PROSIDING e-KOLOKIUM PENDIDIKAN SAINS 2023

maka alam sekitar akan tercemar dengan sampah sarap yang dibuang. Ini mendorong kepada kesedaran dalam diri mereka seterusnya akan mengubah tingkah laku mereka untuk menjaga alam sekitar. Namun hasil kajian yang sebenar adalah kesan yang diperoleh oleh pelajar ini dapat terus kekal dalam diri pelajar-pelajar tersebut. Ini bermakna kesedaran yang wujud dalam diri mereka selepas program ini akan terus wujud dalam diri sehinggalah mereka dewasa begitu juga tingkah laku yang berjaya dibentuk melalui program ini iaitu dengan menjaga alam sekitar termasuk memberi pengajaran kepada orang di sekeliling mereka untuk menjaga alam sekitar. KESIMPULAN DAN IMPLIKASI Kajian mengenai pelaksanaan pembelajaran perkhidmatan sangat penting dalam membantu memberi kesedaran isu alam sekitar serta membentuk tingkah laku mesra alam sekitar dalam kalangan pelajar. Ini kerana kaedah pembelajaran perkhidmatan merupakan salah satu alternatif dalam membantu menangani isu alam sekitar yang semakin serius melalui pendidikan di sekolah. Melalui kesedaran yang wujud dalam diri dapat membentuk tingkah laku menyayangi alam sekitar dan ianya diharapkan akan berkekalan dalam diri pelajar walau di mana dan tidak kira masa. Berdasarkan dapatan dari ketiga-tiga instrumen kajian menunjukkan ketiga-tiganya saling menyokong melalui pembelajaran perkhidmatan dapat meningkatkan kesedaran serta tingkah laku mesra alam sekitar dalam kalangan pelajar mengenai isu alam sekitar. Pembelajaran-berasaskan perkhidmatan terbukti menjadi platform untuk mempromosikan rasa tanggungjawab, penyayang, kewarganegaraan, kompeten, dan proses pembenihan ilmu kepada masyarakat dan negara (Jamie L Warran, 2012). Ini disokong oleh Rusli et al, (2019) dalam kajiannya mendapati pembelajaran perkhidmatan dapat meningkatkan, membangun dan memotivasikan pelajar untuk menjaga dan bertanggungjawab terhadap ekologi di samping mereka dapat mengajak komuniti untuk terlibat sama dalam melindungi dan menjaga alam sekitar. Kajian lanjutan boleh dilakukan untuk mengenal pasti kesan pembelajaran perkhidmatan dalam kalangan pelajar-pelajar di lokasi sekolah yang berbeza-beza. Ini kerana kajian yang dijalankan ini hanya melibatkan pelajar di sebuah sekolah di Kapit sahaja. Selain itu kajian ini hanya menumpukan kesan terhadap kesedaran serta tingkah laku pelajar terhadap alam sekitar. Jadi kajian lanjutan boleh dijalankan untuk melihat persepsi pelajar terhadap pembelajaran perkhidmatan dalam memberi kesedaran mengenai isu alam sekitar. Implikasi kajian ini sangat besar terutamanya kepada KPM dan juga pihak-pihak yang bertanggang jawab menguruskan alam sekitar agar saling bekerjasama dalam memberikan kesedaran mengenai isu alam sekitar melalui pendidikan di sekolah. PENGHARGAAN Penulis mengucapkan terima kasih kepada Kementerian Pendidikan Malaysia kerana penyelidikan ini merupakan sebahagian daripada projek penyelidikan yang dibiayai oleh Kementerian Pengajian Tinggi (TRGS/1/2018/UKM/01/6/1). PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 141

RUJUKAN Alžbeta B.G, Katarina Chovancova & Zuzana Heinzova. 2016. The Impact of ServiceLearning on Students' Key Competences. International Journal of Research on ServiceLearning and Community Engagement Volume 4 Issue 1. 2016. ISSN: 2374-9466. http://journals.sfu.ca/iarslc. Andang Suhendi and Purwarno. 2018. Constructivist Learning Theory: The Contribution to Foreign Language Learning and Teaching. The 1st Annual International Conference on Language and Literature Volume 2018: pp 87-95. DOI 10.18502/kss.v3i4.1921. Cho See Chong. 2014. Service-learning research: Definitional challenges and complexities. Asia-Pacific Journal of Cooperative Education, 2014, 15(4), 347-358. Katarína ChovancováAnja Kollmuss & Julian Ageyman. 2002. Mind the Gap: Why Do People Act Environmentally and What Are the Barriers to Pro-Environmental Behavior?. Environmental Education Research 8(3):239-260. DOI:10.1080/13504620220145401 Hafizah Abu Bakar, Nazalina Abd Aziz , Nur Afiqah Mohd Narwawi , Najihah Abd Latif, Norfaryana Mohd Ijas & Amir Hamzah Sharaai. 2016. Kajian Perhubungan Antara Kesedaran Alam Sekitar Dengan Tingkah Laku Mesra Alam Sekitar Dalam Kalangan Pelajar Universiti; Kajian Kes: Pelajar Tahun Satu Universiti Putra Malaysia (UPM). Haryati Shafii.2009. Pendidikan Alam Sekitar Menyumbang Ke Arah Peningkatan Kualiti Hidup Masyarakat Di Malaysia. Universiti Tun Hussein Onn. Vol 1 (2) December 2009. 56-74. Heather D. Vance-Chalcraft, Carol Goodwillie. 2021. Ecological service-learning positively Impacts classroom climate and empowers undergraduatesfor environmental action:1- 14. Imaaduddin Abdul Halim. 2020. Isu-Isu Alam Sekitar Di Malaysia Menurut Pandangan Pakar: Satu Analisis Perbandingan Berdasarkan Tafsir Al-Misbah. Borneo Akademika. Vol 4 (2) July 2020, 30-40. Jamilah H.A, Hasrina Mustafa, hamidah Abd Hamid& Juliana A. W. 201. Pengetahuan, Sikap dan Amalan Masyarakat Malaysia Terhadap Isu Alam Sekitar. Akademika 8(31)2011 : 103-115. Jami L Warren. 2012. Does Service-Learning Increase Student Learning?: A MetaAnalysis.Miichigan. Journal of Community Service Learning. Spring 2012, pp.56-61. Kaya Yilmaz. 2011. The Cognitive Perspective on Learning: Its Theoretical Underpinnings and Implications for Classroom Practice. The Clearing House, 84: pp 204–212. DOI: 10.1080/00098655.2011.568989. Jan Krajhanzl. 2010. Environmental and Pro-environmental Behavior. School and Health 21, 2010, Health Education: International Experiences. 251-274. Juliana Tirza. 2019. Development of Service-Learning Integrated in Civics Education for a Better Earth—A Contribution of Social Study. International Conference on Social Studies and Environmental Issues (ICOSSEI 2019). Advances in Social Science, Education and Humanities Research, volume 404. Kimberly Coleman, James Murdoch, Shelly Rayback, Amy Seidl and Kimberly Wallin. 2017. Students’ Understanding of Sustainability and Climate Change Across Linked ServiceLearning Courses. Journal of Geoscience Education, 65, 158–167. Mary Prentice & Gail Robinson. 2010. Improving Student Learning Outcomes with Service Learning. Higher Education. Paper 148. http://digitalcommons.unomaha.edu/slcehighered/148. Maznah Ibrahim, Norain Azlan, Nor Afian Yusof, Jamsari Alias & Najah Nadiah Amran. 2018. Service-Learning: Mengungkap Definisi Untuk Pembelajaran Abad Ke 21. Malim: PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 142

Michelle. L. D, Elizabeth. F. W. Eleanor. K. C. 2013. Knowledge, Attitudes and Behaviors of Older Adults and College Students Participating in Recycling Mentors, a ServiceLearning, Environmental Health. Journal of Health Education Teaching, 2013; 4(1): 1- 14. Najah Nadiah Amran, Maznah Ibrahim, Rosilah Hassan & Khaidzir Ismail.2016. Pendekatan Service-Learning Dalam Kursus Kemahiran Insaniah: Transformasi Positif Dalam Kalangan Pelajar Perubatan UKM-UNPAD. Jurnal Personalia Pelajar 19(1) (2016):11- 21. Norazila Mat, Jamsari Alias, Nazri Muslim & Nur Atiqah Abdullah. 2005. “Experiential Learning” Dan “Service Learning”: Ke Arah Meningkatkan Kemahiran Insaniah Pelajar UKM. Jurnal Personalia Pelajar 18(1) (2015): 55 – 64. Rusli Yusuf, Sanusi, Maimun, Akhyar, T.M. Jamil, Sofyan A. Gani, Razli. 2019. The Implementation of Service-Learning Model to Enhance Students’ Ecological Care. 2nd Annual Civic Education Conference (ACEC 2019). Advances in Social Science, Education and Humanities Research, volume 418. Stern, P.C.; Dietz, T.; Abel, T.; Guagnano, G.A.; Kalof, L. 1999. A Value-Belief-Norm Theory of Support for Social Movements: The case of environmentalism. Hum. Ecol. Rev. 1999, 6, 81–97. Tan Pei San & Norzaini Azman. 2011. Hubungan antara Komitmen Terhadap Alam Sekitar dengan Tingkah Laku Mesra Alam Sekitar dalam Kalangan Pelajar Universiti, Vol. 14, pp 11-12. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 143

Penglibatan latihan STEM: Adakah berbeza sikap dan pengetahuan pedagogi guru Sains dalam pendidikan STEM? (STEM training: Is there a difference in attitude and pedagogical knowledge of Science teachers in STEM education?) Nik Hasimah Nik Ibrahim & Lilia Halim* ABSTRAK Pendidikan “Science,Technology,Engineering & Mathematics” (STEM) adalah salah satu usaha yang sangat relevan dalam menghadapi cabaran Revolusi Perindustrian Keempat di samping melahirkan generasi yang berdaya saing tinggi,berpengetahuan luas dan berkemahiran bertaraf antarabangsa khususnya dalam bidang pendidikan. Objektif kajian ini adalah untuk mengenalpasti tahap sikap dan pengetahuan pedagogi dan perbezaannya berdasarkan penglibatan latihan STEM. Kajian ini melibatkan reka bentuk kajian tinjauan yang menggunakan kaedah penyelidikan analisis kuantitatif dengan mengedarkan set soalan berbentuk soal selidik secara “google form” yang diinovasi dengan nilai kebolehpercayaan Alpha Cronbach yang melebihi 0.60 bagi setiap bahagian. Seterusnya, kajian melibatkan 75 orang guru Sains sekolah menengah di sekitar daerah Kuala Kangsar Perak. Seterusnya, Data dianalisis dengan menggunakan perisian Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) versi 26.0. Analisis deskriptif merangkumi frekuensi,peratusan,skor min dan sisihan piawai bagi mengenalpasti tahap (i) sikap dan (ii) pengetahuan pedagogi. Ujian inferensi iaitu ujian-t sampel tidak bersandar digunakan bagi mengenalpasti tahap perbezaan (i) sikap dan (ii) pengetahuan pedagogi yang merangkumi konstruk Pembelajaran berasaskan Projek (PBP), Pembelajaran berasaskan Masalah (PBM), Pembelajaran berasaskan Inkuiri (PBI) dan Pembelajaran berasaskan Reka Bentuk (PBR). Hasil kajian deskriptif menunjukkan bahawa responden mempunyai tahap sikap yang sederhana tinggi dan tahap bagi semua konstruk juga berada dalam tahap sederhana tinggi melainkan pengetahuan pedagogi guru dalam PBR yang berada pada tahap sederhana rendah. Analisis ujian-t sampel tidak bersandar menunjukkan bahawa terdapat perbezaan yang sederhana dari segi sikap guru yang mengikuti latihan STEM dan terdapat perbezaan yang rendah bagi pengetahuan pedagogi guru Sains dalam PBP,PBM,dan PBI manakala terdapat perbezaan yang sederhana bagi pengetahuan pedagogi guru Sains dalam PBR. Penerimaan guru sangat positif dalam sikap dan pengetahuan pedagogi namun perlu dipertingkatkan lagi latihan yang melibatkan pendidikan STEM. Seterusnya, penerapan kesediaan guru dari segala aspek perlu dimantapkan secara menyeluruh dengan sokongan semua pihak terutama Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) memberi perhatian yang lebih serius bagi melahirkan guru yang lebih kreatif, pemikiran kritis dan kompeten. Kata Kunci: Kesediaan guru,sikap, pengetahuan pedagogi, latihan perkhidmatan STEM, pendidikan STEM ABSTRACT "Science, Technology, Engineering & Mathematics" (STEM) education is one of the most relevant efforts in facing the challenges of the Fourth Industrial Revolution in addition to producing a generation that is highly competitive, knowledgeable and skilled at international standards, especially in the field of education. The objective of this study is to identify the level of pedagogical knowledge and attitudes and the difference based on the involvement of STEM training. This study involves a survey research design that uses quantitative analysis research methods by distributing a set of questions in the form of a questionnaire using an innovative "google form" with a Cronbach's Alpha reliability value that exceeds 0.60 for each section. Next, the study involved 75 secondary school Science teachers around the Kuala Kangsar district of Perak. Next, Data was analyzed using the Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) software version 26.0. Descriptive analysis includes frequency, percentage, mean score and standard deviation to identify the level of (i) attitude and (ii) pedagogical knowledge. An inference test which is an independent sample t-test is used to identify the level of difference in (i) attitude and (ii) pedagogical knowledge which includes the constructs of Project-based Learning (PBP), Problem-based Learning (PBM), Inquiry-based Learning (PBI) and Learning-based Design (PBR). The results of the descriptive study show that the respondents have a moderately high level of attitude and the levels for all constructs are also moderately high except for the teacher's pedagogical knowledge in PBR which is at a moderately low level. Independent sample t-test analysis shows that there is a moderate difference in terms of the attitude of teachers who follow STEM training and there is a low difference for the pedagogical knowledge of Science teachers in PBP, PBM, and PBI while there is a moderate difference for the pedagogical knowledge of Science teachers in PBR. Teacher acceptance is very positive in the attitude and knowledge of pedagogy, but training involving STEM education needs to be improved. Next, the application of teacher readiness from all aspects needs to be strengthened comprehensively with the support of all parties, especially the Malaysian Ministry of Education (KPM) giving more serious attention to producing more creative, critical thinking and competent teachers. Keywords: Teacher readiness, attitude, pedagogical knowledge, STEM service training, STEM education Nik Hasimah binti Nik Ibrahim Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor, Malaysia. [email protected] *Pengarang Penghubung: Lilia bt. Halim* Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor, Malaysia. [email protected] PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 144

PENGENALAN Dalam era pendidikan abad ke-21 ini, gerakan pendidikan yang baharu menyumbang nafas yang baru kepada bidang pendidikan Sains terutamanya iaitu pengenalan STEM. Menurut Koehler,Binns dan Bloom (2016) , istilah ini sebenarnya bermula pada awal tahun 90-an yang telah diaplikasikan di Amerika Syarikat dalam polisi pendidikan kerajaan Amerika Syarikat. Istilah awal yang digunakan adalah SMET (Science,Mathematics, Engineering & Technology) namun ianya ditukar kepada STEM bagi memudahkan sebutan sistematik dan dapat mempertingkat pengukuhan dari segi maknanya (National Academy of Science,2007) oleh National Science Foundation (NSF). Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia (PPPM) 2013- 2025 menekankan agenda yang berkaitan dengan pendidikan STEM. Justeru,pihak Kementerian Pendidikan Malaysia(KPM) lebih giat berusaha berganding bahu bagi memantapkan lagi pelaksanaan pendidikan STEM khususnya melalui aktiviti kurikulum dengan bantuan sokongan pihak yang mempunyai kepentingan yang tinggi dalam suatu organisasi. Seseorang itu akan melakukan sesuatu perkara itu dengan sepenuh hati sekiranya mereka mempunyai sikap yang positif. Menurut Taylor et al. (1997) berpendapat bahawa sikap mempunyai tiga komponen. Komponen yang pertama adalah melibatkan kognitif yang menjurus kepada kepercayaan atau kefahaman terhadap sesuatu perkara. Seterusnya adalah komponen afektif yang membawa maksud perasaan terhadap sesuatu perkara atau hal. Selain itu, komponen ketiga merujuk kepada komponen psikomotor yang merangkumi seseorang itu untuk lebih cenderung untuk memberi maklum balas atau bertindak balas mengikut keadaan semasa terhadap sesuatu situasi yang berlaku. Kecenderungan yang positif dan negatif melibatkan ketiga-tiga komponen yang penting ini. Pengetahuan pedagogi juga amat penting dalam mengaplikasi pengetahuan sedia ada berkaitan dengan pengintegrasian STEM dalam pengajaran dan pembelajaran (PdP) dalam bilik darjah agar pembelajaran dapat dijalankan dengan lebih efektif. Dalam pengetahuan berkaitan pedagogi, seseorang guru itu haruslah mengetahui cara untuk mengajar,menguruskan bilik darjah mengikut mod pembelajaran yang bersesuaian dan juga mengamalkan kaedah pengajaran serta teknologi pengajaran yang bertepatan dengan objektif pembelajaran ( Siraj dan Ibrahim 2016). Kebanyakan penyelidik kajian lepas tidak menekankan kajian mengenai perbezaan sekiranya faktor latihan perkhidmatan STEM ini sebagai fokus utama. Kajian ini memfokuskan juga empat konstruk penting dalam pengetahuan pedagogi guru STEM iaitu Pembelajaran berasaskan projek (PBP), pembelajaran berasaskan masalah (PBM), pembelajaran berasaskan inkuiri (PBI) dan pembelajaran berasaskan reka bentuk (PBR). Selain itu,kajian lepas juga memfokuskan faktor pengalaman mengajar guru dan demografi lain dalam penyelidikan dan tidak memfokuskan kepada demografi dari segi latihan perkhidmatan STEM. Kajian ini dijalankan bertujuan untuk mengenalpasti tahap sikap dan pedagogi guru dalam pelaksanaan Pendidikan STEM serta perbezaan sikap dan pedagogi berdasarkan pengalaman latihan perkhidmatan STEM di sekolah menengah sekitar daerah Kuala Kangsar di negeri Perak. Objektif kajian ini seperti berikut: 1. Mengenalpasti tahap sikap guru Sains dalam pelaksanaan pendidikan STEM. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 145

2. Mengenalpasti tahap pengetahuan pedagogi guru Sains dalam pelaksanaan pendidikan STEM. 3. Adakah terdapat perbezaan sikap terhadap pelaksanaan STEM bagi guru Sains yang mengikut latihan perkhidmatan STEM dan tidak mengikuti latihan perkhidmatan STEM. 4. Adakah terdapat perbezaan pedagogi terhadap pelaksanaan STEM bagi guru Sains yang mengikut latihan perkhidmatan STEM dan tidak mengikuti latihan perkhidmatan STEM. Persoalan Kajian i. Apakah tahap sikap guru Sains dalam pelaksanaan pendidikan STEM? ii. Apakah tahap pengetahuan pedagogi guru Sains dalam pelaksanaan pendidikan STEM? iii. Adakah terdapat perbezaan sikap terhadap pelaksanaan STEM bagi guru Sains yang mengikut latihan perkhidmatan STEM dan tidak mengikuti Latihan perkhidmatan STEM? iv. Adakah terdapat perbezaan pedagogi terhadap pelaksanaan STEM bagi guru Sains yang mengikut latihan perkhidmatan STEM dan tidak mengikuti Latihan perkhidmatan STEM? Hipotesis Kajian Dalam kajian ini terdapat dua hipotesis nol (H0) bagi menjawab persoalan kajian yang ke (iii) dan (iv), iaitu: Hipotesis Null 1: Tidak terdapat perbezaan antara sikap guru Sains berdasarkan pengalaman latihan perkhidmatan STEM. Hipotesis Null 2: Tidak terdapat perbezaan antara pengetahuan pedagogi guru Sains berdasarkan pengalaman latihan perkhidmatan STEM. TINJAUAN LITERATUR Konsep Pendidikan STEM Pendekatan pendidikan baharu dalam kurikulum STEM bukan perkara asing di Malaysia mahupun pendidikan luar negara. Isu ini sangat popular dibicarakan dengan lebih mendalam termasuk di Amerika Syarikat dan juga Jepun. Pendidikan STEM merupakan pendekatan PdP yang menerapkan lebih dari satu elemen STEM dan perkaitan disiplin ilmu lain dengan suatu elemen STEM (Becker 2011). Johnson et al. (2016) juga memberi penekanan padu berkaitan dengan STEM yang mengubahsuai elemen Sains dan Matematik dalam disiplin ilmu yang berkaitan dengan bidang Kejuruteraan dan reka bentuk Kejuruteraan melalui teknologi yang digunakan secara bersesuaian.Tambahan pula, mata pelajaran STEM yang berkait rapat antara satu sama lain. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 146

Justeru,pengintegrasian antara mata pelajaran dapat membantu murid dalam membina pengetahuan yang baru berasaskan pengetahuan yang sedia ada kerana konsep dan kemahiran ini sangat relevan dengan pendidikan alaf baru ini. Selain itu,pelajar juga mampu belajar lebih aktif dengan pembelajaran yang berpusatkan pelajar dan melibatkan inovasi dengan mementingkan penerokaan pemikiran yang kreatif dan kritis terutama dalam kebolehan penyelesaian masalah berterusan terutama berkaitan dengan cabaran dunia sebenar kelak. STEM bersepadu menekankan penerokaan pelajar yang lebih menyeluruh bagi mengukuhkan pemahaman pelajar terhadap konsep yang lebih sukar lagi (Fatahiyah dan Diyana 2020). Sikap Guru Kajian ini bertujuan untuk mengenalpasti tahap sikap dan pengetahuan pedagogi terhadap pendidikan STEM dan sejauh mana perbezaan antara sikap dan pengetahuan pedagogi guru berdasarkan penglibatan latihan STEM. Motivasi guru amat penting dalam memastikan guru sentiasa bersemangat dalam menyebarkan ilmu dan pengetahuan sedia ada. Hal ini berkait rapat dengan sikap positif yang perlu dimiliki oleh seseorang guru berkaitan dengan pengenalan pendidikan STEM yang merupakan pendekatan yang baharu dan berkesan ini. Kajian lepas banyak menekankan kepentingan sikap yang positif guru berkenaan STEM. Dalam kajian Surif et al. (2017) mendapati bahawa sikap positif guru terhadap STEM dipengaruhi dengan ketidakupayaan segelintir guru yang masih tidak memahami definisi STEM secara asas dan juga menyeluruh. Apatah lagi ingin melaksanakan modul STEM dalam pembelajaran kerana masih terdapat guru yang masih belum terdedah dengan kepentingan STEM itu sendiri. Hal ini akan mempengaruhi tahap motivasi diri seseorang guru disebabkan mereka kurang yakin dan bersedia untuk mengadaptasikan ilmu dalam bidang yang baru ini. Hal ini bertentangan dengan kajian yang dijalankan oleh Nguyen et al. (2016) yang mendapati bahawa kebanyakan guru yang mengajar STEM mempunyai sikap atau motivasi yang positif berkenaan dengan pendidikan baru ini. Tambahan pula,faktor afektif seperti keseronokan guru menjalankan PdP dapat meningkatkan pencapaian PdP STEM (Kubat 2018). Abdul Halim Abdullah et al. (2017) yang berpendapat bahawa kewujudan keyakinan dan semangat guru akan menjadikan seseorang guru itu lebih bersedia dalam melaksanakan STEM. Pengetahuan Pedadogi Dengan menjurus kepada konteks kajian ini, pengetahuan mengenai konsep asas pendidikan STEM merupakan pengetahuan yang berkaitan dengan pendidikan STEM. Ia merangkumi pengetahuan relevan dari segi definisi,ciri,teori bersesuaian,kepentingan dan kelebihan, kaedah-kaedah pengajaran, kaedah penilaian dalam pengajaran serta peranan seseorang guru dalam memperkasa pendekatan STEM (Fatahiyah Diyana 2020). Seterusnya,pengetahuan pedagogi juga memainkan peranan penting dalam mengintegrasikan pembelajaran STEM. Melalui kajian yang dijalankan oleh Yildrim et al. (2018) menjelaskan bahawa masih terdapat guru yang mempunyai pengetahuan yang lemah berkaitan dengan pendidikan STEM.Responden yang melibatkan guru Sains dan Matematik itu merumuskan bahawa pengetahuan asas,pengetahuan pedagogi dan juga pengetahuan abad ke 21 merupakan kepentingan bagi menerapkan pemikiran kreatif kepada pelajar. Sekiranya PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 147

guru tidak mempunyai pengetahuan yang cukup,mereka pasti menghadapi masalah dalam membuat persediaan yang rapi dalam melaksanakan PdP STEM (Yildrim et al.2018). Di samping itu, menurut kajian Pimthong dan Williams (2018), guru kurang pengetahuan dan mempunyai tahap pelaksanaan PdP STEM yang minima. Kajian ini disokong oleh kajian Siti Najihah et al. (2017) yang menyatakan bahawa tahap kefahaman dan juga kesediaan guru dalam pendidikan STEM amat rendah dan tahap pelaksanaan PdP STEM berada pada tahap yang minima dipengaruhi oleh kekurangan pengetahuan ini. Justeru, program latihan pengetahuan dan latihan mengajar semasa program pendidikan guru perlu dilaksanakan bagi meningkatkan tahap pengetahuan guru berkaitan asas mahupun pedagogi berkaitan dengan pembelajaran STEM (Song dan Zhou 2020). Latihan Perkhidmatan STEM Latihan dan pendedahan guru Sains dan Matematik di Amerika Syarikat sangat kurang terutama dalam bidang Kejuruteraan menyebabkan mereka tidak dapat menggunakan pendekatan STEM secara berkesan (Roehrig et al. 2012). METODOLOGI Reka Bentuk Kajian Kajian ini melibatkan reka bentuk kajian yang berbentuk kajian tinjauan. Kaedah tinjauan ini berbentuk tinjauan deskriptif dengan menggunakan kaedah analisis melibatkan kaedah kuantitatif. Bagi memenuhi pelbagai jenis persoalan kajian yang difokuskan,penyelidik mengembangkan dan memperhalusi prosedur kajian yang bersesuaian (Creswell dan Plano Clark 2011; De Lisle 2011). Seterusnya,bagi menganalisis kajian kuantitatif, penyelidik menggunakan instrumen berbentuk borang soal selidik yang diedarkan oleh penyelidik kepada guru-guru sains di sekolah terpilih di sekitar daerah Kuala Kangsar,Perak. Kaedah ini merupakan kaedah pemungutan data daripada sampel dalam masa yang tertentu sekaligus dapat menjimatkan kos dan memperoleh data yang banyak (Creswell 2005). Kajian deskriptif menjurus kepada fenomena dengan menganalisis data melalui soal selidik atau media yang bersesuaian (Tuckmen,1985). Kajian berbentuk tinjauan merupakan analisis secara deskriptif iaitu melibatkan kajian terhadap perkara yang sedang berlaku. Penglibatan dalam pengumpulan data,interpretasi, dan perbandingan rumusan secara umum (Van Dalen,1993). Kawasan sekitar daerah Kuala Kangsar, Perak dipilih sebagai lokasi kajian adalah penyelidik mampu mengawal kaedah pengumpulan data yang lebih banyak,sahih dan lebih fokus kepada kajian. Pemilihan lokasi juga memudahkan pengkaji memperoleh data kajian yang dikehendaki. Instrumen kajian diedarkan kepada responden dalam lingkungan satu bulan dalam bentuk “google form”. Sampel Kajian Populasi kajian ini melibatkan guru-guru Sains di sekolah menengah yang berada dalam di sekitar daerah Kuala Kangsar, Perak. Populasi adalah merangkumi sekelompok individu atau PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 148

organisasi bagi tujuan penyelidikan (Lay dan Khoo 2016) . Jumlah sekolah menengah harian yang berada di sekitar daerah Kuala Kangsar, Perak adalah sebanyak 16 buah sekolah dan guru Sains terdiri daripada 105 orang. Sampel kajian ini adalah guru-guru sekolah yang mengajar subjek Sains dari semua sekolah menengah harian di sekitar daerah Kuala Kangsar,Perak. Pemilihan sampel melibatkan guru yang mengajar di sekolah menengah harian dan kebangsaan sahaja (SMK) di sekitar daerah Kuala Kangsar sebagai sasaran sampel kajian. Pemilihan sampel adalah berdasarkan keseluruhan sekolah yang dipilih di sekitar Kuala Kangsar. Kaedah dalam menentukan sampel menggunakan persampelan rawak mudah. Menurut pendapat Haegele dan Hodge (2015), persampelan memberi peluang yang sama bagi setiap ahli dalam populasi. Jumlah sampel adalah terdiri daripada 75 orang guru Sains. Guru Sains yang dipilih melibatkan guru yang mengikuti latihan perkhidmatan STEM dan juga tidak mengikuti latihan perkhidmatan STEM secara rawak. Kaedah Pengumpulan Data i)Instrumen Kajian Kaedah instrumen yang digunakan bagi mengenalpasti tahap sikap dan pedagogi guru Sains dalam menghadapi pendidikan STEM dengan menggunakan borang soal selidik kepada guru Sains di sekitar daerah Kuala Kangsar,Perak. Format instrumen yang digunakan dalam kajian ini adalah berbentuk soal selidik. Soal selidik merangkumi 4 Bahagian utama melibatkan Bahagian A (Maklumat Demografi Responden) dan Bahagian B (Kesediaan guru). Bahagian C merupakan Sikap Guru dan Bahagian D merupakan borang untuk Pengetahuan Pedagogi yang terdiri daripada empat konstruk iaitu Pembelajaran Berasaskan Projek (PBP), Pembelajaran Berasaskan Masalah (PBM), Pembelajaran berasaskan Inkuiri (PBI) dan Pembelajaran Berasaskan Reka Bentuk (PBR) yang mengandungi 5 item bagi setiap konstruk. Borang soal selidik digunakan bagi mendapatkan maklumat berkaitan jawapan untuk persoalan kajian. Bahagian A lebih memfokuskan demografi responden dari segi jantina,kelayakan akademik,dan pengalaman mengajar guru Sains dan maklumat mengenai latihan perkhidmatan STEM yang diikuti. Soalan instrumen kajian bagi bahagian C ini diadaptasikan melalui kajian yang dijalankan oleh Fatahiyah dan Diyana (2020). Manakala Bahagian D diadaptasikan dan diolah daripada kajian Azli (2013), Damsyik (2018), Farhana, Yazid dan Hidayah (2022), dan Rabihah, Hajar & Saedah (2022). Skala Likert lima mata akan digunakan untuk menguji elemen kesediaan guru mengikut bahagian-bahagian soalan. Skala Likert itu termasuklah ‘1’ sebagai Sangat Tidak Setuju (STS) dan ‘5’ sebagai Sangat Setuju (SS). Kajian rintis ini dilakukan bagi mengukur kesahan dan kebolehpercayaan item yang terkandung dalam soal selidik sebelum instrumen kajian diedarkan secara rasmi kepada responden sebenar. Selain itu, ia dapat menjadi suatu medium untuk menambahbaik soal selidik yang dibina sebelum diedarkan dalam kajian lapangan yang sebenar. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 149

ii)Kesahan dan Kebolehpercayaan Soal Selidik Kesahan instrumen sangat penting bertujuan untuk memastikan item soal selidik dapat merealisasikan ketepatan dapatan kajian dan menjawab persoalan kajian (Fraenkel dan Norman 2005). Dalam kajian ini, penyelidik mendapatkan kesahan soal selidik daripada dua orang panel yang berpengalaman dan pakar dalam bidang pendidikan Sains dan bidang STEM. Panel berkenaan juga pakar dalam mengetahui isu-isu pendidikan Sains,mengetahui isi kandungan kurikulum bagi mata pelajaran Sains dan bidang STEM semasa. Dua orang panel yang dipilih adalah daripada Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) dan penyelidik menerima maklum balas yang lengkap untuk tujuan pengubahsuaian dan penambahbaikan instrumen yang dibina. iii)Kajian Rintis Sebelum menjalankan kajian lapangan sebenar,kajian rintis telah dijalankan terhadap 31 orang guru yang mengajar mata pelajaran Sains secara rawak sekitar negeri Kelantan. Kajian rintis ini sangat penting bertujuan untuk memastikan kesesuaian instrumen dan reka bentuk kajian (Chua 2006). Selain itu, ia dijalankan bagi memastikan instrumen yang digunakan mempunyai tahap kebolehpercayaan yang tinggi,lebih tepat,jelas,tidak mengelirukan responden dan mudah difahami. Kriteria yang digunakan adalah sama dengan sampel kajian sebenar namun menggunakan responden yang tidak sama. Pemilihan jumlah responden yang bersesuaian bagi kajian rintis adalah dalam lingkungan 30 hingga 50 orang responden (Connelly 2008). Dalam kajian ini,kajian rintis mengambil masa selama tiga minggu bagi semua responden menjawab soal selidik ini di sekolah menengah sekitar negeri Kelantan secara rawak. Nilai kebolehpercayaan didapati selepas menganalisis data kajian rintis. Sekiranya instrument kajian adalah bersifat konsisten,teoat dan juga seimbang,maka kebolehpercayaan instrumen itu adalah tinggi (Pallant 2013). Instrumen yang diterbit dan boleh diterima untuk kajian lapangan yang sebenar dengan menggunakan instrumen yang sama.Namun, sekiranya terdapat nilai kebolehpercayaan yang rendah,maka instrumen atau item dalam instrumen perlu diperbaiki dan diubahsuai sesuai dengan ketepatan yang sepatutnya. Bagi instrumen soal selidik yang digunakan di Bahagian B dan Bahagian C,penyelidik menggunakan kaedah analisis dengan menggunakan penilaian pekali Alpha Cronbach bagi menilai kebolehpercayaan setiap item yang dijana melalui analisis. Nilai minimum bagi pekali Alpha Cronbach adalah 0.6 dan ia dianggap item diterima untuk meneruskan kajian lapangan sebenar. Nilai kebolehpercayaan bagi instrumen adalah tinggi sekiranya nilai Alpha Cronbach melebihi 0.60 (Hair et al. 2011). Justeru,ia sesuai digunakan semasa kajian sebenar. Jadual 1 menunjukkan klasifikasi indeks kebolehpercayaan bagi instrumen yang dicadangkan oleh Bond dan Fox (2007). JADUAL 1. Klasifikasi Indeks Kebolehpercayaan (Bond dan Fox 2007). Indikator Nilai Alpha Cronbach Sangat baik dan efektif 0.90-1.0 Baik dan boleh diterima 0.70-0.80 Boleh diterima 0.60-0.70 Perlu dibaiki < 0.60 Item perlu digugurkan < 0.50 PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 150

JADUAL 2. Nilai Alpha Cronbach setiap bahagian item. Soal Selidik Bilangan Item Nilai Alpha Cronbach Bahagian B 14 0.900 Bahagian C 7 0.930 Bahagian DA 5 0.816 Bahagian DB 5 0.634 Bahagian DC 5 0.715 Bahagian DD 5 0.877 Berdasarkan Jadual 2, nilai Alpha Cronbach menunjukkan nilai pekali yang melebihi 0.60. Justeru, semua item soal selidik boleh diterima untuk kajian lapangan yang sebenar dengan menggunakan instrumen yang sama. Selain itu, berdasarkan analisis, tidak terdapat sebarang item untuk diperbaiki atau digugurkan daripada soal selidik yang telah dijana dengan teliti. iv)Proses Pengumpulan Data Sebelum menjalankan kajian lapangan sebenar, beberapa prosedur perlu dilakukan oleh pengkaji bagi memastikan pengumpulan maklumat dilakukan dengan lancar. Prosedur menjalankan kajian adalah seperti berikut: i. Melaksanakan perancangan dan perbincangan bersama dengan penyelia bagi mendapatkan persetujuan tentang instrumen kajian yang akan diedarkan semasa kajian dijalankan. ii. Memurnikan soal selidik dan mendapatkan kesahan daripada dua orang panel berpengalaman. iii. Memohon surat pengesahan pelajar daripada pihak fakulti pendidikan di Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) menggunakan sistem SMPE. iv. Memohon kebenaran secara atas talian melalui Portal rasmi e-Ras 2.0 daripada Bahagian Perancangan dan Penyelidikan Dasar Pendidikan (BPPDP), Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) untuk mendapatkan kelulusan menjalankan kajian di sekolah yang berkaitan. v. Merancang pemilihan dan menentukan sampel kajian dan lokasi kajian mengikut kriteria yang telah ditetapkan pada peringkat awal. vi. Selepas mendapat kelulusan daripada pihak KPM, kebenaran atas talian daripada Jabatan Pendidikan Negeri (JPN) Perak untuk memasuki sekolah bagi menjalankan kajian. vii. Selepas mendapat kebenaran daripada JPN, penyelidik memohon kebenaran daripada Pejabat Pendidikan Daerah (PPD) Kuala Kangsar, Perak bagi menjalankan kajian. viii. Memohon kebenaran Pengetua Sekolah bagi 16 buah sekolah dan memohon kerjasama pengetua sekolah bagi mengedarkan soal selidik kepada semua sampel kajian. ix. Membuat pengesahan tarikh dan tempoh semua guru Sains setiap sekolah bagi menjawab soal selidik yang diedarkan melalui medium Google Form. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 151

d.Kaedah penganalisisan data Data yang diperolehi akan dianalisis secara deskriptif dan secara inferensi. Analisis deskriptif dijalankan untuk mendapatkan nilai frekuensi, min dan sisihan piawai bagi menjawab persoalan kajian pertama dan persoalan kajian kedua. Skor min yang diperoleh telah diinterpretasikan berdasarkan tafsiran seperti Jadual 3: JADUAL 3. Interpretasi skor min. Skor Min Tahap 1.00-2.00 Rendah 2.01-3.00 Sederhana Rendah 3.01-4.00 Sederhana Tinggi 4.01-5.00 Tinggi Sumber: Ahmad (2009) Seterusnya,ujian normaliti dilakukan dengan menggunakan perbandingan julat Skewness dan Kurtosis bagi menganalisis taburan data kemudian ujian parametrik ujian-t tidak bersandar dijalankan bagi menjawab persoalan kajian ketiga dan keempat iaitu menguji perbezaan antara pemboleh ubah bebas (latihan perkhidmatan STEM) dan pemboleh ubah bersandar (sikap dan pengetahuan pedagogi). Kesemua analisis dijalankan menggunakan perisian Statistical Package for The Social Science (SPSS Version 26.0 for Windows). i)Profil Responden Kajian Kajian ini melibatkan 75 orang responden yang terdiri daripada guru yang mengajar mata pelajaran Sains yang berada sekitar Kuala Kangsar,Perak. Guru-guru yang menjadi responden kajian ini yang mengajar di 16 buah sekolah di sekitar Kuala Kangsar,Perak. Profil responden kajian akan dibentangkan secara terperinci dalam Jadual 4. JADUAL 4. Profil Resonden Kajian. Item Demografi Responden kajian Kekerapan (f) Peratus (%) Mata Pelajaran Utama Sains 44 58.7 Biologi 8 10.7 Kimia 12 16.0 Fizik 11 14.7 Matematik Tambahan 0 0 Lokasi Sekolah Bandar 41 54.7 Luar Bandar 34 45.3 Jantina Lelaki 22 29.3 Perempuan 53 70.7 Pengalaman Mengajar 0 hingga 5 tahun 3 4.0 6 hingga 10 tahun 5 6.7 11 hingga 15 tahun 24 32.0 15 tahun ke atas 43 57.3 PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 152

Kelayakan Akademik Doktor Falsafah 0 0 Sarjana 9 12.0 Ijazah Sarjana Muda 66 88.0 Berdasarkan analisis yang diperoleh di Jadual 4, didapati bahawa daripada keseluruhan responden 75 orang guru Sains, jumlah guru yang mengajar mata pelajaran utama paling tinggi yang diajar di sekolah adalah mata pelajaran Sains (58.7%) iaitu seramai 44 orang diikuti dengan mata pelajaran Kimia (16.0%) iaitu 12 orang,mata pelajaran Fizik (14.7%) iaitu 11 orang dan mata pelajaran Biologi (10.7%) yang mencatatkan jumlah terendah iaitu hanya 8 orang sahaja terlibat. Guru yang mengajar matematik tambahan tidak terlibat dalam kajian ini. Hal ini menunjukkan bahawa majoriti guru di sekitar guru daerah Kuala Kangsar mengajar subjek Sains di sekolah. Terdapat 41 orang guru yang mengajar dalam kawasan bandar (54.7%) dan 34 orang guru Sains yang mengajar di sekitar kawasan luar bandar (45.3%). Justeru,majoriti responden dalam kajian ini berada dalam kawasan bandar. Seterusnya, responden perempuan adalah lebih ramai berbanding responden lelaki. Guru yang mengajar mata pelajaran Sains yang terdiri daripada 53 orang perempuan (70.7%) dan guru Sains lelaki terdiri daripada 22 orang (29.3%). Penyelidik memfokuskan empat kategori dalam penentuan pengalaman mengajar guru Sains iaitu kurang dari 5 tahun,6 hingga 10 tahun,11 hingga 15 tahun dan 15 tahun ke atas. Berdasarkan analisis yang diperoleh,guru yang berpengalaman dalam mengajar mata pelajaran Sains mempunyai pengalaman lebih daripada 15 tahun dan ke atas iaitu seramai 43 orang (57.3%). Seterusnya,guru Sains yang mempunyai pengalaman mengajar 11 hingga 15 tahun adalah 24 orang (32.0%) diikuti pengalaman guru 6 hingga10 tahun seramai 5 orang (6.7%) dan guru yang berpengalaman kurang dari 5 tahun terdiri daripada 3 orang (4.0%) sahaja. Data ini mendapati bahawa majoriti guru yang terlibat dalam kajian ini mempunyai pengalaman mengajar lebih daripada 15 tahun. Seterusnya, hasil kajian mendapati bahawa sampel yang mempunyai kelayakan Ijazah Sarjana Muda adalah paling tinggi iaitu seramai 66 orang (88.0%) dan guru Sains yang mempunyai sarjana hanya merangkumi 9 orang (12.0%) sahaja. Justeru, tiada guru Sains yang mempunyai kelayakan Doktor Falsafah dan majoriti responden adalah memiliki Ijazah Sarjana Muda sebagai latar belakang pengajian. Hasil analisis mendapati bahawa majoriti guru tidak melibatkan diri dalam latihan yang berkaitan dengan pendidikan STEM sama ada di sekolah atau di luar sekolah. Terdapat 20 orang (26.7%) guru Sains sahaja yang menyertai latihan perkhidmatan STEM manakala guru Sains yang tidak menyertai latihan perkhidmatan STEM adalah terdiri daripada 55 orang (73.3%) yang menunjukkan majoriti sampel yang terlibat dalam kajian ini. DAPATAN DAN PERBINCANGAN KAJIAN Dapatan kajian secara terperinci akan diteliti bagi menjawab semua persoalan kajian yang merangkumi i) tahap sikap guru Sains dalam pendidikan STEM,tahap ii) pengetahuan guru Sains dalam Pembelajaran berasaskan Projek (PBP),Pembelajaran berasaskan Masalah (PBM),Pembelajaran berasaskan Inkuiri (PBI),Pembelajaran berasaskan Reka bentuk (PBR) dan iii) perbezaan sikap dan iv) pengetahuan pedagogi setiap konstruk terhadap pendidikan PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 153

STEM mengikut penglibatan latihan perkhidmatan STEM. Dapatan kajian akan dipersembahkan dalam bentuk jadual,rajah dan penerangan ringkas dan padat bagi menjawab setiap persoalan kajian. a.Apakah tahap sikap guru Sains dalam pelaksanaan pendidikan STEM Jadual 5 menunjukkan taburan frekuensi dan peratus bagi setiap item Sikap guru Sains dalam pendidikan STEM yang melibatkan 75 orang guru secara keseluruhan (N=75). JADUAL 5. Kekerapan dan Peratus Sikap guru Sains. Bil Item STS (%) TS (%) KS (%) S (%) SS (%) 1 Pendidikan STEM memenuhi keperluan pendidikan abad ke-21. 0 (0) 0 (0) 9.3 (7) 82.7 (62) 8.0 (6) 2 Pendidikan STEM dapat meningkatkan pencapaian pelajar dalam mata pelajaran sains, teknologi, kejuruteraan dan matematik. 0 (0) 1.3 (1) 13.3 (10) 74.7 (56) 10.7 (8) 3 Pendidikan STEM melibatkan pelajar secara aktif dalam proses pembelajaran. 0 (0) 0 (0) 13.3 (10) 76.0 (57) 10.7 (8) 4 Pendidikan STEM menjadikan pembelajaran pelajar lebih terkait dan relevan. 0 (0) 1.3 (1) 14.7 (11) 74.7 (56) 9.3 (7) 5 Pendidikan STEM sangat efektif dalam melatih pelajar berfikir di luar kotak. 0 (0) 0 (0) 13.3 (10) 77.3 (58) 9.3 (7) 6 Pendidikan STEM diyakini mampu menarik minat pelajar terhadap bidang kerjaya berkaitan STEM. 0 (0) 1.3 (1) 14.7 (11) 76.0 (57) 8.0 (6) 7 Pendidikan STEM dapat meningkatkan kualiti pengalaman pembelajaran pelajar. 0 (0) 2.7 (2) 10.7 (8) 80.0 (60) 6.7 (5) RAJAH 1. Carta Bar Peratusan Sikap Guru Sains. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 154

Persoalan kajian yang pertama adalah mengenalpasti tahap sikap guru Sains dalam pelaksanaan pendidikan STEM. Bagi menjawab persoalan kajian ini, terdapat 7 item yang disoal kepada responden kajian dan item-item tersebut dinyatakan di Bahagian C dalam soal selidik. Tahap sikap diukur melalui julat interpretasi skor min dalam Jadual 1. Berdasarkan Jadual 1, interpretasi tahap sikap dinilai mengikut julat yang ditentukan dan hasil kajian mendapati bahawa tahap sikap guru Sains dalam pendidikan STEM adalah berada di tahap sederhana tinggi (min = 3.942 dan sisihan piawai = 0.452). Berdasarkan analisis yang dikaji oleh penyelidik dan berdasarkan Rajah 1, hasil dapatan kajian mendapati bahawa majoriti daripada responden mempunyai sikap setuju (S) terhadap pendidikan STEM kerana mempunyai nilai peratus yang dominan iaitu lebih daripada 50 peratus berdasarkan jumlah keseluruhan responden yang memberikan maklum balas tahap sikap terhadap pendidikan STEM setuju (S). Namun, semua responden memilih sangat tidak setuju (STS) terhadap semua item sikap guru Sains dalam pendidikan STEM. Selebihnya, responden mempunyai respon kurang setuju (KS) dengan item 4 “Pendidikan STEM menjadikan pembelajaran pelajar lebih terkait dan relevan”. dan item 6 “Pendidikan STEM diyakini mampu menarik minat pelajar terhadap bidang kerjaya berkaitan STEM” mempunyai peratus yang sama (11 orang,14.7 %) dan juga sangat setuju (SS) dengan item 2 “Pendidikan STEM dapat meningkatkan pencapaian pelajar dalam mata pelajaran sains, teknologi, kejuruteraan dan matematik” dan item 3 “Pendidikan STEM melibatkan pelajar secara aktif dalam proses pembelajaran”. dengan peratus yang sama (8 orang,10.7 %). Seterusnya, Jadual 5 menunjukkan skor min,sisihan piawai dan interpretasi bagi sikap guru Sains dalam pelaksanaan pendidikan STEM yang telah dijalankan terhadap 75 orang guru Sains di sekolah menengah yang terlibat sekitar Kuala Kangsar,Perak. JADUAL 6. Skor min,Sisihan Piawai dan Interpretasi Sikap. Aspek N Min Sisihan piawai Interpretasi Sikap 75 3.942 0.452 Sederhana Tinggi Berdasarkan analisis yang diperoleh,nilai min bagi sikap adalah 3.94 dan berada dalam julat skor min 3.01 hingga 4.00, maka tahap sikap guru Sains dalam pendidikan STEM adalah berada dalam tahap sederhana tinggi. Hal ini menunjukkan bahawa sikap guru Sains terhadap pendidikan STEM sangat positif dan hanya segelintir guru sahaja yang kurang bersetuju dengan pelaksanaan pendidikan STEM di sekolah. Kajian ini selari dengan kajian yang dijalankan oleh kajian Fatahiyah dan Diyana (2020) yang bersetuju bahawa guru mempunyai sikap yang positif dengan memperoleh skor min sikap guru pada tahap yang tinggi. Ia juga membawa kepada inisiatif guru yang lebih tinggi dalam melaksanakan pendidikan STEM semasa pembelajaran di sekolah (Fatahiyah dan Diyana 2020). Seterusnya, dapatan ini bertepatan juga dengan kajian Nor Azlina Ahmad (2015) yang menyatakan bahawa tingkah laku dan sikap guru bersedia untuk mengajar murid dengan pendidikan integrasi STEM di sekolah. Justeru, ia mempunyai kenyataan bahawa majoriti guru Sains bersetuju dengan pelaksanaan pendidikan STEM di sekolah sebagai suatu medium pembelajaran yang baru.Meskipun, pendedahan dan juga kelengkapan kursus bagi pendidikan STEM kurang PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 155

mencukupi,namun guru bersemangat untuk melaksanakan pembelajaran berasaskan literasi STEM disebabkan sikap guru sudah menunjukkan sikap yang positif dan sangat tinggi. Kebanyakan responden juga merupakan guru yang berpengalaman dan sudah berkhidmat lebih daripada 15 tahun. Sikap guru yang positif ini disokong oleh teori yang dinyatakan oleh Teori Perubahan Pendidikan Fullan (2001) iaitu sikap positif guru sangat diperlukan terhadap perubahan pada fasa permulaan bagi memenuhi pelaksanaan perubahan dari segi pendidikan. Hal ini menunjukkan bahawa tanggapan dan sikap guru merupakan faktor penting bagi mempengaruhi kesediaan guru untuk menerima dan menlaksanakan perubahan dalam skop pembelajaran guru. Guru juga mampu menjalankan pembelajaran berteraskan pendidikan STEM yang digariskan dengan sebaik mungkin. Seterusnya, dapatan kajian bagi sikap ini juga selari dengan kajian yang dijalankan oleh Shamsuddin (2021) menunjukkan sikap guru di persisir pantai terhadap pendidikan STEM berada pada tahap tinggi dan menunjukkan sikap yang positif dengan nilai min 3.91. Dapatan ini adalah selari dengan Nur Fatahiyah dan Siti Nur Diyana (2020) dan Nor Azlina (2015) berpendapat bahawa guru yang mempunyai sikap positif dan akan melaksanakan pendidikan STEM meskipun kelengkapan dan bahan mengajar di sekolah terhad. b.Apakah tahap pengetahuan pedagogi guru Sains dalam pendidikan STEM Tahap pengetahuan pedagogi terbahagi kepada empat konstruk iaitu Pembelajaran berasaskan Projek (PBP),Pembelajaran berasaskan Masalah (PBM),Pembelajaran berasaskan Inkuiri (PBI) dan Pembelajaran berasaskan Reka bentuk (PBR). Jadual 7 menunjukkan dapatan deskriptif pengetahuan pedagogi bagi item-item setiap konstruk. Seterusnya, Rajah 2 menunjukkan carta bar bagi peratusan pengetahuan pedagogi dalam PBP. JADUAL 7.Kekerapan dan Peratus Pengetahuan Pedagogi Guru Sains bagi empat konstruk. Bil Item STS (%) TS (%) KS (%) S (%) SS (%) Pembelajaran Berasaskan Projek (PBP) 1 Saya bersedia memberi projek mendorong pelajar menggunakan komputer untuk menyiapkan tugasan mereka. 2.7 (2) 4.0 (3) 22.7 (17) 66.7 (50) 4.0 (3) 2 Saya mampu mendorong pelajar bahawa tugasan berkumpulan sesuatu yang tidak membosankan. 0 (0) 2.7 (2) 21.3 (16) 70.7 (53) 5.3 (4) 3 Saya berasa sangat mahir dalam memberi tugasan kepada pelajar dengan menggunakan kemudahan ICT. 2.7 (2) 5.3 (4) 52.0 (39) 34.7 (26) 5.3 (4) 4 Saya bersedia memberikan tugasan melibatkan aktiviti hands-on kepada pelajar. 0 (0) 2.7 (2) 14.7 (11) 76.0 (57) 6.7 (5) 5 Saya menyediakan tugasan yang merangsang kemahiran komunikasi pelajar. 0 (0) 1.3 (1) 13.3 (10) 81.3 (61) 4.0 (3) Pembelajaran Berasaskan Masalah (PBM) 6 Saya mampu merangsang perasaan ingin tahu pelajar mengenai suatu tugasan yang diberikan. 0 (0) 2.7 (2) 24.0 (18) 72.0 (54) 1.3 (1) 7 Saya mempunyai pengetahuan yang tinggi mengenai pembelajaran berasaskan masalah. 2.7 (2) 6.7 (5) 49.3 (37) 40.0 (30) 1.3 (1) PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 156

8 Saya mendorong pelajar agar berminat dalam membuat keputusan sendiri dalam menyelesaikan masalah sebenar. 0 (0) 4.0 (3) 17.3 (13) 76.0 (57) 2.7 (2) 9 Saya mampu membimbing pelajar untuk menyiapkan kerja kursus dengan baik. 0 (0) 4.0 (3) 17.3 (13) 76.0 (57) 2.7 (2) 10 Saya bersedia memberikan tugasan yang mendorong pelajar dapat berfikir secara kritis dengan mengolah pengetahuan sedia ada. 0 (0) 2.7 (2) 22.7 (17) 72.0 (54) 2.7 (2) Pembelajaran Berasaskan Inkuiri (PBI) 11 Saya sering merangsang pelajar saya untuk menjalankan eksperimen kendiri. 0 (0) 2.7 (2) 25.3 (19) 72.0 (54) 0 (0) 12 Saya sangat mahir dalam tugasan menyelesaikan masalah untuk diberikan kepada pelajar. 2.7 (2) 1.3 (1) 50.7 (38) 42.7 (32) 2.7 (0) 13 Saya merupakan fasilitator sepanjang pelajar menyiapkan tugasan yang diberikan. 2.7 (2) 1.3 (1) 14.7 (11) 78.7 (59) 0 (0) 14 Saya menerapkan pendekatan model 5E dalam PdP pelajar. 2.7 (2) 5.3 (4) 34.7 (26) 57.3 (43) 0 (0) 15 Saya melatih pelajar untuk aktif dalam PdP yang dijalankan. 1.3 (1) 1.3 (1) 6.7 (5) 84.0 (63) 6.7 (5) Pembelajaran Berasaskan Reka Bentuk (PBR) 16 Saya banyak merujuk panduan mengenai pembelajaran berasaskan reka bentuk. 4.0 (3) 13.3 (10) 48.0 (36) 33.3 (25) 1.3 (1) 17 Saya amat berkemahiran dalam bidang reka bentuk. 9.3 (7) 13.3 (10) 62.7 (47) 14.7 (11) 0 (0) 18 Saya mengikuti banyak kursus pembangunan profesionalisme mengenai pembelajaran berasaskan reka bentuk. 12.0 (9) 18.7 (14) 54.7 (41) 14.7 (11) 0 (0) 19 Saya menerapkan kepada pelajar bahawa Pembelajaran berasaskan reka bentuk sangat bersesuaian walaupun sistem pembelajaran di sekolah berteraskan peperiksaan. 8.0 (6) 9.3 (7) 46.7 (35) 36.0 (27) 0 (0) 20 Saya berpengetahuan tinggi dalam mengimplementasikan pembelajaran berasaskan reka bentuk kepada pelajar. 10.7 (8) 14.7 (11) 60.0 (45) 14.7 (11) 0 (0) Jadual 8 menunjukkan skor min,sisihan piawai dan interpretasi bagi setiap aspek pengetahuan pedagogi guru Sains dalam pelaksanaan pendidikan STEM yang telah dijalankan terhadap 75 orang guru Sains di sekolah menengah yang terlibat sekitar Kuala Kangsar,Perak. JADUAL 8. Skor Min,Sisihan Piawai dan Interpretasi Pengetahuan Pedagogi. Aspek-aspek Pengetahuan Pedagogi N Min Sisihan piawai Interpretasi Pembelajaran berasaskan Projek (PBP) 75 3.707 0.520 Sederhana Tinggi Pembelajaran berasaskan Masalah (PBM) 75 3.656 0.501 Sederhana Tinggi Pembelajaran berasaskan Inkuiri (PBI) 75 3.664 0.493 Sederhana Tinggi Pembelajaran berasaskan Reka Bentuk 75 2.917 0.727 Sederhana Rendah PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 157

i)Pembelajaran berasaskan Projek (PBP) RAJAH 2. Carta bar peratusan Pengetahuan guru Sains dalam PBP. Bahagian D terbahagi kepada empat bahagian konstruk utama dan setiap konstruk mempunyai 5 item. Justeru,jumlah keseluruhan item bagi pengetahuan pedagogi guru Sains dalam pendidikan STEM adalah sebanyak 20 item. Berdasarkan Jadual 7 dan Rajah 2, hasil dapatan kajian mendapati bahawa majoriti responden mempunyai respon setuju (S) dalam semua item PBP iaitu mempunyai nilai peratus yang melebihi 50 peratus melainkan item 3 “Saya berasa sangat mahir dalam memberi tugasan kepada pelajar dengan menggunakan kemudahan ICT” yang menunjukkan peratus yang kurang daripada 50 peratus (26 orang,34.7%). Namun,terdapat juga guru Sains yang respon sangat tidak setuju (STS) terhadap item PBP iaitu item 1 “Saya bersedia memberi projek mendorong pelajar menggunakan komputer untuk menyiapkan tugasan mereka” dan 3 iaitu (2 orang,2.7%). Hal ini menunjukkan bahawa semua guru kebanyakan mempunyai pengetahuan yang sederhana tinggi dalam PBP di sekolah. Berdasarkan analisis yang diperoleh melalui SPSS dalam Jadual 8, nilai min bagi pengetahuan guru Sains dalam PBP adalah 3.707 dan berada dalam julat skor min 3.01 hingga 4.00. Maka, tahap pengetahuan guru adalah berada dalam tahap sederhana tinggi. Dapatan kajian ini disokong dengan kajian yang dijalankan oleh Norliza (2012) yang menunjukkan tahap pengetahuan guru dalam PBP adalah tinggi dengan skor min 3.88. Namun, terdapat juga guru yang memberi respon setuju (S) pada item yang ketiga iaitu iaitu seramai 26 orang guru sahaja yang bersetuju dengan item ini. Hal ini menunjukkan bahawa kebanyakan guru masih kurang berpengetahuan dalam menggunakan kemudahan ICT untuk diterapkan kepada pelajar sebagai tugasan dalam pembelajaran STEM ini. Hal ini berkaitan juga dengan kekurangan persediaan guru dalam menjana penggunaan alatan ICT di sekolah. Penggunaan ICT sangat penting dalam pendidikan STEM seperti yang disokong dalam kajian Gomathi 2003 yang berpendapat bahwa kemudahan ICT yang baik dan internet yang stabil menggalakkan pelajar dalam PdP STEM. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 158

ii)Pembelajaran berasaskan Masalah (PBM) RAJAH 3.Carta Bar Peratusan Pengetahuan Guru Sains dalam PBM. Seterusnya,bagi konstruk kedua iaitu Pembelajaran berasaskan Masalah (PBM) pula,hasil dapatan kajian dapat merumuskan bahawa majoriti responden yang terlibat menunjukkan respon setuju (S) dengan mencatatkan rekod melebihi 50 peratus . Namun,terdapat item kurang daripada 50 peratus respon guru Sains terhadap pengetahuan dalam PDP iaitu item yang kedua (30 orang,40.0 %). Namun,terdapat juga guru yang sangat tidak setuju (STS) terhadap item yang kedua (2 orang,2.7%). Sementara itu,bagi konstruk pengetahuan guru dalam Pembelajaran berasaskan Inkuiri pula, majoriti guru mempunyai maklum balas setuju (S) dengan melebihi 70 peratus terhadap item 1,item 3 dan item 5. Manakala, item 2 (32 orang,42.7%) dan item 4 (43 orang, 57.3%). Namun begitu, terdapat juga kebanyakan guru Sains yang mempunyai respon kurang setuju (KS) pada item yang kedua (38 orang,50.7%) iaitu melebihi 50 peratus. Tambahan pula, daripada 75 orang responden secara keseluruhan,terdapat 7 orang guru yang sangat tidak setuju (STS) dengan semua item kecuali item yang pertama. Penyelidik juga mendapati bahawa nilai min bagi pengetahuan guru Sains dalam PBM adalah 3.656 dan berada dalam julat skor min 3.01 hingga 4.00 dan menunjukkan bahawa tahap pengetahuan guru Sains dalam PBM adalah berada dalam tahap sederhana tinggi. Dapatan mendapati bahawa tahap pengetahuan guru Sains dalam Pembelajaran berasaskan masalah berada pada tahap sederhana tinggi. Dapatan juga menunjukkan bahawa majoriti guru Sains memberi respon setuju (S) pada semua item dengan menyumbang peratus yang tinggi iaitu melebihi 70 peratus. Namun,hanya item 2 iaitu Saya mempunyai pengetahuan yang tinggi mengenai pembelajaran berasaskan masalah yang mempunyai respon yang kurang daripada 50 peratus. Hal ini menunjukkan bahawa masih terdapat kebanyakan guru yang tidak mempunyai pengetahuan yang tinggi dalam PBM itu sendiri. Namun,majoriti guru Sains di sekitar daerah Kuala Kangsar mempunyai pengetahuan yang tinggi dalam PBM. Dapatan ini PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 159

selari dengan kajian yang dijalankan oleh Nor Amalina dan Zanaton (2018) yang mendapati bahawa min keseluruhan bagi tahap pengetahuan guru terhadap PBM menunjukkan pada tahap tinggi iaitu 3.55. Namun begitu, guru hanya mempunyai pengetahuan mengenai kaedah dan cara melaksanakannya secara umum sahaja dan tahap pengetahuan masih perlu dipertingkat dan mengaplikasi dalam pengajaran dengan lebih baik (Nor Amalina dan Zanaton 2018). Walaubagaimanapun, dapatan ini adalah bercanggah dengan hasil kajian Jamilah dan Zamri (2016) yang menunjukkan pengetahuan guru berada pada tahap rendah. Tambahan pula, PBM ini sangat penting kerana pelajar dapat menggunakan pengetahuan sedia ada dan memperoleh pembelajaran baharu dengan berfikir lebih meluas dan terbuka dalam menyelesaikan suatu masalah (Noorani Ahmad 2008). Kenyataan ini disetujui dan disokong dengan kenyataan Omar Zakaria (2014) yang menjelaskan bahawa berdasarkan pengalaman yang lepas dan pengetahuan yang sedia ada dapat mempertingkatkan pemahaman dan pengetahuan mereka. Selain itu,majoriti guru juga setuju dengan item “Saya mampu merangsang perasaan ingin tahu pelajar mengenai suatu tugasan yang diberikan”. Hal ini menunjukkan bahawa guru sangat mengambil berat mengenai kebolehan pelajar dalam menyiapkan tugasan dengan mendorong sifat ingin tahu pelajar terhadap pembelajaran baharu yang menepati pembelajaran abad ke-21 ini. Ganesan et al. (2020) menjelaskan bahawa kaedah inkuiri dapat mencuba menanam rasa ingin tahu dan mendorong pelajar mempersoal kesahihan maklumat yang diterima. iii) Pembelajaran berasaskan Inkuiri (PBI) RAJAH 4. Carta Bar Peratusan Pengetahuan Guru Sains dalam PBI. Sementara itu,bagi konstruk pengetahuan guru dalam PBI pula, majoriti guru mempunyai maklum balas setuju (S) dengan melebihi 70 peratus terhadap item 1 “Saya sering merangsang pelajar saya untuk menjalankan eksperimen kendiri”, item 3 “Saya merupakan fasilitator sepanjang pelajar menyiapkan tugasan yang diberikan” dan item 5 “Saya melatih pelajar untuk aktif dalam PdP yang dijalankan”. Manakala, item 2 (32 orang,42.7%) dan item 4 (43 orang, 57.3%). Namun begitu, terdapat juga kebanyakan guru Sains yang mempunyai respon PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 160

kurang setuju (KS) pada item yang kedua (38 orang,50.7%) iaitu melebihi 50 peratus. Tambahan pula, daripada 75 orang responden secara keseluruhan,terdapat 7 orang guru yang sangat tidak setuju (STS) dengan semua item kecuali item yang pertama. Seterusnya, nilai min bagi pengetahuan guru Sains dalam PBI adalah 3.664 dan berada dalam julat skor min 3.01 hingga 4.00 dan menunjukkan bahawa tahap pengetahuan guru Sains dalam PBI adalah berada dalam tahap sederhana tinggi. Hal ini selari dengan kajian yang telah dijalankan oleh Fatahiyah dan Diyana 2020 yang mendapati bahawa pendidikan berasaskan inkuiri mempunyai skor min pengetahuan yang paling tinggi. Pembelajaran inkuiri mendorong murid meneroka pengetahuan sedia ada dan membina pengetahuan dan kefahaman sendiri kerana guru mampu menjadi fasilitator dalam membimbing murid menjalankan eksperimen dan berfikir di luar kotak. O’Neill et al. (2012) juga bersetuju bahawa guru sesuai menjadi fasilitator dalam membimbing pelajar supaya pendidikan STEM dapat mendedahkan mereka dalam menghasilkan pengetahuan yang baru. Tambahan pula, bahan pengajaran yang digunakan mestilah berdasarkan pengalaman dan pengetahuan sedia ada pelajar (Faridah et al.2015). Selain itu,pendekatan PBI melibatkan proses inkuiri,konstruk pengetahuan sedia ada,motivasi dan juga pemikiran kritis (Prayogi et al. 2018). iv) Pembelajaran berasaskan Reka bentuk (PBR) RAJAH 5. Carta Bar Peratusan Pengetahuan Guru Sains dalam PBR. Akhir sekali,bagi konstruk Pembelajaran berasaskan Reka bentuk, skala setuju (S) menunjukkan peratus yang kurang daripada 50 peratus dan majoriti guru menunjukkan respon kurang setuju (KS) dengan mencatatkan respon melebihi 35 % bagi setiap item dan sebanyak 33 orang guru yang sangat tidak setuju (STS) di mana item 1(3 orang,4.0%),item 2 (7 orang,9.3%),item 3(9 orang ,12.0%),item 4 (6 orang,8.0%) dan item 5(8 orang,10.,7%). Justeru, nilai min bagi pengetahuan guru Sains dalam PBR adalah 2.917 dan berada dalam julat skor min 2.01 hingga 3.00 dan menunjukkan bahawa tahap pengetahuan guru Sains dalam PBI adalah berada dalam tahap sederhana rendah. Dapatan ini bersesuaian dengan kajian Cathrine dan Sabariah yang berpendapat pengetahuan guru dalam reka bentuk adalah rendah. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 161

Kebanyakan guru tidak memahami kandungan mata pelajaran yang diterapkan. Hal ini disokong oleh Elizabeth dan Plessis (2019) bersetuju bahawa guru bukan pengkhususan akan mempunyai kekangan memahami kandungan kurikulum subjek yang diajar. Guru kebanyakan mengamalkan pembelajaran tradisional dan kurang menerima pembelajaran reka bentuk disebabkan faktor kekangan masa dan kurang minat yang diterima daripada pelajar. Secara keseluruhannya, setiap konstruk pengetahuan pedagogi guru menunjukkan bahawa tahap pengetahuan guru Sains dalam PBP, PBM dan PBI adalah berada pada tahap sederhana tinggi manakala PBR sahaja yang berada pada tahap sederhana rendah. c.Adakah terdapat perbezaan sikap terhadap pelaksanaan STEM bagi guru Sains yang mengikut latihan perkhidmatan STEM dan tidak mengikuti Latihan perkhidmatan STEM Persoalan ketiga adalah mengenalpasti sama ada terdapat perbezaan sikap terhadap pelaksanaan STEM bagi guru Sains yang mengikut latihan perkhidmatan STEM dan tidak mengikuti Latihan perkhidmatan STEM.Hipotesis Nul (H0) menyatakan bahawa tidak terdapat perbezaan sikap terhadap pelaksanaan STEM bagi guru Sains yang mengikuti latihan perkhidmatan STEM dan tidak mengikuti latihan perkhidmatan STEM. Justeru, bagi menguji H0 ini, ujian-t dua sampel tidak bersandar telah digunakan sebagai analisis inferensi bagi menentukan sama ada terdapat perbezaan atau tidak antara pemboleh ubah bebas (latihan perkhidmatan STEM) dengan pembolehubah bersandar (sikap guru) terhadap pelaksanaan pendidikan STEM. Sebelum menjalankan analisis ujian-t sampel tidak bersandar, beberapa andaian ujiant tidak bersandar perlu diteliti dan dipenuhi oleh penyelidik bagi memastikan data bertabur secara normal atau linear,mempunyai varian yang homogen,skor atau pemerhatian adalah bebas dan skala pengukuran data bersifat sela atau nisbah. Dalam kajian yang dijalankan ini,penyelidik menguji ujian normaliti dengan menggunakan ujian Kolmogorov-Smirnov bagi sampel yang agak besar iaitu melebihi 30 orang (N = 75) dan perbandingan antara Skewness dan Kurtosis. Hasil ujian normaliti bagi aspek sikap adalah seperti Jadual 9. JADUAL 9. Kolmogorov-Smirnov Min Sikap. Kolmogorov-Smirnov Sikap Statistik df Sig. 0.324 75 0.000 Bagi menguji nilai kenormalan suatu data adalah perlu memenuhi syarat di mana nilai signifikan ujian Kolmogorov-Smirnov perlu melebihi 0.05. Berdasarkan Jadual 9, penyelidik mendapati bahawa data bertabur secara tidak normal kerana menunjukkan nilai signifikan adalah kurang daripada 0.05 (p = 0.000). Nilai signifikan ini menunjukkan bahawa data tidak bertabur secara normal. Walaupun nilai signifikan bagi ujian ini kurang dari 0.05, namun dari segi perbandingan antara nilai Skewness iaitu -0.238 dan Kurtosis iaitu 2.033 masih berada dalam julat yang bersifat taburan data normal. Data akan menunjukkan sifat taburan normal apabila berada dalam julat Skewness antara -2 hingga +2 (Hair et al.2010) manakala menurut Byrne (2010), data bertabur secara normal sekiranya nilai Kurtosis suatu data berada dalam PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 162

julat -1 hingga +7. Justeru,hal ini menunjukkan bahawa data bertabur secara normal dan ujiant dua sampel tidak bersandar boleh dilaksanakan bagi menjawab persoalan kajian ini. UjianLevene dijalankan bagi menentukan nilai varian homogen atau sebaliknya. Berdasarkan analisis yang dijalankan oleh penyelidik, didapati bahawa keputusan Levene’s Test adalah seperti berikut: JADUAL 10. Statistik Sikap guru dengan penglibatan latihan STEM. Penglibatan latihan STEM Min Sisihan Piawai N Min Sikap Ya 4.171 0.436 20 Tidak 3.860 0.432 55 JADUAL 11. Ujian-t sampel tidak bersandar bagi Sikap guru Sains. Ujian-Levene Min Sikap Equal Variances Assumed Sig. t df Sig.(2-tailed) 0.712 2.758 73 0.007 Andaian bagi suatu varian itu homogen adalah apabila nilai signifikan yang diperoleh semasa analisis adalah melebihi nilai signifikan, p > 0.05. Berdasarkan analisis yang dijalankan,kajian mendapati bahawa nilai signifikan bagi ujian-Levene adalah 0.712 (p > 0.05) dan ini menunjukkan bahawa varian adalah homogen. Ujian-t sampel tidak bersandar digunakan bagi mengenalpasti sama ada terdapat perbezaan antara sikap guru Sains yang mengikuti latihan perkhidmatan STEM dan yang tidak mengikuti latihan perkhidmatan STEM. Berdasarkan kajian, nilai signifikan yang diperoleh adalah 0.007 (p < 0.05) dan ini menunjukkan bahawa Hipotesis nol (H0) ditolak. Kajian mendapati bahawa terdapat perbezaan yang signifikan secara statistik antara sikap guru Sains dalam pendidikan STEM dengan penglibatan guru Sains dalam latihan perkhidmatan STEM dengan t (73) = 2.758; p < 0.05.[95 % Confidence Interval of the differents antara 0.086 hingga 0.537]. Kajian juga mendapati bahawa min (4.171) bagi guru yang mengikuti latihan perkhidmatan STEM adalah lebih tinggi berbanding min (3.860) guru yang tidak mengikuti latihan perkhidmatan STEM. JADUAL 12. Julat saiz perbezaan mengikut nilai r squared (r2 ). r squared (r2 ) Saiz Nilai r2 Tahap Kecil 0.01 Rendah Sederhana 0.09 Sederhana Besar 0.25 Tinggi Berdasarkan nilai yang diperoleh r2 = 0.09 dan berada pada julat perbezaan yang sederhana. Oleh yang demikian itu, kajian mendapati bahawa terdapat perbezaan yang sederhana antara sikap guru Sains dalam pendidikan STEM dengan penglibatan guru Sains dalam latihan perkhidmatan STEM. Hal ini menunjukkan bahawa perbezaan yang ditunjukkan hanya sedikit kerana kebanyakan responden hanya melibatkan diri dalam satu slot dan PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 163

kebanyakan responden tidak pernah menyertai sebarang latihan perkhidmatan STEM sama ada secara formal dan tidak formal. Latihan perkhidmatan STEM amat penting bagi melahirkan guru yang lebih bersedia dan kreatif dalam mempelbagaikan bahan mengajar dan teknik pengajaran yang luar daripada kebiasaan guru. Hal ini disokong dengan kenyataan Shashipriya (2014) yang berpendapat bahawa guru perlu memiliki suatu pengetahuan yang baru dan memberi kaedah pengajaran yang luar biasa kepada pelajar. Hal ini akan mempengaruhi cara interaksi dan komunikasi antara guru dengan cara yang baru (Ahmad Firdaus Mohd Noor, Kamarul Azmi Jasmi, Khairunnisa A Shukor, 2016). Sekiranya guru kurang pendedahan mengenai STEM disebabkan kurang latihan STEM yang dianjurkan,ia juga menjadi punca sikap guru yang kurang positif mengenai pendidikan STEM. Berdasarkan analisis yang dijalankan,nilai min bagi sikap guru yang mengikuti latihan STEM (min = 4.171) adalah lebih tinggi berbanding dengan sikap guru yang tidak mengikuti latihan STEM (min = 3.860). Hal ini menunjukkan bahawa guru yang mengikuti latihan STEM mempunyai sikap yang lebih positif berbanding dengan guru yang tidak mengikuti latihan STEM walaupun latihan yang diikuti tidak sekerap yang diharapkan. Daripada 75 orang responden secara keseluruhan,hanya 20 orang sahaja guru Sains yang pernah mengikuti atau melibatkan diri dalam latihan STEM dan 55 orang guru yang tidak pernah menyertai latihan STEM. Hal ini disebabkan majoriti guru yang terlibat adalah guru yang telah lama berkhidmat yang mempunyai pengalaman mengajar lebih daripada 11 tahun dan tidak terdedah dengan pengkhususan dalam bidang STEM. Justeru,guru lebih selesa mengajar dalam teknik tradisional dan konvensional. Kebanyakan guru lebih selesa menggunakan pendekatan konvensional dan tradisi (Nurulhuda, 2014). Latihan perlu dipertingkat bagi memastikan pengajaran guru lebih berkesan (Gitomer dan Zisk,2015). d.Adakah terdapat perbezaan pengetahuan pedagogi terhadap pelaksanaan STEM bagi guru Sains yang mengikut latihan perkhidmatan STEM dan tidak mengikuti Latihan perkhidmatan STEM JADUAL 13. Kolmogorov-Smirnov bagi aspek pengetahuan pedagogi. Kolmogorov-Smirnov Statistik df Sig. Pembelajaran berasaskan Projek (PBP) 0.324 75 0.000 Pembelajaran berasaskan Masalah (PBM) 0.193 75 0.000 Pembelajaran berasaskan Inkuiri (PBI) 0.209 75 0.000 Pembelajaran berasaskan Reka Bentuk 0.202 75 0.000 Berdasarkan Jadual 13, nilai signifikan bagi ujian Kolmogorov-Smirnov bagi semua konstruk pengetahuan pedagogi mempunyai nilai yang kurang daripada 0.05 (p = 0.000). Hal ini menunjukkan bahawa data bertabur secara tidak normal. Namun begitu, pengkaji menilai perbandingan nilai Skewness dan Kurtosis pula yang di analisis dalam Jadual 14. JADUAL 14. Nilai Skewness dan Kurtosis Aspek Pengetahuan Pedagogi. Konstruk Skewness Kurtosis Pembelajaran berasaskan Projek (PBP) -1.012 2.617 PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 164

Pembelajaran berasaskan Masalah (PBM) -1.290 3.228 Pembelajaran berasaskan Inkuiri (PBI) -1.897 5.452 Pembelajaran berasaskan Reka Bentuk -0.830 0.542 Berdasarkan Jadual 14, nilai perbandingan bagi PBP mempunyai nilai Skewness (- 1.012) dan Kurtosis (2.617), PBM mempunyai nilai Skewness (-1.290) dan Kurtosis (3.228), PBI mempunyai nilai Skewness (-1.897) dan Kurtosis (5.452) dan akhir sekali nilai Skewness (-0.830) dan Kurtosis (0.542) bagi PBR. Kesemua empat konstruk bagi pengetahuan pedagogi guru Sains dalam pendidikan STEM adalah menepati nilai julat yang berada dalam nilai Skewness (-2 hingga +2) dan Kurtosis (-7 hingga +7) yang ditetapkan. Justeru, kesemua data bertabur secara normal dan ujian parametrik iaitu ujian-t dua sampel tidak bersandar boleh dilaksanakan bagi menganalisis data yang diperoleh sepanjang kajian lapangan dilakukan oleh pengkaji. JADUAL 15. Statistik Pengetahuan pedagogi guru Sains dengan penglibatan latihan STEM. Konstruk Penglibatan Min Sisihan Piawai N Pembelajaran berasaskan Projek Ya 3.200 0.481 20 Tidak 2.814 0.776 55 Pembelajaran berasaskan Masalah Ya 3.880 0.402 20 Tidak 3.585 0.503 55 Pembelajaran berasaskan Inkuiri Ya 3.85 0.330 20 Tidak 3.585 0.536 55 Pembelajaran berasaskan Reka Bentuk (PBR) Ya 3.20 0.481 20 Tidak 2.815 0.776 55 JADUAL 16. Ujian-Levene Konstruk Pengetahuan Pedagogi Guru Sains. Ujian-Levene Konstruk Homogen (/) Sig. t df Sig.(2- tailed) Pembelajaran berasaskan Projek (PBP) / 0.375 2.418 73 0.018 Pembelajaran berasaskan Masalah (PBM) / 0.218 2.356 73 0.021 Pembelajaran berasaskan Inkuiri (PBI) / 0.143 2.065 73 0.043 Pembelajaran berasaskan Reka Bentuk (PBR) x 0.031 2.568 54.73 0.013 JADUAL 17. Nilai r-squared bagi konstruk pengetahuan pedagogi dan Tahap perbezaan. Konstruk Nilai r-squared (r2 ) Tahap Pembelajaran berasaskan Projek (PBP) 0.074 Rendah Pembelajaran berasaskan Masalah (PBM) 0.071 Rendah Pembelajaran berasaskan Inkuiri (PBI) 0.055 Rendah Pembelajaran berasaskan Reka Bentuk 0.108 Sederhana Jadual 16 menunjukkan bahawa semua konstruk pengetahuan pedagogi mempunyai varians yang homogen (p > 0.05) kecuali konstruk PBR yang menunjukkan varian tidak homogen (p < 0.05). Jadual 17 adalah julat nilai r2 bagi menentukan tahap perbezaan setiap pembolehubah. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 165

i)Pembelajaran berasaskan Projek (PBP) Persoalan ini adalah untuk mengenalpasti tahap perbezaan bagi pengetahuan pedagogi bagi Pembelajaran berasaskan Projek (PBP) guru Sains berdasarkan penglibatan latihan STEM. Andaian ujian-Levene menunjukkan bahawa konstruk pengetahuan pedagogi iaitu PBP menunjukkan nilai signifikan 0.375. Maka, ia menunjukkan nilai varians adalah homogen (p > 0.05). Berdasarkan analisis yang dijalankan iaitu ujian-t dua sampel tidak bersandar, nilai signifikan yang diperoleh adalah 0.018 (p < 0.05) dan ini menunjukkan bahawa Hipotesis Nol ditolak. Kajian mendapati bahawa terdapat perbezaan yang signifikan secara statistik antara pengetahuan pedagogi guru Sains dalam melaksanakan PBP dengan penglibatan latihan perkhidmatan STEM dengan t (73) = 2.418; p <0.05 (p = 0.018). Kajian juga mendapati bahawa nilai min (3.200) bagi guru yang mengikuti latihan perkhidmatan STEM adalah lebih tinggi berbanding min (2.814) guru yang tidak mengikuti latihan perkhidmatan STEM. Berdasarkan Jadual 17, dapatan mendapati bahawa terdapat perbezaan yang rendah yang signifikan secara statistik antara pengetahuan pedagogi PBP guru Sains yang mengikuti latihan perkhidmatan STEM dengan guru Sains yang tidak mengikuti latihan perkhidmatan STEM. Hal ini menunjukkan bahawa perbezaan yang ditunjukkan hanya sedikit kerana kebanyakan responden hanya melibatkan diri dalam satu slot dan kebanyakan responden tidak pernah menyertai sebarang latihan perkhidmatan STEM sama ada secara formal dan tidak formal. Naquiah (2018) berpendapat bahawa pengetahuan pedagogi bermaksud guru itu sendiri perlu mempunyai pelbagai pengetahuan berkaitan pedagogi mengajar. Majoriti guru yang mengikuti STEM akan lebih bersedia dan tahap pengetahuan pedagogi dalam PBP adalah lebih tinggi namun tidak menunjukkan tahap yang tinggi berbanding dengan guru yang tidak mengikuti latihan STEM. Tambahan pula,majoriti guru sangat setuju dengan item Saya menyediakan tugasan yang merangsang kemahiran komunikasi pelajar iaitu lebih daripada 80% guru yang bersetuju. Hal ini menunjukkan bahawa guru telah berusaha dalam meningkatkan komunikasi pelajar dalam menjalankan PBP di dalam bilik darjah. Justeru, sangat penting bagi semua guru dalam memantapkan lagi penglibatan mereka dalam latihan perkhidmatan STEM kerana ia dapat meningkatkan pengetahuan dan kesederan mereka dalam bidang ini. Seterusnya, penglibatan guru dalam perkembangan profesional akan mempengaruhi sikap guru dalam melaksanakan pembelajaran dalam STEM (Rukoyah ,2020). ii)Pembelajaran berasaskan Masalah (PBM) Seterusnya, persoalan seterusnya adalah mengenalpasti tahap perbezaan bagi pengetahuan pedagogi bagi Pembelajaran berasaskan Masalah (PBM) guru Sains berdasarkan penglibatan latihan STEM. Andaian ujian-Levene menunjukkan bahawa konstruk pengetahuan pedagogi iaitu PBM menunjukkan nilai signifikan 0.218. Maka, ia menunjukkan nilai varians adalah homogen (p > 0.05). Berdasarkan analisis yang dijalankan melalui ujian-t,nilai signifikan yang diperoleh oleh pengkaji adalah 0.021 (p < 0.05) dan ini mendapati bahawa hipotesis nol juga ditolak. Justeru,kajian mendapati bahawa terdapat perbezaan yang signifikan secara statistik antara pengetahuan pedagogi guru Sains dalam melaksanakan PBM dengan penglibatan latihan perkhidmatan STEM dengan t (73) = 2.356 ; p < 0.05 (p = 0.021). Kajian juga mendapati PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 166

bahawa nilai min (3.880) bagi guru yang mengikuti latihan perkhidmatan STEM adalah lebih tinggi berbanding min (3.585) guru yang tidak mengikuti latihan perkhidmatan STEM. Berdasarkan Jadual 17, hasil kajian mendapati bahawa terdapat perbezaan yang rendah yang signifikan secara statistik antara pengetahuan pedagogi PBM guru Sains yang mengikuti latihan perkhidmatan STEM dengan guru Sains yang tidak mengikuti latihan perkhidmatan STEM. Hal ini menunjukkan bahawa perbezaan yang ditunjukkan hanya sedikit kerana kebanyakan responden hanya melibatkan diri dalam satu slot dan kebanyakan responden tidak pernah menyertai sebarang latihan perkhidmatan STEM sama ada secara formal dan tidak formal. Majoriti guru tidak mempunyai pengetahuan yang rendah dalam melaksanakan PBM di sekolah. Justeru, sama ada guru mengikuti latihan STEM ataupun tidak,perbezaan hanya sedikit sahaja dan tidak menunjukkan perbezaan yang ketara. Pengetahuan yang khusus dalam PBM juga penting dalam merancang dan melaksanakan PdP secara efektif (Guerriero, 2017) dan kursus profesionalisme berkaitan STEM perlu dipertingkatkan bagi mendorong guru lebih yakin dalam melaksanakan pembelajaran berasaskan STEM di sekolah (Shamsuddin,2021). Menurut Alizah dan Zamri (2015) menyarankan bahawa guru yang masih mempunyai pengetahuan yang rendah mengenai PBM perlu mengikuti latihan mahupun kursus jangka pendek berkaitan dengan PBM ini. iii) Pembelajaran berasaskan Inkuiri (PBI) Bagi konstruk yang ketiga adalah melibatkan konstruk Pembelajaran berasaskan Inkuiri (PBI) bagi mengenalpasti tahap perbezaan bagi pengetahuan pedagogi bagi PBI guru Sains berdasarkan penglibatan latihan STEM. Andaian ujian-Levene menunjukkan bahawa konstruk pengetahuan pedagogi iaitu PBI menunjukkan nilai signifikan 0.143. Maka, ia menunjukkan nilai varians adalah homogen (p > 0.05). Berdasarkan analisis yang dijalankan melalui ujiant,nilai signifikan yang diperoleh oleh pengkaji adalah 0.043 (p < 0.05) dan ini mendapati bahawa Hipotesis Nol juga ditolak. Justeru,kajian mendapati bahawa terdapat perbezaan yang signifikan secara statistik antara pengetahuan pedagogi guru Sains dalam melaksanakan PBI dengan penglibatan latihan perkhidmatan STEM dengan t (73) = 2.065 ; p < 0.05 (p = 0.043). Kajian juga mendapati bahawa nilai min (3.850) bagi guru yang mengikuti latihan perkhidmatan STEM adalah lebih tinggi berbanding min (3.585) guru yang tidak mengikuti latihan perkhidmatan STEM. Merujuk kepada analisis daripada Jadual 17, dapatan mendapati bahawa terdapat perbezaan yang rendah yang signifikan secara statistik antara pengetahuan pedagogi PBM guru Sains yang mengikuti latihan perkhidmatan STEM dengan guru Sains yang tidak mengikuti latihan perkhidmatan STEM. Hal ini menunjukkan bahawa guru yang melaksanakan pendidikan STEM juga akan mengalami kesilapan dalam melaksanakan PBI dalam bilik darjah sekiranya guru kurang terlibat dalam latihan yang sepatutnya. Hakikatnya, terdapat kewujudan guru yang kurang menghasilkan kualiti dalam kerja walaupun pada tahap yang rendah (Normiati Batjo et al., 2021). Latihan dalam PBI sangat penting kerana pendidikan awal guru dan perkembangan profesionalisme guru amat dtekankan (Barasa, 2020). Sekiranya guru masih menggunakan kaedah tradisional, maka kualiti pengajaran guru masih pada tahap yang sama dan tidak menunjukkan perubahan dalam pendidikan (Khairul dan Florengel,2021). PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 167

iv) Pembelajaran berasaskan Reka bentuk (PBR) Akhir sekali adalah andaian ujian-Levene dianalisis bagi konstruk PBR menunjukkan bahawa nilai signifikan 0.031. Maka, ia menunjukkan nilai varians adalah tidak homogen (p < 0.05). Berdasarkan analisis yang dijalankan melalui ujian-t,nilai signifikan yang diperoleh oleh pengkaji adalah 0.013 (p < 0.05) dan ini mendapati bahawa Hipotesis Nol juga ditolak. Justeru,kajian mendapati bahawa terdapat perbezaan yang signifikan secara statistik antara pengetahuan pedagogi guru Sains dalam melaksanakan PBR dengan pengliba tan latihan perkhidmatan STEM dengan t (54) = 2.568; p < 0.05 (p = 0.13). Kajian juga mendapati bahawa nilai min (3.20) bagi guru yang mengikuti latihan perkhidmatan STEM adalah lebih tinggi berbanding min (2.815) guru yang tidak mengikuti latihan perkhidmatan STEM. Tahap pengetahuan pedagogi bagi PBR menunjukkan tahap yang sederhana rendah namun apabila guru mengikuti latihan perkhidmatan STEM,tahap perbezaan pengetahuan pedagogi ini menunjukkan tahap perbezaan yang sederhana. Hal ini menunjukkan bahawa guru Sains akan lebih berpengetahuan apabila menjalankan atau melibatkan diri dalam latihan STEM. Meskipun latihan tidak sekerap yang diharapkan,namun ia telah menunjukkan perbezaan walaupun sedikit. Bayangkan sekiranya latihan lebih disertai oleh guru-guru, kemungkinan besar guru akan lebih berpengetahuan dalam bidang PBR khususnya. Kursus pemantapan dan latihan berterusan berkaitan reka bentuk harus dirancang dengan sebaiknya serta memberi peluang penglibatan latihan dan kursus kepada guru (Catherine dan Sabariah, 2019). KESIMPULAN DAN IMPLIKASI Kajian lapangan ini dijalankan bertujuan untuk mengenalpasti tahap sikap dan pengetahuan pedagogi guru dalam pendidikan STEM dan perbezaannya berdasarkan penglibatan guru Sains dalam latihan STEM. Secara ringkasnya,tahap sikap guru Sains terhadap pendidikan STEM adalah berada pada tahap sederhana tinggi. Manakala,bagi tahap pengetahuan pedagogi guru Sains dalam Pembelajaran berasaskan Projek (PBP),Pembelajaran berasaskan Masalah (PBM) dan Pembelajaran berasaskan Inkuiri (PBI) berada pada tahap sederhana tinggi. Namun demikian itu,pengetahuan pedagogi guru Sains dalam Pembelajaran berasaskan Reka bentuk (PBR) pula adalah berada pada tahap sederhana rendah. Seterusnya, semua konstruk yang diuji iaitu sikap dan semua aspek dalam pengetahuan pedagogi guru Sains apabila guru melibatkan diri dalam latihan perkhidmatan STEM adalah mempunyai perbezaan. Hasil kajian menyeluruh memperlihatkan terdapat perbezaan yang sederhana sikap guru Sains dalam penglibatan latihan STEM manakala terdapat perbezaan yang rendah yang signifikan secara statistik antara pengetahuan pedagogi guru Sains dalam PBP, PBM dan PBI dengan faktor penglibatan latihan perkhidmatan STEM manakala terdapat perbezaan yang sederhana yang signifikan secara statistik antara pengetahuan pedagogi guru Sains dalam PBR dengan faktor penglibatan latihan perkhidmatan STEM. Seseorang pendidik perlu memantapkan diri mereka dalam mempertingkat kesedaran dalam bidang STEM dengan sentiasa bersikap positif dan sering berusaha dalam meningkatkan PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 168

pengetahuan pedagogi dalam semua aspek yang mendorong guru untuk menjalankan implementasi bidang STEM yang lebih kreatif,kritis dan menarik di dalam bilik darjah. Guru memerlukan modul kreativiti mencipta satu pemikiran tertinggi dalam komuniti guru (Amirul Anwar,2020). Secara amnya, guru STEM perlu memilih kaedah yang sesuai digunakan seperti kaedah latihan, perbincangan, soal jawab dan sebagainya dalam melaksanakan variasi dalam PdP (Maria,2016). Guru perlu melengkapkan diri dari segi sikap dan pengetahuan pedagogi yang lebih tinggi agar pembelajaran berkesan dapat direalisasikan dan lebih baik di masa hadapan. Guru memerlukan latihan dan kursus yang khusus berkaitan dengan setiap pengetahuan pedagogi dalam bidang pendidikan STEM. Latihan,kursus atau bengkel boleh dianjurkan oleh Bahagian Teknologi Pendidikan (BTP), Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) dan Bahagian Latihan dan Perkhidmatan, Jabatan Pelajaran Negeri dengan dibantu oleh Pusat Kegiatan Guru. Ia juga memberi gambaran awal berkenaan dengan sikap dan pengetahuan pedagogi guru Sains dalam bidang pendidikan STEM. Seterusnya, kajian ini meminta agar pihak Kementerian Pendidikan Malaysia umumnya dan sekolah-sekolah khususnya memberi perhatian yang lebih serius terhadap perkembangan kreativiti dalam kalangan guru-guru Sains di sekolah. Secara kesimpulannya, diharapkan pengkaji akan datang dapat memperluaskan kajian yang melibatkan sampel guru Sains di seluruh negara dan melibatkan pembolehubah-pembolehubah lain untuk dikaji seperti pengalaman, jantina, kelayakan akademik, status sekolah dan sebagainya serta dapat membuat penambahan persoalan kajian dan hipotesis yang lebih terperinci serta meluaskan kepada kajian kuantitatif dan kualitatif. PENGHARGAAN Syukur ke hadrat Allah S.W.T. kerana dengan rahmat,keberkatan dan kemudahan yang diberikan dengan izin-Nya mengizinkan saya menjalankan kajian dengan lancar dan saya dapat menyempurnakan penulisan laporan penyelidikan dalam tempoh yang dirancang dan ditetapkan. Setinggi-tinggi ucapan terima kasih dan penghargaan saya tujukan kepada insan yang paling banyak membantu saya dalam menyiapkan penulisan artikel saya secara menyeluruh iaitu Profesor Dr Kamisah Osman Beliau sangat banyak memberi tunjuk ajar,mengorbankan banyak masa dan tenaga dalam menyumbangkan idea, bimbingan, sokongan yang padu, katakata semangat secara berterusan sepanjang saya menyiapkan penulisan ini. Di samping itu,saya merakamkan sejuta penghargaan dan terima kasih kepada semua pensyarah Fakulti Pendidikan Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) termasuklah penyelia saya Prof Dr Lilia Halim dan pihak pentadbir universiti yang turut memberikan sokongan, khidmat nasihat,ilmu yang berterusan sehingga kajian dapat dilaksanakan dengan lancar. Selain itu, saya juga ingin mengucapkan ribuan terima kasih dan penghargaan juga kepada semua pihak yang membantu dan memberi kerjasama kepada saya dengan memberi kebenaran bagi saya melaksanakan kajian ini. Pihak yang terlibat ialah Bahagian Perancangan dan Penyelidikan Dasar Pendidikan,Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM),Jabatan PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 169

Pendidikan Negeri Perak Darul Ridzuan,Pejabat Pendidikan Daerah Kuala Kangsar,sekolahsekolah yang terlibat,guru-guru mata pelajaran Sains yang menjawab soal selidik. Akhir sekali,saya berbesar hati ingin mengucapkan jutaan terima kasih kepada suami saya,Mohammad Aniq Akmal bin Abdul Mua’in,ibu tersayang Rahmah binti Riffin dan seluruh ahli keluarga yang memberi semangat,kos,motivasi dalam perjuangan saya memikul amanah ini. Semoga Allah S.W.T. membalasnya dengan keberkatan. Sekian,terima kasih. RUJUKAN Abdul Rashid, Z. 2016. Tahap kesediaan guru dalam aspek pengetahuan dan keperluan latihan berfokuskan aplikasi KBAT. Doctoral dissertation, Universiti Tun Hussein Onn Malaysia. Adam, Amelia. 2019. Cabaran Pengintegrasian Pendidikan STEM dalam Kurikulum Malaysia. Adibah Abdul Latif dan Malathy A/P Kuberan. 2010. Kesediaan bakal guru siswazah yang mengikuti program khas pensiswazahan guru untuk mengajar mata pelajaran lukisan kejuruteraan. Satu kajian kes. Unpublished: 1-7. Altan, E. B., & Ercan, S. 2016. STEM education program for science teachers: perceptions and competencies. Journal of Turkish Science Education, 13(special), 103-117. Aslam, F., Adefila, A., & Bagiya, Y. 2018. STEM outreach activities: an approach to teachers’ professional development. Journal of Education for Teaching, 44(1), 58-70. Azita, A., & Muhammad Sukri, S. (2013). Kerangka Modul Bahasa C Menggunakan Pendekatan Model Integrasi Pembelajaran Berasaskan Masalah Dan Pendidikan berteraskan Kompetensi, (April). Basri, Mokmin. (2012). Bab 4: Kaedah Kajian. 10.13140/RG.2.1.1443.0168. Becker, K. dan Park, K. 2011. Effect of integrative approaches among science, technology, engineerings andmathematics (STEM) subjects on students’ learning: A preliminary meta-analysis. Journal of STEM Education: Innovations and Research 12(5-6): 23-37 Bernard Weiner 1992, Human Motivation: Metaphors, Theories and Research, U.S.A.: Sage Publications, Inc. Boset, S. A., dan Asmawi, A. 2020. Mediating effect of work motivation on the relationship between competency and professional performance of EFL teachers. Akademika 90(1): 23-33. Bryan, L. A., Moore, T. J., Johnson, C. C., & Roehrig, G. H. 2016. Integrated STEM education In C. C. Johnson, E.E. Peters-Burton, & T. J. Moore (Eds.), STEM road map: A framework for integrated STEM education (pp. 23-37). NY: Routledge Taylor & Francis Group. Bybee, R. W. 2013. The case for STEM education: Challenges and opportunities. NSTA press. Colley, H., Hodkinson, P., & Malcolm, J. 2003. Informality and formality in learning: A report for the Learning and Skills Research Centre. London: Learning and Skills Research Centre De Lisle, J. 2011. The benefits and challenges of mixing methods and methodologies: Lessons learnt from implementing qualitatively led mixed methods research designs in Trinidad and Tobago. Caribbean curriculum, 18, 87-120. Farihah, I., & Saidah, K. R. 2014. Pendidikan bagi Anak Jalanan (Analisis Sosiologis Anak Jalanan di Desa Sosial Kaligelis Kudus). ThufuLA: Jurnal Inovasi Pendidikan Guru Raudhatul Athfal, 2(2), 269-284. Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. 2012. How to design and evaluate research in education. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 170

Fullan, M. 2001. The new meaning of educational change (3rd ed). New York: Teachers College, Columbia University. Ganesan Shanmugavelu, Balakrishnan Parasuraman, Khairi Ariffin, Baskaran Kannan & Manimaran Vadivelu. (2020). Inquiry Method in the Teaching and Learning Process Gill, L. dan Dalgarno, B. 2008. Influence on pre-service teacher’s preparedness to use ICTs in the classroom. Annual Conference of Australasian Society for Computers in Learning in Tertiary Education (ASCILITE), Melbourne, Australia, hlm. 330-339. Gorozidis, G. &Papaioannou, A. G. (2013). Teachers’ Motivation to Participate Training and to Implement Innovations. Journal of Teaching and Teacher Education. Grossman, P., Wilson, S.M. & Shulman. L.S. 1989. Teacher of Substance: Subject Matter Knowledge for Teaching. New York: Pergamon. Haik,Y.(2003).Engineering Design Process.Pacific Grove,CA,USA Hata, N. F. M., & Mahmud, S. N. D. 2020. Kesediaan Guru Sains dan Matematik dalam Melaksanakan Pendidikan STEM dari aspek Pengetahuan, Sikap dan Pengalaman Mengajar .Akademika, 90(3). Hooser, P.V. 1998. Triangle of Success.Van Hooser Association, Ocala, Florida, USA. Hurd, P. D. 1998. Scientific literacy: New minds for a changing world. Journal of Science Education, 82(3),407–41. Hyman, Barry.1998. Fundamental of Engineering Design.New Jersey:Prentice-Hall Idris Awang. 2001. Kaedah Penyelidikan: Suatu Sorotan. Kuala Lumpur: Akademi Pengajian Islam Universiti Malaya Iskandar, M., & Fettry, S. 2008. Manfaat Kerangka Kerja Konseptual Akun Keuangan Bagi Akauntan Publik dalam Melaksanakan Pekerjaannya. Bina Ekonomi, 12(2). Johnson, E. E. Peters-Burton, dan T. J. Moore (Eds.), STEM road map: A framework for integrated STEM education (pp. 23-37). NY: Routledge Taylor dan Francis Group. Katz, D. 1960. The functional approach to the study of attitudes. Public opinion quarterly, 24(2), 63-204. Kogut, B., & Zander, U. 1992. Knowledge of the firm, combinative capabilities, and the replication of technology. Organization science, 3(3), 383-397. Kokturk, N., Yıldırım, F., Gülhan, P. Y., & Oh, Y. M. 2018. Stem cell therapy in chronic obstructive pulmonary disease. How far is it to the clinic? Americans journal of stem cells, 7(3), 56. Krejcie, R. V. dan Morgan, D. W. 1970. Determining sample size for research activities. Educational and Psychology Measurement 30: 607-610. Lin, A., Arnold, B. F., Afreen, S., Goto, R., Huda, T. M. N., Haque, R., ... & Luby, S. P. 2013. Household environmental conditions are associated with enteropathy and impaired growth in rural Bangladesh. The American journal of tropical medicine and hygiene, 89(1), 130. Ma`rof Redzuan & Haslinda Abdullah (2002), Psikologi, Malaysia: McGraw-Hill (Malaysia) Sdn. Bhd. Mashira Yahaya, Rusyati Hanafiah, Nor Sazila Zakaria, Rohana Osman, Khairul Anuar Bahrin. (2019). Amalan Pembelajaran Abad Ke-21 (Pak21) Dalam Pengajaran Dan Pemudahcaraan (Pdpc) Guru-Guru Sekolah Rendah. Jurnal IPDA, 26, 13–24 Mohamed, S., Jasmi, K. A., dan Zailaini, M. A. 2016. Akhlak guru dalam pengajaran dan pembelajaran pendidikan Islam.Akademika 86(2):34-45 Mohd Najib Abd Ghafar. 1999. Penyelidikan Pendidikan. Skudai, Johor: Jurnal Universiti Teknologi Malaysia. Mok, S. S. 2008. Psikologi Pendidikan untuk Pengajaran dan Pembelajaran, Puchong Selangor: Penerbitan Multimedia Sdn. Bhd. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 171

Nadelson, L. 2016. The Influence and Outcomes of a STEM Education Research Faculty Community of Practice. Journal of STEM Education, 17(1), Laboratory for Innovative Technology in Engineering Education (LITEE). Nguyen, Khuyen & Bien, Nguyen & Lin, Pei-Ling & Lin, Jing & Chang, Chun-Yen. 2020. Measuring Teachers’Perceptions to Sustain STEM Education Development. Sustainability. 12. 1531-1546. 10.3390/su12041531. Nur Aqilah Rozali & Noor Dayana Abd Halim. (2020). Kesan Pembelajaran Berasaskan Inkuiri dengan Integrasi Video Terhadap Pencapaian Pelajar Dalam Pembelajaran Matematik. Innovative Teaching and Learning Journal ,3(2), 42–60. Pimthong, P., & Williams, J. 2020. Preservice teachers’ understanding of STEM education. Kasetsart Journal of Social Sciences, 41(2), 289–295. Saidi, Mohd. (2019). Pendekatan Kuantitatif Shema Tariq & Woodman, J. 2013. Using mixed methods in health research. Journal of the Royal Society andMedicine, 4(6). Siraj, S., & Ibrahim, M. S. 2012. Standard kompetensi guru Malaysia. Pelan Pembangunan Pendidikan Kebangsaaan. Siti Najihah Jamal, Nor Hasniza Ibrahim, Johari Surif, Nornazira Suhairom, Abdul Halim Abdullah & Nurul Farhana Jumaat. 2017. Understanding of STEM Education among Chemistry Teachers in District of Melaka Tengah.Man in India. 97(12), 101 - 108. Song, H., & Zhou, M. 2020. STEM Teachers’ Preparation, Teaching Beliefs, and Perceived Teaching Competence: a Multigroup Structural Equation Approach. Journal of Science Education and Technology, 1-14. Sukri, N. M. 2013. Tahap Kesediaan Guru Terhadap Pelaksanaan Pembelajaran Berasaskan Kompetensi Di KolejVokasional. Jurnal Universiti Teknologi Malaysia. Sunjoung,H., Capraro, R., dan Capraro, M. M. 2015. How science, technology, engineering, and mathematics (STEM) project-based learning (PBL) affects high, middle, and low achievers differently: The impact of student factors on achievement. International Journal of Science and Mathematics Education 13(5): 1089-1113. Surif, Johari & Suhairom, Nornazira & Abdullah, Abdul & Jumaat, Nurul & Ibrahim, Nor & Jamal, Siti. 2017.Understanding of stem education among chemistry teachers in district of Melaka Tengah.Man in India. 97. 101-108 Wallace, M. J. 1991. Training foreign language teachers. Cambridge: Cambridge University Press. Wearmouth, J., Edwards, G., & Richmond, R. 2000. Teachers' professional development to support inclusive practices. Journal of in-service education, 26(1), 49-61. Yeop, Mohd Azli & Gapor, Abdul. (2013). Kesan Pendekatan Pembelajaran Berasaskan Projek Berteraskan TeknologimTerhadap Pencapaian Dan Penerimaan Pelajar. Jurnal Pendidikan Bitara UPSI. 2012. Yıldırım, Bekir & Türk, Cumhur. 2018. Opinions of middle school science and mathematics teachers on STEM education. World Journal on Educational Technology: Current Issues. 10. 10.18844/ wjetv10i2.3426. Zarina Mustafa. 2012. Teachers' encountered challenges in the adoption of task-based language teaching in Malaysian classrooms. The International Journal of Arts and Sciences, 5(3), 269–279. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 172

Tahap Pengetahuan, Sikap Dan Tingkah Laku Pelajar Sekolah Terhadap Literasi Kelautan (Knowledge, Attitude and Behaviors of Student Towards Ocean Literacy) Norishazulaikhaa Mohd Isa & Kamisah Osman* ABSTRAK Literasi lautan ialah gerakan pendidikan yang semakin meningkat di seluruh dunia yang bertujuan untuk meningkatkan dan mengkontekstualisasikan interaksi antara manusia dan lautan. Dalam beberapa tahun kebelakangan ini, perubahan iklim dan alam sekitar yang pantas telah memberi impak yang besar kepada kehidupan kita. Lautan meliputi 70 peratus permukaan Bumi dan penting dalam pengurusan iklim, promosi kehidupan, ekonomi sosial dan aktiviti rekreasi. Pelajar-pelajar ini juga sentiasa menggunakan sumber Bumi. Lebih-lebih lagi, mereka akan memainkan peranan penting dalam generasi berikutnya. Oleh itu, tujuan kajian ini adalah untuk menyiasat pengetahuan literasi lautan, sikap dan tingkah laku murid sekolah rendah. Reka bentuk kajian adalah kuantitatif dan menggunakan kaedah tinjauan dengan murid darjah lima. Kajian ini menggunakan kedua-dua persampelan rawak mudah dan persampelan rawak berstrata. Persampelan diambil di Kuala Terengganu dan Putrajaya dan melibatkan 368 pelajar. Dapatan kajian menunjukkan terdapat perbezaan antara pelajar Kuala Terengganu dan Putrajaya. Melalui kajian ini, kita boleh mendapatkan pandangan tentang pengetahuan, sikap dan tingkah laku berkaitan lautan pelajar. Kata Kunci : Literasi Kelautan; tahap pengetahuan; sikap; tingkah laku; marin ABSTRACT Ocean literacy is a rising worldwide education movement that aims to enhance and contextualise the interaction between humans and the ocean. In recent years, fast climatic and environmental changes have made significant impact on our lives. The ocean covers 70 percent of the Earth's surface and is integral to the management of climate, the promotion of life, the social economy, and recreational activities. These students are also continuously using the Earth's resources. Moreover, they will play prominent roles in the following generation. Consequently, the purpose of this study is to investigate the ocean literacy knowledge, attitudes, and behaviours of primary school pupils. The research design is quantitative and employs the survey method with fifth grade pupils. This study employed both simple random sampling and stratified random sampling. The sampling was taken in Kuala Terengganu and Putrajaya and involved 368 students. The findings indicate that there are variances between Kuala Terengganu and Putrajaya students. Through this study, we can gain insight into students' oceanrelated knowledge, attitudes, and behaviour. Key words: Ocean Literacy; knowledge; attitude; behavior; marine Norishazulaikhaa binti Mohd Isa Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor, Malaysia. [email protected] *Pengarang Penghubung: Kamisah bt. Osman* Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor, Malaysia. [email protected] PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 173

PENGENALAN 2015 adalah tahun apabila semua negara anggota Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu memberikan setem kelulusan mereka kepada Agenda 2030 untuk Pembangunan Mampan. Ia menawarkan kepada rakyat setiap negara peta jalan menuju keamanan dan kemakmuran di sini dan sekarang serta pada masa hadapan. Di tengah-tengah projek ini ialah 17 Matlamat Pembangunan Mampan (SDG), yang merupakan tarikan penting bagi setiap negara untuk bertindak, memajukan dan berkembang dalam konteks kerjasama global. Mereka menyedari bahawa mengurangkan kemiskinan dan bentuk kekurangan lain memerlukan dasar yang meningkatkan kesihatan dan pendidikan, mengurangkan ketidaksamaan, dan menggalakkan pertumbuhan ekonomi, semuanya sambil menangani perubahan iklim dan berusaha untuk melindungi laut dan hutan kita. Bahagian Matlamat Pembangunan Lestari (DSDG), Jabatan Hal Ehwal Ekonomi dan Sosial Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (UNDESA) pada masa ini menyediakan bantuan substantif dan pembinaan kapasiti untuk pembangunan lestari dan isu berkaitan, termasuk udara, tenaga, iklim, lautan, perbandaran, pengangkutan, sains, dan teknologi, Laporan Pembangunan Lestari Global (GSDR), perkongsian, dan negara membangun pulau kecil. DSDG memainkan peranan penting dalam mengkaji keseluruhan pelaksanaan Agenda 2030 PBB, serta dalam usaha melobi dan komunikasi yang dikaitkan dengan SDG. Literasi Kelautan membawa maksud memahami kesan lautan terhadap manusia dan kesan kehidupan terhadap lautan. Kewarganegaraan alam sekitar atau dikenali sebagai Ocean Citizenships, lautan atau marin disokong oleh Schoedinger et al. (2005). "Ocean Citizens" menerima pakai keputusan gaya hidup manusia untuk meminimumkan kesan ke atas kesihatan lautan serta jadi penyumbang kepada penyelesaian cabaran global yang berskala besar dan nampaknya masih lagi sukar dikawal (Hawthorne dan Alabaster, 1999; Fletcher dan Potts, 2007; Ashley, et al., 2019). Lautan meliputi 70% permukaan Bumi dan mengandungi 97% airnya. Hanya 13% daripada laut dunia tidak terjejas oleh aktiviti manusia, dan 5% daripada keliaran lautan yang tinggal terkandung di bawah zon perlindungan marin (Carrington, 2018). Walaupun lautan mempunyai kepentingan yang sangat besar, pada masa ini laut mempamerkan isyarat perubahan yang sangat ketara sebagai akibat langsung daripada aktiviti manusia contohnya, kenaikan suhu, keasidan lautan, kehilangan oksigen dan kemusnahan habitat. Mendekati Decade of action, salah satu kepentingan utama sebagian besar bagi negara industri adalah sulitnya mengimplementasikan SDG di peringkat lokal. Mempercepat dan mengintensifkan tindakan untuk memberikan impak yang paling berarti bagi kehidupan individu, komuniti, dan organisasi lokal yang berkomitmen terhadap tujuan ini. Ini dapat mengarah pada mobilisasi sosial yang lebih besar untuk bertindak secara individu dan kolektif bagi mencapai tujuan bersama ini secara lokal mahupun seluruh dunia. Dalam konteks literasi kelautan, teknologi dapat membantu dalam mendorong tingkahlaku sekeliling, misalnya, dapat membantu meningkatkan pemahaman generasi muda tentang plastik dengan laut dan perubahan tingkahlaku yang mengakibatkan laut menjadi lebih teruk. Pengalaman secara virtual tidak membangkitkan rangsangan dan respons indrawi yang sama dengan pengalaman alam nyata (Truong dan Clayton 2020). Sikap orang awam dan individu terhadap biodiversiti marin memberi penerangan tentang pengetahuan sosial yang sedia ada dan memberikan gambaran tentang cara orang PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 174

menilai kepraktisan dan nilai menyeluruh persekitaran semula jadi secara umum (Jefferson et al., 2015; Hawkins et al. ., 2016). Akibatnya, adalah penting untuk memasukkan pandangan dan nilai awam ke dalam perbualan tentang teknik paling berkesan untuk pemuliharaan marin, yang secara langsung mempengaruhi manusia (Potts et al., 2016). Adalah penting untuk membuat penyelidikan tentang sikap dan pandangan orang ramai terhadap persekitaran marin dan biodiversiti marin untuk meningkatkan kesedaran, pengetahuan dan penglibatan orang ramai, serta untuk memberikan pemahaman yang lebih mendalam tentang idea yang membimbing dasar pemuliharaan (Gkargkavouzi, A., et al., 2019). Lautan diancam oleh peningkatan sejumlah tekanan, termasuk perubahan iklim (IPCC 2019), penangkapan ikan berlebihan (Rousseau et al. 2019) dan pencemaran laut disebabkan sebahagian pihak yang tidak bertanggungjawab (Vince dan Hardesty 2019). Seseorang yang celik atau tahu tentang lautan akan mempunyai pemahaman asas tentang lautan, akan dapat melakukan penyelidikan yang mendalam tentang topik berkaitan lautan serta akan dapat melaksanakan pembuatan keputusan yang termaklum dan bertanggungjawab mengenai lautan dan sumber yang disediakannya (Mogias et al. 2019). Matlamat Pembangunan Lestari (SDG) Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu untuk pembangunan antarabangsa adalah untuk "melindungi persekitaran marin dan menggalakkan penggunaan mampan sumbernya sambil melindungi dan meningkatkan kepelbagaian hidupan dalam persekitaran maritim" (Collste, D et al., 2017). . Terumbu karang menyediakan sejenis perlindungan terhadap perikanan komersial seperti ikan buntal dan spesies lain yang serupa. Jika laluan air kita tidak mempunyai struktur terumbu karang yang sihat, populasi ikan komersial akan berkurangan. Ini akan mengakibatkan kenaikan harga ikan di pasaran serta pengurangan sumber protein utama untuk negara kita (BERITA BEBAS, 2021). Menurut Korfgen et al. (2017), sistem pendidikan akan memainkan peranan penting dalam peralihan kepada masyarakat yang lebih mampan. Sekiranya terdapat peralihan ke arah pendidikan yang lebih formal dan menjauhi pendidikan tidak formal, pengetahuan maritim mungkin terjejas (Mokos, M. et al., 2020). Apabila membuat keputusan tentang cara mempraktikkan sebarang idea tentang kehidupan marin, asal usul pengetahuan pelajar tentang literasi marin memainkan impak yang signifikan (Kurtay, G., 2017). Disebabkan oleh kekangan sumber dan jumlah masa yang tersedia untuk pengajaran, pendidikan marin di sekolah hanya boleh merangkumi jumlah topik literasi kelautan yang terhad (Lin, Y.L. et al., 2020). Literasi kelautan perlu dipromosikan pada usia muda, bermula dengan tahun pertama persekolahan, dan ini perlu dilakukan dengan memasukkan ke dalam isu kurikulum yang akan meningkatkan literasi kelautan, seperti akibat perubahan iklim terhadap lautan (ALLEA, 2020). Menurut kajian Gokce dan Saryar dari 2019, pelajar perempuan mempunyai sikap yang lebih positif terhadap alam sekitar berbanding pelajar lelaki. Perbezaan ini mungkin dikaitkan dengan peranan jantina, sifat emosi dan fisiologi, tradisi, keluarga serta pengaruh persekitaran. Tahap literasi kelautan pelajar sangat dipengaruhi bukan sahaja oleh persekitaran sekolah, yang merangkumi faktor seperti lokasi sekolah, kawasan sekolah (pantai atau bukan pantai), dan saiz sekolah, tetapi juga oleh jantina pelajar, tabiat membaca, sikap terhadap lautan (Attitude Toward Ocean), dan status sosioekonomi keluarga mereka. Oleh itu, proses pembelajaran dan prestasi literasi kelautan seseorang pelajar boleh dipengaruhi oleh ciri-ciri pelajar serta elemen yang berkaitan dengan sekolah. (Tsai, L.T., 2019). Menurut penemuan Mogias et al. (2019), dalam salah satu sub-sampel Greek, pelajar yang tinggal berhampiran atau mempunyai akses PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 175

mudah kepada tetapan pendidikan tidak formal seperti akuarium dan institut penyelidikan marin nampaknya mempunyai tahap pengetahuan kandungan marin yang jauh lebih tinggi. Ini didapati dalam keupayaan pelajar untuk mengenal pasti organisma marin dengan betul, serta keupayaan mereka untuk mengenal pasti persekitaran marin dengan betul. Didapati bahawa lawatan lapangan ke akuarium dan zoo mempunyai kesan ke atas pemahaman dan sikap murid. Sehubungan dengan itu, kajian tindakan ini dijalankan untuk mengkaji atau menyiasat hubungan antara tahap pengetahuan, sikap, dan tingkah laku pelajar terhadap literasi kelautan dalam pendidikan pembangunan lestari di sekolah rendah. Objektif Kajian Objektif kajian ini dijalankan adalah untuk : 1. Mengkaji tahap pengetahuan, sikap dan tingkah laku pelajar terhadap literasi kelautan. 2. Mengenalpasti perbezaan tahap pengetahuan, sikap, dan tingkah laku pelajar terhadap literasi kelautan berdasarkan jantina dan lokasi sekolah. Persoalan Kajian Kajian ini cuba menjawab persoalan yang berikut : 1. Apakah tahap pengetahuan, sikap dan tingkah laku pelajar sekolah rendah terhadap literasi kelautan? 2. Adakah terdapat perbezaan tahap pengetahuan, sikap, dan tingkah laku pelajar terhadap literasi laut berdasarkan jantina dan lokasi sekolah? Hipotesis Kajian H01 - Tidak terdapat perbezaan tahap pengetahuan terhadap literasi kelautan berdasarkan jantina. H02 - Tidak terdapat perbezaan tahap pengetahuan terhadap literasi kelautan berdasarkan lokasi sekolah. H03 - Tidak terdapat perbezaan sikap terhadap literasi kelautan berdasarkan jantina. H04 - Tidak terdapat perbezaan sikap terhadap literasi kelautan berdasarkan lokasi sekolah. H05 - Tidak terdapat perbezaan tingkah laku terhadap literasi kelautan berdasarkan jantina. H06 - Tidak terdapat perbezaan tingkah laku terhadap literasi kelautan berdasarkan lokasi sekolah. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 176

TINJAUAN LITERATUR Matlamat 14: Memulihara Dan Menggunakan Laut Dan Sumber Marin Secara Lestari Lautan adalah penggerak di sebalik sistem global yang membolehkan kehidupan di Bumi, termasuk kehidupan manusia. Lautan akhirnya bertanggungjawab untuk membekalkan dan melindungi hujan kita, air minuman, cuaca, iklim, garis pantai, sebahagian besar makanan kita, dan oksigen yang terdapat dalam udara yang dihirup manusia. Pentadbiran yang berhemat bagi sumber-sumber global yang penting ini merupakan komponen penting masa depan yang kukuh dari segi ekologi. Walau bagaimanapun, setakat ini, laut yang berhampiran dengan pantai semakin tercemar, dan pengasidan lautan memberi kesan buruk terhadap operasi ekosistem serta kepelbagaian penduduknya. Ini memberi kesan buruk, juga pada perikanan yang bersaiz lebih kecil. Perlindungan laut kita harus terus menjadi perhatian utama (Rader, L. et al., 2021). Adalah penting untuk kesihatan manusia dan kesihatan bumi apabila biodiversiti marin dipelihara. Menurut nasihat ramai pakar, pelbagai pihak berkepentingan perlu bekerjasama di peringkat nasional dan serantau dan berkongsi pengalaman mereka untuk menangani semua kebimbangan pencemaran ini. Matlamat Pembangunan Lestari (SDG) Sasaran 14: Kehidupan di Bawah Air (UNESCO, 2022): 1. Hentikan dan kurangkan semua pencemaran marin menjelang 2025, terutamanya sampah berasaskan darat dan pencemaran nutrien. 2. Menjelang 2020, lindungi ekosistem marin dan pantai daripada kesan negatif yang besar dan pulihkannya supaya perairannya sihat dan produktif. 3. Kurangkan akibat pengasidan lautan melalui peningkatan kerjasama saintis di semua peringkat. 4. Menjelang tahun 2020, penangkapan ikan berlebihan, penangkapan ikan haram yang tidak dilaporkan atau dikawal selia dan amalan penangkapan ikan berbahaya yang lain perlu dikawal, dan pelan pengurusan berasaskan sains perlu dilaksanakan supaya populasi ikan dapat dipulihkan secepat mungkin ke tahap pengeluaran mampan maksimum. 5. Berdasarkan sains dan undang-undang negara dan antarabangsa, lindungi sekurangkurangnya 10% kawasan pantai dan marin menjelang 2020. 6. Menjelang 2020, hadkan subsidi perikanan yang membawa kepada lebihan kapasiti dan penangkapan ikan berlebihan, hapuskan subsidi yang menyumbang kepada penangkapan ikan yang tidak sah, tidak dilaporkan dan tidak terkawal, dan berhenti daripada mewujudkan subsidi baharu sedemikian, dengan menyedari bahawa negaranegara baru muncul dan kurang membangun patut diberi perhatian khusus. 7. Meningkatkan kelebihan ekonomi daripada eksploitasi lestari sumber marin untuk negara membangun, pulau kecil dan negara kurang maju menjelang 2030. 8. Untuk meningkatkan pengetahuan saintifik, bina kapasiti penyelidikan, dan memindahkan teknologi marin dengan mengikut piawaian serta garis panduan perintah oseanografi antara kerajaan untuk pemindahan teknologi marin. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 177

9. Akses untuk nelayan artisanal kepada sumber dan pasaran maritim berdasarkan undang-undang antarabangsa, seperti yang digariskan dalam Konvensyen Undangundang Laut Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu, untuk meningkatkan perlindungan marin dan penggunaan sumber marin secara lestari. Literasi Kelautan Adalah penting untuk menggalakkan literasi kelautan pada usia muda bermula pada tahun pertama sekolah dengan memasukkan tema yang mewujudkan literasi kelautan ke dalam kurikulum seperti kesan perubahan iklim terhadap lautan (Mogias et al., 2019; Stefanelli -Silva et al., 2019; ALLEA, 2020). Meningkatkan literasi kelautan merupakan isu penting untuk pemeliharaan sumber semula jadi marin (Tsai, L.-T., 2019). Tujuh prinsip Literasi Kelautan 1. Bumi mempunyai satu lautan besar dengan banyak ciri. Bagi kesihatan ekosistem marin dan untuk mengawal kadar di mana lautan menyerap dan menyimpan karbon dioksida atmosfera, keseimbangan pH adalah penting (National Marine, 2022). 2. Lautan dan kehidupan di lautan membentuk ciri-ciri bumi. Pasir dibawa oleh arus dan ombak bermusim. Aktiviti tektonik, perubahan paras laut, dan tenaga ombak mempengaruhi struktur fizikal dan bentuk daratan pantai (Portal Literasi Marin, 2020). 3. Lautan adalah pengaruh besar terhadap cuaca dan iklim. Kebanyakan hujan di darat berasal dari laut tropika (Lin Yongliang, 2020). Perubahan dalam sistem udara-laut akan mengakibatkan perubahan iklim, yang seterusnya akan mengakibatkan pengubahsuaian kepada laut dan atmosfera. Interaksi ini mempunyai kesan fizikal, kimia, biologi, ekonomi dan sosial yang besar (Lautan Negara, 2022). 4. Lautan menjadikan bumi boleh dihuni. Lautan menawarkan dan akan terus membekalkan air, oksigen, dan makanan, serta persekitaran iklim yang penting untuk kehidupan di Bumi (Portal Literasi Laut, 2020). 5. Lautan menyokong kepelbagaian besar hidupan dan ekosistem. Majoriti pengeluar utama di lautan adalah mikroorganisma. Kuantiti karbon dan oksigen yang mereka jana di Bumi adalah besar, dan perkembangan serta kitaran hayatnya agak cepat (Aboulail, F. S., & Ahmad Tajuddin, A. J., 2021). Cahaya dan fotosintesis tidak penting untuk kemandirian hidupan marin pada kedalaman (Stefanelli-Silva et al., 2019). PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 178

6. Lautan dan manusia saling berkaitan. Pelbagai aktiviti manusia memberi kesan kepada laut. Apa yang boleh dibawa keluar dari lautan dan apa yang boleh dimasukkan ke dalamnya dipengaruhi oleh undang-undang, peraturan dan pengurusan sumber (ALLEA, 2020). Majoriti manusia tinggal di kawasan berair. Bencana alam (seperti tsunami, taufan, taufan, turun naik paras laut, dan lonjakan ribut) menimbulkan ancaman serius kepada komuniti pantai (Portal Literasi Lautan, 2020). 7. Lautan sebahagian besarnya belum diterokai. Sepanjang 50 tahun yang lalu, terdapat pertumbuhan dramatik dalam pengekstrakan dan penggunaan sumber marin, menjadikan pemahaman kita tentang bahan ini dan potensinya penting untuk memastikan daya maju berterusan mereka pada masa hadapan (Gkargkavouzi, A. et al. 2018). Tahap Pengetahuan Tentang Literasi Kelautan Bagi memenuhi kriteria definisi ilmu sebagai akidah yang tulen dan diterima, tiga keperluan mesti dipenuhi (Agarwal, A., 2017). Sifat pengetahuan boleh digenggam tanpa menggunakan alam abadi atau metafizik. Manusia terdiri daripada minda dan badan seseorang, yang bukan dua entiti yang berbeza (Bolisani, E., & Bratianu, C., 2017). Kami telah membangunkan kotak alat literasi lautan berdasarkan pemacu utama untuk membantu pengguna akhir mengatasi halangan kepada pembangunan literasi kelautan yang telah dikenal pasti melalui kedua-dua teori dan amalan (Kelly, R., 2020). Tingkah laku alam sekitar yang lebih baik, misalnya, boleh terhasil daripada pemahaman yang lebih besar tentang plastik lautan dengan penggunaan teknologi dalam konteks literasi kelautan (Hartley et al., 2015). Sikap Terhadap Literasi Kelautan Sikap ialah cara berfikir dan perasaan biasa seseorang tentang sesuatu atau seseorang, seperti yang ditakrifkan oleh Albarracin, D., dan Shavitt, S. (2018). Sikap, bagaimanapun, amat mencabar untuk diubah dalam masa yang singkat, dan penanaman sikap positif memerlukan prosedur yang berlarutan (Ekici et al., 2014). Menurut Güven (2013), orang yang pandangan alam sekitar lebih baik juga cenderung bertindak lebih baik terhadap alam sekitar. Oleh itu, adalah penting untuk menilai perasaan orang ramai tentang kebimbangan alam sekitar dan alam sekitar secara keseluruhan, dan mengambil langkah pembetulan dengan sewajarnya. Tingkahlaku Terhadap Literasi Kelautan Cara di mana seseorang berkelakuan, seperti yang ditunjukkan oleh tindakan luaran mereka, adalah apa yang menentukan bagaimana mereka harus dan bertindak (Popescu, G., 2014). Terdapat keperluan segera untuk tindakan untuk meningkatkan pemahaman orang ramai tentang hubungan lautan dan menjana sikap dan tingkah laku pro-alam sekitar terhadap lautan (Catalano et al., 2019), kerana dimensi manusia dan masyarakat lautan adalah antara faktor yang paling biasa. di sebalik kegagalan pemuliharaan (Catalano et al., 2019). Strategi untuk PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 179

menggalakkan pemikiran dan tindakan yang menggalakkan pemuliharaan dan pemuliharaan alam sekitar semula jadi semakin mendapat perhatian pada skala global (Duarte C.M., 2020). Ia bukan sahaja mengukur kebiasaan fakta dengan kebimbangan lautan, tetapi ia juga mendedahkan perasaan individu dan apa yang boleh mereka lakukan untuk menyebarkan berita (Brennan et al., 2019). Meningkatkan pengetahuan orang ramai tentang lautan dan sumbernya adalah satu pendekatan untuk membuat mereka berhenti membazirkannya (Fielding et al., 2019). METODOLOGI Reka bentuk Kajian Kajian deskriptif yang dijalankan secara tinjauan dengan menggunakan kaedah analisis data secara kuantitatif. Kajian ini dilakukan secara tinjauan untuk membandingkan demografi pelajar iaitu jantina dan lokasi sekolah. Kaedah reka bentuk ini paling sesuai untuk memahami tahap literasi kelautan pelajar dari segi tahap pengetahuan, sikap dan tingkah laku. Kajian ini dijalankan di dua tempat persekitaran yang berbeza. Dua tempat yang dipilih merupakan kawasan pesisir pantai dan di kawasan kota bagi menyiasat kesan tempat tinggal terhadap Literasi Kelautan. Terengganu dipilih sebagai sebahagian daripada lokasi pantai manakala Putrajaya adalah lokasi bandar tanpa persekitaran pantai. Penyelidikan ini telah mendapat kelulusan daripada Kementerian Pendidikan Malaysia (No. Rujukan : KPM.600-3/2/3- eras(14077)), Jabatan Pendidikan Wilayah Persekutuan Putrajaya (No. Rujukan : JPWPP.100- 2/2/1 Jld.10 (95)) dan Jabatan Pendidikan Negeri Terengganu (No Rujukan : JPNT.100 2/2/3 Jld.8 (101)). Kajian ini tidak melibatkan kelas yang mengambil peperiksaan. Murid dimaklumkan bahawa soal selidik ini akan digunakan semata-mata untuk tujuan penyelidikan dan tidak akan dilihat atau digunakan oleh para pendidik yang lain. Populasi Dan Sampel Kajian Sampel kajian yang terdiri daripada murid tahun lima di sekolah rendah. Sampel seramai 368 orang murid tahun lima dengan menggunakan teknik persampelan rawak mudah. Ia ditentukan berdasarkan jadual penentuan saiz sampel Krejcie & Morgan (1970). Secara keseluruhannya jumlah populasi kajian adalah seramai 9235 orang murid tahun lima menurut dapatan yang dikumpulkan. Sampel kemudiannya dipilih menggunakan teknik persampelan rawak strata mengikut jantina dan lokasi sekolah. 92 orang murid lelaki dan 92 orang murid perempuan dipilih secara rawak di daerah Kuala Terengganu. Sementara itu, 92 orang murid lelaki dan 92 orang murid perempuan di Putrajaya. Instrumen Kajian Terdapat empat bahagian untuk kajian ini. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 180

JADUAL 1. Maklumat Instrumen Bahagian Maklumat Instrumen Bahagian A Maklumat sosiodemografi pelajar Bahagian B Tahap pengetahuan pelajar tentang literasi kelautan Bahagian C Sikap pelajar terhadap literasi kelautan Bahagian D Tingkah laku pelajar terhadap literasi kelautan Bahagian A adalah informasi demografi. Jumlah keseluruhan soalan soal selidik ialah 30 item. 10 item bagi setiap bahagian (B,C,D). Bahagian B menggunakan item betul dan salah manakala Bahagian C dan D menggunakan skala Likert lima mata. Instrumen telah diadaptasi daripada soal selidik Tinjauan Literasi Kelautan Antarabangsa (IOLS) yang juga direka oleh jawatankuasa literasi kelautan yang terdiri daripada kira-kira seratus orang. Mereka ini termasuk pendidik, saintis dan pendidik marin dari kedua-dua tetapan formal dan tidak formal. Tujuh prinsip literasi lautan untuk kanak-kanak berfungsi sebagai inspirasi utama untuk penghasilan item soalan yang berbeza (Tsai, L.-T., 2019). Nilai alpha Cronbach 0.85 mencadangkan bahawa 85 peratus daripada skor boleh dicipta semula secara konsisten menggunakan soalan penilaian IOLS. Instrumen ini juga ditambah dengan menggabungkan soal selidik yang dihasilkan bersama-sama dengan Pusat Interdisipliner untuk Penyelidikan Marin dan Alam Sekitar (CIIMAR, Universiti Porto) (Leitão, R., et al, 2021). Kemudian di ubahsuai mengikut kesesuaian kefahaman pelajar di Malaysia. Soal selidik telah dinilai dan diubah selepas kajian rintis dijalankan serta mempertimbangkan pendapat pakar berkaitan pembangunannya. Nilai Alpha Cronbach keseluruhan adalah lebih tinggi daripada 0.70. Ini menunjukkan bahawa soalan bagi setiap item berada pada tahap yang konsisten dan baik sepanjang keseluruhan ujian. Instrumen sikap bahagian C mempunyai nilai Alpha Cronbach 0.93 (dengan N = 10 pemerhatian), menjadikannya pembolehubah dengan nilai tertinggi. Walau bagaimanapun, nilai darjah pengetahuan mempunyai Alpha Cronbach yang paling rendah, iaitu 0.904 (dengan saiz sampel sepuluh), tetapi nilai kebolehpercayaan masih lebih daripada 0.70. manakala kebolehpercayaan tingkah laku pelajar didapati 0.916 (N = 10), yang didapati stabil. Memandangkan instrumen kajian yang dimaksudkan mempunyai nilai alpha Cronbach yang melebihi 0.7, maka dapat disimpulkan bahawa instrumen kajian yang dimaksudkan adalah boleh dipercayai. Kaedah Analisis Data Analisis deskriptif dan jadual bagi data kajian telah dijalankan dengan perisian Statistical Packages for the Social Science (SPSS) versi 29.0 bagi memberikan jawapan kepada persoalan kajian dan hipotesis. Maklumat yang dikumpul dipersembahkan dalam bentuk skor bagi setiap bidang iaitu bahagian B (tahap pengetahuan literasi kelautan), C (sikap terhadap literasi kelautan), dan D (tingkah laku terhadap literasi kelautan). Bagi memberi jawapan kepada PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 181

persoalan kajian yang pertama, analisis deskriptif telah dijalankan untuk menentukan nilai min skor ujian serta sisihan piawai. Ini dilakukan menggunakan jadual tafsiran skor min yang dipaparkan dalam Jadual 2 di bawah.. Seterusnya, bagi menjawab hipotesis yang pertama kaedah frekuensi (peratus) dan tabulasi silang atau dikenali sebagai cross tabulation digunakan kerana bahagian B (tahap pengetahuan terhadap literasi kelautan) dibezakan melalui peritus antara factor demografi yang dipilih. Bagi bahagian C dan D analisis inferensi ujian T digunakan untuk menilai pengaruh faktor sosiodemografi pelajar serta sebarang perbezaan potensi merentas dua sub kumpulan sampel. JADUAL 2. Jadual Interpretasi Skor Min Skor Min Interpretasi 1.00 – 1.80 Sangat rendah 1.81 – 2.60 Rendah 2.61 – 3.20 Serdahana 3.21 – 4.20 Tinggi 4.21 – 5.00 Sangat tinggi DAPATAN DAN PERBINCANGAN Soal selidik yang ditadbir oleh penyelidik sendiri telah dilengkapkan oleh 368 orang pelajar (n = 368), 184 orang pelajar dari kawasan Kuala Terengganu dan 184 orang pelajar dari Putrajaya. Sampel ini dikumpulkan bagi tujuan analisis. Profil untuk demografi responden kajian diperincikan di dalam Jadual 3 seperti berikut : JADUAL 3. Profil Demografi Pelajar Demografi Kekerapan Peratusan Jantina Lelaki Perempuan 184 184 50% 50% Lokasi Putrajaya Kuala Terengganu 184 184 50% 50% Ujian Normaliti Keputusan data untuk Ujian Kalmogorov-Smirnov menunjukkan nilai <0.001. Ini menunjukkan data yang diperolehi adalah tidak normal. Kaedah ujian normaliti juga boleh dilihat daripada nilai skewness dan kurtosis. Ujian ini adalah untuk melihat sama ada data yang diperoleh secara keseluruhan mematuhi taburan normal. Jika skewness dan kurtosis PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 182

berada dalam julat -1 dan +1, maka data yang diperolehi adalah taburan normal (Hair et al., 2010). Jadual 4 menjelaskan tentang nilai skewness dan kurtosis untuk setiap pembolehubah. JADUAL 4. Ujian Normaliti Pembolehubah Nilai Skewness Nilai kurtosis Tahap Pengetahuan Tentang Literasi Kelautan -0.206 -0.299 Sikap Terhadap Literasi Kelautan 0.587 -0.041 Tingkahlaku Terhadap Literasi Kelautan -0.913 0.169 Merujuk kepada jadual di atas, semua nilai skewness dan kurtosis berada dalam julat - 1 dan +1. Ini menunjukkan bahawa semua pembolehubah data adalah mengikut taburan normal. Dua pembolehubah yang mempunyai kecondongan (skewness) negatif, yang bermaksud bahawa graf condong ke kiri, iaitu negatif. Hanya sikap terhadapp laut mempunyai nilai positif. Bagi kurtosis, hanya tingkahlaku terhadap laut sahaja yang mempunyai nilai positif, bermakna graf itu condong ke kanan. Untuk kedua-dua tahap pengetahuan tentang laut dan sikap terhadap laut adalah negatif, yang bermaksud bahawa graf condong ke kiri. Menggabungkan semua nilai dalam Jadual 4, dapat disimpulkan bahawa data adalah normal. Tahap Pengetahuan Tentang Literasi Kelautan Ujian deskriptif iaitu analisis frekuensi dijalankan bagi mengetahui tahap pengetahuan pelajar tentang literasi kelautan. Terdapat 10 item pada bahagian ini yang melibatkan pilihan jawapan betul atau salah. Jadual 5 merupakan keputusan analisis frekuensi bagi menyiasat tahap pengetahuan pelajar tentanag literasi kelautan. JADUAL 5. Analisis Frekuensi Tahap Pengetahuan Item Betul f (%) Salah f (%) B01) Lautan meliputi 70% daripada permukaan bumi. 332 (90.2%) 36 (9.8%) B02) Kedalaman laut yang paling dalam adalah 11 000 meter. 310 (84.2%) 58 (15.8%) B03) Semua air dalam kitaran air semulajadi adalah cecair. 172 (46.7%) 196 (53.3%) B04) Penyejatan adah proses di mana lautan kehilangan haba yang diserap daripada sinaran suria. 259 (70.4%) 109 (29.6%) B05) Air laut tidak boleh membeku. 171 (46.5%) 197 (53.5%) PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 183

B06) Air bergerak dari lautan ke atmosfera kemudian ke darat dan kembali semula ke lautan melalui proses yang dipanggil kitaran air semulajadi. 205 (55.7%) 163 (44.3%) B07) Ikan dan haiwan invertebrata adalah contoh sumber lautan yang berisiko mengalami kepupusan jika laut tidak diselamatkan. 313 (85.1%) 55 (14.9%) B08) Air laut akan mengembang dan mengecut apabila panas dan sejuk dan menyebabkan paras air laut meningkat. 181 (49.2%) 187 (50.8%) B09) Paus biru adalah haiwan terbesar yang hidup di Bumi. 280 (78.8%) 78 (21.2%) B10) Pemanasan global menyebabkan ais di kutub utara mencair. 368 (100%) 0 (0%) Berdasarkan Jadual 5, item B01,B02,B04,B06,B07,B09 adalah item yang mempunyai peratusan menjawab item secara betul yang tinggi berbanding peratusan salah. Item B03,B05 dan B08 menunjukkan ramai responden atau pelajar yang menjawab item salah. Item (B03) semua air dalam kitaran air semulajadi adalah cecair. Perbezaan peratusan adalah sebanyak 6.6%. Item ini melibatkan topik sains jirim iaitu kitaran air semulajadi. Terdapat masih ramai pelajar yang keliru tentang tiga keadaan jirim dan bagaimana laut itu berfungsi di dalam kitaran air semulajadi. Item (B05) air laut tidak boleh membeku. Perbezaan peratusan adalah sebanyak 7%. Air laut boleh membeku sama seperti air biasa akan tetatpi air laut boleh membeku pada suhu yang lebih rendah berbanding air biasa (NOAA, 2021). Manakala bagi item (B08) air laut akan mengembang dan mengecut apabila panas dan sejuk dan menyebabkan paras air laut meningkat. Perbezaan peratusan adalah 1.6%. Ini melibatkan topik haba. Apabila cuaca panas, air laut akan menyerap haba dan secara langsung suhu akan meningkat. Air laut akan mengembang dan seterusnya akan meningkatkan paras air laut (NASA, 2020). Semua responden atau pelajar menjawab soalan dengan betul. Ini menunjukkan bahawa pelajar mengetahui tentang kesan pemanasan global secara generalnya. Analisis frekuensi dan tabulasi silang serta ujian T dijalankan untuk menjawab persoalan kajian nombor dua dan sekaligus menjawab hipotesis null satu dan dua. Jadual 6 menunjukkan analisis ujian T yang dilakukan untuk mengetahui adakah terdapat perbezaan tahap pengetahuan antara pelajar perempuan dan pelajar lelaki. JADUAL 6. Analisis Ujian T Tahap Pengetahuan berdasarkan Jantina Pembolehubah Jantina N df t sig Min Sisihan Piawai Tahap Pengetahuan Perempuan 184 366 0.374 0.215 1.2875 0.10766 Lelaki 184 1.2832 0.11542 Keputusan kajian adalah tidak signifikan (t=0.374, df=366, p>0.05). Hipotesis null gagal ditolak. Tidak terdapat perbezaan yang signifikan untuk tahap pengetahuan tentang PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 184

literasi kelautan berdasarkan jantina. Nilai perbezaan min antara tahap pengetahuan murid lelaki (skor min= 1.2832) dan murid perempuan (skor min = 1.2875) adalah 0.0043. JADUAL 7. Analisis Ujian T Tahap Pengetahuan berdasarkan Lokasi Sekolah Pembolehubah Lokasi N df t sig Min Sisihan Piawai Tahap Pengetahuan Putrajaya 184 366 0.467 0.892 1.2880 0.11195 Terengganu 184 1.2826 0.11124 Keputusan kajian adalah tidak signifikan (t=0.467, df=366, p>0.05). Hipotesis nul gagal ditolak. Tidak terdapat perbezaan yang signifikan untuk tahap pengetahuan tentang literasi kelautan berdasarkan lokasi. Nilai perbezaan min antara tahap pengetahuan murid di Putrajaya (skor min= 1.2880) dan murid di Terengganu (skor min = 1.2826) adalah 0.0054. Selari dengan keputusan kajian ini, Chang (2018) memerhatikan bahawa tidak terdapat perbezaan yang signifikan antara murid lelaki dan perempuan dari segi pemahaman literasi kelautan. Walau bagaimanapun, kajian yang dilakukan oleh Lwo et al. (2017) ke atas pelajar dari lima sekolah menengah atas di Taiwan mendedahkan bahawa markah sains marin pelajar perempuan adalah jauh lebih tinggi berbanding pelajar lelaki. Keputusan kajian ini tidak menunjukkan perbezaan bagi kedua-dua faktor demografi jantina dan lokasi sekolah di Malaysia. Ini juga dapat membuktikan bahawa pelajar sekolah rendah mempunyai pengetahuan yang berkaitan literasi kelautan secara asasnya tanpa mengira lokasi dan jantina. Jadual 8 menunjukkan keputusan analisis frekuensi dan tabulasi silang berdasarkan jantina yang menjawab soalan dengan betul manakala jadual 9 keputusan analisis berdasarkan lokasi sekolah. JADUAL 8. Analisis Frekuensi dan Tabulasi Silang Tahap Pengetahuan berdasarkan Jantina Item Perempuan f (%) Lelaki f (%) B01) Lautan meliputi 70% daripada permukaan bumi. 165 (89.7%) 167 (90.8%) B02) Kedalaman laut yang paling dalam adalah 11 000 meter. 159 (86.4%) 151 (82.1%) B03) Semua air dalam kitaran air semulajadi adalah cecair. 78 (42.4%) 94 (51.1%) B04) Penyejatan adah proses di mana lautan kehilangan haba yang diserap daripada sinaran suria. 139 (75.5%) 120 (65.2%) B05) Air laut tidak boleh membeku. 89 (48.4%) 82 (44.6%) B06) Air bergerak dari lautan ke atmosfera kemudian ke darat dan kembali semula ke lautan melalui proses yang dipanggil kitaran air semulajadi. 99 (53.8%) 106 (57.6%) PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 185

B07) Ikan dan haiwan invertebrata adalah contoh sumber lautan yang berisiko mengalami kepupusan jika laut tidak diselamatkan. 142 (77.2%) 171 (92.9%) B08) Air laut akan mengembang dan mengecut apabila panas dan sejuk dan menyebabkan paras air laut meningkat. 99 (53.8%) 82 (44.6%) B09) Paus biru adalah haiwan terbesar yang hidup di Bumi. 150 (81.5%) 140 (76.1%) B10) Pemanasan global menyebabkan ais di kutub utara mencair. 184 (100%) 184 (100%) Bagi item B01,B03,B06,B07,B09 peratusan untuk pelajar lelaki lebih tinggi berbanding pelajar perempuan. Item B02,B04,B05,B08 peratusan untuk pelajar perempuan lebih tinggi berbanding pelajar lelaki. Item B10 menunjukkan kesemua pelajar lelaki dan perempuan telah memberi jawapan yang betul. Item B07 mempunyai perbezaan peratusan yang tinggi berbanding item lain. Item (B07) ikan dan haiwan invertebrata adalah contoh sumber lautan yang berisiko mengalami kepupusan jika laut tidak diselamatkan. Peratusan pelajar lelaki yang menjawab item ini dengan betul adalah 92.9% berbanding pelajar perempuan 53.8%. Leitao et al. (2018) menunjukkan bahawa salah satu punca yang berpotensi mungkin adalah kekurangan sains lautan di sekolah, disebabkan oleh kecenderungan daratan kurikulum sekolah dalam sains, yang menjadikan generasi muda lebih sesuai untuk memahami cabaran alam sekitar daratan daripada isu alam sekitar marin. JADUAL 9. Analisis Frekuensi dan Tabulasi Silang Tahap Pengetahuan berdasarkan Lokasi Item Putrajaya f (%) Terengganu f (%) B01) Lautan meliputi 70% daripada permukaan bumi. 175 (95.1%) 157 (85.3%) B02) Kedalaman laut yang paling dalam adalah 11 000 meter. 154 (83.7%) 156 (84.8%) B03) Semua air dalam kitaran air semulajadi adalah cecair. 81 (44.0%) 91 (49.5%) B04) Penyejatan adah proses di mana lautan kehilangan haba yang diserap daripada sinaran suria. 135 (73.4%) 124 (67.4%) B05) Air laut tidak boleh membeku. 88 (47.8%) 83 (45.1%) B06) Air bergerak dari lautan ke atmosfera kemudian ke darat dan kembali semula ke lautan melalui proses yang dipanggil kitaran air semulajadi. 104 (56.5%) 101 (54.9%) PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 186

B07) Ikan dan haiwan invertebrata adalah contoh sumber lautan yang berisiko mengalami kepupusan jika laut tidak diselamatkan. 143 (77.7%) 170 (92.4%) B08) Air laut akan mengembang dan mengecut apabila panas dan sejuk dan menyebabkan paras air laut meningkat. 97 (52.7%) 84 (45.7%) B09) Paus biru adalah haiwan terbesar yang hidup di Bumi. 147 (79.9%) 143 (77.7%) B10) Pemanasan global menyebabkan ais di kutub utara mencair. 184 (100%) 184 (100%) Peratusan untuk pelajar di Putrajaya untuk item B01,B04,B05,B06,B08,B09 adalah tinggi jika dibandingkan dengan pelajar di Kuala Terengganu. Perbezaan peratusan berdasarkan lokasi tidak begitu ketara. Ciri-ciri pelajar dan faktor sekolah boleh mempengaruhi proses pembelajaran dan prestasi Literasi Kelautan seseorang pelajar. (Tsai, L.T., 2019). Dalam salah satu subsampel Yunani, Mogias et al. (2019) mendapati bahawa pelajar yang tinggal berdekatan atau mempunyai akses mudah ke tempat pendidikan tidak formal seperti akuarium dan pusat penyelidikan marin nampaknya mempunyai tahap pengetahuan topik marin yang lebih tinggi. Berbeza dengan kajian ini yang menunjukkan bahawa lokasi sekolah tidak mempengaruhi tahap pengetahuan pelajar sekolah rendah terhadap literasi kelautan. Ini berkemungkinan peranan media sosial yang banyak mendedahkan isu-isu dan ilmu tentang laut menjadikan pelajar mendapat informasi selaras dengan pembelajaran di sekolah. Sikap Terhadap Literasi Kelautan Analisis deskriptif dijalankan untuk melihat tahap skor min dan sisihan piawai bagi sikap pelajar terhadap literasi kelautan. Jadual 10 menunjukkan nilai skor min dan sisihan paiwai bagi sikap terhadap literasi kelautan. Nilai min yang diperolehi adalah 3.506 dan sisihan piawai adalah 0.487. Tahap skor min menunjukkan min sikap berada di tahap tinggi secara keseluruhannya. Tahap skor min ditentukan berdasarkan Jadual 1, jadual interpretasi skor min (Moidunny, 2009, Hamzah et al., 2016, Lock et al., 2022). JADUAL 10. Analisis Deskriptif Sikap Terhadap Literasi Kelautan Pembolehubah N Min Mak Min Sisihan Piawai Interpretasi Sikap 368 2.40 4.90 3.5057 0.48694 Tinggi Berdasarkan hipotesis kajian yang ketiga (H03) dan keempat (H04), adakah terdapat perbezaan sikap terhadap literasi kelautan berdasarkan jantina dan lokasi sekolah. Analisis inferensi iaitu ujian T dijalankan untuk menentukan perbezaan berdasarkan faktor demografi berikut. Jadual 11 menunjukkan keputusan ujian T sikap terhadap literasi kelautan berdasarkan jantina dan seterusnya Jadual 12 adalah keputusan ujian T berdasarkan lokasi sekolah. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 187

JADUAL 11. Ujian T Sikap Terhadap Literasi Kelautan Berdasarkan Jantina Pembolehubah Jantina N df t sig Min Sisihan Piawai Sikap Perempuan 184 366 -0.653 0.615 3.4891 0.48122 Lelaki 184 3.5223 0.49334 Keputusan kajian adalah tidak signifikan (t=-0.653, df=366, p>0.05). Hipotesis nul gagal ditolak. Tidak terdapat perbezaan yang signifikan untuk sikap terhadap literasi kelautan berdasarkan jantina. Nilai perbezaan min antara sikap murid lelaki (skor min= 3.5223) terhadap literasi kelautan dan sikap murid perempuan (skor min = 3.4891) terhadap literasi kelautan adalah 0.0332. Berdasarkan keputusan kajian, tidak terdapat perbezaan tahap skor min di antara pelajar lelaki dan perempuan. Perkara ini bertentangan dengan keputusan daripada kajian Gökçe and Sarıyar ,2019 yang menyatakan bahawa pelajar perempuan mempunyai sikap yang lebih tinggi terhadap alam sekitar berbanding pelajar lelaki. JADUAL 12. Ujian T Sikap Terhadap Literasi Kelautan Berdasarkan Lokasi Pembolehubah Lokasi N df t sig Min Sisihan Piawai Sikap Putrajaya 184 366 -7.105 <.001 3.3364 0.37871 Terengganu 184 3.6750 0.52388 Keputusan kajian adalah signifikan (t=-7.105, df=366, p<0.05). Hipotesis nul ditolak. Terdapat perbezaan yang signifikan untuk sikap terhadap literasi kelautan berdasarkan lokasi. Nilai perbezaan min antara sikap murid di Putrajaya (skor min= 3.3364) terhadap literasi kelautan dan sikap murid di Terengganu (skor min = 3.6750) terhadap literasi kelautan adalah 0.3386. Keputusan menunjukkan bahawa sikap pelajar tahun 5 di Terengganu adalah lebih baik berbanding sikap pelajar tahun 5 di Putrajaya. Pengetahuan yang baik tentang persekitaran mungkin tidak semestinya membayangkan sikap terhadap alam sekitar yang baik dan lestari. Kekurangan pengetahuan atau kesedaran alam sekitar mungkin juga tidak semestinya mempunyai sikap alam sekitar yang buruk (Elijah, A., 2017). Sikap terhadap persekitan marin sangat dipengaruhi oleh persekitaran sekolah, seperti lokasi sekolah, kawasan sekolah (pantai atau bukan pantai), dan saiz sekolah, serta faktor peribadi, seperti jantina pelajar, tabiat membaca, sikap terhadap lautan (ATO), dan status sosioekonomi keluarga mereka. Oleh itu, ciri-ciri pelajar dan faktor sekolah boleh mempengaruhi proses pembelajaran dan prestasi literasi keautan seseorang pelajar (Tsai, L.T., 2019). Ini membuktikan pelajar yang belajar berdekatan dengan laut lebih mempunyai sikap yang baik berbanding dengan sikap pelajar yang lokasi sekolah bukan persekitaran dengan laut. Tingkah laku Terhadap Literasi Kelautan Ujian deskriptif dijalankan untuk mengkaji tingkah laku pelajar terhadap literasi kelautan. Jadual 13 menunjukkan keputusan analisis deskriptif bagi tingkah laku pelajar. Nilai min adalah 4.5109 dan sisihan piawai 0.35448. Menggunakan nilai jadual interpretasi, nilai min menunjukkan tingkah laku pelajar di tahap yang sangat tinggi. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 188

JADUAL 13. Analisis Deskriptif Tingkah laku terhadap Literasi Kelautan Pembolehubah N Min Mak Min Sisihan Piawai Interpretasi Tingkah laku 368 3.30 5.00 4.5109 0.35448 Tinggi Ujian T dijalankan untuk mengkaji hipotesis null H05 dan H06 dan sekaligus menjawab persoalan yang kedua. Jadual 14 menunjukkan keputusan ujian T tingkah laku pelajar terhadap literasi kelautan berdasarkan jantina dan Jadual 15 adalah analisis inferensi ujian T tingkah laku pelajar berdasarkan lokasi. JADUAL 14. Ujian T Tingkah Laku Terhadap Literasi Kelautan berdasarkan Jantina Pembolehubah Jantina N df t sig Min Sisihan Piawai Tingkah laku Perempuan 184 366 1.592 0.286 4.5402 0.34262 Lelaki 184 4.4815 0.36453 Keputusan kajian adalah tidak signifikan (t=1.592, df=366, p>0.05). Hipotesis nul gagal ditolak. Tidak terdapat perbezaan yang signifikan untuk tingkah laku terhadap literasi kelautan berdasarkan jantina. Nilai perbezaan min antara tingkah laku murid lelaki (skor min= 4.5402) terhadap literasi kelautan dan tingkah laku murid perempuan (skor min = 4.4815) terhadap literasi kelautan adalah 0.0587. Keputusan kajian dapat menyokong kajian lepas Brennan et al., 2019 yang dijalankan di kawasan laut Mediterranean menyatakan tiada perbezaan bagi tingkah laku berdasarkan jantina. JADUAL 15. Ujian T Tingkah Laku Terhadap Literasi Kelautan berdasarkan Lokasi Pembolehubah Lokasi N df t sig Min Sisihan Piawai Tingkah laku Putrajaya 184 366 -17.823 <.001 4.2696 0.33770 Terengganu 184 4.7522 0.14446 Keputusan kajian adalah signifikan (t=-17.823, df=366, p<0.05). Hipotesis nul ditolak. Terdapat perbezaan yang signifikan untuk tingkah laku terhadap literasi kelautan berdasarkan lokasi. Nilai perbezaan min antara tingkah laku murid di Putrajaya (skor min= 4.2696) terhadap literasi kelautan dan tingkah laku murid di Terengganu (skor min = 4.7522) terhadap literasi kelautan adalah 0.4826. Ini membuktikan bahawa tingkah laku pelajar yang tinggal di kawasan yang berhampiran dengan laut lebih baik tingkah laku berbanding dengan yang tinggal jauh dari kawasan pantai. Gülce Kurtay (2018) mencadangkan bahawa individu mempunyai pemahaman yang lebih besar dan tingkah laku yang lebih baik terhadap ekosistem di mana mereka tinggal. Mengikut keputusan kajian yang lepas, orang yang tinggal berhampiran dengan laut pengetahuan kandungan yang lebih tinggi dan tenaga positif, , mempunyai tingkah laku yang lebih baik tentang ekosistem mereka. Berdasarkan penemuan yang lepas, adalah mustahak bahawa sekolah terletak di pedalaman atau bandar untuk memaksimumkan pendedahan pelajar kepada ekosistem marin. Ini kerana pengalaman dapat membantu diri untuk lebih dekat dengan laut. PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 189

KESIMPULAN DAN IMPLIKASI Tujuan kajian ini adalah untuk menyiasat tahap pengetahuan, sikap dan tingkah laku literasi kelautan yang dimiliki oleh pelajar sekolah rendah. Dapatan kajian ini menunjukkan, secara keseluruhannya, pelajar mempunyai tahap literasi kelautan yang lebih tinggi dari segi pengetahuan, sikap dan tingkah laku mereka. Penyelidikan ini telah mencapai semua objektif kajian, memberikan jawapan kepada semua persoalan kajian, dan menyelesaikan semua hipotesis kajian yang telah ditetapkan pada awal penyelidikan. Adalah diketahui, berdasarkan dapatan kajian, elemen lokasi mempengaruhi kedua-dua sikap dan tingkah laku murid berkenaan dengan lautan. Pengetahuan tentang literasi marin tidak dipengaruhi oleh jantina atau geografi dalam apa cara sekalipun. Ini menggambarkan tahap pengetahuan murid tentang literasi kelautan tidak dipengaruhi oleh faktor-faktor seperti geografi atau jantina. Hasil penyelidikan juga menunjukkan bahawa pelajar mempunyai pengetahuan tentang laut atau tentang kawasan sekitar air akan tetapi mereka tidak tahu bagaimana untuk menjaga lautan dan hubungannya dengan laut. Kami menyedari keperluan kritikal untuk melampaui menilai pengetahuan lautan untuk benar-benar memahami tahap celik lautan pelajar yang berumur 7- 12 tahun. Selain itu, celik mengenali lautan digambarkan sebagai keupayaan untuk berkomunikasi secara berkesan tentang lautan dan untuk membuat keputusan yang berpendidikan dan bertanggungjawab mengenai lautan dan sumbernya. Komponen literasi kelautan yang paling terkenal ialah pengetahuan tentang prinsip utama dan idea asas lautan. Cabaran alam sekitar, seperti sikap terhadap lautan, sememangnya rumit dan merangkumi beberapa faktor di luar sains itu sendiri. Pembelajaran adalah maklumat yang tidak pernah diterokai dan akan berlaku secara berterusan. Walaupun tinjauan dibuat di seluruh Malaysia, responden hanya terdiri daripada pelajar sekolah rendah dari sebilangan sekolah di Kuala Terengganu dan Putrajaya. Oleh itu, dapatan kajian ini tidak boleh digeneralisasikan kepada semua murid sekolah rendah Malaysia. Pengkaji akan datang digalakkan untuk melaksanakan kajian literasi marin dengan pelajar sekolah rendah dan menengah dari sekolah lain di Malaysia untuk membuat generalisasi dapatan kepada semua pelajar di Malaysia. PENGHARGAAN Penulis mengucapkan terima kasih kepada Kementerian Pendidikan Malaysia kerana penyelidikan ini merupakan sebahagian daripada projek penyelidikan yang dibiayai oleh Kementerian Pengajian Tinggi (TRGS/1/2018/UKM/01/6/1). PROSIDING e-Kolokium Pendidikan Sains 2023 190