PROSIDING e-KOLOKIUM PENDIDIKAN SAINS 2023

RUJUKAN Aboulail, F. S., & Ahmad Tajuddin, A. J. (2021). Ocean Literacy Of Primary Students Of International Schools In Riyadh, Saudi Arabia. Journal Of Nusantara Studies (Jonus), 6(2), 403–423. Https://Doi.Org/10.24200/Jonus.Vol6iss2pp403-423 Agarwal, A. (2017). Knowing “Knowledge” And “To Know”: An Overview Of Concepts. International Journal Of Research -Granthaalayah, 5(11), 86–94. https://doi.org/10.29121/granthaalayah.v5.i11.2017.2331 Albarracin, Dolores & Chan, Man-Pui Sally & Jiang, Duo. (2018). Attitudes and Attitude Change: Social and Personality Considerations about Specific and General Patterns of Behavior. Altmann TK. Attitude: A Concept Analysis. Nurs Forum. 2008; 43(3):14450. Pmid:18715347 Albarracin, D., & Shavitt, S. (2018). Attitudes and attitude change. Annual Review of Psychology, 69(1), 299–327. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-122216- 011911 ALLEA (2020). A Snapshot of Climate Change Education Initiatives in Europe:Some initial findings and implications for future Climate Change Education research. Lead authors: Cliona Murphy, Gabriela Martínez Sainz, Maija Aksela,Gerd Bergman, Michael Jones, Pierre Léna, David Wilgenbus. Berlin: ALLEA,doi: 10.26356/climateeducation Brennan C, Ashley M, Molloy O (2019) A systems dynamic approach to increasing ocean literacy. Front Mar Sci 6:360 Boon, L. N. S. (2021, October 31). Education for sustainable development. The Star. https://www.thestar.com.my/news/education/2021/10/31/education-forsustainable development Bolisani, E., & Bratianu, C. (2017). The elusive definition of knowledge. In Knowledge Management and Organizational Learning (pp. 1–22). Springer International Publishing. http://dx.doi.org/10.1007/978-3-319-60657-6_1 Bolisani, E., & Bratianu, C. (2017). The elusive definition of knowledge. In Knowledge Management and Organizational Learning (pp. 1–22). Springer International Publishing. http://dx.doi.org/10.1007/978-3-319-60657-6_1 Carrington, D. (2018, July 26). Almost all world’s oceans damaged by human impact,study finds.TheGuardian.www.theguardian.com/environment/2018/jul/26/just13-of-globalo ceans-undamaged-by-humanity-research-reveals Catalano AS, Lyons-White J, Mills M, Knight AT (2019) Learning from published project failures in conservation. Biol Cons 238:108223 Catalano AS, Lyons-White J, Mills M, Knight AT (2019) Learning from published project failures in conservation. Biol Cons 238:108223Climate change education. (2022, May 4). UNESCO. https://www.unesco.org/en/education/sustainable-development/climate-change Chang C.C. A study on the influential factors of marine science knowledge and capability indicators for junior high school students. Educ. J. 2015;43:173–196.Duarte CM, Agusti S, Barbier E, Britten GL, Castilla JC, Gattuso J-P, Fulweiler RW, Hughes TP, Knowlton N, Lovelock CE, Lotze HK, Predragovic M, Poloczanska ES, Roberts C, Worm B (2020) Rebuilding marine life. Nature 580:39–51Education for sustainable development. (2022, June 13). UNESCO. https://www.unesco.org/en/education/sustainable-development Fielding S, Copley JT, Mills RA (2019) Exploring our oceans: using the global classroom to develop ocean literacy. Front Mar Sci 6:340Gkargkavouzi, Halkos, G., & Matsiori, S. (2019). Assessing values, attitudes and threats PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 191

towards marine biodiversity in a Greek coastal port city and their interrelationships. Ocean & Coastal Management, 167, 115–126. https://doi.org/10.1016/j.ocecoaman.2018.09.008 Goundar, Sam. (2012). Chapter 3 - Research Methodology and Research Method Håkansson, A. (2013). Po rtal of research met hods and methodo logies for research projects and degree projects. In The 2013 Wor ld C ongress in Computer Science, Computer Engineering, and Applied C ompu ting WORLDCOMP 2013; Las Vegas, Nevada, USA , 22-25 July (pp. 67-73). CSREA Press USA. Hohashi N, Honda J, Shimada N, Michigami S. An introduction to the Concentric Sphere Family Environment Theory: Theory and intervention. Tokyo: Editex; 2016. JapaneseHartley BL, Thompson RC, Paul S (2015) Marine litter education boosts children’s understanding and self-reported actions. Mar Pollut Bull 90:209–217 IPCC (2019). ‘‘Special report on the ocean and cryosphere in a changing climate.’’ IPCC Working Group II IPCCSecretariathttps://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/3/2019/2011/SROCC_Fi nalDraft_FullReport.pdf Kelly, R., Evans, K., Alexander, K., Bettiol, S., Corney, S., Cullen-Knox, C., Cvitanovic, C., de Salas, K., Emad, G. R., Fullbrook, L., Garcia, C., Ison, S., Ling, S., Macleod, C., Meyer, A., Murray, L., Murunga, M., Nash, K. L., Norris, K., Pecl, G. T. (2021). Connecting to the oceans: Supporting ocean literacy and public engagement. Reviews in Fish Biology and Fisheries, 32(1), 123–143. https://doi.org/10.1007/s11160-020- 09625-9 Lin, Y.-L., Wu, L.-Y., Tsai, L.-T., & Chang, C.-C. (2020). The beginning of marine sustainability: Preliminary results of measuring students’ marine knowledge and ocean literacy. Sustainability, 12(17), 7115. https://doi.org/10.3390/su12177115 Lwo L.S., Chang C.C., Tung Y.P., Yang W.C. Marine science literacy and misconceptions among senior high school students. J. Res. Educ. Sci. 2013;58:51–83. Lock, Michelle & Shihah, Mai. (2022). Remodeling "Re-Imagining Utaut 2" On Google Classroom Usage Among Science Teachers In Perak Amid Covid-19 Pandemic. 1. 31- 48Martindpicampaignsdpicampaignsdpicampaignsdpicampaignsdpicampaignsdpicam paigns. (2015, January 7). Oceans - United nations sustainable development. United Nations: Sustainable Development Goals. https://www.un.org/sustainabledevelopment/oceans/ Tackling marine pollution: Individual action, key to ocean restoration. (2022, June 27). UN News. https://news.un.org/en/story/2022/06/1121452 Michalos, A. C., Creech, H., McDonald, C., & Kahlke, P. M. H. (2010). Knowledge, attitudes and behaviours. Concerning education for sustainable development: Two exploratory studies. Social Indicators Research, 100(3), 391–413. https://doi.org/10.1007/s11205- 010-9620-9 Mogias, A., Boubonari, T., Realdon, G., Previati, M., Mokos, M., Koulouri, P., et al.(2019). Evaluationg ocean literacy of elementary school students:preliminaryresults of a cross-cultural study in the mediterranean region. Front. Mar. Sci.6:396. doi:10.3389/fmars.2019.00396 Nusrat Afroz; Zul Ilham. (2020). Assessment of knowledge, attitude and practice of university students towards sustainable development goals (sdgs). The Journal of Indonesia Sustainable Development Planning, 1(1), 31–44. https://doi.org/10.46456/jisdep.v1i1.12 Ocean literacy principle #1 — national marine educators association. (n.d.). National Marine Educators Association. Retrieved June 29, 2022, from https://www.marine PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 192

ed.org/ocean-literacy/principle-1 Principles. (2020, March 31). Ocean Literacy Portal. https://oceanliteracy.unesco.org/principles/ Popescu, G. (2014). Human behavior, from psychology to a transdisciplinary insight. Procedia -Social and Behavioral Sciences, 128, 442 446. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.03.185 Rader, L., Achilles, K., Christopher, D., & Payne, D. (2021). UN decade of the ocean for sustainable development. Current: The Journal of Marine Education, 35(1), 3–5. https://doi.org/10.5334/cjme.65 Rousseau, Y., R. A. Watson, J. Blanchard and E. A. Fulton (2019). ‘‘Evolution of global maine fishing fleets and the response of fished resources.’’ Proceedings of the National Academy of SciencesmRosenberg MJ, Hovland CI. Attitude, organization and change. Hew Haven, CT: Yale University Press; 1960 Stoll-Kleemann S (2019) Feasible options for behaviour change toward more effective ocean literacy: a systematic review. Front in Mar Sci 6:273 Stefanelli-Silva, G., Pardo, J. C. F., Paixão, P., and Costa, T. M. (2019). University extension and informal education: useful tools for bottom-up Ocean and coastal literacy of primary school children in Brazil. Front.Mar. Sci. 6:389. doi: 10.3389/Fmars.2019.00389 Stajkovic, A., & Sergent, K. (2019b). Social cognitive theory. In Management. Oxford University Press. http://dx.doi.org/10.1093/obo/9780199846740-0169 Tintó-Moliner, A., & Martin, M. (2020). Quantitative weight of evidence method for combining predictions of quantitative structure-activity relationship models. SAR and QSAR in Environmental Research, 31(4), 261–279. https://doi.org/10.1080/1062936x.2020.1725116 Tsai, L.-T. (2019). Multilevel effects of student and school factors on senior high school students’ ocean literacy. Sustainability, 11(20), 5810. https://doi.org/10.3390/su11205810 The psychology of attitudes and attitude change. (n.d.). Retrieved June 30, 2022, from https://books.google.com.my/books?hl=en&lr=&id=tk1tDwAAQBAJ&oi=fnd& pg=PP1&dq=attitude&ots=W85y4mzZv8&sig=taTnBQcY_HX5iHLa6au4fBkJ9DA &redir_esc=y#v=onepage&q=attitude&f=false UN (2018a). ‘‘Revised Roadmap for the UN Decade of Ocean Science for Sustainable Development.’’ IOC. Executive Council, 51st, Paris, 2018 Intergovernmental Oceanographic Commission. Usher, E., & Ford, C. J. (2022). Social cognitive theory and personal agency. In Social Cognitive Theory and Personal Agency. Routledge. http://dx.doi.org/10.4324/9781138609877-ree48-1 Vince J, Hardesty BD (2019) Governance solutions to the tragedy of the commons that marine plastics have become. Front Mar Sci 5:214 Vogel, T., & Wanke, M. (2016). Attitudes and attitude change. Psychology Press. http://dx.doi.org/10.4324/9781315754185 Wayne W., The social cognitive theory. (n.d.). Retrieved June 29, 2022, from https://sphweb.bumc.bu.edu/otlt/mphmodules/sb/behavioralchangetheories/beha vioralchangetheories5.html PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 193

Lawatan Lapangan: Pencapaian dan Motivasi Pelajar Dalam Pembelajaran Biodiversiti (Field Trip: Student Achievement and Motivation in Biodiversity Learning) Nur Aa’in Mazura Che Mahtar & *Kamisah Osman ABSTRAK Pembelajaran biodiversiti melalui pembelajaran berasaskan pengalaman seperti lawatan lapangan dapat mendedahkan pelajarpelajar dalam dunia sebenar dan persekitaran semula jadi. Justeru itu, kajian ini dijalankan bertujuan untuk melihat keberkesanan lawatan lapangan terhadap pencapaian dan motivasi pelajar dalam pembelajaran biodiversiti. Rekabentuk kajian ini ialah kajian tindakan dengan menggunakan Model Kemmis & Mc. Taggart (1988) dengan melibatkan 17 orang pelajar ALevel yang mengambil mata pelajaran Biologi di Kolej MARA Seremban. Aktiviti sebelum, semasa dan selepas lawatan lapangan yang berstrukturkan teori Kolb telah dilaksanakan di Pantai Tanjung Tuan, Port Dickson. Data dikumpul dengan menggunakan dua instrumen kajian iaitu Ujian Pencapaian Biodiversiti dan Soal Selidik Motivasi Pelajar Terhadap Pembelajaran Biodiversiti. Analisis data yang dikumpul menggunakan statistik analisis deskriptif untuk mendapatkan frekuensi, peratusan, skor min dan sisihan piawai melalui Statistik Perisian Sains Sosial versi 26.0 (SPSS). Dapatan menunjukkan purata markah dalam ujian pasca ialah 78.3 (sisihan piawai; 16.9) berbanding ujian pra iaitu 22 (sisihan piawai; 2). Dapatan juga menunjukkan terdapat peningkatan peratusan gred A dan B yang ketara iaitu sebanyak 42%. Manakala nilai skor min keseluruhan bagi tahap motivasi ialah 3.88 (sisihan piawai = .271). Ini menunjukkan tahap motivasi pelajar selepas lawatan lapangan berada di tahap yang tinggi. Secara kesimpulannya, lawatan lapangan berkesan dalam meningkatkan pencapaian dan motivasi pelajar. Diharap kajian ini dapat membantu menambahbaik amalan pengajaran guru dalam biologi khususnya dalam topik biodiversiti dan menghasilkan pelajar-pelajar yang lebih berfikiran kritis dan kreatif di samping meningkatkan minat dan motivasi mereka untuk mendalami konsep biodiversiti yang mencabar Kata Kunci: Biodiversiti; Lawatan Lapangan; Teori Kolb; Pencapaian; Motivasi ABSTRACT Biodiversity learning through experiential learning such as field trips can expose students to the real world and natural environment. This study was carried out to determine the impact of field trip on student achievement and motivation during the study of biodiversity. The Kemmis & Mc Taggart (1988) Model was used in this study's action research design, involving 17 A-Level students taking Biology subjects at Kolej MARA Seremban. Activities before, during and after the structured field trip based on Kolb's theory were carried out at Tanjung Tuan Beach, Port Dickson. Data was collected using two research instruments, namely the Biodiversity Achievement Test and the Student Motivation Questionnaire Towards Biodiversity Learning. Analysis of the collected data using descriptive analysis statistics to obtain frequencies, percentages, mean scores and standard deviations through the Statistical Programme for Social Sciences version 26.0 (SPSS). Findings show that the average score in the post-test is 78.3 (standard deviation; 16.9) compared to the pre-test which is 22 (standard deviation; 2). The results also indicate a 42% increase in the ratio of A and B grades, which is a considerable change. The overall mean score value for motivation level is 3.88 (standard deviation = .271) which indicates that the level of student motivation after the field trip is at a high level. In conclusion, field trip is effective in improving student achievement and motivation. It is expected that this research will assist teachers in enhancing their biology instruction, particularly when it comes to the topic of biodiversity, and will result in students who are more creative and critical in addition to piquing their interest in learning more about the complex idea of biodiversity. Keywords: Biodiversity; Field Trips; Kolb's Theory; Achievements; Motivation Nur Aa’in Mazura Binti Che Mahtar Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor, Malaysia. p111538@siswa.ukm.edu.my *Pengarang Penghubung Kamisah bt Osman Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor, Malaysia. kamisah@ukm.edu.my PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 194

PENGENALAN Indeks Biodiversiti Kebangsaan melaporkan bahawa Malaysia berada di tangga ke-12 sebagai sebuah negara yang terkaya dengan biodiversiti di peringkat global (Som, 2007). Malaysia kaya dengan pelbagai jenis spesis flora dan fauna seperti mamalia (0.17%), burung (0.41%), reptilia (0.32%), amphibian (0.14%), ikan (2.49%) dan pelbagai jenis tumbuhan (96.47%) (Hassan, 2010). Berdasarkan Laporan Indeks Prestasi Alam Sekitar 2016, Malaysia menduduki tangga ke-63 daripada 180 buah negara di mana Malaysia memperoleh markah melebihi 90% dalam sektor Biodiversiti dan Habitat, Impak Kesihatan dan Kualiti Air (Pusat et al., 2018). Perkembangan pesat populasi manusia dengan keperluan yang meningkat terhadap sumber-sumber biologi memberi impak yang sangat besar terhadap kemusnahan alam sekitar dan kehilangan biodiversiti (Abdullah, n.d.; Evans, 2021; Kusmanoff et al., 2020; Musa et al., 2018; Nurhasnah et al., 2019; Obrecht et al., 2021; Yli-Panula et al., 2018). Eksploitasi yang berterusan terhadap sumber biologi juga telah menyebabkan kadar kepupusan spesis eksotik semakin meningkat (Watch, 2019). Aktiviti-aktiviti manusia yang tidak terkawal seperti kemusnahan habitatsemulajadi, pemburuan haram, penjualan spesis terancam dan pengurusan pembangunan yang tidak lestari merupakan isu alam sekitar yang perlu diberi perhatian dan ditangani dengan segera dalam usaha memastikan jangka hayat biodiversiti di Malaysia ini dapat bertahan lama (Choy et al., 2015). Sehubungan dengan itu, nilai-nilai murni alam sekitar dan literasi terhadap pemuliharaan biodiversiti boleh ditingkatkan dan diterapkan melalui pendidikan samada di dalam kelas secara formal mahupun di luar kelas secara informal (SDG, 2019). Walaubagaimanapun, Hasil Kajian Baseline Pemuliharaan Biodiversiti berkaitan Dasar Kepelbagaian Biologi Kebangsaan 2016-2025 yang dijalankan melaporkan tahap kefahaman pelajar dari peringkat sekolah rendah ke peringkat universiti terhadap biodiversiti masih berada di tahap yang rendah (Kebangsaan, 2019). Dapatan menunjukkan purata skor kefahaman untuk murid sekolah rendah adalah 1.09, pelajar sekolah Menengah (1.17) dan pelajar di IPT (1.16) (Kebangsaan, 2019). Kajian lain yang dijalankan oleh Musa et al. (2018) pula mendapati bahawa kebanyakan pelajar menghadapi kesukaran dalam topik Biodiversiti ini disebabkan mereka perlu mengetahui dengan lebih mendalam mengenai spesis di dalam kategori Animalia, Plantae, Virus, Protozoa, Bacteria dan Fungi. Pelbagai maklumat yang perlu diproses dan difahami menyebabkan pelajar bergelut untuk mengekalkan tahap motivasi intrinsik mereka sepanjang pembelajaran biodiversiti (Görmez, 2019). Biodiversiti boleh dipelajari dengan lebih baik apabila pelajar-pelajar didedahkan dengan persekitaran semula jadi namun begitu masih ramai guru biologi hanya menggunakan makmal dan alat bantu mengajar lain di dalam bilik darjah sahaja sebagai sumber mereka atau satu-satunya sumber untuk mengajar biodiversiti. Penggunaan persekitaran semula jadi untuk pengajaran sains yang lebih berkesan terutamanya konsep biodiversiti telah diabaikan secara serius (Görmez, 2019) . Kebanyakan guru biologi tidak mendedahkan pelajar kepada pengalaman hidup sebenar di luar kelas atau makmal. Mereka menjadikan biologi kelihatan sukar kerana penggunaan bahan asing dan kegagalan menggunakan apa yang ada di persekitaran mereka (Zumyil, 2019). Ini menyebabkan pelajar -pelajar telah beranggapan PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 195

bahawa sains hanya boleh diajar di dalam bilik darjah dan di makmal, menjadikan pembelajaran biologi kelihatan sukar dan abstrak. Yli-Panula et al. (2018) mencadangkan bahawa mata pelajaran Biologi memerlukan pendekatan atau kaedah amali di dalam sesi pengajaran pelbagai konsep supaya dapat melahirkan pelajar-pelajar yang mempunyai pengetahuan, kemahiran dan kompetensi yang diperlukan untuk memenuhi keperluan saintifik dan teknologi industri luar. Salah satu cara untuk mempelajari Biodiversiti dengan berkesan ialah dengan melalui pembelajaran ‘handson’ ataupun melalui experiential learning seperti lawatan lapangan. (Rijal, 2018). Njoku dan Mgbowu (2021) mendefinisikan lawatan lapangan sebagai perancangan lawatan ke tempat di luar bilik darjah untuk mencapai objektif tertentu yang tidak boleh dicapai melalui cara lain. Sehubungan dengan itu, berdasarkan pernyataan masalah di atas, kajian ini dijalankan bertujuan untuk melihat keberkesanan lawatan lapangan terhadap pencapaian dan motivasi pelajar dalam pembelajaran biodiversiti dan di samping mengurangkan tekanan pelajar; di mana gabungan penting faktor positif ini meningkatkan keberkesanan pembelajaran konseptual dalam Biologi. Objektif Kajian Objektif kajian ini dijalankan adalah untuk : 1. Mengenalpasti keberkesanan lawatan lapangan Biodiversiti terhadap pencapaian pelajar. 2. Mengenalpasti keberkesanan lawatan lapangan Biodiversiti terhadap motivasi pelajar. Persoalan Kajian Kajian ini cuba menjawab persoalan yang berikut: 1. Apakah kesan lawatan lapangan Biodiversiti terhadap pencapaian pelajar? 2. Apakah kesan lawatan lapangan Biodiversiti terhadap motivasi pelajar? Kerangka Konseptual Kajian Aktiviti lawatan lapangan yang dibangunkan adalah didasari oleh dua teori utama iaitu Teori Pembelajaran Konstruktivisme dan Teori Pembelajaran Berasaskan Pengalaman Kolb (1984). Modul ini juga didasari oleh Model Pembelajaran Inkuiri 5E (Bybee, 2006) dan Model Kitaran Pembelajaran Pengalaman Kolb. Dalam konsep kajian ini, ia melibatkan dua pemboleh ubah bersandar iaitu pencapaian pelajar dan tahap motivasi pelajar, dan pembolehubah tidak bersandar iaitu strategi pengajaran iaitu lawatan lapangan. Bagi menggambarkan struktur hubungan semua pembolehubah yang terlibat dalam kajian ini, satu kerangka konseptual kajian telah dibina seperti rajah 1. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 196

RAJAH 1 Kerangka Konseptual Kajian TINJAUAN LITERATUR a. Lawatan Lapangan Lawatan lapangan adalah satu teknik pengajaran yang memerlukan membawa pelajar ke ekspedisi ke luar bilik darjah bagi membolehkan mereka membuat pemerhatian penting untuk memahami bahan yang dipelajari (Egwu dan Okigbo,2021; Meier, 2018; Rijal, 2018; Ugwu dan Jatau, n.d.). Kajian yang dijalankan oleh Ezechi (2018) menunjukkan bahawa lawatan lapangan merupakan kaedah pengajaran yang berkesan kerana ia membantu pelajar memperoleh pengetahuan yang berguna di samping menikmati keseronokan pada masa yang sama. Lee et al. (2020) dalam kajian mereka mendapati penyediaan pelajar di dalam bilik darjah sebelum lawatan lapangan memberikan impak yang lebih positif .Persediaan pralawatan khusus untuk subjek lawatan lapangan boleh membolehkan pelajar menghubungkan apa yang mereka pelajari semasa lawatan lapangan dengan pengalaman terdahulu di dalam bilik darjah (Bada dan Olusegun, 2015). Dalam kajian lain yang dijalankan oleh Mchunu dan Province (2018) mendapati lawatan lapangan bukan sahaja dapat memberi peluang untuk pembelajaran sepanjang hayat, pilihan bimbingan kerjaya, meningkatkan keyakinan dan meningkatkan peluang kebolehkerjaan, bahkan ia juga menampung pelbagai gaya pembelajaran yang memupuk tahap kejayaan yang lebih tinggi untuk pelajar menyediakan pelajar untuk kebolehpasaran dalam industri Ekopelancongan. Dapatan daripada Irmadora and Pada (2020) pula menyatakan aktiviti pembelajaran yang melibatkan aktiviti pembelajaran luar, bermula daripada memerhati, mengelas, berkomunikasi, bertanya soalan dan membuat kesimpulan; memerlukan galakan dalaman yang kuat untuk menjalankan aktiviti pembelajaran. Kajian daripada Musa et al. (2018) juga menunjukkan terdapat hubungan yang signifikan antara setiap elemen motivasi dengan PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 197

kepuasan pelajar semasa sesi pembelajaran melalui lawatan lapangan. Kajian yang dijalankan oleh Karpudewan dan Mohd Ali Khan (2017) pula menyatakan bahawa intervensi pengajaran pendidikan perubahan iklim berasaskan pengalaman telah meningkatkan pengetahuan pelajar Tingkatan Empat tentang perubahan iklim dan motivasi terhadap alam sekitar. b. Teori Pembelajaran Yang Mendasari Lawatan Lapangan i. Teori Konstruktivisme Konstruktivisme ialah teori pembelajaran yang menerangkan bagaimana pengetahuan dijana dalam diri pelajar apabila maklumat baru berinteraksi dengan pengetahuan yang diperoleh sebelumnya (Ezugwu, 2019). Menurut Ekon dan Nwosu (2016), konstruktivisme ialah teknik pembelajaran berorientasikan aktiviti, berpusatkan pelajar dan interaktif yang menyokong tanggapan bahawa maklumat harus dibina oleh pelajar melalui proses perkembangan mental yang aktif. Nworgu (2016) mencadangkan model pendidikan berdasarkan konstruktivisme yang diadaptasi daripada Stofflet dan Stoddart (1994), iaitu model pengajaran lima langkah yang merangkumi pengetahuan, penerokaan, perbincangan, ketidakpuasan dan aplikasi (PEDDA) terdahulu. Kajian daripada Tuerah dan Tuerah (2019) pula merumuskan bahawa pelaksanaan pendekatan konstruktivisme dalam mata pelajaran sains dapat meningkatkan hasil pembelajaran dan memberikan pengaruh yang positif terhadap pembelajaran sains. Kajian lain yang dijalankan oleh Jack (2017) mencadangkan teknik kitaran pembelajaran sebagai model pengajaran yang sesuai yang boleh digunakan untuk menyelesaikan cabaran pengajaran dan pembelajaran sains kerana ia meningkatkan pencapaian pelajar, memudahkan pembelajaran dan keberkesanannya tidak dihalang oleh sikap. ii. Teori Pembelajaran Pengalaman Kolb Lehane (2020) juga menyatakan bahawa Teori Pembelajaran Pengalaman Kolb menyifatkan pembelajaran sebagai proses berterusan berasaskan pengalaman; konsep diperoleh daripada dan diubah suai secara berterusan oleh pengalaman sepanjang hayat. Teori Kolb membentuk Kitaran Pembelajaran berasaskan Pengalaman yang melibatkan 4 peringkat iaitu pengalaman konkrit (Concrete Experience - CE), pemerhatian dan renungan (Reflective Observation – RO), pembentukan konsep abstrak (Abstract Conceptualization – AC), dan pengujikajian aktif (Active Experimentation – AE) (Kolb dan Kolb, 2005) . Melalui pembelajaran berasaskan pengalaman, pelajar dapat melibatkan diri dan mengambil bahagian secara aktif dalam senario berasaskan kerja, membolehkan mereka mengaplikasikan apa yang telah mereka pelajari dalam kelas kepada kehidupan sebenar (Lau et al. 2017). Pembelajaran berasaskan pengalaman menyediakan lebih banyak persekitaran pembelajaran dunia sebenar dan peluang untuk membina set kemahiran yang mungkin tidak semestinya dapat disediakan di dalam bilik darjah seperti kepimpinan, masalah penyelesaian, dan kerja berpasukan (Callewaert, 2019). PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 198

METODOLOGI Reka bentuk Kajian Rekabentuk kajian yang digunakan dalam kajian ini adalah kajian tindakan dengan menggunakan model Kemmis dan McTaggart (1988). Terdapat 4 langkah dalam kajian tindakan berdasarkan gelungan Model Kemmis & Mc. Taggart (1988) iaitu mereflek, merancang, bertindak dan memerhati. Kebenaran yang sewajarnya diperolehi daripada semua peserta kajian dan daripada pihak pengurusan kolej tempat kajian dijalankan. Di samping itu, pelajar juga dimaklumkan bahawa dapatan kajian ini hanya digunakan untuk tujuan penyelidikan dan untuk menambah baik amalan guru sahaja tanpa menjejaskan markah akhir semester pelajar. Pelaksanaan Lawatan Lapangan Seramai 17 orang pelajar tahun 2 Kolej MARA Seremban Jurusan Sains yang mengambil mata pelajaran Biologi telah menyertai lawatan lapangan selama satu hari ke Pantai Tanjung Tuan, Port Dickson. Pemilihan lokasi lawatan lapangan tersebut adalah untuk menerangkan kepentingan persampelan rawak dalam menentukan biodiversiti spesis kerangan yang terdapat di pantai tersebut yang bersesuaian dengan topik biodiversiti dalam silibus Cambridge Assessment International Education (CAIE). Pelaksanaan lawatan lapangan dengan pengintegrasian Teori Kolb dilaksanakan seperti berikut: a) Sebelum Lawatan Lapangan (Pengujikajian Aktif) Sebelum kajian dijalankan, ujian pra Pencapaian Biodiversiti telah diberikan kepada pelajar untuk melihat tahap pencapaian pelajar sebelum lawatan lapangan dilaksanakan. Dalam sesi kuliah yang membawa kepada lawatan lapangan, pelajar belajar menghuraikan dan menggunakan kaedah yang sesuai untuk menilai taburan dan kelimpahan organisma di kawasan, terhad kepada kuadrat bingkai, transek garisan, transek tali pinggang dan tanda-lepas-tangkap semula menggunakan indeks Lincoln. Seterusnya, para pelajar dibahagikan kepada 4 kumpulan kecil dan mereka diminta untuk berbincang dan menghasilkan kertas cadangan kerja lapangan. Dalam kertas cadangan tersebut, mereka dikehendaki menyatakan perkara berikut: a) Garis Masa Kajian b) Objektif kajian c) Hipotesis kajian d) Teknik persampelan yang dipilih e) Material yang diperlukan f) Analisis Statistik PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 199

Para pelajar juga dikehendaki menyediakan material dan peralatan yang diperlukan sebelum lawatan lapangan dilaksanakan. b) Semasa Lawatan Lapangan (Pengalaman Konkrit) Para pelajar bersama pengkaji tiba seawal 8.00 pagi di lokasi lawatan lapangan. Pengkaji memberi penerangan dan demonstrasi ringkas tentang teknik-teknik persampelan kepada para pelajar. Seterusnya, para pelajar diminta untuk bergerak ke dalam kumpulan masing-masing dan menjalankan prosedur seperti di dalam kertas cadangan masing-masing. Mereka juga diminta untuk mencatatkan dapatan kumpulan dalam lembaran yang disediakan. Selesai mengutip data, para pelajar diminta untuk menyediakan laporan untuk sesi perbincangan di dalam kelas. c) Selepas Lawatan Lapangan ( Pemerhatian & Renungan , Pembentukan Konsep Abstrak) Pelajar mengambil bahagian dalam aktiviti perbincangan untuk menggalakkan refleksi terhadap pembelajaran mereka. Ia termasuk membentangkan penemuan kajian dan berkongsi pengalaman peribadi dan pandangan baharu yang diperoleh. Ujian pos Pencapaian Biodiversiti dan Soal Selidik Motivasi Pelajar Terhadap Pembelajaran Biodiversiti diberikan kepada pelajar dua minggu selepas lawatan lapangan dilaksanakan untuk melihat kesan lawatan lapangan terhadap pencapaian dan motivasi pelajar. Peserta dan Lokasi Kajian Kajian tindakan ini dijalankan ke atas pelajar di bawah seliaan pengkaji sendiri yang terdiri daripada 17 orang pelajar tahun 2 Kolej MARA Seremban Jurusan Sains yang mengambil mata pelajaran Biologi. Pelajar-pelajar ini mempelajari topik Biodiversiti dalam mata pelajaran Biologi mengikut silibus yang ditetapkan oleh pihak Cambridge Assessment International Education (CAIE) . Kumpulan peserta ini terdiri daripada empat orang lelaki dan tiga belas orang perempuan. Kaedah Pengumpulan Data Bagi pemboleh ubah bersandar pertama iaitu pencapaian, di mana ia diukur dengan menggunakan Ujian Pencapaian Biodiversiti. Ujian yang dijalankan adalah bagi menguji tahap peningkatan pencapaian pelajar sebelum dan selepas lawatan lapangan dijalankan. Setiap set soalan ujian pra dan ujian pasca terdiri daripada set soalan yang sama. Soalan terdiri daripada dua bahagian iaitu bahagian A dan bahagian B. Dalam bahagian A, sebanyak 10 soalan objektif dan dalam bahagian B pula terdiri daripada dua soalan struktur yang perlu dijawab selama satu jam. Setiap soalan objektif mewakili satu markah manakala untuk soalan subjektif pula, markah yang diperuntukkan adalah bersesuaian dengan skema cara kerja yang diperlukan. Jumlah keseluruhan markah adalah 30 markah dan akan ditukarkan kepada peratusan. Soalansoalan ujian pra dan ujian pasca pula disemak serta disahkan oleh dua orang Guru Pakar PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 200

Biologi di Kolej MARA Seremban yang mempunyai pengalaman lebih sepuluh tahun mengajar subjek Biologi A-Level. Manakala untuk pembolehubah bersandar iaitu motivasi, instrumen soal selidik yang digunakan diadaptasi dan diubahsuai daripada soal selidik Motivasi Pelajar Terhadap Pembelajaran Biodiversiti (MPTPB) yang dibina oleh Mavrikaki et al. (2015) . Soal selidik adalah skala jenis Likert lima mata dan mengandungi 34 item yang terdiri daripada 4 komponen iaitu nilai pembelajaran biodiversiti, strategi pembelajaran aktif, matlamat pencapaian dan rangsangan persekitaran pembelajaran. Kesahan item telah dilakukan oleh tiga Pensyarah Pakar Pendidikan Sains dan setelah melakukan pengubahsuaian, ujian rintis dilaksanakan ke atas 30 orang pelajar yang mempunyai ciri-ciri yang sama dengan peserta kajian. Hasil kajian rintis ini menunjukkan nilai pekali kebolehpercayaan Cronbach Alpha bagi keseluruhan item ialah 0.726. Menurut Creswell (2010), nilai Cronbach Alpha yang melebihi 0.60 merumuskan bahawa item soal selidik tersebut mempunyai kestabilan dan ketekalan dalaman yang baik. Kaedah Penganalisaan Data Bagi menjawab persoalan kajian yang pertama, kaedah yang digunakan untuk membuat perbandingan markah adalah dengan analisis statistik perihalan menggunakan kaedah berangka dan grafik . Analisis keputusan pencapaian pelajar dalam ujian pra dan ujian pasca dilakukan secara peratusan. Manakala, kaedah statistik analisis deskriptif digunakan untuk mendapatkan frekuensi, peratusan, skor min dan sisihan piawai bagi menjawab persoalan kajian yang kedua. Semua analisis dijalankan dengan menggunakan program Statistical Package for the Social Science (SPSS) versi 26. Interpretasi skor min dikategorikan kepada tiga tahap interprestasi berpandukan kajian yang dijalankan oleh Ma’alip et al. (2021) seperti ditunjukkan dalam Jadual 1 digunakan bagi menentukan tahap motivasi pelajar. JADUAL 1. Interpretasi Skor Min bagi Tahap Motivasi Pelajar Terhadap Pembelajaran Biodiversiti Nilai Skor Min Tahap Interpretasi 1.00 - 2.49 Rendah 2.50 - 3.49 Sederhana 3.50 - 5.00 Tinggi DAPATAN DAN PERBINCANGAN a) Kesan Lawatan Lapangan Biodiversiti Terhadap Pencapaian Pelajar Tahap pencapaian pelajar dalam biodiversiti untuk ujian pra dan ujian pasca lawatan lapangan telah ditunjukkan dalam bentuk nilai kekerapan pelajar dan peratus terhadap pencapaian gred seperti di Jadual 2. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 201

JADUAL 2. Tahap Pencapaian Pelajar dalam Ujian Pra dan Ujian Pasca Lawatan Lapangan Biodiversiti Markah Gred Pra Pasca 80 – 100 A 0 (0%) 4 (24%) 65 – 79 B 0 (0%) 3 (18%) 50 – 64 C 0 (0%) 6 (35%) 40 – 49 D 1 (6%) 1 (06%) 0 - 39 U 16 (94%) 3 (18%) Dapatan daripada ujian pra dan ujian pasca menunjukkan peratusan peningkatan gred yang tinggi ditunjukkan oleh responden selepas lawatan lapangan. Seramai 4 orang responden telah mendapat gred A dalam ujian pasca dan ini menunjukkan peningkatan peratusan yang ketara iaitu sebanyak 24% . Bagi Gred B pula, peningkatan sebanyak 18% manakala Gred C pula menunjukkan peratusan meningkat sebanyak 35% dalam ujian pasca. Bagi Gred D pula mengekalkan peratusan yang sama iaitu sebanyak 6% dalam ujian pra dan ujian pasca. Pencapaian pelajar dalam biodiversiti berada pada tahap yang memberangsangkan apabila dapatan kajian menunjukkan terdapat penurunan yang ketara dalam peratusan responden yang mendapat gred gagal (U) iaitu sebanyak 76% selepas mengikuti lawatan lapangan biodiversiti. Dapatan kajian ini juga menunjukkan peningkatan peratusan gred A dan B yang ketara iaitu sebanyak 42%. Penemuan ini mencadangkan bahawa lawatan lapangan juga dapat meningkatkan mutu dan kualiti pencapaian pelajar di tahap yang baik dan cemerlang. Keberkesanan lawatan lapangan dalam pencapaian biodiversiti juga diperakui oleh Schneiderhan-Opel dan Bogner (2021) dan Rijal (2018). Kajian mereka menyatakan bahawa strategi pengajaran melalui lawatan lapangan dapat meningkatkan pencapaian pelajar apabila pelajar dapat melihat dan merasai pengalaman secara praktikal dan ini secara tidak langsung dapat menyediakan serta mengukuhkan pengetahuan sedia ada pelajar dalam pembelajaran biologi. RAJAH 2. Peratus Markah Pelajar bagi Ujian Pra dan Ujian Pasca PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 202

Berdasarkan Rajah 2, hampir kesemua responden (16 orang) menunjukkan peningkatan peratusan yang ketara dalam ujian pasca. Hanya seorang sahaja responden yang tidak menunjukkan perbezaan peratus markah dalam ujian pra dan pasca. Dapatan juga menunjukkan julat peningkatan markah dalam ujian pra dan ujian pasca adalah di antara 3 hingga 77. Jadual 3 pula menunjukkan perbandingan purata dan sisihan piawai ujian pra dan pasca lawatan lapangan di mana markah purata yang diperolehi responden selepas lawatan lapangan adalah 78.3 berbanding sebelum lawatan lapangan iaitu 22. Nilai sisihan piawai yang diperolehi (16.9) menunjukkan pencapaian pelajar adalah pelbagai. Berdasarkan dapatan ujian ini dapat ditunjukkan bahawa pelaksanaan lawatan lapangan dalam pembelajaran biodiversiti telah berjaya membantu dalam meningkatkan dan menambahbaik pencapaian pelajar seterusnya memberikan perubahan yang positif kepada pelajar itu sendiri. Dapatan ini selari dengan kajian yang dijalankan oleh Adejoh et al. (2021) yang menyatakan bahawa terdapat perbezaan yang signifikan dalam pencapaian pelajar yang mengikuti lawatan lapangan berbanding pelajar yang mengikuti kaedah tradisional. Menurut beliau, lawatan lapangan adalah kaedah pengajaran yang berkesan kerana ia membantu meningkatkan pencapaian dan pemahaman pelajar dalam biologi dalam persekitaran yang santai dan persekitaran pembelajaran yang menarik. Dapatan ini juga disokong oleh Ezechi (2018) di mana kajian beliau menyatakan bahawa lawatan lapangan dapat meningkatkan pemahaman pelajar terhadap proses sains, meningkatkan sikap pelajar terhadap biologi dan secara signifikan mempengaruhi pencapaian biologi mereka. Ezugwu dan Ozoagu (2017) pula menyatakan dalam kajian mereka bahawa kaedah pengajaran yang sesuai akan membawa pelajar memperoleh kemahiran saintifik yang sesuai, yang mungkin dapat meningkatkan pencapaian pelajar dalam sains. JADUAL 3. Perbandingan purata dan sisihan piawai ujian pra dan pasca lawatan lapangan Sebelum lawatan lapangan Selepas lawatan lapangan Purata 22 78.3 Sisihan Piawai 2 16.9 Kaedah pelaksanaan lawatan lapangan yang berstruktur dengan pengintegrasian teori Kolb dilihat dapat membantu pelajar dalam memahami konsep biodiversiti dan meningkatkan pencapaian mereka. Tiga fasa dalam lawatan lapangan iaitu sebelum, semasa dan selepas lawatan lapangan dapat meningkatkan keupayaan mereka untuk menghubungkait konsep yang mereka pelajari di dalam kelas dan mengembangkan kemahiran berfikir mereka (Nurhasnah et al., 2019). Persediaan pelajar di dalam kelas sebelum lawatan lapangan merupakan langkah penting yang membantu meningkatkan perubahan yang positif dalam pencapaian biodiversiti, menyokong konsep bahawa pelajar mampu melakukan dengan lebih baik dalam sesuatu pembelajaran sekiranya mereka mengetahui dan memahami jangkaan pembelajaran seperti peraturan dan prosedur (Lee et al., 2020). Di samping itu juga, Baker dan Robinson (2016) menyatakan bahawa elemen utama pembelajaran berasaskan pengalaman ialah pelajar menganalisis pengalaman mereka dengan membuat refleksi, menilai dan membina semula untuk mendapatkan makna daripadanya berdasarkan pengetahuan sedia ada. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 203

b) Kesan Lawatan Lapangan Biodiversiti Terhadap Motivasi Pelajar Analisis keseluruhan statistik deskriptif bagi setiap konstruk tahap motivasi pelajar terhadap pembelajaran biodiversiti ditunjukkan dalam Jadual 4. JADUAL 4. Analisis keseluruhan statistik deskriptif konstruk tahap motivasi pelajar Konstruk Min Sisihan Piawai Interpretasi Nilai Pembelajaran Biodiversiti 4.85 .305 Tinggi Strategi Pembelajaran Aktif 4.77 .281 Tinggi Efikasi Kendiri 2.59 .291 Sederhana Matlamat Prestasi 2.50 .879 Sederhana Matlamat Pencapaian 4.61 .455 Tinggi Rangsangan Persekitaran Pembelajaran 4.06 .652 Tinggi Min Keseluruhan 3.88 .271 Tinggi Seperti yang dilihat dalam Jadual 4, nilai min keseluruhan yang diberikan oleh pelajar untuk semua konstruk dalam tinjauan soal selidik didapati 3.88 ( sisihan piawai = .271). Purata min yang diberikan oleh pelajar untuk enam konstruk dalam tahap motivasi pelajar terhadap pembelajaran biodiversiti berada dalam julat 2.50-4.85. Berdasarkan dapatan ini, dapat disimpulkan tahap motivasi pelajar untuk mengikuti pembelajaran biodiversiti berada di tahap yang tinggi selepas lawatan lapangan. Dapatan ini mencadangkan pelajar yang bermotivasi akan menunjukkan minat yang tinggi dalam biodiversiti dan akan mengembangkan kemahiran serta mengaplikasikan pengetahuan mereka dalam bidang yang berkaitan. Sebagai tambahan, pelajar yang bermotivasi tinggi dalam biodiversiti akan menunjukkan tingkah laku pembelajaran yang positif. Dapatan ini disokong oleh Pearce dan Lee (2021) dan Ugwu dan Jatau (n.d.) yang menyatakan bahawa motivasi memberi impak kepada tingkah laku pembelajaran, pencapaian akademik dan juga pengetahuan pelajar dalam sesuatu mata pelajaran. Dalam kajian ini, konstruk nilai pembelajaran biodiversiti dan strategi pembelajaran aktif menunjukan min yang tinggi. Hasil dapatan ini mencadangkan bahawa penglibatan pelajar dalam kaedah pembelajaran yang interaktif dapat mendedahkan mereka kepada pelbagai sumber ilmu dan melibatkan mereka dalam proses menyelesaikan masalah dan ini secara tidak langsung dapat meningkatkan tahap motivasi mereka terhadap pembelajaran biodiversiti. Sebagai tambahan, para pelajar memerlukan dorongan yang kuat dalam mengendalikan aktiviti pembelajaran di luar bilik darjah yang melibatkan pemerhatian, pengelasan, komunikasi, pertanyaan soalan dan juga membuat kesimpulan. Penemuan ini diperkukuh oleh hasil penyelidikan yang dijalankan oleh Irmada dan Pada (2020) melaporkan bahawa pembelajaran biologi dalam persekitaran di luar bilik darjah mempunyai kesan positif terhadap kognitif dan afektif pelajar sekolah menengah di Sweden dan menunjukkan tahap motivasi pelajar juga meningkat. Pelajar yang mempunyai tahap motivasi intrinsik yang lebih PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 204

tinggi cenderung untuk meningkatkan kualiti pembelajaran mereka dalam pembelajaran dan mempunyai perasaan yang lebih positif terhadap pembelajaran (Karpudewan dan Mohd Ali Khan, 2017). Lawatan lapangan yang disepadukan dalam intervensi pengajaran dalam kajian ini boleh menjadi faktor penyumbang kepada peningkatan tahap motivasi terhadap pembelajaran biodiversiti. Karaarslan et al. (2014) mencadangkan bahawa lawatan lapangan membantu pelajar memahami isu dengan lebih baik dan memupuk rasa yakin dan motivasi mereka terhadap alam sekitar. Irmadora dan Pada (2020) pula mencadangkan bahawa peningkatan dalam motivasi membawa kepada peningkatan dalam tingkah laku seseorang individu tersebut. Penemuan Musa et al. (2018) dalam kajian mereka menunjukkan terdapat hubungan yang signifikan antara setiap elemen motivasi dengan kepuasan pelajar semasa sesi pembelajaran melalui lawatan lapangan. Kajian mereka juga menyatakan bahawa motivasi intrinsik pelajar sains dipertingkatkan dengan memanfaatkan lawatan lapangan sebagai salah satu kaedah dalam pembelajaran mata pelajaran berkaitan biodiversiti. Dapatan kajian ini juga disokong oleh kajian Heim dan Holt (2022) yang menyatakan semua pelajar lebih bermotivasi untuk melibatkan diri dalam pembelajaran biologi di luar bilik darjah kerana penglibatan dalam persekitaran luar yang memberangsangkan, dan kaedah pengajaran yang lebih santai dan menarik. Tanpa mengira tahap pencapaian, semua pelajar bersetuju bahawa lawatan lapangan dapat meningkatkan motivasi mereka dalam biodiversiti melalui aktiviti-aktiviti hands on, pembelajaran yang lebih praktikal dan suasana pembelajaran yang lebih kondusif selain di dalam bilik darjah. Penemuan ini selari dengan kajian yang dijalankan oleh Yildirim (2020) di mana beliau melaporkan bahawa pengajaran sains di luar bilik darjah adalah lebih berkesan dalam meningkatkan motivasi pelajar terhadap pembelajaran sains. Dewi et al. (n.d.) juga melaporkan bahawa pelajar yang aktif, teruja dan bermotivasi dalam sesi pembelajaran adalah hasil daripada kaedah pembelajaran yang berkesan. KESIMPULAN DAN IMPLIKASI Kajian tindakan ini dijalankan bertujuan untuk mengenalpasti keberkesanan lawatan lapangan Biodiversiti terhadap pencapaian dan motivasi pelajar. Berdasarkan kepada dapatan kajian yang diperoleh, pelaksanaan lawatan lapangan didapati berjaya meningkatkan pencapaian pelajar dalam pembelajaran biodiversiti. Tahap motivasi pelajar terhadap pembelajaran biodiversiti juga tinggi selepas mereka menyertai lawatan lapangan. Secara kesimpulannya, kajian tindakan ini telah berjaya mencapai dua objektif kajian iaitu lawatan lapangan berkesan dalam meningkatkan pencapaian dan motivasi pelajar. Kajian ini menunjukkan implikasi kepada guru yang meliputi kaedah pengajaran dan peranan guru dalam mengendalikan proses pengajaran dan pembelajaran. Dapatan daripada kajian ini dapat membantu menambahbaik amalan pengajaran dalam biologi khususnya dalam topik biodiversiti. Selain daripada itu, pendedahan kepada situasi dan isu sebenar dapat menghasilkan pelajar-pelajar yang lebih berfikiran kritis dan kreatif di samping meningkatkan minat dan motivasi mereka untuk mendalami konsep biodiversiti yang mencabar. Dengan mengambil kira bilangan peserta PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 205

dalam kajian ini, yang hanya menggunakan kajian tindakan, dapatan yang diperolehi tidak boleh digeneralisasi kepada semua populasi dalam kolej ini. Oleh yang demikian, adalah dicadangkan di masa hadapan untuk dijalankan kajian berbentuk kuasi eksperimen yang mempunyai kumpulan kawalan supaya dapatan boleh digeneralisasikan. PENGHARGAAN Penulis mengucapkan terima kasih kepada Kementerian Pendidikan Malaysia kerana penyelidikan ini merupakan sebahagian daripada projek penyelidikan yang dibiayai oleh Kementerian Pengajian Tinggi (TRGS/1/2018/UKM/01/6/1). RUJUKAN Abdullah, M. (n.d.). Economic Value Of Biodiversity Conservation Perceived By Local Visitors In Frim Selangor Forest Park. Adejoh, M., Ochu, A., Egbe-Okpenge, E., & Uroko, E. G. (2021). Effects of field trip and discovery methods on senior secondary school students’ achievement in biology in Benue state, Nigeria. International Journal of Multidisciplinary Research and Growth Evaluation, 2 (4), 330, 342. Bada, S. O., & Olusegun, S. (2015). Constructivism learning theory: A paradigm for teaching and learning. Journal of Research & Method in Education, 5(6), 66-70. Callewaert, J. H. (2019). Measuring the impact of experiential learning. 2019 ASEE Annual Conference & Exposition, Choy, E. A., Awal, N. A. M., & Shamsudin, M. F. (2015). Kesedaran awam terhadap pemeliharaan dan pemuliharaan alam semula jadi: Kes Taman Wetland, Putrajaya. Geografia OnlineTM Malaysian Journal of Society and Space, 11(8), 13-26. Dewi, O. C., Susilohadi, G., & Wahyuni, D. S. (n.d.). Enhancing Students’ Learning Motivation in Speaking Using Three-Step Interview. English Education, 7(1), 37-45. Evans, M. C. (2021). Re-conceptualizing the role (s) of science in biodiversity conservation. Environmental Conservation, 1-10. Ezechi, N. G. (2018). Influence of field trip in teaching and learning of biology. International Journal of Engineering & Scientific Research, 6(10). Ezugwu, E. N. (2019). Comparative analysis of 5Es constructivist instructional and lecture methods on SS1 student's achievement in biology. International Conference of Education, Görmez, I. (2019). The Effect of field trip oriented instruction on ninth grade students' achievement in animal diversity unit, continuing and academic motivation. Hassan, A. (2010). Flobase: pangkalan data biodiversiti informatik spesis flora di Langkawi Universiti Teknologi Malaysia]. Heim, A. B., & Holt, E. A. (2022). Undergraduates’ motivation following a zoo experience: Status matters but structure does not. Journal of Experiential Education, 45(1), 68-87. Irmadora, C., & Pada, A. (2020). Students learning motivation towards environmental-based biological learning activities. Journal of Physics: Conference Series, Jack, G. U. (2017). The Effect of Learning Cycle Constructivist-Based Approach on Students' Academic Achievement and Attitude towards Chemistry in Secondary Schools in North-Eastern Part of Nigeria. Educational research and reviews, 12(7), 456-466. Karpudewan, M., & Mohd Ali Khan, N. S. (2017). Experiential-based climate change education: Fostering students' knowledge and motivation towards the environment. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 206

International Research in Geographical and Environmental Education, 26(3), 207- 222. Kebangsaan, D. K. B. (2019). Kajian Baseline Pemuliharaan Biodiversiti berkaitan Dasar Kepelbagaian Biologi Kebangsaan 2016-2025. Kolb, A. Y., & Kolb, D. A. (2005). Learning styles and learning spaces: Enhancing experiential learning in higher education. Academy of management learning & education, 4(2), 193- 212. Kusmanoff, A. M., Fidler, F., Gordon, A., Garrard, G. E., & Bekessy, S. A. (2020). Five lessons to guide more effective biodiversity conservation message framing. Conservation Biology, 34(5), 1131-1141. Lee, H., Stern, M. J., & Powell, R. B. (2020). Do pre-visit preparation and post-visit activities improve student outcomes on field trips? Environmental Education Research, 26(7), 989-1007. Lehane, L. (2020). Experiential Learning—David A. Kolb. In Science Education in Theory and Practice (pp. 241-257). Springer. Ma’alip, H., Zakaria, K., Roza, C. H. C., & Zulkipli, N. A. (2021). Motivasi dan Halangan Bagi Pelajar Asing Menguasai Bahasa Melayu Melalui Pembelajaran Secara dalam Talian di Universiti Teknologi Malaysia: Motivation and Obstacles for Foreign Students to Master the Malay Language through Online Learning at Universiti Teknologi Malaysia. LSP International Journal, 8(2), 41-54. Mavrikaki, E., Andressa, H., & Dermitzaki, I. (2015). Adaptation of the students' motivation towards science learning (SMTSL) questionnaire to measure Greek students’ motivation towards biology learning. International Journal Of Biology Education. Mchunu, P., & Province, K.-N. (2018). Towards achieving lifelong learning and employability through Ecotourism field trip experiences at the Durban University of Technology. African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, 7(3), 1-14. Musa, N. N., Hasmi, N. A., Noor, S. M., Mahfodz, Z., Ismail, H. N., & Osman, N. M. I. (2018). The Effectiveness of Field Trip in Enhancing Students’ Learning Outcomes in Biodiversity Subjects. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 8(1), 920-931. Njoku, M. I. A., & Mgbomo, T. (2021). Effect of Field Trip and Demonstration Methods on the Achievement of Secondary School Students in Biology. Rivers State University Journal of Education, 24(2), 55-64. Nurhasnah, N., Miarsyah, M., & Rusdi, R. (2019). The effectiveness of field trip in biology learning towards students’ increased concern for biodiversity values. Indonesian Journal of Science and Education, 3(1), 43-47. Obrecht, A., Pham, M., Spehn, E., Payne, D., Brémond, A. C., Altermatt, F., Fischer, M., Passarello, C., Moersberger, H., & Schelske, O. (2021). Achieving the SDGs with biodiversity. Pusat, U. Y., Bumi, S. M. S., & Eropah, S. (2018). P'EMBANGUNAN. Rijal, M. (2018). Field trip method as an effort to reveal student environmental literacy on biodiversity issue and context. Journal of Physics: Conference Series, SDG, U. (2019). Sustainable development goals. The energy progress report. Tracking SDG, 7. Som, J. M. (2007). Halatuju pengurusan kepelbagaian biologi di Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia. Tuerah, R. R. M., & Tuerah, R. M. (2019). Constructivism approach in science learning. 5th International Conference on Education and Technology (ICET 2019), Ugwu, L., & Jatau, A. (n.d.). Impact Of Field-Trip Strategy On Performance In Ecology Among Secondary School Biology Students In Katsina State, Nigeria. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 207

Watch, G. F. (2019). Tree cover loss. World Resources Institute. Retrieved from www. globalforestwatch. org. Yli-Panula, E., Jeronen, E., Lemmetty, P., & Pauna, A. (2018). Teaching methods in biology promoting biodiversity education. Sustainability, 10(10), 3812. Zumyil, C. F. (2019). Effects Of Computer Simulation And Field Trip Instructional Strategies On Students’achievement And Interest In Ecology In Plateau Central Education Zone, Nigeria PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 208

Sejauh Manakah Tahap Pengetahuan, Sikap dan Amalan Pelajar Terhadap Teknologi Hijau? (To what extent is the level of knowledge, attitude and practice of students towards green technology?) Nurain Babu Osman & Kamisah Osman* ABSTRAK Literasi terhadap Teknologi Hijau dalam kalangan masyarakat pada abad ke-20 ini penting dalam menjamin kelestarian alam sekitar serta mengurangkan impak terhadap alam sekitar Oleh itu, masyarakat seharusnya dididik sejak peringkat awal lagi tentang pentingnya pengetahuan dan amalan hijau dalam kehidupan seharian. Kajian tinjauan ini dilaksanakan bagi mengenal pasti tahap pengetahuan, sikap dan amalan pelajar terhadap teknologi hijau. Kajian ini melibatkan 300 orang responden pelajar yang terdiri dari pelajar Tingkatan 1 dan 4 di sekolah menengah di daerah Subis, Sarawak dan teknik pensampelan rawak berstrata digunakan semasa memilih responden kajian. Item soal selidik telah diedarkan melalui Google Form dan dianalisis menggunakan analisis deskriptif iaitu frekuensi, peratusan dan skor min manakala analisis inferensi iaitu Korelasi Pearson dijalankan bagi mengenal pasti hubungan antara tahap pengetahuan, sikap dan amalan terhadap teknologi hijau. Dapatan kajian menunjukkan bahawa tahap pengetahuan, sikap dan amalan terhadap teknologi hijau berada pada tahap yang tinggi dan terdapat perhubungan antara kedua -duanya walaupun pada tahap yang sederhana. Hal ini menunjukkan bahawa tahap pengetahuan pelajar yang tinggi mengenai teknologi hijau akan mendorong sikap guru yang positif terhadap tenaga keterbaharuan. Implikasi kajian ini diharapkan dapat dijadikan rujukan kepada Kementerian Pendidikan Malaysia , Jabatan Pendidikan Negeri Sarawak serta para pengkaji yang lain bagi menjalankan kajian secara lebih mendalam pada masa akan datang. Kata Kunci: Pengetahuan, Sikap, Amalan, Teknologi Hijau, Sekolah menengah ABSTRACT Literacy of Green Technology among the community in the 20th century is important in ensuring the sustainability of the environment as well as reducing the impact on the environment. Therefore, the community should be educated from an early stage about the importance of green knowledge and practices in everyday life. This survey was conducted to identify the level of knowledge, attitudes and practices of students towards green technology. This study involved 300 student respondents consisting of Form 1 and 4 students in secondary schools in Subis district, Sarawak and a stratified random sampling technique was used when selecting study respondents. Questionnaire items were distributed through Google Form and analyzed using descriptive analysis ie frequency, percentage and mean score while inferential analysis ie Pearson Correlation was conducted to identify the relationship between the level of knowledge, attitude and practice towards green technology. The findings of the study show that the level of knowledge, attitude and practice towards green technology is at a high level and there is a relationship between the two even at a moderate level. This shows that a high level of student knowledge about green technology will encourage a positive attitude of teachers towards renewable energy. The implications of this study are expected to be used as a reference to the Malaysian Ministry of Education, the Sarawak State Education Department and other researchers to conduct more in-depth studies in the future. Keywords: Knowledge, Attitude, Practice, Green Technology, Secondary school Nurain binti Babu Osman Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor, Malaysia. p111541@siswa.ukm.edu.my *Pengarang Penghubung Kamisah bt. Osman* Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor, Malaysia. kamisah@ukm.edu.my PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 209

PENGENALAN Pendidikan teknologi hijau merupakan tonggak utama dalam mewujudkan pembangunan lestari. Penekanan kepada konsep lestari atau mapan menjadi tumpuan utama dan perlu bermula di peringkat awal pendidikan iaitu di rumah dan di sekolah .Literasi tinggi terhadap teknologi hijau dalam kalangan rakyat melalui pendidikan teknologi hijau berupaya mengurangkan perbuatan yang mendorong kepada peningkatan masalah alam sekitar. Agenda pembangunan mampan menjelang 2030 yang digariskan oleh Pertubuhan Bangsa Bangsa Bersatu (PBB) pada tahun 2015 menekankan 17 matlamat pembangunan mampan (SDG) untuk dicapai menjelang tahun 2030. Matlamat-matlamat ini dirangka bertujuan untuk mensasarkan kehidupan yang lebih mampan untuk semua pada masa hadapan dengan mengurangkan kadar kemiskinan dalam negara, menangani ketidakadilan yang berlaku dan memberi penekanan kepada pendidikan berkualiti serta penggunaan dan pengeluaran bertanggungjawab. Justeru Malaysia turut memberi keutamaan ke arah pembangunan lestari menerusi Local Agenda 21 pada tahun 2001 dan menerusi Dasar Alam Sekitar Negara yang dilaksanakan pada tahun 2002 yang dipertanggungjawabkan kepada Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan. Usaha kerajaan dalam mewujudkan pengguna lestari amat tinggi namun tahap pengetahuan dan amalan penggunaan lestari berada pada tahap tidak memuaskan. Aktiviti manusia pada zaman kini telah menyebabkan isu pencemaran serta menjejaskan kualiti alam sekitar. Menurut Laily (2009), kemajuan negara boleh dinilai melalui dua agenda penting iaitu penggunaan serta pengeluaran. Fokus adalah kepada isu penggunaan dan budaya pengguna kerana aktiviti penggunaan merupakan penanda aras kepada jumlah pengeluaran . Peningkatan penerokaan dan penggunaan sumber alam tanpa amalan kitar semula merupakan isu sejagat pada masa kini. Sikap acuh masyarakat yang terus mengeksploitasi alam semula jadi tanpa memikirkan akibat memberi impak kepada kesejahteraan hidup manusia. Amalan penggunaan lestari melalui teknologi hijau yang menjurus kepada keseimbangan alam melalui aspek persekitaran, ekonmi dan sosial perlu diimplementasikan dalam kalangan masyarakat seawal peringkat persekolahan. Sehubungan dengan itu, kajian ini dijalankan untuk mengkaji hubungan antara tahap pengetahuan, sikap, dan amalan pelajar terhadap teknologi hijau di sekolah menengah. Sehubungan dengan itu, kajian ini dijalankan untuk mengkaji hubungan antara tahap pengetahuan, sikap, dan amalan pelajar terhadap teknologi hijau di sekolah menengah. Objektif dan hipotesis kajian ini dijalankan adalah untuk : 1. Mengkaji tahap pengetahuan, sikap dan amalan pelajar terhadap teknologi hijau 2. Mengenalpasti perbezaan tahap pengetahuan, sikap, dan amalan pelajar terhadap teknologi hijau berdasarkan tahap pendidikan 3. Mengenalpasti hubungan antara tahap pengetahuan dan sikap pelajar terhadap teknologi hijau. 4. Mengenalpasti hubungan antara tahap pengetahuan dan amalan pelajar terhadap teknologi hijau. 5. Mengenalpasti hubungan antara sikap dan amalan pelajar terhadap teknologi hijau. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 210

1. H01: Tidak terdapat perbezaan tahap pengetahuan, sikap, dan amalan pelajar terhadap teknologi hijau berdasarkan tahap pendidikan 2. H02: Tidak terdapat hubungan antara tahap pengetahuan dan sikap pelajar terhadap teknologi hijau. 3. H03: Tidak terdapat hubungan antara tahap pengetahuan dan amalan terhadap teknologi hijau. 4. H04: Tidak terdapat hubungan antara sikap dan amalan pelajar terhadap teknologi hijau. TINJAUAN LITERATUR Aspek-aspek utama yang diutarakan kajian literatur ini terdiri dari penerangan konsep, kerangka teori dan dapatan kajian lepas. Bahagian penerangan konsep menjelaskan tentang Teknologi Hijau dan model yang digunakan dalam kajian. Penerangan Kerangka Teori merangkumi Teori Kognitif Sosial bagi tahap pengetahuan, sikap dan amalan pelajar terhadap teknologi hijau. Penerangan dapatan kajian lepas merangkumi Teknologi Hijau dari sektor tenaga, pengurusan sisa dan air sisa, pertanian dan perhutanan serta pengangkutan. Pendidikan Pembangunan Lestari a. Teknologi Hijau dalam Pentadbiran Negara Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau dan Air yang ditubuhkan pada 9 April 2009 yang dahulunya Kementerian Tenaga, Air dan Komunikasi merupakan agensi dan agenda utama kerajaan menangani isu-isu alam sekitar (Karmilah & Jamilah, 2014). Literasi yang tinggi terhadap teknologi hijau mampu meningkatkan gaya hidup rakyat melalui alam sekitar yang lestari. Pencemaran alam sekitar mencemarkan cara hidup manusia sejagat sekiranya tiada pihak mengambil peduli. Apabila amalan teknologi hijau diimplementasikan, impak negatif alam sekitar dapat dikurangkan. Teknologi hijau juga boleh memajukan dan pemacu pembangunan negara. Penggerak industri yang melaksanakan dan membangunkan produk mengenai teknologi hijau dapat mewujudkan pekerjaan kepada masyarakat. Menurut Junaedi (2015) peluang mengeksport produk ’hijau’ juga boleh ditingkatkan. Malah, pasaran untuk teknologi hijau amat besar terutamanya dalam sektor tenaga boleh diperbaharui ( renewable energy) . Kerajaan seharusnya melaksanakan dasar yang tepat untuk mempromosikan teknologi hijau. Pihak kerajaan mahupun swasta serta para cendekiawan dan penyelidik harus berganding bahu dalam mereka dan mempromosikan teknologi hijau (McLauchlan & Mehrubeoglu, 2010). b. Teori yang Berkaitan i. Model Knowledge, Attitude, Practice (KAP) Model awal tingkah laku Kollmus dan Agyeman (2002), menyatakan terdapat hubungan positif antara pengetahuan, sikap serta tingkah laku terhadap alam sekitar digariskan di dalam PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 211

model tingkahlaku pro-alam sekitar. Berdasarkan model ini, dengan adanya pengetahuan dalam diri individu akan mewujudkan kesedaran dan sikap sekaligus melahirkan individu yang mempunyai tingkah laku yang lebih positif terhadap alam sekitar. ii. Teori Tingkah Laku Terancang Teori Tingkah Laku terancang menerangkan bahawa proses perubahan tingkah laku di mana peneguhan serta kesedaran menjadi rangsangan untuk merangsang individu untuk bertindak balas. Menurut Paul (2001) pendidik menggunakan teori ini dalam merancang kurikulum dengan menyusun kandungan pengetahuan kepada bahagian-bahagian kecil yang dicirikan oleh kemahiran tertentu. Selepas itu, bahagian disusun secara hierarki, daripada mudah kepada lebih kompleks. Teori ini berperanan dalam menghasilkan tindak balas yang positif dalam kalangan individu. iii. Teori Kognitif Sosial Aspek pengetahuan merupakan salah satu aspek penting dalam pembentukan sikap dan tingkah laku terhadap alam sekitar. Bandura menghasilkan hipotesis bahawa kedua-dua tingkah laku, persekitaran dan sikap pelajar mempengaruhi persepsi dan tindakan. Tingkah laku dinilai daripada maklum balas persekitaran dalam mengubah tanggapan peribadi. Tingkah laku mengaktifkan kontingensi dan amalan terhadap alam sekitar. Ciri-ciri fizikal seperti saiz, jantina dan sifatsifat sosial berkembang tindak balas persekitaran yang berbeza. Pengiktirafan sosial yang berbeza menghasilkan konsepsi diri individu. Piaget (1970) yang menghasilkan Teori Konstruktivisme dari segi kognitifnya mengatakan bahawa pengetahuan merupakan satu elemen kognitif yang membolehkan individu menyesuaikan diri dengan persekitarannya. Di dalam kognitif seseorang individu, terhasilnya suatu pemikiran yang memberi gambaran tentang kaedah berfikir atau jenis tindakan yang membolehkan mereka memahami kehidupan. c. Pembolehubah Kajian i. Tahap Pengetahuan Menurut Kamaruddin et. al (2011) kemerosotan alam sekitar dapat ditangani sekiranya masyarakat berilmu pengetahuan tinggi dalam teknologi hijau. Rosen (2012) merumuskan bahawa literasi masyarakat mengenai teknologi hijau merupakan tunjang utama kepada kesejahteraan alam sekitar. Pembangunan mapan dan kualiti hidup yang lestari wujud apabila masyarakat mengamalkan amalan hijau dalam kehidupan seharian. ( Wan Nadzri, 2012). Kajian Hanifah dan Muhamad Suhaily Yusri (2017) di daerah Selangor terhadap kanakkanak merumuskan bahawa tahap pengetahuan dan amalan hijau pada tahap yang sederhana. Malah, kajian mendapati pengetahuan kanak-kanak pada tahap yang tinggi namun tidak selari dengan amalan hijau yang dipraktikkan dalam kehidupan. Kajian yang seiiring dijalankan oleh Saravanan et al. (2013) menunjukkan tahap pengetahuan pelajar di Kluang, Johor pada tahap PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 212

sederhana namun amalan hijau diamalkan tidak sejajar dengan ilmu tentang teknologi hijau pelajar. ii. Sikap Sikap terhadap tingkah laku alam sekitar secara mendalam ialah peramal tingkah laku yang paling berkesan dan positif (Milfont et. al. 2006). Kajian Dzulkifli (2005) menyatakan bahawa sikap mengutamakan kemudahan dan kesenangan pada masa singkat dalam kalangan masyarakat tanpa memikirkan alam sekitar amat tinggi. Pemkiran serta tabiat dan gaya hidup perlu diubah. Malah, masyarakat seharusnya berfikiran luas serta diberi peluang untuk bergiat aktif dan menjadi mekanisme penting dalam mengubah alam sekitar yang lebih terjaga. Masyarakat seharusnya sedar dan menjangkaui sehingga ke tahap tindakan dalam memelihara alam sekitar. (Atsuko 2006). Kajian Azizan (2008) mendapati bahawa pelajar mempunyai kesedaran tentang alam sekitar tetapi kesedaran ini tidak diubah secara praktikal dalam kehidupan seharian. Kajian Yusop et. al. (2013) juga mendapat keputusan yang sama apabila pelajar yang dikaji mempunyai literasi yang tinggi tapi pada tahap yang sederhana amalan terhadap alam sekitarnya. Kajian ini juga disokong oleh Wahida et. al. peningkatan kesedaran isu terhadap alam sekitar meningkat namun amalan hijau dilaksanakan masih pada tahap yang sama. iii. Amalan Hijau Menurut Kethha (2009) , amalan hijau boleh menjurus kepada penggunaan teknologi hijau dalam mengurangkan kadar peningkatan penggunaan tenaga sekaligus meningkatkan pembangunan ekonomi sesebuah negara. Ini kerana setiap orang adalah pengguna, dan mereka menjadi penyumbang terbesar dalam pelepasan gas rumah hijau melalui aktviti harian dan pilihan yang dibuat. Antara yang boleh diamalkan oleh individu ialah mengurangkan pembuangan sampah, mengitar semula barang terpakai atau upcycle, mengutamakan perkhidmatan atau produk mesra alam serta menggunakan perkhidmatan pengangkutan awam dan menggunakan air yang dirawat dan tenaga secara berhemah. iv. Tahap Pendidikan Kajian alam sekitar yang dijalankan di sebuah universiti di Amerika Syarikat mendapati korelasi yang positif antara tahap pengetahuan alam sekitar dan tahap pendidikan. Tinjauan ini mengkaji tahap pendidikan pelajar yang mengambil sarajana dan doktor falsafah dalam bidang yang berkaitan dengan Sains. Kajian ini jelas menunjukkan tahap pendidikan yang tinggi mempunyai hubungan dengan keprihatinan tentang alam sekitar. Oleh itu, pendidikan merupakan tunjang utama dalam melahirkan masyarakat yang sedar tentang pentingnya kelestarian alam sekitar. Kerangka Konseptual Kajian Fokus utama kajian adalah untuk mengkaji hubungan antara tahap pengetahuan, sikap, dan PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 213

amalan pelajar terhadap teknologi hijau di sekolah menengah.Model ini menggunakan tiga pembolehubah bersandar iaitu mengkaji tahap pengetahuan, sikap dan amalan. Manakala, pembolehubah bersandar pula ialah Teknologi Hijau. Manakala, pembolehubah bebas yang diambil kira ialah sosiodemografi pelajar dari segi tahap pendidikan. Model ini diadaptasi dan diubahsuai daripada Model Awal Tingkah Laku Pro-Alam Sekitar, Teori Tingkah Laku Terancang. RAJAH 1. Kerangka Konseptual Kajian diadaptasi dan diubahsuai daripada Model Awal Tingkah Laku Pro-Alam Sekitar, Teori Tingkah Laku Terancang. METODOLOGI Reka Bentuk Kajian Kajian yang dijalankan ini adalah bertujuan untuk mengkaji tahap pengetahuan, sikap dan amalan teknologi hijau dalam kalangan pelajar sekolah menengah. Reka bentuk kajian digunakan untuk kajian ini ialah kajian berbentuk tinjauan. Sehubungan itu, pengumpulan data dibuat dengan menggunakan pendekatan kaedah kuantitatif. Sampel Kajian Persampelan ialah proses memilih sebilangan subjek daripada sesuatu populasi untuk dijadikan sebagai responden kajian. Kajian ini menggunakan persampelan secara rawak berstrata. Pemilihan sampel adalah berdasarkan kepada jadual penentuan saiz sampel oleh Krejcie dan Morgan (1970). Sampel kajian terdiri dari pelajar Tingkatan 1 dan Tingkatan 4 sekolah menengah di daerah Subis, Niah, Sarawak. Seramai 3 buah sekolah yang terdiri dari 100 orang pelajar setiap sekolah dipilih secara rawak untuk dijadikan sampel kajian yang menjadikan keseluruhan sampel kajian ialah 300 orang. 60 orang pelajar dari setiap sekolah terdiri dari 30 orang pelajar Tingkatan 1 dan 30 orang pelajar Tingkatan 4 dipilih. 60 orang pelajar yang dipilih juga merupakan 30 orang pelajar perempuan dan 30 orang pelajar lelaki. Kaedah Pengumpulan Data Kajian ini dijalankan berdasarkan kaedah kuantitatif. Instrumen yang digunakan dalam kajian ini ialah soal selidik Skala Likert lima mata iaitu (i) . Soal selidik terdiri dari 4 bahagian PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 214

utama. Soal selidik Bahagian A merangkumi Latar Belakang Responden, Bahagian B merangkumi Tahap Pengetahuan Pelajar Terhadap Teknologi Hijau, Bahagian C merangkumi Sikap Pelajar Terhadap Teknologi Hijau dan Bahagian D merangkumi Amalan Pelajar Terhadap Teknologi Hijau. Instrumen diubah suai daripada kajian Hazlin (2016). Nilai kebolehpercayaan yang tinggi dan memberi responden untuk memilih jawapan yang tepat antara punca pemilihan skala Likert lima mata dalam kajian ini. Skala Likert ini terbahagi kepada lima mata iaitu mata 1 mewakili mata terendah dan skala lima mewakili skala yang tertinggi. Sebelum kajian dapat dijalankan, beberapa langkah awal perlu diambil antaranya ialah memohon kebenaran dari pihak sekolah untuk menjalankan kajian di sekolah tersebut. Langkah seterusnya ialah memberi taklimat kepada pelajar yang terlibat tentang pelaksanaan kajian dan membahagikan pelajar kepada dua kumpulan yang terdiri dari 50 orang pelajar Tingkatan 1 dan 50 orang pelajar Tingkatan 4. Borang soal selidik diberikan dan pelajar diminta untuk menjawab soal selidik yang diberikan. Kaedah Analisis Data Data yang dikumpulkan terdiri daripada soal selidik . Pakej (SPSS) telah digunakan untuk menganalisis data ini. Penganalisaan data melibatkan dua jenis iaitu Statistik Deskriptif dan Statistik Inferensi. Statistik Deskriptif digunakan adalah untuk menunjukkan markah min dan peratus digunakan untuk menjelaskan latar belakang responden, soal selidik. Interpretasi skor min ditunjukkan dalam Jadual 1. Seterusnya Statistik Inferensi digunakan untuk menguji hipotesis kajian. Korelasi Pearson digunakan untuk menguji hipotesis kajian dari aspek hubungan antara pemboleh ubah yang disenaraikan dalam kajian seperti di Jadual 2. JADUAL 1. Interpretasi Skor Min Skor Min Interpretasi Skor Min 1.00 - 1.80 Sangat rendah 1.81 - 2.60 Rendah 2.61 – 3.40 Sederhana 3.41 – 4.20 Tinggi 4.21 – 5.00 Sangat tinggi Sumber: Masfarizan & Mohammed (2020) JADUAL 2. Jadual Interpretasi Kekuatan Hubungan Saiz Pekali Korelasi (r) Interpretasi Kekuatan Hubungan 0.8 – 1.0 Sangat Kuat ( Sangat Tinggi) 0.6 - 0.8 Kuat ( Tinggi ) 0.4 – 0.6 Sederhana Kuat ( Sederhana ) 0.2 – 0.4 Lemah ( Rendah ) 0.0 – 0.2 Sangat Lemah ( Sangat Rendah ) Sumber: Salkind (2012) Ujian kebolehpercayaan penting untuk mengukur kestabilan dan ketekalan borang soal selidik dan membantu mengukur sama ada borang soalan selidik baik atau tidak (Sekaran dan PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 215

Bougie 2009). Kajian rintis yang disasarkan kepada responden yang terlibat akan diasingkan daripada sampel kajian sebenar. Penyelidik menggunakan kaedah Alpha Cronbach untuk membuat penilaian terhadap item-item dalam borang soal selidik. Kebolehpercayaan item dalam akan dinilai melalui kaedah Alpha Cronbach. Kebolehpercayaan instrumen adalah diakui dan boleh digunakan dalam kajian jika pekali alpha melebihi nilai 0.6 seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 3 (Bond dan Fox 2007). JADUAL 3. Jadual Interpretasi Skor Alpha Cronbach ( Bond and Fox, 2007) Skor Alpha Cronbach Tahap Kebolehpercayaan 0.8 hingga 1.0 Sangat Baik dan Efektif 0.7 hingga 0.8 Baik dan Boleh Diterima 0.6 hingga 0.7 Boleh Diterima <0.6 Item Perlu Dibaiki <0.5 Item Perlu Digugurkan Sebelum borang soal selidik diberikan kepada responden, kajian rintis dilakukan kepada 30 orang pelajar Tingkatan 4 di SMK Luak, Miri. Skor Alpha Cronbach bagi kajian rintis dinyatakan dalam Jadual 4. Nilai Alpha Cronbach Tahap Pengetahuan, Sikap dan Amalan Pelajar menunjukkan soal selidik yang dibina baik dan boleh diterima. Maka, item yang dibini tidak perlu dibaiki dan digugurkan. JADUAL 4. Skor Alpha Cronbach bagi Soal Selidik Soal Selidik Bilangan Item Skor Alpha Cronbach Bahagian B: Tahap Pengetahuan Pelajar tentang Teknologi Hijau 6 0.892 Bahagian C: Sikap Pelajar terhadap Teknologi Hijau 6 0.914 Bahagian D: Amalan Pelajar terhadap Teknologi Hijau 6 0.942 DAPATAN DAN PERBINCANGAN Kajian ini melibatkan 300 orang pelajar Tingkatan 1 dan 4 di sekolah menengah luar bandar daerah Subis, Sarawak yang dipilih secara rawak berstrata mewakili 5 buah sekolah menengah iaitu Sekolah Menengah Kebangsaan Suai, Sekolah Menengah Kebangsaan Subis, Sekolah Menengah Kebangsaan Bakong, Sekolah Menengah Kebangsaan Luar Bandar Miri dan Sekolah Menengah Kebangsaan Bekenu. Jadual 5 menunjukkan profil responden. JADUAL 5: Taburan profil responden Kategori Jantina Kekerapan (f) Peratus (%) Tingkatan 1 Lelaki 75 25 Perempuan 70 23.33 Tingkatan 4 Lelaki 80 26.67 Perempuan 75 25 Keseluruhan 300 PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 216

Tahap Pengetahuan, Sikap dan Amalan Pelajar terhadap Teknologi Hijau Jadual 6 menunjukkan skor min bagi item tahap pengetahuan pelajar terhadap teknologi hijau. Keseluruhan skor min mencatatkan tahap pengetahuan tinggi dengan purata min 3.89. Kesemua enam item mencatakan tahap pengetahuan yang tinggi dalam kalangan pelajar. Dapatan ini membuktikan kajian ini selari dengan kajian lepas yang menunjukkan pengetahuan pada tahap tinggi meliputi pengetahuan mengenai alam sekitar melalui kajian Cebesoy (2019); Namdar (2018) ; Mastura dan Rohaida (2017). Hal ini menjelaskan bahawa murid memperoleh pengetahuan teknologi hijau melalui sukatan pembelajaran Sains dan Biologi di samping pendidikan formal yang diperolehi di sekolah. Pengetahuan teknologi hijau juga didapati dari media massa. Media massa menjana informasi segera menerusi jaringan internet, paparan berita di radio dan televisyen apabila berlaku sesuatu peristiwa penting (Shahrul Nazmi, 2020). JADUAL 6. Skor Min bagi Item Tahap Pengetahuan Pelajar No Item Sangat tidak Setuju (%) Tidak Setuju (%) Kurang Setuju (%) Setuju (%) Sangat Setuju (%) Min Tahap 1. Saya mempunyai tahap pengetahuan teknologi hijau yang luas 2 (0.67) 3 (1.00) 98 (32.67) 177 (60.67) 20 (6.67) 3.7 Tinggi 2. Saya mengetahui mengenai peralatan elektrik Cekap Tenaga 4 (1.33) 10 (3.33) 30 (0.10) 156 (52.00) 100 (33.33) 4.13 Tinggi 3. Saya mengetahui cara menukarkan sisa buangan kepada produk yang lebih bermanfaat 10 (3.33) 29 (9.67) 44 (14.67) 189 (63.00) 28 (9.33) 3.65 Tinggi 4. Saya mendapat ilmu pengetahuan tentang teknologi hijau dari sekolah 10 (0.03) 11 (3.67) 56 (18.67) 181 (63.67) 42 (14.00) 3.78 Tinggi 5. Saya mengetahui tentang teknologi hijau dan kempen atau program yang telah diadakan 8 (2.67) 18 (6.00) 55 (18.33) 115 (38.3) 104 (34.67) 3.96 Tinggi 6. Saya mengetahui maksud setiap warna bagi tong kitar semula iaitu 2 (0.67) 10 (3.33) 23 (7.67) 185 (61.67) 80 (26.67) 4.1 Tinggi PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 217

biru, coklat dan jingga Keseluruhan Skor Min 3.89 Tinggi Jadual 7 menunjukkan keseluruhan skor min bagi sikap pelajar terhadap teknologi hijau mencatatkan skor min tinggi (3.505). Item 4,5,6 menunjukkan tahap sikap yang sederhana dalam kalangan pelajar. Dapatan ini selari dengan kajian Muhammad et al. (2019) yang merekodkan sikap pada tahap tinggi terhadap teknologi hijau. Sikap murid adalah tinggi kerana masih mempunyai nilai yang tinggi terhadap kepentingan melestarikan alam. Emosi atau perasaan yang wujud terhadap alam akan mencorakkan nilai dan sikap kepada persekitaran (Nurul Hidayah Liew et al. 2018). Menerusi pendidikan formal, isu berkenaan alam sekitar dibincangkan hampir dalam semua mata pelajaran di sekolah melalui kaedah rentas kurikulum (Abdul Hair Beddu et al. 2021 ; Muhd Ibrahim et al. 2016). Sekolah juga tidak ketinggalan menganjurkan aktiviti bertemakan isu alam sekitar melalui kegiatan kokurikulum. Menurut Haliza (2018) aktiviti di luar bilik darjah perlu diperkasakan bagi melibatkan murid secara aktif dalam tindakan terhadap alam sekitar. Suhana et al.(2018) pula menegaskan bahawa kurikulum yang merangkumi perubahan iklim dan alam sekitar hendaklah disampaikan melalui keduadua kaedah, iaitu secara teori dan amali. JADUAL 7. Skor Min bagi Item Sikap Pelajar No Item Sangat tidak setuju (%) Tidak Setuju (%) Kurang Setuju (%) Setuju (%) Sangat Setuju (%) Min Tahap 1. Saya menyokong kempen alam sekitar atau teknologi hijau 13 (4.33) 20 (6.67) 69 (23) 143 (47.67) 55 (18.33) 3.69 Tinggi 2. Saya menyokong penggunaan peralatan elektrik cekap tenaga 14 (4.67) 10 (3.33) 22 (7.33) 176 (58.67) 78 (26) 3.98 Tinggi 3. Saya sanggup menyumbang wang saya untuk teknologi hijau 28 (9.33) 18 (6) 31 (10.33) 180 (60) 43 (14.33) 3.64 Tinggi 4. Saya sanggup menyumbang lebih bagi tujuan membeli produk mesra alam sekitar seperti pembungkus makanan 48 (16) 39 (13) 56 (18.67) 102 (34) 55 (18.33) 3.26 Sederha na PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 218

5. Saya akan memaklumkan kepada organisasi alam sekitar atau agensi kerajaan yang terdekat sekiranya berlaku masalah alam sekitar. 27 (9) 49 (16.3) 78 (26) 122 (40.6) 24 (8) 3.22 Sederha na 6. Saya menggunakan sumber tenaga (air, elektrik, sisa pepejal) dengan cermat dalam kehidupan harian. 33 (11) 54 (18) 67 (22.33) 100 (33.33) 46 (15.33) 3.24 Sederha na Keseluruhan Skor Min 3.51 Tinggi Jadual 8 menunjukkan keseluruhan skor min bagi amalan pelajar terhadap teknologi hijau mencatatkan skor min tinggi (3.57). Item 1 hingga 5 menunjukkan tahap sikap yang tinggi dalam kalangan pelajar namun hanya Item 6 yang mewakili “ Saya menggunakan peralatan elektrik cekap tenaga” menunjukkan tahap amalan yang sederhana dalam kalangan pelajar. Namun, skor min bagi tahap pengetahuan lebih tinggi berbanding skor min amalan pelajar terhadap teknologi hijau. Dapatan kajian ini selaras dengan kajian Junainah (2020) yang menyatakan bahawa perubahan sikap dan amalan terhadap persekitaran akan dipengaruhi oleh pendidikan dan tahap pengetahuan yang diterima. Pengetahuan yang tinggi mengenai amalan hijau tidak membuktikan bahawa mereka juga mempraktikkan atau mengamalkan amalan hijau. Justeru itu, pendedahan dan bimbingan berkaitan amalan hijau perlu diberi lebih perhatian kepada pelajar dalam mempraktikkan amalan ini sebagai rutin harian mereka. Menurut Lay dan Anuthra (2014), pengetahuan adalah penyokong dalam membentuk sikap dan tingkah laku yang berhemah. JADUAL 8. Skor Min bagi Item Amalan Pelajar No Item Sangat tidak setuju (%) Tidak Setuju (%) Kurang Setuju (%) Setuju (%) Sangat Setuju (%) Min Tahap 1. Saya menggunakan konsep 5R (reduce, reuse, recycle, repair,reject) dalam aktiviti harian. 19 (6.33) 34 (11.33) 38 (12.67) 123 (41) 86 (28.67) 3.74 Tinggi 2. Saya berkongsi kereta atau 55 (18.33) 27 (9) 28 (9.33) 122 (40.67) 68 (22.67) 3.40 Tinggi PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 219

menggunakan pengangkutan awam (van, bas) untuk menjimatkan tenaga. 3. Saya membawa bekas sendiri apabila membeli makanan 45 (15) 38 (12.67) 16 (5.33) 100 (33.33) 101 (33.67) 3.58 Tinggi 4. Saya menukarkan sisa buangan harian kepada produk yang lebih bermanfaat 24 (8) 30 (10) 49 (16.33) 88 (29.33) 109 (36.33) 3.76 Tinggi 5. Saya menukar produk atas keprihatinan terhadap alam sekitar. 7 (2.33) 37 (12.33) 52 (17.33) 192 (64) 12 (4) 3.55 Tinggi 6. Saya menggunakan peralatan elektrik cekap tenaga 23 (7.67) 57 (19) 43 (14.33) 132 (44) 45 (15) 3.39 Sederhana Keseluruhan Skor Min 3.57 Tinggi Tahap Pengetahuan, Sikap dan Amalan Pelajar dari segi Tahap Pendidikan Jadual 9 di bawah menunjukkan keseluruhan nilai min berdasarkan tahap pendidikan bagi tahap pengetahuan, sikap dan amalan perbandingan antara pelajar Tingkatan 1 dan Tingkatan 4. Dapatan kajian mendapati terdapat perbandingan dari segi pengetahuan dan amalan di mana pelajar Tingkatan 1 mencatatkan skor yang rendah berbanding pelajar Tingkatan 4 yang mendapat skor tinggi. Manakala, dari segi amalan, pelajar Tingkatan 1 dan 4 menunjukkan skor min yang sama iaitu skor tinggi. Hasil daripada analisis, penyelidik mendapati perbezaan penilaian kendiri terhadap item di antara pelajar Tingkatan 1 dan pelajar Tingkatan 4 di mana pelajar Tingkatan 1 lebih cenderung untuk membuat permilihan di antara skala 2 (Tidak Setuju) hingga skala 5 (Sangat Setuju) manakala murid tahun 5 lebih gemar memilih skala di antara 3 (Kurang Pasti) hingga 5 (Sangat Setuju). Keputusan kajian mengenai tahap pengetahuan ini selari dengan dapatan kajian Wodika & Schoof (2017) yang bertujuan mengenalpasti pengetahuan, sikap dan tingkah laku mengenai alam sekitar. Dapatan kajian Wodika & Schoof (2017) menerangkan bahawa tahap pengetahuan yang sederhana dalam kalangan pelajar. Hal ini kerana aliran yang berbeza akan mempengaruhi tahap pengetahuan yang dimiliki oleh seseorang pelajar. Pelajar dari aliran sains lebih cenderung menerima maklumat yang kukuh tentang isu perubahan iklim manakala pelajar dari aliran kejuruteraan dan komunikasi lebih kurang didedahkan pengetahuan tentang alam sekitar. Malah, Model KAP (2006) dan Model Awal Tingkah Laku Pro-Alam Sekitar (2002) menyatakan tahap pengetahuan seseorang mempengaruhi amalan dan tingkah laku yang PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 220

dipupuk. Flamm (2006) menyatakan perubahan sikap manusia selaras dengan pertambahan umur dan pendedahan tentang teknologi hijau. Individu yang berpengetahuan akan melahirkan sikap yang positif terhadap alam sekitar dan teknologi hijau. Dapatan kajian membandingkan tahap pendidikan ini selari dengan kajian Shi et al. (2015) di mana dengan adanya pengetahuan yang mendalam, maka wujudnya kesedaran dalam diri individu dan sikap sanggup mengubah tingkah laku terhadap alam sekitar. Menurut kajian yang dijalankan oleh Ipsos (2004) mengenai keprihatinan golongan muda terhadap alam sekitar, didapati bahawa sikap lebih neutral dalam kebanyakan golongan muda di Kanada. 44 peratus daripada keseluruhan responden menyatakan bahawa mereka agak risau dengan kedua-dua isu-isu alam sekitar termasuklah perubahan iklim. Kajian ini juga menunjukkan bahawa 41% daripada responden yang lebih berumur sekitar 21 hingga 25 tahun risau tentang alam sekitar berbanding dengan responden yang lebih muda iaitu 16 hingga 20 tahun yang merangkumi 28% daripada keseluruhan responden. JADUAL 9. Skor Min Pelajar Tingkatan 1 dan Tingkatan 4 bagi Tahap Pengetahuan, Sikap dan Amalan Skor Min Tingkatan 1 Interpretasi Skor Tingkatan 4 Interpretasi Skor Tahap Pengetahuan 2.65 Sederhana 3.52 Tinggi Sikap 3.45 Tinggi 3.58 Tinggi Amalan 3.33 Sederhana 3.50 Tinggi Hubungan Tahap Pengetahuan, Sikap dan Amalan Pelajar terhadap Teknologi Hijau Jadual 10 menunjukkan bahawa terdapat korelasi pengetahuan dan sikap murid iaitu pada tahap sederhana dengan nilai [r = 0.245, p < 0.05] , korelasi pengetahuan dan amalan pada tahap sederhana dengan nilai [r=0.624, p < 0.05] ialah dan korelasi amalan dan sikap pada tahap sederhana juga dengan nilai [r=0.624, p < 0.05]. Maka hipotesis nul untuk H01, H02,H03 ditolak. Dapatan kajian ini seiring dengan kajian Al-Shuili (2020) yang menunjukkan hubungan sederhana antara pengetahuan dan sikap terhadap alam sekitar. Kurangnya pendedahan agensi luar mengenai masalah alam sekitar merupakan salah satu puncanya. Menurut Mohd Hamdan dan Diana (2017), lebih daripada 50% murid tidak menerima sebarang maklumat mengenai alam sekitar melalui agensi kerajaan. Oleh itu, penyebaran maklumat berkaitan agensi yang dipertanggungjawab bagi mengurus alam sekitar masih kurang berlaku dalam kalangan murid sekolah. Pengetahuan yang tinggi dalam kalangan pelajar tidak dipraktikkan dalam kehidupan seharian dan hanya sekadar menguasai ilmu dan kurikulum yang dipelajari. Sesetengah pelajar yang berpengetahuan tinggi dalam ilmu alam sekitar tidak mempraktikkan sepenuhnya dalam kehidupan seharian malahan hanya sekadar memenuhi kehendak kurikulum dalam memastikan semua murid wajib menguasai kandungan ilmu yang terdapat pada sukatan pelajaran. Menurut Mohd Zaid (2018), masalah alam sekitar yang dilihat sepatutnya melahirkan rasa tanggungjawab pelajar terhadap isu alam sekitar yang wujud. Namun, kajian yang dijalankan oleh Lieflander dan Bogner (2016) mendapati bahawa tiada hubungan antara pengetahuan dan sikap pelajar terhadap alam sekitar. Kajian ini menunjukkan bahawa murid yang berpengetahuan rendah mempunyai sikap yang tinggi terhadap alam sekitar manakala murid yang berpengetahuan tinggi mempunyai sikap yang rendah terhadap alam sekitar selepas PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 221

menjalani bengkel yang dianjurkan. Hal ini kerana pelajar yang rendah pengetahuan sebelum menyertai bengkel amat faham dan ingat akan sistem yang dipelajari semasa bengkel berlangsung seterusnya mempraktikkan ke atas usaha untuk pemeliharaan alam sekitar. JADUAL 10. Hubungan Tahap Pengetahuan, Sikap dan Amalan Pelajar Korelasi Pearson Konstruk Pekali korelasi Tahap signifikan Interpretasi Pengetahuan dengan sikap 0.50 0.00 Sederhana Pengetahuan dengan amalan 0.445 0.043 Sederhana Sikap dengan amalan 0.632 0.00 Sederhana KESIMPULAN DAN IMPLIKASI Secara keseluruhannya, dapatan kajian menunjukkan tahap pengetahuan, sikap dan amalan pelajar di daerah Subis, Sarawak adalah tinggi dalam teknologi hijau. Sementara itu, terdapat hubungan yang signifikan dan kuat antara pengetahuan dengan sikap, pengetahuan dengan amalan serta sikap dan amalan pelajar terhadap teknologi hijau. Melalui kajian yang dijalankan, diharapkan Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) boleh menjadikan kajian ini sebagai rujukan menyediakan kurikulum alam sekitar dalam subjek Sains secara menyeluruh dari peringkat awal persekolahan lagi. Bukan itu sahaja, penyelidik dalam bidang pendidikan dapat menjadikan kajian ini sebagai rujukan untuk mereka mengenalpasti tahap pengetahuan dan kesedaran pelajar dalam teknologi hijau. Cadangan kajian lanjutan dijalankan pelajar di sekolah bandar dan pedalaman agar pembandingan antara pelajar antara ketiga-tiga kawasan berlainan dapat dikaji dengan lebih terperinci.Penggunaan kaedah kajian kuantitatif dan instumen soal selidik sahaja juga menyebabkan dapatan data agar terhad dan tidak menyeluruh. Pengkaji masa depan dicadangkan untuk mempelbagaikan kaedah kajian dengan memasukkan kaedah gabungan atau kaedah kualitatif supaya boleh mengukur lebih banyak pemboleh ubah yang berlainan dan dapatan yang lebih menarik dan berkualiti dapat dihasilkan untuk rujukan semua pihak selain meningkatkan kebolehpercayaan hasil kajian. Tuntasnya, pengetahuan, sikap dan amalan pelajar dalam teknologi hijau amat berkait rapat antara satu sama lain. Oleh itu, masyarakat umumnya ibu bapa, pendidik serta pentadbir pendidikan negara seharusnya menitikberatkan aspek kelestarian alam sekitar dalam kalangan generasi muda agar kelestarian alam sekitar terjamin. Kesimpulannya, kajian tentang pengetahuan, sikap dan amalan pelajar terhadap teknologi hijau boleh dikatakan masih terhad dan perlu kajian lanjut. Generasi muda harus dibekalkan dengan ilmu alam sekitar nilai yang tinggi terhadap alam sekitar dalam memupuk amalan teknologi hijau dalam kehidupan seharian. Dengan pengetahuan asas, generasi muda mampu mempraktikkan amalan teknologi hijau menjadi amalan harian yang akan dipraktikkan oleh generasi baru nanti sedikit sebanyak menyumbang kepada kelestarian alam sekitar. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 222

PENGHARGAAN Penulis mengucapkan terima kasih kepada Kementerian Pendidikan Malaysia kerana penyelidikan ini merupakan sebahagian daripada projek penyelidikan yang dibiayai oleh Kementerian Pengajian Tinggi (TRGS/1/2018/UKM/01/6/1). RUJUKAN Abdul Hair Beddu.A, Syamsul Azizul.M, & Habibah @ Artini.R. 2021. Tahap kesedaran dan pembudayaan alam sekitar dalam kalangan pelajar sekolah menengah di Kota Kinabalu, Sabah: The level of environmental awareness and culture among secondary school students in Kota Kinabalu, Sabah. MANU Jurnal Pusat Penataran Ilmu Dan Bahasa (PPIB):73 - 88. Muat turun dari https://jurcon.ums.edu.my/ojums/ index.php/MANU/ article/ view/ 3580 Ahmadi, P., Rosen, M. A., & Dincer, I. 2011. Greenhouse gas emission and exergo environmental analyses of a trigeneration energy system. International Journal of Greenhouse Gas Control 5(6): 1540- 1549. Bogner, L., Chappell, K., Ruck Keene, H., Wren, H., Cukurova, M., Hathaway, C. & Bogner, F. 2020. International educators’ perspectives on the purpose of science education and the relationship between school science and creativity. Research in Science & Technological Education 38(1): 19-41. Chua Yan Piaw. 2006. Kaedah dan statistik penyelidikan. Asas statistik penyelidikan. Malaysia: McGraw-Hill Sdn Bhd. Haliza Abdul Rahman. 2018. Defining the Definition and Aspiration of Development in the Contexts of Environmental Sustainablity. Asian Journal of Environment, History and Heritage. 2(1): 267-278. Hashim, H., & Ho, W. S. 2011. Renewable energy policies and initiatives for a sustainable energy future in Malaysia. Renewable and Sustainable Energy Reviews,15(9), 4780– 4787. Ibrahim, K., Hilme, K. R. A., Jennings, P., Ho, G., Mathew, K., & Nayer, C. V. 2007. Centre for Education, Training, Camp; Research in Renewable Energy and Energy Efficiency (CETREE) of Malaysia: Educating the Nation. In AIP Conference Proceedings. 941,164– 169. Junaedi, M. F. S. 2005. Pengaruh Kesadaran Lingkungan Pada Niat Beli Produk Hijau: Studi Perilaku Konsumen Berwawasan Lingkungan, 189–201. Karmilah, A., & Jamilah, A. 2014. Impak Pemerkasaan Teknologi Hijau terhadap Amalan Pengamal Perhubungan Awam Hijau di Malaysian Green Technology Corporation (GreenTech Malaysia) Impact of Green Technology Empowerment towards Green Public Relations Practice at the Akademika. 84(3), 29–39. Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau dan Air, Malaysia. 2009.Dasar Teknologi Hijau Negara, Perpustakaan Negara Malaysia.Kementerian Tenaga, T. H. dan A. (n.d.).Teknologi Hijau. McLauchlan, L., & Mehrubeoglu, M. 2010. A Survey of Green Energy Technology and Policy. 2010 IEEE Green Technologies Conference, (x), 1–6. Mohd Hamdan Adnan & Diana Demiyah Hamdan. 2018. Kefahaman dan amalan kepenggunaan hijau di kalangan pengguna sabah dan peranan komunikasi. Jurnal Komunikasi Borneo: 6. Diperoleh dari :http://jkob.cseap.edu.my/index.php/journal/full/6-6.pdf 65 PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 223

Monday, M.2021. Pre-service chemistry teachers’knowledge of green chemistry principles and attitude as determinant of their behaviour towards environmental sustainability. Nigerian Online Journal of Educational Sciences and Technology, 3(2):45-53. Sabri, M. F., & Yong, T. Y. 2006. Tahap Keprihatinan Alam Sekitar dan Amalan Kepenggunaan Hijau Pengguna di Petaling Jaya, Selangor. Pertanika Journal of Social Science & Humanitie PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 224

Meneroka Pengetahuan dan Amalan Guru Terhadap Pelaksanaan Khazanah Ilmu Pelajar dalam Pengajaran dan Pembelajaran Sains (Exploring Teachers’ Knowledge and Practices Regarding the Implementation of Students’ Funds of Knowledge in Science Teaching and Learning) Nurul Afatin binti Nuk @ Mohd Nor & Nurazidawati Mohamad Arsad* ABSTRAK Kajian ini meneroka pengetahuan dan amalan guru terhadap pelaksanaan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains. Kajian ini merupakan kajian kualitatif yang melibatkan seramai lima orang guru Sains daripada sekolah rendah di daerah Beluran, iaitu SK. Semawang. Instrumen kajian terdiri dariapada protokol temu bual dan analisis dokumen. Kesahan dan kebolehpercayaan data kajian dinilai melalui triangulasi data, penilaian rakan dan penerangan dapatan kajian secara terperinci. Data kajian dianalisis menggunakan perisian Atlas.ti versi 7.5.16 dan dipersembahkan dalam bentuk transkrip serta penghasilan beberapa tema dan sub tema hasil daripada temu bual. Dapatan kajian menunjukkan bahawa guru mempunyai pengetahuan berkaitan khazanah ilmu dan menggunakan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains. Penggunaan khazanah ilmu dapat membantu guru untuk menarik minat pelajar dan proses pengajaran dan pembelajaran berjalan dengan lancar. Implikasi kajian ini diharapkan dapat dijadikan rujukan kepada pihak yang berkenan seperti PPD Daerah Beluran dan pengkaji yang lain bagi menjalankan kajian dengan lebih terperinci di masa akan datang. Key Words: khazanah ilmu pelajar; guru sains; pengajaran dan pembelajaran Sains ABSTRACT This study explores teachers’ knowledge and practices regarding the implementation of students’ funds of knowledge in science teaching and learning. This study is a qualitative study involving five Science teachers from secondary school at Beluran, which is Sk. Semawang. The research instrument consists of interview protocols and document analysis. A detailed description of the study’s findings, data triangulation dan peer review were used to assess the validity and reliability of the research data. The data were analysed using the version 7.5.16 Atlas.ti software and presented in transcript form. Findings of the study show that teacher have knowledge about funds of knowledge dan use students’ funds of knowledge in Science teaching and learning. Students’ funds of knowledge can help teachers to attract students’ interest dan teaching and learning process runs smoothly. The implications of this study are expected to be used as a reference for the Beluran District Education Office and other researchers to conduct more studies in the future. Key Words: students’ funds of knowledge; Science teacher; science teaching and learning Nurul Afatin binti Nuk @ Mohd Nor Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor, Malaysia p111557@siswa.ukm.edu.my *Pengarang Penghubung: Nurazidawati binti Mohamad Arsad* Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia azidarsad@ukm.edu.my PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 225

PENGENALAN Dalam konteks pendidikan yang semakin luas dalam masyarakat kontemporari, pelajar mungkin mengalami jurang antara apa yang mereka pelajari di rumah dan apa yang diharapkan daripada mereka di sekolah. Guru pula dengan latar belakang budaya dan sosial yang berbeza dengan pelajarnya, tidak selalunya mengiktiraf pengetahuan dan kemahiran yang pelajar perolehi di luar sekolah. Ketidaksinambungan antara sekolah dan rumah ini boleh mengakibatkan pelajar, terutamanya mereka yang mempunyai etnik minoriti atau latar belakang sosial ekonomi yang lebih rendah, kehilangan minat mereka terhadap sekolah dan berprestasi di bawah kemampuan mereka (Banegas, D.L, 2020). Selain itu, kepelbagaian sosiobudaya dalam bilik darjah boleh mengakibatkan ketidaksamaan, apabila ketidaksinambungan antara sekolah dan rumah menjadikan kanak-kanak berprestasi di bawah kemampuan mereka. Khazanah ilmu membina kemahiran dan pengetahuan yang diperoleh pelajar dalam keluarga, komuniti dan kumpulan rakan sebaya mereka, dan itu mungkin tidak diiktiraf oleh guru, apabila mereka daripada latar belakang sosiobudaya yang berbeza dengan pelajar mereka yang lain (Judith ’t Gilde & Monique Volman, 2021). Khazanah ilmu diperkenalkan dan dibangunkan dengan tujuan untuk merapatkan jurang antara rumah dan sekolah, di samping mengelakkan teori defisit. Menurut paradigma defisit, perbezaan pencapaian akademik oleh kumpulan pelajar yang berbeza adalah disebabkan oleh kekurangan dalam diri pelajar, keluarga mereka dan/atau budaya mereka (Valencia, 2010). Kumpulan tersebut mungkin termasuk pendatang, pelajar orang asli, kumpulan minoriti budaya lain dan pelajar daripada keluarga yang mempunyai status sosio-ekonomi yang rendah. Pelbagai kajian etnografi telah dijalankan, yang melibatkan pengetahuan, kemahiran dan maklumat yang terdapat dalam isi rumah dan komuniti pelajar (González, Moll, & Amanti, 2005; Moll, Amanti, Neff, & González, 1992). Selain itu, beberapa penyelidik telah mendokumentasikan bagaimana guru boleh menggunakan khazanah ilmu keluarga dan komuniti tersebut dan menggunakannya untuk tujuan pedagogi (Joves, Siques, & Esteban-Guitart, 2015; Moje et al., 2004). Menurut Borton dan Yang (2000), kerana merasakan kandungan mata pelajaran Sains sekolah titak relevan dengan kehidupan mereka, ia akan menjejaskan minat dan pencapaian pelajar, khususnya pelajar luar bandar. Ini menunjukkan bahawa jika kandungan sains dikaitkan dengan realiti persekitaran pelajar, pelajar akan lebih berminat dan mencapai lebih dalam sains. Menurut Brickhouse et.al (2000), jika pelajar tidak merasakan kaitan dengan sains, ia tidak akan menjadi sebahagian daripada identiti mereka dan mereka tidak akan berminat untuk berinteraksi dengannya pada masa hadapan. Oleh itu, Genzuk (1999) mencadangkan untuk memasukkan pengalaman hidup pelajar, kepercayaan budaya, dan pengetahuan sejarah-kekayaan pengetahuan-ke dalam pengajaran sains untuk menarik minat mereka. Oleh itu, ini jelas menunjukkan keperluan untuk mengajar pelajar menggunakan pengetahuan dan kemahiran berasaskan sejarah dan budaya tempatan mereka sendiri supaya mereka menganggap sains sebagai relevan dengan kehidupan mereka dan seterusnya menarik minat mereka terhadap subjek tersebut. Penggunaan khazanah ilmu (Funds of Knowledge) semakin meluas di negara-negara luar seperti di Amerika, Kanada, Sepanyol dan New Zealand, namun masih kurang kajian mengenai khazanah ilmu dalam pengajaran dan pembelajaran sains di Malaysia walaupun ia PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 226

mampu untuk menghubungkan pengalaman, pengetahuan, dan kemahiran pelajar di luar sekolah dengan konteks sains sekolah. Dalam kajian ini, pengetahuan dan amalan guru terhadap pelaksanaan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran sains akan dilakukan. Justeru, adalah wajar pelaksanaan khazanah ilmu atau dikenali sebagai Funds of Knowledge digunakan dalam pembelajaran, hal ini kerana banyak negara luar yang menggunakan Funds of Knowledge dalam melaksanakan sesi pengajaran dan pembelajaran di sekolah untuk mencapai ekuiti iaitu kesamarataan akses kepada Pendidikan. Kesimpulannya, kajian etnografi kualitatif, yang memfokuskan kepada literasi bahasa dan merupakan kaedah pengajaran yang relevan dari segi budaya kepada pelajar, berfungsi sebagai asas kepada kekayaan pengetahuan. Namun begitu, pengajian khazanah ilmu mula berkembang dalam bidang lain selain literasi bahasa kerana khazanah ilmu dianggap berpotensi untuk merancakkan lagi pendidikan. Di sebalik khazanah pengetahuan keluarga seperti persahabatan dan rangkaian perhubungan dalam kehidupan seharian pelajar seperti pengalaman dengan masyarakat dan budaya popular, konsep ilmu juga berkembang melangkaui khazanah ilmu guru dan pelajar (Hogg, 2011). Dalam kajian ini, pengetahuan dan amalan guru terhadap pelaksaanaan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran sains adalah di ukur untuk memastikan kebolehcapaian pelaksanaan kaedah tersebut.Hasil dari kajian ini diharap dapat menyumbang maklumat dan pengetahuan serta dijadikan panduan kepada para penyelidik yang lain. Antara objektif kajian ini adalah seperti berikut: 1. Meneroka pengetahuan guru terhadap pelaksanaan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains. 2. Meneroka amalan guru terhadap pelaksanaan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains. TINJAUAN LITERATUR Khazanah Ilmu ‘Funds of Knowledge’ telah diperkenalkan buat pertama kalinya oleh Velez-Ibaez Greenberg, dan Moll et. al. (1990) dan Moll et. al. (1992). Mereka mengusulkan cara yang relevan dan berkesan untuk menerangkan pelbagai sumber yang dimiliki oleh pelajar serta model yang berguna untuk penyelidikan ke dalam amalan yang dibawa oleh pelajar ke bilik darjah. Khazanah ilmu sering digunakan sebagai alternatif untuk mencapai ekuiti dalam pendidikan terutamanya bagi pelajar luar bandar, kaum minoriti, tahap sosioekonomi yang rendah dan pelajar yang lemah dalam mata pelajaran sains (Borgerding, 2016). Apabila teori pembelajaran sosiobudaya diterapkan dalam kelas sains, pelajar yang melibatkan diri dalam sains memperoleh identiti tertentu yang berkaitan dengan siapa mereka dan apa mereka mahu jadi di masa depan (Banegas, D.L., 2020). Langkah untuk mengaplikasikan pengajaran sains ke dalam bilik darjah sains adalah melalui penggunaan pendekatan khazanah ilmu. Khazanah ilmu berasaskan pada idea bahawa setiap isi rumah adalah, dalam erti kata yang sangat nyata, suasana pendidikan di mana fungsi utama adalah untuk menghantar pengetahuan yang meningkatkan kemandirian tanggungan (Moll, 1990). Menurut Gonzalez, Moll, and Amanti PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 227

(2005) dan Moll (1992), kajian mereka memfokuskan mengenai krisis komunikasi yang melibatkan pendidikan di A.S. di mana keperluan pembelajaran pelajar Mexico tidak dipenuhi kerana kaedah pengajaran yang lebih memfokuskan kepada arus perdana Amerika. Gonzalez et al. (2005) menerangkan pendekatan yang memperkasakan pelajar sekolah menengah dengan membolehkan mereka menggunakan khazanah ilmu mereka, iaitu "sejarah pengetahuan dan kemahiran yang terkumpul dan dibangunkan secara budaya adalah penting bagi isi rumah atau individu untuk berfungsi dan mengekalkan kesejahteraan” sebagai asas untuk pembelajaran (Moll et al., 1992). Berdasarkan kajian Reinhardt K.S, 2018, analisis amalan baik, pelan tindakan, buku log dan temu bual menunjukkan bahawa guru membina khazanah ilmu pelajar dengan cara yang berbeza. Amalan mereka boleh dicirikan kepada dua dimensi. Dimensi pertama melibatkan tumpuan pada khazanah ilmu individu pelajar vs. kumpulan. Amalan berkaitan khazanah ilmu guru kadangkala memerlukan untuk meletakkan pelajar dalam perhatian, tetapi dalam kes lain, guru membina pengetahuan atau kemahiran yang dikongsi oleh sekelompok atau sekumpulan (atau keseluruhan kumpulan) pelajar. Dimensi kedua berkenaan dengan skop aktiviti pengajaran berkaitan khazanah ilmu. Membina khazanah ilmu pelajar kadangkala hanya memerlukan perbualan ringkas, kadangkala ia menghasilkan pengajaran, dan dalam beberapa kes yang telah dibangunkan, ia melampaui bilik darjah dan melibatkan pelajar dari kelas lain dan/atau ibu bapa. Ramai guru mengambil peluang untuk memberi ruang kepada pelajar tertentu untuk berkongsi dengan kelas mengenai diri mereka, selalunya dengan tujuan untuk membolehkan pelajar mendapat keyakinan (Reinhardt K.S., 2018). Sebagai contoh, selepas lawatan sekolah ke zoo, seorang guru dan kanak-kanak berbincang tentang cara haiwan menyembunyikan makanan. Seorang kanak-kanak perempuan berusia enam tahun yang baru di dalam kelas, masih belajar bahasa Belanda dan pemalu, mula bercakap tentang pokok, tempat persembunyian makanan oleh haiwan di negara asalnya. Guru memutuskan untuk duduk bersamanya untuk saling berbual dan bersama-sama mereka melihat gambar pokok-pokok yang berbeza. Kemudian, gadis itu dapat menceritakan kisahnya kepada seluruh pelajar sekelasnya dengan sokongan ilustrasi, yang memberinya peluang untuk mendapatkan keyakinan dan untuk kanak-kanak lain mengenalinya dengan lebih dekat (Reinhardt K.S., 2018). Untuk menentukan khazanah ilmu, pengkaji kesusasteraan iaitu Gonzalez, Moll, dan Amanti, satu kumpulan penyelidik yang terletak di Tucson, Arizona pada awal 1990-an, telah menggunakan pendekatan melalui kajian tentang amalan isi rumah dan bilik darjah ke atas komuniti kelas pekerja Mexico di A.S. di tanah sempadan Mexico. Istilah khazanah ilmu digunakan untuk merujuk kepada "terkumpul secara sejarah dan pengetahuan serta kemahiran yang dibangunkan secara budaya penting untuk isi rumah atau individu berfungsi untuk kesejahteraan”. Sebagai contoh, pengetahuan isi rumah adalah termasuk dari pelbagai pengumpulan maklumat, pengetahuan material dan saintifik, pertanian, perlombongan, ekonomi, pengurusan rumah tangga, agama, perubatan, atau pengetahuan tentang pembinaan dan banyak lagi (Reinhardt K.S., 2018). Paling ketara, pendekatan khazanah ilmu telah diambil untuk memahami “bagaimana ahli isi rumah menggunakan khazanah ilmu mereka dalam menangani perubahan yang selalunya sukar, keadaan sosial dan ekonomi, bagaimana keluarga membangunkan rangkaian sosial yang menghubungkan mereka dengan persekitaran sosial mereka, dan bagaimana perhubungan sosial ini memudahkan pembangunan dan pertukaran sumber”. Pendekatan ini mencabar persepsi guru terhadap pengetahuan minoriti asas kanak-kanak dan pekerjaan yang membolehkan mereka mencapai PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 228

matlamat mereka. Khazanah ilmu berfungsi untuk mengatasi keterlaluan teori defisit budaya, iaitu pendekatan itu menunjuk kepada pencapaian rendah pelajar etnik minoriti kerana kekurangan yang didakwa mengenai budaya, keluarga dan diri mereka sendiri (Banegas, D.L., 2020). Ciri – Ciri Khazanah Ilmu Funds of Knowledge adalah himpunan ilmu berdasarkan amalan budaya yang menjadi sebahagian daripada budaya dalaman keluarga, pengalaman kerja atau rutin harian setiap pelajar. Ini adalah pengetahuan dan kepakaran yang dimiliki oleh pelajar dan ahli keluarga mereka kerana peranan mereka dalam keluarga, komuniti dan budaya mereka. Khazanah ilmu boleh terdiri daripada pelbagai elemen seperti pengalaman budaya, bahasa dan dialek, objek budaya, aktiviti harian, artifak dan sebagainya (Moll, 1990). Khazanah ilmu pelajar didapati oleh guru dalam pelbagai cara, seperti tingkah laku, pelan tindakan, buku log dan temu bual. Dalam fasa memerhati tingkah laku, guru menyedari bahawa mereka sering menemui khazanah ilmu pelajar secara tidak sengaja. Semasa eksperimen mereka, guru mencari khazanah ilmu dengan sengaja, melalui perbualan dengan ibu bapa dan rakan sekerja, dan melalui pengumpulan maklumat daripada pelajar sendiri, seperti soal selidik, pemerhatian dan perbualan dengan pelajar. Kadangkala aktiviti pelajaran yang kerap mendorong pelajar untuk mendedahkan khazanah ilmu dan mengetahui tentang khazanah ilmu pelajar terus berlaku secara tidak sengaja kadangkala. Untuk mengetahui tentang khazanah ilmu pelajar beberapa guru bertanya kepada ibu bapa pada awal tahun tentang bakat anak-anak mereka dan perkara yang mereka suka lakukan di rumah (Moll et al., 1992). Sebagai contoh, dalam satu kelas beberapa ibu bapa menunjukkan bahawa anak mereka suka bermain dengan Lego dan boleh membuat binaan yang cantik dengannya. Ibu bapa lain memberitahu guru bahawa anak mereka sangat kreatif dan suka melukis atau membuat kraf. Seorang guru mengetahui daripada rakan sekerjanya semasa perbualan bahawa kanak-kanak dalam kelas rakan sekerja sangat menikmati aktiviti tentang permainan komputer. Seorang guru lain menyebut bahawa, apabila dia mendapat kelas baharu pada awal tahun persekolahan, dia bertemu dengan guru kelas terdahulu untuk mengetahui tentang kelas secara am dan tentang pelajar serta bakat dan minat mereka. Semua guru secara sengaja mengumpul maklumat daripada pelajar sendiri untuk mengetahui tentang khazanah ilmu mereka. Salah seorang guru meminta pelajar mengisi borang soal selidik tentang bakat mereka. Kebanyakan guru mengadakan perbincangan satu sama satu dengan pelajar tentang hobi mereka atau menggunakan detik tidak formal untuk berbual dengan mereka, serta pelajar yang memerhati. Pemerhatian pelajar terdiri daripada memerhatikan perkara yang dibincangkan oleh pelajar semasa main peranan mereka, pembentangan dan semasa rehat (contohnya Fortnite, Dragon Ball Z, bola sepak), perkara yang mereka suka lakukan (menari, mengetuk, melukis, bersukan), dan siapa yang mahir. apa semasa kelas biasa dan apabila bengkel diberikan oleh orang luar (menggunakan iPad, memanah, drama, bahasa Inggeris) serta memerhati lukisan oleh kanak-kanak kecil dan cuba memahaminya (Tan & Borton, 2010). Selain itu, khazanah ilmu pelajar juga didapati dalam konteks pelajaran atau tema tertentu; perbincangan bilik darjah sangat membantu untuk ini. Ia adalah perkara biasa bagi guru sekolah rendah untuk duduk dalam bulatan dengan pelajar dan PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 229

membincangkan topik: haiwan di zoo, tabiat mengembara, sisa makanan dan sebagainya. Semasa perbualan sedemikian semasa projek Perang Dunia Kedua, seorang pelajar mendedahkan dirinya sangat arif tentang bom nuklear. Dalam kes lain, khazanah ilmu pelajar menjadi jelas dalam perbualan tentang sesuatu yang pelajar telah tonton di televisyen, sebagai contoh dokumentari tentang negara asal kanak-kanak atau semasa melawat muzium (Tan & Borton, 2010). Selain itu, khazanah ilmu pelajar kadangkala ditemui secara tidak sengaja. Semasa mengambil bahagian dalam lakonan bersama kanak-kanak kecil tentang membeli dan menjual bunga, salah seorang guru mendapati bahawa seorang kanak-kanak sangat arif tentang topik itu kerana dia sering pergi bersama ibunya untuk membeli bunga. Guru lain menerangkan bagaimana kanak-kanak yang lebih muda kadangkala ingin berkongsi dan bercakap tentang sesuatu yang mereka banggakan, dan meminta guru itu datang dan melihat sesuatu yang telah mereka bina (cth. garaj atau muzium). Di sesetengah sekolah, pelajar yang lebih tua bertanya kepada guru mereka jika mereka boleh bercakap tentang topik, seperti drama teater tentang Martin Luther King yang mereka kagum, atau dibawa ke sekolah bahan dari Perang Dunia Kedua yang disimpan oleh datuk dan nenek mereka. Pelajar juga memberi cadangan kepada guru tentang tema yang mereka minati (prasejarah, dinosaur, budaya) (Tan & Borton, 2010). Kelebihan Khazanah Ilmu Menurut McCarty et al., (1991), pelajar membawa budaya rumah mereka ke dalam bilik darjah untuk menjadikan pembelajaran bermakna, dan guru harus memasukkan budaya pengalaman hidup ke dalam pengajaran mereka. Oleh kerana pelajar terlibat secara aktif dalam pelbagai aktiviti di persekitaran mereka Moll et al.,(1992), kekayaan pengetahuan mereka adalah banyak dan pelbagai. Menurut Michaels (1981), keupayaan pelajar untuk berfikir secara kritis dan menyelesaikan masalah juga boleh dipertingkatkan apabila mereka mencipta konteks yang bermakna di mana mereka boleh menyerap maklumat baru berdasarkan pengalaman mereka sendiri. Menurut Fusco (2001), rasa ingin tahu, minat, dan pengalaman pelajar adalah pendorong utama minat mereka untuk mempelajari sains. Pembelajaran di dalam bilik darjah cenderung menjadi kurang transformatif dan pelajar kurang terlibat apabila guru tidak menghubungkan sumber kekayaan pengetahuan pelajar (Moll et al., 1992). Oleh itu, menurut Fusco (2001), guru harus mereka bentuk persekitaran bilik darjah yang membolehkan pelajar mengambil bahagian dalam pelbagai konteks sambil juga menggabungkan atau menggunakan pengalaman pelajar sebagai komponen pengajaran sains. Menurut kajian oleh Liopart dan Guitart (2017), penciptaan teks dan artifak, fotografi, dan media digital dapat menghubungkan kandungan akademik dengan gaya hidup, minat, pengetahuan dan identiti pelajar. Mills dan co. 2018) menyatakan bahawa pelajar dapat menghubungkan inkuiri saintifik dan khazanah pengetahuan harian. Penggunaan khazanah metafora ilmu dalam pengajaran bilik darjah merupakan subjek beberapa kajian tentang pembelajaran sains. Mendapatkan pengalaman pelajar di luar sekolah (Tan & Borton, 2010), berkongsi pengalaman peribadi guru (Upadhyay, 2006), dan menjemput ibu bapa ke kelas adalah antara kaedah pengajaran yang disarankan oleh penyelidik. Minat dan penglibatan pelajar boleh ditingkatkan dengan menggunakan kekayaan pengetahuan dalam pendekatan pengajaran (Cowie et al., 2011; Ahmad Nurulazam dan Rohandi, 2015) dan meningkatkan pendidikan (Barton & Tan, 2009). PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 230

Menurut kajian sebelum-sebelum ini, pelajar percaya bahawa menggunakan sumber pengetahuan adalah lebih relevan dengan kehidupan seharian mereka. Budaya pelajar dan konteks sains sekolah dihubungkan dengan rasa relevan ini, yang menjadikan pembelajaran bermakna. Akibatnya, pelajar mula percaya bahawa maklumat yang mereka peroleh di sekolah sangat sesuai untuk kehidupan seharian mereka. Pelajar membawa budaya rumah mereka ke dalam bilik darjah untuk menjadikan pembelajaran bermakna, dan guru harus menggunakan budaya peribadi mereka di dalam bilik darjah. Pembelajaran menjadi lebih aktif dan berpusatkan pelajar apabila pengetahuan digunakan. Oleh kerana pelajaran lebih relevan dengan kehidupan mereka sendiri dalam suasana ini, pelajar akan mengambil bahagian dengan lebih aktif dalam perbincangan. Ini selaras dengan penemuan Moll et al. kajian (1992), yang menegaskan bahawa pelajar kurang terlibat dan pembelajaran di dalam bilik darjah kurang transformatif bagi guru yang tidak menghubungkan sumber pengetahuan dengan pelajaran. Pelajar juga menjadi lebih melabur dalam pendidikan sains mereka apabila khazanah ilmu digunakan. Hal ini disebabkan apabila wujud kaitan antara sains dengan kehidupan mereka, pelajar akan mula berminat dan komited terhadap tugasan yang diberikan oleh guru. Pelajar akan lebih cenderung untuk meneruskan kerjaya dalam bidang sains pada masa hadapan jika mereka melabur dalam pendidikan sains mereka. Lowery dan Schultz (2000), yang menyatakan bahawa jika pelajar tidak menganggap sains sebagai sebahagian daripada identiti mereka, mereka tidak akan berminat untuk berinteraksi dengan sains pada masa hadapan, menyokong dakwaan ini. Selain itu, sebilangan kecil kajian telah menunjukkan bahawa kekayaan pengetahuan menyumbang kepada pembangunan konsep sains dan mempengaruhi pencapaian pelajar. Elemen Khazanah Ilmu Pengetahuan, pengalaman dan budaya pelajar dalam kehidupan dan persekitaran mereka adalah dikenali sebagai khazanah ilmu atau Funds of Knowledge. Khazanah ilmu sering digunakan sebagai langkah alternatif untuk mencapai ekuiti dalam Pendidikan terutamanya bagi pelajar luar bandar, kaum minoriti, tahap sosioekonomi yang rendah dan pelajar yang lemah dalam mata pelajaran sains (Ahmad Nurulazam et.al., 2015; Borgerding, 2016). Selain itu, menurut dari Borgerding, 2016 dan Mills et.al., 2018, kajian mereka menunjukkan bahawa penggunaan Funds of Knowledge pelajar dapat membantu pelajar untuk memahami, menunjukkan minat, membuat pelajar terikat, dan seterusnya meningkatkan pencapaian pelajar terhadap mata pelajaran Sains. Menurut Barton dan Yang (2000), kandungan mata pelajaran Sains yang diajar di sekolah tidak releven dengan kehidupan pelajar sehingga memberikan kesan pada minat pelajar. Hal ini turut disokong oleh kajian Brickhouse, Lowery dan Schultz (2000) yang mengatakan pelajar tidak akan berminat untuk mempelajari mata pelajaran Sains pada masa hadapan, sekiranya mereka tidak merasakan sebahagian daripada Sains dan Sains tidak akan menjadi sebahagian daripada identiti mereka. Guru memberi impak yang besar terhadap cara pelajar memperoleh mata pelajaran sains dan menjadikannya bermakna kerana kebanyakan persekitaran bilik darjah berbeza daripada keadaan sebenar kehidupan pelajar (Lave & Wanger, 1991). Justeru, bagi meningkatkan minat yang mendalam terhadap mata pelajaran Sains, adalah menjadi keperluan mengintegrasikan pengalaman hidup, kepercayaan budaya dan pengetahuan sejarah pelajar atau lebih dikenali sebagai Funds of Knowledge atau khazanah pengetahuan ke PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 231

dalam pembelajaran. Moje et al. (2004) mengenalpasti terdapat empat elemen utama bagi Funds of Knowledge yang berkait dengan Sains iaitu keluarga, komuniti, rakan sebaya dan budaya popular (popular culture). Elemen Funds of Knowledge yang pertama adalah daripada keluarga. Elemen ini adalah tentang amalan keluarga yang boleh dikaitkan dan dihubungkan dengan pembelajaran Sains. Contohnya kebanyakan keluarga di pantai timur semenanjung Malaysia mahir membuat tapai nasi/ubi yang boleh dikaitkan dengan tajuk penapaian, bagaimana rasa tapai mengikut hari disimpan dan rasa ini boleh dikaitkan dengan gas atau bahan kimia yang dibebaskan semasa proses penapaian. Kedua, elemen Funds of Knowledge daripada komuniti yang melibatkan tentang aktiviti yang berkaitan dengan identiti etnik dan aktiviti sosial. Sebagai contoh, komuniti yang mengusahakan tanaman pokok pisang. Di sini, pelajar dapat mengetahui tentang kegunaan pokok pisang dan boleh dikaitkan dengan pembelajaran Sains, iaitu tumbuh-tumbuhan. Ketiga adalah elemen daripada rakan sebaya yang merupakan aktiviti pelajar bersama rakan-rakan di luar waktu persekolahan seperti batu seremban dan layang-layang. Aktiviti-aktiviti seperti ini boleh dikaitkan dengan pembelajaran Sains iaitu graviti, daya dan beban. Elemen akhir khazanah ilmu diperoleh daripada budaya popular dalam bentuk aktiviti yang dibincangkan di peringkat tempatan dan antarabangsa berdasarkan permainan, muzik dan filem. Pelajar boleh menggunakan budaya popular, seperti siri animasi Kampung Boy dan lagu tradisional seperti Bangau Oh Bangau, untuk mempelajari tentang spesies haiwan, rantai makanan dan siratan makanan dalam sains. Secara umum, Moje et al. 2004) menemui banyak kaitan antara konsep saintifik dan amalan harian pelajar dan masyarakat. Pelaksanaan PdPc berasaskan Funds of Knowledge dapat diterapkan dalam penggunaan teori pembelajaran konstruktivisme. Konstruktivisme adalah satu pendekatan pengajaran berdasarkan kepada penyelidikan tentang bagaimana manusia belajar. Kebanyakan penyelidik berpendapat setiap individu membina pengetahuan dan bukannya hanya menerima pengetahuan dari orang lain. “Constructivism is an approach to teaching based on research about how people learn. Many researchers say that each individual constructs knowledge rather than receiving it from others.” (McBrien & Brandt, 1997) Pelajar lebih ditekankan daripada guru dalam teori konstruktivisme. Ini kerana pelajar mendapat pemahaman tentang bahan dan peristiwa yang mereka berinteraksi. Akibatnya, mereka membangunkan penyelesaian mereka sendiri untuk masalah. Komitmen kepada idea bahawa manusia membina pengetahuan mereka sendiri adalah semua yang membentuk konstruktivisme. Ini menunjukkan bahawa pengetahuan seseorang individu adalah hasil daripada tindakan mereka sendiri, bukannya maklumat atau arahan yang mereka terima secara pasif daripada orang lain. Adalah mustahil untuk memindahkan ilmu dari cara berfikir seseorang kepada cara berfikir orang lain. Bagaimanapun, menurut Nik Azis Nik Pa (1999), setiap individu membina pengetahuannya sendiri dengan menggunakan pengalamannya secara selektif. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 232

METODOLOGI Reka Bentuk Kajian Kajian ini menggunakan reka bentuk kajian kualitatif untuk meneroka pengetahuan dan amalan guru terhadap pelaksanaan khazanah ilmu dalam pengajaran dan pembelajaran sains sekolah rendah. Reka bentuk kajian adalah kerangka yang diguna oleh sesetengah penyelidik bagi mengumpul dan menganalisis data. Selain itu, Creswell (2007) berpendapat bahawa reka bentuk kajian adalah rancangan atau cadangan bagi menjalankan kajian yang melibatkan interaksi antara falsafah kajian, strategi penyelidikan dan metodologi kajian. Reka bentuk kualitatif sesuai dengan kajian penerokaan (Crawfood & Irving, 2009) dan kajian yang bertujuan membuat penjelasan. Sampel Kajian Seramai 5 orang guru sains di SK. Semawang, Beluran terlibat untuk ditemu bual. Menurut Creswell (2012), bilangan sampel kajian yang sedikit dapat digunakan kerana data yang diperolehi melalui kaedah temu bual lebih anjal dan penyelidik akan berhadapan sendiri dengan sampel kajian serta dapat meluangkan masa yang lebih lama untuk mendapatkan maklumat dan data dengan lebih mendalam. Kaedah Pengumpulan Data Berdasarkan tujuan dan objektif kajian ini, kaedah pengumpulan data dibahagikan kepada dua jenis, iaitu data utama dan data sokongan. Temu bual merupakan data utama dalam kajian ini, manakala data sokongan diperolehi daripada analisis dokumen (Sabitha Marican 2005). Penggunaan kedua-dua kaedah pengumpulan data ini adalah sebagai proses pengumpula data kualitatif. Dalam kajian ini, pengetahuan dan amalan guru terhadap pelaksanaan khazanah ilmu dalam pengajaran dan pembelajaran Sains dikenal pasti melalui temu bual, dan analisis dokumen. Proses pengumpulan data daripada pelbagai sumber dapat menghasilkan kajian yang lebih tepat dan boleh disemak untuk membuat pengesahan (Yin 2009). Teknik yang pelbagai dapat memperkukuhkan kesahan reka bentuk kajian yang di jalankan. Setiap data yang diperoleh diperkukuh melalui pemerolehan maklumat dan bukti daripada kaedah dan sumber yang lain (Alizah Lambri 2016). Kesahan dan kebolehpercayaan data kajian dinilai menggunakan triangulasi data, penilaian rakan dan penerangan dapatan kajian secara terperinci. Triangulasi bermaksud penggunaan pelbagai sumber data, penyelidik, kaedah pemungutan data dan analisis (Othman Lebar 2006). Penggunaan pelbagai teknik ini mampu memberi peluang kepada proses pengesahan dapatan yang lebih baik dan boleh dipercayai. Bagi memastikan kesahan data, pengkaji perlu sertakan petikan dengan sumbernya sebagai bukti kajian. Semasa temu bual di mana peserta kajian mungkin akan menyatakan perkara yang sama dengan cara memberi contoh atau menceritakan kembali apa yang telah diperkatakan pada temu bual sebelumnya. Dalam kajian kualitatif, salah satu kaedah kesahan dan kebolehpercayaan ialah penilaian rakan. Kajian rakan sebaya, seperti yang dinyatakan oleh Zanaton et al. (2014), mempunyai PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 233

potensi untuk menyokong penyelidikan, mencabar anggapan penyelidik, dan mengemukakan soalan sukar berkenaan kaedah dan tafsiran. Penjelasan terperinci tentang semua dapatan kajian berdasarkan dua persoalan kajian juga menyumbang kepada kesahan dan kebolehpercayaan kajian. Berdasarkan tema yang didedahkan melalui temu bual dengan semua peserta kajian dan responden, setiap dapatan yang diperoleh daripada kajian temu bual telah dihuraikan dan dijelaskan satu persatu. Kaedah Analisis Data Dalam kajian ini, data yang diperolehi melalui temu bual dan analisis dokumen adalah terdiri daripada transkrip temu bual, rakaman audio dan catatan nota lapangan. Memandangkan proses pengumpulan data bagi semua objektif kajian adalah menggunakan kaedah yang sama, maka proses penganalisisan semua data adalah sama. Bagi memperoleh data kajian yang lebih tepat, pengkaji menggunakan aplikasi ATLAS. ti versi 7.5.16 sebagai teknik penganalisisan data. DAPATAN DAN PERBINCANGAN Profil Peserta Kajian Kajian ini melibatkan seramai lima orang guru Sains yang terpilih secara purposive sampling (Patton 2002) bagi mendapatkan maklumat tentang pengetahuan dan amalan guru terhadap pelaksanaan khazanah ilmu (Funds of Knowledge) pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains di sekolah rendah. Semua peserta kajian adalah terdiri daripada guru Sains yang mengajar di sebuah sekolah iaitu SK. Semawang, Beluran, Sabah. Bagi memenuhi objektif dan persoalan kajian, maklumat tentang pengetahuan dan amalan guru terhadap pelaksanaan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains sekolah rendah diperoleh melalui temu bual dan analisis dokumen. Profil peserta kajian yang terlibat dalam kajian kualitatif ini adalah seperti dijelaskan dalam JADUAL 1. JADUAL 1. Maklumat profil peserta kajian Guru Peserta Kajian Sekolah Subjek Pengalaman Mengajar Asal G1 Cikgu Mia Semawang Sains 3 Tahun Sabah G2 Teacher Wawa Semawang Sains 3 Tahun Kelantan G3 Teacher Lily Semawang Sains 3 Tahun Sabah G4 Ustaz Mohsen Semawang Sains 3 Tahun Kedah G5 Cikgu Hassan Semawang Sains 2 Tahun Sabah PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 234

Berdasarkan JADUAL 1, seramai lima orang guru Sains SK. Semawang telah ditemu bual. Terdapat empat orang guru yang mempunyai tiga tahun pengalaman mengajar subjek Sains dan satu orang guru mempunyai dua tahun pengalaman mengajar subjek Sains. Selain itu, tiga orang guru berasal daripada Sabah dan dua orang guru masing-masing dari Kedah dan Kelantan. Dalam kajian ini, semua peserta kajian adalah guru Sains yang terdiri daripada Penolong Kanan Kokurikulum, guru Pusat Sumber dan selebihnya adalah guru akademik biasa. Pengetahuan dan Amalan Guru Terhadap Pelaksanaan Khazanah Ilmu Pelajar dalam Pengajaran dan Pembelajaran Sains Bagi menjawab persoalan kajian yang pertama, iaitu Apakah pengetahuan guru terhadap pelaksanaan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran sains, pengkaji memperolehi data melalui hasil temu bual dan analisis dokumen. Terdapat beberapa soalan temu bual yang dikenalpasti untuk menjawab persoalan kajian tersebut. Antara soalan tersebut adalah, Bolehkah cikgu berkongsi tentang pendekatan pengajaran yang cikgu gunakan semasa P&P dalam kelas? Berdasarkan soalan temu bual tersebut terdapat beberapa tema dan sub tema yang dikenalpasti. Tema dan sub tema dijelaskan dalam JADUAL 2. JADUAL 2. Teknik pengajaran yang membantu mencetuskan/ menarik minat pelajar KATEGORI TEMA SUB TEMA Bolehkah cikgu berkongsi tentang pendekatan pengajaran yang cikgu gunakan semasa P&P dalam kelas? (a) Pembelajaran secara memberikan ganjaran Ganjaran atas sesuatu pencapaian Kelas lebih aktif (b) Perbincangan dalam bilik darjah/ kumpulan Kelas lebih produktif Berminat untuk belajar Interaksi antara pelajar sesama pelajar Interaksi antara pelajar dan guru (c) PBL Projek/ amali Kuiz / Pembentangan Berdasarkan JADUAL 2 tersebut, terdapat dua orang guru yang menggunakan teknik pengajaran dan pembelajaran secara memberikan ganjaran ataupun rewards, di mana guru tersebut akan memberikan ganjaran seperti coklat atau alat tulis apabila pelajar dapat menjawab soalan yang diberikan. Sesi P&P berjalan dengan lancar dan kelas menjadi lebih aktif apabila pelajar berlumba-lumba untuk menjawab soalan, sekaligus memberi ruang kepada pelajar yang lemah untuk mencuba menjawab soalan yang diberikan. Selain itu, guru juga menggunakan pendekatan perbincangan dalam bilik darjah/ kumpulan dan Project Based Learning (PBL) semasa sesi P&P Sains. Hal ini dapat membantu guru untuk menarik minat pelajar dalam subjek Sains dan menjadikan sesi P&P yang berlangsung berjalan seperti yang dirancang. Menurut kajian Tan & Borton 2010, khazanah ilmu pelajar juga boleh didapati dalam konteks pelajaran atau tema tertentu; perbincangan bilik darjah sangat membantu untuk ini. Ia adalah perkara biasa bagi guru sekolah rendah untuk duduk dalam bulatan dengan pelajar dan membincangkan topik: haiwan di zoo, tabiat mengembara, sisa makanan dan sebagainya. Berikut merupakan salah satu petikan temu bual yang berkaitan. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 235

“ada seorang pelajar di kelas saya yang tahu berkenaan dengan hidupan laut seperti jenisjenis ikan, hal ini kerana bapa kepada pelajar ini merupakan seorang nelayan” G5/cikguhassan Soalan seterusnya adalah, adakah cikgu pernah mendengar berkenaan dengan pelaksanaan khazanah ilmu? Kelima-lima guru tidak pernah mendengar tentang khazanah ilmu. “saya tidak pernah mendengar tentang pelaksanaan khazanah ilmu” G1/cikgumia “tidak, saya tidak pernah mendengar tentang khazanah ilmu” G3/teacherlily “mmm…. Saya tidak pasti. Saya belum pernah mendengar tentang khazanah ilmu” G4/ustazmohsen Namun setelah diberikan penerangan serba sedikit mengenai khazanah ilmu, guru-guru mula memahami berkenaan khazanah ilmu dan penggunaanya. Pengalaman, budaya, dan pengetahuan pelajar tentang persekitaran mereka merupakan sumber khazanah ilmu. Kajian yang dilakukan pada masa lalu juga menunjukkan bahawa menggunakan khazanah pengetahuan boleh membantu pelajar memahami, menunjukkan minat, dan, sebagai hasilnya, melakukan lebih baik dalam kelas sains (Borgerding, 2016; Mills and co., 2018). Selain itu, kekayaan ilmu pengetahuan sering digunakan sebagai satu cara untuk mencapai ekuiti pendidikan, khususnya bagi pelajar luar bandar, minoriti, pelajar dari latar belakang sosioekonomi rendah, dan pelajar lemah dalam mata pelajaran sains (Ahmad Nurulazam et al., 2015; 2016). Berdasarkan soalan temu bual yang ketiga, iaitu Bolehkah cikgu memberitahu, apakah jenis-jenis etnik/ budaya yang terdapat dalam kelas cikgu. Terdapat beberapa tema dan sub tema yang diperolehi dari soalan tersebut, (a) Melayu Brunei, (b) Dusun, (c) Bajau, dan (d) Bugis/ Indonesia. Tema bagi soalan ini dijelaskan dalam JADUAL 3. JADUAL 3. Jenis etnik/budaya pelajar KATEGORI TEMA SUB TEMA Bolehkah cikgu memberitahu, apakah jenis-jenis etnik/ budaya yang terdapat dalam kelas cikgu? (a) Melayu Brunei (b) Suluk Penduduk tempatan (c) Bajau (d) Bugis/ Indonesia Berdasarkan JADUAL 3, terdapat empat etnik yang terdapat dalam sekolah tersebut. Etnik majoriti yang terdapat di kawasan tersebut adalah Melayu Brunei yang telah lama menetap di Sabah dan semua pelajar adalah beragama islam. Bagi pelajar tahun satu, guru PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 236

mengetahui etnik pelajar tersebut melalui sesi perkenalan diri semasa sesi persekolahan bermula dan melalui perbualan bersama ibu bapa pelajar. Semua pelajar di sekolah tersebut merupakan penduduk tempatan. Mengenalpasti etnik/ bangsa pelajar memainkan peranan penting dalam mengenalpasti khazanah ilmu pelajar. Moje et al. mengatakan bahawa (2004), khazanah ilmu berkaitan sains mempunyai empat komponen utama: keluarga, komuniti, rakan sebaya dan budaya popular. Keluarga menyediakan komponen pertama. Amalan keluarga yang boleh dikaitkan dengan pendidikan sains adalah subjek bahagian ini. Kedua, adalah ahli masyarakat yang mengambil bahagian dalam aktiviti berkaitan identiti sosial dan etnik. Aktiviti yang melibatkan pelajar bersama rakan di luar waktu persekolahan merupakan komponen ketiga yang datang daripada rakan sebaya, dan komponen terakhir adalah daripada budaya popular dalam bentuk aktiviti yang dipengaruhi oleh permainan, muzik, dan filem yang sedang dibincangkan dalam kedua-duanya. masyarakat tempatan dan antarabangsa. Soalan yang seterusnya adalah, bagaimanakah cikgu mengenalpasti khazanah ilmu pelajar? Terdapat tiga tema yang dikenalpasti, iaitu (a) perbualan dengan ibu bapa, (b) soal selidik pelajar sendiri, dan (c) aktiviti dalam kelas/ sekolah. Tema dan sub tema bagi soalan ini diperincikan dalam JADUAL 4. JADUAL 4. Mengenalpasti khazanah ilmu pelajar KATEGORI TEMA SUB TEMA Bagaimanakah cikgu mengenalpasti khazanah ilmu pelajar? (a) Perbualan dengan ibu bapa Pekerjaan ibu bapa Rutin harian pelajar (b) Soal selidik pelajar sendiri Bertanyakan bakat pelajar Sukan yang diminati pelajar Hobi pelajar Perbualan tidak formal (c) Aktiviti dalam kelas/ sekolah Aktiviti dalam kumpulan/ perbincangan Mengikuti aktiviti yang dianjurkan pihak sekolah Berdasarkan JADUAL 4, guru mengenalpasti khazanah ilmu pelajar melalui tiga cara, iaitu melalui perbualan dengan ibu bapa pelajar, menyoal selidik pelajar itu sendiri dan aktiviti dalam kelas atau sekolah. Semasa sesi perbualan bersama ibu bapa, guru akan bertanya tentang pekerjaan ibu bapa tersebut dan rutin harian pelajar ketika di luar waktu persekolahan. Selain itu, guru menyoal selidik pelajarnya sendiri. Guru bertanya tentang bakat yang dimiliki oleh pelajar seperti menyanyi, bersajak, berlakon dan lain-lain. Dapata ini disokong oleh Tan & Borton (2010), kebanyakan guru mengadakan perbincangan satu sama satu dengan pelajar tentang hobi mereka atau menggunakan detik tidak formal untuk berbual dengan mereka, serta pemerhatian. Pemerhatian guru terhadap pelajar terdiri daripada memerhatikan perkara yang dibincangkan oleh pelajar semasa main peranan mereka, pembentangan dan semasa rehat (contohnya Fortnite, Dragon Ball Z, bola sepak), perkara yang mereka suka lakukan (menari, mengetuk, melukis, bersukan), dan siapa yang mahir. apa semasa kelas biasa dan apabila bengkel diberikan oleh orang luar (menggunakan iPad, memanah, drama, bahasa Inggeris) serta memerhati lukisan oleh kanak-kanak kecil dan cuba memahaminya. Hal ini akan dapat PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 237

membantu guru semasa sesi P&P, di mana pelajar dapat melontarkan idea melalui bakat mereka sendiri. Guru juga dapat mengenalpasti khazanah ilmu pelajar mereka melalui aktiviti yang disertai oleh pelajar semasa dalam kelas ataupun sekolah seperti aktiviti dalam kumpulan. Berdasarkan soalan yang keempat, pada pendapat cikgu, sejauh manakah khazanah ilmu pelajar dapat membantu guru dalam sesi P&P Sains? Semua guru berpendapat bahawa khazanah ilmu pelajar dapat membantu guru dalam sesi P&P, terutama sekali penggunaan bahasa/ dialek dan aktiviti harian. Penggunaan bahasa dan dialek pelajar banyak membantu guru untuk memastikan sesi P&P berjalan dengan lancar sesuai seperti yang guru rancangkan. Dapatan kajian yang seterusnya melaporkan tentang dapatan bagi persoalan kajian yang kedua, iaitu Apakah amalan guru terhadap pelaksanaan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran sains. Bagi menjawab persoalan kajian ini, pengkaji memperoleh data melalui temu bual dan analisis dokumen. Bagi soalan yang pertama, iaitu Apakah cikgu menggunakan bahasa/ dialek penduduk tempatan atau bahasa pertuturan pelajar semasa sesi P&P, hanya satu tema yang diperolehi iaitu bahasa. Kelima-lima guru menggunakan bahasa/ dialek penduduk tempatan atau bahasa pertuturan pelajar semasa sesi P&P. Kelima-lima guru menggunakan bahasa pertuturan pelajar semasa sesi P&P berlangsung. “saya menggunakan dialek yang digunakan oleh pelajar untuk mereka lebih memahami sesi P&P yang berlangsung, namun dalam masa yang sama saya akan pastikan mereka memahami istilah yang sebenar” G1/cikgumia “saya mengajar mereka menggunakan penggunaan bahasa melayu baku yang mudah difahami oleh pelajar” G2/teacherwawa “ya, saya menggunakan dialek dan bahasa yang digunakan oleh pelajar untuk mereka lebih memahami isi pelajaran tersebut dimana kebanyakan pelajar di sini menggunakan dialek Sabah yang pekat dan bergantung kepada bahasa etnik mereka” G5/cikguhassan “ada salah seorang pelajar tahun satu yang menggunakan bahasa pertuturannya di rumah, iaitu indonesia, pelajar tersebut menggelar pemadam pencil sebagai penghapus, guru besar sebagai cikgu besar” G1/cikgumia Guru-guru juga berpendapat pelajar lebih mudah untuk memahami sesi P&P apabila guru menggunakan bahasa/ dialek pertuturan pelajar. Selain itu, dengan menggunakan bahasa pertuturan pelajar dapat membantu guru-guru untuk menarik minat pelajar, sekaligus meningkatkan pemahaman pelajar berkaitan subjek Sains. Dapatan kajian ini disokong oleh Hornberger & Link 2012, iaitu bahasa pertuturan pelajar dapat membantu guru meneroka khazanah ilmu pelajar dan menarik minat pelajar untuk belajar subjek Sains. Protokol temu bual yang kelima, adalah Apakah ciri-ciri khazanah ilmu pelajar yang cikgu selalu gunakan semasa P&P Sains dalam kelas? Antara tema yang didapati hasil daripada temu bual, (a) bahasa dan dialek, (b) aktiviti harian pelajar, dan (c) isi rumah. Tema dijelaskan dengan lebih terperinci dalam JADUAL 5. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 238

JADUAL 5 Ciri-ciri khazanah ilmu pelajar yang selalu digunakan KATEGORI TEMA SUB TEMA Apakah ciri-ciri khazanah ilmu pelajar yang cikgu selalu gunakan semasa P&P Sains dalam kelas? (a) Bahasa dan dialek Penggunaan bahasa dan dialek Sabah Bahasa pertuturan pelajar di rumah (b) Aktiviti harian pelajar Hobi pelajar Rutin selepas sekolah Aktiviti semasa cuti sekolah (c) Isi rumah Hobi ibu bapa/ adik beradik Pekerjaan ibu bapa Berdasarkan Jadual 5, guru menggunakan bahasa dan dialek atau bahasa pertuturan pelajar di rumah untuk memastikan pelajar dapat mengikuti P&P yang berlangsung. Mereka juga mengaitkan beberapa topik mata pelajaran Sains dengan aktiviti harian pelajar dan isi rumah pelajar seperti hobi ibu bapa atau adik-beradik pelajar dan pekerjaan ibu bapa mereka. Contohnya, dalam bab Tumbuh-tumbuhan, guru mulakan sesi pengajaran dengan bertanyakan kepada pelajar, Apakah ibu kamu suka menanam bunga? Pelajar mula aktif untuk menjawab soalan tersebut dengan menyatakan ibu mereka suka menanam bunga. “terdapat ibu pelajar saya yang suka bercucuk tanam, banyak jenis bunga yang di tanamnya sehingga pelajar itu mengetahui banyak tentang bunga-bungaan” G3/teacherlily Soalan yang terakhir, Apakah pemerhatian yang cikgu dapat simpulkan apabila menggunakan atau melaksanakan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains? Beberapa tema telah dikenalpasti, (a) dapat menarik minat pelajar, (b) pelajar yang lemah tidak merasa terasing, dan (c) memahami sesi P&P serta sub tema dijelaskan seperti di dalam JADUAL 6. JADUAL 6 Kesimpulan apabila melaksanakan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains KATEGORI TEMA SUB TEMA Apakah pemerhatian yang cikgu dapat simpulkan apabila melaksanakan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains? (a) Dapat menarik minat pelajar Gembira dan selesa semasa mengikuti P&P Kelas lebih aktif (b) Pelajar yang lemah tidak merasa terasing Kelas lebih produktif Berminat untuk belajar Aktif dalam kelas (c) Memahami sesi P&P Bertanyakan soalan Aktif di dalam kelas PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 239

Berdasarkan JADUAL 6, guru menyatakan bahawa dengan penggunaan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains dapat menarik minat pelajar untuk mempelajari subjek Sains. Pelajar lebih gembira semasa dan selesa mengikuti sesi P&P serta kelas menjadi lebih produktif apabila terdapat interaksi di antara pelajar dengan guru. Pelajar juga menjadi lebih melabur dalam pendidikan sains mereka apabila khazanah ilmu digunakan. Hal ini disebabkan apabila wujud kaitan antara sains dengan kehidupan mereka, pelajar akan mula berminat dan komited terhadap tugasan yang diberikan oleh guru. Lowery dan Schultz (2000), yang menyatakan bahawa jika pelajar tidak menganggap sains sebagai sebahagian daripada identiti mereka, mereka tidak akan berminat untuk berinteraksi dengan sains pada masa hadapan, menyokong dakwaan ini. Selain itu, sebilangan kecil kajian telah menunjukkan bahawa kekayaan pengetahuan menyumbang kepada pembangunan konsep sains dan mempengaruhi pencapaian pelajar. Selain itu, pelajar yang lemah tidak mengalami pengasingan. Hal ini disebabkan oleh fakta bahawa menggunakan pengetahuan meningkatkan pembelajaran aktif dan berpusatkan pelajar. Oleh kerana pelajaran lebih relevan dengan kehidupan mereka sendiri dalam suasana ini, pelajar akan mengambil bahagian dengan lebih aktif dalam perbincangan. Ini selaras dengan penemuan Moll et al. kajian (1992), yang menegaskan bahawa pelajar kurang terlibat dan pembelajaran di dalam bilik darjah kurang transformatif bagi guru yang tidak menghubungkan sumber pengetahuan dengan pelajaran. KESIMPULAN DAN IMPLIKASI Kajian ini adalah bertujuan untuk meneroka pengetahuan dan amalan guru terhadap pelaksanaan khazanah ilmu pelajar dalam pemgajaran dan pembelajaran Sains. Secara konklusi, berdasarkan dapatan kajian, didapati guru mempunyai pengetahuan dalam pelaksanaan khazanah ilmu pelajar dan guru menggunakan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains penggunaan khazanah ilmu dapat membantu guru untuk menarik minat pelajar serta proses pengajaran dan pembelajaran berjalan dengan lancar. Implikasi kajian ini diharapkan dapat memberi sumbangan kepada pihak yang berkaitan seperti Pejabat Pendidikan Daerah Beluran untuk mendapatkan gambaran tentang pengetahuan dan amalan guru terhadap pelaksanaan khazanah ilmu pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains. Implikasi kajian ini juga diharapkan dapat menjadi rujukan kepada penyelidik lain untuk menjalankan kajian dengan lebih terperinci. Limitasi kajian ini ialah sampel kajian adalah terbatas kepada guru sains di salah sebuah sekolah rendah daerah Beluran dan tidak semua guru dijadikan subjek atas sebab kajian khusus kepada pengajaran dan pembelajaran Sains sahaja. Cadangan yang dikemukan kepada pengkaji akan datang adalah menggunakan sampel kajian yang lebih besar melibatkan pelajar dan ibu bapa pelajar serta menggunakan lokasi kajian yang berbeza-beza untuk mengetahui dengan lebih lanjut berkaitan khazanah ilmu. RUJUKAN Ahmad Nurulazam & Rohandi. 2015. Incorporating Students’ Funds of Knowledge to Develop Students’ Interest Towards Learning Science. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 240