پشکنین و شیکاری نەخۆشیەکان لە تاقیگەی پزیشکی شیکاری دا

‫‪Biochemistry‬‬

‫‪Diabetes‬‬

‫) ‪( 55‬‬
‫‪Glucose Test , Blood Sugar‬‬

‫پػکنینی غەکزە‬

‫پػکنینی غەکزە ةزیجییە ًەپێٍانی ڕێژەی گٌٍکۆس ًە خٍێندا ‪ ،‬گٌٍکۆس ةزیجییە ًە جۆرێکی غەکز‬
‫کە ضەرچاٌەیەکی ضەرەکی ٌٌسەی ًەغە ةەغێٍەیەک کاثێک ىۆرمۆنی انطًٍین یارمەثی‬
‫جٍڵاندنی گٌٍکۆس دەدات ًەناٌ ًًٌٍەکانی خٍێنەٌە ةۆ خانەکان ‪ ،‬ةۆیە سۆری ًەڕێژەی گٌٍکۆس‬
‫ًەخٍێندا یان کەمی ًەڕێژەکەیدا ًە ىەردٌٌ ةارەکەدا حاڵەثێکی نائاضاییە ٌ ئەگەری ڕٌٌدانی‬
‫حاڵەثی مەثزضیدار ًە ثەندرٌٌضجی ًەغماندا ىەیە‬

‫* ةەرسی ڕێژەی گٌٍکۆس کە پێی دەڵێین ( ‪ ) Hyperglycemia‬نیػانەیەکە یان دەثٍانین ةڵێین‬
‫ىۆکارێکی ضەرەکی نەخۆغی غەکزەیە ( ‪ ، ) Diabetes‬نەخۆغی غەکزە مەثزضیدارە ٌ‬

‫ًەثٍانایدایە ةتێجە ىۆی ثٌٍغتٍن ةە نەخۆغییەکانی دڵ یان کٍێزةٌٍن یان پەککەٌثن ٌ عجشی‬
‫گٍرچیٌەکان ٌ چەندەىا حاڵەثی دیکە‪.‬‬

‫*ىەرٌەىا کەمی ڕێژەی گٌٍکۆس کەپێی دەڵێین ( ‪ ) Hypoglycemia‬ئەمەع ئەگەری ڕٌٌدانی‬
‫حاڵەثی مەثزضیدار درٌٌضجدەکات ةەثایتەت ئەگەر چارەضەر نەکزێح ٌەک ثێکػکان ٌ سیان‬
‫ةەرکەٌثن ةە مێػک‪.‬‬

‫‪201‬‬

‫ةۆیە ًەکاثی ىەضجکزدن ةە نیػانەکانی ةەرسی یان نشمی ڕێژەی گٌٍکۆس پێٍیطجدەکات ئەَ‬
‫پػکنینە ئەنجامتدرێح‪.‬‬

‫*ىەرٌەىا پێٍیطجە ًەماٌەی كۆناػی دٌٌگیانیدا پػکنینی گٌٍکۆس ئەنجامتدرێح ةەثایتەت‬
‫ًەنێٍانی ىەفجەی ‪ 24‬ةۆ ىەفجەی ‪ 28‬ی ضکپڕی ةۆ پػکنین ةۆ ئەٌ جۆرە غەکزەیەی کە ًەٌ‬

‫ماٌەیەدا ئافزەثانی دٌٌگیان ئەگەری ثٌٍغتٍنیان ىەیە کە ئەٌ جۆرە ثایتەثەی غەکزە ًەَ‬
‫ماٌەیەدا ناٌدەةزێح ةە (‪. )Gestational diabetes‬‬

‫ٌا ةاغترە پێؼ ئەنجامدانی پػکنینەکە ةە ‪ 3‬کاثژمێز ىیچ خٍاردن ٌ خٍاردنەٌەیەک نەخٍرێح‬

‫● جۆرەکانی نەخۆغی غەکزە ‪:‬‬

‫▪ غەکزەی جۆری یەک ‪:‬‬

‫مزۆڤ ثٍغی ئەَ جۆرە دەةێح‪ ،‬کاثێک پەنکزیاص ثٍانای درٌضجکزدنی ئینطًٍینی نامێنێح‬
‫ئەٌەع ةەىۆی ًە کارکەٌثنی خانەی ثایتەتمەند ةە درٌضجکزدنی ئینطًٍین ًە پەنکزیاضدا‪،‬ئەَ‬
‫کارەع ةەىۆی ثێکچٌٍنی ةەرگزی کەضەکەٌە دەةێح‪ ،‬خانەکانی کەضی ثٍغتٍ ىێزع دەکەنە‬
‫ضەر خانەکانی پەنکزیاص ٌ ًەناٌی دەةەن‪ ،‬ئەَ کزدارەع ًەٌ کەضانەدا رٌٌدەدات کە ىۆکاری‬

‫ةۆماٌەیی ساڵە ثیایاندا‪،‬ىۆکاری ژینگەییؼ دەکزێح یاریدەدەر ةێح ًە ثٍغتٌٍن‪ً ،‬ەٌانە‬
‫ثٍغتٌٍن ةە ڤایزۆص‪،‬ژەىز‪ ،‬ثٍغتٍانی ئەَ جۆرە مناڵ یان گەنجن‪ٌ ،‬اثە ىەر ًە ضەرەثاکانی‬

‫ثەمەندا نەخۆغیەکە دەردەکەٌێح‪.‬‬

‫چارەضەری جۆری یەکی غەکزە ةە ٌەرگزثنی چەن ژەمێک ًە ئینطًٍین دەةێح ڕۆژانە ًە ڕێگەی‬
‫دەرسی یاخٍد حەةەٌە‪ ،‬ىەرٌەىا ةە پارێش کزدن ٌ دٌرکەٌثنەٌە ًە خٍاردنی ئەٌ خۆراکانەی گٌٍکۆسی‬

‫‪202‬‬

‫ثیایە‪.‬‬

‫▪ غەکزەی جۆری دٌٌ ‪:‬‬

‫مزۆڤ ثٍغی ئەَ جۆرە دەةێح کاثێک ئینطًٍینی ثەٌاٌ ةٍنی ىەیە ًە ًەغدا‪ ،‬ةەڵاَ ئینطًٍین‬
‫کاریگەری نیە ًەضەر خانەکان ٌ ثٍانای یەکگزثنی نیە ًەگەڵ گٌٍکۆضدا‪ ،‬ئەَ جۆرە ًە کەضانی‬

‫كەڵەٌ‪ ،‬یاخٍد کەضانێک کە نەخۆغیەکە ًە ةۆماٌەیاندا ىەیە‪ ،‬دەردەکەٌێح ًە دٌای ثەمەنی ‪40‬‬
‫ضاڵیەٌە‪ ،‬دەکزێح دەضجتەضەر نەخۆغیەکەدا ةگیزێح ةە گۆڕینی غێٍاسی ژیان‪ ،‬پارێشکزدن‪،‬‬

‫ٌەرسغکزدن‪ ،‬ةەةێ ةەکارىێنانی ىیچ دەرمانێک‪ً ،‬ە ةارە ضەخجەکاندا پێٍیطح دەکات نەخۆع‬
‫ئینطًٍین ٌەرةگزێح‪.‬‬

‫▪ غەکزەی جۆری ضێ‪:‬‬

‫ئەَ جۆرە ثەنيا ًە کاثی دٌگیانیدا دەردەکەٌێح ‪ ،‬ىۆکارەکەی دەگەرێجەٌە ةۆ ثێکچٍنی ىۆرمۆنی‬
‫دایکەکە‪ ،‬ىۆکاری ةۆماٌەیی‪ ،‬ژینگەیی‪ٌ ،‬ە ئەگەری ثٍغتٍن ةە جۆری دٌٌەمی غەکزە سیاد‬
‫دەکات‪ ،‬پێٍیطجە دایک ‪ 6‬ةۆ ‪ 12‬مانگ دٌای دانانی کۆرپەکە پػکنین ةکات ةۆ دڵنیا ةٍن ًە‬
‫ثٌٍغنەةٌٍن ةە جۆری دٌٌ‪.‬‬

‫● نیػانەکانی ةەرسی ڕێژەی گٌٍکۆس ‪: Hyperglycemia‬‬

‫‪ -6‬سیادةٌٍنی ثینٍێجی‪.‬‬

‫‪ -1‬سٌٌ سٌٌ میشکزدن‪ .‬ةە ثایتەثی ًە غەٌاندا‬

‫‪ -3‬ثەڵختٍنی چاٌ ٌ ةینین‪.‬‬

‫‪203‬‬

‫‪ -7‬ىەضجکزدن ةە غەکەثی ٌ ماندٌٌیی‪.‬‬
‫‪ -5‬درەنگ چاکتٌٍنەٌەی ةزین‪.‬‬
‫‪ -1‬ضــەر ئـێـػـە‪.‬‬

‫‪ -4‬ىً نديى ًً ثٍغتٍان ىً ضح ةً ىيج نيػانً يً ن ناهً ن ٌ ةً ريوً ٌت ده ضح نيػان ده‬
‫هزين ًە ڕێگەی پػکنینی غەکزەٌە‪.‬‬

‫نیػانەکانی کەمی ڕێژەی گٌٍکۆس ‪: Hypoglycemia‬‬
‫‪-6‬نیگەرانی ٌ كەًەكی‪.‬‬
‫‪ -1‬ئارەكکزدنەٌە‪.‬‬
‫‪ً -3‬ــەرسیــن‪.‬‬
‫‪ -7‬ضـەرغـێـٍاٌی‪.‬‬
‫‪ -5‬ةـزضـێـجـی‪.‬‬

‫‪204‬‬

‫‪: RBS or Random Blood Sugar‬‬
‫ٌاثە پػکنینی ڕێژەی غەکز ًە خٍێندا دٌای نان خٍاردن کە ئەمەع ًە سانطجی پشیػکیدا‬

‫ڕێگایەکی دەكیم ٌ ٌرد نیە ةۆ دیاریکزدنی نەخۆغی غەکزە‬

‫‪: FBS or Fasting Blood Sugar‬‬
‫ٌاثە پػکنینی ڕێژەی غەکز ًە خٍێندا ىەغح کاثژمێز دٌای نان خٍاردن کە ئەَ ڕێگایە ةە‬

‫ڕێگایەکی گٍنجاٌ دادەنزێح ةۆ دیاریکزدنی نەخۆغی غەکزە‬

‫● ڕێگاکانی ئەنجامدانی پػکنینەکە ‪:‬‬

‫▪ یەکەَ ‪ :‬ةەڕێگەی ئامێزی غیکارە کیمیایەکان ‪:‬‬

‫ئەَ ڕێگەیە ثەنً ضیزەمی نەخۆغەکە ئامادە دەکەین ٌ دەیکەینە ناٌ ئامێزەکەٌە ٌ ناٌی‬
‫نەخۆغەکەٌ پػکنینی ‪ Blood Sugar‬کە ىەڵدەةژێزین ٌ ‪ Start‬دەکەین ٌ پاع چەند خًٍەکێک‬

‫ئەنجاممان دەدەنێ ‪ ،‬ةاٌثزین ئامێزی غیکارە کیمیایەکانیؼ ةزیجین ًە ( ‪ٌ 666 Cobas c‬‬
‫‪ .... Fujifilm ٌ Slectra Pro S ٌ Reflotron‬ىجد)‬

‫▪ دٌٌەَ ‪ :‬ةەڕێگەی مانیۆڵی ‪:‬‬

‫ًەَ ڕێگەیەدا ضیزەمی نەخۆغەکە ئامادە دەکەین ٌ دٌاثز ةە پێی پڕۆضیجەری ‪ Blood Sugar‬کە‬
‫خۆی ٌ ةە ئامێزی ‪ Spectrophotometer‬کە پػکنینەکە ئەنجاَ دەدەین ‪ ،‬پڕۆضیجەر ًە‬
‫غەریکەیەکەٌ ةۆ غەریکەیەکی ثز غێٍاسی ئەنجامدانەکەی دەگۆڕێح‪.‬‬

‫▪ ضێیەَ ‪ :‬ةە ڕێگەی خێزا ‪:‬‬
‫‪ -6‬ئەَ ڕێگایەیان ةە ئامێزێکی ةچٍک ئەنجاَ دەدرێح ًەگەڵ ‪ Strip‬ێکی ثایتەت ةە پػکنینەکە‪.‬‬

‫‪205‬‬

‫‪ -1‬ضەرەثا ‪ Strip‬کە ًە ناٌ ئامێزی پػکنینەکەدا دادەنێین ٌ دٌاثز ئامێزەکە خۆی دادەگزضێح ٌ‬
‫ئامادە دەةێح ةۆ پػکنینەکە‪.‬‬

‫‪ -3‬پاغان ًە ڕێگەی ‪( Lancet‬دەرسیەکەٌە) ضەری پەنجەی کەضەکە کٍن دەکەین ٌ یەکەَ دڵۆپی‬
‫خٍێنەکە دەضڕین ٌ دڵۆپی دٌاثز ًە خٍێنکە دەکەینە ضەر ئەٌ ‪ Strip‬ەی کە ًە ناٌ ئامێزەکەدا‬
‫دامان ناٌە‪.‬‬

‫‪ -7‬دٌای چەند چزکەیەک ًەضەر غاغەی ئامێزەکە ئەنجامەکەی دەر دەخات ةە ‪.mg/dl‬‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضای غەکز ًە خٍێندا ‪:‬‬

‫أ ‪ mg/dl )15 _614( -‬ئەگەر کەضەکە نانی نە خٍاردةێح پێؼ ئەنجاَ دانی پػکنینەنەکە‪Fast ( .‬‬
‫‪)blood sugar‬‬

‫ب‪ -‬ةەڵاَ ئەگەر کەضەکە نانی خٍاردةێح پێؼ پػکنینەکە ثاکٍ ‪ mg/dl 634‬یؼ‬
‫ئاضایە‪.)Random Blood Suga(.‬‬

‫● ىٍکارەکانی ةەرسی ڕێژەی گٌٍکۆس ‪:‬‬
‫‪ -6‬نەخۆغی گـٍرچـیـٌـە‪.‬‬

‫‪ -1‬ةەرسی ڕژێنی پــاراضـایــزۆیــد‪.‬‬
‫‪ -3‬ىەٌکزدنی پـەنــکــزیــاص یان غێزپەنجەی پەنکزیاص‪.‬‬

‫● کارەکانی نشمی ڕێژەی گٌٍکۆس ‪:‬‬
‫‪ -6‬نشمی ڕژێنی پــاراضــایــزۆیــد‪.‬‬

‫‪206‬‬

‫‪ -1‬ةەرسی انــطــًٍــیــن‪.‬‬
‫‪ -3‬نەخۆغی جــگــەر‪.‬‬

‫ًەگەڵ ىەمٌٍ ئەٌانەی کە ةاضمان کزد ضترێظ ٌ نائارامی دەرٌٌنی ٌ ىەندێک جۆری دەرمان‬
‫کاریگەری درٌٌضجدەکات ًەضەر ڕێژەی گٌٍکۆس ‪ ،‬ةۆیە پێٍیطجە ًەىەر حاڵەثێکی نائاضاییدا‬
‫ضەردانی پشیػک ةکزێح ةۆ دڵنیاةٌٍن ًە ضەلامەثی ثەندرٌٌضجی‪.‬‬

‫● ئەَ پػکنینە ةەچەند ناٌێک دەناسرێجەٌە ‪:‬‬
‫‪6‬ـ ‪Blood Sugar Test‬‬
‫‪1‬ـ ‪Glucose Test‬‬

‫‪3‬ـ ‪ٌ , Random Blood Sugar‬اثە کەضەکە نانی خٍاردٌە پێؼ پػکنینەکە‬
‫‪7‬ـ ‪ٌ -: Fasting Blood Sugar‬اثە کەضەکە چەند کاثژمێزێک پێؼ پػکنینەکە نانی نەخٍاردٌە‬

‫● خۆپاراضتن ًەثٍغتٍن ةەنەخۆغی غەکزە‪:‬‬
‫پێٍیطجە مزۆڤ ىەردەَ ئاگاداری خۆراکی ةێح‪ ،‬سیادەڕەٌی نەکات ًە خٍاردنی چەٌری ٌ‬
‫غیزینیدا‪ ،‬ةە ةەردەٌامی ٌەرسغکزدن‪ٌ ،‬ە ىەرکاثێک ىەضججتە نیػانەکانیکزد سٌٌ ضەردانی‬

‫پشیػک ةکە ٌ پػکنین ةکە‪ ،‬ةە ثایتەت ئەٌ کەضانەی ىۆکاری ةۆماٌەیی ساڵە ثیایاندا‬

‫‪207‬‬

‫) ‪( 56‬‬
‫) ‪glycated haemoglobin , haemoglobin A1c ( HbA1c‬‬

‫پػکنینی ضێ مانگی غەکزە‬

‫پػکنینی (‪ :)HbA1c‬ئەٌ پػکنینە ةۆ چاٌدێزی کزدنی نەخۆغی غەکزە ةەکار دێح‪ٌ ،‬ە ڕێژەیەی‬
‫غەکزەی ًە ماٌەی ( ‪ ) 120 - 100‬ڕۆژ (ثەمەنی خڕۆکە ضۆرەکان) دیاری دەکات‪ً .‬ە کەضێکی‬

‫پێگەیػجٌٍدا‪ ،‬نشیکەی (‪)%98‬ی ھیمۆگٌۆةینی خڕۆکە ضۆرەکان ھیمۆگٌۆةینی جۆری (‪!)HbA‬‬
‫ٌە ًەٌ نیطتەیە (‪ )%7‬جۆرە ھیمۆگٌۆةینێکی (‪)HbA1‬یە‪ٌ ،‬ە ئەمجۆرە ھیمۆگٌۆةینە ضێ ةەغی‬

‫ھەیە‪ ،‬ئەٌانیؼ‪ٌ ،) (HbA1b،HbA1a)( :‬ە (‪ )HbA1c‬کە ًەگەي غەکز یەکدەگزێح ٌ ةە‬
‫(‪ )glycosylated hemoglobin‬دەناسرێح‪.‬‬

‫‪ .6‬ئەٌ فەحطە ھەر هاثێى ةێح دەثٍانزێح ةکزێح! ئەمەع چٍنکە (خٍاردن‪ ،‬ڕیاسە‪ ،‬خەَ‪ ،‬دەرمانی‬
‫ضٌٍکەری خٍاردن‪ ،‬گٍێڕایەڵ نەةٌٍنی نەخۆع ھیچ کار ًە نەثیجەی فەحطەکان ناکات‪ .‬ةۆیە ةە‬
‫نەخۆع دەٌثزێح ‪ ،‬کە‪ :‬پێٍیطح ناکات ةەڕۆژٌٌ ةێح ٌ خٍاردن نەخٍات‪ .‬ئاضاییە نانیؼ ةخٍات‪.‬‬

‫‪ .1‬نەخۆغیەهانی خٍێن کاردانەٌەی ًە ضەر نەثیجەی ئەٌ فەحطە ھەیە! ةۆ نمٌٍنە‪( :‬ثالاضیمیا‪،‬‬
‫غێٍەداضی‪ ،‬کەَ خٍێنی‪).. ،‬؛ ھەر ةۆیە ئەگەر نەخۆع ئەٌ حاڵەثانەی ھەةٌٍ نەثیجەی‬
‫فەحطەکەی ھەڵە دەردەچێح!‬

‫‪ .3‬ھەر کەضێک ةەثایتەت ئەٌانەی ثاسە ثٌٍغی ضٌٍکەری ةٌٍنە یان ثاسە خزاٌنەثە ضەر دەرمان‬
‫یان ثاسە دەرمانیان گۆڕدراٌە یان سیاد کزاٌە‪ ،‬ئەٌا‪ :‬ھەمٌٍ ضێ مانگ جارێک ئەَ فەحطە دەکات!‬
‫ٌە ئەگەر دٌٌ جار ٌ دٌٌ ضێ مانگان غەکزەکەی کۆنترۆڵ ةٌٍ نەثیجەی‪ ،‬ئەٌا‪ :‬دٌاثز ھەر غەع‬

‫مانگ جارێى دەکزێح‪.‬‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضای پػکنینەکە ‪: % 1.1 - 7.5‬‬

‫‪208‬‬

‫ثێتینی ‪//‬‬
‫‪ .6‬دەثٍانین ًەڕێگەی ئەَ یاضایەٌە ‪ HbA1c‬ةگۆڕین ةۆ ڕێژەی غەکزی ئاضای ًە ناٌ خٍێندا ‪ ,‬ةە‬

‫نشیکەی ڕێژەکەمان ةۆ دەردەکەٌێح‬
‫‪(28.7 * HbA1c) - 46.7= Serum Glucose‬‬

‫‪ -1‬ئەَ پػکنینە ًە ڕێگەی چەن ئامێزێکی جیاٌاسەٌە ئەنجاَ دەدرێح ‪ٌ ,‬ەک ( ‪) 57 PA‬‬

‫‪209‬‬

‫‪Lipid Profile‬‬

‫) ‪( 57‬‬
‫‪Cholestrol Test‬‬
‫پػکنینی چەٌری خٍێن‬

‫کۆڵطجڕۆڵ جۆرێکی چەٌرییە ًە غێٍەی ‪ ٌ steroid‬پێٍیطجە ةۆ ًەع ٌ ًەخٍێندا ىەیە ٌ ًە‬
‫ڕێگەی خٍاردنی گۆغح ( ‪ ) %34‬یاخٍد ًەع درٌٌضجی دەکات ( ‪ ٌ ) %44‬کەمتٌٍنی ڕێژەکەی‬

‫ةاع نییە ىەرٌەن چۆن سیادکزدنی ڕێژەکەغی خزاپە چەن گزنگیەکی ىەیە ًەٌانە ( ةۆ‬
‫درٌٌضجکزدنی ىۆرمۆنەکان ‪ ،‬درٌٌضجکزدنی ثزغەکان کە پێٍیطتن ةۆ مژینی مادەکان ًە‬

‫خٍاردن ‪ ،‬ةەغێکی گزنگە ًەخانە ٌ ئەنداَ ٌ غانەکانی ًەع )‬

‫● چ هاثێى پێٍیطجە ئەَ پػکنینە ةوەیح ‪:‬‬
‫‪ -6‬پێٍیطجە ىەمٌٍ کەضێکی ثەندرٌضح ةەر ًە ثەمەنی (‪ 35‬ضاڵی)دٌٌةۆ ضێ ضاڵ جارێک‬
‫غیکاریی چەٌریەکان ئەنجاَ ةدات ةۆ ضەرٌ ئەٌ ثەمەنەع ةەلای کەمەٌە ضاڵی جارێک دەةێح‬

‫ئەنجاَ ةدرێح‪.‬‬
‫‪ً -1‬ەکاثی ٌەرگزثنی ئەٌ دەرمانانەی کە ةۆ داةەساندنی ڕێژەی چەٌریەکان ةەکاردێن‪ ،‬ةۆ‬

‫چاٌدێزیکزدنی کاریگەری دەرمانەکان‪.‬‬
‫‪ -3‬ئەٌ هەضانەی هە نەخۆغی غەهزەیان ىەیە ‪،‬ةشانزێح هە ڕێژەی چەٌٌریەکانیان ةەرس دەةێجەٌە‬

‫هاثێى هە ڕێژەی غەهزی خٍێن ٌەهٍ خۆی نامێنێجەٌە‬
‫‪ -7‬ىەرٌەىا ةۆ ئەٌ منداڵانەی هە مەثزضی سیادةٌٍنی نەخۆغیەهانی دڵیان ىەیە‪،‬هە سیاثز ئەٌ‬
‫منداڵانە دەگزێجەٌە هە ًە مێژٌٌی خێشانەهەیاندا ئەَ نەخۆغیانە ىەةێح ٌەهٍ(نەخۆغیەهانی دڵ‬

‫ٌغەهزەٌ ةەرسی پەضجانی خٍێن ٌ كەڵەٌی‪)...‬‬
‫‪ً -5‬ەکاثی ةٌٍنی نەخۆغیەکانی دڵ ‪ ،‬پێٍیطجە چاٌدێزی ڕێژەی چەٌریەکان ةکزێح‪.‬‬

‫‪210‬‬

‫‪ -1‬پێٍیطجە ‪ 61‬ةۆ ‪ 67‬کاثژمێز پێؼ ئەنجامدانی پػکنینەکە ىیچ جۆرە خٍاردن ٌ خٍاردنەٌەیەکح‬
‫نەخٍاردةێ جگە ًە ئاٌ چٍنکە خٍاردن کاریگەری ًەضەر ئەنجامی پػکنینەکە درٌٌضح دەکات‪.‬‬

‫● ئەٌ ىۆکارانەی کە دەةنە ىۆی ةەرسةٌٍنەٌەی ڕێژەی کۆڵطجڕۆڵ ‪-:‬‬
‫‪ -6‬كەًەٌی‬

‫‪ -1‬کۆنجڕۆي نەکزدنی غەکزەی خٍێن‬
‫‪ً -3‬یکً ڕژێنی دەڕەكی‬

‫‪ -7‬نەخۆغی گٍرچیٌەکان‬
‫‪ -5‬نەخۆغیەکانی دڵ‬
‫‪ -1‬نەخۆغی جگەر‬

‫‪ -4‬خٍاردنەٌەی سیاد ًە حەدی کحٍي‬
‫‪ -3‬سۆر خٍاردنی چەٌری ٌ غیزینی‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضای پػکنینەکە ‪:‬‬
‫دەةێح کەمترةێح ًە ‪mg/dl > 144‬‬

‫● پێٍیطجییەکان‪:‬‬
‫‪ -١‬خٍێنی نەخۆع‬

‫‪ -٢‬ثیٍب‬
‫‪ -٣‬ضێنجەرفیٍج‬
‫‪ -٤‬مایکزۆپایپێح‬
‫‪ -٦‬گیزاٌەی کۆًیطترۆڵ‬
‫‪ -٧‬دەكەژمێز(‪)timer‬‬
‫‪ -٨‬جیھاسی ضپێکترۆفۆثۆمیجەر‬
‫‪ -٩‬ئاٌی دڵۆپێنراٌ(‪)Distil water‬‬

‫‪211‬‬

‫● ڕێگاکانی ئەنجامدانی پػکنینەکە ‪:‬‬

‫▪ یەکەَ ‪:‬‬

‫ةەڕێگەی ئامێزی غیکارە کیمیایەکان ‪:‬‬
‫ئەَ ڕێگەیە ثەنيا ضیزەمی نەخۆغەکە ئامادە دەکەین ٌ دەیکەینە ناٌ ئامێزەکەٌە ٌ ناٌی‬
‫نەخۆغەکەٌ پػکنینی ‪ Cholestrol‬کە ىەڵدەةژێزین ٌ ‪ Start‬دەکەین ٌ پاع چەند خًٍەکێک‬
‫ئەنجاممان دەدەنێ ‪ ،‬ةاٌثزین ئامێزی غیکارە کیمیایەکانیؼ ةزیجین ًە ( ‪ٌ 666 Cobas c‬‬

‫‪ .... Fujifilm ٌ Slectra Pro S ٌ Reflotron‬ىجد)‬

‫▪ دٌٌەَ ‪ :‬ةەڕێگەی مانیۆڵی ةە ئامێزی ‪: spectrophotometer‬‬
‫‪ -١‬ضەرەثا ‪ 2‬ةۆ ‪ 4‬ضیطی خٍێن ًە نەخۆغە ٌەرەگزین ٌ دەیکەینە ناٌ ثیٍةێک کە جێٍ(‪)gel‬ی‬

‫ثیاةێح‪.‬‬
‫‪ -٢‬پاغان ثیٍةەکە دەکەینە ناٌ جیھاسی ضێنجەرفیٍج ةۆ جیاکزدنەٌەی ضیزەَ ًە خٍێن‪.‬‬
‫‪ -٣‬دٌاثز ثیٍةێک دەھێنین ٌ ‪ 6.4‬مٍ ًە گیزاٌەی کۆًیطترۆي ةە مایکزۆپایپێح كیاص دەکەین ٌ‬

‫دەیکەینە ناٌی ٌ پاغان ‪ 0,01‬مٍ ًە ضیزەمی نەخۆغەکە دەکەینە ناٌی‪.‬‬
‫‪ -٤‬دە دەكە رادەگزین ةە دەكەژمێزەکە ثا رەنگی گیزاٌەکە دەگۆرێح ةۆ پەمەیی‪.‬‬

‫‪ -٥‬ئینجا جیھاسی ضپێکترۆفۆثۆمیجەرەکە ةە ئاٌی دًۆپێنراٌ ثەكیم دەکەین‪.‬‬
‫‪ -٦‬دەةێح جیھاسەکە ًەضەر درێژەغەپۆًی ‪ 500‬ةێح ٌ‪ %644-.T ،‬دەةێح ةخەیجە ضەر ‪ٌ 100‬‬

‫‪ 4-.ABS‬دەةێح ةخەیجە ضەر ناكص ضفز‪.‬‬
‫‪ -٧‬پاع ئەٌەی جھاسەکەت ةە ئاٌی دًۆپێنراٌ ضفز کزدەٌە ئینجا گیزاٌەی کۆًیطترۆًەکە دەکەینە‬

‫ناٌ جھاسەکە ٌ دەیخٍێنینەٌە‪.‬‬
‫‪ -٨‬پاغان ئەٌ ژمارەی ًەضەر جھاسەکە خٍێندمانەٌە ًێکدانی ‪ 3.7‬ی دەکەین ٌ ئەٌ ژمارەی‬

‫دەرەچێح ڕێژەی کۆًیطترۆًە ًە کەضی نەخۆغدا‪.‬‬

‫‪212‬‬

‫● خۆپاراضتن ‪:‬‬
‫‪ -6‬کەمکزدنەٌەی کێؼ‬

‫‪ٌ -1‬ەرسغکزدن‬
‫‪ -3‬دٌرکەٌثنەٌە ًە خٍاردنەٌەی کحٍي ٌ جگەرە کێػان‬

‫‪ -7‬پارێش کزدن ٌ کەَ خٍاردنی چەٌری ٌ غیزینی‬
‫‪ -5‬خٍاردنی ةادەَ کە ضٍدی ىەیە ًە داةەراندنی چەٌری‬

‫‪213‬‬

‫) ‪( 58‬‬
‫‪Triglycerides Test‬‬
‫پػکنینی چەٌری ضیانی‬

‫چەٌری ضیانی ‪ ، Triglyceride‬ئەمیؼ جۆرێکی ثزی چەٌرییە کە ٌەکٍ مەخشەنێکی ًەع ٌایە ةۆ‬
‫ٌسە ٌ چەٌری ‪ ،‬سۆرێى ًە ‪ً TG‬ە غانەکانی ًەغدا ىەن ٌ کاثێى کە ةڕی کارةۆىایدرات کەَ ةێح ًە‬

‫ًەع ئەَ دەةێجە ضەرچاٌەی ٌسەی ًەع‪ .‬کاثێى پػکنین ةۆ ڕێژەی ‪ TG‬دەکزێح دەةێح نانح‬
‫نەخٍاردةێح چٍنکە ڕێژەکەی ًەکاثی خٍاردن دەگۆڕێح ٌ ةەرس دەةێجەٌە گەر ڕێژەی ‪ TG‬ةەرس ةێح‬

‫ئەٌا ةۆ ثەندرٌٌضجی ًەع خزاپە ٌ دەةێجە ىۆی نەخۆغیەکانی دڵ ٌ جگەر ٌ جەڵدەی دڵ‪.‬‬

‫● چ هاثێى پێٍیطجە ئەَ پػکنینە ةوەیح‪:‬‬
‫‪ -6‬پێٍیطجە ىەمٌٍ کەضێکی ثەندرٌضح ةەر ًە ثەمەنی (‪ 35‬ضاڵی)دٌٌةۆ ضێ ضاڵ جارێک‬
‫غیکاریی چەٌریەکان ئەنجاَ ةدات ةۆ ضەرٌ ئەٌ ثەمەنەع ةەلای کەمەٌە ضاڵی جارێک دەةێح‬

‫ئەنجاَ ةدرێح‪.‬‬
‫‪ً -1‬ەکاثی ٌەرگزثنی ئەٌ دەرمانانەی کە ةۆ داةەساندنی ڕێژەی چەٌریەکان ةەکاردێن‪ ،‬ةۆ‬

‫چاٌدێزیکزدنی کاریگەری دەرمانەکان‪.‬‬
‫‪ -3‬ئەٌ هەضانەی هە نەخۆغی غەهزەیان ىەیە ‪،‬ةشانزێح هە ڕێژەی ثزایگٌیسراید ەهەیان ةەرس‬

‫دەةێجەٌە هاثێى هە ڕێژەی غەهزی خٍێن ٌەهٍ خۆی نامێنێجەٌە‬
‫‪ -7‬ىەرٌەىا ةۆ ئەٌ منداڵانەی هە مەثزضی سیادةٌٍنی نەخۆغیەهانی دڵیان ىەیە‪،‬هە سیاثز ئەٌ‬
‫منداڵانە دەگزێجەٌە هە ًە مێژٌٌی خێشانەهەیاندا ئەَ نەخۆغیانە ىەةێح ٌەهٍ(نەخۆغیەهانی دڵ‬

‫ٌغەهزەٌ ةەرسی پەضجانی خٍێن ٌ كەڵەٌی‪)...‬‬
‫‪ً -5‬ەکاثی ةٌٍنی نەخۆغیەکانی دڵ ‪ ،‬پێٍیطجە چاٌدێزی ڕێژەی چەٌریەکان ةکزێح‪.‬‬
‫‪ -1‬پێٍیطجە ‪ 61‬ةۆ ‪ 67‬کاثژمێز پێؼ ئەنجامدانی پػکنینەکە ىیچ جۆرە خٍاردن ٌ خٍاردنەٌەیەکح‬
‫نەخٍاردةێ جگە ًە ئاٌ چٍنکە خٍاردن کاریگەری ًەضەر ئەنجامی پػکنینەکە درٌٌضح دەکات‪.‬‬

‫‪214‬‬

‫● ئەٌ ىۆکارانەی کەدەةنە ىۆی ةەرسةٌٍنەٌەی ڕێژەی ‪: Triglycerid‬‬
‫‪ -6‬كەًەٌی‬

‫‪ -1‬کۆنجڕۆي نەکزدنی غەکزەی خٍێن‬
‫‪ً -3‬یکً ڕژێنی دەڕەكی‬

‫‪ -7‬نەخۆغی گٍرچیٌەکان‬
‫‪ -5‬نەخۆغیەکانی دڵ‬
‫‪ -1‬نەخۆغی جگەر‬

‫‪ -4‬خٍاردنەٌەی سیاد ًە حەدی کحٍي‬
‫‪ -3‬سۆر خٍاردنی چەٌری ٌ غیزینی‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضای پػکنینەکە ‪:‬‬
‫کەمترةێح ًە ‪mg/dl < 644‬‬

‫● پێٍیطجییەکان‪:‬‬
‫‪ -١‬خٍێنی نەخۆع‬

‫‪ -٢‬ثیٍب‬
‫‪ -٣‬ضێنجەرفیٍج‬
‫‪ -٤‬مایکزۆپایپێح‬
‫‪ -٦‬گیزاٌەی ثزایگلایطێزاید‬
‫‪ -٧‬دەكەژمێز(‪)timer‬‬
‫‪ -٨‬جیھاسی ضپێکترۆفۆثۆمیجەر‬
‫‪ -٩‬ئاٌی دڵۆپێنراٌ(‪)Distil water‬‬

‫● ڕێگاکانی ئەنجامدانی پػکنینەکە ‪:‬‬

‫‪215‬‬

‫▪ یەکەَ ‪:‬‬

‫ةەڕێگەی ئامێزی غیکارە کیمیایەکان ‪:‬‬

‫ئەَ ڕێگەیە ثەنيا ضیزەمی نەخۆغەکە ئامادە دەکەین ٌ دەیکەینە ناٌ ئامێزەکەٌە ٌ ناٌی‬
‫نەخۆغەکەٌ پػکنینی ‪ Triglycerid‬کە ىەڵدەةژێزین ٌ ‪ Start‬دەکەین ٌ پاع چەند خًٍەکێک‬

‫ئەنجاممان دەدەنێ ‪ ،‬ةاٌثزین ئامێزی غیکارە کیمیایەکانیؼ ةزیجین ًە ( ‪ٌ 666 Cobas c‬‬
‫‪ .... Fujifilm ٌ Slectra Pro S ٌ Reflotron‬ىجد)‬

‫▪ دٌٌەَ ‪:‬‬

‫ةەڕێگەی مانیۆڵی ةە ئامێزی ‪: spectrophotometer‬‬
‫‪ -١‬ضەرەثا ‪ 2‬ةۆ ‪ 4‬ضیطی خٍێن ًە نەخۆغە ٌەرەگزین ٌ دەیکەینە ناٌ ثیٍةێک کە جێٍ(‪)gel‬ی‬

‫ثیاةێح‪.‬‬
‫‪ -٢‬پاغان ثیٍةەکە دەکەینە ناٌ جیھاسی ضێنجەرفیٍج ةۆ جیاکزدنەٌەی ضیزەَ ًە خٍێن‪.‬‬
‫‪ -٣‬دٌاثز ثیٍةێک دەھێنین ٌ ‪6.4‬مٍ ًە گیزاٌەی ثزایگلایطێزاید ةە مایکزۆپایپێح كیاص دەکەین ٌ‬

‫دەیکەینە ناٌی ٌ پاغان ‪4.46‬مٍ ًە ضیزەمی نەخۆغەکە دەکەینە ناٌی‪.‬‬
‫‪ -٤‬دە دەكە رادەگزین ةە دەكەژمێزەکە ثا رەنگی گیزاٌەکە دەگۆرێح ةۆ پەمەیی‪.‬‬

‫‪ -٥‬ئینجا جیھاسی ضپێکترۆفۆثۆمیجەرەکە ةە ئاٌی دًۆپێنراٌ ثەكیم دەکەین‪.‬‬
‫‪ -٦‬دەةێح جیھاسەکە ًەضەر درێژەغەپۆًی ‪ 500‬ةێح ٌ‪ %644-.T ،‬دەةێح ةخەیجە ضەر ‪ٌ 100‬‬

‫‪ 4-.ABS‬دەةێح ةخەیجە ضەر ناكص ضفز‪.‬‬
‫‪ -٧‬پاع ئەٌەی جھاسەکەت ةە ئاٌی دًۆپێنراٌ ضفز کزدەٌە ئینجا گیزاٌەی کۆًیطترۆًەکە دەکەینە‬

‫ناٌ جھاسەکە ٌ دەیخٍێنینەٌە‪.‬‬
‫‪ -٨‬پاغان ئەٌ ژمارەی ًەضەر جھاسەکە خٍێندمانەٌە ًێکدانی ‪ 5.9‬ی دەکەین ٌ ئەٌ ژمارەی‬

‫‪216‬‬

‫دەرەچێح ڕێژەی ثزایگلایطێزایدە ًە کەضی نەخۆغدا‪.‬‬
‫● خۆپاراضتن‪:‬‬

‫‪ -6‬کەمکزدنەٌەی کێؼ‬
‫‪ٌ -1‬ەرسغکزدن‬

‫‪ -3‬دٌرکەٌثنەٌە ًە خٍاردنەٌەی کحٍي ٌ جگەرە کێػان‬
‫‪ -7‬پارێش کزدن ٌ کەَ خٍاردنی چەٌری ٌ غیزین‬

‫‪ -5‬خٍاردنی ةاداَ کە ضٌٍدی ىەیە ًە داةەساندنی ڕێژەی چەٌری‬

‫‪217‬‬

‫) ‪( 59‬‬
‫) ‪High Density Lipoprotein Test ( HDL‬‬

‫پػکنینی چەٌری ضٌٍد ةەخؼ‬

‫پػکنینی ‪ HDL‬پێػی دەگٍثزێح ( چەٌری ةاع ) ئەٌیؼ یەکێکی ثزە ًە کۆمەڵەی‬
‫ًیپۆپڕۆثینەکان ‪,‬ىەثا سۆرثز ةێ ًە خٍێن دا ةاغترە ًەةەرئەٌەی ىەڵدەضجێ ةە ىەڵگزثنی‪ٌ LDL‬‬
‫دەیگٍاسێجەٌە ةۆ جگەر ناىێٌێح ًەناٌ خٍێنتەرەکاندا کەڵەکە ةتێح ٌ ةتێجە ىۆی ثەضک ةٍنەٌەٌ‬

‫ڕەكتٌٍن یان گیزانی خٍێنتەرەکان‪,‬ةۆیە کەریگەری کۆًیطجڕۆڵی خزاپ ًەضەر خٍێنتەرەکان‬
‫ناىێڵێح یان کەَ دەکاثەٌە‪.‬‬

‫● چ هاثێى پێٍیطجە ئەَ پػکنینە ةوەیح ‪:‬‬
‫‪ -6‬پێٍیطجە ىەمٌٍ کەضێکی ثەندرٌضح ةەر ًە ثەمەنی (‪ 35‬ضاڵی)دٌٌةۆ ضێ ضاڵ جارێک‬
‫غیکاریی چەٌریەکان ئەنجاَ ةدات ةۆ ضەرٌ ئەٌ ثەمەنەع ةەلای کەمەٌە ضاڵی جارێک دەةێح‬

‫ئەنجاَ ةدرێح‪.‬‬
‫‪ً -1‬ەکاثی ٌەرگزثنی ئەٌ دەرمانانەی کە ةۆ داةەساندنی ڕێژەی چەٌریەکان ةەکاردێن‪ ،‬ةۆ‬

‫چاٌدێزیکزدنی کاریگەری دەرمانەکان‪.‬‬
‫‪ -3‬ئەٌ هەضانەی هە نەخۆغی غەهزەیان ىەیە ‪،‬ةشانزێح هە ڕێژەی چەٌریەکانیان ةەرس دەةێجەٌە‬

‫هاثێى هە ڕێژەی غەهزی خٍێن ٌەهٍ خۆی نامێنێجەٌە‬
‫‪ -7‬ىەرٌەىا ةۆ ئەٌ منداڵانەی هە مەثزضی سیادةٌٍنی نەخۆغیەهانی دڵیان ىەیە‪،‬هە سیاثز ئەٌ‬
‫منداڵانە دەگزێجەٌە هە ًە مێژٌٌی خێشانەهەیاندا و ئەَ نەخۆغیانە ىەةێح ٌەهٍ(نەخۆغیەهانی‬

‫دڵ ٌغەهزەٌ ةەرسی پەضجانی خٍێن ٌ كەڵەٌی‪)...‬‬
‫‪ً -5‬ەکاثی ةٌٍنی نەخۆغیەکانی دڵ ‪ ،‬پێٍیطجە چاٌدێزی ڕێژەی چەٌریەکان ةکزێح‪.‬‬
‫‪ -1‬پێٍیطجە ‪ 61‬ةۆ ‪ 67‬کاثژمێز پێؼ ئەنجامدانی پػکنینەکە ىیچ جۆرە خٍاردن ٌ خٍاردنەٌەیەکح‬
‫نەخٍاردةێ جگە ًە ئاٌ چٍنکە خٍاردن کاریگەری ًەضەر ئەنجامی پػکنینەکە درٌٌضح دەکات‪.‬‬

‫‪218‬‬

‫● ىۆکارەکانی کەمتٌٍنی چەٌری ضٌٍد ةەخؼ ‪: HDL‬‬
‫‪ -6‬ةەرسی ڕێژەی ثزایگٌیسراید‬
‫‪ -1‬كەڵەٌی‬
‫‪ -3‬غەکزەی جۆری ‪1‬‬
‫‪ -7‬جگەرەکێػان‬

‫‪ -5‬سۆر خٍاردنی ئەٌ خٍاردنانەی کە کارةۆىایدرایجیان ثێدایە‬
‫‪ -1‬ىەندێ جۆری دەرمان ٌەک ( ‪Progestational ، Anabolic Steroids ،Beta Blocker‬‬

‫‪) Agent‬‬

‫● ئەٌ خٍاردنانەی کەةڕێکی ةاع ًەچەٌری ضٍدةەخؼ ‪ HDL‬یان ثێدایە ‪:‬‬
‫‪ -6‬چەٌری سەیجٌٍن‬

‫‪ -1‬پاكٌەمەنیەکان ٌەک ( نیطک ‪ ،‬فاضۆًیا ‪ ،‬ماع ًۆةیا ‪) ...‬‬
‫‪ -3‬ةەرىەمەکانی دانەٌێڵە‬

‫‪ -7‬ئەٌ میٍانەی کە ةڕێکی سۆر ڕیػاڵیان ثێدایە ٌەک ( كۆخ ‪ ،‬ضێٍ ‪ ،‬ىەرمێ ‪) ....‬‬
‫‪ -5‬چەٌری ئۆمێگا ‪ 3‬ئەَ چەٌریە ًەناٌ ماضیدا ىەیە کە ةە چەٌری ضٌٍد ةەخؼ ناسراٌە‬

‫‪ -1‬کەثان‬
‫‪ -4‬گٍێش‬
‫‪ -3‬ثۆٌی چیە ( جۆرە ثۆٌێکە )‬
‫‪ -0‬ئاڤۆگادۆ‬
‫‪ -64‬خۆغاٌی ضۆی‬

‫‪219‬‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضای پػکنینەکە ‪:‬‬
‫سیاثزةێح ًە ‪mg/dl > 74‬‬

‫● ڕێگاکانی ئەنجامدانی پػکنینەکە ‪:‬‬

‫▪ یەکەَ ‪:‬‬
‫ةەڕێگەی ئامێزی غیکارە کیمیایەکان ‪:‬‬
‫ئەَ ڕێگەیە ثەنيا ضیزەمی نەخۆغەکە ئامادە دەکەین ٌ دەیکەینە ناٌ ئامێزەکەٌە ٌ ناٌی‬
‫نەخۆغەکەٌ پػکنینی ‪ HDL‬کە ىەڵدەةژێزین ٌ ‪ Start‬دەکەین ٌ پاع چەند خًٍەکێک ئەنجاممان‬
‫دەدەنێ ‪ ،‬ةاٌثزین ئامێزی غیکارە کیمیایەکانیؼ ةزیجین ًە ( ‪ٌ Reflotron ٌ 666 Cobas c‬‬
‫‪ .... Fujifilm ٌ Slectra Pro S‬ىجد)‬

‫▪ دٌٌەَ ‪:‬‬
‫ةەڕێگەی مانیۆڵی ‪:‬‬
‫ًەَ ڕێگەیەدا ضیزەمی نەخۆغەکە ئامادە دەکەین ٌ دٌاثز ةە پێی پڕۆضیجەری ‪ HDL‬کە خۆی ٌ ةە‬
‫ئامێزی ‪ Spectrophotometer‬کە پػکنینەکە ئەنجاَ دەدەین ‪ ،‬پڕۆضیجەر ًە غەریکەیەکە ٌ ةۆ‬
‫غەریکەیەکی ثز غێٍاسی ئەنجامدانەکەی دەگۆڕێح‪.‬‬

‫● خۆپاراضتن ‪:‬‬
‫‪ -6‬کەمکزدنەٌەی کێؼ‬

‫‪ٌ -1‬ەرسغکزدن‬
‫‪ -3‬دٌرکەٌثنەٌە ًە خٍاردنەٌەی کحٍي ٌ جگەرە کێػان‬
‫‪ -7‬پارێش کزدن ٌ کەَ خٍاردنی چەٌری ٌ غیزینی ٌ سیاد خٍاردنی ئەٌ خٍاردنانەی کە چەٌری‬

‫ضٌٍد ةەخػیان ثێدایە‬

‫‪220‬‬

‫) ‪( 60‬‬
‫) ‪Low Density Lipoprotein ( LDL‬‬

‫پػکنینی چەٌری سیان ةەخؼ‬
‫پێػی دەٌثزێ (چەٌری خزاپ)چٍنکە دٌای ئەٌەی کە ًەگەڵ کۆًیطجڕۆي یەک دەگزێح‬
‫ٌ ةەناٌ خٍێندا دەیگٍاسێجەٌە‪,‬ةەةەرس ةٍنەٌەی چەٌری ًە ئەنجامی سۆر خٍاردنی خٍاردنە چەٌرەکان‬
‫یان ةەىۆی سۆری درٌضجکزدنی ًەلایەن جگەرەٌە ئەٌا دەةێجە ىۆی نیػجنی ئەَ جۆرە چەٌریە‬
‫نەرمی ٌ ثٍانای کػانی خٍینتەرەکان کەَ دەکاثەٌە ٌ دەةێجە ىۆی درٌضح ةٍنی (‪ٌ )plaque‬‬

‫ثەضک ةٍنەٌەی خٍێن ةەرەکان ٌ پاغانیؼ جەڵدەی دڵ‬
‫‪ ‬ڕێژەکەی دەةێ کەمترةێح ًە ‪mg/dl > 634‬‬

‫‪221‬‬

‫‪Renal Function Test‬‬
‫غیکاری فزمانی گٍرچیٌە‬

‫گٍرچیٌەکان دٌٌ ئەندامی غێٍە فاضۆًیان کە كەةارەیان نشیکەی مطجێک دەةێح‪ ،‬دەکەٌنە‬
‫ةەغی خٍارەٌە ٌ دٌاٌەی كەفەضەی ضنگ (خٍار کۆثا پەراضٌٍ)‪.‬‬

‫● گٍرچیٌەکان چەندین فزمانی گزنگیان ىەیە ضەرەکیترینیان‪:‬‬
‫‪ -‬ڕێکخطجنی ڕێژەی ئاٌ ٌ خٍێ ٌ کانشاکان‪....‬ىجد‪.‬‬

‫‪ -‬فڕیدانە دەرەٌەی ئەٌ پاغماٌانەی کە ًە ئەنجامی کار ٌ چالاکی ئاضایی خانەکانەٌە دەچنە‬
‫ناٌخٍێن گٍرچیٌە ًەغیان ًێ پاکدەکاثەٌە‪ً .‬ەکاثی ةٌٍنی ىەر گزفجێک ًەکاری گٍرچیٌەدا دەةێجە‬

‫ىۆی کەڵەکەةٌٍنی ئاٌ ٌ ماددە سیانتەخػەکان ًە ًەغدا‪.‬‬
‫‪ -‬ىەرٌەىا چەندین ىۆرمۆن ٌ پێکياثە دەردەدات کە ڕۆڵیان ىەیە ًە پاراضجنی ىاٌضەنگی ًەع‬

‫ًەٌانە (‪.)Erythropoietin (EPO))(Renin‬‬
‫** ةەىۆی گزنگی فزمانی گٍرچیٌەٌە چەندین غیکاریی ثاكیگەیی ىەن ةۆ چاٌدێزی کزدنی‬

‫کاری گٍرچیٌە‪.‬‬

‫● ةۆچی غیکاری فزمانی گٍرچیٌە ئەنجامدەدرێن؟‬
‫ئەنجامدانی غیکاریەکانی فزمانی گٍرچیٌە یارمەثیدەرە ةۆ چاٌدێزی کزدنی کار ٌ ثەندرٌضجی‬

‫گٍرچیٌەکان ٌ ضٌٍدیان ًێٍەردەگیزێح ةۆ دەضجنیػان کزدنی چەندین نەخۆغی‪ ،‬کاثێک‬
‫کەضێک نیػانەکانی ضطجی ٌ ًەکارکەٌثنی گٍرچیٌەی ثێدا دەردەکەٌێح پێٍیطجە ڕاضجەٌخۆ‬

‫غیکاری گٍرچیٌەی ةۆ ئەنجاَ ةدرێح یان ًەٌ کەضانەی نەخۆغی ثزیان ىەیە کە کاریگەری‬
‫لاٌەکی دەکات ًە کاری گٍرچیٌەکان ٌەک ةەرسی فػاری خٍێن(‪ٌ )High Blood Pressure‬‬

‫غەکزە(‪)Diabetes‬‬

‫‪222‬‬

‫ئەٌ ةارٌٌدۆخانەی کە مەثزضین ةۆ ضەر گٍرچیٌەکان‪:‬‬

‫‪ -‬نەخۆغی غەکزە (‪.)Diabetes‬‬

‫‪ -‬نەخۆغی دڵ ٌ ةۆریەکانی خٍێن (‪ - .)Cardiovascular Disease‬كەڵەٌی ٌ کێؼ سیادی‪.‬‬

‫‪ -‬ىۆکاری‬ ‫‪ -‬ةەرسی فػاری خٍێن‪.‬‬ ‫‪ -‬ةەرسی ڕێژەی کۆًطترۆڵ (‪.)Cholesterol‬‬

‫ةۆماٌەیی‪.‬‬

‫‪ -‬سیاد ةەکارىێنانی غەکز ٌ خٍێ ًە ژەمە خٍراکی ڕٌژانەدا‪ - .‬خٍاردنی سۆری خٍراکی‬

‫دەٌڵەمەند ةە پزۆثین‪.‬‬

‫‪ -‬کەَ خٍاردنەٌەی ئاٌ‪.‬‬ ‫‪ -‬خٍاردنی سۆری گۆغح‪.‬‬

‫● نیػانەکانی لاٌاسی ٌ ةٌٍنی گزفح ًە گٍرچیٌەکان‪:‬‬
‫‪ -‬ةٌٍنی گزفح ًەکاثی میشکزدندا ٌەک (ضٌٍثانەٌە ‪ ،‬ئاسار ‪ ،‬ثێکچٌٍنی جارەکانی میشکزدن ‪،‬‬

‫ىەضجکزدن خاڵی نەةٌٍنەٌەی میشەڵدان ةەثەٌاٌی)‪.‬‬
‫‪ -‬ئاساری ةەغی خٍارەٌەی پػح ًە خٍار کۆثا پەراضٌٍ‪.‬‬

‫‪ -‬گۆڕانی ڕەنگی میش ٌ ةٌٍنی خٍێن ٌ کەفکزدن‪.‬‬
‫‪ -‬کەمتٌٍنەٌەی ڕێژەی میش‪.‬‬

‫‪ -‬ئاٌضانی ًەع (ژێز چاٌ ٌ دەمٌٍچاٌ‪ ،‬كاچ ٌ پاژنە ٌ مەچەک)‪.‬‬
‫‪ -‬ةەرسةٌٍنەٌەی فػاری خٍێن‪.‬‬
‫‪ -‬ماندٌێجی ٌ ةێشاری ٌ ثەمەڵی‪.‬‬

‫‪ -‬دڵ ثێکەڵاثن ٌ ڕغانەٌە (ًەکاثی ثٍندةٌٍنی نەخۆغیەکە)‪.‬‬
‫‪ -‬کۆةٌٍنەٌەی ئاٌ ًەًەغدا‪.‬‬

‫‪ -‬ىەناضە ةڕکێ ٌ ئاساری ضنگ‪.‬‬

‫● غیکاریەکانی فزمانی گٍرچیٌە کامانەن؟‬
‫ًەةەرئەٌەی گٍرچیٌە ئەندامێکی ئاڵۆس ٌ فزەفزمانە ‪ ،‬چەندین غیکاری پەیٍەندار ةە کاری‬

‫‪223‬‬

‫گٍرچیٌەٌە ىەن کە ىەریەکەیان ةۆ ةارٌدۆخێکی دیاریکزاٌ ضٌٍدی ًێٍەردەگیزێح ٌ ةەغێک ًە‬
‫غیکاریەکان ةە خٍێن یان ةە میش یان ةە میشی ‪ 24‬کاثژمێز ئەنجاَ دەدرێح (کە ةزیجیە ًە‬
‫کۆکزدنەٌەی میش ًە ماٌەی ‪ 24‬کاثژمێزدا ٌ ئەنجامدانی غیکاریی ةۆی) ‪.‬‬
‫● غیکاریە ضەرەثاییەکان‪:‬‬
‫* ڕێژەی کزیاثینین ًە خٍێندا (‪.)Serum Creatinine‬‬
‫* ڕێژەی یٍریا ًە خٍێندا (‪.)Blood Urea‬‬
‫* غیکاری ڕێژەی گٌٍکۆس (‪.)Glucose‬‬
‫* غیکاریی گػجی میش (‪.)Urinalysis‬‬
‫● غیکاریە دٌٌىەمیەکان‪:‬‬
‫* غیکاری ڕێژەی خٍێیەکانی ًەع (‪()Electrolytes‬پۆثاضیۆَ‪ ،‬ضۆديۆَ‪ ،‬کٌۆر)‪.‬‬
‫* ڕێژەی ثٍخمەکانی فۆضفۆڕ (‪ ٌ)Phosphorus‬کاًیطیۆَ (‪ً )Calcium‬ە خٍێندا‪.‬‬
‫* غیکاری ئەًتۆمین (‪.)Albumin‬‬
‫* ڕێژەی پزۆثین ًە میشدا (‪.)Urine Protein‬‬

‫‪224‬‬

‫) ‪( 61‬‬
‫) ‪Blood Urea Nitrogen Test ( BUN‬‬
‫پػکنینی ثٍانای ئیػکزنی گٍرچیٌەکان‬

‫پػکنینی ‪ BUN‬سانیاری گزنگمان پێدەدات ًەضەر فزمانی گٍرچیٌەکان ‪ٌ ،‬ەک دەسانن یەکێک‬
‫ًەفزمانە ضەرەکییەکانی گٌٍرچیٌەکان ةزیجییە ًە پاککزدنەٌە ٌ کزدنەدەرەٌەی پاغماٌە ٌ فٌٍدی‬

‫سیادە ةۆ دەرەٌەی ًەع ‪ ،‬کاثێک گٍرچیٌە ةەةاغی ئەَ فزمانە جێتەجێ نەکات ةەىۆی نەخۆغی‬
‫یان ىەر ناثەٌاٌیەک ًە گٍرچیٌەکانماندا ئەٌا ئەٌ پاغماٌانە کەڵەکەدەةن ٌ سۆردەةن ًە خٍێندا ٌ‬
‫ئەمەع ىەًی ڕٌٌدانی نەخۆغی مەثزضیدار درٌٌضجدەکات ٌەک ( ةەرسی پەضجانی خٍێن ‪ٌ ،‬‬

‫نەخۆغییەکانی دڵ ةەگػجی ‪ Urea Nitrogen .) ....‬ةزیجییە ًە یەکێک ًەٌ پاغماٌانەی کە‬
‫ًەخٍێندایە ٌ ًەڕێگەی گٍرچیٌەکانەٌە دەکزێجە دەرەٌەی ًەع ‪ ،‬ىەر ةۆیە ڕێژەی نائاضایی ٌ‬
‫ةەرسی ًە ڕێژەی ئەَ پػکنینە ئەٌە نیػاندەدات کە گٌٍرچیٌەکان ةەةاغی فزمانەکانی خۆیان‬

‫جێتەجێ ناکەن ‪.‬‬

‫● نیػانەکانی ناثەٌاٌی ًە ئیػکزدنی گٍرچیٌەکان ‪:‬‬
‫‪ -6‬ضک ئێػە‬
‫‪ -1‬پػح ئێػە‬

‫‪ -3‬ئاسار ًەکاثی میش کزدن‬
‫‪ -7‬ةٌٍنی خٍێن ًەگەڵ میشدا‬

‫‪ -5‬سٌٌ میشکزدن‪.‬‬
‫ـ‪ -1‬ئاٌضانی دەضح ٌ كاچەکان‪.‬‬

‫‪ -4‬کێػە ًە خەٌثندا‪.‬‬
‫‪ -3‬خٍران‪.‬‬

‫‪ -0‬ثەغەنٍجی ماضًٌٍکەکان‪.‬‬

‫‪225‬‬

‫● کەی پێٍیطح پػکنینی یٍریا ئەنجاَ ةدەین ‪:‬‬
‫‪ -6‬کاثێک کەضێک نیػانەکانی نەخۆغی گٍرچیٌەی ثیا دەرکەٌت‬
‫‪ً -1‬ەٌ کەضانەی کە کێػەی نەخۆغی گٍرچیٌەیان ىەیە یان گٍرچیٌەیان ةۆ چێنراٌە پێٍیطجە‬

‫مانگانە یان چەند مانگ جارێک ئەٌ پػکنینە ئەنجاَ ةدەن‪.‬‬
‫‪ً -3‬ە کاثی ةەکارىێنانی ئەٌ دەرمانانەی کە کاریگەری لاٌەکیان ىەیە ًەضەر گٍرچیٌە‬
‫‪ً -7‬ە کاثی ةٌٍنی ئەٌ نەخۆغیانەی کە کار ًە فزمانی گٍرچیٌە دەکەن ٌەک ( ةەرسی فػاری خٍێن‬

‫‪ ،‬غەکزە )‬
‫‪ً -5‬ە کاثی ةەکارىێنانی کەپطًٍی پاڵپػجی ٌ دەرمانە مێجاةۆًیکیەکان ( دەرمانی داةەساندن ٌ‬

‫سیادکزدنی کێؼ ٌ پڕۆثین ٌ ماددەی ٌسە ةەخؼ ًە لایەن ئەٌ کەضانەی یاری ئاضن دەکەن )‬
‫‪ً -1‬ەٌ کەضانی کە گٍرچیٌەیان کێػەی ثیایەٌ چارەضەر ٌەر دەگزن ةۆ چاٌدێزی کاریگەری‬
‫چارەضەریەکان‬

‫‪ً -4‬ە کاثی ئەنجامدانی پػکنینی ثیػکی کە ةە ‪ CT Scan‬ناسراٌە ‪ ،‬کە پێٍیطجی ةە پێدانی‬
‫جۆرە دەرمانێکە کە کاریگەری لاٌەکی ًەضەر گٍرچیٌە ىەیە‬

‫‪ -3‬ةەگػجی ةاغترە ىەمٌٍ کەضێک ‪ 1‬مانگ جارێک پػکنینەکە ئەنجاَ ةدات ةۆ دڵنیاةٌٍن ًە‬
‫ثەندرٌضجی گٍرچیٌەکانی‬

‫● ىۆکارەکانی ةەرسةٌٍنەٌەی ڕێژەی یٍریا ‪:‬‬
‫‪ -6‬مێژٌٌی خێشانی ثٌٍغتٌٍ ةە نەخۆغی گٍرچیٌە‪.‬‬

‫‪ -1‬نەخۆغی غەکزە‪.‬‬
‫‪ -3‬ةەرسی پەضجانی خٍێن‪.‬‬

‫‪ -7‬نەخۆغییەکانی دڵ‪.‬‬
‫‪ٌ -5‬غک ةٌٍنەٌە‬
‫‪ -1‬ضٌٍثان‬

‫‪ -4‬ىەندێ جۆری دەرمان‬

‫‪226‬‬

‫● ىۆکارەکانی کەمتٌٍنی ڕێژەی یٍریا ‪:‬‬
‫‪ -6‬ىەڵئاٌضانی گٍرچیٌە ‪Nephritis‬‬
‫‪ً -1‬ە کاثی دٌٌگیانیدا‬
‫‪ -3‬نەخۆغی درێژخایەنی جگەر‬
‫‪ -7‬سەرد ةٌٍ ٌ پٍکانەٌەی جگەر‬

‫● چۆنیەثی ئەنجامدانی پػکنینەکە ةە ڕێگای مەنیٍێڵ ةە ئامێزی ‪: spectrophotometer‬‬

‫ضەرەثا دٌٌ ثیٍب ئەىێنین ٌ ناٌنٍضیان ئەکەین ةە ‪ B‬ةلانک ٌ ‪ T‬ثێطح‬

‫ةلانکەکە ةۆ ضفز کزدنەٌەی ضپێکجۆکەیە ٌ ثێطح ةۆ فەحطەکە‬

‫ئینا ‪ ۱‬مٌٌە ڕیگێنح کە پێکياثٍە ًە (‪ً ۲٫٥‬ە ‪ً ۲٫٥ ٌ 6R‬ە ‪.. )1R‬ئینجا ‪ 10‬مایکڕۆ یاخٍد ‪ 0.01‬مٍ ًە‬

‫ضیڕەمی ثێ ئەکەین ٌ ئەیخەینە ناٌ ئینکیٍةەیجەر یان حماَ مائی (‪ ) water bath‬ةۆ ماٌەی ‪10‬‬

‫خًٍەک ًە پٌەی گەرمی ‪ 37‬ئینجا دٌای دە خًٍەک ‪ ۱‬مٌی ثز ًە ‪ 3R‬ی ثێئەکیەن ٌ دە خًٍەکی‬

‫ثزیؼ ًێ ی ئەگەڕێین‪..‬‬

‫دٌای ئەٌە دەری ئەکەین ٌ ًەضەر غەپۆًی ‪ 590‬نانۆ مەثز ئەیخٍێنینەٌە‬

‫‪54=T\S*N= urea mg\dl‬‬ ‫ٌە ةەَ غێٍەیەع حطاةاثی ةۆ ئەکەین ‪N :‬‬

‫ٌە ضجاندارد پێػتر ٌەرگیزاٌە ئەگەر نەغتٌٍ ئەٌە ٌەک ىەمان پڕۆضیجەر ةکە ثەنيا ًە جیاثی‬

‫ضیڕەَ محًٌٍٍی ضجاندارد ةەکار ةێنە‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضای پػکنینەکە ‪:‬‬
‫‪ 63‬ةۆ ‪mg/dl 75‬‬

‫‪227‬‬

‫‪Liver Function Test‬‬

‫) ‪( 62‬‬
‫) ‪Aspartate Aminotransferase Test ( AST‬‬

‫پػکنینی فزمان ٌ ثٍانای ئیػکزدنی جگەر‬

‫ئەَ پػکینیە ةۆ ئەنشیمێى دەکزێح کە پێی دەٌثزێح ‪ Aspartate aminotransferase‬کە‬
‫ةٌٍنی ىەیە ًە ىەندێى ةەغی ًەغی مزۆڤ ًەٌانە جگەر ٌ دڵ ٌ ماضًٍکە ‪ ،‬ئەَ پػکنینە‬
‫ًەگەڵ پػکنینی ‪ ALT‬ةەیەکەٌە دەکزێح ةۆ دیاریکزدنی نەخۆغی جگەر کاثێى جگەر سیانی‬
‫ةەرکەٌثتێ ڕێژەی ‪ AST‬سیاد دەکات کە خٍێندا ٌ ئەمەع دەةێجە ىۆی کێػەکان ٌ نەخۆغیەکانی‬
‫جگەر ٌ ماضًٍکەکان ‪ ،‬دکجۆر کاثێى نیػانەکانی نەخۆغی جگەری دی ًە کەضی نەخۆغدا ئەٌا‬
‫ئەَ پػکنینەی ةۆ دەنٌٍضێح ثا دڵنیاةتێجەٌە ًە ةارٌدۆخی کەضەکە ‪ ،‬ڕێژەی ‪ AST‬پەیٍەندی‬
‫ىەیە ةە کێػەکانی دڵ ٌ ىەٌکزدنی پەنکزیاص ةەڵاَ ىەمٌٍ کات مەرج نییە ةەرسی ڕێژەی ئەَ‬
‫پػکنینە مەرجی ةٌٍنی نەخۆغی ناثەٌاٌی ةێح ةەڵکٍ ىەندێى جار ىەندێى خٍاردن ٌ ڕەگەس ٌ‬

‫ثەمەن ٌ دەرمان ىەن دەةنە ىۆی ةەرسی ڕێژەی ‪ً AST‬ەخٍێندا‪.‬‬

‫● کەی پػکنینەکانی فزمانی جگەر پێٍیطجە ئەنجامتدرێن ‪:‬‬
‫‪ً -6‬ەکاثی نەخۆغیەکانی جگەر یان چاندنی جگەر پێٍیطجە چەند مانگ جارێک ئەنجاَ ةدرێن‪.‬‬
‫‪ً -1‬ەکاثی ثٍغتٌٍن ىەٌکزدنی جگەری ڤایزۆضی ‪.Hepatitis C ,Hepatitis A , HepatitisB‬‬
‫‪ً -3‬ەکاثی سیاد ةەکارىێنانی ئەٌ دەرمانانەی کە سیانی لاٌەکی ىەیە ةۆ جگەر ‪ ،‬ةاٌثزینیان ٌەک‬

‫پاراضجۆڵ‬
‫‪ً -7‬ەکاثی ژەىزاٌەةٌٍن‪.‬‬
‫‪ً -5‬ەکاثی دەرکەٌثنی نیػانەکانی نەخۆغی جگەر کە ةاٌثزینیان سەردٌٌییە (‪.)Jaundice‬‬
‫‪ -1‬سۆر ةەکارةزدنی خٍاردنەٌە کحًٍیەکان‪.‬‬
‫‪ -4‬ةٌٍنی گزفجی سراٌ ٌ لاةزدنی سراٌ‪.‬‬

‫‪228‬‬

‫‪ً -3‬ەکاثی ةٌٍنی نەخۆغیەکانی جگەر ًە ئەندامێکی نشیکی خێشاندا‪.‬‬
‫‪ً -0‬ەکاثی ىەندێک ةارٌٌدۆخی ٌەک (غەکزە ‪ ،‬ةەرسی فػاری خٍێن‪ ،‬کەَ خٍێنی ةەردەٌاَ ‪،‬‬

‫ةەرسی ڕێژەی چەٌری ضیانی)‪.‬‬

‫● نیػانەکانی ناثەٌاٌی جگەر ‪:‬‬
‫‪ -6‬ماندٌێجی ٌ ةێيێشی‪.‬‬

‫‪ -1‬دڵ ثێکەڵاثن ٌ ڕغانەٌە‪.‬‬
‫‪ -3‬سەردٌٌی ‪ Jaundice‬سەردةٌٍنی پێطح ٌ چاٌ‪.‬‬

‫‪ -7‬کۆةٌٍنەٌەی ئاٌ ًە ضکدا‬
‫‪ -5‬داةەسینی کێؼ‪.‬‬

‫‪ -1‬گۆڕانی ڕەنگی دەرىاٌیػجەکانی ًەع (ثۆخ ةٌٍنی ڕەنگی میش ‪ ،‬کاڵ ةٌٍنی ڕەنگی پیطایی‬
‫‪ -4‬ضکچٌٍن‪.‬‬

‫‪ -3‬ئاساری ضک‪.‬‬
‫‪ -0‬خٍێن ةەرةٌٍنی ناٌەکی یان ثۆپەڵ ةٌٍنی خٍێن ًەناٌ ًەغدا‪.‬‬
‫‪ -64‬خٍرانی پێطح ةە جۆرێک ناثٍانیح خۆت ةگزیح ًە نەخٍراندنی (‪.)Pruritus‬‬

‫● ىۆکارەکانی ةەرسةٌٍنەٌەی ڕێژەی ‪: AST‬‬
‫‪ -6‬ةەىۆی خٍاردنی ىەندێ جۆری دەرمان کە کار ًە فزمانی جگەر دەکەن‪.‬‬

‫‪ -1‬ةە ىۆی ثٌٍع ةٌٍن ةە ڤایزۆضی جگەر‬
‫‪ -3‬ةٌٍنی کێػە ًە ثٍرەکەی سەرداٌدا‬
‫‪ -7‬سۆر خٍاردنەٌەی کحٍي‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضای پػکنینەکە ‪:‬‬
‫‪ 5‬ةۆ ‪IU/L 74‬‬

‫‪229‬‬

‫● ئەَ پػکنینە ةەَ ناٌانە دەناسرێجەٌە ‪:‬‬
‫‪6‬ـ ‪AST‬‬

‫‪1‬ـ ‪Aspartate aminotransferase Test‬‬
‫‪3‬ـ ‪GOT‬‬

‫‪7‬ـ ‪Glutamic Oxaloacetic Transaminase‬‬

‫● ئەَ پػکنینە ةە دٌٌ ڕێگە ئەنجامدەدرێح ‪:‬‬
‫▪ یەکەَ ‪:‬‬

‫ةەڕێگەی ئامێزی غیکارە کیمیایەکان ‪ :‬ئەَ ڕێگەیە ثەنً ضیزەمی نەخۆغەکە ئامادە دەکەین ٌ‬
‫دەیکەینە ناٌ ئامێزەکەٌە ٌ ناٌی نەخۆغەکەٌ پػکنینی ‪ AST‬کە ىەڵدەةژێزین ٌ ‪ Start‬دەکەین‬

‫ٌ پاع چەند خًٍەکێک ئەنجاممان دەدەنێ ‪ ،‬ةاٌثزین ئامێزی غیکارە کیمیایەکانیؼ ةزیجین ًە (‬
‫‪ .... Fujifilm ٌ Slectra Pro S ٌ Reflotron ٌ 666 Cobas c‬ىجد)‬

‫▪ دٌٌەَ ‪:‬‬
‫ةەڕێگەی مانیۆڵی ‪:‬‬
‫ًەَ ڕێگەیەدا ضیزەمی نەخۆغەکە ئامادە دەکەین ٌ دٌاثز ةە پێی پڕۆضیجەری ‪ AST‬کە خۆی ٌ ةە‬
‫ئامێزی ‪ Spectrophotometer‬کە پػکنینەکە ئەنجاَ دەدەین ‪ ،‬پڕۆضیجەر ًە غەریکەیەکەٌ ةۆ‬
‫غەریکەیەکی ثز غێٍاسی ئەنجامدانەکەی دەگۆڕێح‪.‬‬

‫‪230‬‬

‫) ‪( 63‬‬
‫) ‪Liver Function Tests ( LFT‬‬

‫غیکاریەکانی فزمانی جگەر‬

‫غیکاریەکانی فزمانی جگەر(‪ )LFT‬ضٌٍدیان ًێٍەردەگیزێح ةۆ دەضجنیػانکزدنی ةڕی ئەٌ‬
‫پزۆثین ٌ ئەنشیمانەی کەًەلایەن جگەرەٌە ةەرىەَ دەىێندرێن ًەَ ڕێگەیەٌە ًە ثەندرٌضجی جگەر‬

‫ئاگادار دەةین‪ ،‬ىەرثێکچٍنێک ًە ةڕی پزۆثین ٌ ئەنشیمەکاندا نیػانەی ةٌٍنی گزفجە ًە کاری‬
‫جگەردا‪ ،‬گزفجەکانی جگەر ىەٌکزدن یان ةەمۆَ ةٌٍنی جگەر‪ ،‬گیزانی ةۆری سراٌ‪ ،‬غێزپەنجەی‬
‫جگەر‪ً ،‬ەکارکەٌثنی جگەر ةەىۆی دەرمان ٌ ژەىزاٌەةٌٍن ٌ خٍاردنەٌە کيًٍیەکانەٌە ‪ ،‬ىجد‪ .‬کە‬

‫چەندین گزفجی کاثی یان درێژ خایەن ثٌٍغی جگەر دەکەن‪.‬‬

‫● غیکاریەکانی فزمانی جگەر کۆمەڵێک غیکاری دەگزێجەٌە کە ىەریەکەیان ةۆ‬
‫دەضجنیػانکزدنی ةارێکی دیاریکزاٌ ضٌٍدی ًێٍەردەگیزێح‪:‬‬

‫‪ -‬غیکاری ((‪:))GPT)Alanine Transaminase (ALT‬‬
‫ئەگەر جگەر ةەةاغی کار نەکات‪ ،‬ةڕەکەی ًە خٍێندا سیاد دەکات ٌ دەضجنیػانکەرێکی ةاغی‬
‫ىەٌکزدنی ًەناکاٌی جگەرە ‪ ،‬ئەٌ کەضانەی کە ثٌٍغی گیزانی ةۆری سراٌ یان ةەمۆَ ةٌٍنی‬

‫جگەر ةٌٍن ةڕی (‪ )ALT‬یان کەمێک ةەرسدەةێجەٌە‪.‬‬

‫‪ -‬غیکاری ((‪:))GOT)Aspartate Aminotransferase (AST‬‬
‫ةەرسی ڕێژەی (‪ )AST‬ئاماژەیەکی ةاغە ةۆ ةٌٍنی گزفح ًە جگەر یان ًە ماضًٍکەکاندا ‪ ،‬ةەىەمان‬

‫غێٍەی (‪ً )ALT‬ەکاثی ىەٌکزدن ٌ ةەمۆَ ةٌٍنی جگەردا ڕێژەی (‪ )AST‬سیاد دەکات‪ ،‬ىەرةۆیە‬
‫غیکاریەکانی (‪ )AST)(ALT‬پێٍیطجە پێکەٌە ئەنجامتدرێن ‪ ،‬ىەرٌەىا ةڕی (‪ً )AST‬ەکاثی جەڵدەی‬

‫دڵدا سیاد دەکات‪.‬‬

‫‪231‬‬

‫‪ -‬غیکاری (‪:))Alkaline Phosphatase (ALP‬‬
‫ةەرسةٌٍنەٌەی ةڕی (‪ً )ALP‬ە خٍێندا دەکزێح ةەىۆی گیزانی ةۆری سراٌ یان نەخۆغی ئێطکەٌە‬
‫ڕٌٌةدات ‪ً ،‬ە ىەندێک ةاری ثایتەثی ٌەک دٌٌگیانی یان منداڵدا ًە كۆناػەکانی گەغەدا (ةەىۆی‬

‫گەغەی ئێطکەکانەٌە) دەکزێح ةڕی (‪ )ALP‬سیاد ةکات کە سیادةٌٍنێکی ئاضاییە‪.‬‬

‫‪ -‬غیکاری (‪:)Bilirubin‬‬
‫ةٌیزۆةین (‪ )Bilirubin‬پاغماٌەیەکی کیمیاییە کە پاع ثێکػکانی خزۆکە ضٌٍرەکان درٌضح‬
‫دەةێح ٌ ًەلایەن جگەرەٌە غیدەکزێجەٌە ٌ فڕێ دەدرێجە ناٌ پیطاییەٌە ‪ ،‬جگەری نەخۆع ثٍانای‬
‫غیکزدنەٌەی ةەةاغی نامێنێح ٌ دەةێجە ىۆی کەڵەکە ةٌٍنی ةٌیزۆةین (‪ً )Bilirubin‬ە ًەغدا ٌ‬

‫سەردةٌٍنی ژێز چاٌ پێطح‪.‬‬

‫‪ -‬غیکاری (‪:))Gamma-Glutamyl Transferase (GGT‬‬
‫یارمەثیدەرە ةۆ دەضجنیػانکزدنی ىۆکاری سیادةٌٍنی ةڕی (‪ ، )ALP‬ئەگەر (‪ )GGT)(ALP‬پێکەٌە‬
‫ةەرسةٌٍن نیػانەیە ةۆ نەخۆغی جگەر ٌ سراٌ ‪ ،‬ئەگەر ثەنيا (‪ )ALP‬ةەرسةێح ٌ (‪ )GGT‬ئاضایی ةێح‬
‫نیػانەیە ةۆ ةٌٍنی گزفح ًە ئێطکدا‪ً .‬ەٌکەضانەی کە خٍاردنەٌە کيًٍیەکان ٌ ىەندێک جۆری‬

‫دەرمانی سیانتەخؼ ةە جگەر سۆر ةەکاردەةەن ةڕی (‪ً )GGT‬ە ةڕی ئاضایی سیاثزە‪.‬‬

‫‪ -‬غیکاری (‪:)Albumin)(Total Protein‬‬
‫یەکێک ًە فزمانەکانی جگەر ةەرىەميێنانی پزۆثینە ئەَ دٌٌ غیکاریە ضٌٍدیان ًێ ٌەردەگیزێح‬

‫ةۆ ئەٌەی ةشانزێح ةڕی ةەرىەميێنانی پزۆثینەکان ًەلایەن جگەرەٌە ئاضاییە یان نا‪.‬‬

‫● غیکاریی فزمانی یان ئەنشیمەکانی جگەر پێکەٌە ضٌٍدیان ًێٍەردەگیزێح ةۆ‬
‫دەضجنیػانکزدنی ثەٌاٌی گزفجەکانی جگەر ىەرةۆیە پێٍیطجە پێکەٌە ئەنجامتدرێن‪،‬‬
‫ىەندێک ةارٌدۆخ ىەن دەکزێح ةتنە ىۆی نائاضایی ةٌٍنی یەکێک یان سیاثز ًە غیکاریەکان‬
‫ٌەک (دٌٌگیانی ‪ ،‬ضٌٍثان ‪ ،‬ىەٌکزدنی ثٌٍند ‪ ،‬ڕەكتٌٍنی ماضًٌٍکەکان ‪ ،‬غیتٌٍنەٌەی‬

‫‪232‬‬

‫خزۆکە ضٌٍرەکان‪ٌ ،‬غکتٌٍنەٌە) کە کاثین ٌ پاع ثێپەڕینی ةارٌٌدۆخەکە ئەنجامی‬
‫غیکاریەکە ئاضایی دەةێجەٌە‪.‬‬

‫● کەی غیکاریەکای فزمانی جگەر پێٍیطجە ئەنجامتدرێح ؟‬

‫‪ً -‬ەکاثی نەخۆغیەکانی جگەر یان چاندنی جگەر پێٍیطجە چەند مانگ جارێک ئەنجاَ ةدرێن‪.‬‬
‫‪ً -‬ەکاثی ثٍغتٌٍن ىەٌکزدنی جگەری ڤایزۆضی (‪.Hepatitis C)(Hepatitis A)(HepatitisB‬‬

‫‪ً -‬ەکاثی سیاد ةەکارىێنانی ئەٌ دەرمانانەی کە سیانی لاٌەکی ىەیە ةۆ جگەر ‪ ،‬ةاٌثزینیان ٌەک‬
‫پاراضجۆڵ (‪.)Paracetamol‬‬
‫‪ً -‬ەکاثی ژەىزاٌەةٌٍن‪.‬‬

‫‪ً -‬ەکاثی دەرکەٌثنی نیػانەکانی نەخۆغی جگەر کە ةاٌثزینیان سەردٌٌییە (‪.)Jaundice‬‬
‫‪ -‬سۆر ةەکارةزدنی خٍاردنەٌە کحًٍیەکان‪.‬‬
‫‪ -‬ةٌٍنی گزفجی سراٌ ٌ لاةزدنی سراٌ‪.‬‬

‫‪ً -‬ەکاثی ةٌٍنی نەخۆغیەکانی جگەر ًە ئەندامێکی نشیکی خێشاندا‪.‬‬
‫‪ً -‬ەکاثی ىەندێک ةارٌٌدۆخی ٌەک (غەکزە ‪ ،‬ةەرسی فػاری خٍێن‪ ،‬کەَ خٍێنی ةەردەٌاَ ‪ ،‬ةەرسی‬

‫ڕێژەی چەٌری ضیانی)‪.‬‬

‫● فزمانەکانی جگەر‪:‬‬

‫‪ -‬پاککزدنەٌەی خٍێن ًە ماددە سیانتەخػەکان ٌ پاغماٌەی دەرمان ٌ ژەىز ‪ ،‬گۆڕينی پێکياثەی‬
‫ماددە سیانتەخػەکان ةەًەع‪.‬‬

‫‪ -‬پاغەکەٌثکزدنی کانشاکان ٌ ڤیجامین ٌ ٌسە‪.‬‬
‫‪ -‬درٌضجکزدنی چەندین پزۆثین ٌ ئەنشیم ٌ کۆًطترۆڵ ٌ دەرداٌی سراٌ ٌ چەندین پێکياثەی‬

‫گزنگی ثز‪.‬‬
‫‪ -‬ڕێکخطجنی ضیطجمی مەیاندنی خٍێن ٌ درٌضجکزدنی ىۆکارە یارمەثیدەرەکانی ضیطجمی‬

‫‪233‬‬

‫مەیاندنی خٍێن‪.‬‬
‫‪ -‬گۆڕینی خۆراکە ماددەکان ةۆ پاغاکەٌت کزدنیان یان فڕێدانە دەرەٌەیان‪.‬‬

‫‪ -‬یارمەثی ڕێکخطجنی ةڕی غەکزە ٌ ىۆرمۆنەکانی ًەع دەدات‪.‬‬

‫● نیػانەکانی ثێکچٌٍنی کار ٌ فزمانی جگەر‪:‬‬

‫ةەگػجی ثٍغتٍانی نەخۆغیەکانی جگەر ًە ضەرەثای ثٍغتٌٍنیاندا ىیچ نیػانەیەکیان ثێدا‬
‫دەرناکەٌێح‪ ،‬ثا چەندضاڵێک دٌاثز یان ثا ئەٌکاثەی نەخۆغیەکە سۆر ثٍند دەةێح پاغان‬
‫نیػانەکانی ضەرىەڵدەدەن‪:‬‬
‫‪ -‬ماندٌێجی ٌ ةێيێشی‪.‬‬
‫‪ -‬دڵ ثێکەڵاثن ٌ ڕغانەٌە‪.‬‬
‫‪ -‬سەردٌٌی (‪ )Jaundice‬سەردةٌٍنی پێطح ٌ چاٌ‪.‬‬
‫‪ -‬کۆةٌٍنەٌەی ئاٌ ًە ضکدا (‪.)Ascites‬‬
‫‪ -‬داةەسینی کێؼ‪.‬‬

‫‪ -‬گۆڕانی ڕەنگی دەرىاٌیػجەکانی ًەع (ثۆخ ةٌٍنی ڕەنگی میش)(کاڵ ةٌٍنی ڕەنگی پیطایی)‪.‬‬
‫‪ -‬ضکچٌٍن‪.‬‬

‫‪ -‬ئاساری ضک‪.‬‬
‫‪ -‬خٍێن ةەرةٌٍنی ناٌەکی یان ثۆپەڵ ةٌٍنی خٍێن ًەناٌ ًەغدا‪.‬‬
‫‪ -‬خٍرانی پێطح ةە جۆرێک ناثٍانیح خۆت ةگزیح ًە نەخٍراندنی (‪.)Pruritus‬‬

‫‪234‬‬

‫) ‪( 64‬‬
‫) ‪Alanine Aminotransferase Test ( ALT‬‬
‫پػکنینی فزمان ٌ ثٍانای ئیػکزدنی جگەر‬

‫ئەَ پػکنینە پێٍانەی ڕێژەی ‪ً ALT‬ە خٍێندا‪ ALT .‬ئەنشیمێکە درٌضح دەةێح ًەلایەن خانەکانی‬
‫جگەرەٌە‪.‬‬

‫پڕۆثینەکان کە پێیان دەٌثزێح ئەنشیم یارمەثی جگەر دەدەن ًە ثێکػکاندنی پزۆثینەکاندا ثا ًەع‬
‫ةە ئاضانی ةجٍانێح ھەًیمژێح‪ ALT .‬یؼ یەکێکە ًەٌ ئەنشیمانە کە ڕۆًێکی ضەرەکی ھەیە ًە‬
‫مێجاةۆًیشمدا کە ئەٌیؼ گۆرینی خٍاردنە ةۆ ٌسە‪.‬‬
‫ًە حاًەثی ئاضایدا ‪ً ALT‬ەخانەکانی جگەردایە ةەلاَ کاثێک جگەر سیانی ةەردەکەٌێح یاخٍد‬

‫ثٍغی ھەڵئاٌضان دەةێح ‪ ALT‬دەچێجە خٍێنەٌە‪.‬ئەمەع ٌادەکات ڕێژەی ضیزەَ ‪ً ALT‬ە خٍێندا‬
‫ةەرس ةێجەٌە‪.‬‬

‫پێٍانەکزدنی ڕێژەی ‪ً ALT‬ە خٍێندا یارمەثی دکجۆر دەدات ًە دیاریکزدنی کێػەکانی جگەر ٌ ةاع‬
‫کارنەکزدنی‪.‬‬

‫● ةۆچی ئەَ پػکنینە دەکزێح ‪:‬‬
‫ئەَ پػکنینە دەکزێح ةۆ دیاریکزدنی ئەٌەی ئایا کەضێک جگەری ئاساری گەغجتێح یاخٍد‬
‫لاٌاسةٍةێح‪ .‬دکجۆر داٌای کزدنی ئەَ پػکنیە دەکات ًەکاثێکدا نیػانەکانی نەخۆغی جگەر‬

‫ًەکەضی نەخۆغدا دیاری ئەدات‬

‫● نیػانەکانی نەخۆغی جگەر ‪:‬‬
‫‪ -6‬سەردٌٌیی( سەردةٍنی چاٌ ٌ پێطح)‬

‫‪ -1‬دڵ ثێکھەڵاثن‪.‬‬
‫‪ -3‬ڕغانەٌە‪.‬‬

‫‪ -7‬ئاسار ًە ةەغی ضەرەٌەی لای راضجی ضک‪.‬‬

‫‪235‬‬

‫نەخۆغی جگەر ةەگػجی ھۆکاری ةەرسةٍنەٌەی ڕێژەی ‪ً ALT‬ە خٍێندا‪ .‬ثەنھا ةەکزدنی ئەَ‬
‫پػکنینە ناثٍانزێح نەخۆغی جگەر ةەثەٌاٌی دیاری ةکزێح ةەًکٍ ةەکزدنی کۆمەًێک پػکنینی‬

‫ثز کە پەیٍەندن ةە جگەرەٌە دەثٍانزێح دیاری ةکزێح‪.‬‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضایی پػکنینەکە ‪ 4 :‬ةۆ ‪IU/L 74‬‬

‫● ھۆکاری ةەرسی رێژەی ‪ً ALT‬ەخٍێندا ‪:‬‬
‫‪ -6‬ھەٌکزدنی جگەر یان رەكتٍنی‬
‫‪ -1‬ژەھزةٌٍنی كٍركٍغمی‬

‫‪ -3‬راھێنانی سۆر یاخٍد ةزیندارةٍنی ثٍندی ماضًٍکەکان‬
‫‪ -7‬کەٌثنەةەر کارةۆن ثێتراکٌۆراید ‪7CCl‬‬
‫‪ -5‬مزدنی خانەکان‬

‫‪ -1‬ةەکارھێنانی ىەندێ جۆری دەرمان ٌەک ‪ :‬ضجاثین ‪ ,statin‬ئەضپزین ‪asprin, barbiturate,‬‬
‫‪.nacrotic, antibiotic‬‬

‫● ئەَ پػکنینە ةەَ ناٌانە دەناسرێجەٌە ‪:‬‬
‫‪6‬ـ ‪ALT‬‬

‫‪1‬ـ ‪Alanine aminotransferase Test‬‬
‫‪3‬ـ ‪GPT‬‬

‫‪7‬ـ ‪Glutamic Pyruvic Transaminase Test‬‬

‫‪236‬‬

‫● ئەَ پػکنینە ةە دٌٌ ڕێگە ئەنجامدەدرێح ‪:‬‬
‫▪ یەکەَ ‪:‬‬

‫ةەڕێگەی ئامێزی غیکارە کیمیایەکان ‪:‬‬
‫ئەَ ڕێگەیە ثەنً ضیزەمی نەخۆغەکە ئامادە دەکەین ٌ دەیکەینە ناٌ ئامێزەکەٌە ٌ ناٌی‬
‫نەخۆغەکەٌ پػکنینی ‪ ALT‬کە ىەڵدەةژێزین ٌ ‪ Start‬دەکەین ٌ پاع چەند خًٍەکێک ئەنجاممان‬
‫دەدەنێ ‪ ،‬ةاٌثزین ئامێزی غیکارە کیمیایەکانیؼ ةزیجین ًە ( ‪ٌ Reflotron ٌ 666 Cobas c‬‬

‫‪ .... Fujifilm ٌ Slectra Pro S‬ىجد)‬
‫▪ دٌٌەَ ‪:‬‬

‫ةەڕێگەی مانیۆڵی ‪:‬‬
‫ًەَ ڕێگەیەدا ضیزەمی نەخۆغەکە ئامادە دەکەین ٌ دٌاثز ةە پێی پڕۆضیجەری ‪ ALT‬کە خۆی ٌ ةە‬
‫ئامێزی ‪ Spectrophotometer‬کە پػکنینەکە ئەنجاَ دەدەین ‪ ،‬پڕۆضیجەر ًە غەریکەیەکەٌ ةۆ‬

‫غەریکەیەکی ثز غێٍاسی ئەنجامدانەکەی دەگۆڕێح‪.‬‬

‫‪237‬‬

‫) ‪( 65‬‬
‫‪Bilirubin test‬‬
‫پػکنینی سەردٌٌیی‬

‫ًەڕێگەی ئەَ پػکنینەٌە پێٍانەی ڕێژەی ةیٌیزٌةین (سەردٌٌی) دەکزێح ًە خٍێندا ‪ ،‬ةیٌیزٌةین‬
‫ماددەیەکی سەردةاٌە کە درٌٌضجدەةێح ًەئەنجامی ئەٌ کزدارە ئاضاییەی ًەع کە ىەًدەضجێح‬

‫ةە ثێکػکاندنی خڕۆکە ضٌٍرەکان ‪ ،‬ةیٌیزٌةین ًەناٌ غٌەی سەرداٌ ىەیە کەیارمەثیدەرە ًە‬
‫ىەرضکزدنی خۆراک ‪ ،‬ئەگەر جگەر ثەندرٌضح ةێح ٌ نەخۆع نەةێح ئەٌا سۆرةەی ئەٌ ةیٌیزٌةینەی‬

‫کە ىەیە دەیکاثە دەرەٌەی ًەع ‪ ،‬ةەڵاَ ئەگەر جگەر ةەةاغی ثٍانای ئیػکزدنی نەةێح ئەٌا‬
‫ةیٌیزٌةینی سیادە دەچێجە ناٌ ڕێڕەٌی خٍێن ٌ دەةێجە ىۆی ڕٌٌدانی نەخۆغی سەردٌٌیی‬
‫(‪ ، )Jaundice‬سەردٌیی حاڵەثێکە کە ٌادەکات پێطح ٌ چاٌ ةەرەٌ سەردةاٌی ةڕٌات ‪.‬‬

‫ًەڕێگەی ئەَ پػکنینەٌە دەثٍانین دەضجنیػانی نەخۆغییەکانی جگەر ةکەین ىەرٌەىا ةۆ‬
‫دیاریکزدنی سەردٌٌیی ًەمنداڵی ثاسە ًەدایکتٌٍ ‪ ،‬سۆرةەی ًە منداڵانی ثاسە ًەدایکتٌٍ ثٌٍغی‬

‫ئەَ حاڵەثە دەةن چٍنکە جگەریان ةەثەٌاٌی پێگەغجٍ ٌ کامڵ نەةٌٍە ةۆئەٌەی ةەثەٌاٌی ئەٌ‬
‫ةیٌیزٌةینە ةکاثە دەرەٌەی ًەع ‪ ،‬ةەڵاَ خۆغتەخجانە ئەَ حاڵەثە لای سۆرةەی منداڵان مەثزضی‬

‫کەمە ٌ پاع چەند ىەفجەیەک ةاع دەةێح ‪ ،‬ةەڵاَ ًە ىەندێ حاڵەثی کەمدا کاثێک ڕێژەی‬
‫ةیٌیزٌةین ةەڕێژەیەکی سۆر سیاد دەةێح ًەخٍێندا ئەٌا ًەٌانەیە سیان ةە مێػک ةگەیەنێح‪.‬‬

‫● نیػانەکانی نەخۆغی سەردٌٌیی ‪:‬‬
‫‪ -6‬سەرد ىەڵگەڕانی ڕەنگی پێطح ٌ ضپێنەی چاٌ‬

‫‪-1‬ئاساری ضک‬
‫‪ -3‬ثۆخ ةٌٍنی ڕەنگی میش‬

‫‪ -7‬ڕغانەٌە‬
‫‪ -5‬ثا‬

‫‪238‬‬

‫‪ -1‬غەکەثی‬
‫‪ -4‬داةەسینی کێؼ‬
‫‪ -3‬سەرد ىەڵگەڕانی ڕەنگی پیطایی‬

‫● کەی پێٍیطح ئەَ پػکنینە ئەنجاَ ةدەین ؟‬
‫* کاثێک نیػانەکانی سەردٌیی دەرکەٌت ‪ ،‬یان ثاریکتٍنی میش ٌ ئاساری گەدە ‪ ،‬ئەمانە ًەٌانەیە‬

‫دەرخەری ىەٌکزدنی جگەر ٌ نەخۆغییەکانی دیکەی جگەر ةن‪.‬‬
‫* ةۆ پػکنینی ئەٌ حاڵەثانەی کە پەیٍەندیان ىەیە ةە ةٌٍنی کێػە ًە ةەرىەميێنانی خڕۆکە‬
‫ضٌٍرەکان ‪ ،‬ةەرسی ًە ڕێژەی ةیٌیزٌةین ًە خٍێندا ًەٌانەیە دەرخەری نەخۆغییەکانی سراٌ ةێح یان‬

‫ئەٌ حاڵەثەی کە ناٌدەةزێح ةە ‪.hemolytic anemia‬‬

‫● خٍێندنەٌەی ئەنجامی ئەَ پػکنینە ‪:‬‬

‫ئاضاییە ئەگەر ڕێژەیەکی کەمی ةیٌیزٌةین ًە خٍێندا ىەةێح ‪ ،‬ةەڵاَ ةەرسی ڕێژەی ةیٌیزٌةین ًەَ‬
‫فەحطەدا ئەٌە دەردەخات کە جگەر ةەغێٍەیەکی ةاع ئیؼ ناکات ىەرٌەىا ئەٌ حاڵەثانەی کە‬
‫پێػتر ةاضمان کزد ‪ ،‬ةەڵاَ ىەندێک جاریؼ ةەرسی ةیٌیزٌةین ًەٌانەیە ةەىۆی نەخۆغی نەةێح‬
‫چٍنکە ىەندێ دەرمان ٌ ثەنانەت خۆراکیؼ ڕێژەی ةیٌیزٌةین ةەرسدەکەنەٌە ‪ً.‬ەگەڵ ئەمانەغدا‬

‫کاثێک دکجۆر گٌٍمانی ىەةٌٍنی نەخۆغییەکانی جگەری ةٌٍ ئەٌا ٌا پێٍیطجە ًەگەڵ‬
‫ئەنجامدانی ئەَ پػکنینەدا کۆمەڵێک پػکنینی دیکەع ئەنجامتدات ةۆ دڵنیاةٌٍنەٌە ٌەک‬
‫کۆمەڵە پػکنینی ىەًطەنگاندنی ئیؼ ٌ فزمانی جگەر ‪ Liver function tests‬ئەٌانیؼ‬

‫ةزیجین ًە ‪GOT , GPT , ALP , GGT‬‬
‫ثێتینی‪ً /‬ە ڕێگەی پػکنینی میشەٌە دەثٍانین پػکنینی ‪pale‬ی ةیٌیزٌةین ةکەین‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضایی ئەَ پػکنینە‪:‬‬

‫)‪Total bilirubin:( 0.1 - 1.2 mg/dL‬‬

‫‪239‬‬

‫) ‪( 66‬‬
‫‪Total Protein‬‬
‫پػکنینی پڕۆثین‬

‫پزۆثین یەکێک ًە گزنگترین پێکياثەکانی ًەغی مزۆڤە‪ ،‬کە ةەغداری دەکات ًە پێکيێنانی‬
‫ةەغێکی سۆر ًە غانە ٌ خانەکانی ًەع‪ ،‬ڕۆڵیکی گزنگیؼ دەگێڕێح ًە سیندەچالاکیەکان دا ٌ‬

‫پێٍیطجە ةۆ گەغە ٌ گەٌرەةٌٍن ٌ ثەندرٌضجی ًەع‪ ،‬پزۆثین ًە ًەغدا ةەردەٌاَ‬
‫ىەڵدەٌەغێنرێح ةۆ ئەمینۆئەضید (‪ )Amino Acids‬ةۆ ةەرىەميێنانی پزۆثینی نٍێ ی ٌەک‬

‫ىۆرمۆن ٌ ئەنشیم‪...‬ىجد کە ةەىۆیانەٌە ًەع ةە ىاٌضەنگی دەمێنێجەٌە‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫● غیکاری (‪ : )Total Protein‬ةڕی پزۆثینی گػجی ًەع نیػان دەدات ٌاثە کۆی گػجی‬
‫ئەًتۆمین (‪ ٌ )Albumin‬گڵۆةیٍڵین(‪ )Globulin‬دەگزێجەٌە‪.‬‬

‫● غیکاری (‪ : )Albumin‬ثەنيا ةڕی پزۆثینی جۆری ئەًتۆمین نیػان دەدات‪.‬‬

‫* ًەمەغەٌە دەثٍانزێح ةە ىاٌکێػەیەکی ةیزکاری ضاکار ڕێژەی گڵۆةیٍڵینەکان دیاری ةکزێح‪ ،‬کە‬
‫ئەمەع ضٌٍدی ًێٍەردەگیزێح ةۆ ىەژماری ڕێژەیی (ئەًتۆمین\گڵۆةیٍڵین)‬
‫(‪.)Albumin/Globulin Ratio‬‬

‫● جۆرەکانی پزۆثینی ًەع‪:‬‬
‫ةەگػجی پزۆثینەکانی ًەع دەکزێن ةە دٌٌ گزٌپی ضەرەکییەٌە‪ ،‬ئەًتۆمین (‪ٌ )Albumin‬‬

‫گڵۆةیٍڵین(‪.)Globulin‬‬

‫* ئەًتۆمین(‪ :)Albumin‬نشیکەی سیاثز ًە ‪ %60‬ی ىەمٌٍ پزۆثینی ًەع پێکدێنێح‪ً ،‬ەلایەن‬
‫جگەرەٌە ةەرىەمدێح ٌ چەندین فزمانی گزنگی ىەیە ًە ًەغدا‪ ،‬کە گزنگترینیان ىەڵگزثن ٌ‬

‫‪240‬‬

‫گٍاضجنەٌەی گەرد ٌ ئایۆن ٌ گەردەکانی دەرمانە ٌ ٌەکٍ ضەرچاٌەیەکی ئەمینۆ ئەضید ( ‪Amino‬‬
‫‪ )Acids‬ةۆ خانەکان ڕۆڵ دەگێڕێح‪ ٌ ،‬ىاٌضەنگی غٌەی ًەع(‪ )Osmotic Pressure‬ڕادەگزێح ٌ‬

‫یارمەثی سٌٌچاک ةٌٍنەٌە ٌ گەغە کزدنی غانەکانی ًەع دەدات‪.‬‬

‫* گڵۆةیٍڵین (‪ :)Globulin‬ىەرچی پزۆثینەکانی ثزە کە نشیکەی ‪ %40‬ی ىەمٌٍ پزۆثینی ًەع‬
‫دەگزێجەٌە‪ ،‬ىەندێکیان ًەلایەن جگەر ٌ ىەندێکیان ًەلایەن ضیطجمی ةەرگزی ًەغەٌە‬

‫ةەرىەمدێن‪ ،‬کە چەندین فزمانی جیاٌاسیان ىەیە ًەٌانە پێکيێنانی دژەثەنەکان‪ ،‬ىۆرمۆن‪ ،‬ئەنشیم‬
‫ٌ ىەندێک جار ٌەک پزۆثینی گٍێشەرەٌەع ڕۆڵ دەگێڕن یان دەچنە پێکياثەی خزۆکە ضٍرەکان ٌ‬

‫کانشاکانی ٌەک ئاضن دەگٍاسنەٌە ٌ یارمەثی ًەع دەدەن ةۆ ةەرنگارةٍنەٌەی نەخۆغی ٌ‬
‫ىەٌکزدن‪.‬‬

‫ىەژماری ڕێژەیی (‪:)Albumin/Globulin (A/G)Ratio‬‬
‫ىەژمارێکی ڕێژەییە ًەنێٍان ةڕی ئەًتۆمین (‪ ٌ )Albumin‬گڵۆةیٍڵین (‪ )Globulin‬دا دەردەکزێح‪،‬‬
‫کە ةڕی سیادةٌٍن ٌ کەمتٌٍن ًە جۆری پزۆثینەکاندا دیاری دەکات‪ً ،‬ە کەضێکی ئاضاییدا ىەمیػە‬

‫ةڕی ئەًتۆمین (‪ )Albumin‬سیاثزە ًە ةڕی گڵۆةٍڵین (‪ ،)Globulin‬ىەرةۆیە ىەژمارە ڕێژەییەکە‬
‫پێٍیطجە ًە یەک سیاثز ةێح‪.‬‬

‫● کەی ٌ ةۆچی ئەَ غیکاریانە ئەنجاَ دەدرێح؟‬
‫غیکاریەکانی (‪ )Albumin)(Total Protein‬یەکێکن ًەٌ غیکاریانەی کە پێٍیطجە ضاڵانە ئەنجاَ‬
‫ةدرێح یەکێک ًە گزٌپی غیکاریە پێٍیطح ٌ (گػجی)یەکانە ( ‪Comprehensive Metabolic‬‬
‫‪ ))Panel (CMP‬کە دەرخەرێکی ةاغن ةۆ چاٌدێزی ٌ ةاع کارکزدنی جگەر ٌ گٍرچیٌەکان‪ ،‬ةەثایتەت‬

‫ًەکاثی دەرکەٌثنی چەند نیػانەیەکی ٌەک‪:‬‬
‫* ةێيێشی ٌ ماندٌێجی‪.‬‬

‫* داةەسینی ًەناکاٌ ٌ ةێ پلانی کێؼ‪.‬‬
‫* ئاٌضانی ًەع ٌ کۆةٍنەٌی ئاٌ ًە ًەغدا ةەثایتەت پاژنە ٌ مەچەک ٌ ٌرگ (‪ ٌ )Ascites‬ضییەکان‬

‫‪241‬‬

‫(‪.)Pulmonary Edema‬‬
‫* دەرکەٌثنی نیػانەکانی نەخۆغی جگەر یان گٍرچیٌە‪.‬‬
‫* دەرکەٌثنی نیػانەکانی ةٌٍنی ىەٌکزدنی سۆر ٌ گزفجی خۆراکی‪.‬‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضایی ‪Total protein : 6.4-8.3 g/dL‬‬
‫‪ ‬ڕێژەی ئاضایی ‪Albumin : 3.5-5.0 g/dL‬‬

‫● ةڕی پزۆثینەکان دەکزێح ةەىۆی چەندین ىۆکارەٌە کارثێتکزێن ٌەک‪:‬‬
‫* ةاضاڵاچٌٍن‪.‬‬
‫* دٌٌگیانی‪.‬‬

‫* ةەکارىێنانی ىەندێک جۆری چارەضەری ًەٌانە(‪ ..)Estrogens, Androgens, Insulin‬ىجد‬
‫* کەٌثن ًە جێگادا ةۆ ماٌەیەکی درێژ‪.‬‬

‫* نەخٍاردنی خٍاردن ٌ خٍاردنەٌەی پێٍیطح‪.‬‬
‫* نەغجەرگەری‪.‬‬

‫● مانایی غیکاریەکان چی دەگەیەنێح؟‬
‫* ةەرسی ڕێژەی (‪ )Albumin‬دەکزێح ةەىۆی ًەدەضجدانی ئاٌێکی سۆرەٌە ةێح (‪.)Dehydration‬‬

‫* ةەرسی ڕێژەی (‪ )Total Protein‬دەکزێح ةەىۆی ٌغکتٌٍنەٌە یان ىەر ىۆکارێکی ثزی‬
‫نائاضایی ةتێجە ىۆی ةەرىەَ ىێنانی یان کەڵەکە ةٌٍنی پزۆثین ٌەک ىەٌکزدنی ماٌە درێژ ٌەک‬

‫ئایدس (‪ ٌ )HIV‬ىەٌکزدنی جگەری ڤایزۆضی (‪ )HCV)(HBV‬یان ةٌٍنی گزفح ًە کاری مۆخی‬
‫ئێطک دا ٌەک (‪.)Multiple Myeloma‬‬

‫● کەمی ڕێژەی (‪:)Albumin‬‬
‫* خزاپی ىەڵمژین ًە ڕیخۆڵەکانەٌە ٌەک (‪.)Crohn's disease)(Celiac Disease‬‬

‫* نەخۆغیەکانی جگەر ٌ گٍرچیٌە‪.‬‬

‫‪242‬‬

‫* نەخۆغیەکانی ضیطجمی ةەرگزی ًەع (‪ٌ )Autoimmune Disease‬ەک ( ()‪Lupus‬‬
‫‪.)Rheumatoid Arthritis‬‬
‫* کەَ خٍاردنی پزۆثین‪.‬‬

‫* نەخۆغی (‪.)Hodgkin's Lymphoma‬‬
‫* غەکزەی کۆنترۆڵ نەکزاٌ‪.‬‬

‫* سیاد ًە پێٍیطح کارکزدنی ڕژێنی پەریشاد (ػٍدە) (‪.)Hyperthyroidism‬‬
‫* ضەکجە ٌ نەخۆغیەکانی دڵ‪.‬‬

‫● کەمتٌٍنی ةڕی (‪:)Total Protein‬‬
‫* نەخۆغیەکانی جگەر ٌ گٍرچیٌە‪.‬‬
‫* خٍێنتەرةٌٍن‪.‬‬
‫* خزاپی ضیطجمی خۆراکی‪.‬‬

‫* خزاپی کزداری ىەڵمژین ًە ڕیخۆڵەکاندا ٌەک (‪ )Crohn's Disease)(Celiac Disease‬یان‬
‫ىەٌکزدنی ڕیخۆڵەکان‪.‬‬

‫* ضٍثانی ةەغێکی سۆری ًەع‬

‫) ‪( 67‬‬
‫) ‪Gamma-Glutamyl Transferase ( GGT‬‬
‫ئەَ ئەنشیمە ةٌٍنی ىەیە ًە خانەکانی جگەر ٌ گٍرچیٌە ٌ پەنکزیاص‬

‫● ڕێژەی ئەنشیمەکە ةەرس دەةێجەٌە ًەَ حاڵەثانەدا ‪:‬‬
‫‪ -١‬نەخۆغیە کٍرت ٌ درێژخایەنەکانی جگەر غێزپەنجەی جگەر‬

‫‪ -٢‬نەخۆغیەکانی جگەر ةەىۆی خٍاردنەٌە کحًٍیەکان‬
‫‪ -٣‬ىەٌکزدنی پەنکزیاص کە حاڵەثێکی دەگمەنە‬

‫‪243‬‬

‫‪Urine chemistry 24 hour‬‬

‫) ‪( 68‬‬
‫‪Creatinine Test‬‬
‫پػکنینی ثٍانای ئیػکزدنی گٍرچیٌەکان‬

‫پػکنینی کزیاثینین ةزیجییە ًە پػکنینی کزدنی ةڕی کزیاثینین ًە (خٍێن ٌ میش)دا ‪،‬کزیاثینین‬
‫پێکياثەیەکی کیمیاییە ًە ئەنجامی ثێکػکانی کزیاثینین ةۆ دەضجکەٌثنی ٌسە ًەلایەن‬

‫ماضًٍکەکانەٌە ةەرىەَ دێح ‪ً،‬ەع ةڕی سۆری کزیاثینین ًە لایەن جگەرەٌە ةەرىەَ دێنێح ٌ‬
‫ةڕێکی کەمی کزیاثینین ًەڕێگەی خٍاردنەٌە ٌەردەگیزێح ٌەک (گۆغح) ٌ ًە ماضًٍکەکاندا‬
‫ىەڵدەگیزێح‪ .‬ىەردٌٌ (‪ً )Creatinine) (Creatine‬ەًەغدا ةە ةڕێکی جێگیز ىەن(ًە کەضێک ةۆ‬
‫کەضێکی ثز ةڕەکەی جیاٌاسە ٌ ةەضتراٌە ةە كەةارەی ًەع ٌ ةڕی ماضًٍکەکانەٌە) ‪ ،‬گٍرچیٌە‬
‫ڕێژەی کزیاثینین ًەًەغدا ڕێکدەخات ٌکزیاثینین ی ةەرىەمياثٌٍ ًەلایەن ماضًٍکەکانەٌە فڕێ‬

‫دەداثە دەرەٌەی ًەع (ةۆ ناٌ میش)‪ .ٚ‬ىەرةۆیە ةٌٍنی ةڕێکی ئاضایی کزیاثینین ًە خٍێندا‬
‫ئاماژەیەکی ةاغە ةۆ ثەندرٌضجی گٍرچیٌەکان‪ .‬ئەگەر گٍرچیٌە ةە ةاغی کار نەکات ئەٌا ةڕی‬

‫کزیاثینین ًە خٍێندا سیاد دەکات‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضای پػکنینەکە ‪:‬‬
‫ڕێژەی کزیاثینین ةە گػجی ًە پیاٌاندا سیاثزە ةە ةەراٌرد ةە ئافزەت ٌ منداڵ ةەىۆی (كەةارەی ًەع‬

‫ٌ ةڕی ماضًٌٍکەٌە)‪.‬‬
‫پیاٌ ‪.) 4.1 to1.2 mg/dL( :‬‬
‫ئافزەت ‪.)4.5 to1.0 mg/dL( :‬‬
‫منداڵ ‪.) 4.5 to1.0 mg/dL( :‬‬

‫‪244‬‬

‫ًەٌکەضانەی یەک گٍرچیٌەیان ىەیە یان یاری ئاضن ئەنجاَ دەدەن ٌ پزۆثین ٌ مادەی ٌسە ةەخؼ‬
‫ةەکار دێنن دەکزێح ڕێژەی (‪ )Creatinine‬ثا (‪ )mg/dL6.1‬ئاضایی ةێح‪.‬‬

‫ةەڵاَ ئاضایی نییە ئەگەر کەضێک ةڕی کزیاثینین ةۆ نمٍنە (‪ )mg/dL4.1‬ةێح ٌ پاع ماٌەیەکی‬
‫کەَ ةەرس ةێجەٌە ةۆ (‪ ، )mg/dL6.4‬ىەرچەندە ىەردٌٌ ڕێژەکە ڕێژەی ئاضایی ثێنەپەڕاندٌٌە ةەڵاَ‬

‫ةەرس ةٌٍنەٌەکەی نائاضاییە‪.‬‬

‫● ماددەی ‪: Creatine‬‬
‫ماددەی کزیاثین پێکياثەیەکی کیمیاییە ةەغداری دەکات ًە چالاکی ًەکاثی گزژةٌٍندا (ةۆ‬
‫دەضح کەٌثنی ٌسە)‪ ،‬ڕۆژانە نشیکەی ‪ %2‬ی کزیاثین ی ًەع دەگۆڕدرێح ةۆ کزیاثینین ًە ئەنجامی‬
‫کار ٌ چالاکی ماضًٌٍکەکان ٌ ةڕی کزیاثینینی ةەرىەَ ىاثٌٍ ًەلایەن گٍرچیٌەٌە فڕێ دەردێجە‬
‫دەرەٌەی ًەع (گٍرچیٌە ةڕی کزیاثینین ًە خٍێندا ةە جێگیزی ڕادەگزێح) ‪ً ،‬ەةەر ئەٌەی ةڕی‬
‫ماضًٌٍکەکان جێگیزە (ًەکەضێکی ئاضاییدا) ىەرةۆیە ةڕی کزیاثینین پێٍیطجە ةە جێگیزی‬

‫بمێنێجەٌە‪.‬‬

‫● کەی پػکنینی ‪ Creatinine‬ئەنجاَ دەدرێح ؟‬
‫پػکنینی کزیاثینین پػکنینێکز گزنگە ٌ ةە گػجی ىەمٌٍ کەضێک پێٍیطجە غەع مانگ‬
‫جارێک ئەَ پػکنینە ئەنجاَ ةدات ثا ًە ثەندرٌضجی گٍرچیٌەکانی ئاگادارةێح‪ .‬ةەگػجی ًەَ‬

‫ةارٌدۆخانەدا پێٍیطجە ئەنجاَ ةدرێح‪:‬‬
‫‪ -6‬کاثێک کەضێک نیػانەی نەخۆغیەکانی گٍرچیٌەی ثیادا دەردەکەٌێح‪.‬‬
‫‪ً -1‬ەٌ کەضانەی نەخۆغی گٍرچیٌەیان ىەیە یان گٍرچیٌەیان ةۆ چێندراٌە پێٍیطجە (مانگانە یان‬

‫چەند مانگ جارێک) غیکاریەکە ئەنجاَ ةدەن‪.‬‬
‫‪ً -3‬ەکاثی ةەکارىێنانی ئەٌ دەرمانانەی کە کاریگەری لاٌەکیان ىەیە ًەضەر گٍرچیٌە‪.‬‬
‫‪ً -7‬ەکاثی ىەةٌٍنی ئەٌ نەخۆغیانەی کە کار ًە فزمانی گٍرچیٌە دەکەن ٌەک (ةەرسی فػاری‬

‫خٍێن ‪ ،‬غەکزە)‪.‬‬
‫‪ً -5‬ە کاثی ةەکار ىێنانی کەپطًٍی پاڵپػجی ٌ دەرمانە مێجاةۆًیکیەکان ٌەک (دەرمانەکانی‬

‫‪245‬‬

‫داةەساندن ٌ سیادکزدنی کێؼ یان پزۆثین ٌ مادەی ٌسە ةەخؼ ًەلایەن ئەٌ کەضانەی یاری ئاضن‬
‫دەکەن)‪.‬‬

‫‪ً -1‬ەٌ کەضانەی گزفجی گٍچیٌەیان ىەیە ٌ چارەضەری ٌەردەگزن ةۆ چاٌدێزی کزدنی کاریگەری‬
‫چارەضەریەکە‪.‬‬

‫‪ً -4‬ەکاثی ئەنجامدانی غیکاری ثیػکی کە ةە (مٌەٌەن ناسراٌە) ٌ (‪ )CT scan‬کە پێٍیطجی ةە‬
‫پیدانی جۆرە دەرمانێکە کە کاریگەری لاٌەکی ًەضەر گٍرچیٌە دەةێح‪.‬‬

‫● نیػانەکانی نەخۆغیەکانی گٍرچیٌە‪:‬‬
‫‪ -6‬گۆڕانی ڕەنگی میش (كاٌەیی ةٌٍن یان غیزی ةٌٍن) ڕەنگەکەی ٌ کەفکزدن ٌ ةٌٍنی خٍێن ًە‬

‫میشدا‪.‬‬
‫‪ -1‬کەمتٌٍنەٌەی ةڕی میشکزدن ًە ةڕی ئاضایی‪.‬‬

‫‪ -3‬ماندٌێجی ‪ ،‬گزفجی ًەکاثی خەٌثندا‪.‬‬
‫‪ -7‬ئاٌضانی ًەع ةە ثایتەثی (دەمٍچاٌ ‪ ،‬ژێز چاٌ ‪ ،‬پاژنەٌ پێیەکان ‪ ،‬دەضح ٌ مەچەک)‬
‫‪ -5‬گزفح ًەکاثی میشکزدن ( ضٍثانەٌە ‪ ،‬ىەضجکزدن ةە خاڵی نەةٌٍنەٌەی میشەڵدان)‬

‫‪ -1‬ئاساریی ةەغی خٍارەٌەی پػح خٍار دٌاین پەراضٌٍ‪.‬‬

‫● ةەرسی ئەنجامی پػکنینەکە ‪:‬‬
‫(مانایی ٌایە گٍرچیٌە ةە ةاغی کاری فڕێدانەدەرەٌەی (‪ )Creatinine‬ئەنجاَ نادات) ئەٌیؼ‬

‫ةەىۆی چەند ىۆکارێکەٌەیە ًەٌانە‬
‫‪ً -6‬ەکاثی ةٌٍنی گزفح ًە گٍرچیٌەکاندا ٌ ثێکچٌٍنی فزمانی گٍرچیٌە ‪( :‬ئاٌضانی‬
‫خٍێنتەرەکانی گٍرچیٌە (‪ ، )Glomerulonephritis‬ىەٌکزدنی گٍرچیٌە (‪، )Pyelonephritis‬‬
‫مزدنی خانەکانی گٍرچیٌە ةەىۆی ژەىزاٌی ةٌٍن یان دەرمانەٌە (‪.)Tubular Necrosis‬‬
‫‪ً -1‬ەکاثی گەٌرەةٌٍنی پزۆضجات یان ةٌٍنی ةەردی گٍرچیٌە ( دەةێجە ىۆی گیزانی ڕێڕەی میش ٌ‬

‫گزفح ةۆ کاری گٍرچیٌە درٌضح دەکات)‪.‬‬
‫‪ -3‬کەمتٌٍنەٌەی ةڕی خٍێنی گەیػجٌٍ ةە گٍرچیٌە ةەىۆی (ٌغکتٌٍنەٌە ‪ ،‬نەخۆغی دڵ ‪،‬‬

‫‪246‬‬

‫(‪ ، )Atherosclerosis‬غەکزە)‪.‬‬
‫‪ -7‬ضٍثانی ةڕێکی سۆری (‪ً )Creatine‬ەلایەن ماضًٍکەکانەٌە یان خٍاردنی خۆراکی دەٌڵەمەند‬

‫ةە پزۆثین‪.‬‬

‫● نشمی ئەنجامی پػکنینەکە ‪:‬‬
‫کەمتٌٍنی ةڕی (‪ )Creatinine‬ثاڕادەیەک دەگمەنە ٌ ًەکاثی نەخۆغی ٌ لاٌاسةٌٍن ٌ پٍکانەٌەی‬

‫ماضًٌٍکەکاندا ٌەک (‪ )Myasthenia Gravis or Muscular Dystrophy‬ةڕی (‪)Creatinine‬‬
‫کەَ دەةێجەٌە ‪ ،‬یان کەمی ةڕی پزۆثین ًە ژەمەخۆراکی ڕۆژانەدا ‪ ،‬ىەندێک جار ةەىۆی‬

‫نەخۆغیەکانی جگەرەٌە ةڕی ةەرىەَ ىێنانی (‪ً )Creatine‬ەلایەن جگەرەٌە کەَ دەةێح ‪،‬‬
‫ىەندێک جار ًەکاثی ضکپڕیدا ةڕی (‪ )Creatinine‬کەَ دەةێجەٌە ٌ دٌای منداڵتٌٍن ئاضایی‬

‫دەةێجەٌە‪.‬‬

‫● چۆنیەثی ئەنجامدانی پػکنینەکە ةە ڕێگای مەنیٍێڵ ةە ئامێزی ‪: spectrophotometer‬‬
‫ضەرەثا ضپێکجۆفۆثۆ میجەرەکە دا ةگیزضێنە ةا گەرَ ةتێح‬

‫ئینجا دٌٌٌٌ ثیٍةی ‪ 5‬مٍ ی ئەىێنین (خان ثیٍب) ٌ دٌانیان ًەضەری ئەنٍضین ‪ٌ T‬اثا ثێطح‪..‬یا‬
‫ةۆنەخۆع ىەر ناٌێک کە خۆت ًێ ی ثێ ةگەیح ‪ٌ..‬ە ثیٍةی دٌٌەمیان ‪ٌ B‬اثا ةلانک ‪ 1‬مٍ ًە ‪d.w‬‬

‫ی ثێ ئەکەین ةۆ ئەٌەی ضپێکجۆفۆثۆمیجەرەکەی پێ ضفز ةکەینەٌە ٌ حاسر ةێ ةۆ خٍێندنەٌە‬
‫ًەضەر غپۆًی ‪ 505‬نانۆ مەثز ئەیخٍێنینەٌە‬

‫ئینجا ‪ 0,1‬مٍ ًە ضیڕەَ ئەخەینە ثیٍةی ‪ T‬نەخۆغەکە ٌ ثێکی ئەدەین ٌ ئەیخٍێنینەٌە ئینجا دەری‬
‫ئەکەین ٌ ‪ 60‬چزکەی ڕێک ةێ دٌاکەٌثن دیطان ئەیخٍێنینەٌە‬

‫ةەغێٍەیەک خٍێندنەٌەی یەکەَ ئەنٍضین ‪ ٌ 6 Ab‬خٍێندنەٌەی دٌٌەَ ئەنٍضین ‪1Ab‬‬
‫ئینجا ةەَ غێٍەیە ‪ AB‬دەر ئەکەین‪..‬‬

‫‪Ab2-Ab1‬‬

‫‪247‬‬

‫ٌە ةەَ غێٍەیەع حطاةاثەکە ئەکەین‬

‫‪Creatinine mg\dl=AB\standard*N‬‬

‫ةە جۆرێ‪ 1=N..‬ئەمە ئەگەر یەک ژمارە دٌای فاریشە یاخٍ ثەنيا خانەی یەکانی ٌەر ةگزیح دٌای‬
‫فاریشە‬

‫یان ‪14=N‬ئەمە ئەگەر دٌٌ ژمارە یاخٍد خانەی یەکانی ٌ دٌانی دٌای فاریشە ٌەر ةگزیح‬

‫‪ٌ -‬ە ئەگەر ًە ‪ 25‬سیاثز ةٍ ئەةێ دٌٌةارە ةکزێجەٌە‬

‫ٌەضجانداردەکەع پێػتر دەرکزاٌە‪..‬یاخٍد خۆغح ئەثٍانی دەری ةکەیح ةەَ غێٍەیە ٌەک‬
‫ضیڕەمی نەخۆغەکە ‪ 1‬مڵ ًە ڕیگێنح ئەخەیجە ثیٍةێکەٌە ٌ ‪ً 0,1‬ە ضجاندارد ثێ ئەکەین ٌ جٍان‬

‫ثێکی ئەدەیح ٌ ڕاضجەٌخۆ ئەینٍضین ٌ ئەةێح ةە ضجاندارد‬

‫‪248‬‬

‫) ‪( 69‬‬
‫‪Calcium‬‬
‫غیکاری کاًيطيۆَ‬

‫غیکاری کاًیطیۆَ ةزیجیە ًە دیاریکزدنی ڕێژەی کاًیطیۆَ ًە خٍێن دا‪ ،‬کاًیطیۆَ یەکێک ًە‬
‫گزنگترین کانشانکانی ًەع ٌ چەندین فزمانی گزنگی ىەیە‪ً ،‬ەٌانە دەچێجە پێکياثەی ئێطک ٌ‬

‫ددان ٌ یارمەثیدەرێکی ةنچینەییە ةۆ کاری کۆئەندامی دەمار ٌ ماضًٍکە ٌ دڵ‪.‬‬

‫ًەع سیاثز ًە ىەمٌٍ کانشاکانی ثز پێٍیطجی ةە کاًیطیۆَ ىەیە (ًەڕٌٌی ةڕەٌە)‪ ،‬پێٍیطجە‬
‫ڕۆژانە (‪ 1000‬ةۆ ‪ 1300‬میٌیگزاَ) کاًیطیۆَ ٌەرةگیزێح‪ ،‬نشیکەی ‪ %99‬ی کاًیطیۆمی ًەع‬

‫دەچێجە پێکياثەی ئێطک ٌ ًەٌێدا پاغەکەٌت دەکزێح‪ ،‬ىەرچی ‪ %1‬ەکەی ثزە ًە خٍێندایەٌ‬
‫داةەع دەةن ةەضەر دٌٌ جۆردا‪:‬‬

‫* کاًیطیۆمی گػجی (‪ )Total Calcium‬ةڕی کاًیطیۆمی پێٍەةەندةٌٍە ةە پزۆثینێکی‬
‫دیاریکزاٌەٌە‪.‬‬

‫* ئایۆنایش کاًیطیۆَ (‪ :)Ionized Calcium‬ةڕی کاًیطیۆمی ضەرةەضجی ناٌ خٍێن دیاری دەکات‬
‫(کە ةە پزۆثینەکانەٌە نەةەضتراٌن) ٌ جۆرە چالاکەکەی کاًیطیۆمە‪.‬‬

‫● کەی غیکاری (‪ )Calcium‬ئەنجاَ دەدرێح؟‬
‫* ًەکاثی دەرکەٌثنی نیػانەکانی کەمتٌٍن یان سیاد ةٌٍنی ةڕی کاًیطیۆَ‪ ،‬یان ناڕێکی ًە کاری‬
‫ڕژێنی (‪ ٌ )Parathyroid‬سیاد کار کزدنی ڕژێنی پەیزساد (ػٍدە)(‪ ،)Thyroid‬ةٌٍنی نەخۆغیەکانی‬

‫گٍرچیٌە (ةەردی گٍرچیٌە) ٌ ئێطک (ئاساری ئێطک) ٌ دەمار ٌ دڵ ٌ ضڕ ةٌٍنی دەَ ٌ ًێٍ ٌ‬
‫پەنجەکان ٌ ىەندێک جۆری غێزپەنجەدا یان پاع ٌەرگزثنی (کاًیطیۆَ ٌ ڤیجامین دی) پێٍیطجە‬

‫غیکاری کاًیطیۆَ ئەنجاَ ةدرێح‪.‬‬

‫‪249‬‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضایی کاًیطیۆَ‪:‬‬

‫‪Total Calcium: 9.6-10.6 mg/dL.‬‬
‫‪Ionized Calcium: Children: 4.8 to 5.52 mg/dL.‬‬
‫‪Adults: 4.64 to 5.28 mg/dL.‬‬

‫● نیػانەکانی ةەرسی ڕێژەی کاًیطیۆَ (‪:)Hypercalcemia‬‬

‫* دڵ ثێکەڵاثن ٌ ڕغانەٌە‪ * .‬سٌٌ سٌٌ میشکزدن ٌ ثینٍێجی ةەردەٌاَ‪ * .‬ئاساری ضک ٌ‬

‫كەةشی‪.‬‬

‫* نەمانی ثەرکیش ٌ ةێجاكەثی‪ * .‬ماندٌێجی ٌ ةێيێشی‪.‬‬

‫● نیػانەکانی کەمی ڕێژەی کاًیطیۆَ (‪:)Hypocalcemia‬‬

‫* گزژةٌٍن ٌ ثەغەنٍجی مەضًٍکەکان‪ * .‬ناڕێکی ًێدانی دڵ‪.‬‬

‫* لاٌاس ةٌٍنی ىەضجی ةەرکەٌثن ٌ ضڕ ةٌٍنی ًێٍ ٌ پەنجەکان‪.‬‬

‫* ىەندێک جار دەةێجە ىۆی درٌضح ةٌٍنەٌەی ةەردی گٍرچیٌە‪.‬‬ ‫* ئاساری ئێطک‪.‬‬

‫▪ مانای غیکاریەکە چی دەگەیەنێح‪:‬‬

‫● ةەرسی ڕێژەی کاًیطیۆَ (‪ )Hypercalcemia‬دەکزێح نیػانەةێح ةۆ‪:‬‬
‫* سیاد کار کزدنی ڕژێنی (‪.)Parathyroid‬‬

‫* نەخۆغی (‪()Paget’s Disease‬نەخۆغیەکی ئێطکە)‪.‬‬
‫* سیاد ٌەرگزثنی کاًیطیۆَ ًە ڕێگەی خٍاردن ٌ دەرمانەٌە‪.‬‬

‫* ىەندێ جۆری غێزپەنجە‪.‬‬
‫* نەخۆغی گٍرچیٌە‪.‬‬

‫* نەخۆغی ضیٍ کە ةەىۆی ةەکتریای (‪ )Mycobacterium tuberculosis‬ثٌٍغدەةین‪.‬‬
‫* سۆری ڕێژەی ڤیجامین دی (‪.)Vitamin D‬‬

‫‪250‬‬