پشکنین و شیکاری نەخۆشیەکان لە تاقیگەی پزیشکی شیکاری دا

151

‫) ‪( 35‬‬
‫غیکاریی جینۆثایپین ‪HCV Genotyping‬‬

‫ڤایزۆضی جگەری جۆری ( ‪ ) HCV‬یەکێک ًە ةڵاٌٌثزین ڤایزۆضەکان ًە جیياندا‪ ،‬نشیکەی ‪٪3.3‬‬
‫(دٌٌضەد مٌیۆن) ًە دانیػجٍانی جیيان ىەڵگزی ئەَ ڤایزۆضەن‪ ،‬کە دەةێجە ىۆی ىەٌکزدنی‬
‫جگەر ٌ ثێکدان ٌ ًەکارخطجنی خانەکانی جگەر‪ ،‬ىیچ ڤاکطینێک (‪ )Vaccine‬ةۆ ڤایزۆضی جگەری‬

‫جۆری (‪ )HCV‬ثا ئێطجا ةەکارناىێنرێح‪.‬‬
‫ًەکاثی ضەردان کزدنی کٌینیکی پشیػکی ددان یان ئەنجامدانی نەغجەرگەری‪ ..‬ىجد‪ ،‬پێٍیطح‬

‫ةە ئەنجامدانی غیکاری ڤایزۆضەکانی (‪ )HCV)(HBS)(HIV‬دەکات‪ً ،‬ە ثاكیگەکاندا ضەرەثا‬
‫غیکاری دژە ثەن(‪ )Antibody‬ةۆ ڤایزۆضەکە ئەنجاَ دەدرێح‪ً ،‬ەکاثی دەرچٌٍنی ئەنجامی‬
‫پۆسەثیڤ (‪ )Positive‬ةۆ ڤایزۆضی جگەری جۆری (‪ )HCV‬پێٍیطجە ڕاضجەٌخۆ غیکاری (( ‪HCV‬‬

‫‪ )RNA(Quantitative‬ةۆ ڤایزۆضەکە ٌ پاغان غیکاریی جینۆثایپین (‪ )Genotyping‬ةۆ‬
‫ڤایزۆضەکە ئەنجاَ ةدرێح‪.‬‬

‫غیکاری جینۆثایپین (‪:)Genotyping‬‬
‫ڤایزۆضی جگەری جۆری (‪ )HCV‬داةەع دەةێح ةەضەر چەند غێٍە ٌ چەغندا (کە سیاثز ًە ‪50‬‬

‫چەغنن ٌ داةەع دەةن ةەضەر ‪ ٦‬جینۆثایپی ضەرەکیدا کە ًە ناٌچەیەک ةۆ ناٌچەیەکی ثز‬
‫جیاٌاسیان ىەیە)(‪.)a, 1b, 2a, 3a, 3b and 6a6‬‬

‫کاثێک کەضێک ئەنجامی غیکاریی دژەثەنی ةۆ ڤایزۆضی جگەری جۆری (‪ )HCV‬پۆسەثیڤ دەةێح‬
‫‪ ،‬پێٍیطجە ڕاضجەٌخۆ غیکاری (‪ ))HCV RNA (Quantitative‬ةۆ ئەنجاَ ةدرێح ثا ڕێژەی دڵنیایی‬
‫ڤایزۆضەکە ًە ًەغدا دیاری ةکزێح ‪ ،‬دٌای دەرچٌٍنی ئەنجامەکانی ٌ ةەرًە ٌەرگزثنی چارەضەری ‪،‬‬

‫پێٍیطجە غیکاری جینۆثایپین (‪ )Genotyping‬ةۆ ڤایزۆضەکە ئەنجاَ ةدرێح‪ .‬ثا ڕێژەی‬
‫ڤایزۆضەکە ًە ًەغدا سیاثز ةێح (غیکاری جینۆثایپین (‪ )Genotyping‬ئەنجامەکەی درٌضجتر‬

‫دەةێح) ((کە پێٍیطجە ‪ )HCV Viral Load >1000 IU/mL‬ئەَ ڕێژەیە دەکزێح گۆڕانی‬
‫ةەضەرداةێح ةە پػح ةەضتن ةە جۆری (‪)Kit‬ی غیکاریەکە)‪.‬‬

‫‪152‬‬

‫غیکاریی جینۆثایپین(‪ )Genotyping‬چەغنی ڤایزۆضەکە دیاریدەکات ٌ جینۆثایپەکەیمان ةۆ‬
‫دەضجنیػان دەکات‪ ،‬ةۆ ئەٌەی ةجٍانزێح چارەضەریەکی ثەٌاٌ ٌ درٌضح ةدرێح ةە نەخۆع‬

‫پێٍیطجە دەضجنیػانی جینۆثایپی ڤایزۆضەکە ةکزێح ثا چارەضەرەکەی ٌٌردثز ةێح چٍنکە ىەر‬
‫چەغنێک ًە ڤایزۆضەکە چارەضەریەکی دیاریکزاٌی خۆی ىەیە‪.‬‬
‫ىەنگاٌەکانی دەضجنیػان کزدنی چارەضەری‪:‬‬

‫* ئەنجامدانی غیکاریی دژەثەن(‪ )Antibody‬ةۆ ڤایزۆضی جگەری جۆری (‪.)HCV‬‬
‫* ةۆ ىەمٌٍ ئەنجامێکی دژەثەنی پۆسەثیڤ(‪ )Positive‬ةۆ ڤایزۆضی جگەری جۆری (‪،)HCV‬‬
‫پێٍیطجە غیکاریی ((‪ )HCV RNA (Quantitative‬ةە ڕێگای (( ‪Polymerase Chain Reaction‬‬
‫‪ )(PCR‬ئەنجاَ ةدرێح (ىەندێک جار پێٍیطجە غیکاریەکانی فزمانی جگەریؼ ئەنجاَ ةدرێح ةۆ‬

‫دڵنیاةٌٍن ًە ضەلامەثی جگەر ٌ کاریگەری ڤایزۆضەکە ًەضەر جگەر)‪.‬‬
‫* پاع دیاریکزدنی ڕێژەی ڤایزۆضەکە ًە ًەغدا پێٍیطجە غیکاریی جینۆثایپین (‪)Genotyping‬‬

‫ةۆ ةۆ ڤایزۆضەکە ئەنجامتدرێح ةۆ دیاریکزدنی چارەضەری درٌضح ةاغترین دەرمان ةەپێ ی‬
‫چەغنی ڤایزۆضەکە (ةەثایتەت ًەٌکاثەی ڕێژەیەکەی ةەرس ةٌٍ ًەًەغدا)‪.‬‬

‫‪153‬‬

‫) ‪( 36‬‬
‫) ‪Human Immunodeficiency Virusviruses ( HIV‬‬

‫غیکاری ڤایزۆضی ئایدس‬

‫ئەَ ڤایزۆضە ثٍغی کۆئەندامی ةەرگزی کەضەکە دەةێح ٌ دەةێجە ىۆی کەمکزدنەٌەی ةەرگزی‬
‫کەضەکە ًە ئەنجامدا دەةێجە ىۆی مزدنی کەضەکە‬

‫● نیػانەکانی ئایدس ‪:‬‬
‫‪ -6‬ةێيشی ٌ ىەضجکزدن ةە ماندٌیەثی ‪.‬‬

‫‪ -1‬داةەسینی کێػی ًەع ‪.‬‬
‫‪ -3‬کەَ ةٍنەٌەی ةەرگزی ًەغی کەضەکە ٌاثە خڕۆکە ضپیەکانی کەَ دەکەن ‪.‬‬

‫● غێٍاسی ئەنجامدانی پػکنینە ةە ‪: Strip‬‬
‫‪ -6‬ضەرەثا خٍێن ًە کەضەکە ٌەردەگزین ٌ دەیکەینە ناٌ ثیٍةێکی ضەر سەردەٌە ٌ پاغان‬

‫‪ Centerfuge‬دەکەین ةۆ دەضح کەٌثنی ‪( Serum‬ئاٌگ)‪.‬‬
‫‪ -1‬دٌاثز درۆپێ ًە ‪ serum‬دەکەینە ناٌ ‪ Strip‬کەٌە ٌ ًەگەڵ دٌٌ درۆپ ًە گیزاٌەی ثایتەت ةە‬

‫پػکنینەکە ةۆ ماٌەی ‪ 64‬خًٍەک چاٌەڕێ دەکەین ثاکٍ ئەنجامەکەی دەردەکەٌێ ‪.‬‬

‫● غێٍاسی خٍێندنەٌەی ئەنجامەکەی ‪:‬‬
‫ئەگەر ثەنيا ىێڵی ‪ )C) Control‬دەرکەٌثتٌٍ ئەٌا کەضەکە ثٍع نەةٍە ةە ڤایزۆضەکە ‪.‬‬
‫ةەڵاَ ئەگەر ىەردٌٌ ىێڵی ‪ )C) Control ٌ )T) TEST‬دەرکەٌثن ئەٌا کەضەکە ثٍع ةٍە ةە‬

‫ڤایزۆضەکە‪.‬‬
‫ٌە پێٍیطجە ًە ضەرجەَ ئەٌ پػکنینانەی کە ةە ‪ Strip‬دەکزێن ىێڵی ‪ control‬دەرکەٌێح‪.‬‬

‫‪154‬‬

‫) ‪( 37‬‬
‫)‪Human Papillomavirus (HPV‬‬

‫غیکاری ڤایزۆضی ‪HPV‬‬

‫ةاٌثزین جۆری ڤایزۆضە کە ًەڕێگای ضێکطەٌە ةگٍاسرێجەٌە (‪ ، )STI‬ئەَ ڤایزۆضە چەند جۆرێکی‬
‫جیاٌاسی ىەیە کە دەةنە ىۆی درٌضجتٌٍنی ةاًٍکە (‪ً )Warts‬ە چەند غٍێنێکی جیاٌاسی ًەغدا ‪،‬‬
‫ىەندێک جار (‪ )HPV‬ةێ ئەٌەی ىیچ مەثزضی ٌ ةزینێک درٌضح ةکات ڕاضجەٌخۆ ًەناٌدەچێح ‪،‬‬
‫ةەڵاَ ىەندێک جۆریان دەةێجە ىۆی درٌضح کزدنی کێػەی ثەندرٌضجی ٌەک درٌضح ةٌٍنی‬

‫ةاًٍکە ًە ئەندامی ساٌ ٌ سێ (‪ ٌ )Genital Warts‬ناٌ دەَ ٌ كاچ یان مەثزضی درٌضح ةٌٍنی‬
‫غێزپەنجە‪...‬‬

‫● چۆنیەثی گٍاضجنەٌەی ڤایزۆضەکە (‪:)HPV‬‬
‫ڤایزۆضەکە دەگٍاسرێجەٌە ةە ةەرکەٌثنی ڕاضجەٌخۆی پێطح‪-‬ةە‪-‬پێطح ‪ ،‬سۆرکەص ثٍغدەةن ًە‬
‫ڕێگای ئەنجامدانی ضێکظ ًەگەڵ کەضانی ىەڵگزی ڤایزۆضەکە ‪ً ،‬ە ىەندێک حاڵەثی دەگمەندا‬

‫دایکی ثٍغتٌٍ دەیگٍاسێجەٌە ةۆ منداڵەکەی ًە کاثی منداڵتٌٍندا‪...‬‬

‫جۆرەکانی ڤایزۆضەکە ةە ژمارە پێناص کزاٌن ةەپێی (‪)Genotype‬کانیان ‪ ،‬کە ‪)Genotype( 36‬ی‬
‫جیاٌاسن ٌ داةەع دەکزێن ةەضەر دٌٌ گزٌپدا‪:‬‬

‫▪ کەَ مەثزضیەکان (‪ .)Low-risk HPV‬کە (‪)Genotype‬کانیان ةزیجین ًە‬
‫(‪)36,14,10,44,46,41,30,37/55,57,16,11/1,66,74,71,73,77‬‬
‫▪ مەثزضیدارەکان (‪ .)High-risk HPV‬کە (‪)Genotype‬کانیان ةزیجین ًە‬
‫(‪.)61,63,11,36,33,35,30,75,56,51,53,51,53,50,11,13,43,31‬‬

‫سۆرێک جۆری ڤایزۆضەکە ناةێجە ىۆی غێزپەنجە ةەڵاَ ىەندێکیان دەةێجە ىۆی غێزپەنجە ًە‬
‫ةەغە جیاٌاسەکانی ًەغدا ئەگەر سٌٌ چارەضەر نەکزێح ٌەکٍ غێزپەنجەی مٌی منداڵدان‬

‫‪155‬‬

‫(‪ ٌ )Cervix‬کۆَ ٌ ئەندامانی ساٌ ٌ سێ ی نێز ٌ مێ ‪ ،‬غێزپەنجەی گەرٌٌ (‪.)Oropharyngeal‬‬
‫سیاثز ًە (‪)%44‬ی غێزپەنجەی مٌی منداڵدان (‪ )Cervical Cancer‬ةەىۆی (‪)63HPV16)(HPV‬‬

‫یە‪...‬‬
‫ئەٌ جۆرانەی ڤایزۆضەکە کە دەةێجە ىۆی درٌضح ةٌٍنی ةاًٍکەی ئاضای جیاٌاسن ًەٌانەی دەةنە‬
‫ىۆی غێزپەنجە ‪ ،‬ةۆ دیاریکزدنی پٌەی مەثزضی ڤایزۆضەکە پێٍیطجی ةە پػکنینی ثاكیگەیی‬

‫ىەیە ةۆ دیاریکزدنی جینی ڤایزۆضەکە‪...‬‬

‫سۆر جار ةەرگزی ًەع ةەرنگاری ڤایزۆضەکە دەةێجەٌە ةەرًەٌەی ةاًٍکەکان درٌضح ةکات‪.‬‬

‫● ئەٌ ىۆکارانەی ئەگەری ثٍغتٌٍن ةە ڤایزۆضەکە سیاد دەکەن‪:‬‬
‫* ضێکظ‪ :‬ةٌٍنی پەیٍەندی ضێکطی ًەگەڵ کەضانی ىەڵگزی ڤایزۆضەکە‪.‬‬

‫* ثەمەن‪ :‬ىەندێک جۆری ڤایزۆضەکان ثٌٍغی ثەمەنێکی دیاریکزاٌ دەةن‪.‬‬
‫* لاٌاسی ةەرگزی ًەع‪ :‬ئەٌکەضانەی ةەرگزی ًەغیان لاٌاسە ئەگەری ثٍغتٌٍنیان ةە ڤایزۆضەکە‬

‫سیاثزە‪.‬‬
‫* ةزینداری پێطح‪ :‬ةٌٍنی ةزین ٌ كڵیؼ ًە (دەرەٌە ٌ ناٌەٌەی ًەع) ئەگەری ثٌٍغتٌٍن ةە‬

‫ڤایزۆضەکە سیاد دەکات‪.‬‬
‫* ةەرکەٌثنی کەضانی ثٍغتٍ ٌ ةەکارنەىێنانی دەضجکێؼ ًەکاثی دەضح دان ًە غٍێنی‬

‫ةزینەکان‪.‬‬

‫● نیػانەکان ٌ دەضجنیػان کزدنی ڤایزۆضەکە‪:‬‬
‫سۆرجار ڤایزۆضەکە ةێ ئەٌەی ىیچ نیػانەیەک درٌضح ةکات خۆی ًەناٌدەچێح‪ ،‬ةەڵاَ ئەگەر‬
‫ًەناٌنەچێح دەةێجە ىۆی درٌضجکزدنی ةاًٍکە ىەندێک جار دکجۆرەکەت دەثٍانێح ثەنيا ةە ةینین‬
‫دەضجنیػانی ةکات ‪ ،‬ةەڵاَ ئەگەر دیار نەةٌٍن ٌ ًە ناٌەٌەی ًەع ةٌٍن یان ةۆ دیاریکزدنی پٌەی‬

‫مەثزضی ڤایزۆضەکە پێٍیطح ةە پػکنینی سیاثز دەکات‪.‬‬

‫‪156‬‬

‫● غیکاری (‪ )DNA‬ڤایزۆضەکە‪:‬‬
‫ةۆ ئەنجامدانی ئەَ غیکاریە دکجۆرەکەت نمٍنەیەک ًە ةەغە ثٌٍغتٌٍەکە ٌەردەگزێح ًە ڕێگەی‬

‫(نمٍنەیەک ًە غٌەی ناٌ ًەغی ئافزەت یان غٌەی (ًینجی) ئەندامی نێزینەی پیاٌ یان ةاًٍکەی‬
‫درٌضجتٌٍی دەٌرٌةەری ئەندامی ساٌ ٌ سێ یان ناٌدەَ) ٌ دەینێزێح ةۆ ثاكیگەی ثایتەت ةە‬

‫غیکاری (‪ )Viral DNA‬ثا جۆری جینی ڤایزۆضەکە دیاری ةکزێح ‪ ،‬ئایا مەثزضی دارە ٌ ڕەنگە ةتێجە‬
‫ىۆی غێزپەنجە یاخٍد نا !! چٍنکە ئەٌ غێزپەنجەیەی ةەىۆی (‪)HPV‬یەٌە درٌضح دەةن ىیچ‬
‫نیػانەیەکیان نییە ثا كۆناػە کۆثاییەکانی گەغەکزدنی غێزپەنجەکە ‪ ،‬ةۆیە غیکاری (‪)DNA‬‬
‫پێٍیطجە ثا پێػٍەخح مەثزضیەکانی ڤایزۆضەکە ةشانزێح‪.‬‬

‫‪157‬‬

‫) ‪( 38‬‬
‫‪BK Virus‬‬
‫پػکنینی ڤایزۆضی ‪BK‬‬

‫ڤایزۆضی (‪ً ، )BK‬ەخێشانی (‪ ٌ )Polyomavirus‬ةۆماٌەماددەکەی پێکياثٌٍە ًە دٌٌ شریجی دی‬
‫ئێن ئەی (‪ ، )Double-Stranded DNA‬داةەع دەةێح ةەضەر غەع گزٌپدا ‪ ،‬سۆر کەص ًە‬

‫كۆناػی منداڵیدا دەکزێح دٌٌچاری ئەَ ڤایزۆضە ةبن ةەڵاَ ةەدەگمەن دەةێجە ىۆی نەخۆغی ٌ‬
‫نیػانەی كٍرص ‪ ،‬ةەغێٍەیەکی گػجی چەند نیػانەیەکی ىاٌغێٍەی ىەڵامەت ةە ضٌٍکی‬

‫ًە کەضەکەدا دەردەکەٌێح ‪ ،‬کاثێک ڤایزۆضی (‪ )BK‬داخڵی خٍێن دەةێح ٌ ةڵاٌدەةێجەٌە ةەًەغدا‬
‫ةێئەٌەی کاریگەریەکی ثٌٍندی ًەضەر ثەندرٌضجی کەضەکە ىەةێح‪ ،‬پاع ثەٌاٌکزدنی چالاکیە‬
‫ضەرەثاییەکانی ڤایزۆضەکە ًەنێٍ خانەکانی ڕێڕەٌی میشی کەضەکەدا دەمێنێجەٌە ةەغێٍەیەکی‬
‫غاراٌە (‪ ، )Latent‬ةێ ئەٌەی کێػەی ثەندرٌضجی درٌضح ةکات کەسۆرکەضدا ‪،‬ةەڵاَ کاثێک‬
‫ضیطجەمی ةەرگزی ًەع ةەةاغی کار ناکات یان ًەکار دەخزێح (ةەدەرمان) ڤایزۆضەکە چالاک‬
‫دەةێجەٌە‪.‬‬

‫● ئەٌىۆکارانەی مەثزضی ڤایزۆضەکە سیاد دەکەن‪:‬‬
‫* ثەمەن‪ً :‬ەگەڵ ىەڵکػانی ثەمەن دا ضیطجمی ةەرگزی ًەع ةەرەٌ لاٌاسةٌٍن دەچێح ‪ً ،‬ە کاثی‬

‫ىەةٌٍنی ڤایزۆضەکەدا ڕەنگە دٌای چٌٍنە ثەمەنەٌە کێػەی ثەندرٌضجی درٌضح ةکات‪.‬‬

‫* ئەنداَ چاندن‪ :‬ئەٌکەضانەی کە نەغجەرگەری چاندنی ئەندامیان ةۆئەنجاَ دەدرێح ‪ ،‬دەرمانی‬
‫پێدەدرێح ةۆ لاٌاسکزدنی ضیطجمی ةەرگزی ًەع‪ً .‬ە کاثی ىەةٌٍنی ڤایزۆضەکەدا کێػەی‬

‫ثەندرٌضجی درٌضح دەکات‪.‬‬

‫* لاٌاسی ضیطجمی ةەرگزی‪ :‬ىەندێک نەخۆغی ٌەک ئایدس (‪ ، ) AIDS‬غەکزە ‪ ،‬ضیطجمی ةەرگزی‬
‫ًەع لاٌاس دەکەن ‪ً ،‬ە کاثی ىەةٌٍنی ڤایزۆضەکەدا کێػەی ثەندرٌضجی درٌضح دەکات‪.‬‬

‫‪158‬‬

‫● نەغجەرگەری چاندنی ئەنداَ ٌ ڤایزۆضی (‪:)BK‬‬
‫ةٌٍنی ڤایزۆضی (‪ً )BK‬ەًەغدا ثزضناک نیە ٌ کەضەکە ةێ دەرکەٌثنی ىیچ نیػانەیەک ژیانی‬
‫ئاضایی خۆی ةەضەر دەةات‪ ،‬ةەڵاَ کاریگەری خزاپی ىەیە ًەضەر ئەٌ کەضانەی کە نەغجەرگەری‬

‫چاندنی ئەندامیان ةۆ ئەنجاَ دەدرێح ٌەک (چاندنی گٍرچیٌە ٌ مۆخی ئێطک ‪..‬ىجد) دٌای‬
‫چاندنی ئەندامەکە کەضەکە دەرمانی ثایتەثی پێدەدرێح ةۆ لاٌاس کزدنی ضیطجمی ةەرگزی ًەع‬
‫(‪ )Immunosuppressive‬ثا ٌا ًە ًەع ةکات ئەندامەکە كتٍڵ ةکات‪ ،‬ةەمەع ًەع دەکەٌێجە ةەر‬

‫مەثزضی ثٍغتٌٍن ةە نەخۆغیە جۆراٌ جۆرەکان ًەنێٍیػیاندا ڤایزۆضی (‪ ،)BK‬ڤایزۆضەکە‬
‫دٌٌةارە چالاک دەةێجەٌە ةەىۆی کاریگەری دەرمانەکانەٌە ‪ٌ ،‬ا ًە ًەع دەکات ئەندامەکە ڕەت‬
‫ةکاثەٌە ‪ ،‬ةۆیە پێٍیطجە پێؼ ٌ پاع چاندنی ىەرئەندامێکی ًەع غیکاری ةۆ ڤایزۆضی (‪)BK‬‬

‫ئەنجاَ ةدرێح‪.‬‬

‫● نیػانەکانی ڤایزۆضی (‪:)BK‬‬
‫دەکزێح ىیچ نیػانەیەکی نەةێح ًە ضەرەثادا ‪ ،‬ةەڵاَ ةە لاٌاسةٌٍنی ضیطجمی ةەرگزی‬

‫نیػانەکانی ثەغەنە دەکەن ًەٌانە‪:‬‬

‫* گزفجی ةینایی ٌ ًێڵ ةٌٍنی ةینین‪.‬‬
‫* گٶڕانی ڕەنگی میش ةۆ كاٌەی ضٍرةاٌ‪.‬‬

‫* ةٌٍنی ئاسار ًەکاثی میشکزدندا‪.‬‬
‫* ةەناڕەحەت میشکزدن‪.‬‬

‫* سٌٌسٌٌ میشکزدن (میشە چٍرکێ)‪.‬‬
‫* کۆکە ٌ ىەڵامەت ٌ ىەناضە ثٌٍندی‪.‬‬

‫* ثا ٌ ئاسار ٌ ةێ ىێشی ماضًٍکەکان‪.‬‬
‫* دڵەکٍثێ‪.‬‬

‫* ىەندێ جار گزفجی مێػک ٌ جگەر درٌضح دەکات‪.‬‬

‫‪159‬‬

‫● گٍاضجنەٌەی ڤایزۆضی (‪:)BK‬‬
‫گٍاضجنەٌی ڤایزۆضەکە ًە کەضێکەٌە ةۆ کەضێکی ثز دەةێح‪ ،‬ةەڵاَ ثا ئێطجاع چۆنیەثی‬
‫گٍاضجنەٌەکەی ةە ثەٌاٌی ڕٌٌن نییە ةەڵاَ دەکزێح ًە ڕێگەی یەکێک ًەمانەٌە ةگٍاسرێجەٌە‪..‬‬

‫* ًیک‪.‬‬
‫* ثەڕی ناًٌٌٍت ٌ كٍڕگ (چڵم ٌ ةەڵؼەَ) ‪ ،‬کۆکە‪.‬‬

‫* میش‪.‬‬
‫* دایک دەیگٍاسێجەٌە ةۆ کۆرپەکەی ناٌ ضکی‪.‬‬

‫● دەضجنیػانکزدنی ڤایزۆضی (‪:)BK‬‬
‫چەند غیکاریەک پێٍیطجە ئەنجاَ ةدرێح ةۆ دەضجنیػانکزدنی ڤایزۆضی (‪ ، )BK‬ةەثایتەت ًە‬
‫کەضانەدا کە نەغجەرگەری چاندنی ئەندامیان ةۆ ئەنجاَ دەدرێح ثا دڵنیاةتنەٌە ًەٌەی کە ئەندامە‬

‫چێندراٌەکە پارێشراٌ دەةێح‪ ،‬غیکاریەکانیؼ ئەمانەن‪:‬‬

‫* غیکاری گػجی میش (‪.)Urinalysis‬‬
‫* غیکاری ةایۆپطی (‪ )Renal Biopsy‬ةۆ گۆرچیٌە یان میشەڕۆ‪.‬‬
‫* غیکاری (‪ )PCR‬کە ًە ىەمٌٍی دڵنیاثز ٌ ىەضجیارثزە ةۆ دەضجنیػان کزدنی گەغەضەندنی‬

‫ڤایزۆضەکە‪.‬‬

‫‪160‬‬

‫‪Infectious Disease‬‬

‫) ‪( 39‬‬
‫) ‪Helicobacter pylori ( H.Pylori‬‬

‫پػکنینی ةەکتریای گەدە‬

‫ئەَ حاڵەثە سۆر ةەر ةڵاٌە ٌ ڕێژەیەکی سۆری خەڵک ىەیانە ٌ سۆر جار ةە خۆیان ناسانن چٍنکە ىێػجا‬
‫کاریگەری درٌضح نەکزدٌٌە‪ ..‬ئە گەر ةۆ چەند ضاڵێک ئەٌ ةەکتریایەت ىەةێح ٌ چارەضەر‬

‫ٌەرنەگزیح ٌردە ٌردە ئەیکات ةە كزحەی گەدە ئەَ ةەکتریایە پێی ئەٌثزێح ‪Helicobacter‬‬
‫‪Pylori‬‬

‫ئەَ ةەکتریایە ًەناٌپۆغی گەدە درٌضح ئەةێح ٌ ئەچێجە ناٌ ثٍێژاڵی ًینجایی گەدەٌە ‪ٌ ...‬ا ًە‬
‫گەدە ئەکات ٌردە ٌردە ئەٌ ًینجاییە ًەدەضجتدات ٌ ڕێگە خۆع ئەکات ةۆ ضٍثانەٌەٌ ضٍرةٌٍنی‬

‫ةەغێک ًەچینی ناٌەٌەی گەدە ٌ ئینجا دٌای ماٌەیەک ٌای ًێ دێح ئەیکات ةە ةزین ئیتر دٌای‬
‫ماٌەیەن ةە غێٍەیەک ةەرەٌ خزاپی ئەچێح کە کەضەکە ًەگەڵ ڕغانەٌە خٍێن ىەڵئەىێنێح‪.‬‬

‫● نیػانەکانی ثٍغتٌٍن ةە ةەکتریای گەدە ‪:‬‬

‫‪ -6‬ڕغانەٌە ٌ ىەندێ جار خٍێنی ًەگەڵە‪.‬‬
‫‪ -1‬داةەسانینی کێػی ًەع‪.‬‬
‫‪ -3‬ئاسارێکی ثیژی ناٌ گەدە‪.‬‬

‫‪ -7‬کەَ ةٍنەٌەی ئیػجیيای خٍاردن‪.‬‬
‫‪ -5‬ڕەنگی پیطایی ئەگۆڕێح ةۆ ڕەع‪.‬‬
‫‪ -1‬گەدە ثٍانای ىەرص کزدنی خۆراکی نامێنێح ثەنانەت ىەندێک جار ٌای ًێ دێح کٍن ئەةێح‪.‬‬

‫‪161‬‬

‫ةۆیە پێؼ ئەٌەی ةگاثە حاڵەثی مەثزضیدار ىەٌڵتدە ةا پػکنینح ةۆ ةکزێح ‪.‬‬
‫ًە ىەر ضەد کەص ًە ثٌٍغتٌٍی كٍرحە ثەنيا دٌٌ کەص كٍرحەکەی ئەةێح ةە غێزپەنجە‪.‬‬

‫● چ هەضيى ئەةێ عيلاجى ئەَ ةەهتريايً ٌەرگزيح ‪:‬‬

‫‪ -6‬ئەٌانەَ كٍرحەيان ىەيً‪.‬‬
‫‪ -1‬ئً ٌانەَ يەهيى ًە خانەٌادەهەَ ( دايى ‪-‬ةاٌن ‪-‬خٍغى ‪ -‬ةزا) ثٌٍشى غيرةەنجەَ معيده‬

‫ةٌٍه‪.‬‬
‫‪ -3‬نارەحەته معيدەَ دريشخايەن ٌ ئەگەر فحصەهً ةٍسەثيف ةٌٍ‪.‬‬
‫‪ -7‬ئەٌانەَ حەبه اضبرين ٌةزٌفين ٌفًٍجارين ةۆ ماٌەيەكى دٌٌرٌدريش ةەهار ئەىينن‪.‬‬

‫‪ -5‬ئەٌانەَ ًەيەن ضاڵ سياثزه حەبه اٌميبراسٌي ةەهار ئەىينن‪.‬‬
‫‪ -1‬هەَ ةٌٍنى ڕێژەَ ئاضن ًً ناٌ خٍێن هەىٍهارەهەَ نەسانزاٌه‪.‬‬
‫‪ -4‬هەَ ةٌٍنى فيجامين ‪ً B12‬ەخٍيندا هەىۆهارەهەَ نەسانزاٌه‪.‬‬

‫‪ .3‬نەخٍشى ‪.ITP‬‬

‫● دەثٍانین ًە ڕێگەی چەند پػکنینێکەٌە ئەَ ةەکتریایە دەضح نیػان ةکەین ًەٌانە ‪:‬‬

‫‪ -6‬ةە ڕێگەی ‪ : Strip‬دەثٍنین ًە ڕێگای ةەکارىێنانی ضتریپ دەضجنیػانی ةەکتریاکە ةکەین ‪,‬‬
‫ئەٌیؼ ةە ةەکارىێنای ضەمپڵی خٍێن یان پیطای کەضەکە‪.‬‬

‫‪ -1‬ةەڕێگەی سەرع (‪ً : )Stool Culture‬ە ڕێگەی سەرعی پیطایػەٌە دەثٍانین ةەکتریاکە دەضح‬
‫نیػان ةکەین‪ .‬ئەٌیؼ ةە ٌەرگزثنی ضەمپڵێک ًە پیطای کەضەکەٌ سەرع کزدنی ًە ناٌ ثاكیگەدا‪.‬‬

‫‪ -3‬ةەڕێگەی ىەناضەدان (‪: ) Urea Breath Test‬‬
‫ًەڕێگەی پػکنینی ىەناضەغەٌە دەثٍانین دەضح نیػانی ةەکتریاکە ةکەین‪.‬‬

‫‪162‬‬

‫) ‪( 40‬‬
‫‪Toxoplasm Test‬‬
‫پػکنینی نەخۆغی پػیٌە‬

‫نەخۆغی پػیٌە یًهێوً ًً نًخۆغیً گٍێشراٌەهان هە ةەىۆی جۆره مػەخۆرێوەٌه ثٍغی‬
‫مزۆڤ ٌ گیانٌەةەر ئەةێح هە ناٌی ثۆهشۆ پلاسما گۆندی یە ‪ ٌ Toxoplasma gondi‬ةۆیە ناٌنزاٌە‬

‫نەخۆغی پػیٌە چٍنوە ىیچ هاریگەریًهی ًًضًر پػیٌە نی یە ًٌە ٌیػەٌهئە گٍاسرێجًٌه‪،‬‬
‫نەخۆغی پػیًٌ ثٍغی ىًردٌٌ ڕوگەس ئەةێح ةًڵاَ ةەڕێژەیەهی سۆر سۆرثز ثٍغی ئافزەثان ٌ‬
‫هچان ئەةێح ٌ هاریگەریەهی ئەٌثۆی نییً ًەضەر پیاٌ ةەڵاَ سۆر هاریگەری ىەیً ًەضەر ژن ًە کاثی‬

‫دٌٌگیانیدا ئەةێجە ىۆی ناثەٌاٌی منداڵەکەی یاخٌٍد سۆرجاریؼ ئەةێجە ىۆی ًەةار چٌٍنی‪.‬‬

‫● ڕێگاهانی ثٍغتٌٍن ةەنەخۆغی پػیًٌ ‪:‬‬

‫‪ -6‬ةەرهەٌثن ةًپػیًٌیان پاغەڕۆی پػیًٌ‬
‫‪ -1‬خٍاردنی گۆغجی نەهٍڵاٌ ٌ ىەًگیزاٌ‬
‫‪ -3‬خٍاردنەٌهغیز هً ًەٌانەیً چێڵەهً یان ةشن ٌ مەڕەهً ىەًگز یان ثٌٍغتٌٍی نەخۆغیەهً ةێح‬
‫‪ -7‬خٍێن گٍاضجنەٌهًً هەضێوی نەخۆغەٌهةۆ هەضێوی ضاغ‬
‫‪ ًً -5‬ژنی دٌٌگیانیػەٌهةۆ مناڵەهەی ناٌ ضوی‬
‫‪ -1‬گٍاضجنەٌەی ئەندامێوی هەضێى ةۆ هەضێوی ضاغ(ٌهن گٍرچیًٌ‪،‬جگەر)‬

‫‪163‬‬

‫● نیػانەکانی نەخۆغی پػیٌە ‪:‬‬

‫‪ -6‬سۆرجار ةێ نیػانەیە ٌ ثەنيا ٌەهٍ ئەنفٌۆنشا دەةێح‬
‫‪ -1‬ةٌٍنی (ثا)‪.‬‬

‫‪ -3‬ئاساری ماضًٍوە‬
‫‪ -7‬ىیلاهی‬

‫● مەثزضی نەخۆغی پػیٌە ‪:‬‬

‫ئەَ نەخۆغی یە سۆرجار دٌٌچاری ژنانی ضوپڕ دەةێجەٌە‪ ،‬هە دەةێجە ىۆی نا ثەٌاٌی ًە مناڵەهەیدا‬
‫یاخٌٍد مزدنی یا هٍێزةٌٍن یا هەڕی مناڵەهە‪ ،‬ىەرٌەىا منداڵانی خٍار ‪ 5‬ضاڵ دٌٌچاری‬
‫ىەٌهزدنی چاٌ دەةن‪.‬‬

‫● پػکنین ٌ غێٍاسی دەضجنیػانکزدنی نەخۆغیەکە‬

‫نەخۆغی پػیٌە ةە چەند ڕگەیەک دەضجنیػان دەکزێح‪:‬‬
‫ًە ڕێگەی فەحطیوی ثایتەثیەٌ دەضجنیػان ئەهزیح هەپێی ئەٌثزێح ‪ Toxoplasmosis‬هە‬
‫ًەڕێی ٌەرگزثنی نمٍنەیەهی خٍینی هەضەهە ئەهزێح ٌ ئەهزیح ةە ضیڕەَ ٌ دٌای ئەٌهةەىۆی‬
‫ئەنجی جینەٌه ضەرەثا دەر ئەهەٌێ هً پۆسەثیڤًیا نیگەثیڤ کە ًە ڕێگەی ضتریپەٌە ئەَ كۆناػە‬
‫ئەنجاَ ئەدەین ‪ .‬ئەگەر نیگەثیڤ ةیح ئەٌا ٌاثە نەخۆغیەکەی نیە ٌ فًحطەهً هۆثایی دێح ةەلاَ‬
‫ئًگەر پۆضەثیڤ ةٌٍ ئەٌا ٌاثە نەخۆغیەکەی ىەیە ئەٌکات ةە ڕێگای ئامێزی ىۆرمۆنات ثایجەری‬
‫ةۆ ئەهزێح ( ٌاثە دیاریکزدنی ڕێژەکەی ةە ژمارە) ةۆ ئەٌەی ةشانزێ چەنده ثٌٍغتٌٍه ٌاثا ةڕەهًی‬
‫دیاری ئەهزێح هً ئەمەع ةۆ چارەضەرەهەی یارمەثی ئەدات ةەٌەی هامًدەرمانە ٌ ةً ةڕی چەند ٌە‬

‫ڕۆژی چەند جار ٌەری ةگزێح‪.‬‬

‫‪164‬‬

‫● ًە ڕێگەی ضیجی ضوان ٌ ئیم ئاڕ ئای ٌ ضۆنەر ٌ ًەژنانی ضوپڕدا پػونینی ئاٌی دەٌری‬
‫مناڵەهە دیاری دەهزێح‬

‫● ئەٌ دەرمانانەی کەةەکاردێن ةۆ ئەَ نەخۆغیە‬
‫* ًًحاًەثی دٌٌگیانیدا ئەَ حتانە ةەکاردێن ‪:‬‬
‫ضپایزامایطین ( ‪)spiramycin‬‬
‫ڕۆڤامیطین (‪)Rovamycine‬‬
‫ًیٍهۆڤۆرین (‪)leucovorin‬‬
‫* ًە حاًەثی ئاضاییدا ئەَ حتانە ةەکاردن‪:‬‬
‫پایزیمیطامین ‪Pyrimethamine‬‬
‫ضًٍفادیشین ‪Sulfadiazine‬‬
‫ضٌیندامایطین ‪Clindamycin‬‬
‫ئًسیسرٌمایطین ‪Azithromycin‬‬
‫ئاثۆڤاهیۆن ‪Atovaquone‬‬

‫‪165‬‬

‫) ‪( 41‬‬
‫) ‪Syphilis ( VDRL‬‬

‫نە خۆغیەکی ةاٌی ةەکتریاییە ىۆکارەکەی ةەکتریایەکە ةەناٌی(‪ )Treponema pallidum‬کە‬
‫دەةێجە ىۆی ثێکػاندنی غانەکان ی پێطح ٌ ىەندێک جار ثێوػکاندن ی خٍێنتەرەکان ٌ‬

‫ثەنانەت مێػکیؼ‪...‬دەکزێح ًە ناٌ دەَ یان ًە ىەرغٍێنێکی جەضجەدا ضەر ىەڵتدات ةەڵاَ‬
‫سیاثز ثٍغی ئەندامی ساٌٌ سێ دەةێح ٌە ةە ةە ىۆی ةەرکەٌثنی ڕاضجەٌخۆٌە نمٍنە پەیٍەندی‬
‫ضێکطی یان ماچ ئەگەر ناٌدەَ ةزینی ثیاةێح نەخۆغیەکە ًە کەضی ىەڵگز یان ثٍغتٍەٌە‬

‫دەگٍاسرێجەٌە ةۆ کەضێکی ثٍع نەةٌٍ ةەڵاَ سۆۆر ةەکەمی ةەىۆی خٍێن ةەخێػینەٌە‬
‫دەگٍاسرێجەٌە‪..‬‬

‫● نیػانەکانی‪:‬‬
‫ةزینێک یان چەند ةزینێک ًەٌجێگایەدێح کە ثٌٍغی ةٍین‪ ،‬ةزینەکە ئاساری نییە یان ئاساری سۆۆر‬

‫کەمە‪ ،‬سۆر جار ًە نشیک کۆمەٌە یان دەٌری دەَ دیاری دەیات‪.‬‬
‫ًەپاع ضێ ىەفجە ةۆ ضێ مانگ ةە ثٌٍغتٌٍن ئینجا نیػانەکانی دیاری دەیات‪.‬‬
‫ئەگەر ةزینەکە ًەنشیک کۆئەندامی ساٌ سێ دیاری ةدات ئەٌا ىەڵئاٌضان دەةینرێح ًە ةەینی ڕان دا‪.‬‬

‫ئاٌضانی ًیمفە گزێکانی دەٌرٌةەری ةن ةاخەڵ‪.‬‬

‫● ئەگەر چەند مانگێک ةڕٌات ةێ ئەٌەی چارەضەر ٌەرةگزیح ئەٌا‪:‬‬
‫* ثا * ىیلاکی * ضەریەغە‬

‫● دەضح نیػان کزدن‪:‬‬
‫ًەپاع دەکەٌثنی نیػانەضەرەثاییەکان دەکزێح ًە ڕێپػکنینی ثاكیگەیی خٍێن یان پػکنینی‬
‫میش ةۆ ةەکتریاکە‪ٌ....‬ە ىەندێک جار ًە ئافزەثی دٌگیاندا نمٍنەی غٌەی ضەراٌیؼ ٌەردەگیزێح‬
‫ٌ دەةزێح ًە ثاكیگە ئەگەر چٍنکە ئەگەری سۆۆرە کە کۆرپەًەع ثٍع ةکات ٌ سیانی گەٌرەی ًێ‬

‫‪166‬‬

‫ةدات‪..‬‬
‫● چارەضەرکزدن‪:‬‬
‫ثا کٍ ضاڵی ‪ 1940‬چارەضەرێکی ئەٌثۆ ًەةەردەضجا نەةٌٍ ةەڵاَ داىێنانی یەکەمین جۆری‬
‫پەنطیٌین ةٍ ةە مٍژدەیەکی دڵخۆغکەر ةۆ ثٍغتٍانی ئەَ نەخۆغیە‪.‬‬
‫ًە كۆناعەکانی ضەرەثای ثٍغتٌٍن چارەضەرەکەی سۆۆر ئاضانەٌ سۆۆثز چاک ةتێجەٌە‪ .‬کە ًەڕێگەی‬
‫دەرسی ( ‪)penicillin‬پەنطیٌینەٌە چارەضەر دەکزێح ةەڵاَ ةۆ ئەٌکەضانەی کە ىەضجیاریان ةە‬
‫پەنطٌین ىەیە ئەٌا پێٍیطجە ئەنجیتایۆثیکێکی ئۆراڵی ٌاثا دەمی(حەب‪،‬یان شرٌب)ةۆ جێ‬
‫گزەٌەی ةۆ ةەکار ةيێندرێح نمٍنە ٌەک ثێتراضایکٌین(‪...)tetracycline‬ةەڵاَ ًە كۆناعە‬
‫ضەخجەکانی نەخۆغیەکە ًەٌانەیە پێٍیطح ةکات نەخۆع ًە نەخۆغخانەدا ةخەٌێندرێح ٌ ةخزێجە‬
‫ژێز چاٌدێزی پشیػکی ةۆ ڕێگزثن ًە ئاڵۆسیەکانی ٌاثا ثێکػانی غانەکان یان مێػک‪...‬‬

‫‪167‬‬

‫) ‪( 42‬‬
‫) ‪Cytomegalovirus ( CMV‬‬
‫پػکنینی ڤایزۆضی ‪CMV‬‬

‫ڤایزۆضی (‪ )CMV‬ضەر ةە خێشانی (‪ً ،)Herpesviridae‬ە کۆمەڵی دی ئێن ئەی ڤایزۆضەکانە‬
‫(‪ً ، )DNA virus‬ە گزٌپی غیکارییەکانی (‪ )TORCH‬غیکاریی ةۆ ئەنجاَ دەدرێح ‪ ،‬ڤایزۆضی‬
‫(‪ )CMV‬یەکێک ًە ةاٌثزین ڤایزۆضەکانە کە ثٌٍغی مزۆڤ دەةێح ًە ىەمٌٍ ثەمەنێکدا ةەڵاَ ًە‬
‫سۆر کەضدا ضیطجمی ةەرگزی ًەع کۆنجڕۆڵی دەکات ةێ ئەٌەی ىیچ نیػانەیەکی ةە كٍرضی‬
‫ًە کەضەکەدا دەرةکەٌێح ‪ ،‬ةەڵاَ ًەٌ کەضانەی کە ضیطجمی ةەرگزی ًەغیان لاٌاسە یان کۆرپەًە‬

‫پێؼ ًەدایک ةٌٍن نیػانەکانی سۆر ةە كٍرضی دەردەکەٌن ‪ ،‬ىەندێک جار کٍغندە دەةێح ‪،‬‬
‫ئەٌکەضەی کە ثٌٍغی ڤایزۆضەکە دەةێح ةێ دەرکەٌثنی نیػانەکانی ‪ ،‬ڤایزۆضەکە ًە ًەغیدا‬

‫دەمێنێجەٌە کە ضیطجمی ةەرگزی کەضەکە لاٌاس ةٌٍ دٌٌةارە ضەرىەڵدەداثەٌە‪.‬‬

‫● نیػانەکانی ڤایزۆضی (‪:)CMV‬‬

‫* ًە کەضی ئاضاییدا ڤایزۆضەکە ىیچ گزفجێکی ثەندرٌضجی درٌضح ناکات ‪ ،‬ثەنيا ًە چەند‬
‫ةارێکی ثایتەثیدا نەةێح کە دەةێجە ىۆی دەرکەٌثنی کۆمەڵێک نیػانە ًەٌانە ( خٍرانی كٍڕگ ‪،‬‬

‫ماندٌێجی ‪ً ،‬ەع داىێشران ٌ ئاسار) ئەَ نیػانانە دٌٌ ةۆ ضێ ىەفجە دەخایەنێح‪.‬‬

‫* ًەٌ کەضانەدا کە ضیطجمی ةەرگزی ًەغیان لاٌاسە (یان لاٌاسکزاٌە ةە دەرمان) دٌچاری‬
‫ناڕەحەثیان دەکات ٌ نیػانەکانی فزاٌانترە ٌ کار دەکاثە ضەر کۆئەندامی دەمار ‪ ،‬جگەر ‪،‬‬

‫ڕیخۆڵەکان ‪ ،‬گٍرچیٌە ‪ ،‬ضی ٌ چاٌەکان‪.‬‬

‫* کۆرپەًە ًەضکی دایکیدا دٌچاری مەثزضیەکانی ڤایزۆضی (‪ )CMV‬دەةێح کاثێک کە دایکەکە‬
‫ثٍع ةٌٍةێح مەثزضی دەخاثە ضەر ژیان ٌ ثەندرٌضجی کۆرپەکە ٌ دەةێجە ىۆی ( کەمتٌٍنی‬

‫‪168‬‬

‫کێؼ ‪ ،‬ةێيێشی ‪ ،‬سەردةٌٍنی پێطح (سەردٌی) ‪ ،‬ثٍڕەیی ‪ ،‬گزفجی مێػک ٌ جگەر ٌ ضپڵ ‪ ،‬ىەندێک‬
‫جار کار ًە ثٍانی ةیطتن ٌ ةینین دەکات ‪ ،‬ةچٍکی كەةارەی ضەر(‪ ٌ )microencephaly‬ئیفٌیجی )‬

‫ىەندێک جار دەکزێح کٍغندە ةێح‪.‬‬

‫● گٍاضجنەٌەی ڤایزۆضەکە(‪:)CMV‬‬

‫ڤایزۆضی (‪ )CMV‬دەگٍاسرێجەٌە ًە کەضێکەٌە ةۆ کەضێکی ثز ًەڕێگەی ةەرکەٌثنی ڕاضجەٌخۆی‬
‫غٌەکانی ًەغەٌە ٌەک (خٍێن ‪ً ،‬یک ‪ ،‬میش‪ ،‬ثۆٌاٌ ‪ ،‬غیز) (کاثێک غٌەی ًەغی کەضە ثٍغتٍەکە‬

‫ةەر ةزین یان ةەغەکانی ناٌەٌەی ًەغی ةکەٌێح) ‪ً ،‬ە دایکی ثٍغتٍەٌە دەگٍاسرێجەٌە ةۆ‬
‫کۆرپەًەکەی پێؼ ًەدایک ةٌٍن‪ً .‬ەڕێگەی پێدانی غیزەٌە ًە دایکەٌە دەگٍاسرێجەٌە ةۆ‬

‫کۆرپەکەی ‪ً ،‬ەڕێگەی ضێکظ یان چاندنی ئەندامەکانی ًەغەٌە (گٍرچیٌە ٌ مۆخ ‪ ...‬ىجد)‬
‫دەگٍاسرێجەٌە‪.‬‬

‫● خۆ پاراضتن‪:‬‬

‫* غۆردنی دەضح ةە ئاٌی گەرَ ٌ ضاةٌٍن‪.‬‬
‫* پاراضجنی ٌ پاک ڕاگزثنی یاریەکانی(ًعاةە) منداڵ‪.‬‬

‫* ةەکار نەىێنانی فڵچەی دانی کەضانی ثز‪.‬‬
‫* ماچ نەکزدنی منداڵ ةەجۆرێک ًیکاٌی ةتێح ٌ ةتێجە ىۆی گٍاضجنەٌەی نەخۆغیەکە‪.‬‬

‫● دژەثەنەکانی ڤایزۆضەکە (‪:)CMV antibodies‬‬

‫* دژەثەنی (‪ :)IgM‬ضەرەثای ةەرکەٌثن ةە ڤایزۆضەکە ًەع دژەثەنی (‪ )IgM‬دژی ڤایزۆضەکە‬
‫درٌضح دەکات ‪ً ،‬ە دٌٌ ةۆ ضێ ىەفجەی ضەرەثادا ٌ ةۆ ماٌەیەکی دیاری کزاٌ دژەثەنی (‪)IgM‬‬
‫ةە ةەرسی دەمێنێجەٌە پاغان ڕێژەکەی ةەرەٌ کەمتٌٍنەٌە دەڕٌات ‪ ،‬دٌای چەند مانگێک دژەثەنی‬

‫‪169‬‬

‫(‪ )IgM‬ةە گػجی ًە خٍێندا ةەثەٌاٌی کەَ دەةێجەٌە ‪ ،‬ڤایزۆضەکە ةەغٍەی غاراٌە ًە ًەغدا‬
‫دەمێنێجەٌە ‪ ،‬ڕێژەی دژەثەنی (‪ )IgM‬کاثێک دٌٌةارە ةەرس دەةێجەٌە کە ڤایزۆضەکە‬
‫ضەرىەڵتداثەٌە‪.‬‬

‫* دژەثەنی (‪ :)IgG‬پاع چەند ىەفجەیەک ًە ثٍغتٌٍن ةە ڤایزۆضەکە ًەع دەضح دەکات ةە‬
‫درٌضح کزدنی دژەثەنی (‪ ، )IgG‬ڕێژەی دژەثەنەکە (‪ )IgG‬سیاد دەکات ًە ماٌەی چالاکی‬
‫ڤایزۆضەکەدا ‪ ،‬پاغان ڤایزۆضەکە ًە چالاکی دەٌەضجێح ٌ ڕێژەی دژەثەنەکە ةە جێگیزی‬

‫دەمێنێجەٌە ًە خٍێندا ‪ ،‬غیکاریی کزدنی دژەثەنی (‪ )IgG‬ضٍدی ًێ ٌەردەگیزێح ةۆ دەضح‬
‫نیػان کزدنی ةٌٍنی ڤایزۆضی (‪ً )IgG‬ە ڕاةزدٌٌدا ٌ مانەٌەی ڤایزۆضەکە ةە غاراٌەیی ًە‬

‫ًەغدا‪.‬‬
‫● دەضجنیػانکزدنیی ڤایزۆضی (‪:)CMV‬‬
‫ڤایزۆضی (‪ )CMV‬دەضجنیػاندەکزێح ًەڕێگەی غیکاریی ةۆ دژەثەنەکانی (‪.)IgM)( IgG‬‬
‫غیکاریی (‪ )PCR‬ةۆ دەضجنیػانکزدنی ڕێژەی ڤایزۆضەکە (‪ً )CMV‬ەخٍێندا ئەنجاَ دەدرێح‪.‬‬

‫‪170‬‬

‫‪Cardiac Markers‬‬

‫) ‪( 43‬‬
‫‪Troponin Test‬‬
‫پػکنینی جەڵدەی دڵ‬

‫پػکنینی ثزۆپۆنین پێٍانەی ڕێژەی پڕۆثینی ‪ً Troponin I ٌ Tropinon T‬ە خٍێندا‪ .‬ئەَ پڕۆثینە‬
‫ئەڕژێجە خٍێنەٌە کاثێک ماضًٍکەکانی دڵ سیانی پێگەغجتێح‪ٌ ،‬ەک ًە کاثی جەًدەی دڵدا‪.‬ھەثا‬
‫ئەَ سیانەی ماضًٍکەکانی دًیؼ سیاثزةێح ڕێژەی ثزۆپۆنین ًە خٍێندا سیاد دەکات‪.‬‬

‫● ةۆچی ئەَ پػکنینیە دەکزێح ؟‬

‫ھۆکاری ضەرەکی ًە کزدنی ئەَ پػکنینە ةۆ ئەٌەیە ةشانزێح ئایا کەضەکە ثٍغی جەًدەی دڵ‬
‫ةٌٍە یان نا‪.‬‬

‫کەضانی ًێپزسراٌ ئەَ فەحطە کاثێک دەکەن کە ئاساری ضنگ یاخٍد نیػانەکانی ثزی جەًدەی دي‬
‫ھەةٌٍ‪.‬‬

‫ئەَ فەحطە ةەردەٌاَ دەکزێح ٌ نێٍان ھەمٌٍ ‪ 6‬ةۆ ‪ 24‬کاثژمێزێک دٌٌ جار ئەکزێح‪.‬‬
‫ٌە کاثێک نەخۆغی ٌەناق (نەخۆغییەکی كٍرگە ئەةێجە ھۆی ھەناضە نەدان)یؼ ھەةٌٍ ئەَ‬

‫فەحطی ثزۆپۆنینە دەکزێح‪.‬‬

‫● ئەنجامی ئاضایی ‪:‬‬

‫ڕێژەی ثزپۆنینی دڵ سۆر کەمە کە ةەسۆر فەحطی خٍێن ةە ئاضانی دیاری ناکزێح‪.‬‬
‫گەر دٌای ‪ 12‬کاثژمێز ًە ئاساری ضینگ ڕێژەی ثزپۆنین ئاضایی ةٌٍ ٌاثە ئەٌ کەص ثٍغی جەڵدەی‬

‫‪171‬‬

‫دي نەةٌٍە‪.‬‬
‫ڕێژەی ئاضایی ثزۆپۆنینیؼ ةە پێی مخجەةەراثەکان دەگۆرێح‪.‬‬

‫● ڕێژەی نائاضایی ثزۆپۆنین ٌاثە چی ؟‬

‫کەمترین سیادةٌٍن ًە ڕێژەی ثزۆپۆنین نیػانەیە ةۆ ئاساری دي‪.Heart injury‬‬
‫سۆرةەی ئەٌانەی جەًدەی دًیان ھەیە‪،‬ئەٌانەن کە ًەماٌەی ‪ 6‬کاثژمێزدا ڕێژەی ثزپۆنینیان سۆر سیادی‬

‫کزدٌٌە‪.‬‬
‫ڕێژەی ثزۆپۆنین ةۆماٌەی ‪ 1‬ةۆ ‪ 2‬ھەفجە ةەةەرسی ئەمێنێجەٌە ًەدٌای جەڵدەی دڵ‪.‬‬

‫● ھۆکارەکانی ةەرسی ثزۆپۆنین ‪:‬‬

‫‪ -6‬خێزا ًێدانی دڵ ةەغێٍەیەکی نائاضایی‪.‬‬
‫‪ -1‬ضییە پەضجان سۆری‪.‬‬

‫‪ -3‬گیزانی خٍێنتەرەکانی ضی‪.‬‬
‫‪ -7‬کزژةٌٍنی خٍێنتەرەکانی دڵ‪.‬‬
‫‪ -5‬ھەڵئاٌضانی ماضًٍکەکانی دي‪.‬‬

‫‪ -1‬چالاکی سۆر‪.‬‬
‫‪ -4‬غۆک ةەھۆی رٌداٌی ضەیارەٌە‪.‬‬

‫‪ -3‬لاٌاسةٌٍنی ماضًٍکەکانی دڵ‪.‬‬

‫ثێتینی‪/‬‬
‫مەرج نییە ھەمٌٍ کات ةەرسی ڕێژەی ثزۆپۆنین ةێجە ھۆی جەًدەی دي یاخٍد کاثێک جەًدەی دي‬
‫ھەةٌٍ ڕێژەی ثزۆپۆنین ةەرسةێح‪ .‬ةۆ ثەٌاٌ دەضجنیػانکزدنی ثەخجیجی دي ٌ چەند فەحطێکی ثز‬

‫پێٍیطجە ةکزێح‪.‬‬

‫‪172‬‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضای پػکنینەکە ‪4.46 < ng/ml :‬‬
‫‪ ‬غێٍاسی ئەنجامدانی پػکنینەکە ‪:‬‬

‫ئەَ پػکنینە ةە چەند ڕێگایەک ئەکزێ ٌەک ڕێگای خێزا کە ةە ضتریپ ئەکزێ ىەرٌەىا ةە ڕێگای‬
‫ئامێزیؼ دەکزێ ٌەک ئامێزی ‪ . Cobas‬من ًێزەدا ةاضی ڕێگای ضتریپ دەکەَ ‪:‬‬

‫‪ -6‬ضەرەثا ةە لانطێح پەنجەی کەضەکە خٍێن ًێدێنین ٌ دٌٌ ضێ درۆپی ًێ ئەخەینە ضەر‬
‫غٍێنی خٍێنەکە ًەضەر ضتریپەکە پاغان ةۆ چەند دەكەیەک دەٌەضجیح‪.‬‬

‫‪ -1‬گەر دٌٌ خەثی نیػان دا ئەٌە ‪ Positive‬گەر ثەنھا خەثی ‪ٌ C‬اثە کۆنترۆًی نیػاندا ٌاثە‬
‫‪.Negative‬‬

‫‪173‬‬

‫) ‪( 44‬‬
‫) ‪Troponin I ( High-Sensitivity Troponin I‬‬

‫غیکاری ثزۆپۆنین ‪l‬‬

‫غیکارێکی خٍێنە ةۆ پێٍانی یەکێک ًە پزۆثینەکانی گزٌپی ثزۆپۆنین (‪ ، )Troponins‬کە چەند‬
‫پزۆثینی پەیٍەند ةە دڵە ماضٍڵکە ٌ ًەغە ماضًٍکەٌە دەگزێجەٌە‪ ،‬غیکاری ثزۆپۆنین‬

‫(‪ )Troponin I‬یەکێک ًە پزۆثینەکانی ثزۆپۆنینە ثایتەثە ةە ماضًٍکەکانی دڵ( ‪Cardiac-specific‬‬
‫‪.)troponin‬‬

‫ةۆ دەضجنیػانکزدنی نەخۆغیەکانی دڵ ٌ جەڵجەی دڵ ٌ جیاکزدنەٌەی ىۆکارەکانی دەرکەٌثنی‬
‫نیػانەکانی ئایا ةەىۆی نەخۆغیەکانی دڵەٌەیە یا نا ضٌٍدی ًێٍەردەگیزێح‪.‬‬

‫ةڕی پزۆثینەکە ًە خٍێنی کەضی ئاضاییدا سۆر کەمە‪ ،‬ةەڵاَ ًەکاثی ةەرکەٌثنی سەةز ةە‬
‫ماضًٍکەکانی دڵ ٌەک جەڵجەی دڵ(‪ ،)Heart Attack‬ةڕی پزۆثینەکە ًە خٍێندا سیاددەکات‪ ،‬ىەر‬

‫ةۆیە پێٍانەکزدنی ةڕی پزۆثینەکە ةۆ چاٌدێزیکزدنی ثەندرٌضجی دڵ ٌ دەضجنیػانکزدنی‬
‫مەثزضی نەخۆغییەکانی دڵ ٌ جەڵجەی دڵ ةەضٌٍدە‪.‬‬

‫● جەڵجەی دڵ چییە ؟‬

‫جەڵجەی دڵ مانای ةزیندارةٌٍن ٌ سیان ةەرکەٌثن یان مزدنی ةەغێک ًە ماضًٍکەکانی دڵە‪،‬‬
‫جەڵجەی دڵ ىەندێک جار ًە ناکاٌ ٌ ىەندێک جار ةە غێنەیی ضەرىەڵدەدات‪ ،‬ةەگػجی جەڵجەی‬
‫دڵ ةەىۆی گیزانی یەکێک ًە خٍێنتەرەکانی دڵ (‪ )Coronary Arteries‬ڕٌٌدەدات‪ ،‬کە دەکزێح‬
‫ةەىۆی خٍێنی مەیٌٍی ثۆپەڵتٌٍ یان نیػجنی چەٌری ةە دیٍاری خٍێنتەرەکانەٌە دەةێجە ىۆی‬
‫ثەضکتٌٍنەٌەٌ ڕەكتٌٍن ٌ گیزانی ةۆرییەکان ٌ نەگەیػجنی خۆراک ٌ ئۆکطجینی پێٍیطح ةە‬

‫خانەکانی دڵ ٌ جەڵجەی دڵ‪.‬‬

‫‪174‬‬

‫● کەی غیکاری ثزۆپۆنین (‪ )Troponin I‬پێٍیطجە ؟‬

‫ةە گػجی غیکاری ثزۆپۆنین ةۆ ئەٌ کەضانە دەکزێح کە ًە ناکاٌ ةاری ًەع ضاػیان ثێکدەچێح ٌ‬
‫ڕەٌانەی نەخۆغخانە دەکزێن‪ ،‬پاع ةینینیان ًەلایەن پشیػکی پطپۆرەٌە ٌ دەرکەٌثنی‬

‫نیػانەکانی جەڵجەی دڵ ًە کەضەکەدا غیکاری (‪)Troponin I‬ی ةۆ دەکزێح ثا ًە ثەندرٌضجی دڵ‬
‫ٌ دەضجنیػانکزدنی حاڵەثەکەی دڵنیاةتینەٌە (دەکزێح ًە چەند کاثژمێزێکدا چەند جارێک ئەَ‬
‫غیکارە دٌٌةارە ةکزێجەٌە ةۆ چاٌدێزی چٌٍنەضەرٌ یا داةەسینی ةڕی ثزۆپۆنین)‪.‬‬

‫● نیػانەکانی جەڵجەی دڵ‪:‬‬

‫* ئاساری ضنگ ٌ ناڕەحەثی ٌ ثٍندةٌٍنی ضنگ‪.‬‬
‫* ًێدانی خێزای دڵ ٌ دڵەکٍثێ‪ ،‬نۆرەدڵی (ٌەضجانی دڵ ةۆ ًێدانێک)‪.‬‬
‫* ةٌٍنی فػار ٌ ناڕەحەثی ًەکاثی ىەناضەداندا (ىەناضەکٍرثی ٌ ىەناضەةڕکێ)‪.‬‬

‫* ةێ ىێشی ٌ دڵ ثێکەڵاثن ٌ ڕغانەٌە‪.‬‬
‫* ضەرگێژخٍاردن ٌ ةٌٍرانەٌە (ًە کاثی ىەضجانە ضەرپێ) ةەىۆی کەمتٌٍنەٌەی خٍێن ًە مێػک‬

‫دا‪.‬‬
‫* دەردانی ئارەكی ضاردٌ ماندٌێجییەکی سۆر‪.‬‬
‫* ئاساری ئەندامەکانی دیکەی ًەع ٌەک گەدە‪ ،‬چەناگە‪ ،‬پػح‪ ،‬مٍ‪ ،‬غان ٌ كۆڵ‪.‬‬

‫ئەٌکەضانەی نەخۆغی (‪ )Angina‬یان ىەیە‪ ،‬دەکزێح غیکاری ثزۆپۆنینیان ةۆ ةکزێح‪ً ،‬ەکاثی‬
‫ثٌٍند ةٌٍن ٌ دەرکەٌثنی نیػانەکانی ًەکاثی حەٌانەٌەٌ نەمانی کاریگەری دەرمانەکانی‬

‫نەخۆغییەکە‪ ،‬یا ًەکاثی دەرکەٌثنی ىەر نیػانەیەک کە ةاری ثەندرٌضجی کەضەکە ةەرەٌ خزاپتر‬
‫ةتات ٌ مەثزضییەکانی جەڵجەی دڵ سیاد ةکات‪.‬‬

‫‪175‬‬

‫نەخۆغی (‪ )Angina‬ئاسارێکی ضنگە ةەىۆی نەگەیػجنی ةڕی پێٍیطجی خٍێن ةۆ دڵ‬
‫ضەرىەڵدەدات ًە نیػانەکانی (دڵ ثٍندةٌٍن ‪ ،‬دڵە گٍغێ‪ ،‬ةێ ثاكەثی ٌ ٌەڕسی‪ ،‬ةێ ىێشی‪،‬‬

‫ئاسارٌ دڵ ضٍثانەٌە)‪.‬‬

‫نیػانەکانی جەڵجەی دڵ ًە ئافزەثاندا ئاضانتر دەردەکەٌن ٌەک ًە پیاٌان‪.‬‬

‫دەرکەٌثنی نیػانەکان ىەمیػە مانای جەڵجەی دڵ نییەٌ دەکزێح ةەىۆی چەندین حاڵەثی‬
‫جەضجەیی ٌ دەرٌٌنییەٌە ىەمان نیػانەکان ًە کەضێکدا دەرةکەٌن ٌەک (ڕەق ةٌٍنی‬

‫ماضًٍکەکانی ضنگ‪ ،‬دڵەکشێ‪ ،‬نەخۆغییەکانی كٍڕگ ٌ گەدە‪ٌ ،‬ەرسع کزدن‪ ،‬فػاری دەرٌٌنی‪..‬‬
‫ىجد) پاع حەٌانەٌە نیػانەکان ةەرەٌ ةاغتٌٍن دەچن‪ ،‬ةەڵاَ ًە کاثی دەرکەٌثنی ًەناکاٌ یا‬
‫ةەردەٌاَ ةٌٍنی نیػانەکان ةاغترە ڕاضجەٌخۆ ضەردانی پشیػکی پطپۆر ةکزێح‪.‬‬

‫‪ ‬ڕێژەی ئاضایی غیکاریەکە‪:‬‬
‫ًە کەضی ئاضاییدا ةڕی پزۆثینەکە ًە خٍێندا سۆر کەمە ٌ ڕێژەی ئاضایی پزۆثینەکە ةزیجییە ًە‪:‬‬
‫‪- Troponin I : (<0.4 ng/ml).‬‬

‫● ئەَ غیکارە چی دەگەیەنێح ؟‬

‫ةەرسی ئەنجامی غیکارەکە ًەٌ کەضانەی نیػانەکەنی جەڵجەی دڵیان ثێدا دەرکەٌثٌٍە مانای‬
‫ةٌٍنی جەڵجە یان ةٌٍنی گزفجی ثەندرٌضی دڵ دەگەیەنێح‪ ،‬ئاضایی ةڕی پزۆثینەکە ًە ‪ ٣‬ةۆ ‪٦‬‬
‫کاثژمێز پاع دەرکەٌثنی نیػانەکان سیاد دەکات ٌ ثا نشیکەی ‪ ١٣‬ةۆ ‪ ۱٤‬ڕۆژ ةە ةەرسی دەمێنێجەٌە‬
‫(ىەر ةۆیە دەکزێح پێٍیطح ةێح ًەٌ ماٌەیەدا چەند جارێک غیکارەکە دٌٌپات ةکزێجەٌە)‪ ،‬ةەڵاَ‬
‫ثەنيا ئەَ غیکارە ةۆ دەضجنیػانکزدنی حاڵەثەکە ةەص نییە‪ ،‬پێٍیطجی ةە (غیکاری فیشیکی ٌ‬

‫پشیػکی پطپۆڕٌ ىێڵکاری دڵ ٌ مێژٌٌی نەخۆع ًەناٌ ئەندامی خێشانەکەی ًەگەڵ‬
‫نەخۆغیەکانی دڵدا) دەکات‪.‬‬

‫‪176‬‬

‫ًەٌکەضانەی نەخۆغی (‪)Angina‬یان ىەیە ةەرسی ڕێژەی ثزۆپۆنین مانای ٌایە ثەندرٌضجی‬
‫کەضەکە ةەرەٌ خزاپتٌٍن دەچێح ٌ ًەةەردەَ مەثزضی ضەرىەڵدانی نەخۆغییەکانی دڵ ٌ‬

‫جەڵجەی دڵدایە‪ ،‬ثەنانەت گەر ىیچ نیػانەیەکیػی ثێدا دەرنەکەٌت ةێح‪.‬‬

‫ةڕی ثزۆپۆنین ًەچەند حاڵەثێکی ثزی نەخۆغیەکانی دڵ ٌەک ( ‪Congestive heart‬‬
‫‪ )failure)(Myocarditis‬دەکزێح سیادةکات‪.‬‬

‫ئاضایی ةٌٍنی ئەنجامی غیکارەکە پاع چەند جارێک ئەنجامدانی غیکارەکە ًە چەند کاثێکی‬
‫جیاٌادا ٌ سیاثز ًە ‪ 12‬کاثژمێز ًە دەرکەٌثنی نیػانەکان ٌ چاٌدێزی کزدنی ةاری ثەندرٌضجی‬
‫نەخۆغەکە‪ ،‬ةڕی ثزۆپۆنین ةە ئاضایی مایەٌە‪ ،‬مانای ٌایە نیػانەکانی نەخۆغییەکە ةەىۆی‬
‫ىۆکارێکی ثزەٌەیە جیاٌاس ًە نەخۆغییەکانی دڵ ٌەک نەخۆغی ضییەکان‪.‬‬

‫● ىۆکاری کارثێکەرە لاٌەکییەکان‪:‬‬

‫ىەندێک جار ةڕی ثزۆپۆنین ةەىۆی چەند ىۆکارێکی لاٌەکییەٌە سیاد دەکات ٌەک (ىەٌکزدنی‬
‫ثٍند ٌەک خٍێن پیطی (‪ ،)Sepsis‬نەخۆغی ضییەکان ٌەک (‪،)Pulmonary Embolism‬‬

‫لاٌاسةٌٍنی ماضًٍکەکانی دڵ‪ ،‬نەغجەرگەری دڵ‪ ،‬ضٍثان ٌ ٌەرسغی سۆر‪ ،‬ىەندێک جۆری دەرمان‪،‬‬
‫ةٌٍنی ىەٌکزدن ًە ةەغێک ًە ةەغەکانی دڵ(‪،)Myocarditis)(Pericarditis)(Endocarditis‬‬
‫نەخۆغی گٍرچیٌە ٌ غەکزە‪ ،‬خٍێنتەرةٌٍنی ڕیخۆڵە)‪.‬‬

‫‪177‬‬

‫) ‪( 46‬‬
‫‪D-dimer‬‬
‫غیکاری پزۆثینی ‪D-dimer‬‬

‫غیکارێکی خٍێنە ةۆ پێٍانی ةڕی پزۆثینێکی دیاریکزاٌی خٍێن ‪ ،‬پزۆثینی (‪)D-dimer‬‬
‫ةەغیٍەیەکی ئاضایی ًە خٍێندا سۆر کەمە‪ ،‬ةەڵاَ ًەکاثی درٌضح ةٌٍن ٌ ثێکػکانی نائاضایی‬

‫(خٍێنی مەیٌٍ)‪ ،‬ةەىۆی خٍێن مەین ٌ ثێکػکانی خٍێنی مەییٍەٌە ةڕی (‪ )D-dimer‬سیاد‬
‫دەکات‪ ،‬ئەمەیؼ ةۆ چاٌدێزی ٌ دەضجنیػان کزدنی چەند گزفجێکی ثەندرٌضجی دەکزێح پػجی‬

‫پێ ةتەضترێح‪.‬‬

‫چۆن(‪ً )D-dimer‬ە خٍێندا پەیدادەةێح‪ً ،‬ەکاثی ةزیندارةٌٍنی غانەٌ ةۆرییەکانی خٍێن‬
‫(خٍێنتەرةٌٍن)‪ ،‬ضیطجمی ثایتەت ةە خٍێن مەیاندن ًە ًەغدا چالاک دەةێح ثا ةزینەکە‬
‫ضاڕێژةکات‪ً ،‬ە کۆثایدا چارەضەی ةزینداریەکە دەکزێح ةەىۆی رایەڵەیەکی پڕۆثینی ثایتەثی‬
‫(‪ ٌ)Fibrin‬خەپٌەکانی خٍێن خٍێنتەرةٌٍنەکە دەٌەضجێنێح ٌ ةزینەکە كەتماػە دەکات‪ .‬دٌای‬
‫ضاڕێژةٌٍنی ةزینەکە ةە ثەٌاٌی‪ ،‬چیتر پێٍیطح ةە كەتماػە (مەیٍی خٍێنەکە) ناکات ٌ ًەع‬
‫ئەنشیمێکی ثایتەت ةۆ ثێکػکان ٌ غیکزدنەٌەی مەیٌٍیەکە (‪ )Fibrinolysis‬دەردەدات‪ ،‬پاغماٌە‬
‫ثێکػکاٌەکانی مەیٍیەکە (فایبرینە ثێکػکاٌەکان) ةەخٍێندا ةڵاٌدەةێجەٌە‪ ،‬پاغماٌەی‬

‫ثێکػکانی فایبرینەکان (‪ )Fibrin‬ةزیجیە ًە (‪ ،)D-dimer‬ىەثا ةڕی فایبرینە (‪)Fibrin‬‬
‫ثێکػکاٌەکان سیاثزةێح ةڕی (‪ )D-dimer‬سیاد دەکات‪ ،‬ىەرةۆیە دەثٍانزێح ةەىۆی پێٍانی ةڕی (‪D-‬‬

‫‪ً )dimer‬ە خٍێندا چاٌدێزی ڕێژەٌ مەثزضی درٌضجتٌٍن ٌ ثێکػکانی خٍێن مەیین ًەًەغدا‬
‫ةکەین‪.‬‬

‫ىەندێکجار دەکزێح ضیطجمی مەیاندن یان ثۆپەڵتٌٍنی خٍێن ةەةێ ةٌٍنی ةزینداری ًە‬
‫ةۆریەکانی خٍێندا (کە دەکزێح ةتێجە ىۆی گیزانی ةۆرییەکانی دڵ ٌ ضییەکان ٌ مێػک) یا‬

‫ةەىۆی خٍێنتەرةٌٍنی ناٌەکییەٌە ڕٌٌةدات‪.‬‬

‫‪178‬‬

‫● کەی غیکاری (‪ )D-dimer‬دەکزێح ؟‬
‫ًەکاثی ثٌٍغتٌٍنی ةاری ًەناکاٌٌ گزفجە ثەندرٌضجییەکانی پەیٍەضح ةەمەینی خٍێن ًە‬
‫ناٌةۆرییەکانی خٍێن ٌ ثەندرٌضجی دڵ (جەڵجەی دڵ) ٌ گیزانی ةۆرییەکانی خٍێن‪ .‬ةە گػجی‬
‫غیکاری (‪ٌ )D-dimer‬ەک غیکارێکی ضەرەثایی ةۆ دەضجنیػانکزدنی حاڵەثەکە پێٍیطح‬
‫دەةێح‪ ،‬ثا ًە ىۆکاری دەرکەٌثنی نیػانەکانی نەخۆغییەکەٌ ثێکچٌٍنی ًەناکاٌی ثەندرٌضجی‬
‫دڵنیاةتینەٌە‪ ،‬ئایا ىۆکارەکەی پەیٍەندی ةە مەینی خٍێنەٌە ىەیە یان نا‪ً ،‬ەکاثی ىەضجکزدن ةە‬

‫خٍێنی مەیٌٍی نائاضایی ًەناٌ ةۆرییەکانی خٍێن‪.‬‬

‫● نیػانەکانی(‪:))Disseminated intravascular coagulation (DIC‬‬
‫* خٍێنتەرةٌٍنی پٍک‪.‬‬

‫* دڵ ثێکەڵياثن ٌ ڕغانەٌە‪.‬‬
‫* ئاساری ثٌٍندی ماضًٍکەکان ٌ ضنگ‪.‬‬

‫* دڵەکٍثێ‪ * .‬کەَ میشکزدن‪.‬‬
‫● نیػانەکانی گیزانی ةۆرییەکانی خٍێن (خٍێنمەیین ًە ةۆرییەکانی خٍێندا)( ‪Deep vein‬‬

‫‪:))thrombosis (DVT‬‬
‫* ئاسار ٌ ةێيێشی كاچ (ةەگػجی ًە یەک كاچدا ڕٌٌدەدات)‪.‬‬

‫* ئاٌضانی كاچ (‪.)Edema‬‬
‫* گۆڕانی ڕەنگی پێطجی كاچە ثٌٍغتٌٍەکە (سەرد ةٌٍن یان غینتٌٍنەٌەی)‪.‬‬

‫● نیػانەکانی گیزانی ةۆرییەخٍێنەکانی ضییەکان ةەىۆی خٍێن مەیینەٌە ( ‪Pulmonary‬‬
‫‪:))embolism (PE‬‬

‫* ىەناضەثٌٍندی ًەناکاٌٌ ةەناڕەحەت ىەناضەدان‪.‬‬
‫* کۆکەٌ ةەڵؼەمی خٍێناٌی‪.‬‬
‫* ئاساری ضنگ ٌ ضییەکان‪.‬‬
‫* ناڕێکی ٌ خێزا ًێدانی دڵ‪.‬‬

‫‪179‬‬

‫ًەکاثی ٌەرگزثنی چارەضەری ةۆ گزفجە پەیٍەندارەکان ةە (‪ ،)DIC‬غیکاری (‪)D-dimer‬‬
‫ئەنجامدەدرێح ةۆ چاٌدێزی کزدنی کاریگەری چارەضەریەکە‪.‬‬

‫٭٭ ًەىەر ةارێکی ًەناکاٌی ىاٌغێٍەدا ةاغترە ڕاضجەٌخۆ ضەردانی پشیػکی پطپۆڕٌ‬
‫ثایتەتمەند ةکزێح‪..‬‬

‫● مانای غیکاریەکە چی دەگەیەنێح ؟‬
‫ئاضایی ةٌٍنی ئەنجامی غیکار مانای نەةٌٍنی ىیچ ثۆپەڵتٌٍن ٌ ثێکػکانێکی مەثزضیدار‬
‫دەگەیەنێح ًە ةۆرییەکانی خٍێندا ٌەک (‪ ،)Deep vein thrombosis‬ئاضایی ةڕێکی کەَ ًە (‪D-‬‬

‫‪ً )dimer‬ە خٍێندا دەکزێح دەضجنیػان ةکزێح‪.‬‬

‫ةەرسی ئەنجامی غیکاریەکە مانای ثێکػکانی ةڕێکی سۆر ًە فایبرین (‪ ٌ )Fibrin‬گۆڕانی ةۆ (‪D-‬‬
‫‪ )dimer‬دەگەیەنێح‪ ،‬ئەمەع ئەٌە نیػاندەدات کە ڕێژەیەکی سۆر ًە خٍێن مەیین(‪ٌ )Thrombus‬‬

‫خٍێنە مەییٍەکە ًە ًەغدا ثێک دەغکێح‪ ،‬ةەڵاَ دەضجنیػانی غٍێنی خٍێن مەیینەکە ناکات‪،‬‬
‫(پاغان ةە ڕێگای غیکاری ثیػکی ثایتەت دەضجنیػان دەکزێح)‪ ٌ ،‬ىەمٌٍ سیادةٌٍنێکیؼ ًە‬

‫ةڕی (‪ )D-dimer‬مانای ثٌٍغتٌٍن ةە ( ‪Deep vein thrombosis (DVT))( Pulmonary‬‬
‫‪ ))embolism (PE‬ناگەیەنێح‪.‬‬

‫* ثەنيا خٍێن مەیینی ناٌەکی ةڕی (‪ )D-dimer‬سیادناکات‪ ،‬ىەندێک ىۆکاری لاٌەکیؼ ىەن کە‬
‫کاریگەریان ًەضەر ةڕی (‪ )D-dimer‬ىەیە ًەٌانە؛ (نەغجەرگەری‪ ،‬ىەٌکزدن‪ ،‬جەڵجەی دڵ‪،‬‬

‫دٌٌگیانی‪ ،‬نەخۆغییەکانی دڵ ٌ جگەر‪ ،‬گزێ ٌ ىەندێک جۆری غێزپەنجە) ةۆیە ًەَ ةارانەدا ةەرسی‬
‫ڕێژەی (‪ )D-dimer‬دەکزێح مانای ةٌٍنی خٍێن مەیین نەگەیەنێح‪ ،‬ةە پێی ةارٌدۆخی‬
‫ثەندرٌضجیی کەضەکە ًەلایەن پشیػکی پطپۆڕەٌە ًێک دەدرێجەٌە‪.‬‬

‫‪180‬‬

‫) ‪( 47‬‬
‫‪Myoglobin‬‬
‫غیکاری مایۆگڵۆةین‬

‫ئەَ غیکارە ةەَ ناٌانەیؼ ناسراٌە‪.Serum Myoglobin, Urine Myoglobin :‬‬
‫ناٌە ڕەضمییەکەیػی‪.Myoglobin :‬‬

‫● ئەَ غیکارە ةۆ چییە ؟‬
‫ةۆ دەضجنیػانی داخۆ کاَ ماضًٍکەیە ةزیندارەٌ سیانی پێگەیػجٌٍە‪ ،‬ىەرٌەىا ىاٌکارە‬
‫ًەدیاریکزدنی ىەر حاڵەثێک پێٍەندی ةە ثێکچٌٍنی ماضًٍکەٌە ىەةێح‪ ،‬ثا دیاریکزدنی ئاضجی‬
‫ةەرسی ًە میشدا کە ةە ىۆی ثێکچٌٍنی سۆری ماضًٍکەٌەیە‪ ،‬ىێندێ جاریؼ یاریدەدەرە؛ گەر‬
‫دٌٌچاری نۆرەدڵێ ةتینەٌە‪ ،‬ضەرةاری ناضینەٌەی نۆرەدڵێ‪ ،‬ئەَ غیکارە ةەغێٍەیەکی سۆرٌ‬

‫ةەرچاٌ ثزۆپۆنین جێی گزثٌٍەٌە‪.‬‬

‫● کەی ئەَ غیکارە پێٍیطح دەةێح ؟‬
‫ىەر کات مزۆڤ ىەضجی ةەئاسارٌ لاٌاسی ماضًٍکە کزدٌ ڕەنگی میشیؼ ثێزةٌٍ‪ ،‬پشیػکەکەیػح‬

‫پێی ٌاةٌٍ کە ئاساری ماضًٍکەیە‪ ،‬ىەرکاثێک ةزینێکی (‪ )trauma injury‬ةکەٌێجە ماضًٍکەی‬
‫ئێطکەپەیکەرەٌە‪.‬‬

‫● نمٌٍنەی غیکار‪:‬‬
‫کەمێ خٍێن ًە خٍێنيێنەرەکانی كۆڵ ٌ ةاضکەٌە ٌەردەگیزێح‪.‬‬

‫● غیکاری چی دەکزێح ؟‬
‫مایۆگڵۆةین پزۆثینێکی چکۆًەیە یەک گەردیٌە ئۆکطجینی پێٍە ةەندەٌ ًە ىەردٌٌ ماضًٍکەی‬

‫‪181‬‬

‫ئێطکەپەیکەرٌ دڵدا ىەیە‪ً ،‬ەگەڵ ماضًٍکەخانەدا ئۆکطجین دەةات ٌ ٌا ًە خانەکانی ماضًٍکە‬
‫دەکات ٌسە ةەرىەَ ةيێنێح ةۆ گزژةٌٍنی ماضًٍکە ةەکاری ةيێنێح‪ ،‬ةەةزیندارةٌٍنی‬

‫ماضًٍکەخانە مایۆگڵۆةین دەڕژێجە ناٌ خٍێن ٌ ًەماٌەی چەند ضەعاثێکی کەمدا ئاضجەکەی ةەرس‬
‫دەةێجەٌەٌ گٍرچیٌەیؼ دەکەٌێجە پاڵاٌثنی خٍێن ٌ مایۆگڵۆةین دەپاڵێٍێح ٌ دەیڕژێجە ناٌ میش‪،‬‬
‫ةڕی ةەرسی مایۆگڵۆةین ةۆ گٍرچیٌە ٌەک ژەىز ٌایە‪ ،‬گەر ةڕی دیاری کزاٌی مایۆگڵۆةین ةڕژێجە ناٌ‬

‫ضٍڕی خٍێن‪ ،‬کەةەدٌای (‪ )sever trauma‬یا ةزیندارةٌٍنی ًەٌانەیە سیادەی مایۆگڵۆةین‬
‫ةتێجەمایەی سیان گەیاندن ةە گٍرچیٌەٌ پەککەٌثنی‪ .‬پێٍانەکزدنی ًە میشدا یارمەثیمان دەدات‬

‫ًەةاری نەخۆع ثێتگەین‪.‬‬

‫● چۆن ئەَ غیکارە ةەکاردێ؟‬
‫ًەٌانەیە غیکاری مایۆگڵۆةین ةۆ دیاری کزدنی نەخۆغی ماضًٍکە ةەکار ةێح‪ ،‬مایۆگڵۆةین‬
‫پڕۆثینێکی گچکەیەٌ یەک گەردیٌە ئۆکطجینی پێٍەةەندە‪ً ،‬ە ماضًٍکەی ىەریەک ًە دڵ ٌ‬
‫ئێطکەپەیکەردا ىەیە‪ ،‬کاثێ ماضًٍکەی دڵ ٌ ئێطکەپەیکەر ةزیندار دەةن‪ ،‬ئەَ پڕۆثینە دەڕژێجە‬

‫ناٌ خٍێن ٌ ةەٌە ئاضجەکەی ةەخێزایی ةەرس دەةێجەٌە‪ ،‬گەر ثێکچٌٍنەکە سۆر ةە غیدەت ةٌٍ‬
‫ًەماٌەی چەند خًٍەکێکی کەمدا دەکزێ ةڕەکەی دیاری ةکزێ چەندە‪،‬‬

‫گٍرچیٌە مایٍگڵۆةین ًە ًەغدا دەپاڵێٍێح ٌ دەیڕژێنێجە ناٌ میش‪ ،‬ىێندێ جار پێٍیطح دەکات‬
‫ةڕەکەیػی ًە میشدا دیاری ةکزێ ثا ةشانین ئەٌ نەخۆغانەی ةەكٍرضی دٌٌچاری نەخۆغیی‬
‫ماضًٍکەی ئێطکەپەیکەر (‪ )rhabdomyolysis‬ةٌٍن ثا ةاری ًەغطاخییان ىەڵ ةطەنگێندرێ‪.‬‬

‫ئاضجی مایۆگڵۆةین ًەمیشدا ڕەنگدانەٌەی ئاضجی ةزیندارةٌٍنی ماضًٍکەیە؛ ًە کاثێکدا‬
‫مایۆگڵۆةین ژاراٌییە ةۆ ثێکچٌٍنی گٍرچیٌەکان‪.‬‬

‫ىێندێ جار ًەٌانەیە مایۆگڵۆةینی ناٌ خٍێن ًەگەڵ غیکاری ثزۆپۆنین ٌەک نیػانەیەکی سیندەی‬
‫ماضًٍکەی دڵ ىەردٌٌکیان ةۆ دەضجنیػانکزدنی پێػٍەخجەی نۆرەدڵێ ةەکار ةێن‪.‬‬

‫● ةایەخی کٌینیکی‪:‬‬
‫‪ -١‬ىەر ةەسٌٌیی دەضجنیػانی (‪.)Myocardial infraction‬‬

‫‪182‬‬

‫‪ -٢‬ةۆ دەضجنیػانکزدنی (‪ )re-infraction‬ةەکاردێح‪.‬‬

‫● ئەنجامی غیکار چی دەگەیەنێح؟‬
‫ةەرسةٌٍنەٌەی ةڕی مایۆگڵۆةین ًە خٍێندا ٌاثە ةزینێکی ثاسە کەٌثٌٍەثە غانە ماضًٍکەکانەٌە‪،‬‬

‫ئەمەع ًەَ حاڵەثانەدا ڕٌٌدەدات‪:‬‬
‫‪ -١‬ڕٌٌداٌێک ةٌٍةێجە ىۆی ةزین‪.‬‬
‫‪ -٢‬نۆرە دڵێ‪ ،‬ضەکجەی دڵ ٌ دەماخ(‪.)Seizures‬‬

‫‪ -٣‬نەغجەرگەری‪.‬‬
‫‪ -٤‬ىەر نەخۆغییەکی ماضًٍکەٌەک پٌٍکانەٌەی ماضًٍکە‪.‬‬

‫‪ -٥‬ىەٌکزدنی ئێطکە پەیکەر(‪.)Myositis‬‬
‫‪ -٦‬جەڵجەی دڵ (‪.)heart attack‬‬

‫ئاضجی ةەرسی ةەرچاٌی مایۆگڵۆةین ًەٌانەیە ًە ئەنجامی (‪ )rhabdomyolysis‬ەٌە ةێح‪ً ،‬ەةاری‬
‫ئاضاییدا ةڕی مایۆگڵۆةین سۆر کەمەٌ ًە میشدا ىەر نییە‪ ،‬ةەرسی ئاضجەکەیػی ةەڵگەیە ًەضەر‬
‫چٌٍنەضەری مەثزضیی پەککەٌثنی گٍرچیٌەٌ ٌەضجانی‪ً ،‬ەَ ةارەدا چەند غیکاری دیکە ٌەک‬
‫یٍریای خٍێن‪ ،‬کزیاثینین‪ ،‬غیکاری میش‪ ،‬ةۆ چاٌدێزی گٍرچیٌە پێٍیطح دەةن‪.‬‬
‫مایۆگڵۆةیًٍین ٌەک نیػانەیەکی سیندەی ماضًٍکەی دڵ ةەکاردێح‪ ،‬ةەچٌٍنەضەری ةڕەکەی‬
‫مانای ٌایە نەخۆع دٌٌچاری نۆرەدڵێ ةٌٍەثەٌە‪ ،‬ىەرٌەىا مایۆگڵۆةین ًە غانەی ماضًٍکەی‬
‫ئێطکەپەیکەریػدا ىەیە‪ ،‬غیکاری ثزۆپۆنین ةۆ دڵنیاةٌٍنە ًە نەخۆغی دڵ‪ ،‬گەر ًەماٌەی ‪١٢‬‬
‫ضەعاثی ئاساری ضنگدا ئاضجەکەی ةەرس نەةٌٍەٌە‪ً ،‬ەَ ةارەدا گٍمان ناچێجە ضەر جەڵجەی دڵ‪.‬‬
‫● ةەجۆرێ‪:‬‬
‫‪-١‬ةچٍکتر ًە ‪ ٤٨.٨‬نانۆگزاَ\مٍ مەثزضی کەمە ًە (‪.)MI‬‬
‫‪ً -٢‬ە ‪ ٤٨.٨‬نانۆگزاَ\مٍ گەٌرەثز ىەةٌٍنی دەضجٍةزدٌ سٌٌی ىەٌکزدنی دڵەماضًٍکە‬
‫(‪.)myocardial infraction or re-infraction‬‬

‫‪183‬‬

‫● ىیچ سانیارییەک ماٌە پێٍیطح ةکات ةیشانم‪:‬‬
‫مایۆگڵۆةین ةڕەکەی ًەکاثی مەغم ٌ ڕاىێنانی ضەخح‪ ،‬سیاد دەکات‪ ،‬ئەٌکاثە گٍرچیٌەکان خٍێن‬

‫ًە مایۆگڵۆةین پاک دەکەنەٌە‪.‬‬
‫ًەٌانەیە ةڕەکەیػی ًە خٍێنی ئەٌ کەضانەدا سیاد ةکات کە گٍرچیٌەیان پەکی کەٌثٌٍە یا‬
‫کەضێکی مەیخۆری كٍرضن‪ ،‬یا ثٌیاک خۆرن‪ .‬ىەرٌەىا گەر مایۆگڵۆةین ًە غیکاری میشدا ىەةٌٍ‬

‫ئەٌا پێٍیطح ةە چەند غیکاری دیکەیؼ دەکات‪.‬‬

‫● نەخۆغی (‪)rhabdomyolysis‬چییە ؟‬
‫ئەَ نەخۆغییە ةزیجییە ًە ثێکػکانی کجٍپڕی ماضًٍکەغانە‪ ،‬ئەمەیؼ ةەىۆی سنجیزەیەک ةزینی‬

‫ماضًٍکەٌەیە‪ ،‬کەًەَ ةارانەدا ڕٌٌدەدات‪:‬‬
‫‪ -١‬ةزین ةەىۆی ڕٌٌداٌی ىاثٌٍچۆٌە‪.‬‬
‫‪ -٢‬گزثنی کارەةا ةەڤۆڵجییەی ةەرس‪.‬‬
‫‪ -٣‬ضٌٍثانی ضەخح‪.‬‬

‫‪ -٤‬خٍێن مەیین (‪)thrombosis‬کە ةۆری خٍێنی پێ دەگیزێح‪ً ،‬ە گٍاضجنەٌەی خٍێن ةۆ غانەٌ‬
‫ئەندامەکانی ًەع‪.‬‬

‫‪ -٥‬ژاراٌی ةٌٍن ةەکانشا كٍرضەکان‪ ،‬مارگەضتن‪ ،‬یا یەکەَ ئۆکطیدی کارةۆن‪.‬‬
‫‪ -٦‬ىەٌکزدن ٌەک ئایدس (‪ ٌ)HIV‬پەضیٍ(ىەڵامەت)‪ ،‬ضتریپجۆکۆکەص (‪ )Streptococcus‬ةەسۆری‬

‫ًە منداڵ ٌ ةەضاڵاچٍان‪.‬‬
‫‪ ۷‬ـ نەخۆغی ٌەک پٌٍکانەٌەی ماضًٍکە‪ ،‬نەخۆغی غەکزە گەر ةەةاغی کۆنترۆڵ نەکزا ةێح‪،‬‬

‫ةەرسە پەضجان ٌ نشمە پەضجانح خٍێن‪.‬‬
‫‪ ۸‬ـ چەندین جۆری دەرمان‪ ،‬دٌای ثێکچٌٍنی ماضًٍکەکان ةەخێزایی پێکياثەکەی دەڕژێجە ناٌ خٍێن‪،‬‬

‫ئەمەیؼ سیان ةە گٍرچیٌە دەگەیەنێح ( ‪acute kedney injury, AKI) , (dissminated‬‬
‫‪) DCI،intravasculare cagulation‬‬

‫‪184‬‬

‫‪Tumor Markers‬‬

‫) ‪( 49‬‬
‫) ‪Cancer Antigen ( CA 19-9‬‬
‫ئەَ پػکنینە سۆر گزنگە ةۆ دیاریکزدنی غێزپەنجەی پەنکزیاص ٌ سراٌ ‪ ،‬غێزپەنجەی پەنکزیاص‬
‫سۆر مەثزضیدارٌ ٌ سیاثز ثٍغی کەضانی ثەمەن ‪ 54‬ضاڵ ةەرەٌە ضەرەٌە دەةێح ‪ً ،‬ەگەڵ‬
‫سیادةٌٍنی ثەمەن سیاثز دەةێح ‪ ،‬سیاثز پیاٌان ثٍع دەةن ًە چاٌ ئافزەثان‬

‫● پػکنینەکە ًە ڕێگەی ضیزەمەٌە دەکزێح‬
‫‪ ‬ڕێژەی ئاضایی پػکنینەکە ‪U/mL 34 - 4 :‬‬

‫‪185‬‬

‫‪Endocrinology‬‬

‫) ‪( 50‬‬
‫‪Cortisol Test‬‬
‫پػکنینی کۆرثیشٌي‬

‫کۆرثیشٌي ىۆرمۆنێکە کە ةەنشیکەیی کاردەکاثە ضەر ىەمٌٍ غانە ٌ ئەندامەکانی ًەع‪ ،‬ڕۆڵێکی‬
‫گزنگی ىەیە ًەَ خاڵانەی خٍارەٌەدا ‪:‬‬
‫‪ٌ -‬ەڵامدانەٌە ةۆ ضترێظ‪.‬‬
‫‪ -‬ڕێکخطجنی غەکزی خٍێن‪.‬‬

‫‪ -‬غەڕکزدن ٌ ةەرەنگارةٌٍنەٌەی ىەٌکزدنەکان‪.‬‬
‫‪ -‬ةەردەٌامتٌٍن ٌ مانەٌەی پەضجانی خٍێن‪.‬‬

‫‪ -‬ڕێکخطجنی کزداری میجاةًٍیشمی ًەع ‪ ،‬ئەٌ کزدارەکە کە خۆراک غیدەةێجەٌە ٌ ةەکارىێنانی‬
‫ٌٌسە‪.‬‬

‫● ىۆرمۆنی کۆرثیشٌي ةەرىەمدێح ًەلایەن ڕژێنی ئەدریناًین ‪ ،‬ئەَ ڕژێنە غٍێنەکەی ًە‬
‫ًٌٍثکەی گٌٍرچیٌەکاندایە ‪ ،‬فەحطی کۆرثیشٌي پێٍانی ڕێژەی کۆرثیشٌڵە ًە خٍێن ٌ میش یان‬
‫ًیک ‪ ،‬ئاضاییانە ةاٌثزین ڕێگەی پێٍانی ڕێژەی کۆرثیشٌي ًە ڕێگەی خٍێنەٌە ئەنجامدەدرێح ‪،‬‬
‫ةەرسی ڕێژەی کۆرثیشٌڵ یان نشمی ًە ڕێژەکەی دەرخەری نەخۆغی ٌ کێػەٌ گزفجە ًە ڕژێنی‬
‫ئەدریناًین ‪ ،‬ةۆیە ئەگەر چارەضەر نەکزێح مەثزضیداردەةێح‪ ،‬ةۆنمٌٍنە حاڵەثی ‪Cushing's‬‬

‫‪ً Syndrome‬ەَ حاڵەثەدا ًەع ةڕێکی سۆر ًە ىۆرمۆنی کۆرثیشٌي درٌٌضجدەکات‪ .‬ةەڵاَ‬
‫حاڵەثێکی دیکە ىەیە ناٌدەةزێح ةە ‪ً Addison Disease‬ەَ حاڵەثەیاندا ًەع ةڕی ثەٌاٌ ٌ‬
‫پێٍیطح درٌەضح ناکات ًە کۆرثیشٌي‪ .‬ةۆیە ٌا پێٍیطح دەکات ًەکاثی دەرکەٌثنی نیػانەی‬

‫‪186‬‬

‫ىەریەک ًەٌ حاڵەثانەی ًەضەرەٌە ةاضمان کزدن ئەَ فەحطە ئەنجامتدرێح‬
‫نیػانەکانیؼ ةزیجیین ًەمانە‪:‬‬

‫● نیػانەکانی ‪ Cushing's Syndrome‬ةزیجیین ًەمانە‪:‬‬
‫‪ -‬كەڵەٌی ‪ ،‬ةەثایتەت ًە كەدی ًەع ‪.‬‬
‫‪ -‬ةەرسی پەضجانی خٍێن‪.‬‬
‫‪ -‬ةەرسی ڕێژەی غەکزی خٍێن‪.‬‬

‫‪ -‬ئەرخەٌانی ةٌٍنی ىێڵ یان شریجەکانی ضەر گەدە‪.‬‬
‫‪ -‬سٌٌ ةزیندارةٌٍن یان سٌٌ ڕٌٌغانی پێطح‪.‬‬
‫‪ -‬لاٌاسی ماضًٌٍکەکان‪.‬‬

‫‪ً -‬ە ئافزەثاندا ‪ ،‬دەةێجە ىۆی ناڕێکی ضٍڕی مانگانە ٌ ىەرٌەىا سیادةٌٍنی مٌٍ ًەضەر ڕٌٌی‬
‫دەَ ٌ چاٌ‪.‬‬

‫● نیػانەکانی ‪ Addison Disease‬ةزیجیین ًەمانە ‪:‬‬
‫‪ -‬کەمتٌٍنی کێػی ًەع‪.‬‬
‫‪ -‬غەکەثی ٌ ماندٌٌیی‪.‬‬

‫‪ -‬لاٌاسةٌٍنی ماضًٌٍکەکان‪.‬‬
‫‪ -‬ئاساری ضک‪.‬‬

‫‪ -‬داةەسینی پەضجانی خٍێن‪.‬‬
‫‪ -‬ىێڵنج ٌ ڕغانەٌە‪.‬‬
‫‪ -‬ضکچٌٍن‪.‬‬

‫‪ -‬کەمتٌٍنی مٌٍی ًەع‪.‬‬

‫● ىەرٌەىا فەحطی کۆرثیشٌي پێٍیطجە ةکزێح کاثێک نیػانەکانی ‪ Adrenal crisis‬دەرکەٌثن‬
‫‪ ،‬کە حاڵەثێکی مەثزضیدارە ٌ ژیان دەخاثە مەثزضییەٌە کاثێک ڕێژەی کۆرثیشۆي دەگاثە‬
‫ئەٌپەڕی نشمی ‪ ،‬نیػانەکانیؼ ةزیجیین ًەمانە ‪:‬‬

‫‪187‬‬

‫‪ -‬پەضجانی خٍێن ةە ڕاددەیەکی سۆر دادەةەسێح‪.‬‬
‫‪ -‬ڕغانەٌەیەکی ثٌٍند‪.‬‬

‫‪ -‬ضکچٌٍنی سۆر ٌ ثٌٍند‪.‬‬
‫‪ٌٌ -‬غکتٍنەٌە‪.‬‬

‫‪ -‬ئاسارێکی ثٌٍند ٌ کجٍپڕ ًە ضک ٌ ةەغی خٍارەٌەی پػح ٌ كاچەکان‪.‬‬
‫‪ -‬ضەر گێژی‪.‬‬

‫‪ً -‬ەدەضجدانی ىۆع ٌ ةێيۆع ةٌٍن‪.‬‬

‫● چۆنێجی ئەنجامدانی فەحطی کۆرثیشٌي ‪:‬‬
‫ٌەک ئاماژەمان پێدا فەحطی ڕێژەی کۆرثیشٌي ةەسۆری ًەڕێگەی خٍێنەٌە ئەنجامدەدرێح ئەمەع‬
‫کاثێک نمٌٍنەیەک ًە خٍێن ٌەردەگیزێح ةەسۆری ًە خٍێنيێنەری كۆڵ (ةاضک) ‪ً ،‬ەةەرئەٌەی ڕێژەی‬
‫کۆرثیشٌي دەگۆڕێح ةەدرێژایی ماٌە جیاٌاسەکانی ڕۆژ ةۆیە کاثی ئەنجامدانی ئەَ فەحطە گزنگە ‪،‬‬
‫ًەةەر ئەَ ىۆیە فەحطی کۆرثیشۆي دٌٌجار دەکزێح ًە ڕۆژێکدا یەکەمیان ةەیانیان کاثێک ڕێژەی‬
‫کۆرثیشۆي ئاضجی ةەرسە پاغان دٌٌةارە دەکزێجەٌە ًە ئێٍاران کاثێک ڕێژەی کۆرثیشٌي ئاضجی نشمترە‬
‫ًەگەڵ ئەٌەی کە فەحطی ڕێژەی کۆرثیشۆي ًەڕێگەی خٍێن ةاٌثزین ڕێگەیە ةەڵاَ ٌەک ًە پێػتر‬

‫ئاماژەمان پێدا ًەڕێگەی میش ٌ ثەنانەت ًیک ئەنجامدەدرێح ‪ً ،‬ەماٌەی فەحطی میشدا کەضی‬
‫پطپۆڕ داٌا ًەنەخۆع دەکات کە کۆی گػجی میشەکەی کۆةکاثەٌە ًەماٌەی ‪ 24‬کاثژمێزدا کە ةەَ‬
‫کزدارە دەڵێین (‪ ، )hour urine sample test-17‬ئەمەع ىۆکارەکەی ٌەک ًە پێػتر ةاضمان کزد‬

‫ةۆ ئەٌە دەگەڕێجەٌە کە ڕێژەی کۆرثیشۆي ًەماٌە جیاٌاسەکانی ڕۆژدا دەگۆڕێح ‪ ،‬ةۆ ئەَ فەحطە‬
‫کارمەندی ثاكیگە یان ىەرکەضێکی دیکەی پطپۆڕ ڕێنماییح دەکات ةۆ چۆنێجی ئەنجامدانی ئەٌ‬

‫کزدارە کە ئاضاییانە ةەچەند كۆناػێکدا ثێپەڕدەةێح ًەٌانە‪:‬‬

‫‪ -‬دەةێح میشەڵانح ةەثاڵ ةکەیجەٌە‬
‫‪ -‬ةۆ ‪ 24‬کاثژمێزی داىاثٌٍ کۆی گػجی میشەکە خەسن ةکە‪.‬‬
‫‪ -‬ئەٌ دەفزەی میشەکەی ثێدایە دەةێح ًە ضاردکەرەٌەدا ىەڵتگیزێح یان ىەر غٍێنێکی ضارد‪.‬‬

‫‪188‬‬

‫‪ -‬پاغان دٌاثز نمٌٍنە ىەڵگیزاٌەکە دەةەیجەٌە ةۆ ثاكیگە‪.‬‬

‫● فەحطی ڕێژەی کۆرثیشٌي ًەڕێگەی ًیک ئەنجامدەدرێح ‪ ،‬ةەثایتەت درەنگانی غەٌ کاثێک‬
‫ڕێژەی کۆرثیشٌي ًەئاضجی نشمیدایە ‪ً ،‬ەةەرئەٌەی ئەَ ڕێگایە ةەسۆری ًەماڵەٌە ئەنجامدەدرێح‬
‫ةۆیە دکجۆر یا کەضی پطپۆڕ کەرەضجەکانی ئەنجامدانی ئەَ کزدارە ٌ ڕێنمایح پێدەدات ةۆ‬

‫ئەنجامدانی ‪ ،‬کەرەضجەکان دەفزێک کە نمٍنەکەی ثێدا ىەڵتگیزێح ًەگەڵ ضٍاةێک ةۆ‬
‫کۆکزدنەٌەی نمٌٍنەکە ‪ ،‬ىەنگاٌەکانی ئەنجامدانی ةەَ غێٍەیەی خٍارەٌە دەةێح‪-:‬‬
‫‪ -‬ىیچ خٍاردن خٍاردنەٌەیەک مەخۆ ‪ ،‬ىەرٌەىا ددانەکانح مەغۆ ‪ً ،‬ە ماٌەیی ‪ 15‬ةۆ ‪ 30‬دەكیلە‬

‫پێؼ ئەنجامدانی فەحطەکە‪.‬‬
‫‪ -‬نمٌٍنەکە کۆةکەرەٌە ًەماٌەی نێٍان ‪ 11‬ةۆ ‪ 12‬ی غەٌ ‪ ،‬یان ةەپێی ڕێنمایی کەضی پطپۆڕ‪.‬‬

‫‪ -‬ئەٌ ضٍاةەی پێجدراٌە ةیکە ناٌ دەمح‪.‬‬
‫‪ -‬ضٍاةەکە ًەناٌ دەمح ةطٍڕێنەٌە ةۆماٌەی ‪ 2‬دەكیلە ىەثا ئەٌکاثەی ًیک دەةێجە کەڤەرێک‬

‫ةەضەر ضٍاةەکەٌە‪.‬‬
‫‪ -‬ةەىیچ غێٍەیەک دەدت مەدە ًە ًٌٍثکەی ضٍاةەکە کە نمٌٍنەکەی پێٍەیە‪.‬‬

‫‪ -‬ضٍاةەکە ةکەرە ناٌ دەفزەکەی کە پێجدراٌە پاغان ةیتەرەٌە ةۆ ثاكیگە‪.‬‬

‫● دەرئەنجامی فەحطی کۆرثیشۆي‪:‬‬
‫ئەگەر ڕێژەی کۆرثیشۆي ةەرسثز یان نشمتر ةٌٍ ًەڕێژەی ئاضایی خۆی ئەٌا سۆرجار دەرخەری کێػەٌ‬

‫گزفجە ًە ڕژێنی ئەدریناًین ‪ٌ ،‬ەک ًەضەرەثای ئەَ فەحطەدا ةاضمان کزد ةەرسی ًە ڕێژەی‬
‫کۆرثیشۆي ئاماژەیە ةۆ حاڵەثی ‪ً ، Cushing's Syndrome‬ەکاثێکدا کە نشمی ڕێژەی کۆرثیشۆي‬
‫دەرخەری حاڵەثی ‪ Addison Disease‬یان نەخۆغییەکانی دیکەی ڕژێنی ئەدریناًین ‪ ،‬ةەڵاَ‬

‫ًەگەڵ ىەمٌٍ ئەمانەغدا مەرج نییە نائاضایی ةٌٍنی ئەنجامی ئەَ فەحطە ىەمٌٍ کات‬
‫دەرخەری نەخۆغی ةێح ٌ پێٍیطجی ةە چارەضەری پشیػکی ةتێح ‪ ،‬چٌٍنکە کۆمەڵێک ىۆکار ٌ‬
‫فاکجەر دەةنە ىۆی گۆڕان ًەڕێژەی کۆرثیشۆي ًەٌانە ‪( :‬ضترێظ یان نائارامی دەرٌٌنی ‪ ،‬حاڵەثی‬
‫دٌٌگیانی ‪ ،‬حەةی مەنع ٌ چەند دەرمانێکی دیکە ‪...،‬ىجد ) ةۆیە مەرج نییە ىەمٌٍ کات گۆڕانی‬

‫‪189‬‬

‫ڕێژەی کۆرثیشۆي مەثزضیدار ةێح ٌ دەرخەری نەخۆغی ةێح ‪ ،‬ةەڵاَ ًەىەمٌٍ ةارەکاندا ٌا ةاغترە ٌ‬
‫پێٍضح دەکات ضەردانی پشیػکی پطپۆڕ ةکزێح ةۆ دڵنیاةٌٍن ًە ثەندرٌٌضجیمان ‪.‬‬

‫‪190‬‬

‫) ‪( 51‬‬
‫‪C-Peptide‬‬

‫ئەَ پػکنینە ةۆ چاٌدێزی کزدنی ةەرىەميێنانی ىۆرۆمۆنی ئەنطۆًین ٌ دیاریکزدنی ىۆکاری‬
‫کەمی غەکزی خٍێنە ( ىایپۆگلایطیما ) ‪ ،‬ئەَ پػکنینە داٌا ناکزێح ةۆ دیاری کزدنی‬

‫نەخۆغیەکانی غەکزە ةەڵکٍ کاثێک کەضێک کە پػکنینی ثاسەی غەکزەی ىەةٍةێح ‪ ،‬ئەمە‬
‫ًەٌانەثە داٌاةکزێح ًە لایەن خۆیەٌە یان ًەگەڵ ئاضجی ئاضجی ئٍنطۆًین ةۆ دیاریکزدنی ةڕی‬
‫ةەرىەميێنانی ئەنطۆًینی پەنکزیاص ‪ ،‬ڕێژەی ‪ً C-peptide‬ەٌانەیە داٌاةکزێز کاثێک ةەڵگەیەک‬

‫یان چەند جارێک حاڵەثی کەمی ڕێژەی غەکز ًە خٍێندا دٌٌةارە ةٍیەٌە‬
‫● نیػانەکانی ‪:‬‬
‫‪ -١‬ئارەكکزدنەٌە‬
‫‪ ٢‬دڵەکٍثێ‬
‫ةزضی ةٌٍن‬
‫غڵەژان‬
‫ًێڵتٌٍنی ةینین‬

‫ةٍرانەٌە ٌ ًەدەضجدانی ىۆع‬

‫‪191‬‬

‫) ‪( 52‬‬
‫) ‪Erythropoietin ( EPO‬‬
‫غیکاری ىۆڕمۆنی ئزیثرۆپۆیجین‬

‫ةزیجیە ًە پێٍانەکزدنی ڕێژەی ىۆرمۆنی (‪ً )Erythropoietin‬ە خٍێندا‪ ،‬ئەَ ىۆرمۆنە ةە‬
‫غێٍەیەکی ضەرەکی ًەلایەن خانەکانی گٍرچیٌە ٌ ةڕێکی کەمیػی ًە جگەرە دەردەدرێح‪ ،‬کاری‬
‫ىۆرمۆنەکە ىاندانی مۆخی ئێطکە ةۆ ةەرىەميێنان (گەغەکزدنی ثەٌاٌی) خزۆکە ضٌٍرەکان ٌ‬
‫دەضجکزدن ةە ةەرىەميێنانی ىیمۆگڵۆةین ٌ ڕاگزثنی ىاٌضەنگی ًە ةڕی ةەرىەميێنانی خزۆکە‬

‫ضٍرەکان ‪ً ،‬ەکاثی ىەر نائاضایی ةٍنێک ًە ةڕی خزۆکە ضٌٍرەکان (کەَ ةٌٍن یان سیاد ةٌٍن)‬
‫دەکزێح غیکاری (‪ )Erythropoietin‬ئەنجامتدرێح‪.‬‬

‫● ىۆرمۆنی (‪ )Erythropoietin‬چیە ٌ چۆن کاردەکات؟‬

‫ىۆرمۆنێکی گزنگە ٌ ةە غێٍەیەکە ضەرەکی ًەلایەن خانەکانی گٍرچیٌەٌە دەردەرێح (دەچێجە‬
‫ضٍڕی خٍێنەٌە) ئەٌ خانانەی ةەرپزضن ًە ةەرىەَ ىێنانی ىۆرمۆنەکە ىەضجیارن ةەرامتەر ةڕی‬

‫ئۆکطجین ًە خٍێندا ‪ً ،‬ەکاثی کەمتٌٍنەٌەی گەیػجنی ةڕی ئۆکطجینی پێٍیطح ةە خانەکان‬
‫ٌەکٍ کاردانەٌەیەک ةۆ کەمی ڕێژەی ئۆکطجین ًە خٍێندا‪ ،‬خانەکانی گٍرچیٌە دەضح دەکەن ةە‬
‫دەردانی ىۆرمۆنەکە ٌ سیاد ةٌٍنی ىۆرمۆنەکەع دەةێجە ىاندەر ةۆ ةەرىەَ ىێنانی خزۆکەی‬
‫ضٌٍری سیاثز ًەلایەن مۆخی ئێطکەٌە‪ .‬ىۆرمۆنەکە دەردەرێح ثا ئەٌکاثەی ڕێژەی ئۆکطجین ًە‬

‫خٍێندا ئاضایی دەةێجەٌە‪.‬‬
‫ىۆرمۆنەکە ثا ماٌەیەکی کەَ چالاکە ٌ پاغان ًە ڕێگەی میشەٌە فڕێ دەدرێجە دەرەٌە‪.‬‬

‫ًەع ضیطجمێکی جێگیزی ىەیە ةۆ ڕاگزثنی ىاٌضەنگی نێٍان ةڕی ىۆرمۆنەکە ٌ ڕێژەی‬
‫ةەرىەميێنانی خزۆکەضٌٍرەکان ٌ ڕێژەی ئۆکطجینی خٍێن ‪ ،‬ةەڵاَ ىەندێک جار ةەىۆی‬

‫نەخۆغیەکانی گٍرچیٌەٌە‪ ،‬گٍرچیٌە ثٍانای ةەرىەميێنانی ىۆرمۆنەکەی کەَ دەةێجەٌە ةەمەع‬

‫‪192‬‬

‫ةڕی ةەرىەميێنانی خزۆکەی ضٌٍر کەمدەةێجەٌە ٌ دەةێجە ىۆی کەَ خٍێنی‪.‬‬

‫● کەی غیکاری (‪ )Erythropoietin‬ئەنجاَ دەدرێح‪:‬‬

‫غیکاری (‪ )Erythropoietin‬ضٌٍدی ًێ ٌەردەگیزێح ةۆ دەضجنیػان کزدنی ىۆکارەکانی‬
‫ثٍغتٌٍن ةە کەَ خٍێنی (‪ )Anemia‬یان ىۆکاری سیادةٌٍنی ژمارەی خزۆکە ضٍرەکانی خٍێن‬

‫(‪ )Polycythemia‬یان دەضجنیػانکزدنی گزفجەکانی مۆخی ئێطک ٌ گٍرچیٌەکان‪.‬‬

‫ةە گػجی کاثێک ئەَ غیکاریە ئەنجاَ دەدرێح کە کەضێک ثٌٍغی کەَ خٍێنی دەةێح ةەڵاَ‬
‫کەَ خٍێنیەکەی ةەىۆی ىۆکارە ةاٌەکانی کەَ خٍێنەیەٌە نییە ٌەک کەمی ىەریەک ًە‬
‫(‪ )Vitamin B12)( Folate)( Iron‬یان ثالاضیمیا‪....‬ىجد‪.‬‬
‫‪ ‬ڕێژەی ئاضایی ىۆرمۆنەکە‪)63.5-1.1 )mU/mL((:‬‬

‫● مانای غیکاریەکە چی دەگەیەنێح‪:‬‬

‫* ًەٌکەضانەی کە ثٌٍغی کەَ خٍێنی ةٌٍن ٌ ڕێژەی ىۆرمۆنەکەیان کەمە مانایی ٌایە گٍرچیٌە‬
‫ثٍانای ةەرىەميێنانی ةڕی پێٍیطجی ًە ىۆرمۆنەکەی نیە (لاٌاس ةٌٍنی ثٍانای گٍرچیٌە ةۆ‬
‫ةەرىەميێنانی ىۆرمۆنەکە)‪.‬‬

‫* ًەٌ کەضانەی ثٌٍغی کەَ خٍێنی ةٌٍن ٌ ڕێژەی ىۆرمۆنەکەیان ئاضایی ةٌٍ‪ ،‬مانای ٌایە کەَ‬
‫خٍێنیەکەی ةەىۆی ىۆکارێکی ثز ًە ىۆکارەکانی کەَ خٍێنیەٌەیە‪.‬‬

‫* ًەٌ کەضانەی کە ڕێژەی خزۆکە ضٌٍرەکانی سیاثزە ًە ڕێژەی ئاضایی (‪ٌ )Polycythemia‬‬
‫ىاٌکات ڕێژەی ىۆرمۆنەکەغیان سیاثزە ًە ڕێژەی ئاضایی ‪ ،‬مانای ٌایە ةەرىەميێنانی ىۆرمۆنەکە‬

‫سیاثزە ًە ةڕی ئاضایی ٌ ةە (‪ )Secondary Polycythemia‬ناسراٌە‪.‬‬

‫‪193‬‬

‫*ئەگەر ڕێژەی خزۆکە ضٍرەکان سیاثز ةٌٍ ًە ةڕی ئاضایی ٌ ڕێژەی ىۆرمۆنی (‪)Erythropoietin‬‬
‫ئاضایی یان کەَ ةٌٍ مانای ٌایە سیادةٌٍنی خزۆکەکان پەیٍەندی ةە ىۆرمۆنەکەٌە نییە ةە‬
‫(‪ )Primary Polycythemia‬ناسراٌە‪.‬‬

‫* ةڕی ىۆرمۆنەکە ىەندێک جار ةەىۆی ضەرىەڵدانی خانەی غێزپەنجەیی ًە گٍرچیٌەدا دەکزێح‬
‫ةەرەٌسیادةٌٍن ةچێح‪.‬‬

‫* ًەٌ کەضانەی کە ةە ىەر ىۆکارێک ةێح ةڕی ئۆکطجین ًە خٍێنیاندا کەمتر دەةێح ًە ةڕی‬
‫ئاضایی ٌەک‪ ،‬ئافزەثی ضکپڕ ٌ ئەٌکەضانەی سۆر جگەرە دەکێػن یان نەخۆغی ضیەکانیان ىەیە‬

‫یان ًە ناٌچە غاخاٌیەکان دەژین ةەغێٍەیەکی ئاضایی ڕێژەی ىۆرمۆنی (‪)Erythropoietin‬‬
‫ثیایاندا ةەرسە‪.‬‬

‫● ىۆکارەکانی ثزی کەَ خٍێنی‪:‬‬
‫کەَ خٍێنی چەندین ىۆکاری ىەیە ٌ ثەنيا ىۆرمۆنی (‪ )Erythropoietin‬ةەرپزص نییە ًە کەَ‬

‫ةٌٍن یان سیاد ةٌٍنی خٍێن‪ ،‬دەکزێح ڕێژەی ىۆرمۆنەکە ئاضایی ةێح ٌ ىۆکاری ثز ىەةن کە‬
‫دەةنە ىۆی کەَ خٍێنی (کەمتٌٍنی ڕێژەی خزۆکە ضٌٍرەکان) ًەٌانە‪:‬‬
‫* کەمی ڤیجامینەکانی (‪.)Vitamin B12)( Folate‬‬
‫* کەمی ڕێژەی ئاضن‪.‬‬

‫* ًەٌکەضانەی کە ىیمۆگڵۆةینی نائاضایی ةەرىەمدێنن ٌەک ثالاضیمیا (‪.)Thalassemia‬‬
‫*ناڕێکی ًە کاری مۆخی ئێطکدا‪.‬‬

‫* ناڕێکی ًە غێٍە ٌ كەةارەی خزۆکە ضٌٍرەکاندا ٌ کەمی ةڕی ىیمۆگڵۆةین‪.‬‬

‫‪194‬‬

‫) ‪( 53‬‬
‫) ‪17-Hydroxy Progesterone ( 17OHP‬‬

‫ةزیجی یە ًە پێٍانەکزدنی ةڕی (‪ً )Hydroxy Progesteron64‬ە خٍێندا‪ )OHP64( ،‬ةە‬
‫غێٍەیەکی ضەرەکی ًەلایەن ڕژێنی ضەر گٍرچیٌەٌە(‪ )Adrenals‬ةەرىەَ دێح ‪ ،‬ةڕێکی کەمیؼ‬

‫ًەلایەن ىێٌکەدان ٌ گٌٍنەکان ٌ ٌێڵاغەٌە ةەرىەَ دێح‪ ،‬غیکاریی ةڕی (‪ً )OHP64‬ە خٍێندا ‪،‬‬
‫دەضجنیػانکەرێکی ةاغە ةۆ دەضجنیػانکزدنی ( ‪Congenital Adrenal Hyperplasia):‬‬
‫‪)(Hirsutism)(Infertility‬‬

‫ڕژێنی ضەر گٍرچیٌە ٌ (‪:)CAH‬‬
‫ڕژێنی ضەر گٍرچیٌە(‪ )Adrenals‬دٌٌ ڕژێنی ةچٌٍکن دەکەٌنە ضەر گٍرچیٌەکان ‪ ،‬کاریان دەردانی‬

‫چەند ىۆرمۆنێکە کە ةەغێکی سۆر ًە سیندەچالاکیەکانی ًەع ڕێکدەخەن‬
‫()‪ ) (CAH،Metabolism)(Immune System)(Blood Presure‬نەخۆغیەکی ةۆماٌەییە کە‬
‫ثێیدا ىەڵگزەکانی ئەَ نەخۆغیە ثٍانای ةەرىەميێنانی یەکێک ًە ىۆرمۆنەکانی ڕژێنی ضەر‬

‫گٍرچیٌە ًەدەضح دەدەن ‪ ،‬ةاٌٌثزین ةاری (‪ )CAH‬ةزیجییە ًە کەمتٌٍنەٌەی ئەنشیمی‬
‫(‪ )Hydroxylase16‬کە ڕێگز دەةێح ًە ةەرىەَ ىاثنی (‪ )Cortisol‬ةەغێٍەیەکی ئاضایی‪ ،‬ةەَ‬

‫ىۆیەٌە ةڕی دەردانی ىۆرمۆنی (‪ )ACTH‬سیاد دەکات‪ ،‬ئەَ سیادةٌٍنەع دەةێجە ىۆی سیاد‬
‫ةەرىاميێنانی ىەریەک ًە‪:‬‬

‫‪-17-Alpha Hydroxy Progesterone.‬‬
‫‪-DHEA.‬‬
‫‪-Other Adrenal Steriods.‬‬

‫ًەلایەن ڕژێنی ضەرگٍرچیٌەٌە‪ .‬دەکزێح ًە منداڵی ضاٌادا کاثێک ةڕی (‪ )Cortisol‬کەَ ةێح‬
‫غیکاریی (‪ )Alpha Hydroxy Progesterone64‬ئەنجامتدرێح چٌٍنکە دەضجنیػانکەرێکی‬

‫‪195‬‬

‫ةاغە ةۆ (‪ )CAH‬کە ًەَ ةارەدا ةڕی (‪ )Alpha Hydroxy Progesterone64‬چەند ةەرامتەری ڕێژەی‬
‫ئاضایی سیاد دەکات‪ )CAH( .‬ةە سۆری ًە منداڵدا دەةێجە ىۆی ًەدەضجدانی خٍێی ًەع ٌ پاغان‬
‫دەةێجە ىۆی سیادةٌٍنی مٌٍی ًەع (‪ ٌ )Hirsutism‬نەسۆکی (‪.)Infertility‬‬
‫نشیکەی ‪ً 1-20‬ەىەر ‪ 10000‬منداڵێى دەکزێح ًە سگماکەٌە ىەڵگزی (‪ )CAH‬ةن‪ ،‬کە یەکێکە ًە‬
‫ةاٌٌثزین نەخۆغیە سگماکیەکانە‪.‬‬

‫● نەخۆغی (‪ )CAH‬ةە گػجی دەکزێح ةە دٌٌ جۆرەٌە‪:‬‬

‫▪ یەکەَ (‪:)Classic CAH‬‬
‫دەضجنیػانکەرەکانی‪:‬‬

‫* ًە منداڵدا دەةێجە ىۆی کەمتٌٍنی (‪()Cortisol‬کە ڕۆڵێکی گزنگ دەگێڕێح ًە ڕێکخطجنی‬
‫پەضجانی خٍێن ٌ ڕێژەی غەکز ٌ ٌسەی ًەع)‪.‬‬

‫* کەمتٌٍنەٌەی ةڕی (‪( )Aldosterone‬کەدەةێجە ىۆی داةەسینی پەضجانی خٍێن ةەىۆی کەمی‬
‫ضۆدیٍَ سۆری پۆثاضیۆَ)‪.‬‬

‫* سیادةٌٍنی ةڕی ىۆرمۆنە نێزەکیەکان (‪ً )Androgen)(Testosterone‬ە ئافزەثدا کەئەمەع‬
‫دەةێجە ىۆی کٌٍرت ةٌٍنی ةاڵا ًە ثەمەنی ىەرسەییدا ٌ گەغەنەکزدنی ثەٌاٌی گەغە جەضجەییە‬

‫مێینەییەکان‪ ،‬سٌٌ دەرکەٌثنی مٌٍی ًەع (ًە ىەرسەییدا)‪ً( .‬ەپڕ گەغەکزدن ًە ضەرەثایی‬
‫ىەرسەیی ٌ ةەڵاَ کٍرثی ةاڵای ًە دٌایین كۆناػەکانی گەغەکزدندا)‪.‬‬

‫▪ دٌٌەَ (‪:)Nonclassic CAH‬‬
‫▪ ئەمەیان ًە جۆری یەکەَ ضٌٍکترە ٌ ًە ضاٌادا ىیچ جیاکەرەٌەیەک ٌنیػانەیەکی نیە ‪،‬‬

‫ةەڵاَ ًە پاع ثەمەنی ىەرسەیی ٌ ًە مێینەدا دەةێجە ىۆی‪:‬‬

‫‪196‬‬

‫* نەةٌٍن یان ناڕێکی ًە ضٌٍڕی مانگانەدا ٌ ةٌٍنی مٌٍی سۆر ًە دەمٌٍچاٌ جەضجە ٌ گڕی دەنگ‪.‬‬
‫* ًە نێز ٌ مێ دا دەةێجە ىۆی سٌٌ دەرکەٌثنی مٌٍی ًەع (ًە ىەرسەییدا) (ًەپڕ گەغەکزدن ًە‬
‫ضەرەثایی ىەرسەیی ٌ ةەڵاَ کٍرثی ةاڵای ًە دٌایین كۆناػەکانی گەغەکزدندا)‪.‬‬

‫‪197‬‬

‫) ‪( 54‬‬
‫‪Renin‬‬

‫ًە کاثی ةەرسةٌٍنەٌەی فػاری خٍێن (‪ً )High Blood Pressure‬ە ثەمەنەی لاٌیدا یان ئاضایی‬
‫نەةٌٍنەٌەی فػاری خٍێن ٌێڕای ٌەرگزثنی دەرمانی ثایتەت ةە دەةەساندنی ةەرسەفػاری خٍێن‪،‬‬
‫ضٌٍد ًە غیکاری ئەنشیمی (‪ٌ )Renin‬ەردەگیزێح ةۆ دەضجنیػانکزدنی ىۆکاری جێگیز نەةٌٍنی‬

‫فػاری خٍێن ‪ ،‬ئەنشیمی (‪ )Renin‬یارمەثی ةەجێگیزی ىێػجنەٌەی فػاری خٍێن دەدات‪.‬‬

‫ئەنشیمی (‪ ، )Renin‬ئەنشیمێکە ًەلایەن گٍرچیٌەٌە دەردەدرێح ٌ ًەگەڵ ىۆرمۆنی‬
‫(‪ )Aldosterone‬کاردەکەن ةۆ ڕێکخطجنی ڕێژەی دەردکزدنە دەرەٌەی ئاٌ ٌ خٍێیەکان(صۆدیۆَ ‪،‬‬

‫پۆثاضیۆَ) ًەلایەن گٍرچیٌەٌە ٌ ئەمەع کاریگەری ڕاضجەٌخۆی ًەضەر ڕێکخطجنی فػاری‬
‫خٍێن ىەیە‪.‬‬

‫● پەیٍەندی ئەنشیمی (‪ ٌ )Renin‬ةەرسەفػاری خٍێن‪:‬‬

‫کاثێک فػاری خٍێن ةەرەٌ داةەسین دەڕٌات یان ڕێژەی خٍێ ًە ًەغدا کەمدەةێجەٌە ‪ ،‬ئەنشیمی‬
‫(‪ )Renin‬دەردەدرێح ٌ ةە کۆمەڵێک کارًێک ٌ ىەنگاٌی دیاریکزاٌ دەةێجە ىۆی ةەرىەَ ىاثنی‬
‫ىۆرمۆنی (‪ ، )Angiotensin‬کە پاغان دەةێجە ىۆی ىاندانی ڕژێنی ضەر گٍرچیٌە ةۆ دەردانی‬

‫ىۆرمۆنی (‪ ،)Aldosterone‬ىۆرمۆنی (‪ )Angiotensin‬ىانی مًٌٍەکانی خٍێن دەدات ةۆ‬
‫ثەضک ةٌٍنەٌە ‪ ،‬ىۆرمۆنی (‪ )Aldosterone‬ىانی گٍرچیٌە دەدات ثا ڕێژەی دەرکزدنە دەرەٌەی‬
‫ئاٌ ٌ خٍێ کەَ ةکاثەٌە‪ .‬ةەَ دٌٌکزدارەع فػاری خٍێن ةەرەٌ ةەرس ةٌٍنەٌە ٌ ئاضایی ةٌٍنەٌە‬

‫دەڕٌات‪.‬‬

‫ةەڵاَ ئەگەر ئەَ کزدارە سیاد ًە پێٍیطح ڕٌٌةدات‪ ،‬دەةێجە ىۆی سۆر سیادةٌٍنی فػاری خٍێن‪.‬‬
‫ةۆیە پێٍیطجە ئەنشیمی (‪ )Renin‬ىاٌضەنگی نێٍان ةەسەفػار ٌ نشمەفػار ڕاةگزێح ةە‬

‫‪198‬‬

‫ىاٌضەنگکزدنی ٌ کۆنجڕۆڵکزدنی ىۆرمۆنەکانی (‪.)Angiotensin)( Aldosterone‬‬

‫● کاریگەریەکانی ضەر ئەنشیمی(‪:)Renin‬‬

‫ئەنشیمی (‪ )Renin‬ةەغێٍەیەکی ئاضایی ًە ةەیانیاندا ًە ةەرسثزین ڕێژەدایە ٌ ةە درێژایی ڕۆژ‬
‫ڕێژەکەی دەگۆڕێح ‪ ،‬ثەنانەی حەضانەٌە ٌ دانیػتن یان ىیلاک ةٌٍن ٌ ةەپێ ڕۆغتن ‪ ،‬چەندین‬

‫ىۆکاری ىەن کە کار ًە ڕێژەی ئەنشیمی (‪ )Renin‬دەکەن ًەٌانە‪:‬‬

‫* دەرمان (چەندین جۆری دەرمان ىەن کە کاریگەری ًەضەر ڕێژەی ئەنشیمەکە دەکەن)‪.‬‬
‫* خۆراک (خٍاردنی ئەٌ خۆراکانەی کە ةڕێکی سۆر خٍێیان ثێدایە)(ئەٌخٍاردنەٌانەی ڕێژەی‬

‫کافایینی(‪ )Caffeine‬سۆر ثێدایە)‪.‬‬
‫* ڕاىێنان ٌ چالاکیە جەضجەییەکان‪.‬‬

‫* ةاری دەرٌٌنی ٌ كەًەكی‪.‬‬
‫* ضکپڕی‪.‬‬

‫* نەخۆغی (ىەندێک نەخۆغی کاریگەری لاٌەکیان ًەضەر ڕێژە ٌ کاری ئەنشیمەکە ىەیە)‪.‬‬
‫* ثەمەن‪.‬‬

‫** ىەرةۆیە ًەکاثی ئەنجامدانی غیکاری ئەنشیمی (‪ )Renin‬پێٍیطجە ةۆ ماٌەی چەند ڕۆژێک‬
‫خۆت ًەٌ ىۆکارانە ةەدٌٌر ةگزیح کە کاریگەری لاٌەکیان ًەضەر ئەنشیمەکە ىەیە‪.‬‬

‫● ئەنجامی غیکاریەکە چی دەگەیەنێح‪:‬‬

‫ةەرسی ڕێژەی ئەنشیمی (‪ )Renin‬ڕەنگە ةەىۆی نەخۆغی گٍرچیٌە یان گیزانی خٍێنتەری گٍرچیٌە‬
‫‪،‬یان (‪ ..)Cirrhosis)(Addison's disease‬ىجد‪.‬‬

‫نشمی ڕیژەی ئەنشیمی (‪ )Renin‬ڕەنگە ةەىۆی نەخۆغی گٍرچیٌەٌە یان (‪)Conn's Syndrome‬‬

‫‪199‬‬

‫ٌە ةێح‪.‬‬
‫**ًە ىەردٌٌ ةارەکەدا پێٍیطجە ڕاٌێژی دکجۆری ثایتەتمەند ةکزێح ةۆ دەضجنیػانکزدنی‬

‫چارەضەری گٍنجاٌ‪.‬‬
‫● پێٍیطجە ًەگەڵ غیکاری (‪:)Renin‬‬
‫غیکاری (‪ )Aldosterone‬یان (‪ )Renin-ALD ratio‬ئەنجاَ ةدرێح چٍنکە پەیٍەندی ڕاضجەٌخۆیان‬
‫پێکەٌە ىەیە‪ .‬یان ‪.))Andrenocorticotrophin (ACTH))(Cortisol‬‬
‫ىەندێک جار (‪ )Doppler Ultrasound‬یان ( ‪Magnetic Resonance Imaging (MRI) of the‬‬
‫‪ )Abdomen‬پێٍیطجە ئەنجاَ ةدرێح‪.‬‬

‫‪200‬‬