The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by Susantie, 2020-08-15 05:09:22

PANATURAN

PANATURAN

Danum Jalayan, murik Batang Danum Jalayan, berada disisi muara Batang Danum Jalayan,
nanjak Guhung Labehu Pali, nangkalau Ulek Batu mereka mudik Batang Danum Jalayan, menyusuri
Rangkang Tan-dang Harimaung. Guhung Labehu Pali, dan melewati pula Batu
Rangkang Tandang Harimaung.

6 6. Palus nangkalau bukit uju baratuntung, 66. Mereka langsung melewati bukit tujuh berderetan,
malangkawet kereng hanya barating- gang, jakae jika kemarin Banama Tin-gang melakukan
male panamuei Banama Tingang sangkum Rawing perjalanan, mereka pasti bertemu dengan Raja
Tempun Telun nuwe Tambun, tapi harue kadue Linga Rawing Tempun Telun menangkap Tambun,
andau tuh ih, jadi layu-layu dandang tajahan, padahal baru saja dua hari yang lalu, dan bekas
nahulei patinjun dahiang. tebasan kayu-kayu kecil olehnya sudah mulai layu.

67. Tulak tinai bara hete Banama Tingang murik Batang 67. Berangkat lagi dari sana Banama Tin-gang mudik
Danum Jalayan, eleh ba- balang lenda-lendang Batang Danum Jalayan, sudah kelihatan cahaya
Lewu Bukit Sua Penyang, Banama Tingang tende Lewu Bukit Sua Penyang, Banama Tingang
nan- juri Bulau Untung Aseng Panjang intu Lewu berhenti nanjuri Bulau Untung Aseng Panjang dari
Bukit Sua Penyang umba, iete: mereka yang berada di Lewu Bukit Sua Penyang,
yaitu:

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Kameluh Tempun Hendan Bulau Kameluh Tempun Hendan Bulau

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Kameluh Tempun Tiawun Bulau Kameluh Tempun Tiawun Bulau

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Tempun Kanarean S awang Tempun Kanarean Sawang

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Sumbal Tambun Nambau Bawi Sumbal Tambun Nambau Bawi

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Rampan Bawi Hai Rampan Bawi Hai

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Rampan Saratus Jahawen Puluh Rampan Saratus Jahawen Puluh

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milk
Pambujang Linga Saratus Jahawen Puluh Pambujang Linga Saratus Jahawen Puluh

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Hantangan Tingang Raja Hantangan Tingang

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Ngalang Bulau Raja Ngalang Bulau

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Pampulau Hawun Raja Pampulau Hawun

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Tiung - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Maliana Hulu Danum Jalayan Tiung Maliana Hulu Da-num Jalayan

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Baliung Tinih Teluk Taban- ganen Baliung Tinih Teluk Ta-banganen

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Pisau Tampak Tumbang Tabanganen Pisau Tampak Tumbang Tabanganen

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik

251

Suwai Tabela Ngarungkung Totang Suwai Tabela Nga-rungkung Totang
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain Linga - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Rawing Tempun Telun Linga Rawing Tempun Telun
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain Telun - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Hamparung Telun Hamparung
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Raja

Duhung Bulau Duhung Bulau
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Raja

Sahawung Bulau Tem¬pun Buang Penyang Sahawung Bulau Tempun Buang Penyang

Raj a Linga Rawing Tempun Telun palus Setelah selesai Raja Mantir Mama
umba panamuei Banama Tingang. Luhing Bungai nanjuri, Raja Linga
Rawing Tempun Telun ikut perjalanan
Banama Tingang.

68. Bara bete tinai Banama Tingang murik Batang 68. Dari sana lagi Banama Tingang mudik Batang
Danum Jalayan, palus tame Tarusan Paruru Danum Jalayan mereka langsung masuk terusan
Barantai, nanjak Lapetan Dandang Dauh, palus Peluru Barantai, dan mudik Lapetan Dandang
tapuk Batang Danum Sangkalila Bulau, harende Dauh dan tiba di Batang Danum Sangkalila
Guhung Kananteng Tahil, batang danum ain Raja Bu¬lau, Guhung Kananteng Tahil, sungai milik
Tunggal Sangumang, puna batang danum tatau Raja Tunggal Sangumang yang sesungguhnya
bujurkabajuran. sungai tersebut betul- betul kaya raya.

69. Banama Tingang nanjung manangkalau lewu are 69. Banama Tingang melewati secara berurutan
hapamantai uras benyem tunis nyalantinau buang, banyak tempat yang se-muanya sunyi sepi,
ilihi tingang tempue lepah hakampeleng renteng ditinggal pemi-liknya berkumpul di Lewu Bukit
mijen Lewu Bukit Kasinta Bungai, Rundung Kereng Kasintan Bungai, Rundung Kereng Kasimbu Raja;
Kasimbu Raja, handu-handu Banama Tingang Disana perlahan-lahan Banama Tingang berhenti.
tende.
70. Dari tempat itu Raja Mantir Mama Luhing Bungai
70. Hete Raja Mantir Mama Luhing Bun-gai menyampan menuju Balai Garing Ije Katenteng,
manyampan nanturung Balai Gar-ing Ije Kalabien Raung Penyang Lewu Pulu, Sali
Katenteng, Kalabien Raung Penyang Lewu Pulu, Si¬hung Due Kapamarau, Kalabunan Angkup
Sali Sihung Due Kapamarau, Kalabuan Angkup Paturung Rundung Hapaman¬tai, Balai tersebut
Patu- rung, ije hasambau lalangae umba Ra- han berseberangan den¬gan Rahan Suling Marakuren
Suling Marakuren Liu, Napatah Bulau Sangkalemu Liu Nap¬atah Bulau Sangkalemu, milik Kameluh
ain Kameluh Putir Kamasarin Bulau, ewen nanjuri Putir Kamasarin Bulan, mereka nanjuri Bulau
Bulau Untung Aseng Panjang umba: Untung Aseng Panjang, dengan:

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Kameluh - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Lentar Bulau Kameluh Lentar Bulau

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Putir - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Putir
Kambang Kabanteran Bulan Kambang Kabanteran Bulan

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain Kameluh - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Lelak Lumpung Matan Andau Kameluh Lelak Lumpung Matan Andau

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Kameluh - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik

252

Rempang Inai Oko Kameluh Rempang Inai Oko
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Kameluh - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Inai Palui Kameluh Inai Palui
- Paj anjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Kameluh - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Pusun Balusuh Pajanjuri Bulau Untung Aseng Kameluh Pusun Balusuh
- Panjang ain Putir Kambang Lanting Pajanjuri Bulau - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Untung Aseng Panjang ain Sulan Rabia Anju Anjung Putir Kambang Lanting
Mihing - PajanjuriBulauUntungAsengPanjang milik Sulan
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja
Tunggal Sangumang Rabia Anju-Anjung Mihing
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Mama Turun Bulau
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Raja Tunggal Sangumang
Tunggal Sakanak Pajanjuri Bulau Untung Aseng - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Panjang ain Raja Tunggal Sapahatu
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Raja Mama Turun Bulau
Rasing Penyang Apang Palui - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja
Rantayan Amai Oko Raja Tunggal Sakanak
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Pandak Kanuntung Peteng
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Tunggal Sapahatu
Kanaruhan Iwak Kanyambung Angkul - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Haci
Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Asang Raja Rasing Penyang Apang Palui
Maratih Ewen Sin tung Uju - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Anak
Loting Ewen Sintung uju Raja Rantayan Amai Oko
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Hanggulan Garing
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Raja Pandak Kanuntung Peteng
Punduk Bunu Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
ain Raja Punduk Nyahu
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Kanaruhan Iwak Kanyam- bung Angkul
Hanggulan Bunu - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja
Garing Harenyau Raja Haci
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Garing Harenteng
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Asang Maratih Ewen Sin-tung Uju
Garing Haleuh - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja
Garing Halembai Anak Loting Ewen Sin¬tung uju
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Raja Hanggulan Garing
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Raja Punduk Bunu
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Raja

Punduk Nyahu
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Raja

Hanggulan Bunu
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Raja

Garing Harenyau
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Raja Garing Harenteng
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Raja Garing Haleuh
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng

253

Panjang milik Raja Garing Halembai

71. Sana jadi nanjuri bara hete Raja Tung-gal 71. Setelah mereka selesai nanjuri disana, Raja
Sangumang umba panamuei Ba- nama Tingang, Tunggal Sangumang ikut per-jalanan Banama
tuntang ie ije ngaragan Banama Tingang antang Tingang, dan IA yang berperan sebagai pimpinan
namuei. perjalanan Banama Tingang.

72. Haguet bara hete Banama Tingang ma- gun murik 72. Berangkat dari sana lagi Banama Tin-gang
Batang Danum Sangkalila Bulau, nangkalau mudik Batang Danum Sangkalila Bulau, melewati
tumbang Tarusan Pantar Batu, Lapetan Tetek muara terusan Pantar Batu, Lapetan Tetek Liang,
Liang, palus tame Tarusan Nyalung Nantiri kilau langsung masuk terusan Nyalung Nantiri bagaikan
pusun pinang lewu. Pusun Pinang Lewu.

”3. Eleh lenda-lendang Sangkuang Rahun Tingang 73. Dari sana kelihatan sinar cahaya Sangkuang
Kamating Salaka matep Taru-san Nyalung Nantiri, Rahun Tingang Kamating Salaka, menutup terusan
palus gatang mendeng Raja Tunggal Sangumang, Nyalung Nantiri; Berdiri Raja Tunggal Sangu-mang
hayak japa-japan tatah, jima-jimat tan- tenge seraya ia mengucapkan kata- kata ciptaanNYA,
Manyamei Kuasa Raja Mama Turun Bulau, Apang bahwa IA adalah Manyamei Kuasa Raja Mama
Tuju, Samar Tuah, balaku asi umba RANYING Turun Bulau, Apang Tujuh Samar Tuah, memohon
HATALLA LANGIT, hayak nyilak Duhung Tuntung kepada RANYING HATALLA LANGIT, bersama itu
Entenge. pula IA menghunus Duhung Tuntung Entengnya.

‘4. Eleh hantelu Nyahu Ngaruntung Lan¬git, Nyahun 74. Tiga kali Petir Halilintar menggelegar di langit,
Sangkuang Rahun Tin¬gang Kamating Salaka suara Baner Sangkuang Rahun Tingang terangkat
taragatang ranggang eleh nipe-nipeng hewan renggang seukuran panjangnya Tiang Pantar, saat
pan-tar, palus pananturau Banama Tingang tapuk itu langsung Banama Tingang lewat dan tiba di
Batang Danum Lunuk Kamating Saratus, Guhung Batang Danum Lunuk Kamating Saratus, Guhung
Baringen Kamum- bung Saribu. Baringen Kamumbung Saribu.

75. Banama Tingang habasean Batang Danum 75. Banama Tingang mudik Batang Danum Lunuk
Lunuk Kamating Saratus, tapuk Tasik Riak Mihing Kamating Saratus dan tiba di Tasik Riak Mihing
Sambang, babalang lenda-lendang Garing Paleng Sambang, dari sana kelihatan Garing Paleng
Bajamban Kanderang Tingang, Sihung Pantep Bajamban Kanderang Tingang, Sihung Pantep
Tatean Riak Ujan Bulau, pupuh tumbang Batang Tatean Riak Ujan Bulau di muara Batang Danum
Danum Simpei Karuhei. Simpei Karuhei.

76. Garing Paleng Bajamban Kanderang Tingang, 76. Garing Paleng Bajamban Kanderang Tingang,
Sihung Pantep Tatean Riak Ujan Bulau, jete Sihung Pantep Tatean Riak Ujan Bulau adalah titian
jamban Raja Sagaga- ling Langit manambang Raja Sagagal¬ing Langit menyambut kedatangan
tamuei Banama Tingang. Hete Sangumang Ba¬nama Tingang; Dari sana Sangumang
manyampan akan Lewu Bukit Tampung Karuhei, menyampan menuju Lewu Bukit Tam¬pung
Rundung Kereng Tajur Paturung Palakuan Supun Karuhei, Rundung Kereng Tajur Paturung untuk
Karuhei Tatau umba Raja Sagagaling Langit ewen minta Supun Karuhei Tatau dengan anaknya Raja
ndue Putir Kamasaring Garing. Sagagaling Langit dan Putir Kamasarin Garing.

254

77. Banama Tingang malungkah Tasik Riak Mihing 77. Banama Tingang menyeberang Tasik Riak Mihing
Sambang tapuk Sahai Samben, Sahai Runjan, Sambang dan tiba di Sahai Samben, Sahai
Sahai Gandang, Sahai Entang, tapuk Batang Runjan, Sahai Entang, semuanya sudah dilewati
Danum Entang Tingang, murik Batang Danum dan tiba di Batang Danum Entang Tingang tempat
Entang Tingang sembang Lewu Bukit Entang tinggal Raja Entang Tingang.
Tingang eka Raja Entang Tingang.

78. Banama Tingang tende palakuan Supu Lamiang 78. Banama Tingang minta Supu Lamiang Bua Garing
Bua Garing Belum umba Raja Entang Tingang Belum dengan Raja En¬tang Tingang untuk
akan imbit Raja Telu Hakanduang mantang Kayu dibawa oleh Raja Telu Hakanduang menaiki Kayu
Erang Tingang. Erang Tingang.

79. Magun murik Batang Danum Entang Tingang tapuk 79. Masih mudik Batang Danum Entang Tingang
Sahai Timpung, ma- lungkah Sahai Timpung tapuk dan tiba di Sahai Timpung, mereka melalui Sahai
Batang Danum Nyalampai Timpung, murik Batang Timpung dan tiba lagi di Batang Danum Nyalampai
Danum Nyalampai Timpung sembang Lewu Timpung; Mudik Batang Danum Nyalampai
Bukit Nyalampai Tim-pung, eka Raja Nyalampai Timpung tiba di Lewu Bukit Nyalampai Timpung
Timpung. tempat tinggal Raja Nyalampai Timpung.

80. Raja Nyalampai Timpung atun ma- haga Lasang 80. Raja Nyalampai Timpung ada memi¬liki Lasang
Timpung Balemu Riarae tuntang atun kea mahaga Timpung Balemu Riarae dan ada pula memiliki
Timpung Lapik Untung Panjang, Banama Tin-gang kain untuk alas Untung Panjang; Banama Tingang
palakuan Timpung hapa nyalupu Timpung Upak minta kain tersebut, untuk disatukan dengan kain
Sawang ain Pantai Kalunen. pengulit pohon Sawang penyelenggara upacara.

81. Bara hete tinai tulak Banama Tingang tame 81. Dari sana lagi Banama Tingang masuk Salat
Salat Karuhei, palus tapuk Salat Sangkalemu, Karuhei langsung tiba di Salat Sangkalemu,
murik Salat Sangkalemu babalang Garing Garu mereka mudik Salat Sangkalemu, di sana kelihatan
Babungking Sangkalemu, Tapang Babaner Nyahu Garing Garu Babungking Sangkalemu, Tapang
eka Raja Untem Nyahu ewen ndue Nyai Tuah, hete Babaner Nyahu, tempat Raja Untem Nyahu dan
palakuan: Nyai Tuah, disitu mereka meminta:

- Pinang Pahelang Tulah, Manyang Pahelat Sahu. - Pinang Pahelang Tulah, Manyang Pahelat Sahu.
- Pinang Lalengkung Nyahu, Manyang Lalingkat - Pinang Lalengkung Nyahu, Manyang Lalingkat

Kilat. Kilat.
- Pinang Saluang Dimpah Ruak Kum- pang, - Pinang Saluang Dimpah Ruak Kumpang,

Manyang Juah Metas Nalawun Pulang. Manyang Juah Metas Nalawun Pulang.
- Tengang Bulau Sangkalemu, Hiket Rabia - Tengang Bulau Sangkalemu, Hiket Rabia

Sangkalunyai. Sangkalunyai.

82. Bara hete haguet tinai Banama Tingang malungkah 82. Dari sana berangkat lagi Banama Tin-gang melewati
Tasik Sangka¬lemu, nangkalau Tumbang Rasau Tasik Sangkalemu dan melewati pula Tumbang Rasau
Ka¬put, kaput ilihi awi tingang tempue Mangku Kaput yang sudah sepi ditinggalkan oleh pemiliknya
Amat Sangen, ewen ndue Nyai Jaya Sangiang Mangku Amat Sangen dan Nyai Jaya Nyangiang,
akan Bukit Nan- jungan Garu, bara hete Banama menuju Bukit Nanjungan Garu dan Banama Tingang
Tin- gang nanjung nangkalau nanturung Batang

255

Danum Letai Runjan, Guhung Runting Tatau. pun lewat langsung menuju Batang Danum Letai
Runjan, Guhung Runting Tatau.

83. Banama Tingang palus murik Kecat Kuat, Luwuk 83. Banama Tingang langsung mudik melalui Kecat
Letai Ngerai ije bakiham Bangkang Balanga Kuat, Luwuk Letai Ngerai, yang be-riam Bangkang
Tingang, basahai Tambun Repang Garantung, Balanga Tingang, ber-sahai Tambun Repang
palus nangkalau Bukit Rambukang Tingang, Garantung, langsung mereka melewati Bukit
Kereng Rahambang Tanibun eleh ba- balang Rambukang Tingang, Kereng Rahambang Tambun,
Bukit Bohot Bungai, Bukit Tanteluh Tingang, Bukit sudah kelihatan Bukit Bohot Bungai, Bukit Tanteluh
Uei Talai Bu-lan, Bukit Nahabatang Lintung, Bukit Tingang, Bukit Uei Talai Bu-lan, Bukit Nahabatang
Naga-Naga Langit, Bukit Nalaga Bu- lau, Bukit Lintung, Bukit Naga-Naga Langit, Bukit Nalaga
Letuk Suli Bulan. Bulau dan Bukit Letuk Suli Bulan.

84. Banama Tingang nanjung manang- kalau Tumbang 84. Banama Tingang berjalan terus mele-wati muara
Danum Kewak, nang-kalau tumbang Batang Batang Danum Kewak, juga melewati muara
Danum Ngonu, nangkalau tumbang Batang Batang Danum Ngonu, langsung melewati pula
Danum Tukau Amai Tuah, nangkalau tum¬bang muara Batang Danum Tukau Amai Tuah, melewati
Batang Danum Bumbun Kaun, nangkalau tumbang pula muara Batang Danum Bumbun Kaun, dan
Batang Danum Suring Bulau eleh babalang petak melewati muara Batang Danum Suring Bulau;
manjadi tabasan ulun mangalunen, ba¬balang kea Dari sana kelihatan Petak Manjadi Tabasan
Balai Karangka Nyapau Sakakira, Ninding Itung Ulun Mangalunen, juga dari sana kelihatan Balai
Balaseh Pitu- ngan, palus Banama Tingang tende, Karangka Nyapau Sakakira, Ninding Itung Balaseh
Raja Tunggal Sangumang manyampan palakuan Patungan, Banama Tingang berhenti dan Raja
Bulau Untung Aseng Panjang nanturung: . Tunggal Sangumang menyampan meminta Bulau
Untung Aseng Panjang menuju:

- Bukit Uju Hatalumbang nyembang betau - Bukit Uju Hatalumbang menemui saudara
Sangumang. kandung perempuan Sangu-mang.

- Hulu Sungei Suling. - Hulu sungai Suling.
- Batang Danum Manuah, Parung Nyahu - Batang Danum Manuah, Parung Nyahu

Marakunjung Liu. Marakunjung Liu.

85. Limbah manyampan Banama Tingang murik Batang 85. Setelah menyampan, Banama Tingang masih mudik
Danum Letai Runjan, Guhung Runting Tatau, Batang Danum Letai Runjan, Guhung Runting
sembang Lewu Bukit Letai Runjan, Rundung Tatau dan tiba di Lewu Bukit Letai Runjan, Run-
Kereng Kalindahui Andau, hete Banama Tin-gang dung Kereng Kalindahui Andau, disitu Banama
tende nanjuri Bulau Untung Aseng Panjang umba, Tingang berhenti nanjuri dengan :
iete:

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Kameluh lnai Mangut Kameluh lnai Mangut

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Manas Kaput Pisau Tehang Manas Kaput Pisau Tehang

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Endas Bulau Lisan Tingang Endas Bulau Lisan Tin-gang

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

256

Benang Manyang anak San- gumang Benang Manyang anak Sangumang
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain Ura - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Kamunta Ura Kamunta
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Uring Sangarang Uring Sangarang
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Kameluh Suring Bulau Kameluh Suring Bulau
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Garing Hatungku Manung- ket Langit Garing Hatungku Ma- nungket Langit
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Rangka Runjan Panta Hin- tan Rangka Runjan Panta Hin- tan
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Nyaring Karau Tingang Bangau Nyaring Karau Tingang Bangau
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Tempun Apang Reai Purang Tempun Apang Reai Pu-rang
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Lunuk Andin Bosai Benang Lunuk Andin Bosai Benang
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Kariau lnai Suri Kariau Inai Suri
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Tukau Amai Tuah Tukau Amai Tuah

86. Banama Tingang magun murik Batang Danum 86. Banama Tingang masih mudik Batang Danum
Letai Runjan, tame Tarusan Bulau Manamburak, Letai Runjan, dari sana masuk Tarusan Bulau
Lapetan Rabia Manapiket, nambang kilat Namburak, Lapetan Rabia Manapiket, mereka
jamban JATHA BALA- WANG BULAU nanturung menyambut Kilat Jamban JATHA BALAWANG
RANYING HATALLA LANGIT, nanjung manang- BULAU menuju RANYING HATAL¬LA LANGIT;
kalau Banama Tingang eleh tapuk Tasik Mandalan Banama Tingang berja¬lan terus melewati tempat
Bulan. itu dan tiba di Tasik Mandalan Bulan.

87. Palus nangkalau Kaleka Takaras Kereng, lewu are 87. Mereka melewati Kaleka Takaras Kereng, banyak
hapamantai uras be- nyem tunis nyalantinau buang tempat telah sunyi sepi karena ditinggalkan oleh
i-lihi awi tingang tempue, uras jadi hakampeleng pemi¬liknya berkumpul di Lewu Bukit Linda Saran
mijen Lewu Bukit Linda Saran Bu¬lan, Rundung Bulan, Rundung Kereng Ayah Kamapar Bintang,
Kereng Ayah Kamapar Bintang, palus Banama disana Banama Tin¬gang berhenti nanjuri Bulau
Tingang tende nanjuri Bulau Untung Aseng Untung Aseng Panjang dari:
Panjang umba, iete:

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain Putir - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Santang Bawi Sintung Uju Putir Santang Bawi Sin- tung Uju

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Sawang Lambayung Nyahu Sawang Lambayung Nyahu

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Ampit Putung Gambangan Nyahu Ampit Putung Gambangan Nyahu

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Pundang Duhung Keang Bunu Pundang Duhung Keang Bunu

257

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Gambalang Bahandang Ra- jan Sangiang Gambalang Bahandang Rajan Sangiang

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Tanduh Bulau Tangkurajan Sangiang Tanduh Bulau Tangkura-jan Sangiang

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Sangiang Liang Tingang Sangiang Liang Tingang

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Hanjalutung Bakas Dia Malik Dawe Hanjalutung Bakas Dia Malik Dawe

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Tarahunduk Tungkup Tam- paliau Tuntung Tarahunduk Tungkup Tampaliau Tuntung

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Hanjalutung Kanutung Peteng Hanjalutung Kanutung Peteng

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Tambun Barangga Tempun Awit Lunuk Tambun Barangga Tem-pun Awit Lunuk

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Tambun Pekak Dia Teah Belai Tambun Pekak Dia Teah Belai

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Tambun Paringkong Hanti hantis Enyak Tambun Paringkong Han- ti-hantis Enyak

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Bajai - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Hai Panyambar Sinde Bajai Hai Panyambar Sinde

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-ang ain Pitik - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Rumbai Banjampung Bulau Pitik Rumbai Banjampung Bulau

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Uhit - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Kambe Tanduk Uhit Kambe Tanduk

88. Bara hete Banama Tingang haguet malungkah Tasik 88. Dari sana Banama Tingang berangkat melebati
Lingga Bulan, palus tapuk Tasik Rampai Bulan, Tasik Lingga Bulan langsung tiba di Tasik Rampai
eleh ba- balang Lewu Bukit Sandung Tambari- Bulan dan dari sana pula kelihatan Lewu Bukit
rang palus Banama Tingang tende nanjuri Bulau Sand-ung Tambarirang, Banama Tingang berhenti
Untung Aseng Panjang umba, iete: nanjuri Bulau Untung Aseng Panjang, dari:

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Manyamei Tempun Telun Tingang Manyamei Tempun Telun Tingang

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Kameluh Tempun Tiyawun Tingang Kameluh Tempun Tiyawun Tingang

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Kameluh Kuwun Garantung Kameluh Kuwun Garan-tung

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Rampan Bawi Hai Rampan Bawi Hai

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan- jang milik
Rampan Tumbang Kumpai Halukum Rampan Tumbang Kumpai Halukum

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Rampan Tumbang Tusut S awang Rampan Tumbang Tusut S awang

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Rampan Tumbang Laut Pahe Rampan Tumbang Laut Pahe

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

258

Rampan Tumbang Pasang Hintan Rampan Tumbang, Pasang Hintan

89. Banama Tingang magun murik Tasik Lingga Bulan, 89. Banama Tingang masih mudik Tasik Lingga Bulan
tame Tarusan Bulau Tampung Buhul, Lapetan Rabia masuk Tarusan Bulau Tampung Buhul, Lapetan
Bam bahulan Haseng, palus tapuk Tasik Gandang Rabia Bam- bahulan Haseng, langsung tiba di
Ngarambang Duhung, Laut Tuwung Hambalat Tasik Gandang Ngarambang Duhung, Laut Tuwung
Bunu, palus nan- jung manangkalau Pulau Karungut Hambalat Bunu, Ba¬nama Tingang berjalan
Ngarambang Duhung, malangkawet Nusa Kandayu melewati Pulau Karungut Ngarambang Duhung,
Hambalat Bunu. Nusa Kandayu Hambalat Bunu.

90. Eleh sembang Batang Danum Hintan Mantining 90. Dari sana mereka tiba di Batang Danum Hintan
Langit, Guhung Parimata Marakunjung Hawun, Mantining Langit, Guhung Parimata Marakunjung
eleh babalang Lewu Bukit Tampung Buhul, Hawun, dan kelihatanlah Lewu Bukit Tampung
Run¬dung Kereng Tundun Tahaseng, eleh Buhul, Rundung Kereng Tundun Tahaseng, dari
babalang lenda-lendang Balai Saramin Naluga sana kelihatan kelihatan bercahaya Balai Saramin
Bulau, Sali Gadung Gasa ije basapu bulau, Naluga Bulau, Sali Gadung Gasa Bas-apu Bulau
basampalak hintan, palus Banama Tingang tende Basampalak Hintan, Ba nama Tingang berhenti
nanjuri Bulau Untung Aseng Panjang umba, iete: dan nanjuri Bulau Untung Aseng Panjang, dari:

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Putir - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Putir
Ganggimai Langit Ganggimai Langit

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Putir - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Putir
Kambang Garing Kambang Garing

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Putir - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Putir
Pusun Garing Pusun Garing

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Putir - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Putir
Pating Garing Pating Garing

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Baju - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Baju
Layang Angin Layang Angin

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Kitap - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Kitap
Luntar Luntar

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Teken - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Teken
Andung Tanak Japun Andung Tanak Japun

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Badek - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Badek
Bulau Karis Hintan Bulau Karis Hintan

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Tumbak - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Lamin Tumbak Lamin

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Tekai - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Tekai
Tingang Tenjeh Tam-bun Tingang Tenjeh Tambun

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Kamatek - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Tintu Bidik Kamatek Tintu Bidik

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Gahuri - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Gahuri
Tungking Langit Tungking Langit

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Gusi - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Renteng Bapampang Pulu Gusi Renteng Bapampang Pulu

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Raja

259

Sambung Maut Sambung Maut
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Raja

Raden Tunjung Raden Tunjung
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Raja

Tamanang Tamanang
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Raja

Sabalilik Hanyi Sabalilik Hanyi
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik Raja

Sambalalang Habunu Sambalalang Habunu
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik

Jahanggang Tingang Bata- haseng Batu Jahanggang Tingang Batahaseng Batu
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain Tempun - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik

Baputan Mangewus Langit. Tempun Baputan Mangewus Langit.

91. Bara hete tinai Banama Tingang tame Tarusan 91. Dari sana lagi Banama Tingang masuk Tarusan
Upun Garing Tungket Langit, Lapetan Sihung Upun Garing Tungket Langit, Lapetan Sihung
Babasung Runjan, palus tapuk Tasik Mahandaran Babasung Runjan, tiba di Tasik Marindui Langit
Langit, mahalau Tasik Mahandaran Langit tapuk langsung melewati Tasik Marindui Langit, mereka
Tasik Marindui Langit, malung- kah Tasik Marindui tiba lagi di Tasik Maringkin Langit; dari sana
Langit, tapuk Tasik Maringkin Langit, palus Banama Tingang mengarah haluan menuju Tasik
matendu Tasik Kaharingan, tende Bukit Nanjungan Ka-haringan, dan berhenti di Bukit Nan-jungan
Garu. Garu.

92. Hete Mangku Amat Sangen ewen ndue Nyai Jaya 92. Di tempat itu Mangku Amat Sangen dan Nyai
Sangiang, mampandui Salumpuk Entang menda Jaya Nyangiang mensucikan Salumpuk Entang
pantis Gar¬ing Nganderang Nangkenya Lumpung pada tetesan Garing Nganderang Nangkenya
Matan Andau, Sihung Nyahengkuk Sahungker Lumpung Matan Andau, Sihung Nyahengkuk
Kabanteran Bulan ije man- tis Bulau Untung Aseng Sahungker Kambang Kabanteran Bu-lan yang
Panjang. selalu mengalirkan Bulau Un-tung Aseng Panjang.

93. Banama Tingang haguet tinai bara hete 93. Setelah itu, Banama Tingang berangkat lagi mereka
manangkalau Bukit Sandung Langit eka Raja melewati Bukit Sandung Langit yaitu tempat tinggal
^Runjan Langit, palus manangkalau Batang Raja Run-jan Langit; Kemudian mereka langsung
Danum Mahejan Langit, Guhung Makang Liu melewati Batang Danum Mahejan La-ngit, Guhung
Lampang tame tarusan Purun Bulau, palus tapuk Makang Liu Lampang dari sana mereka memasuki
Tasik Pawah Bulau, Banama Tingang tende intu Tarusan Pu¬run Bulau dan tiba di Tasik Pawah
Lewu Bukit Nabuhi Bulau, nanjuri Bulau Untung Bu¬lau; Banama Tingang berhenti di Lewu Bukit
Aseng Panjang umba, iete: Nabuhi Bulau, mereka nanjuri Bulau Untung
Aseng Panjang, dari:

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Kameluh Indu Tiwun Bulau Kameluh Indu Tiwun Bu-lau

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Kameluh Narian Bulan Kameluh Narian Bulan

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Kameluh Najahan Bulau Kameluh Najahan Bulau

260

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Burung Kajirak Bukit Raja Burung Kajirak Bukit

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Raja Burung Tampa Bua Raja Burung Tampa Bua

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Tumbu Tatu Batu Tumbu Tatu Batu

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Tambak Tatu Petak Tambak Tatu Petak

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Umbuh Tatu Parei Umbuh Tatu Parei

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
Ungguh Tatu Pulut. Ungguh Tatu Pulut.

94. Bara hete murik Tasik Pawah Bulau, eleh babalang 94. Dari tempat itu mereka berangkat melalui Tasik
lenda-lendang Garing Paleng ije basalupu Apui Pawah Bulau dan keli-hatan Garing Paleng yang
Nyaru puntunge, Nyalung Kaharingan puntunge, pada bagian pangkalnya terdapat Apui Nyaru (api)
bara hete tinai sembang Lewun Ujan Pintih Nanjala dan Air Suci Kehidupan pada bagian ujungnya;
Sambang, Riwut Am- bun Hatantali palakuan Mereka tiba di Lewu Ujan Pintih Nanjala Sambang,
Supun Hintan, Supun Bulau, Supun Untung Aseng Rundung Ri-wut Ambun Hatantali, disana mereka
Panjang. meminta Supu Hintan, Supu Bulau dan Supu
Untung Panjang.

45. Bara hete haguet tinai nangkalau pasang tilap lime, 95. Dari sana lagi Banama Tingang berjalan melewati lima
iete Pasang Salaka, Pasang Tambaga, Pasang deretan danau yaitu Danau Salaka, Danau Tembaga,
Perak, Pasang Bulau, Pasang Hintan. Danau Perak, Danau Emas dan Danau Intan.

96. Bara hete tinai Banama Tingang tapuk Malambung 96. Dari sana Banama Tingang berangkat lagi dan tiba
Bulau, Laut Bapan- tan Hintan eleh nanjung di Tasik Malambung Bulau, Laut Bapantan Hintan;
manangkalau Tasik Malambung Bulau sembang Banama Tingang berjalan lewat tiba lagi dimuara
Tumbang Batang Danum Badehes Tumbange, Batang Danum berarus deras di bagian muaranya
Batang Danum Teneng Hulue. dan ber-air tenang di bagian hulunya.

97. Banama Tingang tinai manangkalau Batang Danum 97. Banama Tingang melewati lagi Batang Danum berarus
Badehes Tumbange Badehes hulue, sembang Batang deras muaranya, berair tenang di hulunya dan tiba
Danum Teneng Tumbange Teneng Hulue, Banama lagi di sungai berarus tenang dimuaranya dan berair
Tingang tende mampandui Salumpuk Entang intu tenang di hulunya, di tempat itu Banama Tingang
batang danum uluh tatau utuse. berhenti mensucikan Salumpuk Entang pada air
sungai mi-lik utusan Raja-Raja.

98. Haguet tinai bara hete Banama Tin-gang, ngitar 98. Berangkat lagi dari sana Banama Tingang sedikit
hila gantau haluanae bele buah Teluk Utang, memutar arah haluannya kearah kanan, supaya
Sungei Dusa, eleh babalang Lunuk Sundung jangan terkena Teluk Utang dan Sungai Dusa; Dari
Marayuh Duhung, baupak timpung lapik untung, sana kelihatanlah Lunuk Sundung Marayuh Duhung
Banama Tingang tende palakuan upak lunuk hapa berkulitkan kain Lapik Untung, di tempat itu Banama
nyalupu ain uluh Pantai Danum Kalunen. Tingang minta kulit Beringin tersebut untuk disatukan
dengan kain kepunyaan Pantai Danum Kalunen.

261

99. Haguet bara hete Banama Tingang ma- gun 99. Berangkat dari sana BanamaTingang masih mengarah
ngitar gantau bele buah Tumbang Batang Danum haluannya kekanan, agar tidak terkena muara Batang
Nyarakungkui Nyahu, magun ngitar gantau bele Danum Nyarakungkui Nyahu, dan dari sana pula
buah Pulau Jamparan Banama. masih mengarah haluan kekanan Banama Tingang
supaya jangan kena Pulau Jamparan Banama.

100. Hunja hunja panamuei Banama Tingang hayak 100. Dari sana melaju perjalanan Banama Tingang, diiringi
bahing gandang bahing garantung palus babalang dengan gemuruh¬nya bunyi gendang dan gong, maka
Lewu Bukit Bulau Kangantung Gandang, Rundung kelihatanlah sinar cemerlang cahaya Lewu Bukit
Kereng Rabia Nunyang Hapalangka Langit, handu- Bulau Kangantung Gandang, Kereng Rabia Nunyang
handu Banama Tingang tende lunuk. Hapalangka Langit mulailah Banama Tingang berjalan
perlahan-lahan langsung berhenti di tempat itu.

101. Tende ninggang Lanting Garing, tahan nandai 101. Mereka berhenti merapat di tepian sandar, di
Bangkar Sihung, palus turus teken harukan bulau tempat itu Banama Tin¬gang menancapkan galah
namburak, nyangkabilae ulai tatambat keket hayak serta mengikat tali tambatnya erat-erat seraya
halaluhae jamban garing jalan tingang hakaja mengulurkan pula titian emas untuk titian mereka
lunuk, tatean tambun hatamuei bihing, tende turun dan keluar dari Banama Tingang; Berhenti
bahing sam-bang nuntung bahing karungut. Bunyi ketambung, dilanjutkan lagi dengan suara
karungut.

102. Limbah hapantar pinang Raja Telu Hakanduang 102. Setelah memakan Pantar Piang, Raja Telu
palus nipas Lasang Tim- pung, imbit bagin rangkan Hakanduang mengambil Lasang Timpung dengan
panginan simpan, behas tambak raja, riak hen- membawa bagian sesajen dan tambak beras,
dan bulau, handang lamiang bua gar-ing belum, emas, lamiang bua garing belum, mereka bertiga
hayak tingang ewen sin- tung telu nulak lunuk. pun segera berangkat.

103. Gantu-gantung riarae Lasang Tim- pung nanturung 103. Mengangkasa Lasang Timpung menuju Bukit Bulau
Bukit Bulau Nalum- bang Bulan, eka Kameluh Nalumbang Bu-lan tempat tinggal Kameluh Selung
Selung Darah, ewen sintung telu palakuan Supun Darah, mereka bertiga meminta Supun Untung
Untung Aseng Panjang, bara hete tulak tinai Aseng Panjang, setelah itu Lasang Timpung
Lasang Timpung nan-turung Bukit Bulau Napatah menuju Bukit Bulau Napatah Bulan tempat tinggal
Bulan, eka Kameluh Selung Buhul palakuan Supun Kameluh Selung Buhul meminta Supun Untung
Untung Aseng Panjang. Aseng Panjang.

104. Tulak tinai bara hete Lasang Tim¬pung nanturung 104. B erangkat lagi dari situ Lasang Timpung menuju
Bukit Bulau Napatah Liu eka Kameluh Selung Bukit Bulau Napatah Liu tempat tinggal Kameluh
Untung, palakuan Supun Untung Aseng Pan- Selung Untung meminta Supun Untung Aseng
jang, bara hete tinai palus nanturung Bukit Bulau Panjang; Dari sana menuju lagi Bukit Bulau
Nalumbang Matan An- dau, eka Raja Tuntung Nalumbang Matan Andau tempat Raja Tuntung
Matan Andau palakuan kea Supun Untung Aseng Matan Andau, meminta pula Supun Bulau Aseng
Panjang umba Raja Tuntung Matan Andau. Panjang dari Raja Tuntung Matan Andau.

105. Tulak tinai bara hete nanturung Bukit Bulau 105. Berangkat dari sana menuju Bukit Bulau
Napatah Nyahu eka Manyamei Rajan Untung, Napatah Nyahu tempat tinggal Manyamei Rajan
palakuan Untung Aseng Panjang, tuntang bara Untung, meminta Untung Aseng Panjang dan

262

hete ewen sintung telu palus nanturung Balai dari sana mereka bertiga menuju Balai Bulau
Bulau Napatah Hintan, Balai Hintan Napatah Bulau Napatah Hintan, Balai Hintan Napatah Bulau
janjaruman akan RANYING HAT ALLA LA-NGIT. memberitahukan perjalanannya kepada RANYING
HATALLA LANGIT.

106. Sembang ewen telu intu Balai Bulau Napatah Hintan, 106. Setibanya mereka di Balai Bulau Na-patah Hintan,
Balai Hintan Napatah Bulau, puna tumun peteh Balai Hintan Napatah Bulau, sebagaimana RANYING
RANYING HAT ALLA LANGIT amun ulun kalu- nen HATALLA LANGIT berwahyu, kalau manusia
utus Raja Bunu balaku Bulau Un¬tung Aseng Panjang keturunan Raja Bunu meminta Bulau Untung Aseng
tuntang mantang Kayu Erang Tingang, ie janjaruman Pan-jang dan menaiki Kayu Erang Tin-gang, ia wajib
helu umba RANYING HATALLA LANGIT, hete memberitahukan terlebih dahulu kepada RANYING
RANYING HA¬TALLA LANGIT mujan Bulau Un¬tung HATALLA LANGIT dan saat itu RANYING HATALLA
Aseng Panjang, Tuah, Rajaki. LANGIT menganugerahkan berkat karuni- aNYA
berupa Bulau Untung Aseng Panjang, tuah dan rejeki.

107. Mujan Bulau Untung Aseng Panjang, Tuah Rajaki 107. Memberkati Bulau Untung Aseng Panjang, tuah,
akan Salumpuk Entang bakawan ije balasang rejeki kepada Salum-puk Entang yang berada di
sambang garan- tung, tulak bara hete tinai ewen dalam gong dan berangkat dari situ lagi mereka
sin¬tung telu nanturung Lewu Bukit Sangking bertiga menuju Bukit Sangk-ing Langit tempat
Langit eka Lilang Panjang Sangkabilan Bulau tinggal Lilang Panjang Sangkabilan Bulau Untung
Untung Aseng Panjang, palakuan Supun Untung Aseng Panjang, mereka meminta Bu-lau Untung
Aseng Panjang. Aseng Panjang.

108. Tutuk janjulanan Lasang Timpung ije basalupu 108. Selesai sudah perjalanan Lasang Timpung yang
umba Lasang Pusun Pinang Lewu hayak balemu menyatu dengan Lasang Pusun Pinang Lewu yang
riarae, gandang halalian buli nanturung Banama betul-betul indah dan cepat per-jalanannya, mereka
Tin- gang palus halalian Lasang Timpung hayak kembali ke Banama Tingang, Lasang Timpung kembali
umba kare puate buli Banama Tingang. ke tempatnya beserta dengan segala muatannya.

109. Limbah te tinai Raja Telu Hakan duang tulak, umba 109. Setelah itu Raja Telu Hakanduang berangkat lagi
kea rangkan pangi- nan simpan, behas tambak dengan membawa macam-macam sesaji, tambak
raja, riak hendan bulau, lamiang bua garing belum, beras, emas, lamiang bua garing belum, mata
bulau pungkal raja nanturung Kayu Erang Tingang, uang menuju Kayu Erang Tingang, tiga buah pohon
kayu telu bara- jenjang, Kayu Gambalang Nyahu, berdiri berjejer, yaitu Kayu Gambalang Nyahu,
Kayu Pampang Saribu, Kayu Erang Tingang. Kayu Pampang Saribu dan Kayu Erang Tingang.

110. Sembang ewen sintung telu, umba upun kayu telu 110. Setibanya Raja Telu Hakanduang pada pangkal
barajenjang, intu hetuh ewen sintung telu mantang ketiga buah pohon hayat tersebut, saat itu pula
kayu telu barajenjang, ingutak mahapan auh balian mereka bertiga menaikinya dengan kata-kata
pahayak tekap katambung karunya, kilau auh ucapan balian, disertai irama bunyi katambung
huang penda tuh. karunya, sebagai berikut:

- Gatang mendeng hayak Raja Telu Hakanduang, - Berdiri seretak Raja Telu Hakanduang, siap
tunjung hingkat humba Kanaruhan Epat Basakati. tegap bagai empat serangkai kekuatannya.

- Raja Haramaung Lingga Danum Sangkalila Bulau, - Raja Haramaung Linga Danum Sangkaliala
Bulau, penguasa Guhung Kamateng Tahil.

263

pangandien kasi- nan hanyi Guhung Kananteng - Bersama-sama dengan Raja Intuh Langit,
Tahil. mereka bertiga dengan Raja Harukan
- Haya-hayak umba Raja Intuh Langit, basangkelang Mangentang.
umba Raja Harukan Mangentang.
- Mendeng nenj ang kayu telu baraj en- jang, Kayu - Berdiri mendekati ketiga pohon berjejer, yaitu
Erang Tingang, Gam-balang Nyahu, Pampang Kayu Erang Tingang, Gambalang Nyahu dan
Saribu. Pampang Saribu.
- Raja Tunggal Sangumang nekap Duhung Hintan
Mantining Langit, imbit umba Supu Lamiang Bua - Raja Tunggal Sangumang memegang Hintan
Gar-ing Belum. Mantining Lan-git berserta Supu Lamiang Bua
- Imbit kea rangkan panginan simpan, handang Garing Belum.
Lamiang Riak Hendan Bulau.
- Hayak nangking Duhung Papan Benteng, Duhung - Dengan membawa pula macam macam
Hintan Mantining Langit. sesajen, Lamiang dan Emas.
- Hayak j apa-j apan tatah Raj a Tungking Langit,
Raja Lingga Balai Lambang Palangka. - Dengan memasang Duhung Papan Benteng,
- Manyamei Kuasa Balai Palangka, balua Batang Duhung Hintan Mantining Langit dipinggangnya.
Danum Sasanggah Bulau.
- Amun aku tutu utus Raja Hatantilap, puna utus - Dengan mengucapkan puji dan puja, Raja
petak kalabien bulan. Tungking Langit, Raja Lingga, Balai Lambang
- Balaku kabajuran Raja Telu Hakanduang, mantang Palangka.
kayu telu barajenjang.
- Duhung Hintan Mantining Langit intu kahang Raja, - Manyamei Kuasa Balai Palangka, Penguasa
Tisin Bulau Sinta Mani lawin pating j arie. Batang Danum Sasanggah Bulau.

Malik Tekap. - Sesungguhnya aku ini adalah ketu-runan Raja
turun temurun, berasal dari tanah, berasal dari
- Tangkajuk Tupai Raja Telu jaha- jahai, tangkerun bulan dan alam semesta.
Mengkas Kanaruhan Epat lia-lias.
- Mohon restu bagi Raja Telu Hakan- duang
- Kilau Hanjaliwan Raja haratean edan, tingkah menaiki ketiga pohon hayat ini.
Hanjalahing Kanaruhan tatean pating.
- Duhung Hintan Mantining Langit, dipinggang
- Sembang jadi tahanjungan Kayu Erang tingang, Raja dan Cincin Sakti dijari manisnya.
Raja Tunggal Mama Turun Bulau.
Perubahan Irama:
- Hayak j apa-j apan tatah Raja Tunggal Sangumang,
manimang Kayu Erang Tingang. - Bagaikan Tupai melompat ketiga Raja naik,
secepat Mengkas me-lompat langkah keempat
- Mambuku Tisin Pangalikir Bintang, haparuruk ber¬saudara.
Nyalung Kaharingan Belum.
- Bagai Ular Hanjaliwan dan Han-jalahing melalui
- Lungang inguk Bulau Pating Sumping, pulangpilik dahan dan ranting, ketiga Raja tersebut naik.
Panuhan Rabia J ujung.
- Tiba sudah di Puncak Kayu Erang Tingang, Raja
- Kangkarungut Kameluh Bulan Ba- win Jatha, bahi- Tunggal Mama Tu¬run Bulau.
bahing balua bung- king Kayu Erang.
- Raja Tunggal Sangumang mengu-capkan Puja
Malik Tekap. Puji menimang Kayu Erang Tingang.

264 - Berbukukan cincin permata Bin¬tang, berakar
Nyalung Kaharingan Belum.

- Suka-ria, gembira riang Dewi Keindahan dan
Kemakmuran mendengarnya.

- Mengalun indah nyanyian (karu- ngut) Kameluh
Bulan Bawin Jatha, keluar dari pintu sakti Kayu
Erang.

Perubahan Irama:

- Eweh haweh gangguranan arae, ije bahanyi narinjet - Siapa gerangan yang berani
Bulan Bawin Jatha.
membangunkan Bulan Bawin Jatha.
- Dia isekm bulan betau, hetuh aku tingang nyaham
Raja Linga. - Wahai saudara, adik kandungku disini aku

- Aku atun karamahan dumah, balua Batang Danum kakakmu Raja Linga.
Sangkalila Bulau.
- Aku datang dan ada dari Batang Danum
- Aku tarantang Parung Nyahu Mara kunjung Liu,
kamasan Balai Garing Ije Katenteng. Sangkalila Bulau.

- Aku Raja Habungai Langit, Antang Jawah - Aku adalah penghuni Parung Nyahu
Pangumbang Langit.
Marakunjung Liu, Penguasa Balai Garing Ije
- Antang Jawah Pangumbang Langit, Haramaung
Aku Pandulang Untung. Katenteng.

- Nyilak Duhung Hintan Mantining Langit, hayak - Aku adalah Raja Habungai Langit, Penguasa
hatuntung nyahu nga- runtung langit.
tunggal di segenap pen-juru langit.
- Palus nangkuit Batu Panyulau Bintang, hayak
napusing Lamiang Ran- dan. - Penguasa alam semesta, pemberi berkat dan

- Buap atep Panyulau Bintang, atep bungking Kayu limpah karunia.
Erang Tingang.
- Seraya IA menghunus Duhung Hintan Mantining
- Hayak lenda lendang Parung Bulau, Parung
Nahabungking Kayu Erang. Langit, diertai bunyi Guntur Menggemuruh alam

- Panjung bitim tingang nyahe, andau parung jatun semesta, Petir Halilintar menggele-gar buana.
barapali.
- Langsung saja IA mengungkit Batu Panyulau
- Panjung bitim Raja Tunggal, Raja Tunggal Mama
Turun Bulau. Bitang dan melepaskan Lamiang Randan

- Hayak narui rangkan panginan simpan, umba kea pengunci pin-tunya.
behas tambak raja.
- Buka Pintu Panyulau Bintang, penutup Pintu
- Umba riak hendan bulau, umba Lamiang Bua
Garing Belum. Ajaib Kayu Erang Tingang.

- Hayak balua ujaujan, pantis Nyalung Kaharingan - Berkilauan sinar suci cahaya Parung Bulau,
Belum.
Parung ajaib Kayu Erang.
- Eleh nambangjarin Raja, jarin Raja Tunggal
Sangumang. - Silahkan masuk kaka kandungku, sesungguhnya

- Hapan panatau Supun Lamiang, Supun tempat ini tiada pantangan bagimu.
Lamiang Bua Garing Belum.
- Masuklah Engkau Raja Tunggal, Raja Tunggal
- Muhun Kayu Erang Tingang, ie sembang jadi
baner upun. Mama Turun Bulau.

- Palus imbit nanturung Rahan, Rahan Bulau - Dengan mempersembahkan sesaji dan beras
Sangkalemu.
tambak raja.
- Mantang Rahan Bulau Sangkalemu, ain Putir
Selung Tamanang. - Diserta pula emas, lamiang bua garing belum.

- Munduk Raja hapantar pinang, malayan hanjulu - Bercucuran bagaikan hujan, tetesan Air Suci
tulang rumpang.
Kehidupan
- Tende bahing pantun sambang, nuntung tinai
bahing karungut. - Disambut dengan jari tangan Raja Tunggal

Sangumang.

- Mengisi Panatau Supun Lamiang, Supun

Lamiang Bua Garing Belum.

- Merekapun tumn dari puncak Kayu Erang

Tingang dan tibalah di- pangkalnya.

- Langsung saja dibawanya menuju Rahan Bulau

Sangkalemu.

- Masuk Rahan Bulau Sangkalemu, milik Putir

Selung Tamanang.

- Mereka memakan Pantar Pinang, sambil

istirahat sejenak.

- Berhenti bunyi Ketambung, dilan-jutkan dengan

irama Karungut.

265

111. Ije dinun awi Raja Harukan Mangen- tang, 111. Yang didapatkan oleh Raja Harukan Mangentang,
Haramaung Pandulang Untung bara tahanjungan Haramaung Pandulang Untung dari puncak Kayu
Kayu Pampang Saribu iete bua Kayu Pampang Pampang Saribu, yaitu: Buah Kayu Pampang
Saribu, ije dinun awi Raja Intuh Langit Kanaruhan Saribu; Yang didapat oleh Raja Intuh Langit,
Kenjut Liu, iete kambang Kayu Gambalang Nyahu, Kanaruhan Kenjut Liu, yaitu: Kambang (bunga)
ije dinun awi Raja Lingga Manyamei Kuasa Balai Kayu Gambalang Nyahu, Air Suci Kahidupan,
Palangka iete Nyalung Kaharingan Belum, Supun Supun Lamiang Bua Garing Belum dan Supun
Lamiang Bua Garing Belum, tuntang Supun Bulau Bulau Untung Aseng Panjang.
Untung Aseng Panjang.

112. Amun Raja Telu Hakanduang te jadi hasembang 112. Kemudian Raja Telu Hakanduang bertemu
tanduk umba Putir Selung Tamanang ewen ndue dengan Putir Selung Tamanang dan Raj a Angking
Raja Angking Penyang, hete ewen ndue manyelung Penyang, disitu mereka menyatukan (melebur)
Bua Kayu Pampang Saribu, kambang Kayu buah Kayu Pampang Saribu, Kam-bang Kayu
Gambalang Nyahu umba Nyalung Kaharingan Gambalang Nyahu dengan Air Suci Kehidupan
Belum manjadi Bulau Untung Aseng Panjang, Tuah menjadi Bulau Untung Aseng Panjang, Tuah,
Rajaki, Penyang Karuhei Tatau. Rejeki, Penyang Karuhei Tatau.

113. Limbah te ewen telu tinai hajalukan rangkan 113. Setelah itu mereka bertiga menyam-paikan sesaji,
panginan simpan, behas tam¬bak raja, riak beras Tambak Raja, Lamiang Bua Garing Belum
hendan bulau, lamiang bua garing belum akan kepada Putir Selung Tamanang dan Raja Angking
Putir Selung Tamanang ewen ndue Raja Angking Penyang sebagai pengganti/ penukar Bulau
Penyang, hapa nangkarian Bulau Un¬tung Aseng Untung Panjang yang sudah dilebur oleh mereka
Panjang, ije jadi inyelung awi ewen ndue. berdua.

114. Limbah te Raja Telu Hakanduang gandang halalian 114. Sesudah itu, Raja Telu Hakanduang kembali
buli, nanturung Banama Tingang, palus nanggar menuju Banama Tingang, mengembalikan
sambang garantung lasang Salumpuk Entang, kedudukan gong tempat Salumpuk Entang, seraya
hayak tinai hataburan bulau urai narinjet Indu me-nabur beras, untuk memberitahukan kepada
Bulan Pangasene, Mina Bintang Pangalati Langit, Indu Bulan Pangasene, Mina Bintang Pangalati
akae ngasene Bulau Untung Aseng Panjang ije Langit, agar ia me-milih Bulau Untung Aseng
Jatha tuntung batuah. Panjang yang benar-benar baik dan bertuah.

115 Huang penda tuh auh balian nanjuri balaku Bulau 115. Dibawah ini ada ucapan balian nanjuri Bulau
Untung Aseng Panjang, bara kakare raja-raja Untung Aseng Panjang dari semua RajaRaja dan
tuntang kare kameluh-kameluh, palus kea bara Kameluh- Kameluh serta dari tetesan semua harta
kare pantis panatau panuhan ewen Lewu Bukit kekayaan mereka di Lewu Bukit Bulau Kangantung
Bulau Kangantung Gandang, Rundung Kereng Gandang, Rundung Kereng Rabia Nunyang
Rabia Nunyang Ha¬rui angka Langit, iete: Hapalangka Langit, yaitu:

- Paj anjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Putir Selung Tamanang. Putir Selung Tamanang.

- Paj anjuri Bulau Untung Aseng Pan- ang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Kameluh Selung Darah. Kameluh Selung Darah.

- Pai anjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Kameluh Selung Buhul Kameluh Selung Buhul.

266

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Kameluh Selung Untung. Kameluh Selung Un-tung.

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Raja Angking Penyang. Raja Angking Penyang.

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Raja Runjan Langit. Raja Runjan Langit.

- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
Raja Ngasau Langit. Pajanjuri Bulau Untung Raja Ngasau Langit.
Aseng Pan¬jang ain Raja Bea Langit
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Bea Langit
Raja Manyamben Langit
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Manyamben Langit
Raja Lalunjung Langit
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Lalunjung Langit
Raja Ulih Napakah Langit.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Ulih Napakah Langit.
Raja Sampunang Sampaning
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Sampunang Sampaning
Ujan Pintih Nanjala Sambang.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Ujan Pintih Nanjala Sambang.
Riwut Ambun Hatantali.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Riwut Ambun Hatantali.
Raja Pamungkal Untung.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Pamungkal Untung.
Raja Panuntung Untung.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Panuntung Untung.
Raja Panuntung Aseng.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Panuntung Aseng.
Raja Panuntung Umur.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Panuntung Umur.
Raja Ujullakanduang.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Uju Hakanduang.
Raja Tuntung Matan Andau.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Raja Tuntung Matan Andau.
Manyamei Rajan Untung.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain Manyamei Rajan Untung.
Lilang Panjang Sangkabilan Untung.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara Lilang Panjang Sangka- bilan Untung.
Pantis Kayu Erang Tingang.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang bara
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara Pantis Kayu Erang Tin-gang.
pantis Kayu Pampang Saribu.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang bara
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara pantis Kayu Pampang Saribu.
pantis Kayu Gambalang Nyahu.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang bara
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara pantis Kayu Gambalang Nyahu.
pantis Kayu Tunjung Nyahu.
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara pantis Kayu Tunjung Nyahu.

267

pantis Kayu Ganggang Haselan. - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara pantis Kayu Ganggang Haselan.

Rahan Hintan Kaharingan. - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara Rahan Hintan Kaharingan.

pantis rangkang panatau simpan. - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara pantis rangkang panatau simpan.

pantis Garu Bahari Santi Mait. - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara pantis Garu Bahari Santi Mait.

pantis Tingang Kalangkang Garu. - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara pantis Tingang Kalangkang Garu.

pantis Garing Sapundun Rahan. - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang ain pantis Garing Sapundun Rahan.

Jatha Laut Lewu. - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang milik
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara Jatha Laut Lewu.

pantis Sawang Tanggan Tarung. - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara pantis Sawang Tanggan Tarung.

pantis Enyuh, Pinang Tanggan Tarung. - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara
- Pajanjuri Bulau Untung Aseng Panjang bara pantis Enyuh, Pinang Tanggan Tarung.

petak tapajakae, nyalung napanduyae, langit - Pajanjuri Bulau Untung Aseng Pan-jang bara
sapendae. petak tapajakae, nyalung napanduyae, langit
sapendae.

116. Limbah nanjuri palus mujan Untung Aseng 116. Selesai nanjuri, langsung saja mem- bubuh
Panjang, limbah te tinai nam- bawa Salumpuk (menempatkan) Untung Aseng Panjang, seusai itu
Entang buli, hayak hapeteh rawei j anj animan palin lagi mereka mengumpul Salumpuk Entang kembali,
Un-tung Aseng Panjang, auh pali sama ih kilau auh seraya memberi¬tahukan pantangan (larangan) dalam
palin ain uluh Lewu Upun Garing Tungket Langit. menjaga dan memelihara Untung Aseng Panjang
kepada penyeleng¬gara upacara, sama seperti
pantangan milik mereka di Lewu Upun Garing Tungket
Langit.

117. Tutuk jadi ewen palus manulak Ba- nama Tingang 117. Setelah itu, mereka memberangkatkan Banama
tesek antang gila na- muei, malungkah Tasik Tingang pergi menyeberangi Tasik Malambung
Malambung Bulau hayak tintu hakalambat umba Bulau dan mengarah haluan menuju Batang Danum
Batang Danum Banyahu Bulau, Guhung Mangkilat Banyahu Bulau, Guhung Mangkilat Elintan; Diringi
Hintan, bahing gandang garantung murik Batang bunyi gendang dan gong mereka mudik Batang
Danum Banyahu Bulau, sembang Ki- ham Batu Danum Banyahu Bulau, maka tibalah di Kiham Batu
Tingkes uju hatuntung. Tingkes tujuh bersambung.

118. Gatang mendeng Raja Tunggal Mama Turun Bulau 118. Berdiri Raja Tunggal Mama Turun Bulau di haluan
haluanan Banama Tin-gang hayak japa-japan Banama Tingang seraya bersabda; Kalau memang
tatah, amun aku tutu utus Petak Kalabien Bulan, sesunggunya aku adalah utusan dari ciptaanNYA
utus Raja Hantatilap balaku teneng kajanjulu turunan Raja turun- temurun, kumohon Kiham
Kiham Batu Tingkes jalan Banama Tingang antang Batu Tingkes ini tenang sejenak dan tidak beriak,
namuei. agar Banama Tingang dapat berjalan dengan baik.

268

119. Eleh teneng Kiham Batu Tingkes uju hatuntung, 119. Tenang semua Kiham Batu Tingkes tujuh
usang hunja-hunja riaran Banama Tingang murik bersambung dan Banama Tingangpun lewat mudik
Batang Danum Banyahu Bulau palus babalang Batang Danum Banyahu Bulau; Dari Banama
Bukit Batipas Bara Lumpung Matan Andau eka Tingang tidak jauh sebuah bukit yang bernama
lewun Raja Sapanipas hayak panting bahing Bukit Batipas Bara Lumpung Matan Andau tempat
hakaisek rawei. tinggal Raja Sapanipas dan iapun bertanya.

120. Eweh haweh gangguranan arae mariaran Banama 120. Siapa gerangan menjalankan Banama Tingang
Tingang lalau hai pahalendang nihang Sawang yang luar biasa indah dan semaraknya ini, yang
Nyahu Harukan Untung, dia isek nasekam bertiangkan layar ditengahaya memakai Sawang
Raja Sapanipas, aku Raja Putar Tiki, Antang Nyahu Harukan Untung? Dijawab oleh mereka: Hai
Jawah Pangumbang Langit hatanjungan tarung Raja Sapanipas, aku Raja Putar Tiki, Antang Jawah
entang duhung jumban tarajun lunuk tarantang Pangumbang Langit, atas nama mereka anak cucu
Lewu:........... ewen dia maku tunggal kambang kita penduduk Desa di dunia sana, mereka tidak
nyahun tarunge amun dia duhung jumban ewen lupa terhadap ajaran dan pesan nenek monyang
pantang langit. untuk memohon berkat.

121. Palus ayu-ayun Balai Sarin Kambun- gan, Tampung 121. Dari Banama Tingang menyampaikan sesaji meialui
Pinang, Tundun Sirih Jarenang, hayak taratambang Balai Sarin Kambun- gan, Tandan Pinang, Tangkai
jarin Raja Sapanipas palus ie malawu rawei, Sirih Jarenang; Disambut dan diterima oleh Raja
andau kueh aku Raja Sapanipas, aku puna Raja Sapanipas seraya berkata, katanya: Sesungguhnya
Panuntung Untung, saresare Banama Tingang, aku ini bukan Raja Sapanipas, melainkan aku adalah
aku narui Supun Bulau Untung Aseng Panjang, Raja Panuntung Untung; Banama Tingang kemarilah
taju-tajuk bulau pating jarie, palus taratambang merapat, aku memberikan Supun Bulau Untung
jarin Raja Telu Hakanduang. Panjang; ia memberikannya, dan disambut oleh IJaja
Telu Hakanduang.

22. Nanjung nangkalau tinai Banama Tingang 122. Banama Tingang langsung saja lewat dan tiba
palus sembang Lewun Raja Sapaukur, hayak ditempat Raja Sapaukur dan iapun bertanya: Siapa
panting bahing tinai ewen hakaisek rawei, yang menjalankan Banama Tingang ini. kelihatan
eweh kuae ije mariaran Banama Tingang lalau luar biasa indahnya; Maka dijawab oleh Raja
kahain pahalendange, palus tumbah Raja Telu Telu Hakanduang, yang membawanya sekarang
Hakanduang narai isekm aku Raja Tunggal Mama ini adalah saya Raja Tunggal Mama Turun Bulau
Turun Bulau, nyarurui peteh RANYING HATALLA sebagaimana difirmankan oleh RANYING
LANGIT. HATALLA LANGIT.

123. H ayak ayu-ayun Balai Sarin Kambungan, Tampung 123. Dari Banama Tingang mereka men-gayunkan Balai
Pinang, Tundun Sirih Jarenang palus tambang jarin Sarin Kambungan, buah Pinang, Sirih Jarenang,
Raja Sapaukur, hayak ie hamauh, andau kueh aku dan langsung saja diterima oleh Raja Sapaukur,
Raja Sapaukur, aku puna Raja Panuntung Aseng, seraya ia berkata: Sesung-guhnya aku bukan Raja
sare-sare Banama Tingang aku narui Supun Bulau Sapaukur, melainkan aku adalah Raja Panun-
Untung Aseng Panjang, hayak tajutajuk bulau tung Aseng; Kemarilah merapat kesini Banama
pating jarie, tambang jarin Raja Telu Hakanduang. Tingang, aku memberikan Supun Bulau Untung
Aseng Panjang,dan langsung saja diterima oleh
Raja Telu Hakandung.

269

124. N anjung nangkalau tinai Banama Tingang, 124. Banama Tingangpun langsung lewat dan tiba
palus sembang Lewun Raja Sapanipeng, hayak ditempat Raja Sapanipeng, iapun bertanya,
panting bahing tinai ewen hakaisek rawei, katanya: Siapa gerangan yang menjalankan
eweh kuae ije mariaran Banama Tingang lalau Banama Tingang ini sampai cahayanya indah
ka hain pahalendang, palus tumbah Raja Telu sekali; Maka dijawab oleh Raja Telu Hakanduang:
Hakanduang, narai isekm aku Raja Apang Tuju Yang menjalankannya sekarang ini adalah aku
Samar Tua, nyarurui peteh RANYING HATALLA Raja Apang Tuju Samar Tuah, sebagaimana yang
LAN GIT. telah difirmankan RANYING HATALLA LANGIT.

125. Hayak ayuayun Balai Sarin Kam bungan, Tanjpung 125. Mereka menyampaikan sesaji melalui Balai Sarin
Pinang, Tundun Sirih Jarenang, palus tambang Kambungan, buah Pinang, Sirih Jarenang, dan
jarin Raja Sapanipeng hayak ie hamauh kuae, langsung saja diterima oleh Raja Sapanipeng
andau kueh aku Raja Sapanipeng, aku puna Raja seraya ia berkata, katanya: Sesungguhnya aku
Panuntung Umur, tajutajuk bulau pating jarie, bukan Raja Sapanipeng, melainkan aku adalah
saresare Banama Tingang aku narui Supun Bulau Raja Panuntung Umur, kemarilah merapat kesini,
Untung Aseng Panjang palus tambang jarin Raja aku memberikan Supun Bulau Untung Aseng
Telu Hakanduang. Panjang dan diterima semua oleh Raja Telu
Hakanduang.

126. Nanjung nangkalau Banama Tingang tinai palus 126. Banama Tingang terus lewat, maka tibalah mereka
sembang Pulau Pehun Sawang lewu mandereh pada kelompok kelompok tanaman pohon Sawang
danum, uras Sawang hai balangkau pehue, rangka keluarga umat manusia diseluruh dunia, yang
rangkah riaran Banama Tingang eleh babalang kesemuanya indah dan tumbuh subur; Banama
lendalendang Bukit Tunj ung Marakunjung Tingang ber-jalan perlahan-lahan dan dari kejauhan
Untung hayak babalang kea bandera panjang kelihatan cahaya Bukit Tunjung Marakunjung Untung,
ngimai lumpung matan andau, handu-handu serta kelihatan pula bendera panjang yang tinggi dan
Banama Tingang tende turus teken harukan bulau hampir mancapai matahari; Banama Tingangpun
namburak, nyangkabilan ulai tatambat keket, merapat dan berhenti, tali diikat pada galah yang
halaluhae jamban Baring mantang karawang ditancapkan, titianpun diulur dan dipasang sampai
tiwing panjang, jalan tingang hakaja lunuk. kepinggir tebing, jalan mereka turun naik ketempat itu.

127. Limbah hapantar pinang sangiang batuar hayak, 127. Selesai memakan Pantar Pinang, mereka semua naik
nasaran Sawang Nyahu Harukan Untung, Balai dari Banama Tingang, mereka mengangkat pohon
Lambang Palangka, Bulau Namburak uju sambang Sawang Nyahu Harukan Untung, Balai Lambang
garantung, Bulau Buwur aras imbit mantang Bukit Palangka, Bulau Namburak tujuh buah gong, emas
Tunjung Nyahu Marakunjung Untung, Indang curai, yang semuanya dibawa naik ke puncak Bukit
Salangking, Apang Salamat, pakasak ~angkan Tunjung Marakunjung Untung dan Indang Salangking,
panginan simpan. Apang Salamat memasak macam macam makanan
selengkapnya.

128. mbah ewen hakananan rangkan r inginan simpan, 128. Sefelah mereka makan dan semuanya kenyang,
ewen uras jadi nunng kabesuhae hayak, ewen mereka membawa lagi Sawang Harukan Untung
sama r asaran Sawang Nyahu Harukan Untung menuju lobang tanah yang telah dibuat sebelumnya
ng nanturung tambuwung petak eka impendenge, tempat mereka menanam Sawang tersebut, dan
palus ewen mampen ceng Sawang Nyahu Harukan sesudah tiba disitu, merekapun langsung mendirikan
Untung, uraba mendeng kea Balai Lambang pohon Sawang, mema-sukan pangkalnya kelobang

270

Palangka hayak nunjung lahap rawing kilau tanah bersama sama dengan Balai Lambang
mapau bulan lembut, limbah te ewen manimbuke, Palangka, mereka dengan serantak mengucapkan
ngarambange palus nantisan Nyalung Kaharingan lahap meriah pertanda berdirinya Sawang; Setelah
Belum intu upun sawang. itu mereka menimbun pangkalnya, membuat pagar
keliling serta mencurahkan Air Suci Kehidupan
dipangkalnya agar Sawang hidup subur terpelihara.

129. Tutuk jadi, ewen sama buli tinai nan- turung Banama 129. Sesudah selesai semua, mereka kembali menuju
Tingang, Sangiang uras nyelem Banama Tingang, Banama Tingang dan semua Sangiang memasuki
engkak bulau namburak, nguhas tatambat keket, ruang Banama Tingang; Mereka melepaskan tali
nasupit teken garing, hajajitan jamban garing, tambat Banama Tingang. mengambil kembali
tingang ewen nulak lunuk. galah dan menarik titian, mereka berangkat untuk
pulang kembali.

130. Banama Tingang gandang halalian buli nanturung 130. Banama Tingang kembali manuju Pantai Danum
Pantai Danum Kalunen, nyembang parung kurung Kalunen, pulang ke rumah Upacara milik
mangentang duhung jumban tarajun lunuk, masuh penyelenggara upacara, mereka milir Batang
Batang Danum Banyahu Bulau, Guhung Mangkilat Danum Banyahu Bulau, Guhung Mangkilat Hintan,
Hintan, tame tarusan Ambun Hadurut, tapuk Batang masuk terusan Ambun Hadurut dan tiba di Batang
Danum Sangkalila Bulau, tame tarusan Paluru Danum Sangkalila Bulau, masuk lagi terusan
Barantai, ngasuhan Lapetan Dandang Dauh. Paluru Barantai, Hantasan Dandang Dauh.

131. Banama Tingang palus masuh Batang Danum 131. Banama Tingang langsung milir Batang Danum
Jalaynn, hete Raja Tunggal Sangumang tuntang Jalayan, disana Raja Tunggal Sangumang, Raja Linga
Raja Rawing Tempun Telun uras umba Banama Rawing Tempun Telun dan Raja Mantir Mama Luhing
Tingang hadurut nanturung Pantai Danum Kalunen, Bungai, kesemuanya ikut turun menuju Pantai danum
eleh ewen tapuk Tasik Sangiang, Banama Tingang Kalunen dan mereka tiba di Tasik sangiang, disitu
tende intu Kaleka Bukit Batu Nindan Tarung, nalian Banama Tingang berhenti di Kaleka Batu Nindan
Indang Salangkingewen ndue Apang Salamat. Tarang, Indang Salangking Apang Salamat kembali
ketempatnya.

132. Bara hete tinai Banama Tingang masuh 132. Dari sana lagi Banama Tingang milir sisi langit
pamahimping ambun, tapuk Tasik Ambun palus tiba di Tasik Ambun Baragantung Langit, masuk
tame lawang ambun, halawu Panjungan Manjung, Lawang Ambun dan milir Panjungan Manjung,
masuh Panjungan Manjung tende ewen intu mereka berhenti sebentar di Tumbang panjungan
tumbang Panjungan Manjung, nende nalian Nyai Manjung, disana Nyai Rindui Samben, Kalawet
Rindui Samben, Kalawet Baputi Batenung Garing Baputi Batenung Garing dan Raja Sapanatum
tuntang Raja Sapanatum Menteng. Menteng kembali ketempatnya.

133. Bara hete Banama Tingang masuh uhat kamarau 133. Dari sana Banama Tingang milir melalui Uhat
langit, masuh tilap am-bun telu puluh, halawu Kamarau Langit, lang-sung melewati lapisan awan
ambun randah kajang Panatai Danum Kalunen, tiga pu¬luh lapis dan tibalah mereka di Pantai
palus sembang Pantai Danum Kalunen, Banama Danum Kalunen, Banama Tingang menuju ramah
Tingang nanturung parang . kurang mangentang, tempat upacara kepunyaan pelaksana upacara.
sira rantan sari pangku, ain duhung jumban tarajun
lunuk.

271

134. Banama Tingang tende turus teken garing harukan 134. Banama Tingang berhenti memasang menancapkan
bulau namburak, nyangkabilan ulai tatambat keket, galah dan mengikat tali tambat serta menurunkan
labuh sauh jangkar bulau tanduk tambun, halaluhan Sauh Jangkar Bulau Tanduk Tambun dan memasang
jamban garing mantang parang entang, hete titian menuju ramah upacara, disana Raja Mantir
Raja Mantir Mama Luhing Bungai halanggawan Mama Luhing Bungai mengambil/mengen dong
sambang garantung eka Salumpuk Entang. Sambang Garantung tempat Salumpuk Entang.

135. Raja Mantir Mama Luhing Bungai mentang 135. Kemudian lagi Raja Mantir Mama Luhing Bungai
nyalimbayung sambang garantung eka Salumpuk membawa Salumpuk Entang masuk ketengah ramah
Entang, imbite buli nyelem parang, hayak umba upacara, bersamasama dengan Duhung Jumban
duhung jumbanTeras Sawang, kalute kea kajalahan Teras Sawang dan kelompok Sangiang Tarantang
Sangiang Tarantang Garu halalian paramun talatai Garu mengembalikan peralatan upacara, menuju
pangentang buli bentuk labehun parung, sukup ruang tengah rumah upacara lengkap dengan Supu
umba Supu Bulau, Supu Hintan, basuang Bulau Bulau, Supu Hintan yang berisikan Bulau Untung
Untung Aseng Panjang Darah Belum. Aseng Panjang, Darah Belum.

136. Jadi te, ewen uras buli Banama Tingang tinai, 136. Setelah itu Sangiang semuanya kem-bali lagi
tuntang Sangiang ije ñeras bandung lasang, buli masuk Banama Tingang dan Sangiang yang
kea akan benteng Banama Tingang, ewen sama merasuk pada Basir juga kembali ke Banama
malayan tulang rumpang, hayak atun kea Sangiang Tingang, mereka semuanya istirahat, serta
ije manuk hanyi, nduan sintung uju ewen batulang ada pula sangiang yang bertugas melakukan
rumpang nyaraimpa hakalingkang parung entang, penjagaan sekeliling rumah upacara, kalau-kalau
mikeh atun karamahan Nyaring Pamaraya Belum ada di-datangi oleh pengaruh jahat yang bisa
manderoh uluh tingang esu. mengganggu keluarga upacara.

137. Limbah te tinai huang panyawah andau, ewen ije 137. Kemudian setelah itu, pada pagi harinya lagi,
akan upun gawi ngabanting Bawui S amben Antah mereka penyelenggara upacara, mengurbankan
Ramuan Benda Bendang, Manuk Darung Tingang hewan kur-ban upacara, yaitu babi, ayam yang
hapan ewen manambang Bulau Untung Aseng dipakai oleh mereka menyambut dan menerima
Panjang Darah Belum. Bulau Untung Aseng Pan-jang, Darah Belum.

138. Amun rangkan panginan simpan uras jadi masak, 138. Kalau semua makanan sudah masak, kepada para
te uluh are uras nyurung mangantihan, kalute tamu disuguhi makanan, demikian pula kepada
kea kajalahan Sangiang palus kea kajalahan Sangiang, para Leluhur semuanya menerima sajian,
sahur baragantung langit, limbah te Sangiang ije setelah itu Sangiang yang merasuk Basir, mereka
ngumpang bandung lasang, balian mujan Bulau Balian untuk mengeluarkan Bulau Untung Aseng
Untung Aseng Panjang Darah Belum, balua Supu Panjang, Darah Belum, dari Supu Bulau, Supu Hintan,
Bulau, Supu Hintan, nyuang pinggan saling, behas mengisi Pinggan Saling, menghujani beras Untung
untung mijen sambang garantung, uei rantihen yang berada di Sambang Garantung, menghujani Uei
tingang, riak hendan bulau palus kea mujan Rantihen Tingang, serta menghujani Riak Hendan
gagenep rangkan panginan simpan. Bulau, langsung menghujani setiap sesajen yang ada.

139. Tinai huang katika te, uluh ije tempun gawi palus 139. Kemudian disaat itu, keluarga upacara mengeluarkan
mukei Pinggan Saling, palus namburak nasukan Pinggan Saling langsung merakit Lamiang Bua Garing
Lamiang Bua Garing Belum ewen hasaling, limbah Belum dan mereka mengikat Lamiang (hasaling);
te Duhung Teras Sawang nakar nakaran behas Setelah itu Duhung Teras Sawang menakar Beras

272

untung, manimbang riak hendan bulau, hayak Untung, menimbang Riak Hendan Bulau dan Mendepa
mandepe uei rantihen tingang, hete Basir mam Uei Rantihen Tingang, serta para Basir menempatkan
buwur Bulau Hambaruan. Salumpuk Entang melalui beras Hambaruan.

140. Limbah te tinai uluh tempun gawi balua parang 140. Setelah itu, mereka keluarga upacara semuanya
mangentang Maraah Palin Untung Panjang, nijak keluar ramah upacara, un-tuk Maraah Palin Untung
petak kasambuyan raja, nekap kayun san galang Aseng Pan-jang, menginjak kaki mereka di tanah,
garing, limbah te ewen uras buli mantang parang langsung memegang pohon kayu, kemudian
entang. mereka pulang kembali masuh ramah upacara.

141. Huang panyawah andau ije tinai, sahelu bara 141. Pada hari berikutnya lagi sebelum Sangiang kembali
sangiang buli Danum Jalayan, hete Sangiang menuju Batang Danum Jalayan, disana Sangiang
manyewut auh karen laluhlasan palus manyewut menyebutkan beberapa Laluh Lasan mereka dan
kea karen palin Untung Aseng Panjang, limbah te langsung menyebutkan beberapa pantangan atau
tinai Sangiang ngaranya Sahur Parapah tempun larangan, agar Untung Aseng Panjang, Darah Belum
gawi palus ngaranya kea tempun gawi, limbah te terwujud bagi kehidupan keluarga upacara, setelah
Sangiang gandang halalian buli. itu Sangiang Ngaranya leluhur keluarga upacara,
sekaligus Ngaranya pula keluarga upacara, setelah itu
Sangiang kembali ke Batang Danum Jalayan.

142. Huang penda tuh itah mahining auh kutak 142. Dibawah ini kita akan mendengar ucapan tentang
sangiang gandang halalian buli balua bandung Pabuli Sangiang yang merasuk pada Basir,
lasang, palus Banama buli Batang Danum Jalayan, langsung ucapan Banama Tingang kembali ke
buli Balai Mihing Nyapundu Runjan, mulang Sali Batang Danum Jalayan, kembali ke Balai Mihing
Nyalung Mararak Hintan, balai ain Raja Mantir Nyapundu Runjan, Sali Nyalung Mararak Hintan,
Mama Luhing Bungai, hete gawin Balian Balaku Balai kepunyaan Raja Mantir Mama Luhing Bungai,
Untung hapus, tuntang karen Basir kea uras buli dan setelah itu upacara Balian Balaku Untung
lewu huma. selesai, juga para Basir kembali ketempatnya.

Keterangan: Didalam upacara Balian Balaku
Untung, namanama yang dipakai oleh Raja
Tunggal Sangumang, yaitu menyesuaikan dengan
kepentingan dan tingkat keberadaan sesuatu yang
menjadi tugasnya, misalnya:

- KalaudisaatiamembukaSangkuang Rahun
Tingang di tengah terusan Nyalung Nantiri,
ia memakai nama Raja Mama Turun Bulau,
Apang Tuju Samar Tua.

- Kalau ia menemui ayahnya Raja Garing
Hatungku, di Parung Nyahu Marakunjung
Liu, ia memakai nama Raja Runting Batu
Ngaliling Langit dan disaat ia berbicara
den¬gan ayahnya, ia memakai suara Gariding
Bulau Sangkalemu, dan ayahnya menjawab
memakai suara Suling Bulau Rumbai Ambun.

273

- Pada saat ia memanjat Kayu Erang Tingang,
ia memakai namanya Raja Lingga Balai
Palangka, Manyamei Kuasa dari Batang
Danum Sasanggah Bulau.

- Kalau ia melewati Kiham Batu Tingkes, disitu
ia memakai nama Raja Putar Tiki.

- Mengenai Raja Mantir Mama Luhing Bungai
disaat ia memanjat Kayu Pampang Saribu, ia
memakai nama Raja Harukan Mangentang,
Haramaung Pandulang Untung.

- Raja Linga Rawing Tempun Telun, di saat
ia memanjat Kayu Gambalang Nyahu, ia
memakai nama Raja Intuh Langit, Kanaruhan
Kenjut Liu.

Pasal 52 Pasal 52
Auh Kutak Pabuli Sangiang Palus Ucapan Pabuli Sangiang Dan Sangiang

Buli Danum Jalayan Kembali Ke Lewu Danum Jalayan

1. Buli tambun tamuei sangiang buli, jalahan duhung 1. Kembali, perjalanan Sangiang kembali, Sangiang

injam neras badung lasang. yang merasuk pada Basir.

2. Mulang ihing pangajan jalayan mulang, panungkup 2. Pulang, perjalanan Sangiang pulang, Sangiang

pulang maluhing gentui burung. yang menyatu pada badan Basir.

3. Buli mengkak rakeran tambang balinga hayak, 3. Pulang melepaskan rasukan kakinya bersama,

kilau anak darung hanjaliwan. seperti ular melepaskan beli- tanya.

4. Mulang manguhas salungae bapilik hinje, nyakatan 4. Pulang melepas rasukan kakinya serentak, seperti

busun randin talampe. ular melepaskan belitanya.

5. Buli nantan anak tambun randan, hayak .llae 5. Pulang menyeluarkan badanya, melalui jalannya

nampalua bihing. masuk merasuk sebelumnya.

6. Mulang marandit busun tingang pasihai humba, 6. Pulang menyeluarkan badannya, melalui jalannya

tabengae bahanjung lunuk garu tandang. masuk merasuk sebelumnya.

7 Burung tingang buli panatekei dan¬dang hayak, 7. Scingiang kembali bersama-sama, se-cara teratur

buli marung dawen Birun Bukit. dan berhatihati.

8. Pating bungai mulang haganggurang tampung 8. Sangiang pulang keluar serentak, san¬gat beratur
humba, mulang mangkusan rumbung Palas dan berhati-hati.
Kereng.

9. Tarapanjung jujung sampulau dare, hayak 9. Terangkat muncul Sampulau Dare, bersama itu

taragatang riak renteng tingang. kelihatan badan Sangiang.

274

10. Balusut luhing angkul timpung, nya- babirang bulau 10. Terlepas keluar kain ikat kepalanya, sudah

balawan tanduk. kelihatan dahinya.

11. Palalinggang bulau tampak bengkel, nyababintir 11. Kelihatan kedua telinganya, kelihatan pula

bulau pantar tatah. mulutnya.

12. Lungang linguk renteng tingang san- giang buli, 12. Menoleh kiri kanan Sangiang kembali, menerima

nambang bangkang haselan tingang. olesan minyak kelapa.

13. Pulang pilik pating bungai jalayan mu- lang, nakep 13. Mennggoyangkan badan Sangiang pu-lang,

runting pajahun burung. menerima tetesan minyak kelapa.

14. Baragantung hinting santagi randae, tuyang tayun 14. Berayun-ayun tali Santaginya, berayun- ayun pula

bungai tusuk rawung sambe. tali kalung Lamiangnya.

15. Panatuhang garing kanyambang pulang, sarukan 15. Kelihatan gagang Duhungnya, serta kelihatan pula

kumpang duhung pasihai. sarungnya.

16. Pangangkarak timpung bambahulan peteng, 16. Terlepas kain ikat pinggangnya, berdering Bulau

gagarising bulau batun penyang. Batun Penyangnya.

17. Sangiang buli nunjung panatapei baru hayak, riwut 17. Sangiang kembali bagaikan melepas bajunya,

riwung kawan burung dahiang. berterbangan bagaikan kawan burung Dahiang.

18. Bara gantung tambang rawing mendeng, nijak 18. Berjejer kaki mereka berdiri, berpijak di antara

helat batu tantan sarung. ubun-ubun.

19. Bara tuyang salungae bapilik, nekeng rabia randit 19. Berjejer kaki mereka berdiri, berpijak di antara

tiwung. ubun-ubun.

Malik Tekap. Berobah pukulan Ketambung.

20. Ampin bujang anak laut layang, buli mendeng 20. Seperti seorang pelaut mengarungi lautan, berdiri

nanbawa riwut memanggil angin topan.

21. Tingkah busun jalembang ahui, mu- tang hingkat 21. Seperti seorang pelaut mengarungi lautan, berdiri

nangkiau jajak salatan. memanggil angin topan.

22. Ampin burung Tangkasiang Tarung, dumah 22. Seperti burung Tangkasiang Tarung, datang

ndulang bulau teluk langit. mendulang emas di kolong lan-git-

23. Tingkah busun Tangkabayuh Malem, nantikan 23. Seperti burung Tangkabayuh Malem, datang

rabia Tumbang Rayuh Am- bun. mendulang emas di kolong lan-git.

24. Ampin lauk ilai-ilai langit, nantikan rabia Tumbang 24. Seperti ikan Ila-Ilai Langit, mendulang emas di

Ulang Hagandang. Tumbang Ulang Hagandang.

275

25. Ampin andau basalentar pandang, balua pukung 25. Seperti matahari bersinar terang, keluar dari

lulung sanggalang. lindungan deretan hutan rimba.

26. Tingkah bulan baragantung langit, Balua Tangep 26. Seperti bulan berada di langit, keluar dari mulut

anak Rahun Tandang. Rahun Tandang (keluar dari gerhana bulan).

27. Buli nambalun bulau tantan sarung, nyarapumpung 27. Sangiang merapat kembali ubun-ubun Basir,

kambang garu. mengumpul kembali Kambang Garu.

28. Bele ngajang bulau balawan tanduk, bantus nikap 28. Agar jangan mengatapi dahi, jangan pula

rabia rantunan kening. mengatapi atas kepala Basir.

Malik Tekap. Berobah Irama Ketambung.

29. Mentas tambang rawing hayak, han- yaring 29. Melompat bersama-sama Sangiang, tiba dan

bumbung daren purun. berada diatas tikar.

30. Ngumban salungae bapilik homboh, harende 30. Melompat bersama-sama Sangiang, tiba dan

pandung irit bungai. berada diatas tikar.

31. Lumpat Bukit Batang Baras Bulau, nyangkelang 31. Berada di atas tambak beras di dalam sangku,

tingang kalangkang garu. diantara Tingang Kalangkang Garu.

32. Jakat Kereng Busung Hintan, nyampale bungai 32. Berdiri di atas gosong beras, diantara bungai

hapatung santi. Hampatung Santi (patung pelawi).

33. Hayak muting mamaliung tanduk, nuntun lasang 33. Serentak Sangiang berbalik menoleh, melihat

sintung: Basir berjumlah

34. Buli nanggar bandung lasang, ikei sambil 34. Sangiang kembali mensucikan Basir, kiri kanan.
mangantau.

35. Mulang ngabarengan gentui burung, lambung 35. Sangiang pulang membersihkan Basir, kiri kanan.
ulang pajambilei.

36. Bele lasang kahem malantai sambe, peres lunuk 36. Supaya Basir jangan merasa sakit, bisa

kangantung pating. mengganggu pelaksanaan kerjanya.

37. Bantus gentui limpar hanjungau, sam-par baringen 37. Supaya Basir jangan merasa terganggu di dalam

nahulei bumbung. mereka melaksanakan tugas-nya.

38. Dia memen lasang nyahe, lasang ran-dan uras 38. Tidak mengapa Basir sekarang ini, Basir semuanya

kahalampae. baik-baik saja.

39. Hinut gentui karuhung aring, gentui ringkang 39. Tidak mengapa Basir sekarang ini. Basir semuanya

kajunahae. baik-baik saja.

276

40. Lasang randan masak lamiang, gentui ringkang 40. Semua Basir punya kekuatan seperti cahaya

nahalepu bungai. Lamiang.

41. Lasang antang kinjap namuei, lasang sangiang 41. Basir sering melakukan perjalanan, Basir sudah

tambun balua turun. biasa tempat Sangiang keluar masuk.

42. Pama sambang lalang luang, dia sam-bang tau 42. Walaupun Basir tidak sengaja melakukan

lembai bahing. kekeliruan, Basir tidak akan bisa rusak suaranya.

43. Aluh garu tecau berau, isen garu tau leuh simpei. 43. Walaupun Basir keseleo lidah dan keliru ucapan,
Basir tidak akan bisa rusak suaranya.

44. Nyantah tanduk sangiang hayak, nga- jang 44. Mengarah pandang Sangiang ke bawah, melihat di

bumbung daren purun. atas tikar anyaman.

45. Nuntun bumbung daren purun, tara- tuntue laluh 45. Melihat keatas tikar Sangiang, terlihat olehnya

tulang rumpang. Laluh Tulang Rumpang (upah).

46. Nusang jari sangiang hayak, basampat laluh tulang 46. Mengulurkan tangannya Sangiang bersama-sama,

rumpang. mengambil Laluh Tu-lang Rumpang.

47. Basampat rangkan panginan simpan, umba behas 47. Mengambil semua makanan, yang tersedia beserta

tambak raja. beras Tambak Raja.

48. Buang Balai Apar Raja, kuntep jarin tingang 48. Kosong Balai Apar Raja, penuh semua tangan

sangiang. Sangiang.

49. Sandung Sali Badulang Bulau, penu karah bungai 49. Kosong Balai Apar Raja, penuh semua tangan

jalayan. Sangiang.

50. Ohoi bara ohoi, imbit batanjung ruang parung. 50. Ohoi bara ohoi dibawa oleh mereka berjalan keluar
di ruang rumah.

51. Sangiang buli nalanjung bunu, habali- tae handang 51. Sangiang kembali melalui titian tombak, merah

jarenang. jarenang telapak tangannya.

52. Jalayan mulang hatakejat renteng, sangkurung 52. Sangiang kembali melalui titian tombak, merah

mating malawit dare. jerenang telapak tangannya.

53. Lumpat Balai Lampar Bunu, buli netei nak Jamban 53. Naik Balai Lampar Bunu, pulang melalui Jamban

Garing. Garing.

54. Nyelem Benteng Papan Talawang, buli purun 54. Masuk ke tengah Papan Talawang, kembali ke tikar

kapandukae munduk. tempat duduknya.

277

55. Nantame patas Bulau Daren Lintung, mulang 55. Masuk ruang Bulau Daren Lintung, duduk di tikar

pandung irit bahena bajanda. tempat duduknya.

56. Munduk basarungan pinang, busau pinang 56. Duduk menghadapi jamuan pinang, mabuk pinang

hakaisek rawei. Sangiang saling bertanya.

57. Bajanda tatau taraju mayang, kayai mayang saruhi 57. Duduk memakan Pantar Pinang, mabuk pinang
tisui. mereka berkata.

58. Narai talatai anak aken, ketun dumah buli mantang 58. Apa lagi upacara anak-anak, kalian datang pulang

parung. dari rumah.

59. Kabajuran rawei mama apang, limbah ikei nantan 59. Kebetulan sekali sekarang ayah, kami baru selesai
panganduang burung dahiang. membuang/melepaskan pengaruh buruk burung
Dahiang.

60. Nduan tinai hambekan katun, sama malayan itah 60. Kemudian di saat ini, kita semuanya melepaskan

tulang rumpang. lelah.

61. Dinun hemben jaretan etuh, rata male- leng itah 61. Kemudian di saat ini, kita semuanya istirahat

uhat lesu. melepaskan lelah.

62. Sangiang tinai nyurung mangantihan, mambu uras 62. Sangiang lagi makan bersama, semua makan

hakunyatan sukup. secukupnya.

63. Hakananan salumpuk manuk darung tingang, 63. Memakan sajian ayam, ketupat sinta bersudutkan

katupat sinta naputing bulau. emas mulia.

64. Nyua-nyuang kumpang duhung, menu guntu ulek 64. Mengisi perutnya, semua Sangiang su-dah

benteng Penang. kenyang.

65. Minyip upun pambulu mendeng, mari- nap 65. Mengisi perutnya, semua Sangiang su-dah

pandung lawing balau panjang. kenyang.

66. Misut Nyalumbung pating jari, sama manantenguk 66. Mencuci ujung jari tangannya, setelah itu meneguk

nyalung ambun. air minum.

67. Nandang ambun rahusan aseng, nehang enun 67. Membersihkan kerongkongannya, meluruskan

lantaran nyamae. jalan pernafasannya.

68. Rawing tinai hapantar pinang, busau pinang 68. Saat mereka lagi memakan pantar pinang, mabuk

malayan tulang rumpang. pinang mereka istirahat.

69. Rata hataraju mayang, kayai mayang maleleng 69. Mereka memakan pantar pinang, mabuk pinang

uhat lesu. melepaskan lelahnya.

278

70. Hagaling kenter hatambun purun, sama nunjung 70. Mereka berbaring diatas tikar, sama- sama mereka

ewen tiruh tingang. tidur.

71. Bandung lasang tingang sangiang, sama malayan 71. Basir tempat Sangiang merasuk, bersama-sama

tulang rumpang. melepaskan lelahnya.

72. Gentui bungai jalayan, rata maleleng uhat lesu. 72. Basir tempat Sangiang menyatu, serentak
melepaskan lelahnya.

73. Buli garun tandak sambang, nyuruk menda bulau 73. Pulang roh suara Basir, masuk ke ruang mulut.
pantar tatah.

74. Mulang santin karunyan garu, name rabia sadurin 74. Pulang bersama roh ucapan, masuk kedalam

guntum. ruang gigi.

75. Buli hayak parentas tandak, mulang homboh 75. Pulang bersama kepandaian berbicara.
pandaris karanya.

76. Bajamban batu sapaunggut belum, tetean hang 76. Pulang bersama umur panjang,
sapanaling aseng.

77. Penyang karahei tatau, tuah hambit tuah rajaki. 77. Beserta Penyang Karahei Tatau dan murah rejeki.

78. Tende bahing pantun sambang, teras Tapang 78. Berhenti suara pukulan ketambung, inti kayu

Nambuleng Luyang. Tapang Nambuleng Luyang.

79. Tahan bahingan salintik luhing, kayu Randu 79. Befhenti suara pukulan ketambung, inti kayu

Manting Sangkalemu. Randu Mating Sangkalemu.

80. Tende hayak kanderang tingang, mangkungan 80. Berhenti bersama suara ucapan, men-empati

Jujung Lunuk Garu. puncak kediamannya.

81. Tahan homboh kariak antang, masa nan Tapang 81. Berhenti bersama suara ucapan, me nempati
Santi. puncak persembunyiannya.

Banama Tingang Buli Batang Danum Banama Tingang Pulang Ke Batang Danum
Jalayan. Jalayan.

I i i i i i i, Limbah hapantar pinang, engkak bulau Ngarungut.
namburak, nguhas tatambat keket, nasupit teken garing I i i i i i i, Setelah memakan Pinang melepaskan tali
undak sauh jangkar bulau tanduk tambun, hajajitan tambat, dan mencabut galah, serta mengangkat Sauh
jamban garing nyulih pager tanggalung, nulak Ba- Jangkar Bu-lau Tanduk Tambun langsung menarik
nama Tingang nanturung lawin garing pa- malangkan titian, memberangkatkan Banama Tingang menuju
pantar, ihing sanggaran burung dahiang, baturus ujung Tiang Pamalangkan Pantar, Ihing Sanggaran
teken nahanan tingang tempu, tende bahing karungut Burung Dahiang, menan-capkan galah dipegang
nuntung bahing pantun sambang. pemiliknya, berhenti suara karungut disambung irama
pukulan ketambung.

279

1. I i i i i i i, Ohoi bara ohoi, manulak Banama Tingang. 1. I i i i i i i, Ohoi-bara ohoi mem-berangkatkan
Banama Tingang.

2. I i i i i i i, Ehei bara ehei, manyangka Ajung Ranying. 2. I i i i i i i, Ehei-bara ehei mem-berangkatkan Ajung
Ranying.

3. I i i i i i i, Nulak lawin Garing Pamalangkan Pantar, 3. I i i i i i i, Berangkat dari ujung Garing Pamalangkan
nyangka Ihing Sanggaran Burung Dahiang. Pantar, berangkat dari ujung Sanggaran Burung
Dahiang.

4. I i i i i i i, Bahing gandang garantung, hatuntung 4. 1 i i i i i, Bersama suara gendang, bunyi gong,

nunjung lahap rawing. disambung dengan suara malahap.

5. I i i i i i i, Kipai-malambai bandera panjang, ruyang- 5. I i i i i i i, Melambai-lambai bendera panjang,

rayuh benang tantan dandayu raja. berkibar-kibar kain bendera Banama Tingang.

6. I i i i i i i, Surung beset teken surung dayung surung 6. I i i i i i i, Mulai mengayuh, mulai mendorong, mulai
kawit. mendayung, mulai menarik.

7. I i i i i i i, Laju mananjulu Banama Tingang haj 7. I i i i i i i, Melaju sekejap Banama Tingang, melewati

ajakan ambun tilap telu puluh. awan tiga puluh berlapis.

8. Nangkalau Tanduk Bayuh Langit, malangkawet 8. Melewati Tanduk Bayuh Langit, mele-wati pula

Untang Sambali Tung¬gal. Untang Sambali Tunggal.

9. Menda Unggak Jajagan Bulan, malangkawet 9. Melewati bawah Unggak Jajagan Bu¬lan, melewati

Luhing Garatik Bintang. pula Luhing Garatik Bintang.

10. Haratean Uhat Kamarau Langit, nati- pek Liu Tiring. 10. Menyelusuri Uhat Kamarau Langit, menyelusuri
pula Pelangi Melintang.

11. M anangkalau Tumbang Bintang Nyahu, 11. Melewati muara Bintang Nyahu, mele-wati pula

malangkawet Hantasan Antang Namuei. Hantasan Antang Namuei.

12. Sembang Tumbang Panjungan Man- jung, harende 12. Tiba di muara Panjungan Manjung, tiba pada

Saluhan Antang Namuei. Saluhan Antang Namuei.

Malik Tekap. Berobah pukulan ketambung.

13. Murik-murik tinai Panjungan Manjung. 13. Mudik lagi Panjungan Manjung.

14. Bukit uju hatuntung nanjung manangkalau. 14. Bukit tujuh berjejer Banama Tingang berjalan
melewatinya.

15.Tapuk Tasik Ambun Baragatung Langit 15. Tiba di Tasik Ambun Baragantung Langit.

280

16. Eleh manangkalau pulau sawang rangkang bunu. 16. Sudah melewati Pulau Sawang Rangkang Bunu.

17. Tintu hakalambat tumbang Tarusan Bulan. 17. Mengarah haluan perlahan-lahan, menuju muara
Terusan Bulan.

18. Bahing gandang garantung, murik Tarusan Bulan. 18. Gemuruh suara gendang, suara gong, Banama
Tingang mudik terusan Bulan.

19. Banama Tingang tapuk Tasik Riak Bulan. 19. Banama Tingang tiba di Tasik Riak Bulan.

20. Tasik Sangiang pangantau, Laut Pahawang 20. Tasik Sangiang disebelah kanan, Laut Pahawang

pajambilei. disebelah kiri.

21. Banama Tingang malungkah Tasik Sangiang. 21. Banama Tingang melewati Tasik San¬giang.

22. Tintu hakalambat Tumbang Batang Danum 22. Mengarah haluan perlahan-lahan, menuju muara

Jalayan. Batang Danum Jalayan.

23. Manangkalau Tanjung Tusang Kalalepan Pasang. 23. Melewati Tanjung Tusang Kalalepan Pasang.

24. Malangkawet Luwuk Tiling Sakatan Rawing. 24. Melewati Luwuk Tiling Sakatan Rawing.

25. Manangkalau Tanjung Tatekan Tihang, 25. Melewati Tanjung Tatekan Tihang, melewati pula

malangkawet Luwuk Tantanan Layar. Luwuk Tantanan Layar.

26. Manangkalau Tanjung Kamangkang Lawung, 26. Melewati Tanjung Kamangkang Lawung, melewati

malangkawet Luwuk Kang- kelung Bengkel. pula Luwuk Kangkelung Bengkel.

27. Manangkalau Tanjung Tampung Papas, 27. Melewati Tanjung Tampung Papas, melewati pula

malangkawet Luwuk Elang Salentup. Luwuk Elang Salentup.

28. Manangkalau Pulau Rutek, eka Rawing manasang 28. Melewati Pulau Rutek, tempat Rawing Manasang

tingang. Tingang.

29. Pulau kurik penyet panting tantauyas pinang. 29. Melewati pulau kecil, tempat pem¬buangan sisa Pinang.

30. Manangkalau bukit gantung eka ruhung mambang 30. Melewati bukit tinggi, tempat Sangiang mencari

kumpang. sarung Duhung.

31. Sembang Pukung Pahewan Antang, Ruang 31. Tiba di Pukung Pahewan Antang, Ru¬ang Labehun

Labehun Jatha. Jatha.

32. Hataburan rangkan panginan, Raja Mantir 32. Memberikan makanan (sesajen) Raja Mantir

Mamaluhing Bungai. Mama Luhing Bungai,

33. Akan Antang, Jatha, Burung Dahiang. 33. Untuk Antang, dan Jatha serta burung Dahiang.

281

34. Janjaruman Banama Tingang gandang halalian 34. Memberitahukan Banama Tingang pu-lang
buli. kembali.

35. Manangkalau Balai Silik Kalati. 35. Melewati Balai Silik Kalati,

36. Awa Lewu Danum Jalayan. 36. Dihilir Lewu Danum Jalayan.

37. Pukung Sawang Tarahan papar lawang 37. Melewati Pukung Sawang Tarahan, sisi Lawang

mangkalewu. Mangkalewu.

38. Pananturau Lewu Hai Due hatandipah. 38. Langsung tiba di kampung besar, kam-pung dua
berseberangan,

39. Hajamban Garing Batang Pantar, ka- mangkang 39. Bertitian Garing Batang Pantar, bertempat

Ranying Bunu. pegangan Ranying Bunu.

40. Lenda-lendang Balai Mihing Nyapun- du Runjan. 40. Bersinar indah Balai Mihing Nyapundu Runjan,

41. Linge-lingei Sali Nyalung Maruruk Hintan. 41. Bercahaya cemerlang Sali Nyalung Maruruk Hintan.

42. Dimpah sira-sirang Banama Tingang. 42. Menyeberang mengarah haluan Ba-nama Tingang,

43. Kilau tarin antang ngamparang tanjung. 43. Seperti Elang menari melintang sun¬gai.

44. Tende handu-handu ninggang lanting garing. 44. Berhenti perlahan-lahan merapat Lanting Garing.

45. Baturus teken garing, harukan bulau namburak. 45. Menancap galah kayu, mengikat Bulau Namburak,

46. Nyangkabilan ulai tatambat keket. 46. Mengikat tali tambat erat-erat.

47. Labuh sauh jangkar bulau tanduk tambun. 47. Mengulur Sauh Jangkar Bulau Tanduk Tambun.

48. Halaluhae jamban Raring, jamban tingang batuar 48. Mengulur Jamban Garing, titian San-giang keluar

hayak. bersama.

49. Tende bahing pantung sambang, nun- tung bahing 49. Berhenti suara pukulan ketambung, disambung

karungut. lagi suara karungut.

50. Tahan salintik luhing, nyambung bahing kandayu. 50. Bertahan pukulan ketambung, disam-bung lagi
suara kandayu.

Ngarungut. Ngarungut.

- I i i i i i i, Limbah hapantar pinang, Sangiang palus - I i i i i i i, Setelah memakan pantar pinang, Sangiang
mungkar puat Banama Tingang, imbit nyelem Balai langsung membongkar muatan Banama Tingang,
Mihing Nyapundu Runjan. membawanya masuk ke Balai Mihing Nyapundu
Runjan.
282

- I i i i i i i, Raja mapak basara, kana- ruhan - I i i i i i i, Raja lagi berkata mengatur dan menyuruh
mangkang parentah, mambagi karen laluh-lasan membagi semua Laluh pendap-atan mereka,
tulang rumpang, mbi- lah suka-sukat jawin uhat membaginya merata, sehingga tidak ada yang
lesu, jatun ije tau ngumpang basule huange, merasa kesal hatinya dan ti-dak ada pula yang
tau indu tagih-tampah umba duhung jumban menjadi tagihan mereka dengan keluarga upacara
tara- jun lunuk, umba duhung kanyaluh garu, serta dengan para Basir, sebab semuanya sudah
awi puna sukup malabien, karen laluh- lasan cukup me-lebihi segala laluh-lasan dan sarat
jawin bambang penyang, kalute kea Raja Mantir Bambang Penyangnya, demikian pula Raja Mantir
Mama Luhing Bungai, nipas behas tisan tawur ije Mama Luhing Bungai melepaskan beras sisa
ngantung katambuan sambang garantung, palus Tawur yang digantungnya diatas gong, langsung
hataburae balua Balai Mihing Nyapundu Runjan, ditaburnya keluar Balai Mihing Nyapundu Runjan
basaluh jadi baras bulau, busung hintan, karangan dan kejadian menjadi pasir emas dan gosong
lamiang, bangkang bal- anga tingang, tambun intan, serta kerikil Lamiang; Sebahagian lagi
repang garantung, manatau Lewu Danum Jalayan, menjadi Bang-kang Balanga Tingang dan Tambun
Guhung Labehu Pali. Repang Garantung, menambah kekayaan Lewu
Danum Jalayan, Guhung Riak Lamiang.
- I i i i i i i, Sama hanjak rantang paha- lawang
huang kajalahan Tingang San-giang Lewu Danum Semua gembira riang hati para Sangiang Lewu
Jalayan, sama buli parung mahawange. katabelan Danum Jalayan, semua mereka pu-lang ke
Balai Lunuk, buli Balai Lunuk, katabelan Balai tempatnya masing-masing, yang muda pulang ke
Handiwung, buli Balai Handi- wung, katabelan Balai Lunuk, yang berasal dari Balai Handiwung,
Balai Suling, buli Balai Suling, katabelan Balai kembali ke Balai Handiwung, yang berasal dari
Palangka, buli Balai Palangka. Balai Suling kembali ke Balai Suling, yang berasal
dari Balai Palangka kembali ke Balai Palangka. I
- I i i i i i i, Sangiang Tarantang Garu mijen parung-
pamparungan hanyi, sali kasinan enteng, i i i i i i, Sangiang Tarantang Garu masuk Parung
Raja Mantir Mama Luhing Bungai, Salutan Pamparungan Hanyi, Sali Kasunan Enteng dan
RajaNalawung Bulau, mijen Balai Mihing Raja Mantir Mama Luhing Bungai, Salutan Raja
Nyapundu Runjan, Sali Nyalung Maruruk Hintan. Nalawung Bulau, masuk ke Balai Mihing Nyapundu
Runjan, Sali Nyalung Maruruk Hintan.
- I i i i i i i, Tutuk jadi tandak ketun Lewu Danum
Jalayan, amun tapas tandak tege Tangkasiang Selesai sudah ucapan tentang mereka di Lewu
Babilem tau nuntung tandak, amun tapalalau Danum Jalayan kalau ternyata ada kurang
tandak ketun tege Palanduk Bulang-Bulit tau pengucapannya, ada Tangkasiang Babilem yang
nangkauli tandak. bisa menyambung pengucapan, tapi ka¬lau
ada yanag berlebihan pengucapannya un¬tuk
- I i i i i i i, Aku mangkang Ganan Tandak sambang kalian, ada Palanduk Bulang Bulit yang bisa
sintung: sama muhun hapandui tingang, hanyalung mengembalikan ucapannya.
repang, halanting like, halantingan kuring, halanting
dahiang sambang nganyun bahing. Sekarang saya mengucapkan lagi untuk
Ganan Tandak kami Basir berjumlah Ganan
- I i i i i i i, Tutuk jadi sama mangkang barangkap Tandak semuanya turun mandi mencuci-kan,
kilau kanyukah kumpang, palus buli parung-kurung membersihkan seluruh badannya dan membuang
mangentang, uras hapantar pinang, kahum pinang pengaruh Dahiang Basir mela-kukan tugasnya.
sapaunggut belum, pinang pahelang tulah, pinang
lalengkung nyahu, bateng- kung kambang nyahun Selesai sudah, semuanya berpakaian lengkap,
tarung sambang nganyun bahing. langsung kembali masuk rumah upacara, mereka
semua makan pinang, pinang yang berhasiat
- I i i i i i i, Buli Ganan Tandak sambang, buli nyelem membuat umur pan-jang, pinang penangkal Tulah,
bulau pantar tatah, mulang santin karunyan garu, Pinang Lalengkung Nyahu agar Batengkung
mulang rabia sadurin guntum, buli hayak un¬tung Kambang Nyahun Tarung Basir melak-sanakan
aseng panjang, panyalembang untek, panarang

283

atei, tende kea bahing pantun sambang, teras tugasnya.

tapang nambu- leng luyang, tahan salintik luhing Kembali Ganan Tandak Basir, pulang ma-suk Bulau

garu, kayu randu mating sangkalemu, tende Pantar Tatah (mulut) kembali roh ucapan, kembali

kanderang tingang makungan jujung lunuk garu, masuk tempat sem¬ula, kembali bersama Untung

tahan kariak antang nyalawi tapang santi. Aseng Pan¬jang, Panyalembang Untek Panarang

Atei (kecerdasan), berhenti irama ketambung

Teras Tapang Nambuleng Luyang, berhenti pula

lagu (ucapan), kembali ke tempat asalnya (Junjung

Lunuk Garu).

Pasal 53 Pasal 53
Talatah Nahunan Tata-Cara Upacara Nahunan

Itah jadi mahining kakare auh ajar bara pire-pire pasal Kita telah mendengar isi beberapa pasal ajaran yang
ije mahalau, tuntang magun are tinai ije handak itah telah diuraikan sebelumnya dan masih banyak lagi yang
mansanae, iete ije mambatang tutu huang gawin akan kita ke-mukakan antara lain, yaitu ajaran tentang
Nahunan manampa aran anak awau. Huang ajar ta- tata-cara upacara pemberian nama bagi se-orang bayi.
latah jetuh itah manduan talatah ije i-ajar awi RANYING Dalam ajaran ini kita melihat pemberian nama bagi
HAT ALLA LANGIT hemben huran hajamban Raja Uju bayi dari Manyamei Tunggul Garing Janjahunan Laut
Hakan- duang manahunan anak Manyamei Tung-gul dan Kameluh Putak Bulau Janjulen Karangan yang
Garing Janjahunan Laut ewen ndue Kameluh Putak dilaksanakan oleh Raja Uju Hakand-uang sebagaimana
Bulau Janjulen Karangan, palus manjadi suntu nyamah telah difirmankan RANYING. HATALLA LANGIT untuk
dapit jeha, iete kilau ije insanan huang penda tuh: menjadi pedoman selanjutnya bagi kehidu-pan dunia
hingga sekarang; Maka untuk itu dibawah ini diuraikan
tata-cara tersebut sebagai berikut:

1. Kilau ije jadi imeteh awi RANYING HATALLA 1. Sebagaimana telah difirmankan RANYING HATALLA
LANGIT hajamban Raja Uju Hakanduang LANGIT kepada Raja Uju Hakanduang disaat mereka
metuh ewen malalus gawin Nahunan nabasan melaksanakan Upacara pemberian nama bagi bayi
gangguranan aran garing tarantang Manyamei Manyamei Tunggul Garring Janjahunan Laut, peralatan
Tunggul Garing Janjahunan Laut, hete itah atun upacara yang disiapkan, adalah: Satu batang pohon
manampayah kakare para- mun Nahunan ije Sawang, satu batang Rotan, dan rotan ini pan¬jangnya
inyadia awi itah, iete: Itah mamupu batang Sawang kurang lebih tiga depa, dibagian ujungnya dibuatkan
ije ka- batang, Uei ije kaderelr, ije kapanjange patung berbentuk wujud manusia, satu buah Tombak
lakau telu depe, limbah te atun ije Rabayang, ewen Rabayang; Ketiga barang tersebut disatukan atau
telu tuh imeteng hatatup mahapan upak Tengang diikat menjadi satu dengan menempatkan pula diba-
Bulau Sangkalemu, tuntang intu upun Sawang te gian pangkalnya, yaitu: Satu rumpun Uru Lewu, Satu
impahinje tinai petenge umba uru Sambelum, uru batang Uru Sambelum, Satu batang Uru Tuntung, dan
Lewu, uru Tuntung tuntang uru Kajalumpang. satu rumpun lagi Uru Kajalumpang; Untuk pengikat
kesemuanya itu dicari serat Tengang Bulau Sangkalemu.

2. Limbah te itah manyadia tinai paramun Nahunan ije 2. Setelah itu, dipersiapkan lagi beberapa alat/
beken, iete Jangkut, Tasal, Lakar Rinjng, Pasiung, sarana lainnya, yaitu: Sebuah kelambu, sebuah
Katib, Batu Asa, tuntang Turtup Rinjing. Jetuh palu, sebuah lakar, sebuah pasiung, sebuah katip,
ingumpul manjadi ije hayak iandak huang tukep sebuah batu asah, sebuah tutup panci.
upun batang Sawang ije impendeng huang bentuk
huma, atawae inyewut Sawang Tahunan Awau.

284

3. Limbah te tinai inyadia kea ije Sangku basuang behas, 3. Kemudian satu buah Sangku berisi be¬ras,
ije i-andak huang Sangku te iete:Ije kabawak bua enyuh dilengkapi didalamnya tujuh buah giling pinang,
batue jadi inganan upaka, jadi jatun ati sawute, limbah tujuh buah ruku pusuk, satu biji buah kelapa
te atun tinai uju Giling Pinang, uju kea Ruku Tarahan, yang dililit dengan benang putih sebanyak tujuh
ije kabawak Tanteluh Manuk masak, ije kabutup gula lingkaran, satu biji telur ayam mentah, satu
bahandang, ije kabawak isin Suna, ije kasangking isin bungkah gula merah, satu siung suna, satu buah
Henda, ije kabatang Kamba Sarai, tuntang huang bua umbi kunyit dan satu batang serai; Sarana dalam
enyuh te atun inguling Lawai Rambun Timpung baputi pasal ini disebut Panduduk.
hangkauju kabilit. Jetuh paramun Nahunan ije inyewut
baghare Panduduka.

4. Amun awau ije cagar inampa arae te hatue, hete 4. Apabila bayi yang akan dibuatkan na-manya itu,
itah manyadia uju Tambak Behas sukup umba laki-laki, dipersiapkan pula tujuh (7) buah tambak
kakare taluh intu huange, iete Giling Pinang, Rukun dan segala yang berada didalamnya, yaitu: Giling
Tarahan; Amun awau te bawi, te itah manyadia Pinang, Rukun Tarahan; Akan tetapi apabila
Tambak behas kakare lime katambak, kalute kea bayi tersebut perempuan, maka tambak yang
karen Giling Pinang tuntang Rukun Tarahan. disediakan hanya berjumlah lima (5) buah saja.

5. Limbah te inyadia tinai ije (1) Kalaya hayak atun 5. Kemudian disiapkan pula satu buah Kalaya/
kakare taluh intu huanga, iete: Hampatung Sadiri Nyiru dengan kelengkapan didalamnya, yaitu:
bara tunek behas tampan ulun-mangalunen, i- Patung Sadiri dibuat dari tepung beras berbentuk
andak huang hunjun dawen Pinang, hayak atun manusia yang ditempatkan beralas daun pisang,
kea panginan iete Katupat ije kabawak, Tanteluh juga dilengkapi dengan sesajen berupa satu
masak ije kabawak. Jetuh inusuk mahapan buah ketupat, satu telur ayam masak, keduanya
Ham¬patung Pasak bara Tabalien. Limbah te atun ditusuk dengan Hampatung Pasak yang dibuat
tinai ije Pisau Lantik tuntang ije puntung bangon dari kayu Ulin. Setelah itu pula sebuah parang,
enyuh basuang tasang isin Jarangau hewui isin sebuah tempurung berisi rin-cikan umbi Jarangau
Sikur. Kalute kea atun tinai ije puntung bangon bercampur umbi Sikur, dan sebuah tempurung
enyuh basuang kawu. Limbah te atun ije tinai lagi berisi abu dapur, serta sebuah tambak beras,
Tambak behas basuang Giling Pinang, Rukun giling pinang, rokok dan sebuah bungkus beras
Tarahan, ije kabungkus behas Hambaruan. Hambaruan.

6. Huang gawin Nahunan tuh atun itah nampayah 6. Pada Upacara Nahunan ini terdapat macam-macam
kakare panginan ije inyadia awi itah, iete: Manuk sesajen, yaitu: Tiga ekor ayam masak bulat, dua puluh
telu kungan impakasak bulat, dua puluh ije (21) satu (21) buah ketupat, tujuh (7) ruas ketan lemang,
kabawak Katupat, Uju Kalawas Pulut Nyiring, kue cucur selengkapnya, be-berapa potong daging
wadai Cucur, Ragan Bawui masak akan panginan babi masak yang diambil dari bagian-bagian tertentu.
Sahur Parapah. Panginan tuh ingkes huang Piring Semua sesajen ini ditempatkan pada dua tempat,
tun-tang Apar. yakni satu bagian diatas piring biasa, satu bagian lagi
ditem-patkan diatas Apar.

7. Limbah te kakaren dahan metu ije impatei, iingkes 7. Semua darah hewan kurban upacara ini
huang mangkuk tuntang iandak manumun talatah ditempatkan pada masing-masing tempat
gawi, palus inyadia tinai ije katundun Gehat disesuaikan dengan keperluan upacara. Disamping
mangur, Leut jarenang. Jetuh inyadia awi Bidan itu, disiapkan pula satu tandan buah pinang muda
Awau akan Pantar Pinang uluh are sahelu bara dan beberapa tangkai daun sirin jarenang. Ini

285

awau muhun mandui akan Sungei atawae Batang disiapkan nantinya oleh Bidan sebelum bayi turun
Talian. Limbah te atun kea inyadia itah ije Tanggui mandi, dan satu buah pula Tanggui Layah dengan
Layah, ije atun inyemat huang hunjue telu anak tiga buah damek serta sebuah Hampatung, Palawi
Damek Sipet tuntang huang saran Tanggui Layah yang digantung dipinggir Tanggui Layah.
tege ingkuak Hampatung Palawi.

8. Amun kakare paramun Nahunan te uras jadi sadia, 8. Apabila semuanya sudah siap, maka orang tua bayi
te bapa awau manampa aran anaka, atawae tau membuat nama bagi anaknya atau dipercayakan
kea bara kakare kula bitie ije atun dumah katika kepada keluarganya, agar pada saat Bidan ditanya
jete, mangat huang metuh Bidan mimbit awau oleh salah seorang Tetua dimuka pintu pintu masuk
muhun mandui, amun ie kareh isek awi buee mmah untuk menanyakan, dari mana si bayi itu
lius iye lumpat tame akan huang huma, Bidan melakukan perjalanan? Bidan men-jawab dengan
manumbah manyewut aran awau ije jadi inampa menyebutkan nama si bayi yang telah dibuatkan
endau. sebelumnya.

9. Huang baun tunggang huma atun ingkepan Kajang 9. Didepan pintu rumah dipasang Kajang Langit dari
Lalangit Bulan bara benang bahalai, tuntang intu sepotong kain panjang dan didekat kain tersebut,
tukep jihin Kajang Lalangit Bulan te atun impendeng sebelah kiri di-pasang pula sebuah bendera dari
ije tihang bandera panjang, ije banderae te bara kain kuning, serta disebelah kiri keluar pintu rumah
benang bahenda. Hila ngawa baun tunggang huma dipasang pula Tarinting daun Sawang yang diikat
tege kea ingkepan Tarinting Dawen Sawang in- jihi pada sebuah tombak dan sebuah pohon kayu yang
mahapan tantahan Lunju tuntang ije kadereh kayu ditancapkan berdekatan dengan jarak kurang lebih
bulat kurik. Intu dawen Sawang te imbintik Cacak satu meter dari tombak tadi, dan pada daun Sawang
Burung mahapan Ketuk. Hetuh mangat kakare itah tersebut bertuliskan Cacak Burung ( + ) memakai
katawae, kakaren dawen Sawang ije akan Tarinting kapur sirih. Untuk diketahui, jumlah daun Sawang yang
te, iete lime kadawen. digantung dan ditulis itu, berjumlah lima lembar.

10. Limbah te, Bidan manyadia uluh bakas uju biti 10. Kemudian, Bidan mempersilahkan tujuh orang
bawi hatue manyipa Pinang Puser, ije jadi inyadia atau lima orang dari keluarga bayi untuk memakan
helu awi Bidan endau atawae awi indu bapa awau. giling pinang yang telah disediakan, dan air pinang
Juhun pinang te ingkes isut huang mangkuk, hayak yang dimakan tersebut ditem-patkan sedikit-sedikit
i-andak intu tukep dahan manuk bawui ije impatei pada sebuah mangkok yang ditaruh berdekatan
huang gawin Nahunan. dengan mangkok darah hewan kurban upacara
berupa hewan babi dan ayam tadi.

11. Kuas pinang puser ije inyipa awi pire- pire biti uluh 11. Empas pinang yang telah dimakan oleh beberapa
bakas bawi hatue endau, imeteng awi Bidan rete- orang tersebut, diikat oleh Bidan memakai Tengang
retei mahapan bisak Tengang Bulau Sangkalemu Bulau Sangkalemu secara berjejer dan digantung
palus mangkuaka huang Sampung Tuyang awau pada tampuk ayunan bayi berdampingan dengan
habambai umba Talin Puser awau. tali pusat si bayi.

12. Amun kakare taluh handiai te uras jadi sukup 12. Apabila semuanya sudah lengkap, maka Bidan
sadia, te Bidan mimbit awau muhun mandui membawa turun si bayi menuju sungai untuk
nanturung batang ta- lian. Hete ewen mananjung dimandikan. Dalam perjalanan menuju sungai, ada
akan baun Tiwing Panjang, metuh mananjung te, satu orang dari keluarga bayi berjalan mendahului
tege ije biti uluh bakas mananjung helu bara Bidan Bidan membawa dan memegang tempurung yang

286

mimbit bangon enyuh basuang kawu endau, hayak berisi abu dapur seraya menabur abu tersebut
te ie manawur kawu akan sambil mangantau palus kekiri dan kekanan sambil mengucap-kan doa,
hamauh: Ikau tuh kawu, hapa nutup-nyalapandum abu itu menutup mata semua sifat-sifat buruk agar
matan Dahiang Baya, taluh awang papa, bele tidak mengganggu bayi turun mandi. Manabur
mandaur- manderoh awau muhun mandui andau abu dilakukan mulai dari halaman rumah sampai
tuh. kepinggir sungai.

13. Hila ulek likut uluh bakas ije manawur kawu, hete 13. Dibelakang seorang yang menabur abu tadi, diikuti
Bidan mananjung, limbah te i-anyak awi bapa oleh Bidan dan dibelakang Bidan berjalan ayah
awau mimbing batang Sawang, limbah te atun dari bayi serta seorang lagi berjalan memegang
tinai ije uluh bakas mimbing Kalaya ije basuang nyiru yang berisikan patung sadiri, sebuah parang,
hampatung Sadiri, hampatung Pasak, Pisau beberapa sesajen serta sebuah tambak beras dan
Lanting, tuntang Tambak Behas. ayah bayi memegang pohon Sawang yang telah
disatukan dengan tombak, rotan dan lain-lain.

14. Ewen jadi sejnbang batang talian, hete Bidan 14. Setiba disungai, Bidan menabur Jara-ngau,
hataburan Tuwe Ruruk Sikur Jarangau Tanjung Sikur yang telah dirincik pada sebuah tempurung
huang bilun nyalung hayak mampaleteng didalam nyiru. Se-telah itu Bidan mengiris-irin
Hampatung Pasak, Tanteluh Manuk tuntang air sungai memakai parang serta melepaskan
Katupat, ngalampangan Nyalung Jatha awang Hampatung Pasak yang berisi sebuah ketupat dan
batuah. sebuah telur masak ke sungai.

15. Limbah te Bidan mampandui awau manipuka palus 15. Setelah itu Bidan memandikan bayi dan seusai
hajakahan bindang ta- lamping awau akan bilun memandikan bayi, Bidan melepaskan kain popok
nyalung, akae hanyut babahantung ngasuhan bilun bayi seraya mempersilahkan ayah bayi mencelup-
nyalung. Bidan tinai nyahuan bapa awau mampahantis kan pangkal pohon Sawang ke air dan meneteskan
pantis Uei Rantihen Tingang, Pantis Ranying Pandereh air celupan pohon Sawang tersebut keatas ubun-
Bunu, Pantis Sawang Tuntung Puser, pantis untung ubun bayi se-banyak tujuh atau lima kali. Kemudian
tuah rajaki umur panjang mijen junjun kare purun awau Bidan membawa bayi pulang menuju ramah
hangka- uju lulang luli, limbah te Bidan mimbit awau upacara.
gandang halalian buli parang mahawanga.

16. Huang baun parang mahawang awau, Bidan 16. Didepan ramah, bidan menginjakkan kaki bayi
mampatijak pain awau huang petak kasambuyan ditanah dan memegangkan tangan bayi pada
hayak mampatekap lengen awau huang kayun pohon kayu dan rumput, kemudian Bidan
Sanggalang Garing, ura jarapen Peran Tambun, mendekat tangga ramah. Didepan pintu, duduk
palus manukep upun hejan jela dahiang. Mijen seorang Tetua menanyakan Bidan, yang dijawab
baun tunggang parang atun ije Duhung Rangkang oleh Bidan dengan menyebutkan nama bayi.
Bakas nasekan janjulanan awau muhun pandui
tingang, hete Bidan tumbah akan awau.

17. Paisek Duhung Rangkang Bakas mijen baun 17. Pertanyaan dari kakek atau orang tua tersebut
tunggang parang umba awau, ije inumbah kepada Bidan, dijawab oleh Bidan untuk si
rawei Bidan hayak mundur tapajakan tambange bayi dan pada saat pertanyaan pertama, Bidan
nangkaraan Dahiang Baya, Pali Endus, mikeh atun melangkah mundur untuk melepaskan pengarah
Dahiang sala pampahiau, baya lain panewahe burak yang datang atau tidak diketahui selama

287

metuh awau muhun bapan- dui tingang. Limbah dalam perjalanan bayi turun mandi tadi. Setelah
te Bidan batanjung tinai rangkah luwah hayak itu, Bidan melangkah maju perlahan-lahan sam¬bil
malawu rawei tumbah paisek Duhung Rangkang menjawab satu persatu pertanyaan tersebut
Bakas, iete: sebagai berikut:

- Karamahan antang namuei ngum- bang petak - Datang dari melakukan perjalanan memeriksa
kasambuyan eka manana malan. tanah untuk tempat bertani.

- Karamahan antang namuei ngasene huruf - Datang dari peijalanan mengenal huruf/angka.
angka. - Datang dari perjalanan berusaha dan mencari

- Karamahan antang namuei manggau gawi pekerjaan.
bahalap. - Datang dari perjalanan berniaga.
- Datang membawa kekayaan hasil usaha dan
- Karamahan antang namuei mimbit panatau
panuhan jawin tulang batekang. kerja keras sendiri.
- Datang membawa pulang isteri dan anak-anak
- Karamahan antang namuei manang badagang.
- Karamahan antang namuei mungkat garing saya.

tarantangku, bulan bawi bambaiku.

18. Limbah uras jadi hakaisek rawei, hete Duhung 18. Selesai tanya jawab, kakek bayi mem- persilahkan
Rangkang Bakas nyahuan awau manjung parung bayi masuk ke rumah, dan setibanya diruangan
mahawange nanturung bentuk labehun parung, rumah, Bidan melepaskan bayi dari gendongannya
hayak te Bidan engkak huruk timpung mahandue, dan menginjakkan kaki bayi pada se-mua peralatan
nguhas lawak ulai ma- hantelu haj ajakan tambang (sesajen) yang telah disediakan sedemikian rupa
awau mijen rangkan panginan simpan behas diatas tikar. Pada setiap putaran terakhir, Bidan
tambak raja nduan hangka-uju lulang-luli nekap memegangkan tangan bayi pada pohon Sawang
Sawang Tuntung Puser. yang tadi dibawa oleh ayah bayi turun mandi dan
selesai mandi dibawa kembali kerumah lang¬sung
ditempatkan berdiri ditengah- tengah syarat (alat-alat)
upacara. Kegiatan seperti ini dilakukan tujuh atau
lima kali putaran, yaitu kalau bayi laki-laki tujuh kali
putaran, dan kalau bayi perempuan lima kali putaran,
dan setiap bayi memegang pohon Sawang berubah
tangannya mulai dari bawah keatas semakin tinggi.

19. Sukup hangka-uju lulang-luli haja- jakan tambang 19. Kemudian, setelah bayi selesai men-gelilingi
mijen rangkan panginan simpan, nekap Sawang sesajen, Bidan menyerahkan bayi tersebut kepada
Tuntung Puser, hete Bidan hajalukan tinai awau ayah bayi dan ayah bayi menyambut anaknya
akan uluh tingang apange;Taratam- bang jarin uluh lang-sung membawa anaknya itu kemuka pintu.
tingang apange palus nanturung baun tunggang Dimuka pintu ayah bayi memegangkan tangan
parung. Hete mambu tukiii tingang hangka- uju anaknya pada sisi pintu menghadap kearah
lulang-luli. (Amun awau bawi, hangkalime lulang- matahari terbit seraya melakukan pekikan pujian
luli) naharep matan andau tumbu. Limbah te tinai, (manukiii) tujuh kali berturut-turut hingga tangan
uluh tingang apange hajalukan garing tarantange anaknya untuk yang ter- ahir kali tiba disisi pintu
akan uluh tingang indange babalai bindang bagian atas. Seusai memekikkan pujian tersebut,
Talamping uju tilap. ayah bayi menyerahkan bayinya kepada isterinya,
dan isterinya menyambut bayinya beralaskan kain
berlapis tujuh.

288

20. Hemben awau babalai jarin uluh tingang indange, 20. Disaat bayi berada dipangkuan ibunya, disitu Bidan
hete Bidan manyaki malas awau hapan juhun mengoleskan air pinang pada bayi, juga mengoles
pinang uju kataruk lunuk, telan tambun hanya darah hewan kurban sekaligus mengikat lilis
kalawang baras, hewui dahan manuk darung lami¬ang, manas sambelum ditangan bayi. Setelah
tingang, dahan bawui samben. Umbet manyaki itu Bidan mengoleskan darah hewan kurban pada
malas awau, te Bidan naharukan Lamiang Bua ibu dan ayah bayi, begitu pula ibu dan ayah bayi
Garing Belum, manas Tasak Lentup Nyahu akan membalas mengoles darah hewan kurban pada
awau. Kangkarau lingue nalatai awau maut bulau Bidan sekaligus mengikat lilis lamiang; Ibu bayi
lumpang tusun uluh tingang ndange, hayak te menyusui bayinya dan setelah menyusu, bayinya
awau babalai garing :ukang tuyang nunjung tiruh ditempatkan didalam ayunan.
tingang n upi nikap penyang karuhei tatau

21. Limbah Nahunan nabasan gangguranan aran 21. Selesai acara pemberian nama bayi, semua
awau te jadi, hete kalunen are sama nyurung keluarga dipersilahkan untuk makan bersama-
mangantihan. Umbet nyurung mangantihan, uluh sama dan setelah makan, Bidan diantar kembali
tingang apang awau hagagahan Bidan buli parang ketempatnya oleh ayah bayi, dengan diserta laluh
mahawawnge sukup umba laluh lasae, iete: lasannya berapa:

- Ije Tambak Behas. - Satu buah tambak beras.
- Rangkan Panginan Manuk Darung Tigang, - Sesajen berapa ayam masak dan babi masak.
- Satu lembar kain panjang (bahalai).
Bawui Samben. - Satu buah piring dan mangkok kosong.
- Ije Kalambar benang bahalai. - Satu buah parang.
- Ije kabilap piring buang, pinggan Siang. - Satu biji buah kelapa dan ada juga berupa uang
- Ije Pisau Lantik.
- Ije bua enyuh batue hayak duit laluh lasan Bidan tunai yang jumlahnya tergantung kemampuan
ayah ibu bayi yang bersangkutan.
dia inukas karee, jete tumun kahian atei tingang
apang indang awau.

22. Huang kahapus gawin Nahunan, uluh tingang 22. Terakhir didalam palaksanaan upacara Nahunan
apang awau mimbit batang Sawang Tahunan ini, ayah si bayi pada sore harinya membawa
anaka balua huma palus mimbul huang baun pohon Sawang keluar menuju halaman rumah
huma hila gantau balua. Hete Sahur Parapah lang¬sung menanamnya dibagian kanan arah
awau Bawi Putir Santang mimbit ganan Sawang keluar pintu rumah. Disitu Bawi Putir Santang
Tahunan awau nantu- rung Bukit Tunjung Nyahu langsung membawa Roh Sawang Tahunan bayi
intu Batang Danum Banyahu Bulau, Guhung menuju Bukit Tunjung Nyahu di Batang Danum
Mangkilat Hintan. Sawang Tahunan awau belum Banyahu Bulau, Guhung Mangkilat Hintan. Sawang
intu hete palus eka Manuk Rimbun Bulau melaie. Tahunan dari si bayi, hidup disana ditempati oleh
Manuk Rimbun Bulau te kajarian bara Tabuni awau. Manuk Rimbun Bulau, yaitu Roh dari Tabuni (Ari-
Sawang Tahunan awau intu Bukit Tunjung Nyahu Ari) si bayi tadi dan di Bukit Tun¬jung Nyahu, nama
kareh inyewut tinai bagare Sawang Tuntung Puser, Sawang Tahunan tersebut disebut Sawang Tuntung
Bunge Tambing Tabuni. Limbah mimbul Sawang Puser. Setelah itu, ayah si bayi kembali ke rumah,
uluh tingang apang awau buli akan huma, gawin dan acara upacara Nahunan selesai.
Nahunan te jadi.

289

Pasal 54 Pasal 54
Auh Lunas Pelek Rujin Pangawin. Tata-Cara Pelek Rujin Pengawin

1. Huang malalus gawin pangawin uluh Kaharingan, 1. Didalam melaksanakan upacara perkawinan kita
hete atún ampin Talatahe bara katamparae ije iatuh pemeluk yang be-ragama Kaharingan mempunyai
awi RANYING HAT ALLA LANGIT, huang katika tata cara tersendiri yang diajarkan sejak dahulu kala
Raja Garing Hatungku ingawin umba Nyai Endas dari perkawinan Raja Garing Hatungku dengan Nyai
Bulau Lisan Tin¬gang intu Lewu Bukit Batu Nindan Endas Bulau Lisan Tingang di Lewu Bukit Batu Nindan
Tarung huang Pantai Danum Sangiang. Tarung, Pantai Danum Sangiang, sebagaimana yang
difirman RANYING HATALLA LANGIT.

2. Metuh gawin pangawin te ilalus, intu hete atún 2. Saat perkawinan tersebut, datang Raja Uju
hadurut Raja Uju Hakanduang malalus peteh Hakanduang melaksanakan firman RANYING
RANYING HATALLA LANGIT uka manampa Pelek HATALLA LANGIT, agar melakukan Pelek Rujin
Rujin Pangawin, jetuh ije manjadi suntu akan Pangawin, dan inilah yang menjadi contoh/ajaran
panakan Raja Bunu huang Pantai Danum Kalunen bagi manusia keturunan Raja Bunu di Pantai Danum
palus katatahie. Kalunen untuk selama- lamanya.

3. Hetuh bukue atun lembut Pelek Rujin Pangawin, 3. Berawal dari saat inilah timbul dan adanya Pelek Rujin
basa amun huang pangawin te j atun ilalus Pelek Pangawin; dalam suatu perkawinan umat Kaharingan,
Rujin Pangawin manumun Pangawin Raja Garing apabila tidak dilaksanakan Pelek Rujin Pangawin
Hatungku ewen ndue Nyai Endas Bu- lau Lisan seperti perkawinan Raja Garing Hatungku dengan
Tingang, gawin pangawin te dia sukup tumun Nyai Endas Bulau Lisan Tingang, perkawinan tersebut
sapunae, tuntang RANYING HATALLA LANGIT dia belum sepenuhnya menurut yang sesungguhnya;
mangahandak jete ingalapean awi utus Raja Bunu. RANYING HATALLA LANGIT tidak firmanNYA itu
dilupakan oleh keturunan Raja Bunu.

4. Hajamban Bawi Ayah hadurut RA¬NYING 4. Melalui Bawi Ayah turun mengajarkan keturunan Raja
HATALLA LANGIT atun una: mameteh uka huang Bunu di Pantai Danum Kalunen, supaya didalam
pambelum -makan Raja Bunu intu pantai danum kehidupannya, mereka melakukan Pelek Rujin
valunen, tutu ewen mahaga pelek rujin rangawin, Pangawin itu sungguh-sungguh, agar hidup mereka
mangat ewen belum batuahak marajaki, panjang bertuah mudah rejeki, panjang umur, kaya raya
umur aseng, tatau sanang, ureh ngalawan. bahagia se-jahtera.

5. Huang gawin pangawin te iete andau hatuen 5. Memasuki hari perkawinan, yaitu mempelai laki-
tingang makungan lunuk, atawae ije inyewut laki diantar ke tempat mempelai perempuan; Dan
panganten mandai, mdaa te kea atun mampatei ije pada hari itu keluarga upacara mengurbankan satu
kungan hatue, jetuh ije inyewut hapa mampakanan ekor babi kecil dan dimasak men-jadi sesajen yang
Pali. disampaikan kepada penguasa Pali.

6. Mbuhen bukue atun uluh kaharingan mampakanan 6. Mengapa kiat harus memberikan persembahan
Pali? Iete uka Pali te ela manderuh gawin lunuk sesajen kepada penguasa Pali? Yaitu agar sifat-sifat
hakaja patinge, baringen hatamuei bumbung, buruk dari Pali jangan mengganggu kehidupan kedua
mangun batang panjang, huma hai parantaran mempelai dalam kehidupannya berumah tangga sejak
lumbah. perkawinan sampai selama-lamanya.

290

7. Pali te atún bakase ije ijewut Rajan Pali, jete 7. Pali tersebut ada penguasannya yang disebut Rajan
ije inyampai metuh uluh manawur Pali, tinai Pali, ini yang kita tuju disaat orang Manawur Pali yaitu
gangguranan arae, iete Hanjung Tahanjungan Pali, yang bernama Hanjung Tahanjungan Pali, Lambung
Lam¬bung Kalambungan Endus, ije babalai Pusun Kalambungan Endus, bertempat di Pusun Pinang
Pinang Lewu, basali Bunge Pangurai Rundung, Lewu, Bunge Pangurai Rundung, dan Tawur itu pula
tuntang ije bagare Raja Entai Nyahu ewen ndue ditujukan kepada Raja Entai Nyahu dan Kameluh
Kameluh Tantan Dandayu, jete mijen Bukit Pasahan Tantan Dandayu yang berada di Bukit Pasahan Raung,
Raung, Rundung Kereng Daharin Sapendan Lunuk Rundung Kereng Daharin Sapendan Lunuk Tarung,
Tarung, jetuh ije haduanan panginan ije mijen Balai agar ia menerima sesajen yang ditempatkan oleh
Tan tajuk Rangkang intu karawang tiwing panjang. keluarga upacara di suatu balai yang disebut Balai
Tantajuk Rangkang, Karawang Tiwing Panjang.

8. Uluh ije manawur Pali te, ie mantijak isin Baliung, 8. Orang atau rohaniwan yang bertugas Manawur Pali
tuntang aran tawur ije hapae, iete mahapan tersebut, menginjakkan kakinya di atas sebuah mata
Manyamei Hatuen Tawur, Sahawung Labatan Beliung dan nama Tawur yang ia pakai, yaitu Manyamei
Sawung Ambun. Hatuen Tawur, Sahawung Labatan Sawung Ambun.

9. Limbah te huang hamalema tinai, uluh bakas 9. Setelah itu pada malam harinya beber-apa orang tua
malalus gawin Haluang Hapelek manumun auh melaksanakan Upacara Haluang Hapelek sebagaimana
pampeteh RANYING HATALLA LANGIT hajamban yang telah difirmankan RANYING HATALLA LANGIT
Raja Uju Hakanduang, metuh malalus Pelek Rujin melalui Raja Uju Hakanduang saat melaksanakan Pelek
Pangawin Raja Garing Hatungku ewen ndue Rujin Pangawin Raja Garing Hatungku dengan Kameluh
Kameluh Nyai Endas Bulau Lisan Tingang. Nyai Endas Bulau Lisan Tingang.

10. Katika te, Panganten hila ije bawi mampunduk ije 10. Saat itu pihak mempelai perempuan menunjuk salah
biti uluh bakas, ije inyewut Mantir Mamelek, limbah seorang tetua mewakili mereka untuk menjadi Mantir
tetinai ewen manyadia telu biti akan Mantir Luang, Pelek, kemudian Mantir Pelek menunjuk lagi tiga orang
tuntang bara ewen telu te, ije biti inyewut Bakas untuk bertugas sebagai Mantir Luang; Luang dalah
Luang. perantara bagi kedua pihak.

11. Kalute kea bara hila panganten ije hatue. 11. Demikian pula dari pihak mempelai laki-laki,
mampunduk ije biti uluh bakas ¿kan Mantir mereka menunjuk salah seorang tetua mewakili
Manyambut, ewen tenunduk hasansila dinding mereka untuk bertugas sebagai Mantir Menyambut,
benang, haramuntung amak dare ije imbirang, mereka duduk diatas sebuah tikar dengan posisi
kalute kea Luang telu munduk umba eka Mantir perhadapan, dibatasi selembar dinding kain;
Mamelek hila panganten bawi. Setelah itu ketiga Mantir Luang duduk menghadap
Mantir Pelek di pihak mempelai perempuan.

12. Huang katika gawin haluang hapelek te. te atun 12. Pada saat melakukan Haluang Hapelek tersebut, yang

inyadia: dipersiapkan, yaitu:

- Sangkun Pelek, ije basuang behas kuntep - Satu buah Sangkun Pelek berisi beras,
kamaras baue. - Satu Buah patung dari kayu Ulin yang disebut

- Tabalien Hampatung Pelek. Hampatung Pelek,
- Bisak Bendang due puluh ije kabisak. - Bisak Bendang (bilah pelepah bendang)
- Lamiang Turus Pelek.
sebanyak dua puluh satu bilah,

291

- Duit Karambang Pelek. - Sebuah Lamiang Turus Pelek,
- Tanteluh manuk manta ije kabawak. - Beberapa mata uang Perak yang disebut Duit
- Dahan manuk ije impatei akan Sakin Pelek.
- Benang lapik Sangkun Pelek. Karambang Pelek,
- Kasan undus - Satu biji telur ayam mentah,
- Parapen tuntang garu manyan, tampung tawar. - Tarah ayam yang kurbankan untuk menjadi

Sakin Pelek,
- Satu lembar kain panjang yang disebut Benang

Lapik Sangkun Pelek,
- Botol minyak kelapa (kasan undus),
- Parapen, atau perapian yang dilengkapi dengan

gaharu dan kemenyan serta Tampung Tawar.

13. Taluh ije akan imander awi Mantir Mamelek umba 13. Sesuatu yang akan dibicarakan oleh Mantir Pelek
Mantir Manyambut, hajamban luang telu, iete kepada Mantir Menyam-but, semuanya melalui
misek janju lanan ewen bara hila panganten hatue, ketiga orang Mantir Luang, yaitu menanyakan kem-
ije jadi dumah manalih huma eka panganten ije ana tujuan perjalanan mereka pihak mempelai laki-
bawi. laki, yang telah datang menuju rumah kediaman
mempelai perempuan.

14. Mantir Manyambut bara hila panganten ije hatue 14. Mantir Pelek Manyambut dari pihak mempelai
mansanan janjulanan ewen dumah manalih eka laki-laki memberikan penje-lasan terhadap tujuan
panganten ije bawi uras bahalap ih, awi puna atun perjalanan mereka yang telah datang menuju
pampakat bara sulake. rumah kediaman mempelai perempuan semuanya
bertujuan baik, karena memang diawali dari
mufakat sebelumnya.

15. Mantir Mamelek magun misek auh batang 15. Mantir Pelek masih menanyakan tujuan yang paling
janjulanan ewen te, hete Mantir Manyambut magun utama dari perjalanan pihak mempelai laki-laki,
kea janjaruman janjulanan ewen te bahalap ih disitu Mantir Menyambut memberitahukan tujuan
tuntang ije mambatang tutu, iete Bara pihak ije mereka itu baik-baik saja, terutama pi-hak laki-laki
hatue dumah awi tagal atun hapakat bara pihak telah datang sesuai adanya mufakat sebelumya
ewen hasansila. antara mereka kedua belah pihak.

16. Mantir Mamelek magun tinai misek, narai ije 16. Mantir Pelek masih saja menanyakan lagi tentang tujuan
sapunae batang janjulanan ewen, ije beken bara utama perjalanan mereka yang sebenarnya, karena
nupi-kampan ewen, kalute kea Mantir Manyambut siapa tahu ada tujuan lain dari tujuan se-belumnya,
tumbah, pea hureh ije beken bara auh pisek ije helu saat itu Mantir Menyambut menjawab dan menjelaskan,
endau, hete mantir manyambut janjarumae pea mahwa tujuan mereka yang sesungguhnya adalah
hureh ije puna batang janjulanan ewen, manyak menelusuri janji mereka dahulu yang telah ditandai
tetek tehes, dahan manuk, handang lamiang dengan darah ayam, dan merahnya lilis lamiang, yang
tuntang manyak janji kangkeret ewen junjun helu. merupakan kesepakata kami kedua belah pihak.

17. Hila panganten hatue balaku anak ain bapa anu: tuh 17. Dari pihak mempelai laki-laki sebenarnya berkehendak
akan kabalin anak ikei ije bagare anu tuh, jete ije puna untuk menjodohkan anak dari pihak perempuan yang
batang janju lanan ikei nyamah dumah akan hetuh. bernama untuk menjadi isteri anak kami laki-laki yang
bernama dan itulah sesungguhnya tujuan kami datang
292 ke mari.

18. Limbah te Mantir Mamelek tumbah tinai, kuae tutu 18. Setelah itu Mantir Pelek menjelaskan, memang
ih, puna tege janji kangkeret, handang lamiang, benar dahulu ada suatu ke-sepakatan kami kedua
tetek tehes, dahan manuk, ikei umba bapa anu belah pihak yang ditandai merahnya lamiang, darah
ewen hila ije hatue. ayam hewan kurban yang menjadi kesepakatan kami
dengan ayah pihak laki-laki.

19. Tumbah ewen hila panganten bawi kayak hamauh 19. Berkata lagi mereka pihak mempelai perempuan,
balaku rakang ijang, birang amak, awi kae-kaet bahwa mereka meminta Rakang Ijang, yaitu
angat ijang ewen, dia ewen tau bapander basarita. sebuah mata beliung, Birang Amak, yaitu sebuah
tikar, sebab rahang mereka terasa kaku, dan tidak
bisa membuka mulutnya (berbicara).

20. Tumbah tinai ewen hila panganten hatue, palus 20. Kemudian di pihak mempelai laki-laki memberikan
manenga ije isin baliung kan rakang ijang, bahalai sebuah mata beliung un¬tuk syarat Rakang Ijang, dan
ije kalambar akan birang amak eka ewen munduk, selembar kain panjang sebagai alas tempat duduk
palus mandahang luang due biti, ije inyewut Luang para Mantir Adat musyawarah, serta menambah
Karundi. Mantir Luang dua orang, yang disebut Luang Karundi.

21. Mantir Mamelek misek tinai, kilen anjulanan ewen 21. Setelah itu, pihak perempuan menanyakan kembali,
ije mimbit anake tuh, dia mimbit ruwut-rewa, apakah perjalanan pihak laki-laki tidak ada membawa
unak-duhi, dia mimbit bunu-rarenge, lasung, tisin, semak belukar, onak duri, dendam kesumat, gelang,
tawang, saling uluh bawi beken, ije kareh harian cincin, antinganting, kalungperempuanlain, yang
andau mawi padu basara, bunu-hantu, basa bapa dikemudian hari bisa membuat permasalahan yang
anu tuh jatun kaharati-kapintar tuntang jatun Mtaue tidak baik, sebab ayah dari mempelai perempuan tidah
padu-basara. ahli mamange dan tidak ada pula kemampuannya di
dalam menyelesaikan suatu perkara.

22. Limbah te tinai amun ewen baya man- duan kulate, 22. Kemudian satu hal lagi yang tidak kalah pentingnya,
nganae batange, te keleh ewen balang ih, tapi ada pepatah mengatakan, kalau pihak laki-laki hanya
amun jatun taluh ije maruwut marewa ewen, te tau mengambil jamur di pohon, setelah jamurnya diambil
ih janjulanan ewen imalus ikei, tuntang Sangkun pohonnya dibuang, mereka tidak akan kami terima,
Pelek palus balua, dinding benang intapei. akan tetapi kalau mereka tidak membawa semak
belukar, mereka dipersiahkan masuk oleh kami dan
Sangku Pelek dapat dibawa keluar kamar, begitu pula
dinding kain dibuka.

23. Te ewen Mantir Luang lime biti tinai, ma tuh 23. Setelah itu para Mantir Luang lima orang, mengatur
pangunduke due silae, telu silae, hila sambil tempat duduknya mengambil tempat membentuk bun-
gantaun Mantir Mamelek. daran disebelah kiri kanan Mantir Pelek.

24. Mantir Mamelek manggaru-manyan sangku, manyaki- 24. Mantir Pelek mengasapi sangku memakai asap kemenyan/
mamalas Sangkun Pelek palus mamalas kakaren gaharu, sekaligus mengoles Sangkun Pelek memakai
paramun Pelek Rujin Pangawin ije atun huang sanku, darah ayam dan mengoles semua peralatan Pelek Rujin
iete hampatung pelek, bisak bendang, tanteluh manuk, Pangawin yang ada didalam sangku, yaitu Hampatung
duit karambang pelek, lamiang turus pelek, behas Pelek, Bisak Bendang, telur ayam, uang Karambang Pelek,
timbuk pelek, bulau singah pelek tuntang arati lapik Lamiang Turus Pelek, beras Timbuk Pelek, emas Singah
sangku. Pelek dan Jarati Lapik Sangku (kain alas sangku).

293

25. Limbah te tinai Mantir Mamelek man- tejek bisak 25. Kemudian Mantir Pelek mulai menem-patkan
Bendang Sinde Uju, Handue Uju, palus hantelu Bilah Bendang baris tujuh, dan setelah selesai
Uju, limbah te ie manggatang Sangkun Pelek penempatannya, ia mulai mengucapkan satu per
mampamiare akan hila gantau manalih Mantir satu kalimat Pelek Rujin Pangawin kemudian men-
Manyambut, metuh Sangku Pelek hila Mantir gangkat Sangkun Pelek ke arah kanan menuju
Manyambut, hete Mantir Manyambut mampat- Mantir Manyambut; Setelah Sangkun Pelek tiba di
mamange akan panganten ewen-ndue palus tangan Mantir Manyambut, disitu Mantir Manyambut
manggatang Sangku te pamiare tinai antau mendoakan kepada mempelai berdua agar diberkati
manalih Mantir Mamelek; Kalute halajur nyamah oleh Yang Kuasa, ke-mudian mengangkat Sangkun
hantelu lulang luli Mantir Mamelek manyewut auh Pelek kembali ke arah kanan menuju Mantir Pelek;
pelek nde uju, handue uju, hantelu uju, timun jetuh Disitu Mantir Pelek kembali menempatkan Bilah
nah ije inyewut Pelek Rujin Pangawin. Bendang dua kali tujuh, dan tiga kali tujuh, begitu pula
beturut-turut mengucapkan kalimat Pelek Handue Uju,
dan Hantelu Uju, serta inilah yang disebut Pelek Rujin
Pangawin.

26. Auh Pelek Rujin Pangawin te, iete kilau e atun 26. Kata-kata ucapan Pelek Rujin Pan¬gawin tersebut,
inyewut metuh ewen Raja Uju hakanduang yaitu seperti yang ada disebutkan waktu Raja Uju
mamelek rujin pangawin, akan Raja Garing Hakanduang melaksanakan perkawinan Raja
Hatungku ewen ndue Nyai Endas Bulau Lisan Garing Hatungku dan Nyai Endas Bulau Lisan
Tingang, iete kilau huang penda tuh: Tingang, sebagai berikut:

Pelek Sinde Uju: Pelek Sinde Uju:
1. RANYING HATALLA LANGIT Natamparan, 1. RANYING HATALLA LANGIT Katamparan, Langit

Langit Katambuan, Petak Tapajakan, Nyalung Katambuan, Petak Tapajakan, Nyalung Kapan-
Kapan duiyan, Kalata Padadukan. duiyan, Kalata Padadukan.
2. Duhung Tajepan Pandung 2. Duhung Tajepan Pandung
3. Pabayang Kawit Kalakai 3. Rabayang Kawit Kalakai
4. Gundi Lumpang Tusu 4. Gundi Lumpang Tusu
5. Gahuri Nutup Sangku 5. Gahuri Nutup Sangku
6. Tabasah Sinjang Entang 6. Tabasah Sinjang Entang
7. Ehet Peteng Sabangkang, Pisau Pantun 7. Ehet Peteng Sabangkang, Pisau Pantun
Sabangkang Sabangkang

Pelek Handue Uju: Pelek Handue Uju :
1. Manuk sakin pelek 1. Manuk sakin pelek
2. Jarati lapik Sangku 2. Jarati lapik Sangku
3. Behas timbuk Pelek 3. Behas timbuk Pelek
4. Lamiang turus Pelek 4. Lamiang turus Pelek
5. Bulau singah Pelek 5. Bulau singah Pelek
6. Perak karambang Pelek 6. Perak karambang Pelek
7. Garantune takuluk Pelek Pinggan Fananan 7. Garantung takuluk Pelek .
8. Pinggan Pananan Pahanjean Kuman
Pahanjean Kuman 9. Timbuk tangga, rapin tuak
9. Timbuk tangga, rapin tuak 10. Andas ije bata tutup uwan
10. Andas ije bata tutup uwan 11. Bulau kandung
11. Bulau kandung

294

12. Sinjang entang 12. Sinjang entang
13. Saput, pakaian 13. Saput, pakaian
14. Halamaung hatungap akan palaku. 14. Halamaung hatungap akan palaku.

Pelek Hantelu Uju. Pelek Hantelu Uju:

1. Arut papan epat, jala ije kabangunan, hayak atun l. Arut Papan Epat, Jala Ije Kabangu¬nan ada dua orang
uluh due biti kamburi- lahuan mambesei ie. laki-laki men¬gayuh perahu membawa mempelai
peremuan menuju ke tempat mertu¬anya, yaitu ayah
ibu mempelai laki- laki.

Keterangan : Ini adalah suatu per¬bandingan di dalam
kehidupan ke¬dua mempelai dalam menuju sasaran
cita-cita perkawinan hidup bahagia sejatera.

2. Haguet bara batang mahalau lawang labehun 2. Berangkat dari batang tepian mereka melewati
Jatha, pukung pahewan antang, te atún Kadandang Lawang Labehun Jatha, Pukung Pahewan Antang,
kajang labehu, pinggan timban labehu, bulau ada selembar Kadandang Kajang Labehu, sebuah
singah labehu. mangkok Timban Labehu, dan sejumlah emas curai
Singah Labehu.

3. Ie sampai lewun empue, palus lumpat batang 3. Tiba dikampung mertuanya, ia lang-sung naik
panjang salawi lime, manggar tambajat, bahalap keatas Batang tepian yang panjangnya Salawi
malaseh tabalien, eka mandui kamburin batang. Lime (panjang 5 depa) berpanggar balok ulin,
serta berlantaikan papan ulin, dan memupunyai
kamar mandi dibagian kemudinya.

4. Inti) hete ie mite sukup amt hai kunk, atun besei 4. Disana ia melihat banyak perahu kecil/besar lengkap
teken, kalabie atun Papan Rahai sukup muat karen dengan pengayuh dan galah, kelebihannya ada
panatau panuhan, palus akan dinding mandui. perahu Rahai yang besar lengkap ada harta kekayaan,
langsung merupakan dinding tempat mandi.

5. Ie lumpat manetei hejan empue, he- jan tabalien 5. Ia naik keatas tebing melalui sebuah tangga milik
saratus uju puluh uju kalampat, amun danum mertuanya yang terbuat dari kayu ulin; Anak tangganya
teah leteng uju puluh uju kalampat, amun danum se-banyak seratus tujuh puluh tujuh buah; Dimusim
handalem lampang uju puluh uju kalampat. kemarau tenggelam tujuh puluh tujuh anak tangganya,
dan dikala banjir timbul tujuh puluh tujuh anak tangganya.

6. Ie sampai hunjun tiwing, mite parantaran lumbah 6. Ia tiba diatas tebing, melihat halaman dijalan yang

hayak bujur tiring ngaju ngawa. lebar, serta lurus ke hulu dan ke hilir.

7. Saran parantaran lumbah hila ngambu, atun ije 7. Di pinggir halaman bagian atas, ada sebuah
balai hai, ije puate sukup-saregep kare ramun bangunan balai penuh memuat macam-macam
palauk tuntang intu pendae atun ganggulang alat penangkap ikan, dan dibawah balai terdapat
eka manasal, hete sukup-genep ramun manasal, alat jjandai besi, disitu lengkap alat-alat pandai
hayak atun uluh due biti tantai manasal. besi, ada dua orang laki-laki khusus pandai besi.

295

8. le palus mananjung manintu huma, manetei palatar 8. Ia langsung berjalan menuju rumah melalui titian
tabalien tambing ja hawen tuntung jalatien. belahan papan ulin bertatai enam lembar, dan
bersambung sembilan.

9. Bara benteng palatar te, ie mite tinai akan hila 9. Dari pertengahan titian, ia melihat lagi ke arah hulu,
ngaju, te ie nampayah sukup kare ampin pambulan, disana kelihatan lebat bagaikan hutan, tanaman
uras bajewung hayak karehue mamúa. pohon buah-buahan tumbuh subur dan musinnya
berbuah.

10. Nampayah tinai akan hila ngawa, te gitae tinai 10. Melihat lagi ia ke arah hilir, disana terdapat kebun
pukung enyuh .pinang banalap tutu ampie, nayak kelapa, pohon pinang tumbuh sangat subur dan
bajewung tuntang uras karehue mamúa. semuanya berbuah lebat.

11. Hila awa human empue, atún lepau ije sarat muat 11. Disebelah hilir rumah mertuanya, ada sebua
uju karangking pulut, uju karangking parei tuntang lumbung padi penuh berisi tujuh Karangking
uju rakung jelei, jawe, tuntang intu pendae atun Padi Ketan, tujuh Karangking padi biasa, tujuh
karandan manuk, itik, burung dara, epat puluh Rakung Jelei, tujuh Rakung Jawe, dan dibawahnya
kungan pehuke, epat puluh kungan jagaue, uras ada kandang ayam, itik, burung Merpati, yang
kanjerae manak nanteluh. semuanya empat puluh ekor betina, empat puluh
ekor jantan, musimnya beranak dan bertelur.

12. Hila ambu lepau, te atun pasah lisung ije sukup 12. Dibelakang lumbung padi, ada sebuah rumah lesung
kare lisung halu, kiap, halap, amak, kalaya, tuntang lengkap dengan lesungnya, sejumlah alu, penampi,
atun uluh due biti tantai tepe, kalute kea intu penda tikar pengayak dan ada dua orang perempuan cantik
pasah lisung tege ije kungan bawui hai sumet upun khusus bertugas menumbuk padi, kemudian dibawah
hambie, rje tantai nyadia awi empue akan hapa rumah lesung ada satu ekor babi yang besar, khusus
manyaki ie. disediakan oleh mertuanya untuk dikurbankan pada
saat menerima kehadiran menantunya.

13. Nampayah tinai ie akan likut hu-man empue, gitae 13. Dilihatnya lagi ke arah belakang rumah mertuanya,
tinai karen kawan sapi, hadangan, kambing, tabiri, ia melihat banyak sekali ternak sapi, kerbau,
kawan bawui, ije kilau baun andau ampin kare, kambing, domba, dan babi, bagaikan awan hitam
tuntang uras epat puluh lakange, epat puluh kea kelihatannya karena amat banyaknya, dan masing-
hatue uras kanjerae manak batihi. masing semuanya empat puluh ekor betina dan
empat puluh ekor jantan, serta seluruh betinanya
sedang hamil dan melahirkan anak.

14. Bara hete ie nampayah human empue, puna huma 14. Kemudian ia melihat rumah mertu-anya, rumah yang besar
hai jalatien ruange, jihi tabalien, laseh tabalien, dengan sembilan ruang kamarnya, bertiang kayu Ulin,
dinding tabalien. marawung tambaga, nyampiang berlantai papan Ulin, berdinding papan Ulin, beratap tembaga,
salaka. dan dinding penampuk bagian atasnya, terbuat dari Salaka.

15. Sampai ie jadi bapatah batu tinjak telu, susun uju, 15. Ia tiba di tangga rumah yang terbuat dari batu
intu hete atun pinggan batu penyau paie, bakam bertingkat tiga, masing- masing tingkat bersusun
batu akan senduke. tujuh, disana ada piring batu tempat air untuk mencuci
kakinya, dan bakam batu untuk dipakai menyendok air
296 tersebut.

16. Ie palus lumpat human empue, hete empue manyadia 16. Kemudian, ia langsung masuk rumah mertuanya,
akae bulau singah pakang, lamiang tukang sapau, disitu mertuanya menyediakan untuk menantunya,
manuk ije kungan tatukan sial. yaitu Bulau Singah Pakang, Lamiang Tukang
Sapau serta seekor ayam Tatukan Sial yaitu ayam
hidup khusus digunakan untuk membuang sial
pantangan hidup dari menan-tunya

17. Ie jadi sampai huang human em- pue, hete ie mite 17. Ia sudah berada di ruang rumah mertuanya, disana
puat huma sukup kakaren panatau panuhan, hatuen ia melihat muatan rumah lengkap dengan segala
Balanga epat puluh, hatuen Hala- maung epat puluh, harta kekayaan, guci Balangaempatpuluh, Halamaung
hatuen Barahan epat puluh, hatuen Rantian epat empat puluh, Barahan empat puluh, Rantian empat
puluh, bawin Barahan epat puluh, Basir epat puluh, puluh, guci Basir empat puluh, Rumus empat puluh,
Rumus epat puluh, repang Garantung, Rarehan deretan gong, Rarehan Garing, Tampung Lamiang,
Garing, Tampung Lamiang, Pati Tabalaraja, Pambuk Pati Tabala Raja, Pambuk Galungan Penyang,
Galungan Penyang, uras epat puluh, ramun anake ije semuanya empat puluh, serta peralatan/pakaian
sawalon. anaknya satu lemari.

18. Tame tinai ie akan karung, hete ie mite sukup pakakas 18. Masuk lagi ia kedalam kamar, disana ia melihat
hapan manj awetnjaweta, palus kalabie atun pilus ije selengkapnya peralatan untuk membuat anyaman,
sulep betung. kelebihannya lagi ada jarum penusak satu Sulep
Betung.

19. Tame tinai ie akan huma dapur, hete ie gite Siam epat 19. Masuk lagi ia melihat guci Siam empat puluh,
puluh, Bongkong epat puluh, Lalang Rangkang epat Bongkong empat puluh, Lalang Rangkang empat
puluh, lakang asu epat puluh, lakang pusa epat puluh, puluh, anjing betina empat puluh, kucing betina
rasap pinggan piring, rinjing landai, kenceng ketel, empat puluh, piring beratu-ratus lusin, kuali, panci,
senduk kaluir, tungku batu, bantai sanaman, kitap sendok, tungku batu, bantai besi, kipas, jepitan
katip, pasiung tuntang atun uluh epat biti tantai rapi api, peniup api dan ada empat orang perempuan
juhu, behas parei, behas pulut, tuntang behas ura-uras khusus bermasak, beras padi, beras ketan, dan
kurik bawake. beras semua kecil bijinya.

20. tinai ie akan karung ije madu ekae batiruh, hete 20. Ia melihat lagi ke kamar tidur, telah disiapkan
ie mite purun dare jadi birange, limbah te atun untuknya ditempat itu sebuah tikar rotan yang
lalapai tuntang purun dare kea akan lapike, bantal sudah dihamparkan, dan selembar kain tenun
kalihulun batiruh palus jangkut pisit jelembang serta selembar lagi tikar rotan menjadi alasnya;
bulun tingang, saramin hai, sundur sarak, undus Beberapa buah bantal, kelambu, cermin besar,
taheta tanake, pinggan tatar matan andau ekae sisir, minyak kelapa, piring Tatar Matan Andau
kuman, garantung ekae munduk, hatuen balanga tempat ia makan, gong tem-pat ia duduk, dan guci
akan sandare munduk. Balanga un-tuk sandaran duduknya.

21. Limbah te ie munduk huang hu- jun purun dare, 21. Setelah itu dia duduk diatas tikar rotan, disitu
empue manyaki ie, mampatei bawui sumet upun mertuanya mengoles darah babi yang dikurbankan
hambie akan sakie, lilis manas pe- teng sambil untuk menyambut kedatangannya pada badanya,
gantaun lenge, sana- man akan pangkite, pinggan mengikat manik lamiang pada pergelangan
piring epat puluh, pakaian sinde mendeng, arati tangannya, besi untuk pengeras semangatnya,
akan sandurunge, ragam akan kampuhe, garantung piring mangkok empat puluh buah, pakaian satu

297

akan tangguie, perak epat batun sinjang, bawin pasang, kain untuk kerudungnya, selembar kain
hal amaung akan pasuke, Basir hewah atu kajae, untuk kampuhnya, sebuah gong untuk payung
balanga habohot turus ranataue, kayak manggulak kepalanya, empat mata uang perak untuk hiasan
hampa- oing pelek palus menyewut, Pelek etuh sisi sarungnya, guci Halamaung untuk digendong
iete Pelek Rujin Pangawin Raja Garing Hatungku olehnya, guci Hewah untuk syarat kehadirannya,
ewen ndue Nyai Endas Bulau Lisan Tingang. guci Balanga Habo

hot awal segala harta kekayaannya; Seraya
untuk yang terahir Mantir Pelek menggoyangkan
Hampatung Pelek dan berkata: Tata-cara
perkawinan seperti ini, yaitu seba-gaimana Pelek
Rujin Pangawin Raja Garing Hatungku dengan
Nyai Endas Bulau Lisan Tingang dahulu kala.

22. Sana jadi malalus Haluang Hapelek, te ewen 22. Setelah selesai melaksanakan Halu¬ang Hapelek,
bara hila panganten hatue manjuluk kakaren mereka dari pihak mempelai laki-laki menyerahkan
jalan hadat manumun auh ije tege huang Pelek semua Jalan Hadat sebagaimana yang terdapat
Rujin Pangawin akan hila panganten ije bawi, ije didalam Pelek Rujin Pengawin, kepada pihak
inyambut hajamban Mantir Mamelek hila bawi, iete: mempelai perempuan, yang diterima melalui Mantir
Pelek, yaitu:
- Palaku. - Palaku.
- Saput. - Saput.
- Pakaian. - Pakaian.
- Batunpisek. - Batun pisek.
- Lamiang ije kaliung. - Lamiang ije kaliung.
- Bulau singah pelek. - Bulau singah pelek.
- Perak lapik ruji. - Perak lapik ruji.
- Sinjang entang. - Sinjang entang.
- Lapik luang. - Lapik luang.
- Timbuk tangga. - Timbuk tangga.
- Rapin tuak. - Rapin tuak.
- Pinggan pananan pahanjean kuman. - Pinggan pananan pahanjean kuman.
- Bulau kandung. - Bulau kandung.
- Batun kaja. - Batun kaja.

23. Amun uras j adi hapus gawin Haluang Hapelek 23. Apabila semua tugas tentang pelaksanaan Haluang
tuntang karen Pelek Rujin Pangawin, ije ale-alem Hapelek dan penyerahan Rujin Pangawin selesai,
te ewen uras dia batiruh, nyamah andau balawa, seluruh keluarga mempelai dari ke-dua pihak tidak
awang baka-bakas manatap karen paramun tidur semalam sun-tuk, mereka mempersiapkan
manyaki mamalas panganten. alat-alat untuk memalas kedue mempelai pada
pagi harinya.

24. Kakare taluh ije inatap ewen: 24. Beberapa perlengkapan upacara yang disiapkan, yaitu:
- Dahan manuk, dahan bawui ije impatei. - darah ayam dan darah babi kurban Ucapan.
- Purun akan lapik paramun gawin hasaki. - Tikar rotan untuk alas tempat duduk mempelai dipalas.
- Tasal - Sebuah Tukul/Palu.

298

- Jala - Sebuah Jala.
- Jangkut - Sebuah Kelambu.
- Tutup rinjing. - Sebuah Tutup Panci
- Katip. - Sebuah Penjepit api dari bambu.
- Lakar. - Sebuah alas Panci.
- Batu asa - Sebuah Batu Asah.
- Garantung. - Sebuah Gong.
- Sawang jangkang nyahu. - Satu Batang pohon Sawang.
- Behas tambak raja - Beberapa tambak beras.
- Nyalung raja. - Satu Mangkok berisi air.
- Petak kasambuyan raja. - Segumpal Tanah Liat.
- Uei rantihen tingang. - Sebatang rotan.
- Rangkan panginan simpan. - Beberapa sesaji berupa ayam masak, ketupat,

dan lain-lain.

25. Amun kakare paramun panganten hasaki te uras 25. Kalau semua perlengkapan upacara memalas kedua
jadi tetap, umbet kagantung andau, te palus mempelaisudah lengkap, maka mereka para Luang
luang uju uras hakumpul umba manyaki mamalas Tujuh mulai bertugas memalas kedua mempelai, dan
panganten, pahayak te kea ije biti uluh, manawur pada saat itu pula satu orang Rohaniwan memanggil
pahadurut Putir Santang Bawi Sintung Uju, mijen Putir Santang Bawi Sintung Uju, yang berapa di Rahan
Rahan Dare Tasik Ambon Baragantung Langit, Dare Tasik Ambun Baragantung Langit agar mereka
Mangat ewen umba nanteman darah manuk menyartai Luang tujuh mengoles darah hewan kurban
darung tingang hajamban Luang Uju. pada kedua mempelai.

26. Auh Kutak Manyaki Panganten Bawi-Hatue. 26. Kata-kata Ucapan mengoles darah hewan kurban
pada kedua mempelai

- Nyakiku purun eka lapik Sawang, lapik sambang - Kupalas tikar alas Sawang ini, dan gong tempat
garantung padadukan ketun ndue hasaki, duduk kalian berdua, menjadi alas Kayun
mangat eka lapik kayun penyang karuhei tatau, Karuhei Tatau, alas kecerdasan dan keahlian
lapik kapintar kaharati, mangat ureh ngalawan, bagi kalian berdua, agar dapat mencapai hidup
matuh kabaluman ketun ndue belum, mangun bahagia sejahtera dalam mem¬bangun rumah
batang panjang huma hai parantaran lumbah. tangga kalian.

- Nyakiku sala, sala handiai ketun ndue bara - Kupalas salah, salah semua kalian berdua dari
tamanang tambisu, sala bara utang silih, lau- kemandulan dan kebisuan keturunan, hutang silih
hutus, sala bara dahiang baya nupi papa, sala berganti, bahaya kelaparan, firasat-firasat buruk,
kea bara katapas kakurang. mimpi buruk dan segala kekurangan lainnya.

- Nyakiku buah tuntang nyakiku mumpung tutuk tunjuk - Kupalaskena,kenasemuarejekidankemudahan
panyurung nanjung, mangat buah hayak mumpung karen bagi kalian berdua, kupalas pula ujung jari
tuah rajaki, mumpung panatau panuhan, mumpung kayun kakimu, agar bisa maju dan mengumpul segala
penyang karuhei tatau, mumpung kapintar kaharati, kemudahan rejeki, kecerdasan dan kecerdikan,
mumpung jawet ramu, anak jarian ketun ndue, uka sama harta kekayaan, anak turunan, hidup dengan
tau belum tatau sanang, ureh ngalawan mangat ketun sempurna, bahagia sejahtera menjadi contoh
ndue tau belum akan tanggeran lewu man- dereh danum, dan teladan bagi orang disekitarmu.
tangkilik rundung hapamantai tambun.
299

- Nyakiku tinai likut tatapm, mangat malapatap - Kupalas lagi belakang telapak kakimu, melompat
kea tamanang tambisu, malagatap kea kare membelakang segala kemandulan dan
dahiang baya, nupi papa palin ketun ndue kebisuan, serta pengaruh buruk dari sifat jahat,
belum. mimpi buruk dan pantangan hidup kalian berdua.

- Nyakiku buku lalingm hila luar, mangat maluar - Kupalas mata kakimu bagian luar, mengeluarkan
kea peres badi, pe- teh untung awang pandak, pengaruh bermaca- macam penyakit, pengaruh
janjim balang belum, maluar kea sial in- dangm sial hidup sengsara bawaan sejak lahir kalian
manarantang bitim, kawen minam malalundung berdua.
balitam.
- Kupalas mata kakimu bagian dalam, agar
- Nyakiku buku lalingm hila huang, bataling berdua berumur panjang, bertuah dan mudah
basuang kea untung ukur, tuah hambit, bataling rejeki, dalam engkau menjalani kehidupanmu
aseng nyaman ketun ndue mambelum arepm, berumah tangga, diantara keluargamu yang lain.
nyangkelang kulam garing ije beken.
- Kupalas betismu kau pakai mengumpul
- Nyakiku lulurm, hapam mumpung mulur kare segalahartakekayaan, uang dan pendapatan
panatau panuhan, awet ramu, uang duit, dari usahamu bekerja keras, mengumpul anak
mumpung mulur kare anak jariam, tundah turunanmu, kerabat keluargamu, saudara-
kulam, ungkup babuham, tundah paharim empu saudaramu, orang tua dan mertuamu.
bakasam.
- Kupalas lututmu, membuat kamu berdua
- Nyakiku ututm, tantungan tulang bunggut, panjang umur, bertuah dan mudah rejeki, cerdik
hatuntut kea panatau panuhan, tuah rajaki, pandai serta selalu mendapat anugerah dari
kapintar kaharati, Jatha Hatalla uka sama tau RANYING HATALLA LANGIT, hidup tenang
manganggapung ketun ndue belum, mangat sehat dan sempurna.
tau belum tatau manyambung, ureh ngalawan,
menteng sintel kilau batun karangan danum. - Kupalas pergelangan tanganmu, dipergunakan
oleh kalian berdua mencari dan meraih harta
- Nyakiku kukutm, hapam mukut kayun penyang kekayaan, Untung Aseng Panj ang, memberi
karuhei tatau, sandik paturung sangkalemu raja, kekuatan dan kejururan dalam kehidupan.
mukut untung ukur, aseng panjang, mukut uang
duit, mukut garing manarantang, panyahep - Kupalas sikumu tanganmu, untuk dipakai oleh
sihung malalundung. kalian berdua menyiku dan menolak pengaruh
kemandulan dan kebisuan serta menolak sial
- Nyakiku sikum, hapa nyiku hagagian tamanang hidup kalian berdua dari pengaruh bermacam-
tambisu, nyiku ham patung sial sadirin kawe, macam penyakit serta pengaruh rasa
nyiku peres badi, nyiku hagagian kasingen lewu kedengkian lingkungan tempat tinggalmu.
mandereh danum, kahirin rundung hapamantai
tambun. - Kupalas sisi samping kiri kanan kalian berdua,
untuk membang-kitkan semangat mendapatkan
- Nyakiku balikatm, hingkat handeai kayun penyang Kayun Penyang Karuhei Tatau, harta kekayaan,
karuhei tatau, sandikpaturung sangkalemu raja, Tuah Rejeki, Uang, dapat selalu mendatangi
hingkat kea panatau panuhan, jawet ramu, tuah
rajaki, uang duit manalih ketun ndue, hingkat kea

300


Click to View FlipBook Version