پشکنین و شیکاری نەخۆشیەکان لە تاقیگەی پزیشکی شیکاری دا

‫) ‪( 13‬‬
‫) ‪General Urine Examination ( GUE‬‬

‫پػکنینی گـػـجـی مـیـش‬

‫مەةەضح ًە غیواری میش پػونینی ئاٌێجە جیاٌاسەهانییەثی‪ ،‬میش دەردراٌی گٍرچیٌەیە ةۆ‬
‫دەرەٌەی ًەع‪ ،‬ةەمەةەضجی دەضجنیػانوزدنی ىەر نیػانەیەهی نەخۆغییە پەیٍەضح ةێح ةە‬
‫گٍرچیٌەٌ میشەڕۆٌە‪ ،‬گٍرچیٌە دەهەٌێجە پاڵاٌثنی خٍێٌ هانشاٌ غٌەٌ ماددەی دیوەی ناٌ خٍێنٌ‬
‫ًەگەڵ میشدا دەری دەداثە دەرەٌەی ًەع‪ ،‬میش چەندین جۆر ماددەی ثێدایەٌ ًەع پێٍیطجی پێیان‬
‫نییە‪ ،‬خۆراهی ڕۆژانەٌ چالاهیی ةەدەنٌ خٍاردنەٌەٌ ٌەسیفەی گٍرچیٌە هاردەهاثە ضەری‪ .‬غیواری‬

‫ئاضایی میش ًە چەند مەضەًەیەن دەهۆڵێجەٌە‪ ،‬گزنگە ةۆ دەضجنیػان هزدنی نەخۆغییەهانی‬
‫ىەٌهزدنی میشەڕۆٌ ةەردی گٍرچیٌەٌ ًەهارهەٌثنی گٍرچیٌە‪.‬‬

‫● پـػـکـنـیـنـی مـیـش ٌ پـێـکـيـاثـەکـانـی ‪:‬‬

‫‪ -6‬ڕەنـگـی مـیـش ( ‪: ) Colour‬‬
‫چەندین ىۆهار ىەن دەةنە مایەی گۆڕینی ڕەنگی میش‪ ،‬ةە ثایتەثی ةڕی غٌەمەنی ناٌ ًەع‪ ،‬گەر‬

‫ةڕی غٌەی ناٌ ًەع سۆر ةٌٍ‪ ،‬ئەٌا ڕەنگی میش سەردێوی هاڵ دەةێح‪ ،‬ةەپێچەٌانەٌە ًەهاثی‬
‫ٌغوتٌٍنەٌەٌ هەمی غٌەمەنی ڕەنگی میش ثۆخ دەةێح‪ً ،‬ە ٌەرسی سضجاندا مزۆڤ ًەةەر ئەٌەی‬

‫ئارەق ناهاثەٌەٌ سٌٌ سٌٌ دەچێجەضەر ئاٌ‪ ،‬ئەٌا ڕەنگی میش سەردی هاڵە‪ ،‬ةە پێچەٌانەی ٌەرسی‬
‫ثاٌضان هە مزۆڤ سۆر ئارەق دەهاثەٌە‪ ،‬هەمتر دەچێجە ضەر ئاٌ ًەةەر ئەٌە ڕەنگی میش سەردی ثێزە‪،‬‬

‫سۆر دەرمانٌ نەخۆغی ًەٌانەیە ةتنەمایەی گۆڕینی ڕەنگی میش‪ ،‬گەر میش خٍێناٌی‬
‫ةٌٍ(‪ )Hematuria‬ئەٌا ڕەنگی میش ضٍری ثێز یا كاٌەیی دەةێح‪.‬‬

‫‪51‬‬

‫‪-1‬ڕٌٌنـی مـیـش ( ‪: ) Appearence‬‬
‫ةە غێٍەیەهی سرٌغجی میش ڕٌٌنە‪ ،‬گەر ةەهتریاٌ خٍێنٌ ضپێزَ ًە میشدا ىەةٌٍن‪ ،‬ئەٌا ًێڵ‬

‫دەةێح‪.‬‬
‫ةۆن‪ :‬میش ةە سۆری ةۆنی ثیژە‪ ،‬ىێندێ نەخۆغی دەةنە مایەی ىەرچی سیاثز ةۆگەنیٌ ثیژةٌٍنی‬
‫ةۆنەهەی‪ً ،‬ەٌانە نەخۆغی ةۆماٌەیی سیندەچالاهیی (میجاةۆًیشَ) ًە مندالاندا هە ًەٌانەیە میش‬
‫ةۆگەن ةواثى ٌەن ةۆنی مػى‪ ،‬ماضی ةۆگەنیٌٍ‪ ،‬ىەٌهزدنی میشەڕۆیؼ میش ةۆگەن دەهات‪،‬‬

‫نەخۆغی غەهزەیؼ ٌا ًە میش دەهات ةۆنی میٍەی ًێ ةێح‪.‬‬

‫‪-3‬هـێـػـی جـۆری ( ‪: ) Specific Gravity‬‬
‫ةڕی ماددەی ڕەق هە ًە میشدا ىەیە‪ ،‬ةەڵگەی ثٍانی گٍرچیٌەیە ًە خەضجوزدنەٌەی غٌەمەنی ةۆ‬
‫ناٌ میش‪ ،‬گەر هێػی جۆری ةەرسةٌٍەٌە مانای سۆرةٌٍنی ماددەی ڕەكی ناٌ میشە‪ ،‬ةەڵگەی هەمی‬

‫غٌەی ناٌ ًەغە‪ ،‬ةەڵاَ ةە داةەسینی هێػی جۆری مانای سۆری غٌەمەنی ناٌ ًەغە‪.‬‬

‫‪ -7‬پـٌـەی ثـزغـێـجـی ( ‪: ) pH‬‬
‫سانینی ڕادەی ثزغێجیٌ ثفجێجی میشە‪ ،‬پٌەی ثزغێجی ىاٌضەنگ نە ثزعٌ نە ثفح حەٌثە‪ ،‬میش‬
‫ثزغە گەر گەر ًە ‪ 4‬هەمتر ةێح‪ ،‬ثفجە گەر ًە ‪ 4‬سیاثز ةێح‪ ،‬ةە غێٍەیەهی ئاضایی میش ثزغە‪ ،‬پٌەی‬
‫ثزغێجی میش ‪ 1.5-1‬ە‪ ،‬چەند ىۆهاری ٌەن خۆرانٌ ‪ ،‬هاردەهەنە ضەر پٌەی ثزغێجی‪ ،‬ىێندێ جۆری‬

‫ةەرد ًەٌانەیە ًە پٌەی ثزغێجی سۆر نشَ یا سۆر ةەرسدا درٌضح ةبن‪ ،‬چارەضەریؼ ىەر خٍاردنی‬
‫خۆراهێوە پٌەی ثزغێجی ڕاةگزێح‪.‬‬

‫‪ -5‬پـڕۆثـیـن ( ‪: ) Protien‬‬
‫ةٌٍنی پڕۆثین ًە میشدا ئاضایی نییەٌ ةەڵگەی چەندین حاڵەثی ٌەن ىەٌهزدنی میشەڕۆٌ ثاٌ‬

‫نەخۆغی غەهزەٌ ىەٌهزدنی گٍرچیٌەٌ ًەهارهەٌثنی ثٍند یا درێژخایەنی گٍرچیٌەیە‪.‬‬

‫‪52‬‬

‫‪ -1‬گـٌـٍهـۆس ( ‪: ) Glucose‬‬
‫غەهزی ناٌ خٍێن ةە گٌٍهۆس ناٌ دەةزێح‪ ،‬ةە غێٍەیەهی سرٌغجی ةڕێوی سۆرهەمی ًێ دەڕژێجە‬

‫ناٌ میش یا ىەرگیش ناڕژێجە ناٌ میش‪ ،‬گەر مزۆڤ دٌٌچاری نەخۆغی غەهزە ةٌٍ‪ ،‬ئەٌا ةڕێى غەهزە‬
‫دەڕژێجە ناٌ میش‪ ،‬نەخۆغی دیوەی گٍرچیٌە ًەٌانەیە ةتێجە مایەی ڕژاندنی غەهز ةۆ ناٌ میش‪.‬‬

‫‪ -4‬نـایـجـزیـح ( ‪: ) Nitrite‬‬
‫هاثێى میشەڕۆ ىەٌ دەهات‪ ،‬ةەهتریاٌ میوزۆب دەهەٌنە غیوزدنەٌەی نایترەیح(‪)Nitrate‬ی ناٌ‬
‫میش ةۆ نایترایجی دەگۆڕن‪ ،‬هە ىەردٌٌهیان دٌٌ ئاٌێجەی نایترۆجین‪ ،‬ناةێ ًە میشدا ىەةن‪ ،‬ةٌٍنی‬

‫نایترایح ةەڵگەی ىەٌهزدنی میشەڕۆیە‪.‬‬

‫‪ -3‬ةـیـٌـیـزۆةـیـن (‪: )Bilirubin‬‬
‫یەهێى ًە پێوياثەهانی ىیمۆگٌۆةینی خٍێنە ًە ناٌ ًەغدا‪ً ،‬ە ئەنجامی غی ةٌٍنەٌەی خڕۆهە‬
‫ضٌٍرەهانی خٍێن پەیدا دەةێجى دەڕژێجە ناٌ پیطاییٌ ةە غێٍەیەهی سرٌغجی ناةێح ًە میشدا‬

‫ىەةێح‪ ،‬ةٌٍنیػی ًە پیطایدا ًەٌانەیەی ةەڵگەیەهی نەخۆغییەهانی جگەر ةێح‪.‬‬

‫‪ -0‬خـڕۆهـەی ضـپـی خـٍێـن (‪ :)WBC , Puss Cell‬خڕۆهەی ضپی خٍێن ناةێ ًە ناٌ خٍێندا ىەةێح‪،‬‬
‫ةٌٍنیػی ًەٌانەیە ةەڵگەی ىەٌهزدنی میشەڕۆ ‪ ،‬یا ىەٌهزدنی گٍرچیٌە ةێح‪.‬‬

‫‪ -64‬هـیـجـۆن (‪: )Ketones Body‬‬
‫ثەنەهانی هیجۆن ةەرىەمی غیتٌٍنەی چەٌری ناٌ ًەغە‪ً ،‬ەٌانەیە ةڕێوی هەمی ًە میشدا ىەةێح‪،‬‬

‫سۆرةٌٍنیػی ًەٌانەیە ثزغی هیجۆنی غەهزە (‪ )Diabetic Ketoacidosis‬ةارێوی ثزضناهی‬
‫ةەرسةٌٍنەٌەی ثٍندی غەهزەی خٍێنە‪ ،‬ةٌٍنی هیجۆن ًە میشدا ةەڵگەی ةزضێجی سۆر یا ڕغانەٌەی‬

‫ثٍندٌ ةەردەٌامە‪.‬‬

‫‪53‬‬

‫‪ -66‬خـڕۆهـەی ضـٍری خـٍێـن ( ‪: ) RBC, Red Blood Cell‬‬
‫ةە غێٍەیەهی سرٌغجی ًە میشدا نییە‪ ،‬ىەةٌٍنیػی ةەڵگەی ئەَ نەخۆغییانەیە‪:‬‬
‫ىەٌهزدنی میشەڕۆ‪ .‬نەخۆغی گٍرچیٌە‪ .‬ىەٌهزدنی گٍرچیٌە‪ًٌٍ .‬ی گٍرچیٌەٌ میشەڕۆ‪ .‬ماندٌێجی‬

‫سۆر‪ .‬ىێندێ جۆری دەرمان‪ .‬ىەرٌەىا چەندین ىۆهاری دیوە هەَ ةڵاٌن‪.‬‬

‫● غیواری میش ةە مایوزۆضوۆب‪:‬‬
‫دٌای ضەنجەرفیٍج کزدنی میشەکە ‪ ،‬نمٌٍنەیەهی میش ٌەردەگیزین ٌ دەخزێجە ژێز‬
‫مایوزۆضوۆةەٌەٌ ةە ‪ 64 lenss‬دەیدۆسینەٌەٌە ةە ‪ 74 lenss‬ئەنجامەکەی دەخٍێنینەٌە ٌ‬

‫ةەدٌٌی ئەمانەدا دەگەڕێین‪:‬‬

‫‪ -6‬خـانـەهـانـی خـٍێـن ‪:‬‬
‫ضپی ٌ ضٌٍر ‪ ،‬ىەةٌٍنیان ةەڵگەی ئەٌ نەخۆغیاننەن پێػتر ئاماژەیان پێ هزاٌە‪.‬‬

‫‪ -1‬هـاضـح‪: )Cast( :‬‬
‫ىێندێ نەخۆغی گٍرچیٌە دەةێجە مایەی هەڵەهە ةٌٍنی ىێندێ ماددە ًە ناٌ میشداٌ غێٍەیەهی‬
‫ًًٌٍەهی ٌەردەگزێ‪ً ،‬ەٌانەیە ئەَ ًٌٍلانە خزۆهەی ضپی‪ ،‬ضٍری خٍێن یا چەٌری یا پڕۆثین ةێح‪،‬‬

‫هاضح ةەڵگەی چەندین نەخۆغییەٌ یاریدەی دەضجنیػان هزدنی دەدات‪ ،‬ةە پێی جۆرٌ‬
‫غێٍەیان‪.‬‬

‫‪ -3‬هـزیـطـجـاڵ (‪)Crystal‬‬
‫میشی هەضێوی ًەغطاخ هەمیَ ًە هزیطجاڵی ثێدایە‪ ،‬ةەڵاَ گەر ةڕەهەی سۆر ةٌٍ ئەمە ةەڵگەی‬
‫ىێندێ نەخۆغییە ةە ثایتەثی ةەردی گٍرچیٌە‪ ،‬ىەرٌەىا ةەڵگەی ىێندێ نەخۆغیی میجاةۆًیشمە‬

‫(‪.)Metabolic Disease‬‬

‫‪54‬‬

‫‪-7‬میوزۆب ( ‪: ) Microbe‬‬
‫ىەةٌٍنی میوزۆب ةە گػح غێٍەهانییەٌە ةەهتریاٌ هەڕٌٌ ٌ مػەخۆر ةەڵگەی ىەٌهزدنی‬

‫جۆگەی میشەڕۆٌ گٍرچیٌەن‪.‬‬

‫● چۆنیەثی نٍضینی ئەنجامەکەی ًەضەر ٌەرەكە ‪:‬‬
‫‪ -‬ىەر ثەماغا کزدنێک کە ةاسنەیک دیارە پێی دەڵێن فیڵدێک ‪.‬‬

‫‪ -‬ثۆ دەةێ ةەجٍانی ةەضەر ىەمٌٍ ضلایدەکەیە ةگەڕێیح‬
‫‪ -‬ئەٌ غجانەی کە دەةیتییح ئەگەر ًە فیڵدێکە (‪ ) 5-6‬دانح ةینی ئەٌە ٌەکٍ خۆی دەنٍضیح ةەڵاَ‬

‫ئەگەرًە (‪ ) 5-64‬دانە ةٌٍ‬
‫ئەٌە دەنٍضیح ‪ٌ few‬اثە دەةینرێح ‪.‬‬
‫‪ -‬ئەگەر ًە ‪64‬ةەرەٌ ضەرەٌە ةٌٍ ئەٌە ‪ +‬دەنٍضیح‬
‫‪ -‬ئەچەر ةیطح دانە ةٌٍ ئەٌا ‪ ++‬دەنٍضیح ئەچتر ًە ضی دانە ةەرەٌ ضەرەٌە ةٌٍ ئەٌا ‪++++‬‬
‫دەنٍضیح ةەڵاَ ئەگەر ًەٌە سیاثز ةٌٍ دەنٍضیح ‪.full‬‬
‫‪ -‬ةۆ نمٍنە ةەَ غێٍەیە دەینٍضیح ‪:‬‬
‫‪Rbc = 2-5‬‬
‫‪Pus = few‬‬
‫‪Epithelial Cells = +‬‬
‫‪Mucous =++‬‬
‫‪Amor phas = few‬‬

‫‪55‬‬

‫●‬
‫‪Blood in urine‬‬
‫ىًةٌٍنی خٍێن ًً میشدا‬

‫ةینینی خٍێن ًە میشدا ًەٌانەیە مەثزضی سۆری ھەةێح ‪ٌ ،‬ە پێٍیطجە ئەَ حاڵەثە ًەلایەن‬
‫دکجۆرەٌە ةپػکنرێ‪ً .‬ەڕٌٌی پشیػکیەٌە ھەةٍنی خٍێن ًە میشدا ةە ‪ hematuria‬ناٌ دەةزێح ‪.‬‬
‫ھەندێک جار ةڕێکی کەَ خٍێن ًە میشدا دەةێ کە ناثٍانزێ ةە چاٌ ةتینرێ ثەنیا ًە ڕێگەی غیکاری‬
‫میشەکەٌە ًە ثاكیگە دەثٍانزێ ةتینرێ ئەٌا ةە ‪ microscopic‬یان ةە ‪ non_visible‬ناٌ دەةزێح‪ .‬کە‬
‫ئەمەع دٌةارە پێٍیطجی ةە پػکنینی پشیػکە‪ ،‬چٍنکە کەضێکی ثەندرٌضح پێٍیطجە ھیچ‬

‫ةڕێکی خٍێنی ثێیدا نەدۆسرێجەٌە‪.‬‬
‫ئەَ خٍێنەع ًەٌانەیە ًە چەند غٍێنێکەٌە ةێح کە میشەکەی پێیدا دەڕٌات ٌەک میشەڕۆ ٌ‬
‫گٍرچیٌەٌ میشڵدان‪ ،‬کە ئەمەع ًە ئەنجامی ھەٌکزدن یاخٍد ھەةٌٍنی مادە کزیطجاڵیەکان‪.‬‬

‫● ھەندێک ًە ھۆکارەکانی ةٍنی خٍێن ًە میشدا ‪:‬‬
‫‪).۱‬ھەٌکزدنی میشڵدان ‪ :‬ئەمەع کە ئاسارێکی ثٍند درٌضح دەکات ًە کاثی میشکزدندا‬
‫‪ ).۲‬ھەٌکزدنی گٍرچیٌە ‪ :‬کە ًەٌانەیە ةتێیە ھۆی ةەرسةٍنەٌەی پٌەی گەرمی ٌ ٌەةٍنی ئاسار ًە‬

‫لایەکی ضک‪.‬‬
‫‪ ).۳‬ةەردی گٍرچیٌە ‪ :‬ئەَ جۆرە ئاسارێکی کەمتری دەةێح ٌ ًەٌانەیە ةتێجە ھۆی ًەکارخطجنی یەکێ‬

‫ًەٌ ةۆریانەی کە ًە گٍرچیٌەکانەٌە دەردەچێ ٌە ئاسارێکی ضکی ثٍند درٌضح ةکات ‪.‬‬
‫‪ ).٤‬ھەڵئاٌضانی ةۆڕی میش ‪ :‬ئەمەع ھەٌکزدنی ةۆریەکانی میشەڕۆیە کە ًەَ نەخۆغیانەٌە‬

‫درٌضح ئەةێ کە ًەڕێگەی ضێکطەٌە ةڵاٌ ئەةنەٌە ‪ٌ STI‬ەک ‪.Chlamydia‬‬
‫‪ ).۵‬گەٌرە ةٍنی ًیکە رژێنی پڕۆضجات ‪ :‬کە ئەمەع ةە سۆری لای ةەثەمەنەکان ةاٌە کە کێػە ًە‬

‫کاثی میشکزدن درٌضجەکات ‪.‬‬
‫‪ ).٦‬غیزپەنجەی میشڵدان ‪ :‬ئەمەع ٌەک ةاٌە ٌادەکات سیاثز ًەکەضێکی ئاضای میشةکات ئاسار ًە‬

‫کاثی میشکزدندا درٌضح ةکات ‪.‬‬

‫‪56‬‬

‫‪ ).۷‬غێزپەنجەی گٍرچیٌە ‪ :‬ئەمەع سیاثز ًەکەضانی ةەثەمەنا ةاٌە کە دەةێجە ھۆی ئاساری ةەردەٌاَ‬
‫ًە خٍارٌی پەراضٍەکان ٌ درٌضجتٍنی گزێ ًە ضکدا‪.‬‬

‫‪ ).۸‬غێزپەنجەی پڕۆضجات ‪ :‬ئەمەع ةەھەمان غێٍە دەةێجە ھۆی کێػە ًە کاثی میشکزدن ٌ‬
‫کێػە ًە ةەثاڵ ةٍنی میشڵدان درٌضح دەکات‪.‬‬

‫‪ ‬ةینینی ‪ //‬خٍێن ًە نێٍ میشدا ًە لایەن ئافزەثان ًە کاثی ضٍڕی مانگانەدا غجێکی ئاضایە‬

‫دەکزێ ھیچ پەیٍەندی ةەَ حاڵەثانەی ضەرەٌە نەةێح‪.‬‬

‫چارەضەری ئەَ حاڵەثەع ًەضەر ئەَ ھۆکارە ٌەضجاٌە کە ةٌٍەثە ھۆی ثٍغتٍنی کەضەکە ةە‬

‫‪ hematuria‬ھەندێ جار دژەسیندەی ةۆ پاککزدنەٌەی ‪ٌ UTI‬ە ھەندێ جاریؼ ةە لاةزدنی ةەردی‬

‫گٍرچیٌە ئەگەر ئەمە ھۆکاری ةٌٍ ًە ھەندێ حاڵەثیػدا چارەضەری نیە یان ئەضجەمە ٌەک حاڵەثە‬

‫غیزپەنجەیەکان‬

‫●‬
‫‪Pus Cell in Urine‬‬

‫ئیٌجیياةاثی ناٌ میش‬

‫ةٌٍنی ئیٌجیياب ًە میشدا نیػانەیێکی دیاری ىەندێک ىەٌکزدنە ‪ ,‬ئیٌجیياب کە ڕەنگەکەی ضپی‬
‫یان سەردةاٌە یان کەمێک ماددەکە ئەضجٌٍرە ٌەک چڵکە‪.‬‬

‫ئیٌجیياب پێکدێ ًە خانەی مزدٌٌی پێطح ٌ ةەکتریا ٌ خانەی خزۆکەی ضپی ‪ ،‬ساراٌەی پشیػکی‬
‫ةۆ ئیٌجیياب ًە میشدا ناسراٌە ةە (‪ ) Pyuria‬ئەٌیؼ نیػانەیەکی ةاٌە ةۆ حاڵەثی پشیػکی جۆر ةە‬

‫جۆر ‪.‬‬

‫گػجگیزثزین ىۆی (‪ ) Pyuria‬ىەٌکزدنی کۆئەندامی میشە ‪ ,‬ڕێژەی ثٌٍغتٌٍن ةە ىەٌکزدنی‬
‫کۆئەندامی میش ًە ئافزەثاندا سیاثزە ٌەک ًە پیاٌان ‪ ،‬حاڵەثەکە ثٌٍندثز دەةێ گەر کارًێک‬

‫(پەیٍەندی ضێکطی ) ىەةێ ًەگەڵ پیاٌدا ‪ ،‬ىەٌکزدنی کۆئەندامی میش ةەىۆی ةەکتریاٌەیە کە‬
‫دەچێجە ناٌ ڕێڕەٌی میشەٌە ‪.‬‬

‫‪57‬‬

‫کۆئەندامی میش پێکدێ ًە گٍرچیٌەکان ٌ میشڵدان ٌ میشةەر (ةۆری یەهە میش ًە گٍرچیٌەٌە دەةات ةۆ‬
‫میشەڵدان) ٌ ةۆڕی میش ‪ ,‬ىەٌکزدنەکە دەثٍانزێ ڕٌٌةدات ًە ىەر ةەغێى ًە ةەغەکانی‬

‫کۆئەندامەکە ةەڵاَ ةە غێٍەیەکی گػجی ًە ةەغی خٍارەٌە ٌەن ةۆڕی میش ٌ میشڵدان ‪.‬‬
‫● ىۆی خانەی کێم ًە میشدا ‪:‬‬
‫‪ )6‬ىەٌکزدنی کۆئەندامی میش‬

‫‪ )1‬گٍاضجنەٌەی ةە ڕێگای ضێکظ‬

‫‪)6‬ىەٌکزدنی کۆئەندامی میش‬
‫ئیٌجیياب ةەرىەَ دەىێنرێ ًەًەغدا ٌەک ضیطجەمی ةەرگزی ثاٌەکٍ غەر ًەگەڵ ىەٌکزدنەکەدا‬

‫ةکات‪ ,‬نەخۆغی ٌەک غەکزە چانطی ثٌٍغتٍن ةە ىەٌکزدنی کۆئەندامی میش سیاددەکات ‪.‬‬
‫ىەٌکزدنی کۆئەندامی میش ةاٌە ًەناٌ ئافزەت ٌ ةۆری میش ًە ئافزەت کٍرثترە ٌەک ًە پیاٌ ‪.‬‬

‫‪)1‬گٍاضجنەٌەی ةە ڕێگای ضێکطەٌە ‪:‬گٍاضجنەٌەی ةە ڕێگای ضێکظ دەثٍانێح ةتێجە ىۆی‬
‫ئەٌەی ئیٌجیياب ًە میشدا درٌضح ةتێح ئەٌیؼ ًە ڕێگەی پەیٍەندی ضەرجێی ئەگەر ٌریا نەةن‬

‫● ىۆکاری ثز ‪:‬‬
‫‪ -‬ىەٌکزدنی ڤایزۆضی‬
‫‪-‬ضيلى هۆئەندامى ميش‬
‫‪ -‬ىەٌکزدنی ئەٌ ةەکتریایەی کە ةێ ئۆکطجین دەژی‬
‫‪-‬غێزپەنجەَ ئەندامى ميش يان ئەندامى ئەندامى ساٌسێ‬
‫‪ -‬ژەىزاٌیتٌٍنی کیمیایی‬
‫‪-‬ىەٌکزدنی کەڕٌەکان‬

‫‪ً-‬ێٍ ةٌٍنی میش‬

‫‪58‬‬

‫● نیػانەکانی ‪:‬‬
‫‪ )6‬ةۆنی ناخۆع ًە میشدا‬

‫‪ )1‬میشکزدنی سٌٌ سٌٌ‬
‫‪ )3‬ثا‬

‫‪ )7‬ىەةٌٍنی ئاسار ًە کاثی میشکزدندا‬
‫‪) 5‬ڕغانەٌە‬

‫‪ ) 1‬ژانی ضک‬

‫● چارەضەری ‪:‬‬
‫‪)6‬ةە پێی ثٌٍع ةٌٍنەکە چارەضەرەکە دەگۆڕێح‬
‫‪ ) 1‬ثا کۆنترۆڵی ىەٌکزدن ةکزێح ًەٌانەیە دکجۆر پێػنیاسی ةەکارىێنانی دژە سیندە ةکا‬
‫‪ ) 3‬ئەگەر حاڵەثەکە ةەىۆی ةەردی گٌٍرچیٌە ةێح ئەٌا پێٍیطجە ةجٍێنرێجەٌە یان لاةبرێن‬
‫‪ ) 7‬سۆر خٍاردنەٌەی ئاٌ ٌ غٌەمەنی یارمەثی دەرە ةۆ ئەٌەی ئیٌجیياةاثەکە فزێدرێجە دەرەٌە‬

‫●‬
‫‪Calcium Oxalate‬‬
‫کاًطیۆَ ئۆکشاًەیح‬

‫ةەردی کاًطیۆَ ئۆکشاًەیح ةاٌثزین جۆری ةەردی گٍرچیٌەن ‪.‬گٍرچیٌە پێکدێ ًە ةڕێک سۆر ًە‬
‫کاًطیۆَ ‪ ,‬ئۆکشاًەیح ‪ ,‬فۆضفات ‪ ,‬ةەغێکی کەمی ًە غٌە پێکھاثٌٍە ‪ ,‬ةەردی کاًطیۆَ‬

‫ئۆکشاًەیح ةەھۆی سۆری ئۆکشاًەیجە ًە ناٌ میشدا ‪,‬‬

‫● ئۆکشاًەیح چییە ٌ چۆن درٌضح دەةێ ؟‬
‫ماددەیەکی سرٌٌغجیە ٌ ًە سۆر خۆراک دا ھەیە ‪ً ,‬ەغح خۆراک ةەکاردێنێ ةۆ ٌسە ‪ ,‬پاع ئەٌەی‬

‫‪59‬‬

‫کە ًەغح ئەٌەی پێٍیطجی ةٌٍ ةەکاریھێنا ئەٌا پاغان پاغماٌەکە ةە ناٌ خٍێندا دەڕۆن ةۆ‬
‫گٍرچیٌە ٌ لادەةزێن ةۆ ناٌ میش ‪ ,‬میش پاغەڕۆی جۆراٌجۆری ثیایە ‪ ,‬ةەردی گٍرچیٌە درٌضح دەةێح‬

‫کاثێک پێکھاثە ةٌٍرییە ةچٌٍکەکان دەًکێن پێکەٌە ٌ چەندین كەةارە ٌ غێٍەی جیاٌاس ًە ةەرد‬
‫پێکدێنن ‪ ,‬ئۆکشاًەیح یەکێکە ًەٌ ماددانەی کە دەثٍانێ ةٌٌٍر پێک ةێنیح‪.‬‬

‫● کاًطیۆَ ئۆکشاًەیح مەثزضی چی درٌضح ئەکا ؟‬
‫ةەردی کاًطیۆَ ئۆکشاًەیح ًەٌانەیە مەثزضی ئەمانەی خٍارەٌە درٌضح ةکا‬

‫‪ٌ )١‬غکتٌٍنەٌە‬
‫‪ )٢‬كەڵەٌی‬

‫‪)٣‬ةەردی گٍرچیٌە‬
‫‪ )٤‬حاڵەثی پشیػکی ٌەک ‪)Hyperparathyroidism (: :‬‬
‫ةزیجیە ًە ةڕێکی سۆر ةەرسی جۆرە ھۆڕمۆنێک کە پیی دەٌثزێ ھۆڕمۆنی پاراضایزۆید کە ًە ناٌ‬
‫خٍێندا دەةێجە ھۆی کەمتٌٍنی ةڕی کاًطیۆَ (ضٌٍدی کاًطیۆَ ئەٌەیە دەةەضترێح ةە‬

‫ئۆکشاًەیح ٌ ًەع جێدەھێڵێح)‬
‫‪-‬نەخۆغی ٌ نەغجەرگەریی ھەرضی ٌەک‪ :‬ھەٌکزدنی ڕیخۆڵەیی ‪ -‬نەخۆغی کڕۆن‪Gastric ,‬‬

‫‪bypass surgeries‬‬
‫ئەَ حاًەثانە کار ًە ثٍانای ًەغح دەکەن ثا ةەغێٍەیەکی گٍنجاٌ چەٌری بمژێح‪ .‬کاثێک چەٌری ةە‬

‫ڕێگایەکی ڕاضح نامژرێح‪ ،‬چەٌری دەةەضترێح ةە کاًطیۆَ ٌ ئۆکطالاثەی ةەجێدێڵێح ًەدٌاٌە‪.‬‬
‫ئۆکطالات پاغان دەمژرێح ٌ دەةزدرێح ةۆ گٍرچیٌەکە‪ ،‬ئەٌ غٍێنەی ئەٌ دەثٍانێح ةەرد پێک‬
‫ةھێنێح‪.‬‬

‫● ڕێگاکانی خۆپاراضتن ًەَ ةەردە چییە ؟‬
‫‪ )١‬خٍاردنەٌەی غٌەمەنییەکان ‪ :‬یەکێک ًەٌ غجانەیە کە دەثٍانین خۆمانی پێ ةپارێشین ًە‬

‫ةەرامتەر درٌضح ةٌٍنی ةەرد ٌەک خٍاردنەٌەی ئاٌ ‪.‬‬
‫‪ )٢‬خۆ ةەدٌٌرگزثن ًەٌ خٍاردنانەی پڕۆثینیان سۆرە‪.‬‬

‫‪60‬‬

‫‪ )٣‬کەمتر خٍێ ةکەنە ناٌ خٍاردنەکان ‪.‬‬
‫‪ )٥‬خۆت ةەدٌٌر ةگزە ًە ةەھێشکەری ڤیجامین ضی‪.‬‬
‫‪ ) ٦‬کەمتر خٍاردنی ئەٌ خۆراکانەی کە دەٌڵەمەندن ةە ئۆکشاًەیح ٌەک‬

‫* ةٍندٌق * ڕێٍاص‬
‫*چەٌەندەر *ثەماثە‬
‫* ئاردی گەنمی ڕەع‬
‫*کەپەک ‪ :‬دانەٌێڵە ٌ ةەرھەمی دانەٌێڵەیە‬
‫*ثۆٌی کٍنجی *ضڵم‬
‫‪ )٧‬ڕێجیم ‪:‬ھەندێ خەڵک ٌا ةیزدەکەنەٌە کەٌا ةە نەخٍاردنی کاًطیۆَ ئەٌا ثٌٍغی ئەٌ ةەردە ناةن‬
‫‪ ,‬ةەڵاَ پێچەٌانەکەی ڕاضجە ‪ ,‬کاًطیۆَ پێکھاثەکی خۆراکی گزنگە کە ًە ةەرھەمە غیزەمەنیەکان‬
‫دا ھەنە ٌەک ماضح ‪,‬غیز ‪ ,‬پەنیز ‪ .‬ثۆ پێٍیطح ةە خٍاردنی کاًطیۆمە ةۆ ئەٌەی ةتەضترێن ةە‬
‫ئۆکشاًەیح ‪ ,‬خٍاردنی کاًطیۆَ ةاغترینە ةۆ لاةزدنی ئۆکشاًەیح ًە ًەغجدا ‪.‬‬

‫● ئایا پێٍیطح دەکا کە ئێمە خۆمان ًە گػح ئەٌ خۆراکانە ةە دٌٌرةگزین کە ئۆکشاًەیجیان ثێدایە‬
‫ٌ خٍاردنی ئەٌ خٍاردنانەی کە گػجیان ًە کاًطیۆَ پێکھاثٌٍە ؟‬

‫نەخێز ‪ ,‬ئەٌە ھەڵەیەکی گػجییە‪ ,‬ھەندێ ًە خەڵک ٌا ةیزدەکەنەٌە کەٌا گەر خۆمان ًە گػح ئەٌ‬
‫خۆراکانە ةە دٌٌرةگزین کە ئۆکشاًەیجیان ثێدایە ٌ خٍاردنی ئەٌ خٍاردنانەی کە گػجیان ًە‬

‫کاًطیۆَ پێکھاثٌٍە ئەٌا ثٌٍغی ئەٌ ةەردە ناةین ! ةەڵاَ ئەمە ھەڵەیە ئێمە دەثٍانین ئەٌ‬
‫خٍارنانە ةخۆین کە ًە ئۆکشاًەیجیان ثێدایە ةەڵاَ ًە ةەرامتەردا دەةێ ًەگەڵی کاًطیۆَ ةخٍات‬

‫ثاٌەکٌٍ پێکەٌە ةتەضترێن ٌ ئۆکشاًەیجەکە فڕێدرێجە دەرەٌەی ًەع‪.‬‬

‫‪61‬‬

‫●‬
‫‪Bacteria in Urine‬‬
‫ىەةٌٍنی ةەکتریا ًە میشدا‬

‫یەکێکە ًەٌ ثێطجانەی کەٌا ًە غیکاری میشدا دەکزێح ‪ ،‬ةۆ دۆسینەٌەی ةەکتریا ًە ناٌ میشڵداندا‪.‬‬

‫● میش ًە میشڵداندا پاکە ٌ ھیچ ةەکتریایەکی ثێدا نیە‪،‬ةەڵاَ ًە رێگەری(‪ )urethra‬ةۆڕی دەرچەی‬
‫میشەٌە دەگاثە میشڵدان ةەڵاَ سۆر جار ًە کاثی میشکزدندا ةەکتریاکان دەچنە دەرەٌەی ًەع‬

‫‪،‬ةەڵاَ ئەگەر ةە پەردەی میشڵداندا ةنٍضێن ئەٌکاثە دەةێجە ھۆی ةەرسةٌٍنەٌەی رێژەی ةەکتریا‬
‫ٌ دەةێجە ھۆی ھەٌکزدنی میشڵدان‪.‬‬

‫● ھەةٌٍنی ةەکتریا ًە میشدا پێی دەٌثزێح ( ‪, )bacteriuria‬کەٌا دەةێجە ھۆی درٌضح ةٌٍنی‬
‫چەند کێػەیەکی ثەندرٌضجی ٌەک‪ :‬ھەٌکزدن ٌ ئاسار ًە میشڵداندا ‪ٌ ،‬ە ھەٌکزدنی‬
‫ڕێڕەٌەکانی گٍرچیٌە ٌ ھەندێ جاریؼ خٍدی گٍرچیٌە‪.‬‬

‫● ھەندێک جاریؼ ةە ھەةٌٍنی ئەٌ ةەکتریایە کەضەکە ھیچ نیػانەیەکی نەخۆغی ثیدا ةە‬
‫دیارناکەٌێح ٌ پێی دٌثزێح (‪ .)asymptomatic bacteriuria‬کە ئەمەیان ًە ئافزەثاندا سیاثز‬

‫ةە دیار دەکەٌێح ةەھۆی ئەٌە ةۆڕی دەرچەی میش ًە ئافزەثاندا کٍرثترە‪.‬‬

‫● نیػانەکانی ھەٌکزدنی میشڵدان ةە گػجی ئەمانەن ‪:‬‬
‫‪_۱‬ھەضجکزدن ةە پڕةٌٍنی میشڵدان ٌ ھەةٌٍنی ئارەسٌٌی میشکزدن‪،‬ةەڵاَ ًە کاثی میش کزدن‬

‫ةزێکی کەَ ًە میش دەچێجە دەرەٌە‪.‬‬
‫‪_۲‬ھەضح کزدن ةە ضٍثانەٌە ٌ ئاسار ًە کاثی میشکزدندا‪.‬‬

‫‪_۳‬ةٌٍنی ئاسار ًە ناٌچەی کەًەکەدا‪.‬‬
‫‪_٤‬ةٌٍنی ئاسار ًە ةەغی خٍارەٌەی ضک‪.‬‬

‫‪62‬‬

‫‪_۵‬میشەکە ةۆنێکی سۆر ناخۆغی دەةێح‪.‬‬
‫‪_٦‬ھەضح کزدن ةە ماندٌێجی‪.‬‬

‫● ةاٌثزین جۆرەکانی ةەکتریاع کە ًە ناٌ میشدا ئەگەری ھەیە ةتینرێن ئەمانەن ‪ ،‬کە غێٍەیان‬
‫سیاثز یان ثۆڵیە یان گۆییە ًە ژێز مایکڕۆضکۆپ ‪:‬‬

‫‪١) E-coli‬‬
‫‪٢) Proteus sp.‬‬
‫‪٣) Klebsiella sp.‬‬
‫‪٤) Enteroccous sp.‬‬
‫‪٥) Staphylococcus aureus‬‬
‫‪٦) Actinobacter sp.‬‬
‫‪٧) Pseudomonas aeruginosa‬‬
‫‪٨) Citrobacter sp‬‬

‫● ٌە سۆرةەی کاثەکان ھەٌکزدنی ڕێڕەٌەکانی گٍرچیٌە ةەھۆی ئەَ دٌٌ ةەکتریاٌە ڕٌٌئەدات ‪:‬‬
‫)‪(E-coli , Klebsiella pneumonia‬‬

‫‪63‬‬

‫●‬
‫‪Protein in urine test‬‬
‫ىەةٌٍنی پڕۆثین ًە میشدا‬

‫ثێطجی (‪ ) Protein in urine‬ةزیجیە ًەٌ جۆرە ثێطجەی کە ةەکاردێ ةۆ پێٍانی ةڕی پڕۆثین ًە ناٌ‬
‫میشدا‪.‬‬

‫خەڵکی سۆر گزنگی نادەن ةە پزۆثین ًە میشیان ضەرەڕای ئەٌەی پزۆثین ًەٌانەیە دەرةھاٌێژرێح ًە‬
‫میش کاثێک گٍرچیٌەکان ةەغێٍەیەکی گٍنجاٌ کار ناکەن ‪ ,‬یان کاثێ ةڕێکی سۆری پڕۆثینی‬
‫مطۆگەر ھەةێ ًەناٌ خٍێن ‪.‬‬

‫● ةۆچی پێػنیار دەکزێ ئەٌ ثێطجە ةکزێ ؟‬
‫دکجۆرەکان ًەٌانەیە پێػنیار ةکەن ةە کزدنی ئەَ ثێطجە گەر ئەٌان گٍمان ةکەن کە کێػەیەک‬

‫ھەةێ ًە گٍرچیٌە ٌ ةۆ ئەٌەی ةتینێح کە ئاخۆ گٍرچیٌەکان ةەثەٌاٌی چالاکن یاخٍدنا‪.‬‬

‫● نشمی ةڕی پڕۆثین ًە میشدا ئاضاییە ٌ ھیچ کێػەیەکی نییە ‪ ,‬ةەڵاَ ةەرسی ةڕی پڕۆثین ًە میش‬
‫ًەٌانەیە ةتجە ھۆی ‪:‬‬
‫‪ )١‬غەکزە‬
‫‪ٌ )٢‬غکتٌٍنەٌە‬

‫‪ )٣‬ھەٌکزدنی کۆئەندامی میش‬
‫‪ )٤‬نەخۆغی گٍرچیٌە‬

‫‪ Amyloidosis )٥‬کۆةٌٍنەٌەی پڕۆثین ًە غانەکانی ًەع‬
‫‪ )٦‬ئەٌ دەرمانانەی کە سیان ةە گٍرچیٌە دەگەیەنن ٌەک ( ‪NSAIDs, antimicrobials, diuretics,‬‬

‫‪)chemotherapy drugs‬‬

‫‪64‬‬

‫‪ )٧‬ةەرسی فػاری خٍێن‬
‫‪( ) preeclampsia٨‬ةەرسی فػاری خٍێن ًە ئافزەثانی دٌٌگیان)‬

‫‪( ) glomerulonephritis٩‬نەخۆغیەکی گٍرچیٌەیە)‬
‫‪) polycystic kidney disease١٣‬‬

‫‪ )١١‬نەخۆغی ةەرگزی خۆیی ٌەک ( ‪systemic lupus ،Goodpasture syndrome‬‬
‫‪) erythematosus‬‬

‫‪ )١٢‬گزێی یان غێزپەنجە مێشڵدان‬

‫● ئەٌ ھۆکارانەی کەٌا ھەًی ثٌٍغتٌٍن سیاددەکەن ‪:‬‬
‫ــ كەڵەٌی‬

‫ــ کەضانی ضەرٌٌ ‪ ٦٥‬ضاڵ‬
‫ــ مێژٌٌی خێشانی‬

‫●‬
‫‪Ph in urine‬‬
‫ثزغێجی یان ثفجێجی میش‬

‫ثاكیکزدنەٌەی ئاضجی ‪ PH‬ةزیجیە ًە دیاریکزدنی ثزغێجی یان ثفجێجی نمٍنەیەکی میش‪.‬‬
‫ثاكیکزدنەٌەیەکی ضادە ٌ ةێ ئاسارە ‪ ,‬ھەندێک نەخۆغی ٌ ڕێجیم ٌ ةەکارھێنانی دەرمان دەثٍانن‬

‫کار ًە ثزغێجی ٌ ثفجێجی ٌ میش ةکەن‪.‬‬

‫● ةۆچی پێٍیطجە ئەَ ثێطجە ئەنجاَ ئەدرێح ؟‬
‫دکجۆر ًەٌانەیە فەحطی میشت پێػنیار ئەکات ثاٌەکٍ ةشانێح کە ئایا ئەٌ کەضە ةەردی گٍرچیٌەی‬
‫ھەیە یان نا‪ ،‬ھەرٌەھا ئەثٍانێ ڕێگەیەک ةێح ةۆ دەضجنیػان کزدنی ھەکزدنی کۆئەندامی میش‬

‫ةەمەع یارمەثی دکجۆر دەدات ثاٌەکٍ ةە پێی ئەنجامەکە دەرمان ةنٍضێح‪.‬‬

‫‪65‬‬

‫● چۆن ثێطجەکە دەکزێح ؟‬
‫ثێطجەکە سۆر ضادەیەٌ ةەھۆی ضتریپی ثایتەت ئەنجاَ ئەدرێح ‪ ،‬ةەغێٍەیەک درٌضجکزاٌە‬
‫ضتریپەکە کە ًەکاثی گۆڕانی ‪ ph‬میشەکە ڕەنگی ضەر سرثیپەکەع ئەگۆڕێ ‪ ،‬ةە ةەراٌرد کزدن ةە‬

‫ضجانداردەکە ئەثٍانین ڕێژەی ثفجێجی ٌ ثزغێجی دیاری ةکەین‪.‬‬

‫● ةەڵاَ پێؼ ئەنجامدانی ثێطجەکە ‪ ,‬ةۆ ئەٌەی فەحطێکی ثەٌاٌ دەكیم ةێح دکجۆر داٌا ًە‬
‫کەضەکە دەکات کە ةٍەضجێح ًە ةەکارھێنانی ئەٌ دەرمانانەی کە کار ًە ‪ PH‬دەکەن ٌەک‪:‬‬

‫‪ )١‬دەرمانی (‪ )acetazolamide‬کەةەکاردێ ةۆ چارەضەرکزدنی ئاٌی ڕەع (نەخۆغیەکی چاٌە) ٌ‬
‫ھەرٌەھا ةۆ حاڵەثی پەرکەَ ٌ حاڵەثی ثز ‪.‬‬

‫‪ )٢‬دەرمانی (‪ )ammonium chloride‬ةۆ چارەضەری کۆکە‪.‬‬
‫‪ )٣‬دەرمانی (‪ )methenamine mandelate‬کە ةەکاردێ ةۆ چارەضەرکزدنی ھەٌکزدنی‬

‫کۆئەندامی میش‪.‬‬
‫‪ )٤‬دەرمانی ‪ ,potassium citrate‬کەةەکاردێ ةۆ چارەضەرکزدنی نەخۆغی میزانە ٌ ةەردی‬

‫گٍرچیٌە‪.‬‬
‫‪ )٥‬دەرمانی ‪ sodium bicarbonate‬کە ةەکاردێ ةۆ چارەضەرکزدنی دڵەکشە ٌ ةەد ھەرضی‪.‬‬

‫● ٌە ھەرٌەھا پێؼ ثێطجەکە پێٍیطجە ئاگاداری ئەٌ خٍاردنە ةین کە دەیخۆین ٌ ٌا ةاغترە ةە‬
‫پێی ڕێنمایی دکجۆری ثاكیگە ةێح ةۆ ئەٌەی ةە ٌردی ئاضجی ‪ً PH‬ە میشدا دیاری ةکزێح ٌ‬
‫نەکەٌینە ةچٌٍکترین ھەڵەٌە‬
‫ئەگەر ئاضجی ‪ PH‬کەَ ةٌٍ ئەٌا ةۆی ھەیە ھۆیەکەی یەکێک ًەمانە ةێح ‪:‬‬

‫‪66‬‬

‫‪ٌ )١‬غکتٌٍنەٌە (‪) dehydration‬‬
‫‪ )٢‬ةێ خۆراکی ةۆ ماٌەیەکی سۆر (‪)starvation‬‬

‫‪) acidosis٣‬‬
‫‪ )٤‬غەکزە‬

‫‪ )٥‬ضکچٌٍن (‪)diarrhea‬‬
‫● ئەگەر ئاضجی ‪ PH‬سیاثز ةٌٍ ًەحاڵەثی ئاضای ئەٌا ةۆی ھەیە ھۆیەکەی یەکێک ًەمانە ةێح‪:‬‬

‫‪ -‬پەکەٌثنی گٍرچیٌە‬
‫‪ -‬ھەٌکزدنی کۆئەندامی میش‬

‫‪ -‬ڕغانەٌە‬
‫‪ -‬ةەرسی ئاضجی مژین ًەڕیخۆڵەکان ‪ ،‬کە ٌا ئەکات ثزغیەثی مەعیدە کەَ ةتێجەٌە ‪.‬‬

‫‪respiratory alkalosis -‬‬
‫‪pyloric obstruction -‬‬
‫‪respiratory alkalosi s -‬‬

‫‪67‬‬

‫●‬
‫‪Mucus in Urine‬‬
‫ًینجە ماددە ًە میشدا‬

‫ًە ڕاضجیدا ىەةٌٍنی ًینجەماددە ًە میشدا غجێکی ئاضاییە ‪ ,‬ىەمٌٍمان ًەٌانەیە جار ٌ ةار کەمێک‬
‫ًینجەماددە ىەةێ ًەناٌ میشمان ‪ ،‬ىەةٌٍنی ةڕێکی سۆر ًە ًینجەماددە ًە ناٌ کۆئەندامی میشدا‬
‫پێٍیطجە ةبرێجە ژێز چاٌدێزی دکجۆر‬

‫● ىۆی سیادةٌٍنی چییە ؟‬
‫ًینجەماددە ٌەک ًەضەرەثاٌە گٍتمان غجێکی ئاضاییە ةەڵاَ ئەگەر ڕێژەکەی سرٌٌغجی نەةێح‬

‫پێٍیطجە ئاگادار ةین ‪ً ,‬ەٌانەیە ةکزێجە دەرەٌەی ًەع ًە غێٍەی کزیطجاڵ یاخٌٍد دەسٌ ‪.‬‬

‫● گزنگترین فەرمانی ةزیجیە ًە پارێشگاری کزدن ًە ًەغمان ًە دژی ةەکتریا ٌ ڤایزۆص ٌ‬
‫کەڕٌٌەکان‬

‫ئەگەر ًەغح ةڕێکی سۆر ًە ًینجەماددە درٌضح ةکا ئەٌا دیارە ىۆکارێک ىەیە ةا پێکەٌە ضەیزی‬
‫ةکەین ‪:‬‬

‫‪ ) ١‬ىەٌکزدنی کۆئەندامی میش‬
‫ةٌٍنی ةڕێکی سۆر ًە ًینجەماددە ًەٌانەیە نیػانەیەک ةێح کە ىەٌکزدنی کۆئەندامی میشت‬
‫ىەیە ‪ ,‬ئەَ ىەٌکزدنانە عادەثەن ةەىۆی ةەکتریاٌەیە ٌ دەثٍانن سیان ةگەیێنن ةە کۆئەندامی‬

‫جۆراٌ جۆر‪.‬‬

‫‪ ) ٢‬ةەىۆی گٍاضجنەٌەی نەخۆغیە ضێکطیەکان‬
‫ىۆیێکی ثزی ئەَ سیادةٌٍنە ةەىۆی گٍاضجنەٌەی نەخۆغییە ضێکطییەکانەٌەیە ‪ٌ ,‬ا دیارە ئەَ‬

‫حاڵەثە ةە ىۆی (‪ chlamydia‬یان ‪)gonorrhea‬ــــەٌە ةێح ‪ ,‬ىەردٌٌکیان دەةنە ىۆی سیاد‬

‫‪68‬‬

‫ةەرىەميێنانی ًینجەماددە ‪ٌ chlamydia ,‬ا دەکات کە ڕەنگی ًینجەماددەکە ضپی ةچێجەٌە ةەڵاَ‬
‫‪ٌ gonorrhea‬ا دەکات ڕەنگی ًینجەماددەکە ضپی ةچێجەٌە‪.‬‬

‫‪ ) ٣‬ةەردی گٍرچیٌە‬
‫ةەردی گٍرچیٌە درٌضح دەةێح کاثێک پێکياثە کزیطجاڵیە ةچٌٍکەکان دەًکێن پێکەٌە ٌ چەندین‬
‫كەةارە ٌ غێٍەی جیاٌاس ًە ةەرد پێکدێنن ‪ ,‬گەر ةەردی گٍرچیٌە ةچٌٍک ةێح ئەٌا ڕەنگە ةجٍڵێح ٌ‬
‫ًەڕێگەی میشەٌە فڕێتدرێجە دەرەٌەی ًەع ‪ ،‬ئەگەر گەٌرە ةٌٍ دەکزێ ًە گٍرچیٌە یان ةۆری میشدا‬
‫بمێنێجەٌە ٌ پێٍیطح ةە چارەضەری ةکات ًە ڕێگەی (ٌەرگزثنی دەرمان ةۆ ثٍاندنەٌەی ةەردەکە‬
‫یان ًەناٌةزدنی ةە ثیػک ٌ ٌردکزدنی ةۆ پارچەی ةچٌٍک ثا ئاضان فڕێتدرێح یان لاةزدنی ةە ڕێگەی‬

‫نەغجەرگەری (‪.))Surgery‬‬
‫‪ -‬نیػانەکانی‪:‬‬

‫( ةٍنی ئاسارێکی سۆر ًە ناٌچەی کەمەر ةەغی پێػەٌە ٌ ضەرٌ ڕان ٌ ثەنیػجەکان ٌ دٌاٌە ‪ً ،‬ەرس ٌ‬
‫ثا ‪ ،‬ةٍنی خٍێن ًە میشدا ‪ ،‬دڵجێکەڵاثن ٌ ڕغانەٌە ‪ ،‬ىەضجکزدن ةە ئاسار ًەکاثی میشکزدن )‪.‬‬

‫‪ ) ٤‬ىەٌکزدنی ڕیخۆڵەیی‬
‫یەکێک ًە ضەرەکیترین ىۆکارەکانی سیادةٌٍنی ًینجەماددەیە ًە میشدا ‪ ,‬کە دەةێجە ىۆی داخٍران‬

‫ٌ ةزین ًە کۆڵۆن‪.‬‬

‫‪ ) ٥‬گزژةٌٍنی كۆڵۆن‬
‫ةزیجیە ًە ناڕێکیەکی ىەرضی کە کار ًە ڕیخۆڵە ئەضجٌٍرە دەکات ٌ دەثٍانێح ةتێجە درٌضح‬
‫ةٌٍنی ىۆَ ًينجە مادەَ ئەضجٍر ًە هۆئەندامى ىەرص‪ .‬ئەَ ًينجە مادەيە ًەٌانەيە ًەغح‬
‫ةەجێ ةيێڵێح ةەىۆی ئەمەٌە مزۆڤ ثٌٍغی (كەةشی ‪ ,‬ضکچٌٍن ‪ ,‬ػاسات ‪ ,‬ئاٌضان دەةێح )‪.‬‬

‫‪ ) ٦‬غێزپەنجەی میشڵدان‬
‫ىەةٌٍنی ًینجەماددە دەثٍانزێح ةڵێین نیػانەیێکە ةۆ غێزپەنجەی میشڵدان ‪ ,‬ةەڵاَ ىەمٌٍ‬

‫‪69‬‬

‫کاثێک نا ‪ً ,‬ينجە مادە ًە ميش ىەندێ جار نيػانەيێكى غێزپەنجەيە‪ ،‬ئەَ حاڵەثە سیاثز ڕاضح دەةێح‬
‫ًەگەڵ نيػانەَ ديوە ٌەن خٍێن ًە ميشەهە‪ ،‬ئاسارَ ضى‪ ،‬يان داةەسینى هێؼ‪.‬‬

‫● چارەضەرَ سرٌغجى ةۆ ًينجە مادە ًە ميش ‪:‬‬

‫‪ ) ١‬گۆڕینی ضیطجەمی خۆراک‬
‫ًەٌانەیە ضیطجەمی خۆراکی ناثەندرٌضح ةتێجە ىۆی سیادکزدنی غٌە ًەمیشدا یاخٌٍد ًەٌانەیە‬

‫ةتێجە ىۆی‬
‫نەخۆغی ًە ڕیخۆڵەدا‪.‬‬

‫‪ ) ٢‬خٍاردنی ماددە غٌەمەنییەکان یارمەثیدەرە ةۆ‬
‫‪ -‬یارمەثی دەرىێنانی سیاثزی ًینجەماددە‬

‫‪ -‬یارمەثی ئەٌانە دەدات کە کێػەیان ًە میشکزدندا ىەیە یان ئەٌانەی ةەردی گٍرچیەًەیان ىەیە‪.‬‬

‫‪ ) ٣‬پاک ٌ خاٌێنی ةاع ئەمەیان گزنگترین خاڵە یەکێک ًە ةاغترین ڕێگاکان ةۆ ڕێگزیکزدن ًە‬
‫ثٌٍغتٌٍنە ةە نەخۆغی ٌ ٌە ىەرٌەىا یەکەَ ىەنگاٌە ةۆ ڕێگزثن ًە گٍاضجنەٌەٌ ثٌٍغتٌٍنی‬

‫نەخۆغی ًە میشەڕۆدا‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪Uric Acid crystals in urine‬‬
‫کزیطجاڵی ( ڕمڵ ) یٍریک ئەضید ًە میشی مزۆڤدا‬
‫نە خۆغی داء المٌٍن يان ‪gout‬‬

‫ئەَ کزیطجاڵە یان ڕمڵە ًە غێٍەی پارچەغٍغەی غکاٌدایە پارچەی ةجٍک ٌ مامناٌەندٌ پارجەی‬
‫گەٌرەی دەردەکەٌێح ًە ژێز ٌرد ةیندا‪,‬ئەَ کزیطجاڵە ًە میشی ‪ PH‬ثزغدا درٌضح دەةێح ةەسۆری‬
‫کە ‪ pH‬ەکەی نشیکی ‪ 5.5‬ةێح‪,‬ةەڵاَ کاثێک ناٌەندەکە ٌاثە میشەکە ‪ pH‬ەکەی ثفح ةێ ئەٌا ٌردە‬

‫‪70‬‬

‫ٌردە دەثٍێجەٌە ٌ دەةێح ةە ‪ً ,urate crystal‬ەَ کەضانەی میشی خٍیناٌیان ىەیە یان میشی‬
‫غەکزاٌیان ىەیە یان میشی پزۆثیناٌی ناةیجە ىۆی درٌضح ةٌٍنی ئەَ کزیطجاڵە‪,‬ئەَ کزیطجاڵە‬

‫ًە ئەنجامی ثیک غکانی خانەکانی ًەع ًە پاغماٌەی خۆراک گۆڕانی پٌەی گەرمی درٌضح‬
‫دەةێح ٌک گۆغح ٌ خٍاردنە دەریایەکان ٌ خٍاردنە دەًٌەمەندەکان ةەپزۆثین ‪,‬ةەڵاَ خٍاردنەٌە‬

‫کحًٍیەکان ٌ غیزنەمەنیەکان ثارادەیەک ئەَ کزیطجاڵە لا دەةەن‪.‬‬
‫ئەَ کزیطجاڵە ةەغێٍەی ثٍاٌە ًە خٍێندا ىەیە ئەگەر رێژەکەی ةەغێٍەیەکی ةەرچاٌ ًە خٍیندا‬
‫ةەرس ةۆٌە ئەٌا ًە رێگەی گٍرچیٌەکانەٌە ًەع ىەٌڵ دەدات کەمی ةکاثەٌە‪,‬ئەمەع دەةێجە ىۆی‬

‫درٌضح کزدنی ةەردی گٍرچیٌە ٌ نەخۆغی پادغای ‪. gout‬‬
‫ئەٌکەضانەی ئً َ رمٌەیان ىەیە ًە میشیاندا سۆر جار ىەضح ةە چٍسانەٌەی ةۆری میشیان دەکەن ًە‬

‫کاثی میش کزدن ٌ سٌٌ سٌٌ دەچن ةۆ ضەرئاٌ کزدن ٌ کەَ کەَ میش دەکەن یان ثٍغی میشە چزکێ‬
‫دەةن‪.‬‬

‫خٍاردنەٌەی ئاٌی سۆر ٌ ماسي ٌ خٍاردنەٌە غیزنەکان ٌ کەَ کزدنەٌەی خٍاردنی گۆغح ٌ‬
‫خٍاردنە دەٌڵەمەندەکان ةە پزۆثین ٌا دەکات ئەَ کزیطجاڵە درٌضح نەةێح ٌ کۆنەةێ‬

‫●‬
‫‪Tyrosine crystals‬‬

‫ڕمڵی ثایزۆضین‬

‫ڕمڵی ثایزۆضین دەر دەکەٌێح ًە میشی کەضانێک کە ئەناڵێنن ةەدەضح نەخۆغیە ضەخجەکانی‬
‫جگەر‪...‬‬

‫ٌەدەر دەکەٌێح ًە ناٌەندێکی ثزع یاخٍد ىاٌثادا ٌ دەرناکەٌێح ًە ناٌێندێکی ثفجدا ‪..‬‬
‫ةێڕەنگە یاخٍد ڕەنگی سەردێکی کزاٌەی ىەیە‪..‬‬

‫ٌەًەضەر غێٍەی دەرسی یاخٍد نیدڵ دەرەکەٌێ ٌە سۆرجار کۆدەةدەٌە ٌ غێٍەی گٍڵ درٌضح‬
‫ئەکەن ‪...‬‬

‫‪71‬‬

72

73

74

‫) ‪( 14‬‬
‫) ‪Fecal Occult Blood test ( FOB‬‬
‫پػونينى خٍێنى غاراٌه ًً پيطايى دا‬

‫ئەَ پػکنینە سۆر گزنگە ةۆ حاڵەثەکانی خٍێنتەر ةٌٍنی ڕیخۆڵە ٌ كۆڵۆن ٌ گەدە‪.‬‬
‫‪ -‬پػکنینی خٍێنی غاراٌە ًە پیطایی دا کاثێى پۆسەثیڤ ةٌٍ پێػنیار دەکزێح ًە لایەن‬
‫پشیػکەٌە ةە ىەناٌةینی ( ناسۆر )ی كۆڵۆن کە یارمەثی ئەدات ًە دیاری کزدنی غێزپەنجەی‬

‫كۆڵۆن ٌ ڕێکە ٌە دەرىێنانی ًە کاثی پێۆیطح‪.‬‬
‫‪ -‬ةە ىۆی سۆر ةٌٍنی غێزپەنجەی كۆڵۆن ئەٌ کەضانەی ثەمەنیان پەنجا ضاڵ ةەرەٌ ضەرەٌەیە‬

‫پێٍیطجە ضاڵی جارێى ئەَ پػکنینە ةکەن‪.‬‬
‫‪ -‬کاثێى یەکێک ًە ئەندامانی خێشانەکەثان ثٌٍغی غێزپەنجەی كۆڵۆن ةٌٍةێح پێٍیطجە ًەضەر‬

‫ئەٌانی ثز ئەَ پػکنینە ةکەن‪.‬‬
‫● نەخۆغیە پەیٍەندیدارەکان ‪:‬‬
‫ىەندێ نەخۆغی دەةێجە ىۆی ةٌٍنی خٍێنی غاراٌە ًە پیطایی دا ٌەکٍ ةزینی گەدە ٌ‬
‫مایەضیزی ٌ نەخۆغیەکانی اًجياةی ریخۆڵەکان ٌ غێزپەنجەی كۆڵۆن‪....‬ىجد‪.‬‬

‫‪75‬‬

‫● کەی پێٍیطجە ئەَ پػکنینە ةکزێح؟‬

‫ةۆ کەَ کزدنەٌەی ڕێژەی ثٌٍغتٌٍ ةە غێزپەنجەی كۆڵۆن پێٍیطجە کەضانی پەنجا ضاڵ ةەرەٌ‬
‫ضەرەٌە ضاڵی جارێى ئەَ پػکنینە ئەنجاَ ةدەن‪.‬‬

‫ىەرٌەىا ًەکاثی نەخۆغی کەَ خٍێنی کە ىۆکارەکەی دیار نی یە پشیػى داٌای ئەَ پػکنینە‬
‫دەکات‪.‬‬

‫● ڕێگای کزدنی پػکنینەکە ‪:‬‬

‫ًً ڕێگای پیطاییەٌە دەکزێح کە پارچەیەک پیطایی ًە نەخۆغەکە ٌەردەگیزێح ةە ضتریپی‬
‫ثایتەت یان جیياسی ئەًکترۆنی پػکنینەکە ئەنجاَ ئەدرێح‪.‬‬

‫● چۆن خۆمان ئامادە ةکەین ةۆ ئەَ پػکنینە ؟‬

‫پێٍیطجە چٍ ٌ ىەغح کاثژمێز گۆغجی مانگا نەخٍرێح چٍنکە کاریگەری ًەضەر ئەنجامی‬
‫پػکنینەکە دەةێح‪.‬‬

‫● ئەٌ خۆراکانەی کاریگەریان ىەیە ًەضەر پػکنینەکە ‪:‬‬

‫گۆغجی مانگا‪ ،‬میٍە ٌ ضەٌسەی ثاسە‪ ،‬دەرمان ٌەکٍ ئەضپزین‪ ،‬دەرمانەکانی دژە اًجياب ٌ‬
‫ڕۆماثیشَ ٌ دەرمانی کەمی ئاضن‪.‬‬

‫گەر ةە ةەردەٌامی ئەَ دەرمانانە ةەکار دەىێنیح پێٍیطجە ًەضەرت پشیػى ئاگادار ةکەیجەٌە‬
‫پێؼ ئەنجاَ دانی پػکنینەکە ةۆ ماٌەیەک ٌاس ًە دەرمانەکان ةيێنیح‪.‬‬

‫‪76‬‬

‫ئامۆژگاری ئافزەثان دەکەین ًە کاثی ضٍڕی مانگانە چاٌەرٌان ةکەن ىەثا خٍێنتەر ةٌٍنیان کۆثایی‬
‫پێ دێح ئینجا پػکنینەکە ئەنجاَ ةدەن‪.‬‬

‫‪77‬‬

‫‪Allergy test‬‬

‫) ‪( 15‬‬
‫‪Food Allergy‬‬
‫غیکاری ىەضجیاری ( حطاضیەت ) ةە خۆراک‬

‫ىەضجیاری ( حطاضیەت ) ةە خۆراکێکی دیاریکزاٌ‪ ،‬غیکاری کزدنی دژەثەنی (‪،)IgE antibody‬‬
‫غیکاریەکی خٍێنە ةۆ دەضجنیػانکزدنی ىەضجیاری کەضێک ةە خۆراکێک یان چەند خۆراکێکی‬

‫دیاریاکزاٌ‪ .‬کاثێک ئەنجاَ دەدرێح کە نیػانەکانی ىەضجیاری ًە کەضەکەدا ةەدی ةکزێح‪،‬‬
‫ةەثایتەثی ًەٌکاثانەی کە نیػانەکان دٌٌةارە ضەرىەڵدەدەنەٌە ًەگەڵ خٍاردنی ئەٌ خۆراکانەی‬

‫کە ىەضجیاری ةەخػن ةۆ کەضەکە‪ ،‬ىەضجیاری دەکزێح ةۆماٌەی ةێح (ًەکاثی ةٌٍنی‬
‫ىەضجیاری ًە ثاکێکی خێشاندا دەگٍنجێح ةگٍاسرێجەٌە ةۆ نەٌەکانی)‪.‬‬

‫● دژەثەنی ( ‪ ) IgE‬چی یە ؟‬
‫دژەثەنی (‪ )IgE‬ةەغێکە ًە ضیطجمی ةەرگزی ًەع‪ ،‬کاثێک کەضێک ًەغی ىەضجاری ىەیە ةە‬
‫خۆراکێک‪ ،‬ةۆ یەکەَ جار ةەرکەٌثنی دەةێح ًەگەڵ ئەٌ خۆراکانەی کە دٌچاری ىەضجیاری دەکەن‬
‫ىەضجیاریەکەی سیاد دەکات‪ً ،‬ەغی کەضەکە خۆراکە ىەضجیاری ةەخػەکە ٌەک ثەنێکی ةێگانە‬

‫دەناضێنێح ٌ دەضح دەکات ةە ةەرىەَ ىێنانی دژە ثەن‪ ،‬دژەثەنی ثایتەتمەندی ىەضجیاری‬
‫(‪ً )IgE‬ە خٍێندا پەیدا دەةێح‪ .‬کاثێک کەضەکە ةۆ جاری دٌٌىەَ ةەرکەٌثنی دەةێجەٌە ًەگەڵ‬
‫ىەمان خۆراکی ىەضجیاری ةەخؼ ‪،‬دژەثەنەکە (‪ )IgE‬ماددە ىەضجیاری ةەخػەکە دەناضێجەٌە ٌ‬
‫ىانی ًەع ةۆ دەردانی ىطجامین (‪ )Histamin‬یان ىەر ماددەیەکی کیمیایی ثز دەدات ‪ً ،‬ە‬

‫ئەنجامدا ىەضجیاریەکە ضەرىەڵدەدات ٌ نیػانەکانی ةە ثٍندی دەردەکەٌن‪.‬‬

‫● نیػانەکانی ىەضجاریی(حطاضیەت) ةە خۆراک (‪: )Food Allergy‬‬

‫‪78‬‬

‫نیػانەکانی ىەضجیاری ةە خۆراک سۆرن ئەمانە ةاٌثزین نیػانەکانن ‪:‬‬

‫* ضەرگێژ خٍاردن ٌ دڵ ثێکەڵاثن ٌ ڕغانەٌە‪.‬‬ ‫* خٍرانی دەَ ٌ مەڵاغٌٍ ٌ کٍنی گۆێ‪.‬‬

‫* ئەگشیما‪ * .‬ضکچٌٍن‪.‬‬

‫* ئاساری گەددە‪ * .‬ناڕەحەت غح كٍثدان‪ * .‬غین ةٌٍنەٌە‪.‬‬

‫* ئاساری ضنگ‪.‬‬ ‫* ىەناضە ةڕکێ ٌ ثەنگە نەفەضی‪.‬‬

‫* ئاٌضانی ًێٍ ٌ سمان ٌ گەرٌٌ‪ * .‬پێطح پەڵە پەڵە ةٌٍن ٌ ئاٌضان ٌ ضٍرةەنەٌەی‪.‬‬

‫● ئەٌ خۆراکانەی ىەضجیاری درٌضح دەکەن ٌ غیکاریان ةۆ دەکزێح‪:‬‬

‫غیکاری ىەضجیاری ةۆ ‪ ٣٣‬جۆر خۆراکی ىەضجیاری ةەخؼ ئەنجاَ دەدرێح کە ثایتەثن ةە ٌڵاثی‬

‫عێزاق ٌ ىەرێمی کٍردضجان‪ .‬ئەٌانیؼ ئامانەن‪:‬‬

‫پزثەكاڵ (‪ .)Orange‬ةٍندق (‪ .)Hazelnut‬ةطجە (فطجم)(‪.)Pistachio nut‬‬

‫جۆرە ماضیەکە (‪.)Cod Fish‬‬

‫كەیطی (‪ .)Apricot‬گۆغجی ضٌٍر (‪ .)Meat Mix‬گٌٍثین (گەنم) (‪.)Gluten‬‬

‫ثۆٌی کٍنجی (‪.)Sesame seed‬‬

‫پەثاثە (‪ .)Potato‬ضیز (‪ .)Garlic‬ةیتەر (‪ .)Pepper‬ةاینجان (‪.)Aubergine‬‬

‫گٍێش (‪ .)Walnut‬ثٌٍ (‪.)Raspberry‬‬

‫ةادەَ (‪ .)Almond‬غیز (‪ .)Milk‬ضپێنەی ىێٌکە (‪.)Egg White‬‬

‫ناٌکە گٍڵەةەڕۆژە (‪.)Sunflower seed‬‬

‫كۆخ (‪ .)Peach‬پاكٌەی ضۆیا (‪.)Soybean‬‬ ‫سەردێنەی ىێٌکە (‪.)Egg Yolk‬‬

‫سەیجٍن (‪.)Olive‬‬ ‫مۆس (‪.)Banana‬‬

‫ثەماثە (‪ .)Tomato‬گێشەر (‪ .)Carrot‬کاکاٌ (‪.)Cacao‬‬ ‫غٌیک (‪.)Strawberry‬‬

‫کیٍی (‪ .)Kiwi‬ىەنجیز (‪.)Fig‬‬

‫پاكٌە (‪.)Broad bean‬‬

‫‪79‬‬

‫● ئەنجامی غیکاری ىەضجیاری(حطاضیەت) چی دەگەیەنێح ‪:‬‬
‫ةاغتر ٌایە ضەردانی پشیػکی ثایتەتمەند ةکزێح ةۆ ڕٌٌنکزدنەٌەی ئەنجامی غیکاریەکە‪ ،‬چٍنکە‬

‫ئەنجامی غیکاری ىەضجیاری پێٍیطجی ةە ڕٌٌنکزدنەٌە ٌ گزنگی پێدان ىەیە‪ ،‬ثەنانەت ئەگەر‬
‫ئەنجامەکە نێگەثیڤ ةٌٍ (‪ .)Negative‬ىەرٌەىا ڕەنگە غیکارییەکە پۆسەثیڤ(‪ )Positive‬ةێح‪،‬‬
‫ًەکاثی ةەرکەٌثنیػح ةە ماددە ىەضجیاری ةەخػەکان ىەضجاریەکی ثٍندت ةۆ درٌضح نەکەن‪.‬‬
‫ئەگەر ئەنجامەکە پۆسەثیڤ(‪ )Positive‬ةٌٍ ةەرسةٌٍنەٌە ًە ڕێژەی دژەثەنەکە (‪ )IgE‬نیػانەی ئەٌەیە‬
‫ثۆ ىەضجیاریح ةەٌ ماددەیە ىەیە کە ًە غیکاریەکەدا ئاماژەی پێدەکزێح‪ ،‬ةەرسةٌٍنەٌەی ڕێژەی‬
‫دژەثەنەکە دەضجنیػانی ڕادەی ثٍندی ىەضجیاریەکە دەکات‪ ،‬پشیػکەکەت ڕێگەی ثەندرٌضح ةۆ‬

‫چآرەضەری ىەضجیاریەکەت ةۆ پێػنیار دەکات‪.‬‬

‫‪ -‬ئەگەر ئەنجامی غیکاریەکە نێگەثیڤ(‪ )Negative‬ةٌٍ ٌاثە ةڕی کەَ ٌ مامناٌەند‬
‫دەضجنیػانکزد ًە دژەثەنەکە (‪ )IgE‬مانای ٌایە ثۆ ىەضجیاریەکی ثەٌاٌ ٌ ڕاضجەكینەت نییە‪.‬‬

‫‪ ‬ئەنجامی غیکاریەکە ةەپێی ڕێژەی دژەثەنەکە پۆًێن دەکزێح ةۆ چەند گزٌپێک‪:‬‬
‫ڕێژەی (‪ )IU/ml 4.37 - 4.44‬ةە پۆًی (‪ )٣‬ناسراٌە ‪( :‬ئاضایی)‬

‫ڕێژەی (‪ )IU/ml 4.10 - 4.35‬ةە پۆًی (‪ )١‬ناسراٌە ‪( :‬ضەرەثایی)‬
‫ڕێژەی (‪ )IU/ml 3.70 - 4.44‬ةە پۆًی (‪ )٢‬ناسراٌە ‪( :‬سیادةٌٍنێکی لاٌاس)‬
‫ڕێژەی (‪ )IU/ml 64.70 - 3.54‬ةە پۆًی (‪ )٣‬ناسراٌە ‪( :‬سیادةٌٍنێکی سۆر ٌ دەةێح گزنگی پێتدرێح)‬

‫ڕێژەی (‪ )IU/ml 70.0 - 64.54‬ةە پۆًی (‪ )٤‬ناسراٌە ‪( :‬ةەرس)‬
‫ڕێژەی (‪ )IU/ml 644 - 54‬ةە پۆًی (‪ )٥‬ناسراٌە ‪( :‬سۆر ةەرس)‬
‫ڕێژەی (>‪ )IU/ml 644‬ةە پۆًی (‪ )٦‬ناسراٌە ‪( :‬سۆر سۆر ةەرس)‬

‫‪80‬‬

‫) ‪( 16‬‬
‫) ‪Environmental Allergy ( Respiratory Allergy‬‬

‫غیکاری ىەضجیار ( حەضاضیەت )ی ژینگەیی‬

‫ىەضجیاری(حطاضیەت) ةە ىۆکارێکی دیاریکزاٌی ژینگەیی ٌ غیکاری دژەثەنی ( ‪IgE‬‬
‫‪ ،)antibody‬غیکاریەکی خٍێنە ةۆ دەضجنیػانکزدنی ىەضجیاری کەضێک ةە ماددەیەک یان‬

‫چەند ماددەیەکی ژینگە‪ ،‬دەکزێح کاثی(ٌەرسی) ةێح یان درێژخایەن‪ ،‬ةۆ نمٌٍنە ةەرکەٌثنی‬
‫ثەنۆًکەکانی ناٌ ىەٌا ًە ٌەرسە جیاجیاکاندا یان گژٌگیا ةەىارییەکان کە مزۆڤی پێ ىەضجیار‬

‫دەةێح‪ .‬ىەضجیاری دەکزێح ةۆماٌەیی ةێح (ًەکاثی ةٌٍنی ىەضجیاری ًە ثاکێکی خێشاندا‬
‫دەگٍنجێح ةگٍاسرێجەٌە ةۆ نەٌەکانی)‪.‬‬

‫● دژەثەنی (‪ )IgE‬چی یە؟‬
‫دژەثەنی (‪ )IgE‬ةەغێکە ًە ضیطجمی ةەرگزی ًەع ‪ ،‬کاثێک کەضێک ىەضجاری ىەیە ةە‬
‫ماددەیەک ‪ ،‬ةۆ یەکەَ جار ةەرکەٌثنی دەةێح ًەگەڵ ئەٌ ماددەیەی کە دٌچاری ىەضجیاریی‬
‫دەکات ىەضجیاریەکەی سیاد دەکات ‪ً ،‬ەغی کەضەکە ئەٌ ماددەیەی دەةێجە مایەی ىەضجیاری‬
‫ٌەک ثەنێکی ةێگانە دەناضێنێح ٌ دەضح دەکات ةە ةەرىەَ ىێنانی دژە ثەن ‪ ،‬دژەثەنی‬
‫ثایتەتمەندی ىەضجیاری (‪ً )IgE‬ە خٍێندا پەیدا دەةێح‪ .‬کاثێک کەضەکە ةۆ جاری دٌٌىەَ‬
‫ةەرکەٌثنی دەةێجەٌە ًەگەڵ ىەمان ئەٌ ماددەیەی دەةێجە مایەی ىەضجیاری ‪،‬دژەثەنەکە (‪)IgE‬‬
‫دەیناضێجەٌە ٌ ىانی ًەع ةۆ دەردانی ىطجامین (‪ )Histamin‬یان ىەر ماددەیەکی کیمیایی‬

‫ثز‪ً ،‬ە ئەنجامدا کەضەکە پێی ىەضجیار دەةێح ٌ نیػانەکانی دەردەکەٌن ًەغٍێنی‬
‫ةەرکەٌثنەکەدا‪.‬‬

‫● نیػانەکانی ىەضجیار(حطاضیەت)ی ژینگەی (‪:)Environmental Allergy‬‬
‫* پژمین‪ * .‬ثەنگەنەفەضی‪ * .‬خیطە خیظ (دەرچٌٍنی دەنگ ًەکاثی ىەناضەداندا)‪ * .‬ئاٌضانی‬

‫ًٌٍت‪.‬‬

‫‪81‬‬

‫*خٍران ٌ ضٍرةٍنەٌەی پێطح ٌ چاٌ‪ * .‬کۆکین ‪ * .‬گیزان ٌ خٍرانی كٍڕگ‪.‬‬

‫● ئەٌ ماددانەی کەدەةنە ىۆی ىەضجیاریی ٌ غیکار دەکزێن ‪:‬‬
‫غیکاریی ماددە ىەضجیاری ةەخػەکان ةەپێ ی ناٌچەکان جیاٌاسی ىەیە ةە ىۆی کەع ٌ ىەٌای‬

‫ناٌچەکەٌە جۆری ماددەکانی دەگۆڕێح ‪ً،‬ە ثاكیگەکەمان ‪ ٣٣‬جۆر ماددەی ىەضجیاری ةەخؼ‬
‫غیکاریان ةۆ ئەنجاَ دەدرێح کە ثایتەثن ةە ٌڵاثی عێزاق ٌ ىەرێمی کٍردضجان‪.‬‬

‫ئەَ ماددانەی خٍارەٌە سیاثز ىۆکاری ىەضجیارین ًە ناٌچەکەی ئێمەدا‪:‬‬
‫غیزینی گیایی ةەىارە (‪ .)sweet vernal grass‬گیا گەسنە (‪ .)Nettle‬جۆرە گیایەکە‬

‫(‪.)Chenopodium album‬‬
‫گٍڵە ةەیتٍن (‪ .)Camomile‬کڕێػی پػیٌە (‪ .)Cat epithel‬جۆرە کەڕٌێکە ( ‪Candida‬‬

‫‪.)albicans‬‬
‫کڕێػی ضەگ (‪ .)Dog epithel‬پەڕ (‪ .)Feather mix‬ثٍثی ٌطیزاًحث ( ‪Parrot / Budgerigar /‬‬

‫‪.)Hollendicus‬‬
‫مانگا ٌ مەڕ ٌ ماڵات(‪ .)Cow / Sheep‬پەڕی مزیػک (‪ .)Chicken feather‬جۆرە کەڕٌێکە‬

‫(‪.)Pencillium notatum‬‬
‫جۆرە کەڕٌێکە (‪ .)Aspergillus fumigatus‬جۆرە کەڕٌێکە (‪ .)Cladosporium‬جۆرە کەڕٌێکە‬

‫(‪.)Alternaria alternata‬‬
‫جۆرێکە مێزٌٌیەکی ٌردە (‪ .)Derm.Pteronyssinus‬جۆرێکە مێزٌٌیەکی ٌردە‬

‫(‪ .)Drem.farinae‬ضیسرک (‪.)Cockroach‬‬
‫مٌٍی حٍغتر(‪ .)Camel Hair‬ئەفطەنجین (‪ .)Absinthe‬ةەڕٌٌ (‪ .)Oak,White‬سەیجٌٍن (‪.)Olive‬‬

‫ثٌٍ (‪.)Mulberry‬‬
‫ڕٌەکە ىەمیػە ضەٌسەکان ٌەک ضەرٌ‪ ،‬کاژ‪ ،‬ضنەٌةەر(‪ .)Cypress‬گیایەکە ةۆ ئاڵف ةەکاردێح‬

‫(‪.)Timothy grass‬‬
‫گیا (‪ .)Mix grasses‬ثۆسی دانەٌێڵە (‪ .)Grain Pollen Mix‬جۆرە گیایەکە گەڵاکانی‬

‫‪82‬‬

‫پەًپەًە(‪.)Gagweed‬‬
‫جۆرە گیایەکە (‪ .)Mugwort‬جۆرە گیایەکە (‪.)Parietaria‬‬

‫● ئەنجامی غیکاری ىەضجیاری(حطاضیەت)‪:‬‬
‫ةاغتر ٌایە ضەردانی پشیػکی پطپۆڕ ةکزێح ةۆ ڕٌٌنکزدنەٌەی ئەنجامی غیکارییەکە‪ ،‬چٍنکە‬
‫ئەنجامی غیکاری ىەضجیاری پێٍیطجی ةە ڕٌٌنکزدنەٌە ٌ گزنگی پێدان ىەیە‪ ،‬ثەنانەت ئەگەر‬
‫ئەنجامەکە نێگەثیڤ ةٌٍ (‪ .)Negative‬ىەرٌەىا ڕەنگە غیکارییەکە پۆسەثیڤ(‪ )Positive‬ةێح‪،‬‬
‫ًەکاثی ةەرکەٌثنیػح ةە ماددە ىەضجیاری ةەخػەکان ىەضجاریەکی ثٍندت ةۆ درٌضح نەکەن‪.‬‬
‫ئەگەر ئەنجامەکە پۆسەثیڤ(‪ )Positive‬ةٌٍ ةەرسةٌٍنەٌە ًە ڕێژەی دژەثەنەکە (‪ )IgE‬نیػانەی ئەٌەیە‬
‫ثۆ ىەضجیاریح ةەٌ ماددەیە ىەیە کە ًە غیکاریەکەدا ئاماژەی پێدەکزێح‪ ،‬ةەرسةٌٍنەٌەی ڕێژەی‬
‫دژەثەنەکە دەضجنیػانی ڕادەی ثٍندی ىەضجیاریەکە دەکات‪ ،‬پشیػکەکەت پێػنیاری ڕێگەی‬

‫گەنجاٌی چآرەضەری ىەضجیاریەکەت ةۆدەکات‪.‬‬

‫‪ -‬ئەگەر ئەنجامی غیکاریەکە نێگەثیڤ(‪ )Negative‬ةٌٍ ٌاثە ةڕی کەَ ٌ مامناٌەند‬
‫دەضجنیػانکزد ًە دژەثەنەکە (‪ )IgE‬مانای ٌایە ثۆ ىەضجیاریەکی ثەٌاٌ ٌ ڕاضجەكینەت نییە‪.‬‬

‫‪ ‬ئەنجامی غیکاریەکە ةەپێی ڕێژەی دژەثەنەکە پۆًێن دەکزێح‪:‬‬
‫ڕێژەی (‪ )IU/ml 4.37 - 4.44‬ةە پۆًی (‪ )٣‬ناسراٌە ‪( :‬ئاضایی)‬

‫ڕێژەی (‪ )IU/ml 4.10 - 4.35‬ةە پۆًی (‪ )١‬ناسراٌە ‪( :‬ضەرەثایی)‬
‫ڕێژەی (‪ )IU/ml 3.70 - 4.44‬ةە پۆًی (‪ )٢‬ناسراٌە ‪( :‬سیادةٌٍنێکی لاٌاس)‬
‫ڕێژەی (‪ )IU/ml 64.70 - 3.54‬ةە پۆًی (‪ )٣‬ناسراٌە ‪( :‬سیادةٌٍنێکی سۆر ٌ دەةێح گزنگی پێتدرێح)‬

‫ڕێژەی (‪ )IU/ml 70.0 - 64.54‬ةە پۆًی (‪ )٤‬ناسراٌە ‪( :‬ةەرس)‬
‫ڕێژەی (‪ )IU/ml 644 - 54‬ةە پۆًی (‪ )٥‬ناسراٌە ‪( :‬سۆر ةەرس)‬
‫ڕێژەی (>‪ )IU/ml 644‬ةە پۆًی (‪ )٦‬ناسراٌە ‪( :‬سۆر سۆر ةەرس)‪.‬‬

‫‪83‬‬

‫‪Serology & Immunology‬‬

‫) ‪( 16‬‬
‫) ‪Rheumatoid factor ( RF‬‬

‫یەکێکە ًەٌ دژە ثەنانەی کە ضیطجەمی ةەرگزی ًەع ةەرىەمی دەىێنێح ‪ ،‬ڕێژەی ‪RF‬‬
‫ًەٌکەضانەدا سۆرە کە ثٍغی ڕۆماثیشمی جٍمکەکان ةٍن ‪ ،‬ئەگەر ‪ RF‬پۆسەثیڤ ةٌٍ مانای ٌایە‬

‫نەخۆغەکە ثٍغی ڕۆماثیشَ ةٍە ‪ ،‬مەرج نیە ىەمیػە ةەٌجۆرە ةێح ئەنجامی ئەَ غیکاریە‬
‫ةەچەندین ىۆکاری دیکەٌە پەیٍەضجە ٌەک نەخۆغی درێژخایەن ‪ ،‬غێزپەنجە ‪ ،‬ڕەكتٍنی پێطح ٌ‬

‫ىەٌکزدنی ضیەکان ٌ ڕیػاڵ ةٍنی جگەر ‪.‬‬

‫‪ -‬ڕۆماثیشمی جٍمگە نەخۆغیەکی درێژخایەنە پەلاماری ضیطجەمی ةەرگزی ًەع دەدات ٌ پەکی‬
‫دەخات ‪.‬‬

‫● ئەٌ کەرەضجانەی کە پێٍیطتن ةۆ ئەَ غیکاریە ‪:‬‬

‫‪* srynge , cotton , alcohol‬‬
‫‪* yellow top tube‬‬
‫‪* macrocenterfuge‬‬
‫‪* RF reagente‬‬
‫)ٌەرەكەیەکی ڕەغە ( ‪* slaid‬‬
‫‪ Stirrer‬٭‬

‫‪84‬‬

‫● غێٍاسی ئەنجامدانی ئەَ پػکنینە ‪:‬‬
‫دٌٌ ضیظ خٍێن ًە نەخۆغەکە ٌەردەگزین ٌ دەیخەینە ناٌ ثیٍةی ضەر سەردەٌە ٌ ضەنجەرفیٍجی‬

‫دەکەین ةۆ دەضکەٌثنی ضیڕەَ ‪ ،‬یەک درۆپ ًە ضیڕەَ ٌ یەک درۆپ ًە ‪ RF reagent‬دەخەینە‬
‫ضەر ضڵایدی ثایتەت ةە پػکنینەکە (ٌەرەكەیەکی ڕەغە ) ‪ ٫‬دٌاثز ةە ‪ stirer‬ێک ضیزەمەکە ٌ‬
‫گیزاٌەکە ثێکەڵ دەکەین ةۆماٌەی ‪ 1‬خًٍەک ئەگەر ‪ agglutination‬ڕٌیدا مانای ٌایە کەضەکە‬
‫ثٍغی ىەٌکزدن ةٍە ًەغٍێنێکی ًەغیدا ‪.‬‬

‫‪85‬‬

‫) ‪( 17‬‬
‫) ‪Antistreptolysin-O ( ASO‬‬

‫ئەَ پػکنینە ةزیجیە ًە دیاریکزدنی دژە ثەنی ةەکتریای ‪ً streptolysin O‬ە خٍێندا کە ةۆ‬
‫چاٌدێزیکزدنی ىەٌکزدن ٌ ثای ڕۆماثیشمی ئەَ پػکنینە دەکزێح‪.‬‬

‫● ئەٌ کەرەضجانەی کە پێٍیطتن ةۆ ئەَ غیکاریە ‪:‬‬

‫‪ sirnge , cotton , alcohol‬٭‬
‫‪* jell tube‬‬
‫‪* macro sentarfuge‬‬
‫‪* ASO reagente‬‬
‫) ٌەرەكەیەکی ڕەغە ( ‪* slide‬‬
‫‪ Stirrer‬٭‬

‫● غێٍاسی ئەنجامدانی پػکنینەکە ‪:‬‬
‫ضەرەثا ‪ 1‬ضیظ خٍێن ًە کەضەکە ٌەردەگزین ٌدەیخەینە ناٌ ‪ jell tube‬پاغان ضەنجەرفیٍجی‬

‫دەکەین ةۆ دەضکەٌثنی ضیزەَ پاغاندرۆپێک ًە ضیزەمەکە ٌ درۆپێک ًە ‪ASO reagente‬‬
‫دەخەینە ضەر ضڵایدەکە پاغان ثێکەڵیان دەکەین چاٌدێزی ئەنجامەکەی دەکەین ًەماٌەی ‪1‬‬
‫خًٍەکدا ئەگەر ًە نیٍ خًٍەکی یەکەَ ‪ agglutination‬ڕٌیدا ئەٌا ڕێژەی ‪ +++‬ةۆ دادەنێین ‪،‬‬
‫ئەگەر ًە یەک خًٍەکی ضەرەثا ‪ agglutination‬ڕٌیدا ئەٌا ڕێژەی ‪ ++‬ةۆ دادەنێین ‪ ،‬ئەگەرًە‬
‫خًٍەکی دٌٌەمدا ‪ agglutination‬ڕٌیدا ئەٌا ڕێژەی ‪ +‬ةۆدادەنێین ٌە ئەگەر کارًێکیان نەکزد‬

‫نێگەثیڤی ةۆ دەنٍضین ‪.‬‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضایی ئەَ غیکاریە کەمترە ًە ‪iu/ml 144‬‬

‫‪86‬‬

‫‪ ‬سۆرةٍنی ڕێژەی ‪ ASO‬دەةێجە ىۆی ‪:‬‬
‫٭ ئیٌجیياةی ًەٌسەثێن‬
‫٭ ضٍرەثا‬
‫٭ ثای ڕۆماثیشمی‬

‫‪87‬‬

‫) ‪( 18‬‬
‫) ‪Rose Bengal test ( Brucella‬‬

‫غیکاری حەمەی مەڵجا‬

‫ثای مەڵجا ةزیجیە ًە نەخۆغیەکی ثزضناک کە ةەىۆی ةەکتریای ‪ Brucellosis‬ثٍغمان دەةێح ئەَ‬
‫ةەکتریایە جۆرێکە ًە ةەکتریای گزاَ نێگەثیڤ ‪ ,‬دەةێجە ىۆی ( ثا ‪ ،‬ئاساری جٍمگە‪ ،‬ةێيێشی ) ئەَ‬
‫نەخۆغیە ًە ئاژەڵەٌە ةۆ مزۆڤ دەگٍاسرێجەٌە ًە ئەنجامی خٍاردن ٌ خٍاردنەٌەی ةەرىەمە‬

‫غیزیەکان ٌەک غیز ٌ پەنیز ٌ ةەرىەمەکانی ثز کە ةەغێٍەیەکی ةاع نەکٍڵاٌن جگە ًە ڕێگای‬
‫خٍاردن ٌ خٍاردنەٌە ةەکتریای ثای مەڵجا دەکزێح ًەڕێگەی ىەٌا یان ةە ةٍنی پەیٍەندی ڕاضجەٌخۆ‬

‫ًەگەڵ ئاژەڵان ةگٍاسرێجەٌە ‪.‬‬

‫● ئەٌ کەرەضجانەی کە پێٍیطتن ةۆ ئەَ غیکاریە ‪:‬‬
‫‪ sringe , cotton , alcohol‬٭‬
‫‪* jell tube‬‬
‫‪* macro centerfuge‬‬
‫}پٌێجێکی ضپیە { ‪* slide‬‬
‫‪* Rose Bengal reagente‬‬

‫● غێٍاسی ئەنجامدانی غیکاریەکە ‪:‬‬
‫ضەرەثا ‪ 1‬ضیظ خٍێن ًە کەضەکە ٌەردەگزین ٌ دەیخەینە ناٌ ثیٍةێکی ضەر سەرد پاغان‬
‫ضەنجەرفیٍجی دەکەین ةۆ دەضکەٌثنی ضیزەَ پاغان دڵۆپێک ًە ضیزەَ ٌ دڵۆپێک ًە گیزاٌەی‬
‫ثایتەت ةە پػنینەکە دەخەینە ضەر پٌێجێکی ضپی ٌ ةە ‪ stirer‬ێک ثێکەڵیان دەکەین ةۆ ماٌەی ‪1‬‬
‫خًٍەک چاٌەڕێ دەکەین ٌ پاغان ئەنجامەکە دەخٍێنینەٌە ‪ ،‬ئەگەر ‪ agglutination‬ڕٌیدا ئەٌە‬
‫کەضەکە ثٍغتٍە ةەَ نەخۆغیە ٌە ئەگەر ‪ agglutination‬ڕٌینەدا ئەٌە کەضەکە ثٍغی‬

‫نەخۆغیەکە نەةٍە‬

‫‪88‬‬

‫‪ٌ ‬ە ڕێژەکەی ةەَ جۆرە دیاریدەکەین ‪:‬‬
‫٭ ئەگەر کٌۆثتٍنەکە ًە ‪ 65‬چزکەی ضەرەثا ڕٌیدا ئەٌا ڕێژەی ‪ 174/6‬ی ةۆدادەنێین‪.‬‬
‫٭ ئەگەر کڵۆثتٍنەکە ًە ‪ 34‬چزکەی ضەرەثا ڕٌیدا ئەٌا ڕێژەی ‪ 314/6‬ی ةۆدادەنێین‪.‬‬
‫٭ ئەگەر کٌۆثتٍنەکە ًە ‪ 6:34‬چزکەی ضەرەثا ڕٌیدا ئەٌا ڕێژەی ‪ 34/6‬ی ةۆدادەنێین‪.‬‬

‫● نیػانەکانی ئەَ نەخۆغیە ‪:‬‬
‫‪ -١‬ضەرئێػە ‪ -٢‬ةێيێشی‬
‫‪ -۳‬ئارەق کزدنەٌەی سۆر‬
‫‪ -٤‬ئاساری جٍمگەکان‬

‫‪ -٥‬داةەسینی کێػی ًەع‬

‫‪Nrgative‬‬ ‫‪Posative‬‬

‫‪89‬‬

‫) ‪( 19‬‬
‫) ‪Typhoid Fever ( widal test‬‬

‫غیکاری گزانەثا‬

‫ئەَ پػکنینە ةەکاردێح ةۆ دیاریکزدنی گزانەثا کە ةەىۆی ةەکتریای ‪ salmonela typhy‬ثٍغمان‬
‫دەةێح ئەَ پػکنینە ةە ‪ strip‬ئەنجاَ دەدرێح کە ًە ‪ 3‬ىێڵ پێک دێح ( ‪. ) control , IgG , IgM‬‬

‫● ئەٌ کەرەضجانەی کە پێٍیطتن ةۆ ئەَ پػکنینە ‪:‬‬

‫‪ sringe , cotton , alcohole‬٭‬
‫‪* jell tube‬‬
‫‪* macro senterfuge‬‬
‫‪* strip‬‬
‫‪* typhoid fever reagent‬‬

‫● غێٍاسی ئەنجامدانی پػکنینەکە ‪:‬‬
‫‪ 1‬ضیظ خٍێن ًە کەضەکە ٌەردەگزین ٌ دەیخەینە ناٌ ‪ jell tub‬ضەنجەرفٍجی دەکەین ةۆئەٌەی‬

‫ضیزەمەکەی جیاةتێجەٌە ‪ .‬پاغان درۆپێک ًە ضیزەمەکە ٌ درۆپێک ًە گیزاٌەی ثایتەت دەخەینە‬
‫ضەر ‪strip‬ەکە ‪ ،‬دٌای ‪ 65- 5‬خًٍەک ئەنجامەکە دەخٍێنینەٌە‬
‫‪ ‬ئەنجامەکە ةەَ جۆرە دەةێح ‪:‬‬

‫٭ ئەگەر ثەنيا ‪ C band‬دەرکەٌت ئەٌە ئەنجامەکە نێگەثیڤە ٌە دەةێح ىەمیػە ئەَ‬
‫ىێڵەدەرةکەٌێح ‪.‬‬

‫٭ ئەگەر ‪ C band + G band‬دەرکەٌت ئەٌە کەضەکە پێػتر ثٍغی نەخۆغیەکە ةٌٍە ‪.‬‬
‫٭ ئەگەر ‪ C band + M band‬دەرکەٌت ئەٌە کەضەکە ثٍغی نەخۆغیەکە ةٌٍە‬

‫٭ ئەگەر ‪ C band + G band + M band‬دەرکەٌت ئەٌا کەضەکە ثٍغی نەخۆغی گزانەثا ةٍە ٌ‬

‫‪90‬‬

‫چاک ةٍەثەٌە ٌ دٌةارە ثٍغی نەخۆغیەکە ةٍەثەٌە‪.‬‬
‫● نیػانەکانی نەخۆغی گزانەثا ‪:‬‬

‫‪ً ‬ە ىەفجەی یەکەَ ‪:‬‬
‫‪ -١‬ةەرسةٌٍنەٌەی پٌەی گەرمی جەضجٍ ‪ 30.7‬ةۆ ‪ 74‬پٌەی ضٌیٌۆسی‬

‫‪ -٢‬ضەرئێػە‬
‫‪ -٣‬ةێ ىێشی ٌ غەکەثی‬

‫‪ -٤‬ئاساری گەرٌٌ‬
‫‪ -٥‬ئاساری سگ‬

‫‪ -٦‬ضکچٌٍن یان كەةشی ( ضکچٌٍن سیاثز ًە مناڵان ڕٌٌدەدات ‪ ،‬كەةشیؼ ًە پێگەغجٍان )‬
‫‪ -٧‬ضٍرىەڵگەڕانی پێطح‬

‫‪ً ‬ە ىەفجەی دٌٌەَ ‪:‬‬
‫ئەگەر کەضەکە چارەضەری گٍنجا ٌ پێٍیطجی ٌەرنەگزثتٌٍ ئەٌا نەخۆغیەکە دەچێجە كۆناػی‬

‫دٌٌەَ ٌ ئەَ نیػانانەی ثێدا دەدەکەٌێح ‪:‬‬
‫‪ -١‬ةەردەٌامی ةەرسی پٌەی گەرمی جەضجە‬
‫‪ -٢‬ضکچٌٍن یان كەةشی‬
‫‪ -٣‬داةەسینێکی ىەضجپێکزاٌی کێؼ‬
‫‪ -٤‬ىەڵئاٌضانی سگ‬

‫‪ -٥‬دەرکەٌثنی پەڵەی ضٍری ڕەنگ گٍڵی ةچٌٍک ًەضەر ضینگ ق ضک‬

‫‪ً ‬ە ىەفجەی ضێیەَ ‪:‬‬
‫‪ٌ -١‬ڕێنە کزدن‬

‫‪ -٢‬ثەٌاٌ ةێ ىێشی ٌ غەکەثتٌٍن‬
‫‪ً -٣‬ەٌانەیە ئاڵۆسیە ثزضناکەکانی گزانەثا ڕٌٌةدات‬

‫‪91‬‬

‫دٌای ىەفجەی ضێیەَ کەضی نەخۆع ٌردە ٌردە ىەضح ةە ةاغتٌٍنی ةاری جەضجەی دەکات‬
‫‪ ‬خۆپاراضتن ًە نەخۆغی گزانەثا ‪:‬‬

‫‪ -١‬غٍغجنی دەضجەکان ةە ئاٌ ٌ ضاةٌٍن چەند جارێژ ًە ڕۆژێکدا دٌات چٌٍن ةۆ ثەٌاًێح ٌ پێؼ‬
‫نان خٍاردن‬

‫‪ً -٢‬ە کاثی پیطتٌٍنی ئاٌی گەڕەک ٌ ماڵ پێٍیطجە ئاٌی ناٌ ةٍثڵ ةخٍرێجەٌە‬
‫‪ -٣‬ةەکارنەىێنانی کەًٍپەًی ثٍغتٌٍ‬

‫‪92‬‬

‫‪Endocrinology‬‬

‫‪Thyroid‬‬

‫) ‪( 20‬‬
‫) ‪Triiodothyronine ( T3 ) - Thyroxine ( T4 ) - Thyroid Stimulating Hormone ( TSH‬‬

‫پػکنینی ىۆرمۆنی ػٍددە‬

‫ڕژێنی پەریشاد ڕژێنێکی ةچٌٍکی غێٍە پەپًٍەییە دەکەٌێجە ةەغی خٍارەٌەٌ پێػەٌەی مٍ‪،‬‬
‫كەةارەکەی نشیکەی پێنج ضەنجیمەثز دەةێح‪ ،‬ڕژێنی پەریشاد ضٌٍد ًەٌ یۆدە ‪ٌ ,‬ەردەگزێح کە ًە‬
‫ڕێگەی خٍاردنەٌە دەیخۆین ‪ ،‬ثایزۆید ىەڵدەضجێ ةە ڕژاندنی ىەمٌٍ ثایزۆکطین ‪ٌ T4‬ە ةڕێکی‬
‫ةچٍک (کەَ) ًە ثزای ئایۆدۆ ثایزۆکطین ‪ً( .T3‬ە ‪ 35%‬ی ‪ً T3‬ە خٍێندا ًە ‪ٌ T4‬ە درٌضح دەةێح ) ‪.‬‬

‫(‪ )T4‬ثەمەنی یەک ىەفجەیە ‪ )T3( ،‬ثەنيا ‪ 63‬کاثژمێز‪.‬‬

‫‪ ‬هاری ئەَ ھۆڕمۆنە‪:‬‬
‫‪ -6‬ڕێوخطجنی ثێوػوانی خۆران ٌ ةەهارھێنانی ڕاضجەٌخۆی ٌسە یان خەسن هزدنی یان پزۆضەی‬

‫ٌەرگزثن ٌ ضٍثاندنی خۆران ڕێى ئەخات‪.‬‬
‫‪ -1‬هارهزهزدنی ئەندامەهان خێزاثز یان خاٌ ئەهاثەٌە‪.‬‬
‫‪ -3‬ڕێوخطجنی ٌەرگزثنی ئۆهطجین ٌ ةەرھەَ ھێنانی گەرمی‪.‬‬

‫‪ ‬سۆری ھۆڕمۆنەهە ‪: Hyperthyroidism‬‬
‫پزۆضەی هارهزدنی ًەع خێزا ئەهات‬

‫ئەةێجە ھۆی نەخۆغییەهی ةاٌ ئەٌیؼ نەخۆغی (‪)grave‬ە‪،‬‬
‫نەخۆغییەهی دژە خۆییە(‪.)autoimmune disease‬‬

‫‪93‬‬

‫‪ ‬نیػانەهانی سۆرةٌٍنی ھۆرمۆنەهە‪:‬‬
‫‪ -6‬داةەسینی هێػی ًەع‬
‫‪ -1‬خێزاةٌٍنی ًێدانی دڵ‬
‫‪ -3‬ضوچٌٍن‬
‫‪ -7‬گەٌرەةٌٍنی ڕژێنەهە‬
‫‪ -5‬سٌٌ ثٌٍڕە ةٌٍن‬

‫‪ً -1‬ەع گەرمی (ةەرگەی گەرما ناگزن)‪.‬‬
‫‪ -4‬ماندٌٌێجی‪.‬‬

‫‪ -3‬دەضح ًەرسین‪.‬‬
‫‪ -0‬كەًەكی ٌ ڕاڕای‪.‬‬
‫‪ -64‬نەمانی ئارەسٌٌی ضێکظ کزدن ٌ نەسۆکی‪.‬‬

‫‪ ‬هەمی ھۆڕمۆنەهە ‪: Hypothyroidism‬‬
‫پزۆضەی هارهزدنی ًەع ٌ ڕێوخطجنی خۆران خاٌ ئەةێجەٌە‪.‬‬
‫ٌەرگزثنی ئۆهطجینی پێٍیطح ٌ گەرَ هزدنی ًەع هەمتر ئەةێجەٌە‪.‬‬

‫‪ ‬نیػانەهانی هەمی ھۆرمۆنەهە‪:‬‬
‫‪ -6‬ھیلان ةٌٍن‬
‫‪ -1‬هەمی ٌسە‬

‫‪ -3‬سیادةٌٍنی هێػی ًەع‬
‫‪ -7‬خاٌةٌٍنی ًێدانی دڵ‬

‫‪ٌ -5‬غى ةٌٍنی پێطح ٌ كژ‬
‫‪ -1‬کەَ خٍێنی‪.‬‬

‫‪ -4‬کەَ خەٌی(ةێ خەٌی)‪.‬‬
‫‪ -3‬كەةشی‪.‬‬

‫‪94‬‬

‫‪ -0‬خەمۆکی‪.‬‬

‫‪ ‬دەضجنیػانکزدنی نەخۆغی ػٌٍدە ‪:‬‬
‫‪ً -6‬ەڕێگەی پػکنینی خٍێن ةۆ ىۆرمۆنە پەیٍەندیدارەکان ةەَ ڕژێنەٌە ( )‪T3) (FreeT3) (T4‬‬
‫‪ .)(FreeT4) (TSH) (TG)(Anti-TG‬ئەَ پػکنینانەع ةە ئامێزی ىۆرمۆنات ئەنجاَ دەدرێن ةۆ‬

‫ئەنجامدانیػیان پێٍیطجمان ةە ضیزەمی نەخۆغەکە دەةێح‬
‫‪ -1‬ضۆنار (‪ )Ultra Sound‬ةۆ دڵنیاةٌٍن ًە غێٍە ٌ كەةارە ٌ ًەپەکانی ڕژێنەکە‪.‬‬
‫‪ٌ -3‬ێنەی ثیػکی (‪ )Thyroid Scan‬ةۆ دڵنیاةٌٍن ًە غیٍە ٌ غٍێن ٌ ةارٌدۆخی ڕژێنەکە‪.‬‬
‫‪ -7‬پػکنینی(‪ً )Biopsy‬ەکاثی ةٌٍنی ىەر ًٌٍ ٌ ةزین ٌ ناڕێکیەک ًە غێٍەی ڕژێنەکەدا کە‬
‫گٌٍمانی غێزپەنجەی ًێتکزێح ةەغێک ًە خانەکانی ةەغە ثٍغتٌٍەکە دەنێزدرێح ةٍ ثاكیگەی‬

‫ثایتەتمەند ةۆ دەضجنیػانکزدنی جۆری ًٍەکە‪.‬‬

‫‪ ‬مانایی ئەنجامی پػکنینەکان ‪:‬‬
‫ىۆرمۆنی ( ‪: Thyroid-stimulating hormone ( TSH‬‬
‫ةەرسی ڕێژەی (‪ )TSH‬ةەگػجی مانای کەمی ىۆرمۆنەکانی ڕژێنی پەریشادە (‪ )Thyroid Gland‬کە‬
‫ناسراٌە ةە (‪ٌ )Hypothyroidism‬اثە ڕژێنەکە ةڕی پێٍیطح ًە ىۆرمۆنەکان درٌضح ناکات ٌ‬
‫ةەردەٌاَ ژێزمێػکە ڕژێن ىۆرمۆنی (‪ )TSH‬دەردەدات‪.‬‬
‫کەمی ڕێژەی (‪ )TSH‬ةەگػجی نیػانەی دەردانی سیاد ًەپێٍیطجی ىۆرمۆنەکانی ڕژێنی پەریشادە‬
‫(‪ )Thyroid Gland‬کە ناسراٌە ةە (‪ٌ )Hyperthyroidism‬اثە ڕژێنەکە ةڕێکی سۆر ىۆرمۆنەکان‬
‫دەردەدات ‪ٌ ،‬ایکزدٌە کە ژێزمێػکە ڕژێن ةٌٍەضجێح ًە دەردانی (‪ )TSH‬ةۆ ىاندانی‪.‬‬

‫‪ ‬ىۆرمۆنی (‪: Thyroxine ( T 7‬‬
‫ةەرسی ڕێژەی (‪ )7T‬نیػانەیە ةۆ (‪ٌ :)Hyperthyroidism‬اثە ڕژێنەکە سیاد ًە پێٍیطح کاردەکات‬
‫ئەمەع ةە ػٍدەی ( چالاک ) ناسراٌە ‪ ,‬نشمی ڕێژەی (‪ )7T‬نیػانەیە ةۆ (‪ٌ :)Hypothyroidism‬اثە‬

‫ڕژێنەکە ةڕی پێٍیطح ًە ىۆرمۆنەکە دەرنادات ئەمەع ةە ػٍدەی(ثەمەڵە) ناسراٌە‬

‫‪95‬‬

‫ىۆرمۆنی ( ‪: Triiodothyronine ( T3‬‬
‫ىەندێک کات ڕێژەی (‪ )T4( ٌ )TSH‬ئاضایین ةەڵاَ کەضەکە نیػانەکانی نەخۆغی ڕژێنی پەریشاد‬

‫(ػٍدە)ی پێٍەدیارە ًەَ کاثەدا پەنا دەةزێجە ةەر (‪ )T4‬ةۆ دیاریکزدن ٌ دەضجنیػانکزدنی‬
‫ةارٌٌدۆخی ڕژێنەکە ‪.‬‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضای ئەٌ پػکنینانەی کەثایتەثن ةە ػٍدە ‪:‬‬
‫‪* T3 : 0.92 _ 2.33 nmol/L‬‬
‫‪* T4: 60 _ 138 nmol/L‬‬
‫‪*TSH : 0.2 _ 4.2 nmol/L‬‬

‫‪ ‬چارهضًری نەخۆغی ػٍدە ‪:‬‬
‫چارهضًری ئًَ نًخۆغیً ةًپێی ثًمًن ٌ ةٌٍنی دٌٌگیانی ٌ كۆناػی نًخۆغییًکً یان‬

‫ضًرىًڵدانًٌهی نًخۆغییًکً جۆری چارهضًرهکً دیاری دهکزێح‪.‬‬

‫‪ -6‬ةًکارىێنانی دهرمان‪ /‬دهرمان ةًغێٍهی حًب ةۆ ئًٌ کًضانً ةًکاردێح کً ثًمًنیان ًً (‪)74‬‬
‫ضاڵ کًمتره‪ ،‬یان ةۆ یًکًمجار نًخۆغییًکًیان دیاریکزاٌه‪ ٌ .‬پێٍیطجً ةًردهٌاَ ًًژێز چاٌدێزی‬

‫پشیػکداةێح ةۆ ماٌهی (‪ )63 – 61‬مانگ‪.‬‬
‫‪ -1‬نًغجًرگًری‪ /‬ةۆ ئًٌ کًضانً ئًنجاَ دهدرێح کً رژێنًکً سۆر گًٌرهةٌٍه کاریگًری ًًضًر‬

‫ىًناضً ىًیً یان ًًةًر جٍانکاری‪ ،‬یان ةً دهرمان چارهضًر ناةێح‪ ،‬یاخٍد ىًڵدانًٌهی‬
‫نًخۆغییًکً پاع چاکتٌٍنی ةً دهرمان‪.‬‬

‫‪ -3‬یۆدی ثیػکدهر‪ /‬ةۆ ئًٌ نًخۆغانً ئًنجاَ دهدرێح کً ثًمًنیان ًً (‪ )74‬ضاڵ سیاثزه‪،‬‬
‫ضًرىًڵدانًٌهی نًخۆغییًکً پاع نًغجًرگًری ًًىًر ثًمًنێکدا ةێح‪ ،‬یان ئًگًر‬
‫نًخۆغییًکی ثزی كٍرضی ًًگًڵدا ىًةێح‪.‬‬

‫‪96‬‬

‫) ‪( 21‬‬
‫) ‪Thyroglobulin ( Tg‬‬

‫پزۆثینێکە ًەلایەن ڕژێنی پەریشادەٌە (ػٍدە)(‪ )Thyroid Gland‬درٌضح دەکزێح‪ ،‬غیکاری‬
‫(‪ )Thyroglobulin‬ڕێژەی پزۆثینەکە دەضجنیػان دەکات ًە خٍێندا‪.‬‬

‫ڕژێنی پەریشاد ىۆرمۆنەکانی (())‪ ))((T3)Triiodothyronine،T4)Thyroxine‬دەردەدات‪،‬‬
‫(‪ٌ )Thyroglobulin‬ەک ضەرچاٌە ةۆ درٌضح ةٌٍنی (‪)T3,T4,T,T‬کاردەکات‪ .‬درٌضجکزدن ٌ‬
‫دەردانی ئەَ دٌٌ ىۆرمۆنەع ًەژێز کاریگەری ىاندانی (‪ )TSH‬دا دەةێح کە (‪)Pituitary Gland‬‬

‫دەریدەدات‪.‬‬

‫پزۆثینی (‪ً )Thyroglobulin‬ە ًەغدا ةەغێٍەیەکی ئاضایی ةڕێکی سۆرکەمی ًێ ةەرىەَ دێح‪.‬‬
‫ةەڵاَ ًە ىەندێکی ةارٌدۆخی ثایتەثیدا ڕێژەی پزۆثینەکە سیاد دەکات ًەٌانە ىەندێکیان ةێشیانن‬
‫ٌەکٍ (‪ )Graves Disease, Subacute Thyroiditis, Hashimoto’s Thyroiditis‬ىەندێکیان‬
‫مەثزضیدارن ٌەکٍ (‪.)Thyroid Adenoma, Thyroid Papillary And Follicular Cancer‬‬

‫ىەرٌەىا ًەلایەک ةۆ دەضجنیػانکزدنی نا ڕاضجەٌخۆی کێػەی ڕژێنی پەریشاد ٌ ًەلایەکی ثزیؼ‬
‫ةۆ چاٌدێزی کزدنی غێزپەنجەی ڕژێنی پەریشاد ضٍد ًە ڕێژەی (‪ )Thyroglobulin‬دەةینرێح‪.‬‬

‫‪ ‬پزۆثینەکە چۆن کاردەکات‪:‬‬

‫ڕژێنی پەریشاد (‪ )Thyroid Gland‬پێکدێح ًە پێکياثەی غێٍە گۆیی سۆر ةچٌٍک کە پێیان‬
‫دەٌثزێح (‪ )Follicles‬کاریان درٌضجکزدن ٌ پاراضجنی پزۆثینەکەیە ()‪،Thyroglobulin‬‬

‫‪ )(Thyroglobulin‬ثێکدەغکێح کاثێک ًەع پێٍیطجی ةە ىۆرمۆنەکانی (‪ )7T3) (T ) (T‬دەةێح ‪،‬‬
‫گەردەکانی ضەر پزۆثینەکە ىەڵگزی یەک یان دٌٌ گەردیٌەی یۆدن (‪ ،)Iodine‬پاغان دٌٌ دٌٌ‬

‫‪97‬‬

‫پێکەٌە ةەند دەةن ةۆ پێکيێنانی (‪ ،)T3,T4,T,T‬ةەجۆرێک پێکەٌە ةەندةٌٍنی دٌٌگەردی (‪) T2‬‬
‫ىۆرمۆنی (‪ ) T4‬ةەرىەَ دێنێح ٌە پێکەٌە ةەند ةٌٍنی گەردێکی (‪ ٌ ) T2‬گەردێکی (‪) T1‬‬
‫ىۆرمۆنی (‪ )T3‬ةەرىەَ دێنێح‪ .‬ئەَ پزۆضەیەع ًە ژێز کاریگەری (‪ )TSH‬دا دەةێح‪ .‬ىیچ‬

‫ةەغێکی ثزی ًەع ثٍانای ةەرىەَ ىێنانی ئەَ پزۆثینەی نییە ‪ ،‬ةەڵاَ ًەلایەن ىەندێک خانەی‬
‫غێزپەنجەیی ڕژێنی پەریشادەٌە ةەرىەَ دێح‪.‬‬

‫‪ ‬ةۆچی ئەَ غیکارییە ئەنجاَ دەدرێح ؟‬
‫‪ ‬ئەنجامی غیکاریەکە چیمان پێدەڵێح ؟‬

‫ةۆ چاٌدێزیکزدنی غێزپەنجەی ڕژێنی پەریشاد ٌ دٌٌةارە درٌضح ةٌٍنەٌەی دٌای چارەضەری ٌەک‬
‫(‪ )Radioactive Iodine Therapy‬یان ئەنجامدانی نەغجەرگەری ةۆ لاةزدنی ڕژێنەکە (ةەىۆی‬
‫غێزپەنجەٌە)‪ ،‬ثاةشانزێح چارەضەری ثەٌاٌەثی ةۆ کزاٌە ٌ خانە غێزپەنجەیەکان ةەثەٌاٌی‬
‫ًەنێٍةزاٌن ‪ )Thyroglobulin( ،‬پێٍیطجە سۆر کەَ ةێح (نشیکی نەةٌٍن) پاع نەغجەرگەری‬
‫لاةزدنی ڕژێنی پەریشاد (‪ . )Thyroidectomy‬یان دٌای ٌەرگزثنی چارەضەری ةە ثیػک‬
‫(‪ ،)Radioactive Iodine Therapy‬ئەگەر دٌای گزثنەةەری ڕێگاکانی چارەضەری ىێػجا ڕێژەی‬
‫پزۆثینەکە ةە ةەرسی ماةٌٍ ًە خٍێندا‪ ،‬ڕەنگە ئاضایی ةێح یان ڕەنگە خانەی غێزپەنجەی ماةن ًە‬

‫ًەغی کەضەکەدا (پشیػکی پطپۆر دەضجنیػانی دەکات)‪ .‬ئەگەر ڕێژەکەی سۆرکەَ ةٌٍةٌٍەٌە‬
‫مانای ٌایە غێزپەنجەکە ةەثەٌاٌی ًەناٌچٌٍە‪ٌ .‬ە ئەگەر ماٌەی چەند ىەفجەیەک کەمتٌٍەٌە ٌ‬

‫پاغان ةەرەٌ سیاد ةٌٍنەٌە چٌٍ دٌٌةارە مانای ٌایە غێزپەنجەکە ڕەنگە ضەرىەڵتداثەٌە‪( .‬ىەمٌٍ‬
‫غێزپەنجەیەکی ڕژێنی پەریشاد (‪ )Thyroglobulin‬درٌضح ناکات)‪ٌ ،‬ە سیاد ةٌٍنی ڕێژەی‬

‫(‪ )Thyroglobulin‬مانای ثٌٍغتٌٍن ةە غێزپەنجە نییە ٌ ةۆ دەضجنیػان کزدنی غێزپەنجە ٌ‬
‫دڵنیاةٌٍنەٌە پێٍیطجە نمٍنە ٌەرةگیزێح ًە ڕژێنەکە ٌ ناردنی ةۆ پػکنینی پشیػکی ةایۆپطی‬

‫(‪.)Biopsy‬‬

‫‪98‬‬

‫‪ ‬پزۆثینی (‪ )Thyroglobulin‬ڕەنگە ىەندێک جار ضٍدی ًێٍەرةگیزێح ةۆ ئەٌکەضانەی کە‬
‫نیػانەکانی (‪ )Hyperthyroidism‬ثێدایە یان ڕژێنی پەریشادیان گەٌرەةٌٍە یان ةۆ‬
‫ئەٌکەضانەی کە پشیػک پێػتینی نائاضایی ةٌٍنی ڕژێنی پەریشادیان ًێدەکات‬

‫ٌەکٍ(‪ ، )Graves Disease Or Thyroiditis‬کەمتٌٍنەٌەی ڕێژەی (‪)Thyroglobulin‬‬
‫ًەٌکەضانەی (‪ )Graves Disease‬یان ىەیە ٌ چارەضەری ٌەردەگزن نیػانەی ضٌٍد ةینینیانە‬

‫ًە چارەضەریەکە‪.‬‬
‫‪ً-‬ە ىەندێک کاثی ثایتەثدا ڕەنگە ةۆ ئەٌ ضاٌایانە ئەنجاَ ةدرێح کە نیػانەکانی‬

‫(‪ )Hypothyroidism‬یان ثیا ةەدی دەکزێح‪.‬‬

‫‪99‬‬

‫‪Hormones‬‬

‫) ‪( 22‬‬
‫) ‪Anti Müllerian Hormone ( AMH‬‬

‫پػکنینی ىۆرمۆنی‬

‫‪ AMH‬ىۆرمۆنێکە ًەلایەن کۆئەندامی ساٌسێ(ىێٌکەدان ٌ گٌٍنەکان)ەٌە دەردەدرێح ةڕ ٌ ڕۆڵی‬
‫ىۆرمۆنەکە پػح ةە ڕەگەس ٌ ثەمەنی کەضەکە دەةەضجێح ‪ً ،‬ە منداڵی کچ دا ةڕێکی کەَ ًەَ‬

‫ىۆرمۆنە ةەرىەَ دێح ٌ ڕێگە ةە درٌضح ةٌٍن ٌ گەغەکزدنی کۆئەندامی ساٌسێی مێینە دەدات‬
‫‪ً ،‬ە کچانی ثاسە پێگەیػجٌٍ ةڕەکەی ةە کەمی دەمێنێجەٌە ثا ثەمەنی ىەرسەکاری ثا ئەٌکاثەی ًە‬
‫ىێٌکەداندا ىێٌکەکان دەضح ةە گەغەکزدن دەکەن ًەگەڵ گەغەکزدنی ىێٌکەکاندا ةڕی‬
‫ىۆرمۆنەکە ٌردە ٌردە ةەرەٌ سیاد ةٌٍن دەچێح ‪ ،‬ىۆرمۆنەکە ًە ضاڵەکانی چالاکی‬
‫ٌەچەخطجنەٌەدا ةە ةەرسی دەمێنێجەٌە ثا نشیکی ثەمەنی نائٍمێدی پاغان سۆرکەَ دەةێجەٌە ثا‬
‫ٌای ًێدێح ًە دٌای ثەمەنی نائەمێدی ةەثەٌاٌی لاٌاس دەةێح‪.‬‬
‫ژمارەی ىێٌکەکان ًە کەضێکی ئاضایدا دیاریکزاٌە ٌ ىەر ىێٌکەیەک ةە پزۆضەیەکی ةایۆًۆجی‬
‫دا دەڕٌات ثا ئامادەی پیجاندن دەةیح ٌ مانگانە یەک ىێٌکە ةەَ پزۆضەیە گەغەدەکات پاغان‬

‫ئامادەی پیجاندن دەةێح ‪ ،‬ئەَ پزۆضەیەع ًەلایەن کۆمەڵێک ىۆرمۆنەٌە پاڵپػجی دەکزێح ٌەک‬
‫(‪.)LH)(FSH)(AMH‬‬

‫ةڕی (‪ )AMH‬نیػاندەری گەغەکزدنی ىێٌکۆکەیە ٌاثە ثا ةڕی (‪ )AMH‬جێگیز ٌ ثەٌاٌ ةێح‬
‫نیػانەی ثەٌاٌی ٌ ثەندرٌضجی ٌ پێگەیػجنی ىێٌکەکانە‪ )AMH( .‬ةاغترین ىۆرمۆنە کە‬
‫پەیٍەندی ڕاضجەٌخۆی ةە داةەسینی ثٍانای ىێٌکەدانەٌە ىەیە ةۆ درٌضجکزدنی ىێٌکە ٌ‬

‫دیاریکزدنی ةارٌدۆخی ثەندرٌضجی ىێٌکەدان‪.‬‬

‫‪ ‬پػکنینی ‪ AMH‬دەکزێح ةۆ یەکێک ًەَ مەةەضجانە ئەنجامتدرێح ‪:‬‬

‫‪100‬‬