ต้นไม้เมืองเหนือ

DILLENIACEAE

ชม ใบออ่ นมขี นละเอยี ดปกคลมุ แตจ่ ะ
เรยี บเกลย้ี งเม่อื ใบแก่ ดอก 2.3-3.5 ซม. ก้าน

ดอก 2.5-6 ซม. กลบี เลยี้ งไม่มขี น เกสร

ตัวผู้ + 100 อนั อนั ท่อี ยู่ในวงใน 6-9 มม.

ก้านเกสรตวั เมยี + 4 มม. พบทวั่ ไป มกั จะ

ขน้ึ อยรู่ ว่ มกน้ กับ D. parviflora แตจ่ ะ

ชอบทีช่มุ ช้นื กวา่

^Dillenia aurea var. aurea

สาั น ร[ิ านหงิ่ (D A

ไม้ขนาดเลก็ ไมผ่ ลัดใบ สงู ถงึ 14 ม. ลำต้น
สน้ั กง่ิ กา้ นดแู คระแกน ใบ 20-35 X 10-20

ชม. รปู ไข่กลับ ปลายป้านฐานใบไมส่ มมาตร
เส้นใบข้าง 30-40 คู่ กา้ นโบ 3-6 ซม. ดอก

10-12 ชม. สีเหลีองสด คอกเดีย่ วหรือออก

เปน็ คใู่ นซอกใบ ขอบกงิ่ ขา้ งมีสนั ก้านดอก

5-12 ซม. ผล 3-4 ชม. ลเี หลอื งอมสม้

หมายเหตุ พบประปรายในปาก่งึ โลง่ แจง้ มกั

จะขึ้นปนกบั ไม้สน พบจากเชยี งใหมล่ งไป
5D. ovataท่คี ล้ายก้น
ร[ิ านใบเลก็ ไมไม่

ผลัดใบหรอื ผลดั ใบระยะสน้ั สูงถงึ 30 ม.

ใบขนาดเลก็ กว่า (10-20 X 7-12 ซม.) เสน้ ใบ
ขา้ ง 15-25 คู่ ก้านใบยาวกว่า (3-4.5 ชม.)
ดอกขนาดใหญ่ถึง 16 ชม. ลีเหลืองสด
ดอกเดี่ยวหรอื เปน็ คทู่ ีป่ ลายกง่ิ ก้านดอก
สัน้ 0.5-1.7 ชม. ผล 5-6 ชม. พบท่วั ไปใน

ปาก่ึงโลง่ แจง้ ระดบั ถึง 1200 ม.

^Dillenia indica

มะตาด ลา็ นใหญ่ AA

■□XJ EI OI I WmiX__LMEMi r\

ไมไั ม่ผลัดใบสงู ถึง 25 ม. เรอื นยอดแนน่
ลำต้นอว้ นสัน้ เปลอื กตน้ ลนี ํา้ ตาลอมส้ม

เปลือกช้นั ในสชึ มพู ใบ 15-35 X 6-14 ชม.

รูปขอบขนาน ปลายท้งั สองปา้ นหรอื แหลม

กานบนสีเขยี วสดเป็นมัน ดา้ นลา่ งมขี น
ประปรายบนเสน้ ใบ เส้นใบและก้านใบเช่น

เดียวกบั D. parviflora ดอก 15-20 ซม. สี
ขาวออกเดย่ี ว ๆ ท่ีปลายก่งิ ห้อยลง กา้ นดอก

ยาว 4-8 ชม. เกสรตัวผู้ > 500 อัน เกสร

ตวั เมยี 14-20 หน่วย ผล 8-10 ซม. สีเขยี ว

สดถึงเขียวเหลือง เมล็ดมีขน หมายเหตุ

พบทั่วไป มักอยใู่ กลธ้ ารนํา้ อ้อย กาญจนะวณชิ ย์

32

MAGNOLIACEAE

MAGNOLIACEAE 1. ดอกออกทป่ี ลายก่ิง ดอกกลางไมม่ ีกา้ นดอก

ทั่วโลกมปี ระมาณ 223 ชนิด ในภาคเหนือ 2. ใบยาว 30-40 ขม. กวา้ งสดุ เหนือส่วนกลาง ปลายก้าน ยลแตกได้

ดอกใหญ่ สีขาว ยาวถึง 15 ชม. ตาดอกมกี าบสีม่วง Magnolia lilifera 12

พบ 3 สกลุ 9 ชนดิ ไม้ยินต้นไม่ผลดั ใบ 2. ใบยาว <30-40 ขม. กว้างสุดเหนอื สว่ นกลาง ปลายก้าน ยลแตกได้

หรือผลัดใบช่วงสัน้ ๆ ใบเดย่ี วเรียงสลบั แบบ 3. ดอกใหญ่สมี ว่ ง ยาวถึง 10 ขม. ยลรูปไข่ Manglietia garretii14

วนรอบ ขอบใบเรยี บ ดายอคมีหูใบท่ียาว 3. ดอกเล็กสขาว ยาวถึง 5 ขม. ยลทรงกรรเบอก Magnolia henyri13
Michelia champaca 7
1. ดอกออกที่ขอกใบ ดอกกลางมกี ้านดอกขัดเจน
แคบหุ้มซง่ึ จะหลุดร่วงไว ทิ้งรอยแผลไว้บน 4. ดอกสเี หลอื ง รอยหูใบ >1/2 ของกา้ นใบ

กา้ นใบและลำด้น ดอกเด่นขนาดใหญม่ กี ลีบ 4. ดอกสีขาว รอยหูใบ < 1/2 ของกา้ นใบ

ชนิดเคียว วงละ 3 กลีบ เกสรตัวผู้จำนวน 5.ใบกวา้ ง 11-12 ขม. ด้านลา่ งมขี นหนาแนน่ Michelia rajaniana 10
มากเชน่ เดียวก้บเกสรตัวเมียซงึ่ เป็นกล่มุ
ตรงกลาง ผลชนดิ ผลกลุม่ มีเมล็ดมากเป็น 5. ในกวา้ ง 4-อ ขม. เกลย้ี งหรีอดา้ นล่างมีขนเลก็ นก่ ย
วงศท์ ่เี กา่ แก่วงศห์ นง่ึ ของพืชดอก
6. ใบกว้างสุดใตก้ ลางใบ กลีบดอก 0-12 กลบี
1Mvairc.hcehlaiamcphaacampaca
นอ้ ยท'ี จะติดผล ไมป้ ลกู Michelia alba8

6. ใบกวา้ งสดุ ตรงกลาง กลีบดอก 12-10 กลีบ

มีเปลือกผลติดบนต้น ขนึ้ ในปาเขา Michelia bailloni11

5. ใบกว้าง 2-4 ขม. เกลยี้ ง ด้านล่างมีนวล Michelia floribunda 9

จำปา จำปาทอง A

II II II I■I ■I I ■LU■ II II II ร^*\

ไม้ไม่ผลัดใบ สงู ถงึ 35 ม. เรอื นยอดแคบ

และสมมาตร เปลอื กต้นสเี ทาอ่อนหรือ
สนี ้ําตาล ผวิ เรยี บ เปลือกชั้นในสีครีมออ่ น

จะเปล่ยี นเป็นลีเข้มถา้ มแี ผลตัด เนื้อไม้มียาง

ใบ 10-20 X 4-9 ชม. รูปไขแ่ คบคอ่ ย ๆ สอบ
เข้าทปี่ ลาย ใบอ่อนมขี นนมุ่ ปกคลุม ก้านใบ

2-4 ชม. มรี อยแผลของหูใบยาว > 1/2 ของ
ก้านใบ ดอก 4-5 ชม. ออกตามชอกใบ

สีเหลอื ง-สม้ ตาดอกรูปกราวยแคบ มกี ลบี
แคบ ๆ 8-12 กลบี เกสรตัวเมียเปน็ กลมุ่ นนู
อยู่กลางดอกบนกา้ นชู เกสรตวั เมียเกลยี้ ง

ผลขนาด 1.5-2 ซม. สีน้าํ ตาลออ่ น มกั จะมี

จุด ๆ ลคี รีมขนาดใหญ่ ผลหอ้ ยลงกลุ่มละ
2-5 ผล เมล็ดสึนืา้ ตาลเขม้ มเี น้อื หุ้มลชี มพู

เมลด็ ตดิ อยู่บนแกนเรียวสขี าว หมายเหตุ
ปลูกเปน็ ไม้ประดบั ทัว่ ไปเพราะดอกงามและ

มกี ล่ินหอม ในปามีจำนวนลดลงเน่อื งจากมี

การตัดเพ่ือเอาไมท้ ่ีมีคณุ ภาพสงู ไปใช้ ที'

คลา้ ยก้น ^Michelia X alba จำปี ไม้

ต้นขนาดเล็กดอกสีขาวและที่กา้ นใบมรี อย

แผลของหูใบเฉพาะใกลก้ ้บฐานใบ ไมค่ ่อย
จะพบวา่ ตดิ ผล ไมน้ มื้ แี หลง่ กำเนดิ ไม่แนช่ ดั

อาจจะเปน็ ลกู ผสมระหว่าง M.champaca

และ M.montana. ดูรปู หน้า 34

33

M9MAGicNhOeLlIiAaCfElAoEribunda

ไมไมผ่ ลัคใบสูงถึง 20 ม. ใบมนรีแคบ 9-12
X 3-4 ชม. ด้านลา่ งใบมนี วลสขี าว กา้ นใบ
ยาว 1-1.5 ซม. มรี อยแผลของหูใบประมาณ
1/2 ของกา้ นใบ ดอกสขี าวหรอื เหลืองอ่อน
มีกลีบ 10-12 กลีบ ยาว +3 ซม. กาบหุ้ม
ดอกมีขนปกคลมุ หนาแน่น ผลเป็นกลมุ่
>5 ผลตอ่ กลมุ่ มักพบทร่ี ะดบั สูงกว่า
1,500 ม.

1^Michelia rajaniana

จำปหี ลวง
ไมไั ม่ผลดั ใบ สูงถึง 25 ม. ใบรูปไข่กวา้ ง
17-26 X 11-12 ซม. ฐานใบกลมหรือเวา้ คล้าย
รปู หวั ใจ ด้านลา่ งมขี นสั้น ๆ สีนา้ํ ตาลอ่อน
ปกคลุม มรี อยแผลของหใู บประมาณ 1/2
ของก้านใบ ดอกสิขาวหรือเหลอื งอ่อน เกสร
ตัวเมียมีขนสีน้าํ ดาลทองปกคลมุ หนาแนน่
หายาก พบในปาดิบเขาระดบั 1,000 ม. ขน้ึ ไป

^Michelia baillonii

จำปีป้า

Illi ■Mrri 111

ไม้ผลดั ใบระยะสน้ั ๆ สูงถงึ 40 ม. ใบออ่ น
มขี นนุ่มสีเงินปกคลมุ ใบแก่มนรแี คบ
มรี อยแผลของหูใบประมาณ 1/3 ของ
กา้ นใบ ดอกลีขาว 12-18 กลีบช้ันนอกขนาด
2-2.5 X 0.5 ซม. กลบี ชัน้ ในแคบกวา่ ผล
5-8 ซม. ลีเขียวอมเหลืองมีจดุ ลีจางกว่า
เปลอื กขรขุ ระ เมล็ดสีแดงสด ผลมกั จะมี
ตดิ บนดน้ ตลอดปี พบทว่ั ไปในปาดิบเขาท่ัว
ภาคเหนอื

34

y2MagnoUa liliiferavar. MAGNOLIACEAE

ไมไม่ผลัดใบ สงู ถงึ 15 ม. เรอื นยอดโปร่ง 35
เปลือกต้นสนี ้ําดาลออ่ น ใบ 20-50 X 7-15

ซม. ดา้ นล่างสเี ขยี วเขม้ ไมม่ ขี น หรือมีขน
กระจายบนเสน้ กลางใบ เส้นใบขา้ งอยู่หา่ ง
กัน 9-15 คู่ ก้านใบ 5-7 ชม. พองออกที่

ฐานมรี อยแผลของหูใบ >3/4 ของกา้ นใบ
ดอกยาว +15 ชม. ลีขาวออกเดีย่ ว ๆ ท่ี

ปลายก้าน กา้ นดอกอว้ น ยาว 1.5-3 ชม.
ดอกตูมกลมมีกาบดอกสีมว่ งปกคลมุ กลีบ
ดอกหนา 5 กลีบ 5-7 ชม. กลบี ชน้ั ในแคบ
กวา่ หลดุ ร่วงง่าย ต่างจาก Michelia ที่ไม่มี

ก้านชูตรงแกนกลาง ผลแขง็ คลา้ ยไม้ ยาว
10-15 ซม แตกได้ เป็น 30-50 สว่ น เมลด็
สีแดงสด หมายเหตุ พบในทอ้ งทท่ี ั่วไปแต่จะ
ขึ้นอย่บู ริเวณท่ีถูกรบกวนน้อย ท่คี ล้ายกนั

A3M. henryi จำปดี ง ไม้ไม่ผลัดใบสูงถึง

40 ม. ใบมนรแี คบ 14-40 X 6-15 ชม. มนรี
แคบ ใบเกล้ยี ง มเี ส้นใบข้าง 14-15 คู่

ดอกตูมเรยี วแคบ ก้านคอกยาวถึง 10 ชม.
กลบี นอกขนาดถงึ 5 X 2 ซม. กลีบในแคบ
กว่า (+1) ชม. เป็นไม้หายาก

^Manglietia garrettii

มณฑาดอย มณฑาแดง Aa

IIพุาเแพIํ A

ไมก้ ่ึงผลดั ใบ สูงถึง 25 ม เปลอื กต้นเรยี บ

สีเทา ใบ 18-30 X 8-12 ชม. มนรแี คบ ฐาน

ใบป้านหรือแหลมเลก็ น้อย ใบแก่ลเี ขียวเขม้
ด้านล่างสีเชยี วออกเทา ใบเกลี้ยงไมม่ ีขน

เส้นใบขา้ ง 15-25 คู่ ก้านใบ 3-5 ซม. ฐาน
พองออก มีขนสนี ้าํ ตาลหนาแน่นโดยเฉพาะ

เม่อื ยงั อ่อน รอยแผลของหใู บ 1/2 ของ

ก้าน ดอกเสน้ ผา่ ศูนย์กลางถึง 18 ชม. สีม่วง
อมชมพูเข้ม ตาดอกรปู ไข่แคบคล้ายกบั
Magnolia ผล 4-8 ซม. รูปไข่ไมแ่ ตก พบ
ท่วั ไปบนดอยสเุ ทพ ดอยอนิ ทนนท์

ANNONACEAE วงศก์ ระดังงา

เป็นวงศข์ นาดใหญในเขตศูนย์สูตร กระจายทวโลก มีมากกว่า 2,000 ชนดิ ทางภาคเหนือ
ของประเทศไทยพบไมน่ อ้ ยกว่า 10 สกลุ 22 ชนดิ ลักษณะของพรรณไม้ เรอื นยอด
มักเป็นทรงกรวยแคบ เปลือกต้นเรียบ ก่ิงกา้ นเมื่ออ่อนอยู่มักจะมีขน แตจ่ ะเรยี บ
เกล้ียงเม่ือตน้ แก่มกั จะมลี นั ลาง ๆ เปน็ ลายสานก้นตามผวิ ของตน้ และมีเสน้ ขวางเล็ก ๆ
ตรงกลางขา้ งใน (pith) ใบเด่ียวเรยี งแบบสลบั มกั จะอยู่ในระนาบเดียวกน้ หรือห้อยลู่ลง
ขอบใบเรยี บ ไมม่ ีหใู บ กา้ นใบสน้ั ดอกมกั จะออกตรงก้นข้ามกับใบหรือบนกงิ่ ทไี่ ม่มีใบ
มักจะห้อยลง กลีบเลีย้ ง 3 กลบี กลบี คอก 6 กลบี แยกเป็น 2 วง กลีบช้นั ในโค้งเขา้ ปดิ

โครงสรา้ งสบื พนั ธคุ ล้ายถงุ คลมุ เกสรตวั ผเู้ ลก็ มาก อดั ก้นเป็นวงกลมลอ้ มรอบกล่มุ เกสร
ตวั เมีย ผลสดไมแ่ ตก มกั จะออกเปน็ กล่มุ จากแกนกลางที่แข็ง ลักษณะทางนิเวศ สมาชกิ
ทพ่ี บในบริเวณนีเ้ ปน็ ไม้ไมผ่ ลดั ใบ เป็นไม้มีเรอื นยอดอยู่ช้นั รองในปาช้นื ระดับต่าํ ซง่ึ
บง่ บอกถงึ ระดับของการถูกรบกวน เนอ่ื งจากไมส่ ามารถจะทนต่อไฟบ่า มีหลายชนดิ ทนี่ ยิ ม
ปลูกเปน็ ไม้ประดับ เนื่องจากดอกงาม มกี ล่ินหอม

1. กลบี ดอกข้ันในชดิ กนั เป็นรปู กรวยควํา่

2. กลีบดอกขน้ั ในจร!แคบมากทฐ่ี านกลีบ

3. กลบี ดอกข้นั ในใหญ่กวา่ กลบขั้นนอก

ดอก <2 ขม. Orophea 20

3. กลีบดอกขนั้ ในเลก็ กว่ากลีบขัน้ นอก

ดอก3-5ขม. Mitrephora 16

2. กลบี ดอกข้ันในไม่แคบลงท่ฐี านกลีบ

4. กลีบดอกขั้นในเล็กกว่ากลบี ขนั้ นอก

Goniothalamus 24(25)

4. กลบี ดอกท้ังหมดขนาดใกล้เคียงกัน

5. ปลายกลีบข้ันในแย่ออก พบในปาคบี Alphonsea 19

5. ปลายกลบี ขนั้ ในไมแ่ ย่ออก ไม'่ ปลกู
ใบ 9-12 X 3-4.5 ชม. รูปขอบขนานถงึ รปู หอก ผิวเกล้ยี ง

ก้านใบ < 0.7 ชม. ดอกออกเดี่ยว ๆ ในชอกใบหรือปลายกงิ่

กา้ นดอก 2 ชม. กลบี ดอก +1 ซม. สีครีม เกสรตวั ผปู้ ลายแบน
ฐานรองดอกตรงกลางเร้าลกึ รังไข่มขี น ผล <1 ชม. กา้ นผล
21.58- ชม มี 1-2 เมลด็ 15 Melodorum fruticosum
1. กลบี ดอกข้นั ในบานออก
6. กลีบดอกขัน้ นอก 3 กลบี ขนาดเล็กกว่ากลีบเล้ยี ง

แต่ยาวเทา่ กัน Miliusa 26

6. กลบี ดอกทงั้ B ขนาดเทา่ ๅ กนั อยา่ งนอยเป็น 2 เทา่

ของกลีบเลี้ยง

7. ฐานกลีบดอกแนบชิดกนั ปีดสว่ นของเกสร
Cyathocalyx malabaricum 38

7. กลบี ดอกแย่บานจากฐานกลบี

8. ใบรปู ไขก่ วางหรือกลม กลีบดอกกรา้ ง 2-2.5 ขม.
Cananga 30

8.ใบรปู ไขแ่ คบถงึ รปู หอก กลีบดอกกร้าง <1.5 ขม.

9. อบั เรณูปลายแบน ยลมักมี > 5 เมลด็
Cananga odorata 31

9. อับเรณูปลายแหลม ยลมี 1-2 เมลด
11 Polyalthia 32(37)

36

^Mitrephora vandaeflora ANNONACEAE

ปอแซด X-K A. 37

ไมผ้ ลดั ใบระยะส้ัน สงู ถงึ 28 ม. เรือนยอด
ทรงกระบอกแคบ เปลอื กตน้ สนี าํ้ ตาลเขม้

เรียบ หรอื มีรอยแตกเลก็ นอ้ ย ใบ 9-25 X
4-8 ชม. กา้ นใบส้นั (0.4-0.7 ชม.) ใบออ่ น
สเี ขยี วออ่ นมขี นลีนีา้ ตาลปกคลมุ ใบแก่
สีเขยี วเข้มเกล้ียงหรอื มีขนกระจายบนเส้น

ใบ ดอก 4-6 ชม. ชอ่ ละ 2-5 ดอก บนกา้ นแขง็
ส้ัน ๆ (1.5-3 ชม.) ออกตรงก้นขา้ มหรอื
ชว่ งล่างท่ีมใี บ กลบี เลย้ี ง 3 กลีบ มีขนปกคลุม
ด้านนอก กลบี ดอก ชัน้ นอก 3 กลีบ ยาว

2-3.5 ชม. กลีบแคบและมว้ นบดิ สีเหลือง
อ่อนมีแตม้ แดงหรือกลีบออกแดงมลี ายเส้น
สีเหลีอง กลบี ดอกชน้ั ในสั้นกว่า 1 ชม. ปลาย
กลบี กว้างและแคบเรยี ว ท่โี คนสีขาว หรอื

เหลือง มแี ต้มสีแดงเข้ม ผล 2-3 ชม. สีสม้
อ่อน มีขนสีนํา้ ตาลปกคลุม ขนนี้จะเปล่ยี น
เป็นสีแดงเขม้ และคำ ขณะท่ผี ลแก่ขนจะ
ลดน้อยลง ใน 1 ช่อ จะมมี ากถึง 20 ผล
เกาะเปน็ กลมุ่ บนกา้ นแขง็ ยาว 1.5-3 ซม.
เมลด็ แบน 3-7 เมลด็ เรียงเป็น 2 แถว
หมายเหตุ กระจายกว้างขวาง ในที่มีการ

รบกวนนอ้ ย ทีค่ ลา้ ยกนั ^M.maingayi

ดอกสอี ่อนและเลก็ กว่า ใบเล็กกวา่ และ
เกล้ียง สถานะภาพไมแ่ นช่ ดั อาจจะเปน็

ชนดิ เคยี วกน้ กับ M. vandaeflora

^Mitrephora sp.

ไมไ้ มผ่ ลัดใบ สูงถึง 14 ม. ใบมนรี แคบ
13-20 X 5-7 ชม. ใบแก่ไม่มขี น ดอก 5-7 ซม.
สขี าวแล้วเปลย่ี นเป็นสเี หลืองเมือ่ ดอกแก่
ผลไมม่ รี ายงาน เป็นไม้หายากมาก พบใน
ปาดบิ ชื้น ระดับ 1400 ม. ท่ี จ. เชยี งราย

A^NANlOpNhAoCnEsAeaE boniana

ไมไมผ่ ลดั ใบ สงู ถึง 25 ม. เรือนยอดทรง
กระบอกแคบ เปลอื กตน้ สินาํ้ ตาล หลุดออก
เปน็ ชนิ้ บาง ๆ ดามยาว ใบ 8-15 X 3-6 ชม.
สีเขยี วสด ผิวเรียบ หรือมีขนขนาดเล็ก
ด้านลา่ ง ก้านใบ <0.3 ซม ดอก 1-1.2 ซม.
เหสอี งอมเขียว กล่มุ ละ 2-3 ดอก ออกตรง
กน้ ขา้ มหรอื ใต้ใบ กลบี ดอกชั้นนอกแผอ่ อก
ปลายกลบี โคง้ กลบั ด้านหลงั ดา้ นนอกกลีบ
มขี นสีนา้ํ ตาล กลีบชนั้ ในแคบกวา่ 8-10 X
6-7 มม. เรยี งชดิ กน้ เปน็ กรวยควํ่าปากเปิด
ปลายกลีบโดง้ ไปดา้ นนอก ผลยาว 3-5 ชม.
มกี า้ นสั้น ๆ สีเหลืองอ่อนเปลี่ยนเปน็ สม้ เขม้
เม่ือแก่ ออกเป็นกลมุ่ ละ 3-5 ผล ภายในมี
หลายเมลด็ เรยี งเปน็ 2 แถว คลา้ ยหวีของ
กล้วย หมายเหตุ กระจายอยู่ในปาทม่ี ีการ
รบกวนน้อยบรเิ วณใกลธ้ ารนํ้า

2QOrophea กล้วยค่าง

ไม้ขนาดเล็กไมผ่ ลดั ใบสูงถงึ 10 ม. มดี อก
ขนาดเล็กบอบบาง 0.5-1 ชม. สิขาวออก
เขยี ว บนก้านดอกท่ีเรยี วยาว กลีบชน้ั ใน
เรยี งชิดกน้ คลา้ ยรูปโคม ท่ีมีช่องเปิดที่ฐาน
คล้ายก้บ Mitrephora แต่กลีบช้นั นอก
ขนาดเลก็ กวา่ กลบี ช้ันในมาก พบอย่างนอ้ ย

3 ชนิด ในภาคเหนอื ทกุ ชนดิ หายาก

20O. brandisii ใบมขี น ดอกมเี กสร

ตัวเมียทม่ี ีขนหนาแน่น 6 หน่วย ผลและ

เมลด็ รปู ทรงกระบอก

21 o. thorelii ใบเกล้ยี ง กลบี ดอกชั้นใน

+4 มม. เกสรตวั ผู้ 6 อัน เกสรตวั เมียเกลีย้ ง

262หOน.่วpยoผlyลcไมa่มrรีpาaยงาจนกั หัน ใบเกล้ยี ง กลีบ

ดอกชน้ั ใน (4)8-9 มม. กลีบโค้งเลก็ นอ้ ย
เกสรด้วผู้ 6 อัน เกสรตัวเมยี 12 หนว่ ย
ผลกลม กวา้ ง 1-1.5 ชม. เมล็ดรูปเคียว

22Orophea sp. ยงั ไมไ่ ดร้ ะบุชนดิ ใบ

เกลยี้ ง ดอกห้อยลง กลบี ชน้ั ในโคง้ มาก +8
มม. เกสรตวั เมีย 12 หนว่ ย ผลกลมเกลยี้ ง

38

^Goniothalamus laoticus ANNONACEAE

นมงัว AA 39

IIII II II II ■m■ ■II■I II II iari\L

ไมไม'ผลัดใบขนาดเลก็ สงู ถงึ 12 ม เปลอื ก

ตน้ สีเทาแก่หรือดำ ผิวบางและเรยี บ เปลือก
ช้นั ในสีสม้ ใบ 15-30 X 5-8 ชม. มนรแี คบ

หรอื ขอบขนานปลายกว้าง ฐานค่อย ๆ สอบ

เข้า หรือฐานป้าน ดา้ นบนเขียวเข้มเป็นมนั
ดา้ นล่างมีขน เส้นใบท่เี ช่อึ มกันทข่ี อบใบ

เห็นไมช่ ัดเจน กา้ นใบ 0.8-2 ชม. พองเลก็
น้อยทั้ง 2 ด้าน ดอก 1-4 ดอก สีเหลอื งทอง

ดอกหอ้ ยลง ออกตำแหน่งตรงขา้ มใบหรอื
บนก่ิงท่ีไมม่ ใี บ กลบี เลีย้ งรูปสามเหลย่ี ม

2.5 ชม. กลบี ดอกชนั้ นอกยาว 4-5 ชม. กวา้ ง

1-1.3 ชม. ฐานกลบี กวา้ งแล้วคอ่ ย ๆ สอบ
แหลมปลายกลบี ช้ตี รงหรอื แผ่ออก กลีบ
ชน้ั ในเล็กกว่ามาก 0.9-2 ชม. เรียงชดิ กนั

เปน็ รูปกรวยปดิ สว่ นของเกสร ผลออก

เปน็ กล่มุ 4-8 ผล บนก้านแขง็ ยาว 1-5 ชม.

แต่ละผลรูปขอบขนาน ยาว 1-4 ชม. สี
เขียวแก่บนกา้ นสั้น ๆ ทม่ี ีกลบี เลย้ี งยังคง

อยู่ มี 1-2 เมล็ดตอ่ ผล
หมายเหตุ พบประปราย เปน็ ไมท้ ่มี ีเรอื น
ยอดช้นั กลางในปาที่ถูกรบกวนน้อย

2SGoniothalamus grifpthii

สะบันงาปา ปาหนนบัาง^.

ไม้พุ่มหรือไมย้ นี ต้นขนาดเลก็ สงู ถงึ 5 ม.
คล้ายกับ G. laoticus แต่ใบรูปหอกแคบ
สอบเขา้ หากันท้ัง 2 ดา้ น มขี นเฉพาะบน
เสน้ ใบดา้ นล่าง ดอกขนาดเล็กกว่ามกั จะ
ออกเดยี่ ว ๆ ในชอกใบ กลบี ดอกช้นั นอก
ลีเขียวอ่อน + 1,4 X 0.9 ชม. เกสรต้วเมยี
ไมม่ ขี นปกคลมุ ไม่พบมากนัก ข้ึนในทแี่ บบ
เดียวกบั G. laoticus

A26NMNOilNiuAsCaEAvEelutina Q

หางรอก ขางหัวหมู A

ไม้ผลัดใบขนาดเล็กสงู 5-16 ม. เรอื นยอด
โปรง่ แตกจากก่งิ แกนกลางออกไปอยา่ งไม่

เป็นระเบียบ เปลอึ กตน้ สีเทาน้าํ ตาลค่อนขา้ ง

หนา มีรอยแตกระแหง ล่อนออก เปสอี ก
ชัน้ ในเหลืองอ่อน มีนายางสีแดง มกี ลน่ิ ใบ

8-22 X 7-12 ชม. รูปไขก่ ว้าง หรือมนรี ปลาย
ป้านหรอื หักเป็นมมุ แหลม ฐานกลม หรอื
คลา้ ยรปู หวั ใจ ใบออ่ นมขี นสเี งินปกคลมุ
หนาแนน่ ดอกสเี ขียวอ่อน 1.5-2 ชม. บน
ก้านเรยี วยาว (5-8 ชม.) แดล่ ะช่อ 1-3 ดอก
กลีบดอกชั้นนอกคลา้ ยกับกลีบเลีย้ ง ยาว
+2 มม. กลีบคอกชัน้ ใน 6-8 มม. กลบี หนา
รูปสามเหลี่ยม แผ่กางออกผวิ ค้านนอกมี
ขนปกคลุม ผล 1-1.2 ชม. กลมหรอื รูปไข่
กา้ นสน้ั สลี ม้ สดแลว้ เปลี่ยนเปน็ แดงคลํา้

และสกุ เปน็ สีดำ แต่ละชอ่ มี 5-15 ผล บนก้าน
ท่ียาวประมาณ 8 ซม. ค่อนขา้ งจะหางา่ ยใน

ทีก่ ึ่งโล่งแจ้ง พบจาก จ.เชยี งใหม่ ลงไป

27Miliusa lineata ปอช'ี แรด

ไมผ้ ลัดใบ สูงถึง 20 ม. เปลอื กตน้ เรียบ
สเี ทาเขม้ ใบเลก็ รูปไข่กลบั 3-7 X 1.4-2.5
ชม. ปลายใบแหลม ฐานใบกลม กลบื ดอก
สเี ขียวมีเส้นแดงพาด ผลมี 4-8 เมลด็ ไม่
พบมาก ขึน้ ในปาดิบชน้ื ระดบั ตาํ่

2QMiliusa cuneata หมาดำ

ไมพ้ ่มุ สงู ถงึ 3 ม. เปลือกต้นสเี ทาเขม้ ใบ
มนรแี คบ 7.5-12 X 2.5-3.5 ชม. สอบแคบ
ลงท้ังสองด้าน กระจายกว้างขวาง แตไ่ ม่พบ
มากนัก ในปาดบิ ชนื้ ระดับตาํ่

^Miliusa thorelli หมาดำ

ไมพ้ มุ่ ไมผ่ ลดั ใบ สูงถงึ 3 ม. เปลอื กสีนาตาล
อ่อน ใบ 18-25 X 5-10 ชม. มนรแี คบ สอบ
เขา้ หากน้ ที่ปลายทั้งสองด้าน มกี ารกระจาย
กว้าง พบทัว่ ไป

40

^Cananga latifolia ANNONACEAE

สะแกแสง งุน้ สปนั งา . 41

1I 11111I ■I I■I II ■II■I I11I ^J/aAm

ไมผ้ ลดั ใบ สงู ถงึ 15 ม. (น้อยที่จะถงึ 28 ม.)

เรือนยอดโปรง่ รปู ไข่ เปลอื กต้นเรยี บ สี
นา้ํ ดาลออ่ น ใบ 8-26 X 7-17 ชม. รูปไขก่ วา้ ง

หรือกลมปลายแหลมสัน ฐานกลม หรือ
รปู หัวใจ มีขนสน้ั ๆ ลีเงินหรือสิทองแดง

ปกคลมุ ใบแก่คอ่ นขา้ งบาง เสน้ ใบขา้ ง 9-12
คู กา้ นใบ 0.3-1.5 ชม. ดอก + 5 ชม. สี
เหลอื งอ่อน-เขียว มีกลิน่ เลก็ น้อยชอ่ คอก
ห้อยลง ชอ่ ละ 1-3 ดอก บนกา้ นส้ัน ๆ ใต้

กล่มุ ของใบ กา้ นดอก 1.5-2 ชม. มกี าบ
ดอกตรงกลางก้าน กลบี เลยี้ ง +1.2 ซม. รปู
สามเหล่ียมปลายโคง้ ไปด้านหลงั มีขน

หนาแน่น กลีบดอก 3-5 X 1.5-2 ซม. เป็น
เส้นยาว จิานแคบ กลบี ช้ันใน 3 กลีบสั้น

กว่ากลีบชนนอกเล็กน้อย ผล 1.2-1.5 ชม.
รูปขอบขนานไม่สมมาตร เมลด็ 2-4 เรยี ง

เป็น 2 แถว กา้ นผล +1 ชม.
หมายเหตุ กระจายทว่ั ไป พบมากในป่ากึ่ง

โลง่ แจ้ง

31 Cvaarn. aondograaotadorata

กระดงั งาไทย สะปันงา

ไมเ้ ล็กหรอื ไม้พมุ่ ไมผ่ ลัดใบ ใบมนรแี คบ
หรือรปู ไข่ 7.5-20 X 3-9 ชม. ใบเรยี บหรอื
มขี นเลก็ น้อย มักจะมตี อ่ มเล็ก ๆ มขี น
ระหวา่ งซอกของเสน้ ใบ ดอกออกเปน็ ช่อ
ไม่มีชอ่ ใบออ่ นรองรบั กลบี ดอกยาวกวา่
และแคบกวา่ 5-7.5 X 1 ชม. ผล 1.5-2.3
ชม. มีเมล็ดได้ถึง 12 เมลด็
หมายเหตุ เปน็ ไมใ้ นท้องลิ่นของภาคกลาง
และภาคใตข้ องประเทศไทย มกั จะปลกู
เปน็ ไมป้ ระดบั เนอ่ื งจากดอกมกี ล่นิ หอม
โดยเฉพาะ var. fruticosa ซึง่ เป็นพนั ธุ
แคระที่เป็นหมัน สงู ถงึ 2 เมตร กลบี คอก
จะมีมากกว่า และมใี บขนาดเล็กกว่า

APNoNlyOaNlAthCEiaAE 1. ดอกมกั จะออกเด่ียว'] กลีบดอก >2 ขม. กลมหรือรูปไข่ ไมขั นาดเล๎ก สูงถงึ 8 ม.

เปน็ สกลุ ของเอเชยี ทใี่ หญ่ท่สี ุดของวงศ์ พบ 2. กลบี ดอก D.B-O.0 ขม. ปลายเกสรตวั เมียกลมไม่มกี าั นขู
3. ปลายใบแคบแหลม ดา้ นล่างมีขน กลีบดอกข้นั นอกขนาด
7 ชนดิ ในภาคเหนอื ดอกสiี ขยี วหรอื
เหลืองออ่ น มกี ลบี ดอก 6 กลีบ เป็นแผน่ ยาวเท่ากับกลีบเลยี้ ง ผลมขี นเล็กน้อย กา้ นผล ใ-2 ชม1' p.cerasoides 33
แผ่จากฐานดอก ผลมักจะเป็นสแี ดงหรือดำ
ออกเป็นกลมุ่ 4-8 อยู่บนกา้ นแขง็ แตล่ ะผล 3. ปลายใบทข่ ั้งสองตา้ น มีขนเฉหาร!ทเ่ี สนใบ กลีบดอกข้ันนอกใหญก่ ว่า
กลมหรอื ขอบขนาน เนอื้ ผลบาง มี 1 เมล็ด
ช่งึ จะมรี ่องทีผ่ วิ กลบี เลี้ยง1 ยลเกลีย้ ง กัานยล 0.0-1 ขม. p.evecta34

2. กลบี ดอก 1.4-1.ธ ขม. ยอดเกสรตวั เมียเปน็ แขน่ บนกัานขู p.suberosa 35

1. ดอกออกเป็นกล่มุ กลบี ดอก 2-5 ขม. ยลขอบขนาน 2-4 ขม.ไมย่ ีนด้น สงู ถึง 30 ม.

4. ใบขนาด 10-12 X 3-4 ขม. 32 p.littoralis

ใบมนรแี คบ ปลายสอบทั้งลองตา้ น ตา้ นล่างมีขนเลก็ นอ้ ย

ก้านใบสนั มาก ดอก +ใ ชม. กา้ น 2 ชม. มีกาบต‘รงกลาง

33Polyalthia cerasoides 4. ใบขนาด 17-33 X 0-12 ขม. เสนใบข้างขนานกนั เหน็ ไดข้ ัดเจน

กะเจยี น คา่ สาม?เก 5. กลบี ดอก 2-3 ขม. กาั นดอก 1.5-2.5 ขม. กาบกลางกัานดอกหลุดรว่ งงา่ ย

ผลเกลีย้ ง มีก้านยาวเทา่ กบั ความยาวของผล p.viridis 36

5. กลบี ดอก 3.5-5 1ขม. มีกาบใต้สว่ นกลางกาั น p.simiarum 37
ผลมีขน ก้านผลส้ันกว่าผล

ไมผ้ ลดั ใบขนาดเลก็ สงู ถึง 8 ม. ใบ 10-12.5

ซม. รูปหอกเรียวแหลมทีป่ ลายทงั้ สอง ใบ

อ่อนมีขนดา้ นล่าง ดอกเล็กสเี ขยี ว 1-1.5 ชม.
ก้านดอกเรียวยาว 1.2-2.5 ซม. ดอกเด่ียว
หรอื เปน็ กลุ่ม 2-3 ดอก บนก้านแข็งสนั้ ๆ

กลบี เลี้ยงขนาดเท่ากลบี ดอก 0.6-0.8 ชม.

ยอดเกสรตัวเมยี กลมไมม่ ีกา้ นชู ผล ±0.6
ชม. กลมหรือรูปไขม่ ีขนเลก็ น้อย ปลายมี
ตงิ่ ผลสึแดงสด เมอื่ สกุ เปลี่ยนเป็นสีดำมี

ขนบาง ๆ มกี ้านยาว 1-2 ชม.

หมายเหตุ ขึน้ กระจายท่ัวไป พบมากในท้องท่ี

ทค่ี ล้ายกน้

34p. evecta นมน้อย ไม้พุ่มไมผ่ ลดั ใบ

สงู ถึง 2 ม. ปลายใบป้าน ใบเกลย้ี งหรอื มีขน

บนเส้นใบดา้ นล่าง ดอกมกี ลบี เล้ยี งเลก็

กว่ากลีบดอกชั้นนอกมาก ผลไม่มขี น

berosa36P. รน กลงึ กล่อม ไม้พุ่มไม่

ผลดั ใบ สงู ถึง 3 ม. ปลายใบปา้ น มีขนเฉพาะ

บนเส้นใบด้านล่าง ดอกขนาดใหญก่ ว่าเล็ก

นอ้ ย กลีบชัน้ นอก 1.6-1.8 ชม. ปลายเกสร

ตัวเมียแบนเป็นแผน่ มกี า้ นชูชัดเจน ผล
1.5 ซม. มขี นคล้ายไหมปกคลมุ

42

^Polyalthia viridis ANNONACEAE

ยางโอน ยางพาย 43

ไม้ไม่ผลดั ใบ สงู ถึง 20 ม. เรอื นยอดเปน็
รูปกรวยแคบ ลำต้นยาวและตรง มก้ จะไม่
มกี ่ิงแขนงดา้ นลา่ ง เปลอื กต้นลนี า้ํ ตาลแกม

เทา ค่อนขา้ งหนาและแตกระแหงเลก็ น้อย
เปลอื กชนั้ ในสีครมี เม่อื ถูกตดั จะเปลีย่ นเปน็
ลสี ้ม ใบ 20-33 X 8-12 ชม. ฐานกลมหรอื
รปู หัวใจ ผวิ บนเขยี วเป็นมนั ดา้ นลา่ งสี
อ่อนกวา่ มีขนกระจายบนเส้นใบ เสน้ ใบ
ดา้ นข้างขนานกนั เหน็ ชดั เจนจากดา้ นล่าง
+15 คู่ ดอก 3-4 ชม. สเี ขียวอมเหลือง คอก
เปน็ กล่มุ ถงึ 8 ดอก รูปร่างเหมือนดาวบน
กิง่ ที่ไมม่ ใี บ ก้านคอก 1.5-2.5 ชม. มใี บ
ประดบั ขนาดเล็กท่ีหลดุ ร่วงง่ายตรงกลาง
กลีบดอก 2-3 X 0.4 ซม. กลบี แคบเรียว
เกสรตวั เมียมกี ้านชู ท่ีปลายคลา้ ยกำมะหย่ี
ผลรปู ขอบขนาน +3 X 1.5 ซม. เปล่ียนสี

จากส้มอ่อน เปน็ แดงเข้มแล้วคำ ผวิ เรยี บ
คอ่ นข้างเป็นมนั กา้ นผลยาวเทา่ ความยาว
ของผล
หมายเหต พบมากในทอ้ งถน่ิ ในปาทีไ่ มถ่ กู
รบกวน ทคี่ ล้ายก้น

37Polyalthia simiarum กานคอก

3.5-5 ชม. หลดุ ร่วงง่าย กลีบคอกมีใบ
ประตับอยคู่ อ่ นไปดา้ นลา่ ง กลีบดอก 3.5-5
ชม. เกสรตัวเมียและผลมีขนเลก็ นอ้ ย กา้ น
ผลยาวกว่าความยาวของผล

^Cyathocalyx matabanicus

สะบันงาดง

ไม้ไม,ผลดั ใบ สูงถึง 20 ม. เปลือกต้นสีน้ําตาล
เข้ม เกลยี้ งและบาง ใบ 17-25 ซม. รูป
ขอบขนาน เกลยี้ ง ดา้ นบนเปน็ มัน เสน้ ใบเช่น

เดยี วกับ p. viridis ดอก 3-6 ชม. สึเหลอี ง
อ่อนช่อละ 2-4 ดอก กลบี ดอกเปน็ เส้นยาว
ฐานของกลบี ดอกเบียดชดิ อวยั วะสบื พันธุ
แตป่ ลายกลีบกางออก ผลไมม่ รี ายงาน
หมายเหตุ หายาก ขึ้นในที่เช่นเดยี วกบั P.

viridis ถาไม่เห็นดอกจะแยกชนดิ ยากมาก

BERBERIDACEAE

วงสข์ นาดเลก็ ท่ัวโลกประมาณ 680 ชนิด

ในเขตอบอุ่นเหนอื และบนภูเขาบรเิ วณเขต
ศูนย์สตู ร ในภาคเหนือพบเพยี ง 1 ชนิด

^Mahonia nepalensis
r\ A*
ขม้นิ ตน้

ไมไม่ผลดั ใบ สูงถงึ 8 ม. เรอื นยอดไม่แนน่ อน
กิ่งก้านหนาใหญ่ ลำตน้ สั้น เปลอื กสีนา้ํ ตาล

ออ่ น-ครีม หนาและมีรอยแตกลึก ๆ เปลอื ก
ชั้นในสีเหลืองสด ใบ 30-60 ชม. ใบประกอบ
แบบขนนกปลายค่ี เรยี งสลับกน้ มักจะเป็น
กล่มุ ใกลป้ ลายกงิ แต่ละใบมใี บยอ่ ยเรยี ง
ตรงก้นขา้ ม 6-12 คู่ ใบยอ่ ยคูล่ า่ งสดุ มกั จะ
กลมและขนาดเลก็ กวา่ ใบอื่น ๆ ใบยอ่ ย
ขนาด 5-12 X 3-5 ชม. รปู ไขแ่ คบ ปลาย
แหลมและฐานสองข้างไม่สมมาดร ใบแก่
หนาและแขง ขอบใบมีชห่ี ยักแหลม ใบย่อย
ไมม่ กี า้ นใบ กา้ นใบรว่ มพองออกทีซอ้ และที
ฐานก้านเปน็ รอ่ งหอ่ หมุ้ กง่ิ ซ่งึ จะเหน็ รอยแผล

ของกา้ นใบชดั เจน ดอก ±1 ชม. เหลอื งสด
เปน็ ข่อยาว ที่ไมแ่ ตกแขนง กลีบเลี้ยง 6 กลบี

เรียงเป็น 2 วง ช้อนกน้ กลบี ดอก 6-9 กลีบ
เรียงแน่นคล้ายระฆงั เกือบจะปิดสว่ นปลาย
ของเกสรตวั เมยี ทแ่ี บน ลเี ขยี ว ผล 1 ซม.
ลนี าํ้ เงินมีเหลอื บเทาออ่ น ยอดเกสรตวั เมยี
คงปรากฏอย่เู ปน็ ตง่ิ ส้นั ๆ ท่ปี ลาย เน้อื ผล
ฉาํ่ น้าํ สีแดงเขม้ มี 1 เมล็ด

หมายเหต พบไม่มาก จำกัดอยู่บรเิ วณโลง่

แจง้ เปน็ พนี หนิ ระดับสงู กวา่ 1200 ม. บาง
ครัง้ จะปลูกเปน็ ไม้ประดับโดยเพาะงา่ ยจาก
เมล็ด สังเกตได้ง่ายจากใบยอ่ ยทป่ี ลายแหลม
เปลือกต้นมเี น้ือหนา

อาคม

44

CAPPARIDACEAE วงส์ผก้ เสี! CAPPARIDACEAE

มปี ระมาณ 800 ชนิด ทว่ั โลก กระจายหนา 45
แน่นในเขตศูนยส์ ูตรทแี่ ห้งแลง้ ในภาคเหนอื
พบ 2 สกลุ 4 ชนดิ

^Crateva magna

คมุ่ นาํ้ ผกั คุ่ม

ไมผ้ ลัดใบระยะส้ันสงู ถงึ 20 ม. ทรงพมุ่ แผ่

กวา้ ง ลำต้นอ้วนมักจะบดิ งอ เปลอื กต้นสี
เทาอ่อน มรี ูอากาศ (lenticel) ลีขาวขนาด
ใหญก่ ระจายและมีรอยย่นตามแนวขวาง ใบ
มี 3 ใบยอ่ ย แตล่ ะใบย่อยขนาด 8-18 X
2.5-6.5 ชม. อยา่ งน้อยยาวเป็น 2.5 เท่า
ของความกว้าง มนรแี คบหรือรปู หอก เส้น
ใบขา้ ง 12-15 คู่ ดา้ นลา่ งเขยี วแกมเทาออ่ น
ก้านใบยอ่ ย 0.3-0.6 ชม. กา้ นใบรว่ ม 5-9
ซม. ดอกเป็นช่อใหญม่ ากถงึ 100 ดอก
ออกดอกหลงั ผลใิ บ กา้ นเกสรตัวผ้ยู าวสมี ่วง
จำนวนมาก เช่นเดียวก้บก้านชรู ังไข่ทยี่ ืน่ ยาว
พน้ กลบี ดอกออกมา (4-8 ชม.) กลบี ดอก
แคบ ฐานกลบี ยาว ดอกออ่ นสีเขียว เม่ือ
โตขึ้นขยายขนาดใหญข่ ้นึ มาก (ถงึ 4 ซม.)
เรม่ิ บานเป็นสีขาวแลว้ เป็นเหลืองออ่ นเมอื่ ดอก
โดเต็มท่ี ผล 3-6 ซม. กลมหรือรูปไข่ สคี รมี
อมเทาห้อยบนกา้ น ยาว 8-13 ชม. กลางก้าน
มีรอํยตอ่ ซ่ึงพองออก เปลือกเป็นเกล็ดหนา
และเหนียว มเี มล็ดมากสนี า้ํ ตาลแกค่ ลา้ ย
เกอื กม้า มขี อบเป็นช่ี ๆ ย่ืนออกมา
หมายเหตุ มักจะพบตามริมแม่นํ้าลำธาร
และในไรน่ า ที่คลา้ ยกน้

41 c. religiosa คมุ่ บก ใบยอ่ ยมนรกี วา้ ง

ยาวเปน็ 2 เทา่ ของความกว้าง เส้นใบขา้ ง
เลอื นลาง 7-9 คู่ ก้านใบ <3 มม. ช่อดอก
เลก็ กว่า ไม่เกนิ ชอ่ ละ 25 ดอก เกสรตวั ผู้
เพยี ง 10-16 อัน ผล 5-10 (20) ชม. เมลด็
ลีน้ําตาลออ่ นมีรอยย่นทขี่ อบนอก มแี หล่ง
ทเี่ กิดเช่นเดียวกับ c. magna บางครงั้ มัก
ปลูกไวใ้ กล้ ๆ วัด

4C2ACPrPaAtReIvDaACaEdAaEnsonii
ssp. trifolia คุม่ นำ

□□■พ!jjjjzn
I n I โพ 11 ^1^
คล้ายกบั c. magna แต่ใบย่อยเล็กกว่า
ปลายใบป้านขนาด 5-10 ชม. เสน้ ใบขา้ งมี

เพยี ง 5-10 คู่ ดอกขนาดเลก็ กวา่ เลก็ นอ้ ย

กลีบดอก 2-3 ชม. เกสรตัวผู้และกา้ นชู
รังไข่ 4-5 ซม. ผล 2-3.5 ชม. สนี ํา้ ตาลแดง

ผวิ เรียบ ไม่มีเกลด็ เมล็ดสีคำ พบไม่มาก
จาก จ. ลำพูนลงไปทางใต้ ในทแ่ี ห้งแลง้

PITTOSPORACEAE

วงต้ขนาดเล็ก สมาชิกราว 200 ชนิด
กระจายจากเอเชียตอนใตถ้ งึ ออสเตรเลยี
ในภาคเหนือพบเพยี ง 1 สกุล 2 ชนดิ

^Pittosporum nepaulense

ฒธธb®A

ไมไม่ผลัดใบขนาดเลก็ สูงถงึ 10 ม. ลำตน้
คดงอ เปลอึ กตน้ เรยี บ สีเทาออ่ น ผิวเรยี บ
มีรูอากาศสนี าํ้ ตาลเขม้ หนาแนน่ เปสีอก
ช้ันในสนี ้าํ ตาลอ่อน ใบ 10-15 X 3-5 ชม
ใบเดี่ยว ออกเปน็ กล่มุ ท่ปี ลายช่อ มนรีแคบ
ขอบใบเป็นคล่ืน ก่ิงออ่ นมขี นสขี าวปกคลุม

และมีกาบใบหุ้มตายอด กา้ นใบ 1.3-1.5 ชม
ไม่มีหใู บ ดอก +6 ชม. สึเหลีองออ่ น กลบี
เล้ยี ง 5 กลีบช้อนกนั กลีบดอก 5 กลบี

แผ่กวา้ ง ฐานกลบี แคบ เกสรตวั ผอู้ ยู่ ตรง
กันข้ามกบั กลีบเลีย้ ง ยอดเกสรตวั เมยี เป็น

พู ผล 0.6-0.9 ซม. เหลอื งหมน่ สกุ เปลยี่ น

เป็นสแี ดงเข้ม รปรา่ งกลมมีต่งิ ที่ปลาย แตก

ได้เป็น 2 ซกี เนอในเป็นเมอื ก มเี มล็ดสีแดง

1-5 เมล็ด ก้านผลยาว 1 ชม.
หมายเหตุ เปน็ ไมเ้ รอี นยอดชน้ั ลา่ ง กระจาย

ในปาทีม่ กี ารรบกวนนอ้ ย ทคี่ ล้ายกัน

kerrii44P. มะขม ใบขนาด 4-10 X 1.5-

3.5 ซม. มีขนสึนาตาลปกคลุม ใบออ่ นและ

กา้ นดอกหนาแน่น ผลรูปไข่กลับ หายาก มี
รายงานวา่ พบท่ดี อยเชยี งดาวเท่าน้ัน

46

POLYGALACEAE POLYGALACEAE

ประมาณ 950 ชนดิ กระจายทั่วโลก ในภาค 47

เหนือพบเพยี ง 1 สกลุ 2 ชนิด

^Xanthophyllum virens

ขางขาว มะดูก

II mITTMiMJJllI lI l1l-1

ไมไมผ่ ลดั ใบ สงู ถงึ 30 ม. เรือนยอดแคบ
และแน่น เปลือกต้นสคี รีมอ่อนค่อนข้างหนา
เปน็ เนือ้ (cork) และผิวแตกระแหงลกึ ๆ
เปลอื กชนั้ ในสาก สคี รมี อ่อน หรอี สม้ ใบ
10-23 X 2.5-7.5 ชม. ใบเดยี่ วเรยี งแบบสลับ

วนรอบ รปใบมนรี มนรแี คบหรือรูปหอก
สอบเข้าทปี ลายท้งั สองดา้ น ขอบเป็นคล่นื

ดา้ นบนเปน็ มันสเี ขยี วเขม้ ด้านลา่ งเขียว
แกมเทา ก้านใบ 0.3-0.6 ซม. เสน้ ใบขา้ ง
7-10 คู่ โค้งงอจรดกน้ บาง ๆ ทข่ี อบใบ เส้น

ใบยอ่ ยสานเป็นรา่ งแหชดั เจน ดอก 0.8-1.4
ชม. สีขาวชมพูหรือเหลืองออ่ นคล้ายดอกถ่ัว
ช่อดอกออกปลายกิ่ง 5-20 มม. เหนอี ซอก

ใบบน ๆ ก้านดอกมขี นสขี าว กลีบดอก 5
กลีบ ยาว 6-11 มม. กลบี ลา่ งโคง้ เป็นรปู เรอื
กลีบบนมักจะมีแตม้ สเี หลืองภายใน เกสร
ตัวผู้ 8 อัน ติดกับกลีบคอก ก้านเกสรตัวเมยี
ปลายแยก 2 พู รงั ไข่มขี นปกคลุมหนาแน่น
ผล +3 ชม. สีเหลอื งเขม้ แกมเขียว กลม
ไม่แตกเหนยี วคลา้ ยหนัง มรี อยเหี่ยวยน่ เมือ่
สกุ เมลด็ ขนาดใหญ่ 1 เมลด็
หมายเหตุ กระจายกว้างพบเสมอในปาหี่
ไมถ่ ูกไฟไหม้ สงั เกตได้ง่ายในปาดิบ เพราะ
มนี ้อยชนิด ทีม่ เี ปลอี กตน้ มรี อยแตกลึก
ใบแห้งสิเขียว ทคี่ ลา้ ยกนั

46x. flavescens ใบแหง้ ลเี หลืองอ่อน

ขนาดคอ่ นข้างใหญก่ ้านยาว 0.7-1.5 ชม.
ดอกออกท่ปี ลายก่งิ และในซอกใบ มีขน

เล็ก ๆ บนกา้ นดอก รงั ไขไ่ ม่มีขน ผลขนาด
เล็กกวา่ (+2 ซม.) ทั้ง 2 ชนดิ เกิดในทีแ่ บบ
เดยี วกนั และยากทีจ่ ะแยกวา่ เปน็ ชนิดใด

HYPERICACEAE

วงศ์ขนาดเล็ก 400 ชนิด แตก่ ระจายทวั่ โลก
ในภาคเหนอื พบ 1 สกุล 4 ชนิด ใกลเ้ คยี ง
กบั Guttiferae (หนา้ 49) มกั จะรวมไว้ใน
วงศ์เดียวกนั

^Csprpa.tporxuynluifmolifuomrmosum

ตว้ิ ขน A.

□TamI เฯ I n BBaaa

I 11 I I I ■■ 11 I

ไมผ้ ลดั ใบขนาดเล็ก สงู ถึง 12 ม. เรอื นยอด

โปร่ง ก่ิงกา้ นเล็กเรยี ว เปลือกต้นสเี ทาเข้ม

แตกล่อนออกเป็นชิ้นเลก็ ๆ เปลอื กชั้นในมี

นํ้ายางสีนาํ้ ตาล ต้นที่มีขนาดเล็กจะมีหนาม

ยาว ใบ 5-14 X 3-5 ชม. ใบเดี่ยวออกตรงกัน

ขา้ ม มักจะอยใู่ นระนาบ ลกั ษณะรูปไข่หรือ

มนรีปลายแหลมเล็กนอ้ ย ฐานป้านหรอื

กลม ขอบใบเรียบ ใบออ่ นสีชมพูอ่อนถึงแดง

ดคู ล้ายไหม ออกใบภายหลงั ออกดอก ใบแก่
สเี ขยี วสด เรยี บเกลีย้ ง เสน้ ใบข้าง 7-10 คู่

ช่งี จะโค้งจรดกันใกล้ขอบใบ กา้ นใบ 0.6-1.6

ซม. ดอกบอบบาง สีชมพู กลุ่มละ 3-5 ดอก
บนก้านท่ไี มม่ ใี บ กลบี ดอก 5 กลีบ บาุ นขยาย

ออก 1.2 ชม. มีกา้ นเรยี ว เลก็ และกาบเลก็ ๆ
ทฐี่ านกลบี ด้านใน เกสรตวั ผ้มู ากมายส้นั ๆ

ลเี หลอื ง เช่อี มกันเปน็ 3 มดั กา้ นเกสรตัว

เมียลีเขยี วอ่อนมี 3 อัน ผลสนึ ํ้าดาลเขม้

แบบแคปซลู ปลายแหลม 1.3-1.8 X 0.4-0.6
ชม. ท่ีฐานมกี ลบี เลย้ี งยังคงอยู่ แตกได้ 3 พู

แดล่ ะพมู ี 12-17 เมลด็ ชี่งดา้ นหนึง่ มีปีก
หมายเหตุ กระจายท่วั ไป และมักจะพบใน
ปาเปดิ เป็นไมท้ ีง่ ดงามโดยเฉพาะในฤดูหนาว
เรอื นพมุ่ ทงั้ หมดเหน็ เป็นสชี มพูอ่อน คลา้ ย

ด้นนางพญาเสอี โคร่ง Prunus แตแ่ ยกได้
จากใบท่ีออกตรงก้นข้ามและขอบใบเรยี บ

48

^Cratoxylum cochinchinense GUTTIFERAE

คล้ายกับ c. formosum แต่ใบสเี ขยี วออก
เทาอ่อน เส้นใบข้างเหน็ ราง ๆ ไมโ่ ค้งมาจรด
กัน ก้านใบ < 0.3 ซม. ดอกลแี ดงไม่มตี ่อม
ทีก่ ลบี ดอก แตร่ ะหวา่ งกล่มุ ของเกสรตวั ผู้มี
ต่อมลีเหลอื งแทรก ผล 0.8-1.2 ซม. กลบี
เลย้ี งเจริญขึ้นมาก ปกคลุม 2/3 ของผล
หมายเหตุ พบท่ัวไปในปาก่ึงโลง่ แจง้ และ
ตามแนวชายปา ทคี่ ลา้ ยกนั

^Cratoxylum maingayi ใบ 3-8
ชม. เหนยี วคลา้ ยหนงั เสน้ ใบขา้ ง 5-7 เสน้
ก้านใบ 0.2-0.7 ชม ดอก ขนาดเลก็ กวา่
ผล 0.9-1.5 ชม. กลีบเลย้ี งปกคลุม 1/2 ผล

แตกไดเ้ ปน็ 3 ซกี แต่ละซีก 6-7 เมลด็
ไม่พบมากนกั

50C. sumatranum N&T. neriifo-
lium ใบยาวถงึ 18 ชม. ปลายแหลมไม่มี
ก้านใบ ลำต้นมีแผลเป็นวง ดอกออกเฉพาะ
ทีป่ ลายกงึ่ ผลมีกลีบเลี้ยงปกคลุมเกอื บมิค

ไม้หายาก

GUTTIFERAE วงส์ชะมวง

มีประมาณ 400 ชนิด กระจายทวั่ โลก ใน 1. ใบด้านล่างสีเทาลอ่ น ดอก 5-7.5 ขม. ยลแข็งเหมอื นไม้ Mesua ferrea 59

ภาคเหนอื พบ 4 สกุล อยา่ งนอ้ ย 13 ชนิด 1. ใบดา้ นลา่ งสเี ชยี วหรือเหสอี ง ดอก <3 ขม. ยลมเี นือ้ หรือคลายหนัง

ไม้ไม่ผลัดใบ เปลือกดน้ เรียบ บาง มนี ้ํายาง 2. เลันขา้ งใบมากมาย 050) ทอดตรงออกไมจ่ ากกลางใบ
ขาวหรือเหลอื ง ใบเดย่ี ว ออกตรงกันขา้ ม
ขนานกันไ1เท่ีขกบใน Calophyllum polyanthum 61

2. เลนั ใบข้างนอั ยกวา่ 50 เลัน ฐอฺ กเั ปไมถ่ ึงขอบใบ

ขอบเรียบ มกั จะมเี สน้ ใบขา้ งมากทีข่ นานกนั 3. เรอื นพุ่มไม่แนน่ อน ลำด้นสน กงิ่ ดา้ นชขู ึ้น Mammea siamensis 60

แต่เหน็ ไม่ชดั ไม่มหี ูใบ คอกสมบูรณ์เพศ 3. เรอื นพุม่ ท]นรูปกรวยควา ลำตนเด่ยี ว ตรง ก่ิงกัานออกในแนวระนาบ
4. ใบยาว >20 ขม. กลีบดอก 4 กลีบ ยล <5 ขม. G. xanthochymus ร4

หรอื แยกเพศ แยกต้น มกั จะออกเดีย่ ว ๆ 4. ใบยาว <20 ขม. กลบี ดอก 4 กลบี ยล <5 ขม.

ในซอกใบ กลีบเล้ยี งแยกชอ้ นกันทฐ่ี าน 5. ใบสว่ นมากยาว <12 ขม.
กลีบคอก 3-6 กลีบ เกสรตัวผ้สู ้นั มาก อยู่
6. ปลายใบกวาง เกสรตวั ยูเ้ ปน็ กล่มุ ตรงกลางดอก G. cowa56

6. ปลายใบแคบ เกสรตัวยแู ยก 4 กลมุ่ G. merguensis 55

รวมกนั เป็นกลมุ่ หรอื แยกเป็นมัด ปลาย 5. ในสว่ นมากยาว >12 ขม. G. propinqua 57
เกสรตวั เมียใหญ่ รังไขอ่ ยูเ่ หนือฐานรอง 7. ดอกตัวยมเกสรตัวยูเปน็ กลุ่มบนฐานรปู ถว้ ย 51G. thorelii
7. ดอกตัวยมเกสรตัวยแู ยกเป็น 3 วง "

ดอก ส่วนใหญ่เป็นไม้เรอื นยอดชันรองใน 7. ดอกตัวยมู เกสรตัวยเป็น 4 กลุ่ม

ปาดิบระดับต่าํ ท่ีรจู้ ักกันดีคอื มังคดุ (Gai- 8. กลมุ่ เกสรตัวผสู้ นํ้ กว่าเกสรตวั เมยี G. speciosa53
8. กลุมเกสรดัวยูยาวเหา่ กับเกสรตัวเมีย 52G. mckeaniana

cinia mangostana) ซงึ เปน็ ไม้ท้องกิน 4. ใบยาว >20 ขม. ยล 4.7-9 ขม.

ของภาคไต Mesua ferrca บนุ นาด ให้ 9. ใบยาว >2 เหา่ ความกวา้ ง กลีบดอก 5 กลีบ G. xanthochymus 54

เนอไมท้ ี่มคี ณุ ภาพดเี ยีย่ ม 9. ใบยาว <2 เหา่ ความกว้าง กลีบดอก 4 กลีบ G. pedunculata 58

G. = Garcinia

49

G53UGTaTIrFcEiRnAiaE speciosa

■wnznjjzEB

ไม้ไม่ผลัคใบ สงู ถึง 17 ม. ลำตน้ เดยี่ ว ตรง
มกี ิ่งแตกแขนงแนวระนาบ หรอื หอ้ ยลง
รอบทศิ คล้ายชขี่ องล้อเกวยี น เปลอื กต้น
บางมากสีนํ้าตาลเข้ม เปลอื กชน้ั ในมีนา้ํ ยาง

เหลอื ง ใบ 11-22 X 3-7 ชม. มักจะยาวเปน็
สามเท่าของความกวา้ ง สอบแคบท่ีปลายทงั้

2 ค้าน มีเสน้ ใบข้างเลก็ แตช่ ดั เจน น้อยกวา่
20 คู่ และมเี ส้นตามแนวขอบใบ กา้ นใบ
1-2.5 ซม. มรี อ่ งโอบฐาน กิ่งก้านเป็นส่ีเหลยี่ ม

มสี นั เลก็ ๆ ดอกแยกเพศ แยกตน้ ดอก
ตัวผู้ 3.5-5 ชม. เหลอื งออ่ นออกเขยี ว ช่อละ
4-5 ดอก ในชอกใบ กลีบดอก 4 กลบี แขง็
ยาวกวา่ กลบี เลี้ยงเกสรตัวผูม้ ากมายอยูเ่ ป็น
กล่มุ ละ 4 อัน ลอ้ มรอบเกสรตวั เมยี ท่ีฝอ่

แตม่ ลี ักษณะของยอดเกสรแผค่ ล้ายดอก
เห็ด ดอกตัวเมยี คลา้ ยกน้ แต่มขี นาดเล็กกวา่
ดอกเดียว ไมม่ ีกลุ่มเกสรตัวผู้ ผลยาวถึง
5 ชม. แดงสด กลมหรือรปู ไข่ ปลายมตี มุ่
แบน ๆ ของยอดเกสรตวั เมียคา้ งอยู่ ที่ฐาน
มีกลีบเล้ียง
หมายเหตุ ข้ึนท่ัวไปในปาดิบ และพบ
ประปรายในปา่ เบญจพรรณขึน้

^Garcinia xanthochymus

มะดะหลวง A

IIII ■rn■ I11I 1I ■I I ■I I. II

ทรงพุ่มและเปลือกคล้าย G. speciosa

แต่กิง่ กา้ นหนาเปน็ ล่ีเหล่ียม ใบใหญก่ วา่ ถงึ

40 X 10 ชม. ฐานใบกลมหรือปา้ น ดอก

1.5-2.5 ซม. สีออกขาว ออกเป็นกล่มุ ชอ่
สนั ๆ บนกิง่ กลีบเลยี้ งและกลบี ดอกอยา่ ง

ละ 5 กลบี ดอกตวั ผ้มู เี กสร 3-5 อนั เป็น
5 มดั ดอกตวั เมียปลายเกสรเปน็ สัน ผล
4.5- 9 ชม. กลม สเี หลอื งเข้ม เมล็ดใหญ่

3-5 เมล็ด
หมายเหตุ กระจายกวา้ งขวางพบท่วั ไปในปา

ที่มกี ารรบกวนนอ้ ย มกั อย่ใู กล้ธารนา

50

55Garcinia merguensis GUTTIFERAE
51
ใบ 5-12.5 X 1-5 ชม. ปลายใบสอบเขา้ ก้าน
ใบ 0.5-1 ซม. ดอก 0.6-0.8 ชม. กา้ นดอก
เรยี ว ยาว 0.5-2.5 ชม. กลบี เล้ยี ง กลีบดอก
ช้นั ละ 4 กลบี 4-7 มม. เกสรตวั ผเู้ ปน็ 4
มด ลอ้ มรอบปลายเกสรตัวเมีย ผล 1.3-1.7
ชม. กลมหรือขอบขนาน มวี งแหวนดา้ นบน
หมายเหตุ พบประปรายในเรือนยอดชนั้
ลา่ งของปาท่มี ีการรบกวนน้อย

^Garcinia coiva

ใบ 6-17 X 2.5-6 ชม. รูปขอบขนานมกั
จะยาว <3 เทา่ ของความกวา้ ง ปลายใบปา้ น
หรอื แหลมเลก็ น้อย กา้ นใบ +1 ซม. ดอก
ตัวผมู้ เี กสรเปน็ สีเหลีย่ ม ดอกตัวเมยี มี
ปลายเกสรเปน็ 4-8 เหลีย่ ม ผล 2.5-6 ชม.
สลิ ้มหม่นหรือเหลอื ง มรี อ่ งตืน้ ๆ 5-8 ร่อง
ด้านบน ปลายบมุ และมชี นั้ กลีบเลี้ยง 4-8
แฉกตดิ อยู่ เมลด็ ขนาดใหญ่เปน็ เหลี่ยม 3
เมลด็
หมายเหตุ กระจายกวา้ งขวาง พบท่วั ไปใน
ปาชื้นระดับตํ่า มคี วามทนต่อความแห้งแลง้
มากกวา่ Garcinia ชนิดอน่ื ๆ

ร7Garcinia propinqua

ไม้ยืนต้น สงู ถึง 15 ม. ใบ 12-19 X 4.6-8
ชม. รปู ไขถ่ งึ ขอบขนาน ปลายทงั้ สองป้าน
หรือแหลมเล็กน้อย กา้ นใบ 0.3-1 ชม. ดอก
สเี หลอื งอ่อน ช่อโปร่ง ก้านชอ่ 0.7-1.5
ชม. ก้านดอก 0.6-0.9 ชม. กลบี เลีย้ ง กลีบ
ดอกอย่างละ 4 กลบี เกสรต้วผบู้ นฐานรอง
ดอกรูปถว้ ย ขนาดสนั กว่าเกสรตัวเมยี ท่ี
เปน็ หมนั
หมายเหตุ ไมห้ ายาก

GUTTIFERAE

58Garcinia pedunculata

ไม้ผลดั ใบสงู ถงึ 15 ม. ใบ 16-26 X 7-10
ชม. รูปไขก่ ลบั ปลายกลมหรอื ปา้ น สีเขียว
เขม้ เปน็ มนั ดอกสิเขียว ชอ่ ดอกตวั ผู้ตัง้ ขึ้น
มี 8-12 ดอก กลบี เลย้ี ง +8 มม. กลมและ
หนา กลีบดอกยาวเท'ากับกลีบเลี้ยง เกสร
ตัวผู้เป็นกลุ่มสเ่ี หล่ียม กา้ นส้นั ดอกตัวเมยี
ออกเดย่ี ว ๆ ทปี่ ลายก่งิ กา้ นดอกหนาเปน็
ล่ีเหลีย่ ม ผล 8-10 ชม. ลเี หลืองอมส้ม มี
เนอื้ เมลด็ รูปไต 8-10 เมลด็
หมายเหตุ ขน้ึ ประปราย ในปาดบิ ระดบั ตาํ่
ทม่ี กี ารรบกวนนอ้ ย

59Mesua ferrea

บนนาค A

f1l11I 1I เmพ L■U■ 1I 1L1I

ไมไ้ มผ่ ลัดใบสูงถึง 30 ม. เรือนยอดทบึ และ

แคบ กง่ิ ก้านเรียวเล็กห้อยลง เปลอื กตน้

ลนี ้าํ ตาลเข้มหลดุ ลอกงา่ ย เปลือกชัน้ ในมี

น้ํายางสเี หลืองออ่ นเล็กน้อย ใบ 5-13 X
1.2-4 ชม. ใบเด่ยี ว ตรงกนั ขา้ ม มนรีแคบ
หรอื รปู หอกสอบเข้าหากนั ท้งั 2 ดา้ น ใบ
ออ่ นสชี มพอู ่อน จะออกพรอ้ มกันทงั้ ต้นใน
ชว่ งไมก่ ่วี นั ในแต่ละปี ใบแก่ดา้ นบนเขยิ วเขม้

ดา้ นล่างมีนวลสีเทา เสน้ ใบข้างมมี ากมายแต่
เหน็ ไม่ชัด กา้ นใบ 0.8-1.2 ซม. ดอก 5-7.5
ซม. สขี าว สมบูรณเ์ พศ ออกเดยี่ ว ๆ หรอื

เปน็ คูในชอกใบ ดอกห้อยลง กา้ นดอก <1
ชม. กลบี เลยี้ ง 4 กลบี แยกเป็น 2 วง 1.2

ชม. ลกั ษณะกลม กลบี ดอกชอ้ นกนั รปู ไข่

กลบั กว้าง เกสรตวั ผ้มู ากกวา่ 50 อนั ลเี หลอื ง

ส้ม กา้ นเกสรตัวเมยี สีขาว ผล 2.5-3.5 ชม.
ลีส้มแกห่ รอื ลมี ่วง-นาํ้ ตาล รูปไข่แหลมที่

ปลายไม่แตก มีเปลอื กเป็นเส้นใยแข็งห่อ
หม้ และมหี ยดของยางเหนยี ว ทฐ่ี านมกี ลีบ
เล้ยี งหนารองรับ เมล็ดแขง็ มี 1-4 เมลด็
ลนี ้ําตาลเข้ม หมายเหตุ เปน็ ไม้ท่มี ีเรอื น

ยอดงดงาม ดอกขนาดใหญห่ อม หายากใน
ธรรมชาติ มกั จะปลกู ตามวัด สกลุ นส้ี ังเกต

ไดว้ ่าแตกตา่ งจากไมย้ ืนตน้ ชนิดอน่ื ในปา่

ของภาคเหนือ คอื มีใบแคบออกตรงกนั ข้าม
และเสน้ ใบข้างเลือนลาง

52

Q0Mammea siamensis GUTTIFERAE

I ■■ I L_| I I_J II ก้^

ไมไม่ผลดั ใบ สูงถงึ 20 ม. เรอื นยอดเขยี ว
เขม้ แผ่กวา้ ง ลำตน้ สัน้ เปลอื กตน้ สนี ํ้าตาล

ออกเทา ผิวเรยี บหรือมรี อ่ งเลก็ นอ้ ย เปลอื ก
ชั้นในแดงแก่ มยี างเล็กน้อยสีครีมหรือ
เหลืองออ่ น ใบ 7.5-25 X 2.5-7 ชม. รปู ไข่
กลบั หรอื ขอบขนาน ปลายใบปา้ นหรอื เปน็
ติง่ ที่ปลาย ใบออ่ นสมี ว่ งใบแก่เขียวเขม้ ด้าน
บน ดา้ นล่างเขียวเหลือง เกลีย้ ง 5เสน้ ใบข้าง
มีมากมาย เสน้ เล็กแตเ่ ห็นชดั เจนทัง้ 2 ดา้ น
ก้านใบ 0.5-1.5 ชม. ดอก 1.2-2.5 ซม. ขาว
หรอื เหลอื งอ่อน ดอกแยกเพศ แยกต้นดอก
ออกเปน็ กลมุ่ บนก่งิ ก้านแก่ ๆ หลังใบ ก้าน
ดอกเรียว 2 ซม. กลบี เล้ียงเช่อื มก้นแต่แยกเป็น 2 กลบี เม่อื ดอกบาน 0.2-0.7 ชม.

กลบี ดอกขอบขนาน 4 กลบี 0.6-0.8 ชม. เกสรตวั ผู้ 60-90 อัน เกสรตัวเมยี มีก้านชู
สน้ั ๆ ปลายแยกเปน็ 2 พู ผล 2.5-5 ชม. เหลึอง/สม้ รูปไขป่ ลายเปน็ ต่งิ สน้ั ๆ แยกได
2 พู เปลอื กมียางลขี าว มี 1 เมล็ด เนอ้ื สีเหลืองบาง ๆ หุม้

หมายเหตุ ไมค่ ่อยพบในปา มักเปน็ ไม้ปลกู

^Calophyllum inophyllum

ไมไ้ มผ่ ลดั ใบ สูงถงึ 15 ม. เปลอื กต้นสนี า้ํ ตาลเข้ม ต้นแกจ่ ะแตกเปน็ รอ่ ง ใบ 10-17 X
5-8 ซม. รูปขอบขนาน ปลายปา้ นหรือเปน็ กง่ิ ใบแกเ่ หนียวสเี ขียวเขม้ เป็นมนั เรยี บเกลยี้ ง

เส้นใบขา้ งซิดและขนานกันจำนวนมาณู {>50 ค)ู่ จากเสน้ กลางใบจรดขอบใบ ก้านใบ
0.8-2 ชม. ดอกสีขาว กลน่ิ หอม เปน็ ชอ่ สั้น ๆ >6 ดอก ในชอกใบหรอื ปลายก่ิง กา้ นดอก

0.5-4 ชม. กลบี เลย้ี งคลา้ ยกลีบดอก +1 ซม. กลีบดอก 4(8) กลีบ +1.2 X 0.5 ซม.

เกสรตวั ผู้ +5 มม. เช่ือมกนั ท่ีฐาน อบั เรณสู สี ้ม กา้ นเกสรตวั เมีย +5 มม.ฺ ผล 2-2.5 ชม.
กลม เปลี้อกเหนียวและหนา แต่ข้างในมเี น้ือ หมายเหตุ เปน็ ไม้ในทอ้ งล่นิ ของภาคกลาง

และภาคใต้ของประเทศไทย มักจะปลูกในวัด 1. ก่งิ กา้ นมีหนาม โดยเฉพาะกง่ิ ท่ียังสอ่ น

polyanthumทคี่ ลา้ ยกนั 61bc. 2. ก้านใบส่วนบนมีต่อมสลี ัม 2 ต่อม มีกลีบ ดอกสมบูรณ์เพศ

กุระจายฺกว้างขวางแตไ่ มค่ ่อยพบในปาดบิ เขา ใบ 7-ไ8 X 3-8 ซม. กลีบดอกลขี าว 4-6 กลบี กา้ นเกสรตวเมยี 1 อัน 4-6 มม.
ขึน้ ในท่มี กี ารรบกวนนอ้ ย
ผล ไ.5-2.5 ชม. ลีม่วงดำ 6-20 เมลด็ Scolopia spinosa 62
FLACOURTIACEAE
2. กานใบไมม่ ตี ่อม ดอกไมม่ กี ลีบดอก ดอกไมส่ มบรู ณ์เพศ
ทวั่ โลกมปี ระมาณ 900 ชนิด ทางตอนเหนอี
พบ 6 สกุล 16 ชนิด ใบเดย่ี วออกสลบั ใน 3. ยล 0.0-2.5 ชม. Flacourtia 66
ระนาบ ขอบใบหยักต้ืน ๆ ไมส่ มํา่ เสมอ มัก
จะมีหูใบขนาดเล็กแต่หลดุ รว่ งไว ดอกเลก็ สี 3. ยล 0.4 ชม. 63 Xylosma
ขาวหรอื เขยี ว อาจจะไม่มีกลบี ดอก ดอก
แยกเพศ มักจะแยกต้น ลักษณะพรรณไม้ 1. กงิ่ กัานไม่มหี นาม
ตา่ ง ๆ 1กนั เช่น เปน็ ไม้พม่ มีหนามผลัดใบ
เกิดในท่โี ล่งแจ้ง หรอื เป็น!มย้ นื ต้นไม่ผลัด 4. ใบมจี ดุ หรอื เลนั นา้ื มนั ใส ไม่มกี ลบี ดอก ยลมลี นั นนู Casearia69
ใบฺในปาทบึ Flacourtia spp. มักจะปลกู
4. ใบมจี ตุ หรอื เสนนื้ามันใส มีกลีบดอก ยลไมม่ ลี ันนนู

และไมแ่ ตก เมล็ดไมม่ เี นอ้ื หุ้ม (aril)

5. ก้านใบสว่ นบนพองออก ฐานใบไม่เท่ากน้ 64 Hydnocarpus

กลบี ดอกมีใบเกล็ดที่ฐาน ไมมกี ้านเกสรตัวเมยี ผลใหญ่และแขง็ 4-ไ2 เมลด็

5. กา้ นใบไม่มีสว่ นพองออก ฐานใบเทา่ กน้ 65 Homalium

กลีบดอกไม่มใี บเกล็ด มกี า้ นเกสรตัวเมยี ผลเปน็ แคปซลู

เพอื กินผล

53

^FLFAlCaOcUoRuTrIAtiCaEiAnEdica

ตะขบปา มะแกวนปา้ A

rl-^l ^LMI ~LTa~I■i"T■TBjL~JLnJ /-A

ไม้พุ่มหรอื ไมต้ น้ ผลัดใบขนาดเลก็ สูงถึง

12 ม. ลำตน้ คดงอ เรอื นยอดระเกะระกะ
เปลอื กตน้ สนี า้ํ ตาลออ่ น มีหนามคมยาว

ออกเปน็ คู่ ๆ ใบ 2.5-5 X 1.5-3 ซม. ใน
ระนาบ จัดระยะเทา่ ๆ กนั ในก่ิงอ่อน ในกิง่

แก่มกั จะออกเปน็ กลุ่มแนน่ ใบรูปไขก่ ลบั มัก
จะมปี ลายป้านหรือมีติง่ เล็ก ขอบใบเป็นช่ี

ห่าง ๆ ผิวเรยี บหรอื มีขนกระจาย ใบอ่อน
สีแดง เปลี่ยนเปน็ เขยี วสดและเป็นมนั ภาย

หลัง มเี สน้ ใบขา้ ง 4-6 คู่ หกั โคง้ มาก คลู่ ่าง
จะชดิ กบั ฐานใบ ก้านใบ 0.3-0.5 ชม ดอก
เลก็ สเี ขียวออ่ น เปน็ ช่อและถกู ใบปกคลุม
ในชอกใบ กลบี เลี้ยง 4-6 อนั +1.5 มม.

ไมม่ กี ลบี คอก คอกต้วผ้มู ีเกสรสีขาวหลาย
อนั มขี นทฐ่ี าน ดอกตวั เมียมีกา้ นเกสรตัวเมยี
5-6 อนั แผก่ ระจายและมักติดกนั ทฐี่ าน ผล
0.8-1.7 ชม. สแี ดงสดกลมมรี อยรูปดาวที่

ปลาย เมลด็ 4-7 เรยี งเป็นรปู ดาว
ผลกินได้แต่คอ่ นข้างเปรี้ยว
หมายเหตุ กระจายอยู่ทัว่ ไป หางา่ ย โดย
เฉพาะในปาเล่ือมโทรมที่โล่งเปดิ มกั จะ
เปน็ ไม้ปลกู ท่ีคลา้ ยกนั

Q7Flacourtia Jangomas ตะขบ
ควาย ใบ 5-11 X 1.2-5.5 ซม. ปลายใบแคบ
มเี ส้นใบขา้ ง 3-6 คู่ ดอกตัวเมียมียอดเกสร
ตัวเมียเช่อื มกนั เป็นแกนสนั้ ๆ ผลมตี ุ่มที่

ปลาย

^Flacourtia rukam ตะขบ'Iทย ใบ
7.5-20 X 4-7 ชม. ปลายแคบ มีเส้นใบขา้ ง
5-10 คู่ ดอกตวั เมยี มีก้านเกสรตวั เมียแยก
จากกนั ซ่ึงจะเรียงเป็นวงทป่ี ลายยอดของ
ผล มักจะนำมาปลกู ไมใ่ ชเ่ ปน็ ไม้ท้องถนิ่ ของ
ภาคเหนือ

54

^Casearia grewiaefolia FLACOURTIACEAE
A
กรวยป้า กวย 55

11111■11M■i■l 1111111111 ^/A

ไมผ้ ลัดใบ สงู ถึง 24 ม. มักจะมีพูพอนเมอี่

ตน้ แก่ เปลอื กด้นสนี า้ํ ตาลออ่ นไม่มีหนาม

เปลอื กชัน้ ในสาก ลสี ม้ ออ่ น ใบ 8-18 X 3.5 -

6 ชม. รปู ขอบขนานแคบ ปลายสอบเข้า
ขอบใบเป็นชี่ละเอยี ด เมอ่ื ส่องใบกบั แสงจะ

เหน็ ขดี ใส ๆ กระจายอยใู่ นใบ เส้นใบข้าง
8-12 คู่ และแตกเปน็ ตาข่ายเล็ก ๆ กา้ นใบ
0.6-1.0 ชม. มีหใู บ (1.5 มม.) รูปสามเหลี่ยม
ซ่งึ จะรว่ งไว ดอกเล็กสเี ขยี ว สมบรู ณเ์ พศ
อยูเ่ ปน็ กลุม่ ในชอกใบหรือกิ่งแกท่ ่ีไมม่ ีใบ
กลีบเลีย้ ง 4-5 กลบี 2-3 มม. ไมม่ ีกลีบดอก
เกสรตวั ผูท้ ่ีไม่เป็นหมนั 8-10 อนั สลบั กบ้ ที่

เปน็ หมันจำนวนเท่ากน้ กา้ นเกสรตัวเมยี 1
อัน ผล 3.5-5 ชม. รปู สามเหลีย่ ม แตกเปน็
3 พู ผลมเี น้อื (aril) สแี ดงสด-ส้ม

หมายเหตุ มี 2 สายพนั ธุ var. greivifi)-
lia มใี บท่ีเจริญเต็มที่เรียบเกล้ยี ง ขณะท่ี

var. gelonioides มขี นปกคลุม ทงั สอง
สายพันธุกระจายอยู่ท่ัวไป หาง่าย มักจะพบ
ข้ึนอยู่ด้วยก้น ทีค่ ล้ายกัน

70Casearia flexuosa มะแตกตน้ ไม้
พมุ่ หรือไมด้ น้ ขนาดเลก็ สูงถงึ 4 ม. ปลาย
ใบปา้ น ขอบใบมีชสี่ ม่ําเสมอ และมีหใู บยาว
เรยี ว ขนาด 2-4 มม. ผลขนาด +1.5 ชม.

71 Casearia flavovirens พรา้ วเร่'ใบ
12-22 X 5-8 ชม. ฐานใบสองข้างไม่สมมาตร
ขอบใบเรียบหรือมชี ต้ืน ๆ ประปราย มีเส้น

ใบขา้ ง 12-16 คู่ ก้านใบ 1-1.5 ชม. มีรอยยน่
ทฐ่ี าน

72Casearia graveolens ใบมปี ลาย
แคบ ฐานใบสองข้างไม่สมมาตร ก้านใบ
เรียวกวา่ ยาว 1-1.2 ซม. เสน้ ใบยอ่ ยสาน
กน้ เป็นร่างแหทล่ี ะเอยี ดและชดั เจน ผล

12.85- ซม. เมล็ดมีเปลอื กสมี ว่ ง

THEACEAE วงสช์ า OMHMHHHHHHHI

วงสข์ นาคเลก็ แตม่ ีการกระจายกว้างขวางท่วั โลกประมาณ 600 ชนิด ในภาคทางเหนอื
พบ 10 สกุล 18 ชนดิ ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ ใบเด่ยี วเรยี งแบบสลบั หรอื วน
รอบ ไม่มีหใู บ ผิวเรียบเปน็ มนั ดอกเดน่ มีกลีบเลยี้ งเลก็ 5 กลีบ กลบี คอกเห็นชดั เจน

มีเกสรตว้ ผม้ ากมาย ส่วนใหญ่ในบ้านเราเป็นไมขั นาดเลก็ เปน็ องค์ประกอบสำคัญใน
เรอื นยอดชนลา่ งของปาดบิ เขาทยี่ ังไม่ถกู รบกวน มีนอ้ ยชนิดทที่ นต่อไฟปาหรือสภาพ
โล่งแจง้ จึงใช้เป็นดรรชนีบ่งบอกถงึ สภาพปาทไ่ี ม่ถูกรบกวนเป็นเวลานาน ยกเว้น Shima
wallichii ทพ่ี บท่วั ไปในปาดบิ เขา ซึง่ ไมัมีคา่ ชนดิ อนื่ ๆ ได้ถกู โคน่ ล้มไปหมดแล้ว ชนดิ
ที่รู้จกั ดที ส่ี ุดคอื ต้นชา Cameha chinensis ทเี่ ปน็ ไมใี นท้องกินทางภาคเหนือ ซ่ึงนำ
ใบมาทำใบชาและใบเมี่ยงทีช่ าวพนื้ เมอื งนำมาหมกั ไว้เค้ยี วเป็นของวา่ ง ในการทำไรช่ า
ต้นชาจะถูกปลูกให้ชดิ ๆ กันและรักษาใหพ้ มุ่ เตย้ี ๆ เพ่อี ใหเ้ กบ็ งา่ ยและจะตอ้ งใหป้ ยุ
สมํา่ เสมอ ในขณะทก่ี ารปลูกต้นชาเพี่อทำเมีย่ ง ต้นชาจะปลกู ห่าง ๆ กนั และปลอ่ ยให้
ต้นสงู ไมจ่ ำเปน็ ตอ้ งบำรงุ มากนกั ในการถางปาเพีอ่ ทำไร่เมีย่ งชาวไร่จะเหลอื ไม้ด้ังเดมิ

ไว้ครึ่งหน่ึงเพอ่ี ช่วยบังแสงแดดให้กบั ต้นเมยี่ ง เพราะถา้ ได้รบั แสงมากเกนิ ไปใบจะ
ไม่หนาชุ่มนํา้ ซึ่งด้อยคุณภาพ ผลกค็ ือการทำสวนเมีย่ งทำลายสงิ แวดล้อมนอ้ ยกวา่
การทำไร่ชนิดอื่น ๆ

รปู วธิ านของดอก

1. ใบเรยี งอยใู่ นระนาบ Eurya 87
2. ดอกเลก็ กว่า 1 ขม. Adinandra 83
2. ดอกใหญก่ วา่ 1 ขม.

1. ใบเรียงแบบวนรอบ

3.กลีบดอกเบียดขดกัน ตรงกลางแคบ Anneslea fragrans 86

3. กลบี ดอกบานแย่ออก ไมแ่ คบตรงกลาง รปู วธิ านของผล

4. ขอบใบมีขห่ี ยกั ละเอียดและคม

5. ดา้ นเกสรตวั เมยี 5 อัน Pyrenaria garretiana 80 1. ยลแห้งแดกได้

5. ด้านเกสรตัวเมีย 1-3 อัน Camellia 73 2. ยลรูปกระสนุ Gordonia 79

4. ขอบใบเรยี บ หรอื มชี ีห่ ยกั เฉพาะใกลป้ ลายใบ 2.ยลทรงกลม

6. กลบี ดอกมีตง่ิ ที่1เลาย 3. กายในมี 5 น่อง เมล็ดมปี ก

Schima 78

7. เกสรตวั ยูเขึอ่ มเป็น 5 มดั Gordonia dalglieshiana 79 3. กายในมี 2-3 น่อง เมล็ดไมม่ ีปก

7. เกสรดวั ยู่ไม่เปน็ มัด Camellia oleifera 77 Camellia 73

6. กลบี ดอกไม่นตี ิง่ 1 .ยลเหนยี ว หรอื ยลลด ไมแ่ ตก

8. เกสรตัวยเู้ ขึอ่ มเป็นหลอด Camellia connata 74 4. เมลด็ ขนาดเล็ก มากมาย

8. เกสรดวั ยูไม่ติดกัน 5. ยลยาว <0.5 Eurya 87

9. ใบเปน็ กลมุ่ (sympodial) Ternstroemia 81 5. ยลยาว >0.0 ขม. Adinandra83

9. ใบไมค่ อกเป็นกลมุ่ 4. เมลด็ ขนาดใหญ่ มี <5 เมลด็

10. ดอกยาว 3.5-5 ขม. กลบี ดอก 1 กลบี ใหญก่ ว่ากลบี อ่นื 6. ข้ันกลีบเล้ียงติดด้านบน ของยล

ขอบใบมกั จะเรยี บ ไม้ขนาดใหญ่สงู ถงึ 35 ม. Anneslea 85
Schima wallichi78
6. ขัน้ กลีบเลี้ยงดดิ ท่ีฐานของยล

7.เมลด็ สแิ ดงหรอื สีขมห

10. ดอกยาว 2-3 ขม. กลบี ดอกเหา่ ๅ กนั ขอบใบมีหยักกลม Ternstroemia 81
ไมข้ นาดเลก็ สงู ถงึ 10 ม. Pyrenaria camelliiflora 80b
7. เมลด็ สนี าํ้ ดาลPyrenaria 80

56

Camellia THEACEAE

ไมพ้ ุ่มหรอื ไม้ยนี ตน้ ขนาดเลก็ ไม่ผลัดใบ 57
ขอบใบเป็นชีจ่ ักคม ดอกเด่นออกในซอกใบ

กลบี ดอก 5 กลบี ช้อนกัน เกสรตวั ผู้มาก
มาย ปลายเกสรตวั เมยี 3-5 แฉก เชือ่ มกัน
ท่ฐี าน ผลแตกได้

1. ดอกใหญ่กว้าง ธ-ธ ขม. กลใี เดอก 11 กลีบ

หายาก พบที อ. ฝาง 73 c.taliensis

1. ดอกเลกี กว่า 2.5-4 ขม. กลบี ดอก ธ-ธ กลบี

2. โทนดอกยาว 1-2 ขม. c.sinensis 76

2. กานดอกค้นั มาก <0.2 ขม.

3. เกสรด้วย้รู อนนอกเข่อื มดดิ กนั

เสนหลอด 7^c.connate

3. เกสรตัวยแู้ ยกเกอื บจร!ถงึ ฐาน

4. กัานเกสรตวั เมยี ยาว 3 ลนั 75C.tenii

4. กาั นเกสรตวั เมียคน้ั 1 ลนั c.oleifera 77

^Camellia sinensis

ไม้พมุ่ ทีแ่ ตกกง่ิ ก้านไมเ่ ปน็ ระเบียบ สงู ถงึ 5
ม. มกั จะไมเ่ ปลย่ี นเป็นไมย้ นี ต้น ซึ่งอาจจะ
สูงได้ถงึ 15 ม. เปลอื กต้นลีน้ําดาลเขม้ ผวิ
เรยี บบาง เปลือกชัน้ ในสขี าว ใบ 6-20 X 2-6
ซม. สเี ขยี วเขม้ เรยี บเปน็ มัน ขอบใบเปน็ ชี่
เล็กแหลม ก้านใบ 0.5 ชม. กงิ่ กา้ นสีนํา้ ตาล

เขม้ ดอกออกเป็นกลมุ่ 1-3 ดอก ในชอกใบ
ดอกสขี าวหรือเหลีองออ่ นขนาดใหญ่ 3.5-
4.5 ชม. แผ่กวา้ ง กลบี ดอกกลม มีเกสร
ตวั ผสู้ ีเหลีองมากมาย กา้ นเกสรตวั เมีย
ปลายแยก 2-3 แฉก กา้ นดอกแข็งยาว +1
ซม. ผล 1.1-1.5 ชม. กลม แตกออกได้
2-3 เสี้ยว มีเมลด็ มากมาย เมลด็ ไม่มปี ีก
หมายเหตุ มีการปลกู ทว่ั ไปในภาคเหนือจน

ไมส่ ามารถจะบอกได้ว่า ในธรรมชาติมีการ
กระจายถึงไหน อาจจะเปน็ พชื ในท้องถิ่น

ของ จ. แม่ฮอ่ งสอนและ จ. เชียงใหม่ สาย
พนั ธพุ นื เมอื ง คือ var. assamensis ที
คลา้ ยกนั

77c. oleifera var. confusa เมีย่ ง

อาม ไม้พุ่มหรอื ไมต้ น้ สงู ถึง 10 ม. ใบสเิ ขียว
เปน็ มัน ขอบมีชแี่ หลม ดอกมีขนาดใหญก่ ว่า
(3.5-5 ชม.) มีกา้ นดอกสั้น ๆ กลบี ดอกเปน็
ต่งิ ไมค่ อ่ ยพบ แต่มกี ารกระจายคอ่ นขา้ ง

กว้าง

T™HSEAchCiEmAEa wallichii

ไมใหญ่สูงถงึ 35 ม. เรือนยอดยาวแนน่ ทบึ
ลำตน้ ไมม่ ีพูพอน เปลือกตน้ ลีเทาเขม้ หรือ
เกอื บดำ มรี อยแตกออกเป็นชิ้นเหลีย่ ม ๆ
เปลีอกชน้ั ในชมพูหรอื แดงเข้ม ลกั ษณะเปน็
เยอื่ ใย ใบรปู รา่ งไม่แน่นอน 4.5-18 X 2-8 ซม
เรียงวนรอบ ลกั ษณะรปู ไข่กว้าง มนรจี น
ถงึ รปู หอก มักจะค่อย ๆ สอบเข้า ทน้ ททึ ี่
ปลาย ฐานใบแคบหรอื กลม ขอบใบมกั เรียบ
แด่บางครัง้ มชี ต่ิ ้นื ๆ ใกลป้ ลาย ใบออ่ นสีออก
ชมพู มขี นคล้ายไหมหนาแนน่ ใบแก ผวิ
เรยี บสเี ขียวเข้ม ด้านล่างสเี ขียว-เทาอ่อน มี
ขนปกคลุม เส้นกลางใบจมลงดา้ นบน ส่วน
เสน้ อน่ื ๆ นูนขึ้น ก้านใบเรียว 0.3'3.5 ชม.
บางทแี ผ่เปน็ ปกี เลก็ นอ้ ย ใบแกจ่ ะไมเ่ ปลย่ี น
เปน็ สเี หสีองหรือแดง แดจ่ ะหลดุ รว่ งขณะ
เป็นสีเขยี ว ดอก 2-5 ชม. ขนาดใหญ่ลขี าว
ดอกเด่ียว ๆ หรือเป็นกลุ่มในชอกใบใกล้
ปลายก่ิง กลีบดอกกลม 5 กลบี กลีบนอก
สดุ ใหญ่กวา่ กลีบอนื่ ๆ เกสรตัวผมู้ ากมาย
เชือ่ มตดิ กับกลบี ดอก กาั นเกสรตัวเมียแยก
เป็น 3-5 พู ผล 1.5-3 ซม. เปน็ แคปจุ;ล
กลมแขง็ เหมีอนไม้ แยกได้เปน็ 5 สว่ น
มีเมล็ดรปู ร่างแบบไตมากมาย มีปกี แคบ
รอบเมล็ด
หมายเหตุ พบทว่ั ไปในท้องถ่ิน เป็นองค์
ประกอบทบี่ อกวา่ เป็นปาดิบเขา แต่กพ็ บ
กระจัดกระจายในป่าแบบอ่ืน ๆ Schima
wallichii มรี ปู แบบผันแปรมากจนทำให้
มกี ารแยกเป็นสายพันธดุ า่ ง ๆ แด่ใน Flora
of Thailand ไมไ่ ดแ้ ยกออกคงถอื เปน็ สาย
พันธเุ คียว ท่คี ล้ายก้น Shima wallichii
เปน็ สมาชิกของวงศ์ Theaceae เพยี งชนิด
เดยี วทโ่ี ตเปน็ ไมข้ นาดใหญ่ในภาคเหนือ
สงั เกตได้งา่ ย จากผลท่ีแขง็ แยกออกเป็น 5
ส่วน ซึง่ มักจะพบใตด้ ้นตลอดปี

58

7§Gordonia dalglieshiana THEACEAE

ไมเ้ ลก็ สูงถึง 10 ม. เปลือกตน้ เรยี บ สี 59
นํ้าตาลเทา ใบ 4.5-16 X 2-4.5 ชม สเี ขยี ว
เขม้ เป็นมัน ใบอาจจะมีชีบ่ ้างใกลป้ ลายใบ
เส้นกลางใบจมลงดา้ นบนเลน้ อืน่ ๆ เหน็
ไมช่ ดั กา้ นใบ 0.4-1.0 ซม มักจะมีแต้มชมพู
ดอก 4-5 ชม. ออกเดีย่ วขนาดใหญท่ ช่ี อก
ใบออ่ น กลีบดอก 4-5 กลีบ มตี งิ่ ทปี่ ลาย
กลบี เกสรตวั ผ้สู เี หลอี งสด มีมากมายรวม
อยู่เป็น 5 มดั ก้านเกสรตวั เมยี มีปลายแยก
3-5 พู ผล 3-5 ชม. รปู รา่ งคล้ายลกู ปนี
แตกออกไดเ้ ปน็ 5 เสียว เมลด็ มากมาย มี
ปกี หนึ่งดา้ น
หมายเหตุ มกี ารกระจายกวา้ งไกล แตห่ า
ยาก มกั จะพบในปาท่ีถกู รบกวนนอ้ ย

Mtepyrenaria garrettiana

เมี่ยงผี

II, II ■I I■I II II L■I■U II II /—\

ไม้ขนาดเลก็ สูงถึง 11 ม. เปสอี กด้นลีนา้ํ ตาล
เขม้ มีรอยแตกเล็กน้อย ใบ 8.5-18 X 2.5-
6.5 ชม. ใบมนรแี คบ ขอบใบมชี เ่ี ลก็ ๆ ด้าน
ลา่ งมีขนหยาบสัน ๆ เส้นใบอยู่ห่าง ๆ ก้น
โคง้ งอ เสน้ กลางใบจมลงจากผิวใบด้านบน
ก้านใบ 0.5-1.0 ชม. ดอกกลมุ่ ละ 1-2 ดอก
สขี าวหรือครมี อยูใ่ นชอกใบ มกี าบใบท่ี
คล้ายกลีบเลีย้ งรองรีบ กลบี เลย้ี งดา้ นนอก
มขี นนุ่ม กลีบดอกกลม ปลายกลบี ออก
สเี ขียว เกสรตัวผมู้ ีมากมายสสี ้ม กา้ นเกสร
ตวั เมียสเี ขียว 5 อน้ ผล 3-3.6 ชม. สี
เขียวสดแลว้ เปล่ียนเปน็ ม่วงเข้ม ผิวคลา้ ย
หนัง ไม่แตก ปลายผลมีปุม่ 5 ปุ่ม เมลด็
ใหญ่ 3-5 เมลด็ ลักษณะเป็นเหลี่ยมและ
เปน็ มนั
หมายเหตุ กระจายกว้างขวาง พบทวั่ ไป แต่
มกั ไมอ่ ยู่เปน็ กล่มุ ที่คล้ายกน้
^^P.camelliiflora ใบเรยบ ดอกม
กา้ นเกสรตวั เมีย 1 อนั ปลายผลกลม

T81HTEeArCnEsAtEroemia
gymnanthera ไกแ๋ ดงfib A

I1 MUN |-|A

ไม้เลก็ ถึงขนาดกลางสูงถงึ 18 ม. มกี ิงก้าน
แตกออกเปน็ ระเบียบ เปลือกตน้ สเี ทาแก่
บาง เรยี บหรือแตกเล็กนอ้ ย ใบ 5-9 X 2-4.5
ชม. ออกเป็นช่อ สีเขยี วเขม้ ผวิ ใบเรียบ
ขอบเรยี บหรอื มีช่ีเล็ก ๆ ลดี ำ เส้นกลางใบ
จมลงดา้ นบน เสน้ ใบขา้ งระยะหา่ ง ๆ เชื่อม
เข้าหากน้ เสน้ ใบยอ่ ยเลอื นลางมาก ก้านใบ
0.8-1.5 ชม. ก่งิ กา้ นเรยี บสีนํ้าตาลเขม้ ดอก
1.5-2 ชม. สีเหลอื งออ่ น บนก้านทโ่ี คง้ เรยี ว
1.5-2 ชม. ดอกออกเปน็ กลมุ่ ใตใ้ บ กลีบ
เลยี้ ง 3-4 มม. มขี นด้านนอก มีใบประดบั
ซงึ่ ชดิ กบั กลีบเลยี้ ง 2 อันรองรบี ดอกตวั ผู้

มเี กสรตัวผู้ 3 วง ดอกสมบูรณ์เพศ มเี กสร
ตัวผู้ 1 วง ปลายเกสรตวั เมียเป็น 2 แฉก
ผล 0.8-1.5 ชม. เหนียว (leathery) ไม่แตก
รปู กลม ปลายตง่ิ แหลม มียอดเกสรตัวเมยี
คงเหลืออยู่ เมล็ดใหญ่ 1-4 เมล็ด มีเนอ้ื

(aril) สแี ดงหมุ้ หมายเหตุ กระจายอยกู่ วา้ ง
ขวาง พบได้ทว่ั ไป ตงั้ แตร่ ะดบ้ ดำถึงปาดบิ
เขาจาก 700 ม.-2000 ม ท่คี ล้ายกัน

82T. wallichiana ตำเสา ใบขนาด

ใหญก่ ว่า (6-16 X 2.5-6 ชม.) ดอกขนาด
ใหญก่ ว่า (2-2.5 ซม.) สิเหลืองหรอี แดง
มีใบประดับอยู่ห่างจากกลบี เลย้ี ง ผลขนาด
ใหญ่กว่า (3-3.5 ชม.) พบในปา่ ระดับติา่

ไมเ่ กนิ 500 ม.

83Adinandra integerrima

พิกุลยา่

nI IrMojLI tIiBIItILIJI jI

ไมพ้ ุม่ หรอื ไม้ด้นขนาดเลก็ สงู ถึง 15 ม. ใบ
5-15 X 2.5-5 ชม. เรยี งแบบสล้บในระนาบ
ใบเหนียว (leathery) ก้านใบ 0.3-0.7 ชม.
ดอกสีออกชมพู ออกเดีย่ วหรือเปน็ คู่ กัาน
ดอก 2.5-5 ซม. มีกาบทห่ี ลดุ รว่ งง่าย 2 กาบ
ตอนบน กลีบเลีย้ งและกลบี ดอก อยา่ งละ 5
กลีบ เกสรตวั ผู้ 30-40 อัน เชอ่ื มกบั กลีบ

คอกดา้ นล่าง ทุกสว่ นมีขน ผล +0.8 ชม

60

เบอร่ี เหนยี ว ไม่แดก มชี นั้ กลีบเลี้ยงติดที่ THEACEAE
ฐาน เมล็ดมากมาย 61
หมายเหตุ พบประปรายในปาดิบเขาและปา
กง่ึ โล่งแจ้ง ท่คี ลา้ ยกนั

85A. oblonga ปลายใบทง้ั 2 ดา้ นปา้ น
หรอื แหลม ดอกมกี า้ นส้นั กวา่ (<2 ชม.)
กลีบดอกรูปไข่ พบที่ จ.สุโขทยั

84A. laotica ไม้ตน้ สูงถงึ 25 ม. ใบ
ขนาดถงึ 20 X 6 ชม. รปู ขอบขนาน แคบ
ถึงรปู หอก ก้านใบ 1-2.5 ชม. ดอกสขี าว
กา้ นดอก 2-2.5 ชม. มีกาบรองรับหา่ งจาก
กลีบเลี้ยงทกุ ส่วนเกล้ียง (นอกจากอบั เรณ)ู
พบที่ดอยอนิ ทนนท์ ระดบั 900-1300 ม.

^Anneslea fragrans

สารภ!ี 'เา ปนี มา้ เ^

■CTTXTTTTJii UjMk

ไม้เลก็ ถงึ ขนาดกลาง สูงถงึ 25 ม. เปลือก
ตน้ แตกตา่ งก้นออกไปหลายแบบ ปกติสีเทา
เข้ม มีรอยแตกลกึ เป็นลวดลายละเอียด
บางครัง้ เปลอื กสีครีมคอ่ นขา้ งเรียบ ใบ

6-15 X 2.5-5.5 ชม. เรียงวนรอบ มักจะพบ
หนาแนน่ ท่ีปลายก่ึง ใบเขียวเขม้ เรียบเปน็
มัน ลักษณะมนรแี คบ ขอบใบไมม่ ีชีแ่ ต่บาง
ครั้งอาจเป็นช่ีป้าน ๆ เส้นใบข้างมักจะอยชู่ ดิ

และขนานก้น กา้ นใบ 1.5-3 ชม. แผเ่ ป็นปกี
เล็กนอ้ ย มักจะมแี ตม้ สแี ดงเขม้ กึง่ กา้ น
สีน้าํ ตาลเขม้ ผวิ เรียบ และเปน็ มนั ดอก
3-4 ซม. เป็นกลมุ่ ออกใกล้ปลายกงึ่ กลีบ
เลี้ยง 1-1.5 ชม. คล้ายกลีบดอกสขี าว หรอื
ออกชมพคู ลขี่ ยายออก มีขนท่ีขอบกลีบ

กลบี ดอกสีขาวเบียดชิดกันอย่ตู รงกลางปิด
ส่วนเกสร กลบี แคบตรงกลาง เช่ือมกน้ ทฐ่ี าน

สว่ นบนเกสรต้วผมู้ ีมากมาย สิสม้ ออ่ น กา้ น
เกสรตวั เมยี เปน็ 3 แฉก ผล 1.5-5 ชม.
คลา้ ยหนัง มกี ลีบเลยี้ งสีแดงส้ม ทเี่ จรญิ
ขึ้นมาปกคลุมจนมดิ ส่วนนีจ้ ะแขง็ คล้ายไม้
และแตกออกไม่สม่ําเสมอเมอื่ ผลแก่จัด มี
2-9 เมลด็ มเี นื้อ (aril) ลีแดงหอ่ ท้มุ
หมายเหตุ พบทั่วไป โดยเฉพาะบริเวณที่
เปน็ ส้นหินในปาสน แต่บางคร้ังพบในปาทชี่ น้ื

T8H7EEAuCryEaAEacuminata

ปลายสาน แซพนั จน้ั rx Aa

■BCllIITTHj t\

ไม้พุ่มหรือไมย้ นื ตน้ ขนาดเลก็ สูงถึง 12 ม.
เรอื นยอดทรงพีระมิด เปลอื กต้นเรยี บหรอื
มรี อยแตกเล็ก ๆ ใบ 3-5-12.5 X 1.2-3 ชม.
เรียงในแนวระนาบ ใบรูปหอกปลายยาว
เลก็ แหลม ขอบใบชเ่ี ล็ก ๆ คม ตาออ่ นและ

ใบออ่ นมขี นออ่ นคลมุ หนาแน่น ใบแก่มขี น
ยาวคลมุ ท่ีเสน้ ใบและกิ่งก้าน เส้นกลางใบ
ลดตํา่ ดา้ นบน เส้นใบขา้ งอยหู่ า่ ง ๆ ก้น และ
จรดกน้ ห่างจากขอบใบ ก้านใบสน้ั <0.5 ชม.

ดอก 0.4-0.6 ซม. ชอ่ แนน่ 2-6 ดอก สี
เหลอึ งในชอกใบหรอื บนก่ิงที่ไม่มีใบ กลบี
เล้ยี งยาว 1-2 มม. เขยี วสดมีขนปกคลุม

ภายนอก กลีบดอกยาว 2.5-4 มม. ชอ้ นกน้
และเชอื่ มกน้ ที่ฐาน ไม่บานขยายออก ดอก
ตัวผ้เู กสรลีแสดออกนํ้าตาล 20 อนั ดอก
ตวั เมียมีกา้ นเกสรตัวเมีย 3 อัน เช่อื มติดก้น
ทีฐ่ าน ผล 0.3-0.6 ชม. กลมมเี น้อื บาง ๆ
เปลี่ยนเปน็ ลมี ว่ ง หรือดำเม่อื สกุ เมล็ดเลก็

ไม่มีปกี
หมายเหตุ กระจายทว่ั ไป พบมาก โดย
เฉพาะบริเวณท่ถี ูกแม้วถางในปาดิบเขา พบ

2 สายพนั ธุ ในเมอื งไทย var. ivalli-
chiana ในภาคเหนึอ (ข้างบน) และ var.
acuminata ในภาคอืน ๆ ใบเรยี บ เสน้
กลางใบด้านบนไม่ลดตํ่า ดอกตัวเมีย มัก

จะมีแมลงเบียนเข้าไปอยู่ ทำใหก้ ารเจริญ
เป็น “กอล" ทม่ี หี นาม ทค่ี ล้ายกัน

88Eurya intida แมงเมา่ นก ใบอ่อน
และตาใบมีขนนอ้ ยกว่า กลีบเล้ียงไม่มขี น
ด้านนอก สายพันธุ var. nitida กิง่ กา้ น

เปน็ สันชัดเจน ตาและใบอ่อนเรยี บ ไม่มีขน
4-6.5 X 1.2-2.5 ซม. ไม่ค่อยพบ สายพันธุ
var. siamensis กิงกานมสนั ลาง ๆ ดา
อ่อนเกล้ียง หรอื มขี นสเี ขม้ ปกคลุมและใบ

ขนาดใหญ่กว่า (8-10 X 3.5-4.5 ชม.) มี
การกระจายกวา้ ง พบทั่วไป เปน็ ไมเ้ ฉพาะถ่ิน
ของประเทศไทย

62

SAURAUIACEAE SAURAUIACEAE
63
วงศ์ขนาดเลก็ ทวั่ โลกประมาณ 300 ชนิด
สว่ นใหญ่กระจายอยใู่ นเอเชียตะวนั ออก
เฉยี งใต้ ในภาคเหนอื พบ 1 สกลุ 2 ชนดิ
ใบเดี่ยวเรียงแบบวนรอบ ไมม่ ีหูใบ

^Saurauia roxburghii

สัานเหบ็ gh .

nZTTBBcrnzXJ™

lzjZlTijjBBlo

ไม้พมุ่ ไมผ่ ลดั ใบหรอื ไมย้ นื ตน้ ขนาดเล็ก สง
ถงึ 6 ม. (น้อยท่จี ะสงู 10 ม.) ลำต้นส้ัน กงิ่

ก้านหนาและแผ่กว้าง เปลอึ กตน้ สนี ้าํ ตาลเขม้
หลุดลอกเปน็ ชน้ิ เลก็ เม่อื อ่อน และจะเปลย่ี น
เป็นร่องลกึ ๆ เม่ือตน้ แก่ ใบ 18-35 X 5-9
ชม. เปน็ ช่อท่ีปลายก่งิ ขอบใบมซี เึ่ ลก็ ๆ เส้น

ใบข้างชดั เจน 17-25 คู่ ขนานกน้ และระยะ
หา่ งเท่าๆ ก้น โคง้ จรดก้นก่อนถงึ ขอบใบ
ผิวดา้ นล่างและก้านใบมีเกลด็ สสี ้มอ่อนเลก็ ๆ
ปกคลมุ ผสมอยกู่ ับขนสเี หลอื งอมนา้ํ ตาล

เส้นยาว ๆ ซ่ึงจะหนาแนน่ มากเม่อื ใบยังอ่อน

อยู่ กา้ นใบ 2-5 ชม. มแี ตม้ สชี มพู กิง่ กา้ น

มกั จะกลวง ดอก 0.8-1.3 ชม. กลุ่มละ 3-15
ดอก สขี าว หรอื ชมพอู อ่ น ออกบนกง่ิ แก่ ๆ

หรือบนลำตน้ ช่อดอกจะมีกา้ นรว่ มสนั ๆ
0.5-2.5 ชม. กลบี ดอกเชือ่ มเปน็ รปู ระฆงั

เกสรตัวผู้ 35-45 อนั กา้ นเสรตวั เมยี ปลาย

แยก 5 แฉก ผล +1.2 ชม. กลม สีเชยี วออก
เหลืองมชี นั้ กลบี เล้ยี งติดอยู่ แตกได้ มเี มล็ด

เล็ก ๆ มากมาย
หมายเหตุ กระจายกวา้ งขวางพบทั่วไปในท่ี
โลง่ แจ้งทชี่ ุ่มชนิ้ ทีค่ ล้ายก้น

90S. napaulensis &าสัาน มใี บใหญ่

กวา่ มีเส้นใบข้าง 25-42 คู่ ขอบใบมชี ่สี มํา่

เสมอ ดอกมีกา้ นรว่ มยาวกวา่ มาก (20-35
ชม.) พบน้อยกวา่ และท่รี ะดบ้ สูงกว่า ดอก

และผลจะออกขา้ กว่าในรอบปี

DIPTEROCARPACEAE วงศย์ าง

เปน็ วงศ์ขนาดกลาง ประมาณ 680 ชนดิ กระจายอยู่หนาแน่นในปาดบิ ชน้ื ของมาเลเซียและอนิ โดนีเซยี ในภาคเหนือ พบ 5 สกลุ 16
ชนิด เปน็ ไมผ้ ลดั ใบหรือกึ่งผลดั ใบ เปลอื กต้นมักจะมียาง ใบเด่ยี วเรียงแบบสลบั และวนรอบ ขอบใบเรยี บ มกั มหี ใู บขนาดใหญ่
ซ่ึงหลดุ รว่ งงา่ ยทิ้งรอยแผลไว้ ดอกสมบูรณเ์ พศมักจะหอ้ ยลง ออกเป็นกลมุ่ ในชอกใบ กลีบเลยี้ งเชือ่ มกนั กลบี ดอก 5 กลีบ
เป็นเกลียวเช่อื มกันทโี่ คน เกสรตวั ผู้ 5->100 อนั เชอื่ มกันเปน็ หลอด อบั เรณมู กั มีปลายยาว กา้ นเกสรตัวเมีย 1 อนั รังไข่ฝงั อยู่
ในฐานรองดอก ผลมี 2-5 ปกี (เกิดจากกลีบเลย้ี ง) ปีกเช่อื มกน้ ที่ฐาน ห่อหุ้มส่วนกลางผล (nut) ทพ่ี บในภาคเหนอื เกือบทง้ั หมด
กระจายในปาระดบั ด่าํ นอ้ ยทีจ่ ะพบสงู กว่า 1200 ม. แยกเปน็ 2 กลุม่ ตามแหลง่ ทเี่ กิด คือ พวกไม่ผลัดใบหรีอผลัดใบระยะสัน
เปน็ ไม้ขนาดใหญใ่ นที่ชมุ่ ชนื้ ระดับต่ํา และพวกทผ่ี ลัดใบซึ่งประกอบกน้ เป็นปาเต็งรังกระจายในที่แหง้ แล้งหรือปา่ ทีถ่ กู รบกวน
ประโยชนก์ ารใชส้ อย ชนดิ ทีใ่ หไ้ มท้ มี่ ีคุณค่าสูงคอื ตะเคียนทอง (Hopea odorata) ชนดิ อ่ืน ๆ จะจัดเป็นไม้ชัน้ รอง นํ้ายางหรือชนั
จากเปลอื กตน้ ใชจ้ ดุ ไฟหรอื ใชเ้ ป็นนาํ้ มันชักเงา

1. ยลมปี กี ยาว 2 ปีก
2. ปีกเช่ือมกันทฐี่ าน ปดี สว่ นกลางยลมดิ

3. ส่วนกลางยลมสี นั หรือเปน็ ป่มุ อย่างน้อยใกลส้ ว่ นปลาย

4. สว่ นกลางยลมีสันตามยาว 5 สน

5. สว่ นกลางยลกลม ลันกวา้ ง >5 มม. D.alatus90

5. สว่ นกลางยลมนรื ลันกวา้ ง <2 มม. D. costatus96

4. ส่วนกลางยลมสี ันดัน้ ๅ หรอื เปน็ ป่มุ 5 ปุม่ ที่ปลาย D. tuberculatus100

3. สว่ นกลางยลไม่นีลนั หรอื ปมุ่

6. ปีกดั้น 3 ปกี กลม ส่วนกลางยลไมเ่ ชื่อมกบั ปีก ใบมีเสันใบเปด็

7. ส่วนกลางยลยาวกวา่ กวา้ ง แลร!ยาวนอ้ ยกว่า 3 ขม.

ใบเกลี้ยงเปน็ มนั turbinatus97

7. ส่วนกลางยลยาวพอ ๅ กับกวา้ ง แลร!ยาวมากกวา่ 3 ขม. ใบมีขน

8. ปกี ยาว <15 ขม. ปลายใบปาน นีขนหนาแนน่

D. obtusifolius99

8. ปีกยาว >15 ขม. ปลายใบดน้ั ไม่มนี น D. retusus'0'

6. ปกี ดน้ั 3 ปีก แคบแลร!แหลม ส่วนกลางยลเช่อื มกับปกี เลัน่ใบ ขา้ งโลง้ จรดกัน

9.ใบล้านลา่ งมขี นรูปดาวสีเหลอื ง 9'Ansioptera costata

ไมไ้ มผลัดใบ สูงถง 40 ม. โบ +15 X 7 ชม. กานใบ ±4 ชม.

ปีกผล +10 ชม. ไมห้ ายาก

9.ใบเกลย้ี ง ไม่มีขน 92Ansioptera scaphula

คลายกับ A costata แต่ใบแคบกว่า สเั ขยึ วเข้ม
2. ปีกแยกหรือเช่อื มบางส่วน ข้อนกันท่ีฐาน ส่วนกลางยลเหน์ ชดั เจน

10.ปกี ใหญม่ ีเลนั ตามยาวปีก 9-11 เสนปีกอื่น ๅ ดนั้ มาก Hopea odorata'02

10. ปีกใหญ่มเี สนตามยาวปกี อ เสน ปกี เล็กยาวอยา่ งน้อย 1 ขม.
11. ใบรูปหอก ปลายแคบแหลม กง่ิ กัานมขี นสีอ่อนคลา้ ยยง

93 Vatica cinerea
11. ในมนรื ปลายปาน กง่ิ กัานมขี นสนี ้าํ ดาลแดงคลา้ ยยง94Vaticaodorata

ไม้ไม่ผลัดใบ สูงถงึ 20 ม. ใบ 8-14 X 4-7 ชม. เสันใบขา้ งนน 8-14 คู่
ไม'่ ขนานกันฺ ช่อดอกยาว 4-6 ชม. ปกี ผล 3-7 X1-3 ชม. 'เมค่อยพบ

ข้ึนในนา่ ทีมีการรบกวนนอยท่รี ะดับ <600 ม.

1. ยลมีปีกยาว 3-5 ปกี

12. ปกี ทง้ั 5 กว้างยาวเห่า 1 กนั 95Parashoreastellata

ไม้ขนาดใหญม่ พี ูพอน มีรอู ากาศรูปดาว ใบ 13-18 X 4-6 ชม. คา้ นลา่ งม้ก

มีนวล เสันใบ ขางโคง้ เป็นมมุ ปีกผล 5-7 X 0.7-1 ชม. เสันตามยาวปกี 5-7 เสัน
ส่วนกลางผลไม่เช่อื มกบั ปกี พบในนา่ ขนึ้

12. ปกี 3 ปกี ยาวกว่าอกี 2 ปีก เลก็ นอ้ ย Shorea103

64

Dipterocarpus DIPTEROCARPACEAE

เสน้ ใบข้างตรงและขนานกัน โค้งจรดกนั 65
ใกลก้ ับขอบใบ ด้านล่างเสน้ ใบนนู ตาใบเป็น
หลอดแหลม มหี ูใบหอ่ หุม้ และจะหลุดรว่ งไว
เหลือรอยแผลไว้ ดอกมีกลีบดอก 5 กลบี
บิดเป็นเกลียวคลา้ ยปากกรวย ฐานกลีบตดิ
กนั เม่อื รว่ งจะหลุดทัง้ ชน้ั อบั เรณมู ีปลาย
ยาว ผลมี 2 ปีกยาว อกี 3 ปีกสัน้ กวา่ มาก
เชือ่ มกันทฐ่ี านหอ่ หุ้มสว่ นกลางผล

^Dipterocarpus costatus

พุ 111 A

ไม้ผลัดใบระยะสัน้ สงู ถึง 40 ม. ลำตน้ ตรง
ยอดกลมและโปร่ง เปลอื กตน้ สีน้าํ ตาลอ่อน
หลุดรว่ งเปน็ ชัน้ กลมและบาง เหน็ เปน็ ลวด

ลายรอบตน้ ใบ 8-14 X 4-8 ชม. รูปไข่
ปลายสอบเขา้ ฐานป้านหรือเป็นรูปหัวใจ ใบ
อ่อนมีขนรปู คาวปกคลุม ใบแก่มีชนสน้ั ๆ
ประปรายบนเส้นใบและผวิ ดา้ นล่าง เส้นใบ
ข้าง 10-14 คู่ กา้ นใบ 1.5-2.7 ชม. หใู บ
แคบ ๆ ยาว +5 มม. ดอก +2 ซม. สสี ้ม
ออ่ น กลมุ่ ละ 3-6 ดอก ในชอกใบอ่อน กลีบ
เลี้ยงมีสน้ เล็ก ๆ และขนหยาบ ๆ ดา้ นนอก

เกสรตวั ผู้ 18-20 อัน ผลมปี กี ยาว 2 ปีก
8-12 ชม. เส้นตามยาวปกี 3-5 เสน้ ปีกสัน้

3 ปีก <1 ชม. กลมและเปน็ พูลกึ สว่ นกลาง
ผลยาว 1.2-1.5 ชม. ลักษณะกลมมสี นั
เล็ก ๆ กวา้ ง <2 มม. 5 สนั มีขนหยาบ
ปกคลุม ผลอ่อนสีแดงสดดดั กับใบลีเขยี ว
เขม้ มักจะติดผลจำนวนมาก
หมายเหตุ กระจายกวา้ งขวางและพบทั่วไป

ขนเป็นกลุ่ม เรอื นยอดสงู เด่น ต้นใหญ่ ๆ
มักจะมรี อยไหม้เป็นแอ่ง ซ่ึงเกิดจากการเผา

เกบ็ ซ้น

9D7IDPTiEpRteOrCoAcRaPrApCuEsAtEurbinatus

มักจะเขา้ ใจวา่ เปน็ D. costatus แตเ่ รอื น
ยอดจะแนน่ ทบึ กว่า และแผ่กวา้ งนอ้ ยกวา่
เปลือกบางกวา่ ใบ 17-24 X 9-12 ชม. เมอ่ื
ตน้ แกใ่ บเกอื บจะเรยี บเกลีย้ งและเป็นมนั
เสน้ ใบข้าง 14-18 คู่ ก้านใบ 2.5-3.5 ซม.
มีหูใบ ดอก 2.5-3.5 ชม. สแี ดงอมชมพู มัก
จะออกบนกา้ นแก่ ๆ ชว่ งลา่ งที่มใี บ ชนั้ กลีบ
เลย้ี งไมม่ ีสัน ผลมปี ีกขนาดใหญ่ 2 ปกี
12-15 ชม. สว่ นกลางผล 2-3.5 ซม. รูปไข่
หรือกรวยควาํ่ ปลายทง้ั 2 ดา้ นมกั จะแหลม
ไมม่ สี ันและมกั ไมม่ ีขน
หมายเหตุ พบท่วั ไป มกี ารกระจายกว้างขวาง
มกั พบทรี่ ะดบั ตํ่ากวา่ D. costatus แมว้ ่า
ท้ัง 2 ชนิดมักจะพบขึน้ ปะปนก้น

^Dipterocarpus alatus

ไมไ้ ม่ผลัดใบหรอื ผลัดใบระยะสั้น สงู ถึง 45
ม. คล้ายกับ D. costatus แต่เรอื นยอด
แคบกวา่ เปลือกต้นลีออกเทาออ่ น เกลย้ี ง
หลุดลอกออกเปน็ ชิน้ กลม ๆ ใบ 12.5-25 X
6-14 ชม. ใบมีขนปกคลมุ ดอก +4 ชม. สี
ชมพอู อ่ น ขอ่ ละ 4-5 ดอก ดอกขนาดใหญ่
เรียงต้วหลวม ๆ เป็นชอ่ ยาวถึง 12 ชม.
ก้านชอ่ มขี น ชน้ั กลบี เลยี้ งมสี ันกว้าง เกสร
ตัวผู้ >25 อัน ก้านเกสรตัวเมยี อ้วน และมี
รอ่ ง ผลมีปกี ขนาดใหญ่ 2 อนั 11-15 ชม
ส่วนกลางผล 2.2-2.8 ชม. กลม มสี ันกวา้ ง
5 สนั กวา้ งกว่า 5 มม.
หมายเหตุ ไมค่ ่อยพบตามธรรมชาติ ชอบ
ขนึ้ ใกล้ลำธาร มักจะปลูกดามรมิ ถนนหรือ
ในวดั ถนนเสน้ เก่าระหว่างเชยี งใหม่-ลำพนู
สองขา้ งทางเปน็ พรรณไม้ชนดิ นี้

66

^Dipterocarpus obtusifolius DIPTEROCARPACEAE
67
ไมผ้ ลดั ใบ สงู ถงึ 28 ม. เรอื นยอดค่อนขา้ ง
เล็ก สบี รอนส์ออกสเี ขียว เปลือกต้นสเี ทา
เขม้ หนา มรี อยแตกลึก ใบ 15-30 X 10-18
ชม. รูปไข่กว้าง ปลายป้านหรอื กลมทง้ั 2
ด้านฐานเปน็ รปู หัวใจ ใบอ่อน1มขี นยาวแหลม
ใบแก่ด้านบนเขียวเข้มมีขนบนเส้นใบ และ
ขอบใบ ดา้ นลา่ งสีบรอนสอ์ อกสีเขียว มขี น
เป็นรปู ดาวบนเสน้ ใบและขนลขี าวยาวกว่า
ด้านบน เส้นใบขา้ ง 10-18 คู่ กา้ นใบ 2.5-4
ชม. มีขนสนี ้าํ ตาลอมเหลอื หใู บยาว 7-12
ชม. สชี มพสู ด ดอก 3.5-5 ชม. สีชมพสู ด
กลมุ่ ละ 3-7 ดอก ก้านดอกสัน้ และมขี น
หนาแนน่ แกนกา้ นรปู ชกิ แชก กลบี เล้ยี ง
+1.4 ชม. มีขนหนาแน่น เกสรต้วผู้ +30
อัน ผล มี 2 ปีกยาว 10-14 X 2.3 ชม. มเี ส้น
ตามยาวปีก 1 เสน้ เสน้ ยอ่ ยสานเปน็ รา่ งแห
ปกี ออ่ นลแี ดงสด อีก 3 ปกี เล็ก <1 ชม. มี
หยกั ลึก ๆ สว่ นกลางผล กลม ไม่มีสันหรือ
ปมุ่ ด้านบน เมอ่ื ออ่ นมขี นปกคลมุ ผลแก่
เรยี บเกล้ยี ง
หมายเหตุ เป็นไม้เดน่ ในปาเต็งรังทัว่ ภาค
เหนือ ทนตอ่ ไฟปา แตจ่ ะพบน้อยในบริเวณ
ป่าเสีอมโทรม พบ 2 สายพันธุ ในภาคเหนอื
คือ var. obtusifolius ใบมีขนหนาแน่น
และพบทัวไปขณะที var. subnudus
มใี บทีเ่ รยี บเกลีย้ ง และเปน็ ไม้หายาก ท,ี
คล้ายก้น คือ D. tuberculatus'M มใี บ
ขนาดใหญ่กว่า ฐานใบเป็นรปู หัวใจ ผิวใบ
ท้ัง 2 ด้านเรยี บเกล้ยี ง กลางผลด้านบนมี

ป่มุ 5 ปมุ่

DIPTEROCARPACEAE

100Dipterocarpus tuberculatum

พลวง ตงึ

ไม้ผลดั ใบ สงู ถึง 25 ม. ลำต้นอว้ นและส้นั
กงิ่ ก้านเปน็ ตะปมุ่ ตะปา้ และคดงอ ใบ
30-45 X 12-35 ซม. ฐานใบกลมหรือรูปหวั ใจ
ใบแกเ่ รียบเกล้ีย หใู บสชี มพูสดยาว 7-10
ชม. ดอก 2.5-3 ชม. ชอ่ ละ 6-8 ดอก เกสร
ตัวผู้ 28-30 อนั กลบี ดอกมก้ มีสีแดง-ม่วง
เขม้ เพยี งดา้ นเดียว ผล มีปีกใหญ่ 2 ปกี
ยาวถึง 20 ชม มีเลันตามยาวปีก 3-5 เสน้
ผวิ เรียบไมม่ ีขน
หมายเหตุ พบมากในปาเต็งรงั จากขอ้ มลู
ของกรมปาไมจ้ ัดว่าเป็นไม้ท่หี ายากท่สี ดุ ใน
เชียงใหม่ มกั จะพบเป็นกลุม่ ใหญ่ ๆ ในปา
เสีอมโทรมที่ถกู ไฟไหม้ ควบคกู่ ้บสนสามใบ
(Pinus merkusii) พบ 2 สายพันธุใน

ภาคเหนือ var. toberculatus มใี บเรียบ
เกล้ียง ซึ่งพบทวั่ ไปและ var. tomentosa

ใบมขี นหนาแน่นปกคลุม คอ่ นขา้ งหายาก
ชนดิ ท่คี ล้ายกนั คอื D. obtusifolius"
มใี บขนาดเลก็ กวา่ และมีขน ผลไม่มตี ะปมุ่

101Dipterocarpus retusus

ยางแขง็ ยางดง

ไมผ้ ลัดใบ สูงถงึ 30 ม. เปลือกตน้ สีเทา
มีรอยแตกตามยาวเล็กน้อย ใบ 19-24 X
11-14 ชม. มนรีกว้าง ปลายส้ันแหลม ฐาน
ใบกลม ผิวใบเกลีย้ ง แต่ไม่เปน็ มนั ก้านใบ
เล็กเรยี ว 3-6 ชม. มีหูใบใหญส่ ีแดง 7-12
ซม. ซึ่งหลดุ ร่วงง่าย ผล มปี ีกยาว 16-25
ซม. สว่ นกลาง 2.5-3.5 ซม. กลม ไม่มีสนั
หรือตะปมุ่ มขี นเล็กนอ้ ย
หมายเหตุ ไม่คอ่ ยพบ การกระจายจำกัด
ในปาระดับสงู 800-1300 ม ทค่ี ล้ายกนั D.
obtusifolius" มขี นที่ใบ ผลมีปกี ยาวกว่า
D. turbinatus'7 มีใบเปน็ มนั และผลแหลม

68

พ2oHdoorpaetaa odorata var. DIPTEROCARPACEAE
69
ตะเคียนทอง

ไมไมผ่ ลัดใบ สูงถงึ 40 ม. เรือนยอดแน่นสี
เขยี วเขม้ ก่ิงแผ่กว้าง กิ่งแขนงเรียวเลก็ ลู่ลง
เปลอื กตน้ สีนํา้ ตาลเข้มอมเทา มกั จะมรี อ่ ง
ลึกตามยาว เม่ืออายุมากขน้ึ เปลอื กจะเป็น
เกล็ด ๆ เปลือกช้นั ในสีเหลอื งหม่น มักจะ

มยี างสเี หลืองซึมออกมา ใบ 8-16 X 3-7.5
ชม. รูปไข่แคบหรือเกอื บขอบขนาน ฐาน
ป้านหรือกลมมักจะไม่สมมาตร ใบออ่ น มี
ขนรูปดาวสเี ทา ใบแก่ผิวเรยี บ ยกเว้นมกี ลุ่ม
ขนเลก็ ๆ สึดำในชอกเส้นใบ (domatia) เสน้
ใบข้าง 11-12 คู่ และเสน้ ใบยอ่ ยเชอ่ื มเป็น
ช้นั บนั ได กา้ นใบเรียวเลก็ 1-1.8 ซม. หใู บ
เป็นรปสามเหลี่ยม ดอก 0.8-1 ซม. สเี หลือง

มีกลินออ่ น ๆ ดอกเป็นช่อถึง 50 ดอก ออก
ทป่ี ลายช่อและชอกใบบน ๆ ชอ่ ยาว 5-7 ชม.
กลบี เลย้ี งเลก็ มาก กลบี ดอก 3-5 มม. ปลาย
กลีบหยกั สว่ นลา่ งบิด และเชื่อมกน้ เมือ่ ร่วง
จะหลดุ ท้ังชนั้ รวมทงั้ เกสรตวั ผู้ติดไปด้วย

เกสรตัวผู้มี 15 อนั อับเรญมยี อดแหลม
เกสรตวั เมียเรยี วเล็ก ความยาวเทา่ กับรังไข่
ผลมปี ีกยาว 2 ปีก 4-6 X 1 ชม. มเี สน้ ตาม
ยาว 9-11 เสน้ ปกี สัน 3 ปกี ยาว <0.5 ชม.
ปกี ช้อนกนั แต่หมุ้ ส่วนกลางผลไมม่ ดิ
หมายเหตุ กระจายกวา้ งขวาง พบทวั่ ไปเป็น
ทรี่ ูจ้ ักในแงข่ องเนือ้ ไมท้ ม่ี คี ุณภาพสูง ต้นท่ี
มีขนาดใหญ่ในปา หายากมาก นอกจากปาที่
ไดร้ บั การดแู ลอยา่ งดหี รอื ในปาท่เี ข้าถึงยาก
ไมต้ ะเคียนทองนี้สังเกตไดง้ ่ายจากแผงขน
ลดี ำทอี่ ยบู่ นใบ Vatica odorata มีผลที่

คลา้ ยกัน แต่ปีกอนั ใหญ่กว้าง >1 ชม. และ
ปีกเล็กยาวกวา่ 1ชม.ใบไม่มแี ผงขนตังกล่าว
และเสน้ ใบย่อยไม่เชื่อมกนั แบบชน้ั บนั ได

SDIhPoTrEeRaOCARPACEAE

เส้นใบข้างขนานกนั เสน้ ใบย่อยสานเป็นขน้ั บันไดไม่ชคั เจนเท่ากับ Dipterocarpus

ผลมปี กี ยาว 3 ปีก ปืกทสี่ ั้นกวา่ เลก็ น้อย 2 ปีก ปีกช้อนกันแต่หุ้มสว่ นกลางผลไมม่ ดิ

9i°52PHaorapsehaooredaorsatetlalaคtaล้ามยปีกีกนั แ5ต่ผปลกี มีปทีก่ีเก3อื บปจีกะเทที่ส่า้นั ๆกว่ากนั 2__ส_ก_ลุ _ข_้า_งต__้น______

1. กลบี ดอกกวา้ ง บิดแน่นเปน็ เกลียวกลม ร. siamensis 105

1. กลบี ดอกยาวและแคบ บิดเฟนิ เกลยี วหลวม ๆ

2. กลบี ดอกเช่ือมกันทฐ่ี าน หลุดร่วงทั้งข้น ร. roxburghii103
3. ช่อดอกยาว 7-10 ขม. ใบไม่มีแยงขน (domatia) ร. farinosa104
3. ช่อดอกยาว 10-20 ขม. ใบมีแยงขน (domatia)

2. กลีบดอกแยก หลดุ รว่ งเป็นกลบี ๆ ร. obtusa106
4. ปลายใบป่าน พบทว่ั ไปในปา่ ยลดใบ

4. ปลายใบแหลม ไม่'หายากขึ้นในปา่ ชื่น ร. guiso™7
5. เลันใ่ บขาง 10-20 คู่ อบั เรณมู ีขน ร. thorellii108
5. เส้นใบขา้ ง 10-15 คู อับเรณไู มม่ ขี น

lQ3Shorea roxburghii

ไม้ผลดั ใบระยะสัน้ สูงถึง 30 ม. มกี ง่ิ
ใหญ่ ๆ ส่วนก่ิงกา้ นย่อยจะเรยี วเลก็ เปลอื ก
ด้นสีเทาเขม้ หนา 2-5 ซม. มีร่องลึกตาม
ยาว ใบ 8-15 X 3-7.5 ซม. มนรแี คบหรอื
ขอบขนาน ปลายป้าน ฐานป้านหรือกลม
ใบแก่บาง สเี ขียวเข้ม เส้นใบข้างโค้ง 14-18
ค่ ก้านใบเรยี วเล็ก 1-2.5 ชม. ก่งิ ก้านสี
นาตาลเข้มเป็นมัน ดอก 1.5-3.5 ชม. ลขี าว
หรือครมี บางครัง้ จะมีแตม้ ลชี มพู ดอก
ออกเปน็ กล่มุ ท่ีปลายกิ่ง ยาว 7-10 ชม. กลบี
ดอกบิดเป็นเกลียว เชือ่ มกนั ทฐี่ าน เวลารว่ ง
หลดุ ทง้ั ชนั้ เกสรด้วผมู้ ี 15 อัน เรยี งเปน็
3 ขัน้ อับเรณู ปลายยาว เกสรตัวเมียเรยี ว
เลก็ ยาวเท่ากับรงั ไข่ ปลายแยก 3 แฉก ผล
มี 3 ปกี ใหญ่ ขนาด 6-8 X 0.6-1.0 ชม. ปีก
แคบปลายแหลม เมื่อแห้งจะเป็นลีนํา้ ตาล
แก่ เส้นตามยาวปกี ชัดเจน ปกี สน้ั 2 ปีก
ขนาด 3-4 X 0.3-0.4 ชม. ส่วนกลางผล 1.2-
1.4 ชม. ปลายยาวและแหลม
หมายเหตุ มักจะพบในปาทถี่ ูกรบกวนนอ้ ย
สังเกตงา่ ย เมือ่ ดอกบานดน้ จะปกคลมุ ดว้ ย
ดอกลีขาวทัง้ ต้น มีกลนิ่ หอม ทีค่ ล้ายกนั

70

farinosa104ร. กระบากดำ เปลอื กมีร่อง DIPTEROCARPACEAE
71
แตกต้นื ๆ ใบหนากวา่ มแี ผงขนในชอก

ระหวา่ งเสน้ ใบ ดอกเปน็ ชอ่ ยาว 15-19 ซม.

กลบี ดอก + 1.2 ซม. ไม้หายาก พบในปา
ดบิ ระดับตํ่า สว่ นกลางของประเทศไทย ข้นึ

มาถึง จ. ตาก

iQ5Shorea siamensis

ไมผ้ ลัดใบ สูงถึง 25 ม. เปลอื กต้นสเี ทาแข็ง
และหนามาก มรี อยแตกลกึ ๆ เปลือกตา้ น
ในลแี ดงออกนา้ํ ตาล นาํ้ ยางสีเหลีองอ่อนถงึ
น้ําตาล ใบ 10-22 X 7-16 ชม. รปู ไขก่ ว้าง

หรือรปู ไข่ ปลายกลมหรอื แหลมเลก็ นอ้ ย
ฐานเปน็ รูปหวั ใจ ใบอ่อนลีนํา้ ตาลออกแดง

มีขนรูปดาว ใบแกส่ เี ขยี วหม่นเกอื บจะเรียบ
เกลีย้ ง เสน้ ใบข้าง 9-16 คู่ กา้ นใบ 3-5 ชม.

เล็กเรยี ว และแบนเล็กน้อยมแี ต้มสแี ดง
หใู บ 1.5-2 ชม. รูปไข่แคบ โต้ง และหลุด
ร่วงไว ดอกสเิ หสีองสดมกั มแี ต้มสีแดง
กลุม่ ละ 5-20 ดอก ดอกมกั จะออกก่อน
แตกใบอ่อน กลีบดอกบิดเปน็ เกลยี วคลา้ ย
ปากแตร ปลายกลบี โต้งไปขา้ งหลัง ฐานกลบี
เช่อื มกน้ เม่ือหลุดจะร่วงท้ังชั้นพร้อมกบั
เกสรตัวผูท้ ีต่ ิดบนกลีบ เกสรตวั ผู้ 15 อนั
ชัน้ นอก 10 ช้นั ใน 5 อนั อับเรณูปลายแหลม

ก้านเกสรตวั เมียยาวเทา่ กบั รังไข่ ผล มีปกี
ใหญ่ 3 ปกี ปลายปา้ น ขนาด 5-8 X 1-1.5
ซม. ขนาดเล็ก 2 ปกี 2.5 X 1 ชม. ส่วน
กลางผล 1.4-1.6 ชม. มีปลายยาว
หมายเหตุ พบมาก มักจะข้นึ อยู่เป็นกลุม่ มี

ความทนทานต่อไฟปามาก จึงกลายเป็นพืช
เดน่ ในทเ่ี สอ่ื มโทรม สงั เกตได้งา่ ยในฤดู
หนาว ใบแก่เปลย่ี นเป็นสแี ดงเข้มกอ่ นทจ่ี ะ

รว่ ง ในภาคเหนอื พบ 2 สายพนั ธุ var.

siamensis พบมาก ใบแก่เรยี บเกล้ยี ง
var. tomentosa ใบแก่ด้านลา่ ง มขี นสี

น้าํ ตาลปกคลุมหนาแนน่ ไม้หายาก

D1QI*PSTEhRoOreCaARoPbAtuCsEaAE

ไมผ้ ลดั ใบ สงู ถงึ 27 ม. เปลือกตน้ สนี าํ้ ตาล
ออกแดงในต้นออ่ น เปลย่ี นเป็นออกดำเมอื่
ตน้ แก่ เปลือกมรี อยแตกลึก เปลึอกชน้ั ใน
สนี ํา้ ตาลออกเหลอึ ง มชี น้ ลเี หลือง ใบ
8-15 X 3-7.5 ซม. (อาจถึง 22 X 12 ชม. ใน
ตน้ อ่อน) ใบมนรแี คบหรือขอบขนาน ปลาย
ท้ังสองมกั จะปาั นหรือกลม ฐานใบเป็นรปู
หวั ใจ ใบออ่ นมขี นรปดาวสเี ทา ใบแก่ลเี ชยี ว
หม่น เกอื บจะเกลยงหรือมขี นประปราย
มกั จะหนาและเหนียว กา้ นใบ 1.2 ชม. ส้ัน
และอว้ น หใู บเลก็ (5-6 มม.) มขี นและหลุด
รว่ งไว ใบแก่กอ่ นร่วงสเี หลือง ดอก 1.5-2
ชม. สีขาวหรือเหลอื งครีม ช่อดอกห้อยลง
ยาว 6-12 ชม. ดอกตมู รูปขอบขนาน กลีบ
ดอกแหลมและแคบ บิดเป็นเกลยี วชอ้ นกน้
แตฐ่ านไม่เชอี่ มกนั เวลารว่ งหลุดทลี ะกลบื
เกสรตัวผู้ 22-29 อนั เรยี งเป็น 3 วง อบั
เรณูยอดส้นั ก้านเกสรตัวเมยี ส้นั กวา่ รังไข่
ผลมีปีกใหญ่ 3 ปกี ขนาด 5-6 X 1.2-1.5
ชม. อกี 3 ปีกสนั้ กว่า 1.5-3 ชม. สว่ นกลาง
ผล 0.6-0.8 ชม. มีปลายสั้น
หมายเหตุ พบมากโดยเฉพาะที่แห้งแลง้
และปาเลี่อมโทรม มักจะขน้ึ ปะปนกบั ร.
siamensis และขึ้นไคในระดับสงู กว่า กง
1400 ม. ปะปนกับสนสามใบ ทคี่ ล้ายกันอีก
2 ชนิด มกี ลีบดอกไม่ตดิ กัน แตม่ ีใบทเ่ี ปน็
มันและปลายแหลมกวา่ มักพบในปาดิบ
ท่ีชนื้ ระดบั สงู กวา่ 800 ม. พบยาก

พ7S.guiso เตง็ ตานี มเี ส้นใบขา้ ง 14-26
คู่ ดอกตูม กลมยาว เกสรต้วผู้ 20-40 อัน
อบั เรณูไม่มขี น

1 พร.thorellii ตะเคียนเตง็ มีเสน้ ใบ
ขา้ ง 10-15 คู่ คอกตูมรปู ไขแ่ คบ เกสร
ตัวผู้ 30-48 อัน อับเรณูมีขน

72

MALVACEAE วงศ์ชะบา MALVACEAE
73
เปน็ วงศใ์ หญม่ สี มาชิก 1800 ชนดิ กระจาย
ทัว่ โลก ส่วนมากเปน็ ไม้เล็ก ๆ ในภาคเหนอื
พบ 2 สกุล 3 ชนดิ ทเี่ ปน็ ไม้ยีนตน้ แตม่ ี
อกี หลายชนดิ ท่ีเป็นไมพ้ มุ่ และไม้เน้อื ออ่ น
เปลอื กตน้ เรียบเมื่อลอกออกจะเป็นริ้วยาว
ใบเรยี งแบบสลบั วนรอบ เสน้ ใบแบบนื้วมอี

หใบหลดุ ร่วงงา่ ย ดอกสมบูรณเ์ พศ กลีบ
เล้ียง 4-5 กลีบเชื่อมก้น กลบี ดอก 5 กลีบ

เกสรล้วผู้เชอื่ มกน้ เป็นหลอดรอบเกสรตวั เมีย
ผลแหง้ แตกได้ เปลึอกไมใ้ ช้ทา่ เชีอกท่ีมี

คุณภาพสงู
หมายเหตุ ช่ือเรยี กท้องถ่นิ “ต้นปอ" จะรวม

ถงึ สมาชิกของวงศ์ sterculiaceae และ
Tiliaceae ดว้ ย

^Kydia calycina

เลยี งฝา็ ย เลยี งยาบ

ธธffiffl

ไม้ผลดั ใบเป็นพ่มุ หรือไมย้ ีนตน้ ขนาดเล็ก
สูงถึง 10 ม. เปลอื กต้นสีเทาบาง มีรอยยน่
หรือเป็นตะปุม่ เปสีอกช้ันในเปน็ ใยสีเทาอ่อน

ใบ 7.5-14 ซม. กลมหรอื รูปไขก่ ว้าง ฐานรูป
หวั ใจหรือสอบเขา้ กวา้ ง ๆ ขอบใบหยักเปน็ พู
ทป่ี ลายของเส้นใบ ใบอ่อนมขี นสีเงินรปู ดาว

ใบแกมขนหยาบปกคลุมโดยเฉพาะตา้ นล่าง
หนาแนน่ กว่า เสน้ ใบ 5-7 เส้น จากฐาน เสน้
กลางใบตรงกลางมีตอ่ ม แคบยาว (3-7 มม.)
ก้านใบ 2.5-6.5 ชม ดอก 1.2-1.7 ชม. สีขาว
หรอื ชมพู ดอกสมบรู ณ์เพศหรือ เฉพาะ
ดอกดวั ผเู้ ทา่ นน้ั กลบี ดอกบางใสแผ่ออก

หลอดเกสรตวั ผู้แยกเป็น 5 กิง่ ปลายเกสร
ตัวเมยี แยกเป็น 3 กิ่ง ผล 2-3 ชม. มีริ้ว

สีชมพสดหรือเชียวอ่อน 4 อนั (กาบรอง
ดอกทีขยาย) ผลกลม +5 มม. มกี ลบี เลี้ยง

บางห่อหุ้ม แหง้ และแตกได้ มี 3 เมล็ด
หมายเหตุ พบท่วั ไปในที่โลง่ แจ้ง

ทMA0HLViAbCisEcAuEs macrophyllus

ไมไมผ่ ลดั ใบ สูงถงึ 15 ม. เรือนพมุ่ โปรง่
เปลือกตน้ บางสคี รมี อ่อน ผิวเรียบหรอื มี
รอยแตกตืน้ ๆ และมีรอู ากาศ (lenticel)
ขนาดใหญ่ เปลอื กชน้ั ในสีนํ้าตาลอมชมพู
เป็นเยอ่ื ใยแนน่ ใบ 15-35 ชม เกือบจะกลม
รปู หวั ใจ ขอบใบเรยี บหรือมหี ยักต้ืน ๆ ใบ
ออ่ นมขี นรปู ดาวหนาแน่น ใบแก่ขนน้อยลง
เส้นใบ 7-9 จากฐาน มตี อ่ มยาว ๆ (3-20 มม.)
ท่สี ่วนบน ก้านใบ 10-26 ชม. หใู บใหญห่ ลุด
รว่ งงา่ ย 6-12 ชม. มีขนสเี หลืองยาวและ
เหนยี ว กิ่งกา้ นอว้ นสน้ มีรอยแผลของหใู บ
ดอก 5-7.5 ชม. สเี หลืองสดมีแตม้ สมี ่วงตรง
กลาง เปลี่ยนเป็นสีแดงเม่ือดอกแก่ กลีบ
เล้ียง 2-2.5 ชม. มีหนามเลก็ ๆ ดา้ นนอก
ดา้ นในมีขนแตไ่ ม่มตี อ่ ม ที่ฐานมรี ว้ิ ประดับ
10-12 อ้น กลบี ดอกบิดคล้ายกรวย หลอด
เกสรตวั ผู้ ยาว 4 ซม มีล้บเรณตู ิดอยตู่ าม
ความยาว ปลายกา้ นเกสรตวั เมยี แยก 5
ปมุ่ ผล 2.5-3.5 ชม. รปู ไขม่ ีกลบี เล้ียงและ
ร้วิ ประดบั ทฐ่ี าน มีขนแข็ง ๆ ยาวสีทอง
ปกคลมุ ด้านนอก ผลแตกได้ 10 พู เมลด็
มาก รปู รา่ งคลา้ ยไต มีขนปกคลุม
หมายเหต กระจายกวา้ งขวางแตไ่ มพ่ บมาก
นัก ชอบขนตามช่องเปดิ ของปาชืน้ มกั พบ
ในไรช่ า ที่คลา้ ยกนั

^2H.tiliaceus ปอฝา็ ย ไมด้ น้ สงู ถงึ
12 ม. ใบ 7.5-15 ซม. หใู บ 1-2 ชม. ชนั้ กลีบ
เล้ยี งมีตอ่ มดา้ นนอก ผล +2 ชม. เมลด็ มี
ขนห่าง ๆ
^2H.glanduliferus บอ่ ตอ่ ม ไมพมุ่
สูงถงึ 1.5 ม. ใบ 9-15 ชม. ขอบใบหยกั เปน็
คู่ ๆ มีต่อมรูปไขท่ ฐี่ านของเส้นกลางใบ

^3H.mutabilis พดุ ตาน ไมพ้ ุ่ม สูง
ถึง 3 ม. ใบ 7-13 ชม. ดอกตอนเชา้ สีขาว
เปลย่ี นเป็นลชี มพตู อนบ่าย แพรห่ ลาย
เหมือนไม้ในทอ้ งถน่ิ

74

BOMBACACEAE วงสง์ รํ BOMBACACEAE
75
กระจายทั่วโลก ส่วนใหญ่บริเวณศนู ย์สูตร

ของอเมรกิ า ทีเ่ ปน็ ไม้ทอ้ งถ่นิ ทางภาคเหนอื
พบ 1 สกลุ 3 ชนดิ ใบประกอบแบบนวิ้ มือ

ใบย่อย 5-7 ใบ ขอบใบเรยี บ มหี ูใบทหี่ ลดุ
รว่ งงา่ ย กลีบเล้ียง 4-5 กลบี เช่ือมกันกลบี

ดอกแยก เกสรตวั ผยู้ าวมีมากมาย ผลแหง้
แตกได้เป็น 5 พู ภายในมีขนฟคู ลา้ ยเส้น

ไหม

11^Bombax ceiba

ไมผ้ ลัดใบ สงู ถงึ 35 ม. ในต้นอ่อนกิ่งข้าง
จะตรงและขนานกบั พืน้ ออกเปน็ วง ทำให้
เหน็ เรอี นยอดเป็นชนั้ ๆ ในต้นแกฐ่ านเปน็
พพู อน ก่งิ กา้ นจะโคง้ ต้งั ตรงขนึ้ มขี นาดใหญ่

เกือบจะเท่า ๆ กับลำตน้ เปลือกต้นสีเทา
อ่อนหรือสีครีม ในตน้ ออ่ นมีหนามแขง็ ท่ัวไป
เมอ่ื ต้นแก่ผิวเปลีอกจะเรยี บเกลยี้ ง ใบยอ่ ย

8-15 X 4-5 ชม. มนรแี คบหรอื รปู หอก ปลาย
ทง้ั 2 ขา้ งสอบเข้า ผิวเรยี บเกลีย้ ง ก้านใบ

ย่อย 1.5-2.5 ซม. กา้ นร่วม 10-19 ชม ดอก
8-10 ชม สีสม้ แดงสดใส ดอกออกขณะท่ใี บ
แก,หลดุ รว่ งไป กลบี เล้ียง 1.5-2 ชม. เขียว
สด รปู ถ้วยปลายแยก 5 แฉกสน้ั ๆ กลบี
ดอกหนาอมุ้ นา้ิ บานแผ่ออก เกสรตวั ผู้สสี ม้
ออ่ น >50 อนั เรยี งเป็น 2 วงเชอ่ื มกันเปน็
10 มดั ส้อมรอบถา้ นเกสรตัวเมียสแี ดงเข้ม
ที่ยาวเรียว ปลายแยกเป็น 5 แฉก ผล 10-

17 X 4-6 ชม. รปขอบขนาน ผลตรงไมม่ สี นั
แต่มักมรี ่องตน้ื ๆ 5 ร่อง
หมายเหตุ มกั ข้ึนตามริมทางทโี่ ล่งแจ้งแต่
ไมค่ ่อยพบในปา มีความทนทานต่อน้ําทว่ ม
ช่วั ครัง้ คราว มักพบบรเิ วณรมิ ผิงนํ้า

B11O5BMoBAmCbAaCxEaAEnceps

ไมผ้ ลัดใบ สงู ถึง 30 ม. เมอ่ื ต้นยงั เลก็ เรอื น
ยอดคลา้ ยกบั B. ceiba เมื่อโตเต็มทล่ี ำตน้
จะยาวและตรง เรือนยอดดา้ นบนจะแบน
เปลอื กตน้ อ่อนมหี นามมากมาย และจะลด
ลงเมื่อโดขนึ้ กง่ิ ก้านยังคงมหี นาม ใบ 12-16
X 4-7 ซม. กา้ นใบยอ่ ย 0.5-1.8 ชม. ก้านใบ
ร่วม 10-17 ชม. ยาวเท่า ๆ กบั ใบย่อย ดอก
6.5-8 ชม. สิขาว กลุ่มละ 2-4 ดอก ออก
กระจายทัว่ เรอื นยอดทกี่ ำลงั ผลดั ใบ กลีบ
เลีย้ งสิเขียวสด รูประฆังมี 2-4 พู กลบี
ดอกโคง้ งอไปดา้ นหลัง ปดิ สว่ นของกลีบ
เลี้ยง มีขนละเอยี ดต้านนอก เกสรตัวผู้
ลีขาว 250-300 อัน แยกเป็น 5 กลุ่ม และ
เชือ่ มเป็นหลอด ด้านล่างห่อหุม้ ก้านเกสร
ตวั เมยี สีชมพอู อกมว่ ง ปลายแยกเป็น 5 แฉก
ซงึ่ อยชู่ ิดติดกนั ผล 12-15 X 5 ชม. ขอบ
ขนานโด้งงอเล็กนอ้ ย มสี ันต้นื ๆ 5 สัน
หมายเหตุ กระจายกวา้ งขวางพบทัว่ ไปแด่
ชอบข้ึนในป่าเบญจพรรณทมี่ หี ินธเุ น เป็นไม้
ท่ขี ึน้ สงู เหนอื ไม้อ่ืนในปาผสมปาดิบ พบ 2
สายพันธใุ นภาคเหนือ var. cambo-
diense มขี นทีก่ ้านเกสรตัวเมีย และดา้ น
ล่างของใบ ขณะที่ var. anceps ไม่มขี น
ท่คี ล้ายกนั

116B. insigne งิ้วปา มหี นามบนตน้ นอ้ ย
กว่าและใบขนาดเล็กกว่า (9-12.5 X 3.5-4
ชม.) กา้ นใบรว่ มมกั จะยาวกวา่ ใบย่อยมาก
คอก 10-15 ชม. สีชมพู-ส้ม กลีบบานออก
และโค้งไปข้างหลงั เล็กนอ้ ย ผล 17.5-25 X
3-4.5 ชม. ยาวกว่าและแคบกวา่ มาก มีสัน
ตื้น ๆ ไม่คอ่ ยจะพบ ข้ึนในปา่ เบญจพรรณ
ทีโ่ ลง่ แจ้งระดบั ตํา่ กว่า 500 ม.

117Ceiba pentandrci นนุ่
ไม้ผลัดใบ สูงถึง 25 ม. ใบยอ่ ย 6-12 X
1.5- 3 ชม. กา้ นใบยอ่ ย 0.3-0.5 ชม. ก้านใบ
รว่ ม 8-20 ชม. ดอก 2-3.5 ชม. สีขาวถึง

76

BOMBACACEAE

ครีม กลีบดอกตดิ กนั ทฐี าน เกสรตวั ผู้ 5-6
อนั กา้ นเกสรตวั ฌยี ไมแ่ ยก ผล 8-10 ชม.
ผลตรงมี 5 รอ่ ง
หมายเหตุ ไม้นเด้นำเข้ามาในเอเชียตะวัน
ออกเฉียงใต้อย่างน้อย 1500 ปีมาแล้ว

118 Pachira aquatica นุ่นนำ

ไม้ดน้ สูงถึง 15 ม เปลือกดน้ เกลี้ยงลีเขียว
ใบยอ่ ยเกล้ยี งและเปน็ ม้น ดอก 12-18 ชม.

กลบี ดอกลเี ขยี วเป็นแผ่นยาวงอไปข้างหลัง
เกสรตัวผ้สู ขี าวหรอื เหลืองอ่อน มมี ากมาย
ผล 8-10 X 5-6.5 ซม. มรี อ่ งตน้ื 5 ชอ่ ง

หมายเหตุ เปน็ ไมน้ ำเข้ามาจากอเมริกาใต้

STERCULIACEAE วงศ์ปอ รูปวิธานของผล

เป็นวงศ์ขนาดใหญใ่ นเขตศนู ยส์ ตู ร ทั่วโลกมี +1500 ชนิด ใน 1. มลมปี กี
ภาคเหนอื พบ 11 สกุล และอยา่ งน้อย 30 ชนิด ใบเดีย่ วหรีอ
ใบประกอบแบบน้วิ มือเรยี งตวั แบบสลับในระนาบหรอื วนรอบ 2. มลไม่แตก ปกี แข้งเหมือนไมั Heritiera 134
มก้ จะมีหูใบชัดเจนและมีขนเปน็ รปู ดาว กลุม่ หนึ่งของวงศ์นิ้มี
2. ยลแตกลอกด้านเดียว ปกี บางคล้ายกระดาษ

3. มลมีจงอยยาวออกดา้ นหลงั Pterocymbium 132

คอกแบบปกติคึอมกี ลีบดอก กลีบเลยี้ งอยา่ งละ 5 ขณะทีอ่ กี 3. ยลไมม่ ีจงอย Firmiana 13°
กลมุ่ หนึ่งไม่มกี ลบี ดอก แต่มีกลีบเล้ยี งที่มีสิสรร ชึ่งมก้ จะเช่อื ม
กันที่ฐานกลบี ผลไม่มีเนื้อ แตกออกได้ 2. ยลแดกออกไดเ้ ป็น 5 สว่ น ^Abroma augusta

รูปวิธานของดอก ไมท้ มุ่ สูงถึง 2 ม. ใบเดยี่ ว รูปหัวใจ มิขน เส้นใบทฐี่ าน 5-7 เส้น

ดอกลีม่วง กลบี ดอกรปู คส้ายชอ้ น 5 กลีบ เกสรตวั ผู้ 10 อนั เชึอม
เป็น 5 พู ดา้ นบน ผล 3.7-5 ชม รูปกรวย’ควํา่ มขิ นเมลด็ มากมาย
ไมม่ ปิ ็ก ข้นึ ในท!่ี สง่ แจ้ง

1. ดถกไม่มีกลใี เดอก เกสรตัวยูเข่อื มตดกนั เป็นแกน 1. ยลไมม่ ีปีก

2. จำนวนเกสรตวั ยูไ้ ม่มากกว่า 10 ลนั 4. มลแดกออกเมียงด้านเดยี ว

3. แกนเกสรตัวผูท่หี มอนรอใดอกคล้ายวงแหวนท่ฐี าน 5. เมลด็ ลีขาว แบน มปี กี 120 Pterygota alata

4. ใบมักจะเปน็ ใบเกลด็ กลีบเลี้ยงมีขนด้านใน Hentiera^ ไม้ดน้ ใบเดยี่ ว เรยี งานรอบ ขอบใบเรยี บ เสน้ ใบทฐาน 5-7 เส้น

4. ใบไม่เป็นเกล็ด กลบี เล้ยี งไมม่ ีขน Pterocymbium 132 ดอกลเี ขียว แยกเพค กลบี เลย้ี ง 5 กลีบ ไมม่ ิกลบี ดอก ดอกตวั ผู้

3. แกนเกสรดวั ยไู มม่ หี มอนรองดอก Sterculia 122 มเิ กสร 8-20 อัน เชื่อมเปน็ แกน ดอกตวั เมยี มิดา้ นเกสรโดง้ 5 อัน

2. จำนงนเกสรตัวย, 15 หรือมากกวา่ และมกิ ลมุ่ ของเกสรตวั ผู้1ทีเป็นหมน้ 5 กลุ่ม ผลแขง็ 12-15 ชม.
หายาก พบท่ี ข.ิ ตาก
5. ทกู ลีบเล้ยี งส1นกว่าหลอดกลบี เลี้ยง Firmiana 130

5. ทกู ลบี เลี้ยงยาวกวา่ หลอดกลบี เลยี้ งมาก 5. เมล็ดลดี ำหรอื นาํ้ ตาล กลม ไมม่ ีปกี Sterculia 122

120 Pterygota alata ดรปู วิธาน'ของผล 4. ยลแตกไดเ้ ปน็ 5 ส่วน

1. ดอกมีกลบี ดอก 6. เมลด็ มปี กี บอบใบเรียบ

6. กลีบดอกมีระยางคค์ ลา้ ยหูท่ฐี ไนกลบี 121 Helicteres 7. ส่วนกลางหรือทีฐ่ านยลกว่างท่ีคดุ >4 X 1.5 ขม.

6. กลบี ดอกไม่มรี ะยางค์ Pterospermum 135

7. กลีบดอกลขี าวหรอื ลีครีม Pterospermum 135 7. สว่ นปลายยลกว่างท่คี ดุ <4 X 1.5 ขม.

7. กลีบดลกลเี หลืองสด Eriolaena candollei144 143Reevesia pubescens

7. กลีบดลกลมี ว่ ง 119Abroma augusta 6. เมล็ดไมม่ ีปีก ขอบใบมักมขี ี่หยกั

7. กลีบดอกลีขมทู ดรู บู ่วธิ านของผลประกอบ 8. ยลมขี นแขง้ ๆ 121 Helicteres

8. เกสรตวั ยูและกัานเกสรตวั เมยเขื่อมกนั เปน็ แกน ไมท้ ุม่ ชนั้ กลบี เล้ียงเป็นหลอด ปลายแยก 5 แฉก กลบี ดอก

143 Reevesia pubescens 5 กลีบ แคบทฐี่ าน เกสรตวั ผู้ 5-พ อนั เชื่อมเปน็ แกนรว่ มกับ

8. เกสรดวั ยู้และกาั นเกสรตวั เมยี แยก ด้านเกสรตัวเมยี ผลมก้ บดิ เปน็ เกลยี ว

Melochia umbellataw 8. ยลไมม่ ีขนแข้ง Melochia umbellata 14ร

4. ยลแตกไดเ้ ป็น 7-10 สว่ น Eriolaena candollei144 I

77

SSTteErRcCuUlLiaIACEAE 1. ใบบรร!กอบแบบipมอื

ไม้ขนาดเล็กถงึ ขนาดกลาง ที่มีการแตกก่งิ 2. ใน^ลเรียบเกลยง พกู ลบี เล้ยี ง
ก้านแยกต่อ ๆ ก้นออกไปอยา่ งมรี ะเบียบ
ใบเดีย่ วหรอื ใบประกอบแบบน้ิวมอื ก้านใบ แย่ออก ’'1. ร. oetida *123*
มกั จะพองออกด้านบน ดอกแยกเพศ ไม่มี
กลบี ดอก แต่มีกลบี เลย้ี งที่สีสดใส เกสร 2. ใบ/ยลมีขน พกู ลีบเลี้ยงงอเขา
ตวั ผมู้ กั ตดิ ก้นเปน็ กล่มุ ท่ปี ลายจะมอี ับเรณู
เลก็ ๆ ผลเหนียวหรอื แขง็ ออกเป็นช่อ รูป JUIงใน ” s.pexa 122
ดาว มกั จะเป็นสแี ดงสดและแตกออกได้ 1
ด้าน เมลด็ สีดำเป็นมนั ไมม่ ีปีก 1. ใบเดยาแบบแ]มีอ

^22Sterculia pexa 3. ใบเรยี บเกลยง ขนั้ กลบี เลี้ยงแยก

ปอป้าน บ่อขาว +ถงี ฐานรบ s.urena var. thorelli 124

3. ใบมีขน ขัน้ กลบี เลนงแยกเลูแพู พ นองขน้ั

4. ยลแย่ออกขนานกับพน,'ร.ฟ//อรa125

4. ยลหอยลง s.hypochra126

1. ใบเดยาไม่เป็นพู

5. ไมย่ ินดน้ ในแกด่ -],นล่างม^ี น

6. ดอกหอ้ ยลง ขั้นกลีบเลยงงอเข้'าขางใน

1, 1, ร., balangas 127

6. ดอกดงขน ข้นั กลีบเลยงแย่ออก

ร. guttata 128

5. ไม'่ พมุ่ (ลา่ นใหญ่) ใบแกไมม่ ขี น

ไมผ้ ลัดใบสูงถงึ 20 ม. ขณะที่ดน้ ยงั เล็ก
กิง่ ก้านจะแตกเปน็ วงรอบ ตน้ ท่ีมีอายมุ าก
เรอื นยอดจะกลม เปลีอกต้นลคี รีมออ่ นหรอื
เทาอ่อน ผวิ เรียบหรือมรี อยแตกต้ืน ๆ
เปลอื กช้ันในลีครีม มแี ถบเสน้ สสี ม้ ใบ
แบบนว้ิ มือ ใบยอ่ ย 7-9 ใบ ขนาด 11-22 X

3.5-8.5 ชม. ใบอ่อนสีชมพู ใบแกม่ ีขน
สัน้ ๆ สีขาวอ่อนนมุ่ ดา้ นล่าง ก้านใบร่วม
20-30 ชม. พองออกทีป่ ลายทัง้ 2 ดา้ น

ดอก 0.7-1.0 ชม. สเี หลืองสด ส้มหรือแดง
ออกเปน็ กลบี สันเป็นรปู ระฆงั ปลาย 5 พู
ซงึ่ จะโค้งเข้าหากลางดอกมาจรดก้น ผล

6-7 ชม. ออกเป็นกลุ่มรปู ดาว กลมุ่ ละ 3-5
คล้ายผลกลว้ ย มีกา้ นผลยาวห้อยลงและ
ขนยาวหนาแน่นซงึ่ ถกู แลว้ คน้
หมายเหตุ พบมากในปา่ เบญจพรรณกึง่ โลง่
แจง้ และที่ใกล้หม่บู า้ น ชนิดท่ีคลา้ ยกน้

123s. foetidafrโรง เปน็ ไมใ้ หญ่ สูงถงึ

30ม. ใบเรียบเกลี้ยง ดอก1.8-2.5ซม.มี
กล่นิ เหมน็ กลีบเลยี้ งติดกัน ปลายบาน
ออกผลใหญ่กวา่ และกว้างกว่า (7.5-10 ชม.)
เป็นไมท้ นี่ ำมาปลูกในภาคเหนอื มกั จะพบ
ตามชายทะเลในภาคใต้

78

^Sterculia urena STERCULIACEAE
79
var. thorelii ปอต๊อก

ไมผ้ ลดั ใบ สงู ถึง 23 ม. สำตน้ มกั จะบดิ งอ
ก่ิงก้านหนาแผก่ วา้ งออกเปน็ กลุ่มท่ปี ลายยอด
เปลือกต้นลเี ทาเงนิ อ่อน หลดุ ลอกเป็นแผ่น
บาง ๆ เปลือกช้นั ในเป็นเล้นใย ใบ 20-35
ซม. รปู แบบน้วิ มอื ปลายแฉก 5-7 พ ฐานเว้า
ใบอ่อนมขี นอ่อนนุ่ม ใบแก่เรยี บเกลยง หรอึ
มขี นส้นั ๆ ประปราย เสน้ ใบ 7-9 ใบ จาก

ฐาน ดอก 0.5-1 ชม. สีเหลือง-ชมพู ดอกเป็น
กลมุ่ กลบี เล้ยี งรูประฆงั ปลายแยกเป็น 5
แฉก มีขนรูปดาวและเหนยี ว เกสรตัวผูเ้ ช่อี ม
เปน็ หลอด ปลายมอี ับเรณูหนาแนน่ หอ่ หมุ้
ส่วนปลายของรังไข่ทีย่ าว 2-3 มม. ดอก
สว่ นใหญ่เป็นดอกตัวผูซ้ ึ่งจะคละกบั ดอก
สมบรู ณ์เพศในขอ่ เดียวกนั ผล 6-8 ชม. รูป
ดาวกลุม่ ละ 3-5 ผล ซ่ึงแผ่ออกสสี ้มสด มี
ขนทคี่ ันปกคลมุ
หมายเหตุ กระจายกว้างขวาง มกั พบในทก่ี งิ่
โลง่ แจง้ โดยเฉพาะในระดับต่ํา ที่คลา้ ยกัน
125S. villosa ปอตบู หชู า้ ง มใี บใหญ่กว่า
(30-48 ชม.) แฉกของใบมกั จะแบ่งยอ่ ยเปน็
พเู ลก็ ๆ ใบอ่อนมขี นยาวสชี มพหู นาแนน่
ใบแก่มขี นสั้นและหยาบตา้ นบน ดา้ นลา่ ง

ขนยาวและอ่อนนุ่ม ดอก 1.5-2.8 ชม. รปู
ระฆังกว้าง กลีบเลย้ี งแบ่งเป็นพู ๆ ลกึ 1/2
ของกลบี ผลหอ้ ยลง มกั จะข้นึ อยูใ่ นระดบั
ท่สี ูงกวา่ ส่วน

126S. hypochra ปอฝา็ ย คลา้ ยกบั ร.
villosa แต่มดี อกแคบกว่า พูของกลีบเลย้ี ง
ส้นั กว่าหลอดเกสรตวั ผู้ ผลมีขนหนาแนน่

ผลแผข่ ยายตามแนวนอนจากกา้ นร่วม ไม่
คอ่ ยจะพบมาก มักจะขน้ึ ตามหินปูนทรี่ ะดับ

สูงถงึ 2000 ม.

SA2T7ESRtCerUcLuIAlCiaEAbEalanghas

ปอขนุน มักลนอาง Ay

ไม้ผลดั ใบ สงู ถงึ 15 ม. มีการแตกกง่ิ ก้าน

แยกต่อ ๆ ก้นอย่างมีระเบียบ เปลอื กต้น
สีครมี ออกนา้ํ ตาล มีรูอากาศใหญ่ลนี าํ้ ตาล

อมแดง ผวิ เกลย้ี งหรือมีรอยแตกเล็ก ๆ ใบ

12.5-22 X 7-12 ชม. (ใบในตน้ อ่อนขนาด
ใหญ่กว่า) ใบเดย่ี วออกเป็นกลมุ่ รอบ ๆ กง่ิ

ฐานกลมหรอื คล้ายรูปหัวใจ ใบออ่ น.มขี นสิ
ทอง-นํ้าตาล รูปดาว ใบแก่มขี นส้ันสนี ้ําตาล
ประปราย โดยเฉพาะบนเสน้ ใบทอี่ อกจาก
ฐาน ก้านใบ 2.5-4 ซม พองออกท้ังสองดา้ น

ดอก 1-1.5 ชม. สชี มพูออ่ นหรือออกเขยี ว
ห้อยคล้ายกับโคมไฟจากซอกใบบน ๆ ยาว
8-10 ชม. กลีบเลีย้ งแยกเปน็ 5 พู โด้งฟา้

กลางดอกแล้วจรดกนั ที่ปลายกลืบ ผล

4.5- 9(12) X 2-3.8 ชม. สเี หสีองอ่อน แล้ว
เปลี่ยนเป็นสสี ้ม-แดงสด ปลายผลงอ ผิว
นอกคลา้ ยกำมะหย่ี ด้านในเรียบสชี มพู มี

1-3 เมลด็ ลดี ำเป็นมนั
หมายเหตุ พบท่วั ไปในที่กง่ิ โลง่ แจ้งทั่วภาค

เหนอื ทคี่ ลา้ ยกนั

guttata128ร. ปอฟาน ปอขนนุ มใี บ

รปมนรี ก้านใบยาวถึง 7 ซม. ดอกเป็นชอ่
ตงขน้ึ กลีบเลีย้ งสเี หลืองออ่ น ผิวนอกมีขน

ลนี า้ํ ตาล ผิวด้านในมขี นสีม่วง ปลายกลบี โคง้

ไมค่ ่อยจะพบ

129S. lanceolata มีใบเรยี บเกลีย้ งลเี ขยี ว

เขม้ ดอกสแี ดงสด กลบี เลยี้ งแผข่ ยายออก

ผลสีแดงเขม้ var. principes ลนงว่ ง

เปน็ ไม้ยืนต้น สูงถึง 10 ม. มีใบยาวและ
แคบ 20-35 X 7-12 ชม. ใบกวา้ งทสี่ ุดที่

ช่วงปลาย ไม่ค่อยจะพบ มกั จะขนึ้ ในท่ี

ระดับสงู var. lanceolata ปอผา่ สาม

เป็นไมพ้ ่มุ สูงถึง 3 ม. มีใบขนาดเล็กกวา่
(12-18 X 4-6 ชม.) ใบกว้างทสี่ ดุ ช่วงกลางใบ

พบมากในปาดิบทบึ เรอื นยอดอยู่ช้นั ลา่ ง

พบทที่ กุ ระดบั ความสูง

80

1^Finnianacoloruta STERCULIACEAE

ไมผ้ ลดั ใบ สูงถึง 17 ม. ลำตน้ บดิ งอ เรือน 81
ยอดโปรง่ เปลอื กต้นสิครีมออ่ น หรอื เทา
ผิวเรยี บหรอื มรี อยแตกตนื้ ๆ เปลือกช้นั ใน
สิเหลอื ง ใบ 10-30 ชม. แบบฝา่ มอื มี 3-5 พู
เส้นใบ 5-7 เสน้ จากฐานใบ มักมีแต้ม สิชมพู
ค1ู ลา่ งสุดมักจะอย่ตู ิดขอบใบ ใบออ่ นมีขนรูป
ดาวหนาแน่น ใบแกม่ ขี นเล็กน้อยโดยเฉพาะ
ท่เี สน้ ใบ กา้ นใบ 7.5-20 ซม. ไมม่ สี ่วนพอง
ออก ดอก 0.6-2.5 ซม. สแี ดงสด เป็นกลุ่ม
ช่อกระจายทว่ั ต้นท่กี ำลงั ทิง้ ใบ กลีบเลี้ยงติด
กน้ เป็นรปู กรวยแคบ ปลายแยก 5 แฉก
สน้ั ๆ มีขนลีส้ม-นํา้ ตาลดา้ นนอก ไมม่ ีกลบี
ดอก เกสรตว้ ผูแ้ ละเกสรตัวเมยี ตา่ งเชอ่ื ม
รวมเป็นแกนตรงกลาง ทุกสว่ นมีขน ผล
6-8 ชม. เป็นกลมุ่ หอ้ ยลง กล่มุ ละ 3-5 ผล
กา้ นผลสแี ดงเขม้ 3-4 ชม. มีกลบี เล้ียงคงอยู่
ที่ปลาย แตล่ ะผลมีเปลอื กบาง ๆ สีชมพซู ่ึง
มลี ายเส้นมากมายห่อหุม้ 1-2 เมล็ด
หมายเหตุ พบมากในที่โล่งแจ้งตามชายปา
ท่ัวภาคเหนือ ทีค่ ล้ายกนั

131F. kerrii เปน็ ไมพ้ ่มุ หรือไมย้ ีนต้น
ขนาดเล็กสงู ถงึ 6 ม. ขอบใบเป็นพูต้ืน ๆ ใบ
หนากว่า เสน้ ใบข้างนนู ชัดเจน ดอกเป็นช่อ
แนน่ กลบี เลย้ี งเปน็ พลู กึ เกอื บถงึ ฐาน ผล
4-5 ชม. หายาก ข้นึ ในทโ่ี ลง่ แจง้ ท่ีเปน็ หนิ ยนู่
ทีระตบั 900-1800 ม. Ptercymbium
macranthum เปน็ ไม้ขนาดใหญ่กว่ามาก
ใบรปู ไข่ ดอกเปน็ รูปกรวยกวา้ ง ผลมีจงอย
Sterculia arena มเี ปลือกต้นชัน้ ในลชี มพู
ใบเรียบเกล้ียง เส้นใบท่ีฐานอย่หู ่างจากขอบ
ใบ ดอกบานแผ่ ลเี หลอื งออกชมพู