ต้นไม้เมืองเหนือ

MORACEAE

1. “หนว่ ยยล" ออกตดิ ลำดน้ หรอื กิง่ หลัก (บางครง้ั บนกาน) เป็นไม'ขน้ึ แนบอิสระ F.auriculata768
2. ใบกวางกว่า 15 ขม. รูปไข่กวา่ งหรอื กลม “หน่วยยล" 5-0 ขม. ไมใ่ ชไ่ มร้ ัดทน้
2. ใบแคบกวา่ 15 ขม. รู!!ไขแ่ คบหรือขอบขนานถึงมนรี “หน่วยยล” มกั จ8! <4 ขม. F.semicordata™7
3. ฐานใบไม่สมมาตร (ขางหน่งึ รู!!หัวใจ อีกข้างหนง่ึ คอบเขา่ ) ยล 1.2-2 ขม. F.hispida 779
4. ไมต้ นขนาดเลก็ สงู <10 ม. ใบมกออกตรงกันขา้ ม ก่ิงกาั นกลวง
5. ใบมขี นหยาบ ๅ กัาน "หน่วยยล" 0.0-2.5 ขม.

5. ใบเกลี้ยงหรลี มขี นออ่ นนมุ่ กาั น “หน่วยยล" 2.5-0 ขม. F.fistulosa773
5. ใบเกล้ียง กัาน "หนว่ ยยล" <1 ขม. Fsubulata999

4. ไมดั น้ ขนาดใหญก่ ว่า สูงถงี 24 ม. ใบเรยี งแบบคลบั
6. ใบ 0-15(20) ขม. ดานลา่ งออกดนี าว กิ่งก้านเรยี วเลก็ กัาน “หน่วยยล” ออกเดีย่ ว ๅ กัานยล 0.3-1.2 ขม. Fracemosa7M

6. ใบ อ-25 ขม. ก่งิ กาั นอวนหนา กัาน “หนว่ ยยล" 2.5-0 ขม. F.variegata789

1. "หน่วยยล” มักจะออกตามกา้ น ไม่ลอกตามลำด้นหรีลกง่ิ หลัก

7. ใบแก่มีขนหยาบ ใบมกั เปน็ พูและมีข่หี ยัก ต้นมักจะขน้ึ อิสระ

8. โน 5-10 ชม. กาั นใบ 0.3-2 ขม. "หน่วยยล” ลอกเดี่ยว ๅ กานยล 0.3-2 ขม. Fheterophylla777

8. ใบยาว 14-32 ขม. กา้ นใบ 2-11 ขม. “หนว่ ยยล" มกั ออกเฟินคู่ ไม่มกี ้านยล F.hirta 778
9. กงิ่ ก้าน ใบ และ “หนว่ ยยล" มีขนยาวดีเหลอื ง “หน่วยยล" 1.0-3 ขม. F.fulva7™
9. กง่ิ ก้านใบ และ "หน่วยยล" มีขนสัน้ แข็ง ดขี าว “หนว่ ยยล” 1.2-1.0 ขม. (F callosa770)

7. ในแกเ่ กลี้ยงหรือมีขนละเอียดน่มุ ไมม่ ีพหู รอื มีน่หี ยัก ไมัขน้ึ อิสระหรือขนด่ รัดท้น
10. “หน่วยยล” มกี ้านไมข่ ัดเจน «0.2* ขม.)

11. ใบยาว 5-17 ขม. กา้ นใบยาว <2 ขม. ด้านบนไม่ทองออก

12. ปลายใบปา้ น

13.ในรู!!ไขก่ ลับ มเี ลนั ใบข้างหลายคู่ "หน่วยยล” ดีสมอมแดงถีงม่วงเข้ม Fcurtipes772
13. ใบรู!!ไขห่ รือมนรี เส้นใบข้าง 0-1*1(15) คู่ "หน่วยยล” ขมพูหรอื ม่วง F.microcarpa™

12. ปลายใบแหลม

14. เสนใบขา้ ง 4-0 คู่ “หนว่ ยยล” 0.5-0.0 ขม F.pisocarpa™3

14.เลนั ใบข้าง 0-11 คู่ "หนว่ ยยล" 0.0-0.0 ขม. F.microcarpa999
14. เสนใบขา้ ง >17 ค,ู “หนว่ ยยล” 0.0-1.0 ขม. ดีลัม F.benjamina709

11. ใบยาว 10-24 ขม. กา้ นใบยาว 2-10 ขม. มักจะทองออกดา้ นบน F.rumphii™0
15.ใบรูปสามเหล่ยี ม ผาวนคยกว่า 2 เทา่ ของความกวาง
16*ใบ 0-12 ขม. ปลายใบสน้ั (0.0-2.5 ขม.) ไม่เปน็ มนั ด้านลา่ งมจี ดุ ดขี าว

16. ใบ 12-19 ขม. ปลายใบขาว (2-4 ขม.) เป็นมนั ไมม่ จี ดุ F.religiosa 785

15. ใบไมเ่ ป็นรูปสามเหล่ียม ยาวมากกว่า 2 เทา่ ของความกวาง

17. ปลายใบป้าน "หน่วยยล" 1.5-2.5 ขม.
18. เส้นใบขา้ ง 0-10 คู่ หใู บ <2 ชม. “หนว่ ยยล” มีกาบท่คี งทน

19.ไม้ปา ต้นมีรากอากาคนัอย ใบแกเ่ รยี บเกลย้ี ง 7^>F.benghalensis

19.ไม้ปลกู ตน้ มีรากอากาคมาก ใบแก่เกลี้ยงหรอื มีขนออ่ นนุ่ม Ealtissima™

18. เสน้ ใบขา้ งจำนวนมากขนานกัน หใู บดแี ดงสด ยาวถึง 15 ขม. กาบของ “หนว่ ยยล" หลุดรว่ งง่าย 7MF.elastica

17. ปลายใบแหลม “หน่วยยล" 0.5-1.2 ขม.

20. “หนว่ ยยล" นืขนดีขาวหนาแนน่ F.lacor790
20. "หนว่ ยยล” เกล้ียงหรอื มีขนเล็กน่อย

21.ใบรปู ไข่กลับหรือมนรีถึงขอบขนาน ก่งิ กา้ นเรยี วเลก็ Fvirensvar. sublanceolata790

21.ใบรูปไขถ่ งึ มนรี กิ่งก้านอิ'วนส้ัน Fgeniculata775
10."หนว่ ยยล" มีก้านยาว 0*3-10 ขม. ไมขั นึ้ อิสระหรอื ขนดรดั ทน้

22. เสน้ ใบย่อยเลอื นลาง “หนว่ ยยล" ออกตามตมุ่ แข้ง F.superba7™
22. เส้นใบย่อยเล็กแตข่ ัดเจน “หนว่ ยยล” ดอกเดีย่ วหรือเปน็ คู่

23. ใบแก่เกลีย้ ง “หน่วยยล" 0.0-1(1.5) กา้ นยล 0.4-0 8(1) ชม. F.glaberrimal999

23.ใบแกเ่ กล้นี งหรือมีขนละเอยี ด “หนว่ ยยล” 1.0-3 ชม. ก้านยล 1-3 ชม.

24.ไมข่ ึน้ อสิ ระ ปลายใบปา้ น ก้านใบ 3-10 ชม. เสน้ ใบข้าง 7-10 คู่ Fcallosa770

24.ไมข่ ึ้นแบบรัดท้น ปลายใบแหลม กา้ นใบ 1.0-3.5 ชม. เสน้ ใบชา้ ง 11-20 คู่ F.annulata™7

332

หมายเหตุ Ficus สว่ นใหญ่มผี ลเกอื บตลอด MORACEAE
ปี จงึ ไมไ่ ดแ้ สดงเวลาการออกผล 333

7Ficus altissima

กร่าง ไท?

ไมีไม่ผลดั ใบขนาดใหญ่ สำต้นรดั พันไม้อื่น
สงู ถงึ 30 ม. มกั จะมรี ากอากาศบา้ งหรือไมม่ ี
เลย ใบ 8-22 X 4-11 ซม. ขอบใบเรียบ ใบแก่
เรยี บเกลีย้ ง คอ่ นขา้ งหนาคลา้ ยหนงั เส้นใบ
ท่ฐี าน 3(5) เสน้ เส้นใบขา้ ง 6-10 คู่ จรดกัน
เป็นเสน้ ทีข่ อบใบ ก้านใบ 2.5-4 ชม. หใู บรปู
สามเหลย่ี ม 1.2 ชม. หลุดรว่ งไว ผลแบบ
มะเด่อื 1.5-2.5 ชม. ออกเปน็ คใู นชอกใบ สี
เหลอื งอมส้ม สกุ เปน็ ลแี ดงอมมว่ ง ไมม่ กี ้าน
มีกาบหนารองรับ 3-4 มม. ผลทีร่ ว่ งท้งิ แผล
นนู กว้างบนก่ิง

หมายเหตุ กระจายกวา้ งขวาง พบทว่ั ไปเป็น
ไม้ทใี่ หญท่ ่สี ุดชนดิ หนง่ึ ในปา ทคี่ ลา้ ยก้น

766F.benghalensis ไท? ไมย้ ีนต้นมกี ิง่ กา้ น
ใหญ่แผก่ ว้าง และรากอากาศมากมาย ใบ
เกลย้ี ง ดา้ นลา่ งมขี นออ่ นนุ่ม ผลขณะออ่ น
มีลนั เล็ก ๆ 3 ลนั มกี าบกลมขนาดใหญ่ 3
กาบ ผลสุกลีแดงเข้ม เป็นไมด้ ้ังเดมิ จาก
อินเดีย มีการนำมาปลกู ในภาคเหนอื

7Q7Ficus annulata

ไมไ้ ม่ผลดั ใบ สงู ถงึ 24 ม. มกั จะรดั พันดน้ ไม้
อื่นแต่น้อยทจี่ ะทำให้ต้นทีท่ ้นอยตู่ าย บาง
คร้งั ขน้ึ เองไมอ่ าศยั ไมอ้ น่ื ใบ 15-30 X 7-12
ชม. ใบแก่เหนียวคลา้ ยหนงั เสน้ ใบขา้ ง 11-
20 คู่ ขนานกนั และจรดกนั ทีข่ อบใบ ก้านใบ
1.8-3.5 ซม. หูใบ 1.5-1.8 ชม. กิ่งกา้ นมแี ผล
ของใบท่ีหลดุ ไป ผลแบบมะเดื่อ 1.8-3 ชม.
ออกเปน็ คใู่ นซอกใบ รปู ไข่ สีเหลืองอมส้ม
หรอื เหลืองอมชมพู มักจะมีจดุ ลีครีม ก้าน
ผล 1-1.5 ชม. อ้วนสัน้ ด้านบนมีวงแหวน
นูนด้านลา่ งและกาบใบรปสามเหลีย่ มแคบ
ขนาด 4-7 มม. 3 กาบ ทยี อดผล หมายเหตุ
พบประปรายในปาระดบั ต่าํ

7MQQOFRiAcCuEsAaEuriculata A*

เดือ่ ใบใหญ่ เด่ือหว้า

ไม้ยีนต้นไมผ่ ลัดใบขนาดเล็ก สูงถึง 12 ม.
เรอื นยอดกลมกวา้ ง ลำตน้ อว้ นและบดิ งอ
ใบ 15-37 X 11-30 ชม รปู ไขก่ วา้ งหรือเกอึ บ
กลม ฐานดัดบนหรอื เป็นรูปหัวใจ ขอบใบ
เรยี บหรอื มชี ีห่ ยกั ห่าง ๆ เสน้ ใบท่ฐี าน 3-5(7)

เส้น ยาวอยา่ งนอ้ ย 1/2 ของใบ เส้นใบข้าง
3-6 คู่ ก้านใบ 5-12(20) ชม. บางครงั้ จะมี

แตม้ สแี ดง หูใบแหลม 2-2.5 ชม. ผลแบบ
มะเดื่อ 5-8 ซม. เปน็ กลุ่มแน่นบนกา้ นแข็ง
พ้อยลงมาจากลำด้นและกง่ิ สีนํา้ ดาลอม
เหลือง สุกสนี าํ้ ตาลอมแดงหรือม่วงเข้ม รูป
กลมหรือรี ฐานแคบบางครง้ั จะมสี นั ตน้ื ๆ

รับประทานได้ รสออกหวาน กา้ นผล 3-4(8)
ชม. มกี าบกว้างเรียงเปน็ วงทยี่ อดผล
หมายเหตุ พบทวั่ ไปโดยเฉพาะตามริมธารนํ้า

769Ficus benjamina

ไทรย้อย

ไมไมผ่ ลัดใบรัดพันไมอ้ นื่ สูงถงึ 20 ม. กงิ่
ก้านลลู่ ง มรี ากอากาศไมม่ าก ใบ 5-12 X
1.6-5 ชม. รปู มนรแี คบ ปลายสอบยาวแหลม
ขอบใบเรียบ ใบแก่ไม่มขี น มีเส้นใบขา้ งเสน้
เลก็ ๆ มากมาย (>17 คู)่ จรดก้นเปน็ เสน้
ทข่ี อบใบ ก้านใบ 0.6-1.8 ชม. หใู บแหลม
0.8-1.1 ชม. ผลแบบมะเดอ่ื ออกเปน็ คหู่ รอื
เด่ยี ว ๆ ในซอกใบ สสี ้มหรอื แดงเข้ม รปู
กลมหรอื รปู ไข่ ไมม่ ีกา้ น ท่ีฐานมกี าบเล็ก ๆ

3 กาบรองรบั

หมายเหตุ พบท่ัวไปในปา ทีพ่ บในเมืองมกั
เปน็ ไม้ปลกู var. benjamina มีผลกลม <1
ชม. ขณะที่ var. nudus มีผลรปู ไขก่ ลับ
1.2-1.8 ชม ทีค่ สา้ ยก้น F. miciocarpa^
มรี ากอากาศมากมาย ใบปา้ นและกวา้ งกวา่ มี
เสน้ ใบข้างน้อยกว่า ผลสชี มพหู รอื ม่วง/ดำ
จะไมเ่ ปน็ สีสม้ อมแดง

334

77QFicus callosa @ A\ MORACEAE
335
มะเด่อื กวาง

ไม้ผลดั ใบหรือก่ึงผลดั ใบขนาดใหญ่ สงู ถงึ
30 ม. เรอื นยอดกลม ลำต้นยาวและตรง
เมื่ออายมุ ากโคนต้นจะเปน็ พพู อน ใบ 14-32
X 6-19 ชม. ขอบใบเรยี บยอดออ่ นมขี น
คล้ายไหม ใบแก่เหนยี ว ดา้ นบนสีเขยี วอม
เหลอื งเป็นมนั ด้านล่างสเี ขียวอ่อนหรือออก
ขาวมักจะมขี นหยาบประปราย เส้นใบข้าง
โค้งงอ 7-10 คู่ จรดกนั ทีข่ อบใบ เส้นใบยอ่ ย
ละเอียดแตเ่ หน็ ท้งั 2 ดา้ น ก้านใบ 3-10 ซม.

หใู บมขี นละเอยี ด 1-2 ชม. ผล 1.8-2.8 ซม.
ออกเดย่ี วหรอื เป็นคสู่ เี ขยี วอมเหลือง รูปมน

รฐี านแคบ ก้านผล 1-1.5 ซม. มกี าบรปู
สามเหลย่ี ม +2 มม. รองรีบ
หมายเหตุ พบข้ึนประปรายถงึ ทวั่ ไป

77AFicus capillipes

ไมผ้ ลัดใบหรอื ไม่ผลัดใบ สงู ถงึ 13 ม. ใบ
9-19 X 3.5-8 5 ชม. (24 X 11 ชม.) ใบแก่
เกลยี้ ง บาง เสน้ ใบจากฐาน 3 เสน้ เสน้ ใบ
ขา้ ง 3-9 คู่ จรดกน้ ทีข่ อบใบ เส้นใบยอ่ ย

เลอื นลาง กา้ นใบ 1.5-5(9) ชม. มีขน หูใบ
รปู สามเหลยี่ ม 3-15 มม. กง่ึ ก้านเรยี วเล็ก สี
ครีม ผลแบบมะเดื่อ 0.7-1.2 ชม. ดอกเด่ียว
หรอื เป็นคู่ รปู กลมหรือรูปไขก่ ลบั ดา้ นบน
แบน สขี าวหรอื เหลืองอ่อนถึงแดงเขม้ มขี น
ละเอยี ด ก้านผล 1-2 ชม. มีกาบ 1-2 มม.
รูปสามเหลยี่ ม ทสี่ ่วนยอดหรือเหนีอกลาง

ผล หมายเหตุ กระจายกวา้ งขวาง แต่ไม่พบ
มากนกั

772Ficus curtipes

ไทรหนิ

ไมย้ ืนตน้ รดี พัน สูงถงึ 16 ม. ใบ 10-19 X 4-8.5 ชม รูปไขก่ ลับปลายกลม ฐานแคบ 772
ใบแกเ่ หนียวเรยี บเกลยี้ ง เสน้ ใบหลกั กวา้ งและแบน +3 เสน้ จากฐานใบ ยาว 1/4

ของใบ เสน้ ใบข้าง 8-15 คู่ โค้งและจรดกันก่อนถงึ ขอบใบ เส้นใบย่อยขนานกับเสน้ ใบ
ข้าง ก้านใบ 1.2-2 ชม. หใู บยาวถึง 2.5 มม. ผลแบบมะเดือ่ 0.7-1.5 ชม. ออกเป็นคู่
สีแดงอมส้มถงึ ม่วงเข้ม มกี าบใหญก่ ลมช้อน ๆ กนั 8-15 มม. ห่อทมุ้ 1/3 ของผล
หมายเหตุ ไม่ค่อยพบ

TM^OFRAicCuEsAfEistulosa var fistulosa

ร่เํ งขาว มะเด่อื ร้ง ต็

ไม้ขนาดเล็กไม่ผลัดใบหรือผลดั ใบชว่ งสัน ๆ
สงถงึ 15 ม. เรอื นยอดโปร่ง เปรยกิ ต้นมี
นายางสีครีมหมน่ ใบ 10-30 X 5-15 ชม.
สว่ นมากเรียงสสับกน้ แตบ่ างคร้งั เกอื บตรง
กันขา้ ม รูปใบหลายแบบ ขอบใบเรียบหรอื
มีหยักตน้ื ๆ ยอดอ่อนสีชมพูหรอื แดง ใบ
แกเ่ รยี บเกลยี้ ง เส้นใบและกา้ นใบมกั จะออก
สีแดง เส้นใบข้าง 4-10 คู่ ก้านใบ 1.1-8 ชม.
หูใบ 1.2-1.8 ชม. กงิ่ ก้านเกล้ียงหรือมขี น
ละเอียด ขณะทีต้นออนมกั จะกลวงและ-
เปราะ ผลแบบมะเดื่อ 1.7-2.5 ชม. เป็นชอ่
ส้ัน ๆ ตามกงิ่ ชอกใบหรือลำตน้ สเี ขียวอม
เหลอื ง เม่ือสกุ ลนี าํ้ ตาลอมแดง รูปลกู ช่าง

หรือกลม ปลายบมุ ฐานแคบ ก้านผล 2.5-
5(8)ซม. เรียวเลก็ มกี าบ 3อนั รูปสามเหลย่ี ม
อยใู กลป้ ลายบน ขนาด 1-3 มม.
หมายเหตุ พบมากในทโ่ี ล่งแจง้ และทรี่ กรา้ ง
ทค่ี ลา้ ยกัน 779F. hispida ใบมีขนหยาบ ๆ

774Ficus fulva

ไม้ขนาดเล็ก สงู ถงึ 15 ม. เรือนยอดโปร่ง
และแผ่กวา้ ง ใบ 12-18(30) X 9-15 ชม. ไม่
เป็นพู ขอบใบมชี ีห่ ยกั เล็ก ๆ ใบแกม่ ขี นแขง็

สีขาวประปราย แตก่ ้านและผลมขี นมาก เส้น
ใบขา้ งโคง้ มาก 4 คู่ กา้ นใบยาวถงึ 16 ชม
กงิ่ ก้านมักจะกลวง ผลแบบมะเด่ือ 1.2-1.6
ชม. เป็นชอ่ แน่น ออกช่วงลา่ งท่มี ีใบ มกี า้ น
สัน้ ๆ หรอื ไมม่ ีก้าน สเี หลืองอ่อนเกอื บจะ
กลมมีติง่ ทย่ี อด

หมายเหตุ ไม่คอ่ ยพบ ชอบที่ชุ่มชน้ื ท่ีคล้าย
กัน F. hirta778 กง่ิ กา้ นใบ และผลมีขนยาว
ลีเหลอื งหรอื นํา้ ตาล ผลขนาด 1.8-3 ชม.

336

mFicus geniculata MORACEAE
337
ไม้ผลดั ใบสงู ถงึ 20 ม. เปลือกตน้ มีนา้ํ ยางสีครมี หรอื เหลอื ง ใบ 8.5-17 X 4.5-10 ชม.
ขอบใบเรยี บ ใบแกเ่ หนียวเป็นมัน ดา้ นล่างเกลยี้ งหรอื มีขนเลก็ ๆ สนี า้ํ ตาล เสน้ ใบ
ทีฐ่ าน 3 เสน้ เสน้ ใบข้างขนานกัน 7-12 คู่ กา้ นใบ 5-10 ชม. แข็งและพองออกมขี ้อ
ด้านบน หใู บรูปไข่กวา้ ง กิง่ กา้ นอ้วนสน้ั มรี อยแผลของใบชดั เจน ผลแบบมะเดื่อ
0.6-0.8 ชม. ออกเปน็ คู่ กา้ นผล <2 มม ผลกลม สีเหลอื ง หรอื ออกชมพู มจี ุดสขี าว
หรอื แดงเข้ม ท่ฐี านมกี าบกลม +2 มม. 3-4 กาบรองรบั

หมายเหตุ ขน้ึ ประปรายในป่าผลัดใบ/ป่าไผ่ มกั ขึ้นบนก้อนหิน

77^Ficus glaberrima var. glaberrima

เดือ่ ไทร

ไม้พุ่มไมผ่ ลดั ใบอาศยั บนตน้ ไมอ้ ่ืน (epiphyte) หรือเป็นไมใ้ หญ่ สูงถงึ 23 ม. เรอื น
พมุ่ แผก่ วา้ ง ใบ 12-20 X 4-8 ชม. ขอบใบเรียบ เส้นใบท่ฐี าน 3 เส้นยาว <1/4 ของใบ
เส้นใบขา้ ง 8-11 คู่ จรดก้นทีข่ อบใบ ใบแกบ่ างและเหนยี ว กา้ นใบ 1.3-5 ซม. หูใบรป
สามเหลย่ี มแคบ ยาวถงึ 3 ชม. กิง่ ก้านสีครมี ผิวนอกลอกเป็นแผน่ ๆ ผลแบบมะเดอ
0.61-1(1.5) ซม. มกั ออกเปน็ คอู่ ย่เู ปน็ กลุ่มแนน่ กลมหรือรปู ไขม่ ตี งิ่ ทย่ี อด สเี ขียวออ่ น
มจี ดุ ลีนาตาลอมเหลือง เม่อื สุกสีส้ม กา้ นผล 0.4-0.8(1) ซม. มขี นและมกี าบกวา้ งรปู
สามเหล่ยี มท่ียอด กาบจะหลุดรว่ งไวท้ิงรอยแผลหนาเปน็ วง ๆ ไว้ หมายเหตุ กระจาย
กว้างขวาง พบมาก มกั อยู่ใกลธ้ ารน้ํา

7773Ficus heteropleura สลอดหิน

ไม้พุ่มอาศยั บนไม้อืน่ ใบ 5-14 X 2-6 ซม. มนรีแคบ ปลายค่อย ๆ สอบเขา้ ฐานใบแคบ
ขอบใบเรียบ ใบแกเ่ หนยี ว เกลี้ยง เสน้ ใบหลกั ท่ฐี าน 3 เสน้ เส้นใบขา้ งโคง้ 3-5 คู่ จรด
กันท่ขี อบใบ เส้นใบเหน็ ชดั เจนทั้งสองต้าน กา้ นใบยาว +0.6 ชม. ผลแบบมะเด่ือ
0.5-0.9 ซม สแี ดงอมสม้ ออกเดย่ี ว ๆ ในชอกใบ กลม มักจะเป็นตะปมุ่ ตะปา่
หมายเหตุ พบท่วั ไปในทรี่ ่มและชุม่ ชนื้

777๖Ficus heterophylla ฝล็ อดนา้ํ มะนอดนา้ํ

ไม้พุ่มเลี้อยหรือไมต้ น้ ขนาดเล็ก สงู ถึง 8 ม. มักจะขนึ้ บนตน้ ไมอ้ ืน่ แตไ่ มใหญ่พอที่จะ
รัดพนั ใบ 5-18 X 3-7 ชม. รูปใบหลายแบบ ปลายใบแหลม ฐานกลมหรือเป็นรปู หวั ใจ
บางทีไม่สมมาตร ขอบใบมซี หี ยกั หยาบ ๆ หรือละเอยี ด มกั จะเป็นพู ยอดอ่อนมีผงเลก็ ๆ
หรอื ขนหยาบ ๆ หนาแนน่ ใบแกบ่ าง มขี นหยาบประปรายโดยเฉพาะด้านล่าง เส้นใบ
ท่ฐี าน3-5 เสน้ เส้นใบข้างโค้ง 5-6 คู่จรดกน้ ทขี่ อบใบ ก้านใบ 0.3-2 ชม. หใู บรปู
สามเหล่ยี ม +0.8 ซม. ก่ิงกา้ นมีรอยแผลของใบเปน็ วงหนา ๆ ผลแบบมะเดื่ออยใู่ น
ชอกใบหรอื ข่องว่างทีม่ ใี บ ผลออกเดี่ยว ๆ สสี ้มอมแดงมจี ุคสขี าวมักจะเป็นตมุ่ ๆ รปู
กลมหรอื คลา้ ยลูกข่าง ปลายผลปมุ่ ฐานแคบ ก้านผลเรียว 3-7(20) มม. มีกาบรปู
สามเหล่ียมเลก็ ๆ ท่ียอดผล หมายเหตุ พบทัว่ ไปในทรี่ ม่ และชมุ่ ชืน้

7M7QOFRiAcCuEsAEhirta var. hirta

มะเด่อื หอม เดอื่ ขน

ไม้ขนาดเลก็ สูงถึง 10 ม. ใบ 14-24 X 6-12
ซม. ขอบใบมีซหี ยักหยาบ ๆ หรือละเอียด
มักจะมี 3-5 พู ที่ไมเ่ ท่ากัน โดยเฉพาะใน
ต้นอ่อน ใบแก่บาง ด้านบนมีขนหยาบ สี
นํ้าตาลอมเหสีองประปราย ขนยาวและหยาบ

บนเส้นใบ ด้านล่างขนออ่ นนมุ่ กว่า เส้นใบ
ทฐ่ี านยาว <1/2 ของใบ เส้นใบขา้ ง 7-9 เสน้

กา้ นใบ 2-11 ชม. มหี ูใบแหลม 0.8-2 ชม.
กิง่ กา้ นมักจะกลวงและทข่ี ้อพองออกใน
ตน้ ออ่ น ผลแบบมะเด่ือ 1.1-2.5 ชม. ออก
เดยี่ วหรอื เปน็ คู่ ลีเหลึอง สกุ ลีแดงอมสม้
มขี นหยาบสีทองหนาแนน่ ไม่มกี ้านผล ที่

ฐานมกี าบแหลม 3 กาบ 1.5-5 มม. ‘หนว่ ย
ผล'’ ท่ีมดี อกแบบกอล รูปลูกข่าง ปลายปม
“หนว่ ยผล’’ ท่มี ดี อกตวั เมยี มกั จะกลม ขนาด

เล็กกวา่

หมายเหตุ กระจายกวา้ งขวาง พบในทีโ่ ลง่
แจง้ ทคี ลา้ ยกัน var. roxburghn ใบยาว
ถึง 40 ซม. รูปไขก่ วา้ งหรอื กลม มขี นสิ
นาํ้ ตาลอมส้มหนาแนน่ ผลแบบมะเดื่อ 3-4
ซม. กาบทจี าน 1.2-2.5 ชม. ขึ้นประปรายใน
ป่าเขาทช่ี ุ่มชน var. imberbis “หน่วยผล'’
มขี นหา่ ง ๆ จนเกอื บจะเกล้ยี ง ไมห้ ายาก

7TdFicus hispida บ^^

var. hispida

มะเดอื่ ปล้อง

ไม้ขนาดเล็กไมผ่ ลัดใบหรอื ก่ิงผลัดใบ สูง

ถึง 12 ม. ใบ 11-28 X 5-13 ซม. มักจะเรยี ง
แบบตรงกนั ขา้ ม ขอบใบมีซหี่ ยักละเอยี ด
โดยเฉพาะครึง่ ปลายบนใบแกม่ ีขนหยาบ ๆ
และบนเส้นใบด้านล่าง เส้นใบข้างโค้ง 5-9
คู่ เสน้ ใบทฐ่ี านยาว 1/5 ของใบ ก้านใบ 1.5-
4(10) ชม. มหี ใู บ 1-2.5 ชม. กิง่ ก้านอว้ นลัน
ลำตน้ ออ่ นกลวง ผลแบบมะเด่ือ 2.5-4 ซม.
เปน็ ช่อยาวตามแนวของก่งิ ห้อยลงจากลำด้น
และกงิ่ ใหญ่ ๆ ผลสเี ขยี วออกเหลอื ง»

338

มีจดุ สชี ดี กวา่ รูปลูกข่าง แคบทีฐ่ าน ยอด MORACEAE
ผลแบนหรอื บมุ๋ มเี ส้นสัน 7-9 เสน้ แผ่ 339
รอบ ๆ จากยอดมีขนอ่อนนุม่ และเกลด็
ปกคลมุ ห่างๆ ก้านผล 0.6-2.5 ชม. มีกาบรปู
สามเหล่ียม 3 กาบ

หมายเหตุ พบท่ัวไปในท่ีโล่งแจ้ง ที่คล้ายกนั
773F. fistulasa เปน็ พนั ธุในท้องถิ่นอกี
พันธุหน่ึงทมี่ ใี บเรยี งตรงกันขา้ ม แดไ่ มม่ ขี น
ทห่ี ยาบ

73QFicus lacor

เลียบ ผักเรอื ด

ไม้ผลัดใบขนาดใหญ่ ขนึ้ ไดอ้ ยา่ งอิสระหรีอ
รดั พ้นไม้อื่น มรี ากอากาศไม่มาก ใบ 8-20 X
4-8 ชม. ขอบใบเรยี บ ใบอ่อนสอี อกแดง มี
ขนละเอยี ดคล้ายไหม ใบแก่ลีเขียวอมเหลือง
เรียบเกล้ยี ง เหนียว เสน้ ใบขา้ ง 5-10 คู่ โคง้
และจรดกนั ทขี่ อบใบ เส้นใบค่ทู ีฐ่ าน ยาว
1/4-1/3 ของใบ เส้นใบมอ่ ยหนาแน่น เห็นชดั
จากด้านลา่ ง ก้านใบ 2-5 ชม. หูใบยาวถึง 4
ชม. สนี ้าํ ตาลออกชมพู แคบและแหลม
หลดุ ร่วงไว มีรอยแผลเป็นวง ก่ิงกา้ นคอ่ นข้าง
อว้ นสนั้ เส้นผา่ ศนู ยก์ ลาง >0.5 ชม. ผล
คลา้ ยมะเดือ่ 0.8-1.4 ชม. 1-4 ผลต่อช่อ
ผลกลมสีเขียวอ่อนหรีอออกขาวมขี นคลา้ ย
ไหมหนาแนน่ ไม่มกี า้ นผล กาบรอง 2 X 1
มม. 3-4 กาบ

หมายเหตุ ไม่คอ่ ยพบตามธรรมชาติ มกี าร
นำมาปลกู เพื่อรับประทานใบอ่อน

7M9ไOFRiAcCuEsAmE icrocarpa
var. eubracteata /v\

ไทรย้อยใบทู่

ไม้ไม'ผลดั ใบขนาดใหญ่สูงถงึ 25 ม. รัดพัน
ไมอ้ น่ื ตน้ หน่ึงมกั จะแยกเป็นหลายลำต้น กง่ิ
ก้านขา้ งใหญแ่ ละแผก่ วา้ ง มรี ากอากาศมาก
มาย ใบ 5-13 X 2-5 ชม ปลายใบม้กจะป้าน
หรือสอบแหลมเลิกนอ้ ยขอบใบเรยี บ ใบแก่
เหนยี ว ลีเขยี วเขม้ และเป็นมนั ด้านบน เสน้
ใบขา้ ง 6-11(15) คู่ จรดก้นหา่ งจากขอบใบ
เส้นใบท่ฐี าน ยาวถึง 1/2 ของใบ ก้านใบ
0.8-1.8 ชม. หใู บ 1-2 ชม. แคบและแหลม
เมื่อรว่ งท้งิ รอยแผลเป็นวงนนู ผลแบบ
มะเด่ือ 0.6-0.8 ชม. ออกเดยี วหรอื เปน็ คู่
สีเขียวอ่อนมจี ดุ นูนสีขาว เมอ่ื สุกเปลย่ี นเป็น
สชี มพูหรือม่วงแสว้ ดำในท่ีสดุ (ไมใชล่ ีสม้ )
ผลกลมหรือรปู ไขค่ วํ่า ฐานสอบเขา้ ไมม่ ีกา้ น
ผล มกี าบ +1.5 มม. 3 กาบทีฐ่ าน
หมายเหตุ กระจายกวา้ งขวาง พบท่ัวไปโดย
เฉพาะใกล้ธารนํา้ มักจะนำมาปลกู forma
microcarpa ไมม่ ขี น forma pubescens
มีขนละเอยี ดบนกงิ่ ก้าน หูใบและผล ทีค่ ล้าย
กัน var. eubracta ใบรปู ไข่กว้าง กาบรอง
ดอก 4-5 มม. ไมห้ ายาก F. benjamina769
มรี อู ากาศน้อยกว่า ใบแหลม มีเสน้ ใบข้าง
มากมายผลลสี ้มหรือแดง

782Ficus nervosa
var. nervosaa

โพขนุน

ไมไมผ่ ลดั ใบ สูง 8-15(24) ม. เปลอื กตน้ ลนี ึ่าตาลอมเทา เปลอื กเปราะ หนา +1.2 ชม
มนี ้าํ ยางใสหรือสเี หลอื ง ใบ 8-22 X 4-8 ซม. ขอบใบเรยี บ ยอดออ่ นสอี อกขาว ใบแก่
บางแตก่ รอบ ดา้ นบนสเี ขียวเขม้ เปน็ มัน ด้านลา่ งอ่อนกวา่ เกลย้ี งหรือมีขนประปราย
เสน้ ใบขา้ งหนาและโค้ง 7-13 คู่ จรดกนั ทขี่ อบใบ เสน้ ใบย่อยบาง ๆ แต่เหน็ ชัดทัง้ 2
ด้าน มหี ใู บแคบแหลม ยาว 1-3.5 ชม. หลุดร่วงไว กงิ่ ก้านมีรอยแผลเปน็ วง ผลแบบ
มะเดอื่ 0.8-1.4 ชม. ออกเดย่ี วหรอื เป็นคู่ห้อยลง 6-12 มม. สิเหลอื งอมเขยี ว สุกสสี ้ม
หรอื น้าํ ตาลอมแดง ไมม่ ขี น ไม่มกี ้านผล กาบผลรว่ งไว หมายเหตุ ไม่ค่อยพบ

340

733Ficus pisocarpa MORACEAE
341
ไมไม่ผลัดใบ สูงถึง 18 ม. รดั พนั ไมอ้ น่ื
เปลอื กต้นมยี างสีครมี หรอื เหลอื งออ่ น ใบ
17-7 X 3-9 ชม. ใบแก่เหนียว เรยี บเกลีย้ ง

เส้นใบข้างเลือนลาง 4-8 คู่ จรดกันใกล้ขอบ
ใบ เส้นใบที่ฐานยาว 1/4-1/2 ของใบ กา้ นใบ
1.3-3 ชม. มีร่องเลก็ น้อย หูใบรปู สามเหล่ยี ม
±1 ซม. กิ่งก้านเรยี วเล็ก ผลแบบมะเด่อื
0.5-0 6(1) ชม. ออกเดี่ยวหรอื เปน็ คู่กลมหรีอ

รูปไข่ ด้านบนแบนและปมุ มีวงนูนรอบ กาบ
รองผล 3 กาบ ±3 มม.
หมายเหตุ พบประปรายถงึ ท่วั ไปในปาดบิ
และปาผลัดใบ ท่ีคลา้ ยกัน F. microcaipa™
มใี บป้าน F.benjamina769 มีเสน้ ใบขา้ ง
ขนานกันหลายคู่

7MFicus racemosa A

var. racemosa
มะเดื่อเกล้ียง

ไมผ้ ลัดใบ สงู ถงึ 24 ม. เรือนยอดโปร่ง กงิ่
แผ่ขยายกว้าง ลำตน้ ทอ่ี ายมุ ากจะเป็นรอ่ ง

หรือมพี ูพอน เปลอื กตน้ สเี ทาอมชมพหู รอื
น้ําตาลออ่ น ท่ีอายุมากผวิ จะสากและมีเกลด็
หยาบ ๆ เปลือกชนั้ ในสชิ มพมู ีนา้ํ ยางสีนา้ํ ตาล-
ออกครีม ใบ 8-15(20) X 4-8 ชม ขอบใบ
เรยี บหรือใกล้ปลายใบมหี ยกั กลมตืน้ ใบแก่
เกลี้ยง ดา้ นล่างมีขนละเอียดสีขาว เสน้ ใบขา้ ง
5-7 คู่ เสน้ ใบท่ฐี านยาว ±1/4 ของใบ ผลแบบ

มะเดอื 2.2-3.2(5) ซม. เป็นกล่มุ แนน่ ออก
ตามปมบนลำต้นหรอื กิง่ ใหญ่ ๆ รปู คล้าย
ลูกข่าง สเี ขยี วอมเหลอื ง สกุ ลีนาํ้ ตาลอมแดง

เข้ม มกั จะมีลายเสน้ กา้ นผล 0.3-1.2 ชม.
มีขน กาบผลรูปสามเหลย่ี มแคบ 3 กาบอยู่

ด้านบน

หมายเหตุ กระจายกว้างขวาง พบท่ัวไป มัก
จะอยูใ่ กล้ธารนา้ํ

MORACEAE

7Q5Ficus religiosa /\\

Bodhi tree โพธ
ไมผ้ ลัดใบระยะส้ัน รดั พันไม้อื่น สูงถึง 20
ม. ลำตน้ ใหญแ่ ละสน้ั ก่ิงแผข่ ยาย มรี าก
อากาศไม่มาก ใบ 12-19 X 7-11 ชม. รูปไข่
กว้างหรือสามเหลี่ยม ปลายแคบและยาว
(2.5-4 ชม.) ขอบใบเรียบแต่มักจะเปน็ คล่นื
ใบออ่ นสชี มพู ใบแก่เกลยี้ งเป็นมันสเี ขยี ว
อมเหลอื ง ดา้ นลา่ งไมเ่ ปน็ จุด เสน้ ใบทฐี่ าน
3-7 เสน้ เส้นใบข้างโคง้ +8 คู่ จรดกันใกล้
ขอบใบ ก้านใบ 5-12 ชม. เรียวเลก็ พอง
ออกและมขี ้อดา้ นบน หใู บใหญป่ ลายแหลม
ผลแบบมะเดอื่ 1.2-1.5 ชม. มักออกเป็นคู่
กลม ยอดผลบุม ลีเขียวอมเหลือง สุกเปน็
สมี ่วงถึงดำไมม่ กี า้ น กาบผล 4-5 กาบ คลุม
1/2 ของผล
หมายเหตุ ไมท้ ้องกินของประเทศอนิ เดยี
แตป่ ลูกก้นท่ัวไป โดยเฉพาะในวดั

78QFicus rumphii A A

mock bohdi tree

โพขี้นก

คลา้ ยกับ F. religiosa แตใ่ บเลก็ กวา่ (8-12
X 6-8 ชม.) ปลายสน้ั กว่า (0.6-2.5 ชม.) ใบ
แก่เกล้ียงหรือด้านบนเกลีย้ งเป็นมัน ด้าน
ลา่ งเปน็ จุด ๆ กา้ นใบ 3.5-9 ชม ผลแบบ
มะเด่ือ 1.3-1.5 ชม ออกเดี่ยวหรอื เป็นคูใ่ น
ซอกหรอื ต้านล่างของก่งิ สเี ชยี วมีแต้มลีขาว
สุกสมี ่วงอมแดงเขม้ ผลมกั จะเบยี้ ว ๆ ไมม่ ี
กา้ นผล กาบผลเหน็ ไม่ชัดเจน 5 X 5 มม.
หมายเหตุ ไมค่ อ่ ยพบในปา นำมาปลกู บา้ ง
เนอ่ื งจากมีความคลา้ ยคลึงก้บ F. religiosa

342

787Ficus semicordata MORACEAE

var. semicordata \ 343

ไมไม่ผลดั ใบขนาดเลก็ สงู ถึง 15-28 X 5-9
ชม. ฐานใบไม่สมมาตร ด้านหนงึ่ รูปหวั ใจ
อกี ด้านหน่ึงป้านหรอื แหลม ขอบใบมขี ็หยัก
ละเอยี ด เส้นใบทฐ่ี าน 3 เสน้ เสน้ ใบขา้ งโคง้
7-8 คู่ จรดกนั ใกลข้ อบใบ ใบแก่ด้านบนมี
ขนสน้ หยาบ ๆ ประปราย ขนหนาแนน่ กว่า
ด้านล่าง ก้านใบ 0.5-2 ชม. กิง่ ก้านมีรอยแผล
ของหใู บรูปวงแหวน ก่ิงตน้ ออ่ นกลวง ผล
แบบมะเดื่อ 1.2-2 ชม. เปน็ ช่อตามแนว
ลำตน้ ส่วนบนแลว้ ลงไปตามลำต้นดา้ นลา่ ง
มักจะลงไปถึงระดบ้ ดินเปน็ ชอ่ ผงิ ลงไปใน
ผวิ ดนิ ยาวถึง 2 ม. ผลอ่อนสีชมพมู ีจุด
ขาว ๆ สุกเป็นสีนํา้ ตาลแดง ผลรปู กลมหรือ

ลูกข่าง ด้านบนปม มวี งแหวนรอบ กา้ นผล
0.2-0.9 ชม. กาบผลรปู ไข่ 3 กาบ หมายเหตุ
พบท่วั ไปในทโี่ ล่งแจ้งและในป่าขัน้ ที่สอง ผล

รบั ประทานได้

788Ficus superba

ไมผ้ ลัดใบ สูงถึง 9 ม. เป็นไมร้ ดั พัน มรี าก
อากาศบา้ งหรอื ไม่มเี ลย ใบ 8-20 X 4-12 ชม.
เรยี งแบบสลับเปน็ กล่มุ ปลายใบปา้ น หรือ
แหลมสน้ั ๆ ฐานกลมหรอื รปู ห้วใจ ขอบใบ
เรยี บ ใบออ่ นมีขนคล้ายไหมสชี มพู เปลีย่ น
เป็นสเี ขียวออ่ นอยา่ งรวดเร็ว ใบแกเ่ กล้ยี ง
เส้นใบทฐี่ าน 3(5) เส้น เส้นใบขา้ ง 7-12 คู่
จรดก้นทขอบใบและนูนข้นึ เส้นใบย่อยเสอี น
ลาง กา้ นใบ 4-12 ชม. ผลแบบมะเดื่อเปน็ ชอ่
แนน่ บนตุ่มแข็งสนั้ ๆ ช่วงลา่ งของกิ่ง หรอื
บนกิ่งแก่ ๆ สีเหลืองอ่อนหรอื ชมพู สุกสีม่วง

มจี ุดลขี าว หมายเหตุ var. japonica ก้าน
เรยี วเล็ก เส้นผ่าศูนย์กลาง 0.2-0.6 ซม. หูใบ
เกล้ียง ผลแบบมะเดือ่ ขนาด 0.7-1.1 ชม.

ก้านผล 0.2-1.8 ชม. var. superba กา้ น
อ้วน เส้นผ่าศูนย์กลาง 0.5-1.2 ชม. หใู บมีขน
ยาว ผล 1.8-2.5 ชม. กา้ นผล 0.7-3.5 ชม.

M78O9FRiAcCuEsAvEariegata A A.

var. variegata

ไม้ผลดั ใบ สงู ถึง 25 ม. เรอื นยอดกลม
ลำตน้ ตรงมีพูพอนทีโ่ คน ใบ 9-25 X 4-13

ซม. เรียงแบบสลบั ฐานใบกลมหรอื รปู ห้วใจ
ขอบใบมซี ่หี ยักต้ืนประปราย เส้นใบท่ฐี าน

3(5) เสน้ ยาว 1/3-1/2 ของความยาวใบ
เส้นใบขา้ ง 4-8 คู่ เชื่อมลันทข่ี อบใบ กา้ นใบ
39-(16) ชม. หใู บแหลม +1 ชม. กงิ่ กา้ นอว้ น
ผลแบบมะเดอ่ื 2-3.5 ชม เกาะเปน็ กรุม่ แน่น
บนกา้ นแขง็ สัน ๆ ตามก่งิ และลำต้น ช่อ
ยาวถงึ 7 5 ซม. ผลรูปยาวรีปลายสอบ เม่ือ
สกุ สแี ดงเขม้ มจี ุดขาว ๆ มกั จะมลี ายเส้น
กา้ นผล ยาวเรยี ว 2.5-6 ชม. ดา้ นบนมกี าบ
เลก็ ๆ หมายเหตุ กระจายกว้างขวาง พบ
ท่ัวไปบรเิ วณใกลธ้ ารนาํ้

79QFicus virens gL

var. sublanceolata 'X

ผกั เลอื ด

ไมร้ ัดพันขนาดใหญ่ เรอื นยอดแผ่กว้าง มี
รากอากาศเล็กนอ้ ยหรีอไมม่ ี ใบ 9-22 X 4-9
ชม. เรียงแบบสลบั ขอบใบเรยี บแต่เป็นคลน่ื
เลก็ น้อย ใบแกบ่ างเหนียว เสน้ ใบทีฐ่ าน 3
เสน้ เส้นใบข้าง 5-7 (11) คู่ เห็นชดั เจน เช่ือม
ก้นท่ขี อบใบ กา้ นใบ 2.5-7 ซม. ก่ิงกา้ นเรียว
เล็ก ตมุ่ ตา ใบไม่มขี น ผลแบบมะเดื่อ 0.6-
1.2 ชม. ออกเด่ยี ว ๆ หรอื เป็นคู่ ออกใน
ชอกใบหรือช่วงลา่ งของกิ่ง สีเขยี ว สคี รีม
หรอื สีชมพู เมอ่ื สกุ เปน็ สแี ดงหรอื มว่ ง ที่
ฐานมกี าบรองผล ผลฉ่ํานํา้ รับประทานได้
หมายเหตุ กระจายกวา้ งขวาง พบทวั่ ไป
ตามรมิ ธารน้ําบอ่ ยครั้งทง่ี อกบนหิน var.

sublanceolata ‘■หน่วยผล" ไมม่ ีกา้ น var.
virens “หน่วยผล” มีกา้ นชัดเจน

344

URTICACEAE

URTICACEAE วงสป์ า้ น 1.หูใบแยุก ปลายเกสรตัวเมยี เล็ก ยาวกว่าช้นั กลีบเล้ยี ง Boehemeria 794

สว่ นใหญอ่ ยู่ในเขตศนู ยส์ ตู ร ประมาณ 1.หูใบเชอ่ื มตดิ กนั เป็นคู่ ปลายเกสรตัวเมยี กวางและสัน้ กวา่
2.ใบรปู หอก ยาว >3 เท่าของความกวุ า่ ง
105 ชนิด ในภาคเหนอื มีท้ังไมพ้ มุ่ และไมต้ ้น
3. ขอบใบมขี ี่หผกั ละเอยี ด เลนั ใบช่ยี าว 1/2 ของใบ Db. longifolia 802

พบ 3 สกุล และ 18 ชนิด ส่วนใหญ่เปน็ ไม้ 3. บอบใบนีข่หี ผักหยาบ ๅ เสนใบจากฐานยาวเทา่ กับใบ 791 Maoutia puya

ลม้ ลุกและไมพ้ ุ่ม มนี ้อยทเ่ี ปน็ ไมย้ นี ตน้ ที่สงู ไม้ทมุ่ สูงถงึ 2 ม. ใบ พ-ใ5 X 5-7 ชม. ดา้ นบน.สาก สอี อกขาว เสน้ ใบขา้ ง
ถึง 5 ม. เปลือกต้นบางและเปน็ เยอ่ื ใย ใบ 2-3 คู่ หใู บแยกล็กเปน็ 2 พ กลีบเลีย้ ง 5 พู เกสรตวั ผู้ 5 อน้ ดอกตวั เมยี

ไมม่ ีกลบี เลยี้ ง ก้านเกสวสน้ ผลแบนมกี าบ

เด่ียว ขอบใบมักมหี ยกั เส้นใบที่ฐาน 3 เสน้ 2.ใบยาว <2.5 เทา่ ของความกวาง

หูใบแยกหรอื เชื่อมเปน็ คู่ ดอกเล็กแยกเพศ 4. เสันใบจากฐานยาว <1/2 ของใบ
5. ขอบใบเปน็ ขหี่ ยกั หรอื เปน็ คลืน่ ก่งิ กาั นมีขนชีค่ ัน 792Dn. Sinuata
มักจะออกเป็นช่อแน่น ไม่มีกลีบดอก ดอก
ตัวผ้มู กั จะมีชน้ั กลีบเลยี้ งแยก 4-5 กลบี เกสร ใบ 20-50 X 7.5-3.5 ซม. รปู ไขก่ วา้ งหวอื มนวี กา้ นใบ 75-20 ชม
ดอกตวั เมียอสู่ในชอ่ หลวม ๆ ที่ปลายกิ่ง

4-5 อนั ออกตรงกันขา้ มกับกลบี ดอกตวั เมีย 5. ขอบใบส่วนมากเรยี บ ไม่มขี นคัน 793Dn. Stimulans
ไม่มกี ลีบเลย้ี ง ลักษณะทางนิเวศ พบในท่ี
ใบ 15-30 X 6.5-10 จม. มนวีถึงรูปไข่กสบ้ ฺ ก้านใบ 5-10 ชม ดอกไม่มกี า้ น

ดอกตวั เมยี เวียงเปน็ แถว ฐานรองดอกทีม่ เี นอื้ ด้านบนทมุ่ เล็กน้อย

โล่งแจง้ ทชี่ ุ่มช้นื และในปาขัน้ ทีส่ อง บางคร้งั 4. เลนั ใบจากฐาน ยาว >1/2 ของใบ

เปน็ ไมข้ ั้นล่างในปากึ่งโลง่ แจง้ ลมชว่ ยใน 6. ใบเรียงหางเทา่ ๅ กนั ขอบใบมีขหี่ ผกั สมาํ่ เสมอ
การผสมเกสร เส้นใบชนั้ ท่ีสอง3-5คู่หูใบยาวถงึ 11 ชม ช่อดอกยาว3ชม Db. squamata 803

6.ใบออกเป็นกลุม่ ขอบใบมชี ห่ี ยักไม่ด่ําเสมอ ด้านล่างมขี นสีขาวเป็นมนหนาแนน่

เสน้ ใบชัน้ ท่ีสอง 5-8 คู่ หใู บยาว 1-2.5 ชม. ชอ่ ดอกยาว 5-9 ชม Db. wallichii 804

7^Boehmeria clidemioides Dn. = Dendrocnide, Db. = Debregeasia ดตารางช่ี ia

ไมพ้ ุ่มมกี ่ึงกา้ นมาก สูงถึง 3 ม. เปลอื กตน้ สี
นา้ํ ตาล บางและเกลยี้ ง มีรูอากาศใหญ่ ใบ

7-20 X 4-10 ชม. ออกสลบั หรือตรงกันข้าม
คทู่ ต่ี รงกันมกั ไม่เทา่ กนั ขอบใบมชี ่หี ยาบ
หรอื ละเอยี ด ดา้ นบนมีขนหยาบ ด้านลา่ งมี
ขนน่มุ และหนาแนน่ กวา่ เสน้ ใบทฐ่ี าน 3 เส้น
ยาว >1/3 ของใบ เสน้ ใบข้าง 2-4 เสน้ ก้าน
ใบ 3-7 ชม. หูใบไมเ่ ชื่อมกนั ดอกเปน็ ช่อแน่น
ยาว ออกในชอกใบล่าง ๆ และหลังใบ มัก
จะมกี ลมุ่ ของใบอ่อนทป่ี ลาย ดอกตวั ผ้แู ละ
ดอกตัวเมียอยใู่ นช่อเดียวกัน ตัวผ้อู ยู่ล่าง
กลีบเลี้ยงเปน็ หลอดมี 2-4 พู ก้านเกสร

ตวั เมียเรยี งยาว โผล่พ้นหลอด หมายเหตุ
พบทั่วไปในท่โี ลง่ แจง้ มี 2 สายพันธใุ นภาค

เหนอื var. clidemiodes ใบยาว <10 ชม.
var. platyphylloides ใบ 10-12 ชม ที
คล้ายกนั
795-801^0chemeria ฏกี 7 ชนดิ ในภาค
เหนอื (ดูตารางที่ 18)

345

QUQR2DTIeCbArCeEgAeEasia longifolia

ไมพ้ ุม่ หรือไมข้ นาดเล็กสูงถึง 7 ม. เปสีอก
ตน้ สนิ าํ้ ตาล บางและเรยี บมีรอยแตกลึก ๆ
และรอู ากาศกลมใหญ่ ใบ 9-23 X 2-5 ชม.
รูปหอกหรอื เปน็ เส้น ปลายสอบยาว ฐาน
แคบ มักจะไมส่ มมาตรเล็กน้อย ใบอ่อนมีขน
สเี งินหนาแนน่ ใบแกด่ า้ นบนเขยี วเข้ม มขี น
หยาบ ดา้ นล่างมีขนสขิ าวแน่น เส้นใบที่ฐาน
3 เสน้ ยาว 1/3-1/2 ของใบ เสน้ ใบขา้ ง 5-7
คู่ เส้นใบยอ่ ยคล้ายข้นั บนั ได กา้ นใบ 0.5-3
ชม. หูใบ 0.5-1 ชม. รปู หอก เช่อื มเป็นคู่
ดอกเลก็ สีขาวเป็นช่อกลมแนน่ ดอกแยกเพศ
บนต้นเดียวก้น ชอ่ ดอกตวั ผู้ 3-5 มม. มีกาบ
เลก็ ๆ หลายอนั ขั้นกลบี เล้ยี ง 4 พู เกสร
ตว้ ผู้ 4 อนั เกสรตัวเมยี ฝอ่ เล็ก ๆ ชอ่ ดอก
ตัวเมีย 1.5-2.5 มม. กาบรองไม่เท่าก้น กลบี
เลยี้ งเป็นหลอดไม่มพี ูแยก ทีย่ อดหนาพอง
ออกปิดสว่ นของรังไขท่ งั้ หมด ก้านเกสร
ตัวเมยี สั้นมีป่มทป่ี ลาย ผล +2 มม. สีแสด
กลมหรือแบนเล็กน้อยเมล็ดสีดำ (achene)
มขี น้ั กลีบเล้ยี งหนาสีส้มหอ่ ห้มุ
หมายเหตุ พบทัว่ ไปในทชี่ มุ่ ช้ืนและปาขัน้
ทส่ี อง ที่คส้ายกน้ อีก 2 ชนิด ตา่ งมีใบรูปไข่
กวา้ ง ขนาดถงึ 17 X 14 ชม.
803D. squamata ใบห่างเทา่ ๆ ก้น ขอบ
ใบมีชี่หยกั สม่ําเสมอ สอี อกเทา เสน้ ใบขา้ ง
3-5 คู่ ก้านหนา >4 มม. มีหนาม ดอกเปน็
ชอ่ อ้วนสัน <3 ชม.
804D.wallichiana อาจจะเป็นไมเกาะ
อาตัย ใบเปน็ กล่มุ ขอบใบมีชห่ี ยักไม่สาเสมอ
ด้านลา่ งมแี ผน่ ขนหนาแนน่ สขี าวเป็นมัน
กา้ นหนา 5-10 มม. ไม่มีหนาม ดอกเป็นชอ่
เรียวยาว 5-10 ชม.

346

JUGLANDACEAE JUGLANDACEAE
347
ประมาณ 59 ชนิด มีการกระจายทีไ่ ม่เปน็

แบบแผนในเขตอบอุ่นเหนือ มาเลเซยี และ
อเมรกิ าใต้ ในภาคเหนอื พบ 1 สกุล 2 ชนดิ

QQ5Efigelhardtia spicata

คำหด .

ธร่ ุ่เEEEEEEa’Jk

ไมผ้ ลัดใบสงถงึ 20(30) ม. เรอื นยอดทบึ แต่
คูสีชีด กง่ิ ดังข้นึ เปลือกต้นสเี ทาหรอื นา้ํ ตาล
เทา เปลอื กชัน้ ในสนี ้ําตาลแดงเป็นเยอื่ ใย ใบ

28-46 ชม. ใบประกอบแบบขนนกปลายค่หู รือ
ค่ี มีใบย่อย 3-5 คู่ คบู่ นใหญ่สดุ ถงึ 2.2 X 8
ชม. ขอบใบ เรยี บ เส้นใบข้าง 11-18 คู่ ก้าน
ใบย่อย 0.3-1 ซม. ก้านใบรว่ ม 15-37 ชม.
ดอกเลก็ เป็นช่อ เรยี วแตกแขนง ดอกตวั ผแู้ ละ
ดอกตวั เมีย อย่ใู นชอ่ เดียวกน้ ดอกตวั เมีย
อยู่ปลายช่อ ดอกต้วผูอ้ อกตามก่งิ ขา้ งด้าน
ลา่ ง แตล่ ะดอกมกี าบทปี่ ลาย 3 พู รองรับ
กลีบเลย้ี ง 4 กลบี ไม่มกี ลบี ดอก เกสร

ตัวผู้ (6)8-13 อัน ผลมี 3 ปีก ปกี กลางใหญ่
กวา่ ปีกข้าง มีเส้นปีกละเอียด ส่วนกลางผล
3-5 ชม. มีขนเป็นหนาม
หมายเหตุ มักจะพบสูงกวา่ 1,000 ม. บางครงั้

แยกเป็น 2 สายพนั ธุ var. integra ใบย่อย
ปลายป้านหรอื มีต่งิ มีขนหนาแน่น ผลเป็น

กลมุ่ <25 ชม. ปกึ กลาง 1.5-3 ซม. var.
spicata ใบย่อยปลายสอบ เกลี้ยง ผลเป็น

กลุ่ม 20-50 มม. ปกี 3-5 ชม. ความแตกตา่ ง
ระหว่าง 2 สายท้นรนุ [มค่ อ่ ยเด่นชดั ทค่ี ลา้ ย

ก้น

^Engelhardtici serrata ร้อยจนั
ใบย่อย 5-13 ชม. ปลายใบมกั จะมีช่หี ยัก

ด้านลา่ งมกั จะมจี ดุ สชี ดี ดอกแยกเพศแยก
ต้น ชอ่ ดอกตัวผู้ <5 ชม. เกสรตัวผู้ 3-4(7)
อัน ชอ่ ดอกตัวเมีย ยาว 6.5-15 ชม. ผลมปี ีก
กลาง 2-3.5 ชม. พบทรี่ ะตับ 500-1,600 ม.
ทั้งในปาดิบและป่าผลดั ใบ

BETULACEAE

ส่วนใหญ่กระจายอยู่ในเขตอบอนุ่ ภาคเหนอื
มีประมาณ 110 ชนิค ในภาคเหนอื พบ 2
สกุล 3 ชนดิ

807Betula alnoides

ไม้ผลดั ใบระยะสัน สูงถึง 30(40) ม. เรือน
ยอดโปร่ง กิ่งก้านลู่ลงเลก็ น้อย เปรอกดน้ สี
นา้ํ ตาลแดง หรือสเี ทาออกเงนิ มีรอู ากาศ
รปู ขอบขนานใหญ่ ๆ หลดุ ลอกออกเปน็ ชนิ
บาง ๆ ในแนวขวางของต้น ในตน้ แก่เปลือก
จะหยาบ ขรุขระ เปลอื กชัน้ ในลีน้ีาตาลออ่ น
มกี ล่นิ หอม ใบ 6-14 X 2.5-5 ชม. ขอบใบ
เปน็ ซีจกั แหลมไมส่ มํ่าเสมอ ยอดออ่ นมีขน
สเิ งินหนาแนน่ ใบแกบ่ างเกลย้ี ง หรอื มแี ผง
ขน ทช่ี อกของเส้นใบ ผิวดา้ นลา่ งมจี ุดนํ้ายาง
เลก็ ๆ มากมาย เสน้ ใบขา้ งตรง 9-13 คู่ จรด
ท่ีซห่ี ยักของขอบใบ กา้ นใบเรยี วเล็ก 0.6-1.3
ชม. ดอกเล็กลอี อกเขียว เปน็ ชอ่ หอ้ ยลงบน
กิ่งท่ีไมม่ ใี บหรือท่กี า้ นลดั จากใบอ่อน ดอก
แยกเพศแต่อยบู่ นตน้ เดียวก้น ช่อดอกตวั ผู้
เรยี วเลก็ ยาวถงึ 18 ชม. ดอกกลมุ่ ละ 3
ดอก ในชอกของกาบดอกทีม่ ีขน กลบี เลย้ี ง
เปน็ เส้นคลา้ ยขน 4 เสน้ เกสรตัวผู้ 4-6 อนั
แตล่ ะอันมีกา้ นรสู นั้ และมี 2 อบั เรณู ชอ่ ดอก

ตัวเมยี ยาวถงึ 9 ชม. ช่อแนน่ และหนากวา่
กลุ่มละ 2-5 ดอก แตล่ ะดอกอยู่ในชอกของ
กาบดอกที่มี 3 พู ผล +0.4 ชม. มปี กี บาง
กวา้ งเปน็ 2-3 เทา่ ของส่วนกลางผล กลมุ่ ผล
จะมกี าบดอกปกคลุม และกาบเหลา่ นจี้ ะติด
อยบู่ นก้านเป็นเวลานานหลงั จากท่ีผลปลิว
หลุดไปแลว้ หมายเหตุ เป็นองค์ประกอบ
ท่เี ด่นชัดของปาดบิ เขา มกั จะเกดิ เปน็ กลุ่ม
ของไมช้ นิดเดยี วกน้ ท่ีคลา้ ยกัน Carpinus
spp808 มเี ปลอื กเกลยี้ งไมห่ ลดุ ออก แตล่ ะ
ดอกมกี าบรอง 1 กาบ และผลขนาดใหญ่
กวา่ มาก Prunus cerasoides879 มเี ปลือก
ชั้นนอกคล้ายกัน แตเ่ ปลอื กชนั้ ในไมม่ ี
กลิ่นหอม

348

808Carpinus londoniana BETULACEAE
349
hornbeam ก่อสรอ้ ย J

ไม้ผลัดใบสงู ถึง 25 ม. เปลอื กต้นสีเทาออ่ น
เกลยี้ งดูแกร่ง มักจะมรี ่องเลก็ น้อย เปลอื ก
ช้ันในไมม่ กี ล่นิ หอม ใบ 9-12 X 3.5-5 ชม
ขอบใบเป็นซจ่ี กั แหลมเปน็ คู่ ๆ ไมส่ มา่ํ เสมอ
ใบอ่อนมขี นสั้น ๆ ใบแก่สิเขยี วสดใส เรยี บ
เกลีย้ ง หรอื แผงขนในชอกเส้นใบ เสน้ ใบที่
ฐาน 1-3 เสน้ เสน้ ใบขา้ งตรงและขนาน 10-
13 ค'จรดทช่ี ข่ี อบใบ กา้ นใบ 0.5-0.9 ชม.
แบนท้ัง 2 ดา้ น หูใบ ±1 ชม. แคบและแหลม
มักจะมีขนสที องที่ร่วงไว รูปกรวยแหลมเป็น
เกล็ด ๆ ดอกเล็กลเี ขียว หรอื ออกแดง ดอก
ตวั ผู้เปน็ ช่อสั้นลู่ลงออกในชอกใบ หรอื ตํ่าลง
เล็กนอ้ ย ดอกย่อย มีใบเกลด็ รูปไข่กวา้ งรอง
รบั ไมม่ ีกลบี เลี้ยง หรอื กลบี ดอก เกสรตวั ผู้
3-12 อัน ดอกตวั เมียออกเป็นคทู่ ี่ปลาย
กง่ิ กา้ น มีกาบช้ัน นอกท่หี ลดุ ร่วงงา่ ยรองรบั
กาบชน้ั ในมี 3 พู กลบี เลีย้ งและกลบี ดอก
ลดรูปเป็น 6-10 ชี่ อยเู่ หนือรงั ไข่ ผลเปน็ ช่อ
เรยี วยาว 5-12 ซม. ก้านผลรว่ ม 2-4.5 ชม.
แต่ละผลยาว ±2.5 ชม. สเี ขียวอ่อน มกี าบ
บางคล้ายป็กขนาด ใหญ่ทีม่ ี 3 พู พกู ลาง
ใหญ่กว่าพขู า้ ง ปลายปา้ นโค้งเล็กน้อย ขอบ
กาบเรยี บหรือมหี ยักซ่ี ต้นื ๆ สว่ นกลางผล
มีขน มกี า้ นเกสรตัวเมีย คล้ายด้าย 2 เสน้ ที่
ยอดผล ขนาด ±2 มม.
หมายเหตุ ขึ้นประปรายในทีช่ ้ืนทไ่ี ม่มีไฟปา
เข้า ระดบั 300-700 ม. ที่คล้ายกนั

809C. poilanei มใี บขนาดเลก็ กวา่ (5-10
X 2.5-3.5 ชม.) ก้านใบมีขนละเอียดหนาแน่น
กาบรองผล 1.5-3 ชม. ปลายพูกลางแหลม
มีหยักชท่ี ่ขี อบด้านนอก ส่วนกลางผลเปน็ ร้วิ
สนั และต่อมทมี่ ียางหลายต่อม แต่ไม่มีขน
ข้ึนอยู่ในปาดิบเขาทร่ี ะดบั 1,000-1,600 ม.
ท้งั สองชนดิ น้ยี ากทจ่ี ะแยกแยะจากกน้

MYRICACEAE

เป็นวงศข์ นาดเลก็ พบทั่วโลกยกเว้นในทวปี

ออสเตรเลยี มปี ระมาณ 55 ชนิด ในภาค
เหนือพบเพยี ง ใ ชนิด

™Myrica esculenta

หมาก หม่อนอ่อน

ไมพ้ ุ่มหรือไมต้ น้ ขนาดเล็ก สงู ถงึ 9(15) ม.
เรือนยอดโปร่ง ไม่สมาื่ เสมอ สำตน้ สนั้ และ
คดงอ เปลือกตน้ สีน้าํ ตาลเทาถงึ นํา้ ตาลเข้ม

ค่อนข้างหนามรี อยแตกตามยาวหยาบ ๆ
เปลอื กชัน้ ในสีแดงอมสม้ ใบ 5-11 X 1.5-
3.5 ชม. ออกเปน็ กลมุ่ ใกลป้ ลายกิง่ ก้านขอบ
ใบเรยี บหรือมีชห่ี ยกั ประปราย ใบออ่ นสีชมพู

อ่อนมีขน อ่อนนมุ่ ใบแกเ่ หนียว ด้านบนสี
เขียวเข้มและเปน็ มัน ด้านลา่ งลีชีดกวา่ และ
มีจดุ เล็ก ๆ มนี ํ้ายางเหนยี วกระจายท่ัวผิว
เสน้ ใบขา้ ง 5-11 คู่ โค้งและจรดทข่ี อบใบ
กา้ นใบ 0.3-1 ชม. หูใบหลุดรว่ งง่าย ก่ิงออ่ น
และตุม่ ตาสนี ํ้าตาลแดงมขี นยาว และตอ่ ม

สีเหลืองประปราย ดอกเล็กมาก เปน็ ชอ่ แน่น
[นชอกใบ ดอกแยกเพศ แยกต้น ไมม่ ีกลบี เล้ยี งหรอื กลบี ดอก ดอกตวั ผูแ้ รกบานเปน็

สเี หลือง ดอกแกส่ ีแดง ชอ่ คอกแตกแขนงยาว 2-8 ชม แต่ละดอกมกี าบดอกเลก็ (+2
มม.) สเี ขยี วออ่ นรองรบี เกสรตัวผู้ 2-4 อัน เช่อื มกน้ ท่ฐี าน ดอกตวั เมยี สีเชยี ว ชอ่ ดอก
มักไม่แตกแขนง ยาว 1-5 ชม. กาบดอก 2-3 มม. กา้ นเกสรตวั เมยี สัน้ ปลายแยกเป็น 2
กิ่ง โคง้ กลบั +2 มม. รังไขม่ ขี นหนาแน่น ผล 1-2ชม สีแดงอมส้ม ผลกลมหรือแบนเล็กนอ้ ย
ผวิ มตี ุ่มเลก็ ๆ ขรุขระ มีเนอ้ื บางๆ ชั้นทมุ้ เมลด็ แข็ง หมายเหตุ กระจายกวา้ งขวาง
ขนึ้ ในทคอ่ นขา้ งเปดิ ในป่าดบิ เขามกั จะข้ึนปะปนกับไม้สนท่ีโล่งบริเวณสันเขาทม่ี ีเนือ้ ดนิ ตนื้

FAGACEAE วงศ์ก่อ ตารางที่ 19

สมาชกิ ของวงศส์ ่วนใหญก่ ระจายอยู่ในเขตอบอุน่ ทั่วโลกประมาณ 700 ชนดิ ในกาคเหนีอพบ 4 สกลุ ประมาณ 40-60 ชนิด ลักษณะ
เปน็ พรรณไมผ้ ลัดใบหรือไม่ผลดั ใบ ไมม่ ยี าง เปลอื กต้นมักจะหนามรี อยแตกตืน้ ๆ ใบเรียงแบบสลบั วนรอบ มักจะเป็นกล่มุ ใกล้
ปลายก่งิ หูใบหลดุ ร่วงไว ดอกขนาดเล็กมกั จะมสี คี รมี อมเหลอื งออกเปน็ ชอ่ เรียวยาวท่ีปลายก่ิงและชอกใบบน ๆ ดอกตวั ผแู้ ละดอก
ตัวเมียแยกช่อในตน้ เดยี วกน้ ดอกตวั ผมู้ ีกลบี เล้ยี ง 6(4-7) กลีบ บานแผอ่ อก ไมม่ ีกลบี ดอก เกสรตวั ผู้ 6-18 อัน ดอกตัวเมยี คลา้ ย
กน้ แต่กลบี เลย้ี งเบียดชดิ ก้นรอบกา้ นเกสรตัวเมีย ผลเปน็ แบบน้ท (nut) มีกาบกลม (cupule) ทุ้มท้ังหมด หรือทุ้มบางสว่ น ในภาค
เหนือพบ 3 สกลุ ใหญ่ ๆ คอื Castanopsis (chestnuts) ส่วนใหญไ่ ม่ผลัดใบ ขอบใบเรียบหรือมีช่หี ยกั ชอ่ ดอกต้ังข้นึ * เกสรต้วผู้

102(-8-14) อนั ผลมักจะมีกาบทุ้มผลทุ้มเปน็ หนาม ทุ้มหมด Lithocarpus สว่ นใหญเ่ ป็นไมัไม่ผลดั ใบ ขอบใบมักจะเรยี บ ช่อดอก
ต้ังขนึ้ * เกสรตวั ผู้ 6 อัน ผลมักจะมีกาบทุ้มผลซ่ึงไม่เปน็ หนาม ทุม้ เกือบมดิ หรอื ทุ้มบางส่วน Quercus (oaks) มกั จะเปน็ ไมผ้ ลดั ใบ
ขอบใบมกั จะมชี ่หี ยัก ช่อดอกตวั ผู้ (catkin) ห้อยลง เกสรตวั ผู้ 6 อนั ผลมกี าบทมุ้ ที่ไมม่ หิ นาม คลุมเกือบบางส่วน สมาชิกของวงศ์
Fagaceae เปน็ องศป์ ระกอบทเ่ี ด่นของปาดิบเขา จะมจี ำนวนมากข้นึ ในทีซ่ งึ่ มไี ฟเขา้ ไม่มาก แตจ่ ะแพพ้ วกไม้สนในท่ีมีเนอ้ื ดนิ บางและ
มไี ฟเข้าเสมอ พวกผลัดใบบางชนดิ มักจะพบขึน้ อยู่ในปาที่ระดับตำ การใช้ประโยชน์ เป็นไม้พน้ คณุ ภาพเยย่ี ม หลายชนิดมีผลทรี่ บี ประทาน
ได้ (*ช่อดอกมกั จะเร่มิ ชขึ้นตอนตน้ แต่จะเริม่ ห้อยลงเม่ือช่อยาวขน)

350

รานของผลFAGACEAE: Jifi FAGACEAE

(C= Castanopsis. L. = Lithocarpus, Q. ะ= Quercus) ดูตารางที 19

. กาบหุม้ ยลหมุ้ นทท้ังหมด มกั จะเปน็ หนามแหลม

2. หนามหนาแน่นุ มคงไม่เห็นยิวของยล 819

3. ขอบใบใบมีขหี่ ยกั ดา้ นล่างมีหรคื ไมม่ ขี นคลา้ ยกำมะหย่ี c. indica

3. ขอบใบเรียบหรือมขี หี่ ยักต้นื ๅ ด้านลา่ งไม่มีขน

4. กาบหุ้มยลแข็งและหนา มรี อยแผล 1/2 ของนทั c. armata 816
4. กาบหุ้มยลบาง มรี อยแยล 1/3 ของนท้ c. diversifolia818

2. หนามไม่หนาแน่น มองเห็นยวิ ของยล 816
5. ยล 2-4 ขม. มีรอยแยล 1/2 หรอื มากกวา่ ของน้ท

6. กาบหุ้มยยลลแแขข็ง็งแแลลระ!หนา หนามอยู่เป็นกลุ่มคล้ายดาว c. armata816

6. กาบหุ้มยลบางกวา่ หนามแบบยวิ ิรมดา เมอแห่'งสีเขม ปลายสคี ่อน c. argyrophylla815

5. ยล 1.2-2.5 ขม. มีรอยแมล <1/3 ของนทั ยนง้ ของกาบบางไมแ่ ขง็

7. หนามยาวและแหลม ขอบใบเรียน c. tribuloides820

7. หนามสัน้ และพู่ ขอบใบมขี ี่หยกั ทีป่ ลายใบ c. acuminatissima814

. กานหุม้ ยล หุม้ นทั ไม่หมด เป็นหนามทู่ เปน็ เกล็ดหรือเปน็ วง 1

8. กาบห้มุ ยล,มหี นามหรือเกลด็ ขดั เจน มกั จะชอนกันแต่ไมเ่ ชือ่ มเปน็ วง

9. กาบหมุ้ ยลหมุ้ >1/2 ของนัท
10. ขอบใบม๋ขึ ่หี ยกั ขัดเจน

11. ยลเป็นขอ่ ยาว (spike) 0-15 ม. เกลด็ เป็นวง 4-ธ วง c. calathiformis817 814

11. ยลเดีย่ วหรือเป็นคู่ มเี กลด็ เป็นวงหลายข้นั Q. kingiana836

10. ขอบใบเรียบ <พ A*
12. ยลใหญก่ ว่า 4 ขม. กาบห้มุ มีขนยาว >4 มม.
13. ขนค่อนนมุ่ (คลา้ ยเงาร!) รอยแยลโคงเวา่ L. garrettianus828

13. ขนเส้นห,นาและแข็ง รอยแยลโคงนนู L. echinops828

12 ยลใหญ่กวา่ 3.5 ขม. กาบยลมเี กลด็ รปู สามเหลีย่ มเล็ก 1 ยาว <3 มม.

14. ยอดยลแบน L. truncatus830

14. ยอดยลกลม

15. รอยแยลโด้งนูนเป็น + 1/3 ของนัท 811L dealbatus
15. รอยแขลแบน, มเี ฉพาะทฐ่ี านของนท้ L. fenestratus824

9. กาบหมุ้ ยลคลุม <1/2 ของนท้

16. ใบแก่ด้านลา่ งมีขนหนาแน่น

17. ใบห!ู ไขถ่ ึงขอบขนาน ใบมขี นสอี อกแตง หูใบหเู ไข่ Q. lanata 837a

17. ใบหู!ไขก่ ลับ มีขนสเี หลอื งหรือ ใบมีขนออกสี,,เทา หูใบแคบยาว

812Q. incana และ L. lindleyanus826

16. ใบแกเ่ รียบเกลฺ ยงหรมื มีขนหา่ ง ๅ

18. ขอนใบมีขีห่ ยกั ขดั เจน อาจมีหรือไม่มขี น Q. aliena832

18. ขอบใบเรียบ ยวใบไมม่ ขี น

19. ขอ่ ยลยาว <5 ขม. นท้ ยาวเทา่ กับกว่าง Q. eumorpha 834

19. ขอ่ ยล ยาว 5-2D ขม. น้ทยาวเท่ากบั กวา่ ง L. polystachtus827

19. ข่อยล ยาว 20-30 ขม. นัหกว่าง >ยาว L. elegans823

8. กาบหุม้ ยลมเี กล็ดไมข่ ดั เจน เข่อื มตดิ เปน็ งงรอบ

20. ขอบใบมขี ห่ี ยกั ขดั เจน

21. นท้ ยาวกว่ากวาง Q. semiserrata840

21. นทั ยาวและกว่'างเท่า ๅ กัน

22. กาบยลห้มุ อย่างนอย 1/2 ของน์ท่ Q. mespilifolia8™

22. กาบยลห้มุ น้อยกว่า 1/2 ของนทั

23. ใบบางมขน ยลมักจร;ออกเด่ยี ว ๅ นท้ กวัาง 2.3 ขม. Q. lineata838

23. ใบหนากวา่ มีนวล ยลเป็นกลมุ่ กวาง <หรือ = 2 ขม. Q. brandisiana833
21. น้ทกวางมากกว่ายาว ปลายแบน,หรือบุม

24. กาบหุม้ ยลหุม้ หมุ้ 1/5-1/3 ของนทั 813Q. velutina & Q.vestida841

24. กาบหมุ้ ยลห้มุ อุยางนอ้ ย 1/2, ของนท้ 0. kerrii™

20. ขอบใบเรียบหรอื มขี ่ีต้ืน ๅ เปน็ คลืน่

25. แต่ลร!ยลมีลา้ นยาว >5 มม. L. sootepensis828

25. แตล่ ะยลไม่มีลา้ น L. elegans828

ไม่รวม: L.aggregatus82^, L.craibianus822. L.thomsonifl81, Q.lenticellata8™

351

8F1A^GaCAcaCusEmtAaEinnoaptsiissshna

กอ่ เดือย Q Aa

11111 m r /X

ไมไม่ผลดั ใบ สงู ถงึ 25 ม. เปรอกตน้ ลีน้ําตาล

เขม้ มีร่องแตกตามยาวลึก ๆ เปลึอกหนา
1-2 ซม. ใบ 5-15 X 2.5-5.5 ชม. รปู หอก
ปลายสอบแหลม ฐานใบกลมหรอื ป้าน ขอบ
ใบเรยี บหรอื มีซ่หี ยกั ใกล้ปลายใบ ใบแก่

เขียวเขม้ เป็นมัน ด้านล่างออกเป็นลเี งิน มี
เกลด็ เลก็ ๆ เสน้ ใบขา้ งโค้ง 8-12 คู่ เส้นใบ
ข้างหนู ขน้ึ ก้านใบเรียวเลก็ เปน็ รอ่ ง 0.6-1.5
ชม. ใบแห้งสนึ า้ํ ตาลเขม้ ถึงดำ ตุ่มดาเกึอบ
จะกลมมีเกล็ด 2-3 เกล็ด ทฐี่ าน ผล 1-1.5 X
1-1.3 ชม. มีกา้ นชัดเจน รปู มนรเี บยี้ ว กาบหมุ้
ผลมหี นามสั้น ๆ 1.5-3 มม เรียงเป็น 4-5

แถวหา่ ง ๆ กน้ แต่ปกคลุมน้ทไมม่ ิด ผิวนอก
บาง มีขนเล็กน้อย ผวิ ในมขี นคล้ายไหมแตก
ได้ มี (1)2 น้ทขนาด 1-1.5 ชม. รปู ไข่เบยี้ ว
มีหนามสนั้ ๆ 4-5 แถวห่าง ๆ ปดี ผิวนทั ไม่
หมด กาบหมุ้ ผลรปู ถว้ ย ดา้ นในมขี นยาวเม่อื
แห้งแดกได้ ภายในมี (1)2 นัท 0.8-1.2 ชม.
รปู ไข่ปลายแหลม ดา้ นในแบนเกลย้ี งหรีอมี

ขนรอยแผล 1/3 ของนท้ หมายเหตุ พบ
ทว่ั ไปในป่าดิบเขา ระดบั 900-1,300 ม.

81^Castanopsis argyrophylla

กอ่ หยุม AA

I Ml I

ไม้กงึ่ ผลดั ใบ สูง 6-17 ม. เปรอกต้นสีน้าํ ตาล
ออกเทาถึงนาํ้ ตาลเข้ม คอนข้างเกล้ยี งถึง

แตกเป็นร่องลกึ ๆ ใบ 11-20 X 4.5-8 ชม.
ขอบใบเรียบ ใบแก่เรียบเกลี้ยงหรือมีขน

เป็นผงดา้ นลา่ ง เสน้ ใบข้างโค้ง 9-12 คู่ ก้านใบ
1.2-1.8 ชม. หูใบเลก็ ผล 2-3.5 ชม. เปน็ ชอ่
ด้ังข้นึ กาบหุ้มผลไมแ่ ตก ผิวมหี นามแหลม
3-13 มม. หนามชิดหรอื หาง ๆ กน้ เม่อื แห้ง

สีดำปลายแหลมสีออ่ นกว่า มี 1-3(4) น้ท
ขนาด 1.5-2.3 X 1.5-2 ซม. รปู เกือบกลม
ปลายเลก็ ผิวเกลีย้ ง ยกเวน้ ใกลป้ ลายผลมี

ขนประปราย มีแผลใหญข่ นาด 3/4 ของนท้
หมายเหตุ พบทว่ั ไปในปา่ ทีแ่ ห้งแล้งกวา่

352

8A6Castanopsis armata FAGACEAE
mA 353
ก่อหร่งั
I m III LU I fA

ไม้ผลัดใบ สูง 15-30 ม. ใบ 8-22 X 3.5-8 ชม.

ขอบใบเรยี บ ใบแกไ่ มม่ ีขน เสน้ ใบขา้ งเรยี ว

โค้ง 6-12 คู่ กา้ นใบ 1-2 ชม. ผล (2)2.5-35
ชม. เป็นชอ่ อว้ นสนั้ 3-8 ผล ผลออกเด่ยี ว

หรือเปน็ คูไ่ ม่เช่ือมกน้ กาบหมุ้ ผลหนาและแข็ง

แตกได้เปน็ 1-3 ส่วน มหี นามแหลมยาวเป็น
รูปดาว ยาว 3-12 มม. อย่เปน็ กลุ่ม มีกา้ นชู
หนามเรียงรอบสว่ นนนู ทเี ปน็ สน้ แตป่ ดี ผิว
ไมห่ มด ผลขนาด 1-2.5 ชม. รูปไขห่ รือแบน
เล็กน้อยบางส่วนจะเชอื่ มกับกาบห้มุ ผลรูป

ถ้วย (cupule) มีแผลกลม >1/2 ของนท้
หมายเหตุ พบในปาดบิ เขา ระดับ 1,000-

1,300 ม.

7castanopsis calathifonnis

ไม้ไมผ่ ลดั ใบ สงู ถงึ 20 ม. เปลอื กต้นลนี ้ําตาล
เขม้ มรี อยแตกลกึ ๆ เปลือกชน้ั ในสนี ํ้าตาล
อมเหลือง ใบ 10-24 X 3-9 ชม. ขอบใบมซี ่ี
หยกั หา่ ง ๆ ยกเวน้ ใกล้ฐานใบ ยอดออ่ นมี
ขนละเอียดสนี ้าํ ตาลอมส้ม ใบแก่ดา้ นบน

เขยี วอมเหลืองเปน็ มนั ด้านล่างมีขนสเี งนิ
อมนํา้ ตาลสม้ หรือเกือบจะไมม่ ขี น เส้นใบ
ข้าง 15-20 คู่ จรดกบ้ ชหี่ ยกั ของขอบใบ กา้ น
ใบ 0.5-2 ซม ผลเปน็ ชอ่ ยาว 9-15 ชม. แต่
ละผลท่มี กี าบหุม้ ขนาด 1.8-3.2 ชม. ไมม่ ี

กา้ นผล กาบหมุ้ ผลปกคลุม 1/2-3/4 ของนัท
บอบบางและแตกได้ ผวิ นอกมีขนสีน้าํ ตาล
แดง ผิวในมีขนคลา้ ยไหม หนามสน้ั และ

คล้ายเกลด็ เรยี งเป็นวงรอบ 4-6 วง นท้
ขนาด 1.2-2 ชม. สนี ํ้าตาลเป็นมนั มีขนคลา้ ย
ไหมทดี่ า้ นบน รอยแผลรปู โคง้ 4-6 มม. เนอ้ื

ในมีลายเส้นสีแดง (ruminate) หมายเหตุ
พบประปรายในปากึ่งโลง่ แจ้ง

8F1A^GCAaCsEtaAnEopsis diversifolia

กอ่ แป้น Aa

□■■zqzmzm

ไมต้ ้นผลัดใบหรอื กง่ึ ผลัดใบ สงู ถงึ 20 ม.
เปลอื กต้นแตกปานกลาง เปลอึ กช้ันในสี

เหลืองอ่อน ใบ 8-24 X 4-12 ชม ขนาดใบ
และรูปใบผันแปรมาก แมแ้ ตใ่ นกิง่ เดยี วกนั
ขอบใบเรยี บ หรือมีช่ีหยกั เฉพาะสว่ นปลาย

ใบแก่เหนียว มกั จะมีขนห่าง ๆ อยา่ งนอ้ ย
บนเสน้ ใบด้านล่าง เสน้ ใบข้างชดั เจน จมลง
จากผวิ ใบ 10-14 คู่ กา้ นใบ 1.2-2 ชม. ผล
35.5- ชม. ไมม่ ีก้านผล กลมหรือรูปไข่แตก
ได้เป็น 2-4 เสย้ี ว กาบท้มุ ผลรปู ถ้วยมหี นาม
แหลม 8-20 มม. ปกคลุมผวิ ดา้ นนอกท้งั หมด

นทั ขนาด 1.5-2 ชม. มีขนนมุ แบนเล็กน้อย
และมีแผล!/3-1/2 ของนท้
หมายเหตุ พบทั่วไป กระจายกว้างขวางใน
ป่าดิบเขา มักจะข้นึ เป็นกล่มุ

81^Castanopsis indica
ก่ออั้น r\ /\*

ไมIม่ผลดั ใบ สงู 8-20 ม. เปลือกต้นลนี ้าํ ตาล
หรอื เทาออกเงนิ อาจมรี อยแดกตนื้ ๆ
เปลอื กชนั้ ในเป็นเยื่อใย สสี ้มออ่ นเปลยี่ น

เป็นสเี ข้มไว ใบ 10-25 X 3.5-9 ชม ขอบใบมี
ซหึ่ ย้กคม ยกเวน้ ใกส้ฐานใบ ยอดอ่อนมีขน
ลนี ํ้าตาลออกสม้ หนาแน่น ใบแก่สเี ขยี วเขม้

เป็นมนั ด้านบน ดา้ นล่างเปน็ สอี อกเงนิ และ
มีขนเล็ก ๆ สีส้มอมครีมซง่ึ หลดุ ร่วงง่ายเสน้
ใบขา้ ง 14-20 เส้น ขนานก้นและจรดชี่หยกั
ท่ขี อบใบ กา้ นใบ 0.6-2 ชม. ผล 2.5-4 ชม.
สนี ้าํ ตาลอมส้ม ผิวนอกมหี นามแหลมยาว

ขนาดต่าง ๆ กนั 8-12 มม. น้ห 0.6-1.3 ชม.
รปู ไข่ มีขนเลก็ นอ้ ยใกล้ปลายมักจะออก
เดยี่ ว ๆ
หมายเหตุ พบทั่วไปในปาชนิดตา่ ง ๆ

354

32QCastanopsis tribuloides FAGACEAE
355
ไมไมผ่ ลดั ใบสูงถึง 30 ม. เรอื นยอดไมส่ มาํ่
เสมอ มกั จะมีก่ิงใหญ่ ๆ ใกล้โคนต้น เปลือก
ตน้ สนี ้าํ ตาลเหลืองถึงนา้ํ ตาลเทามีร่องแตกตนื้
หรือค่อนข้างลึก ผวิ บาง ใบ 8-15 X 3-5 ชม.
ขอบใบมกั จะทขี ีหยกั บางครั้งมีหยักตืน้ ๆ
ใกลป้ ลายใบ ใบแก่สีเขียวเขม้ ด้านบนเปน็
มันด้านล่างสเี ขยี วอมเทา มผี งนวลสนี ํ้าตาล
ครมี ซง่ึ หลดุ ออกงา่ ย เสน้ ใบขา้ ง 8-14 คู่ จรด
ที่ขอบใบ กา้ นใบ 0.6-1.5 ซม. แหง้ เปน็ ลคี ำ
ผลเปน็ ช่อยาวถงึ 25 ชม แต่ละผล 1.3-2.5
ซม. กลมออกเด่ยี ว ๆ หรอื เป็นคู่แต่ไมเ่ ชือ่ ม
ก้น ผิวนอกของกาบท้มุ ผลมีหนามแหลม
3-7 มม. กระจายอยู่บรเิ วณสันของกาบ เป็น
4 แถวไม่ชัดเจน มกั จะแตกแขนงหรือเป็น
รูปดาว แตกได้ ภายในมี 1 น้ท 0.7-1.2 ชม.
ผิวเกล้ียง รูปเกือบกลม หรือรปู ไข่มรี อยแผล
ขนาด 0.8-1.2 ชม. เนื้อในเป็นกาก (rumi­
nate) หมายเหตุ เปน็ ชนิดทีพ่ บมากทีส่ ุดของ
วงศ์ Fagaceae ขนาดใบและรปู ใบผันแปร
มาก แต่สงั เกตได้ง่ายจากผลท่ีคอ่ นข้างเลก็
มหี นามหนาแนน่

821Lithocarpus aggregatus

ไมไมผ่ ลดั ใบ สงู ถงึ 20 ม. ใบ 9-24 X 3.5-9
ซม. ขอบใบเรยี บ เส้นใบข้าง +11 คู่ ดา้ น
ลา่ งมีขนคลา้ ยผงละเอยี ด กา้ นใบ 1.5-2 ชม
กิง่ กา้ นมีรูอากาศเด่นชดั ผลเปน็ กลุ่ม 1-3
ผล เช่อื มก้นบนกา้ นรว่ ม 0.5-1 ซม. ชอ่ ยาว
ถึง 8 ชม. กาบผลคลมุ 1/2 ของนทั ผวิ นอก
เปน็ เกล็ดไม่ช้อนกน้ >5 วง นัท +2 X 2.5
ชม. ดา้ นหน่งึ กลม มรี อยแผลแบนหรือนูน+2
ชม หมายเหตุ ไม่ค่อยพบ

3F2A2GLAitChEoAcEarpus craibianus

เ ทพ แ ฒ!

ไมไม่ผลดั ใบ สงู ถึง 10 ม. เปลือกด้นลี
น้าํ ตาลอมแดง มรี อ่ งลึก ๆ ใบ 12-16.5 X

35.5- ชม.ขอบใบเรียบเส้นใบขา้ ง±11คๆู่
บนจรดกนั ดา้ นลา่ งสีเขยี วเปน็ มัน ด้านลา่ ง
สีออ่ นกว่ามขี นคลา้ ยผงละเอียด ก้านใบ
1.3-2 ชม. ผล 1.7-2.8 ชม. เป็นช่ออ้วนสนั
กาบทมุ้ ผลกว้าง ±1.7 ซม. คลุมนทั ท้งั หมด
มกั จะมกี าบรูปสามเหลย่ี ม ±2 มม. ไม่เรยี ง

เป็นวง นทั กลมหรือรูปไข่ 1-1.3 ซม. มีขน
และรอยแผลใหญ่ 1/2 ของนัท

823Lithocarpus elegans

กอ่ หมน่ A Aa

□JZLTnjBBlEJ

ไมไมผ่ ลัดใบ สงู 6-25 ม. เปลือกต้นลีนาํ้ ตาล
อมเทา แตกเปน็ ชิ้นเล็ก ๆ ใบรปู ร่างผันแปร

มาก 7-30 X 3-10 ชม. ขอบใบเรยี บ ใบแก่
เรียบเกลย้ี ง ด้านบนสีเขยี วเขม้ และเป็นมัน

ดา้ นล่างสชี ีดกว่า เส้นใบขา้ ง 10-20 คู่ โคง้
ทขี่ อบใบ ก้านใบเรียวเลก็ 0.5-2.5 ซม. เรียว
เลก็ ด้านบนเปน็ ร่องหรือแบน เมอื่ แหง้ สีดำ
ก่ิงกา้ นอ่อนมขี นและรอู ากาศเลก็ ๆ ชัดเจน
ผลเชอื่ มกนั เปน็ กลมุ่ ๆ ละ 3-6 ผล เป็นช่อ
แนน่ บนกา้ นท่ีอ้วนและสัน ยาว 20-30

ชม. กาบทมุ้ ผล 1-2.3 ซม. รูปจานปกคลมุ
1/4-1/3 ของนทั กาบมเี กลด็ เลก็ ๆ รปู
สามเหล่ียม เป็นวง ๆ ติดกัน นัท 1.5-2.5
ชม. สึนํา้ ตาลเข้ม เกล้ียงและเปน็ มัน รปู

กลมถงึ มนรี มักจะมรี อยปมด้านบน ตรง
กลางมีจุดแหลม ดา้ นล่างมีรอยแผลโค้งเวา้
ขนาด 1.4-1.8 ชม หมายเหตุ พบทั่วไปใน
ปาทุกประเภท ทคี่ ล้ายก้น var. brevipe-
tiolatus ใบขนาดถึง 30 X 12 ชม. รูปไข่
กลบั ปลายปา้ น ฐานแคบถงึ มนหรอี รปู หวั ใจ
กา้ นใบ <1 ชม. ผลยาวถงึ 4 ชม. กาบทุ้ม
ผลปกคลมุ 1/2 ของนทั เปน็ ไม้หายาก

356

824Lithocarpus fenestratus FAGACEAE
357
t±±±nmiiti

ไมไมผ่ ลัคใบ สูงถึง 20 ม. ก่งิ ใหญ่ ๆ จะ
ทอคต้งั ข้ึน ลำต้นอ้วนสน้ั ฐานมกั จะเปน็ รอ่ ง
เปลือกตน้ สเี ทาถงึ สนี ํา้ ตาลแก่ มักจะมแี ตม้
สีขาว ผิวค่อนข้างเรียบหรือมีรอยแตกตนื้ ๆ

ใบ ใ2-22 X 3-8 ชม. ขอบใบเรยี บ เสน้ ใบข้าง
6-16 คู่ โคง้ ใกล้กับขอบใบ ใบอ่อนสชี มพูมี
ขนประปราย ใบแก่ดา้ นบนเกลย้ี งสเิ ขียวเขม้

ดา้ นลา่ งสีซดี กวา่ มขี นคล้ายสักหลาด คลุม
หนาแนน่ ก้านใบ 0.6-1.8 ชม. กง่ิ ก้านอ่อน
คล้ายกำมะหย่ีสีเหลอื งหรือออกแดงกง่ิ แก่
เรียบเกลยี้ ง ผลเปน็ กลุ่มแน่นบนชอ่ ที่ต้งั
ข้ึน ยาวถึง 25 ชม. กาบทมุ้ ผล 1.5-2.5 ซม.
เกือบคลุมนทั ทั้งหมด (>3/4) เปลอื กบาง

และแตกได้ ผิวนอกมเี กล็ดโคง้ เป็นตะขอ
2-3 มม. สีนํ้าตาลอมเทาคล้ายกำมะหยี่ ผล

1.4-1.9 ซม. รปู กลมหรอื แบนเลก็ นอ้ ย ผิว
สิน้ําตาลเป็นมัน มรี อยแผลเกอื บจะแบน
+7 มม. หมายเหตุ พบทั่วไปในท้องถ่นิ

825Lithocarpus garrettianus

กอ่ กา้ งด้าง A1

ไมไมผ่ ลดั ใบ สูงถึง 9 ม ใบ 8-18(28) X 2.5-
8(12) ชม. ขอบใบเรยี บ ใบแกมีขนส้ันและ
นมุ่ สเี หลอื งหรือสมั อมนา้ํ ตาล โดยเฉพาะบน

เส้นใบด้านลา่ ง เส้นใบขา้ ง 12-13 คู่ จมลง
ดา้ นบน กา้ นใบ 0.8-2 ชม. มขี น ผลเปน็
กล่มุ แน่น กลมุ่ ละ (2)3 ผล บนก้าน ยาว
8-10 ชม. กาบท้มุ ผล 2.5 ชม. ปกคลุม 3/4
ของผล ผวิ นอกมหี นามโด้งเรียว ยาว 4-5
มม. แต่ไมแ่ หลม (คลา้ ยขนแกะ) น้ท 0.8-1.3
ซม. กลมหรือขอบขนานมีตงิ่ สั้น ๆ เมอ่ื แหง้
สีนาํ้ ตาลออ่ นมีรอยแผลโคง้ เว้าขนาดเล็กกวา่

เสน้ ผ่าศนู ย์กลางผลเล็กน้อย หมายเหตุ
ไม่ค่อยพบ

8F2A6LGAitChEoAcEarpus echinops

111 ■■ 11 III nOA
11111111 ■■ 11

ไมไมผ่ ลดั ใบขนาดใหญ่ เปลือกตน้ ลีนา้ํ ตาล

เข้ม แตกระแหง ใบ ยาว 15-22 ชม. ขอบใบ

เรียบ ใบแกแ่ ข็ง ด้านบนเปน็ มนั เส้นใบข้าง

10-12 คู่ ก้านใบ 2.5 ชม. ผลเป็นช่อแนน่ บน

กา้ นแข็ง ยาว 7-17 ชม กาบผลรปู ถ้วยแขง็
และหนาท้มุ 2/3 ของนัทเวน้ ที่ปลายผล มี

เกลด็ โคง้ หนา ๆ ช่งื ช้อนกน้ ท่ีฐานกาบ เกลด็

แหลมแต่ไมค่ ม นทั กวา้ งถงึ 2.8 ชม. ด้าน
ล่างผวิ สาก ดา้ นบนเกลีย้ งเปน็ มัน ตดิ อยู่กับ

กาบผลจนแก่ หมายเหตุข้นึ ประปรายในปา

ทีถ่ ูกรบกวนน้อย พบท่ีดอยอินทนนท์

827Lithocarpus lindleyanus
fix Aa
กอ่ ด่าง

I I I ■■ I I III Wk
I I I I I I I I ■■ I I

ไมไมผ่ ลัดใบ สงู ถงึ 10 ม. มักจะแตกกิ่งตํ่า ๆ เปลอื กต้นสเี ทาถึงนํา้ ตาลออ่ น เปลอื ก

ต้นอ่อนมรี อยแตกตามยาวบาง ๆ เมอ่ื แก่รอยแตกจะลึกลงทฐ่ี าน เปลอื กชน้ั ในลชี มพู

ใบ 15-25(30) X 6-15 ชม. รูปไข่กลับ ขอบใบเรยี บหรอื มหี ยักเปน็ คล่นื ทป่ี ลาย ยอดอ่อน
มีขนคล้ายกำมะหยี่ ใบแก่ด้านล่างมีขนน่มุ สนิ ้าํ ตาลอมครมี หรือออกเทา เสน้ ใบขา้ งโค้ง

9-15 คู่ จมจากผิวบน เลก็ นอ้ ย ก้านใบ 0.6-1.4 ชม. ผลเชือ่ มติดกนั เป็นกลุม่ ตัง้ แต่

2-6 ผล ตามแกนช่อที่แขง็ ชอ่ ยาว 20-30 ชม. กาบท้มุ ผลรปู ถ้วย เส้นผ่าศูนยก์ ลาง

1.2-1.6 ชม. ไม่มกี ้านผลแต่เรียวเล็กลงท่ฐี าน กาบคลมุ 1/4-1/3 ของนท้ มขี นสีน้าํ ตาล

หรือเทาคล้ายกำมะหย่ี ด้านในกาบไมม่ ีขน เกล็ดที่คลมุ ผลออ่ นหนา และจะเรียงเปน็

วง 4-6 วงรอบผล นท้ (08)1.5-2.5 ชม สีนํา้ ตาลเขม้ ปลายแหลม รอยแผลเวา้ โค้ง 827

กวา้ ง ±5 มม. หมายเหตุ พบได้ในป่าแบบต่าง ๆ

32*Lithocarpuspolystachyus

1111111 ■■■

ไมข้ นาดกลาง สงู ถงึ 15 ม. แตกกิง่ ก้านตํ่า ๆ เปลอื กตน้ ลเี ทา ในต้นแก่มกั จะมีรอย
แตกกว้างตามยาวทีโ่ คน เปลีอกชัน้ ในมลี ายเส้นแดงและขาว ใบ 10-20 X 20-5-8 ชม.
ขอบใบเรยี บ ใบแก่บางและเหนียว ด้านลา่ งบางครัง้ จะมนี วล เสน้ ใบขา้ ง 8-13 คู่ ก้านใบ
0.8-2 ชม. ดา้ นบนมีปกี เลก็ น้อย ผลเช่ีอมติดก้น 2-3 ผลต่อกลุม่ บนกา้ นร่วม กาบทุม้
ผลรปู ถ้วยกวา้ ง 0.8-2.5 ชม. แคบกว่าแกนก้านชอ่ คลุม +1/3 ของน้ท มเี กลด็ รูป
สามเหลี่ยมหนาแน่น นัท 0.8-1.5 ชม. สีน้าํ ตาลอมเหลอื ง เกลย้ี งเป็นมนั รอยแผลโคง้

เวา้ เล็กนอ้ ย

358

Q2gLithocarpus sootepensis FAGACEAE
359
ไมไม่ผลดั ใบสูงถงึ 13 ม. เปลือกตน้ เกลี้ยง
สเี ทาออ่ น ใบ 9-15 X 4-8 ชม ขอบใบเรยี บ
ใบแกด่ า้ นบนสเี ขียวเข้มเปน็ มัน ด้านลา่ งมี
ขนคลา้ ยผงเลก็ ๆ เส้นใบขา้ ง 9-12 คู่ กา้ น
ใบ 1-1.7 ซม. ก่ิงกา้ นเรียวเล็กสนิ ํา้ ตาลเข้ม
มรี ูอากาศลีออ่ นกวา่ ผลเปน็ กลุ่มหนาแนน่ ช่อ
ยาวถงึ 30 ชม แต่ละผลมีก้านชดั เจน ก้าน
ผล 0.6-1 ชม. บางครง้ั 2-3 ผล มกี ้านรว่ มก้น
กาบทมุ้ ผลรปู จาน 0.4-0.7 X 1.6 ชม. คลมุ
1/4 ของนทั กาบเปน็ เกล็ดรูปสามเหลยี่ ม
เรียงเปน็ วงไมช่ ดั เจน นท้ 1.5-2.7 ชม. รูปไข่
กว้างหรอื กลมแป้น ปลายแหลม ผลอ่อนมี
ขนสขี าว ภายหลงั จะเกลย้ี งสีนํ้าตาลอมเทา
รอยแผลเลก็ กลมโคง้ เว้า ±0.7 ซม.

830Lithocarpus truncatus

กอ่ ดำ 4+

II II ■I I ■I I II II ■II■I II II

ไมต้ ้นสงู ถงึ 17 ม. เปลอื กตน้ ลีเทา เกล้ยี ง
หรอื มีรอยแตกบาง ๆ เมื่อตัดจะเปลีย่ นเป็น
ลนี า้ํ ตาลอมแดง ใบ 12-22 X 2-8 ซม. ขอบใบ
เรยี บ ยอดอ่อนมีขนลืน้าํ ตาลอมแดง ใบแก่
เกลีย้ ง ดา้ นบนเป็นมัน ด้านลา่ งสีออ่ นกว่า
มขี นคล้ายผลเลก็ ๆ เสน้ ใบขา้ ง 7-14 คู่
ก้านใบ 1-1.6 ชม. ผลเป็นช่อยาวถงึ 20 ชม.
เรนกลุม่ ยอ่ ย 1-3 ผล โดยมกี าบเชือ่ มติดกน้
กาบขนาด 1.5-2.5 X 1-2 ชม. แข็ง รปู กรวย
ปลายแบน เกือบจะคลุมน้ททัง้ หมด เกลด็
เห็นชดั เจนชว่ งบน ๆ เช่อื มติดก้นเกอื บเป็น
วงกลมในส่วนล่าง ๆ นทั 1.14.8(2.5) ชม.
รูปไข่กลับปลายแบน ส่วนล่าง 3/4 ตดิ กับ
กาบ สว่ นบน 1/4 แยกออก ผิวมีขนละเอียด
แต่ไม่เป็นมัน รอยแผล ±3/4 ของนท้

8F3A1LGAitChEoAcEarpus thomsonii กอ่ ขาว

ไมไม่ผลัดใบ สูงถงึ 30 ม. ใบ 10-20 X 3-7 ชม. ขอบใบเรียบ ใบแก่ด้านบนเกลยี้ งเปน็
มัน ดา้ นล่างมีขนสเึ งินละเอียด เส้นใบข้างโค้ง 10-17 คู่ กา้ นใบ 0.6-1.5 ชม. ผลกลมุ่ ละ
3-12 ผล อย่ชู ิดก้น กาบทุ้มผลที่ฝ่อสนี า้ํ ตาล ผิวเป็นมันและเหนยี วมีเกลด็ เลก็ ๆ ช้อน
ก้นปกคลมุ กาบทมุ้ ผลแยกไม่มกี ้าน กวา้ ง 1-2.5 ชม รูปจานตืน้ คลมุ 1/4 ของนัท กาบ
ของผลปกตมิ ีเกล็ดกวา้ งปลายแหลมมขี นคลา้ ยกำมะหยี่สีเทาเกล็ดจะเชือ่ มตดิ กน้ เป็นวง
น้ท 1.2-2 X 1.2-1.5 ชม. ปลายมีก้านเกสรตวั เมยี ติดอยู่ มีขนเปน็ ผงละเอียดสีเทาซง่ึ
หลุดออกง่ายปกคลุม รอยแผลโคง้ ลกึ +7 มม หมายเหตุ ไมค่ ่อยพบ

832Quercus aliena

ก่อเต้ยี (ร^ุ A\
1111 1M11 11111I ■II■I II II MA

ไมัไม่ผลดั ใบ สูงถึง 20 ม. เปลอึ กตน้ สีเทาเขม้ สากและมีรอ่ งแตกตามยาว เปลือก 831
ช้นั ในลีแดงเขม้ เป็นเส้นใย ใบ 10-23 X 5-10 ชม. มกั เป็นกลุ่มทปี ลายก่ิง ขอบใบมซี หี ยกั

ประปราย ยกเว้นใกลฐ้ านใบ เสน้ ใบข้าง 10-18 คู่ จรดทช่ี ่ีหยัก ก้านใบ +1.2 ชม. ผล

1.8-2 ซม. ออกเด่ียวหรือตดิ กันเป็นกลมุ่ ละ 2-3 ผล ใกล้ปลายชอ่ แตล่ ะผลย่อยไมม่ ี

ก้าน กาบทุ้มผลรูปถว้ ย 0.5-0.6 X 1.2-1.3 ชม เมือ่ ออ่ นอยูจ่ ะคลมุ นทั มิดแต่ภายหลงั จะ

เปด็ ออกเลก็ น้อยเหน็ ปลายผล กาบผลบางแตแ่ ขง็ มีเกล็ดสั้น ๆ รูปสามเหลีย่ ม +0.5

มม. ปกคลุม นท้ 1.4-1.8 ซม. เกลีย้ งสึน้ําตาล ดา้ นล่างมรี อยแผลกวา้ ง +6 มม.

หมายเหตุ ชอบขน้ึ ในทีช่ มุ่ ชนื้

833Quercus brandisiana

ไมไม่ผลัดใบ สงู ถงึ 13 ม. เปลอึ กตน้ สนึ า้ํ ตาล หนา +0.8 ชม. เปลือกชน้ั ในสีนํ้าตาล
อมเหลือง เป็นเสน้ ใย ใบ 10-20 X 5-8 ชม. (30 X 13 ชม) ขอบใบคร่ึงบนมีซหี ยกั ตืน้ ๆ
ใบแก่ด้านบนเปน็ คล่นิ ด้านลา่ งมนี วลและ

ขนละเอยี ด หลดุ ง่าย เส้นใบข้างตรง และ
ขนานก้น 10-15 คู่ โค้งทขี่ อบและจรคทช่ี ่ี
หยัก เสน้ ใบด้านบนจมลง ก้านใบเกล้ียง

เรียวเล็ก ยาว 1.6-3.6 ซม. ผลช่อยาว 832 <5 £
72.5- ชม. มผี ลติดนอ้ ย กา้ นผลมีขนสึ
นํา้ ตาลอมแดง กาบผลกว้าง 1.2-2 ชม. รูป
รยี าว คลุมนทั อ่อนเกอื บมิด เมอ่ื แก่กาบจะ
ตื้นคลุม 1/2 ของนท้ ด้านนอกเป็นซเี รยี ง

เปน็ วง 4-8 แถว นท้ กลมหรอื รปู ไข่ ปลาย
แหลมมขี นสนี า้ํ ตาลอมแดงหรือสีทองคลมุ

ส่วนบน รอยแผลแบน 6-7 มม.

833 833

360

834Quercuseumorpha FAGACEAE

ไมไมผ่ ลัดใบขนาดเลก็ สงู ถึง 10 ม. มักจะ 361
แคระแกน ใบ 7.5-10 ชม. ขอบใบมชี ีห่ ยกั
ป้าน ๆ ทป่ี ลายใบ ใบแกเ่ กนยี วสเี ขยี วสม่าํ
เสมอ เรยี บเกลย้ี ง เสน้ ใบขา้ งเรียวเลก็ กา้ นใบ

1-1.6 ชม. ด้านบนมีปกี เล็กน้อย ผลช่อยาว
ถงึ 5 ชม. มีเพียง 1-2 ผล น้ท 1.8-2 ชม.
รูปไขเ่ กล้ยี ง กาบทมุ้ รปู ถ้วย กวา้ ง 1.4-1.8
ชม. สีน้ําตาลหนาและเหนยี ว เมื่อผลอ่อน
เกลด็ จะชัดเจน รปู สามเหลีย่ มเรียงชิดกน้
เมือ่ ผลสกุ เกล็ดจะไม่ชัดเจน เรียงตัวเป็น
วงแคบ ๆ หมายเหตุ พบที่ไหลเ่ ขาระดบั สูง

บนดอยอินทนนท์

838Quercus kerrii var. kerrii

กอ่ แพะ A

□I I ■I ■I I jm■■mzI rI nI I

ไม้ผลดั ใบ สุงถงึ 6-15 ม. มักจะแตกหนอ่ ได้

เปลือกตน้ ลีนาตาลแกถ่ ึงเทา หนา 1.5-2 ชม.
แตกระแหงลึก เปลือกชัน้ ในลอี อกแดง ใบ

8-24 X 3-10 ชม. มักจะออกเป็นวง ขอบใบ
ครึง่ บนมีซีหยักแหลมคม ใบอ่อนลีชมพูหรอื

ม่วง มีขนสที องหนาแนน่ ใบแก่สเี ขยี วหม่น
เกลยี้ งทัง้ 2 ด้าน นอกจากเสน้ ใบหลกั เส้น

ใบขา้ ง 10-19 คู่ เสน้ ใบย่อยเห็นจากดา้ นล่าง
ชดั เจน กา้ นใบ 1-2 ชม. มขี น ผล กาบผล
ทุ้ม > 1/2 ของนท้ ขนาด 0.8-2.2 X 0.8-1.5
ชม. รูปถว้ ยหรอื รปจาน มีวงทเี่ ปน็ ชี่ละเอียด

7-9 วงและขนสนี าตาลดา้ นนอก น้ท 1.2-1.6
ซม. รปู ขอบขนาน แล้วเปล่ียนเป็นเกอื บ
กลมปลายส้ัน มีขนปกคลุมเมอ่ื ออ่ นและขน
หลุดไปภายหลังทำให้ผวิ เกือบเกล้ียง ไมห่ ลดุ

ออกจากกาบ รอยแผล +1.2 ชม. หมายเหตุ
พบทว่ั ไปในป่าก่ึงโล่งแจ้ง บางครัง้ ขึน้ ใน

ปา่ เต็งรัง ทคี่ ล้ายกัน var. pubescens ใบ

แกด่ า้ นลา่ งมีขนหนาแน่น

8F3A8GQAuCeErAcEus kingiana

กอ่ แดง

EE

ไม้ผลดั ใบสูงถึง 15 ม. เปลือกตน้ สีเทาเข้ม
ถงึ ดำ แตกระแหงลกึ เปลือกช้ันในสแี ดงแก่
มีลายจาง ๆ ใบ (6)10-16 X (2)4-6 ชม ขอบ
ใบครึ่งบนมีซหี ยาบ ๆ ใบออ่ นมีขนนุม่ สี
ครีมออกนํ้าตาลหนาแน่นปกคลมุ โดยเฉพาะ
ดา้ นลา่ ง ใบแก่ไมม่ ขี น เตน้ ใบข้างตรง 7-14
คู่ จรดท่ีซีห่ ยัก ก้านใบ 0.8-2 .5 ชม. ผล
ออกเดย่ี วหรือเปน็ คู่ กาบผล 1-2 X 1.3-2.5
ชม. รูปถ้วยลึก มขี นออ่ นน่มุ ทัง้ 2 ด้าน
และมเี กลด็ รูปสามเหลย่ี มเรียงช้อน ๆ ก้น
หลายช้ัน แต่ไม่เปน็ วง น้ทรูปกลมหรอี แบน
ปลายมีด่งี รอยแผลโคง้ นนู ด้านล่างเป็น
1/3 ของนทั หมายเหตุ พบท่ัวไปในปากง่ึ
โล่งแจง้ บางคร้งั ปะปนกับไมเ้ ตง็ รัง

837aQuercus lanata .

m III เพ Iff ฯ^

ไม้ไมผ่ ลดั ใบ ใบ 10-24 X 4-9 ชม. ขอบใบ
2/3 ท่ปี ลายบนเปน็ ซีหยาบ ๆ ใบออ่ นมขี น
สิสนิมหรอื น้าํ ตาลออกครมี ใบแกเ่ กลี้ยง มี
ไขคลมุ ด้านบน ดา้ นล่างมีขนลืออกแดง เตน้
ใบขา้ งชัดเจน 9-14 คู่ จมจากผวิ ใบ เตน้ ใบ
จรดท่ีชี่หยัก ก้านใบ 0.8-2 ชม ผลออกเด่ยี ว
หรือเป็นคู่ไมม่ กี า้ นยอ่ ยของผล กาบผล 1.7-2.3 X 1.4-1.8 ชม. รปู ถ้วยมขี นยาวและมี
เกลด็ ปิด 1/3-1/2 ของนิท ชง่ึ ขนาด 1.2-1.7 X 1.1-1.6 ชม. เกือบกลมหรอื รูปไข่ ปลาย
ส้ัน มกี า้ นเกสรตวั เมยี (+3 มม.) มรี อยแผลโค้งนนู ท่ฐี าน ±3 มม.

837bQuercus lenticellata

ก่อตาคลอย

ใบ 6-13 X 2-4.5 ชม. แหลมหรอื ป้านท้ังสองดา้ น ขอบใบทีป่ ลาย 2/3 เป็นซ่ีหยกั หรอื
เกือบจะไม่มีหยกั ใบแก่ด้านบนเกล้ียง ด้านลา่ งมขี นสีครีม เส้นใบข้าง +13 คู่ กา้ นใบ
เรียวเล็ก 1.5-2 ชม. สีนํา้ ดาลอมแดง ผลกาบผลกวา้ ง 1.2-1.8 ชม. รปู ถ้วยลกึ ปิด
>1/2 ของนท้ กาบบางมเี กล็ด 1-2 มม. รปู สามเหลีย่ มชิดก้น เรยี งเปน็ วงไม่ชดั เจน
(+ 5 วง) นท้ ขนาด 1.2-2 ชม. รูปไขป่ ลายเป็นติ่ง รอยแผลแบนหรือเวา้ นนู ทีฐ่ าน
ขนาด 1.1-1.4 ชม. หมายเหตุ ไม่ค่อยพบ

362

838Quereus lineata A FAGACEAE
363
°Arrrrrnwn

ไม้ไม่ผลดั ใบ สูง 10-20 ม. มักจะมีพพู อน
ลกึ ๆ สงุ ถึง 1.3 ม. เปลือกต้นคอนขา้ งเรียบ
เปลอื กช้ันในสเี หลอึ งออ่ น ใบ 8-25 X 3-8
ชม ขอบใบดา้ นบน 1/3-1/2 หรือเฉพาะใกล้
ปลายใบมซี หี ยัก เสน้ ใบข้างดรง และขนาน
กนั 10-15 คู่ จรดทช่ี หี่ ยัก ใบแก่เรียบเกลีย้ ง
ทงั้ สองด้าน หรอื ดา้ นลา่ งมขี นเป็นขย ๆ ก้าน
ใบ 1.5-2.8 ชม. กิง่ กา้ นสิดำ มรี ูอากาศกลม
สชี า ผลมกี ้านอ้วนสน้ั กาบผลกวา้ ง 3-3.5
ซม. รูปถ้วย ฐานเป็นจุกแคบ คลมุ 1/4 ของ
นทั หรอื นอ้ ยกว่า กาบเปน็ เกลด็ ๆ เชอ่ื มก้น
เรยี งเป็นวงกลมบาง ๆ ±8 ช้ัน ดา้ นนอกมขี น
สีทอง ดา้ นในมีขนสเี งนิ นท้ 2-3 ซม. รปู ไข่
หรอื กลมแบนปลายปา้ น มกี า้ นเกสรตวั เมีย
3 อัน รอยแผลที่ฐานแบนหรือโค้งนูนเลก็ น้อย
ขนาด 1-1.6 ชม.

839Quereus mespillifolia

ไม้ผลัดใบระยะสัน้ สูงถึง 20 ม. ใบ 10-20 X
5- 7 ชม. ขอบใบส่วนบน 3/4 มชี ่หี ยกั
หยาบต้นื ๆ ใบอ่อนสีชมพมู ีขนสนี า้ํ ตาล
คล้ายกำมะหย่ี ใบแก่เกลีย้ ง ดา้ นบนเปน็ มนั
ดา้ นล่างสอี ่อนกว่าเกลี้ยงหรอื มกี ลุ่มขนคล้าย
กำมะหยี่กระจาย เม่ือถจู ะหลุดรว่ งง่าย เส้น
ใบข้าง 12-16 คู่ ขนานกัน จรดที่ชห่ี ยัก กา้ นใบ
1-2 ชม. มขี นสีออกแดง ผลเป็นกลุม่ ปะปน
กับใบ กาบผลกว้าง 1.3-3 ซม. รูปกลมครง่ึ
ซกี หรือรปู ถ้วยฐานสอบเข้า คลุม 1/2 ของน้ท
กาบมีเกลด็ เปน็ ชหี่ ยกั ไมส่ มาํ่ เสมอเป็นวง
6-10 วง เรยี งห่าง ๆ กัน ด้านนอกมีขนลี
นํ้าตาล ดา้ นในเกล้ยี ง น้ท 1.3-1.6 X 1.5
ชม. จมลึกลงไปในกาบหมุ้ ปลายแบนและ
บมุ มตี ่ิงแหลมตรงกลาง ฐานแบนมแี ผลโคง้
เวา้ ขนาด 0.8-0.9 ชม.

3F4A0GQAuCeErAcEus semiserrata

กอ่ กระดุม

ไมไ้ มผ่ ลดั ใบหรอื ผลดั ใบระยะสัน้ สูง 13-17
ม. มักจะมีชว่ งส้ัน ๆ ทปี่ กคลมุ ด้วยใบอ่อน
ท้งั หมด เปลอื กต้นสนี ้ําตาล หรือเทาเขม้
เกล้ยี งหรือมรี อยแตกตืน้ ๆ เปลอื กแขง็ และ
เปราะหนา +1.2 ชม. เปลอื กช้ันในลืออกแดง

มีลายเส้นสีครมี ใบ 8-23 X 3-8 ชม ขอบใบ
ครึง่ บนเป็นซหี ยก้ ยอดอ่อนมขี นสีนํา้ ตาล

อมเหลืองหรือสีเทาหนาแน่น ใบแกเ่ รียบ
เกลีย้ งเป็นมัน ด้านล่างเกลีย้ ง หรอื มีขน

เลก็ น้อย +มนี วล เสน้ ใบขา้ งตรง และขนาน
9-17 คู่ๆ บน ๆ จรดทชี่ ่หี ยกั ก้านใบ 0.8-
2.3 ชม. ผลเปน็ ชอ่ สัน้ หนามเี พยี ง 1-3 ผล
ในปีแรกกาบห้มุ ผลรปู กรวยคลุมน้ททง้ั หมด
กาบมีขนลีน้ําตาลทองและเกล็ดท่ีเชอื่ มกน้
เปน็ 5-8 วง ช้นั ล่าง ๆ มชี ่ีเลก็ ๆ ชัน้ บนเรยี บ
ในปีทส่ี อง กาบเปล่ยี นเป็นรปู ถ้วยลกึ กว้าง
2-3.5 ชม. คลมุ เพยี ง 1/3-1/4 ของนท้ ชง่ิ
กว้าง 1.7-4 ชม. รูปไขก่ ลับแบนถงึ ขอบ
ขนาน-มนรี ปลายเปน็ ตมุ่ เมื่อสกุ นท้ จะหลุด

จากกาบหุม้ รอยแผลกว้าง +1.1 ชม.

841 Quercus vestita A

ก่อแอบ

ไมข้ นาดใหญ่ ไม่ผลดั ใบหรอื ผลดั ใบระยะ
สั้น ใบ 13-17 X 3-7 ซม. ขอบใบเรยี บหรอื
สว่ นคร่งึ บนเปน็ หนามเล็ก ๆ และแขง็ เสน้
ใบข้าง 8-15 คู่ คู่บนจรดขอบใบ ใบแกด่ า้ น
บนสิเขยี วเขม้ มขี นสนึ าํ้ ตาลท่โี คนของเสน้

กลางใบ ดา้ นล่างมีขนรปู ดาวหนาแน่นลืออก
ขาว โคนกา้ นใบพองออกยาว 0.7-1 ชม
ผลเป็นชอ่ อ้วนหนาลอี อกเหลอื ง ยาว 9-10 ชม. แต่ละผลย่อยไม่มีก้าน เชอื มกันทีฐาน
กลมุ่ ละ 3 ผล กาบผล 1.3-1.8 X 0.3-0.4 ซม. รปู จาน เมือ่ แกจ่ ดั คลุม +1/5 ของน้ท
กาบมีขนท้งั 2 ดา้ น เกลด็ เชอ่ื มติดกนั เปน็ 4-5 วง ทีขอบเปน็ ชี ๆ นทั กวา้ ง 1.4-1.5
ซม. ขณะออ่ นมขี นคด้ายไหม รปู กลมหรอื แปน้ ปลายเปน็ ตงิ่ ฐานมีรอยแผลโต้งเวา้

กวา้ ง 0.7-1.2 ชม.

364

SALICACAEAE วงสห์ ลวิ SALICACAEAE
365
ประมาณ 435 ชนดิ มีศนู ย์กลางอยใู นเขต
อบอ่นุ เหนอื และแถบอารค์ ดิก พบเพียง 1
ชนดิ ทเี่ ปน็ ไม้ทอ้ งถ่ินของประเทศไทย

842SaZix tetrasperma

สนุ่น ตะไครบ้ ก

ไมผ้ ลัดใบระยะส้นั สูงถงึ 20 ม. ลำดน้ อว้ น
ส้ันและบิดงอ กิง่ ก้านรูตงั้ ข้นึ ปลายล่ลู งเลก็
นอ้ ย แต่จะไม่หอ้ ยลงเปน็ กิ่งยาว ๆ เปลอื กดน้
ลีเทาเข้ม มีรอยแตกลกึ ใบ 6-18 X 2-4.5
ชม. ขอบใบมีซีเล็ก ๆ ยอดอ่อนมีขนสีเงนิ
หนาแนน่ ใบแกเ่ กลี้ยงหรอื มีขนหนาแน่น
เสน้ ใบขา้ ง 12-24 คู่ กา้ นใบ 1-3 ชม. เรียวเลก็
ลีออกแดง หใู บยาว ถึง 4 มม. อาจจะไมม่ ี
หรอื เหน็ ไมช่ ดั เจน นอกจากในระยะเปน็
ลกู ไม้หรอื จากต้นที่งอกขน้ึ ใหม่จากตอเดิม
ดอกเล็กลีขาวหรือเหลอื งออ่ น ชอ่ ดอกห้อย
ลง (catkin) ออกท่ปี ลายของกิ่งขา้ งสั้น ๆ
ปลายช่อมใี บออ่ น ชอ่ ยาว 5-15 ม. ดอกแยก
เพศแยกต้น ดอกยอ่ ยมกี ้านดอกเรียวเล็ก
มกี าบรองดอกรปู ไข่ ไมม่ ีกลบี เลยี้ งและ
กลีบดอก ดอกตัวผมู้ เี กสร 4-10 อ้น ยาว
4-6 มม. คอกตัวเมยี มีต่อมนํา้ หวาน 1 ต่อม
ที่ฐาน กา้ นเกสรสน้ั ปลายแยกเป็น 2 พู รงั ไข่
มีขนหนาแนน่ มีกา้ นรูชดั เจน ผล 0.4 ชม.
สนี ้าํ ดาลอ่อนหรือออกเทา แตกไต้ เป็น 2 พู
มเี มลด็ เลก็ ๆ 4-6 เมลด็ ปลายด้านหน่ึงมี
แผงขนสขี าวซึ่งจะปลวิ ไปตามลม

หมายเหตุ พบทวั่ ไปตามรมิ ธารน้าํ ทวั่ ภาค
เหนือ บางคร้งั จะปลกู ไว้เพอ่ื ยึดตล่งิ ทีค่ ลา้ ย
กัน ร. babylonica หลิว กิ่งก้านห้อยลงเป็น
แผง ใบแคบกวา่ (กวา้ ง <2 ชม) ก้านใบ <1
ชม. ช่อดอกยาว 1.5-4 ชม. เกสรต้วผู้ 2
อน้ ตอ่ มนํา้ หวาน 2 ตอ่ ม ผล 1.5-2.5 มม.
เปน็ พืชในทอ้ งถ่นิ ของประเทศจีน บางครั้ง

เปน็ ไม้ปลูก

DRACAENACEAE & PANDANACEAE

พวกปาลม์ จันทร์ผาและเตย ท้ังหมดมี 84

วงศ์ ประมาณ 55,800 ชนดิ สมาชกิ สว่ น
ใหญ่เปน็ พืชลม้ ลกุ รวมท้ังพวกกล้วยไม้ ขงิ
ข่า และหญ้า ในภาคเหนีอพบเพียง 3 วงศ์ที่
เป็นไม้ยืนต้น ลำตน้ เป็นทรงกระบอก เม่ืออายุ
มากขึน้ เส้นผา่ ศูนยก์ ลางไมเ่ พม่ิ ใบหนาและ

เหนยี ว องศป์ ระกอบของดอกม้กจะเป็น 3

DRACAENACEAE

ประมาณ 210 ชนดิ มีศนู ย์กลางในบริเวณ
ศนู ย์สูตรของอาฟรกิ าและเอเชยี ในภาค
เหนือพบ 1 สกลุ 2 ชนิด แต่เดมิ จัดไวใ้ น
วงศ์ Agavaceae

^Dracaena lourieri

จันทร์ผา

ไม้พมุ่ หรือไมต้ ้นทมี่ กี ิง่ กา้ น,มาก เปลอื กตน้

สีครมี อ่อนมรี อยแผลของใบกลมๆติดๆ
ก้น ใบ (22)50-80 X 3-7 ชม. เรียงแบบสลบั
ฐานใบจะโอบคลุมลำด้น ไมม่ ีกา้ นใบ ดอก
0.7-1 ชม ลคี รมี หรือเขยี วอมเหลือง ชอ่ ดอก
ใหญอ่ อกที่ปลายยอด ยาวถงึ 100 ชม. ชั้น
กลีบเลี้ยงเปน็ หลอด ปลายกลบี แยกเป็นพู

แคบ ๆ 6 พู ไมซ่ ้อนก้น เกสรตัวผู้ 6 อนั
กา้ นเกสรกวา้ งเทา่ กบั อบั เรณู กา้ นเกสรตวั
เมียปลายแยก 3 พู ผล +1 ชม. กลม สี
นาํ้ ตาลอมเชยี ว มกั จะมี 1 เมลด็ หมายเหตุ พบในทอ้ งถนิ่ ทว่ั ไป โดยเฉพาะบนเขาหนิ ยเุ น
ด้นโตเต็มทสี่ งู ได้ถงึ 17 ม. มเี รอื นยอดได้ถงึ 100 ยอด ท่คี ลา้ ยกนั Q45D.angustifolia

พรา้ วพนั ลำ พมุ่ สูง <2 ม. ใบ 20-35(60) X 1.2-4 ชม. ดอก 1.2-2.5 ชม. เกสรตวั ผู้ตดิ
อยทู่ ่ีตรงกลางของกลบี เลย้ี ง ก้านเกสรแคบกวา่ อับเรณู ก้านเกสรตัวเมยี + 20 มม. ผล
1.2-1.6 ซม. ผวิ เป็นมนั มี 1-3 พู สีเชยี วเข้มถึงส้มข้ึนในทีช่ มุ่ ข้นึ ทเี่ ปน็ รม่ เงา

PANDANACEAE วงส์เตย

ทว่ั โลกมปี ระมาณ 875 ชนดิ ในภาคเหนอื พบ 1 สกุล มหี ลายชนิดทเ่ี ดน่ ชัด MQPanr

danus เตยหนิ ไม้พมุ่ ไมผ่ ลัดใบ สงู ถงึ 5 ม. ใบออกเป็นกลุม่ หนาแน่นทป่ี ลายยอด
ของลำด้น ทีโ่ คนมกั จะมีรากอากาศมากมาย ดูคลา้ ยกับต้นสบั ปะรดขนาดใหญ่ ใบเด่ียว

ยาวถึง 3 ม. เรยี งแบบสลับ ใบเป็นเส้นแคบยาว ขอบใบมีหนามแหลม ๆ ไมม่ ีกา้ นใบ
ฐานใบแผ่ห่อทมุ้ ลำด้น ดอกเลก็ แยกเพศแยกต้น ไมม่ กี ลีบเลี้ยงและกลีบดอกเกสรตัวผู้

จำนวนมาก ผล (syncarp) อัดแนน่ รูปไข่หรอื รูปขอบขนาน มักจะมีหนาม หมายเหตุ
ขึน้ ในทีช่ มุ่ ข้ึนมักจะขึ้นรวมก้นเป็นกลุม่ ใหญ่ ๆ

366

PALMAE (ARECACEAE) วงส์ปาล์ม PALMAE
367
เปน็ วงศเหญ่ กระจายอยู่เฉพาะในเขตศนู ยส์ ตู ร ทั่วโลกประมาณ 2,650 ชนิด ในกาค
เหนือทเี่ ปน็ ไมในทอ้ งถนิ่ อยา่ งนอ้ ย 8 สกลุ 13 ชนิด ลกั ษณะเปน็ พรรณไมไม่ผลดั ใบ
ลำตน้ เดีย่ วหรือหลาย ๆ ต้น ขน้ึ เปน็ กลุม่ เรือนยอดไม่แตกแขนง ลำตน้ มักจะมีรอย
วงแหวน ใบเดย่ี วหรอื ใบประกอบแบบขนนก มกี ้านใบ ลักษณะเฉพาะคึอกาบทฐ่ี าน
ขนาดใหญ่แผเ่ ป็นแผ่นกาบทุ้มลำตน้ ดอกเปน็ กลุ่มช่อมกี าบประดบั ขนาดใหญห่ ่อท้มุ
ชอ่ ดอก ขณะยังไม่บาน แต่ละดอกเล็ก ไมม่ ีก้าน มกั จะเปน็ เพศเดยี ว ชนกลบี เล้ยี งมัก
จะเป็น 2 วง ๆ ละ 3 กลีบ ในดอกต้วผู้มีเกสร 6 อัน (บางครงั้ 3, 9 หรอื มากกวา่ ) ผล
เปน็ ดรฟู๊ ท่มี ีเน้อื หรือมเี ยื่อใย มกั จะมี 1 เมลด็ ลักษณะทางนเิ วศ ปาล์มในท้องถนิ่ จะ
ขึ้นเฉพาะในปาชื้นทีไ่ มม่ ไี ฟเข้า ชนิดท่เี ป็นต้นใหญ่ ๆ มักจะถูกโคน่ เกือบหมดยกเว้น
บรเิ วณทไี่ ดร้ บั การปกปอ้ งอย่างดีหรือในปาที่เขา้ ถงึ ยาก นอกจากจะใชเ้ ปน็ วัสดกุ ่อสร้าง
แล้วยังใชเ้ ปน็ อาหาร หลายชนิดมีราคาสูงใชเ้ ปน็ ไมป้ ระดบั

1.ใบเด่ียว รปู กลม (ปาล์มบดั )

2. เลันย่านศูนยก์ ลางของใบ <1 ม. ใบไมม่ ีร่อง ทบท่ีดอยเขยงดาา

Trachycarpus oreophilutf50

2. เสนย่านศูนยก์ ลางของใบ 1.2-3 ม. ใบมีร่อง พบทัว่ ไป

3. เสน้ ย่าศูนยก์ ลางของใน 2.5-3 ม. ดอกเปน็ ข่อรูปพรี ร;มีดขนาดใหญ่

ออกทปี่ ลายยอดไม,่ ปลูก Corypha851

3. เส้นย่านศูนยก์ ลางของใบ 1-2 ม. ขอ่ ดอกแย่กรา้ งหรอื หอ้ ยลง

4. ใบสีเขีย้ ว ยลเลก็ กวา่ 3 ขม. เปน็ ไม'่ ปา่ Livingston^7* 1 * * * * 6

4. ใบเชียวอมบัา ยลใหญ่กว่า 15 ขม. เปน็ ไม,ป่ ลูก Borassus flabellifer852

1. ใบประกอบแบบขนนกข้ันเดยี วหรือ 2 ขั้น

5. ใบย่อยรปู สุามเหลย่ี ม ปลายใบกรา้ งและเปน็ แฉก (คลา้ ยหางใเลา)

6. ลำตนเดีย่ ว สูงถงึ 40 ม.

7. ใบออกเป็นกล่มุ แยใ่ กลป้ ลายยอด CaryOta gigas853

7. ใบออกขว่ ง 1/4-1/2 ของลำด้นส่วนปลาย Caryota urens854

6. ลำตน้ แตกแขนงคลา้ ยไมพั มุ่ สูง <ธ ม.
8. ใบประกอบแบบขนนกขนั้ โดยี ว ใบยอ่ ยกร้าง 5-10 ขม.

ด้านลา่ งสเี งิน 17 Wallichia856

8. ใบประกอบแบบขนนกลองขน้ั

9. ใบยาวถึง ธ ม. ลา้ นใบร่วม 0.5-2 ม. ใบยอ่ ยกร้างถงึ 13 ขม.

ดา้ นลา่ งสีออกเทา Caryota mitis855

9.ใบยอ่ ยยาวถงึ 1.5 ม. ล้านใบ <0.2 ม.ใบยอ่ ยกรา้ ง 2.5-45 ขม.

ด้านลา่ งสีเขยี วส่อน Pinanga sylvestris857

5. ในย่อยส่วนมฺๆกเปน็ เสน้ ยาว ปลายแคบ

10. ใบย่อยท่ีโคนใบเป็นหนาม

11. ใบไมอ่ ยูใ่ นระนาบเดยี วกัน ลำด้นมีกาบเปน็ เส้นใย Phoenix loureirfito

11. ใบอยู่ในระนาบเดยี วกัน ไม่มกี าบเป็นเส้นใย

12. ลาดน้ สูง <1.5 ม. โคนดน้ พองออก ใบย่อยใบลา่ ง ๅ ค่อย ']

เลก็ ลงและเป็นหนาม โคนตวั ย,ู่ปลายแหลม Cycassiamensisfl73

12. ลำดน้ สูงถึง ธ ม. โคนด้นไมพองออก ใบยอ่ ยใบลา่ งเล็กลงทันที

และเป็นหนาม โคนตวั ยู่ปลายแบน Cycas pectinata872

10. ใบย่อยทโ่ี คนใบไมเ่ ปน็ หนาม

13. ใบยาว 7-9 ม. มีใบย่อย >100 ใบ ลำตน้ หนามีกาบเปน็ ใย

14. ใบย่อยอยใู่ นระนาบเดียวกนั Arenga westerhoutii8^* * 11 12 * 14

14. ใบยอ่ ยอย่ใู นระนาบด่าง ๅ Arenga pinnata862

13. ใบยาว <2 ม. ใบย่อย <20 ใบ ลาด้นเล็กสีเชียว ไมม่ กี าบเป็นใย Areca858

QP*A7LLMivAiEstona speciosa

Ml±mI I bIbI eI±I j■_T■TljI

ปาล์มลำตน้ เดี่ยว สงู ถงึ 35 ม. ใบเป็นกลมุ่

แนน่ ใกลย้ อคถงื 50 ใบ ลำต้นเรียวเลก็ เสน
ผ่านศูนย์กลาง 20-30 ชม. ท่ฐี านมกั จะพอง
ออก^บกลมคลา้ ยพดั เสน้ ผา่ นศูนย์กลางถงึ

2 ม. ด้านล่างสอี อกเทาเปน็ ส้นร่องถึง 100

ร่อง ปลายเปน็ สน้ ร่อง ถงึ 100 สว่ น แต่ละ
สว่ นมีปลายแข็ง แยกเป็น 2 แฉก ส่วนที่

ฐานมักจะชอ้ นกันกา้ นใบร่วมยาวถึง 1.8ชม.
สีเหลอื ง มีหนามให^โดง้ สีล้มอมนาํ้ ตาล ยาว
ถงึ 2.5 ชม. กาบใบสน ทข่ี อบมกั จะแดกเปน็
เส้นใยหยาบ และมีตง่ิ หูใบ (ligule) ทยี่ าว

ถึง 25 ชม ดอกเป็นชอ่ ยาวถงึ 1.4 ม. ผล
2-3 X 2.5 ซม. สีเขียวเข้มถึงมว่ งออกคำ รปู
มนรถี งึ รปู ไข่ ความยาวมากกวา่ กวา้ ง หมาย
เหตุ ชอบบริเวณชุม่ ช้นื ที่ระดับ 800-1,400 ม.

มกั พบในสวนเมี่ยง ทคี่ ล้ายกนั 848L. Jen-

kinsiana สูง >10 ม. เส้นผา่ นศนู ย์กลาง
+15 ชม. สว่ นยอ่ ยของใบป้านคทู่ ฐ่ี านไม่ชอ้ น

กนั กา้ นใบมตี งิ่ หูใบที่คลา้ ยปกี บอบบางและ

สลายอย่างรวดเรว็ ผล 1.5 X 2.5 ชม. ผล
กลมแป้น กว้างมากกว่ายาว ไม้หายาก อาจ
จะไมต่ ่างชนดิ กนั 649L.chinensis ใบ
ด้านล่างสีเขยี วปลายเรยี วเลก็ มาก ห้อยลง
เป็นไม้ในท้องถน่ิ ของภาคกลางและภาคใตข้ อง

ประเทศไทย แต่มกั จะนา่ มาปลกู ในภาคเหนือ

Q59Trachycarpus oreophilus

คอ้ ดอย A4
Illi แแพแ^A
ปาล์มลำตน้ เดีย่ วสงู ถึง 12 ม. ใบขนาด 70

X 100 ซม. ใบกลมคล้ายพดั ไม่มสี ้นรอ่ ง
มักจะแยกอย่างน้อยทีสว่ นกลางใบเป็น 60
แฉกปลายแข็ง ก้านใบยาวถงึ 50 ชม. มีชี่

หยกั เลก็ ๆ กาบใบสนั และพองออก ขอบ

กาบแตกลกึ ๆ เป็นเสน้ ๆ ดอกแยกดน้ ช่อ
ดอกตว้ ผตู้ ง้ั ขึ้นยาวถงึ 30 ซม. ช่อดอกตัว
เมยี ยาวถิ่ง 100 ชม. ผล 1.2 X 0.7 ชม. สี

นํ้าดาลออกเหลอึ ง รูปไต หมายเหตุ เป็น
พรรณไมเ้ ฉพาะถนิ่ ของดอยเชียงดาวและ
เทือกเขาหินปูนท่ใี กล้เคียง ข้ึนตามโขดทนิ ที่

ระดบั สงู กวา่ 1,700 ม.

368

85^aCorypha umbraculifera PALMAE
369
talipot palm ลานวัด

ปาล์มลำต้นเด่ยี ว สูงถงึ 25 ม. เส้นผา่ นศนู ย์
กลางถึง 80 ม. ใบ 2.5-3(5) ม. ใบกลมคล้าย
พัด มีรอ่ งและแยกลึกเป็นแฉกถงึ 110 แฉก
ใบสเี ขียวอมเทา ก้านใบ 2.5-3 ม สอี อกเขยี ว
อว้ นส้น มีหนามหนาแน่นสดี ำ ยาวถึง 1 ซม.
กาบใบหนา สเี ขยี วอมเหลอึ ง แตกออกลกึ ๆ
คล้ายหูใบทย่ี ึดยาว ออกด้านขา้ งของกา้ นใบ
ดอกเปน็ ช่อใหญ่มาก รูปพีระมิดตง้ั ขน้ึ ที่

ปลายของเรอื นยอดยาวถึง 6 ม ผล 3.54.5
ซม. กลมสีเขยี วมะกอกอมเทา หมายเหตุ
เป็นพรรณไมีในทอ้ งถิน่ ของอินเดยี แต่นำ
มาปลกู ในกาคเหนือ เป็นไม้ที่มีช่อดอกใหญ่
ที่สุดในโลก มจี ำนวนดอกถึง 15 ลา้ นดอก
แต่ละตน้ จะออกดอกเพียงคร้งั เดยี ว เม่อื อายุ

20-30 ปี ระยะออกดอกจนผลสกุ ใชเ้ วลา 1
ปี หลังจากนัน้ ต้นจะตาย ที่คลา้ ยกน้ 851 bc.
utan กา้ นใบและกาบใบมผี งสขี าว ไม่มตี ง่ิ
หูใบ ซี่หยกั ท่ีขอบใบใหญ่กว่าถึง 2.5 ชม
เปน็ ไม้ปลูก

852Borassus flabellifer

ตาลtoddy palm
ปาล์มลำต้นเดีย่ ว สูงถึง 25 ม. เสน้ ผา่ นศูนย์
กลาง 30-75 ชม. ใบกลม 1-1.5 ม. คล้ายพัด
มีรอ่ งเปน็ แฉก 60-80 แฉก กา้ นใบ 1.5-2 ม.
อ้วนหนา สเี หลอื ง ขอบมีซีห่ ยัก ดอกออก
ระหวา่ งกล่มุ ใบ แยกช่อ ดอกตวั ผู้ช่อหอ้ ยลง
ยาวถึง 160 ชม. ดอกตวั เมียชอ่ เลก็ ยาวโค้ง
ยาวถงึ 120ซม. ผล 15-20 ชม. กลมสึน้าํ ดาล

เขม้ ถงึ ดำ ปลายผลลีเหลอื ง เปน็ กลมุ่ แน่น
บนลำตน้ หมายเหต กระจายทว่ั ประเทศ
ไทยในท่โี ลง่ แจง้ ที่ชมุ่ ขึ้น ท่ีระดบั สงถึง 500

ม. ตามหัวไร่ปลายนา ปลูกไวท้ ำนาตาลจาก
จั่น อาจจะเป็นพรรณไม้ในท้องถิน่ ของภาค
เหนือดว้ ย แต่ถนิ่ ทอ่ี ยู่เดิมตามธรรมชาตไิ ด้
เปลี่ยนแปลงไปเปน็ เวลานานแลว้

PQ5A3LCMaArEyota gigas Aa

เต่ารา้ งน่านเจ้า \

ใปบาล3ม์ ล1ำ5ดใน้ บเดเี่ยรวยี งกขนันเาปด็นใกหลญุJ่ สฬงู ถสึง่ว4น0บมน.

1/5 ของตน้ ลำดน้ มเี ส้นผ่านศูนยก์ ลาง 50-
90 ชม. ส่วนกลางตน้ พองออกชดั เจน คอด
เข้าทฐ่ี านและทป่ี ลายยอด ใบยาวถงึ 7 ม. ขน้
แบบขนนกสองชน้ั ปลายขน้ แฉกแบบหาง
ปลา กา้ นใบชน้ั ท่ี 1 มีก้าน 19-22 คู่ แต่ละ

ก้านจะมใี บยอ่ ยถงึ 27 คู่ ขนาด 20-35 X 7-
15 ชม. ขอบใบย่อยเปน็ เหลยี่ มแหลม ปลาย

ใบลู่ลง กา้ นใบร่วมยาวถงึ 1 ม. แผ่นกาบ
ยาวถึง 4 ม. ที่ขอบกาบมีผงนวลลเี ทาหรอื
นํา้ ตาลเข้มและมเี ส้นใยสดี ำดามแนวขอบกาบ

ดอกเปน็ ช่อยาวถงึ 6 ม. ห้อยลง ผล 3-3.5
ซม. รปู กลมแบน สีแดง มักจะมี 2 เมล็ด
หมายเหตุ พบตามปาดิบท่รี ะดับ 1,400-
1,600 ม. เปน็ ไม้เฉพาะล่นี ของดอยภคู า
จ. นา่ น ไมม่ ีรายงานวา่ พบท่ีอึ่นใดในโลก

65*Caryota urens /\a

เต่าร้าง เขอื งหลวง

ปาลม์ ลำดน้ เด่ยี ว สงู ถึง 30 ม. แต่มีน้อยท่ี
จะสูงถึง 10 ม. ในธรรมชาติ คลา้ ยกับ C.
gigas แต่ลำตน้ ไม่พองออกตรงกลาง ใบ
เรียงกนั หลวม ๆ ที่ปลายบน 1/3-1/2 ของ

ต้น เสน้ ผา่ นศูนยก์ ลางของลำตน้ 20-60 ชม.
มรี อยวงแหวนรอบ ๆ ห่างกัน 30-45 ชม.
ใบประกอบแบบขนนกสองชัน้ ยาวถงึ 5 ม.
กา้ นใบชน้ั ที่ 1 มี 15-17 คู่ แต่ละกา้ นมีใบ

ย่อย 15-27 คู่ ขนาด 20-30 X 3-7 ชม. ปลาย
เป็นเหล่ียมแหลมและลูล่ ง กา้ นใบรว่ มยาวถึง

50ชม. ดอกเป็นชอ่ ยาวถงึ 3 ม. ผล 1.7-2 X
1.8-2.5 ชม ผลกลมสีแดง หมายเหตุ
กระจายกวา้ งขวางแตพ่ บไมม่ าก ในปาดิบชน
สงู ถงึ 1500 ม. มักจะปลกู เป็นไมป้ ระดบั

370

855Caryota rnitis PALMAE
371
เตา่ ร้างแดง

ปาลม์ ลำตน้ แยกแขนง สงู ถึง 7 ม. ลำตน้ สี
เขยี วมเี สน้ ผ่านศนู ยก์ ลาง 5-15 ชม. ใบ
ประกอบแบบขนนกสองช้นั กา้ นใบช้ันท่ี 1

มี 7-23 คู่ แตล่ ะกา้ นมใี บยอ่ ย 7-20 คู่ ใบ
ยอ่ ย รปู สามเหลี่ยมกว้าง ขนาดถึง 20 X 7
ชม. คู่ปลายใหญส่ ดุ รปู ลีเ่ หล่ยี มขน,มเปยี ก
ยนู่ ก้านใบร่วม 0.5-2 ม. มขี นสแี ดงอมนาํ้ ดาล

หรอื ออกดำปกคลมุ ดอกเปน็ ชอ่ ห้อยลง ยาว
1-1.5 ม ผล 0.8-1.3 X 1-2 ชม. ลแี ดงถงึ ม่วง
แดงหรือดำมักจะมี 1 เมล็ด หมายเหตุ พบ
ในท่มี รี ม่ เงาและก่งึ โลง่ แจ้ง ทร่ี ะดบั ความสูง

ถึง 800 ม.

858Wallichia siamensis

เต่าร้างหนใหญ่

1ร:‘ .........ปาลม่ ขนาดเลก ขนเบนกลมุ่ หนาแนน่ ขนาด

กล่มุ ถงึ 4.5 ม. เส้นผ่านศนู ยก์ ลางลำต้น 4-8
ชม. มักจะมีเสน้ ใยของกาบใบ ปกคลุมหนา
แนน่ ใบยาว 1.5-2.8ม. แบบขนนกชัน้ เดียว

ใบย่อย 8-10 คู่ ปลายแยกเปน็ แฉกคมๆ 2
แฉก ขนาดใบย่อย 25-60 X 5-10 ชม แผ่น
ใบย่อย 2 ซีก ของใบพบั เขา้ หากัน ทำมุม
ด้านบน ใบเรียงแบบวนรอบ ใบย่อยคบู่ น ๆ
เชือ่ มกน้ บางส่วน ค่ลู า่ ง ๆ เปน็ กล่มุ คล้ายพัด

ตา้ นบนสเี ขยี วเข้ม ดา้ นลา่ งสีเทาอมเงินตา้ น
กา้ นใบยาวถงึ 1.5 ม. มีผงสนี ํ้าตาลอมแดงปกคลมุ กาบใบ 30-60 ซม. แยกลกึ ๆ ขอบ

เป็นเส้นใยหยาบและละเอยี ดช้อนกน้ ดอกแยกช่อ ชอ่ ดอกตัวเมียอยูใ่ กล้ยอด ช่อ ยาว
ถึง 40 ชม. ช่อดอกตัวผู้ ยาวถึง 60 ชม. กลีบเลี้ยงเชื่อมเปน็ หลอด ผลรปู ไขถ่ ึงมนรี
สแี ดงหรือม่วง ขนาด 2.2 X 0.6-0.8 ชม หมายเหตุ พบไมม่ าก ขึ้นในทชี่ ุม่ ช้ืน ระดับ

500-1,200 ม.

887Pinnanga sylvestris

หมาก

ปาล์มลำต้นแยกแขนง ข้นึ เปน็ กลุม่ เสน้ ผ่านศูนยก์ ลาง ถึง 5 ม. ลำต้นมเี ส้นผา่ น

ศูนย์กลาง 2-3.5 ชม. มีขนสนี าตาลอมแดงปกคลุมหนาแนน่ ใบยาว 1.2-1.5 ม.
แบบขนนก ใบย่อย 12-22 คู่ 20-55 X 2.5-4.5 ชม แผน่ ใบยอ่ ย 2 ซกี ของใบพบั เขา้ หา
กนั ทำมุมดา้ นลา่ ง กาบใบยาวถงึ 45 ชม. โอบหม้ ลำต้นสีเขียวอมเหลืองและมขี นสนี ํ้าตาล
อมแดง ดอกเป็นชอ่ ยาวถึง 30 ชม ออกระหว่างกลุ่มใบ ผลมนรี ลเี ขยี ว ขนาด 2.3 X
0.9 ชม. เรียงเปน็ แถว หมายเหตุ พบในท่มี ีรม่ เงาที่ชุ่มชื้น

PALMAE triandra
858Areca

ไม้ขนาดเลก็ สงู ถึง 7 ม. มกั จะมีลำต้นออก
เป็นกลุ่ม 4-10 ต้น ขนึ้ ร่วมกัน น้อยท่จี ะ
ออกตน้ เดย่ี วๆ เสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลาง2.5-5 ชม.
สเี ขียว เกล้ียง มีรอย ใบกลมวนรอบไมม่ ี
แผ่นเย่อื ใยหุ้ม ใบ 90-150 ชม. แบบขนนก
ช้นั เดยี ว ยาวถงึ 50 ชม. ใบยอ่ ย 12-14 คู่
เรียงห่างไมส่ มํ่าเสมอแต่อยู่ในระนาบ แผ่น

ใบย่อย 2 ซีกของใบพบั เขา้ หากนั ทำมุมดา้ น
ล่าง ใบยอ่ ยคู่บน ๆ มกั จะเชือ่ มกัน ปลาย

เปน็ แฉก ดอกเป็นช่ออยู่ใตใั บ ดอกต้วผ้มู ี
เกสร 3 อัน ดอกตัวเมียไม่มีกาบหุ้ม ผล
1.2-1.8 ซม สีแดงอมส้ม รูปขอบขนานถงึ รปู
ไข่ เกลี้ยงมชี ัน้ กลีบเล้ยี งรองรบั หมายเหตุ
ขน้ึ ประปรายในทร่ี ม่ ไม่มีไฟเข้า ทร่ี ะดบั สงู

ถงึ 2000 ม. ท่ีคลา้ ยกนั 859A. laoensis

ปาลม์ ลำต้นเดี่ยว มีใบขนาดเลก็ <40 ชม.

พบในภาคตะวนั ออก 86GA.catechu

หมากสง ลำตน้ เดยี่ ว ๆ สูงถงึ 10 ม. เส้น

ผา่ นศูนย์กลาง 10-15 ซม. ผล 7-8 ชม. แหลง่
ด้งั เดิมไมท่ ราบทมี่ า ปลกู กันเพอ่ื ใช้ผล

86^Arenga westerhoutii รงั ไก่

ปาลม์ ลำตน้ เดย่ี ว สูงถึง 20 ม. แตน่ ้อยที่จะ

สูง >3 ม. ในสภาพธรรมชาติ ใบเปน็ กลุ่ม
หลวม ๆ ถงึ 15 ใบ เสน้ ผา่ นศนู ย์กลางของ
ลำดน้ 40-60 ชม. มแี ผน่ กาบเป็นใยหมุ้ ใบ
ยาวถึง 8 ม. แบบขนนกชัน้ เดยี ว ใบยอ่ ย

จำนวนถึง 150 คู่ ขนาด 100-130 X 7-10
ชม. ชดิ และเรียงหา่ งเท่า ๆ กนั ในระนาบเดียว
แผน่ ใบย่อย 2 ซกี ของใบพบั เขา้ หากัน
ทำมุมดา้ นลา่ ง ใบมอ่ ยเป็นแผน่ ยาว ปลายเป็น
แฉกแหลม ด้านลา่ งสีออกเทาหรีอน้าํ ตาล

ออกเงนิ กา้ นใบรว่ มยาวถึง 100 ซม. แผ่น
กาบแยกลึกเปน็ เส้นใยสดี ำทีข่ อบ ไม่มหี นาม

ดอกเป็นชอ่ หอ้ ยลง ยาว 2-2.5 ม. ก้านรว่ ม
60-90 ชม ผล กลม 5-7 ชม. หมายเหตุ
ข้นึ ทีช่ ุม่ ขึน้ ไมม่ ีไฟเขา้ ระดับสูงถึง 900 ม.

ยอดออ่ นนิยมใชเ้ ป็นอาหาร มักจะถูก »

372

ขดุ ออกไปก่อนท่จี ะขึ้นเปน็ ตน้ ที่คลา้ ยกัน PALMAE
862A. pinnata ใบยอ่ ย 20-30 ใบออก 373
เปน็ กลมุ่ ละ 2-3 ใบ ในหลายระนาบ แหลง่
ด้งั เดิมไม่ทราบ ปลูกกันมากในภาคใต้ มีการ
นำมาปลกู กนั บ้างในภาคเหนอื

QQ3Phoenix loureiri

ปาล์มรบสองป็นนา

ปาล์มลำดน้ เดี่ยวขนาดเลก็ นอ้ ยท่ีจะสูงถงึ
6 ม. สว่ นใหญแ่ ทบจะไม่เห็นลำด้น ลำดน้
มีเส้นผ่านศูนยก์ ลาง 15-25 ชม. มักจะมีใบ
เก่า ๆ ทีแ่ ห้งและกาบใบปกคลมุ หนาแน่นที่
โคนตน้ มีรากค้าํ จนุ จำนวนมาก ใบ 90-180
ซม. ใบประกอบแบบขนนก ใบย่อย 35-75 คู่
แขง็ เป็นเสน้ ยาว ปลายแหลม ขนาด 30 X 1.5
ชม. ออกเป็นกลุม่ กลมุ่ ละ2-4 ใบ กระจายใน
หลายระนาบ ด้านล่างมักมนี วลลเี ทาอมเขียว
ใบยอ่ ยทอ่ี ยลู่ า่ ง ๆ จะเปล่ียนรปู เปน็ หนาม
คมแขง็ ยาวถึง 12 ชม. แผน่ กาบทโี่ คน ใบ
แตกออกเป็นเส้นใยสนี ้าํ ตาลซงึ่ จะทน้ สาน
กันแน่น ไมม่ ีตงิ่ หใู บ (ligule) ดอกแยกเพศ
แยกตน้ ชอ่ ดอกตัวผู้ ยาวถงึ 30 ชม. ช่อ
ตัง้ ตรงแต่แขนงข้างลลู่ ง ก้านชอ่ ร่วม ยาวถึง
15 ชม. ชอ่ ดอกตัวเมยี ยาวถงึ 75 ชม. ชอ่ แผ่
กวา้ งคล้ายไมกั วาด ก้านชอ่ ยาวถงึ 50 ชม.
ผลเปน็ กลุ่มยาวถงึ 120 ซม. แกนช่อลีสม้
ผลยาว 1.7-2.5 ชม. สสี ้ม เวลาสกุ ลีมว่ งอม
แดงถงึ ดำมีเนอื้ บาง รับประทานได้ หมายเหตุ
พบประปรายในท่โี ลง่ แจง้ เชน่ ป่าสนที่ถก
ไฟไหม้ หรือปา่ เต็งรงั และพบในทงุ่ หญ้าที่มี
น้ําขงั การเกดิ ไฟปา่ ในบรเิ วณนื้ไม่ทำใหไ้ ม้
ชนดิ นตี้ าย แต่จะทำใหล้ ำตน้ ไมพ่ ฒั นาเท่าที่
ควร ปาลม์ พืน้ เมืองชนิดอ่ืน ๆ จะข้นึ เฉพาะ
ในที่ชุ่มชื้นและทมี่ ีการรบกวนน้อย บางครง้ั
อาจจะสบั สนกบั ปรงแต่การเรียงตัวของใบ
จะอยใู่ นระนาบเดยี ว p. louerii บางครงั้
จะสบั สนกบั p.acaulis ซ่ึงขึน้ จำกัดเฉพาะ
ในเทอื กเขาหมิ าลัย ไมพ่ บในเมอื งไทย

GYMNOSPERMAE Conifers (สำหรับ Cycads ดหู น้า 307)

เปน็ กลมุ่ ไม้ยนื ตน้ ทีแ่ ยกจากพรรณไม้ทม่ี ี 1. ใบเฟนิ กลมุ่ ■] ละ 2 ใบ หรือ 3 ใบ
ดอก (Angiospermae) แต่มคี วามสำคญั
นอ้ ยกวา่ ทัว่ โลกมี 17 วงศ์ สมาชิกประมาณ 2. ใบกล่มุ ละ 3 ใบ เปลอื กตนสีออกเหลืองหรอื น้าํ ตาลอมขมหู
840 ชนิด ในภาคเหนือทเ่ี ป็นไมท้ ้องถ่นิ พบ
4 วงศ์ ประมาณ 10 ชนิด ลักษณะเปน็ ไม้ โคนตวเมยี เฟนิ รปู ขนมเปียกปนกาั นขู +0.5 ขม. Pinus kesiya870
ไม่ผลดั ใบ ใบเด่ยี วมีไขเคลอื บ โครงสรา้ ง
ลืบพนั ธเุ ปน็ โคน (cone) แยกเพศ อาจจะ 2. ใบกลม่ ละ 2 ใบ เปลอื กด้นสนี้ ํ้าตาลอมแทา แตกเฟิน
อย่ใู นต้นเดยี วกนั หรอื แยกต้น โคนตัวเมีย
รังไข่ไม่อย่ใู นเคร่อื งห่อหมุ้ การผสมเกสร รอ่ งลกึ๋ 'เโคนตัวเมียรูปไข่ กาั นขยู าวถงึ 1 ขม. Pinus nierkusii871
โดยลม สนท่ีรจู้ กั กนั ดคี ือพวกทีม่ ีใบเปน็
เส้นคลา้ ยเข็ม แต่มชี นดิ อน่ื ในทอ้ งถน่ิ ทม่ี ี 1.ใบไม่ออกเฟินกลมุ่
ใบกว้างกวา่ และเมล็ดมีเนอ้ื หมุ้
3. โบยาว < 1.5 ขม.
CEPHALOTAXACEAE
4. ใบคอกตรงกนั หา้ มในระนาบ ใบขีดกนั คลา้ ยขนไก่

Dacrycarpus imbricatus867

4. ใบคล้ายเกล็ด ไม่ลอกในระนาใญ

5. เปลือกตน้ สนี ํา้ ตาลเซัมหรือนํา้ ตาลลมเทา ใบเป็นมัน มรี ่องถกึ

Dacrydium elatum869

5. เปลอื กดน้ สคี อกขาว ใบด้านลา่ งมแี ถบสีขาว

864 Calocedrus macrolepis

3. ใบยาว >2 ขม.

6. ใบกว้าง 0.2-0.4 ขม. ด้านลา่ งมแี ถบสขี าว Cephalotaxus griffithii865

6. ใบกวา้ งอย่างนอ้ ย 1 ขม. ไมม่ แี ถบสีขาว

7.ใบกว้าง 1-1.0 ขม. ออกแบบสลับ เลันกลางใบขดั เจน เลนั ใบห้างไมข่ ัดเจน

พบทวั่ ไปในภาคเหนอื Podocarpus nerifolius866

7. ใบกว้าง 3-5 ขม. ลอกตรงกันหา้ ม เคนใบหา้ งขนานกบั เลันกลางใบ

พบที่ จ. นา่ น Nageia wallichianus868

เปน็ วงศเ์ ลก็ ๆ มปี ระมาณ 10 ชนิด ทก่ี ระจาย

อยู่ในทางตะวนั ออกและตะวันออกเฉยี งใต้

ของทวีปเอเชีย ในภาคเหนอื พบ 1 ชนิด

^Cephalotaxus griffithii

ไม้ดน้ สูงถึง 20(30) ม. เรือนยอดแคบ ก่งิ
กา้ นลู่ลง เปลึอกตน้ สีนืา้ ตาลอมแดง ผิวเรียบ
คอ่ นขา้ งเปน็ มัน หลดุ ลอกเปน็ ชน้ิ บาง ๆ ใบ
2-5 X 0.2-0.4 ซม. เกอื บตรงกนั ข้าม แผเ่ ป็น
ขอ่ แบน ๆ เรยี งคล้ายแบบขนนก ใบแก่
เกล้ียง ดา้ นบนสเี ขียวเขม้ เป็นมนั ดา้ นลา่ ง
สซึ ดี มีลายเสน้ ขาว ๆ โคน (cone) แยกต้น
โคนตัวผู้เปน็ กลมุ่ กลม ออกตามซอกใบ เป็น
กาบ ๆ เรียงช้อนกนั ±0.5 ชม. โคนตัวเมีย
มแี กนร่วม ประกอบดว้ ยกาบรูปถ้วยออก
ตรงกนั ข้ามเปน็ คู่ ขนาด 14.3 X 2-2.5 ชม.
รปู มนรี ปลายสัน้ แหลม ฐานแคบ หมายเหตุ
ไม่คอ่ ยพบ ข้นึ ในปาดิบทีถ่ ูกรบกวนนอ้ ย
ระดับระหวา่ ง 1,300-1,900 ม. Cephalo-
taxus ดเู ผนิ ๆ คลา้ ยกับ Taxus แต่แยก
วงศ์กนั

374

PODOCARPACEAE PODOCARPACEAE

ประมาณ 168 ชนิด ศูนยก์ ลางการกระจาย 869
ในแถบออสเตรเลยี และอเมริกาใต้ ในภาค 375

เหนอื พบ 2 สกุล 4 ชนิด

888Podocarpus neriifolius

พญาไม้ A.

LLffl I LI mEHrn

ไมต้ น้ สงู ถงึ 20 ม. เปลือกต้นลนี ํา้ ตาลเทา

ล่อนออกเล็กนอ้ ย โคนต้นมักจะมีร่อง ใบ

7-15(20) X 1-2 ซม. เรยี งแบบสลบั วนรอบ
หรอื เปน็ กล่ม เส้นใบเห็นชดั ท้ัง 2 ต้าน เสน้

ใบข้างเลือนลาง กา้ นใบ 0.2-0.5 ซม. โครง
สรา้ งลีบพันธแ์ ยกด้น โคนตัวผู้เปน็ ชอ่ แคบ
(strobilus) ยาว 2-5 ชม. มักจะออกชอ่ เคยี ว
แต่บางครั้ง 2-3(5) ช่ออยู่ดว้ ยกนั โครงสร้าง
ตวั เมยี ออกเดี่ยว ๆ บนฐานที่มเี นอื้ หนารูป

ถ้วย ภายหลังการผสม ขนาด 0.8-1.6 ชม.
สีดำอมมว่ ง มีนวลสขี าว รูปมนรีถงึ รูปไข่มี
เนอ้ื บางๆ และเมลด็ แข็ง หมายเหตุ กระจาย 868

กวา้ งขวาง แต่ไมค่ ่อยพบ ขน้ึ ในปาดบิ ทีม่ ี

การรบกวนนอ้ ย ระดับ 1,000-1,400 ม.
ท่คี ลาั ยกนั อีก 2 ชนดิ ทงั้ คูม่ ีเส้นกลางใบไม่

866

ชัดเจน 887Darcrycarpus imbricatus

พญามะขามปอ้ มดง ใบเปน็ กลุ่มทีป่ ลายก่งิ

ก้าน ขนาด 0.3-0.6 ชม. คล้ายขนนก รปู ใบ 867
ยาวแคบ ใบของกง่ิ ท่มี ีโครงสรา้ งลีบพนั ธ์
คลา้ ยเกล็ด +0.2 ชม. พบที่ จ. พิษณโุ ลก

868Nageia wallchianus ขนุ ไม้ ใบ 10-18

X 3-5 ชม. ตรงกันข้ามเปน็ 2 แถว รูปไขแ่ คบ

โครงสร้างลบี พนั ธก์ ลม ลเี ขียวหรืออมมว่ ง
พบท่ี จ. นา่ น

888Dacrydium datum สามพันปี

ไม้ด้นสงู ถงึ 20 ม. เปลือกต้นสนิ า้ื ตาลอมเทา

ถงึ นา้ํ ตาลเข้ม ใบ 0.8-1.6 ชม รูปคลา้ ยเข็ม

ปลายสอบยาว ผิวเปน็ มัน เรยี งชดิ ช้อนกนั
บนกงิ่ ก้าน อยู่ใกล้ปลายกง่ิ ทมี่ ีโคนขนาดเล็ก

กว่ามาก +0.15 ซม. เป็นเกลด็ รปู สามเหลีย่ ม

โครงสรา้ งลีบพนั ธคุ ลา้ ยกบั ของ Podocarpus
เมลด็ คลา้ ยผลน้ทติดกับฐานรปู ถ้วย (podo-
phyll) ลีแดงเขม้ หมายเหตุ พบที่ จ. พิษณโุ ลก

PINACEAE วงสส์ น

เปน็ วงศท์ ีม่ ีความสำคัญในเขตอบอุ่นเหนึอ

แต่มนี อ้ ยในเขตศูนยส์ ตู ร ท่วั โลกมปี ระมาณ
220 ชนิด ในภาคเหนือพบที่เป็นไมท้ ้องถนิ่

เพียง 1 สกลุ และ 2 ชนิด

37QPinus kesiya
/7Xสนสามใบ เกี๊ยะเปลือกบาง A .

ไม้ขนาดใหญ่ สงถงึ 30 ม เปลือกต้นสนี าํ้ ตาล

อมเหลอื งหรอื นาตาลอมแดง แตกระแหงหลดุ
ออกเปน็ แผ่นหนาแบน ใบยาว 12-20(25) ชม.

เป็นเสน้ คล้ายเขม็ ออกขอ่ ละ 3 ใบ ฐานมกี าบ

หมุ้ ยอดออ่ นมผี งเป็นไขสขี าวปกคลุม โดน

แยกเพศแต่อยบู่ นตน้ เดยี วกนั โคนดว้ ผอู้ อก
เปน็ ช่อรวมเป็นกลุ่มใกล้ปลายก่ิง ยาว 2-4

ชม. โคนตัวเมยี ออกเด่ียวหรอื เปน็ คู่ ขนาด

โคน 5-9 ชม. แตล่ ะแผน่ กาบแขง็ ปลายหนำ 870
และโค้ง เมล็ดด้านหนึ่งมีปกี รปู ขอบขนาน
1.5-2.5 ชม. หมายเหต พบทั่วไปในที่กึ่งโลง่
แจง้ ระดบั 1,000-1,700 ม. ชอบข้ึนบนสัน

เขาท่ีโลง่ ดนิ ทราย มกั จะขึน้ อยดู่ ้วยกนั เป็น

แปลง มรี ายงานว่าท่พี มา่ ต้นสูงได้ถึง 60 ม.

โคน (cone) ใชเ้ วลา 2 ปี จึงจะแกเ่ ตม็ ท่ี

971Pinus merkusii

สนสองใบ เกยะเปลอื กดำ

ไมด้ ้น สงู ถึง 20 ม. เปลอื กดน้ สีเทาหรือออก
สีดำ มีรอ่ งแตกตามยาวลึก ใบเป็นเสน้ ยาว
15-25 ชม. ออกเปน็ ขอ่ ละ 2 ใบ โคนเช่น
เดียวกับของสนสามใบ ออกเด่ยี วหรอื เป็นคู่
รูปไข่ ก้านชยู าวถึง 1 ซม. แผน่ กาบหนาเปน็
4-5 เหลยี่ ม ปลายรูปพีระมิด (มรี ่อง) เมล็ด
รปู ไข่ มปี กี ยาว 1.5-2 ชม หมายเหตุ มักจะ
ขนในระดบั ต่ํากว่า 1,000 ม. แต่บางครงั้ พบ
ท่ีระดับสูงถึง 1,300 ม. มักจะขนึ้ ปะปนกับ
ไม้เต็งรงั ปกตจิ ะพบระดับต่าํ กว่าสนสามใบ
แตท่ ้ัง 2 ชนิด สามารถจะขึน้ ปะปนกันได้
ทง้ั คู่ใหย้ างสน แตก่ ล่าวกันวา่ สนสามใบให้นา
ยางมากกวา่

376

พบในเขตศูนย์สตู รประมาณ 17 ชนิด ใน CYCADACEAE
377
ภาคเหนอื พบ 3 ชนดิ

872Cycas pectinata

FMIIIIปรงเขา A Aa

ไม้ต้นสงู ถงึ 1 ม. ใบ 30-40 ใบ เปน็ กลมุ่ ที่
ปลายยอด ลำต้นอว้ นหนา มกั เปน็ ลำตน้ เดีย่ ว
แตเ่ มื่ออายมุ ากขึ้นมักจะแตกลำตน้ ย่อย

เปลอื กต้นสีครมี มีรอยวงแหวนไม่ชัดเจน
เกดิ จากรอยแผลใบ ใบยาว 150-240(320)
ชม. แบบขนนกช้ันเคียว ใบย่อย 90-150 คู่

เรยี งในระนาบเดยี ว ใบย่อยตรงกลาง 16-35
X 0.8-1.1 ชม. ค่ลู ่าง ๆ ขนาดลดลงทน้ ที
ท้นใดและเปน็ หนาม ใบแกห่ นาและเหนียว
ด้านล่างสีออกเทา ก้านใบ 32-80 ชม. โคน
(cone) แยกตน้ โคนตัวผู้ 30-55 X 16-22
ชม. สีเหลอื งอ่อน รูปไขแ่ คบปลายแบน โคน
ตัวเมยี 11-18 X 10-25 ชม. รูปกลมแป้น
ประกอบด้วยกาบชอ้ นก้น (megasporo­
phyll) ปลายเป็นแฉกลกึ ๆ มีขนสีตม้ คลมุ
หนาแนน่ เมลด็ 4.2-45 X 3.3-4.5 ชม. สิ
เหลือง แบน หรือมนรี หรอื กลม หมายเหตุ
ขึ้นประปรายถงึ พบท่ัวไป มีความทนทานตอ่
ไฟมาก ชอบทโ่ี ลง่ มีการระบายนํ้าดึ ระดับ
100-1600 ม. มกั จะขึ้นปะปนกบั ไมส้ น ที่คลายกนั เปน็ ปรงเล็กอีก 2 ชนิด สูง <2 ม.
873Cycas siamensis ปรงเหล่ยี ม ลำด้นสงู ถึง 1.5 ม. โคนต้นพองออก มขี นสี
น้ําตาลคล้ายสักหลาด ใบ 70-150 ชม. ใบยอ่ ย 70-110(140) คู่ 8-14.5 X 0.5-0.8
ชม. ใบอ่อนตา้ นล่างมขี นสนี าํ้ ตาลอมต้มหรีอสีเงนิ จาง ๆ ใบล่าง ๆ จะคอ่ ย ๆ เลก็ ลง
จนเปล่ียนเปน็ หนาม ก้านใบ 10-30 ชม. โคนต้วผู้ 10-24 X 4-8.5 ซม. รูปขอบขนาน

ปลายแคบ โคนตวั เมียประกอบด้วยกาบแคบกว่า เมลด็ เลก็ กวา่ พบในปาทีแ่ ห้งแล้ง

เสือมโทรม ระดับตำกวา่ 500 ม. 874c. simplicipinna ส่วนใหญ่ของลำต้นจะอยู่

ใตด้ ินหรอื ทอดเลอื้ ยบนพน้ื ดิน สว่ นที่ตั้งข้ึนสูงถึง 0.5 ม. ใบ 90-250 ซม. จำนวนใบ

แตล่ ะชดุ ไม่มากกว่า 6 ใบ ใบยอ่ ย 18-38 คู่ ขนาด 20-56 X 1.4-2 ชม. ใบลา่ ง ๆ
จะลดรปู เปน็ หนาม ก้านใบ 35-140 ชม. โคนตัวผู้ 15-25 X 2.2-4 ชม. รปกระบอกแคบ
สอบแคบทีปลายทงั 2 ด้าน โคนตวั เมียทรงกลม ขึน้ ประปรายในปาชนี ระดับสงู ถงึ

900 ม.

PTERIDOPHYTA 4»น ้ออย กาญจนะว ิณช ์ย

พบเพียง 1 วงศ์ ในท้องถ่นิ ท่สี มาชกิ พฒั นา
เป็นไม้มลี ำต้น สูงมากกว่า 1 ม. มกี าร
สบี พนั ธุ[คยการสร้างสปอร์ ซ่ึงอยกู่ ้นเปน็
กลุ่ม (sorus) เปน็ โครงสรา้ งทเี่ ปน็ จุดผงสี
น้าตาลอยู่ใตใ้ บ

CYATHEACEAE 4»นต้น

ทัว่ โลกประมาณ 620 ชนดิ ส่วนใหญ่อย่ใู น
เขตศนู ยส์ ูตรของเอเชีย ในภาคเหนอื พบ
เพยี ง 1 สกลุ 5 ชนิด

875Cyathea gigantea

มหาสแดง

ลำต้นเดี่ยว สูงถงึ 4(7) ม. มกี ลุม่ ใบที่ใกล้
ปลายยอด ใบยาวถงึ 260 ซม. แบบขนนก
ช้อนก้น 2-3 ช้นั ก้านใบชนั้ ท่ีหน่งึ ยาวถงึ 70
ชม. ใบย่อยขนาดถึง 12 X 2 ชม ฐานใบรปู
หวั ใจ พใู บลึก 1/3-1/2 ของความกว้างของ
ใบย่อย ผวิ ใบเรยี บเกลย้ี ง ใบยอ่ ยไม่มกี ้าน
เส้นใบยอ่ ยแตกแขนง ไมเ่ ชอ่ื มเปน็ กลมุ่
ก้านใบยาวถึง 50 ชม. หรอื ยาวกวา่ มเี กล็ด
ยาวและแข็งสีน้าตาลเข้มหรือดำเปน็ มัน
ปกคลุมหนาแนน่ เกลด็ ขนาดถึง 1.5 X 0.2
ชม กล่มุ ของซอรส้ อยู่ใกสก้ ับฐานเสน้ ใบข้าง
ไมม่ ีเกลด็ (indusium) ปกคลมุ หมายเหตุ
*ขึน้ ประปรายในป■Iา.ชAนื้ .-ทNไี่ ม'่มฯีไ'บฟ. เข*้า ม-กั จะขนึ้ เป็นกลมุ่ ๆ ละหลาย ๆ ตน้ ท่คี ลา้ ยกนั

876c. chinensis กูดต้น ใบย่อยแยกลึกลงเกือบถงึ เสน้ กลางใบ ดา้ นล่างมีขน

ละเอียด เสน้ ใบไม่มีเกล็ดแต่มีขนละเอยี ดสเี ทาปกคลุมและมหี นามสนั้ ๆ หนาแนน่

ท่ีฐาน ชอรสั มเี กล็ดสีน้ําตาลออ่ นปกคลมุ 877c. spinulosa ฐานใบย่อยแหลมเลก็

น้อย เสน้ กลางใบไมม่ ีขนแตด่ ้านล่างมเี กลด็ สีนา้ํ ตาลออ่ นและผิวด้านล่างมีขน กา้ นใบร่วม

ทฐี่ านมีหนาม ชอร้สมีเกลด็ รูปถ้วยปกคลุม ไม้หายาก 878c. podophylla มหาสดำ

ลำต้นสงู <1 ม. ฐานใบย่อยแหลม กา้ นใบสน้ั มีเกล็ดส้นั ±1 มม. พูใบยอ่ ยแยกไม่ลึก
เส้นใบมขี นทง้ั 2 ดา้ น กา้ นใบร่วมสมี ่วงเข้มเปน็ มัน ทฐ่ี านมีหนาม ชอรัสไม่มีเกลด็

ปกคลมุ 879c. latebrosa ใบย่อยมีฐานแบน ขอบใบเป็นพลู ึกเกือบถงึ เสน้ กลางใบ

แต่ละพมู ซี ี่หยักเล็ก ๆ เส้นใบแยกใกลข้ อบใบ ผวิ บนใบมขี นออ่ นนุ่ม ดา้ นล่างมีเกลด็ ยาว
สนี ํ้าตาล กา้ นใบร่วมสิเหลืองออ่ นถึงน้าตาลอมแดง มีหนามสนั้ ๆ ซอรสั มีเกลด็ เล็ก ๆ
แทบไมเ่ หน็ +1 มม. ไม้หายาก

378

ตอนท

ความรและขอ้ มลเพมิ เติม

Areca catechu
betel nut palm

หมาก

ตอนที่ 2 ะ ความรู้และข้อมูลเพมิ เตม็

ชือ่ วทิ ยาศาสตร์ ชอ่ื พอ้ ง เอกสารอา้ งอิง การกระจาย การใชป้ ระโยชน์

เรียงลำดับชนิดพืชเหมือนกนั กับ ตอนที่ 1

วงส์ ะ DILLENIACEAE
เอกสารอา้ งอิง ะ FGICS (1938), FT2/2 (1972), BL7a (1952)
ช่อื วิทยาศาสตร์ ะ
ชื่อพ้อง ะ 6 Dillenia indica L.

D. speciosa Thunb., D. yunnanensis

เอกสารอา้ งอิง ะ DEPMP (1935); FFBB1:19(1877): IT:8 (1906), PR5/1:179 (1994); มลป: 248
(1983); อสพ 1:47 (1995); TFM1:188 (1972); WTM:229 (1988); FT2/2:103 (1972);

FGIC1:21 (1907); BL7/1a:108 (1952)

การกระจาย ะ อนิ เดีย ศรีลังกา พม่า ยูนนาน คาบสมุทรมาเลย์ ลาว เวียดนาม กัมพชู า ชวา
การใชป้ ระโยชน์ ะ บอรเ์ นยี ว
ไมเ้ น้ือแขง็ ปานกลาง แต่ไมค่ งทน และมกั โค้งงอ ใช้ทำสง่ิ ก่อสร้างในร่มและฟนื
เปน็ ผลไมท้ ่ีมีรสเปรย้ี ว มกี ารเพาะปลูกในเรอื นกระจกในเขตอบอุ่น

แบบโครงสรา้ งของต้น : แบบโครงสรา้ งของต้น: SCARRONe

ช่อื วทิ ยาศาสตร์ ะ เป็นช่อื เตม็ ซ่ึงประกอบด้วย สกลุ ชนิด และผู้แต่งตามลำดบั
ชอ่ื พ้อง ะ เป็นชื่อวที ยาศาสตรเ์ ดมิ ทเี่ คยใชม้ าก่อน
เอกสารอา้ งองิ ะ ในทนี่ เื้ ลอื กมาเฉพาะชอ่ื พอ้ งท่ีปรากฏอยใู่ นเอกสารอ้างองิ ท่ีแสดงไวเ้ ทา่ นนั้
การกระจาย ะ FT5/2:122 (1996) = Flora of Thailand, เล่มท่ี 5, ตอนท2่ี , หนา้ 122,ปที พ่ี ิมพ์
การใช้ประโยชน์ ะ 1996. ดรู ายละเอยี ดเอกสารนไ้ื ด้จากบรรณานกุ รม (หน้า 507)
พืชเกือบทกุ ชนิดในหนังสือเลม่ นมื้ ถี นิ่ กำเนดิ ในภาคเหนือของไทย ในสว่ นท่ี 2
แบบโครงสร้างของต้น ะ แสดงถ่นิ กำเนิดและการกระจายในส่วนอืน่ ๆ ของไทยและประเทศอ่ืนๆ
เปน็ การอา้ งอิงจากเอกสารเท่านัน้ รวบรวมขอ้ มลู จากหลายๆ ประเทศ รวมทงั้

จากมาเลเซีย และอินเดีย
ไมค่ วรนำไปใชเ้ องโดยไม่ไดป้ รกึ ษาผู้เชี่ยวชาญในแตล่ ะสาขา

อ้างองิ มาจาก Halle & Oldeman (1970)

380

DILLENIACEAE 6 Dillenia indica L.
FGICS (1938), FT2/2 (1972), BL7a(1952)
D. speciosa Thunb., D. yunnanensis
1 Dillenia hookeri Pierre DEPMP(1935); FFBB1:19(1877); IT:8 (1906), PR5/1:179
(;1994) มลป:248 (1983); อสิ พบ47 (1995); TFM1:188
FGIC1:20 (1907); FGICS:21 (1938); BL7/1a:85 (1952); (;1972) WTM:229 (1988); FT2/2:103 (1972); FGIC1:21
FT2/2:102 (1972) ;(1907) BL7/1a:108 (1952)

คาบสมุทรอินโดจนี อินเดยี ศรีลงั กา พม่า ยูนนาน คาบสมุทรมาเลย์ ลาว

2 Di, llenia parviflora Griff, var. parviflora เวียดนาม กมั พชู า ชวา บอร์เนียว

D. elata auct. non Pierre ไมเ้ นอื้ แข็งปานกลาง แตไ่ ม่คงทน และมกั โคง้ งอ ใชท้ ำ

FFBB1:21 (1877); FT2/2:98 (1972); มลป:339 (1983): ส่ิงกอ่ สรา้ งในรมี และฟืน เปน็ ผลไม้ที่มรี สเปร้ยี ว มกั ทำ
อสพ1:48 (1995); BL7/1a:125 (1952)
เป็นว้นุ และแกง เปน็ ยาถ่าย แกไ้ อ เนื้อผลใช้ทำแชมพู

พม่า รากใชแ้ กไ้ ข้ เน่ืองจากมีกลิ่นหอมจึงมกี ารเพาะปลูก

ไมใ่ ช้ทำพ้นื บา้ น ผนงั บา้ นและเครอื่ งเฟอร์นเิ จอร์ ในเรอื นกระจกในเขตอบอนุ่ แบบโครงสร้างของต้น:

var. kerrii (craib) Hoogl. SCARRONE

D. kerrii Craib MAGNOUACEAE
FGICS (1938), FT2/3 (1975) , GBS23a (1978),
3 Dillenia pentagyna Roxb. WCBM(1996)

D. baillonii Pierre Michelia champaca L. var. champaca
BL7/1a:117(1952);DEPMP:820(1935);DIFME:74(1991);
FFBB1:21(1877); FT2/2:97 (1972); VFT;119 (1996); IT:4 M. pilifera Bakh. f.. M. velutina auct. non. DC.
;(1906) PR5/1:182 (1993); มลป:337 (1983) DEPMP:1489 (1935); DIFME;124 (1991); FFBB1:25
(1877); FT2/3.-264 (1975); VFT486 (1996); IT:8 (1906);
อินเดยี พม่า ยนู นาน ลาว เวียดนาม คาบสมทุ รมาเลย์ PR5/3:376 (1998); มลป:91 (1983); RUPNI:177 (1997);
TFM2288 (1973); WTM:479 (1988); FGIC1:38 (1907);
หมเู่ กาะอนั ดามนั ชวา สุลาวาสี FGICS:47 (1938); BL31d:113 (1985)

ไม้คงทนแต่ใชง้ านยาก ใช้ทำเคร่ืองใช้ภายในบา้ น อนิ เดีย เนปาล พมา่ ยนู นาน เวยี ดนาม ทิเบต ลาว

พื้นบ้าน เสาบา้ น และหมอนรถไฟ เปน็ ถ่านไดด้ ี การใช้งานค่อนขา้ งคงทน ใชง้ านงา่ ย งา่ ยในการขัด
ใหม้ ันเงา ใช้ทำเคร่อื งเฟอรน์ ิเจอร์ ใชใ้ นงานไม้ชนดิ
ผลมีรสเปรยี้ ว สามารถทำเปน็ นี้าผลไม้ ว้นุ และแกง
ละเอียด งานแกะสลักและงานกลงึ ในอินเดยี อปุ มาให้
เปน็ ยาแก้ไอ เปลอื กใชแ้ กโ้ รครูมาตกิ บางครง้ั ใช้ ต้นไมช้ นดิ นี้เปน็ พระลก้ ษมี คอื เทพธิดาแพ่งความ

มงุ หลังคา เปน็ สัญลกั ษณท์ างศาสนาในอนิ เดยี มังคั่ง เพมิ่ ความม่ังคง่ั ใหก้ บั ครอบครัว นิยมใชท้ ำโลง

4 Dillenia aurea 8m. ดอกใชม้ ากในงานพิธที างศาสนา ทุกส่วนสามารถใช้

D. pulcherrima Kurz, D. ornata Wall.
BL7/1a:128 (1952); DEPMP:821 (1935): DIFME:73
;(1991) FFBB1:20 (1877); FT2/2:98 (1972); IT:4 (1906)

อินเดยี เหนือ พมา่ เป็นยาได้ แก้ไข้ ลดอาการทางประสาท ปญั หาเกีย่ วกับ

ไมเ้ น้ือแขง็ ปานกลาง แตไ่ มม่ ีความคงทน ผลกนิ ไดแ้ ต่ หัวใจ อาการจุกเสียด โรคเกาท์ รูมาตกิ รกั ษา

รสเปรีย้ ว บาดแผล แกป้ ัญหาเก่ยี วกบั การมีประจำเดอื นไม่ปกติ

5 D— i.l1l1enia ovata Wall, ex Hk. f. & Th., การคลอดบุตร และยาบำรงุ ร่างกาย ดอกกลน่ั เปน็

D. aurea auct. non Sm., D. meliosmifolia auct. non นาื้ หอม และนืา้ มนั ใสผ่ ม ปลูกเป็นไม้ประดับกนั อย่าง

Hook. f. & Th.
TFM1:190 (1972); WTM:230 (1988); FGIC1:22 (1907); แพร่หลายเนืองจากดอกมกี ล่นิ หอม

8 Michelia XFGICS:23 (1938); BL7/1a:105 (1952); FT2/2:102(1972) alba DC.
ลาว กัมพูชา เวียดนาม คาบสมุทรมาเลย์ สมุ าตรา
(A4. champaca L. X M. montana DC)

381