ประชุมวิชาการระดับชาติ ครั้งที่3

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 280 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ในกระบวนการเบิกจายสินคาใชเวลาทั้งหมดเฉลี่ย 2 ชั่วโมง 20 นาที30 วินาทีตอตูคอนเทนเนอร คิดเปนเวลาที่ใชใน การทำงานทั้งหมดเฉลี่ย รอยละ 73.94 และเวลาที่สูญเปลาทั้งหมดเฉลี่ย รอยละ 26.07 เมื่อศึกษาขั้นตอน จึงพบวาใน กระบวนการมีการรอคอยผูตรวจสอบ และพนักงานมีการแบงหนาที่ในการทำงานอยางชัดเจน เปนเหตุใหเกิดความ ลาชาในการเบิกจายสินคา จึงไดทำการปรับปรุงกระบวนการเบิกจายสินคาใหม หลังจากการปรับปรุงพบวาสามารถ ลดขั้นตอนการรอคอยทำใหเวลาในกระบวนการเบิกจายสินคาลดลงทั้งหมดเฉลี่ย 1 ชั่วโมง 49 นาที 46 วินาทีตอตู คอนเทนเนอร คิดเปนเวลาที่ใชในการทำงานทั้งหมดเฉลี่ย รอยละ 88.64 และเวลาที่สูญเปลาทั้งหมดเฉลี่ย รอยละ 11.36 4.2 แผนกคลังสินคาบรรจุภัณฑ (มวนฟอยล) มีการสั่งซื้อสินคารวมทั้งสิ้น 5,452 หนวย แตหลังจากมีการ คำนวณหาปริมาณการสั่งซื้อที่ประหยัดของบรรจุภัณฑ (มวนฟอยล) ปริมาณการสั่งซื้อลดลง เทากับ 2,489 หนวย โดยมีจำนวนครั้งในการสั่งซื้อ 98 ครั้งตอป โดยปริมาณการสั่งซื้อลดลงรอยละ 54.35 สงผลใหสินคาคงเหลือและ ตนทุนในการจัดเก็บสินคาคงคลังลดลง เนื่องจากปริมาณการสั่งซื้อสอดคลองกับปริมาณการใชจริง ซึ่งสอดคลองกับ งานวิจัยของ สมชาย เปรียงพรม (2564) พบวาการศึกษานี้มีวัตถุประสงคเพื่อหาปริมาณการสั่งซื้อที่เหมาะสมของ ผลิตภัณฑบรรจุภัณฑชนิดกลองและเพื่อหาแนวทางการลดตนทุนการจัดการสินคาคงคลัง กรณีศึกษา ผลิตภัณฑบรรจุ ภัณฑชนิดกลองจากการศึกษาขอมูลและวิเคราะหขอมูลเบื้องตนพบวา มีสินคาที่เปนผลิตภัณฑบรรจุภัณฑชนิดกลอง ทั้งหมด 12 ชนิด มีปริมาณสินคาที่สั่งซื้อมากกวาปริมาณสินคาที่ใชจริง มีปริมาณสินคาคงคลังปลายงวดจำนวนมาก สงผลใหตนทุนการจัดเก็บสินคาสูง รวมถึงยังไมมีการกำหนดรูปแบบการสั่งซื้อที่ชัดเจน การประยุกตใชหลักการ วิเคราะหหาปริมาณการสั่งที่ประหยัด ประกอบดวยการคำนวณหาปริมาณการสั่งที่ประหยัด การคำนวณหาระดับ สินคาคงคลังเพื่อความปลอดภัย การคำนวณหาจุดสั่งซื้อใหม การคำนวณตนทุนการสั่งซื้อ ตนทุนการจัดเก็บและ ตนทุนรวมของการจัดการสินคาคงคลัง ผลการศึกษาพบวา การประยุกตใชหลักการวิเคราะหหาปริมาณการสั่งที่ ประหยัดสามารถลดตนทุนการจัดการสินคาคงคลังโดยรวมจากเดิม 23,316.62 บาทตอป ลดลงเหลือ 12,944.34 บาทตอป ลดลงรวม 10,372.28 บาทตอป คิดเปนรอยละ 44.48 และยังมีความสอดคลองกับงานวิจัยของ ฤดี นิยม รัตนและคณะ (2565) ที่ศึกษางานวิจัยการประยุกตใชการวิเคราะหเอบีซีและปริมาณการสั่งซื้อที่ประหยัดเพื่อจัดการ สินคาคงคลังของรานจำหนายวัสดุอุปกรณกอสราง กรณีศึกษา บริษัทสมนึกอินเตอรเทรด จำกัด งานวิจัยนี้มี วัตถุประสงคเพื่อวิเคราะหเอบีซีของสินคาคงคลังวิเคราะหหาปริมาณการสั่งซื้อที่ประหยัดและเพื่อเปรียบเทียบตนทุน การจัดการสินคาคงคลังระหวางรูปแบบปจจุบันและรูปแบบการสั่งซื้อที่ประหยัด ของรานจำหนายวัสดุและอุปกรณ กอสราง กรณีศึกษาบริษัทสมนึกอินเตอรเทรด จำกัด ผลการวิเคราะหขอมูลสินคาคงคลังยอนหลัง 1 ป(เดือน พฤษภาคม 2564-เดือนพฤษภาคม 2565) โดยใชการวิเคราะหเอบีซี เพื่อจัดกลุมสินคาคงคลังจำนวน 250 รายการ พบวาสินคาคงคลังกลุม A มีจำนวน 14 รายการ มีมูลคา 11,043,728 บาท หรือคิดมูลคาเปนรอยละ 70.02 สินคา กลุม B จำนวน 83 รายการ มีมูลคา 3,940,501 บาท หรือคิดเปนรอยละ 24.98 และกลุม C จำนวน 153 รายการ มี มูลคา 788,593 บาท หรือคิดเปนรอยละ 5.00 สินคาคงคลังกลุม A มีคาสัมประสิทธิ์แปรปรวนนอยกวา 0.25 จึง เหมาะสมกับรูปแบบปริมาณการสั่งซื้อที่ประหยัด ที่พบวาจำนวนการสั่งซื้อที่ประหยัดของสินคาคงคลังกลุม A อยู ระหวาง 5-11 ครั้งตอป และมีจุดสั่งซื้อใหมเมื่อสินคาคงคลังลดจำนวนลงเหลือ 3-18 หนวยในคลังสินคา เมื่อ เปรียบเทียบรูปแบบปจจุบันกับรูปแบบปริมาณการสั่งซื้อที่ประหยัดพบวา รูปแบบปริมาณการสั่งซื้อที่ประหยัด สามารถลดตนทุนในการสั่งซื้อลงได 197,386 บาท หรือรอยละ 58.03 ลดตนทุนในการเก็บรักษาได 5,213 บาท หรือ รอยละ 3.39 โดยรวมลดตนทุนสินคาคงคลังได 202,581 บาท หรือคิดเปนรอยละ 41.02 ตอป

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 281 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 5.สรุปผลการวิจัย การศึกษานี้เปนการศึกษาการเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของแผนกไดนำเอาแนวคิดการปรับปรุงงานอยาง ตอเนื่องหรือแนวคิดใคเซ็นโดยใชหลักการกำจัดขั้นตอนงานที่ไมจำเปนการรวมขั้นตอนงานใหเหลือนอยลงการ จัดลำดับงานใหมและการปรับปรุงวิธีการใหงายขึ้นมาประยุกตใชเพื่อคนหาแนวทางการปรับปรุงขั้นตอนการทำงาน ใหมโดยมีเปาหมายเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานใหใหไดงายและสะดวกกวาเดิมเริ่มจากการหาสาเหตุที่ทำให พนักงานลาชาจากนั้นบันทึกเวลาแตละขั้นตอนในการทำงานจากสถานการณจริงในการทำงานที่เกิดขึ้นกอนที่จะมีการ ปรับปรุงงานโดยเปนการเก็บขอมูล จากนั้นศึกษาปญหาของการทำงานที่กอใหเกิดความสูญเปลาและกอใหเกิดความ ลาชาของแผนกแลวคนหาวิธีการปรับปรุงการทำงานที่เหมาะสมตามหลักการกำจัดขั้นตอนที่ไมจำเปน ขั้นตอนงานให เหลือนอยลงการจัดลำดับ งานใหมและการปรับปรุงวิธีการทำงานใหงายขึ้นเพื่อใหไดวิธีการใหมและไดมีการรวมกัน กำหนดเปาหมายเพื่อวัดผลการปรับปรุงงานซึ่งไดผลลัพธจากการปรับขั้นตอนการทำงานใหม ดังนี้ 5.1 ผลการศึกษากระบวนการทำงานของแผนกคลังสินคาบรรจุภัณฑ (มวนฟอยล) กอนการปรับปรุงดวย เทคนิคแผนภูมิกระบวนการไหล (Flow Process Chart) ขางตน พบวา ขั้นตอนการรับสินคา มีทั้งสิ้น 6 ขั้นตอน โดย ขั้นตอนการนำสินคาเขาคลัง ใชระยะเวลามากที่สุด 2 ชั่วโมง 45 นาที 23 วินาที ซึ่งใชระยะทางทั้งสิ้น 30 เมตร และ ขั้นตอนการเบิกจายสินคา ใชระยะเวลามากที่สุด 15 นาที 45 วินาที ซึ่งใชระยะทางทั้งสิ้น 20 เมตร 5.2 ผลการศึกษากระบวนการทำงานของแผนกคลังสินคาบรรจุภัณฑ (มวนฟอยล) หลังการปรับปรุงดวย เทคนิคแผนภูมิกระบวนการไหล (Flow Process Chart) และวิธีการใชรูปแบบ ECRS ใชตัวอักษรยอ 4 ตัวที่มาจาก คำวา Eliminate (การกำจัด) Combine (การรวมกัน) Rearrange (การจัดใหม) และ Simplify (การทำใหงายขึ้น) ขางตน พบวา หลังการการปรับปรุงขั้นตอนการรับสินคา เหลือเพียง 4 ขั้นตอน โดยการใชหลักการ C:Combine (การ รวมกัน) ดวยการรวมขั้นตอนเพื่อใหประหยัดเวลาและเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงาน ซึ่งสามารถลดระยะเวลาการ ทำงานในขั้นตอนเตรียมพื้นที่จัดวางมวนฟอยลตามปริมาณการสั่งซื้อลงได ผลจากเดิมกอนที่จะมีการปรับปรุงที่เวลา 1 ชั่วโมง 33 นาที 53 วินาที หลังการปรับปรุงลดลงเหลือ 58 นาที 42 วินาที หลังจากมีการปรับปรุงการดำเนินงานแลว ไดผลลัพธที่ลดลงเทากับ 35 นาที 11 วินาที ระยะเวลาลดลง คิดเปนรอยละ 2.4 อีกทั้งขั้นตอนนำสินคาเขาคลังและ ลงระบบ การลดระยะเวลาการทำงานของแผนกคลังสินคาบรรจุภัณฑ (มวนฟอยล) ผลจากเดิมกอนที่จะมีการปรับปรุง ที่เวลา 2 ชั่วโมง 45 นาที 23 วินาที หลังการปรับปรุงลดลงเหลือ 1 ชั่วโมง 45 นาที 23 วินาที หลังจากมีการปรับปรุง การดำเนินงานแลว ไดผลลัพธที่ลดลงเทากับ 35 นาที 11 วินาที ระยะเวลาลดลง คิดเปนรอยละ 2.4 หลังจากมีการ ปรับปรุงการดำเนินงานแลว ไดผลลัพธที่ลดลงเทากับ 1 ชั่วโมง ระยะเวลาลดลง คิดเปนรอยละ 4.2 5.3 ผลการจัดกลุมบรรจุภัณฑ (มวนฟอยล) ดวยเทคนิค ABC Analysis ขางตน พบวา จำนวนบรรจุภัณฑ ของคลังสินคาบรรจุภัณฑ (มวนฟอยล) มีทั้งหมด 19 รายการ โดยมีจำนวนสั่งซื้อสินคารวมตลอดป 5,452 หนวย จาก การจัดกลุมบรรจุภัณฑสินคาบรรจุภัณฑ (มวนฟอยล) ตามจำนวนสินคาคงเหลือจากมากไปนอยตามลำดับดวยเทคนิค ABC Analysis พบวา บรรจุภัณฑ(มวนฟอยล) กลุม A มีจำนวนสินคาคงเหลือมากที่สุด คือ 5 รายการ คิดเปนรอยละ 26.3 จากรายการบรรจุภัณฑทั้งหมด กลุม B มีจำนวนรองลงมา คือ 5 รายการ คิดเปนรอยละ 26.3 จากรายการบรรจุ ภัณฑทั้งหมด กลุม C มีจำนวนมากสุดคือ 6 รายการ คิดเปนรอยละ 31.57 จากรายการบรรจุภัณฑทั้งหมด 5.4 ผลการคำนวณหาปริมาณการสั่งซื้อที่ประหยัดของบรรจุภัณฑ (มวนฟอยล) กลุม A จำนวน 5 รายการ ของบริษัทกรณีศึกษา ขางตน พบวา จากเดิมแผนกคลังสินคาบรรจุภัณฑ (มวนฟอยล) มีการสั่งซื้อสินคารวมทั้งสิ้น

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 282 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 5,452 หนวย แตหลังจากมีการคำนวณหาปริมาณการสั่งซื้อที่ประหยัดของบรรจุภัณฑ (มวนฟอยล) ปริมาณการสั่งซื้อ ลดลง เทากับ 2,489 หนวย โดยมีจำนวนครั้งในการสั่งซื้อ 98 ครั้งตอป โดยปริมาณการสั่งซื้อลดลงรอยละ 54.35 ขอเสนอแนะ 5.1.1 ควรนำทฤษฎีการประเมินประสิทธิภาพอื่นๆ เชน หวงโซคุณคา ควบคูกับกระบวนการไหล เพื่อเพิ่ม ประสิทธิภาพในการทำงานการบริหารสินคาคงคลังมากยิ่งขึ้น 5.1.2 ควรศึกษาประชากรกลุมอื่นเพิ่ม เนื่องจากการวิจัยครั้งนี้เปนการศึกษาเฉพาะบรรจุภัณฑ(มวนฟอยล) กลุม A เทานั้น ควรมีการศึกษาเพิ่มเติมในสวนของบรรจุภัณฑ(มวนฟอยล) กลุม B และกลุม C เพื่อลดคาใชจายใน การสั่งซื้อใหไดมากที่สุด 5.1.3 ควรนำทฤษฎีการพยากรณความตองการมาใชในการวิเคราะห เนื่องจากการใชวิธีการสั่งซื้อที่ประหยัด อยางเดียว อาจยังไมเพียงพอ ซึ่งการใชการพยากรณหาคาความตองการใชสินคาคงคลังรวมดวย สามารถกอใหเกิด ประโยชนและมีประสิทธิภาพในกระบวนการสั่งซื้อมากยิ่งขึ้น 5.1.4 ควรศึกษาพิจารณาบรรจุภัณฑในคลังสินคาแตละชนิดวาวิธีใดมีคาใชจายนอยที่สุดแลวจึงเลือกผลลัพธ จากวิธีนั้น ซึ่งจะทำใหไดวิธีการสั่งซื้อและจุดสั่งซื้อที่ประหยัดทำใหมีคาใชจายรวมนอยที่สุด กิตติกรรมประกาศ กรณีศึกษาเรื่อง ลดตนทุนพื้นที่จัดเก็บสินคาเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการจัดเก็บ กรณีศึกษาบริษัท XXX จำกัด ฉบับนี้สำเร็จไดดวยความอนุเคราะหจากอาจารยที่ปรึกษา กิตินันธ มากปรางค อาจารยประจำรายวิชาและ อาจารยประจำสาขาวิชาการจัดการโลจิสติกสและซัพพลายเชน ที่ไดใหคำปรึกษาและคำแนะนำ พรอมทั้งอธิบายขอ สงสัยตางๆเพื่อใหผูวิจัยมีความเขาใจในขั้นตอนและเนื้อหางานวิจัยมากขึ้น จนการศึกษาเฉพาะบุคคลฉบับนี้เสร็จ สมบูรณไปไดดวยดี ผูวิจัยขอกราบขอบพระคุณเปนอยางสูงไว ณ โอกาสนี้ การศึกษางานวิจัยครั้งนี้ ขอขอบพระคุณบริษัท XXX จำกัด ที่กรุณาใหทำการเก็บขอมูลของกระบวนการทำงานตางๆ เพื่อการทำวิจัย ในครั้งนี้ ขอขอบพระคุณพนักงานคลังสินคาบรรจุภัณฑ ของบริษัท XXX จำกัด ที่ใหความกรุณาและเสียสละเวลาใน การสอนการปฏิบัติงาน ขอขอบพระคุณทุกกำลังใจสำคัญจากบุคคลอันเปนที่รักที่มีสวนสำคัญที่สุดในการศึกษาครั้งนี้ที่คอยให กำลังใจ จนกระทั่งทำการศึกษาเฉพาะบุคคลครั้งนี้สำเร็จ ผูวิจัยหวังวา งานวิจัยฉบับนี้จะมีประโยชนอยูไมมากก็นอย ที่ไดประสิทธิภาพวิชาจนทำใหผลงานวิจัยเปน ประโยชนตอผูที่เกี่ยวของและขอมอบความกตัญูกตเวที แดบิดามารดา และผูมีพระคุณทุกทานสำหรับขอบกพรอง ตางๆ ที่อาจจะเกิดขึ้น ผูวิจัยขอนอมรับไวแตเพียงผูเดียวและยินดีจะรับฟงคำแนะนำจากทุกทานที่ไดเขามาศึกษาเพื่อ เปนประโยชนในการพัฒนางานวิจัยตอไป

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 283 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 เอกสารอางอิง จารุวรรณ ชูใจ. (2559). การปรับปรุงการจัดการวัตถุดิบคงคลัง กรณีศึกษา โรงงานผลิตตัวความตานทาน กระแสไฟฟา. (การศึกษาคนควาอิสระ สารนิพนธปริญญาวิศวกรรมศาสตรบัณฑิต). สาขาวิชการพัฒนางาน อุตสาหกรรม ภาควิชาวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร. เฌอรรฎา คุมถนอม. (2564). ปริมาณการสั่งซื้อวัตถุดิบหลักที่เหมาะสม กรณีศึกษา บริษัทผลิตเหล็กแทงและ เหล็กเสนกอสราง. (การศึกษาคนควาอิสระ สารนิพนธปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต). สาขาวิชาการ จัดการโลจิสติกสและโซอุปทาน คณะโลจิสติกส มหาวิทยาลัยบูรพา. นันทวรรณ สมศรีและศุภฤกษ เหล็กดี. (2563). การลดตนทุนสินคาคงคลังดวยวิธี ABC – FSN Analysis กรณีศึกษา โรงงานผลิตภัณฑเสริมอาหาร. (การศึกษาคนควาอิสระ สารนิพนธปริญญาวิศวกรรมศาสตรบัณฑิต). สาขา วิศวกรรมการจัดการและโลจิสติกส วิทยาลัยนวัตกรรมดานเทคโนโลยีและวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัย ธุรกิจบัณฑิตย. วรายุทธ แซเหลี่ยง และอรพรรณ พัฒนมงคล. (2561). การปรับปรุงกระบวนการและลดตนทุนความสูญเสียใน คลังสินคาสำหรับอุตสาหกรรมแปงมันสำปะหลัง. (การศึกษาคนควาอิสระ สารนิพนธปริญญาวิศวกรรม ศาสตรบัณฑิต). สาขาวิชาวิศวกรรมการจัดการและโลจิสติกส วิทยาลัยนวัตกรรมดานเทคโนโลยีและ วิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย. สมชาย เปรียงพรม. (2564). การหาแนวทางการลดตนทุนการจัดการสินคาคงคลังดวยการหาปริมาณการสั่งซื้อที่ เหมาะสม กรณีศึกษา ผลิตภัณฑบรรจุภัณฑชนิดกลอง. วารสารศรีนครินทรวิโรฒวิจัยและพัฒนา สาขา มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร. 13(26), 175-188. ฤดี นิยมรัตนกฤษฎา นาคะวงศและกษิดิ์เดช แชมสายทอง. (2565). การประยุกตใชการวิเคราะหเอบีซีและปริมาณ การสั่งซื้อที่ประหยัดเพื่อจัดการสินคาคงคลังของรานจำหนายวัสดุอุปกรณกอสราง กรณีศึกษา บริษัท สมนึกอินเตอรเทรด จำกัด. วารสารวิชาการเทคโนโลยีอุตสาหกรรมและวิศวกรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏ พิบูลสงคราม. 4(3), 354-368.

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 284 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 การปรับปรุงกระบวนการรับสินคาขาเขา เพื่อลดระยะเวลาการรับสินคา กรณีศึกษา : บริษัท NTP จำกัด Improving the inbound goods receiving process to reduce the time to receive the product Case study: NTP Company Limited ณัฐพร พิณทอง* และนิศากร มะลิวัลย Nattaporn Pinthong* and Nisakorn Maliwan การจัดการโลจิสติกสและซัพพลายเชน/คณะวิทยาการจัดการ/มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชูปถัมป Logistics and Supply Chain Management, Faculty of Management Science, Valaya Alongkorn Rajabhat University *Corresponding author: [email protected] บทคัดยอ งานวิจัยนี้เปนการศึกษาการปรับปรุงกระบวนการรับสินคาขาเขา เพื่อลดระยะเวลาการรับสินคาใหแกบริษัท NTP จำกัด เปนบริษัทที่ดำเนินธุรกิจคลังสินคาแบบ Fulfillment ที่ใหบริการจัดเก็บ แพ็ค สงสินคาของรานคา ออนไลน โดยมีวัตถุประสงค 1) เพื่อลดกระบวนการดำเนินงานที่ไมจำเปนโดยใชทฤษฎี ECRS 2) เพื่อปรับปรุง กระบวนการรับสินคาและการตรวนับสินคาใหมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ผูวิจัยจึงไดพยายามหาวิธีการเพื่อเปนตัวเลือก แกบริษัทนำไปปรับใชในการปรับปรุงกระบวนการรับสินคาขาเขาใหรวดเร็วยิ่งขึ้น โดยขั้นตอนการดำเนินงานวิจัย ได ทำการเก็บขอมูลจาการสัมภาษณหัวหนาแผนก พนักงาน และศึกษากระบวนการทำงานของบริษัท NTP จำกัด โดยใช หลักการวิเคราะหแผนภูมิกระบวนการไหล (Flow Process Chart) ในการวิเคราะหกระบวนการทำงานอยางละเอียด และไดวิเคราะหหาปญหาและสาเหตุที่แทจริงของปญหา โดยใชแผนผังกางปลา (Fishbone Diagram) เขามาชวยใน การวิเคราะหและศึกษาหาสาเหตุของปญหาที่แทจริง จึงพบวามีขั้นตอนการทำงานที่กอใหเกิดความสูญเปลา และเกิด การรอคอยที่เปลาประโยชน กอใหเกิดความลาชาในการทำงาน จึงไดนำหลักการ ECRS มาแกไขปญหาลดขั้นตอน และระยะเวลาในการทำงาน ผลการวิจัยพบวา การปรับปรุงขั้นตอนในการทำงานใหมจากเดิม มี 20 ขั้นตอน ลดเหลือ 18 ขั้นตอน คิดเปน 10% ทำใหระยะเวลาในการปฏิบัติงานลดลงจากเดิม 4,252.1 วินาที เหลือ 2,131.84 วินาที หรือ ลดลงจากเดิม 2,120.26 วินาที คิดเปน 49.86% และสามารถลดระยะเวลาในการติด Barcode จากเดิม 680.47 วินาที เหลือ 0 วินาที หรือลดลงจากเดิม 680.47 วินาที คิดเปน 100% ทำใหการรอคอยในการดำเนินงานลดลงจาก เดิม 3 ขั้นตอน เหลือเพียง 1 ขั้นตอน คิดเปน 66.66% การผลการวิจัยพบวา การกำจัดขั้นตอนการทำงานที่ซับซอน ออกไป ชวยใหการทำงานงายขึ้นและรวดเร็วมากขึ้น คำสำคัญ: การปรับปรุงกระบวนการ, ตรวจรับและตรวจนับสินคา, ความสูญเปลา, หลักการ ECRS

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 285 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 Abstract This research is a study of improving the process of receiving inbound goods. In order to reduce the time it takes to receive products, NTP Company Limited is a company that operates a warehouse fulfillment business that provides services for storing, packing, and shipping products for online stores. The objectives are 1) to reduce unnecessary operational processes using ECRS theory 2) to improve the product receiving and product counting process to be more efficient. The researcher has therefore tried to find methods to provide options for companies to use to improve the process of receiving inbound goods more quickly. By the process of conducting research Data were collected from interviews with department heads, employees, and studied the work processes of NTP Company Limited, using the principles of flow process chart analysis to analyze work processes in detail. and analyzed to find the problem and the real cause of the problem Using the Fishbone Diagram to help analyze and study the root cause of the problem. Therefore, it was found that there were work steps that caused waste. and waiting in vain Causing delays in work Therefore, ECRS principles have been applied to solve the problem, reducing steps and work time. The research results found that improving the work process from the original 20 steps, reducing it to 18 steps, accounting for 10%, resulting in a reduction in work time from 4,252.1 seconds to 2,131.84 seconds, or decreasing from the original 2,120.26 seconds, accounting for 49.86%. And can reduce the time required to attach a barcode from 680.47 seconds to 0 seconds, or from the original 680.47 seconds, calculated as 100%, resulting in the waiting time in operations reduced from 3 steps to only 1 step, calculated to 66.66. % The results of the research found that eliminating complex workflows Helps make work easier and faster. Keywords: Process Improvement, Goods Receiving and Counting, Waste, ECRS principles 1. บทนำ ในปจจุบันสังคมไดถูกพัฒนาทางดานเทคโนโลยี และสิ่งอำนวยความสะดวกใหมีความทันสมัย และตอบโจทย ความตองการของผูคนมากยิ่งขึ้น สงผลใหมีพฤติกรรมการใชชีวิตไดมีการปรับเปลี่ยนไป โดยการใหความสำคัญกับ ความสะดวกและรวดเร็ว จึงทำใหผูคนเลือกซื้อสินคาผานทางแพลตฟอรมออนไลน เชน Shopee Lazada ทำใหธุรกิจ คลังสินคาออนไลนมีการแขงขันที่สูงขึ้น บริษัทกรณีศึกษาเปนบริษัทที่ใหการบริการคลังสินคาแบบ Fulfillment มีการใหบริการลูกคาตั้งแตการรับ สินคาเขาจนไปถึงการสงสินคาออก โดยเมื่อลูกคาพบวาสินคาถึงปริมาณที่จะตองเติมสินคาเขาสต็อก ทางลูกคาจะนำ สินคามาสงที่คลังสินคา และขั้นตอนแรกในการทำงานของคลังสินคาคือ กระบวนการรับสินคาและตรวจนับสินคา ซึ่ง ปญหาที่พบ ไดแก กระบวนการรับสินคาและการตรวจนับสินคามีการลาชา เนื่องจากสินคาตอวันมีจำนวนมาก จึงทำ ใหการตรวจสอบและติดบารโคดลงบนสินคาทุกชิ้นเกิดความลาชาในการรับสินคาเขาสูคลัง ทำใหบริการลูกคาไดชาลง และลูกคาอาจจะเปลี่ยนไปใชบริการของบริษัทคูแขง ทำใหเกิดการเสียเปรียบการแขงขันทางธุรกิจ

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 286 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 จากปญหาดังกลาว บริษัทควรมีขั้นตอนในการทำงานที่ไมซ้ำซอน เพื่อใหใชระยะเวลาในการดำเนินงานเร็ว ขึ้น และทันตอความตองการของลูกคา โดยใชขอมูลขอมูลการรับสินคาเขาของบริษัทกรณีศึกษา โดยใชขอมูลปริมาณ การรับสินคาเขา ยอนหลัง ป ตั้งแต เดือน มกราคม - เดือน ธันวาคม พ.ศ.2566 ผูวิจัยจึงนำทฤษฎีแผนภูมิ กระบวนการไหล (Flow Process Chart) เพื่อวิเคราะหกระบวนการดำเนินงานนำไปสูการวิเคราะหปญหาและสาเหตุ ดวยแผนผังกางปลา (Fishbone Diagram) และทฤษฎี ECRS นำมาใชในการลดกระบวนการดำเนินงานที่ไมจำเปน และแกไขปญหาคอขวดเพื่อปรับปรุงกระบวนการรับสินคาเขาคลังสินคา โดยมีวัตถุประสงคเพื่อลดกระบวนการ ดำเนินงานที่ไมจำเปนโดยใชทฤษฎี ECRS และเพื่อปรับปรุงกระบวนการรับสินคาและการตรวจนับสินคาใหมี ประสิทธิภาพในการบริการลูกคามากยิ่งขึ้น อาจทำใหไดเปรียบทางการแขงขัน เนื่องจากมีบริการที่ดี 2. วิธีดำเนินการวิจัย 2.1 ขั้นตอนการดำเนินงานวิจัย 2.1.1 ผูวิจัยไดเริ่มคนหาหัวของานวิจัยที่ผูวิจัยสนใจที่จะศึกษา โดยการอานบทความงานวิจัยและทำ ความเขาใจเกี่ยวกับขั้นตอน รูปแบบ วิธีการทำงานวิจัย 2.1.2 ผูวิจัยทำการศึกษาหาปญหาของกระบวนการดำเนินงานที่ทำ โดยทำการคนหาและศึกษาปญหา ของบริษัทกรณีศึกษาจึงทราบวา การทำงานของแผนก Inbound มีขั้นตอนการดำเนินงานที่ซับซอน และใชระย เวลานานในการดำเนินงาน กอใหเกิดความสูญเปลาในการรอคอย 2.1.3 ผูวิจัยทำการศึกษาผูวิจัยไดขอมูลกระบวนการทำงานตาง ๆ มาจากการสัมภาษณหัวหนางาน พนักงานแผนก Inbound รวมกับการสังเกตการณจากผูวิจัยที่ไดฝกสหกิจศึกษาอยูในขณะนั้น จึงทำใหไดขอมูล กระบวนการทำงานในแตละขั้นตอน เก็บขอมูลเปนระยะเวลา 1 ป ตั้งแตเดือนมกราคม พ.ศ. 2566 – เดือนธันวาคม พ.ศ. 2566 2.1.4 ผูวิจัยทำการสรางแผนภูมิกระบวนการไหล (Flow Process Chart) ใหเห็นถึงกระบวนการ ดำเนินงานของแผนก Inbound วามีกระบวนการทำงานและระยะเวลาที่ใชในแตละกระบวนการอยางละเอียด 2.1.5 ผูวิจัยนำขอมูลที่ไดมาวิเคราะหปญหา โดยใชหลักการแผนผังกางปลามาวิเคราะหเพื่อหาสาเหตุ ของปญหา และเพื่อใชในการปรับปรุงแกไขในขั้นตอนตอไป 2.1.6 ผูวิจัยนำปญหาที่วิเคราะหไดมาหาแนวทางการแกไขและดำเนินการปรับปรุงแกไขปญหา โดยการ วิเคราะหกระบวนการดำเนินงานและระยะเวลาในการดำเนินงานแตละขั้นตอน เมื่อวิเคราะหเสร็จแลวใชหลักการ ECRS เขามาแกไขปญหาในการลดขั้นตอนการทำงานที่ซับซอน และใชเวลาในการดำเนินงานนาน 2.1.7 ผูวิจัยนำขอมูลที่ไดจากการวิเคราะหนั้นมาทำการเปรียบเทียบเพื่อดูผลการวิเคราะหวาผลนั้นเปน อยางไร สงผลอยางไรกับบริษัท 2.1.8 สรุปผลการดำเนินงานวิจัย 2.2 การเก็บรวบรวมขอมูล 2.2.1 การกำหนดกลุมตัวอยาง ประชากรที่ใชในการศึกษาคือ ขอมูลบริษัท NTP จำกัด กลุมตัวอยางที่ใชในการศึกษาคือ ขอมูลรายการสินคาที่รับเขาคลัง

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 287 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 2.2.2 ขอมูลปฐมภูมิ เก็บขอมูลจากการสอบถามเกี่ยวกับการปญหาในการทำงานและกระบวนการ ทำงานแตละขั้นตอนโดยเก็บรวบรวมขอมูลจากรายการสินคาเขา เปนระยะเวลา 1 ป ตั้งแตเดือนมกราคม พ.ศ.2566 ถึงเดือนธันวาคม พ.ศ.2566 2.2.3 ขอมูลทุติยภูมิ ขอมูลที่รวบรวมไดจากการศึกษาเอกสารงานวิจัย บทความทางวิชาการ และขอมูล ทางอินเตอรเน็ต 2.3 เครื่องมือในการวิจัย 2.3.1 แผนภูมิกระบวนการไหลของกิจกรรม (Activity Process Flow Chart) 2.3.2 แผนผังกางปลา (Fishbone Diagram) 2.3.3 หลักการ ECRS 2.4 การวิเคราะหขอมูล 2.4.1 การเก็บขอมูลขั้นตอนกระบวนการในการทำงานแผนก Inbound จากการเก็บรวบรวมขอมูลเบื้องตน ผูวิจัยไดนำขอมูลที่ไดจากการเก็บขอมูลจากการลงพื้นที่จริง โดยการ สัมภาษณและสังเกตการณปฏิบัติงานของพนักงาน ขั้นตอนการทำงาน จากที่ผูวิจัยไดเห็นการปฏิบัติงานของพนังงาน แผนก Inbound ภายในบริษัทกรณีศึกษาพบวา การทำงานเริ่มตนจากบริษัทของลูกคานำสินคามาสงที่คลัง จากนั้น พนักงานแผนก Inbound ไดทำการรับสินคาโดยการแยกสินคาที่เหมือนกันไวดวยกัน และเซ็นรับสินคาโดยที่ยังไมมี การตรวจนับสินคา เมื่อรับมาแลวจึงทำการปริ้นใบ Advice และบารโคดของบริษัทออกมา เพื่อทำการตรวจนับ เช็ค สภาพสินคา และติดบารโคด และสงตอใหพนักงานคลังสินคา จากที่กลาวมาปญหาหลักในการทำงาน คือ สินคาทุกตัว มีบารโคดอยูแลว ทำใหการติดบารโคดซ้ำเปนการเสียเวลา และเปนขั้นตอนที่ซับซอน ผูวิจัยจึงไดทำการเก็บขอมูล ตั้งแตขั้นตอนการรับสินคาและตรวจนับสินคา

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 288 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 1 ผังแสดงขั้นตอนการรับสินคาและตรวจนับสินคา จากภาพที่ 1 ผูวิจัยไดพบวา ขั้นตอนหรือกระบวนการทำงานที่เกิดปญหาในการดำเนินงาน คือ สินคาทุกตัว มีบารโคดอยูแลว ทำใหการติดบารโคดซ้ำเปนการเสียเวลา และเปนขั้นตอนที่ซับซอน (กนกวรรณ สุภักดี, 2562) เนื่องจากบริษัทกรณีศึกษามีลูกคาจำนวนมาก ทำใหการรับสินคาควรรวดเร็ว เนื่องจากบางครั้งลูกคามีการเปดขาย สินคาไปลวงหนาแลว ทำใหการรับสินคาลาชาสงผลกระทบตอกระบวนการทำงานขั้นตอนตอไป และสงผลทำให บริษัทลูกคาเกิดความเสียหายได 2.4.2 การศึกษาสภาพปญหาการทำงานแผนก Inbound ผูวิจัยไดทำการศึกษาและสังเกตกระบวนการทำงานของพนักงานในกระบวนการรับสินคาและตรวจนับ สินคา ผูวิจัยพบวาพนักงานใชเวลาในกระบวนการรับสินคาและตรวจนับสินคาเปนเวลานาน และมีขั้นตอนการทำงาน ที่ซับซอน สงผลใหขั้นตอนการทำงานในลำดับตอไปลาชาตามไปดวย โดยผลกระทบที่เกิดขึ้นทำใหบริษัทของลูกคา เกิดความเสียหายได เนื่องจากบริษัทของลูกคาเปนรานคาออนไลน (ลลัลดา ชมโฉม, 2559) ดังนั้นการนำเขาสินคา ลาชาอาจทำใหเกิดการแพ็คสินคาสงออกใหลูกคาไมทันตามกำหนดได และอาจทำใหเกิดการศูนยเสียลูกคาได เนื่องจากการธุรกิจคลังสินคาแบบ Fulfillment เปนการใหบริการแบบครบวงจร จึงเนนการบริการเปนอันดับหนึ่ง เมื่อมีการใหบริการที่ชา อาจะทำใหลูกคาไปใชบริการของคลังสินคาแบบ Fulfillment เจาอื่นได ซึ่งจากปญหาที่ เกิดขึ้นอาจสงผลกระทบตอการใหบริการบริษัทลูกคาได ผูวิจัยไดทำการรวบรวมขอมูลความลาชาในการใหบริการใน ระยะเวลาตั้งแตเดือนมกราคม - เดือนธันวาคม พ.ศ.2566 (ธีรวัชร แกวเปย และและนิภาพร โตสุพรรณ, 2564)

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 289 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 2 ตารางสรุปผลความลาชาในการรับสินคาและตรวจนับสินคา 2.4.3 การศึกษากระบวนการรับและตรวจนับ และการวิเคราะหกระบวนการทำงาน (Flow Process Chart) ผูวิจัย ไดทำการศึกษาปริมาณเวลาของการรับสินคาของคลังสินคาบริษัท NTP จำกัด โดยเลือกพนักงานที่เหมาะสม ซึ่งงานที่เลือกจะศึกษาไดแก ขั้นตอนการรับสินคา และขั้นตอนการนับสินคา (สราวุธ เดชอินทรนารักษ, 2554) ดัง ภาพที่ 3 และภาพที่ 4 เพื่อใหเห็นถึงการใชเวลาในวิธีการทำงานปกติ ภาพที่ 3 ตารางแสดงเวลาเฉลี่ยของวิธีการรับสินคา

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 290 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 4 ตารางแสดงเวลาเฉลี่ยของวิธีการนับสินคาตอกลอง ผลการจับเวลาการทำงานและเวลาการรอคอยกอนการปรับปรุง ไดผลลัพธ ดังตารางที่ 3.2และตารางที่ 3.3 ตามขั้นตอนของวิธีการรับสินคา พบวา เวลาในการนับสินคาเฉลี่ยอยูที่ 631.43 วินาที หรือ 10.52 นาทีตอกลอง โดย ผูวิจัยไดสังเกตการรอคอยเวลาของการทำงาน ในขั้นตอนการติดบารโคดลงบนสินคา และไดเก็บขอมูลและขั้นตอนใน การทำงานของแผนก Inbound ทั้งหมดในกระบวนการรับสินคาและตรวจนับสินคาของบริษัท NTP จำกัด จากนั้นได นำขอมูลที่ไดมาสรางแผนภูมิกระบวนการไหลของขั้นตอนกระบวนการทำงาน (Flow Process Chart) (ชุติพร รัตน พันธ, 2559) ดังภาพที่ 5, ภาพที่ 6 และภาพที่ 7

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 291 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 5 แผนภูมิการไหลของขั้นตอนกระบวนการทำงานของแผนก Inbound (กอนการปรับปรุง)

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 292 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 6 แผนภูมิการไหลของขั้นตอนกระบวนการทำงานของแผนก Inbound (กอนการปรับปรุง)

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 293 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 7 แผนภูมิการไหลของขั้นตอนกระบวนการทำงานของแผนก Inbound (กอนการปรับปรุง) จากภาพที่ 5, ภาพที่ 6 และภาพที่ 7 แสดงแผนภูมิกระบวนการไหลทั้งหมดในการทำงานของแผนก Inbound (Flow Process Chart) พบวาขั้นตอนการทำงาน (กอนการปรับปรุง) มี 20 กิจกรรม ดังนี้ 1) เดินหยิบพา เลทเพื่อขนถายสินคาลงจากรถ 2) รับใบสงสินคา 3) ยกสินคาลงจากรถ 4) ตรวจสอบตามใบสงสินคา 5) เซ็นรับสินคา 6) เคลื่อนยาย สินคาเขาพื้นที่รอการตรวจนับสินคา 7) เตรียมใบ Invoice 8) เตรียม Barcode 9) ตรวจสอบสินคา ตามใบ Invoice 10) ยกกลองเพื่อการนับ 11) กรีดกลอง 12) ตรวจสอบสินคาทุกชิ้น 13) ติด Barcode ลงบนสินคา ทุกชิ้น 14) ปดกลอง 15)เขียนระบุเบอรสินคาและจำนวนสินคาหนากลอง 16) จัดเรียงสินคาลงบนพาเลท 17) เซ็นรับ ในใบ Invoice 18) ติดปายสถานะ 19) เคลื่อนยายไปยังพื้นที่พักสินคาของ Store 20) แจงสถานะการรับสินคาให ลูกคาทราบ แสดงใหเห็นวา มีขั้นตอนที่เพิ่มคุณคา (Value Added; VA) เปน 7 ขั้นตอน กิจกรรมที่ไมเพิ่มคุณคาแต จำเปนตองมี(Necessary but Non-Value Added; NNVA) 11 ขั้นตอน และกิจกรรมที่ไมเพิ่มคุณคา (Non-Value Added; NVA) 2 ขั้นตอน แบงเปน (1) การตรวจสอบ 2 กิจกรรม (2) การเคลื่อนยาย 4 กิจกรรม (3) ลาชา 3 กิจกรรม (4) การจัดเก็บ 0 กิจกรรม และ (5) การปฏิบัติงาน 11 กิจกรรม ใชเวลาในกระบวนการทำงานทั้งหมดคิดเปน 4,252.10 วินาที และใชระยะทางทั้งหมด 250 เมตร ซึ่งขั้นตอนกระบวนการทำงานของแผนก Inbound มีกิจกรรมที่ ไมเพิ่มคุณคา 2 กระบวนการ ไดแก กระบวนการที่ 8 เตรียม Barcode และกระบวนการที่ 13 ติด Barcode ลงบน สินคาทุกชิ้น ซึ่งในการเตรียม Barcode และติด Barcode ลงบนสินคาทุกชิ้น ในกรณีที่สินคามีจำนวนมาก สงผลให สูญเสียเวลารอคอย (จุฑารัตน นิตยานนท, 2558) ผูวิจัยจึงนำประเด็นในเรื่องนี้ยกมาเปนการศึกษา 2.4.4 การวิเคราะหขอมูลดวยแผนผังกางปลา (Fishbone Diagram) ผูวิจัยไดดำเนินการวิเคราะหโดยใชแผนผังกางปลาเขามาวิเคราะหสาเหตุของปญหาที่แทจริงที่ทำให กระบวนการรับสินคาลาชา โดยใชแผนผังกางปลา (Fishbone Diagram) และพบวามีหลายสาเหตุที่เปนปจจัยใหการ ดำเนินงานไมราบรื่น ดวยการใชหลักการ 4M1E ที่ไดจากการระดมสมองจากหัวหนาแผนก Inbound หัวหนา คลังสินคา และพนักงานแผนก Inbound

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 294 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 8 การวิเคราะหแผนผังกางปลา (Fish Bone Diagram) จากภาพที่ 8 ภาพการวิเคราะหปญหาโดยใชแผนผังกางปลา (สุพนิดา ใครครวญ และพนิตพร ศุภพาณิชย, 2561) ไดใชหลักการ 4M1E ไดแก 1) M – Man คนงานหรือพนักงาน 2) M – Method ขั้นตอนกระบวนการทำงาน 3) M – Machin เครื่องจักรหรือเครื่องมือและอุปกรณตาง ๆ ในกระบวนการดำเนินงาน และ 4) E – Environment สภาพแวดลอม ที่มีผลตอการปฏิบัติงาน จากภาพสรุปใหเห็นวา ปญหาระบบการทำงานลาชานั้น สวนมากเกิดจาก M – Method กลาวคือ กระบวนการในการทำงานของแผนก Inbound ขาดการวางแผนระบบการทำงานที่เหมาะสม สงผลใหเกิดการทำงานที่ซับซอนในหลาย ๆ ขั้นตอน และเกิดความสูญเปลาเกิดขึ้นในขั้นตอนกระบวนการทำงาน จึง ทำใหเกิดความลาชาตอกระบวนการรับสินคาและตรวจนับสินคา 3. ผลการวิจัย 3.1 ผลการปรับปรุงโดยหลักการ ECRS ผูวิจัยไดทำการศึกษารวบรวมขอมูลและขั้นตอนกระบวนการในการทำงานนั้นมาปรับปรุงดวยหลักการ ECRS เพื่อใหไดซึ่งขั้นตอนและระยะเวลาในการทำงานลดลงจากเดิม โดยไดใชหลักการกำจัด (Eliminate) โดยกำจัด ความสูญเปลาออกไป หลักการรวมกัน (Combine) การรวมขั้นตอนการทำงานที่สามารถทำพรอมกันในเวลาเดียวกัน ได การจัดใหม (Rearrange) การจัดลำดับขั้นตอนใหมและการทำใหงาย (Simplify) โดยการปรับปรุงรูปแบบการ ทำงานใหสามารถทำงานไดงายยิ่งขึ้น (อติกานต มวงเงิน, 2562)

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 295 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 9 ตารางการวิเคราะหการแกไขปญหากระบวนการทำงานดวยหลักการ ECRS จากภาพที่ 9 การปรับปรุงขั้นตอนกระบวนการทำงานของแผนก Inbound การกำจัด (Eliminate) จาก แผนภูมิกระบวนการไหลแสดงใหเห็นวาในขั้นตอนที่ 8 คือ เตรียม Barcode และขั้นตอนที่ 13 คือ ติด Barcode ลง บนสินคาทุกชิ้น ทั้ง 2 ขั้นตอนการทำงานนี้แสดงใหเห็นวาไมมีความจำเปนในกระบวนการทำงานเนื่องจากกอใหเกิด การทำงานที่ซ้ำซอนและเกิดการรอคอยที่ไมจำเปน ซึ่งพนักงานแผนก Inbound นั้นสามารถมาใหลูกคากรอกเลข Barcode บนสินคาเขามากับใบ Advice จึงทำใหไมตองติด Barcode อีกครั้ง การจัดใหม (Rearrange) การจัด ขั้นตอนการทำงานใหมโดยขั้นตอนติด Barcode ลงบนสินคาทุกชิ้น ใหเปลี่ยนเปนใช Barcode ที่ตัวสินคา เพื่อลด การรอคอยในการติด Barcode และยังชวยลดระยะเวลาในการทำงานเพิ่มมากขึ้น การปรับปรุงใหมใหงายขึ้น (Simplify) ปรับปรุงโดยการเตรียมพาเลทในจำนวนมากตอการหยิบ 1 ครั้ง (ประเสริฐ อัครประถมพงศ, 2552) ซึ่ง สามารถทำไดงายยิ่งขึ้นและลดระยะเวลาในการทำงาน

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 296 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 3.2 ผลการปรับปรุงกระบวนการรับและตรวจนับสินคา จากการศึกษาและทำการปรับปรุงขั้นตอนกระบวนการทำงานของแผนก Inbound โดยนำหลักการ ECRS เขามาเปนเครื่องมือในการแกไขปญหาและปรับปรุงกระบวนการทำงาน ไดผลของกระบวนการไหลของการทำงาน หลังการปรับปรุง ภาพที่ 10 ตารางแสดงเวลาเฉลี่ยของวิธีการรับสินคาตอกลอง (หลังการปรับปรุง) จากภาพที่ 10 แสดงเวลาเฉลี่ยของวิธีการรับสินคาตอกลองเปนจำนวน 10 ครั้ง ผลจากการจับเวลาของการ รับสินคาหลังการปรับปรุง เวลาเฉลี่ยเทากับ 347.67 วินาที หรือ 6.19 นาที

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 297 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 11 แผนภูมิการไหลของขันตอนกระบวนการท างานของแผนก Inbound (หลังการปรับปรุง)

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 298 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 12 แผนภูมิการไหลของขั้นตอนกระบวนการทำงานของแผนก Inbound (หลังการปรับปรุง) (ตอ) จากภาพที่ 11 และภาพที่ 12 แสดงแผนภูมิกระบวนการไหลทั้งหมดในการทำงานของแผนก Inbound (Flow Process Chart) พบวาขั้นตอนการทำงาน (กอนการปรับปรุง) มี 18 กิจกรรม ดังนี้ 1) เดินหยิบพาเลทเพื่อขน ถายสินคาลงจากรถ 2) รับใบสงสินคา 3) ยกสินคาลงจากรถ 4) ตรวจสอบตามใบสงสินคา 5) เซ็นรับสินคา 6) เคลื่อนยาย สินคาเขาพื้นที่รอการตรวจนับสินคา 7) เตรียมใบ Advice 8) ตรวจสอบสินคาตามใบ Advice 9) ยกกลอง เพื่อการนับ 10) กรีดกลอง 11) ตรวจสอบสินคาทุกชิ้น 12) ปดกลอง 13)เขียนระบุเบอรสินคาและจำนวนสินคาหนา กลอง 14) จัดเรียงสินคาลงบนพาเลท 15) เซ็นรับในใบ Advice 16) ติดปายสถานะ 17) เคลื่อนยายไปยังพื้นที่พัก สินคาของ Store 18) แจงสถานะการรับสินคาใหลูกคาทราบ แสดงใหเห็นวา มีขั้นตอนที่เพิ่มคุณคา (Value Added; VA) เปน 7 ขั้นตอน กิจกรรมที่ไมเพิ่มคุณคาแตจำเปนตองมี(Necessary but Non-Value Added; NNVA) 11 ขั้นตอน แบงเปน (1) การตรวจสอบ 2 กิจกรรม (2) การเคลื่อนยาย 4 กิจกรรม (3) ลาชา 1 กิจกรรม (4) การจัดเก็บ 0 กิจกรรม และ (5) การปฏิบัติงาน 11 กิจกรรม ใชเวลาในกระบวนการทำงานทั้งหมดคิดเปน 2,131.84 วินาที และ

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 299 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ใชระยะทางทั้งหมด 151 เมตร ซึ่งแสดงใหเห็นถึงขั้นตอนการทำงานที่จะเห็นวาในสวนของขั้นตอนการเคลื่อนยายที่ ซ้ำซอนและการรอคอยที่สูญเปลาถูกขจัดออกไป ซึ่งสามารถลดกิจกรรมที่เกี่ยวกับการตรวจสอบและกำจัดกิจกรรมที่ เกิดการรอคอยออกไป 3.3 ผลการเปรียบเทียบกอนการปรับปรุงและหลังการปรับปรุง ภาพที่ 13 เปรียบเทียบผลการดำเนินการกอนและหลังการปรับปรุง ภาพที่ 13 แสดงการสรุปผลการวิจัยและแสดงขั้นตอน ระยะเวลากอนและหลังการปรับปรุง โดยนำเครื่องมือ และหลักการตาง ๆ มาประยุกตใช สามารถสรุปไดวา ลดขั้นตอนการปฏิบัติงานจาก 20 ขั้นตอน เหลือ 18 ขั้นตอน หรือลดลงจากเดิม 2 ขั้นตอน คิดเปน 10% โดยใชแผนภูมิกระบวนการไหลของการทำงาน หลังจากการปรับปรุง สามารถลดการรอคอยของสินคา เนื่องจากมีลดขั้นตอนที่ไมจำเปนออกไป (ปวิณา คังฆะมณีและคณะ, 2563) ทำใหมี การปฏิบัติงานแบบใหมแทนการปฏิบัติงานแบบเดิมที่มีการรอการติด Barcode ทำใหสามารถรับสินคาไดทันทีเมื่อ สินคามาถึง สงผลใหระยะเวลาในการปฏิบัติงานลดลงจากเดิม 4,252.1 วินาที เหลือ 2,131.84 วินาที หรือลดลงจาก เดิม 2,120.26 วินาที คิดเปน 49.86% และสามารถลดระยะเวลาในการติด Barcode จากเดิม 680.47 วินาที เหลือ 0 วินาที หรือลดลงจากเดิม 680.47 วินาที คิดเปน 100% ทำใหการรอคอยในการดำเนินงานลดลงจากเดิม 3 ขั้นตอน เหลือเพียง 1 ขั้นตอน คิดเปน 66.66% อีกทั้งยังสามารถชวยใหการทำงานงายขึ้นขั้นตอนในการทำงานลดลง และ ระยะทางในการทำงานลดลง

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 300 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 4. การอภิปรายผลการวิจัย 4.1 การอภิปรายผลการวิจัย จากการศึกษาผูวิจัย พบวากระบวนการรับสินคาของทางบริษัทกรณีศึกษา ปจจุบันพนักงานแผนก Inbound ใชเวลาเฉลี่ยอยูที่ 248.60 วินาทีตอ 1 ครั้งในการรับสินคา และมีเวลาเฉลี่ยในการตรวจนับสินคาอยูที่ 631.43 วินาที เมื่อนำเวลาเฉลี่ยทั้งสองรวมกันจะไดเทากับ 880.03 วินาทีหรือประมาณ 15 นาที หลังจากไดทำการปรับปรุงและ ปรับเปลี่ยนวิธีการรับสินคาแบบใหมที่สามารถลดความสูญเปลา ลดขั้นตอนที่ไมจำเปน ซึ่งการรับสินคาแบบใหมใช เวลาโดยเฉลี่ยอยูที่ 347.67 นาทีหรือประมาณ 6.19 นาที นอกจากนี้ เวลาที่ใชในการทำงานตั้งแตเริ่มกระบวนการรับ สินคาจนถึงการสงตอสินคาเขาสูระบบการจัดเก็บ ใชเวลาอยูที่ 4,252.10 วินาทีหรือ 1 ชั่วโมง 10 นาที หลังจากทำ การปรับปรุงการทำงานตั้งแตเริ่มกระบวนการรับสินคาจนถึงการสงตอสินคาเขาสูระบบการจัดเก็บ ใชเวลาอยูที่ 2,131.84 วินาทีหรือ 35.53 นาที โดยเวลาทั้งกอนและหลังปรับปรุงลดลงไปประมาณ 2,120.26 วินาที หรือ 35.33 นาที คิดเปน 49.86% ลดขั้นตอนไปได 2 ขั้นตอน คิดเปน 66.66% จากการศึกษากระบวนการรับสินคาภายใน คลังสินคาวัตถุดิบ ของบริษัท NTP จำกัด ไดผลตามวัตถุประสงคที่ตั้งไว คือ ไดพบปญหาที่ทำกระบวนการรับสินคา และการตรวจนับสินคาลาชา และ ไดทำการปรับปรุงกระบวนการใหมีประสิทธิภาพเพิ่มมากขึ้นและยังสามารถลด ความสูญเปลาในการรอคอยใน โดยการปรับปรุงกระบวนทำงาน ดวยหลักการ ECRS พบวา สอดคลองกับงานวิจัยใน การปรับปรุงขั้นตอนในการทำงานของ ณัฐกันต อวนวิจิตร (2553) ที่ไดศึกษาเรื่อง การปรับปรุงการทำงานใน สายการผลิต ซึ่งผลลัพธที่ได คือ สามารถลดเวลาการรับสินคา ลดขั้นตอนการทำงาน ลดระยะทาง ลดความสูญเปลาที่ เกิดขึ้น ทำใหการดำเนินงานในกระบวนการรับสินคาประเภทกึ่งสำเร็จรูปมีการดำเนินงานที่ดีขึ้น 5. สรุปผลการวิจัย ผลการศึกษางานวิจัยในครั้งนี้ ผูวิจัยไดทำการศึกษาในเรื่องของการปรับปรุงขั้นตอนการทำงานเพื่อลด ระยะเวลาของแผนก Inbound ผูวิจัยไดทำการศึกษาขอมูลในการกระบวนการทำงานโดยการฝกสหกิจศึกษา เปน ระยะเวลา 6 เดือน เพื่อสังเกตการณทำงานจริง และเพื่อหาวาปญหาที่แทจริงแลวของการทำงานที่ลาชาในสวนของ การรับสินคาและตรวนนับสินคานั้น เกิดมาจากสาเหตุใด จึงไดมีการวิเคราะหกระบวนการขั้นตอนการไหลของการ ทำงานของแผนก Inbound และไดวิเคราะหหาปญหาและสาเหตุที่แทจริงของปญหา โดยใชแผนผังกางปลา (Fishbone Diagram) เขามาชวยในการวิเคราะหและศึกษาหาสาเหตุของปญหาที่แทจริง จึงพบวามีขั้นตอนการ ทำงานที่กอใหเกิดความสูญเปลาและเกิดการรอคอยที่เปลาประโยชน กอใหเกิดความลาชาในการทำงาน จึงไดนำ หลักการ ECRS มาแกไขปญหาลดขั้นตอนและระยะเวลาในการทำงานโดยเปนการแกปญหาจากการวิเคราะหแผนภูมิ กระบวนการไหล (Flow Process Chart) ของกิจกรรม ในการดำเนินงานวิจัย สามารถสรุปผลวิจัยไดดังตอไปนี้ 5.1. การลดระยะเวลาในกระบวนการของการทำงานที่เกิดจากกิจกรรมที่ไมเพิ่มคุณคาและกอใหเกิดความ สูญเปลา โดยการกำจัดขั้นตอนนั้นออกไป 5.2. การปรับรูปแบบการทำงานใหมใหงายตอการทำงานมากขึ้น โดยสวนใหญเปนกิจกรรมที่ไมเพิ่มคุณคา แตจำเปนตองมีตอกระบวนการรับสินคาและตรวจนับสินคาของแผนก Inbound และมีการปรับเปลี่ยนขั้นตอนการ ทำงานบางขั้นตอนเพื่อใหงายตอการทำงาน และไมเกินความสูญเปลาในการรอคอยการรับสินคาและตรวจนับสินคา

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 301 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ผลในการดำเนินงานวิจัยในครั้งนี้ เปนผลที่ไดจากการปรับปรุงขั้นตอนในการทำงานใหมจากเดิม มี 20 ขั้นตอน ลดเหลือ 18 ขั้นตอน คิดเปน 10% ทำใหระยะเวลาในการปฏิบัติงานลดลงจากเดิม 4,252.1 วินาที เหลือ 2,131.84 วินาที หรือลดลงจากเดิม 2,120.26 วินาที คิดเปน 49.86% และสามารถลดระยะเวลาในการติด Barcode จากเดิม 680.47 วินาที เหลือ 0 วินาที หรือลดลงจากเดิม 680.47 วินาที คิดเปน 100% ทำใหการรอคอยในการ ดำเนินงานลดลงจากเดิม 3 ขั้นตอน เหลือเพียง 1 ขั้นตอน คิดเปน 66.66% ขอเสนอแนะ เนื่องจากการใชหลักการ ECRS เพียงอยางเดียวยังไมเพียงพอ ควรมีการนำหลักการที่เกี่ยวของกับตนทุนเขา มาชวย เพื่อเพิ่มประโยชนและประสิทธิภาพในกระบวนการรับสินคาไดมากยิ่งขึ้น กิตติกรรมประกาศ งานวิจัยนี้เปนปรับปรุงกระบวนการรับสินคาและตรวจนับสินคาของกรณีศึกษาบริษัท NTP จำกัด สามารถ สำเร็จไดดวยดีดวยความกรุณาจากอาจารย ดร.นิศากร มะลิวัลย อาจารยที่ปรึกษาการทำวิจัยในครั้งนี้และขอขอบคุณ อาจารยในสาขาวิชาโลจิสติกสและซัพพลายเชนทุกทาน ความสำเร็จของงานวิจัยนี้เกิดขึ้นไดดวยการสนับสนุนของ อาจารยทุกทาน ที่ไดใหคำแนะนำและชี้แนะ ตลอดจนการปรับปรุงแกไขขอบกพรองใหดียิ่งขึ้น ขอขอบคุณบริษัท NTP จำกัดและหัวหนาแผนก Inbound ที่ใหความอนุเคราะหขอมูลแกผูวิจัยดวยความ เต็มใจ ในการรวบรวมเพื่อทำการศึกษาในครั้งนี้สามารถสำเร็จลุลวงลงไดดวยดี สุดทายนี้ขอขอบคุณครอบครัว เพื่อน นักศึกษารวมชั้นเรียน เอกสารวิชาการ ที่ผูวิจัยไดใชเปนแหลงอางอิง หากมีขอผิดพลาดประการใด ผูวิจัยขอนอมรับ และขออภัยทุกทานที่ไดเขามาศึกษาวิจัยฉบับนี้ และจะนำขอแนะนำมาใชประโยชนในการพัฒนางานวิจัยตอไป เอกสารอางอิง กนกวรรณ สุภักดี. (2562). การลดความสูญเปลาในกระบวนการผลิตเทียนเวียนหัว กรณีศึกษา ธุรกิจโรงหลอเทียน มงคล. [ออนไลน] , สืบคน จาก https://ph02. tcithaijo.org/index.php/eng_ubu/article /view/233059 จุฑารัตน นิตยานนท. (2558). การลดของเสียในกระบวนการผลิตชิ้นสวนรถยนต[วิทยานิพนธปริญญาโทที่ไมมีการ ตีพิมพ]. มหาวิทยาลัยสยาม. ชุติพร รัตนพันธ. (2559). การปรับปรุงกระบวนการใหบริการเพื่อลดการรอคอยโดยใชแนวคิดลีนและการจำลอง สถานการณ. [ออนไลน] , สืบคน จาก https://so04. tcithaijo.org/index.php/- mbakkujournal/article/view/62469 ณัฐกันต อวนวิจิตร. (2553). การปรับปรุงการทำงานในสายการผลิต กรณีศึกษา: แผนกเย็บ บริษัท ไนซแอพพาเรล จำกัด [วิทยานิพนธปริญญาโทที่ไมมีการตีพิมพ].มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. ธีรวัชร แกวเปย และนิภาพร โตสุพรรณ. (2564). การปรับปรุงกระบวนการผลิตยาสมุนไพรโดยใชเทคนิคการศึกษา การทำงานและการศึกษาเวลา. วารสารวิชาการคณะเทคโนโลยีอุตสาหกรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง, 14(1), 37-51. สืบคนจาก file:///C:/Users/DIREK/Downloads/

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 302 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ประเสริฐ อัครประถมพงศ. (2552). การลดความสูญเปลา ดวยหลักการ ECRS. [ออนไลน], สืบคนจาก https://cpico.wordpress.com/ ปวิณา คังฆะมณี, ธิติมา ณ สงขลา และวันเพ็ญ ทองสุข. (2563). การประเมินและวิเคราะหสาเหตุระดับเสียงดังจาก การทำงานในอุตสาหกรรมบริการบำรุงรักษาและการตรวจสอบทอปโตรเลียมแหงหนึ่งในจังหวัดสงขลา. วารสารวิทยาศาสตรสุขภาพ มหาวิทยาลัยทักษิณ, 2(2), 1-13. สืบคนจาก https://he02.tcithaijo.org/index.php/HSJT/article/view ลลัลดา ชมโฉม. (2559). การศึกษาปญหาและการหาวิธีการเพิ่มประสิทธิภาพเกี่ยวกับการดำเนินงานดานเอกสาร ประกอบการเดินพิธีการกรมศุลกากร กรณีศึกษา บริษัทตัวแทนสงออกสินคาทางอากาศแหงหนึ่ง. ชลบุรี: มหาวิทยาลัยบูรพา. สราวุธ เดชอินทรนารักษ. (2554). การควบคุมเวลาและตนทุนของกระบวนการไหลของสินคาออกจากคลังสินคา. [ออนไลน] , สืบคน จาก https://ph02. tcithaijo.org/index.php/eitresearchjournal/article /view/119754 สุพนิดา ใครครวญ และพนิตพร ศุภพาณิชย. (2561). การปรับปรุงประสิทธิภาพการจัดการสินคาคงคลังกรณีศึกษา บริษัท แอเรียล คอมมิวนิเคชั่นส จำกัด [ปริญญานิพนธที่ไมมีการตีพิมพ]. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอม เกลาพระนครเหนือ. อติกานต มวงเงิน. (2562). การประยุกตใชเทคนิคแบบลีน (ECRS+IT) เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพของกระบวนการทำงาน ระบบตูรับคืนหนังสืออัตโนมัติสำนักบรรณสารการพัฒนา สถาบันบัณฑิตพัฒนาบริหารศาสตร. [ออนไลน], สืบคนจาก https://www.km.nida.ac.th/th/images/PDF/research/atire.pdf

ภาคโปสเตอร กลุมที่ 1 เกษตรศาสตร

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 304 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ผลของปุยหมักเติมอากาศและปุยชีวภาพ PGPR I ตอการผลิตเมล็ดพันธุผักกวางตุง ในระบบเกษตรอินทรีย Effect of Aerated Compost and Bio-Fertilizer PGPR I to Seeds Production Cantonese Vegetables in Organics System จิรัสชญาพร รณเรืองฤทธิ์1* ศิริลักษณ พุทธวงค2 อภิชาติ เมืองซอง3และนวลจันทร ศรีสมบัติ1 Jiraschayaporn Ronruangrit1 ,Siriluk Buddhawong2 , Aphichat Mueangchong3 and Nualjan Srisombut1 1 ศูนยวิจัยและพัฒนาการเกษตรสุรินทร 2 ศูนยวิจัยและพัฒนาเมล็ดพันธุพืชขอนแกน, 3 ศูนยวิจัยและพัฒนาการเกษตรยโสธร 1 Surin Agricultural Research and Development Center 2 Khon Kaen Seed Research and Development Center 3 Yasothon Agricultural Research and Development Center *Corresponding author: [email protected] บทคัดยอ กรมวิชาการเกษตรมีเทคโนโลยีการจัดการธาตุอาหารพืชเพื่อการผลิตพืชในระบบเกษตรอินทรียแตยังไมมี เทคโนโลยีหรือคำแนะนำสำหรับการผลิตเปนเมล็ดพันธุดังนั้นการทดลองนี้จึงมีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาและทดลองให ไดเทคโนโลยีการจัดการธาตุอาหารที่เหมาะสมกับการผลิตเมล็ดพันธุผักกวางตุงในระบบเกษตรอินทรียวางแผนการ ทดลองแบบ RCBD 5 กรรมวิธีๆ ละ 4 ซ้ำ ไดแก กรรมวิธีที่ 1 ปุยคอก (มูลไก) อัตราเทียบเคียงตามคาวิเคราะหดิน 100% กรรมวิธีที่ 2 ปุยคอก (มูลไก) อัตราเทียบเคียงตามคาวิเคราะหดิน 100% + ปุยชีวภาพ PGPR I กรรมวิธีที่ 3 ปุย หมักเติมอากาศ อัตราเทียบเคียงตามคาวิเคราะหดิน 100% กรรมวิธีที่ 4 ปุยหมักเติมอากาศ อัตราเทียบเคียงตามคา วิเคราะหดิน 100% + ปุยชีวภาพ PGPR I กรรมวิธีที่ 5 ปุยหมักเติมอากาศ อัตราเทียบเคียงตามคาวิเคราะหดิน 75% + ปุยชีวภาพ PGPR I ผลการทดลองพบวา ในดานผลผลิตเมล็ดพันธุ กรรมวิธีที่ 2 ใหน้ำหนักผลผลิตสูงที่สุดเฉลี่ยเทากับ 7.20 กิโลกรัมตอไร รองลงมาไดแก สวนกรรมวิธีที่ 4 ใหน้ำหนักผลผลิตเฉลี่ย 6.93 กิโลกรัมตอไร สวนในดานการ เจริญเติบโต พบวากรรมวิธีที่ 5 ใหความสูงของตนมากที่สุดเฉลี่ยเทากับ 97.50 เซนติเมตร ขณะที่กรรมวิธีที่ 3 ให ความกวางทรงพุมและความกวางของใบมากที่สุด และพบวากรรมวิธีที่ 4 มีความยาวใบมากที่สุด ดังนั้นการใชปุยหมัก เติมอากาศรวมกับการใชปุยชีวภาพ PGPR I มีแนวโนมทำใหการเจริญเติบโตและผลผลิตของผักกวางตุงดีกวาไมมีการ ใส สวนการตรวจสอบคุณภาพของเมล็ดพันธุ พบวาทุกกรรมวิธีมีความงอกอยูระหวาง 99-100% สวนสุขอนามัยพบ เชื้อรา Aspergillus niger 0.33-0.67 % และ Fusarium sp. 0.67-3.6% แตทั้งนี้ไมมีผลตอการงอกของเมล็ดพันธุ คำสำคัญ: กวางตุง, ปุยหมักเติมอากาศ, ปุยชีวภาพพีจีพีอาร-วัน, ปุยตามคาวิเคราะหดิน, เมล็ดพันธุอินทรีย

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 305 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 Abstract The Department of Agriculture has technology for managing plant nutrients without using chemicals for crop production in organic farming systems, but there is no technology or advice for seed production. The objective is to study and experiment to obtain nutrient management technology suitable for the productionof Cantonese vegetableseeds inorganic farming system. The RCBD experiment was planned with 5 methods, 4 repetitions. Plan the RCBD experiment with 5 methods, 4 replicates each, namely Method 1: manure (chicken manure), rate comparable to soil analysis value 100%. Method 2: manure (chicken manure), rate comparable to soil analysis value 100% + PGPR I biofertilizer, method. Number 3: Aerated compost. Comparable rates based on soil analysis values 100%, method 4, aerated compost. Comparable rates based on soil analysis values 100% + PGPR I biological fertilizer, method 5, aerated compost. Comparable rate based on soil analysis value 75% + PGPR I biofertilizer. From the experiment it was found that In terms of seed yield, Method 2, gave the highest yield weight, averaging 7.20 kilograms per rai. Followed by: As for process number 4 gave average yield weights of 6.93 kilograms per rai. As for growth, it was found that method 5, gives the highest average plant height of 97.50 centimeters in the third method, gives the greatest canopy width and leaf width. As for leaf length, it was found that process 4 had the greatest leaf length. Therefore, the use of aerated compost along with the use of PGPR I biofertilizer tends to make the growth and yield of Cantonese vegetables better than no application. Seed quality inspection section It was found that every method had germination between 99-100%. As for hygiene, 0.33-0.67% of Aspergillus niger and 0.67-3.6% of Fusarium sp. were found, but neither of these had any effect on seed germination. Keywords: Cantonese vegetables, Aerated compost, Bio-fertilizer PGPR I, Fertilizer based on soil analysis, Seeds Organics 1. บทนำ ปจจุบันความตองการผลผลิตพืชจากระบบเกษตรอินทรียมีมากขึ้น ตลาดสินคาเกษตรอินทรียมีอัตราการ เจริญเติบโตอยูในเกณฑสูงอยางตอเนื่อง ป 2564 มีมูลคาสงออก 1,345.57 ลานบาท ขณะที่ป 2565 มีมูลคาสงออก 2,248.72 ลานบาท เพิ่มขึ้น 67.12 % ประเทศไทยมีพื้นที่เกษตรอินทรีย 1.403 ลานไร และไดกำหนดเปาหมายเปน 2.0 ลานไรในป 2570 (สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร, 2566) ปจจัยที่มีผลตอความสำเร็จของการเพาะปลูกพืช อินทรียมาจากการใชเมล็ดพันธุที่มีคุณภาพ ควบคูไปกับการเขตกรรมที่ดีตามแนวทางมาตรฐานระบบเกษตรอินทรีย ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ และมาตรฐานทั่วโลก ซึ่งไดมีแนวทางเพื่อรักษาระบบโดยเมล็ดพันธุที่ใชในระบบ เกษตรอินทรียจะตองผลิตจากระบบเกษตรอินทรีย การผลิตเมล็ดพันธุในระบบเกษตรอินทรียมีหลักการไมแตกตาง จากการผลิตเมล็ดพันธุโดยทั่วไป เพียงแตพื้นที่ในการผลิตเปนพื้นที่เกษตรอินทรียที่ตองมีปจจัยบางอยางเชน ธาตุ

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 306 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 อาหารที่พืชมีความตองการในชวงของการผลิตเมล็ดพันธุ การควบคุมโรคที่อาจจะติดไปกับเมล็ดพันธุ การควบคุม แมลงศัตรูที่เขาทำลายตนพืชและเมล็ดพันธุ ในระบบการผลิตเมล็ดพันธุอินทรียผูผลิตตองเตรียมดินใหอุดมสมบูรณ ที่สุดเพื่อใหตนแมพันธุแข็งแรงซึ่งสามารถใหเมล็ดพันธุที่มีคุณภาพดีไดแตเนื่องจากการเพิ่มการผลิตพืชในระบบ เกษตรอินทรียยังมีปจจัยพื้นฐานที่มีความสำคัญตอการขยายการผลิตอันไดแก เมล็ดพันธุ ตามขอกำหนดมาตรฐาน เกษตรอินทรียที่กำหนดวาเมล็ดพันธุที่ใชตองผลิตในระบบเกษตรอินทรียเทานั้น ปจจุบันมีแหลงผลิตเมล็ดพันธุใน ระบบเกษตรอินทรียเพื่อการคาแตยังไมแพรหลายและไมเพียงพอตอความตองการ เกษตรกรจะตองพัฒนาการผลิต เมล็ดพันธุขึ้นเองในไรนาหรือแลกเปลี่ยนกันระหวางสมาชิกที่ทำเกษตรอินทรียภายหลัง จากการวิเคราะหประเด็น ปญหาและความเสี่ยงที่อาจกระทบตอการผลิตเมล็ดพันธุในระบบอินทรีย ไดแก (1) ปจจัยดานธาตุอาหารที่พืชมีความ ตองการในระยะที่พืชติดผลและสรางเมล็ด ซึ่งจะตองเปนธาตุอาหารบำรุงดินและพืชที่ไดจากธรรมชาติ เชน ปุย อินทรีย ปุยชีวภาพ เปนตน และ (2) ระยะที่พืชสรางเมล็ดเปนระยะที่พืชออนแอตอศัตรูพืชจำเปนตองมีแนวทางการ ควบคุมโดยเฉพาะการควบคุมโรคที่อาจจะติดไปกับเมล็ดพันธุ และตองเปนวิธีการจัดการศัตรูพืชที่ไมใชสารเคมีดวย กรมวิชาการเกษตรมีเทคโนโลยีการจัดการธาตุอาหารพืช เชน การใชปุยตามคาวิเคราะหดินและคาวิเคราะห ปุย รวมทั้งเทคโนโลยีปุยหมักเติมอากาศและปุยชีวภาพ เพื่อการผลิตพืชในระบบเกษตรอินทรียแตยังไมมีเทคโนโลยี หรือคำแนะนำสำหรับการผลิตเปนเมล็ดพันธุ การจัดการธาตุอาหารในการผลิตเมล็ดพันธุในระบบเกษตรอินทรียมี ความจำเปนตอการพืชในระยะการสรางเมล็ดพันธุเปนอยางมาก เพราะในระบบไมมีการใชปุยสังเคราะหทางเคมี แหลงของธาตุอาหารพืชจึงมาจากปุยอินทรียและวัสดุที่ใชในการปรับปรุงบำรุงดินตามมาตรฐานเกษตรอินทรีย ซึ่ง ไดแก ปุยอินทรีย(organic fertilizers) หมายถึง ปุยที่มีองคประกอบหลักเปนสารอินทรียตางๆ ซึ่งไดมาจากซากพืช ซากสัตว รวมทั้งสิ่งขับถายจากสัตว เศษเหลือของสารอินทรียตางๆ เซลลจุลินทรียและผลิตภัณฑ จะเปนประโยชนตอ พืชเมื่อผานกระบวนการยอยสลายโดยกิจกรรมของจุลินทรียเสียกอน ปุยหมักเติมอากาศ เปนปุยอินทรียซึ่งไดจากการ หมักวัสดุอินทรียซึ่งมีคารบอนเปนองคประกอบหลักโดยกิจกรรมของจุลินทรีย คุณภาพของปุยหมักเติมอากาศ ขึ้นอยู กับปจจัยหลักที่สำคัญ 2 อยาง คือ วัสดุอินทรียที่เปนสวนผสมจะตองมีความสมดุลของธาตุอาหาร (อัตราสวนของ คารบอนตอไนโตรเจน) และระบบเติมอากาศ ขอดีของปุยหมักเติมอากาศคือ ลดตนทุนการกลับกองปุยหมัก ไมตองใช ยูเรียในกระบวนการหมัก และเพิ่มคุณภาพปุยหมักเนื่องจากมีการยอยสลายอยางสมบูรณ (กรมวิชาการเกษตร, 2559) ปุยชีวภาพพีจีพีอาร หรือ ปุยชีวภาพแบคทีเรียสงเสริมการเจริญเติบโตของพืช (Plant Growth Promoting Rhizobacteria: PGPR) ประกอบดวยแบคทีเรียที่อาศัยอยูในดินบริเวณรอบรากพืช (rhizosphere) และชวยสงเสริม การเจริญเติบโตของพืชได(กองวิจัยพัฒนาปจจัยการผลิตทางการเกษตร, 2564) ดังนั้น ศูนยวิจัยและพัฒนาการ เกษตรสุรินทรจึงไดดำเนินการทดสอบผลของปุยหมักแบบเติมอากาศและปุยชีวภาพ PGPR I ตอการผลิตเมล็ดพันธุ ผักกวางตุงในระบบเกษตรอินทรีย เพื่อวิจัยและพัฒนาใหไดเทคโนโลยีและตนแบบการผลิตเมล็ดพันธุในระบบเกษตร อินทรียที่เหมาะสมกับพื้นที่ เพื่อเพิ่มศักยภาพแหลงผลิตพืชในระบบเกษตรอินทรีย โดยการขยายขอบขายเปนแหลง ผลิตเมล็ดพันธุคุณภาพตามมาตรฐานประเทศไทย มีเมล็ดพันธุในระบบเกษตรอินทรียเพิ่มขึ้น เพื่อสนับสนุนการ ขยายตัวของการผลิตสินคาเกษตรอินทรียของประเทศ

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 307 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 2. อุปกรณและวิธีการ 2.1 เมล็ดพันธุผักกวางตุง พันธุการคา 2.2 ปุยชีวภาพ PGPR I 2.3 ปุยอินทรีย ไดแก ปุยหมักเติมอากาศ และปุยคอก (มูลไก) 2.4 ชีวภัณฑ ไดแก Bt ไสเดือนฝอยสายพันธุไทย 2.5 วัสดุการเกษตร เชน พีทมอส พลาสติกคลุมดิน อุปกรณระบบน้ำหยด 2.6 อุปกรณการเก็บเกี่ยวปรับปรุงสภาพเมล็ด เชน กรรไกร ถาดพลาสติก ตระแกรงรอน และถุงเก็บและตาก เมล็ดพันธุ เปนตน 2.7 วิธีดำเนินการวิจัย วางแผนการทดลอง แบบ RCBD โดยการจัดทำแปลงทดลองขนาดแปลงทดลองยอย ขนาด 1x6 เมตร ระยะระหวางตน 0.50 เมตร ระยะระหวางแถว 1 เมตร ระยะหางระหวางแปลง 1.5 เมตร มี 5 กรรมวิธีๆ ละ 4 ซ้ำ ดังนี้ กรรมวิธีที่ 1 ปุยคอก (มูลไก) อัตราเทียบเคียงตามคาวิเคราะหดิน 100% กรรมวิธีที่ 2 ปุยคอก (มูลไก) อัตราเทียบเคียงตามคาวิเคราะหดิน 100% + ปุยชีวภาพ PGPR I กรรมวิธีที่ 3 ปุยหมักเติมอากาศ อัตราเทียบเคียงตามคาวิเคราะหดิน 100% กรรมวิธีที่ 4 ปุยหมักเติมอากาศ อัตราเทียบเคียงตามคาวิเคราะหดิน 100% + ปุยชีวภาพ PGPR I กรรมวิธีที่ 5 ปุยหมักเติมอากาศ อัตราเทียบเคียงตามคาวิเคราะหดิน 75% + ปุยชีวภาพ PGPR I 1) ขั้นตอนที่ 1 การปลูกทดสอบ 1.1 เก็บตัวอยางดินเพื่อตรวจวิเคราะหสมบัติทางเคมีบางประการของดินในแปลงปลูกกอนและหลังทดสอบ 1.2 จัดทำแปลงทดลองขนาดแปลงทดลองยอย ขนาด 1x6เมตร จำนวน 5 แปลงยอย ระยะหางระหวางแปลง 0.5 เมตร เตรียมดิน ไถตากดินและเตรียมแปลงปลูก การจัดการดินและปุยพืชผักตามเทคโนโลยีแนะนำและมาตรฐาน เกษตรอินทรีย ปรับปรุงบำรุงดินใหมีความเหมาะสมสำหรับการปลูกกวางตุง โดยใสปุยหมักเติมอากาศอัตราเทียบเคียงตาม คาวิเคราะหสมบัติของดิน ปุยอินทรียและตามความตองการธาตุอาหารสำหรับผักกินใบ (ตารางที่ 1) ตารางที่ 1 อัตราปุยตามคำแนะนำจากการวิเคราะหดินสำหรับผักกินใบ Soil analysis Fertilizer rates (kg/rai) OM (%) < 1.5 1.5 –2.5 > 2.5 N 20 15 10 P (mg./kg.) < 10 10-20 > 20 P2O5 10 5 5 K (mg./kg.) < 60 60-100 > 100 K2O 15 10 5 วิธีคำนวณอัตราการใสปุย มีวิธีปฏิบัติดังนี้ 1. เก็บตัวอยางดินวิเคราะหสมบัติ และความอุดมสมบูรณของดินกอนการปลูกพืช ไดแก ปริมาณ อินทรียวัตถุ (% OM) ปริมาณไนโตรเจน (% N) ฟอสฟอรัส (P2O5) โพแทสเซียม (K2O) และคาความตองการปูน (LR) ปฏิกิริยากรด-ดาง ความเปนกรด-ดาง โลหะหนักในดิน 2. เก็บตัวอยางปุยอินทรีย วิเคราะหคุณสมบัติของปุยอินทรีย ธาตุอาหาร ตามรายการที่กำหนดใน มาตรฐานปุยอินทรีย พ.ศ. 2548 กรมวิชาการเกษตร

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 308 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 3. นำมาเทียบเคียงอัตราการใสปุยอินทรียกับคำแนะนำการใสปุยกับกับพืชเศรษฐกิจ (กรมวิชาการ เกษตร, 2553) 1.3 การเตรียมตนกลาพืชและยายปลูก - เพาะกลาผักกวางตุงโดยการหยอดเมล็ดลงในถาดเพาะที่เตรียมไวดวยพีทมอส จากนั้นเมื่อตนกลา มีใบจริง 2-3 ใบ ยายลงปลูกในแปลงทดลองที่คลุมดวยพลาสติก 1.4 การดูแลรักษา - การใหน้ำระบบน้ำหยด - การใสปุยตามกรรมวิธีทดลอง - การปองกันกำจัดศัตรูพืชใชเทคโนโลยีการจัดการศัตรูพืชแบบผสมผสานสำหรับเกษตรอินทรียของ กรมวิชาการเกษตร 1.5 การเก็บเกี่ยวผลผลิต เพื่อคัดแยกเมล็ดพันธุทำการเก็บเกี่ยวเมื่อผลสุกแกเต็มที่ นำมาลดความชื้นเมล็ด พันธุ และคัดแยกสิ่งเจอปน ชั่งน้ำหนักบรรจุในถุงปดสนิทเก็บรักษาที่หองควบคุมอุณหภูมิและความชื้นสำหรับเก็บ เมล็ดพันธุ 2) ขั้นตอนที่ 2 เปรียบเทียบกรรมวิธีปฏิบัติกับผลการวิเคราะหคุณภาพและสุขอนามัยเมล็ดพันธุ สุมตัวอยางเมล็ดพันธุของแตละกรรมวิธี การตรวจสอบคุณภาพและสุขนามัย โดยอางอิงวิธีการตามมาตรฐาน ISTA ณ หองปฏิบัติการตรวจสอบคุณภาพและสุขอนามัยเมล็ดพันธุ ศูนยวิจัยและพัฒนาเมล็ดพันธุพืชขอนแกน 2.8 การบันทึกขอมูล บันทึกผลการทดลองแตละกรรมวิธีดังนี้ - ขอมูลผลวิเคราะหดินและปุยอินทรีย - ขอมูลการปฏิบัติและผลผลิตหลังการเก็บเกี่ยวเมล็ดพันธุ ไดแก การเตรียมดิน วันเพาะเมล็ด วันปลูก ขอมูล การเจริญเติบโตในชวงออกดอก ปริมาณผลผลิต น้ำหนักเมล็ดพันธุเปนตน - ขอมูลคุณภาพและสุขอนามัยเมล็ดพันธุ ไดแก ความงอก ความแข็งแรง และการตรวจเชื้อราที่ติดมากับ เมล็ดสงผลตอความงอก ความแข็งแรง และโรคที่ติดไปกับเมล็ดพันธุ 2.9 ระยะเวลาดำเนินการ เริ่มตนเดือนตุลาคม 2565 สิ้นสุดกันยายน 2566 3. ผลการวิจัย การเจริญเติบโตของผักกวางตุงพบวา ความสูงและความกวางของทรงพุมทุกวิธีไมมีความแตกตางทางสถิติ สวนกรรมวิธีที่ 1 ปุยมูลไก อัตราเทียบเคียงตามคาวิเคราะหดิน 100% ใหความยาวใบและความกวางใบนอยที่สุดและ แตกตางอยางมีนัยสำคัญจากกรรมวิธีอื่น ขณะที่กรรมวิธีที่ 3 ปุยหมักเติมอากาศ อัตราเทียบเคียงตามคาวิเคราะหดิน 100% ใหความกวางใบมากที่สุดแตไมแตกตางกับกรรมวิธีอื่นๆ สวนดานผลผลิตพบวากรรมวิธีที่ 2 ปุยมูลไกอัตรา เทียบเคียงตามคาวิเคราะหดิน 100% + ปุยชีวภาพ PGPR I ใหน้ำหนักผลผลิตสูงที่สุดเฉลี่ย 7.20 กิโลกรัมตอไร แตไม แตกตางทางสถิติกับกรรมวิธีที่ 4 ปุยหมักเติมอากาศ อัตราเทียบเคียงตามคาวิเคราะหดิน 100% + ปุยชีวภาพ PGPR I (ตารางที่ 2)

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 309 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ตารางที่2 ขอมูลการเจริญเติบโตและผลผลิตของผักกวางตุงในแปลงทดลองของแตละกรรมวิธี No. Method Height/cm. Canopy width /cm. Leaf length /cm. Leaf width /cm. Product kg/rai 1 Method 1 91.50 43.50 17.21b 6.18b 5.20c 2 Method 2 96.00 42.50 20.52a 7.72ab 7.20a 3 Method 3 92.50 44.00 22.56a 8.03a 6.40b 4 Method 4 90.50 42.50 23.09a 7.86ab 6.93ab 5 Method 5 97.50ns 43.50ns 20.05a 7.05ab 4.80c 1/ ตัวเลขที่ตามดวยอักษรเดียวกันในแตละคอลัมมไมมีความแตกตางกันทางสถิติที่ระดับความเชื่อมัน 95% โดยวิธี DMRT ผลการตรวจสอบสุขอนามัยเมล็ดพันธุ พบวา พบเชื้อราชนิด Aspergillus niger และ Fusarium sp. ติดไป บนเมล็ดพันธุ (ตารางที่ 3) แตทั้งนี้เชื้อราที่ตรวจพบไมสงผลตอการงอกของเมล็ด ซึ่งผลการวิเคราะหคุณภาพของ เมล็ดพันธุผักกวางตุง พบวาความงอกหลังเพาะ 7 วัน ตนออนปกติ 99-100% ในทุกกรรมวิธี(ตารางที่ 4) ตารางที่3 ผลการตรวจสอบสุขอนามัยของเมล็ดพันธุผักกวางตุงแตละกรรมวิธี No. Process % Infection Aspergillus niger Fusarium sp. 1 Method 1 0.33 3.67 2 Method 2 1.33 0.67 3 Method 3 0 3.67 4 Method 4 1.33 0.67 5 Method 5 0.67 1.0 ตารางที่4 คุณภาพของเมล็ดพันธุผักกวางตุงของแตละกรรมวิธี No. Process Germination (% Number) Normal Seedling Abnormal Seedling Hard Seed Fresh Seed Dead Seed 1 Method 1 99 0 0 0 1 2 Method 2 99 1 0 0 0 3 Method 3 100 0 0 0 0 4 Method 4 100 0 0 0 0 5 Method 5 99 1 0 0 0

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 310 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 4. วิจารณผลการวิจัย พืชผักสวนใหญมีระบบรากตื้น เจริญเติบโตไดในดินเกือบทุกชนิด ตั้งแตดินทราย ดินรวนจนถึงดินเหนียว แต ดินที่เหมาะสมควรเปนดินรวนที่มีการระบายน้ำและการถายเทอากาศดี จากผลการวิเคราะหดินพบวาเปนดินรวน ทรายซึ่งเหมาะสำหรับปลูกผัก มีอินทรียวัตถุอยูในระดับปานกลาง ขณะที่ฟอสฟอรัสและโพแทสเซียมอยูในระดับที่สูง การใสปุยนอยเกินไปไมเพียงพอกับความตองการจะทำใหปริมาณธาตุอาหารในดินที่มีอยูเดิมตามธรรมชาติลดลง เพราะปริมาณธาตุอาหารที่พืชผักดูดไปจากดินแตละครั้งเปนปริมาณคอนขางสูง ตัวอยางเชน พืชตระกูลกะหล่ำ ในฤดู หนึ่งๆ พืชมักดูดธาตุไนโตรเจนไปจากดิน 9-16 กก./ไร ฟอสฟอรัส 1.5-2 กก./ไร และโพแทสเซียม 15-25 กก./ไร (กรมวิชาการเกษตร, 2553) ดังนั้นการใสปุยกับพืชผัก จึงตองพิจารณาความเหมาะสมในสัดสวนของธาตุอาหารและ ปริมาณที่ใช เพื่อใหมีความสมดุลและสอดคลองกับปริมาณธาตุอาหารในดินที่มีอยูเดิม ดวยเหตุนี้การใชปุยใหถูกตอง เหมาะสม และมีประสิทธิภาพมากที่สุด ควรพิจารณาจากคาวิเคราะหดินและคาวิเคราะหปุยประกอบดวย ในแงของการเจริญเติบโตและผลผลิต ถึงแมวาการใชปุยมูลไกอัดเม็ดจะใหผลผลิตสูงที่สุดแตมีตนทุนที่สูงกวา การใชปุยหมักเติมอากาศ เนื่องจากปุยหมักเติมอากาศสามารถใชวัสดุที่มีในทองถิ่นมาหมักเปนปุยอินทรียไวใชใน ครัวเรือนได และการใชปุยชีวภาพ PGPR I รวมกับการใชปุยอินทรียมีแนวโนมทำใหการเจริญเติบโตและผลผลิตของ ผักกวางตุงดีกวาไมมีการใส เนื่องจากปุยชีวภาพ PGPR ประกอบดวยแบคทีเรียที่อาศัยอยูในดินบริเวณรอบรากพืช (rhizosphere) และชวยสงเสริมการเจริญเติบโตของพืชได โดยแบคทีเรียกลุมนี้มีความสามารถในการตรึงไนโตรเจน เพิ่มความเปนประโยชนของธาตุอาหารพืช (กองวิจัยพัฒนาปจจัยการผลิตทางการเกษตร, 2564) และสอดคลองกับผล การทดสอบการใชปุยหมักเติมอากาศในการผลิตผักบุงอินทรีย ฟารมนางเกศแกว เข็มเพชร จังหวัดอุบลราชธานี พบวาการใสปุยหมักเติมอากาศ 100% ทำใหผักบุงอินทรียมีการเจริญเติบโตและผลผลิตแตกตางจากการไมใสปุยหมัก เติมอากาศอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ แตไมแตกตางกันทางสถิติกับการใสปุยหมักเติมอากาศ 50% รวมกับปุยชีวภาพพี จีพีอาร ดังนั้นแสดงวาการใชปุยชีวภาพพีจีพีอารชวยในการเจริญเติบโตของผักบุงอินทรีย และลดการใสปุยหมักเติม อากาศได 50% ทำใหไดผลตอบแทนในอัตราที่สูงกวา (กรมวิชาการเกษตร, 2559) แตเนื่องจากวัตถุประสงคในการ ผลิตพืชเพื่อการบริโภคและเพื่อการผลิตเมล็ดพันธุแตกตางกัน ดังนั้นไมแนะนำการลดปริมาณปุยในการผลิตเมล็ดพันธุ เนื่องจากพืชมีความตองการธาตุอาหารมากในระยะที่พืชติดผลและสรางเมล็ดขณะที่ในสวนการวิเคราะหคุณภาพและ สุขภาพอนามัยของเมล็ดพันธุกวางตุงพบเชื้อรา เนื่องจากในชวงเก็บเกี่ยวและตากผลผลิตเมล็ดพันธุมีฝนตกลงมาซึ่ง สถานที่ตากเมล็ดพันธุอาจจะไมเหมาะสมที่จะลดความชื้นไดอยางเพียงพอ ทำใหเชื้อราเกิดขึ้นและติดไปกับเมล็ดได แตอยางไรก็ตามเชื้อราที่ติดไปไมมีผลตอการงอกของเมล็ดพันธุแตอยางใด 5. สรุปผลการวิจัย การใชปุยชีวภาพ PGPR I รวมกับปุยหมักเติมอากาศ ในการผลิตเมล็ดพันธุกวางตุงอินทรีย มีผลให ผักกวางตุงเจริญเติบโตดีและใหผลผลิตสูง ไมแตกตางจากการใชรวมกับปุยมูลไก และเมล็ดพันธุที่ไดมีคุณภาพตรงตาม มาตรฐาน เมล็ดพันธุและมาตรฐานอินทรีย แตทั้งนี้ถึงแมปุยชีวภาพ PGPR จะชวยลดอัตราการใชปุยอินทรียไดแตไม แนะนำในการผลิตเมล็ดพันธุผักกวางตุงอินทรีย

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 311 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 กิตติกรรมประกาศ การทดลองนี้อยูภายได โครงการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตเมล็ดพันธุพืชผักและพืชไรในระบบ เกษตรอินทรียซึ่งไดรับการจัดสรรงบประมาณการวิจัยเพื่อสนับสนุนงานมูลฐาน (Fundamental Fund) จากกองทุน สงเสริม ววน. สกสว. ประจำป 2566 ผูวิจัยขอขอบคุณแหลงเงินทุนสนับสนุนและผูที่มีเกี่ยวของทุกทานที่ใหงานวิจัย ครั้งนี้สำเร็จเรียบรอยดวยดี เอกสารอางอิง กรมวิชาการเกษตร. (2553). คำแนะนำการใชปุยกับพืชเศรษฐกิจ. (พิมพครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ. กรมวิชาการเกษตร. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรมวิชาการเกษตร. (2559). การพัฒนาระบบเติมอากาศในการผลิตปุยหมักเพื่อการผลิตพืชในระบบเกษตรอินทรีย. กรุงเทพฯ. กรมวิชาการเกษตร. กองวิจัยพัฒนาปจจัยการผลิตทางการเกษตร. (2564). คูมือ...ปุยชีวภาพ. กรุงเทพฯ. กรมวิชาการเกษตร. กระทรวง เกษตรและสหกรณ. สำนักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและอาหารแหงชาติ. (2564). มาตรฐานสินคาเกษตร เกษตรอินทรีย: การผลิต การ แปรรูป การแสดงฉลาก และจำหนายผลิตผลและผลิตภัณฑเกษตรอินทรีย. กรุงเทพฯ. สำนักงานมาตรฐาน สินคาเกษตรและอาหารแหงชาติกระทรวงเกษตรและสหกรณ. สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร. 2566. ขาวประชาสัมพันธ ตลาดสินคาเกษตรอินทรีย. สืบคนจาก https://www.oae.go.th/view/1/รายละเอียดขาว/ขาวทั้งหมด/41672/TH-TH

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 312 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 การทดสอบเทคโนโลยีการจัดการหนอนเจาะฝกถั่วแบบผสมผสานเพื่อการผลิตเมล็ดพันธุ ถั่วฝกยาวในระบบเกษตรอินทรีย Testing Integrated Pea Pod Borer (E. zinckenella) Management Technology for Yardlong Bean Seed Production in an Organic Farming System พักตรทิพา เดชพละ1* นายประภาส แยบยน1 อภิชาติ เมืองซอง1 ศิริลักษณ พุทธวงค2 และศิษา พิทักษ2 Phaktipha Detphala 1 , Prapas Yabyon1 , Aphichat Mueangchong1 , Siriluk Buddhawong2 and Salisa Pituk2 1ศูนยวิจัยและพัฒนาการเกษตรยโสธร 2ศูนยวิจัยและพัฒนาเมล็ดพันธุพืชขอนแกน 1 Yasothon Agricultural Research and Development Center 2 Khonkaen Seed Research and Development Center *Corresponding author: [email protected] บทคัดยอ กรมวิชาการเกษตรมีเทคโนโลยีการจัดการธาตุอาหารพืชและศัตรูพืชโดยไมใชสารเคมีเพื่อการผลิตพืชใน ระบบเกษตรอินทรียแตยังขาดมีเทคโนโลยีหรือคำแนะนำสำหรับการผลิตเปนเมล็ดพันธุ ดังนั้นการทดสอบนี้จึงมี วัตถุประสงคเพื่อศึกษาประสิทธิภาพของชีวภัณฑกำจัดหนอนเจาะฝกถั่ว ในสภาพแปลงทดลอง 5 กรรมวิธี ไดแก กรรมวิธี 1 แบคทีเรีย (บาซิลลัส ทูริงเยนซิส) อัตรา 60-80 กรัม/น้ำ 20 ลิตร/ไร พนเวลาเชาหรือเย็นใหทั่วแปลง กรรมวิธี 2 พนเชื้อไวรัส NPV อัตรา 20 มิลลิลิตร/น้ำ20 ลิตร/ไร จำนวน 4 ครั้ง หางกัน 3-5 วัน กรรมวิธี 3 เชื้อราบิว เวอรเรีย 1-2 กิโลกรัม/น้ำ 100 ลิตร/ไร ฉีดพนบริเวณที่พบตัวหนอน กรรมวิธี 4 เชื้อราเมตาไรเซียม 30-100 กรัม ผสมน้ำ 20 ลิตร/ไร กำจัดตัวออน ดักแด พนเวลาเชาหรือเย็นใหทั่วแปลง กรรมวิธี 5 ไมพนสารชีวภัณฑ (แปลง ควบคุม) ผลการศึกษา พบวา กรรมวิธีที่ 1 จำนวนประชากรหนอนเจาะฝกถั่วกอนพนสารชีวภัณฑพบหลังถั่วฝกยาว ติดฝกชวงอายุ 40 วัน เฉลี่ย 2.8 ตัว/ฝก หลังพนสารชีวภัณฑ 7 วัน (ชวงอายุ 47 วัน หลังถั่วฝกยาวติดฝก หนอนเจาะ ฝกถั่วเฉลี่ย 1 ตัว/ฝก มีความยาวฝกมากกวากรรมวิธี เฉลี่ย 44.28 เซนติเมตร มีจำนวนฝกตอตนเฉลี่ย 27.5 ฝก/ตน มากที่สุด แตไมแตกตางกันทางสถิติสำหรับกรรมวิธีที่ 3 มีความกวางของเมล็ดสูงสุดเฉลี่ย 0.68 เซนติเมตร รองลงมา กรรมวิธีที่ 5 เฉลี่ย 0.6 เซนติเมตร แตกรรมวิธีที่ 3 และไมมีความแตกตางกันทางสถิติ จำนวนเมล็ด/ฝก พบวา กรรมวิธีที่ 5 มีจำนวนเมล็ด/ฝกมากที่สุดเฉลี่ย 14.8 เมล็ด/ฝก แตไมแตกตางกับกรรมวิธีอื่นๆ คุณภาพของเมล็ดพันธุ ถั่วฝกยาวมีผลการวิเคราะหดังนี้ ความบริสุทธิ์ พบวา เมล็ดพันธุบริสุทธิ์อยูระหวาง 99.8-99.9% เฉลี่ย 99.86% สิ่งเจือปนเฉลี่ยอยูระหวาง 0.1 สิ่งเจือปนอยูระหวาง 0.1-0.2% เฉลี่ย 0.14% ความงอก พบวา ตนออนปกติเฉลี่ย 64.2% ตนออนผิดปกติเฉลี่ย 31.6% เมล็ดตายเฉลี่ย 4.2% และความชื้นเฉลี่ย 12.12% คำสำคัญ: ถั่วฝกยาวพันธุพิจิตร 3, หนอนเจาะฝกถั่ว, ชีวภัณฑ, ปุยชีวภาพพีจีพีอาร-วัน, ปุยตามคาวิเคราะหดิน

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 313 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 Abstract The Department of Agriculture has technology for managing plant nutrients and pests without using chemicals for crop production in organic farming systems, but there is no technology or advice for seed production. Therefore, the aims of study on the effectiveness of biological products to eliminate bean pod borers in fields. This experiments including five treatments; Treatment 1, Bacillus thuringiensis at a rate of 60-80 grams / 20 liters of water per rai, sprayed in the morning or evening to cover the entire plot; Treatment 2, Nucleopolyhedravirus (NPV) at a rate of 20 milliliter / 20 water liters, four times, 3-5 days apart; Treatment 3, Beauveria bassiana at rate 1-2 kilogram / 100 liters of water per rai. Spray the area where the worms are found; Treatment 4, Metarhizium anisopliae at rate 30-100 grams mixed with water (20 liters per rai); eliminate larvae and pupae, spray in the morning or evening; Treatment 5, No spraying of biological agents (control plot). he results of the study found that in Treatment1, the population of bean pod borers before spraying biological agents was found 40 days after the yard long beans were in the pods, averaging 2.8 pieces/pod, 7 days after spraying the biological agents (47 days after the yard long beans were in the pods). The bean pod borer averaged 1. The pod length was longer than the average method of 44.28 centimeters. The average number of pods per plant was 27.5 pods/plant, the highest, but not statistically different. For treatment3, the maximum seed width averaged 0.68 centimeters, followed by method 5 with an average of 0.6 centimeters. But method 3 and there were no statistical differences. Number of seeds/pods: It was found that method 5 had the highest number of seeds/pods, averaging 14.8 seeds/pods, but was not different from the other methods. The quality of yard long bean seeds has the following analysis results: Purity was found to be between 99.8- 99.9%, averaging 99.86%; average impurities were between 0.1-0.2%, averaging 0.14%. Germination showed normal seedlings, averaging 64.2%, abnormal seedlings averaging 31.6%. The average seed deadness was 4.2%, and the average moisture content was 12.12%. Key Words:Yard long beans Variety Phichit 3, Pea pod borer, Bio-products, Bio-fertilizer PGPR I, Fertilizer based on soil analysis. 1. บทนำ ปจจุบันประชากรทั่วโลกรวมถึงประเทศไทยมีความตองการบริโภคอาหารจากแหลงผลิตที่นาเชื่อถือ ปลอดภัยจากสารพิษ สารเคมี โลหะหนัก และจุลินทรียกอโรค การรักษาสุขภาพเมื่อเขาสูสังคมผูสูงอายุ รวมถึงการ คำนึงถึงสภาพแวดลอมอันเนื่องมาจากภาวะโลกรอน โดยเฉพาะแหลงผลิตที่เปนระบบเกษตรอินทรีย เนื่องจาก ผูบริโภคมีความเชื่อมั่นวาเปนระบบการเกษตรที่ใหผลผลิตปลอดภัยตอสุขภาพรางกาย เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม ปจจุบันตลาดสินคาเกษตรอินทรียของประเทศไทยมีการเติบโตอยางตอเนื่อง โดยเริ่มจากป พ.ศ. 2557 ตลาดสินคา เกษตรอินทรียมีมูลคารวม 2,331.55 ลานบาท แบงเปนตลาดสงออก 1,187.10 ลานบาท (77.9%) ตลาดในประเทศ

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 314 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 514.45 ลานบาท (22.06%) ประเทศไทยจึงมีนโยบายดานเกษตรอินทรียสนับสนุนเกษตรอินทรียอยางตอเนื่องและ ครบวงจร ทั้งในดานการผลิต การแปรรูป การสรางมูลคา การตลาด ระบบการตรวจสอบมาตรฐานที่เปนที่ยอมรับ (กระทรวงเกษตรและสหกรณ, 2557) แตเนื่องจากการเพิ่มการผลิตพืชในระบบเกษตรอินทรียยังมีปจจัยพื้นฐานที่มี ความสำคัญตอการขยายการผลิตอันไดแก เมล็ดพันธุ ตามขอกำหนดมาตรฐานเกษตรอินทรียที่กำหนดวาเมล็ดพันธุที่ ใชตองผลิตในระบบเกษตรอินทรียเทานั้น ปจจุบันมีแหลงผลิตเมล็ดพันธุในระบบเกษตรอินทรียเพื่อการคาแตยังไม แพรหลายและไมเพียงพอตอความตองการ จากการสำรวจโดยศูนยวิจัยและพัฒนาเมล็ดพันธุพืชขอนแกนพบวาภาค ตะวันออกเฉียงเหนือมีแหลงผลิตเมล็ดพันธุอินทรียโดยเกษตรกรที่ยังไมผานการรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรียทำให ขาดความนาเชื่อถือไมสามารถพัฒนาตอยอดได และแหลงผลิตเมล็ดพันธุลูกผสมโดยเครือขายบริษัทเอกชนแตเปน การผลิตเพื่อการสงออกตางประเทศ ในขั้นตอนการรับรองมาตรฐานจึงอนุโลมใหใชเมล็ดพันธุจากแหลงทั่วไปได แต ตองไมมีการคลุกสารเคมี หากใชเมล็ดพันธุที่คลุกสารเคมีจะตองลางและจัดการสารเคมีที่เหมาะสม เกษตรกรจะตอง พัฒนาการผลิตเมล็ดพันธุขึ้นเองในไรนาหรือแลกเปลี่ยนกันระหวางสมาชิกที่ทำเกษตรอินทรียภายหลัง (สำนักงาน มาตรฐานสินคาเกษตรและอาหารแหงชาติ, 2557) ศูนยวิจัยและพัฒนาเมล็ดพันธุพืชขอนแกนไดดำเนินการสำรวจ ขอมูลจากแหลงผลิตเกษตรอินทรียที่ไดรับการรับรองจากกรมวิชาการเกษตร และเครือขายผูผลิตเมล็ดพันธุของบริษัท อดัมสเอ็นเตอรไพรเซส จำกัดผูผลิตและจัดจำหนายเมล็ดพันธุพืชผักอินทรียเพื่อการสงออก โดยวิเคราะหประเด็น ปญหาและความเสี่ยงที่อาจกระทบตอการผลิตเมล็ดพันธุในระบบอินทรีย ไดแก (1) ปจจัยดานธาตุอาหารที่พืชมีความ ตองการในระยะที่พืชติดผลและสรางเมล็ด ซึ่งจะตองเปนธาตุอาหารบำรุงดินและพืชที่ไดจากธรรมชาติ เชน ปุย อินทรีย ปุยชีวภาพ เปนตน และ (2) ระยะที่พืชสรางเมล็ดเปนระยะที่พืชออนแอตอศัตรูพืชจำเปนตองมีแนวทางการ ควบคุมโดยเฉพาะการควบคุมโรคที่อาจจะติดไปกับเมล็ดพันธุ และตองเปนวิธีการจัดการศัตรูพืชที่ไมใชสารเคมีดวย กรมวิชาการเกษตรมีเทคโนโลยีการจัดการธาตุอาหารพืชและศัตรูพืชโดยไมใชสารเคมีเพื่อการผลิตพืชใน ระบบเกษตรอินทรียแตยังไมมีเทคโนโลยีหรือคำแนะนำสำหรับการผลิตเปนเมล็ดพันธุ เพื่อแกปญหาที่กลาวมากอง วิจัยพัฒนาเมล็ดพันธุพืชซึ่งเปนหนวยงานที่รับผิดชอบดานการวิจัยการผลิตเมล็ดพันธุ จึงจำเปนตองมีการวิจัยและ พัฒนาเทคโนโลยีการผลิตเมล็ดพันธุพืชผักในระบบเกษตรอินทรีย โดยมีวัตถุประสงคเพื่อศึกษา คนควา ทดลองเพื่อให ไดเทคโนโลยีการผลิต การจัดการธาตุอาหาร การจัดการศัตรูพืชเพื่อการผลิตเมล็ดพันธุในระบบเกษตรอินทรีย ชนิด พืชที่ใชศึกษาเปนกลุมพืชผัก โดยดำเนินการในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เมื่อไดเทคโนโลยีการผลิตแลวจึงพัฒนา ตนแบบและเครือขายผูผลิตเมล็ดพันธุพืชผักในระบบเกษตรอินทรียโดยการประยุกตใชเทคโนโลยีการจัดการแหลง ผลิตพืชกรมวิชาการเกษตร การผลิตเมล็ดพันธุถั่วฝกยาวโดยลดการใชสารเคมีปลูกโดยในระบบอินทรีย จึงมีความสำคัญและเปนแนวทาง ที่มีความตองการเพิ่มขึ้นในพื้นที่ เนื่องจากระบบเกษตรอินทรียเปนการผลิตที่หลีกเลี่ยงสารเคมีปองกันกำจัดศัตรูพืช ดังนั้นการทดสอบนี้จึงมีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาประสิทธิภาพของชีวภัณฑกำจัดหนอนเจาะฝกถั่ว จำนวน 4 ชนิด ไดแก แบคทีเรีย (บาซิลลัส ทูริงเยนซิส) เชื้อไวรัส NPV เชื้อราบิวเวอรเรีย เชื้อราเมตาไรเซียม เปนเทคโนโลยีการผลิตของ กรมวิชาการเกษตรจัดการศัตรูพืชในกระบวนการผลิตเมล็ดพันธุถั่วฝกยาวอินทรียที่เหมาะสมกับพื้นที่จังหวัดยโสธร

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 315 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 2. อุปกรณและวิธีการ 1. เมล็ดพันธุถั่วฝกยาว พันธุพิจิตร 3 2. ชีวภัณฑ ไดแก แบคทีเรีย (บาซิลลัส ทูริงเยนซิส) เชื้อไวรัส NPV เชื้อราบิวเวอรเรีย เชื้อราเมตาไรเซียม 3. ปุยชีวภาพ PGPR 1 4. ปุยอินทรีย ไดแก ปุยหมักเติมอากาศ และปุยคอก 5. วัสดุปรับปรุงดิน ไดแก ปูนโดโลไมท 6. วัสดุการเกษตร ไดแก พลาสติกคลุมดิน 7. เครื่องมืออุปกรณการปรับปรุงสภาพเมล็ดพันธุ เชน กลองพลาสติก ถาดคัดเมล็ด ตระแกรงรอน ถุงเก็บ เมล็ดพันธุ เปนตน 2.1 วิธีการทดลอง การปลูกทดสอบถั่วฝกยาวพันธุพิจิตร 3 ในสภาพการปลูกดวยระบบอินทรีย วาง แผนการทดลองแบบ RCBD 4 ซ้ำ มี 5 กรรมวิธี ดังนี้ กรรมวิธี 1 แบคทีเรีย (บาซิลลัส ทูริงเยนซิส) อัตรา 60-80 กรัม/น้ำ 20 ลิตร/ไร พนเวลาเชาหรือเย็นใหทั่ว แปลง กรรมวิธี 2 พนเชื้อไวรัส NPV อัตรา 20 มิลลิลิตร/ น้ำ 20 ลิตร/ไรจำนวน 4 ครั้ง หางกัน 3-5 วัน กรรมวิธี 3 เชื้อราบิวเวอรเรีย 1-2 กก./น้ำ 100 ลิตร/ไร ฉีดพนบริเวณที่พบตัวหนอน กรรมวิธี 4 เชื้อราเมตาไรเซียม 30-100 กรัมผสมน้ำ 20 ลิตร/ไร กำจัดตัวออน ดักแด พนเวลาเชาหรือเย็นให ทั่วแปลง กรรมวิธี 5 ไมพนสารชีวภัณฑ (แปลงควบคุม) ขั้นตอนที่ 1 การปลูกทดสอบ ดำเนินการโดยศูนยวิจัยและพัฒนาการเกษตรยโสธร 1. จัดทำแปลงทดลองขนาดแปลงทดลองยอย ขนาด 1x6 เมตร จำนวน 4 แปลงยอย ระยะหางระหวาง แปลง 0.5 เมตร เตรียมดิน ไถตากดินและเตรียมแปลงปลูก เก็บตัวอยางดินเพื่อตรวจวิเคราะหสมบัติทางเคมีบาง ประการของดินในแปลงปลูกกอนและหลังทดสอบการจัดการดินและปุยพืชผักตามเทคโนโลยีแนะนำและมาตรฐาน เกษตรอินทรีย ใสปูนขาวตามปริมาณความตองการปูนของดินในระดับรากพืช หรืออัตรา 50-100 กิโลกรัม/ไร โดยประมาณ ใสปุยหมักเติมอากาศอัตราเทียบเคียงตามคาวิเคราะหสมบัติของดิน 2. การปลูกถั่วฝกยาวพันธุพิจิตร3 ปลูกแบบแถวคูโดยใชพลาสติกคลุมแปลง ปรับแปลงยอยใหมีรองกลาง เพื่อการใหน้ำ แลวคลุมแปลงดวยพลาสติก เจาะพลาสติกตามระยะของหลุม ใชระยะปลูก 50x75 เซนติเมตร (ระยะ ตน x ระยะแถว) ขนาดแปลงกวาง 1 เมตร ยาว 3 เมตร ระยะระหวางแปลง 0.50 เมตร คลุกเมล็ดพันธุดวยไตรโค เดอรมาและปุยชีวภาพ PGPR1 อัตรา 100 กรัมตอเมล็ดพันธุ 100 กรัม ปลูกโดยหยอดเมล็ด 3-4 เมล็ดตอหลุม แลว ถอนแยกใหเหลือหลุมละ 2 ตน จะได 24 ตนตอแปลง ใสปุยรองพื้น ปุยหมักเติมอากาศผสมปุยชีวภาพ PGPR1อัตรา 1,200 กิโลกรัมตอไร โดยคลุกในแปลงขณะเตรียมปลูก ปกคางเปนรูปกระโจม ใชบัวรดน้ำในระยะแรกหลังหยอด เมล็ด หลังจากนั้นใหน้ำแบบรอง เริ่มพนสารทดลองตามกรรมวิธีครั้งแรกเมื่อพบหนอนเจาะฝกเฉลี่ยไมนอยกวา 4 ตัว/ ตารางเมตร ทำการพนสารตามกรรมวิธี

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 316 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 3. สุมนับจำนวนหนอนกอนพนสารสารชีวภัณฑทุก 1, 3, 5 และ 7 วัน บันทึกปริมาณแลวนำไปวิเคราะหผล โดยใชตารางสุมขนาด 0.5 x 0.5 เมตร สุมตรวจจำนวน 4 จุด/แปลงยอย พรอมทั้งตรวจนับชนิดและจำนวนแมลงศัตรู ธรรมชาติ 4. การเก็บเกี่ยวผลผลิตเพื่อเก็บเมล็ดพันธุ ทำการเก็บเกี่ยวเมื่อผลสุกแกเต็มที่ (บันทึกขอมูลอายุการสุกแก หลังดอกบาน) นำมาลดความชื้น กะเทาะเมล็ดพันธุถั่วฝกยาว และคัดแยกสิ่งเจือปน ชั่งน้ำหนักบรรจุในถุงปดสนิทเก็บ รักษาที่หองควบคุมอุณหภูมิและความชื้นสำหรับเก็บเมล็ดพันธุ ขั้นตอนที่ 2 การวิเคราะหคุณภาพและสุขอนามัยเมล็ดพันธุ สุมตัวอยางเมล็ดพันธุของแตละกรรมวิธี การตรวจสอบคุณภาพและสุขนามัย โดยการสุมตัวอยางเมล็ดพันธุ สงตรวจสอบคุณภาพและสุขอนามัย ไดแก ความชื้นกอนและหลังการลดความชื้น ความบริสุทธิ์ (เมล็ดพืชชนิดหรือ พันธุอื่น สิ่งเจือปน) ความงอก ความแข็งแรง และการตรวจเชื้อราที่ติดมากับเมล็ดสงผลตอความงอก ความแข็งแรง และโรคที่ติดไปกับเมล็ดพันธุ โดยอางอิงวิธีการตามมาตรฐาน ISTA ณ หองปฏิบัติการตรวจสอบคุณภาพและ สุขอนามัยเมล็ดพันธุ ศูนยวิจัยและพัฒนาเมล็ดพันธุพืชขอนแกน 2.2 การบันทึกขอมูล บันทึกผลการทดลองแตละกรรมวิธีดังนี้ 1. วิเคราะหขอมูลหนอนดวยวิธีทางสถิติ กรณีขอมูลจำนวนหนอนกอนพนไมแตกตางกันทางสถิติ วิเคราะหความแปรปรวนหลังพนสารดวยวิธี analysis of variance แตถาจำนวนหนอนกอนพนสารแตกตางกันทาง สถิติวิเคราะหขอมูลหลังพนสารดวยวิธี analysis of covariance 2. ขอมูลการปฏิบัติและผลผลิตหลังการเก็บเกี่ยวเมล็ดพันธุ ไดแก ปริมาณผลผลิต น้ำหนักเมล็ด พันธุ วิธีการและการสูญเสียในขั้นตอนการปรับปรุงสภาพเมล็ดพันธุ ขั้นตอนที่ 3 ดำเนินการที่หองปฏิบัติการตรวจสอบคุณภาพและสุขอนามัยเมล็ดพันธุ ศูนยวิจัยและพัฒนา เมล็ดพันธุพืชขอนแกน ขอมูลคุณภาพและสุขอนามัยเมล็ดพันธุ ไดแก ความชื้นกอนและหลังการลดความชื้น ความบริสุทธิ์ (เมล็ดพืช ชนิดหรือพันธุอื่น สิ่งเจือปน) ความงอก ความแข็งแรง และการตรวจเชื้อราที่ติดมากับเมล็ดสงผลตอความงอก ความ แข็งแรง และโรคที่ติดไปกับเมล็ดพันธุ 2.3 เวลาและสถานที่ดำเนินการทดลอง เริ่มตนตุลาคม 2565 สิ้นสุดกันยายน 2566 3. ผลการวิจัย ผลผลิตเชิงปริมาณของถั่วฝกยาวพันธุพิจิตร 3 มีผลการทดลองดังนี้ ความยาวฝก พบวา ทุกกรรมวิธีไมมี แตกตางกันอยางมีนัยสำคัญทาง โดยกรรมวิธีที่ 1 มีความยาวฝกมากกวากรรมวิธีอื่นๆ เฉลี่ย 44.28 ซม. จำนวนฝก/ ตน พบวา กรรมวิธีที่ 1 มีความยาวฝกมากกวากรรมวิธี เฉลี่ย 44.28 เซนติเมตร มีจำนวนฝกตอตนเฉลี่ย 27.5 ฝก/ตน มากที่สุด แตไมแตกตางกันทางสถิติ สำหรับกรรมวิธีที่ 3 มีความกวางของเมล็ดสูงสุดเฉลี่ย 0.68 เซนติเมตร รองลงมา กรรมวิธีที่ 5 เฉลี่ย 0.6 เซนติเมตร แตกรรมวิธีที่ 3 และไมมีความแตกตางกันทางสถิติ จำนวนเมล็ด/ฝก พบวา กรรมวิธีที่ 5 มีจำนวนเมล็ด/ฝกมากที่สุดเฉลี่ย 14.8 เมล็ด/ฝก แตไมแตกตางกับกรรมวิธีอื่นๆ (ตารางที่ 1)

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 317 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ตารางที่ 1 ผลลิตเชิงปริมาณของถั่วฝกยาวพันธุพิจิตร 3 ของแตละกรรมวิธี Treatment Pod length Number of pods per plant seed size (cm.) Number of seeds per pod Weight 100 dry seeds Yield (cm.) (pods/ plant) width length (seeds/pod) (g.) (kg/rai) Bacillus Thuringiensis. (BT) 44.28 27.5 0.53c 1.33 14.3 18.8 137 Nucleopolyhedravirus. (NPV) 42.97 25.8 0.60abc 1.20 14.3 17.3 132 Beauveria bassiana. 42.15 26.5 0.68a 1.18 14.3 19 130 Metarhizium anisopliae. 43.58 25.5 0.55bc 1.20 13.0 18.4 133 Control 44.05 24.3 0.63ab 1.18 14.8 18.2 130 x̄ 43.41 25.9 0.60 1.22 14.1 18.3 132.4 %CV 9.6 18.8 9.6 11.1 21.9 0.04 0.02 หมายเหตุ: 1/ตัวเลขที่ตามดวยอักษรเดียวกันในแตละสดมภ ไมมีความแตกตางกันทางสถิติที่ระดับความเชื่อมั่น 95% โดยวิธี DMRT จำนวนประชากรหนอนเจาะฝกถั่วกอนพนสารชีวภัณฑพบหลังตัวฝกยาวติดฝกอายุ 40 วัน เฉลี่ยอยูระหวาง 2.3-3.1 ตัว/ฝก ไมมีความแตกตางกันทางสถิติระหวางกรรมวิธี หลังพนสารชีวภัณฑ 7 วัน (อายุ 47 วัน หลังตัวฝกยาว ติดฝก) พบ หนอนเจาะฝกถั่ว อยูระหวาง 1-2.4 ตัว/ฝก ไมมีความแตกตางกันทางสถิติ (ภาพที่ 1) ภาพที่ 1 แสดงจำนวนประชากรหนอนเจาะฝกถั่ว คุณภาพของเมล็ดพันธุถั่วฝกยาวมีผลการวิเคราะหดังนี้ ความบริสุทธิ์ พบวา เมล็ดพันธุบริสุทธิ์อยูระหวาง 99.8-99.9% เฉลี่ย 99.86% สิ่งเจือปนเฉลี่ยอยูระหวาง 0.1 สิ่งเจือปนอยูระหวาง 0.1-0.2% เฉลี่ย 0.14% ความงอก พบวา ตนออนปกติเฉลี่ย 64.2% ตนออนผิดปกติเฉลี่ย 31.6% เมล็ดตายเฉลี่ย 4.2% และความชื้นเฉลี่ย 12.12% (ตารางที่ 2) 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 40 47 Number of insects/pod Day Bacillus Thuringiensis. (BT) Nucleopolyhedravir us. (NPV) Beauveria bassiana. Metarhizium anisopliae. Control

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 318 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ตารางที่ 2 คุณภาพของเมล็ดพันธุถั่วฝกยาวของแตละกรรมวิธี Treatment Purity (%Weight) Germination (% Number) Pure Seed Impurity Other Seed Normal Seedling abnormal seedling hard seed fresh seed dead seed Moisture Bacillus Thuringiensis. (BT) 99.9 0.1 TR 66 30 0 0 4 12.2 Nucleopolyhedravirus. (NPV) 99.8 0.2 0 50 45 0 0 5 11.9 Beauveria bassiana. 99.8 0.2 0 64 31 0 0 5 11.4 Metarhizium anisopliae. 99.9 0.1 TR 69 27 0 0 4 12.3 Control 99.9 0.1 0 72 25 0 0 3 12.8 x̄ 99.86 0.14 - 64.2 31.6 - - 4.2 12.12 4. วิจารณผลการวิจัย ผลการประเมินอัตราการเขาทำลายของหนอนเจาะฝกถั่วในผลผลิตฝกสด พบวา หนอนเจาะฝกถั่วไมมีการ ระบาดรุนแรง ไมสงผลกระทบตอคุณภาพของฝกสดแตอยางใด เนื่องจากแทบจะไมพบการเขาทำลายของหนอนเจาะ ฝกถั่วเลยในการปลูกทั้ง 4 แปลง แตถามีหนอนเจาะฝกถั่วระบาดรุนแรงในการปลูกแบบอินทรีย แนะนำกรรมวิธีที่ 1 ซึ่งมีแนวโนมปองกันกำจัดหนอนเจาะฝกถั่วไดดีมีประสิทธิภาพ เนื่องจากกรรมวิธีที่ 1 มีแนวโนมที่จะลดจำนวนหนอน/ ฝก มากกวาวิธีอื่นแนะนำกรรมวิธี 1 แบคทีเรีย (บาซิลลัส ทูริงเยนซิส) อัตรา 60-80 กรัม/น้ำ 20 ลิตรตอไร พนเวลา เชาหรือเย็นใหทั่วแปลง สามารถลดจำนวนประชากรของหนอนเจาะฝกถั่ว และลดอัตราความเสียหายของฝกสดและ ลดอัตราการเขาทำลายของหนอนเจาะฝกถั่วไดดีนอกจากนั้นยังพบวาการเขาทำลายของหนอนเจาะฝกถั่ว ในชวงฤดู แลงตั้งแตเดือนธันวาคมถึงเดือนมีนาคม เนื่องจากในชวงเวลาดังกลาวปริมาณฝนลดลงชวงกลางวันอากาศรอน และ แหงแลง ถั่วอยูในระยะเริ่มติดฝกออน (กองสงเสริมการอารักขาพืชและจัดการดินปุย, 2559) จากการตรวจสอบคุณภาพของเมล็ดพันธุถั่วฝกยาวที่ไดจากการผลิตในระบบเกษตรอินทรีย พบวา อัตรา ความงอกในหองปฏิบัติการและการเพาะทราย มีคาเฉลี่ย 64.2 เปอรเซ็นต ซึ่งไมสอดคลองกันกับงานทดลองของ รวม จิตร นกเขา (2551) ทั้งนี้อาจเกิดจากการใชตัวอยางและเมล็ดพันธุที่ตางกัน จึงทำใหไดผลการทดสอบที่คลาดเคลื่อน สวนของการทดสอบความแข็งแรงโดยวิธีการเรงอายุ (Accelerated Aging Test, A.A. Test) มีคาสูง 66.6 เปอรเซ็นต ซึ่งมีความสอดคลองกับงานทดลองของ รวมจิตร นกเขา (2551) ที่กลาววา ความแข็งแรงของเมล็ดพันธุสูงไมแตกตาง กับการผลิตโดยใชสารเคมี ดังนั้น จากการตรวจสอบคุณภาพของเมล็ดพันธุถั่วฝกยาว สรุปไดวา ทั้ง 5 กรรมวิธีเมื่อ นำมาทดสอบมีคุณภาพเมล็ดพันธุสามารถใชผลิตเมล็ดพันธุในระบบเกษตรอินทรียไดดี 5. สรุปผลการวิจัย ทุกกรรมวิธีไมมีความแตกตางกันในลักษณะประชากรหนอนเจาะฝกถั่วกอนและหลังพนสารชีวภัณฑ ความ ยาวฝก จำนวนฝกตอตน จำนวนเมล็ด/ฝก แตกรรมวิธีที่ 3 มีความกวางของฝกสูงที่สุด (0.68 ซม.) และกรรมวิธีที่ 1 มี แนวโนมที่สงผลใหประชากรหนอนหลังฉีดพนสารลดลงมกาที่สุด และมีความยาวฝกสูงที่สุด" คุณภาพของเมล็ดพันธุ ถั่วฝกยาว พบวา ทุกกรรมวิธีไมมีความแตกตางกัน ดังนั้นจาการทดลองพบวา กรรมวิธีที่ 1 มีแนวโนมในการปองกัน กำจัดหนอนเจาะฝกถั่วประสิทธฺภาพดีที่สุด

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS 2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 319 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 กิตติกรรมประกาศ ศูนยวิจัยและพัฒนาการเกษตรยโสธร และศูนยวิจัยและพัฒนาเมล็ดพันธุพืชขอนแกน ไดรับการจัดสรร งบประมาณการวิจัยเพื่อสนับสนุนงานมูลฐาน (Fundamental Fund) โครงการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีการผลิต เมล็ดพันธุพืชผักและพืชไรในระบบเกษตรอินทรีย ขอขอบคุณกองทุนสงเสริม ววน. สกสว. ประจำป 2566 จัดสรร งบประมาณจนกระทั่งการวิจัยครั้งนี้สำเร็จเรียบรอยดวยดีผูวิจัยขอกราบขอบพระคุณเปนอยางสูงไว ณ ที่นี้ . เอกสารอางอิง กระทรวงเกษตรและสหกรณ. (2557). ยุทธศาสตรการพัฒนาเกษตรอินทรียแหงชาติ พ.ศ. 2560-2564. กระทรวง เกษตรและสหกรณกรุงเทพมหานคร. กองสงเสริมการอารักขาพืชและจัดการดินปุย. (2559). หนอนเจาะฝกถั่ว (พืชไร). คนเมื่อ 5 ธันวาคม 2566, จาก http://www.ppsf.doae.go.th/forecast/2560/december/77.pdf รวมจิตร นกเขา. (2551). การผลิตเมล็ดพันธุและฝกสดถั่วฝกยาวภายใตระบบเกษตรอินทรีย. วิทยานิพนธปริญญา ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร, สงขลา. สำนักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและอาหารแหงชาติ. (2557). แนวปฏิบัติในการใชมาตรฐานสินคาเกษตร มกษ. 9000 เลม 1(G)-2557. สำนักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและอาหารแหงชาติกระทรวงเกษตรและสหกรณ.

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 320 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ความหลากหลายของหอยน้ำจืดในอางเก็บน้ำหวยหินแตก ตำบลไร อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร Diversity of Freshwater Mollusk in the Hui Hin Tak Reservoir Tambon Rai Phanna Nikhom district Sakon Nakhon Province, Thailand มีนกร เครือศรีกนกกาญจน วรวุฒิ บารมี พวงพิศ นิศาชล แกวมาและ สมพิศ ตามสั่ง* Meennakorn Crnursee, Kanokkan Worawut, Baramee Puangphit, Nisachol Ruekaewma and Sompit Tamsang* สาขาประมง คณะทรัพยากรทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตสกลนคร Department of Fisheries, Faculty of Natural Resources, Rajamangala University of Technology Isan, SakonNakon Campus *Corresponding author: [email protected] บทคัดยอ การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาความหลากหลายทางชนิดพันธุของหอยน้ำจืดในอางเก็บน้ำหวยหินแตก ตำบลไร อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร ที่อาศัยอยูในน้ำและบนบก ทำการสำรวจในชวง เดือนมีนาคม 2562 – มิถุนายน 2563 ใชวิธีการเก็บตัวอยางโดยศึกษาจำนวนชนิดพันธุของหอยใหไดมากที่สุดโดยไมเลือกขนาดและชนิด ใชวิธี สุมอยางงาย หรือการสุมตัวอยางแบบบังเอิญใชวิธีการเดินงมโดยใชคนเดินเรียงหนากระดาน จำนวนตั้งแต 4 คนขึ้นไป รวมกับการเก็บดวยมือในน้ำ โดยเก็บตั้งแตขอบแหลงน้ำออกไปในระยะทาง1-2เมตร ระดับน้ำลึกไมเกิน 1 เมตร รอบอาง เก็บน้ำ สวนการสำรวจหอยบกจะใชวิธีเดินสำรวจรอบพื้นที่ลอมรอบแหลงน้ำ หรือในบริเวณพื้นที่เรือกสวนไรนาใน พื้นที่ใกลเคียงกับพื้นที่ของแหลงน้ำดังกลาว และตามพื้นดินที่คาดวานาจะมีหอยอาศัยอยู ซึ่งผูวิจัยไดทำการจัดจำแนก โดยใชลักษณะภายนอกของเปลือกหอยเปนหลัก พบหอยทั้งหมด 19 สปชีส เปนหอยที่อาศัยอยูในแหลงน้ำ 14 สปชีส ซึ่งจัดอยูใน กลุมหอยสองฝา 7 สปชีส ไดแก Pilsbryoconcha exilis exilis, Corbicula sp., Pseudodon cambodjensis, Cristaria plicata, Ensidens ingallsianus ingallsianus, scabies crispata และ Physunio modelli หอยฝาเดียว 7 สปชีสไดแก Melanoides tuberculata, Filopaludina martensi, Lymnaea (Radix) auricularia rubiginosa, Indoplanorbis exustus, Pomacea canaliculata, Filopaludina polygramma และ Pila polita หอยที่อาศัยอยูบนบก 5 สปชีส ไดแก Achatina fulica, Cyclophorus saturnus, Cryptozona siamensis, Semperula siamensis และ Parmarion siamensis คำสำคัญ: หอยน้ำจืด, ความหลากหลาย, จังหวัดสกลนคร, อางเก็บน้ำหวยหินแตก

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 321 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 Abstract This research aims to study the diversity of freshwater mollusk species in Hui Hin Tak Reservoir, Tambon Rai, Phanna Nikhom District, Sakon Nakhon Province. The study was conducted both in water and on land during the period from March 2019 to June 2020. The sampling method involved studying the maximum number of mollusk species without selecting based on size or type. Simple random sampling or random sampling by walking in a line with a group of at least 4 people was used. Mollusks were collected by hand in the water, starting from the edge of the water source and extending to a distance of 1–2 meters, with a water depth not exceeding 1 meter. For terrestrial snail surveys, a walking survey was conducted around the water source or in the areas near the water source, as well as on the ground where snails were expected to inhabit. We classified the mollusks based on the external characteristics of their shells. A total of 19 species were identified, with 14 species inhabiting water, including 7 bivalve species: Pilsbryoconcha exilis exilis, Corbicula sp., Pseudodon cambodjensis, Cristaria plicata, Ensidens ingallsianus ingallsianus, scabies crispata, and Physunio modelli. There were also 7 gastropod species: as Melanoides tuberculata, Filopaludina martensi, Lymnaea (Radix) auricularia rubiginosa, Indoplanorbis exustus, Pomacea canaliculata, Filopaludina polygramma, and Pila polita. The remaining 5 species were terrestrial snails, including Achatina fulica, Cyclophorus saturnus, Cryptozona siamensis, Semperula siamensis, and Parmarion siamensis. Keywords: Freshwater Mollusk, Biodiversity, Sakon Nakhon Province, Hui Hin Tak Reservoir 1. บทนำ อางเก็บน้ำหวยหินแตก เปนอางเก็บน้ำที่อยูในโครงการชลประทานอันเนื่องมาจากพระราชดำริตั้งอยู ณ บานหินแตก ตำบลไร อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร จัดเปนแหลงน้ำขนาดกลาง มีความจุ1,500,000 ลูกบาศก เมตร สรางขึ้นเมื่อ 7 ธันวาคม 2529 ดำเนินโดยกรมชลประทานกระทรวงเกษตรและสหกรณสงผลใหราษฎรไดมีน้ำ สำหรับใชเพื่ออุปโภคบริโภคและพื้นที่การเกษตร 3,200 ไร นอกจากนี้ยังถือเปนระบบนิเวศแหลงน้ำที่เปนตนกำเนิด ของหวงโซอาหารซึ่งมีสัตวน้ำเศรษฐกิจมากมาย เชน กุง หอย ปู ปลา กบ เปนตน สัตวน้ำเหลานี้ประชาชนใชเปน อาหารและนำไปขายทั้งเปนรายไดหลักและรายไดเสริม หอยนับเปนสัตวน้ำเศรษฐกิจประเภทหนึ่งที่นอกจากจะใชเนื้อ เปนอาหารแลวยังสามารถนำเปลือกมาเปนประดิษฐเปนสิ่งของเครื่องใชไดอีกมากมายจนสามารถนำมาทำเปนสินคา OTOP สงออกไดที่สำคัญหอยสองฝายังมีผลตอระบบนิเวศของแหลงน้ำอีกดวย นับเปนปจจัยที่ทำใหน้ำใสเนื่องหอย สองฝากินอาหารโดยการกรอง (filter feeding) ทำใหแสงสวางสองลงไปไดลึก สงผลใหพืชน้ำที่ขึ้นอยูใตน้ำเชนพวก สาหราย และแพลงกตอนพืชสามารถสังเคราะหแสงไดมาก สงผลใหไดแกสออกซิเจนในแหลงน้ำสูง น้ำไมเนาเสีย สัตว น้ำสามารถเจริญเติบโตไดอยางสมบูรณและเพิ่มจำนวนขึ้นอยางรวดเร็ว แตในปจจุบันระบบนิเวศของแหลงน้ำจืดสวน

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 322 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ใหญจะมีความเปนมลพิษของน้ำอยูเกือบทุกแหลงน้ำเนื่องจากการใชสารเคมีในการเกษตรกรรมและสารเคมีจาก บานเรือนของประชาชน ซึ่งมลพิษของแหลงน้ำทำใหสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยูในแหลงน้ำแตละแหลงไดตายลงเปนจำนวน มาก สวนที่เหลืออยูก็ตองมีการปรับตัว ใหสามารถอยูรอดในแหลงน้ำนั้นๆ ใหได และอีกสาเหตุหนึ่งที่ทำใหปริมาณ ของสัตวน้ำลดปริมาณลงเปนอยางมาก หรือบางชนิดอาจจะไมพบเลยคือการที่ประชาชนไดนำสัตวน้ำในแหลงน้ำนั้นๆ มาขายเพื่อการคาเปนจำนวนมาก หอยบางชนิดโดยเฉพาะหอยสองฝาที่มีขนาดใหญ สามารถนำมาผลิตไขมุกน้ำจืดได อีกดวย ตลอดจนเปลือก ของหอยมุกบางชนิดมีความหนามากจนสามารถนำมาขัดเจียรใหเปนเปนรูปทรงตางๆ เพื่อ นำไปเปนแกนที่ใชสำหรับฝงในอุตสาหกรรมผลิตไขมุกทะเล ปจจุบันมีนายทุนมากวานซื้อจากชาวบานตามแหลงน้ำ ตางๆ ซึ่งเปนที่หวั่นเกรงวาจะสูญพันธุ การนำเนื้อของหอยมาประกอบเปนอาหารประจำวันของชาวบานทั่วไป เปนที่ นิยมกันแพรหลายมากในทองถิ่น มีทั้งหอยฝาเดียวและหอยสองฝา หอยที่อาศัยอยูในน้ำ เชน หอยกาบ หอยเล็บมา หอยสบนก หอยจุบหรือหอยขม และหอยที่อาศัยอยูบนบก เชน หอยหอม หอยเดื่อ เปนตน แตถึงแมวาหอยจะมี ประโยชนตอมนุษยและระบบนิเวศอยางมากมายก็ตาม หอยบางชนิดก็มีโทษตอมนุษยและระบบนิเวศเชนเดียวกัน เชน เปนพาหะของโรคมาสูคนได เชน หอยโขง หอยปง หอยไซหรือหอยหนาไซ จะเปนพาหะ นำโรคพยาธิ(การไฟฟา ฝายผลิตแหงประเทศไทย, 2539) หรือหอยในตระกูลหอยทากบกจะกัดกินทำลายพืชผัก ใหเสียหาย ดังนั้นผูวิจัยจึงมี ความเห็นวาการศึกษาความหลากหลายทางชนิดพันธุของหอยดังกลาว เพื่อใหทราบชนิดของหอยซึ่งจะนำมาเปนองค ความรูพื้นฐานที่จะเปนองคความรูสำหรับการใชประโยชนจากหอยเพื่อใหใชประโยชนจากหอยน้ำจืดอยางยั่งยืน หรือ หาทางปองกันโทษที่จะเกิดจากหอยน้ำจืดในอนาคตตอไป ซึ่งอางเก็บน้ำดังกลาวนี้เปนอางเก็บน้ำที่มีประชาชนทั้งในอำ พรรณนานิคม และอำเภออื่นๆของจังหวัดสกลนคร ตลอดจนประชาชนที่อยูในจังหวัดใกลเคียง เชน อุดรธานี ขอนแกน ไดเดินทางมาทำการประมงเพื่อหา กุง หอย ปู ปลา และสัตวน้ำชนิดอื่นไปทั้งเพื่อบริโภค และเพื่อจำหนาย 2. อุปกรณและวิธีการ 2.1 อุปกรณเก็บขอมูล 1. ถุงพลาสติก, กลองพลาสติก, ถังน้ำ, กลองเก็บตัวอยาง 2. เชือกฟาง, มีดคัดเตอร, ไมบรรทัด, ปากกาเมจิกชนิดถาวร 3. ตะแกรงรอนขนาดตา 1×1 ตารางมิลลิเมตร 4. กลองถายรูป แบบดิจิตอล 5. แบบสำรวจหอยน้ำจืด (Location file note) 6. กระดาษ Label 7. กะละมังพลาสติกขนาดใหญ ชนิดมีหู 8. แผนวัดความโปรงใส (Secchidisc) 9. แทนถายภาพ และโฟมสำหรับถายรูปหอย 10. อุปกรณทำความสะอาด เชน สบู ผงซักฟอก สกอตไบรท

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 323 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 2.2 การสำรวจและเก็บขอมูลเกี่ยวกับหอย 2.2.1 ทำการสำรวจและรวบรวมหอยน้ำจืดที่มีในอางเก็บน้ำหวยหินแตก และหอยที่อาศัยอยูบนบก บริเวณรอบอางเก็บน้ำในรัศมีจากขอบอางเก็บน้ำออกไปเปนระยะทาง 100 เมตร สวนการสำรวจหอยบก ใชวิธีเดิน สำรวจรอบพื้นที่ลอมรอบแหลงน้ำ หรือในบริเวณพื้นที่เรือกสวนไรนาในพื้นที่ใกลเคียงกับพื้นที่ของแหลงน้ำดังกลาว 2.2.2 ทำการบันทึกขอมูลทางสัณฐานวิทยาของหอยน้ำจืดเบื้องตน เชน สีของเปลือกหอย ความเรียบ ของผิวเปลือก ความมันวาวของเปลือก วัตถุที่หอยเกาะติด ความลึกจากระดับผิวน้ำที่พบตัวหอย ตำแหนงที่พบตัว หอยน้ำจืด สภาพทั่วไปของแหลงน้ำ 2.2.3 ทำการบันทึกภาพพรอมสเกลบอกขนาดของตัวหอยน้ำจืดที่สำรวจไดอยางละเอียด โดยในการ บันทึกภาพของตัวหอยนั้นจะทำการบันทึกภาพ 3 ระนาบ หรือ 3 ดาน คือ ดานขางซายของตัวหอย ดานขางขวาของ ตัวหอย ดานอัมโบ (Umbo) และดานตรงขามอัมโบ ในกรณีของหอยสองฝา สวนในกรณีของ หอยฝาเดียว จะทำการ บันทึกภาพในระนาบดานขางซาย ดานขางขวา ดานหนาหรือดานชองเปดปากเปลือก (Aperture) ดานตรงขามปาก เปลือก และภาพระยะใกล (Close up) เพื่อแสดงใหเห็นรูอัมบิลิคัส (Umbilocus) ที่ชัดเจน 2.2.4 จากนั้นทำการเก็บรักษาเปลือกของหอยน้ำจืดเหลานั้นเอาไวเปนตัวอยาง อยางชนิดละ 10 ตัว โดยตัวอยางเปลือกหอยที่เก็บรักษาจะตองขัดลาง ใหเห็นลวดลายของเปลือกที่ชัดเจน เพื่อความถูกตอง ในการจัด จำแนก และตัวอยางหลังจากจัดจำแนกแลวจะตองจัดเก็บตัวอยางเอาไวเปนตัวอยางตนแบบ (Type specimen) โดย เก็บใสกลองพลาสติกใส และตัวอยางจะตองวางบนสำลี พรอมเขียนปายบอกชื่อสามัญ ชื่อวิทยาศาสตร วัน เดือน ป ที่ เก็บ สถานที่เก็บและชื่อผูเก็บ ใหครบตามหลักสากล 2.2.5 ทำการจำแนกชนิดของหอยน้ำจืดที่พบทั้งหมด โดยนำหอยน้ำจืดทั้งหมดที่สำรวจมาไดนำมา ศึกษาโครงสรางทั้งภายนอกและภายในของตัวหอย ตามวิธีการของ Brandt (1994) 2.2.6 วิธีการเก็บตัวอยาง ซึ่งจะใชหลายวิธีรวมกัน โดยมีจุดประสงคใหไดจำนวนชนิดพันธุของหอย (Species) ใหไดมากที่สุด โดยไมเลือกขนาดและชนิด เชนใชวิธีสุมอยางงาย (Simple random sampling) หรือการ สุมตัวอยางแบบบังเอิญหรือตามความสะดวก (Convenience Sampling) สวนใหญจะใชวิธีการเดินงม โดยใชคนเดิน เรียงหนากระดาน จำนวนตั้งแต 4 คนขึ้นไป และเก็บดวยมือ (Hand picking) ในน้ำโดยเก็บตั้งแตขอบแหลงน้ำ ออกไปในระยะทาง 1-2 เมตร น้ำลึกไมเกิน 1 เมตร รอบขอบแหลงน้ำ สวนการสำรวจหอยบกจะใชวิธีเดินสำรวจรอบ พื้นที่ลอมรอบแหลงน้ำ หรือในบริเวณพื้นที่เลือกสวนไรนาในพื้นที่ใกลเคียงกับพื้นที่ของแหลงน้ำดังกลาวตามพื้นดินที่ คาดวานาจะมีหอยอาศัยอยู (กุลธิดา เทพนีรมิตร, 2550; ไพรัช ทาบสีแพร และคณะ, 2544; 2546; นภัสสร โนตศิริ, 2547) 2.1.7 ทำการวัดขนาดของตัวหอย ทั้งความยาว ความกวาง และความปองโดยใชเวอรเนียร 2.1.8 ทำการบันทึกภาพเพื่อเปนการยืนยันชนิด (Species) ของหอย 2.1.9 ทำการจัดจำแนกชนิดของหอยน้ำจืดที่สำรวจพบทั้งหมด โดยนำหอยน้ำจืดทั้งหมดที่สำรวจมาได นำมาศึกษาโครงสรางทั้งภายนอกและภายในของตัวหอย ตามวิธีการของ Brandt (1974), จุฑามาศ จิวาลักษณและ คณะ (2550), จิรศักดิ์ สุจริต และสมศักดิ์ ปญหา (2551), Upatham et al. (1983), Keawjam (1986), Klinhon (1989), Kijviriya (1990), Chithamvong (1992) และ Tarbsripair (1998) แลวนำขอมูลที่ไดทั้งหมดมาเปรียบเทียบ กับเอกสารอางอิงที่เก็บรวบรวมไว

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 324 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 3. ผลการวิจัย จากผลการสำรวจและรวบรวมหอยน้ำจืดในอางเก็บน้ำหวยหินแตก และหอยที่อาศัยอยูบนบกรอบอางเก็บน้ำ ดังกลาว พบหอยทั้งหมด 19 สปชีสเปนหอยที่อาศัยอยูในแหลงน้ำ 14 สปชีส ซึ่งจัดอยูเปนพวกหอยสองฝา 7 สปชีส หอยฝาเดียว 7 สปชีส หอยที่อาศัยอยูบนบก 5 สปชีส ซึ่งมีรายละเอียดของผลการสำรวจดังตอไปนี้ ภาพที่ 3.1 Pilsbryoconcha exilis exilis ภาพที่ 3.2 Corbicula sp. ภาพที่3.3 Pseudodon cambodjensis (Brandt, 1974) B C D A 1 ซม. C D A 1 ซม. C B D A 1ซม. B

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 325 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 3.4 Cristaria plicata ภาพที่ 3.5 Ensidens ingallsianus ingallsianus ภาพที่ 3.6 Scabies crispata ภาพที่ 3.7 Physunio modelli D D A A B A B 1 ซม. 1 ซม. 1 ซม. C D 1 ซม. A B C D B C D C

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 326 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 3.8 Melanoides tuberculata ภาพที่ 3.9 Filopaludina martensi (Brandt, 1974) ภาพที่ 3.10 Lymnaea (Radix) auricularia rubiginosa ภาพที่ 3.11 Indoplanorbis exustus C D A B C D 1 ซม. 1 ซม. C D A B 1 ซม. C D A B 1 ซม. B A

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 327 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 3.12 Pomacea canaliculata ภาพที่ 3.13 Filopaludina polygramma ภาพที่ 3.14 Pila polita ภาพที่ 3.15 Achatina fulica C D A C D A B 1 ซม. 1 ซม. 1 ซม. C D A 1 นิ้ว B B C D A B

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 328 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 ภาพที่ 3.16 Cyclophorus saturnus ภาพที่ 3.17 Cryptozona siamensis ภาพที่ 3.18 Semperula siamensis ภาพทื่ 3.19 สปชีสParmarion siamensis D C D A B C A 1 ซม. A 1 ซม. B C D A B C D 1ซม. 1 ซม. B D

The 3rd National Conference on Natural Resources and Health Science: NACON-NARAHS2024 Faculty of Natural Resource | Rajamangala University of Technology Isan Sakonnakhon Campus 329 “นวัตกรรมงานวิจัยสรางสรรค สูการพัฒนาทรัพยากรอยางยั่งยืน” 14 กุมภาพันธ 2567 4. วิจารณผลการวิจัย จากการศึกษาความหลากหลายทางชนิดพันธุ (Species diversity) ของหอยน้ำจืดในอางเก็บน้ำหวยหินแตก ตำบล ไร อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร และหอยที่อยูบนพื้นดินรอบแหลงน้ำที่ทำการสำรวจ พบหอยน้ำจืด ทั้งหมดจำนวน 19 ชนิด ซึ่งแบงออกไดเปน 3 กลุม คือ กลุมหอยสองฝา 7 ชนิด กลุมหอยฝาเดียว (ในน้ำ) 7 ชนิด และ กลุมหอยทาก (หอยฝาเดียวบก) 5 ชนิด จากการศึกษางานวิจัยของ ไพรัช ทาบสีแพร และสัมภาษณ คุณสุข (2546) ไดทำการศึกษาความหลากชนิดของหอยในลำน้ำพอง โดยเก็บตัวอยางจำนวน 8 บริเวณ เริ่มจากเดือนมกราคม 2545 ถึงเดือนมิถุนายน 2546 โดยใชความแตกตางของเปลือกดวยวิธีการที่คลายกันคือ เก็บโดยไมเลือกขนาดและชนิด เพื่อ ตองการใหจำนวนชนิดมากที่สุด สามารถจำแนกไดเปน 29 ชนิด โดยแบงออกเปน 2 กลุมคือ หอยสองฝา 13 ชนิด หอยฝาเดียว 16 ชนิด ซึ่งเปนหอยที่มีชนิดพันธุตรงกัน 14 ชนิด ซึ่งเปนหอยสองฝา 9 ชนิด ไดแก Pilsbryoconcha exilis exilis, Pseudodon vondembuschianus ellipticus, Corbicula sp., Pseudodon cambodjensis, Cristaria plicata, Ensidens ingallsianus ingallsianus, Scabies crispate, Physunio cambodiensis แ ล ะ Physunio modelli ห อ ย ฝ าเดี ย ว 5 ช นิ ด ได แ ก Filopaludina martensi, Lymnaea (Radix) auricularia rubiginosa, Pomacea canaliculata, Filopaludina polygramma, Pila polita และ Clea (Anentome) Helena ซึ่งจำนวนชนิดพันธุของหอยฝาเดียวจะไดจำนวนชนิดมากกวาหอยสองฝา แตผลจากการสำรวจของงานวิจัย นี้พบจำนวนชนิดพันธุ (Species) ของหอยสองฝามากกวาหอยฝาเดียว ซึ่งอาจจะเนื่องมาจากสภาพแวดลอมของลำน้ำ พอง มีความแตกตางจากแหลงน้ำของอำเภอพังโคน เนื่องจากเปนแหลงปด และเปนระบบนิเวศของแหลงน้ำนิ่ง ไมได มีสภาพแวดลอมที่เปนแหลงน้ำเปดขนาดใหญและอาจเปนเพราะระบบนิเวศของแหลงน้ำตางๆ ในงานวิจัยฉบับนี้ใกล กับไรนาที่มีการระบาดของหอยเชอรี่ เปนจำนวนมากจึงอาจมีผลกระทบตอความเปนอยูของหอยฝาเดียว จนทำใหเกิด การสูญพันธุของหอยฝาเดียวบางชนิดไปในบางทองที่ สวนหอยบกที่อาศัยอยูบนบกทั้ง 6 ชนิดไดแก Achatina fulica, Cyclophorus saturnus, Sarika spp., Cryptozona siamensis, Semperula siamensis และ Parmarion siamensis ไดพบในตนฤดูฝน คือปลายเดือน พฤษภาคม ถึงกรกฎาคม ซึ่งเปนชวงที่มีฝนตก พบหอยทากคืบคลานอยูตามเศษซากอินทรียหรือตามที่ชุมชื้น หรือบน ดอกเห็ด และตามตนไมที่แตกใบออนในฤดูฝน ซึ่งตรงกับที่ จิรศักดิ์ สุจริต และสมศักดิ์ ปญหา (2551) ไดกลาวไวใน หนังสือในชุดโครงการ BRT เรื่องหอยทากบกในอุทยานแหงชาติเขานัน ไดกลาวถึงการแพรกระจาย ของหอยทากชนิด Cryptozona siamensis และ Semperula siamensis จะพบแพรกระจายอยูทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ และจะ เปนวงศที่กินพืช เศษซากอินทรีย หรือเห็ดเปนอาหารซึ่งในชวงระยะเวลาดังกลาวเปนชวงที่เห็ดเจริญเติบโตเปน จำนวนมาก จากการสำรวจจะพบหอยทากกินเห็ดอยูเปนจำนวนมากในที่มีเห็ดขึ้นอยู หรือพบหอยทากคืบคลานอยู ตามใบพืชที่ที่แตกออกมาใหมขณะที่ฝนตก หอยทากจะกัดกินใบพืชเปนอาหารจนกอใหเกิดความเสียหายแกพืชที่ เพาะปลูกไว สำหรับ Cyclophorus saturnus จะพบในฤดูฝน ตามบริเวณที่ชื้นแฉะ หรืออยูตามเศษซากอินทรีย เนื่องจากหอยชนิดนี้จะออกหากินในฤดูฝน สวนฤดูรอนและฤดูหนาวหอยจะจำศีล ซึ่งตรงกับที่ บังอร กองอิ้ม และ สมศักดิ์ ปญหา (ม.ป.ป.) ไดกลาวไววา ในฤดูฝนมักพบหอย Cyclophorus saturnus เดินบนเศษซากใบไม ในชวงที่ อากาศแหงแลง หอยหอมจะจำศีลหลบอยูในรูหรือโพรง หอยหอมมีบทบาทสำคัญในหวงโซอาหารในการเปนผูยอย เศษซากใบไมใหมีขนาดเล็กลง เพิ่มสารอินทรียใหแกดิน