The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by Susantie, 2020-08-15 05:09:22

PANATURAN

PANATURAN

lawang Lewu Tatau, palus mameteng Lilis Lamiang ke Lewu Tatau, sekaligus mengikat Lamiang Bua
Bua Garing Belum, harukan Manas Sambelum Gar¬ing Belum, mengikat manik Sambelum Perun
Perun Tambun. Tambun.

4. Tutuk jadi, hayak bahing gandang, bahing 4. Selesai sudah, dengan diiringi bunyi gendang,
garantung, nyahun badil tambun gagaruntung bunyi gong, letusan bedil, gemuruh meriam
mariam hai Lanting Samben Nampalang Penyang, besar, Lanting Samben Nampalang Penyang,
Haki Runtun Ngangkuang Santagi, Enjung Bunu Haki Runtun Ngangkuang Santagi, Enjung Bunu
Nyalawi Bungai tingang nulak iunuk, murik Batang Nyalawi Bungai, berangkat mudik Batang Danum
Danum Tiawu Bulau. Tiawu Bulau.

5. Sembang Lewu Rangkang Lamiang r’asang 5. Tiba di Lewu Rangkang Lamiang Pasang Darah,
Darah, Rundung Ampah Taawang Sahep Bulau, Rundung Ampah Talawang Sahep Bulau, masih
lewu magun intu .‘ambang Batang Danum Tiawu di muara Batang Danum Tiawu Bulau, mereka
Bulau, ende ewen mamapas gagenep Liau Haring berhenti mamapas setiap Liau Haring Kaharingan,
Kaharingan, palus mameteng Lilis Lamiang. langsung mengikat Lilis Lamiang.

6. Tulak bara hete tinai Lanting Samben Nampalang 6. Berangkat dari sana lagi Lanting Sam¬ben
Penyang, Haki Runtun Ngangkuang Santagi, Nampalang Penyang, Haki Runtun Ngangkuang
Enjung Bunu Nyalawi Bungai murik Batang Danum Santagi, Enjung Bunu Nyalawi Bungai mudik
Tiawu Bulau, sembang Lewu Tanjung Talampe Batang Danum Tiawu Bulau dan tiba di Lewu Tan
Baka Giring Bulu, Rundung Luwuk Hanjaliwan jung Talampe Bakagiring Bulu, Rundung Luwuk
Baka Ganjai Tu¬lang. Hanjaliwan Baka Ganjai Tulang.

7. Eka Liau Anak Nyaru Menteng Baka Sempung 7. Tempat liau anak Nyaru Menteng Baka Sempung
Tihang, Kamban Sinar Bahanyi Baka Sumpeng Tihang, Kamban Sinar Bahanyi Baka Sumpeng
Pantar, tende mamapas palus mameteng Lilis Pantar, berhenti disitu mamapas, langsung
Lamiang intu gagenep Liau Haring Ka haringan. mengikat Lilis Lamiang pada setiap Liau Haring
Kaharingan.

8. Haguet bara hete tinai Lanting Samben Nampalang 8. Berangkat dari tempat itu Lanting Samben
Penyang murik Batang Danum Tiawu Bulau, tende Nampalang Penyang, Haki Runtun Ngangkuang
Lewu Pandih Batu, Rundung Mihing Runjan, eka Santagi, Enjung Bunu Nyalawi Bungai mudik
Liau Lunuk Hai Kajang Benteng Danum, Kamban Batang Danum Tiawu Bulau, berhenti di Lewu
Baringen Datuh Tingkap Kabantengan Guhung, Pandih Batu, Rundung Mihing Runjan tempat Liau
ewen mamapas palus mameteng Lilis Lamiang Lunuk Hai Kajang Ben¬teng Danum, Kamban
gagenep Liau Haring Kaharingan. Beringen Datuh Tingkap Kabantengan Guhung,
mereka mamapas langsung mengikat Lilis
Lamiang pada setiap Liau Haring Kaharingan.

9. Haguet tinai bara hete Lanting Samben Nampalang 9. Kemudian berangkat Lanting Samben Nampalang
Penyang sembang Lewu Jakatan Runjan, Rundung Penyang, Haki Runtun Ngangkuang Santagi,
Tanjung Hanyi, eka Liau Rawing Bulau Panasarang Enjung Bunu Nyalawi Bungai tiba di Lewu Jakatan
Amban, Kamban Lumba Pa- hawang Panasakui Runjan, Rundung Tanjung Hanyi tem-pat Liau
Repang, mamapas palus mameteng Lilis Lamiang Rawing Bulau Panasarang Amban, Kamban
gagenep bitin Liau Haring Kaharingan. Lumba Pahawang Panasakui Repang, mamapas

401

langsung mengikat Lamiang pada setiap Liau
Haring Kaharingan.

10. Tulak tinai bara hete Lanting Samben Nampalang 10. Berangkat lagi dari tempat itu Lanting Samben
Penyang murik Batang Danum Tiawu Bulau, Nampalang Penyang, Haki Runtun Ngangkuang
tende Lewu Piring Duhung, Rundung Jarah Ta- Santagi, Enjung Bunu Nyalawi Bungai mudik Batang
lawang, eka Liau Duhung Kurik Basuhup Darah Danum Tiawu Bulau, berhenti di Lewu Piring Duhung,
Tambarirang, Kamban Pulang Ringit Basapu Rundung Jarah Talawang tempat Liau Duhung Kurik
Panggirik Tangkaunar Jala, mamapas palus Basuhup Darang Tambarirang, Kamban Pulang
mameteng Lilis Lamiang gagenep bitin Liau Haring Ringit Basapu Panggirik Tangkaunar Jala, mamapas
Kaharingan. langsung mengikat Lilis Lamiang pada setiap Liau
Haring Kaharingan.

11. Bara hete tulak tinai Lanting Samben Nampalang 11. Dari sana berangkat lagi Lanting Samben
Penyang murik Batang Danum Tiawu Bulau, Nampalang Penyang, mudik Batang Danum Tiawu
tende Lewu Nalian Lanting, Rundung Palabuhan Bulau, berhenti di Lewu Nalian Lanting, Rundung
Banama, eka Liau Haramaung Basilu Ruhung, Palabuhan Banama, tempat Liau Haramaung
Kamban Pangandien Bajari Pulang, mamapas Basilu Ruhung, Kamban Pangandien Bajari
palus mameteng Lilis Lamiang gagenep bitin Liau Pulang, mereka mamapas dan mengikat Lilis
Haring Kaharingan. Lamiang pada setiap Liau Haring Kaharingan.

12. Murik Batang Danum Tiawu Bulau tinai, sembang 12. Mudik Batang Danum Tiawu Bulau lagi, tiba di
Lewu Gadung Batu Rundung Timbuk Batu Arang, Lewu Gadung Batu, Rundung Timbuk Batu Arang,
eka Liau Dahiang Tabela Tau Mating Rawei Pulu. tempat Liau Dahiang Tabela Tau Mating Rawei
Pulu.

13. Haguet tinai Lanting Samben Nampalang Penyang 13. Berangkat lagi dari sana Lanting Samben
magun murik Batang Danum Tiawu Bulau, tende Nampalang Penyang, mudik Batang Danum Tiawu
Lewu tumbang Ampah Barun, Rundung Katengkan Bulau, berhenti di Lewu Tumbang Ampah Barun,
Penyang, eka Liau Lunuk Hai Bakatengkan Rundung Katengkan Penyang, tempat Liau Lunuk
Penyang, Kamban Baringen Datuh Bakabantus Hai Bakatengkan Penyang, Kamban Baringen
Paturung. Datuh Bakabantus Paturung.

14. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tanjung Hanyi, 14. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Tanjung
Rundung Pasang Darah, eka Liau Handiwung Hanyi, Rundung Pasang Darah, tempat Liau
Belum Ninggang Balai Paseban Raja. Handiwung Belum Ninggang Balai Paseban Raja.

15. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Taweh Dare, 15. Berangkat lagi dari sana, tiba di Lewu Taweh Dare,
Rundung Tampung Haselan Liau Rawing Bulan Rundung Tampung Haselan, tempat Liau Rawing
Pana-saran Amban, Kamban Lumba Pa- hawang Bulan Panasarang Amban, Kamban Lumba
Panasakui Repang. Pahawang Panasakui Repang.

16. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Payung Nyahu, 16. Berangkat lagi dari sana, tiba di Lewu Payung
Rundang Ngajang Ganggerang, eka Liau Batu Nyahu, Rundung Ngajang Ganggerang tempat
Belum Basalumpuk Bukit Tunjung. Liau Batu Belum Basalumpuk Bukit Tunjung.

402

17. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Dandang 17. Berangkat lagi dari sana, tiba di Lewu Dandang
Nyaring, Rundung Lawang Patahu, eka Liau Nyaring, Rundung Lawang Patahu, tempat Liau
Penyang Bakatengkan Penyang. Penyang Bakatengkan Penyang.

18. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Teluk Kalingu, 18. Berangkat lagi dari sana, tiba di Lewu Teluk
Rundung Lawang Haselan, eka Liau Hanjaliwan Kalingu, Rundung Lawang Haselan, tempat Liau
Babilem Ganan Pukung Pahewan. Hanjaliwan Ba-bilem Ganan Pukung Pahewan.

19. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Bukit Katengkan 19. Berangkat lagi dari sana, tiba di Lewu Bukit
Penyang, Rundung Kereng Kabantus Paturung, Katengkan Penyang, Rundung Kereng Kabantus
eka Liau Dahiang Tabela Makungan Hinting Bunu. Paturung, tempat Liau Dahiang Tabela Makungan
Hinting Bunu.

20. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Jakatan 20. Berangkat lagi dari sana, tiba di Lewu Jakatan
Runjan, Rundung Ulek Lawang Jatha, eka Liau Runjan, Rundung Ulek Lawang Jatha, tempat Liau
Handiwung Belum Ninggang Balai Paseban Raja. Handiwung Belum Ninggang Balai Paseban Raja.

21. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tambak Raja, 21. Berangkat lagi dari sana, tiba di Lewu Tambak
Rundung Pamakeran Bungai, eka Liau Putir Bawin Raja, Rundung Pamakeran Bungai, tempat Liau
Jatha Balawang Runjan. Putir Bawin Jatha Balawang Runjan.

22. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Bukit Saluhan 22. Berangkat lagi dari sana, tiba di Lewu Bukit
Tandang, Rundung Kereng Ninggang Lawang Saluhan Tandang, Rundung Kereng Ninggang
Jatha. Lawang Jatha.

23. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Pulau Bunu, 23. Berangkat lagi dari sana, tiba di Lewu Pulau Bunu,
Rundung Rewan Tantahan, eka Liau Nyaring Gila- Rundung Rewan Tantahan, tempat Liau Nyaring
Gila Entenge Pametas Tungkup. Gila-Gila Entenge Pametas Tungkup.

24. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tanjung Hanyi, 24. Berangkat lagi dari sana, tiba di Lewu Tanjung
Rundung Karangan Penyang, eka Liau Antang Hanyi, Rundung Karangan Penyang, tempat Liau
Baputi Nijak Palangka Ruhung. Antang Baputi Nijak Palangka Ruhung.

25. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Labehu Pali, 25. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Labehu
Rundung Tewai Sawang, eka Liau Banuang Lemba Pali, Rundung Tewai Sawang, tempat Liau Banuang
Lembai Hanyi, Kamban Karandau Leu leuh Enteng. Lemba Lembai Hanyi, Kamban Karandau Leu- Leuh
Enteng.

26 Haguet tinai bara hete, tende Lewu Teluk Masigit, 26. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Teluk
Rundung Jakatan Runjan, eka Liau Haramaung Masigit, Rundung Jakatan Runjan, tempat Liau
Tiru- Tiruh Enteng, Habantal Bulau Batun Penyang. Haramaung Tiru Tiruh Enteng, Habantal Bulau
Batun Penyang.

27. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Rewan 27. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Rewan
Sangalang, Rundung Jakatan Runjan, eka Liau Sangalang, Rundung Jakatan Runjan, tempat Liau
Sawang Bulau Ngarambang Kayun Karuhei. Sawang Bulau Ngarambang Kayun Karuhei.

403

28. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Rangkang 28. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu
Nyahu, Rundung Ujan Kaharingan, eka Liau Rangkang Nyahu, Rundung Ujan Kaharingan,
Sanaman Kurik Huntip Langit. tempat Liau Sanaman Kurik Huntip Langit.

29. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tanjung Hanyi, 29. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Tanjung
Rundung Karangan Penyang, eka Liau Haramaung Hanyi, Rundung Karangan Penyang, tempat Liau
Nutuh Lunuk Bapantis Darah. Hara maung Nufuh Lunuk Bapantis Darah.

30. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tanjung 30. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Tanjung
Talampe, Rundung Luwuk Hanjaliwan, eka Liau Talampe, Rundung Luwuk Hanjaliwan, tempat Liau
Tamiang Baberang Hanyi, Kamban Talali Babuku Tamiang Baberang Hanyi, Kamban Talali Babuku
Enteng Enteng.

31. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tanjung Nyahu, 31. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Tanjung
Rundung Ngajang Dandang Tingang, eka Liau Nyahu, Rundung Nga-jang Dandang Tingang,
Lakang Harimaung Baka Buang Lewu Pulu. tempat Liau Lakang Harimaung Baka Buang Lewu
Pulu.
32. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Teluk
Sangkalemu, Rundung Kamapan Banama, eka 32. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Teluk
Liau Bulau Ije Tilai Tingang, Sumping Nyalung Sangkalemu, Rundung Kamapan Banama, tempat
Bukit Batu. Liau Bulau lje Tilai Tingang, Sumping Nyalung, Bukit
Batu.

33. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Jakatan 33. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Jakatan
Runjan, Rundung Ninggang Lawang Jatha, eka Runjan, Rundung Ning-gang Lawang Jata, tempat
Liau Lunuk Hai Bateras Penyang. Liau Lunuk Hai Bateras Penyang.

34. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tanjung Nyahu, 34. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu
Rundung Tumbang Tarusan Rewan Sangalang, Tanjung, Nyahu, Rundung Tum-bang Tarusan
eka Liau Lunuk Hai Kajang Benteng Danum. Rewan Sangalang, tem¬pat Liau Lunuk Hai Kajang
Benteng Danum.

35. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tampung 35. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu
Surat, Rundung Jakatan Runjan, eka Liau Riwut Tampung Surat, Rundung Jakatan Runjan, tempat
Sangkalemu Ninggang Paseban Raja. Liau Riwut Sangkalemu Ninggang Paseban Raja.

36. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Pandih Batu, 36. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Pandih
Rundung Tihang Bandera, eka Liau Gandang Batu, Rundung Tihang Bandera, tempat Liau
Nyahu Bateras Penyang. Gandang Nyahu Bateras Penyang.

37. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tumbang Rasau 37. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Tumbang
Ruhung, Rundung Putak Kajunjung Penyang, eka Rasau Ruhung, Run-dung Putak Kajunjung
Liau Harimaung Basilu Ruhung Panutuh Lunuk. Penyang, tem¬pat Liau Harimaung Basilu Ruhung
Panutuh Lunuk.
38. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Teluk
38. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Teluk

404

Sangkalemu, Rundung Ninggang Lawang Jatha, Sangkalemu, Rundung Ninggang Lawang Jatha,
eka Liau Lunuk Bateras Penyang. tempat Liau Lunuk Bateras Penyang.

39. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Dandang 39. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Dandang
Bulan, Rundung Mandant Garing, eka Liau Muhur Bulan, Rundung Man- darit Garing, tempat Liau
Batu Bateras Penyang. Muhur Batu Bateras Penyang.

40. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tanjung Hanyi, 40. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Tanjung
Rundung Karangan Penyang, eka Liau Harimaung Hanyi, Rundung Karangan Penyang, tempat Liau Hari-
TiruTiruh Enteng Makungan Hinting Bunu. maung Tiru-Tiruh Enteng Makungan Hinting Bunu.

4L Haguet tinai bara hete, tende Lewu Bukit Tambak 41. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu
Raja, Rundung Kereng Timbuk Kanaruhan, eka Bukit Tambak Raja, Rundung Kereng Timbuk
Liau Patahu Gila-Gila Entenge Mukung Palangka Kanaruhan, tempat Liau Patahu Gila-Gila Entenge
Ruhung. Mukung Palangka Ruhung.

42. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Ulek Juking 42. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Ulek
Kambang, Rundung Ulek Lawang Jatha, eka Juking Kambang, Rundung Ulek Lawang Jatha,
Liau Riwut Bulau Sangkalemu Panarusan Balai tempat Liau Riwut Bulau Sangkalemu Panarusan
Paseban Raja. Balai Paseban Raja.

43. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Ulek Lawang 43. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Ulek
Jatha, Rundung Jakatan Runjan, eka Liau Pilang Lawang Jatha, Rundung Jakatan Runjan, tempat
Nyahu Baka giring Bulu. Liau Pilang Nyahu Bakagiring Bulu.

44. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Pandih Nyaring, 44. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Pandih
Rundung Lawang Dahiang, eka Liau Hanjaliwan Nyaring, Rundung Lawang Dahiang, tempat Liau
Babilem Ganan Ulai Telun Penyang. Hanjaliwan Babilem Ganan Ulai Telun Penyang.

45. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Bukit Lantah 45. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Bukit
Antang, Rundung Kereng Saluhan Tandang, eka Lantah Antang, Rundung Kereng Saluhan Tandang,
Liau Dahiang Tabela Makungan Hinting Bunu. tempat Liau Dahiang Tabela Makungan Hinting Bunu.

46. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Pandih Batu, 46. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Pandih
Rundung Mihing Runjan, eka Liau Hanjaliwan Batu, Rundung Mihing Runjan, tempat Liau
Babilem Ganan Ulai Telun Penyang. Hanjaliwan Ba-bilem Ganan Ulai Telun Penyang.

47. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Jakatan 47. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Jakatan
Runjan, Rundung Pasang Darah, eka Liau Lunuk Runjan, Rundung Pasang Darah, tempat Liau
Hai Belum Ninggang Balai Paseban Raja. Lunuk Hai Belum Ninggang Balai Paseban Raja.

48. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Pandih Batu, 48. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Pandih
Rundung Mihing Runjan, eka Liau Harimaung Batu, Rundung Mihing, Runjan, tempat Liau
Bapumpung Pulau Pehun Sawang. Harimaung Ba-pumpung Pulau Pehun Sawang.

49. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Bukit Sangking 49. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Bukit

405

Penyang, Rundung Teluk Ambun Bagantung, eka Sangking Penyang, Run¬dung Teluk Ambun
Liau Pantis Mahiau Sinde. Bagantung, tempat Liau Pantis Mahiau Sinde.

50. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Jakatan 50. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Jakatan
Runjan, Rundung Ninggang Lawang Jatha, eka Runjan, Rundung Ning-gang Lawang Jatha,
Liau Nyahu Batu Pangumbang Lewu Pulu. tempat Liau Nyahu Batu Pangumbang Lewu Pulu.

51. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Bukit Payung 51. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Bukit
Nyahu, Rundung Riak Mihing, eka Liau Anak Payung Nyahu, Rundung Riak Mihing, tempat Liau
Nyaru Menteng Bakatengkan Lewu Pulu. Anak Nyaru Menteng Batatengkan Lewu Pulu.

52. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Jakatan 52. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Jakatan

Runjan, Rundung Nalumbang Rahan. Runjan, Rundung Nalumbang Rahan.

53. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Bukit Nyarewei 53. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Bukit
Bunu, eka Liau Apui Nyaru Bakakehu Lewu Pulu. Nyarewei Bunu, tempat Liau Apui Nyaru Bakakehu
Lewu Pulu.

54. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Jakatan 54. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Jakatan

Runjan, Rundung Putak Burén Bulau Lampang. Runjan, Rundung Putak Burén Bulau Lampang.

55. Hanguet tinai bara hete, tende Lewu Teluk 55. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Teluk
Sangkalemu, Rundung Jakatan rujan, eka Liau Sangkalemu, Rundung Jakatan Runjan, tempat
Handiwung Bulau Sangkalemu Ngajang Petak Liau Handi-wung Bulau Sangkalemu Ngajang
Kasam- buyan. Petak Kasambuyan.

56. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tanjung 56. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Tanjung
Hanyi, Rundung Mihing Runjan, eka Liau Riwut Hanyi, Rundung Mi¬hing Runjan, tempat Liau
Tambarirang Bakasaluh Andau. Riwut Tam-barirang Bakasaluh Andau.

57. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tihang 57. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Tihang
Bandera, Rundung Pasang Darah Tambun, eka Bandera, Rundung Pasang Darah Tambun, tempat
Liau Lunuk Sangkalemu Bakatengkan Hinting Liau Lunuk Sangkalemu Bakatengkan Hint¬ing
Bunu. Bunu.

58. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Ulek Lawang 58. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Ulek
Jatha, Rundung Talian Lanting, eka Liau Dahiang Lawang Jatha, Rundung Talian Lanting, tempat
Tabela Makungan Hinting Bunu. Liau Dahiang Tabela Makungan Hinting Bunu.

59 Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tanjung Hanyi, 59. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Tanjung
Rundung Karangan Penyang, eka Liau Nyahun Hanyi, Rundung Ka-rangan Penyang, tempat Liau
Penyang Pangumbang Pulau Pulu. Nyahun Penyang Pangumbang Pulau Pulu.

60. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Bukit Payung 60. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu
Nyahu, Rundung Kereng Ngajang Ganggerang. Bukit Payung Nyahu, Rundung Kereng Ngajang
Ganggerang.

406

61. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tanjung 61. Berangkat l&gi dari sana, berhenti di Lewu Tanjung
Sangkalemu, Rundung Karangan Penyang, eka Liau Sangkalemu, Rundung Karangan Penyang, tempat
Riwut Sangkalemu Nalumbang Mihing Runjan. Liau Riwut Sangkalemu Nalumbang Mihing Run-jan.

62. Haguet tinai bara hete, tende Lewu Tanjung Hanyi, 62. Berangkat lagi dari sana, berhenti di Lewu Tanjung
Rundung Katengkan Penyang, eka Liau Lunuk Hanyi, Rundung Katengkan Penyang, tempat Liau
Sangkalemu Barangkap Dawe, Kajang Lewu Pulu. Lunuk Sangkalemu Barangkap Dawe, Kajang Lewu
Pulu.

63. Eleh babalang lenda-lendang Lewu Batu Lantah 63. Sudah kelihatan bercahaya Lewu Batu Lantah
Antang, Rundung Liang Irai Bungai lewun ungkup Antang, Rundung Liang Irai Bungai, tempat
Liau Haring Kaharingan, hakaja nyahun badil kelompok Liau Haring Kaharingan, sudah saling
tam-bun, hatamuei pangaruntung mariam hai, kedengaran suara dentuman bedil, dan gemuruh
Lewu Tatau Habaras Bulau, Habusung Hintan, meriam besar, Lewu Tatau Habaras Bulau
Hakarangan Lamiang, lewu handau hapanyingah Habusung Hintan Hakarangan Lamiang, di kala
sinde, lewu hamalem kilau handau. siang bersinar cemer-lang, begitu pula di malam
hari bagaikan siang.

64. Handu-handu Lanting Samben Nampalang 64. Perlahan-lahan Laming Samben Nam-palang
Penyang nanturung Lanting Garing ungkup Liau Penyang merapat pada batang tepian kelompok
Haring Ka¬haringan, eleh liau junjun helu tingang Liau Haring Ka-haringan, semua liau yang
hakampeleng renteng kilau bitik rimpung nantelai terdahulu sudah berkumpul bagaikan kerumunan
ruhung, ruwan salagate mirang sahempun pasang. semut dikejar banjir pasang.

65. Tukep jadi nanturung panamuei Lanting Samben 65. Sudah semakin dekat dan merapat per-jalanan
Nampalang Penyang, kanjur-kanjura Sababuka Lanting Samben Nampalang Penyang, melompat-
Pahaluang Lewu, lulang-luli Pangkuh Bulau lompat gembira Sababuka Pahaluang Lewu, sibuk
Palangan Intan, mangaliling Lanting Samben jalan kesana kemari, berputar putar sampan
Nampalang Penyang, ije handak tingang manende sampan yang membawa mereka mengelilingi
lunuk. Lanting Samben Nampalang Penyang yang akan
berlabuh di tepian.

66. Palus tende ninggang”Lanting Garing, tahan nandai 66. Langsung mereka berhenti merapat di tepian dan
Bangkar Sihung, tende baturus teken nyangkabilan mengikat tali tambat Tukui Tingang Hatalapan
Bulau Tukui Tingang, Hatalapan Pantung, harukan Pantung, Lawak Tambun Hakangkuang Bihing,
Lawak Tambun Hakangkuang Bihing, labuh Sauh berlabuh sauh jangkar Bulau Tanduk Tambun,
Jangkar Bulau Tanduk Tambun, hayak halaluhae seraya mengulurkan titian, merekapun naik ke
Jamban Bunu mantang karawang tiwing panjang. tebing.

67. Palus mungkar puat Lanting Samben Nampalang 67. Membongkar muatan Lanting Samben Nampalang
Penyang, gatang mendeng Ramping Tingang Pandak Penyang; Dan segera saja berdiri Ramping Tingang
Pai Silae, Balinga Nangkeru Metas Hurung Pulu, Pandak Pai Silae, Balinga Nangkeru Metas Hurung
hayak gatang mendeng kea Punei Daya-Dayak Paie, Pulu, begitu pula Punei Daya-Dayak Pai, Bajang Linga-
Bajang Linga Lingai Lawunge, Pulang-Pilik Pakihu Lingai Lawung, Pulang Pilik Pakihu Bingkok Nantahan
Bingkok Nantahan Bujur, ewen nasaran puat Lanting Bujur, mereka memindah dan mengangkat muatan
Samben Nampalang Penyang. Lanting Samben Nampalang Penyang.

407

68. Apang Saok Jarang Lumbah Bintap Ijange, 68. Apang Saok Jarang Lumbah Bintap Ijang, memindah
nasaran Parung Batu Ngareheng Tandang dan mengangkat Parung Batu Ngareheng Tandang
Harimaung, Punei Daya Dayak Paie, nasaran Haramaung (sandung), begitu pula Punei Daya-Dayak
Pantar Sangalang, Bajang Linga-Lingai Lawunge, Pai, memindah dan meng-angkat Pantar Sangalang,
nasaran Garing Sangkairaya Mendeng. Bajang Linga Lingai Lawung mengangkat dan
memindah Garing Sangkairaya Mendeng.

69. Peteng Dawen Ura-Urai, nasaran Pasah r’ Kanihi 69. Peteng Dawen UraUrai memindah dan mengangkat
tuntang puate, Pakihu Bingkok Nantahan Bujur Pasah Kanihi dengan muatannya, Pakihu Bingkok
nasaran Pandung Bawui Samben, Karandan Nantahan Bujur memindah dan mengangkat Pan-
Manuk Darung Tingang, Tatu Kalimbuhung Hai, dung Bawui Samben (kandang babi), Karandan
nasaran kare Batang Baras Bulau, Hiring Duhung, Manuk Darung Tingang dan Tatu Kalimbuhung Hai
Bantilan Timpung, rangkan panatau simpan. memindah dan mengangkat Batang Baras Bulau,
Hiring Duhung, Bantilan Timpung, serta semua
harta kekayaan yang ada.

70. Lepah jadi puat Lanting Samben Nam-palang 70. Selesai sudah semua muatan Lanting Samben
Penyang mantang lawang Lewu Tatau, te kajalahan Nampalang Penyang diangkat naik ke Lewu Tatau,
tingang Sangiang manangggar tinai, mijen Lewu kemudian Sangiang menempatkan lagi di Lewu
Tatau Dia Rumpang Tulang, Rundung Raja Isen Tatau Dia Rumpang Tulang, Rundung Raja Isen
Kamalesu Uhat. Kamalesu Uhat.

71. Ewen nampahendeng Parung Batu hayak Raja 71. Mereka mendirikan Parung Batu dan bersama itu
Linga Rawing Tempun Telun manyaluhe manjadi pula Raja Linga Rawing Tempun Telun menjadikan
Parung Batu Ngareheng Tandang Harimaung, Parung Batu Ngareheng Tandang Haramaung, Siru
Siru Liang Badaris Ngangkuang Tambun, Nyapau Liang Badaris Ngangkuang Tambun, beratapkan
Pisih Rarinjap Langit, Makungan Burung Piak Liau Pisih Rarinjap Langit dan menempatkan Burung
Patalusang Pantunge, Kamban Metu Rama Hasan Piak Liau Hatalusang Pantunge, Kamban Metu
sawung Tarie. Rama Hasansawung Tarie pada bubungannya.

72. Bahalap kaninding saramin, balantai Lamiang 72. Megah/indah berdinding cermin, berlantaikan
Nyarantiman Handange, nyampiang silan Lamiang merah warnanya, bergambarkan bulan
Kabanteran Bulan, nantanep Lumpung Matan dan matahari di sisi bagian atas, berukir Bajakah
Andau, ukir Bajakah Lelek, ngarawang Kambang Lelek dan Kambang Munduk, berbahat bedil,
Munduk, babahat Badil Tambun, bajihi Bulau bertiangkan orang-orangan di bagian depannya
Tarahan sintung due, bajihi kea Bangkang Balanga dan bertiang guci balanga di bagian depannya dan
Tingang sintung due, ukir hakareneng Pulang berukir Tembus Pulang Gayungnya, bertimbunkan
Gayung, nimbuk Baras Bulau, Busung Hintan emas berlian pangkal tiangnya, berdiri ditengah-
kabantuken Lewu Tatau. tengah Lewu Tatau.

73. Nampahendeng tinai Pandung Bawui Samben, 73. Mereka mendirikan Pandung Bawui Samben,
karandan Manuk Darung Tingang, Piak Rungkui Karandan Manuk Darung Tingang, dibelakang
Ambun, hila likut Parung Batu ije harun Parung Batu Ngareheng Tandang Haramaung di
nampahen¬deng, mijen Lewu Tatau akan Pandung Lewu Tatau, untuk kandang babi, kandang ayam
Bawui Samben, Antah Ramuan Penda Bendang, palus dan untuk kandang binatang-binatang peliharaan.
kea nampahendeng karandan Manuk Darung Tingang

408

akan metu pambelume burung usike.

74. Pendeng ewen tinai Pasah Kanihi hayak nyaluh 74. Mendirikan pula Pasah Kanihi dan ber-sama itu
jadi Balai Bulau Nalum bang Bulan, Sali Rabia langsung dijadikan menjadi Balai Bulau Nalumbang
Naliung Peteng Dawen, tau nasa rangkan panginan Bulan, Sali Rabia Naliung Peteng Dawen, yang bisa
simpan, ije tawu-tawun juru jurung genep andau. mendatangkan makanan, yang berlimpah ruah setiap
hari bagi setiap liau.

75. Nanggarewen tinai BantaiKanihi, palus nyaluhe 75. Dirapikan kembali oleh mereka Bantai Kanihi,
jadi Bantai Garing Panginan Simpan, Tungku Iran langsung dijadikan menjadi Bantai Garing
Hakanyatan Sukup, akan mihing rangkan panginan Panginan Simpan, Tungku Iran Hakanyatan
simpan. Sukup untuk menjadi Mihing yang mendatangkan
bermacam macam makanan.

76. Pendeng Garing Sangkairaya Mendeng, hayak 76. Bersama itu pula, mereka mendirikan
nyaluhe jadi Balai Lunuk Mahakung Tingang, Sali Garing Sangkairaya Mendeng dan langsung
Baringen Ngandirih Antang, mujan Untung Aseng menjadikannya menjadi Balai Lunuk Mahakung
Panjang. Tingang, Sali Baringen Ngandirih Antang yang
selalu mengeluarkan Untung Aseng Pan¬jang bagi
setiap liau.

77. Balai Undan Pamaluluk Bungai, San- dung Rahung 77. Begitu pula Balai Undan Pamaluluk Bungai,
Kanalisan Dare, Sangkai Engkan Nyalawi Undan Sandung Rahung Kanalisan Dare, Sangkai Engkan
ije kangkarungut manangkeng gagenep andau, Nyalawi Undan, yang selalu bersuara setiap
ngarungut Untung Aseng Panjang, ngarungut rangkan saat, mendatangkan Untung Aseng Panjang,
panatau simpan, ngandayu Iran panyambungan mendatangkan segala macam harta kekayaan.
sukup.

78. Pendeng Sababulun Palingkau Lingis, nyaluhe jadi 78. Mereka mendirikan Sababulu Pal¬ingkau Lingis,
Bendang Bulau Mandawen Timpung Hakabeken dijadikan menjadi Bendang Bulau Mandawen
Bantika, Ngambang Bulau Tapaurai Bulan, palus Timpung Hakabeken Bantikae, Ngambang
nampahendenge kea Sampalak Lawung Tanduk Bulau Tapaurai Bulan, langsung pula mendirikan
Liau, hayak nyaluhe jadi Ulai Sasumbu Raja, Sampalak Tanduk Liau, dijadikan menjadi Ulai
Ngumpang Bakam Saramin Sina, hapa manyingah Sasumbu Raja, Ngumpang Bakam Saramin Sina
Lewu Tatau, lewu hamalem kilau han- dau, mani- (lampu), untuk menyinari Lewu Tatau dikala malam
manih je puna handau. bagaikan siang apalagi dikala siang.

79. Limbah te ewen nanggar Ganggewer Baun Tiwing 79. Setelah itu, mereka menempatkan Ganggewer
Panjang hayak nyaluhe ije hila ngaju jadi Kayu di tepi tebing tepian, dan menjadikannya: Yang
Makang Bajakah Tatau parit rangkan panatau dibagian hulu menjadi Kayu Makang Bajakah
simpan, akan Liau Haring Kaharingan tuntang Tatau, yang selalu mendatangkan segala macam
ije hila ngawa nanggar palusnyaluhe jadi Mihing harta kekayaan untuk Liau Haring Kaharingan,
Bulau Sangkalemu, nasa rangkan panatau simpan. dan yang disebe- lah hilir menjadi Mihing Bulau
Sangkalemu, juga mendatangkan segala macam
harta kekayaan.

409

80. Limbah te nanggar nampahendeng Ganggarung 80. Kemudian mereka menempatkan Ganggarung
Baun Tiwing mijen kara- wang tiwing panjang, ditepi tebing tepian, lang-sung menjadikannya
palus nyaluhe jadi Balai BulauNabuhi Bulan menjadi Balai Bulau Nabuhi Bulan, Tantajuk Rang-
Tantajuk Rangkang nasa Untung Aseng Panjang kang, yang bisa mendatangkan Untung Aseng
tuntang rangkan panatau simpan akan Liau Haring Panjang dan segala macam harta kekayaan bagi
Kaharingan. Liau Haring Ka¬haringan.

81. Nampahendeng Pantar Sangalang sintung:...... 81. Juga mendirikan Pantar Sangalang berjumlah:.....
hayak nyaluh jadi Pantar Garing lenje-lenjen bersama itu pula menjadikannya menjadi Pantar Garing
pandange man- dawen timpung hakabeken yang sinarnya bergelombang berkilauan, berdaun kain
bantika, ngambang bulau tapaurai bulan, ma- musu bermacammacam warna, berbunga emas bagaikan
Lamiang hatampung, mamutuk hintan, babasung cahaya bulan, berbuah Lamiang Bua Garing Belum,
runjan, babaner garantung, batunjang duhung, ba- berbakal buah permata intan, berpangkalkan guci
hangkang bunu, manyingah Lewu Tatau. balanga, berakarkan gong, bertunjangkan Duhung,
menerangi Lewu Tatau.

82. Nyaluh tinai awi Linga Rawing Tempun Telun 82. Dijadikan lagi oleh Raja Linga Rawing Tempun
Garing Sapundu Tunggal, Tetat Empui Malem Telun, Garing Sapundu Tung-gal, Tetat Empui
manjadi ulun mangalunen tantai maharagu Malem menjadi orang-orangan untuk menjaga dan
metu pambelum, burung usik akan Liau Haring memelihara hewan peliharaan, burung mainan
Kaharingan. kepunyaan Liau Haring Ka-haringan.

83. Limbah te tinai Raja Rawing Tempun Telun, ewen 83. Kemudian Raja Linga Rawing Tempun Telun,
nabasan akan Liau Haring Kaharingan Pantan membuat untuk Liau Haring Ka-haringan, yaitu:
Timpung, Pantan Gandang, Pantan Garantung, Pantan Timpung, Pan-tan Gandang, Pantan
Pantan Nyalung Bukit Batu, Pantan Runjan, Pantan Garantung, Pantan Nyalung Bukit Batu, Pantan
Bulau, Pantan Hintan. Runjan, Pantan Bulau dan Pantan Hintan.

84. Nabasan ewen tinai Talaga eka Liau Haring 84. Disitu dibuat pula oleh mereka lagi segala tempat
Kaharingan mandui, saheluara ewen lumpat Liau Haring Kaharingan mandi, sebelum mereka
Parung Batu, iete: naik masuk ke Parung Batu, yaitu:

- Talagan Bangkang Haselan Tingang, Minyak - Talagan Bangkang Haselan Tingang, Minyak
Uring Katilambung Nyahu Uring Katilambung Nyahu

- Talagan Henda Paringkahang Antang - Talagan Henda Paringkahang An tang
- Talagan Aseng Darah Belum - Talagan Aseng Darah Belum
- Talagan Bulau Tampung Buhul - Talagan Bulau Tampung Buhul
- Talagan Untung Aseng Panjang - Talagan Untung Aseng Panjang
- Talagan Minyak Rasun Raja - Talagan Minyak Rasun Raja
- Talagan Darah Belum - Talagan Darah Belum

85. limbah te tinai Linga Rawing Tempun Teiun 85. Kemudian Linga Rawing Tempun Telun menempatkan

habarikan jamban, iete: jamban (titian), yaitu:

- Jamban Bulau Sangkalemu, Palatar Rabia - Jamban Bulau Sangkalemu, Palatar Rabia
Sangkalunyai. Sangkalunyai.

410

- Jamban Timpung Balemu Riarae, Palatar - Jamban Timpung Balemu Riarae, Palatar
Pahangan Hakalain Bantika. Pahangan Hakalain Bantika.

- Jamban Gandang Garing, Palatar Tuwung - Jamban Gandang Garing, Palatar Tuwung
Sihung. Sihung.

- Jamban Garantung Ayu-ayun Ba- hing. - Jamban Garantung Ayu-ayun Bahing.
- Jamban Kangkanong Riung Kamalan Danum. - Jamban Kangkanong Riung Kamalan Danum.
- Jamban Bangkang Balanga Tingang. - Jamban Bangkang Balanga Tingang.

Nyalupu hapan Jamban Bulau Laliung liu Dan menyatukannya dengan Jamban Bulau
Sangkalemu Tuntung Puser, Ma¬gang Garing Laliung Liu Sangkalemu Tuntung Puser, Makang
Tukang Tuyang, Nya- rundu Nyalung Bukit Batu, Garing Tukang Tuyang, Nyapundu Nyalung Bukit
Bahalap Malipir Lamiang Bua Garing Belum, Batu, Bahalap Malipir Lamiang Bua Garing Belum,
Malempang Nyalung Kaharingan Belum. Malempang Nyalung Kaharingan Belum.

86. Indu jamban kare Liau Haring Ka-haringan 86. Untuk jamban setiap Liau Haring Ka-haringan
Sintung:.... mantang Lewu Tatau bara Lanting sejumlah, naik ke LewuTatau dari Lanting
Samben Nam palang Penyang nanturung Parang Samben Nampalang Penyang menuju Parang
Batu Ngareheng Tandang Harimaung ain gagenep Ban. Ngareheng Tandang Haramaung bagi setiap
Liau Haring Kaharingan hayak kea karen panatau Liau Haring Kaharingan, beseru dengan segala
simpan ije dinun ewen bara benteng jalanae na- harta kekayaannya, yang mereka dapatkan dalam
muei umba Lanting Samben. perjalanan bersama Lanting Samben.

87. Limbah te lumpat kare Liau Haring Ka-haringan 87. Setelah itu setiap Liau Haring Ka-haringan secara
sama bihit binting bulan janjulanae, balua Lanting berturut-turut berjalan keluar dari Lanting Samben
Samben Nampalang Penyang haratean jamban Nampalang Penyang melalui Jamban Bulau
Bulau Laliung Liu Sangkalemu Tuntung Puser. Laliung Liu Sangkalemu Tuntung Puser.

88. Ewen mandui Talagan Henda Paringkahang 88. Mereka mandi di telaga Henda Par- ingkahang Antang,
Antang, mandui Talagan Bangkang Haselan mandi di telaga Bangkang Haselan Tingang, mandi
Tingang, mandui Talagan Aseng Darah Belum, d: telaga Aseng Darah Belum, mandi di telaga Bulau
Talagan Bulau Tampung Buhul, Talagan Untung Tampung Buhul, mandi di telaga Untung Aseng
Aseng Panjang, Talagan Minyak Rasun Raja. Panjang, mand. di telaga Minyak Rasun Raja, mandi d:
telaga Darah Belum.

89. Limbah te ewen nelak Pantan Tilap Uju, Pantan 89. Setelah itu mereka membuka pantan tu¬juh lapis,
Timpung, Pantan Gandang, Pantan Garantung, yaitu: Pantan Timpung, Pan¬tan Gandang, Pantan
Pantan Nyalung Bukit Batu, Pantan Runjan, Pantan Garantung, Pantar. Nyalung Bukit Batu, Pantan
Bulau tuntang Pantan Hintan. Runjar.. Pantan Bulau dan Pantan Hintan.

90. Sembang ewen jadi Parang Batu ai- aie, ie karen 90. Setibanya mereka di Parang Batu miliknya masing-
Duhung Kanyaluh Garu awang junjun helu, uras masing, disitu semua para Basir yang telah berada
jadi tingang kampeleng renteng, ewen nalatai disana yaitu: Duhung Kanyaluh Garu, semua sudah
Lunuk Belum Mcfmua Bulau, malempang Baras berkumpul, mereka melak¬sanakan upacara Lunuk
Bulau Lampang, nambang uluh tingang esue Liau Mamua Bulau. Melempang Baras Bulau Lampang.
Haring Kaharingan lumpat Lewu Tatau, salabian yaitu: Balian Balaku Untung, menyambut kedatangan
Ngentang Tiwah Tingang, Mangku Taui Burung. cucu-cucunya Liau Haring Kaharingan tiba di Lewu
Tatau, sebagai akhir upacara Tiwah.

411

91. Hete ewen mameteng Lamiang Bua Garing Belum, 91. Kemudian mereka mengikat Lamiang Bua Garing
mahuruk Manas Sambelum Peran Tambun, Belum, mengikat manik- manik, membubuhkan
mambuwur bulau urai, nantisan Bangkang Haselan beras diatas kepalanya, meneteskan minyak kelapa
Tingang, muhus Petak Kasambuyan, pamangkite pada rambutnya, mengoles tanah pada dada dan
umba Sanaman, hayak Liau Haring Kaharingan dahinya, dan menyuruh mereka menggigit besi;
mamali arepe, kauju andau kauju alem katahi. Dan bersama itu pula Liau Haring Kaharingan
mematuhi pantangan bagi dirinya selama tujuh
hari tujuh malam.

92. Limbah te ewen mimbul Sawang Ringkan Tingang, 92. Setelah itu, menanam Sawang Ringkan Tingang,
belum bahalap batunjang duhung, bahangkang agar dapat hidup subur, berakar Duhung,
bunu, hapararak Nyalung Kaharingan Belum, beraratkan Nyalung Kaharingan Belum, berpangkal
babaner garantung, babasung ranjan, habatang guci balanga, berbatang meriam besar, berdahan
mariam hai, baedan badil tambun, mamating Suling bedil, beranting seruling, berbunga emas seperti
Ringun Tingang, ngambang Bulau Tapaurai Bulan, cahaya bulan, berbakal buah garanuhing kecil,
mamotok Garanuhing Kurik, mamúa Lamiang Bua berbuah Lamiang Bua Garing Belum, berdaunkan
Garing Belum, mandawen Dandang Tingang. dandang tingang.

93. Uju dawe santah hila hulu batang danum hapa 93. Tujuh daunnya condong kesebelah hulu sungai,
ngajang tarantang nule bara peres baratus arae, untuk mengatapi keluarga yatim dari bermacam-
ije dumah bara jalayan hulu danum, uju kea santah macam penyakit yang datang dari bagian hulu
dawe akan kalimbahan laut mangantung, akan sungai, tujuh lagi daunnya condong kebagian
kajang tarantang nule bara peres baratus arae ije lautan, untuk mengatapi keluarga yatim dari
dumah bara laut mangantung. bermaca-macam penyakit yang datang dari bagian
lautan.

94. Tinai Hampatung Palawi ije atun huang Lumpang 94. Kemudian patung yang dibuat dari kayu gabus yang
Kanyalun Liau, jete inyaluh awi Raja Linga Rawing digantung pada Lumpang Kanyalun Liau, dijadikan
Tempun Telun manjadi Apang Kumpang Pamahin oleh Raja Rawing Tempun Telun menjadi Apang
Tingang, mijen Balai Bulau Mumuk Ambun, Sali Kumpang Pamahin Tingang yang menempati Balau
Baya Jayang Tingang. Bulau Mumuk Ambun, Sali Baya Jayang Tingang

95. Timpung babilem Kampuh Lumpang Kanyalun 95. Kain hitam yang ditempatkan pada Lumpang
Liau, inyaluh awi Raja Linga Rawing Tempun Telun Kanyalun Liau, dijadikan oleh Raja Linga Rawing
manjadi Ampah Lawang Baun Andau, Lentar Liang Tempun Telun menjadi awan tebal hitam sebagai
Nikap Sangking Rahan Tunggul Balu, palus jadi tembok batu pembatas antara kehidupan dan
Batu Mendeng Pamahempeng Langit. kematian.

96. Jete akae matep benteng jalan liau, mikeh liau 96. Apabila Liau mau mengganggu keluarga yatim
madu nyaranta tarantang nule, amun liau masi (keluarga upacara), tembok tersebut menutup jalan
tarantang nule, te Apang Kumpang Pamahin bagi liau; Akan tetapi apabila liau akan mendekati
Tingang habantuan gandang garantung je ayu- Tarantang Nule, di situ Apang Kumpang Pamahin
ayun bahing, nipas Batu Pamahempeng Langit Tingang memukul gendang yang mengalun bunyinya,
jalan liau masi tarantang nule. dan membuka tembok pembatas terse¬but bagi liau
menyampaikan berkat karunianya.

412

97. Limbah te tinai Raja Linga Rawing Tempun Telun 97. Setelah itu, Raja Linga Rawing Tem¬pun Telun
manjapa sukup rang- kan panatau simpan, jatun membuat bermacam-macam harta kekayaan,
ati kata- pasan, hayak te kea Raja Linga Rawing tiada satupun yang kurang bagi liau; Kemudian dan
Tempun Telun ngangkuang tinai haluli Jamban Raja Rawing Tempun Telun menggulung kembali
Bulau Laliung Liu Sangkalemu, buli kilau junjun Jamban Bulau Laliung Liu Sangkalemu Tuntung
helu, namea mijen Pati Bahandang Tabala Raja. Puser, kembali seperti semula dan memasukannya
ke dalam Pati Bahandang Tabala Raja.

98. Tinai Lanting Samben hadurut nanturung Bukit 98. Kemudian Lanting Samben turun me-nuju Bukit
Tampak Tanduk, Kereng Rambunan Gajah, Talaga Tampak Tanduk, Kereng Rambunan Gajah, Telaga
Matuk Dia Tawan Tumbange Tasik Jamperung Isen Matuk Dia Tawan Tumbange, Tasik Jamperung
Batuana Hfllu, halalian Lanting Samben, Butah Isen Batuana Hulue. mengembalikan Lanting
Panji Ringkin Danum Basalupu Butah Amben Samben, Butah Panji Ringkin Danum Basalupu
Penyang, buli uluh Tingang Tempu Kameluh Butah Amben Pe-nyang, mengembalikan kepada
Mandalan Bulan. pemi-liknya, Kameluh Mandalan Bulan.

99. Sama jadi ewen halalian Lanting Samben, 99. Setelah selesai mengembalikan Lant ing Samben
Butah Panji Ringkin Danum, Telun ewen ndue dan Butah Panji Ringkin Danum, Telun dan
Hamparung, Kame- luh Tempun Hendan Bulau, Hamparung, Kameluh Tempun Hendan Bulau, juga
ewen handiai, uras buli pahatewang Lewu Bukit mereka yang lain semuanya pulang ke Lewu Bukit
Sua Penyang, Rundung Kereng Tajur Paturung, Sua Penyang, Rundung Kereng Tajur Paturung,
ewen sama malayan tulang rumpang, maleleng merekapun is-tirahat melepaskan lelah.
uhat lesu.

100. Tinai Raja Linga Rawing Tempun Telun ie buli 100. Kemudian Raja Linga Rawing Tempun Telun pulang
mananjung bara Batang Tiawu Bulau, nanturung berjalan kaki dari Batang Tiawu Bulau menuju Bukit
Lewu Bukit Sua Penyang, manetei Jalan Helu, Sua Penyang melalui Jalan Helu Tanduhan Usang,
Tanduhan Usang kilen kea ie sembang Batang dan ia tiba ia di Batang Kangkamuang Langit, yang
Kangkamuang Langit ije hamparang matep Jalan merintang dipertengahan Jalan Helu Tanduhan
Helu, tanduhan usang. Usang.

101. Intu hete, hining awi Raja Linga Rawing Tempun 101. Disitu Raja Linga Rawing Tempun Telun mendengar
Telun, auh uluh butum-bunum handak dimpah ada suara berbisik bisik orang mau menyeberang
maha- lau Batang Kangkamuang Langit taragitan melewati Batang Kangkamuang Langit; Mendengar
awi Raja Rawing Tempun Telun, gite Apang demikian Raja Linga Rawing Tempun Telun
Hanjung Tingang ewen ndue Indang Hanjung mengintipnya, ternyata dilihatnya Apang Hanjung
Tingang. Tingang dan Indang Hanjung Tigang.

102. Ie Raja Linga Rawing Tempun Telun, nyeleke 102. Maka Raja Linga Rawing Tempun Telun berjalan
rangka-rangkah, jadi tukep tutu, palus narewen perlahan-lahan, sesu-dah dekat sekali langsung
Rawing Tempun Telun akae ewen ndue, palus dikejutkan oleh Raja Linga Rawing Tempun Telun
basaluh jadi Tanteluh Tingang, manjatu huang mereka berdua itu, dan terjatuh langsung kejadian
talagan danum intu penda Batang Kangkamuang menjadi Tanteluh Tingang kedalam sebuah telaga
Langit, nekape handapas, nawae talimbas, dibawah Batang Kangkamuang Lan-git, digapai
njapange dia dinun. dan ditangkap oleh Raja Linga Rawing Tempun
Telun, lepas dan tidak bisa dapat.

413

103. Pandehan te, tarahining awie auh Burung 103. Sementara itu terdengar oleh Raja Linga Rawing
Sangkaruyuk Bamban hamauh, kuae Sangkaruyuk Tempun Telun suara Burung Sangkaruyuk Bamban,
Bamban-Sangkaruyuk Bamban, ie Raja Rawing katanya: Sangkaruyuk Bamban Sangkaruyuk Bamban!
Tempun Telun palus nabasan Sangkaruyuk Maka Raja Linga Rawing Tempun Telun langsung
Bamban, palus nyenduke mahapan Sangkaruyuk membuat Sangkaruyuk Bamban dan disendoknya
Bamban, ie dinun awie, nangkaraja mijen Garing memakai Sangkaruyuk Bamban tersebut hingga dapat
Lalun- jung Pulang. dan ditempatkannya pada Garing Lanjunjung Pulang.

104. Palus imbite buli Lewu Bukit Sua Penyang ie 104. Sesudah itu dibawanya pulang ke Lewu Bukit Sua
sembang Lewu Bukit Sua Penyang, hininge auh Penyang dan setibanya ia di Lewu Bukit Sua Penyang,
garantung payung kilau baduruh sinde, te ie kuae, ia mendengar gemuruh bunyi gong pertanda ada yang
pea hureh auhku, matei Apang, Han- jung Tingang mati; Itulah katanya, itu tidak salah lagi seperti yang
ewen ndue Indang Han jung Tingang, palus ie sudah kupesankan kemarin, ini pasti Apang Hanjung
nanturunge. Tin¬gang dan Indang Hanjung Tingang yang mati;
Raja Linga Rawing Tempun Telun pun menuju kesana.

105. Mbuhen kuan Raja Linga Rawing Tempun Telun, 105. Setelah Raja Linga Rawing Tempun Telun tiba, ia
ewen ndue tuh, malawu rawei uluh are nyulang bertanya: Mengapa mereka berdua ini? Berkata
kutak Raja Rawing Tempun Telun, matei nasarang mereka menjawab pertanyaan Raja Linga Rawing
rawing basiak, awi ewen ndue balua Lewu Telu Tempun Telun, katanya: Mereka berdua ini mati
Kalabuan Tingang, Rundung Epat Kalehulun Ta- disambar buaya oleh karena mereka berdua keluar
lawang. dari Lewu Telu Kalabuan Tingang, Rundung Epat
Kalehulun Talawang.

106. Te ie kuan Raja Linga Rawing Tempun Telun, aku 106. Itulah kata Raja Linga Rawing Tempun Telun,
jadi mameteh umba ketun, lius aku hagyet tulak saya sudah berpesan dengan kalian sebelum
Duhung Pahanteran Liau, ketun mamali katahin saya berangkat menjadi Duhung Pahanteran
aku batulak, eweh ije nampa tanjung jalanae, Liau; Kalian melakukan Pantangan selama saya
gawi-gawiae, jetuh pali tuntang pali tuh baka matei, tidak ada, siapa yang melakukan perjalanannya,
elaela ketun dia manumue. perkerjaannya, itu adalah tidak baik dan larangan
ini bisa membuat mati, jangan sampai kalian tidak
mematuhinya.

107. Ie palua awi Raja Linga Rawing TemTelun Tanteluh 107. Setelah itu langsung dikeluarkan oleh Raja Linga
Tingang bara Garng Lalunjung Pulang, palus Rawing Tempun Telun, Tanteluh Tingang dari
musite mijen junjun karepurun hantu matei pang Garing Lanjunjung Pulang dan dipecahkannya
Hanjung Tingang ewen ndue dan g Hanjung diatas ubun-ubun mayat Apang Hanjung Tingang
Tingang, palus ewen ‘due haluli belum kilau junjun dan Indang Hanjung Tingang; Sekejap saja mereka
helu. berdua hidup kembali seperti semula.

108. Hete Raja Linga Rawing Tempun Telun hamauh 108. Disitu Raja Linga Rawing Tempun Telun berkata
umba Apang Hanjung Tingang ewen ndue Indang dengan Apang Hanjung Tingang dan Indang
Hanjung Tingang, akan ewen ndue mbaleh andep Hanjung Tingang, agar mereka berdua membalas
panjang, mulang tekap ambu, imba tarantang nule, jasa keluarga yatim; Kalian berdua ini tidak akan
dia ketun ndue ‘-au belum haluli jaka dia ewen bisa hidup jika tidak keluarga yatim melakukan
taranang nule Ngentang Tiwah Tingang, aw i te upacara Tiwah, oleh sebab itu kalian berdua

414

ketun ndue haguet nikap kayun siruhei tatau. berangkat sekarang mencari Kayun Penyang
Karuhei Tatau.

109. L imbah te ketun ndue narui akan aran tang nule 109. Setelah itu kalian berdua mem-berikannya kepada
hajamban Bawi Pekas Penyang, Habinei Tajur keluarga yatim melalui Bawi Pekas Penyang,
Dahiang, amun katika ewen tarantang nule Habinei Tajur Dahiang, pada saat keluarga
ratandak ndahang gangguranan arae, mangat yatim melakukan Patandak, menambah sebutan
ewen belum tatau manyamung limbah Ngentang namanya; Agar mereka hidup bahagia dan
Tiwah Tingang. sejahtera setelah selesai melaksanakan upacara
Tiwah.

110. Limbah te Bahing Timang, gandang “.alalian buli 110. Kemudian Bahing Timang kembali bersama
kea ewen ndue Jumban -nng Pinang, hadurut Jumban Iring Pinang turun Tnemakai Lasang
mahapan Lasang lumpang Garu Napakun Kumpang Garu Napakun Tingang, Gentui
Tingang, Gentui Tahawung Santi Ngaliutan Antang Tahawung Santi Kaliutan Antang menuju tempat
nanturung Lewu Ngentang Tiwah Tingang. upacara Tiwah di Pantai Danum Kalunen.

111. Halalian Jumban Iring Pinang, buli pahatewang 111. Mengembalikan Jumban Iring Pinang pulang
lewu, Bahing Timang sembang Lewu Ngentang ketempatnya, Bahing Timang tiba di tempat
Tiwah Tingang, ie halalian tinai Lasang Kumpang upacara dan mengemba-likan Lasang Kumpang
Garu Napakun Tingang, Gentui Tahawung Santi Garu, serta Bahing Timang menyatukan dirinya
Kaliutan Antang, buli Bulan Bawin Antang tuntang dengan Ganan Tandak, pulang mema-suki Bulau
Bahing Timang palus manyalupu arepe umba Pantar Tatah, kembali sebagaimana awalya,
Ganan Tandak, buli nyuruk menda Bulau Pantar disertai Penyang Karuhei Tatau, dan diakhiri
Tatah, bulli kilau junjun helu, hayak penyang dengan pekikan manukiii, upacara pun selesai.
karuhei tatau, palus nukiii, gawie lepah.

Pasal 60 Pasal 60
Auh Lunas Banama Nyahu Hagagahan Ucapan Perjalanan Banama Nyahu
Mengantar Liau Balawang Panjang
Liau Balawang Panjang Lumpat
Lewu Tatau Menuju Lewu Tatau.

1. Huang Gawin Tiwah, limbah hagagahan Liau 1. Didalam pelaksanaan upacara Tiwah, setelah kegiatan
Haring Kaharingan, Basir Munduk tinai hagagahan mengantarkan Liau Haring Kaharingan, para Basir
tinai Liau Balawang Panjang, mahapan Banama melakukan kegiatan balian mengantar lagi Liau
Nyahu nyembang LewuTatau Dia RumpangTulang, Balawang Panjang memakai Banama Nyahu menuju
mampahinje umba Liau Haring Kaharingan, ije jadi Lewu T atau Dia Rumpang Tulang, mempersatukannya
iagah helu endau. dengan Liau Haring Kaharingan yang telah diantar
sebelumnya.

2. Ije hagagahan Liau Balawang Panjang tuh, iete 2. Yang mengantar Liau Balawang Pan¬jang ini, yaitu
Raja Duhung Mama Tandang, Langkah Sawang Raja Duhung Mama Tandang, Langkah Sawang
Apang Bungai Sangiang, tuntang gawi jetuh Apang Bungai Sangiang; Dan upacara ini disebut
inyewute Gawin Basir Munduk. upacara Basir Munduk.

415

3. Mbuhen bukue afim gawin Basir Munduk, tuntang 3. Mengapa kegiatan Basir Munduk tidak disatukan
dia impahinje umba gawin Hanteran huang gawin dengan kegiatan Hanteran dalam upacara Tiwah?
Tiwah? Awi puna biti bereng ulun kalunen, iete Sesungguhnya jasat atau tubuh manusia itu, adalah
daha, isie, pupus, bulu tuntang untek, jete manjadi terjadi dari unsur alam semesta, yaitu: Darah, daging,
awi tagal ie hasambalut umba petak danum kulit, bulu dan sumsum merupakan satu kesatuan
Pantai Kalunen; Jetuh amun katika belum inyewut yang selama kita hidup disebut tubuh, dan apabila kita
BERENG; Amun jadi matei, jetuh inyewut B AL mati disebut Liau Balawang Panjang; Dan keseluruhan
AWANG PANJANG, tuntang kakare taluh awang unsur tubuh tersebut menyatu dengan tanah dalam
te uras buli lenyuhlala huang pambelum Pantai kehidupan dunia, sedangkan yang diantar dalam
Kalunen;Tinai ije iagah huang gawin Hanteran, iete kegiatan Hanteran adalah roh dari jiwa manusia itu
bagare LIAU HARING KAHARINGAN, ije inyewut sendiri yang disebut HAMBARUAN di kala kita hidup,
metuh ulun te belum bagare HAMBARUAN, dan LIAU HARING KAHARINGAN di kala kita mati,
tuntang ije iagah awi Basir Munduk, iete bagare dan yang diantar pada Basir Munduk ini yaitu, LIAU
LIAU BALAWANG PANJANG (Liau Biti Bereng). BALAWANG PANJANG.

4. Awi puna jete hasambalut umba petak, danum, 4. Untuk diketahui, sesungguhnya semua unsur
tuntang riwut, ije inambang awi Nyahu Erang tubuh yang telah menyatu dengan tanah bumi
Matan Andau Kilat Panjang Dimpah Ruang Langit, pada kehidupan dunia; Air dan tanah yang
metuh ie mambelum Putir Tanteluh Petak ije inuah datangnya dari Nyahu Erang Matan Andau di saat
awi RANYING HATALLA LANGIT akan Bulan ia menghidupkan patung bakal manusia, yang
Bawi Bambai Raja Bunu, kakare taluh ije dumah dianugerahkan RANYING HATALLA LANGIT
bara Nyahu Erang Matan Andau, Kilat Panjang menjadi isteri Raja Bunu, maka ia kembali menyatu
Dimpah Ruang Langit, te uras buli petak danum pada bumi; Akan tetapi patung bakal manusia yang
Pantai Kalunen; Tinai Putir Tanteluh Petak ij e datangnya dari RANYING HATALLA LANGIT, ia
pandumahe bara RANYING HATALLA LANGIT, ie kembali dengan utuh kepada RANYING HATALLA
buli RANYING HATALLA LANGIT. LANGIT.

5. Tuntang mangat itah handung hakatawan, 5. Kemudian agar kita mengetahui pula bahwa
RANYING HATALLA LANGIT jadi maatuh akan RANYING HATALLA LANGIT telah berkehendak
panakan Raja Bunu, ampin katamparan Kuasan mengatur segalagalanya bagi kehidupan keturunan
AYUE hinje huang gagenep biti bereng itah ulun Raja Bunu sekaligus tentang awal KuasaNYA yang
ije mijen Pantai Danum Kalunen, iete kilau ije atun telah menyatu pada setiap tubuh manusia di dunia
inyurat huang penda tuh, palus ampin talatah ini, yaitu sebagaimana yang diuraikan berikut ini
gawie, ie buli tumun ije iatuh awi RANYING tentang tatacara pelaksanaan pengembaliannya
HATALLA LANGIT. yang dilakukan oleh Raja Duhung Mama Tandang
seperti telah difirmankan dan dikehendaki RANYING
HATALLA LANGIT.

6. Nampara bara lumpuk-matae, betieberenge, 6. Berawal dari adanya bentuk kumia mata, setelah itu
isiedahae, uhat-tulange, pupus-bulue, tuntang bentuk tubuh yang terdiri dari darah, daging, urat tulang,
kakare taluh handiai ije dumah akan Pantai Danum kulit, bulu dan segalagalanya yang hadir bersama
Kalunen, hete atún aseng, palus itah manukiii kelahiran kita ke dunia ini; Pada saat kelahiran itulah
mandehen janjin itah taharep RANYING HATALLA angin yang menjadi nafas bagi kehidupan manusia,
LANGIT. masuk ke dalam tubuh sehingga manusia menjadi
hidup, dan pada awal kehidupan ia berjanji dihadapan
416 RANYING HATALLA LANGIT dengan mengucapkan
pekik teriakan.

7. Awie isi, daha, tulanguhat, pupus bulu ain itah 7. Karena darah, daging, urat, tulang, kulit, bulu, yang
te, tumun janjin itah kabuat puna ihalalianbuli kita meliki itu, seperti yang kita janjikan sendiri,
hinje RANYING HATALLA LANGIT, kilau paretei semuanya kembali kepada RANYING HATALLA
ie manjadi tumun kahandak RANYING HATALLA LANGIT, karena semuanya itu berawal dari
LANGIT; Basa jete puna katamparae bara RANYING HATALLA LANGIT secara berurutan,
RANYING HATALLA LANGIT, kilau tamparae demikian pula ia kembalipun secara berurutan
itah bara IE, kalute kea itah buli 1E; Jetuh nah ije untuk menyatu kepadaNYA; Inilah yang dilakukan
iharagu awi Sangiang Duhung Mama Tandang. oleh Sangiang Raja Duhung Mama Tandang.

8. Amun jadi sampai katikae, te Raja Duhung Mama 8. Apabila sudah tiba saatnya, maka Raja Duhung
Tandang tuntang Sangiang Tarantang Garu, Mama Tandang dengan didampingi oleh dua puluh
Haramaung Sintung Hantelu Uju, mamuat kakare satu Sangiang Tarantang Garu, mereka memuat alat
paramun Tiwah ije iramu awi Sangiang hapan alat Tiwah yang dicari dan dibangun oleh Sangiang,
ewen manyalupu ain Pantai Danum Kalunen; Hete yang telah disatukan pada bangunan alat Tiwah
atún paramu ije impelai awi Sangiang, iete sama dari manusia, maka dari kesemuanya itu ada yang
kilau ije impelai huang katika mamuat Lanting ditinggalkan, yaitu sebagaimana yang ditinggalkan
Samben. Pantai oleh Sangiang pada saat mereka memuat
Lanting Samben.

9. Limbah kakare paramun Tiwah te jadi lepah 9. Setelah semua alat-alat Tiwah selesai dimuat
imuat awi Sangiang tame Banama Nyahu, te oleh Sangiang kedalam Banama Nyahu, maka
Raja Duhung Mama Tandang tinai akan nampara Raja Duhung Mama Tandang pun berangkat
mariaran Banama Nyahu nyembang Lewu Tatau, menjalankan Banama Nyahu menuju Lewu Tatau,
ije auh lunas panamueie kilau atun huang penda yang urutan perjalanannya sebagaimana diuraikan
tuh. berikut ini.

10. Sahelu bara Raja Duhung Mama Tandang haguet, 10. Sebelum berangkat, Raja Duhung Mama Tandang
ie haduanan gagenep Liau Balawang Panjang mengambil semua Liau Balawang Panjang dari
bara Balai Entai Sali Endeh, mimbite nanturung Balai En-tai Sali Endeh, dan membawa mereka
Banama Nyahu, limbah te harun Banama Nyahu masuk ke dalam Banama Nyahu, kem- dian
haguet nyalumbu ambun tilap telu puluh, murik Banama Nyahu pun berangkat melambung keatas
uhat kamarau langit, menda Pangaruntung Nyahu, melalui lapisan awan tiga puluh lapis, menyusuri
manya- luluk Pamalipir Kilat. sisi langit di bawah gemuruh petir dan guntur.

11. Tapuk Tumbang Pasang Nyahu, halawu Luwuk 11. Tiba di Tumbang Pasang Nyahu, Luwuk Ringkin
Ringkin Ganggerang, palus murik Batang Danum Ganggerang, dari sana mudik Batang Danum
Pangaruntung Nyahu, nanjak Guhung Pahajejel Pangaruntung Nyahu, Guhung Pahajejel Kilat dan
Kilat sembang Tasik Layang Hanteran Riwut, tiba lagi di Tasik Layang Hanteran Riwut, Laut Ahui
harende Laut Ahui Gagahan Salatan. Gagahan Salatan.

12. Banama Nyahu murik Tasik Layang Hanteran 12. Banama Nyahu mudik Tasik Layang Hanteran
Riwut, matendu Batu Tapajakan Liau Matei, Riwut, mengarah haluan menuju Batu Tapajakan
nyahendeng Liang Tangkaruan Pangambun Nihau, Liau Matei, pjendekati Liang Tangkaruan
hete Banama Nyahu tingang tende lunuk. Pangambun Nihau, disana Banama Nyahu
berhenti.

417

13. Raja Duhung Mama Tandang mimbit liau sintung: 13. Raja Duhung Mama Tandang membawa liau berjumlah
nijak Batu Tapajakan Liau Matei, mangat kare liau menginjak Batu Tapajakan Liau Matei, agar semua
te ela mingat tarantang nule, mijen Pantai Danum liau itu melupakan keluarga upacara di Pantai Danum
Kalunen, kareh ie tau mingate, amun ie narui Kalunen, akan tetapi boleh ia teringat kepada mereka,
karuhei tatau. kalau ia memberikan kemudahan rejeki.

14. Tulak bara hete tinai Banama Nyahu, matendu 14. Berangkat Banama Nyahu dari tempat itu, mengarah
Bukit Hatinjak, kilau Bulau Sambang Raung, hete haluan menuju Bukit Hatinjak bagaikan peti mayat dan
Banama Nyahu tende mapas Liau Balawang disana mereka berhenti membersih dan mensucikan
Panjang sintung: bele ewen nganduang Bulau Liau Balawang Panjang beijumlah supaya mereka
Sambang Raung. tidak lagi dipengaruhi oleh bayangan dari peti mayat
mereka sendiri.

15. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu, sembang 15. Berangkat dari sana lagi Banama Nyahu, tiba di
Bukit Tangis Tingang, Kereng Tatuman Tatum, Bukit Tangis Tingang, Kereng Tatuman Tatum,
tende Banama Nyahu hete, Raja Duhung Mama mereka berhenti di tempat itu, Raja Duhung
Tandang mapas Liau Balawang Panjang, halaban Mama Tandang mamapas Liau Bal-awang
panganduang tangis tingang, panyakatin tatuman Panjang, mengembalikan pen-garuh tangis sedu
tatum. keluarganya sewaktu ia meninggalkan dunia.

16. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu, tende Bukit 16. Banama Nyahu berangkat lagi, dan berhenti di
Titih Tingang, Kereng Payung Nyahu, hete Raja Bukit Titih Tingang, Kereng Payung Nyahu, disana
Duhung Mama Tandang mamapas pangandung Raja Duhung Mama Tandang mapas membuang
titih tingang, panyakatin payung nyahu, bara pengaruh bunyi gong kematian dari semua Liau
gagenep Liau Balawang Panjang. Balawang Panjang.

17. Bara hete haguet tinai Banama Nyahu sembang 17. Dari sana berangkat lagi Banama Nyahu dan tiba di
Bukit Buwur Bulau, Kereng Rihen Rabia, mapas Bukit Buwur Bulau, Kereng Rihen Rabia, disana mapas
panganduang buwur bulau, panyakatin rihen rabia, membuang pengaruh taburan beras yang ditabur di
bara Liau Balawang Panjang. sekujur tubuh almarhum sewaktu ia meninggal dunia.

18. Bara hete haguet tinai Banama Nyahu sembang 18. Banama Nyahu berangkat lagi dari tempat itu, dan
Bukit Hentak Ngasau Tali Buang, tende tiba di Bukit Hentak Ngasau Tali Buang, mereka
mamapas panganduang tanggui hentak tuntang berhenti mamapas membuang pengaruh sinar kain
panganduang lawung tali buang, bara gagenep putih ikat kepala keluarga yatim sewaktu almarhum
Liau Balawang Panjang. meninggal dunia.

19. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu sembang 19. Berangkat dari sana Banama Nyahu dan tiba
Bukit Tangkah Jerenang, tende mamapas di Bukit Tangkah Jerenang, mereka mamapas
panganduang tunding jerenang, bara gagenep membuang pengaruh buruk olesan jarenang dari
Liau Balawang Panjang. setiap Liau Balawang Panjang.

20. Bara hete haguet tinai Banama Nyahu sembang 20. Dari sana berangkat lagi Banama Nyahu, tiba di
Bukit Lanting Kalingu, Tahan Kereng Bangkar Bukit Lanting Kalingu, Kereng Bangkar Karendam,
Karendem, tende mamapas panganduang kalingu disana berhenti mamapas membuang pen-garuh
rutus karendem rubu, bara gagenep Liau Balawang perasaan menyesal, dan duka cita akibat kematian

418

Panjang metuh ie ngantung pampatei nihau. yang dialami oleh Liau Balawang Panjang.

21. Haguet tinai bara hete Banama Nyahu sembang 21. Berangkat dari sana lagi Banama Nyahu, tiba di
Tanjung Ngumpai Bungai, Luwuk Taberau Bungai, Tanjung Ngumpai Bungai, Luwuk Taberau Bungai,
hete sangiang tarantang garu tende pakanan Sapi dan mereka pun berhenti disana, Sangiang
Raja, Bawui Samben, Manuk Darung Tingang. Tarantang Garu memberikan makan untuk sapi,
babi dan ayam.
22. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu sembang
Baras Kanjan Antang Bu¬sung Taliwun Dahiang, 22. Berangkat dari sana Banama Nyahu, tiba di Baras
hete sangiang tende, kakare Liau Balawang Kanjan Antang, Busung Taliwun Dahiang, dan
Panjang uras habaras kanjan habusung taliwun berhenti disana, semua Liau Balawang Panjang
dahiang. men- ganjan.

23. Raja Duhung Mama Tandang nanjuri Darah Belum 23. Raja Duhung Mama Tandang men-geluarkan
bara Talagan Darah Belum mijen upun Garing darah hewan kurban yang berada di dekat Garing
Sangkairaya Mendeng, hapa ewen manyaki Tum- Sangkairaya Mendeng, untuk mensucikan muara
bang Batang Danum Rutas Matei. Batang Danum Rutas Matei.

24. Limbah te Raja Duhung Mama Tandang nandang 24. Kemudian Raja Duhung Mama Tan-dang menebas
Bakung Bangkalan Layang intu Tumbang Batang membersihkan Bakung Bangkalan Layang di muara
Danum Rutas Matei, palus nipas Timpung Baputi Batang Danum Rutas Matei, sekaligus melepaskan
nangkiri hapan Benang Kadan- dang, marukat bendera kain putih dan menggantinya memakai kain
kea Tawe Hampatung Rutas, hayak nyaluhe jete merah, serta mencabut patung Sial yang ada disana,
manjadi Garing Belum, hapantis Nyalung Ka- langsung menjadikannya men-jadi pohon Hayati yang
haringan Belum. selalu men-galirkan Air Suci Kehidupan.

25. Limbah te tinai Batang Danum Rutas Matei, inyaluh 25. Kemudian Batang Danum Rutas Matei dijadikan
awi Raja Duhung Mama Tandang, terai arae dan dirubah oleh Raja Duhung Mama Tandang
Batang Danum Rutas Matei, inanggare tinai arae dari nama sebelum Batang Danum Rutas Matei
bagare Batang Danum Tingkah Tarung, Guhung menjadi Batang Danum Tingkah Tarung, Guhung
Aruh Rawei. Aruh Rawei.

26. Bara hete haguet tinai Banama Nyahu, tende 26. Dari sana berangkat lagi Banama Nyahu, dan
Tumbang Lawang Tapekuh Lan¬git, intu hete berhenti di Tumbang Lawang Tapekuh Langit,
Raja Duhung Mama Tan¬dang nuwe Lauk Patung disitu Raja Duhung Mama Tandang menoba ikan
Sababaling Liau. Patung Sababaling Liau.

27. Raja Duhung Mama Tandang nantu- rung Lunuk 27. Kemudian Raja Duhung Mama Tan-dang menuju
Tangkaje ie hewang men- gan tingang nyipet Lunuk Tangkaje, ia berburu menyumpit Burung
Burung Tingang Piak Liau Hatalusang Pantunge, Tingang Piak Liau Hatalusang Pantung, Kam- ban
Kam- ban Metu Rama Hasansawung Tarie. Metu Rama Hasansawung Tarie, yaitu burung
khusus bagi liau.

28. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu, matendu 28. Banama Nyahu berangkat dari sana dan mengarah
Tumbang Sahai Langit palus tende, Raja Duhung haluan tepat menuju Tumbang Sahai Langit,
Mama Tandang mampandui Liau Balawang berhenti disana memandikan Liau Balawang
Panjang, menda Pantis Sahai Langit. Panjang pada tetesan arus Sahai Langit.

419

29. Haguet bara hefe Banama Nyahu, tende intu Batu 29. Berangkat dari sana Banama Nyahu berhenti di Batu
Hatanduk Kilau Tan-duk Tambun, Kereng Hataji Hatanduk seperti tan-duk tambun, Kereng Hataji
Namunan Tajin Tingang, hete Liau Balawang bagaikan taji tingang, disitu Liau Balawang Panjang
Panjang uras palakuan Nyalung Ka- haringan semua meminum Air Suci Ke-hidupan yang berada
Belum bara Batu Hatanduk Kilau Tanduk Tambun. pada Batu Hatan¬duk seperti tanduk tambun tersebut.

30 Bara hete haguet tinai Banama Nyahu, tende Batu 30. Dari sana berangkat lagi Banama Nyahu dan berhenti
Tarui Ruhung, palakuan Humbang Bahandang, di Batu Tarui Ruhung, mereka meminta bambu merah,
Jerenang Tanak Bawin Nyaring, Tantawa Rambun Jarenang Tanak Bawin Nyaring, Tantawa Rambun
Lunuk akan gagenep Liau Balawang Panjang. Timpung (sejenis getah berwarna merah).

31 Bara hete tinai Banama Nyahu magun murik Tasik 31. Dari sana Banama Nyahu masih mudik Tasik Ambun
Ambun Baragantung Lan-git, habasean Kahungkung Baragantung Langit, menyusuri Kahungkung Enun,
Enun, tapuk N’yalung Lempak Bakalampang Likur dan tiba di Nyalung Lempak Bakalampang Likur
Tambun, tende Banama Nyahu hete. Tambun, Banama Nyahu berhenti di tempat itu.

32 Raja Duhung Mama Tandang manan- tan Pupus 32. Raja Duhung Mama Tandang meminta kulit tambun
Tambun akan Bandung Karungkunge, nyupek untuk Bandung Karungkung (yaitu semacam baju
bulau tanduk tambun akan dahang garing lalunjung yang digunakan oleh Handepang Telun), minta Bulau
pulange, nyunyak guntum rawing, indu dahang Tanduk Tambun untuk tambahan Garing Lalunjung
bulau batun penyange, nasupit gumin lauk Angi- Pulang, melepaskan geraham Rawing untuk
Angin Danum, akan dahang ulai talin penyange. tambahan Bulau Batun Penyang, mencabut jenggot
ikan Angi-Angin Danum untuk menambah tali pengikat
Penyangnya.

33. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu, tapuk Nyalung 33. Berangkat dari sana lagi Banama Nyahu, tiba di
Marakunjung Manggep Langit, gatang mendeng Raja Nyalung Marakunjung Manggep Langit, di tempat itu
Duhung Mama Tandang nantan Tunggul Balu akan Raja Duhung Mama Tandang meminta Tunggul Balu
dahang Barun Kangkanae, nguit Bintang Balui akan untuk melapis bajunya, melepas bintang Biduk untuk
dahang bulau Tampak Bengkele, maharis Bulan tambahan mata anting-antingnya, mengiris bulan
Lembut akan dahang Hinting Santagi Randae, netes
Liu Lampang akan Tim- pung Petenge. Sabit untuk tambahan kalungnya dan memotong
pelangi untuk menambah kain ikat pinggangnya.

34 Banama Nyahu haguet bara hete tinai, palus babalang 34. Banama Nyahu berangkat lagi dari sana, kelihatan
Lunuk Marayuh Langit pupuh Tumbang Lawang Langit, Lunuk Marayuh Langit disisi pintu langit, dan dari pintu
bara hete babalang lenda-lendang Balai Tanduh langit kelihatan pula Balai Tanduh Tuyang, Tatu Asun
Tuyang, Sali Langiran Bulan, eka Manyamei Tatu Asun Bulan, Sahawung Hiang Sambali Langit.
Bulan, Sa- hawung Hiang Sambali Langit.

35. Hamauh Raja Duhung Mama Tandang, rende- 35. Raja Duhung Mama Tandang berkata: Cucu-cucuku!
rendeng tanduk ketun tingang esu hayak nutung Kita hati-hati disini, bakarkan gaharu-menyan kita
garu bulan, itah narinjet Manyamei Tatun Asun mem-beritahukan perjalanan kita kepada Manyamei
Bulan, eleh pararinjet Manyamei Tatun Asun Tatu Asun Bulan; Sekejap raja Manyamei Tatu Asun
Bulan, taparantung ngaju tatakinjing ngawa, mulus Bulan langsung terbangunmelompat kehulu kehilir
maleak matae, ngarihing ngajirat kasingae. serta membelalak matanya, mengeluarkan serta
memperlihatkan taringnya.

420

36. Panti-panting bahing randan kaisek rawei, eweh 36. Dari jauhan ia sudah berteriak-teriak bertanya:
gangguranan arae garagan Banama Nyahu, lalau Siapa yang menjalankan Ba¬nama Nyahu ini, besar
hai lalentun tingang nyamah hakejat langit, kuan gemuruhnya sampai bergetar langit, kata Manyamei
Manyamei Tatu Asun Bulan. Tatu Asun Bulan.

37. Narai isek nasekam tingang tatu, aku Raja Duhung 37. Benar yang engkau tanyakan kakekku, saya Raja
Mama Tandang, Lang-kah Sawang Apang Bungai Duhung Mama Tandang, Langkah Sawang Apang
Sangiang, hatanjungan tarung Liau Balawang Bungai San-giang; Sekarang saya mengantar Liau

Panjang Lewu: lumpat lawang Lewu Tatau, Balawang Panjang berjumlah naik ke Lewu Tatau,
nyarurui tamuei Raja Linga Rawing Tempun mengikuti per-jalanan Raja Rawing Tempun Telun
Telun alem malem ije jadi hagagahan Liau Haring kemarin malam yang telah mengantar Liau Haring
Kaharingan lumpat lawang Lewu Tatau. Kaharingan naik ke Lewu Tatau.

38. Eweh batu karasan ngarunya tamuei Banama 38. Siapa nama Basir yang melakukan ucapan tentang
Nyahu lalau hai pahalendang esu, narai isek perjalanan Banama Nyahu, sehingga bukan main ca-
manasekam, akuSambang Bapa: pelek eweh ije hayanya ini cucuku? Benar sekali itu kakekku, disini
aku Sambang Bapak , dari keturunan siapa engkau
nyaruruim esu, bahanyi bitim ngarunya Banama
Nyahu, narai isek manasekam tatu, nyarurui pelek cucuku? Berani sekali mengucapkan perjalanan
Sambang Indu Nyaluh Laut, uluh tingang tatuku Banama Nyahu; Baik sekali pertanyaanmu kakekku,
hemben huran, palus Raja Duhung Mama aku adalah ke turunan Sambang Indu Nyaluh Laut,
nenek moyangku dahulu kala, dan Raja Duhung
Sali Langiran Bulan tempat Manyamei Tandang Mama Tandang pun menimang dia.
ngarasan ie.

39 Auh ngarasan Manyamei Tatu Asun 39. Kata-kata dan ucapan menimang Manyamei Tatu Asun
Bulan, Hiang Sambali Langit: Bulan, Hiang Sambali Langit:

- Bau tawangku panamparam belum tingang tatu, - Sesungguhnya aku tahu awal hidupmu kakekku.
batuanaku panapatuk maharing. - Sewaktu ibumu mengandung dan mengidam

- le Uluh Tingang Indangm huran tingang tatu, untuk dirimu.
metuh ie mangidam bitim. - Ia mau memakan ikan Ranying Manjuhan dan

- Handak ie hakananan Lauk Ranying Manjuhan, ikan Tarakui Hawun.
umba Lauk Tarakui Hawun. - Maka ayahmu diwaktu dahulu, membawa Jala

- Ie Uluh Tingang Apangm hemben huran, Bulau Anduh Nyahu.
hababiung Jala Bulau Anduh Nyahu. - Ayahmu menyiapkan Jala Bulau Anduh Nyahu,

- Ie Tingang Apangm habangunan, Jala Bulau menjala Lawang Labehun Langit.
Anduh Nyahu, mananjala lawang Labehu Langit. - Kekiri dan kekanan tubuh ayahmu melempar

- Ulang habambalang balitan tingang apangm, Jala Bulau Anduh Nyahu.
habarikan Jala Bulau Anduh Nyahu. - Jala masuk kedasar teluk yang dalam selebar

- Eleh Jala Nyelem Kalang Labehu Handalem, ladang perempuan janda.
nduan ije tampui bawi balu. - Jala-nya terkena ikan Ranying Manjuhan dan

- ElehtapakalungLaukRanyingManju- han, umba ikan Tarakui Hawun.
Lauk Tarakui Hawun. - Bergetar-getar Jala Bulau Anduh Nyahu, terkena

- Sapangitik sapangandang Jala Bulau Anduh pula Parukat Santagi(pangkal pohon Santagi).
Nyahu, tapakalung kea umba Parukat Santagi. - Ayahmu menarik Jala Bulau Anduh Nyahu,

- le Uluh Tingang Apangm mundak Jala Bulau, bersama itu timbul pula Parukat Santagi.
lampang mangatimbung Parukat Santagi. - Dilempar oleh ayahmu Parukat Santagi keatas

tebing.

421

- Manting Uluh Tingang Apangm Parukat Santagi, - Parukat Santagi langsung hidup menjadi kayu
akan hunjun Kara-wang Tiwing Panjang. Sagagaling Langit.

- Parukat Santagi belum hemben huran, jadi Kayu - Itu sebabnya engkau dahulu kata kakekku, jadi
Sagagaling Langit. berpengaruh dan sangat berani.

- Jete buku bitim huran tingang tatu, bitim belum - Engkau menjadi pembunuh yang amat ganas,
bapenyang menteng. perbuatanmu ditebus oleh adikmu Kameluh
Pamalumpuk Bulan.
- Awi bitim hakananan palin penyangm, Saluang
Renteng Tantahan Tampala Leleng Hempeng. - Dibunuhmu pagi, ditebus oleh adik-mu sore hari,
dibunuhmu sore hari, ditebus oleh adikmu dipagi
- Sapangitik sapangandang bitim hu¬ran, jadi hari.
Saluh Sawak Bambang Penyang.
- Habis harta harta kekayaan adikmu Kameluh
- Ie bitim nekap Pahera Bengkui Tu¬lang Tingang, Pamalumpuk Bulan, se-hingga mau tidak mau
balitam nawan Baliung Rintih Batu. is merusak pantangan pengaruh kekuatanmu.

- Manting tambang lawah balinga pulu, - Diberinya kamu makanan pantangan
mananturung kayu Sagagaling Langit. pengaruhmu, yaitu ikan Saluang Renteng
Tantahan, Tampala Leleng Hempeng.
- Ie newengm kayu Sagagaling Langit, usang
netek palus haratekam. - Tubuhmu bergetar dan kekuatan ke- beranianmu
sekejap menjadi rusak.
- Palus nutusm kayu Sagagaling Langit, basalupu
jadi Gandang Garing. Nutusm tinai Gandang - Saat itu engkau menjadi panik dan langsung
Garing, basalupu jadi Sambang Bulau. Nutusm megambil sebuah beliung.
tinai Sambang Bulau, basalupu jadi Baputan
Nyarung Hiang. - Engkau lari menuju pohon kayu Sagagaling
Langit.
- Baputan Nyarung Hiang tatu, sukup kewus
kening tambarirang. - Kau menebang kayu Sagagaling Langit, dan
memotong-motongnya.
- Sukup umba taha nabusu luyang, sukup kea
Pasiung Tutuk Tingang. - Kayu Sagagaling langit dilobangmu menjadi
gendang.
- Ie bitim mangku ulang tangkuranan Tasal, bitim
nasal Tumbang Lawang Langit. - Kau lobang lagi gendang tersebut sehingga
menyatu menjadi Ketambung.
- Nasalm Tumbang Lawang Langit, ie buku Rahu
manawan Bulan. - Kau lobang lagi ketambung, sehingga menyatu
menjadi alat peniup pandai besi.
- Eleh nukiii naharungking bahing, Manyamei
Tatu Asun Bulan. - Peniup api pandai besi tersebut, lengkap dengan
alat pendorong anginnya.
- Eleh njijit Garing Paka Pulu, indu huit Tumbang
Lawang Langit. - Juga ada bambu peniup angin, dan ada pula
mulut tiupan api.
- Eleh ranggang nipeng hewang pan¬tar,
pananturau Banama Nyahu tapuk Labehun - Disitu engkau memegang palu, untuk menempa
Langit. pintu langit.

- Ditempamu pintu langit, itu sebabnya terjadilah
gerhana bulan.

- Manukiii memekikikan suara Manyamei Tatu
Asun Bulan.

40 Banama Nyahu nangkalau Labehu Langit, tapuk 40 Banama Nyahu melewati Labehun Langit, tiba lagi
tinai Labehu Sarung Uju saranjamng, Lampang di Labehu Sarung Baratuntung, timbul Tatu Tambun
Tatu Tambun Sarung nyelem Banama Nyahu, Sarung, langsung masuk ke Banama Nyahu,
maruntih Parung Batu, maruntih Tihang Bendera, diperindahnya dengan emas, Parung Batu, Tiang
Pantar Sangalang, Bulau Bantias Hintan mahi- Bendera, Pantar Sangalang, semuanya menjadi

422

mahi hai pahalendang, maruntihe kea Garing berkulitkan emas permata, menambah semakin besar
Sangkairaya mendeng, Sangkai Nakuluk Undan, cahayanya, begitu pula Garing Sangkairaya Mendeng,
Sandung lac Ngandurui Ruhung. Sangkai Engkan Nakuluk Undan, dan Sandung
Rahung Ngandurui Ruhung.

41. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu, nanturung 41. Berangkat lagi dari sana Banama Nyahu menuju
Labehu Upun Kayu Nyahu, Rantau Ulek Batu Mantar Labehu Upun Kayu Nyahu, Rantau Ulek Batu Mantar
Duhung, tande pandai Liau Balawang Panjang intu Duhung, berhenti disitu memandikan Liau Balawang
Kandarah Bulau Bagalubut Sangkalemu. Panjang pada Kandarah Bulau Sangkalemu.

42. Banama Nyahu haguet bara hete nangkalau 42. Banama Nyahu berangkat dari sana melewati Bukit Uju
Bukti Uju Baratuntung, Bukit sarung uras nanjung Hatalumbang, dan Bukit Sarung, semuanya dilewati,
malngkalu, nanturuung lewu bukit bunder sandung mereka menuju Lewu Bukit Bunter Sandung Langit,
langit , rundang keleng bulat karutung hawun eka Rundung Kereng Bulat Karatun Hawun, tempat Raja
raja runjanlangit , het palakuan rangkan panatau Runjnn Langit, disitu mereka minta harta kekayaan,
simpan, palus menteng lilis lamiang akan ;iau sekaligus mengikat Lamiang untuk setiap Liau
tingang esue. Balawang Panjang.

43. Bara hete tinai Banama Nyahu haguet nanturung 43. Dari sana lagi Banama Nyahu berangkat menuju Bukit
Bukit Perang Bintang eka Serang Matan Andau Perang Bintang, tempat Raja Serang Matan Andau,
palakuan Bulau Pantap Balawan tuntang Teken disitu mereka meminta Bulau Pantap Balawan, dan
Balawan ije dia tau nyahewan apui, hete kea meminta Teken Balawan yang tidak terbakar oleh api
palakuan Timpung Pasali Liau umba Tingang Herai dan minta lagi Timpung Pasali Liau dengan Tin-gang
Tingang Herui. Herai, Tingang Herui.

44. Haguet tinai Banama Nyahu bara hete, palus tapuk 44. Berangkat lagi Banama Nyahu dari sana, langsung
Tasik Riak Bulan, tende intu Bukit Bajaga Bulan tiba di Tasik Riak Bulan, mereka berhenti di Bukit
eka Kameluh Pamalumpuk Bulan, ie meteng Lilis Bajaga Bulan tempat Kameluh Pamalumpuk Bulan,
Lamiang hayak mapapas liau tingang esue. disitu Kameluh Pamalumpuk Bulan mamapas dan
mengikat Lilis Lamiang pada setiap Liau Balawang
Panjang cucunya.

45. Haguet bara hete Banama Nyahu murik Tasik Riak 45. Berangkat dari sana Banama Nyahu mudik Tasik Riak
Bulan, tende Tanjung Bamban Balang, gagenep Bulan dan berhenti di Tanjung Bamban Balang, mereka
Liau Balawang Panjang tende palakuan jawet- berhenti dan setiap Liau Balawang Panjang meminta
jawetae ije balang, dia sampet jadi hemben huran bahan anyam- anyamannya yang tidak sempat ia sele-
metuh liau belum mijen Pantai Danum Kalunen. saikan sewaktu ia hidup di dunia.

46. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu, tende 46. Berangkat lagi Banama Nyahu, berhenti di Tanjung
Bamban Jadi, intu Tanjung Bam¬ban Jadi gagenep Bamban Jadi, dan di Tanjung Bamban Jadi ini mereka
Liau Balawang Pan¬jang pajadi kare jawet-jawetae menyelesaikan anyam-anyamannya yang tidak selesai
awang ije balang metuh liau belum mijen Pantai sewaktu ia hidup di Pantai Danum Kalunen dahulu
Danum Kalunen hemben huran. kala.

47. Haguet tinai bara hete Banama Nyahu, tende intu 47. Berangkat lagi dari sana Banama Nyahu, berhenti

Manindan Tingang, eka Basir Indu Nyaluh Laut, di Manindan Tingang tempat Basir Indu Nyaluh

423

Basir Saluh Balang, Sambang Badarai Bahing Laut, Basir Saluh Balang Sambang Badarai Bahing
metuh mariaran Banama Nyahu, tende hete menyambut kedatangan Banama Nyahu, mereka
palakuan rangkan palcaian simpan. berhenti disana meminta macam-macam pakaian.

48. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu, tapuk Tasik 48. Berangkat lagi dari sana Banama Nyahu, tiba di
Ampar Samben, murik Tasik Ampar Samben palus Tasik Ampar Samben, mudik Tasik Ampar Samben,
babalang Hinting Sangiang, Raja Duhung Mama langsung kelihatan Hinting Sangiang, disitu mereka
Tandang parasih nanggar Hinting ain Sambang ije membersihkan Hinting Sangiang milik Basir yang
ngarunya panamuei Banama Nyahu. melakukan ucapan tentang perjalanan Banama
Nyahu.

49. Banama Nyahu haguet manangkalau Tasik Ampar 49. Banama Nyahu berangkat melewati Tasik Ampar
Samben, malungkah Laut Untai Santagi, tapuk Samben, langsung melewati Laut Untai Santagi, tiba di
Tasik Rampang Matan Andau, Laut Kabanteran Tasik Rampang Matan Andau, Laut Kabanteran Bulan,
Bulan, nangkalau Tumbang Jarawai Pulu, Jarawai melewati Tumbang Jarawai Pulu, Jarawai Bungai,
Bungai, nangkalau Tum¬bang Danum Kasibahan, melewati pula Tumbang Danum Kasibahan, langsung
palus tapuk Labehu Tumbang Danum Lime Puluh, tiba di Labehu Tubang Danum Lime Puluh, mereka
tende pandui Liau Balawang Panjang, mandui berhenti disitu memandikan Liau Balawang Panjang,
menda Pantis Rangkang Bulau, Rangkang Hintan. mandi tetesan Rangkang Bulau, Rangkang Intan.

50. Bara hete tinai Banama Nyahu tapuk Tasik 50. Dari sana Banama Nyahu berangkat dan tiba di
Sangiang Helu, Laut Jalayan Usang, murik Tasik Sangiang Helu, Laut Jalayan Usang, langsung
nangkalau Tumbang Lawang Gandang, Tumbang melewati Tumbang Lawang Gandang, Tumbang
Lawang Garantung, palus babalang Lewu Batu Lawang Garantung, dan dari sana kelihatan Lewu
Nindan Tarung, Rundung Kereng Bantilung Bukit Batu Nindan Tarung, Rundung Kereng Bantilung
Nyaring, nangkalau Panapian Bakas, nangkalau Nyaring, mereka melewati tepian tua, tepian inti,
Panapian Teras, nanturung Panapian Batu Ampar menuju tepian Batu Ampar Banama dan disana tempat
Ba-nama, eka Banama Nyahu tende. Banama Nyahu berhenti.

51. Hete Raja Tantaulang Bulau, Hiang Tantuenyet 51. Disitu Raja Tantaulang Bulau, Hiang Tantuenyet
Penyang, Raja Bisu Bajela Bulau uras karamahan Penyang, Raja Bisu Bajela Bulau mereka semua
dumah, ewen sama mapas anak esue, meteng datang, dan mamapas anak cucunya, langsung
Lilis L arman g. kare búa uras mamúa masak mengikat Lilis Lamiang; Disitu buah buahan milik
nalajan tampunge, ain Tingang Tatué, hete ewen nenek moyang mereka, semua berbuah lebat dan
uras hakanae. masak, semua mereka beramai-ramai memakannya.

52. Bara hete Banama Nyahu haguet, bahing gandang, 52. Mengucapkan Banama Nyahu berangkat lagi diiringi
bahing garantung, bahing sambang, ngarunya tabuhan gendang,bunyi gong dan suara katambung;
Banama Nyahu antang namuei, ulek kakatimbung Menderuderu gelombang dibelakang kemudianya dan
nipas pakang kamburi ruhung, hayak ewen nunjung mereka bersama sama menyerukan pujian kepada
lahap rawing, kilau mapau bulan lembut, mangkat RANYING HATALLA LANGIT, bagaikan menyambut
sarayung jelae ruwan marindui bintang tumbu. kehadiran bulan dan bintang terbit dilangit.

53. Kakandurum Sapi Raja, tatambusup Bawui 53. Gemuruh ramai suara sapi, suara babi, dan ayampun
Samben, tandu raranduen Manuk Darung Tingang, berkokok gembira riang karena mereka akan
hanjak rantang pahalawang huang ewen, lius memasuki Lawang Lewu Tatau Dia Rumpang Tulang,

424

lumpat lawang Lewu Tatau Dia Rumpang Tulang, Rundung Raja Isen Kamalesu Uhat.
jakat Rundung Raja Isen Bakalesu Uhat.

54. Hunja-hunja Banama Nyahu namuei, riak balu-balun 54. BanamaNyahumelajucepatmendahului angin bertiup,
nyambang haluanae, balias bara tutuk riwut, basikap ombakpun menggulung menghempas haluan, mereka
mulang jujung jajak salatan, tintu hakalambat Banama mengarah haluan Banama Nyahu menuju Tarusan
Nyahu nanturung Tarusan Gajah Barantai Bulau, Gajah Barantai Bulau, mudik Lapetan Unta Hajaran
nanjak Lapetan Unta Hajarahan Tandang Balikur Tandang Barikur Hintan, langsung tiba di Tasik Ampah
Hintan, tapuk Tasik Ampah Dare, Laut Sahep Tabuhi. Dare, Laut Sahep Tabuhi.

55. Hunjahunja Banama Nyahu nantu-rung Pulau 55. Melaju lagi Banama Nyahu dari sana menuju Pulau
Ampah Dare, Nusa Sahep Tabuhi, palus tende Ampah Dare, Nusa Sahep Tabuhi, langsung berhenti
hete, kakare Liau Balawang Panjang uras disitu dan setiap Liau Balawang Panjang mengambil
haduanan kare jawet jaweta, uras sadia bahalap semua anyam-anyamannya yang sudah siap, baik dan
taheta kilau junjun helu. Baru, sebagaimana semula.

56. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu, nanturung 56. Berangkat dari sana lagi Banama Nyahu menuju Lewu
Lewu Bukit Malangka Runjan, eka Raja Ulih Napakah Bukit Palangka Runjan, tempat Raja Ulih Napakah
Langit, tende palakuan rangkan pakaian simpan, palus Langit, disitu mereka meminta segala macam pakaian,
mapas tuntang mameteng Lilis Lamiang, pandui Liau langsung memandikan Liau Balawang Panjang, pada
Balawang Panjang, menda Garing Benduh Nyahu, ije tetesan Air Suci Kehidupan dibawah Garing Benduh
bapantis Nyalung Kaharingan Belum. Nyahu dan mamapas serta mengikat Lilis Lamiang.

57. Bara hete tinai nanturung Garing S antah 57. Dari sana lagi Banama Nyahu menuju Garing
Nangkenya Lumpung Matan Andau, Sihung S antah Nangkenya Lumpung Matan Andau,
Sundung Nyangkalah Luhing Kabanteran Bulan Sihung Sundung Nyangkalah Kabenteran Bulan,
hete gagenep Liau Balawang Panjang menda disitu setiap Liau Balawang Panjang mem-bawahi
pantise ije bakandung Untung Aseng Panjang. tetesannya yang menetes Untung Aseng Panjang.

58. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu, malungkah 58. Berangkat lagi dari sana Banama Nyahu, melewati
Tasik Ampah Dare, Laut Sahep Tabuhi, palus Tasik Ampah Dare, Laut Sahep Tabuhi, langsung
tapuk Tasik Galumbang Bulan, Laut Gambangan tiba di Tasik Galumbang Bulau, Laut Gambangan
Hintan, tende Lewu Bukit Nalaga Bulan eka Raja Hintan, berhenti di Lewu Bukit Nalaga Bulan
Nyangkurun Batu ewen ndue Kameluh Selung tempat Raja Nyangkurun Batu, dan Kameluh
Bulau. Selung Bulau.

59. Banama Nyahu tende palakuan panatausimpan, 59. Banama Nyahu berhenti meminta harta kekayaan,
palus palakuan Baras Bulau uju sambang langsung meminta Emas curai sebanyak tujuh
garantung, palus kea mampandui Liau Balawang buah gong, dan memandikan setiap Liau Balawang
Panjang nyampenda pantis Garing Limut Bulau, ije Panjang dibawah tetesan Garing Limut Bulau yang
bapantis Nyalung Kaharingan Belum. meneteskan Air Suci Kehidupan.

60. Hete balaku Bawui Bantut Babehet Ki-lat, 60. Disana meminta seekor babi besar gemuk
Babentang Liu Lampang, baisi Untung Aseng berbelang melingkar tubuhnya bagaikan cahaya
Panjang, badarah Nyalung Kaharingan Belum, kilat dan pelangi, berdagingkan umur panjang, ber-
palus palakuan bua Enjung Kalapean, akan Liau darahkan Air Suci Kehidupan, sekaligus meminta

425

Balawang Panjang, mangat ewen hakananae, buah Enjung Kalapean bagi setiap Liau Balawang
akae kalapean Pantai Danum Kalunen. Panjang, untuk dimakan oleh mereka, agar mereka
melupakan Pantai Danum Kalunen.

61. Limbah te gagenep Liau Balawang Panjang haya- 61. Setelah itu setiap Liau Balawang Pan-jang bersama
hayak nikap Kayu Tatau, nikap kea Kayu Makang sama mengambil Kayu Makang Bajakah Tatau,
Ba-jakah Tatean Jamban, jamban karuhei tatau mengambil pula Kayu Makang Bajakah Tatean Jamban
akan tarantang nule. Karuhei Tatau, untuk Tarantang Nule.

62. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu, murik Tasik 62. Berangkat dari sana lagi Banama Nyahu, mudik
Galumbang Bulan, Laut gambangan Hintan, palus Tasik Galumbang Bulan, Laut Gambangan Hintan
babalang Sangkuang Marakeran kilau Darung langsung kelihatan Sangkuang Marakeran seperti
Hanjaliwan, matep Tumbang Kurui Lunuk, tintu Darung Hanjaliwan, menutup Tumbang Kurui
hakalambat Banama Nyahu, nanturung Tumbang Lunuk, mengarah haluan Banama Nyahu menuju
Kurui Lunuk. Tumbang Kurui Lunuk.

63. Eleh gatang mendeng Raja Duhung Mama 63. Langsung berdiri Raja Duhung Mama Tandang
Tandang, nijak pukung palang- ka ruhung, nekeng berpijak diujung haluan Banama Nyahu dengan
ruang tantanep, hayak japa-japan tatah, jima- mengucapkan puja dan puji ciptaanNYA memohon
jimat tanteng, balaku asi belum umba RA- NYING kasih penyertaan kebesaran RANYING HATALLA
HATALLA LANGIT, mangat kabajuran tamuei LANGIT, agar meluruskan perjalanan B a n a m a
Banama Nyahu. Nyahu.

64. Hayak nyilak Duhung Tuntung Entenge, Pulang 64. Bersama itu ia menghunus Duhung Tuntung
Basariang Tambingm, hangkauju Nyahu Entengnya, Pulang Basariang Tambing, diiringgi
Mangaruntung Lan-git, Nyahun Sangkuang tujuh kali bunyi Guntur Menggelegar di langit,
Marakeran, eleh ranggang sapanipeng hewan gemuruh Sangkuang Marakeran renggang
pantar. seukuran panjangnya pantar.

65. Palus pananturau Banama Nyahu murik Kurui 65. Langsung lewat Banama Nyahu mudik Kurui
Lunuk eleh babalang batu mendeng matep Kurui Lunuk, sudah kelihatan dinding batu menutup Kurui
Lunuk, palus Banama Nyahu tende* hete palakuan Lunuk; Banama Nyahu berhenti meminta Rihat
Rihat Mopit, pupuh tumbang jalan helu, tanduhan Mopit disisi muara jalan asal, dan ia membuka
usang, palus mukei Pati Bahandang, muap Pati Bahandang, Pambuk Galungan Penyang,
Pambuk Galungan Penyang, haduanan Barun mengambil Barun Hantitik pembuat hari hujan,
Hantitik bakaujan andau, kepan Barun Tahen- tung memasang Barun Tahentung pembuat banjir.
baka hai danum.
66. Disitu ia memasang memakai tersebut, dan
66. Hete Raja Duhung Mama Tandang uras mangkang bersama itu pula Raja Duhung Mama Tandang
ngangkanae, hayak nganda- ngandang Banama menggetarkan Ba-nama Nyahu, menjadikannya
Nyahu manyaluhe jadi Banama Bukit Malempang menjadi Banama Bukit Malempang Tambun
Tambun Jampahen Langit, Mapan Kanderang Jampahen Langit, Mapan Kanderang Tingang,
Tingang, Nimbau Uak Kalawet. Nimbau Uak Kalawet.

67. Palus andau ujan baduruh langit, suhu manantekas 67. Sekejap saja datang hujan lebat turun dari langit, dan

limpar pain Bukit Panjang, hete gatang mendeng sekejap pula banjir besar menenggelamkan kaki bukit,

426

Raja Duhung Mama Tandang, manantapei Uhat berdiri Raja Duhung Mama Tandang menyisihkan
Janjawei Langit. akar-akaran yang menutup disepanjang jalan.

68. Nelak Batu Atep, muap Liang Tantanep, eleh limpar 68. Membuka batu penutup jalan dan banjirpun
kea jalan helu tanduhan usang, kaharetan tamuei memenuhi jalan asal tepat sekali dalamnya untuk
Banama Bukit murik jalan helu tanduhan usang, perjalanan Banama Bukit mudik jalan asal, dan
eleh sembang tumbang jalan kare Liau matei. tiba di muara bermacam-macam jalan kematian.

69. Bara hete Banama Bukit matendu Bukit 69. Dari sana Banama Bukit mengarahkan haluannya
Nyangguhan Tusang, tende mampandui Liau tepat menuju Bukit Nyang guhan Tusang, dan disitu
Balawang Panjang intu Talagan Nyalung mereka memandikan Liau Balawang Panjang pada
Kaharingan Belum huang Kandarah Bulau Talaga Bulau Bagalubut Sangkalemu.
Bagalubut Sangkalemu.

70. Haguet bara hete tinai Banama Bukit, palus 70. Berangkat lagi dari sana Banama Bukit, langsung
sembang Bukit Lumpang Tusu, tende palakuan tiba di Bukit Lumpang Tusu, berhenti disitu
rangkan panginan simpan ije dia tau babasi dia tau mereka meminta macam macam makanan yang
babayu, akan gagenep Liau Balawang Panjang. selamanya tidak bisa basi atau rusak.

71. Banama Bukit tinai haguet bara hete, tende intu 71. Banama Bukit lagi berangkat dari sana, berhenti
Bukit Uju Baratuntung, tende mampandui Liau di Bukit Uju Hatalum bang, berhenti memandikan
Balawang Panjang intu Talagan Untung, Talagan Liau Balawang Panjang di Talaga Untung, Talaga
Nyalung Kaharingan Belum, Talagan Aseng Nyalung Kaharingan, Talaga Aseng Panjang,
Panjang, Talagan Darah Belum, Talagan Tampung Talaga Darah Belum
Buhul.

72. Haguet bara hete tinai Banama Bukit, palus 72. Berangkat dari sana Banama Bukit langsung
sembang Bukit Halambak Naha- pantun Garantung, tiba di Bukit Halambak Na hapantun Garantung,
eka Garing Napaking Suling tandipah umba Bukit tempat Garing Napaking Suling berseberangan
Tusang Nalumbang Tambayang, Kereng Tiling dengan Bukit Tusang Nalumbang Tambayang,
Kaninding Timpung, intu hete Banama Bukit tende, Kereng Tiling Kaninding Timpung, disitu Banama
gagenep Liau Balawang Panjang sama haduanan Bukit berhenti, dan setiap Liau Balawang Panjang
aieaie panatau panuhae. masing masing mengambil harta kekayaannya.

73. Haguet bara hete tinai Banama Bukit, tende Tapang 73. Berangkat dari situ lagi Banama Bukit, berhenti
Belum Mandawen Dandang Tingang, palakuan di Tapang Belum Mandawen Dandang Tingang,
Dandang Tingang tuntang bara hete tende Bantu mereka meminta Dandang Tingang; Setelah itu,
rung Ringkang Kamating Lamiang, palakuan dari sana berhenti pula di Banturung Ringkang
Lamiang Bua Garing Belum akan gagenep Liau Kamating Lamiang, meminta Lamiang Bua Garing
Balawang Panjang. Belum untuk setiap Liau Balawang Panjang.

74. Bara hete tinai Banama Bukit magun murik jalan 74. Dari sana Banama Bukit masih mudik jalan asal,
helu tanduhan usang palus sembang Batang dan tiba di Batang Kangka muang Langit menutup
Kangkamuang Langit, matep jalan helu tanduhan jalan asal; Dis-itu berdiri Raja Duhung Mama
usang, eleh gatang mendeng Raja Duhung Mama Tandang seraya menghunus Duhung Tuntung
Tandang, nyilak nyahumpak Duhung Tuntung Entengnya dan ditunjukkannya kearah Batang

427

Enteng, palus nganju nganjuk hayak taragatang Kangkamuang Langit, sekejap terangkatlah Batang
Kayu Kangkamuang Langit. Kangkamuang Langit tersebut.

75. Hete ranggang nduan ije hewan pantar jalan helu 75. Jalan asal renggang seukuran panjangnya tiang
tanduhdh usang, palus pananturau Banama Bukit pantar, Banama Bukit langsung lewat dan tiba di
sembang Lewun Apang Mandurun Bua, Indang Lewu Apang Mandurun Bua, Indang Mandurun Bua,
Mandurun Bua, bua uras mamúa masak manalajan buah buahan semuanya masak, disana Banama Bukit
tampunge, tende habua Liau Balawang Panjang. berhenti, Liau Balawang Panjang mengambil dan
memakan buah-buahan.

76. Bara hete tinai Banama Bukit miar, palus sembang 76. Dari sana Banama Bukit berangkat lagi, langsung
Lewun Kalimpi Kalampia, mina Timba ije pitak tiba di Lewu Kalimpi Kalampia penyimpan timba
Randung Banama, tende Banama Bukit palakuan satu ruang sampan; Mereka berhenti disitu mem-
Timba umba Kalimpi Kalampia. inta timba dari Kalimpi Kalampia.

77. Bara hete tinai Banama Bukit miar, palus sembang 77. Dari sana Banama Bukit pergi lagi, dan tiba di Lewu
Lewun Kalimpi Kalampiau, mina Teken Palingkau Kalimpi Kalampiau penyimpan galah Palingkau
ije penda Lepau, tende palakuan Teken Palingkau penuh dibawah sebuah Lumbung, berhenti disitu
umba Kalimpi Kalampiau. meminta galah Palingkau dari Kalimpi Kalampiau.

78. Haguet bara hete tinai Banama Bukit, tende eka 78. Berangkat dari sana lagi Banama Bukit, berhenti
Sagilang Uha Sagilang Uhu, palakuan Pahipit di tempat Sanggilang Uha dan Sanggilang Uhu,
Muhur Bahiga Batu akan dahang pahipit Banama meminjam kemudi Muhur Bahiga Batu untuk
Nyahu namuei. menambah kemudi Banama Bukit bepergian.

79. Haguet bara hete tinai Banama Bukit, hayak 79. Berangkat dari sana Banama Bukit, bersama itu
nganda-ngandang Raja Duhung Mama Tandang pula digetarkan oleh Raja Duhung Mama Tandang
Banama Bukit, palus nyaluhe haluli manjadi Banama Bukit menjadikannya kembali menjadi
Banama Nyahu, ie tapuk Hulu Manindan Tingang, Banama Nyahu, dan setelah itu langsung tiba
Guhung Jangkuren Nyahu. di hulu Manindan Tingang, Guhung Jangkuren
Nyahu.

80. Banama Nyahu masuh Manindan Tingang, 80. Banama Nyahu milir Manindan Tingang, tiba di
sembang Balawan Paret, hete Balawan Paret Balawan Paret, disana Balawan Paret terbuka
ranggang nipeng hewan pantar, palus Banama renggang seukuran tiang pantar, langsung Ba-
Nyahu manangkalaue, sembang tinai lewun nama Nyahu melewatinya dan tiba lagi di Lewu
Balu Indu Lambung Bahu, tende mapapas Liau Indu Lambung Bahu, berhenti disitu mamapas Liau
Balawang Panjang hayak meteng Lilis Lamiang. Balawang Panjang dan mengikat Lilis Lamiang.

81. Bara hete tinai Banama Nyahu miar, sembang 81. Dari sana Banama Nyahu pergi, dan tiba di
Lewun Balu Indu Lanti, tende mameteng Lilis Lewu Balu Indu Lanti, berhenti disitu mamapas
Lamiang tuntang mamapas gagenep Liau dan mengikat Lilis Lamiang kepada setiap Liau
Balawang Panajang. Balawang Panjang.

82. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu, palus 82. Berangkat lagi dari sana Banama Nyahu melewati

manangkalau eka Apang Kumpang Pamahin tempat Apang Kumpang Pamahin Tingang

428

Tingang ije mahaga Banama Sanaman, hayak yang memelihara Banama Sanaman, dari sana
babalang letus Guhung Apui, bara hete babalang kedengaran suara Guhung Apui, dan dari sana
Tarusan Bulan, Lapetan Pahawang, Banama pula kelihatan terusan Bulan, antasan Pahawang,
Nyahu murik Tarusan Bulan palus tapuk Batang mereka melalui terusan Bulan langsung tiba di
Danum Katambun- gan Nyahu, Guhung Jangkuren Batang Danum Katambungan Nyahu, Guhung
Tingang. Jangkuren Tingang.

83. Masuh Batang Danum Katambungan Nyahu, 83. Milir Batang Danum Katambungan Nyahu, tiba di
sembang Lewu Bukit Lentah Nahapandang Bulan, Lewu Bukit Lentah Na-hapandang Bulan, Rundung
Rundung Kereng Bajaleang Nahapantun Salingkat, Kereng Bajaleang Nahapantun Salingkat, tempat Liau
eka Liau Timpung Raja Handue Salampai Amban, Timpung Raja Handue Salampai Amban, Kamban
Kamban Pahangan Kanaruhan Hantelu Kampuh Pahangan Kanaruhan Hantelu Kampuh Repang
Repang Garantung, tende mamapas Liau Garantung, berhenti mamapas Liau Balawang Panjang
Balawang Panjang hayak mameteng Lilis Lamiang. langsung mengikat Lilis Lamiang.

84. Haguet bara hete tinai Banama Nyahu palus sembang 84. Berangkat dari sana lagi Banama Nyahu langsung
Lewu Kamapan Banama, Rundung Pager Hatalla tiba di Lewu Kamapan Banama, Rundung Pager
eka Liau Lunuk Hai Tewenge Katelu Dia Balungkang, Hatalla, tempat Liau Lunuk Hai Teweng Katelu Dia
Kamban Baringen Tehap Ka-Jalatien Isen Bajumbang, Balungkang, Kamban Baringen Tehap Kajalatien
tende hete mamapas hayak mameteng Lilis Lamiang Isen Bajumbang, berhenti disitu mamapas
akan gagenep Liau Balawang Panjang. langsung mengikat Lilis Lamiang.

85. Tulak trnai Banama Nyahu bara hete palus 85. Berangkat lagi Banama Nyahu dari sana, langsung
sembang Lewu Kamapan Banama, Rundung tiba di Lewu Kamapan Banama, Rundung Mihing
Mihing Runjan, eka lewun Liau Antang Baputi Runjan, tempat Lewu Liau Antang Baputi Kin-jap
Kinjap Mandui Darah Belum, tende hete mamapas Mandui Darah Belum, berhenti dis- ana mamapas
Liau Balawang Panjang tun- tang mameteng Lilis Liau Balawang Panjang langsung mengikat Lilis
Lamiang. Lamiang.

86. Tulak tinai Banama Nyahu bara hete manangkalau 86. Berangkat lagi Banama Nyahu dari sana, melewati
Pulau Sumping Tambun, Nusa Jujung Rawing, Pulau Sumping Tambun, Nusa Jujung Rawing,
tapuk Batang Danum Kababuhan Bulau, Guhung langsung tiba di Batang Danum Kababuhan Bulau,
Jangkuren Nyahu, sembang Lewu Juking Guhung Jangkuren Nyahu, dan tiba pula di Lewu
Penyang, Rundung Tajur Paturung tende mamapas Juking Penyang, Rundung TajurPaturung, disitu
Liau Balawang Panjang tuntang mameteng Lilis berhenti mamapas Liau Balawang Panjang dan
Lamiang, palus minjam Penyang Pulu Simpei. mengikat Lilis Lamiang, langsung meminjam Penyang
Pulu Simpei.

87. Masuh Kababuhan Bulau nangkalau Labehu 87. Milir Kababuhan Bulau melewati Labehu
Pangaruntung Nyahu, tapuk Tasik Tatau Habaras Pangaruntung Nyahu, tiba di Tasik Tatau Habaras
Bulau, Laut Raja Nyaramai Rabia, sirasirang riaran Bulau, Laut Raja Nyaramai Rabia, kesamping
Banama Nyahu nanturung Baras Kanjan Antang, sedikit arah perjalanan Banama Nyahu menuju
Busung Taliwun Dahiang. Baras Kanjan Antang, Busung Taliwun Dahiang.

88. Tende Tumbang Tiawu Bulau, hete Liau Balawang 88. Berhenti di Tumbang Batang Tiawu Bulau, disana

Panjang, habaras kanjan habusung taliwun Liau Balawang Panjang manganjan, dan Raja

429

dahiang, Raja Duhung Mama Tandang nanjuri Duhung Mama Tandang mengambil darah pada
darah belum bara Talagan Darah Belum mi- jen sebuah dulang yang berada didekat Sangkairaya
upun Garing Sangkairaya Mendeng hapa manyaki untuk dipercikkan dimuara Batang danum Tiawu
Tumbang Batang Danum Tiawu Bulau; Jetuh akae Bulau, sebagai bukti pensucian bahwa Liau
hai pahalendange, basa Liau Balawang Panjang Balawang Panjang benar banar telah disucikan
lius ewen lumpat Lewu Tatau, hete ewen buju-bujur sebelum mereka memasuki Lewu Tatau, bersama
jadi barasih, hayak te kea atun hadurut Rangkang itu pula, hadir Raja Bunu menyambut kedatangan
Garing Raja Bunu nambang palus mamapas uluh cucu- cucunya dan mensucikan mereka.
tingang esue.

89. Tulak bara hete murik Batang Danum Tiawu Bulau, 89. BerangkatdarisanamudikTiawuBulau, melewati
mahalau gagenep lewun liau hapamantai, palus beberapa tempat kelompok liau yang telah
sembang ungkup Liau Haring Kaharingan ije ditiwahkan terdahulu, kemudian tibalah mereka
hagagahan awi Raja Linga Rawing Tempun Telun di tempat kelompok liau yang diantar oleh Raja
ambun alem malem. Rawing Tempun Telun sebelumnya.

90. Sahelu bara Liau Balawang Panjang lumpat 90. Sebelum Liau Balawang Panjang naik dan memasuki
Parung Batu Ngareheng Tandang Siru Liang Parung Batu Ngareheng Tandang Haramaung, Siru
Ngangkuling Tambun, karen taluh ije inatap tuntang Liang Ngangkuling Tambun, segala sesuatu yang
inyadia awi Raja Duhung Mama Tandang, sama dipersiapkan dan disediakan oleh Raja Duhung Mama
kilau ije inggawi awi Raja Linga Rawing Tempun Tandang, yaitu sebagaimana yang dilakukan oleh Raja
Telun metuh palumpat Liau Haring Kaharingan. Rawing Tempun Telun sewaktu mengantar Liau Haring
Kaharingan memasuki Lewu Tatau sebelumnya.

91. Raja Duhung Mama Tandang, manyaluh gagenep 91. Kemudian Raja Duhung Mama Tan-dang
Liau Balawang Panjang ain gagenep Liau Haring menjadikan setiap Liau Bal-awang Panjang milik
Kaharingan ije iagah awi Raja Linga Rawing masing-masing Liau Haring Kakaharingan yang
Tempun Telun ambun alem malem manjadi oleh Raja Linga Rawing Tempun Telun kemarin
Tanteluh Tingang; Limbah te Tanteluh Tingang malam menjadi butir-butir kecil semacam telur
Initik mijen junjun kare purun gagenep Liau Haring burung Tingang; Setelah itu butir-butir tadi
Kaharingan ije puna tingang tempue. dipecahkan lagi diatas ubun-ubun masing-masing
Liau Haring Kaharingan sebagai pemi-liknya.

92. Ie basalupu Kilau Bulau Tanduk Tambun, 92. Ia menyatukan senyawa bagaikan Bu¬lau Tanduk
Basalungkem Ruwan Humbang Rendan Tingang, Tambun, merasuk bagaikan Humbang Rendan
BulaBulan Tantariung Baue, Binta-Bintang Tingang, semua mereka menjadi tampan gagah
Panyaran Pipié uras sama kilau Bulan Mangkang perkasa, wajahnya bagaikan cahaya bulan dan
Langit. bintang dilangit.

93. Limbah te Raja Duhung Mama Tandang manjapa 93. Setelah itu Raja Duhung Mama Tandang
tinai karen pambulan, metu pambelum, burung membuat dan menjadikan tanaman tumbuhan,
usik sukup simpan, palus mimbul Sawang Ring- macam-macam hewan kesayangannya, dan
kan Tingang hayak manyaluh Lum-pang Liau menjadikan Lumpang Liau, menjadi Balai Bulau
manjadi Balai Bulau Jayang Tingang, Sali Rabia Jayang Tingang, Sali Rabia Mumuk Ambun, serta
Mumuk Ambun. menanam Sawang Ringkan Tingang.

430

94. Balai Bulau Jayang Tingang, jete ije manjadi balai 94. Balai Bulau Jayang Tingang menjadi balai bagi
ain Apang Kumpang Pamahin Tingang, hete ie Apang Kumpang Pamahin Tingang, disitu ia
nunggu hayak habantuan gandang garantung ije menjadi penabuh gendang dan gong yang indah
ayu ayun bahinge, palaya karen Iiau, bele madi- mengalunalun bunyinya, membuat gembira riang
manyaranta tarantang nule bakawan. semua liau,sehingga mereka lupa dan tidak
mengganggu keluarga mereka yang masih hidup
di Pantai Danum Kalunen.

95. Nyaluhe tinai timpung babilem kampuh Lumpang 95. Kemudian dijadikannya lagi kain hitam yang
Liau, manjadi Batu Mendeng Babilem Miring Langit menyelimuti keliling Lumpang Liau, menjadi dinding
kilau Ampah Lawang Baun Andau, akae matep batu membelah langit bagaikan awan hitam tebal,
jalan liau, amun liau madi nyaranta tarantang untuk menutup jalan liau kalau ia mengganggu
nule, amun liau masi tarantang nule, hete Apang keluarganya yang masih hidup di dunia, akan tetapi
Kumpang Pamahin Tingang manggatange akan kalau liau kasihan dan memberikan kemudahan
jalan liau narui penyang karuhei tatau. rejeki kepada sanak keluarganya yang masih
hidup, disitu Apang Kumpang Pamahin Tingang
mengangkamya.

96. Limbah uras barasih kakare gawin Raja Duhung 96. Setelah selesai semua tugas Raja Duhung Mama
Mama Tandang, ie mimbit tinai Banama Nyahu Tandang, ia membawa Banama Nyahu pulang
Gandang Halalian Buli nanturung Lewu Ngentang kembali menuju Lewu Ngentang Tiwah Tingang,
Tiwah Tingang, sama ih auh jalae kilau jalan yaitu kampung tempat melaksanakan Upacara
Lanting Samben halalian buli. Tiwah dan jalannya kembali pulang sama dengan
jalan yang dilalui oleh Lanting Samben.

Pasal 61 Pasal 61
Auh Lunas Lasang Talawang Teras Ucapan Perjalanan Lasang Talawang
Jambu Bahandang Hagagahan Liau Teras Jambu Bahandang Mengantar

Karahang Tulang Lumpat Liau Karahang Tulang Naik Ke
Lewu Tatau Lewu Tatau

1. Huang katika gawin Tiwah, hete atun gawin 1. Pada upacara Tiwah ada kegiatan Hanteran,
Hanteran, gawin Basir Munduk, tuntang gawin kegiatan Basir Munduk dan kegiatan Ngarahang
Ngarahang Tulang: Limbah te inyambung tinai Tulang, setelah itu dilanjutkan lagi pada acara
huang panabuh ije kahapuse, iete gawin Nyakean terakhir yaitu acara memasukkan tulang kedalam
Tulang tame Sandung. Sandung.

2. Gawin Ngarahang Tulang ije manu- mun peteh 2. Kegiatan Ngarahang Tulang yang telah difirmankan
RANYING HATALLA LANGIT hajamban Bawi Ayah RANYING HATALLA LANGIT, melalui Bawi
jadi nantuajar ulun kalunen panakan Raja Bunu, Ayah yang diajarkan kepada semua keturunan
ampin jalan buli haluli manalih IE suku-sukup, ela Raja Bunu, yaitu bagaimana jalannya mereka
ati ije balihi kilau ampin katamparae dumah bara dikembalikan dengan lengkap agar jangan ada
IE, lumpat Lewu Tatau. yang tertinggal seperti awalnya ia ada dari IA,
begitu pula ia kembali kepadaNYA menyatu di
Lewu Tatau.

431

3. Kilau itah j adi handung hakatawan, biti bereng 3. Sebagaimana kita ketahui, bahwa anggota tubuh
ulun kalunen katika RANYING HATALLA LANGIT manusia sewaktu RANYING HATALLA LANGIT
mampajadi kahandake manjapa uluh kalunen menj adikan kehendakNY A, menj adikan manusia
hatamunan IE, hete huang katamparae atún serupa IA; Disitu ia berawal dari adanya kumia
lumpuk mata, isi, daha, uhat, tulang, pupus bulu, mata, darah, daging, urat, tulang, kulit, bulu,
tuntang untek palus atun aseng ngangkanae. sumsum, dan ada nafasnya.

4. Amun huang kalunen te belum, hete atun tinai 4. Kemudian, apabila ia hadir dan ada, saat itu pula
Hambaruan; Hambaruan tuh amun ulun te jadi langsung ada roh dan jiwanya; Roh dan jiwanya ini
matei, jete inyewut tinai bagare Liau Haring apabila manusia itu meninggal dunia, ia disebut
Kaharingan; Liau Haring Kaharingan tuh huang Liau Haring Kaharingan, dan inilah yang diantar
gawi Tiwah i-agah intu gawin Hanteran. pada kegiatan Hanteran.

5. Tinai huang biti bereng atun daha, isi, pupus, 5. Setelah itu, yang disebut tubuh, yaitu: Darah,
tuntang untek, jetuh inyewut bereng; Amun ulun daging dan sumsum; Apabila ia meninggal dunia,
te matei, jete in¬yewut bagare Liau Balawang ketiga unsur tersebut, disebut Liau Balawang
Panjang; Liau Balawang Panjang tuh ije i-agah tinai Panjang: Liau Balawang Panjang ini lagi diantar
huang gawin Basir Munduk, metuh gawi Tiwah; pada kegiatan Basir Munduk untuk disatukan
Jetuh impahinje umba Liau Haring Kaharingan ije kembali pada Liau Haring Kaharingan, yang
iagah helu metuh gawin Hanteran lumpat Lewu diantar sebelumnya pada saat Hanteran menuju
Tatau. Lewu Tatau.

6. Huang biti bereng ulun kalunen belum, atún tinai ije 6. Pada tubuh manusia terdapat pula tulang belulang
inyewut tulang; Amun ulun te matei, tulang inyewut dan bulu (rambut); Apa¬bila manusia itu meninggal
Liau Karahang Tulang; Jetuh i-agah tinai huang dunia, unsur ini disebut Liau Karahang Tulang; Liau
gawi Tiwah, ije inyewut haga- han Liau Karahang Karahang Tulang inilah yang diantar pula pada
Tulang lumpat Lewu Tatau; Jetuh mampahinje kegiatan Ngarahang Tulang, langsung disatukan
umba Liau Haring Kaharingan tuntang Liau secara utuh pada Liau Haring Kaharingan dan Liau
Balawang Panjang. Balawang Panjang di Lewu Tatau.

7. Lewu Tatau Dia Rumpang Tulang, Rundung Raja 7. Lewu Tatau Dia Rumpang Tulang, Rundung Raja Isen
Isen Bakalesu Uhat, jetuh eka ij e pangkarasih Bakalesu Uhat, yaitu suatu tempat yang suci dan abadi
tuntang pangkahalap palus katatahie; Lewu Tatau untuk selama lamanya dan ini sesungguhnya adalah
jetuh puna RANYING HATALLA LANGIT; Itah RANYING HATALLA LANGIT itu sendiri; Kita ada dari
dumah bara IE sukup jatun atún katapas kakurang, RANYING HATALLA LANGIT lengkap tidak ada kurang
kalute kea itah buli IE sukup genep jatun kea suatu apapun, demikian pula kita kembali kepadaNYA
katapas kakurang. lengkap dan suci tidak kurang suatu apapun.

8. Tulang, jete ije gitan awi itah belum, intu ulun ije 8. Tulang belulang yang kita lihat dari mereka yang
jadi matei; Jetuh ampin kapatut ulun belum taharep telah meninggal dunia, adalah suatu kewajiban
ulun ije jadi matei, maharagu tulang uhate ulun ije dan tanggung jawab dari kita yang masih hidup
jadi matei, jete mangat ulun ije belum tau mandinun ter-hadap mereka yang telah mati, agar bagi kita
kasanang kamangat hayak panjang umur asenge. yang masih hidup mendapat kehidupan yang lebih
sempurna dan diberikan umur panjang.

432

9. Ije inukas awi RANYING HATALLA LANGIT 9. Yang ditugaskan oleh RANYING HATALLA LANGIT,
manggawi gawin Ngarahang Tulang, iete Raja untuk melakukan kegiatan Ngarahang Tulang, yaitu
Duhung Mama Tan-dang, Langkah Sawang Apang Raja Duhung Mama Tandang, Langkah Sawang
Bungai Sangiang, tuntang auh pahuruie, kilau ije Apang Bungai Sangiang, dan tatacaranya ada
atun inyurat huang penda tuh. ditulis dibawah ini.

10. Sahelu bara Basir Balian nampara bagawi, uluh are 10. Sebelum Basir Balian mulai tugasnya, semua mereka
ije malalus gawin Tiwah manatap kakaren paramun yang melaksanakan upacara Tiwah, mempersiapkan
Ngarahang Tulang tuntang kakaren paramue te, segala peralatan Ngarahang Tulang, dan peralatannya
uras jetuh inanggung awi uluh are ije Tiwah. ini ditanggung oleh seluruh penyelenggara upacara.

11. Paramun Ngarahang Tulang, iete ije kabatang 11. Peralatan Ngarahang Tulang tersebut, yaitu:
Sawang, ije Ranying Bunu, ije Lumpang Kanyalun Satu buah pohon Sawang, satu buah Ranying Bunu,
Liau, ije kalambar benang babilem kampuh satu buah Lumpang Kanyalun Liau, satu lembar kain
Lumpang Kanyalun Liau, ije sauk, ije jala, ije hitam kampuh Lumpang Liau, satu buah Tangguk, satu
piring, ije pinggan, ije bua enyuh batue, limbah te buah Jala, satu buah piring, satu buah mangkok, satu
atun garantung eka pakaian, sarak saramin, palus buah kelapa tua; Setelah itu ada sebuah gong berisi
huang rumbak busut garantung, atun inyuang isut pakaian, yang didalamnya terdapat pula sebuah sisir,
undus tanak. sebuah cermin, dan didalam lobang mata gong ada
diisi sedikit minyak kelapa.

12. Limbah te ije imeteng huang lengen Basir, iete 12. Setelah itu syarat yang diikat pada lengan Basir,
bulau ehat sajampal tuntang lilis lamiang ije kahijir, yaitu: Emas seberat Sajampal (1.1/2 gram), dan
jetuh ih ije inatap awi uluh are palus mametenge satu pucuk Lilis Lamiang; Inilah syarat yang
huang lengen Basir, limbah harun te Basir nampara disiapkan oleh keluarga penyelenggara; Kemudian
balian malalus gawi. Basir mulai Balian melaksanakan tugasnya.

13. Huang gawi jetuh sangiang Raja Duhung Mama 13. Pada upacara ini, Sangiang Raja Duhung Mama
Tandang mahapan Lasang Talawang Teras Jambu Tandang memakai Lasang Talawang Teras Jambu
Bahandang, Luhing Lumpuk Muntei Bulau; Limbah Bahandang, Luhing Lumpuk Muntei Bulau: Setelah
uras jadi sadia, engkak bulau namburak tingang semuanya itu selesai, mereka melepaskan tali tambat,
nulak lunuk habasean tanjung Sapapulut Lewu; Lasang Talawang pun berangkat dari tempat upacara,
tame tarusan Suluh Sawang lewu. melalui Tanjung Sapapulut Lewu, masuk terusan
Suluh Sawang Lewu.

14. Lasang Talawang Teras Jambu Bahan dang palus 14. Lasang Talawang Teras Jambu Bahandang langsung
tapuk Batang Danum Kamandih Sambang, Guhung tiba di Batang Danum Kamandih Sambang, Guhung
Barintuh Kamanjang Garu, ewen nangkalau Barintuh Kamanjang Garu, mereka melewati Tanjung
tanjung Karamunting Bahu, luwuk Rambangun Karamunting Bahu, Luwuk Rambangun Taya, berjalan
Taya, palus habasean tanjung Sungkai Bungai, melalui Tanjung Sungkai Bungai, Luwuk Muhur Batu,
luwuk Muhur Batu, tapuk tanjung Kalipapa Tanduk. dan tiba di Tanjung Kalipapa Tanduk.

15. Habasean tinai tanjung Kalipapa Tanduk, 15. Melalui pula Tanjung Kalipapa Tanduk, melewati
nangkalau lewun Nyaring Menteng, malangkawet tempat Nyaring Menteng Sahakung Bahanyi,
rundung Sahakung Bahanyi, Bahutai Menteng, Bahutai Menteng, Kamiak Bukit, kelihatan sinar
Kamiak Bukit, babalang lenda lendang Lewu cahaya Lewu Bukit Pasahan Raung, Rundung

433

Bukit Pasahan Raung, Rundung Kereng Daharin Kereng Daharin Sapendan Lunuk Tarung.
Sapendan Lunuk Tarung.

16. Tende Lasang Talawang Teras Jambu Bahandang 16. Berhenti LasangTalawangTeras Jailltlll Bahandang,
ninggang lanting garing ain Raja Entai Nyahu ewen mereka merapat di Batang Tepian kepunyaan
ndue Kameluh Tantan Dandayu, turus teken harukae Raja Entai Nyahu dan Kameluh Tantan Dandayu,
bulau namburak, nyangkabilae ulai tatam bat keket, mereka menancapkan galah dan mengikat tali
halaluhae jamban garing mantang karawang tiwing tambat serta mengeluar titian naik kepinggir tebing.
panjang.

17. Palus tingang batuar hayak balua Lasang Talawang, 17. Sangiang keluar bersama-sama dari Lasang Talawang,
hayak gatang mendeng Raja Duhung Mama Tandang dan Raja Duhung Mama Tandang berjalan menuju
batanjung nanturung Raja Entai Nyahu ewen ndue Raja Entai Nyahu dan Kameluh Tantan Dandayu,
Kameluh Tantan Dandayu janjaruman janjulanae memberitahukan perjalanannya, is mengambil Liau
haduanan Liau Karahang Tulang. Karahang Tulang.

18. Malawu rawei Raja Entai Nyahu ewen . ndue 18. Berkata Raja Entai Nyahu dan Kameluh Tantan
Kameluh Tantan Dandayu: Narai bulan kanahamae Dandayu, mereka tidak kemana mana, semuanya
jadi uras tapakalung Jala Bulau Anduh Nyahu ije sudah terkena Jala Bulau Anduh Nyahu yang
habarikam ambun alem malem. ditebar olehmu kemaren malam.

19. Tutuk jadi hapeteh rawei, Raja Duhung Mama 19. Selesai melakukan pembicaraan, Raja Duhung
Tandang haduanan talin Jala Bulau Anduh Nyahu Mama Tandang mengambil tali Jala Bulau Anduh
bara edan Lunuk Tarung, palus ie mundake, Nyahu dari da¬han Lunuk Tarung, langsung
eleh taparantung ngaju taparantung ngawa Liau diangkat¬nya; Sudah terasa bergerak kehulu,
Karahang Tulang sintung:... tapakalung Jala Bulau bergerak kehilir Liau Karahang Tulang berjumlah
Anduh Nyahu. terkena Jala Bulau Anduh Nyahu.

20. Liau Karahang Tulang palus basaluh manjadi 20. Liau Karahang Tulang sekejap berubah tingkahnya
Haramaung Munggem Tabanae, Pangandien bagaikan harimau buas lompat kehilir, lompat
Basawung Entenge, hayak malawu rawei Raja Duhung kehulu; Maka berkatalah Raja Duhung Mama
Mama Tandang: Ela gilan tingang ketun Liau Karahang Tandang, jangan kalian bertingkah seperti itu, lebih
Tulang, keleh ketun bujur kabajuran gulung lumpat baik kalian diam di tempat agar kalian segera naik
Lawang Lewu Tatau Dia Rumpang Tulang. ke Lewu Tatau Dia Rumpang Tulang.

21. Nganda-ngandang Raja Duhung Mama Tandang 21. Digetar-getarkan oleh Raja Duhung Mama Tandang
mahapan tutuk Duhung Tuntung Enteng mijen tampuk Jala Bulau Anduh Nyahu memakai Duhung
tapusuk Jala Bulau Anduh Nyahu, eleh uras pusaka saktinya, sekejap saja semua Liau Karahang
kamalemu Liau Karahang Tulang sintung Tulang berjumlah menjadi lemah tidak berdaya.

22. Nutung garu bulan Sangiang Tarantang Garu 22. Sangiang Tarantang Garu membakar kemenyan
bajeleng itah ngali nambowong petak sintel dan mereka pun segera menggali liang kuburan
habalambang tambun, liang deret habangkalan untuk mengambil tulang-belulang almarhum yang,
karangan, palus ewen manyaok manyahar tisan ditiwahkan memakai tangguk.
Karahang Tulang, Rahanjang Uhat.

434

23. Nyaluh awi Auh Nyahu Batengkung Ngaruntung 23. Disertai bunyi Guntur menggemuruh alam
Langit, Malentar Kilat Basiring Hawun, hayahayak semesta, Petir Halilintar menggelegar buana,
Liau Karahang Tulaflg basaluh uras manjadi semua Liau Kara hang Tulang berjumlah
Tanteluh Tingang, basalentar kajarian Kanten sekejap berubah menjadi butir-butir kecil bagaikan
Antang sintung:... butir telur burung Tingang.

24. Ie haduanan awi Raja Duhung Mama Tandang, 24. Raja Duhung Mama Tandang, mengambil
hayak nangkarajae mijen Garing Lalunjung Pulang, butir-butir tersebut dan ditempatkannya pada ujung
palus imbite nanturung Lasang Talawang Teras gagang Duhungnya, kemudian dibawanya menuju
Jambu Bahandang, nyahendeng Gantui Lumpuk Lasang Talawang Teras Jambu Bahandang, Gentui
Muntei Bulau. Lumpuk Muntei Bulau.

25. Limbah te Lasang Talawang Teras Jambu 25. Setelah itu Lasang Talawang Teras Jambu
Bahandang tingang nulak lunuk nyalumbu ambun Bahandang berangkat melambung naik ke atas
tilap telu puluh, tame tarusan Pantar Sangalang melewati awan tiga puluh berlapis, masuk terusan
nanjak Lapetan Tetat Manamun, tapuk Tumbang Pantar Sangalang, antasan Tetat Manamun, dan
Batang Danum Tiawu Bulau harende tapajakan tiba di muara Batang Danum Tiawu Bulau, Guhung
Guhung Sating Malelak Hintan; Lasang Talawang Sating Malelak Hintan; Talawang Teras Jambu
Teras Jambun Bahandang tende Tumbang Batang Bahandang berhenti di muara Batang Danum
Danum Tiawu Bulau, hayak Rangkang Garing Raja Tiawu Bulau, dan saat itu Rangkang Garing Raja
Bunu hadurut mamapas Liau Karahang Tu-lang. Bunu hadir mamapas Liau Karahang Tulang.

26. Tutuk jadi, Lasang Talawang Teras Jambu 26. Selesai itu, Lasang Talawang Teras Jambu Bahandang
Bahandang palus murik Batang Danum Tiawu langsung mudik Batang Danum Tiawu Bulau, banyak
Bulau, hayak uras nandak haratean lewu ungkup tempat kelompok liau tidak disebutkan dan dilalui
liau hapamantai intu Batang Danum Tiawu Bulau, disepanjang Batang Danum Tiawu Bulau, dan tibalah
sembang lewu ungkup liau ije gagahan Raja Linga mereka di tempat kelompok liau yang diantar Linga
Rawing Tempun Telun tuntang Raja Duhung Mama Rawing Tempun Telun dan Raja Duhung Mama
Tandang junjun helu. Tandang sebelumnya.

27. Hayak japajapan tatah Raja Duhung Mama 27.Bersama itu bersabdalah Raja Duhung Mama
Tandang nanjuri Tanteluh Tingang Kanten Antang Tandang mengeluarkan Tanteluh Tingang Kanten
balua Garing Lalunjung Pulang imbite nanturung Antang, keluar dari Garing Lalunjung Pulang,
gagenep Liau Haring Kaharingan, palus nitike dibawanya menuju Liau Haring Kaharingan dan
intu gagenep junjun karepurue, basalupu kilau langsung dipecahkannya pada setiap ubu ubunnya
Bulau Pulu Tanduk Tambun, basalungkem tingkah mereka, sehingga langsung menyatu senyawa
Humbang Rendan Tingang. bagaikan Tanduk Tambun, Humbang Rendan
Tingang.

28. Tutuk jadi Raja Duhung Mama Tan-dang, ie 28. Selesai sudah pekerjaan Raja Duhung Mama
manyaluh tinai Sawang tuntang Lumpang Kanyalun Tandang, ia menjadikan lagi Sawang dan Lumpang
Liau, Ham patung Palawi, Timpung Babilem, sama Kanyalun Liau, Hampatung Palawi, Timpung
ih auhe kilau ie manyaluh kakaren paramun gawi Babilem, yang cara dan kata-katanya sama seperti
huang katika Basir Munduk. ia menjadikan segala peralatan upacara, di saat
kegiatan Basir Munduk.

435

29. Limbah uras tutuk jadi kakare gawin Raja Duhung 29. Setelah selesai semuannya yang di-lakukan oleh
Mama Tandang, ie palus gandang halalian buli Raja Duhung Mama Tandang, ia langsung pulang
hayak Lasang Talawang Teras Jambu Bahandang, kembali bersama Lasang Talawang Teras Jambu
masuh Batang Danum Tiawu Bulau, tame tarusan Bahandang milir Batang Danum Tiawu Bulau,
Pantar Sangalang, palus masuh tinai pantang masuk terusan Pantar Sangalang, masuk melalui
tuyang ambun tilap telu puluh, halawu Pantai awan tiga puluh lapis, dan tiba di Pantai Danum
Danum Kalunen, nanturung Lewu Ngentang Kalunen, mereka menuju tempat melaksanakan
Tiwah Tingang: Lasang Talawang Teras Jambu upacara Tiwah, Lasang Talawang Teras Jambu
Bahandang tingang tende Lunuk, turus teken Bahandang berhenti, galah ditancap dan mengikat
garing, harukan bu-lau namburak. tali tambat.

30. Limbah te tinai Basir lasang sangiang pabuli 30. Setelah itu para Basir balian mengem-balikan
sangiang ije neras ewen, buli nanturung Lasang Sangiang yang merasuk pada mereka, kembali
Talawang Teras Jambu Bahandang, mulang Luhing menuju LasangTalawangTeras Jambu Bahandang,
Lumpuk Muntei Bulau, ewen sama malayan tulang Gentui Luhing Lumpuk Muntei Bulau, mereka
rumpang, gawin Ngarahang Tulang hapus. istirahat dan acara Ngarahang Tulang selesai.

Pasal 62 Pasal 62
Auh Kutak Balian Patandak Ucapan Patandak

1. Hayak muting mamaliung kening, Sangiang Bawi 1. Bersama-sama mengarahkan pandan-gan,

Pekas Penyang. Sangiang Bawi Pekas Penyang.

2. Nuntun manggep kilau tutuk duhung, nuntun 2. Melihat lurus bagaikan ujung Duhung, melihat

panatau sambang garantung. harta kekayaan diatas gong.

3. Nureng marinap tingkah jela pulang, nureng 3. Memandang tepat seperti mata Duhung,

panuhan pintun janjingan. memandang benda pusaka diatas gong.

4. Nuntun panatau sambang garantung, sambang 4. Melihat ke atas gong, gong bersinar- sinar

garantung hai pahalendang. cahayanya.

5. Sambang garantung hai pahalendang, pandukan 5. Gong cemerlang sinar cahayanya, tem-pat duduk

panatau duhung pasihai. orang terhormat.

6. Pintun janjingan datuh pahalingei, jampenan 6. Gong bersinar-sinar cahayanya, tem¬pat duduk

panuhan pulang patenggau. orang terkenal.

7. Ampin jai duhung tarantang tatau, kueh halaut 7. Sesungguhnya dia orang terkemuka, tidak pernah

sambang garantung. lupa kepada gong.

8. Puna pulang lalundung raja, isen ha- bilui pintun 8. Rupanya dia orang terkenal, tidak mau menjauhkan

janjingan. gong.

9. Mandukan sambang garantung mbuae, balaku 9. Duduk diatas gong tidak mengapa, dia minta

duhung pungkal handue. diupacarakan untuk kedua kalinya.

436

10. Bajanda pintun janjingan memen, palakuan pulang 10. Duduk diatas gong tidak mengapa, dia minta

bangkalan hantelu. diupacarakan untuk kedua kalinya.

11. Limbah basaki darah metu Randin Tandang, ketun 11. Setelah berpalaskan darah kerbau, kalian berpalas

basaki darah Manuk Darung Tingang. lagi darah ayam.

12. Bajamban Lamiang Bua Garing Belum, balaku 12. Melalui Lamiang Bua Garing Belum, minta

ndahang gangguranan arae. tambahan sebutan namanya.

13. Tege gangguranan aram junjun helu Ruhung, 13. Ada sebutan namamu terdahulu, dipalas ibumu

nasaki indangm hapan juhun Pinang. memakai air pinang.

14. lweh tingang uju kataruk lunuk, telaan Tambun 14. Air pinang dari tujuh orang tua, air pinang dari

hanya kalawang baras. delapan orang ibu.

15. Leket kilau ngatipei Ruhung, hajip tingkah nalepu 15. Melekat bagaikan Duhung pada gagangnya, rapat
Bunu. bagaikan Duhung dengan sarungnya.

16. Metuh Nantiwah Palin Belum huran Ruhung, imbit 16. Saat engkau melepaskan pantanganmu dulu,

bidan malan balua parung. engkau dibawa bidan keluar rumah.

17. Entang nyalimbayung bidan huran, huruk timpung 17. Digendong bidan engkau dahulu, memakai kain

jarat mahandue. diikat berulang kali.

18. Mangku ulang bitim tambalun, sukui pahangan 18. Bidan menggendong dirimu dulu, memakai kain

ulang mahantelu. diikat berulang kali.

19. Batanjung lawang parintaran tingang, mamenda 19. Berjalan melalui halaman, berada dibawah payung

bulau daren tanggui. bidan.

20. Nanturung karawang tiwing panjang, masuh Hejan 20. Menuju pinggir tebing sungai, melalui tangga turun

Bangkasan Tambun. ke sungai.

21. Sembang bitim huran Lanting Garing, palus 21. Tibalah engkau dulu di batang tepian, langsung

nyambau bilun nyalung. mendekati permukaan air.

22. Japajapan tatah Bidan huran, nantilang nyalung 22. Berbicara bidan dahulu, menyingkir air yang

kangumpang sial. mengandung sial.

23. Hataburae tuweruruk Jarangau Tan-jung, hapa 23. Ditaburnya rincikan Jarangau Tanjung, untuk

nuwe Buntal Pali Sirin Danum. menoba pengaruh buruk di air.

24. Paleteng tinai Hampatung Pasak, hayak umba 24. Menggelamkan Hampatung Pasak, bersama

Katupat Sinta. dengan sebuah ketupat.

25. Tanteluh Manuk Darung Tingang, katen Piak 25. Disertai pula sebuah telur ayam.
Rungkui Ambun.

437

26. Nyembang Bawi Bujang Labata, nanturung 26. Menemui Bawi Bujang Labata, menuju Rayung

Rayung Tantan Gunting. Tantan Gunting.

27. Japa japan tatah Bidan huran, palampang Nyalung 27. Berbicara bidan dahulu, menghadirkan air yang

Jatha tuntung batuah. bertuah.

28. Eleh lampang hulek hakatimbung, manamunan 28. Timbul air berputar putar, seperti mulut gong.
sambang garantung.

29. Ie bitim huran hapandui tingang, jajakan Bulau 29. Disitu engkau dimandikan, berpijak Bulau Pulu

Tanduk Tambun. Tanduk Tambun.

30. Balitam hanyalung repang tambalun, nekeng 30. Engkau mensucikan dirimu, berpijak pada Sungkul

Sungkul Nagan Danum. Nagan Danum.

31. Bitim muhun hapandui tingang huran, kahum suhu 31. Engkau mensucikan dirimu, bertepatan banjir dari

mangandang Jalayan Hulu Danum. hulu sungai.

32. Kahum suhun Penyang Karuhei Tatau, balua 32. Banjir Penyang Karuhei Tatau, keluar dari puncak

Tantan Liang Kaminting. Bukit Kaminting.

33. Mandui pantis Sawang Jangkang Nyahu, tahutun 33. Mandi tetesan Sawang Jangkang Nyahu, air

Uei Rantihen Tingang. tetesan Uei Rantihen Tingang.

34. Tahutun Ranying Pandereh Bunu, mantis batu 34. Air tetesan Ranying Kapandereh Bunu, menetes

sapaunggut belum. Batu Sapaunggut Belum.

35. Mantis karen tuah rajaki, aseng panjang nyame ambu. 35. Menetes tuah rejeki, Aseng Panjang Nyame Ambu.

36. Imbit tinai gandang halalian buli, mantang 36. Engkau dibawa pulang kembali, naik keatas tebing

Karawang Tiwing Panjang. sungai.

37. Nijak Petak Kasambuyan Raja, nekap Kayun 37. Engkau menginjak tanah Kasambuyan Raja,

Karuhei Tatau. memegang Kayun Karuhei Tatau.

38. Batanjung lawang parintaran tingang, buli 38. Engkau berjalan dihalaman ramah, pu¬lang

nanturung parang mahawangm. menuju tempat tinggalmu.

39. Hantelu bitim lulang luli huran, nangkaraan dahiang 39. Tiga kali engkau maju mundur, melepaskan

bajangkang. pengarah burak.

40. Dahiang huran bahalap pampahiau, bitim buli 40. Dahiangmu dahulu baik bunyinya, en-gkau pulang

nyelem parang mahawangm. masuk ke ramah.

41. Hangkauju lulang luli bitim, hajajakan rangkan 41. Tujuh kali engkau berpijak, pada Rangkan

panginan simpan. Panginan Simpan.

438

42. Hangkahanya lumpang, limpet balitam, nekeng 42. Delapan kali engkau berkeliling, berpijak pada

Behas Tambak Raja. beras Tambak Raja.

43. Nekap Sawang Tuntung Puser, nawan Bunge 43. Memegang Sawang Tuntung Puser, bersama

Tambing Tabuni. Bunge Tambing Tabuni.

44. Nambang jarin uluh tingang apangm, nanturung 44. Disambut oleh ayahmu, membawa engkau menuju

baun tunggang parung. pintu rumah.

45. Bitim nekap Bahat Ambun Parung, hayak nukiii 45. Engkau memegang Bahat Ambun Parung,

naharungking bahing. langsung meneriakkan pekikanmu.

46. Mandehen gangguranan aram ruhung, manjiret 46. Mengukuhkan gelar namamu, mem-pererat

sasabutan bitim aring. sebutan bagimu.

47. Nambang jarin uluh tingang indangm, balasang 47. Engkau disambut oleh ibumu, be-ralaskan kain

huran bindang talamping. Talamping.

48. Kangkarau lingum nalatai huran, bitim maut Bulau 48. Manja sekali engkau dahulu, engkau memegang

Lumpang Tusu. susu ibumu.

49. Minyip Nyalung Kaharingan Belum, nenguk 49. Mengisap Air Suci Kehidupan, meneguk air susu

Guhung Panaling Aseng. ibumu.

50. Hete bidan huran nasaki bitim, hapan darah Manuk 50. Disitu bidan dulu memalas engkau, memakai

Darung Tingang. darah ayam.

51. Umba darah kea Bawui Samben, harukan Lamiang 51. Disertai pula darah babi, mengikat Lamiang Bua

Bua Garing Belum. Garing Belum.

52. Natisan Bangkang Haselan Tingang, hayak kea 52. Meneteskan minyak kelapa, menem-patkan beras

mambuwur Bulau Urai. diatas ubun ubunmu.

53. Nanteman Petak Kasambuyan Raja, nantisan 53. Mengoles tanah di dadamu, meneteskan Air Suci

Nyalung Kaharingan Belum. Kehidupan.

54. Amun bitim nampuh Bulan Bawin Tiruh, bitim 54. Kalau engkau mau tidur, engkau ditempatkan

babalai Garing Tukang Tuyang dalam ayunan.

55. Ayun uluh tingang indangm huran ruhung balasang 55. Diayun-ayun oleh ibumu, disertai lan-tunan lagu

umba bahing karungut. karungut.

56. Kangkarungut uluh Tingang Indangm huran, 56. Mengalun-alun lagu karungut, men-doakan engkau

najahan tarungm lampang ba- balang. menjadi orang ter- mashur.

439

57. Kakandayu Burung Minam tambalun, ngatah 57. Merdu sekali lantunan lagu karungut, mendoakan

tintingm timbul batentang. engkau menjadi orang terkemuka.

58. Bitim Duhung ikau tanjungan hiring, indu suah 58. Badanmu dulu tumbuh subur, engkau bermain

bumbung daren purun. diatas tikar.

59. Sangkelang suah bumbung daren pu-run, bitim 59. Disamping bermain diatas tikar, engkau berkeliling

indu suah labehun parang. diraang ramah.

60. Sangkelang bitim suah Pakang Hejan, umba suah 60. Engkau bermain di tangga ramah, bermain pula

bentuk lawang parintaran. dihalaman ramah.

61. Sangkelang nyalawi Kayun Sangalang Garing, 61. Engkau suka menaiki pepohonan, ikut pula

umba halanguyan bilun nyalung. berenang disungai.

62. Kinjap bitim ngajang rawei bajangkang, umba 62. Sering kali engkau dimarahi, begitu pula engkau

ngajang rawei balemu disayangi.

63. Indang Apangmu nantuajar lingum ruhung, nasengkae 63. Ayah ibumu menasihati engkau, agar engkau tidak

Duhung layau baluhur. kehilangan arah hidupmu.

64. Andau kueh Duhung tau layau baluhur, awi sama 64. Tak akan mungkin engkau kehilangan arah, oleh

utus tarantang tatau. sebab engkau keturunan orang baik-baik.

65. Nyuhu Duhung sarasarai hiringe, manu-manuk 65. Malahan engkau semakin baik, semakin pula

antang manamuei. engkau terkenal.

66. Are tutu batang danum ekam antang namuei, 66. Banyak tempatmu melakukan per¬jalanan, untuk

manggatang tarungm lampang babalang. mengangkat harkat dan martabat hidupmu.

67. Kalabien kambang tarungm lampang ruhung, 67. Kelebihan dari namamu yang ter- mashur, engkau

nyamah Duhung ikau pungkal handue. minta dibuat lagi gelar namamu.

68. Bitim ruhung pungkal handue, mungkal karungut 68. Kini diberi gelar namamu, dibuat oleh Tingang

Tingang Sangiang. Sangiang.

69. Mungkal Karungut Tingang Sangiang ruhung, 69. Dibuat oleh Tingang Sangiang, San¬giang Bawi

Sangiang Bawi Pekas Penyang. Pekas Penyang

70. Ie bitim mandukan sambang garantung, balaku 70. Engkau duduk diatas gong, minta dita¬mbah

dahang gangguranan aram. sebutan namamu.

71. Balitam bajanda pintun janjingan, mintan nambah 71. Engkau duduk diatas gong, minta dita¬mbah

sasabutan bitim. sebutan namamu.

440

72. Eweh haweh gangguranan aram Ruhung, kuan 72. Siapakah sebutan namamu, kata San¬giang Bawi

Sangiang Bawi Pekas Penyang. Pekas Penyang:

73. Ije selem batu piring lingum, tuluk liang jarah karendem. 73.Yang cocok dan serasi bagi-mu.

74. Ela milim nahaliman tatu, Tambun Ganan Runjan 74. Jangan engkau sembunyikan dirimu kakekku,

Bahenda. Tambun roh gong pusaka.

75. Isen nyuhuk nyanyahukan balitam Hiang, 75. Jangan pula engkau sembunyikan dirimu kakekku,

Hanjaliwan Labatan Telun Rantai Garantung. • bagaikan ular sakti tali gong.

76. Amun buah gangguranan aram Ruhung, Hatuen 76. Kalau benar sebutan namamu, cepat engkau

Tingang Nganderang Sambang. memberikan jawaban.

77. Hinut sasabutan bitim Bunu, basikap Haramaung 77. Kalau benar sebutan namamu, cepat engkau

Nyarakungkung Luhing. memberikan jawaban.

78. Gatang mendeng hataburan Bulau Urai, ngajang 78. Berdiri engkau menaburkan beras, menghujani

Sumping Bawi Pekas Penyang. Sangiang Bawi Pekas Penyang.

79. Palus gatang kea tarahendeng, Sangiang Bawi Pekas 79. Langsung berdiri Sangiang Bawi Pekas Penyang.
Penyang.

80. Nanjuri Simbel Bulau Sangkalemu, mantar Bulau 80. Mengeluarkan Simbel Bulau Sangkalemu (raut),

Tanduk Tambun. untuk dipakai melukai sedikit kepalamu.

81. Nasekei Kumpit Rabia Sangkalunyai, netat gawing 81. Mengeluarkan Simbel Bulau Sang¬kalemu (raut),

Darung Hanjaliwan. digunakan melukai sedikit kepalamu.

82. Hayak lampang jadi lenda-lendang, Batu Randan 82. Bersama itu timbul bersinar-sinar, Batu Randan

Ganggulun Tarung. Ganggulun Tarung.

83. Nambang Garun Tandak Sangiang, Sangiang Bawi 83. Menerima berkat anugerah dari San¬giang,

Pekas Penyang. Sangiang Bawi Pekas Penyang.

MALIK TEKA P. Berubah irama ketambung.

84. I i i i i i i, Eweh haweh gangguranan aram Ruhung, 84. I i i i i i i, Siapakah sebutan namamu, kata Sangiang

kuan Sangiang Bawi Pekas Penyang. Bawi Pekas Penyang.

85. I i i i i i i, Ije selem batu piring lingum, tuluk liang 85. I i i i i i i, Yang cocok dan serasi, sesuai dengan

jarah karendem. keinginan batinmu.

86. I i i i i i i, Gulung tingang nganderang sambang, 86. I i i i i i i, Cepat engkau berkata, memberikan

basikap Haramaung nyarakungkung luhing. jawaban kepada kami.

441

87. I i i i i i i, Mendeng hataburan Bulau Urai, ngajang 87. I i i i i i i, Berdiri menaburkan beras, menghujani

Sumping Sangiang Bawi Pekas Penyang. Sangiang Bawi Pekas Penyang.

88. I i i i i i i, Tawae jakai nanggare ku gangguranan 88. I i i i i i i, Bagaimana jikaku sebutkan namamu dan
aram Ruhung kuan Sangiang Bawi Pekas Penyang. kuberikan namamu, kata Sangiang Bawi Pekas
Penyang.
89. I i i i i i i, Nanggare ku gangguranan aram
“Kapanatau Tingang Ije Kadan- dang Indu Kajang 89. I i i i i i i, Ku-beri gelar sebutan namamu, Kapanatau
Tungkup Hai”. Tingang Ije Kadandang Indu Kajang Tungkup Hai.

90. I i i i i i i, Nasuwaku sasabutan balitam, “Kapanuhan 90. 1 i i i i i i, Ku-sebut gelar namamu, Kapanuhan

Bungai Due Kapating Tingkap Ruang Datuh”. Bungai Due Kapating, Tingkap Ruang Datuh.

91. Sala jete gangguranan aram Ruhung, Hatuen 91. Salah itu sebutan gelar namamu, ku¬harap engkau

Tingang pantep kanderang. jangan menjawab.

92. Isen hakabuah sasabutan balitam bunu, 92. Salah itu sebutan gelar namamu, ku¬harap engkau

Haramaung merem sarakungkung. jangan menjawab.

93. Antang pungut sambang garantung, kenyui 93. Kuminta engkau tetap diam, diam di- atas gong.
mangkang pintun janjingan.

94. Basaluh aram jete Ruhung, jadi papar penyangm 94. Jadilah sebutan namamu itu, menjadi pelindung

hila pajambilei. bagi dirimu disamping kiri.

95. Sala Bulau Tampung Papas, hapa mapas sialm 95. Menjadi Bulau Tampung Papas, untuk membuang

umba belum. sial pengaruh buruk dalam kehidupanmu.

96. I i i i i i i, Eweh haweh tinai ganggu¬ranan aram 96. I i i i i i i, Siapa gerangan sebutan namamu lagi,

Ruhung, ije selem batu piring lingum. yang tepat dan serasi bagi dirimu.

97. I i i i i i i, Tawae jakae nanggareku tinai gangguranan 97. I i i i i i i, Bagaimana jikaku buat lagi sebutan
aram Ruhung, kuan Sangiang Bawi Pekas namamu, kata Sangiang Bawi Pekas Penyang.
Penyang.

98. I i i i i i i, Nanggareku tinai ganggu¬ranan aram 98. I i i i i i i, Kuberi lagi sebutan namamu, Kapanatau
Ruhung,’’Kapanatau Anak Hanjaliwan Babilem, Anak Hanjaliwan Babilem, Ganan Ulai Telun
Ganan Ulai Telun Penyang”. Penyang.

99. i i i i i i. Nasuwa balitam “Tambusun Hanjalahing 99. I i i i i i i, Kuberi lagi sebutan namamu, Tambusun

Mintom, Labatan Sandik Paturung. Hanjalahing Mintom La¬batan Sandik Paturung.

100. M agun sala jete gangguranan aram Ruhung. saluh 100. Rupanya masih belum tepat sebutan namamu itu,
jadi papar penyang hila pangan taum. kejadian lagi menjadi pelindung dirimu disamping
kanan.

442

101. Basaluh jadi Bulau Untung Aseng Panjang. 101. Kejadian pula menjadi Bulau Untung Aseng

Penyang Karuhei Tatau. Panjang, dan Penyang Karuhei Tatau.

102. Jetuh herah gangguranan aram Ruhung. ije selem 102. Inikah sebutan namamu, yang serasi dan sesuai

batu piring tuluk liang jarah karendem. didalam batinmu?

103. I i i i i i i. Nanggareku gangguranan aram. 103. I i i i i i i, Kuberi sebutan namamu, Kapanatau
“Kapanatau Kajunjung Bulau Sangkalemu. Belum Kajunjung Bulau Sangkalemu, Belum Petak
Petak Kasam- buyan Tambun, Belum Ninggang Kasam- buyan Tambun, Belum Ninggang Tungkup
Tungkup Hai. Haring Nandai Ruang Datuh”. Hai, Haring Nandai Ruang Datuh (sebuah pohon
kayu Kajun¬jung Bulau Sangkalemu hidup di-
tanah subur, berada ditengah-tengah keluarga
besar).

MALIK TEKAP. Berubah Irama Ketambung.

104. Bara-gana Anak Burung Lingu, ije batutuk Bulau 104. Baragana anak Burung Lingu, berparuh Bulau

Sangkalemu. Sangkalemu (nama yang bersikap ramah tamah).

105. Batakuluk Bangun Tarajun Ambun, Bamate Ungkal 105. Batakuluk Bangun Tarajun Ambun, Baramate Ungkal

Manang Badagang. Manang Badagang (bersikap adil dan cerdas berpikir).

106. Baiweh Nyalung Kaharingan Belum, Ba-Isi Guhung 106. Baiweh Danum Nyalung Kaharingan Belum, Baisi
Panaling Aseng. Guhung Panaling Haseng (berbicara yang berguna
serta menjadi contoh dan teladan).

107. Ba-Atei Penyang Karuhei Tatau, Batikang Lamiang 107. Ba-atei Penyang Karuhei Tatau, Batikang Lamiang
Hapalapas Sam- ben. Hapalapas Sa’m- ben (bermurah hati pengasih
dan penyayang serta bijaksana).

108. Bagelang Tahil Basilu Ruhung, akan tuwen bulau 108. Bagelang Tahil Basilu Ruhung, Akan Tuwen Bulau

pungkal raja. Pungkal Raja (cerdik pandai, ahli berniaga).

109. Hayak badarah tuah rajaki, akan parit riak hendan 109. Badarah daging tuah dan rejaki, pandai memanggil

bulau. emas berlian.

MALIK TEKAP. Berobah Irama Ketambung.

110. I i i i i i i, Lembai luyang bulan, narui garun tandak 110. I i i i i i i, Lemah lembut perlahan- lahan, Sangiang

tingang sangiang. menyampaikan do’a harapannya.

111. Leuh tisin pahawang, najuk santin karunyan bungai 111. I i i i i i i, Lemah gemulai jari-jari tangannya,

jalayan. Sangiang menyampaikan.

112. Pinang nyahe pinang, kahum pinang sapaunggut 112. Terimalah sirih pinang ini, sirih pinang membawa

belum. umur panjang.

443

113. Manyang aring manyang, patindan manyang 113. Sambutlah sirih pinang ini, sirih pinang membuat

panaling aseng. umur panjang.

114. Pinang lalengkung nyahu, batengkung kambang 114. Ini Pinang Lalengkung Nyahu, dapat membuat

nyahun tarung. kehidupanmu termashur.

115. Belum tatau manyambung, kilau asang suhun 115. Hidupmu menjadi kaya, piaju bagaikan datangnya

danum. banjir.

116. Urang urik jjihun pinang, masuh tan¬jung rahusan 116. Mengalir air Pantar Pinang, mengalir melalui

aseng. kerongkonganmu.

117. Saluh jadi garing balemu, mapan tu¬lang entang 117. Kejadian menjadi Garing Balemu, untuk menambah

ranggang. kekuatan tubuhmu.

118. Lentar sihung pajambulei, nyarimpak uhat tuyang 118. Kejadian menjadi Garing Balemu, untuk menambah

mengka. kekuatan tubuhmu

119. Hapa njarumat tantuwung bajahat, nambal atei 119. Untuk membuat jantungmu sehat, menambah pula

balayu. kekuatan imanmu.

120. Nuntung talin jantung, hapa ndahang daha kurang. 120. Memperkuatkan pungsi jantungmu, membuat
lancar peredaran darahmu.

121. Nimbuk isi tapas, hapa nambal pupus bapetuk. 121. Menambah kekuatan fisikmu, serta membuat
engkau lebih tampan.

122. Mangat entang haduring tulang, kilau tabalien 122. Agar engkau berumur panj ang, seperti kekuatan

lantang penyang. kehidupan kayu Ulin.

123. Tuyang tinai masuluh uhat, tingkah uei rantihen 123. Hidup engkau berjalan terus, seperti rotan menaiki

tingang. pohon.

124. Belum bitim pajanjewung, kilau pisang tanggan 124. Engkau hidup subur, seperti berjalan menaiki

tarung. tangga.

125. Haring balitam pajanjihau, manya- katan tewu 125. Engkau hidup subur, seperti berjalan menaiki

nyawung. tangga.

126. Mirang darah kilau laut lumbah, nyu- rung isi 126. Semakin berkembang hidupmu, bagaikan lautan

tingkah tanjung karangan penyang. luas.

127. Hayak galang tarahendeng, Sangiang Bawi Pekas 127. Berdiri serentak bersama-sama, San- giang Bawi

Penyang. Pekas Penyang.

444

128. Mambuwur tinai bulau urai, harukan Lamiang Bua 128. Meletakkan beras diatas ubun ubunmu, serta

Garing Belum. mengikat Lamiang Bua Garing Belum.

129. Nantisan Bangkang Haselan Tingang, nanteman 129. Meneteskan minyak kelapa, memalas engkau

darah Manuk Darung Tingang. dengan darah ayam.

130. Nantisan Nyalung Kaharingan Belum, nanteman 130. Meneteskan Air Suci Kehidupan, mengoleskan

Petak Sinta Kasambuyan . tanah yang telah disucikan

131. Lasang tinai pararinjet, nalinjam jarin tingang 131. Para Basir-pun berdiri, untuk meng¬ganti tugas

Sangiang. para Sangiang.

132. Mambuwur bulau urai, nantisan Bangkang Haselan 132. Meletakkan beras diatas ubun-ubun, seraya

Tingang. meneteskan minyak kelapa.

133. Harukan Lamiang Bua Garing Belum, nanteman 133. Mengikat Lamiang Bua Garing Belum,

darah Manuk Darung, Tingang. mengoleskan darah ayam.

134. Nantisan Nyalung Kaharingan Belum, nanteman 134. Meneteskan Air Suci Kahidupan, mengoleskan

Petak Sinta Kasambuyan. pula tanah yang telah disucikan.

135. Munduk nantiep sinjang, Sangiang Bawi Pekas 135. Duduk dengan merapikan sarungnya, Sangiang

Penyang. Bawi Pekas Penyang.

136. Mandukan bindang katil Baring, mangku riak 136. Duduk diatas Katil Garing, sambil memangku

sambang bulau. Ketambung.

137. Nunggu tamuei ruhung jumban, tal- injam 137. Menunggu kehadiran pria/wanita, bergantian

mandukan sambang garantung. duduk diatas gong.

Pasal 63 Pasal 63
Tamparan Atun Pali Tuntang Tulah Awal Adanya Pali Dan Tulah

1. Limbah kakare kajadian ije jadi halau tuntang ije Puna 1. Setelah semua kejadian terdahulu yang memang
ingahandak awi RANYING HATALLA LANGIT; IE dikehendaki RANYING HATALLA LANGIT; IA
maatuh taluh handiai akan ulun Pantai Danum Kalunen mengatur segalanya bagi kehidupan dunia
belum huang Lewu Injam Tingang, Rundung Nasih (manusia) dalam kehidupan yang sifat¬nya hanya
Nampui Burung, te atún pire-pire taluh ije injadian awi sementara, ada lagi beberapa kejadian yang
RANYING HATALLA LANGIT tinai. dikehendaki RANYING HATALLA LANGIT.

2. Palus atun Auh Nyahu Batengkung Ngaruntung 2. Disertai bunyi Guntur menggemuruh alam
Langit, homboh Malentar Kilat Basiring Hawun, semesta, Petir Halilintar menggelegar buana,
RANYING HATALLA LANGIT tuntang JATHA RANYING HATALLA LANGIT dan JATHA
BALAWANG BULAU mamparahan arepe tinai BALAWANG BULAU, menam¬pakkan wujudNYA,
manyamanan ampin ulun mangalunen hatamunan IA berada pada tachta KemuliaanNYA Bukit Bulau
IE, mijen Bukit Bulau Kangantung Gandang, Kangantung Gandang, Kereng Rabia Nunyang

445

marung Kereng Rabia Nunyang Hapalangka Hapalangka Langit.
Langit.

3. Kuasan RANYING HATALLA LANGIT tuntang 3. Kuasa RANYING HATALLA LAN¬GIT dan
kahandake ije manjadi, hete IE manampajat KehendakNYA yang terjadi, saat itu IA menjadikan
Luhing Pantar Pinang, palus hajaluka akan JATHA Luhing Pantar Pinang dan memberikannya langsung
BALAWANG BULAU, hemben te kea palus nyipa kepada JATHA BALAWANG BULAU; Waktu itu juga
ulang nantali tanteng endas bulau pulu batanjung dimakan oleh JATHA BALAWANG BULAU dan IA-pun
hendae hayak JATHA BALAWANG BULAU kembali ke tachta Keagungan- NYA Papan Malambung
gandang halaban buli Papan Malambung Bulau. Bulau.

4. Sana sembang Papan Malambung Bu¬lau, 4. Setibanya di Papan Malambung Bulau, disertai bunyi
hayak Auh Nyahu Batengkung Ngaruntung Guntur menggemuruh alam semesta, Petir Halilintar
Langit, homboh Malentar Kilat Basiring Hawun, menggelegar buana, sari Pantar Pinang kejadian
juhun pantar pinang palus kajadian manjadi ulun menjadi satu wujud, yang satu bagian berwujud
mangalunen puntunge, hatamunan Tambun serupa IA dan sebagian wujud lagi berwujud Tambun
puntunge; Limbah te JATHA BALAWANG BULAU (Zat Yana Maha Suci); Kemudian setelah itu JATHA
buli umba RANYING HATALLA LANGIT. BALAWANG BULAU kembali pada RANYING
HATALLA LANGIT.

5. Juhun pantar pinang ije kajadian ulun mangalunen 5. Sari Pantar Pinang yang telah kejadian menjadi
puntunge tuntang Tambun puntunge hatakian wujud serupa IA dan wujud Tambun tersebut, saling
madu mimbit pandarie; Ije ulun mangalunen hata- tarik menarik membawa arahnya masing-masing;
banan mijen timbau Papan Malambung Bulau, tinai Yang wujudnya serupa IA bertahan pada sisi Papan
ije puntunge Tambun madu arepe naseran kalang Malambung Bulau, kemudian yang wujudnya Tambun
labehu handalem, lentu-lentu sinde auh ewen ingin menyelam ke dasar air yang dalam, sehingga
sintung ndue. teriakan kedua wujud tersebut menimbulkan suara
gemuruh sekali.

6. Auh lalentun ewen sintung ndue te, tarahining awi 6. Suara gemuruh tersebut terdengar oleh Putir Selung
Putir Selung Darah intu Bukit Bulau Kangantung Darah di Bukit Bulau Kangantung Gandang, Kereng
Gandang, Kereng Rabia Nunyang Hapalangka Rabia Nunyang Hapalangka Langit; Suara gemuruh
Langit; Narai rawei lalentun tingang lalau kahain apakah ini, kata Putir Selung Darah; Saat itu juga ia
auhe kuan Putir Selung Darah, palus ie manting menuju Papan Malambung Bulau dan setibanya ia
nangkaruan tambange nanturung Papan di tempat itu, dilihat olehnya ada sebahagian wujud
Malambung Bulau, hete taratuntue atun ulun man- Tambun dan sebahagian lagi wujud serupa IA; Kedua
galunen puntunge, Tambun puntunge hatakian wujud tersebut saling tarikmenarik menuju ke arahnya
madu pandarie; Hemben te kea Putir Selung Darah masing-masing dan saat itu pula Putir Selung Darah
haduanan Pa- matilun Bendang hayak natekan ka- mengambil sebuah Sembilu Pelepah Bendang.
bantengan bereng ewen sintung ndue. langsung ia memotong kedua wujud itu, bagi dua.

7. Puntunge ije hila ulun mangalunen palus inanggare 7. Wujud yang serupa IA, langsung diberi nama oleh
awi Putir Selung Darah gangguranan arae, Putir Selung Darah, bernama: Nyahu Erang Matan
bagare Nyahu Erang Matan Andau, Kilat Panjang Andau. Kilat Panjang Dimpah Ruang Langit dan
Dimpah Ruang Langit eka mijen Batang Danum bertempat tinggal di Batang Danum Nyarakungkui
Nyarakungkui Nyahu; Tinai Pamatilun Bendang Nyahu; Kemu¬dian Sembilu tadi dijadikan oleh

446

inyaluh awi Putir Selung Darah manjadi Balai Putir Selung Darah menjadi Balai Hamparang,
Hamparang akan Nyahu Erang Matan Andau. balai bagi Nyahu Erang Matan Andau.

8. Hete Nyahu Erang Matan Andau narantang Tinggi 8. Nyahu Erang Matan Andau berketurunan Tinggi
Tingang Mama Hanyi Bungai, Sawang Bengkui Tingang Mama Hanyi Bungai, Sawang Bengkui
Pang- ganti Balu; Ie narantang Samulang Amai Pangganti Balu; la lagi berketurunan Samulang
Bendang; Samulang Amai Ben¬dang narantang Amai Bendang; Samulang Amai Bendang
Titik Tiwa Apang Taya; Titik Tiwa Apang Taya berketurunan Titik Tiwa Apang Taya: Titik Tiwa
narantang Pantun Tapang Elang Lehe; Pantun Apang Taya berketurunan Pantun Tapang Elang
Tapang Elang Lehe narantang Kikir Petak Garut Lehe: Pantun Tapang Elang Lehe berketu¬runan
Langit. Kikir Petak Garut Langit.

9. Kikir Petak Garut Langit narantang Kamben Kambe 9. Kikir Petak Garut Langit berketurunan Kamben
Ngarungkung Sale, Hantun Hantu Nalawung Sepu Kambe Ngarungkung Sale. Hantun Hantu
tuntang jetuh tinai ije narantang Kameluh Tan- tan Nalawung Sepu, dan ini pula yang berketurunan
Dandayu mijen Bukit Pasahan Raung, Kereng Kameluh Tantan Dandayu bertempat tinggal di
Daharin Sapendan Lunuk, bulan bawi bambaie Bukit Pasahan Raung, Kereng Daharin Sapendan
Raja Entai Nyahu. Lunuk; la adalah isteri Raja Entai Nyahu.

10. Kameluh Tantan Dandayu narantang tinai Hanjung 10. Kameluh Tantan Dandayu berketurunan lagi Hanjung
Tahanjungan Pali, Lambung Kalambungan Endus; Tahanjungan Pali, Lambung Kalambungan Endus;
Jetuh ije babalai Pusun Pinang Lewu, awi te itah Inilah yang berada di Pusun Pinang Lewu; Oleh sebab
ulun kalunen tege pali endus, pali taluh gawin itah, itu di dalam kehidupan manusia terdapat pantangan-
pali taluh kinan, tuntang ije mambatang tutu, iete pantangan (larangan) terutama pantangan melakukan
pali mawi pander sarita ije barangai auhe. pekerjaan yang tidak baik apalagi melakukan
pembicaraan yang menyinggung perasaan sesama
manusia.

11. Tinai ije Tambun puntunge palus naseran arepe 11. Kemudian wujud berbentuk Tambun, langsung
akan kalang labehu han- dalem mijen Teluk Utang menyelam ke dasar air yang dalam dan berada di
Tumbang Batang Danum Sungei Dusa; Jetuh suatu tempat yang bernama Teluk Utang di muara
ije puna inyadia tuntang injadian awi RANYING Batang Danum Sungei Dusa; Dia inilah yang
HATALLA LANGIT, mangat ulun kalunen tau dijadikan dan memang disediakan oleh RANYING
mangasene taluh ije papa umba taluh ije bahalap, HATALLA LANGIT agar manusia dapat mengenal
tuntang ie tuh ije narantang Sahempun Taya mana yang baik dan mana yang buruk di dalam
Padang Lemba, narantang tinai Lakang Karaut kehidupannya; la berketurunan Sahempun Taya
Bahu Gugut arae. Padang Lemba, dan ini pula yang berketurunan
lagi bernama Karaut Bahu Gugut.

12. Ewen tuh ije manduan tulah sahu bara ulun 12. Mereka inilah yang menerima segala dosa
kalunen ije kawin babane sala hurui tuntang ulun kesalahan dari kehidupan manusia, apabila terjadi
kalunen manaturan tamparan atun pali, hete ewen suatu perkawinan yang menyalahi silsilah, dan
bawi hatue ije kawin babane, malalus malis palie, disitu mereka melakukan upacara PakananTambun
kuman intu Dulang Bawui Pakanan Tambun Tulah, Tulah dengan membuka riwayat awal adanya Pali;
tuntang nampara bara kahapus ewen pakanan Saat itu yang bersangkutan melepaskan dosa
Tambun tulah te, panakan ain ewen terai inyewut kesalahannya, makan pada tempat makan babi
Tulah Sahu.
447

sekaligus melakukan upacara Pakanan Tambun
Tulah, dan sejak mereka melakukan upacara
Pakanan Tambun Tulah, keturunan mereka tidak
lagi disebut Tulah Sahu.

13. Awi te akan ulun kalunen panakan Raja Bunu 13. Oleh sebab itu bagi keturunan Raj a Bunu sebagaimana
imeteh awi RANYING HATALLA LANGIT, ela sama difirmankan RANYING HATALLA LANGIT, jangan
sinde mawi taluh ije sala papa, bele lembut tulah sekali- kali melakukan hal hal yang bersifat buruk, agar
sahu; Basa amun tulah sahu, te petak danum, tidak menimbulkan Tulah Sahu; Walaupun Tulah Sahu
langit dia manarima jete, aluh tambun tulah te itu bisa dilepaskan melalui upacara tersebut, namun
mananggunge, sewut sarita dia tau nihau nyamah nama buruk yang telah terjadi akibat perbuatan buruk,
katatahie. tidak akan lenyap begitu saja untuk selamanya.

14. Kalute ampin RANYING HATALLA LANGIT jadi 14. Demikian RANYING HATALLA LANGIT sudah
manjadian hayak maatuh kakare taluh handiai akan menjadikan kehen- dakNYA mengatur segala-galanya
pambelum panakan Raja Bunu ije belum huang bagi kehidupanmanusiaketurunanRajaBunu yang
Pantai Danum Kalunen, uka sewut sarita belum berada pada kehidupan dunia, agar namanya tetap
bahalap, kalute kea amun ewen buli RANYING harum, demikian pula apabila ia kembali kepada
HATALLA LANGIT tutu-tutu barasih kilau tamparae RANYING HATALLA LANGIT, benar-benar suci bersih
ie dumah bara RANYING HATALLA LANGIT. sebagaimana ia datang dan ada dari RANYING
HATALLA LANGIT.

Lampiran : Lampiran :

Kakare Gawin Balian Macam-Macam Upacara Balian.

I. KAKARE GAWIN BALIAN AKAN PAMBELUM I. MACAM-MACAM JENIS UPACARA BALIAN UNTUK
ITAH KALUNEN PALUS AMPIN PARAMUE BARA KESEJAHTERAAN HIDUP, MULAI DARI TINGKAT
GAWIIJE KURIK NYAMAH GAWI IJE HAL YANG TERENDAH, HINGGA TINGKAT YANG
PALING AGUNG.

A. Balian Manyaki Palus Mambu Sawang Saki. A. Balian Manyaki palus Mambu Sawang Saki.
B. Balian Mambuhul Palus Mambu Sawang Buhul. B. Balian Mambuhul palus Mambu Sawang Buhul.
C. Balian Mampendeng Sawang Kayu Palus Mambu C. Balian Mampendeng Sawang Kayu palus Mambu

Sawang Kayu. Sawang Kayu.
D. Balian Mampandui Palus Mambu Sawang D. Balian Mampandui palus Mambu Sawang

Nyalung. Nyalung.
E. Balian Balaku Untung Palus Mambu Sawang E. Balian Balaku Untung palus Mambu Sawang

Harukan Untung. Harukan Untung.
F. Balian Mungkal Untung Palus Mambu Sawang F. Balian Mungkal Untung palus Mambu Sawang

Untung Hapungkal. Untung Hapungkal.
G. Balian Balaku Nuntung Puser. G. Balian Balaku Nuntung Puser.
H. Balian Balaku Nuntung Untung. H. Balian Balaku Nuntung Untung.
I. Balian Balaku Nuntung Tahaseng (Balian Mubah I. Balian Balaku Nuntung Tahaseng (Balian Mubah

Ukur/Tipeng). Ukur/Tipeng).
J. Balian Mambang Karuhei Palus Manjung Ganan J. Balian Mambang Karuhei sekaligus Manjung

448

Halamaung/Balanga. Ganan Halamaung/Balanga.
K. Balian Balaku Untung Parei. K. Balian Balaku Untung Akan Parei.
L. Balian Harahan Bewei. L. Balian Harahan Bewei.
M. Balian Hai Palus Harahan. M. Balian Harahan Besar-Besaran.
N. Balian Nyakean Tingang Sangkai. N. Balian Nyakean Tingang Sangkai.
O. Balian Hamihing. O. Balian Hamihing.

II. KAKARE GAWIN BALIAN AKAN SAHUR PARAPAH II. MACAM-MACAM JENIS BALIAN UNTUK ROH

PALUS AMPIN TALATAH GAWIE. LELUHUR PENJAGA DESA/WILAYAH.

A. Balian Tantulak Dahiang Baya. A. Balian Tantulak Dahiang Baya.
B. Balian Manyanggar Palus Mampen- deng B. Balian Manyanggar sekaligus Mendirikan

Karamat. Karamat.
C. Balian Pakanan Sahur Lewu Atawae Balian C. Balian Pakanan Sahur Lewu/Balian akanan

Pakanan Sahur Kabuat. Sahur Perorangan.
D. Balian Hirek Bentuk Lewu/Pahewan. D. Balian Hirek Bentuk Lewu/Pahewan.
E. Balian Paleteng Malambung. E. Balian Paleteng Malambung.

III. KAKARE GAWIN BALIAN AKAN PAMPATEI PALUS III. MACAM-MACAM JENIS BALIAN PADA UPACARA

AMPIN TALATAH GAW1E. KEMATIAN.

A. Balian Tantulak Ambun Rutas Matei. A. Balian Tantulak Ambun Rutas Matei.
B. Balian Tiwah. B. Balian Tiwah.

I. KAKARE GAWIN BALIAN A KAN PAMBELUM I. MACAM-MACAM JENIS UPACARA BALIAN UNTUK
ITAH KALUNEN PALUS AMPIN PARAMUE BARA KESEJAHTERAAN HIDUP MULAI DARI TINGKAT
GAWI IJE KURIK NY AMAH GAWI IJE HAL YANG PALING TERENDAH HINGGA TINGKAT YANG
PALING AGUNG/ TINGGI.

A. BALIAN MANYAKI PALUS MAMBU SAWANG SAKE A. SUSUNAN DAN ALAT ALAT UPACARA BALIAN
MANYAKI.

1. Gawin Balian Manyaki tuh dia usah mahapan 1. Upacara Balian manyaki, tidak usah memakai
Palangka. Palangka.

2. Sawang ije ihapan iete ije kabatang tuntang tau 2. Sawang yang digunakan sebanyak 2 (dua)
kea mahapan due kabatang. pohon.

3. Behas akan timbuk upun Sawang kakare telu 3. Beras yang digunakan untuk menim¬bun pangkal
gantang. pohon Sawang sebanyak tiga gantang.

4. Tambak Lampayimg telu kasusun. 4. Tambak Lampayung sebanyak 3 (tiga) lapis.
5. Amak lapik paramun gawi karee telu kasusun. 5. Tikar Rotan sebanyak 3 (tiga) lapis.
6. Piring Saling i-andak huang hunjun Apar. 6. Piring Saling ditempatkan diatas Apar.
7. Kakare manuke ije impatei huang gawi jetuh, iete 7. Jumlah ayam yang dikurbankan sebagai sesajen/

lime kungan nyamah uju kungan, beken bara ain kurban suci, sebanyak 5 s/d 7 ekor, diluar satu ekor
Sangiang. untuk sesajen bagi Sangiang yang merasuk para
Basir.
8. Kakare panginan hapa balaku uras iandak huang 8. Semua sesajen tersebut ditempatkan diatas

449

hunjun Apar. Apar.
9. Karen Tambake, kilau karen manuk ije impatei. 9. Tambak beras sejumlah ayam yang dikurbankan.
10. Karen Katupat 21 kabawak beken bara ain 10. Ketupat sebanyak 21 buah ditambah untuk sesajen

sangiang. bagi Sangiang.
11. Lawas Pulut 21 kalawas kea. 11. Nasi Lemang sebanyak 21 buah.
12. Kare panginan ije beken tumun kaulih uluh ije 12. Sesajen yang lainnya disediakan sesuai kemampuan

tempun gawi. penyelenggara upacara.
13. Kare uluh ije akan Teras Sawang, iete lime 13. Orang yang menjadi Duhung Teras Sawang

nyamah uju biti bawi hatue. berjumlah 5 s/d 7 orang terdiri dari laki perempuan.
14. Kare Sanggar Kambungae, sama keren uluh 14. Jumlah Sanggar Kambungan sebanyak Basir

Balian. pelaksana upacara.
15. Karen Uluh Ije akan Balian, iete maha- pan lime 15. Jumlah Basir pelaksana upacara yaitu sebanyak 5

biti, amun dia sukup lime biti, tau mahapan epat orang, akan tetapi apabila Basir tidak mencukupi,
biti. boleh juga memakai 4 orang.

B. TALATAH GAWIN BALIAN MAM- BUHUL. B. SUSUNAN DAN ALAT-ALAT UPACARA BALIAN
MAMBUHUL.

1. Huang gawin Balian Mambuhul, Palangka dia 1. Upacara Balian Mambuhul, Palangka tidak
usah bajihi, baya inggantung bewei. memakai tiang dan hanya digantung saja.

2. Sawang ije ihapan, iete due kabatang. 2. Sawang yang digunakan memakai 2 (dua) pohon.
3. Tambak Lampayung lime kasusun. 3. Tambak Lampayung sebanyak lima (5) susun.
4. Amak akan lapik paramun gawi, ma¬hapan lime 4. Tikar Rotan sebanyak lima (5) lapis.

kasusun. 5. Beras untuk menimbun pangkal pohon Sawang
5. Behas akan timbuk Sawang, telu gantang. sebanyak 3 gantang.
6. Piring Saling iandak huang Palangka.
7. Manuk ije impatei huang gawi jetuh, uju kungan 6. Piring Saling ditempatkan di dalam Palangka.
7. Ayam kurban upacara sebanyak 7 s/d 9 ekor
nyamah jalatien kungan, beken bara ain
Sangiang. ditambah untuk sesajen bagi Sangiang.
8. Panginan Saling, iandak huang Palangka. tapi 8. Sesajen untuk Saling ditempatkan didalam
amun Palangka dia muat, tisa te tau iandak
huang Apar atawae huang penda Palangka. Palangka, akan tetapi apabila Palangka sudah
penuh, sisanya ditempatkan diatas apar dibawah
9. Karen Tambak, sama kilau karen Manuk ije Palangka.
impatei. 9. Jumlah Tambak yaitu sejumlah ayam yang
dikurbankan untuk upacara.
10. Karen Katupat, telu puluh lime kabawak tuntang 10. Ketupat sebanyak 35 buah terdiri dari bermacam-
panginan ije beken tumun kahian atei uluh ije macam bentuk, dan begitu pula jumlah Lemang
tempun gawi. sebanyak 35 buah beserta sesajen lainnya
sesuai kemampuan penyelenggara upacara.
11. Teras Sawang mahapan uju biti bawi hatue. 11. Teras Sawang berjumlah 7 orang terdiri dari laki-
laki dan perempuan.
12. Uluh Balian mahapan lime biti. 12. Basir pelaksana upacara sebanyak 5 orang.
13. Sanggar Kambungan tumun kare uluh Balian, 13. Sanggar Kambungan sejumlah Basir dengan
ditambah pada Palangka dan pohon Sawang.
tuntang indahang tinai huang Palangka. 14. Satu buah Pusu Bakandung yang ditempatkan
14. Ije Pusu bakandung ije intu huange te tege ije didalam ayunan digantung pada sebuah Sumpit

tambak tuntang tege kea Sanggar Kambungan

450


Click to View FlipBook Version