian Pendidikan Malaysia (Rujukan: KPM.600-3/2/3-era (14015)), Jabatan Pendidikan Negeri Selangor (Rujukan: JPNS.SPD.600-1/1/2 Jld 26 (33)), dan semua pentadbir sekolah yang berkenaan telah memberikan kelulusan mereka untuk kajian ini. Sampel Kajian Populasi kajian di kalangan murid tahun 5 di sekolah bandar dan luar bandar di daerah Petaling Perdana Selangor yang terdiri daripada 7235 orang murid sekolah rendah berdasarkan statistik Jabatan Pendidikan Negeri Selangor. Menurut Creswell (2012), sebahagian besar kajian penyelidikan dalam bidang pendidikan dijalankan dengan matlamat menyeluruh untuk mempelajari lebih lanjut tentang demografi keseluruhan populasi. Populasi biasanya terdiri daripada pelbagai kepingan yang bergabung untuk membentuk keseluruhan dan mempunyai ciri-ciri yang setanding. Teknik persampelan rawak berdasarkan jadual penentuan saiz sampel Krejcie & Morgan digunakan untuk mengumpul data yang diperlukan. Murid tahun 5 lelaki PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 276

dan perempuan dipilih dengan mudah telah diberikan soal selidik yang ditadbir sendiri untuk menentukan tahap pengetahuan dan sikap murid sekolah rendah terhadap amalan penggunaan air secara lestari. Sampel kajian terdiri daripada 364 orang murid secara keseluruhan yang mengambil bahagian dalam penyelidikan, 182 orang murid dalam setiap dua kumpulan yang sama (sekolah luar bandar dan sekolah bandar) kemudian teknik persampelan rawak strata digunakan mengikut jantina dan lokasi sekolah iaitu 91 orang bagi murid lelaki dan 91 orang bagi murid perempuan. Jawatankuasa Etika Penyelidikan Manusia Universiti Kebangsaan Malaysia membekalkan kriteria etika yang diikuti untuk penyiasatan ini. Kesemua responden memberikan persetujuan mereka, dan kajian dilakukan dengan kelulusan daripada pihak sekolah. Murid juga dimaklumkan bahawa guru mereka tidak akan melihat atau menggunakan keputusan pentaksiran ini, yang hanya akan digunakan untuk tujuan penyelidikan. Kaedah Pengumpulan Data/Instrumen Kajian JADUAL 1. Jadual instrumen. Pembolehubah Maklumat Item Tahap Pengetahuan Pengetahuan saintifik, pengetahuan am, dan pengetahuan tentang penggunaan air lestari adalah tiga kategori konsep yang diukur dalam amalan penggunaan air lestari. Sikap Sikap positif dan sikap negatif adalah dua kategori tanggapan yang digunakan dalam amalan penggunaan air lestari yang diukur. Amalan Amalan mampan, amalan kepekaan dan aktiviti penjimatan kos ialah tiga kategori amalan penggunaan air lestari yang diukur. Soal selidik yang digunakan untuk kajian ini dibina di sekitar empat kategori yang semuanya berkaitan dengan amalan penjimatan air: demografi, tahap pengetahuan, sikap dan amalan. Jumlah keseluruhan soalan ialah 30 item dan terdapat 10 item bagi setiap bahagian dalam soal selidik (Bahagian B, C dan D). Instrumen soal selidik dibahagikan kepada empat kategori yang terdiri daripada bahagian A iaitu demografi dimana responden akan membuat pilihan jawapan yang diberi. Bahagian B terdiri daripada item tahap pengetahuan murid dimana murid membuat pilihan jawapan Ya atau Tidak. Bahagian C dan D pula terdiri iaitu soalan mengenai sikap dan amalan murid terhadap pengggunaan air secara lestari dengan menggunakan skala Likert lima mata. Tiga orang profesional dengan latar belakang pendidikan sains mengesahkan soal selidik. Selepas menjalankan kajian rintis dan mengambil kira nasihat pakar, soal selidik telah dijalankan. Mengikut dapatan kajian rintis, nilai kebolehpercayaan Alpha Cronbach adalah lebih tinggi daripada 0.8. Nilai Alpha Cronbach antara 0.8 dan 1.0 mempunyai tahap kebolehpercayaan yang sangat baik dan berkesan dengan tahap konsistensi yang tinggi, menurut Bond & Fox (2015). Ini menunjukkan bahawa alat penyelidikan boleh digunakan untuk kajian yang sah. Memandangkan hasil kajian rintis yang mantap, dapat ditentukan bahawa soal selidik ini boleh mula diedarkan kepada responden. Intrumen ini telah diadaptasi PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 277

daripada Al-Shayaa (2004), Archana et al (2020) dan Gorham, Lamm & Rumble (2014). Instrumen ini juga ditambah daripada Developing the water usage questionnaire towards adults oleh Yıldız Fevzioğlu E., Akpınar, E., Ünal Çoban, G., Capellaro, E., and Ergin, Ö. (2010). Kemudian diubah suai mengikut kesesuaian kefahaman murid di Malaysia. Pengetahuan individu tentang amalan penjimatan air dikaji untuk menentukan sama ada individu itu faham atau tidak tentang perkara ini. Pengetahuan disifatkan sebagai pemahaman terhadap tindakan orang lain dalam konteks dirinya sendiri (Dourish & Bellotti, 1992). Menurut Othman et al. (2015), sikap seseorang individu adalah penting kerana ia menunjukkan cara mereka bertindak balas terhadap pengetahuan yang mereka peroleh dan bagaimana mereka boleh melaksanakannya. Pemikiran terhadap langkah-langkah pemuliharaan air ialah pemikiran terhadap mesej langkah-langkah pemuliharaan air itu sendiri, yang menyediakan pilihan untuk bertindak secara positif atau negatif terhadap langkah-langkah pemuliharaan air yang mampan. JADUAL 2. Nilai kebolehpercayaan item kajian. Pemboleh ubah Bilangan item Nilai Alpha Cronbach Pengetahuan 10 0.940 Sikap 10 0.937 Amalan murid 10 0.923 Kaedah Analisis Data Setelah mengutip data kajian, perisian SPSS versi 26 digunakan untuk menganalisis data yang diterima secara spesifik bagi mengetahui hasil dapatan yang tepat. Sebelum menginterpretasi data, analisis dijalankan bagi kesahan instrumen iaitu kesahan konstruk dengan menggunakan analisis Kebolehpercayaan dengan kaedah Cronbach Alpha. Setelah itu, Instrumen soal selidik diedarkan dan pemprosesan data dalam perisian SPSS dijalankan dengan menggunakan pelbagai analisis. Untuk bahagian B, kaedah ujian taburasi silang dan frekuensi digunakan Manakala untuk bahagian C dan D, analisis yang digunakan oleh pengkaji ialah analisis deskriptif dan analisis inferensi, Ujian T. Kesemua analisis membantu kajian dalam menjawab setiap persoalan kajian. Akhir sekali, dengan bantuan perisian SPSS, dapat menganalisis dan mengumpul hasil dapatan dengan sistematik dan jelas. Maka kaedah kutipan diberi tumpuan supaya data yang diperolehi tepat dan ia memudahkan proses pengintepretasian data. Topik kajian iaitu menentukan sikap dan amalan pelajar berkaitan penggunaan air lestari ditangani melalui analisis deskriptif. Bagi memahami ringkasan sampel yang diperolehi serta metodologi yang digunakan dalam kajian, statistik deskriptif bagi kekerapan, min, dan sisihan piawai digunakan. (Ling et al. 2021) Tahap persepsi skor min kemudiannya ditentukan dengan membandingkan nilai skor min ini dengan skor min Moidunny (2009). Analisis inferensi, Ujian T digunakan untuk menentukan perbezaan berdasarkan jantina dan lokasi sekolah. Jadual di bawah menunjukkan interprestasi min: PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 278

JADUAL 3. Skala skor min dan interpretasi. Skor Min Interprestasi Skor Min 1.00 – 1.80 Sangat Rendah 1.81 – 2.60 Rendah 2.61 – 3.20 Sederhana 3.21 – 4.20 Tinggi 4.21 – 5.00 Sangat Tinggi DAPATAN DAN PERBINCANGAN Perbincangan dapatan kajian dibahagikan kepada tiga bahagian iaitu tahap pengetahuan penggunaan air secara lestari responden, keduanya meneliti sikap murid penggunaan air secara lestari dan amalan penggunaan air secara lestari berdasarkan jantina dan lokasi. 364 responden telah dianalisis dari segi taburan latar belakang mereka (Jadual 2), dengan 182 (50.0%) daripada mereka bersekolah di kawasan bandar dan baki 182 (50.0%) di kawasan luar bandar (penetapan lokasi sekolah berdasarkan senarai dikeluarkan oleh Kementerian Pendidikan Malaysia). Seramai 364 (100.0%) pelajar berada di tahun 5 semasa tahun akademik responden. Pecahan responden mengikut jantina adalah seperti berikut: terdapat 182 (50.0%) responden murid lelaki dan 182 (50.0%) murid perempuan. JADUAL 4. Latar belakang responden. Latar Belakang Responden N Peratus (%) Lokasi Sekolah Bandar Luar bandar Jumlah 182 182 364 50.0 50.0 100.0 Darjah Tahun 5 364 100.0 Jantina Perempuan Lelaki Jumlah 182 182 364 50.0 50.0 100.0 Analisis Normaliti Analisis kenormalan data dalam jadual 3 menunjukkan bahawa ujian Kolmogorov-Smirnov bagi tahap pengetahuan, sikap penjimatan air dan amalan penjimatan adalah 0.000, 0.011 dan 0.000 dimana nilai adalah lebih kecil dari 0.05. Oleh itu data adalah tidak normal. Walau bagaimanapun, nilai pencongan dan kurtosis di kenalpasti dimana tahap pengetahuan adalah - 0.059 dan -0.471, sikap penjimatan air adalah -0.017 dan -0.623 dan amalan penjimatan air adalah -0.189 dan -1.404. Kesemua pembolehubah memperoleh nilai negatif bagi skewness dan kurtosis yang bermaksud graf pencong ke arah kiri iaitu negatif. Nilai-nilai tersebut adalah PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 279

antara -2 hingga 2 dimana data adalah normal. Nilai normal bagi skewness dan kurtosis seharusnya berada dalam julat +2 hingga –2 (Zainol, 2018; Field, 2011). JADUAL 5. Analisis normaliti. Aspek Pencongan Kurtosis Kolmogorov Smirnov Tahap Pengetahuan -0.059 -0.471 0.000 Sikap Penjimatan Air -0.017 -0.623 0.011 Amalan Penjimatan Air -0.189 -1.404 0.000 Pengetahuan Murid Terhadap Penggunaan Air Secara Lestari Untuk mengetahui tahap pengetahuan murid terhadap penggunaan air secara lestari, ujian deskriptif iaitu analisis frekuensi dijalankan. Merujuk kepada jadual 6, merupakan keputusan analisis frekuensi tahap pengetahuan murid terhadap penggunaan air secara lestari yang mempunyai 10 item dan pada bahagian ini mempunyai pilihan jawapan betul atau salah. JADUAL 6. Analisis frekuensi tahap pengetahuan. Item Penyataan Betul ƒ (%) Salah ƒ (%) B01 Hujan merupakan sumber air di Malaysia 273 (75.0%) 91 (25.0%) B02 Sungai adalah sumber air di Malaysia 330 (90.7%) 34 (9.3%) B03 Air paip adalah sumber air di Malaysia 261 (71.7%) 103 (28.3%) B04 Enam peratus air Bumi sesuai untuk kegunaan manusia 166 (45.6%) 198 (54.4%) B05 Air bawah tanah tidak boleh diperbaharui 189 (51.9%) 175 (48.1%) B06 Air bawah tanah tidak terjejas oleh penggunaan manusia. 227 (62.4%) 137 (37.6%) B07 Pencemaran sumber air (contoh: sungai, tasik, dan air bawah tanah, dsb) mungkin berlaku. 267 (73.4%) 97 (26.6%) B08 Menyiram pokok pada tengah hari adalah lebih baik daripada menyiram pada waktu pagi. 149 (40.9%) 215 (59.1%) B09 Paras air di tasik, sungai dan tanah terjejas oleh penggunaan air isi rumah 123 (33.8%) 241 (66.2%) B10 Penggunaan air bersih dalam pekebunan lebih tinggi daripada penggunaan air bersih isi rumah. 159 (43.7%) 205 (56.3%) PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 280

Berdasarkan jadual 6, item B01, B02, B03, B06, B07 adalah item yang mempunyai peratusan menjawab dengan betul yang tinggi berbanding peratusan yang menjawab salah. Item B04, B05, B08, B09, B10 menunjukkan ramai murid yang menjawab salah. Item yang paling banyak salah adalah item B09 peratusan (66.2%) berbanding murid yang menjawab betul iaitu 33.8% yang melibatkan item iaitu aras air di tasik, sungai dan tanah terjejas oleh penggunaan air isi rumah. Item B08, B09, B10 peratusan respondan menjawab betul adalah paling rendah iaitu 40.9%, 33.8% dan 43.7%. Ini berkemungkinan murid tidak berminat dan tidak berlibat secara langsung dengan aktiviti perkebunan dan aktiviti perkebunan ini selalunya dilakukan oleh golongan dewasa. Murid mendapati beberapa tugas berkebun lebih sukar daripada yang dijangkakan (Nury et al., 2017). Analisis Ujian T Tahap Pengetahuan Berdasarkan Jantina Berdasarkan hipotesis kajian yang pertama (H01), adakah terdapat perbezaan tahap pengetahuan terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan jantina menunjukkan analisis inferensi iaitu ujian T dijalankan untuk menentukan perbezaan berdasarkan faktor demografi berikut. Jadual 7 menunjukkan keputusan ujian T tahap pengetahuan terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan jantina. JADUAL 7. Analisis ujian t tahap pengetahuan berdasarkan jantina. Pemboleh ubah Jantina N df t sig Min Sisihan piawai Tahap Pengetahuan Perempuan 182 362 0.000 0.083 1.400 0.14142 Lelaki 182 1.400 0.15838 Keputusan kajian adalah tidak signifikan (t=0.000, df=362, p>0.05). Hipotesis nul gagal ditolak. Tidak terdapat perbezaan tahap pengetahuan penggunaan air secara lestari antara murid lelaki dan perempuan. Tiada perbezaan min menunjukkan tahap pengetahuan murid lelaki (skor min= 1.400) dan murid perempuan (skor min = 1.400) adalah sama. Hasilnya, kajian ini mendedahkan bahawa kedua-dua lelaki dan perempuan gred lima dari segi pemahaman mereka tentang penggunaan air. Hasil kajian ini menyokong Hanifah Mohmadisa, Nasir, Yazid, dan Mariam (2017), Acharya dan Acharya (2014), dan İncekara dan Tuna (2011), iaitu tidak terdapat perbezaan pemahaman penggunaan air antara pelajar lelaki dan pelajar perempuan. Disebabkan cabaran air ini dan sistem pendidikan yang sama, kedua-dua pelajar lelaki dan perempuan telah menerima arahan yang sama mengenai penggunaan air secara mampan di sekolah masing-masing. Analisis Ujian T Tahap Pengetahuan Berdasarkan Lokasi Berdasarkan hipotesis kajian yang kedua (H02), adakah terdapat perbezaan tahap pengetahuan terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan lokasi menunjukkan analisis inferensi iaitu ujian T dijalankan untuk menentukan perbezaan berdasarkan faktor demografi berikut. Jadual PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 281

8 menunjukkan keputusan ujian T sikap terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan lokasi. JADUAL 8. Analisis ujian t tahap pengetahuan berdasarkan lokasi. Pemboleh ubah Lokasi N df t sig Min Sisihan piawai Tahap Pengetahuan Bandar 182 362 8.486 0.870 1.4610 0.13570 Luar Bandar 182 1.3390 0.13852 Keputusan kajian adalah signifikan (t=8.486, df=362, p<0.05). Hipotesis nul ditolak. Terdapat perbezaan yang signifikan terhadap tahap pengetahuan penggunaan air secara lestari berdasarkan lokasi. Nilai perbezaan min 0.122 menunjukkan tahap pengetahuan murid bandar (skor min= 1.461) lebih tinggi berbanding murid luar bandar (skor min = 1.339). Ini berkemungkinan murid di bandar mempunyai akses maklumat yang lebih mudah berbanding murid di luar bandar. Kepentingan media cetak dan elektronik dalam menggalakkan pelanggan menjimatkan air adalah penting (Mujirah & Hamidin, 2016). Promosi teknik penjimatan air melalui media akan meningkatkan pemahaman dan sikap pelajar terhadap pengurusan air. JADUAL 9. Analisis frekuensi dan tabulasi silang berdasarkan jantina. Item Penyataan Perempuan ƒ (%) Lelaki ƒ (%) B01 Hujan merupakan sumber air di Malaysia 136 (74.7%) 137 (75.3%) B02 Sungai adalah sumber air di Malaysia 166 (91.2%) 164 (90.1%) B03 Air paip adalah sumber air di Malaysia 130 (71.4%) 131 (72.0%) B04 Enam peratus air Bumi sesuai untuk kegunaan manusia 100 (54.9%) 98 (53.8%) B05 Air bawah tanah tidak boleh diperbaharui 83 (45.6%) 92 (50.5%) B06 Air bawah tanah tidak terjejas oleh penggunaan manusia. 66 (36.3%) 71 (39.0%) B07 Pencemaran sumber air (contoh: sungai, tasik, dan air bawah tanah, dsb) mungkin berlaku. 134 (73.6%) 133 (73.1%) B08 Menyiram pokok pada tengah hari adalah lebih baik daripada menyiram pada waktu pagi. 110 (60.4%) 105 (57.7%) B09 Paras air di tasik, sungai dan tanah terjejas oleh penggunaan air isi rumah 63 (34.6%) 60 (33.0%) PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 282

B10 Penggunaan air bersih dalam pekebunan lebih tinggi daripada penggunaan air bersih isi rumah. 104 (57.1%) 101 (55.5%) Bagi item B05 dan B06, peratusan untuk murid lelaki lebih tingg berbanding murid perempuan. Item B02, B03, B04, B07, B08, B09 dan B10 menunjukkkan peratusan murid perempuan lebih tinggi berbanding murid lelaki. Namun begitu, perbezaan peratusan berdasarkan jantina tidak begitu ketara. Bagi item B02, murid lelaki dan murid perempuan dapat menjawab dengan betul dengan peratusan yang paling tinggi berbanding item lain iaitu 91.2% dan 90.1% dan perbezaan hanyalah 1.1%. Bagi item B06 dan B09, peratusan murid perempuan dan murid lelaki menjawab dengan betul paling rendah berbanding item yang lain iaitu 36.3% dan 39.0% untuk item B06 iaitu air bawah tanah tidak terjejas oleh penggunaan manusia dan item B09 34.6% dan 33.0% bagi item paras air di tasik, sungai dan tanah terjejas oleh penggunaan air isi rumah. Ini menunjukkan murid kurang pengetahuan dan pendedahan mengenai takungan air semulajadi. Menurut kajian oleh Yosfadri et al. (2019), pelajar mempunyai tahap pemahaman umum yang tinggi tentang pemuliharaan air. Hasil kajian ini selaras dengan saranan UNESCO (2012), yang mengisytiharkan bahawa kanak-kanak adalah ahli komuniti dan memainkan peranan penting dalam usaha mempromosikan dan melaksanakan pendidikan untuk pembangunan mampan. JADUAL 10. Analisis frekuensi dan tabulasi silang berdasarkan lokasi. Item Penyataan Bandar ƒ (%) Luar Bandar ƒ (%) B01 Hujan merupakan sumber air di Malaysia 153 (84.1%) 120 (65.9%) B02 Sungai adalah sumber air di Malaysia 167 (91.8%) 163 (89.6%) B03 Air paip adalah sumber air di Malaysia 171 (94.0%) 90 (49.5%) B04 Enam peratus air Bumi sesuai untuk kegunaan manusia 124 (68.1%) 74 (40.7%) B05 Air bawah tanah tidak boleh diperbaharui 126 (69.2%) 49 (26.9%) B06 Air bawah tanah tidak terjejas oleh penggunaan manusia. 55 (30.2%) 82 (45.1%) PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 283

B07 Pencemaran sumber air (contoh: sungai, tasik, dan air bawah tanah, dsb) mungkin berlaku. 168 (92.3%) 99 (54.4%) B08 Menyiram pokok pada tengah hari adalah lebih baik daripada menyiram pada waktu pagi. 41 (22.5%) 174 (95.6%) B09 Paras air di tasik, sungai dan tanah terjejas oleh penggunaan air isi rumah 79 (43.4%) 44 (24.2%) B10 Penggunaan air bersih dalam pekebunan lebih tinggi daripada penggunaan air bersih isi rumah. 105 (57.7%) 100 (54.9%) Item B01, B02, B03, B04, B05, B07, B09 dan B10 mempunyai peratusan untuk murid di bandar lebih tinggi berbanding murid di luar bandar. Perbezaan peratusan berdasarkan lokasi sangat ketara. Ini kerana murid yang berada di bandar mempunyai pelbagai cara untuk mendapatkan maklumat serta terdedah dengan pelbagai informasi tentang penggunaan air secara lestari, sebagai contoh kemudahan mendapatkan maklumat daripada google, youtube dan sebagainya. Pencarian maklumat ini mudah kerana kebanyakan murid di bandar mempunyai akses internet dan telefon pintar, komputer riba atau peranti mudah alih lain. Ini memudahkan mereka untuk mencari makumat dengan mudah dan pantas berbanding murid di luar bandar. Isu-isu yang timbul di kawasan luar bandar sangat berbeza kerana sambungan internet di sana sangat perlahan sehingga menjejaskan penerimaan internet secara langsung di beberapa bahagian kampung yang tiada akses kepada bekalan elektrik. Di media sosial, viral kisah tentang bagaimana seorang pelajar institusi pengajian tinggi terpaksa bermalam di atas pokok untuk mengambil peperiksaan yang ditawarkan secara dalam talian oleh universiti itu menjadi viral (Bernama, 2020). Kerajaan mungkin, bagaimanapun, meningkatkan akses internet kepada semua komuniti, di dalam dan di luar bandar, supaya mereka boleh belajar tentang penggunaan air yang mampan. Ini disebabkan oleh hakikat bahawa rumah Malaysia pada asasnya semuanya mempunyai televisyen. Salah satu rangkaian dan rangkaian digital yang mudah dicari ialah televisyen. Sikap Terhadap Penggunaan Air Secara Lestari Berdasarkan Jadual 11, Analisis deskriptif yang telah dijalankan oleh pengkaji menunjukkan nilai skor min dan sisihan piawai bagi sikap murid terhadap penggunaan air secara lestari. Nilai min yang diperolehi ialah 3.6261 dan sisihan piawai adalah 0.589, menunjukkan tahap skor min bagi min sikap secara keseluruhannya berada di tahap tinggi. Tahap skor min ditentukan berdasarkan Jadual 3, jadual Skala Skor Min dan Interpretasi (Moidunny, 2009) JADUAL 11. Analisis deskriptif sikap. Pemboleh ubah N Minimum Maks Min Sisihan Piawai Interprestasi Sikap 364 2.20 5.00 3.6261 0.58949 Tinggi PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 284

Ujian T Sikap Murid Terhadap Penggunaan Air Secara Lestari Berdasarkan Jantina Berdasarkan hipotesis kajian yang ketiga (H03), adakah terdapat perbezaan sikap terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan jantina menunjukkan analisis inferensi iaitu ujian T dijalankan untuk menentukan perbezaan berdasarkan faktor demografi berikut. Jadual 12 menunjukkan keputusan ujian T sikap terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan jantina. JADUAL 12. Ujian t sikap berdasarkan jantina. Pemboleh ubah Jantina N df t sig Min Sisihan piawai Sikap Perempuan 182 362 -0.275 0.424 3.6176 0.57960 Lelaki 182 3.6346 0.60070 Keputusan kajian adalah tidak signifikan (t=-0.275, df=362, p>0.05). Hipotesis nul gagal ditolak. Tidak terdapat perbezaan sikap penggunaan air secara lestari antara murid lelaki dan perempuan. Nilai perbezaan min antara sikap murid lelaki (skor min= 3.645) dan murid perempuan (skor min = 3.618) adalah 0.017. Hasil kajian ini bertentangan dengan penegasan Acharya (2014) bahawa pelajar perempuan mempunyai sikap yang lebih baik tentang pengurusan air berbanding pelajar lelaki. Dapatan kajian ini juga tidak disahkan oleh kajian Ozkan (2013), yang melihat kepada pandangan pelajar terhadap alam sekitar khususnya sikap terhadap penggunaan air. Kesimpulan kajian menunjukkan bahawa, berbanding pelajar lelaki, pelajar perempuan mempunyai sikap yang sama mengenai penggunaan air secara lestari. Ujian T Sikap Murid Terhadap Penggunaan Air Secara Lestari Berdasarkan Lokasi Berdasarkan hipotesis kajian yang keempat (H04), adakah terdapat perbezaan sikap terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan lokasi menunjukkan analisis inferensi iaitu ujian T dijalankan untuk menentukan perbezaan berdasarkan faktor demografi berikut. Jadual 13 menunjukkan keputusan ujian T sikap terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan lokasi. JADUAL 13. Ujian t sikap berdasarkan lokasi. Pemboleh ubah Lokasi N df t sig Min Sisihan piawai Sikap Bandar 182 362 -16.441 0.604 3.2412 0.03263 Luar Bandar 182 4.0110 0.03358 Keputusan kajian adalah signifikan (t=-16.441, df=362, p<0.05). Hipotesis nul ditolak. Terdapat perbezaan yang signifikan untuk sikap murid terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan lokasi. Nilai perbezaan min 0.770 menunjukkan sikap murid di luar bandar (skor min= 4.011) lebih baik berbanding murid bandar (skor min = 3.241). Dapat kajian ini disokong oleh Disokong oleh Yosfadri et al. (2019) yang menyatakan bahawa kawasan luar bandar PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 285

tertentu masih kekurangan keseluruhan infrastruktur paip dan bekalan air. Orang yang tinggal di luar bandar terpengaruh dengan keadaan ini untuk lebih menghargai air dan menggunakannya secara berhemat. Amalan Murid Terhadap Penggunaan Air Secara Lestari Berdasarkan Jadual 14, Analisis deskriptif yang telah dijalankan oleh pengkaji menunjukkan nilai skor min dan sisihan piawai bagi sikap murid terhadap penggunaan air secara lestari. Nilai min yang diperolehi ialah 3.5434 dan sisihan piawai adalah 0.84118, menunjukkan tahap skor min bagi min sikap secara keseluruhannya berada di tahap tinggi. JADUAL 14 Analisis Deskriptif Amalan. Pemboleh ubah N Minimum Maks Min Sisihan Piawai Interprestasi Amalan 364 1.90 4.90 3.5434 0.84118 Tinggi Ujian T Amalan Murid Terhadap Penggunaan Air Secara Lestari Berdasarkan Jantina Berdasarkan hipotesis kajian yang kelima (H05), adakah terdapat perbezaan amalan terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan jantina menunjukkan analisis inferensi iaitu ujian T dijalankan untuk menentukan perbezaan berdasarkan faktor demografi berikut. Jadual 15 menunjukkan keputusan ujian T sikap terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan jantina. JADUAL 15. Ujian T Amalan Berdasarkan Jantina. Pemboleh ubah Jantina N df t sig Min Sisihan piawai Amalan Perempuan 182 362 -0.585 0.167 3.5176 0.06021 Lelaki 182 3.5692 0.06453 Keputusan kajian adalah tidak signifikan (t=-0.585, df=362, p>0.05). Hipotesis nul gagal ditolak. Tidak terdapat perbezaan amalan murid terhadap penggunaan air secara lestari antara murid lelaki dan perempuan. Nilai perbezaan min antara sikap murid perempuan (skor min= 3.518) dan murid lelaki (skor min = 3.569) adalah 0.052. Ini kerana kemungkinan semua sekolah melaksanakan program pendidikan alam sekitar yang sama kerana tiada perbezaan dalam amalan penggunaan air lestari antara pelajar lelaki dan perempuan. Berbanding dengan orang dewasa, murid sekolah rendah muda mungkin menggunakan air untuk tugas harian seperti membasuh pinggan mangkuk, mandi, membersihkan kasut untuk ke sekolah, menyiram tanaman dan sebagainya. Dapatan kajian ini didapati selari dengan kajian terdahulu oleh Shahariah Jamaliah dan Zahariah (2017). Namun begitu, keputusan kajian ini bercanggah dengan kajian Damanhouri, Al-Saleem, & Al-Ali (2012), yang menjelaskan bahawa jantina perempuan mempunyai tahap kesedaran yang lebih rendah dalam mengamalkan penjimatan air berbanding jantina. Wanita lebih cenderung daripada lelaki untuk mengamalkan pemuliharaan air, menurut Tong, Fan, dan Niu (2017), kerana tingkah laku pemuliharaan air lelaki PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 286

dipengaruhi oleh sikap, usaha fizikal dan konvensyen masyarakat. Ini disetujui oleh Mariapan et al. (2019) menjelaskan bahawa wanita, secara amnya, lebih bertanggungjawab, dan berhemat dalam penggunaan air berbanding lelaki. Ujian T Amalan Murid Terhadap Penggunaan Air Secara Lestari Berdasarkan Lokasi Berdasarkan hipotesis kajian yang keenam (H06), adakah terdapat perbezaan amalan terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan lokasi menunjukkan analisis inferensi iaitu ujian T dijalankan untuk menentukan perbezaan berdasarkan faktor demografi berikut. Jadual 16 menunjukkan keputusan ujian T sikap terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan lokasi. JADUAL 16. Ujian T Amalan Berdasarkan Lokasi. Pemboleh ubah Lokasi N df t sig Min Sisihan piawai Amalan Bandar 182 362 -38.555 0.000 2.7901 0.43597 Luar Bandar 182 4.2967 0.29637 Keputusan kajian adalah signifikan (t=-38.555, df=362, p<0.05). Hipotesis nul ditolak. Terdapat perbezaan yang signifikan untuk amalan murid terhadap penggunaan air secara lestari berdasarkan lokasi. Nilai perbezaan min 1.507 menunjukkan amalan murid di luar bandar (skor min= 4.297) lebih baik berbanding murid bandar (skor min = 2.790). Kajian ini disokong oleh kajian Maria Torres-Bagur, et.al (2020) yang menjelaskan penduduk luar bandar sentiasa atau hampir selalu terlibat dalam amalan penjimatan air yang baik. Kadar ini lebih tinggi daripada yang dilaporkan oleh Weissenberg, Redington, dan Kutyla di Amerika Syarikat, di mana kirakira 60% hingga 65% penduduk luar bandar menyatakan bahawa mereka sentiasa atau kerap melakukan tabiat penjimatan air yang baik. Kajian ini selari dengan dapatan Yosfadri et al. (2019), yang menyatakan bahawa kawasan luar bandar tertentu masih kekurangan keseluruhan infrastruktur paip dan bekalan air. Orang yang tinggal di luar bandar terpengaruh dengan keadaan ini untuk lebih menghargai air dan menggunakannya secara berhemat. KESIMPULAN DAN IMPLIKASI Kajian ini bertujuan untuk mengenal pasti tahap pengetahuan, sikap dan amalan penggunaan air secara lestari oleh murid tahun 5 sekolah rendah. Analisa dapatan menunjukkan bahawa murid mempunyai tahap pengetahuan, sikap dan amalan yang tinggi terhadap penggunaan air secara lestari. Penyelidikan ini telah mencapai matlamat kajian, menjawab persoalan kajian dan memenuhi kesemua objektif kajian yang telah ditetapkan pada awal kajian. Berdasarkan dapatan kajian jelas mendapati bahawa faktor lokasi mempengaruhi sikap dan amalan penggunaan air secara lestari. Tahap pengetahuan tentang penggunaan air secara lestari menunjukkan perbezaan berdasarkan lokasi tetapi tidak menunjukkan perbezaan berdasarkan jantina. Ini menunjukkan lokasi mempengaruhi tahap pengetahuan tetapi faktor jantina tidak PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 287

mempengaruhi tahap pengetahuan murid sekolah rendah tentang penggunaan air secara lestari. Bagi golongan muda mengamalkan tingkah laku penggunaan air yang mampan dalam kehidupan dan aktiviti harian mereka, terutamanya pelajar, mereka perlu menerima pendidikan air yang sewajarnya pada usia muda. Pendidikan air boleh mewujudkan generasi yang menghargai sumber air di samping mengajar orang ramai bagaimana untuk memulihara air. Sama ada mereka bersekolah di bandar atau luar bandar, sumbangan pelajar adalah penting untuk menjaga dan menjaga alam sekitar untuk mewujudkan kehidupan yang lebih sejahtera. Oleh itu, strategi praktikal mesti digunakan untuk menangani masalah air yang semakin meningkat di majoriti negara lain. Hasil kajian ini diharapkan dapat meningkatkan dan menggalakkan penggunaan air yang bertanggungjawab dalam kalangan murid sekolah rendah. Kewajipan ini bukan sahaja terletak pada pihak sekolah, tetapi juga kepada ibu bapa, sektor awam, sektor swasta, dan media. Tinjauan kajian ini dibuat melibatkan responden yang berada di Daerah Petaling Perdana sahaja dan ini tidak boleh digeneralisasikan kepada semua murid rendah di Malaysia. Maka, pengkaji yang akan datang digalakkan untuk melaksanakan kajian penggunaan air secara lestari dengan melibatkan semua murid sekolah rendah dari sekolah lain di dalam Malaysia serta mengkaji faktor-faktor lain selain sikap dan tahap pengetahuan yang mempengaruhi amalan penggunaan air lestari. PENGHARGAAN Penulis mengucapkan terima kasih kepada Kementerian Pendidikan Malaysia kerana penyelidikan ini merupakan sebahagian daripada projek penyelidikan yang dibiayai oleh Kementerian Pengajian Tinggi (TRGS/1/2018/UKM/01/6/1). RUJUKAN Aboelmaged, M. E-waste recycling behaviour: An integration of recycling habits into the theory of planned behaviour. J. Clean. Prod. 2021, 278, 124182 Amahmid, Omar; El Guamri, Youssef; Yazidi, Mohamed; Razoki, Bouchra; Kaid Rassou, Khadija; Rakibi, Youness; Knini, Ghizlane; El Ouardi, Touria. International Research in Geographical & Environmental Education. Aug2019, Vol. 28 Issue 3, p178-193. 16p. Andrade et al., 2020. Designing and conducting knowledge, attitude, and practice surveys in psychiatry: practical guidance. Indian J. Psychol. Med., 42 (5) (2020), pp. 478-481 Ataei, P.; Izadi, N. Analyzing social studies of Feyzabad dam irrigation and drainage network in Fars province. AEER; 2014; 7, pp. 63-82. Bandura, 1976. Social Learning Theories. Prentice Hall, New Jersey (1976), p. 247 Barlao, E. P., Lapie, L. P., & Christian Paul, P. (2016). de la Cruz, Knowledge, Attitudes, and Practices on Solid Waste Management among Undergraduate Students in a Philippine State University. Journal of Environment and Earth Science www. iiste. org ISSN, 2224-3216. Benninghaus, J. C., Kremer, K., & Sprenger, S. (2017). Assessing high-school students’ conceptions of global water consumption and sustainability. International Research in Geographical and Environmental Education, 2046, 1–17. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 288

Bourdieu, 1990. The Logical of Practice. Stanford University Press, California (1990), p. 333 Carfora, V.; Cavallo, C.; Caso, D.; Del Giudice, T.; De Devitiis, B.; Viscecchia, R.; Nardone, G.; Cicia, G. Explaining consumer purchase behavior for organic milk: Including trust and green self-identity within the theory of planned behavior. Food Qual. Prefer. 2019, 76, 1–9 Ching, L.; Tay, S.K. Behavioral interventions as policy instruments to manage household water use. Oxford Research Encyclopedia of Global Public Health; Oxford University Press: Oxford, UK, 2021 Fathlistya, W.; Mustika, M.D. How Perceived Individual Safety Attitude Helps to Explain The Relationship Between Sensation Seeking and Risk-Taking Propensity in The Prediction of Individual Work Performance. J. RAP (Riset Aktual Psikol. Univ. Negeri Padang); 2020; 11, 191 Fishbein, M. An investigation of the relationships between beliefs about an object and the attitude toward that object. Hum. Relat.; 1963; 16, pp. 233-239. Floress, K.; de Jalón, S.G.; Church, S.P.; Babin, N.; Ulrich-Schad, J.D.; Prokopy, L.S. Toward a theory of farmer conservation attitudes: Dual interests and willingness to take action to protect water quality. J. Environ. Psychol.; 2017; 53, pp. 73-80 Gul, R.F.; Dunnan, L.; Jamil, K.; Awan, F.H.; Ali, B.; Qaiser, A.; Aobin, Q. Abusive supervision and its impact on knowledge hiding behavior among sales force. Front. Psychol.; 2021; 12, 800778 Han, H.; Hwang, J.; Lee, M.J. The value-belief-emotion-norm model: Investigating customers’ eco-friendly behavior. J. Travel. Tour. Mark.; 2017; 34, pp. 590-607. Hanifah, M., & Muhamad Suhaily Yusri, C. N. (2016a). 3R Practices among MOE Preschool Pupils through the Environmental Education Curriculum. In SHS Web of Conferences, 23, 1–13. Hanifah, M., Yazid, S., Mohmadisa, H., & Nasir, N. (2016c). Model Development on Awareness of Education for Sustainable Schools Development in Malaysia. The Indonesian Journal of Geography, 48(1), 37. Hashim, M., Amran, A., Mahat, H., Norkhaidi, S. B., Nayan, N., & Saleh, Y. (2021). water resources sustainability awareness among upper school students in malaysia. Malaysian Journal of Tropical Geography (MJTG), 47(1 and 2), 1-11. Hulme, 2018. Gaps” in climate change knowledge: do they exist? Can they be filled? Environ. Humanit., 10 (1) (2018), pp. 330-337 Hussain, T. P. R. S., & Ismail, H. (2016). Perubahan gunatanah dan kejadian banjir di Lembangan Saliran Kelantan (Land use change and the occurrence of floods: The case of the Kelantan River Basin). Geografia, 12(1). J. Kang, K. Grable, G. Hustvedt, and M. Ahn, “Sustainable water consumption: The perspective of Hispanic consumers,” J. Environ. Psychol., vol. 50, pp. 94–103, 2017. J. Morris, “Theories and models of behaviour and behaviour change,” pp. 1–27, 2012. Jamilah, A., Shuhaida, Md, N., & Nurzali, I. (2015). Investigating Students’ Environmental Knowledge, Attitude, Practice and Communication. Asian Social Science, 11(16). Khosravipour, B.; Ghoochani, O.M. Explaining the Attitudes and behavioral Intention of Farmers toward Water Users’ Cooperatives in South of Karkhe Nur River. Co-Oper. Agric.; 2017; 5, pp. 88-111. Lacroix, K.E.M. Building Common Ground for Environmental Flows Using Traditional Techniques and Novel Engagement Approaches. Environ. Manag. 2016, 57, 912–928. Liobikiene, G.; Poskus, M.S. The Importance of Environmental Knowledge for Private and Public Sphere Pro-Environmental Behavior: Modifying the Value-Belief-Norm Theory. Sustainability; 2019; 11, 3324. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 289

Liu, X.W.; Zou, Y.; Wu, J.P. Factors Influencing Public-Sphere Pro-Environmental Behavior among Mongolian College Students: A Test of Value-Belief-Norm Theory. Sustainability; 2018; 10, 1384. Meijer et al., 2015. The role of knowledge, attitudes and perceptions in the uptake of agricultural and agroforestry innovations among smallholder farmers in sub-Saharan Africa. Int. J. Agric. Sustain., 13 (1) (2015), pp. 40-54 Missingham, B., & McIntosh, B. S. (2013). Water Education for Sustainability in Higher Education. Journal of Contemporary Water Research & Education, 150, 1–5. Muhammad Syukri Yosfadri and Norazuan Md Hashim, “Perbandingan Penggunaan Air Antara Bandar dan Luar Bandar,” vol. 3, no. 1, pp. 1–10, 2019. Nguyen, T.P.L., Sean, C., 2021. Do climate uncertainties trigger farmers’ out-migration in the Lower Mekong Region? Curr. Res. Environ. Sustain. 3, 100087. Noorazuan Md Hashim and Shamsuddin Man, “Tanggapan, kesedaran dan motivasi masyarakat terhadap penggunaan air hujan sebagai bekalan alternatif bandar Social perception, awareness and motivation of rainwater utilization as an alternative supply in urban area,” vol. 3, no. 3, pp. 37–52, 2018. Nor Kalsum Mohd Isa, “Pengetahuan, Sikap dan Tingkah Laku Pelajar UPSI Terhadap PrinsipPrinsip Kampus Lestari Awareness, Attitude and Behaviour of UPSI Students Towards The Principles of a Sustainable Campus,” vol. 1, pp. 29–41, 2016. Nury, E., Sarti, A., Dijkstra, C., Seidell, J. C., & Dedding, C. (2017). Sowing seeds for healthier diets: Children’s perspectives on school gardening. International journal of environmental research and public health, 14(7), 688. P. H. Gleick, “Water and energy,” Annu. Rev. Energy Env., vol. 19, pp. 267–299, 1994. P. W. Leng, C. N. Weng, L. C. Hui, and J. M. Jahi, “Tingkah Laku Pengguna Air Domestik pada Penggunaan Air Mengikut Kawasan,” Pros. Semin. Has. Penyelid. Sekt. Pengaj. Tinggi, vol. 3, no. Sains Sosial dan Kemanusiaan, pp. 1239–1247, 2013. Prince Obinna Njoku; Durowoju, Olatunde Samod; Solomon Eghosa Uhunamure; Makungo, Rachel. Investigating the Attitude of Domestic Water Use in Urban and Rural Households in South Africa. Water; Basel Vol. 14, Iss. 2, (2022) Rajaee, M.; Hoseini, S.M.; Malekmohammadi, I. Proposing a socio-psychological model for adopting green building technologies: A case study from Iran. Sustain. Cities Soc. 2019, 45, 657–668 Rawlings, C.M. Cognitive Authority and the Constraint of Attitude Change in Groups. Am. Sociol. Rev.; 2020; 85, pp. 992-1021 Razzaghi, F.; Mirtorabi, M.S. Modeling the Optimal Use of New Technologies for Water Conservation among Farmers. J. Agric. Econ. Dev. Res.; 2020; 51, pp. 699-714. Ricart, S., Rico, A., Kirk, N., Bülow, F., Ribas-Palom, A., & Pavón, D. (2019). How to improve water governance in multifunctional irrigation systems? Balancing stakeholder engagement in hydrosocial territories. International Journal of Water Resources Development, 35(3), 491-524. Ru, X.; Qin, H.; Wang, S. Young people’s behaviour intentions towards reducing PM2.5 in China: Extending the theory of planned behaviour. Resour. Conserv. Recycle. 2019, 141, 99–108 S. Saad, T. F. Tuan Kamarudin, and A. H. Awang, “Pengetahuan dan sokongan belia terhadap dasar kerajaan mengenai perubahan iklim,” Malaysian J. Soc. Sp., vol. 14, no. 1, pp. 130–141, 2018. Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara, “Laporan Tahunan 2018,” 2018. The Future of Food and Agriculture—Trends and Challenges. Available online: http://www.fao.org/3/a-i6583e.pdf (accessed on 21 May 2019). PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 290