ต้นไม้เมืองเหนือ

MYRSTICACEAE ตารางที่ 13

มปี ระมาณ 400 ชนิด ส่วนใหญ่จำกดั ในบรเิ วณ
เขตศูนย์สูตรชนื้ ของเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้
ในภาคเหนือพบ 3 สกุล ประมาณ 13 ชนิด
เป็นไมไ้ มผ่ ลัดใบ มยี างสีแดง ใบเดีย่ วเรยี ง

แบบสลับ มกั จะอยูใ่ นระนาบ ใบหนาและ
เหนียว ขอบใบเรยี บ ไม่มหี ใู บดอกเล็ก แยก
เพศแยกดน้ ชน้ั กลบี เลี้ยงมี 3 (นอ้ ยทจี่ ะมี 2)

พู ไมช่ อ้ นกันในดอกตูมไม่มีกลีบดอก ดอก
ตว้ ผมู้ ีเกสรเป็นกลมุ่ รปู ถว้ ย รูปสามเหล่ียม

หรอื เป็นกลมุ่ คล้ายหมอนรองดอก ผลสเี หลีอง
หรือแดงอมส้ม ผิวหนา แตก ได้เปน็ 2 พู เมล็ด
ขนาดใหญ่ 1 เมลด็ มเี ยอื่ (aril) สแี ดงหรอื ส้ม
กระจายในปาดบิ ทม่ี ีการรบกวนน้อย สว่ นใหญ่
อย่ใู นระตบั <1,000 ม. ประโยชน์ พรรณไมท้ ่ี
มใี นท้องถน่ิ ใหเ้ นอ้ื ไม้คณุ ภาพดี ลกู จันทน์เทศ

คือ Mysistica fragrans ไม้จากนิวกีนี

M5Knema erratica

หัน#าง เลอื ดควาย

144II Il n 1-1 I I

ไมด้ น้ สูงถงึ 20 ม. เรอื นยอดแคบและแนน่ 645
เปลอี กตน้ ลีน้าํ ตาลอมเทา หลุดลอกเปน็ แผ่นๆ
เปสอี กช้นั ในมีน้าํ ยางสแี ดงมาก ใบ 16-30 X

3-7 ชม. รปู ขอบขนานแคบ หรอื ขอบขนานถึง
รปู หอกปลายแหลม ฐานแหลมเล็กน้อยหรือ
กลม ยอดออ่ นมีขนสนึ าตาลออ่ นรปู ดาว ใบแก่
เหนียว ด้านบนสีเขยี วเข้มและเกลยง ด้านลา่ ง
สเิ ขียวอมเทา เกล้ียงหรอื มขี นห่าง ๆ โดยเฉพาะ
บนเสน้ ใบ เส้นใบข้าง 20-30 คู่ นนู ชื้นขา้ งบน

ก้านใบ 1-1.5 ชม. กิ่งก้านมรี อ่ งชดั เจนใกล้ปลาย

ดอกตัวผู้ +0.5 ชม. ช่อละ 1-4 ดอก กา้ นใบ
+0.7 ชม. เกสรตวั ผ้ 10-13 อนั เปน็ กลุ่มรูป
สามเหล่ียมบนกา้ นสน ๆ ดอกตัวเมยี ปลาย
เกสร 2-4 พู ผล +2.5 X 2 ซม. ออกเด่ียว ๆ หรอื เป็นคู่ รปู มนรืเมีอออ่ นอยู่มีขน หมายเหตุ
ชนื้ กระจัดกระจายในปาดิบเขาที่มกี ารรบกวนน้อย ที่คล้ายกน้ ^K.linifolia เปลือกตน้

ไม่ลอกหลุด ใบ 15-40 X 7-13 ซม. ฐานมักเปน็ รปู หัวใจ ดอก 0.7-1 ซม. รูปไข่กลบั หรือคล้าย
ลกู ขา่ ง ก้านดอก 1.2-1.5 ชม. เกสรตวั ผู้ 14-18 อนั ผล 2.5-3.5 ชม. มกั จะมขี น 647K.
conferta ฐานใบมกั เป็นรปู หวั ใจ ดา้ นลา่ งมีขน ดอกตวั ผู้ 13-18 อัน เปน็ ชอ่ แน่นบนกิง่
สน้ั ติดลำตน้ ผล 3.5-4 ชม. อาจจะเปน็ ไม้ในหอ้ งถิน่ ทีช่ นื้ เฉพาะในมาเลเซียและอินโดนเี ซยี

แต่มกั จะรายงานวา่ พบในประเทศไทย 648K.,globularia ใบ 8-17 X 1.5-5 ชม. เส้นใบ
ข้าง 13-18 คู่ เสน้ กลางใบอยใู่ นร่องจากด้านบน ดอกตัวผ้เู ปน็ ชอ่ แนน่ บนก่ิงสั้น ๆ ติดลำดน้
ก้านช่อด้านบนหนา อบั เรณูสแี ดงเข้มหรือม่วง ผล 1.5-2 ชม. มีวงแหวนเลก็ ๆ ท่สี ว่ นบนของ
ก้านผล
282

649Knema furfuracea MYRSTICACEAE
283
เลือดควายใบใหญ่ A Aa
rrw^ I m

ไมไมผ่ ลดั ใบ สงู ถึง 20 ม. เรอื นยอดรูป
พีระมิดแคบ กงิ่ กา้ นขนานกับพน้ื ดนิ ปลาย
กิ่งลลู่ ง เปลอื กต้นสีนาํ้ ตาลอมเทา บางและ
หลุดลอกเปน็ รวิ้ ยาว ๆ เปลอื กชนั้ ในมนี ายาง
มากสชี มพู ใบ 10-50 X 3-14 ชม. รูปขอบ
ขนานถงึ รูปหอก ปลายแหลม ค่อย ๆ แคบลง
ทีฐ่ านเป็นรปู หวั ใจ ยอดออ่ นมีขนสีน้ําตาล

หนาแนน่ ใบแกเ่ หนยี ว ด้านบนสีเขยี วหม่น
ตา้ นล่างลีเขียวอมเทา เรียบเกลี้ยง เส้นใบขา้ ง
24-35 ค่ นูนขน้ึ ข้างบน เสน้ ใบย่อยหนาแนน่
ดอกลีนาตาลอมเหลืองเป็นข่อส้ัน ๆ กา้ นข่อ

แข็ง มกั จะออกหลงั ใบ ดอกตัวผู้ 6-7 มม.
กา้ นดอก 7-10 มม. มีกาบเล็ก ๆ บริเวณกา้ น
ดอก ชนั้ กลบี เลี้ยงตา้ นนอกมีขนรปู ดาวสี
น้ําดาล พกู ลีบ 3 พู รูปสามเหล่ยี ม เกสร

ดว้ ผู้ไม่มีกา้ นชเู ปน็ กล่มุ บนแกนคล้ายหมอน
รองดอก ดอกตวั เมีย +10 มม. ก้านดอกสัน้
มาก <2 มม. ชัน้ กลบี เล้ยี งดา้ นนอกมีขนเชน่

ก้น แตด่ ้านในลแี ดงสดและมขี นละเอียด
รังไข่มขี นสนึ ้ําตาลเขม้ รปู ดาว ปลายเกสร

ตวั เมยี เป็นแผ่นตรงกลางบมุ และขอบเป็น
ซี ๆ ผล 3.5-4.5 ชม. รปู ยาวรี มีขนสีนา้ํ ตาล

อมเหลือง เปลอื กหนามาก +1 ซม. ก้านผล
0.4-0.5 ซม. เมล็ดมเี ย่ือบาง สิแดงหุ้ม (aril)
เยื่อด้านบนแตกเป็นฝอย หมายเหตุ เปน็ ไม้
ที่บง่ ชถี้ ึงสภาพปาระดับตํ่า ทมี่ กี ารรบกวน
นอ้ ย ท่ีคลา้ ยกน้

650 K.laurina ใบ 9-28 X 3-8 ชม. ด้านลา่ ง
มีขนประปรายอยา่ งน้อยบนเสน้ ใบ เสน้ ข้าง
ใบ 12-24 คู่ เส้นใบดา้ นบนจมลง ปลายก่งิ
กา้ นอาจจะมีลายเสน้ หรอื ไม่มี ก้านดอกตัวผู้
+5 มม. มีกาบเล็ก ๆ ดา้ นบนในดอกตวั เมยี
ปลายเกสรเปน็ 2 พู ผล 2.5-3 ชม. พบใน
ภาคกลางของประเทศไทย

QM5Y2HRSoTrIsCfAieClEdAiaE glabra

มะพร้าวนกกก A.

I บ I IJ -|M I IJw
II ■■ 11 m I. น

ไม้ไมผ่ ลดั ใบ สงู ถงึ 23 ม. เปลือกตน้ สนิ ื้าตาล

แตกเป็นร่องยาว เปลือกนอกแข็งและเปราะ
ใบ 13-20 X 3.5-8 ชม. นอ้ ยท่ีจะถึง 28 X 10
ชม. ใบแก่เหนยี ว เกล้ียง ด้านบนเขยี วเข้ม

เป็นมนั ต้านล่างสเี ขียวอ่อนแตไ่ มใ่ ช่ออกเทา
เส้นใบขา้ งโค้ง 9-16 คู เส้นใบย่อยเลอื นลาง
ก้านใบ 1-2.5 ชม. กงิ่ กา้ นมีลายและรูอากาศ

มากมาย ดอกตวั ผู้ 2-2.5 มม. สเี หลือง ชอ่

แตกแขนง ยาว 6-19 ชม. กา้ นดอก 1-3 มม.
ชัน้ กลีบเลย้ี งกลมหรือรูปไข่ แยกอีก 1/3

เปน็ 2 หรือ 3 พู แหลม 2-3 มม. เกสรต้วผู้
16-2 อ้น่ ดา้ นหลงั ของกา้ นเกสรติดกบั แกน
กลมหรอื รูปถ้วย เสน้ ผ่าศนู ย์กลาง +2 มม
ดอกตัวเมยี 2.5-3 ชม. ช่อเลก็ กว่า ยาวถงึ
5 ชม. กา้ นคอก 1-1.5 ชม รงั ไข่ +2 มม.
ไมม่ ขี น ผล 2-3.5 ซม. สเี หลอี ง เน้อื แนน่
เมล็ดรปู ขอบขนาน 1.6-2.5 ชม. มีเนือ้ เย่อื

บาง (aril) สสี ้มหอ่ หุ้มเมล็ด ปลายไม่เป็นแฉก

หมายเหตุ พบประปรายในปาท่มี ีการรบกวน

นอ้ ย ที่ดส้ายกัน

653H. kingii ใบ 12-35 X 5-17 เสน ใบ
ข้าง 14-18 คู่ เส้นใบย่อยเหน็ ได้ชัดเจนดอก
ตวั ผู้ 3-4 มม. ชนั้ กลบี เล้ียง แยกลึก +3/4

ของหลอดกลีบ ดอกตวั เมยี +5 มม. รงั ไขม่ ี
ขนหนาแน่น ผล 4-4.5 ชม. เมลด็ รปู ไข่

654H. valida ใบ 18-35 X 7-13 ชม. เสน้
ใบข้าง 18-25 คู่ เสน้ ใบข้างเลอี นลาง ก้านใบ
0.5-1 ชม. ดอกตวั ผู้ +2 มม. ช้นั กลีบเล้ียง

แยกลึกเกอื บถึงฐาน ดอกตัวเมยี +3 มม.
รงั ไข่ไมม่ ขี น ผล 8-10 ชม.

284

LAURACEAE

LAURACEAE ตารางที่ 13 1.ใบอสกเป็นวง ตุม่ ตานกี าบห้มุ หลายช้นั Actinodaphne656

1. ใบเรียงแบบวนรอบกงิ่
สว่ นใหญก่ ระจายอยูใ่ นเอเชียตะวันออก 2. ขอ่ ดอกกลมนกี าบเด่นชดั รองรบั

เฉียงใต้ และศูนย์สูตรของทวีปอเมริกา ใน 3. ใบนีเสนในหลกั 3 เสน

ภาคเหนือพบ 13 สกุล อย่างนอ้ ย 25 ชนดิ 4. เกสรตวั ยใม่เป็นหมนั B อัน Neolitseazeylanica*65
ส่วนใหญเ่ ปน็ ไมไมผ่ ลัดใบ เปลือกตน้ ชั้น 4. เกสรตัวยู!มเ่ ป็นหมนั ธ-12 อนั Underact
3. ใบนีเสันใบหลัก 1 เสน Litsea657

นอกบาง เปลอื กชนั้ ในมกี ลนิ่ หอม มักมียาง 2. ขอ่ ดอกแตกสา1แา ไมน่ ีกาบรองรบั

ใบเดยี วหรือเรยี งแบบต่าง ๆ มักจะเรียงวน 5. ยลนชี ้ันกลีบเลยี้ งคงอยู่
6. ยลช้งั หมดเกือบจะปกคลมุ โดยหลอดกลบี เล้ียงรูปสวั ย Cryptocarya679

รอบก่ิง ขอบใบเรียบ ใบเหนียวมจี ุดตอ่ ม 6. ยลสว่ นหน่ึงปกคลมุ โดยหลอดกลบี เลย้ี งรปู ถวย Cinnamomum668

ไม่มีหใู บ ใบทีอ่ ายมุ ากสีเหลือง ดอกส่วนมาก 6. ยลนีชัน้ กลีบเล้ียงรองรับแต่ไม่เปน็ รูปถวย Phoebe673
ขนาดเลก็ ลเี ขยี ว ขาว หรือเหลือง สมบูรณ์ 7. พูกลีบเลย้ี งโคง้ ห่อหุ้มฐาน'แองยล *55Machilus
7. พูกลบี เลี้ยงโคงั ออกจากชิานยล

เพศหรอื แยกเพศ แยกตน้ ช้นั กลบี เลีย้ ง 3-6 5. ยลไมม่ ช, ้ันกลีบเลี้ยงหรือกาบรใู ]ถวยรองรบั

พู 2 วง ไมม่ กี ลีบดอก เกสรต้วผูว้ งละ 3 อัน 8. พูกลบี เลยี้ งแย่ออก ” Alseodaphne™
8. พกู ลบี เลีย้ งเบยี ดชิดกนั Nothaphoebe677

2-4 วง วงที่สานมักจะมตี อ่ มท่ีฐาน วงในสุด Beilschmiedia681

มกั เปน็ หมัน อับเรณูมลี น้ิ เปดิ กา้ นเกสร

ตวั เมียสั้น รงั ไขอ่ ยู่เหนือฐานรองดอก ผลมี

เนื้อบาง ๆ เมล็ดขนาดใหญ่ ก้านผลมกั จะ

พองออก มชี ั้นกลีบเลย้ี งยงั คงตดิ ทีฐ่ าน

กระจายอย่ใู นช้นั ล่าง และชนั้ บนของปาดิบที่

ถกู รบกวนนอ้ ย จำนวนจะมากข้นึ ท่ีระดับ

>1,000 ม. ประโยชน์เปน็ แหล่งของน้ืามนั

หอมระเหย และใชแ้ ต่งกลนิ่ รสของอาหาร

ทร่ี จู้ กั ก้นดคี อื อบเชย การบนู พรรณไม้

ในท้องถน่ิ ทางเหนือ ไม่มชี นดิ ใคท่ีผลรบั

ประทานได้ หมายเหตุ เปน็ วงศ์หนงึ่ ที่ยาก

ในการแยกชนิด

656Actinodaphne

ใบเรยี งแบบเปน็ วนรอบกิง่ ตายอดขนาดใหญ่
แหลม มกี าบใบซอ้ นก้นหลายชนั้ ห่อหมุ้ ทงิ้
รอยแผลบนกง่ิ ก้านชดั เจน ดอกแยกเพศ แยก

ต้น ดอกตัวผมู้ เี กสรตวั ผู้ 9 อัน แยกเปน็ 3
วงแต่ละอันของวงในสดุ มตี อ่ ม 2 ตอ่ ม ดอก
ตวั เมยี มีเกสรตวั ผู้ทเี่ ป็นหมนั 9 อัน ก้าน
เกสรตัวเมียเล็ก ปลายแผ่เปน็ แผน่ ผลมชี นั้
กลบี เลยี้ งขนาดใหญร่ องรบั หมายเหตุ เปน็
กลุ่มทย่ี ากและมีความผันแปรมากคาดว่า
จะมหี ลายชนดิ ในภาคเหนือ

285

LLAiUtsReAaCEAE 1. ใบดา้ นล่างมี'ขน

ใบมกั จะเรียงแบบสลับ นอ้ ยทีจ่ ะเกือบดรง 2. เสน้ กลางใบเรียบหรือนูน‘มน ‘ชนั้ กลีบเลี้ยงแยก 2-3 หู ไมเ่ ท่ากนั
กันขา้ ม ตุ่มตามักไมม่ ีเกล็ดหุ้ม ดอกออกเป็น
ข่อกลม (compound umbels) ชอ่ ดอกมี 2. เส้นกลางใบจม ‘ชั้นกลีบเลี้ยงแยก 4-ธ หเู ท่า ๅ กนั
เกลด็ หลายช้ันห่อหมุ้ ดอกแยกเพศแยกด้น
ช้นั กลีบเลยี้ งเป็นรูประฆังส้ัน ๆ ปลายเปน็ 3. ขอ่ ดอกแลร;ยลเป็นขอ่ ยาว (raceme) 657 L.wightiana
+6 แฉก เกสรตัวผู้ทไ่ี ม่เป็นหมัน 9-12 อัน
เรียง 3-4 ชั้น ชนั้ ในแต่ละเกสรมีตอ่ ม 1 คู่ 3. ขอ่ ดอกแลร!ยลออกเดีย่ ว ๅ หรอื เป็นมัด (fasci de)
อบั เรณมู ี 2 ชอ่ ง ปลายก้านเกสรตวั เมยี ไม่
ชัดเจนวา่ เปน็ พหู รอื เปน็ แผน่ ผลอาจจะมี 4. ใบเหนยี ว ข้ันกลีบเลย้ี ง'ขยายใหญ่ตามยล
ก้านพองออก มชี น้ั กลบี เลีย้ งท่ีเรียบรองรบั
5. ใบด้านลา่ งไม่มีนวล ไม'้ เลก สูงถงึ 10 ม ^6L.semecarpifolia
Litsea cubeba
5. ใบดา้ นลา่ งมนี วล ไมใฺ หญ่ สูงกง 40 ม. 659 L.firma

4. ใบไมเ่ หนยี ว ข้ันกลีบเลยี้ งไมข่ ยายตามยล L.monopetala 664

1. ใบเรยี บเกลี้ยงไม่มีขน

6. เส้นใบหลัก 3 เสน้ Neolitsea zeylanica^5

6. เส้นใบหลัก 1 เสน้

7. ไมั +ยลัดใบ ขนั้ กลบี เลีย้ งไมข่ ยายใหญ่ดามยล L.cubeba661

7. ไมเั มย่ ลดั ใบ ข้ันกลบี เล้ียงขยายใหญต่ ามยล

8. ใบยาว 15-25 ชม. เส้นใบข้าง ธ-ธ คู่ 660 L.albicans

8. ใบยาว 7-10(25) ชม. เส้นใบขา้ ง 10-15 คู่ L.salicifolia662

ตะไครต้ ้น Aa

m■■ i1l1 lII!■I ■II■I wๆ ol\

ไมผ้ ลัดใบหรือกง่ึ ผลดั ใบ สูงถงึ 10 ม. มกั

จะออกคอกไว ขณะยงั เปน็ พมุ่ อยู่ เปลือก
ตน้ เมือ่ อ่อนสเี ขยี วภายหลังจะออกสเี ทาแก่

มีแตม้ ประสีออ่ นกวา่ ผวิ เรียบ ใบ 5-14 X
15.5- ชม. รปู ไขแ่ คบหรือรปู หอกปลายสอบ
เข้า ฐานใบแหลม ใบแก่บาง ไม่มขี น ด้าน
ล่างมีนวลสเี ทา เสน้ ขา้ งใบเล็ก ๆ นูนขึ้น
ทงั้ 2 ด้าน 7-10 คู่ กา้ นใบ 0.5-2 ชม. มีปีก

แคบ ๆ ดอกสีเหลอื งสดออกเป็นช่อกลม
แน่น มี 4-6 ดอก ทีโ่ คนช่อมกี าบบางคลา้ ย

กระดาหรปู เรือ 4 กาบ กา้ นคอก 1-2 มม.
พกู ลบี เลยี้ งรูปไข่ 6 พู เกสรตวั ผู้ +2 มม.

อบั เรณูขอบขนาน ก้านชเู รียวเลก็ มขี นเฉพาะ
ทีฐ่ าน กา้ นแกสรตวั เมียสัน้ และโคง้ ปลาย

แบนกลม รงั ไข่ไม่มขี น ผล 0.5-0.7 ชม. กลม
เขียวอมเหลีอง สกุ ลดี ำ ผลฉา่ํ นา้ํ ช้ันกลบี
เลีย้ งไมข่ ยาย เสน้ ผา่ ศนู ยก์ ลาง +0.2 ชม.

ก้านผล +0.4 ชม. พองออกด้านบน

หมายเหตุ พบทั้วไปในที่โลง่ แจง้ และบริเวณ
เลื่อมโทรม บางคร้ังเปน็ ไม้ปลูก ทุกส่วนของ
พชื เมือ่ ขยี้จะมีกล่ินคล้ายตะไคร้ มักจะ

ออกดอกขณะผลดั ใบ

286

**2Litsea salicifolia LAURACEAE
287
ไม้ไม่ผลดั ใบ สูงถงึ 10 ม. ใบ 7.5-16 X 2-5
ชม. รปู ใบหลายแบบ ปลายใบสอบเข้า ฐาน
ใบแหลม ยอดอ่อนมีขนละเอยี ด ใบแก่
เหนียว เกล้ยี งหรือเกอื บเกล้ยี ง ด้านบนเป็น
มนั ดา้ นลา่ งมกั มนี วล เส้นใบขา้ ง (6)10-15
คู่ แบนหรือนนู ขน้ึ เลก็ นอ้ ย ก้านใบ 0.6-2.5
ชม. ดอกเป็นชอ่ กลมแนน่ ช่อเด่ียว ๆ หรือ
หลาย ๆ ช่ออยดู่ ว้ ยกน้ ชอ่ ดอกตว้ ผู้ 4-6 ดอก
ชัน้ กลบี เลย้ี ง6พูสนั้ ๆก้านเกสรมีขนผล
0.8-1.5 ชม. ลีแดงถึงสมี ่วงเข้ม หรือดำ รปู
มนรแี คบหรือขอบขนาน ผลฉาํ่ นํา้ ชั้นกลีบ
เลี้ยงขยายโดชัน้ รปู กระบอง หรือรูปกรวย
แคบกว่าส่วนผล
หมายเหตุ กระจายกวา้ งขวาง พบทว่ั ไป

s^Litsea glutinosa

var. glutinosa
หมเี หม็น ดอกจุม

ไมผ้ ลดั ใบหรอื ก่ึงผลัดใบขนาคเล็ก สงู ถึง
10(15) ม. เปลอื กตน้ นาํ้ ตาลออ่ นอมครมี หรือ
ออกเทา อาจมีรอ่ งตามยาว เปลือกชั้นในสี
เหลอื งมกี ลิ่นหอมของยาง ใบ 8-23 X 4-11
ชม. ปลายใบปา้ น ฐานใบแหลมเลก็ นอ้ ย
ใบอ่อนมขี นนุม่ ลีเหลอื ง ใบแกเ่ หนยี ว ดา้ น
บนสเี ขียวเขม้ เป็นมนั มีขนหา่ ง ๆ บนเส้น
ใบหลกั ต้านลา่ งมขี นละเอียด เสน้ ใบขา้ งนูน
ขึ้นเล็กนอ้ ย 8-13 คู่ เส้นใบยอ่ ยสานเป็นช้ัน
บันได กา้ นใบ 1-2.5 ชม. ดอกเป็นช่อกลม
8-10 คอก มหี ลายชอ่ รวมก้น ชอ่ ยาวถึง 7
ซม. ฐานชอ่ มกี าบ 4 กาบ +5 มม. กา้ นชอ่
1-3(6) ซม. ก้านดอก 0.5-0.6 ซม. ชน้ั กลีบ
เล้ยี งแยกเปน็ 1 หรอื 2 พู ไม่เทา่ ก้นบางครั้ง

จะไม่มีพู มีขนตามขอบเกสรตวั ผู้ 9-20 อัน
อับเรณูกลม กา้ นชมู ีขน รงั ไข่เล็กไม่มีขน
ผล 0.7-1 ซม. สดี ำ ชั้นกลีบเล้ยี งอ้วนหนา
รปู กรวยมขี นหนาแน่น
หมายเหตุ พบทั่วไป กระจายกวา้ งขวางในปา
กึง่ โลง่ แจง้

^LALUiRtAseCaEAmE onopetala

กะทัง หมีโปง้ /gx A.

mtmTzHMBCBJtxtcttni'SMk

ไม้ไมผ่ ลดั ใบหรือผลดั ใบสน้ั ๆ สงู ถึง 9(17)
ม. เปลรื กตน้ สีนา้ํ ตาลออ่ นหรอื สเี ทาเข้ม เม่ือ
มอี ายุมากเปลือกจะหนาข้นึ และหยาบ มรี ่อง

แตกและหลดุ ลอก เปลือกชนั้ ในมียางท่มี ี

กลน่ิ หอม ใบ 8-20 X 5-8(12) ชม. ฐานใบ

แหลมหรอื รูปหวั ใจ ใบแกด่ ้านบนสเี ขยี วเข้ม
เกลีย้ งเปน็ มนั ดา้ นลา่ งมีขนไม่เดน่ ชัด สี

นา้ํ ตาลอมเหลือง เส้นใบดา้ นบนจมลง เส้น

ใบขา้ ง 12 คู่ ก้านใบ 0.6-2.5 ชม. ดอกลีขาว

หรือเหลอื งอมเขียว เปน็ ช่อกลม 5-6 ช่อ
ร่วมก้นแตล่ ะชอ่ เส้นผ่าศนู ยก์ ลาง 2-4 ซม.

มี 4-8 ดอก กาบรองช่อบาง กลม 4-6 อนั

+4 มม. มีขนหนาแนน่ ก้านชอ่ เรียว 0.4-1.5
ชม. แตล่ ะกา้ นคอก 2-4 มม. ชนั้ กลีบเลีย้ ง

มี 5-7 พู ไมเ่ ทา่ กนั แยกหรอื ตดิ กน้ ทฐี่ าน

กลีบโค้งไปดา้ นหลงั ดอกต้วผูม้ ีเกสร 9-12
อนั +5 มม. เกสรวงในมตี ่อมท่มี กี ัานชู 2

ต่อม ต่อ 1 เกสร 0.25-0.75 มม. อบั เรณูรูป
ขอบขนาน กา้ นชมู ีขนยาว ดอกตัวเมยี มเี กสร
ตวั ผู้ทีเ่ ป็นหมนั 9-12 อนั ผล 0.6-1.2 ชม.
ลีดำอมน้ําเงินเป็นมนั รปู ไข่ ปลายแหลม
เลก็ นอ้ ย มีช้ันกลบี เล้ียงรูปจานติดอย่ เส้น
ผา่ ศูนยก์ ลาง 4-10 มม. ก้านผลอ้วนสัน้

หมายเหตุ พบทว่ั ไปในป่าดบิ และปาผลดั ใบ
ทว่ั ภาคเหนือ

^Neolitsea cassia เอียน

ไม้ต้นขนาดใหญ่ ใบ 8-26 X 3-8 ซม. รูป
ขอบขนานถึงรปู หอก แคบลงที่ปลายทัง้ สอง
ด้าน ใบเหนียว เกล้ยี ง เสน้ ใบหลกั 3 เส้น

เสน้ ใบคู่นอกยาว >3/4 ของใบ เส้นใบขา้ ง
โค้งมาก 2-4 คู่ ดอกเป็นชอ่ กลม เชน่ เคียว
กับ Litsea แตไ่ ม่มกี ้านชู พกู ลบี เล้ยี ง 4-5 พู
เกสรดว้ ผทู้ ี่ไม่เปน็ หมนั 6 ลัน ผล 0.8-1.2
ชม. รูปไข่หรือกลม หมายเหตุ หายาก ขนึ้
ในปา่ ทถ่ี กู รบกวนนอ้ ย ระดบั >1,200 ม.

288

^Lindera Caudata^ . LAURACEAE
wIlwli U■■l■i I11l1liliเiff^iA^ 289

ไมไม่ผลัดใบขนาดเลก็ หรอื ไม้พ่มุ ใบรปู หอก
ขนาดถงึ 15 X 4 ชม. ด้านลา่ งมีขนละเอยี ด เส้น
ใบหลกั 3 เสน้ ยาวเท่ากนั หรอื เกือบเทา่ ความ
ยาวของใบ กา้ นใบ 0.7-1.1 ชม. ใบอ่อนสชี มพู
อมม่วงอ่อน ดอกเล็กแยกเพศแยกตน้ ออก
เปน็ ช่อกลม ไม่มกี ้านรว่ ม กา้ นดอก +1 มม.
มขี น พูกลีบเลย้ี ง 6 กลบี เชือ่ มตดิ กันเปน็
หลอดสนั ๆ ท่ฐี าน เกสรตวั ผูส้ ั้น 9 อนั ทอี่ ยู่
วงใน 3 อันมตี อ่ มท่ีไม่มีก้านชูอันละ 2 ต่อม
อับเรณมู ี 4 ช่อง รงั ไขไ่ ม่มขี น ปลายยอดกา้ น
เกสรตวั เมยี ใหญ่รูปสามเหลย่ี ม ฐานรองดอก
มีขน หมายเหตุ ไม่คอ่ ยพบ ขน้ึ ในปาท่มี ีการ
รบกวนน้อย

&66Cinnamomumporrectum

เทพทาโร จวงหอม

ไม้ผลดั ใบระยะสั้นขนาดใหญ่ สงู ถงึ 30 ม.
เรือนยอดโปร่ง ลำดน้ ตรงยาว เปลอื กตน้ สนี า้ํ ตาล
หรอื เทาแก่ มีรอ่ งแตกลกึ ตามยาวเปลอื กชั้นใน
สนี า้ํ ตาลอมแดง มกี ลนิ่ หอมแรง ใบ 5-15 X
62.5- ชม. เรยี งแบบวนรอบ ใบแกด่ ้านลา่ งมนี วล
ลีเขยี วอมเทา ใบท่ีอายุมากสีแดง เสน้ ใบหลกั
1 เสน้ เสน้ ใบข้างโค้ง 3-7 คู่ นูนขึ้นทั้ง 2 ด้าน
กา้ นใบ 1.2-2.5 ชม. กิง่ ก้านเรียวเลก็ ดอกเล็ก
สีเหลืองออ่ นมีกลนิ่ หอมหวาน ออกเป็นช่อดู
เหมือนทป่ี ลายก่งิ (pseudoterminal) ชอ่ ยาว
8-10 ชม. ก้านดอก +0.5 ซม. โครงสร้างดอก
คลา้ ยของ c. iners ผล +0.8 ซม. สมี ว่ งเข้ม
เกลยี้ ง กลม ชน้ั กลบี เลีย้ งคงอยู่ +0.4 ชม. รปู
ถว้ ย ไม่มีซ่ีหยัก ก้านผลส่วนบนพองออก
หมายเหตุ ไมห้ ายาก พบในปาทีถ่ กู รบกวนนอ้ ย
ในปาดิบระดับตาํ่ ทีค่ ส้ายกน้ 669c. camphora
อบเชยญวน ใบ 5-8(11) X 3-5(7) ชม. รูปไข่
ปลายสอบ ด้านล่างมีนวลและมตี ่อมในซอก
เส้นใบ เสน้ ใบข้าง 3-4 คู่ คลู่ า่ งสดุ ทฐี่ านใบ
ยาว 1/2-2/3 ของใบ กา้ นใบ 2.5-3 ซม. ใบอายุ
มากสีแดง ออกเปน็ ชอ่ ยาว +7 ชม. ก้านดอก
1-1.5 มม. เกลี้ยง เป็นไมด้ ง้ั เดมิ จากประเทศ
จนี นำมาปลกู ในภาคเหนือ เป็นแหล่งทม่ี าของ
การนรู

6L7A0CURinAnCaEmAEomum iners

ไมไม่ผลดั ใบ สงู ถงึ 20 ม. เรือนยอดแนน่
ทบึ รปู ไข่ หรอื ทรงกระบอก เปลือกตน้ สี
นาํ้ ตาลออ่ นหรอื ออกเทา เปลือกเกลี้ยงบาง
เปลือกช้ันในลีออกชมพู มีกลน่ิ อบเชย ใบ
8-30 X 3-9 ชม ออกเกือบตรงกนั ขา้ ม ความ
ยาวใบ +3 เทา่ ของความกวา้ ง ตรงกลาง
กวา้ งสดุ ก่ิงก้านอ่อนสีชมพมู ีขนคลา้ ยไหม
ใบแกเ่ หนยี วด้านบนสเี ขียวเขม้ เกลยี้ ง ดา้ น
ล่างมีนวลลเี ขยี วอมเทา เสน้ ใบหล้ก 3 เสน้
ทอดยาวเกอื บเทา่ ความยาวของใบ กา้ นใบ
0.8-1.4 ซม. ใบทีอ่ ายมุ ากลีเหลอื ง ดอก +0.5
ซม. สีขาว ออกเปน็ ขอ่ ยาวเกอื บเท่าใบ กา้ น
ดอก 0.4-0.5 ซม. มขี นละเอียดคล้ายไหม
ชั้นกลีบเลีย้ ง 6 พู แยก 2 ชน้ั เกสรตว้ ผ้ทู ี่
ไมเ่ ป็นหมนั 9 อนั ทเ่ี ป็นหมัน 3 อัน วงใน
เป็นหมนั มตี อ่ ม ปลายกา้ นเกสรตัวเมยี เปน็
แผน่ รังไข่ไม่มีขน ผล 1-1.5 ชม. สีเขยี วเขม้
สุกสีมว่ งออกดำ รปู ไข่ มชี ั้นกลบี เลี้ยงรปู
ถว้ ยทีไ่ มข่ ยายตวั รองรับ +5 มม พูกลีบ
เล้ยี งเปราะอาจจะหักออกตรงกลาง ผลมีเนอ้ื
สมี ว่ ง ฉา่ํ น้าํ เมลด็ ขนาดใหญ่ 1 เมลด็

หมายเหตุ พบท่วั ไปในปาชัน้ ล่างทีไ่ ม่มีไฟเขา้
ทคี่ ลา้ ยกัน

671 c. caudatum ใบ 5-14 X 3-9 ชม.
เรยี งแบบสลับ ยาวเปน็ 2 เทา่ ของความ
กวา้ ง ใบรปู ไข่ คอกเป็นช่อสนั กวา่ ใบ ช่อยาว
<10 ชม. กา้ นดอก 6-8 มม. ผลมีช้นั กลบี
เล้ียงรองรบั ซง่ึ พูไม่หักตรงกลาง

672c. verum การ!/ร ใบ 5-15 X 3-8 ชม.

ยาวเกอื บหรือเท่ากบั 2 เทา่ ของความกวา้ ง
ด้านลา่ งมีนวล เส้นใบขา้ งคู่นอกสุดยาว
+3/4 ของความยาวใบ พกลบี เลย้ี งมขี น
ทั้งสองดา้ น ผลมชี น้ั กลีบเลีย้ งที่มี 12 สนั
พกู ลีบหักออกใกลฐ้ านกลีบ ไมช้ นิดน้ีปลกู
ในเชงิ พาณิชยเ์ พอ่ื ผลิตอบเชย ในสภาพ
ธรรมชาตหิ ายาก

290

Phoebe LAURACEAE
291
ใบเรยี งแบบสลับ มกั จะเปน็ ชอ่ ทีป่ ลายกง่ิ
ก้านซ่งึ แตกตัวอยา่ งมรี ะเบยี บ (sympodial)
ดอกสมบูรณเ์ พศออกเป็นชอ่ ท่ีซอกใบ บน ๆ
และบรเิ วณใกล้ปลายกิ่งก้าน ช่อคอกไม่มกี าบ
รองริบ ช้ันกลีบเลยี้ งเป็นหลอดสน้ั ปลาย 6
พู แยก 2 ชน้ั ชน้ั นอก 3 พู สนั้ กว่า เกสร
ตัวผู้ทไ่ี มเ่ ปน็ หมัน 9 อนั วงในมตี อ่ ม 2 ต่อม
บนก้านชู เกสรตัวผทู้ ่ีเปน็ หมนั 3 อนั รูป
หวั ใจ มกี า้ นชชู ดั เจน ก้านเกสรตวั เมียเรียว
เล็กปลายทู่ รังไขอ่ ยู่เหนือฐานรองดอก ผล
รปู ไขห่ รอื มนรี ที่ฐานมชี ้นั กลบี เล้ยี งรปู ถ้วย
ทแ่ี ข็งแนบชิดกบั ผลรองรบั

Q73Phoebe lanceolata

ไมไั ม่ผลดั ใบสงู ถึง 15 ม. ออกดอกไวขณะ
ยงั เปน็ พุ่ม เปลอื กต้นสีน้าํ ตาล แตกระแหง
ใบ 10-25 X 2-8 ชม. ปลายทั้ง 2 ดา้ นสอบ
ใบเกลด็ ทีห่ ้มุ ตามีขนหนาแน่น ใบบางเหนียว
เรยี บเกลยี้ ง ดา้ นบนสีเขียวเข้ม ด้านล่างมี
นวลสเี ขยี วอมเทาโดยเฉพาะขณะเป็นใบ
อ่อน เสน้ ใบขา้ งโค้ง 6-10 คู่ นนู ขน้ึ ด้านบน
เล็กนอ้ ย ก้านใบ 1.5-2.5(4) ซม. ดอกเล็กลี
ขาวหรอื ครมี เป็นช่อเรยี วยาว ดอกหนาแนน่
ทป่ี ลายช่อยาวถึง 20 ชม. กา้ นดอก 2-4 มม.
ไม่มขี น พกู ลบี เลย้ี ง 2-3 มม. ไมม่ ีขน ผล
0.8-1.2 ชม. ผิวคำเปน็ มัน รปู ขอบขนานหรือ
รปู ไข่แคบ ดา้ นบนและดา้ นลา่ งแบนหรือมุม
เลก็ น้อย ช้ันกลีบเลีย้ งท่ีติดผล +5 มม. กา้ น
ผลยาวถงึ 1 ชม. หนาและเป็นปมุ เลก็ น้อย
หมายเหตุ พบท่ัวไป ทั้งในปาดบิ และปากงึ่
โล่งแจง้ บางครง้ั พบในปาผลดั ใบ

6L74APUhRoAeCbEeApEaniculate มะดกู ดง

ไมไมผ่ ลดั ใบ สูงถึง 13 ม. เปลือกต้นสีอ่อน
มีร่องสัน ๆ และรอู ากาศขนาดใหญ่ ใบ
10-30 X 5-9 ชม. รปู หอก มนรหี รือรูปไขก่ ลบั
แคบ สอบแคบท้งั 2 ดา้ น ยอดออ่ นมขี นสี
นํา้ ตาล ใบแกด่ ้านลา่ งมขี น และมกั จะมขี น
บนเสน้ กลางใบด้านบน เสน้ ใบข้าง 6-12 คู่
เห็นชัดจากดา้ นลา่ ง ก้านใบ 0.8-2(4) ซม. ดอก
เลก็ สขี าวเป็นขอ่ แตกแขนง ยาวเรียวทีป่ ลาย
ก่งิ และชอกใบบน ๆ ก้านช่อและก้านดอก
มขี น กา้ นดอกยาวเทา่ กับชั้นกลบี เลยี้ ง ปลาย
พูกลบี เล้ียงแหลม +3 มม. ดา้ นนอกมีขน
กลบี ชัน้ ในกลมและสันกวา่ ผล 0.8-1.2 X
+0.7 ชม. รปู ไข่ ดำเปน็ มนั ส่วนหนึ่งของ
ผลมชี น้ั กลบี เล้ยี งแขง็ ปกคลุม หมายเหตุ
ข้ึนประปรายในปาทมี่ กี ารรบกวนน้อย

ร75Phoebe cathia ใบ +16 X 5 ชม.

รูปมนรหี รอื รปู ไข่กลับ กา้ นใบ +1.2 ซม. ผล
+1.5 ชม. มนรปี ลายบุมเล็กน้อย ช้ันกลีบ
เล้ยี ง +4 มม. พกู ลบี แข็งซ้อนก้นและแนบ
ชิดกบั ฐานของผล กา้ นผลหนา สแี ดงสด
หมายเหตุ พบประปรายในปา่ ดบิ เขาที่ชน้ื

676Persea gamble!
(Phoebe palliida) อินทวา

ไมไม่ผลดั ใบ ก่งิ ก้านอ่อนมขี น ใบ 14-20 X
36.5- ชม. เรียงแบบสลบั ปลายท้ังสอง

สอบเขา้ ยอดออ่ นมขี นลีนาตาลแดง ใบแก่
เกลีย้ งและด้านบนคอ่ นขา้ งเปน็ มนั ดา้ นลา่ ง
มขี นสนี ้ําตาลแดง เส้นใบขา้ งโคง้ 6-10 คู่
เห็นชัดจากด้านดา่ ง ก้านใน +1 ซม ดอก
เปน็ ชอ่ แตกแขนง มีดอกท่ีปลายชอ่ ขนาด
สน้ กวา่ ก้านดอกมีขนสนี ้าํ ตาลแดง ชนั้ กลบี
เลยี้ ง <4 มม. มี 6 พู เป็น 2 ชนั้ ท้งั 2 ดา้ น

มขี นคลา้ ยไหม เกสรตวั ผไู ม่เป็นหมัน 9 อัน
กา้ นชูเกสร 3 อนั มขี น ขา้ งในมตี อ่ ม 2 ต่อม
เกสรตัวผู้ท่เี ป็นหมันปลายเป็นรูปลกู ศร
รังไขเ่ กล้ียง ปลายเกสรตวั เมยี เลก็ ผล +0.7
ซม. กลม หมายเหตุ ขน้ึ ประปรายในปา่ ที่มี

การรบกวนน้อย

292

ร77Nothaphoebe umbelliflora LAURACEAE
293
FllMTBTM^bihnmizmlzj

ไมไมผ่ ลัดใบ สูงถงึ 30 ม. เปลือกต้นสีนํ้าตาล

อมเทา ผิวเรียบหรือเปน็ เกล็ด มีรูอากาศ
มากมาย ใบ 13-20 X 5-7 ชม. เรยี งแบบ
สลบั หรือเกือบตรงกนั ขา้ ม ยอดออ่ นมขี น
ละเอยี ด ใบแก่เหนยี ว เรยี บเกลย้ี ง เส้นใบ
ข้างโค้ง 5-12 คู่ จรดกนั ทข่ี อบใบ เส้นกลาง
ใบนูนข้นึ ก้านใบ 1-2 ซม. เปน็ ร่องและบิด

เป็นมุมเลก็ นอ้ ย ตาใบเล็กรูปไข่ ดอกเปน็ ช่อ
ในชอกใบบน ๆ และใกล้ปลายกิ่ง (pseudo­

terminal) ช่อยาว 8-19 ชม. ดอกกลมุ่ ละ
3-5 ดอก กา้ นดอก 3-5 มม. ชั้นกลีบเลย้ี งสนั้

มี 6 พู แยกเปน็ 2 วง วงนอกเล็กกว่าวงใน
กลบี เบยี ดชดิ กันแมีในดอกบาน เกสรตวั ผู้
ไมเ่ ป็นหมนั 9 อนั อับเรณูส้นั และกลม ก้าน
ชูมขี น วงใน 3 อนั มตี ่อม เกสรตวั ผทู้ เี่ ปน็

หมนั ขนาดเลก็ ก้านเกสรตัวเมียเรยี วเลก็
ปลายเป็นแผน่ แบนเลก็ รังไข่ไม่มขี น ผล
ขนาดถึง 3 ซม. สเี ขียวเป็นมัน เมือ่ สุกสีแดง
เข้มและเปลี่ยนเปน็ ดำ รูปไข่กลับหรือขอบ
ขนาน มชี ้ันกลบี เลยี้ งที่ไมข่ ยายตวั รองรับ

กาั นผลสชี มพู หรอื สแี ดง ด้านบนของกา้ น
พองออก
หมายเหตุ พบทวั่ ไปในปาดิบทไี่ ม่ถูกรบกวน

Q™Alseodaphne nigreacens

ขมนิ้ ตน้

ใบขนาดถึง 19 X 9 ชม. รูปมนรี เรยี งแบบ
วนรอบก่ิง มักจะออกเปน็ กลมุ่ ท้ิงระยะก้น
ยอดออ่ นมขี นสนี า้ํ ตาลอมสม้ หนาแน่นอยา่ ง
น้อยดา้ นลา่ ง กา้ นใบสน้ั กิ่งก้านออกลีเขียว
ดอกเปน็ ช่อในชอกใบ ชัน้ กลบี เลย้ี ง 6 พู บาน
แผอ่ อก ช้นั นอก 3 พู เล็กกวา่ ชน้ั ใน เกสร
ตัวผู้ท่ไี มเ่ ป็นหมนั 9 อนั วงในมีตอ่ ม เกสร
ตัวผทู ่เี ปน็ หมันเล็กมาก 3 อัน เกสรตวั เมยี

ยาวเทา่ กับรงั ไข่ ปลายเปน็ แผน่ รังไขส่ ว่ น
หน่ึงมีโครงสรา้ งคลา้ ยทอ่ ส้นั ๆ ห่อหมุ้ ผล

ขนาดถงึ 3.7 X 1.6 ชม. สีดำเปน็ มัน รูปยาว
รี เหมอื นไม้ กา้ นผลหนาแต่ไมม่ กี ลีบเลี้ยง
หมายเหตุ ไม่ค่อยพบขน้ึ ในปาดิบท่ีมีการ

รบกวนน้อย

8L7A9CURryApCtEoAcEarya pallens

หมากข้อี า้ ย

HI IIIIIII

ไม้ไมผ่ ลัดใบ สูงถงึ 15(30) ม. เรือนยอด
ยาวและแคบ เปลอื กต้นสีน้าํ ตาลอ่อนอม
ส้ม หลดุ ออกเป็นแผ่นบาง ๆ คลา้ ยกระดาษ
เปลอื กชั้นในลีครีม มีกลนิ่ หอม ใบ 7-19 X
3-8 ชม. ฐานใบแหลมหรือป้าน อาจจะไม่
สมมาตรเลก็ น้อย ยอดอ่อนมขี นสีนาํ้ ตาล
ละเอียด ใบแก่ดา้ นบนเกล้ยี งและเป็นมัน
ดา้ นลา่ งมีนวลสเี ขียวอมเทา เส้นใบหลัก 1
เส้น เส้นใบข้างโคง้ มาก 5-9 คู่ ก้านใบ 0.6-
1(2) ชม. ดอก 0.2-0.3 ชม ลีเหลอื งอ่อน
หรือออกเขียว ออกเป็นชอ่ ในชอกใบบน ๆ
กา้ นดอกยาว <2 มม. ช้ันกลีบเลย้ี งเป็นหลอด
มพี กู ลีบไม่เท่าก้น 6 พู +2 มม. เกสรตวั ผู้ท่ี
ไม่เป็นหมนั 9 ลนั ช้นั ใน 3 ลัน มีต่อม 2
ตอ่ ม เกสรตัวผู้ที่เป็นหมัน 3 ลัน เห็นชัดเจน
รังไข่ไมม่ ีขน ผล 1.4-2.5 ชม. สเี ขียวเข้ม
สุกสีดำอมมว่ ง รูปไข่ถึงขอบขนาน ปลาย
แหลม มชี ั้นกลบี เลีย้ งที่แข็งห่อหุ้มผลเกือบ
มิด ผลมีเนอ้ื บาง เมลด็ รปู ไข่ 2 เมลด็
หมายเหตุ กระจายในปาดบิ เขา มคี วามทน
ตอ่ ไฟป่าปานกลาง

880Potameia

ดอกเป็นชอ่ แตกแขนง สมบรู ณเ์ พศ กลบี
เลยี้ ง 4 กลีบ เรยี งเปน็ 2 วง ตรงก้นข้าม เกสรตวั ผ!ู้ มเ่ ป็นหมัน 4 ลัน อกี 2 ลัน
ขนาดเล็กกวา่ และเป็นหมัน ลับเรณมู ี 2 ชอ่ ง รังไข่อย่เู หนอื ฐานรองคอก ผล กา้ นผล
ไม่หนา มีวงแหวนคล้ายหมอนรองดอก + ช้ัน กลีบเลี้ยง

88ABeilschmiedia

ใบ 8-26 X 3-10 ซม. เรียงแบบสลบั หรือเกอื บตรงกน้ ข้าม เส้นใบขา้ งเดน่ ชดั และหา่ งจาก
ก้น ดอกเล็กออกเป็นชอ่ ในชอกใบใกลป้ ลายกิ่ง ไม่มีกาบรองรับชอ่ ดอก ช้นั กลีบเลยี้ ง
เปน็ หลอดส้นั ๆ ปลายแยกเป็นพู เกสรด้วผู้ไม่เปน็ หมัน 6 หรือ 9 ลัน ก้านชมู ขี น
เกสรช้ันในมีต่อมทฐี่ าน เกสรตวั ผูท้ ีเ่ ป็นหมันรปู หอก 3 อัน มีกา้ นชูชัดเจน ผลยาวถงึ
6 ซม. รปู ไข,หรอื ขอบขนาน ผวิ เรยี บค่อนข้างแข็งไมม่ ีช้นั กลบี เลี้ยงรองรบั กา้ นผลไม่
พองออก
หมายเหตุ กระจัดกระจายในปาเขา ที่พบใน1ภาคเหนอื อาจจะแยกได้หลายชนิด

294

PROTEACEAE PROTEACEAE

ส่วนใหญพ่ บในทวปี ออสเตรเลยี และอาฟรกิ า 295
ใต้ ประมาณ 1,300 ชนดิ ในภาคเหนอื พบ 2
สกุล 3 ชนดิ

882Helieid nilagirica

เหมือดคนตวั ผู้

ไมไมผ่ ลัดใบสูงถงึ 15 ม. เปลือกตน้ สคี รีม
ออ่ นถึงนา้ํ ตาลแก่ มีรอยแตกตืน้ ๆ หรือเกอื บ
เกลย้ี ง ใบ 8-20 X 4-9 ชม. ออกแบบสลบั เรียง
วนรอบก่ิง ขอบใบเรียบหรือมีหยกั ห่าง ๆ ยอด
ออ่ นมีขนสีน้ําตาลอมแดงหนาแนน่ ใบแก่
เหนยี ว เกลย้ี งหรอื เกือบเรยี บเกลี้ยง เสน้ ใบ
ขา้ ง 6-12 คู่ กา้ นใบ 0.5-2.5 ชม. ไม่มหี ูใบ
ดอก 1-1.8ชม.สีเหลอี งออ่ นหรือขาวอมเขยี ว
สมบูรณเ์ พศ ดอกเปน็ ช่อยาว 5-20(34) ชม.
ก้านคอก 2-4 มม. กา้ นดอกเชื่อมตดิ กนั เป็น
คู่ ๆ ไม่มขี น ชั้นกลบี เลยี้ งแยกเปน็ 4 พู ไม่
ช้อนก้น เมอ่ื ดอกแกก่ ลบี โค้งไปขา้ งหลงั ไม่มี
ขน ไมม่ ีกลบี ดอก เกสรตัวผู้ 4 อนั ติดท่ีฐาน
ของพูกลบี กา้ นชูเกสรสัน อับเรณขู อบขนาน
ก้านเกสรตวั เมยี ยาวถงึ 1.5 ซม. เรียวเล็ก
ปลายรูปกระบอก รงั ไข่มหี มอนรองดอกคล้าย
ต่อม 4 ต่อม ผล 2-3.8 ชม. สนี าตาลอมมว่ ง
ผิวเกลย้ี ง รปู กลมหรือรูปไข่กลบั ปลายสัน้
ฐานเปน็ จกุ เมลด็ ขนาดใหญ่ 1 เมล็ดกา้ นผล
ยาวถงึ 0.5 ซม. อ้วนและแข็ง หมายเหตุ พบ
ทวั่ ไปในปาเขากิง่ โล่งแจ้ง มกั จะขนึ้ ปนกับ
ไม้สน ทีค่ ล้ายกัน อีก 2 ชนิด มใี บแคบกวา่
รูปหอกกลับ

888Helicia formosana var. ob-
lanceolata ใบ 15-39 X 3-9.5 ซม. ขอบ
ใบเป็นชจี่ กั แหลม ด้านล่างมักจะมีขนตรง
เสน้ กลางใบ กา้ นใบ <0.8 ซม. ดอก 1.6-2.7
ชม. กา้ นดอกและชัน้ กลีบเลี้ยงมักจะมขี น ผล

1.2-2.8 ซม. ผลไมม่ ีจุก

684Heliciopsis terminalis ใบของ
ตน้ อ่อนยาวถึง 50 ชม. เปน็ พหู ยักลกึ ใบของ
ตน้ แก่ <20 X 7 ชม. ไมม่ พี ู ขอบใบเรยี บ ก้าน
ใบ 1.5-4 ชม. ดอก 1-1.4 ซม. แยกเพศแยกตน้
ชั้นกลีบเลีย้ งมขี นละเอยี ด ผล 3-4.2 ชม. ไมม่ ี
จกุ มี 1-2 เมลด็ สว่ นครึง่ บนของเมล็ดย่น

THYMELAEACEAE

ประมาณ 750 ชนดิ สว่ นใหญพ่ บในออส-
เตรเลียและอาฟริกาใต้ ในภาคเหนือ พบ 2
สกลุ 3 ชนิด

685Aquilaria crassna

กฤษณา ไม้หอม ด็& fa

I□zlเTพjzIljLBIBLiIzzIlHน JIB.

ไมไมผ่ ลดั ใบ สงู ถึง 30 ม. เรือนยอดแคบ
กิ่งก้านล่ลู ง เปลือกตน้ สนี ํ้าตาลอมเทา แตก
เป็นรอ่ งยาวต้นื ๆ เปลือกชนั้ ในลเี หลอี งอ่อน
มแี ถบยางสเี ขม้ กล่นิ หอม ใบ 6-11 X 3-5
ชม. ขอบใบเรียบแต่มักเป็นคลนื่ ยอดออ่ น

มีขนสีเงนิ หนาแนน่ ใบแกเ่ หนียว คา้ นล่าง
เกลีย้ งหรือมีขนลเี งินประปรายบนเสน้ ใบ

หลกั เส้นใบจากฐาน 3 เส้น เส้นใบข้าง
เลือนลาง 12-19 คู่ มีเส้นใบยอ่ ยขนานกัน
ระหว่างคู่ ก้านใบ 0.2-0.7 ชม. ไม่มหี ใู บ ดอก
0.6-0.8 ชม. สีขาวหรอื เขยี วออ่ นเปน็ ชอ่ กา้ น
ช่อ 0.3-1 ชม. กา้ นดอก 0.6-1 ชม. มีขน
คลา้ ยไหม ช้ันกลีบเล้ยี งรูประฆังปลายแยก
5 พู 3-4 มม. กลีบดอกไมม่ ี แต่มเี กลด็ ทีม่ ี

ขนดคู ล้ายกลีบดอก 10 อันตดิ บนปากของ
ชน้ั กลบี เล้ียงตรงขา้ มกบั พูกลีบ +1 มม. เกสร

ตวั ผู้ 10 อัน เรียงเปน็ 2 วง ยาวเทา่ กับพู
กลีบและดีดทปี่ ากของชัน้ กลีบเลี้ยง ก้านเกสร

ตวั เมียยาว <1 มม. ปลายแยก 2-4 พู รงั ไข่
ยาว 2.2-4 ซม. มีขนสนึ ํ้าตาลไม่มหี มอน

รองดอก ผลอ่อนสเี ชยี วสด รปไขก่ วา้ ง มี
ส้นแคบตามยาวของผลและชนกลืบเลี้ยงท่ี

ขยายตดิ อยทู่ ่ีฐาน ผิวบางเหนียว มรี อย

ยน่ ๆ และแตกได้เป็น 2 พู เมล็ดเป็นมนั 1
เมลด็ มรี ะยางค์ยาวคล้ายหาง

หมายเหตุ หายากในสภาพธรรมชาติ จะ
จำกัดในบรเิ วณที่เป็นเขตหวงห้าม ไมม้ คี า่ สงู
เนือ่ งจากนํา้ ยางทีม่ กี ลนิ่ หอม ซ่ึงจะมีเฉพาะ
ในไม้ที่กำลังจะดายอาจจะเกดิ จากการเป็น

โรค

296

EUPHORBIACEAE

EUPHORBIACEAE วงสเ์ ปล้า

เป็นวงศ์ขนาดใหญ่ มีความผนั แปรมาก สมาชิก 8,100 ชนิด พบท่วั โลก ยกเว้นแถบขว้ั โลก สว่ นใหญ่อยใู นเขตศนู ยส์ ูตร และเปน็
วงศ์ใหญว่ งศห์ นึ่งของภาคเหนึอ พบ 30 สกล 70 ชนิด ลกั ษณะเปน็ ไมผ้ ลดั ใบหรือไม่ผลัดใบ บางคร้ังมียางขาวหรือยางใส ใบเดีย่ ว
(ยกเวน้ Bischofia) เรยี งแบบสลับ บางครง้ั อาจเป็นแบบฝ่ามอื หรอื เปน็ พู ก้านใบยาวพองออกดา้ นบน บางครงั้ มตี ่อม มหี ใู บแต่อาจ

จะหลดุ รว่ งไว ดอกไม่เด่น ขนาดเล็ก สีเขยี ว เหลือง หรือขาว ดอกมกั จะแยกเพศ บนต้นเดียวก้นหรอื แยกตน้ กลีบเลยี้ ง 3-5 กลบี

กลีบคอกมกั ไมม่ ี (ถา้ มี 3-5 กลบี ) เกสรตว้ ผู้ 1-หลายอนั แยกหรือตดิ กน้ เป็นแกนตรงกลาง กา้ นเกสรตวั เมีย 2-3 อนั เช่ือมก้น
ทฐ่ี านสว่ นปลายแยก ผลมักจะเปน็ 2-3 พู เมลด็ มีนอ้ ย (1-6) แหง้ และแตก หรอื ไมแ่ ตกถา้ มีเนื้อ พรรณไมช้ นิดนี้เปน็ องศ์ประกอบ
พนื ฐานของป่าชนื้ ระดบั ต่าํ และในป่าขัน้ ทีส่ อง มนี ้อยลงในปา่ เขาและปา่ ผลดั ใบ แตก่ ็มคี วามสำคัญ ท่รี ะดับเขาสงู มกั จะไมพ่ บ

ยกเวน้ บริเวณชอ่ งเปดิ สมาชกิ ส่วนใหญเ่ ปน็ ไม้พุม่ หรือไมต้ ้นขนาดเลก็ น้อยท่ีจะสงู ถงึ 20 ม. ถงึ แม้จะมดี อกขนาดเลก็ การผสม

เกสรส่วนใหญ่โดยแมลง การใช้ประโยชน์ ยางพารา (Hevea brasiliensis) มนั สำปะหลงั (Manihot esculenta) ทงั คูน่ ำเข้าจาก
อเมริกาใต้ เปน็ ไม้ที่มคี วามสำคัญทางเศรษฐกจิ สมาชิกที่เปน็ ไม้ทอ้ งถน่ิ ไมม่ ชี นดิ ใดท่ีมีความสำคัญในเชงิ พาณชิ ย์ แตบ่ างชนดิ

ผลรับประทานได้ เชน่ มะยม มะไฟ เนอื่ งจากลกั ษณะของพรรณไม้ค่อนขา้ งจะหลากหลาย ไมม่ ีกลมุ่ ลกั ษณะทเี่ ป็นเฉพาะ

เจาะจง จึงเป็นการยากแกผ่ เู้ รม่ิ เรยี นทางอนกุ รมวิธานในการบ่งบอกชนิด แตเ่ นอ่ื งจากไม้วงศ์นม้ื ีสมาชกิ มาก ดังน้นั ถา้ พบว่าพชื
เปน็ ไม้ยืนตน้ ทม่ี ีใบเด่ียว ดอกเลก็ แยกเพศ อาจจะเปน็ สมาชิกของ Euphorbiaceae นักพฤกษศาสตรห์ ลายทา่ นต้ังข้อสงั เกตว่า
Euphorbiaceae น้ี วิวฒั นาการมาจากบรรพบรุ ษุ ร่วมกนั หรอื ไม่ อาจจะเปน็ ไปไดว้ า่ ในอนาคตจะมีการแยกเป็นวงศย์ ่อย ๆ อีก
ขณะนี้มีนก้ พฤกษศาสตร์กำลังรวบรวมขอ้ มลู ของวงศ์น้ีเพอ่ื พมิ พ์ใน Flora of Thailand

1. พืชคลา้ ยกรร;บองเพชร ™ Euphorbia
1. พืชไมค่ ลา้ ยกรร;บองเพชร

2. ใบปรร;กอบ 3 ใบย่อย Bischofia javanica™
2. ใบเด่ียว

3. ฐานใบรูปคล้ายใบบัว (peltate)

4. ล้านใบตดิ หลังใบ หาง >5 มม. จากชอบใบ

5. ยอดอ่อนดอกแลร;ยลมีชนรปู ดาวหนาแนน่ Mallotus barbatusw

5. ทกุ สว่ นเกลยี้ งหรือมีชนห่าง ๅ

6. ใบมี 7-9 พู 687 Ricinus co mmunis

6. ใบมี 2-5 พู หรือไมม่ พี เู ลย Macaranga™

4. ลา้ นใบติดหลงั ใบหาง <5 มฆ. จากขอบใบ

7. ชอบใบเรยี บ ขอบใบแลร;ล้านใบสีแดง ยลเกล้ยี ง Sapium baccatum 7«

7. ขอบใุ บมชี ่ีหยัก ขอบใบแลร!ล้านใบสึเขยี ว ยลเใานหนาม Mallotus peltatus 734
3. ฐานใบมลี ้านดิดทข่ี อบลา่ ง (not peltate)

8. ใบมขี นรปู ดาว หรือมีเกลด็
9. ใบมเี 1กล็ด

10. ใบยาวเรียว ยาวมากกวา่ 5 เทา่ ของความกวา้ ง Homonoia riparia ™
10. ใบยาวน้อยกว่า 3 เทา่ ของความกว้าง Croton710
9. ใบมีขนรูปดาว

11. ใบเรยงแบบตรงล้นข้าม

12.ใบรูปไข่ ยาว <2 เท่าของความกว้าง ด้านลา่ งมีขนหนาแน่น Trewia nudiflora747

12. ใบรูปขอบขนาน ยาว >2 เทา่ ของความกวา้ ง ดา้ นล่างมขี นห่าง ๅ Mallotus oblongifolius732

11. ใบเรียงแบบสลับ

13. ทฐ่ี านใบมตี ่อม 1 คู่

14. ใบรูปไข่ ข่อดอกแยก่ ว้าง กลบี ดอกสขี าวสดุดตา Aleurites moluccana
14. ใบท[ู ไข่กลับ ข่อดอกแคบ ไมม่ ีกลบี ดอก Croton ™
13. ฐานใบไม่มตี อ่ ม ใบ 15-23 X 7-13 ชม. ขอบใบมีหยักเล็กน้อย ก้านใบ +6 ชม.
689 Sumbaviopsis albicans

พองออกทงั 2 ดา้ น ดอกสมบรณเ์ พศ เปน็ ชอ่ ยาวทปี ลายกิง ชืน่ กลีบเลย็ ง 5 พู ดอกตวั ผู.้ 'มีกลีบดอก 0,5

หรอื 10 กลีบ ๆ กวา้ งและชอนกน้ เกสรมากมาย ดอกตวั เมียไม่มีกลบี ดอก กานเกสร 3 อนั เชื่อมกน้ ที่ฐาน

ปลายแยก ผล ขนาดถงึ 3.3X 1.5ชม. กลมแปน้ .เปน็ 3พจู างๆผวิ มีขุยลนี า้ํ ตาลทอง ผลแตกได้

297

EUPHORBIACEAE

8. ในเกลยี้ งหรือมีขนเปน็ เสน
14. ลา้ นใบเรียวยาว 3-12 ขม. บองออกทัง้ 2 ดา้ น ใบเกลีย้ งหรือเกือบเกลยี้ ง เรียงแบบวนรอบขอบใบมักมขี ี่หยกั

15. ใบรูปไข่หรือมนรี มีตอ่ มสแี ดงหรอื ดำใกลฐ้ านใบ

16. ขอบใบมขี ่หี ยัก Sapium insigne744
17. เปลือกตน้ มรี อยแตกลกึ น้ํายางสีขาว Macaranga kurzii™
17. เปลือกตน้ ไมแ่ ตกลึก น้าํ ยางใสหรอื สแี ดง Sapium baccatum™2 & ร.discolor

16. ขอบในเรยี บ

15. ใบรูปไขก่ ลับแคบหรือมนรีลงึ ขอบขนาน มีตอ่ มสีเขยี วหรอื ไมม่ ี Trignonostemon745
18. ดอกแลร;ยลออกปลายก่งิ (นางครั้งในขอกใบบน ๅ)

18. ดอกและยลออกข่วงลา่ งหรืกในขอกใบลา่ ง *] Ostodes paniculata™
19. โบมตี อ่ มกลมทีข่ ห่ี ยกั ของใบ

ดอกมีกลีบดอก ผลลนี าตาล มีกา้ นเกสรตวั เมียลน ไม่มีเนอ

19. ใบไม่มีข่ีหยกั หรือมหี ยกั กลมตื้น Baccaurea ramiflora™

ดอกไมม่ กี ลีบดอก ดอกตัวผ้มู ีเกสร 4-8 อัน ดอกตวั เมียมกี ้านชูเกสรตนั เปน็ ต่งิ เล็ก ผลมีเนอ

19. ใบมีข่ีหยกั เล็ก ๅ แต่คม นอ้ ยที่ขอบใบเรียบ Cleidon spiciflorum™

ดอกไมม่ ีกลีบดอก ดอกตัวผมู้ เี กสร 35-80 อัน ดอกตวั เมยี มกี า้ นดอก ยาว ผลลีเขยี ว ไมม่ ีเนอ

14. ลา้ นใบลว้ นและส้ัน 0.2-1.5(2.5) ขม. ใบเกลย้ี งหรือมขี น ใบมักจะอยู่ในระนาบ ขอบในเรียบ

20.ใบเล็กกว่า 2.5 X 0.4 ขม. ดูคล้ายแบบขนนก Phyllanthus emblica737

20. ใบใหญก่ วา่ 3 X 0.5 ขม. Suregada multiflora741
21. หใู บเข่อื มเปน็ วง ดอกออกตรงห้ามกบั ใบ
21. หใู บไมเ่ ขอ่ื มกนั ดอกออกในขอกใบหรือปลายก่ิง

22. ตอกและยลเป็นข่อยาว ไม่แตกแขนง (raceme) Antidesma691
23. ยลสแี ดงหรอื ดำไมแ่ ตก ดอกแยกเพศแยกดน้ Phyllanthus columnaris738
23. ยลสเี หลอื ง แตกได้ ดอกแยกเพคบนต้นเดยี วกัน

22. ตอกและยลเป็นข่อเลก็ หรอื เปน็ กลุม่
24. ตวั อยา่ งที่มีดอก

25. ดอกมกี ลีบตอก (มักเล็กมาก)

26. เสนใบขดั เจน ลา้ นเกสรตัวเมยี แยก 2 แฉก Bridelia 702

26. เลันใบไมข่ ัดเจน ล้านเกสรตวั เมยี แยก 3 แฉก 69° Cleistanthus

ขอบใบเรยี บ ฐานใบสมมาตร ด้านลา่ งมกั มีนวล หูใบเลก็ มกั จะเช่อื มกน้ ดอกคลา้ ย Bridelia

ผลแหง้ มี 3 พู แตกได้ มี 2 เมล็ดตอ่ พู

25. ดอกไม่มกี ลีบดอก Glochidion 719
27. เกสรตัวยู่'เช่ือมกนั เปน็ แกน อับเรณรูปกรวย
27. เกสรตวั ยแู ยกกนั หรือเช่อื มเฉพาะที่ฐาน

28. ดอกไมม่ หี มอนรองดอก ใบ +ต่อมทีป่ ลายล้านใบ ขอบใบ+ขีห่ ยกั Aporusa697

28.ดอกมีหมอนรองดอก ใบไม่มีตอ่ ม ขอบใบเรยี บ Phyllanthus roseus™

24. ตวั อยา่ งทีเ่ ปน็ ยล

29. ยลสกุ แดกได้ Glochidion719
30. เมลด็ มีแยอ่ึ หุม้ สแี ดงหรอื ล้ม (arilloid) Aporusa villosa™7
31. ยลมี 3-0 พู แตกจากฐานข้นึ มา
31.ยลไมม่ ีพู แดกจากยอดยลลงล่าง 690 Cleistanthus
30. เมล็ดไม่มีเยอื่ หมุ้ สแี ดงหรอื สม

29. ยลสกุ ไมแ่ ตก Aporusa diocafi9* & A. wallichii899
32. ฐานใบสมมาตรใบเกลยี้ งหรอื มขี น เสนใบชัดเจน Bridelia 702

33. ยลตดิ เปน็ ข่อยาว Phyllanthus roseus739
33. ยลตดิ เปน็ กลุ่มกลม
32. ฐานใบไมส่ มมาตร ใบเกลีย้ ง เคนใบไม่ชดั เจน

298

Antidesma EUPHORBIACEAE

1. กิง่ กา้ นแล?!ใบไมม่ ขี น

ไม้พุ่มหรอื ไมย้ ืนต้นขนาดเล็ก ใบเรยี งแบบ 2. ใบยาว 0-20 ขม. ใบหนา ดอกตวั ยใู ม่มกี ้านดอก A. bunius691
สลับ ขอบใบเรียบ ก้านใบส้นั มหี ูใบท่ี หมอนรองดอกเป็น 4 ต่มุ A. acidurn 694

หลดุ ร่วงงา่ ย ดอกขนาดเล็ก ชอ่ ดอกแคบ 2.ใบยาวถงึ 12 ขม. ใบบางกวา่ ดอกตัวยูมกี ้าน+1 มม.
หมอนรองดอกรูปโดม

ยาว กล่มุ ละหลายช่อ ดอกแยกเพศแยกตน้ 1. กง่ิ กา้ นแล?;ใบแกม่ ขี นอย่างน้อยบนเสนใบ

(spike) ช้นั กลีบเล้ยี งรปู ถ้วย ปลาย 3-5 กลีบ 3. ใบยาว 3-12 เส้นใบ ธ-? เลัน หมอนรองดอกไม่เป็นรูปโดม

ซอ้ นกน้ ไมม่ ีกลีบดอก ดอกตวั ผ้มู หี มอนรอง 4. ปลายใบป้านหรอื กลม ขน้ั กลีบเล้ียง 4-5 พู เกสรตวั ยู้ 4-5 อนั
ดอกท่ีมีตอ่ มแยกหรอื ตดิ กนั เกสรตัวผู้ 3-5 ปลายเกสรตัวเมียอยดู่ ้านขา้ ง หมอนรองดอกเป็นพูแยก ไม่มขนA.ghaesembilla^2
4. ปลายใบแหลม ข้นั กลบี เลย้ี ง 3 พู เกสรตวั ยู้ 3 อัน ปลายเกสรตวั เมยี อยูต่ รงกลาง

อัน ดอกตัวเมียมหี มอนรองดอกรูปวงแหวน ต่อมหมอนรองดอกเชอ่ื มติดกันเปน็ รปู ถวย A. sootepense693

กา้ นเกสรตวั เมีย 3(4-5) อนั ผลกลมหรือ 3. ใบยาว 10-20 ขม. เสนใบ 0-1ธ เสน หมอนรองดอกรปู โดม
รปู ไข่ มชี ้ันกลีบเลย้ี งติดอยดู่ า้ นบน เม่ือสกุ
5. ใบแล?!กงิ่ กา้ นมีขนหา่ ง ๅ ขนั้ กลบี เล้ยี ง 4 พู เกสรดัวยู้ 4 อัน
สีแดงหรือดำ ผลสดไมแ่ ตก เมลด็ คอ่ นข้าง
แบน 1(2) เมล็ด ปลายเกสรตัวเมียอย่ตู รงกลาง ผลไม่มีขน 1 A.montanum695

5. ใบแล?!ก่ิงกา้ น +ขนสเี หลอื ง ข้ันกลีบเลีย้ ง ธ-ธ พู เกสรตัวยู้ ร-ธ อัน

ปลายเกสรตัวเมียอยดู่ า้ นขา้ ง ผลมีขนเล็กน้อน A. velutinosum696

Antidesma bunius

เม่า#าง

IuIZพLTTtiLBUBJE.J±±นj

ไม้ขนาดเล็ก สูงถงึ 8(17) ม. เรอื นยอดแนน่
ลำต้นอ้วนสัน้ เปน็ ตะปมุ ตะป่า เปลือกตน้
ลีน้าํ ตาลเทาเข้มเปน็ ร่องยาว ๆ และลอก
หลุดเล็กน้อย เปลือกชั้นในสีออกแดง ใบ

8-22 X 3-8 ซม. ฐานแหลม ตาใบมขี นลี
นํา้ ตาล ใบต้านบนเปน็ มัน ไม่มีขนทัง้ 2 ดา้ น

เต้นใบข้างโคง้ งอ 7-9 คู่ จรดกันใกลข้ อบใบ
กา้ นใบ 0.5-1.2 ซม. หใู บ 3-9 มม. กิ่งกา้ น
ออ่ น ๆ สีเขียวมรี อู ากาศสีน้าํ ตาลออกครมี
ดอกเปน็ ชอ่ หอ้ ยลงทีป่ ลายกิง่ หรอื ชอกใบ

บน ๆ ชอ่ ยาว 5-15 ซม. ดอกตัวผIู้ มม่ กี ้าน
ดอก กลีบเล้ยี ง 4 กลีบ +1 มม. ไมม่ ีขน

เกสรตัวผู้ 3-4 อนั สีเขยี ว-เหลอื งในคอกแก่
อบั เรณูเปลยี่ นจากแดงเป็นมว่ งดำ หมอน
รองดอกมตี อ่ ม 4 ต่อม มรี งั ไขท่ ี่เป็นหมนั
รูปไข่อว้ นสนั้ ขนาดใหญ่กวา่ หมอน ดอก
ตัวเมียมีก้านดอกส้นั กลบี เล้ยี ง +0.5 มม.
มีขนทขี่ อบกลบี ปลายเกสรตัวเมีย 4(5)

แฉก หมอนรองดอก และรังไขไ่ ม่มขี น ผล
0.6-1.2 ซม. กลม เรยี วบนชอ่ ยาว 5-10 ซม.

หมายเหตุ พบทวั่ ไปในปาดบิ ระดบั 700-
1,500 ม. บางคร้งั เปน็ ไมป้ ลูก

299

6E92UAPnHOtiRdBesIAmCaEAgEhaesembilla

1111 Ml 11II110^^
111111111 ■■

ใบ 4-10 X 2-5 ซม. รูปไข่ ปลายปา้ นหรือมี
ต่ิงทป่ี ลายท้ังสองดา้ น ใบออ่ นสชี มพูมขี น

ใบแกส่ ีเขยี ว ไม่มขี นหรือมขี นหา่ ง ๆ ดา้ น
ลา่ งและบนเสน้ ใบด้านบน เสน้ ใบข้างโค้ง
6-7 คู่ ก้านใบ 0.2-1.2 ชม. มีขนสแี ดงขณะ
ยังออ่ น ดอกตัวผู้ +1.5 มม. สีเขยี วออก
เหลือง มกี ล่ินเล็กน้อย เรยี งห่าง ๆ บนกา้ น
ชูทีต่ งั้ ตรง มี 2-8 ช่อ ช่อยาว 3-10 ซม.
ดอกย่อยไมม่ ีกา้ น ช้ันกลีบเลีย้ งมี 4-5 พู

+0.8 มม. หมอนรองดอกมตี ่อม 4-5 ต่อม
เกสรตวั ผู้ 4-5 อนั รังไข่เปน็ หมัน ดอก
ตวั เมีย 2-3 มม. กา้ นคอก 0.5 มม. กลบี
เลี้ยง 0.9 มม ปลายเกสรตวั เมีย 3-4 แฉก

หมอนรองดอกรูปถ้วยมขี นยาว ผล 0.3-0.5
ซม. กลมหรอื แบนเล็กนอ้ ย มีขนปกคลุม
ด้านบนมีต่ิงเลก็ ๆ

หมายเหตุ พบทวั่ ไปในปากง่ึ โลง่ แจ้งและ

ตามชายปาดิบ

Antidesma sootepense

มะเมา่ สาย ณ&ึ A A

ฟ

ไม้ทุ่มหรอื ไมต้ น้ ขนาดเลก็ สงู ถึง 6 ม. ใบ

3-12 X 1-3.5 ซม. รูปขอบขนานหรอื รปู หอก
ปลายสอบฐานแหลม เส้นใบขา้ งโคง้ 6-7 คู่
กา้ นใบ 0.2-0.4 ชม. ก่งึ กา้ นลีนา้ํ ตาลแดง
ดอกตัวผเู้ ปน็ ช่อเรียวยาว ออกปลายกง่ึ ช่อ
ยาวถงึ 10 ซม. กลบี เลี้ยง 4 กลบี +0.5

มม. เกสรตัวผู้ 4 อนั ส้อมรอบหมอนรอง
ดอกทม่ี ตี อ่ มเชื่อมกน้ ไม่มีขน รงั ไขเ่ ป็น
หมนั รปู กรวยคว่ํา ชอ่ ดอกตวั เมียไม่แตก

แขนง ชอ่ ยาวถงึ 7 ชม. กา้ นดอก <1 มม.
กลบี เลีย้ ง +0.8 มม. หมอนรองดอกรปู ถว้ ย
เกอื บจะเรียบเกล้ยี ง รงั ไขแ่ ละผลไมม่ ีขน

หมายเหตุ พบทว่ั ไปในป่าผลดั ใบ และป่าดิบ

300

Antidesma acidum EUPHORBIACEAE
301
เมา่ สร้อย ^4

□zljTHmbllj a

ใบ 5-12 X 2-5 ชม. เส้นใบข้างโคง 5-8 คู่ ดอก
ตวั ผ้มู กี า้ นดอก 1.3 มม กลบี เล้ียง 3 กลบี

+1 มม.เกสร 3 อนั +2 มม. ติดกับหมอน
รองดอกรูปกรวยควา่ํ ดอกตวั เมียมียอด
เกสรตัวเมีย 3 แฉก รงั ไข่ +2 มม. ผล +0.5
ซม. มักจะมีขนเล็กน้อย ผลเป็นช่อยาวถึง
7 ชม. หมายเหตุ พบในปาผลัดใบทแ่ี หง้ กวา่
และในปาสน

695Antidesma montanum

ะ±±zTHmbbbj

ไมต้ ้นสูงถึง 8-10 ม. ใบ 10-22 X 3-8 ชม.
ใบแก่บาง เรยี บเกลีย้ งหรือมขี นหา่ ง ๆ โดย

เฉพาะบนเส้นใบ เสน้ ใบข้าง 8-10 คู่ จรดกน้
ท่ีขอบใบ ก้านใบ 0.3-0.7 ชม. ดอกเป็นช่อ

เรยี วยาว ชอ่ ยาว 3-12 ชม. กาบรองดอก
แคบแหลม 1 มม. กลีบเลีย้ งกลม 1 มม.
3 กลีบ เกอื บจะเรยี บเกล้ียงทง้ั 2 ด้าน

ดอกตวั ผ้มู ีเกสร 3-4 อนั ติดกับหมอน
รงั ไข่เปน็ หมัน ดอกตัวเมยี ปลายเกสร 3-4
แฉก รังไข่ไม่มีขน ผล 0.4-0.7 ชม. ผลกลม
มีรอยบมุ ลกึ

696A velutinosum

เมา่ เหลก็

ใบ 10-25 X 3-8 ชม. ยอดอ่อนมีขนหนาแน่น
ใบแกบ่ างมีขนคลา้ ยกำมะหยสี่ เี หลอี งท้งั 2

ดา้ น เสน้ ใบขา้ งโค้ง 9-16 คู่ กา้ นใบ 0.3-0.7
ซม. ดอกเปน็ ช่อ ยาว 8-10 ช่อ ยาว 8-10
ชม. กลบี เล้ียงแหลมยาว 1-1.5 ชม. ทง้ั 2

ดา้ นมขี น ดอกตวั ผมู้ เี กสร 5-6 อนั หมอน
รองดอกมขี น ดอกตวั เมียมกี า้ นเกสร 4 อัน
ติดอยดู่ า้ นขา้ ง หมอนรองดอกรปู ถ้วย ผล
0.5-0.6 ซม. รปู กลม หรือเบ้ยี วเล็กนอ้ ย

มขี นละเอียดและผวิ เปน็ ต่มุ ชอ่ ผลยาว 7.5-
15 ชม.

6E9U7APHpOoRroBsIAaCvEiAllEosa

เหมอื ดโลด เหมอื ดหลวง

ไมผ้ ลดั ใบขนาดเล็ก สง 8-10 ม. เปลือกตน้
หนาสนี ํ้าตาลเทาหรอื นำตาลออกแดง มรี อย
แตกลกึ ๆ เปลีอกชนั้ ในสเี หลอี งอ่อนหรอื
สม้ มีวงบาง ๆ สีนํา้ ตาล ใบ 9-18 X 5-8 ชม
บางคร้ังถงึ 28 X 15 ชม. ขอบใบเรียบหรอื
มพี หู ยกั กลมตนื้ ๆ ใบแกห่ นา ด้านล่างมี
ขน,น่มุ สีนํ้าตาลหนาแน่นและบนเส้นใบด้าน
บน เส้นใบขา้ งโค้ง 7-10 คู่ จรดกันที่ขอบใบ
ก้านใบ 0.8-2.5 ชม. หนาและพองออกมี
ตอ่ มเล็ก ๆ 2 ตอ่ มทมี่ ขี นอยดู่ า้ นบน ดอก
แยกเพศแยกต้น ดอกตัวผเู้ ปน็ ชอ่ เรียวยาว
51.5- ชม. ออกหลาย ๆ ช่อในชอกหรือชว่ ง
ลา่ งของก่ิงมี 3-9 ดอกต่อ 1 กาบรองดอก
ช้นั กลีบเล้ียงรปู ถว้ ยปลาย 3-4(5) แฉก ม้ก
จะมีขนทง้ั 2 ดา้ น ไม่มกี ลีบดอก เกสร
ตัวผู้ 2-3(5) อนั ไม่มีหมอนรองดอก ดอก
ตวั เมียกลุ่มละ 2-5 ดอก ออกตดิ สำตน้
แต่ละดอกไมม่ กี ้านดอก ก้านเกสรตัวเมยี
แยก 2 เส้น และปลาย 4 แฉก รงั ไข่สีนํา้ ตาล
มขี น ผล +1 X 0.7 ชม. รูปไข่ ปลายโค้ง
มกี ้านเกสรตดิ อยมู่ ขี นสีนาํ้ ตาลอมเหลอื ง
หนาแน่นปกคลมุ แตกได้ เมล็ด 1 เมลด็
มีเนือ้ สสี ม้ (aril) หอ่ หมุ้ หมายเหตุ เป็นไม้ที่
พบทวั่ ไปในชน้ั ล่างของป่าผลัดใบและปาสน
ท่คี ล้ายกัน 698A dioica นวลเรเยน ยอด
อ่อนมีขนเล็กน้อย ใบแก่ไมม่ ีขน ดอกตัวผู้
เป็นกลมุ่ ช่อยาว 3 ชม. กลบี เลีย้ งมขี นดาม
ขอบ ดอกตวั เมียมรี ังไขส่ นี ื้าตาล มขี นหนา
แน่น ผล +0.7 ชม. กลมไม่แตก เมลด็ แบน
ไมม่ ีเน้อื หุ้มเมลด็ พบน้อยกวา่ ในท่ชี มุ่ ชืน้
กวา่ 699A. wallichii ไมผ่ ลดั ใบ ใบไมม่ ี
ขน ดอกตัวผ้เู ปน็ กลุ่ม ยาว 2-5 ซม. ทกุ ส่วน
ของพืชไมม่ ขี น ยกเว้นทีฐ่ านของกาบดอก
กลบี เลย้ี ง 3-5 กลีบ รปู ไขค่ ว่าํ แคบ +1.5
มม. ดอกตวั เมีย รังไข่ ไมม่ ีขน ผลรปู มนรี
แตกได้ เมล็ด 1-2 เมล็ด เน้ือสชี มพูหุม้ (aril)
ไมค่ อ่ ยพบ ขึ้นในทช่ี มุ่ ช้นื

302

7Q0Baccaurea ramiflora EUPHORBIACEAE
A A*
■■มะไฟ l■l■u II II II II 303
II ™JBL
III

ไมไมผ่ ลดั ใบขนาดเล็ก สงู ถึง 10 ม. เรอื น
ยอดทึบ แผ่กว้าง สำตน้ คดงอ โคนตน้ มัก
เป็นรอ่ ง การแตกก่งิ ก้านมักมรี ะเบียบ เปลอื ก

ตน้ สคี รีมออ่ นหรอื นาตาลสม้ ผวิ เรียบหรอื
ลอกหลุดเล็กน้อย ใบ 10-22 X 5-10 ชม.
เรยี งวนรอบก่ิงเปน็ ช่วง ๆ ขอบใบเรียบหรือ
มหี ยักเลก็ นอ้ ยที่ปลายใบ ใบอ่อนสอี อกแดง
มีขนละเอยี ดสนี ้ําตาล ใบแก่ ไม่มีขนด้าน

บนเปน็ มนั เส้นขา้ งใบ 6-11 คู่ จรดกันท่ี

ขอบใบ กา้ นใบ 3-7 ชม ก้านยาวเรียวพอง

ด้านบน ดอกเล็กลีสม้ อ่อนหรือเขียว-เหลอื ง
บางคร้งั จะมีประสีคราม ดอกแยกเพศแยก

ต้น ดอกตัวผู้เป็นช่อเรยี วเลก็ ออกชว่ งลา่ ง
ของกิง่ ช่อยาวถึง 10 ชม. ดอกย่อยมกี าบรอง
ดอกท่ฐี าน กลบี เล้ียง +2 มม. 4 กลีบช้อน

กัน ไม่มีกลบี ดอก เกสรตวั ผู้ 4-8 อนั ดอก
ตวั เมียเปน็ ช่อยาวกวา่ ห้อยลงบนกิ่งแก่ ๆ

หรือบนลำต้น ชอ่ ยาวถึง 30 ซม. แตล่ ะดอก
ไม่มีก้านดอก กลบี เล้ยี ง +6 มม. ก้านเกสร
สน้ั ปลายแยก 2 แฉก รงั ไขม่ ีขนสนี ํ้าตาล

ปกคลุม ผล 2.5-35 ซม. ลสี ม้ อ่อน เมอ่ื สุก

สีออกแดงหรือม่วง เปน็ ช่อยาว ๆ หอ้ ยตาม
กง่ิ และสำต้น ผวิ ชัน้ นอกเหนียว แตกได้

เมล็ดขนาดใหญ่ 2-4 เมล็ด มเี นอ้ี ข่มุ นํา้ สี

ชมพหู รือขาวขุ่น

หมายเหตุ เปน็ ไม้ชั้นลา่ งในปาทมี่ ีไฟเข้า มัก

จะปลกู รับประทานผล ทคี่ ล้ายก้น Cleidon
spiciflorum709 ใบมีชีห่ ยักละเอยี ดและ

แหลมคม Ostodes paniculate™ ขอบใบ
มีหยัก มตี ่อมทป่ี ลายแต่ละหยกั ดอกมีกลีบ

ดอกลขี าว

7E^UBPHisOcRhBoIAfiCaEjaAEvanica

เตมิ ประดส่ ัม A

ไม้กง่ึ ผลัดใบขนาดใหญ่ สงู ถงึ 35 ม. เรอื น
ยอดหนาทบึ ลำต้นอ้วนสน้ั และคดงอ เปลือก
ต้นลนี ้ําตาลออ่ นหรอื แดงออกนาํ้ ตาลเกลย้ี ง
เมือ่ อายมุ ากข้ึนจะเปล่ียนเปน็ ลีนา้ื ตาลเข้มขึน้
และมีเกลด็ เปลือกชั้นในสีน้ําตาลอมชมพู

มียางสแี ดง ใบประกอบ 3 ใบ ใบย่อยขนาด
17-5 X 4-9 ซม. ขอบใบเป็นช่หี ยกั เลก็
กลม ๆ โดยเฉพาะทีป่ ลายใบ ใบแก่บาง
เหนียว สีเขยี วเข้ม เรียบเกลี้ยง ใบแห้งลี
นา้ํ ตาลเขม้ ก้านใบย่อยดา้ นขา้ ง +1 ชม

ก้านใบบน 2-4 ชม. ก้านใบร่วม 7-18 ชม. หู
ใบบางคล้ายกระดาษ หลดุ ร่วงไว ใบท่ีอายุ

มากสีแดงสด ดอกลีเหลืองอมเขียว ชอ่ ยาว
7-30 ชม. แยกเพศแยกตน้ ดอกตัวผ้มู ีกาบ
รูปหอก 1-3.5 ซม. ร่วงไว กา้ นดอก 2-3 มม.
กลบี เล้ยี ง 5 กลีบ +1.5 มม. ไม่มีกลีบดอก
เกสรุ ตวั ผู้ 5 อันอยตู่ รงก้นข้าม กลบี เลยี้ ง
ก้านเกสรตวั ผสู้ ัน้ เกสรตัวเมียท่เี ป็นหมัน
เปน็ แผ่นกว้าง ก้านเกสรสั้น ไมม่ หี มอนรอง

ดอก ดอกตัวเมีย > 4 มม. กา้ นดอก 4-6
มม. มขี อ้ และต้านบนหนา กลบี เลยี้ ง +2.5
มม. โคง้ เข้าตรงกลาง ก้านเกสรตวั เมยี สัน้

ปลายแยก 3 แฉกโค้งกลับ ผล 0.5-1 ชม.
ห้อยเป็นชอ่ ใหญ่ ๆ สเี ชียวเข้ม สุกเปน็
สีเหลืองอมนาํ้ ตาล ผลกลมเหนียว ผนงั

ด้านในแขง็ เปราะ ไม่แตก เมลด็ เปน็ มนั 2-4
เมล็ด มีเน้ือหมุ้ รับประทานได้ รสเปรี้ยว

หมายเหตุ พบท่ัวไป มักจะอย่ใู กล้ธารนา้ํ
เปน็ ไมท้ ่มี ีขนาดใหญช่ ่ึงยง้ คงเหลอื อยู่ในปา
เล่ีอมโทรม ท่ีคล้ายก้น Bischofia javanica
เป็นไมใ้ นทอ้ งถนิ่ ของวงศ์ Euphorbiaceae
เพยี งชนดิ เดยี ว ท่มี ใี บประกอบแบบ 3 ใบ
Turpinia pomifera233 อาจจะดูคลา้ ยกน้ แต่
มีใบออกตรงก้นขา้ ม นกั พฤกษศาสตร์บาง
ทา่ นเห็นวา่ นา่ จะยา้ ย Bischofia ไปไวใน
วงศ์ Staphyleaceae

304

704Bridelia retusa 1. เสนใบขา้ งไม่จรดที*่ นPบใบ EUPHORBIACEAE
B.glauca707
ก้านดอก 2-6 มม. 1ผลมชี ้ันหมุ้ เมล็ดแข็ง ใ หน่วย

1. เลันใบขา้ งจรดทขสบใบ่ 1,

ก้านดอก ยาว <2 ม^. ผลมชี ั้นหุม้ เมลด็ 2 หน่วย

ไม้ผลัดใบขนาดเล็กสงู ถงึ 10(20) ม. เรือน 2. ใบแก่เรยี บเกลยง B.ovata708
ยอดไม่แน่นอน เปลือกตน้ สีเทาออ่ นหรือ B.curtisii (ดูขา้ งลาง)
น้าํ ตาลเทาเมือ่ ด้นออ่ น ผวิ เรียบ เปลย่ี นเปน็ 3. เสนใบข้าง 13-17 คู่
3. เสุน้ ใบข้าง 5-10(12) คู่ B.retusa704
2. ใบแกม่ ขี น อย่างนอ้ ยดา้ น’ลางมีขน
4. เสนใบขา้ ง (10)10-25 คู่

สีนาํ้ ตาลแก่ แตกเปน็ รอ่ งยาวเมื่ออายุมากขน้ึ 4. เสนใบขา้ ง 5-15 คู่
และมก้ มีหนามประปรายในต้นอ่อน ใบ
6-26 X 3-12 ชม. ขนาดใบจะเลก็ ลงทีป่ ลายกิ่ง 5. ดอกเป็นข้อยาว , B.stipularis™

ดอก 0.6-1.2 ชม กลีบเลยง 4-5 มม มีขน ผล 0.7-12 ชม

5. ดอกออกตามขอกใบ 1

ดรกกพ 0.2-06 ชม. กลีบเลีย้ ง <3 มม. ไม่มีขน ผล 0.4-0.8 มม

ช่อใบในแนวระนาบ ยอดออ่ นมขี นสีเทา ใบ 6. เสนใบข้าง (0)11-15 คู่ ดอกสแี ดงเข้ม TMB.affinis

แกด่ า้ นบนเกลีย้ ง ยกเวน้ บนเส้นใบ ดา้ นลา่ ง ไมพ้ มุ่ ลงถงึ 6ม. ใบ 5-22X 2.5-85 ชม1'ด้านล่างมีขนหยาบ
มีขนหรอื เรยี บเกลีย้ ง เสน้ ใบข้างตรง และ
ขนานกัน 16-24 คู่ เส้นใบขา้ งจะแยกทีข่ อบ ดอก 04-0.6 ม ช่อละกึง 10 ดอก กลีบเลี้ยง 1.5-3 มม. ผลลีดำ 0.6-0.8 ชม.
ใบและจรดกบั เสน้ ใบยอ่ ยท่ขี อบใบ ก้านใบ
6. เสนใบขา้ ง 5-12(15) คู่ ดอกสีเชยี วหรือออกเหลอื ง

7. ปลายใบแหลม ด้านลางมขี นหนาแนน่ B.tomentosa™

7. ปลายใบข้าน มขี นหา่ ง ๅ 702B.curtisii

ไมด้ น้ ถงึ 7 ม.ใบ3.8X1-36ชม.เหพภี ดอก0.30.5ชม กลบี เลย้ี ง1.5-3มม

0.6-1.2 ชม. ไม่มตี ่อม หใู บแหลม +2 มม.
หลดุ ร่วงง่าย ใบแกส่ ีนาตาลออกชมพู ดอก

เส้นผ่าศูนยก์ ลาง +0.5 ซม. สีเขียวหรือเขียว
ออกเหลอื ง บางทีม่ ีแตม้ ประสสี ม้ หรอื แดง

ช่อดอกแน่น (3)8-15 คอก เปน็ ชอ่ ยาวเรยี ว
ดอกแยกเพศ กาั นดอกอว้ นสัน้ <2 มม. กลบี
เลย้ี งหนารปู สามเหลี่ยม 1.5-2 มม. กลีบดอก

สขี าว บอบบาง 5 กลบี ปลายแตกเปน็ ซ่ี ๆ
ดอกตัวผู้มเี กสรตวั ผ้แู ละเกสรตวั เมยี ทเี่ ปน็
หมันเชื่อมเปน็ แทง่ ตรงกลางดอก ขนาด

1-1.5 มม. ปลายแท่งแผ่ออกเปน็ 5 อบั เรณู
ทล่ี มี ่วงแดง ดอกตัวเมียมีกา้ นชเู กสร 2 อนั

ท่ปี ลายแยก รังไข่ <1.5 มม. มีส่วนของ

หมอนรองดอกรปู คนโทปดิ ไว้ ผล 0.5-0.9
ชม. สีเชยี วออ่ น สกุ สีออกดำ รปู กลมหรีอ
รปู ไข่ ไมแ่ ตก เนือ้ ในบาง มโี ครงหุ้มเมลด็

แข็ง 2 อัน

หมายเหตุ พบทัว่ ไปในปาผลดั ใบ ปาดบิ แลง้
และท่ีโล่งแจ้ง ระดบั 600-1,100 ม. นอ้ ย
ที่จะข้นึ เหนือระดบั 1,400 ม. มี 4 ชนดิ ท่ี

ใกลเ้ คยี งกนั

305

EUBPHrOidReBlIiAaCsEtAiEpularis

มะกาเครอื

ใบออ่ นมีขนอ่อนสนี ้าํ ตาลหนาแนน่ ปกคลมุ
ขนจะนอ้ ยลงในใบแกแ่ ต่ดา้ นล่างมีขนคล้าย
กำมะหย่หี นาแน่น เส้นใบข้าง 9-13(15) คู่
หใู บ 3-10 มม. ดอก 0.7-1.2 ชม. กลุม่ ละ
3-6 ดอก ก้านดอก <1 มม. กลีบเล้ยี ง 4-5
มม. กลบี ดอก 2-3 มม. ผล 07-1.4(2) ชม.
สีแดงหม่นถึงดำ หมายเหตุ พบในป่าดง้ั เดิม
หรอื ปาขั้นท่สี อง ระดับถงึ 1,100 ม. มักจะ
ขนึ้ ในท่ชี ่มุ ชืน้

706Bridelia tomentosa

ใบ 2.5-14 X 1-6 ชม. ขอบขนานหรือรูปไข่
กลบั แคบ ปลายแหลมหรือสอบแคบ ฐาน
ปา้ น ยอดออ่ นมขี นประปราย ใบแกบ่ าง มขี น
ละเอียดสนี า้ํ ตาลอยา่ งน้อยบนเส้นใบดา้ น
ล่าง เส้นใบขา้ ง 7-12 คู่ กา้ นใบ 0.2-0.6 ชม.
หูใบ 2-4 มม. หลุดร่วงงา่ ย ดอกเส้นผา่ ศูนย์
กลาง 0.3-0.5 ชม. ชอ่ ละ 10 (20) ดอก กา้ น
เกสรตวั เมยี แยก ผล 0.5-0.7 ชม. เริ่มสเี ขยี ว
สุกสอี อกดำ รูปกลมหรอื แบนเลก็ นอ้ ย มี 2
พู ยอดบุม หมายเหตุ พบท่วั ไปในทโี่ ล่งแจ้ง
ถงึ ระดบั 1000 ม.

707Bridelia glauca

ไม้ต้นสงู ถงึ 30 ม. ใบ 5-30 X 14 ชม. ใบแก่
ด้านบนไมม่ ีขน ดา้ นล่าง +ขนหา่ ง ๆ เสน้ ใบ
ขา้ ง 11-18 คู่ จรดกันแต่ไมถ่ งึ ขอบใบ เส้น
ใบย่อยเป็นร่างแหนนู ข้ึน ดอกเสน้ ผา่ ศูนย์กลาง
0.3-0.5 ชม. กลมุ่ ละมากถงึ 50 ดอก แตล่ ะ
ดอกมกี ้านดอก ยาว 2-6 มม. กลีบเล้ียง +2
มม. อบั เรณูลีเหลืองออ่ น ผล 0.5-1 ชม. สี
ม่วง-แดงหรือออกดำ มชี นหมุ้ เมลด็ แข็ง
หมายเหตุ พบประปรายถงึ ทั่วไปในท้องที
ทงั้ ในปา่ ดบิ และปา่ ชืน้ ขั้นที่สอง ถงึ ระดบั
1,500 ม. ในทชี่ ่มุ ชืน้

306

7QQBridelia ovata EUPHORBIACEAE
307
สีวาลา

ใบ 4-20 X 2-8 ชม. ขอบใบมกั จะเป็นคล่นื
ทกุ ส่วนไมม่ ขี น เส้นใบขา้ ง 13-17 คู่ ดอก
กลุ่มละ 1-5(20) ดอก ดอกตวั ผ้กู วา้ ง 0.3-0.5
ชม. ก้านดอกสน้ั 1.5-3 มม. ดอกตัวเมีย
กวา้ ง 0.4-0.6 ชม. ไม่มีก้านดอก ผล 0.5-1
ชม. ลมี ่วงออกเขียวถึงดำ ผลกลมและแบน
เล็กน้อยมี 2 พู ปลายบุ๋ม หมายเหตุ พบใน
ทอ้ งทที่ ว่ั ไปในที่ช่มชนื้ ถึง

7QQCleidion spiciflorum

ไมไมผ่ ลดั ใบขนาดเล็ก สงู ถึง 12(0) ม. เรือน
ยอดทึบรูปไข่ เปลือกต้นสนี า้ํ ตาลเทา บาง
และเกลย้ี ง ใบ 10-25 X 3.5-8 ชม. ขอบใบมี
ซ่ีตนื้ ๆ คมห่าง ๆ ใบแก่บางไม่มีขน มีจุด
ตอ่ มระหวา่ งเสน้ ใบ เสน้ ใบข้าง 5-7 คู่ ก้านใบ
เรียวยาว 3-10 ชม. พองออกท้ังสองดา้ น
ดอกมักจะแยกเพศแยกตน้ ไมม่ ีกลีบดอก
ดอกตวั ผู้หอ้ ยลง ช่อยาวถงึ 25 ซม. ก้าน
ดอกเรยี วยาวถึง 0.7 ชม. กลีบเลีย้ ง 3-4
กลีบ ไมช่ ้อนกน้ เกสรตัวผู้แยก 30-80 อนั
ดอกตวั เมียออกเดย่ี ว ๆ หรอื เปน็ คู่ ก้านดอก
ยาวมาก ก้านเกสรตัวเมียยาวมากอยกู่ ลาง
ดอก 2-3 อนั เชือ่ มกันที่ฐาน ปลายแยก 2-3
แฉก ผล 1.5-2.8 ชม. ลเี ขยี ว มกั มีพู 2 พู
ชดั เจน นอ้ ยทจี่ ะมี 1 หรือ 3 พู ปลายมกี า้ น
เกสรคงอยู่ ผิวนอกเหนยี ว เนื้อชัน้ ในบาง
สนึ ํา้ ตาล ผลแยกได้ 2(3) ซกี เมล็ดกลม
เกล้ยี ง หมายเหตุ พบทวั่ ไปในปาชน้ั ลา่ ง
ที่ไม่มไี ฟเขา้ มกั จะใกลบ้ รเิ วณธารน้ํา ท่คี ลา้ ย
กน้ Ostodes376 ปลายหยกั ของขอบใบมี
ตอ่ ม กลีบคอกลีขาว Baccaurea™ ใบออก
เปน็ กลุม่ ขอบใบเรยี บ ดอกตัวเมยี และผล
ออกตดิ ก่ิงใหญแ่ ละลำต้น

CEUrPoHtoOnRBIACEAE 1. ใบอ่อนแล8!ใบแกด่ ้านล่างมขี สีเงินหนาแนน่

เปน็ สกลุ ใหญ่ ประมาณ 800 ชนิด ศนู ย์ 2.ฐานใบมเี สนใบหลัก 3 เส้น c. kongensis718

กลางอยทู่ ่บี ริเวณศูนยส์ ูตรของอเมริกา ใบ 2?ฐานใบมีเสน้ ใบ 1 เส้น
3. ใบเรยี งแบบเปน็ วง มีจดุ สีนาตาลออกเงิใเดา้ นล่าง c. cascarilloides 717

เรียงแบบสลบั วนรอบหรือเปน็ กลุ่ม ด้าน 3. ใบเรี^งแบบสลบั สีออก่ เงนิ แต่ไมม่ จี ุดสนึ าตาล 710C. sp (argyratus)

ลา่ งมกั จะเป็นสเี งินมีเกล็ดเลก็ ๆ หรอื ขน 1. ใบแกเ่ กล้ยี งหรอื มีขนประปรายตา้ นลา่ ง
4. ฐานใบมเี ส้นใบ 3 เสน้ มตี อ่ มทข่ี อบใบ ยล 13-20 มม. ™c.tiglium
รูปดาวและต่อม 1 คู่ ที่ฐานใบหรือตอนบน 4. ฐานใบุมีเส้นใบ +3 เสน้ มีต่อมบนกัานใบ ยลมักจะ <13 มม.

ของก้านใบ ดอกเลก็ เปน็ ช่อเรยี วยาวไมแ่ ตก 5. ขนท่ีใบหลดุ ออิกขา้ 7120. hutchinsonianus
แขนง ชอ่ ดอกตั้งขนึ้ ดอกตวั ผู้มกั อยู่ทป่ี ลาย
5. ขนท่ีใบหลุ่ดออกไว

6. ในส่วนใหญเ่ รยี งเปน็ วง ตอ่ มมีกาั นข ต่อมยาวมากกว่ากวาง 713C. kerrii

และดอกตัวเมียอยู่ส่วนล่างของชอ่ กลีบเล้ยี ง 6. ใบเรียงแบบสลับหรอื เปน็ วง ต่อมกวา้ งมากกวา่ ยาว

กลบี ดอกอย่างละ 5 กลบี ดอกตัวผู้มเี กสร 7. ขอบใบเรยี บ มีขนรูปดาว c. sp (robustus)™
7. ขอบใบเใ)นช่หี ยัก'1ขนเป็นกลมุ่ คลายเกลด็

มากมาย ดอกตวั เมียมกี า้ นเกสรตวั เมยี ที่ 8. ขี่หยกั ขดิ กนั (หลาย มม.) ข่อดอกไม่มีขน กลบี เล้ยี งของดอกตวั เมยี 2.5-3 มม.

ปลาย แยก 3 แฉก ผลมักเป็น 3 พู แห้ง ม,ี ขนด้านนอก ยล ธ-? มม. c.roxburghii715

8. ขี่หยกั หา่ งกัน ข่อดอกมีขน กลีบเล้ียงของดอกตวั เมีย 5-7 มม.

และแตกได้ ส่วนบนกลีบไมม่ ีขน ยล +11มม. 714 c.poilanei

7A5Croton roxburghii

(C. oblongifolius) เปา้ ใหญ่r

ไม้พ่มุ ผลัดใบหรอื ไม้ตน้ ขนาดเลก็ สูงถงึ
12 ม. กิ่งกา้ นแตกเปน็ วงรอบ เปลือกต้น
สีนํ้าตาลเทา บางเรียบหรือมรี อยแตกเล็ก
น้อย เปลอื กชนั้ ในสอี อกแดง ใบ 10-30 X
4-10 ซม. ขอบใบมี4พยักซีดกันแตไ่ มส่ ม่าํ
เสมอ ใบอ่อนสนี ํ้าตาลออกชมพมู เี กล็ดเลก็ ๆ
สีเหลือง ใบแกส่ ีเขยี วหม่นด้านบนเกลีย้ งด้าน
ล่างเกล้ียงหรอื มขี นเลก็ น้อย เสน้ ใบข้าง 13-

19 คู่ กา้ นใบ 1-7 ชม. ดา้ นบนพองออกมี
ต่อมกลม ๆ 1 คู่ ดอก +0.7 ชม. สีขาวออก
เขยี วมีกล่ินเล็กน้อย ชอ่ ดอกแคบ ยาวถึง
36 ชม. เปน็ ดอกตว้ ผ้ทู ้ังหมดหรอื ดอก

ตัวเมยี อยู่ใตด้ อกตวั ผู้ ก้านดอกรว่ มมีเกล็ด
หนาแน่นตอนอ่อน เปลย่ี นเปน็ เรียบเกลยี้ ง

ก้านดอกย่อย 2-5 มม. มีเกล็ดหนาแน่น ดอก
ตัวผูก้ ลบี เล้ียงรปู ไข่ +3 มม. กลบี ดอก +3

มม. เกสรตวั ผู้ 10-12 อัน อับเรณสู เี หลือง
ดอกตัวเมียมกี ลีบเล้ียงที่มีเกล็ดขนเล็ก ๆ
ปกคลมุ กลีบคอก +2 มม. (บางคร้งั ไมม่ ี)

ปลายเกสรตัวเมยี 3 อนั 3-4 มม. ผล 0.6-
0.8 ซม. ผลกลม มีร่องหรอื 3(2) พู เหนยี ว
มีเกล็ดเลก็ ๆ ห่าง ๆ กา้ นผล 3-5 มม. หมาย
เหต พบท่วั ไป ทว่ั ภาคเหนือในท่โี ลง่ แจง้ และ
ปาขนสองและในท่กี ่งิ โล่งแจ้ง ระดบั ถึง 650

308

EUPHORBIACEAE

ม. ทีคล้ายกัน 7^Croton sp. (robus-
tus) ใบ 8-18 X 3.5-6 ซม. ขอบใบเรยี บ
หรอื เปน็ พตู ้นื ๆ ใบออ่ นมขี นสนี ้ําตาล-เหลึอง
รปู ดาวหนาแนน่ ใบแกเ่ กล้ียงหรอื มีขน

ประปรายใกล้ฐานใบและเสน้ กลางใบค้านล่าง
ก้านใบ 1.3-3ซม. ด้านบนมีต่อมแบนๆ ดอก
ขนาดเลก็ กว่า มกั จะมีหลายกลุ่ม ชอ่ ยาว
824- ชม. กลีบดอกมขี นสขี าวรปู ดาวหนา
แนน่ ดา้ นนอก ก้านดอกตวั ผู้ +3 มม. กา้ น
ดอกตัวเมีย 8-10 มม. ผล 0.8-0.9 ซม. ก้าน
ผล +1 ชม. หมายเหตุ พบทวั่ ไปในที่กง่ึ โลง่

แจ้งใบปาดบิ เขาและชายปาระดับ 600-1,400

ม. เดิมเรียกว่า c. robustus แตอ่ าจจะเปน็
ชนดิ ใหมท่ เ่ี ป็นไม้เฉพาะถิ่นของประเทศไทย

717Croton cascarilloides ไม้พุม่ สูง
ถงึ 5 ม. ใบ 5-17 X 3-7 ชม. เรยี งเปน็ วงรอบ
ดา้ นล่างมเี กล็ดสีเงินหนาแนน่ และจุดดำ ๆ
กระจาย ก้านใบ 1-3 ซม. ดอกสีขาวออกเงนิ
ถงึ ออกเหลอื ง ช่อยาวถึง 7 ซม. ผล 0.6-0.7
ชม. สเี ขยี ว 718c. kongensis ลกั ษณะเช่น
เคียวกับ c. cascarilloides แต่ฐานใบมี
เส้นใบ 3 เสน้ ด้านล่างใบมเี กล็ดสนี ำตาลส้ม
เป็นมันหนาแน่น ไมม่ จี ุดดำชอ่ ดอกยาวถงึ
16 ซม. ไม่ค่อยพบ

Glochidion ตารางท่ี 14

ไม้พ่มุ หรือไมต้ ้นขนาดเลก็ ไม่ผลดั ใบ หรือ
ผลดั ใบในช่วงสัน้ ๆ ใบเรยี งแบบสลบั ใน

ระนาบ ช่อใบมกั จะลูล่ ง ยาวถงึ 1 ม. ขอบใบ 1. แกนเกสรตัวเมียรปู ทร1กร8!บอก แคบกวา่ สว่ นปลายของรงั ไข่ 719G.dasysty!um*
เรยี บ ก้านใบส้ัน มหี ใู บ กึ่งก้านมักจะรปู ซกิ ใบ 4-12 X 2-5 ชม. ดา้ นลา่ งและก้านใบมีขนหา่ ง ๆ กลีบเลีย้ งแหลม แกนเกสรตวั เมีย

แชก ดอกเล็กสเี ชียวออ่ นหรอื เหลืองออก ยาว 3-4 เทา่ ของรังไข่ ผล 0.6-07 ชม. มี 6-8 ทู มีขนลขี าวห่าง ๆ ข้นึ ในท่าดบิ 800-1350 ม

เขยี วเปน็ ชอ่ แน่น ดอกแยกเพศอยู่บนตน้ 1. แกนเกสรตัวเมียรปู แบบอื่น กว้างเท่ากบรงั ไข่ G.sphaerogynum724
2. แกนเกสรตัวเมยกลม กวา้ งท่สี ุดตรงกลาง
เดียวกนั กลีบเลย้ี ง (4)6 กลีบแยก 2 ช้ัน 2. แกนเฺ กสรตวั เมยี รปู โคน กว้างทีส่ ุดใกล้ฐาน

มักจะขนาดใหญไ่ มเ่ ท่ากัน ไมม่ ีกลีบดอก 3. กิ่งใบและดอกเกลี้ยงไม่มขี น 720G.assamicum

ดอกตัวผกู้ ้านยาว ชั้นกลบี เลย้ี งรปู แตร เกสร ใบ 9-15 ชม. รูปหอกสอบที่ปลาย กง่ิ ก้านเปน็ เหลย่ี ม แกนเกสรตัวเมีย >

ตวั ผู้ 3(8) อัน กา้ นเกสรตัวเมยี เชอื่ มเปน็ รงั ไข่ ผล 0.5-0.8 มม. มีทฑู ง ๆ ข้นึ ในท่ีขน้ึ ระตับ 550-850 ม. G.rubrum 722
แกนกลางหรอื เปน็ ปุ่ม ปลายเป็นพูหรอื เป็นชี่ G.eriocarpum 723
ผล 3-6 พู มชี น้ั กลบี เล้ียงและก้านเกสร 3. กง่ิ ใบแลร;กลีบเลย้ี งมีขน
2. แกนเกสรตวั เมียรปู ไข่กลบั กว้างทส่ี ดุ ทป่ี ลาย

4. แกนเกสรตวั เมย้ั มขี น แกนสน้ั กวา 2 เทา่ ของรงั ไข่

ตัวเมียติดอยู่ ผนังบางแตกจากฐานขึน้ บน 4. แกนเกสรตัวเมียไมม่ ีขน ยาว 3-4 เทา่ ของรังไข่ 721G.acuminatum**
เมลด็ ตดิ กบั แกนกลาง มเี นอื้ สีแดงหรือสสึ ้ม
บาง ๆ หุ้ม (sarcotesta) ใบ 5-12 ชม. ปลายแหลมทง้ั 2 ด้าน มขี นด้านล่าง กา้ นดอกตัวเมยี 1.5-2 มม
กลบี เลย้ี งไมเ่ ทา่ กัน ช้ันนอก 3 กลีบ มขี นและมสี ัน ชั้นใน 3 กลบี เกล้ียง

ผล 0.6-0.8 ซม. ลมี ่วงเข้ม มี 4-6 ทู พบทไ่ี ลง่ แข้ง ระดับ 1400-1600 ม.

* = var. kerrii, ** = var. siamense.

309

E72U2GPHloOcRhBiIdAiCoEnArEubrum

กระดุมผี zx A

ไมพ้ ุม่ ผลัดใบหรอื ไม้ตน้ ขนาดเลก็ ใบ 3-14
X 1.5-5 ชม. ผิวใบเรยี บเกลย้ี ง เส้นใบข้าง

65- คู่ เส้นใบย่อยเห็นชดั เจน ก้านใบ 2-4
มม. หใู บรูปสามเหลย่ี ม ยาว 1 มม. ดอก
กา้ นดอกตัวผู้ 3-4 มม. ตอ่ ไปจะยาวขนึ้ เปน็
10-14 มม. กลบี เลย้ี ง +2 มม. รูปไขแ่ คบ
ดอกตวั เมียไม่มีก้านดอกกลบี เล้ียง2ช้นั ๆ

ละ 3 กลบี กา้ นเกสรตัวเมยี เปน็ แท่ง 1-4
มม. รปู กรวยควำ ยาว 2-5 เทา่ ของรังไข่ ปลาย
ยอดเกสรแยกเป็น 3 กง่ิ 0.25-1 มม. รังไข่

มีขน ผล 0.8-1.5 ชม. สีออกชมพู กลมแบน
3-5 พู ปลายทง้ั 2 แบบ หรอื โคง้ เข้า มปี มุ
เลก็ ๆ ที่ปลาย เมล็ด +3 มม. สนี าํ้ ดาลออ่ น

เปน็ มัน

หมายเหตุ กระจายกว้างขวาง พบทัว่ ไปในท่ี
โล่งแจ้งและในปาช้ันทสี่ อง ปาผลัดใบปาไผ่

ระดบั 300-900 ม.

723Glochidion eriocarpum
0. A
ไครม้ ด

ไม้พุ่มผลดั ใบหรอื ไม้ต้นขนาดเล็ก สูงถึง 10
ม. ใบ 3.5-11 X 3-5 ชม. ฐานใบไม่สมมาตร
ใบบางมกั มขี นออ่ นนุ่มบนเสน้ ใบ เสน้ ใบข้าง
4-7 คู่ เหน็ ชัดท้งั 2 ดา้ น กา้ นใบ 3-4 มม. หู
ใบรูปสามเหล่ยี ม +3 มม. ดอกตวั ผแู้ ละดอก
ตวั เมยี อยู่ในชอ่ เดยี วกัน ดอกตัวผู้ก้านดอก
เรยี วเล็ก 2-6 มม. กลบี เลยี้ งรูปไข่แคบ 6
กลีบ แยก 2 ชั้น ดอกตัวเมยี มีก้านดอก
ชัดเจน >1 มม. กลบี เล้ียงเชอ่ื มกนั ท่ฐี าน
ก้านเกสรตวั เมีย รปู ไขก่ ลบั ยอดกว้าง ยาว
นอ้ ยกว่า 2 เทา่ ของรังไข่ ปลายบนแยกเป็น
4-8 ชี่ รังไขม่ รี ่อง 4 รอ่ ง ยอดบมุ มีขนยาว

สึเหลอี งอ่อน ผล 0.8-1.5 ชม. ผลกลมแบน
4-8 พู ปลายเว้าลกึ เมล็ดสแี ดงและติดอยู่
กับแกนของผลเป็นเวลานาน

310

72^Glochidion sphaerogynum EUPHORBIACEAE

ใบ 9-19(35) X 3-6 ชม. ใบเหนียว ไมม่ ขี น 311
เสน้ ใบขา้ ง 6-8 คู่ ก้านใบ 4-8 มม. หใู บรปู
สามเหลี่ยมสั้น ๆ ดอกตวั ผ้มู กี า้ นดอก กลบี
เลี้ยงรูปมนรี ดอกตัวเมยี เปน็ ช่อแน่นยาวและ
แขง็ มกี ้านดอกสัน้ มาก <0.5 มม. กลบี เลยี้ ง
กลม ก้านเกสรตัวเมยี เป็นแทง่ เกือบกลม
ปลายไมแ่ ยก ผล 0.8-1.2 ชม. มีก้านอ้วน
ส้นั มพี ูลึก ๆ 6-12 พู คอ่ นขา้ งแบน ปลาย
เวา้ เข้า มกี า้ นเกสรตวั เมียใหญ่คงอยู่
หมายเหตุ กระจายกว้างขวาง พบทว่ั ไปใน
ท่ีโลง่ แจ้ง ในปาผลัดใบและปาดบิ ระดับ
550-1,300 ม. ผลมักจะมีตุ่มพอง (gall)

725Homonoia riparia

ไม้พ่มุ ไม่ผลัดใบ สูงถงึ 4 ม. ใบ 10-25 X
13.5- ชม. รูปเรยี วยาว ขอบใบเรยี บหรือมีช่ี
ใบแก่มีขนประปรายและต้านลา่ งมเี กล็ดกลม
เลก็ ๆ กา้ นใบ 0.6-1.2 ชม. ดอกแยกเพศ
มกั จะอยู่แยกตน้ ดอกตว้ ผ้เู ปน็ ช่อเรียวยาว
ถึง 14 ซม. กลีบเล้ียงกลม 3 กลบี ไม่มี
กลีบดอก เกสรต้วผมู้ ากมายเชือ่ มกน้ เป็น
คู่ ๆ ที่ฐาน ดอกตวั เมียเปน็ กลุม่ ยาว 4 ชม.
มกี ลีบ 5-8 กลบี ช้อนก้น กา้ นเกสรตวั เมยี
สแี ดง แผอ่ อก รงั ไขม่ ีขน ผล +0.4 ชม. ออก
เป็นกล่มุ ยาวถงึ 8 มม. แตกออกไต้เป็น 3
ซกี หมายเหตุ ชอบข้นึ ใกล้ธารนา้ํ มักจะ
ข้นึ เป็นกลมุ่

7E2U^PMHOacRaBrIAanCEgAaEdenticulata

ไมไม่ผลดั ใบขนาดเล็ก สงู ถึง 18 ม. เรือน
ยอดโปรง่ ลำตน้ ตรง สอบปลาย เปลือกต้น
สีเทาออ่ น ตน้ อ่อนเรียบเกลย้ี ง มีลนั เปน็
รูปตัวยู และมีรอยแผลของใบเปน็ รปู โล่ห์
เปลอื กช้นั ในเปน็ เส้นใย มนี ืา้ สอี อกชมพู
ใบ 14-34 X 10-28 ชม. กา้ นใบติดทหี่ ลังใบ
(peltate) ขอบใบมกั จะมีชี่หยักด้ิน ๆ หรือ
เกอื บไมม่ หี ยัก ใบแกบ่ าง เกล้ยี ง ดา้ นบนสี
ออกเขียวแกมนํ้าเงินด้านล่างสีขาวออกเทา
มเี ส้นใบใหญ่หลายเส้นออกจากก้านใบ เสน้
ใบยอ่ ยสานคล้ายใยแมงมุม กา้ นใบ 5-18
ชม. พองออกท้งั 2 ดา้ น หใู บ 7-10 มม.
แคบและแหลม หลดุ ร่วงง่าย กง่ิ ก้านอ่อนมี
รู ดอกเล็กสีเขยี ว แยกเพศแยกต้น ชอ่ ดอก
ต้วผู้มกี ่ิงก้านสาขารปู พรี ะมิด ยาว 7-12
ชม. ดอกไมม่ ีก้านชูอยูใ่ นชอกของกาบรสง์
ดอกทีเ่ ป็น3พูเล็กๆกลีบเล้ยี ง3-4พ±ู 1
มม. ไม่มีกลบี ดอก เกสรต้วผู้ 9-18 อัน
ดอกตว้ เมยี เป็นกลมุ่ ในชอกใบบน ๆ ชอ่ ยาว
5-10 ซม. คล้ายดอกตว้ ผูแ้ ตม่ กี ้านเกสร
ตัวเมยี ส้ัน ๆ สีแดง 2-3 ลัน รังไขม่ ีต่อม
สเี หลือง ผล 0.5-0.8 ซม. สเี ขียวมผี งสเี หลือง
เหนยี ว ๆ สุกสคี ำ ผลกลมมี 2 พู ต้ืนๆ
แตกออกได้เปน็ 2 ซีก มีแกนตรงกลาง
เมลด็ ±2.5 มม. สีคำ มเี น้ือสสี ้มบาง ๆ หุ้ม
หมายเหตุ เป็นไมเ้ บิกนำ ขึน้ ทงั้ ในท่ชี มุ่ ชนื้
ทเ่ี ปดิ โล่ง และในปาชั้นทส่ี องและในช่องว่าง
ของปาดิบ

312

727Macaranga gigantea EUPHORBIACEAE
313
เตา้ หลวง A A.

~T~^MM~TTT~r|^y

ไมไมผ่ ลดั ใบ สงู ถงึ 20 ม. คลา้ ยกบั M.
denticulate แตใบขนาดใหญก่ วา่ มาก (30-
75 ชม.) ใบเกอื บจะกลม มกั จะมี 3-5 พู
ต้นื ๆ นอ้ ยทจี่ ะไมม่ พี ู ยอดอ่อนและด้านลา่ ง
ของใบแทม่ ขี นละเอยี ดคลา้ ยกำมะหยี่ ก้านใบ
15-50 ซม. หูใบ 2.5-5 ชม. บางและมขี นตาม
สนั กลาง ดอกตวั ผู้เป็นชอ่ เรียวยาว 20-37
ซม. ดอกตวั เมียชอ่ ยาว 12-20 ซม. สงั เกต
ไดง้ ่ายเพราะเป็นไมใ้ นทอ้ งถน่ิ ที่มีใบเด่ยี ว

ขนาดใหญ่ ยกเวน้ พวกปาลม์ พบนอ้ ยกว่า
M. denticulate อยูใ่ นทแี่ บบเดียวกัน

728Macaranga kurzii

บ่อแตบ้ zgi A.

I I I I I I I ■■ I I

ไม้พุ่มหรอื ไมต้ ้นขนาดเล็ก สงู ถึง 8 ม. ก่งิ ก้าน
เรียวเลก็ เปลือกต้นสีเทาออ่ นเรยี บเกลี้ยง
มรี ูอากาศมากมาย เปลอื กช้ันในมนี า้ํ ยางแดง
ใบ 7-15 X 4-8 ซม. ขอบใบบางครง้ั เปน็ หยกั
พู มก้ จะมีชีห่ ยกั เลก็ ๆ ยอดอ่อนมีขนสีแดง
ออกเงนิ ใบแกบ่ างมขี น หรอื เกอื บจะเรียบ
เกลย้ี ง เส้นใบทฐ่ี านมี 3 เสน้ มีตอ่ มสีแดง

นูนขนในซอกเสันใบ ก้านใบ 3-8 ชม ดอก
เลก็ คอกตว้ ผ้เู ปน็ ช่อยาว 4-11 ชม. กลุ่มละ
67- ดอก ในชอกของกาบใบที่เปน็ รวิ้ +1
ซม. ชั้นกลีบเล้ียงมี 3 พู เกสรตัวผู้ 14-20

อนั ดอกตวั เมยี เปน็ กลุม่ กลม กว้างถงึ 4
ชม. แตล่ ะกาบดอกมี 4 ดอก กลีบเลี้ยง

คล้ายกาบกว้าง +3 มม. มกี า้ นเกสรตัวเมีย
ยาว 2 อัน +10 มม. เชอื่ มกันทฐี่ าน รังไข่มี
ต่อมที่เป็นหนาม ผล +1 ชม. มี 2 พู และมี

ขนเปน็ เสน้ อ่อนนุ่ม หมายเหตุ ไม่ค่อยพบ
ขนในทช่ี ้นื กิง่ โล่งแจง้ หรอื ช่องว่างในปา ท,ี
คล้ายกนั Sapium742 ใบไม่มีชิ่หยัก กงิ่ กา้ น

มยี างขาว

MEUaPlHloOtRuBsIACEAE M.barbatus 731
1. กา้ นโนตดิ หลังใบ peltate (>3 มม. จากขอบโบ)
สว่ นใหญ่เป็นไม้พมุ่ ไม่ผลดั ใบหรือไม้ยีนต้น 2 โบรปู ไขก่ ว้างหรอื กลม ก้านใบตดิ หา่ ง >13 มม. จากขอบ

ขนาดเลก็ เปลอื กตน้ บางเรียบ มักเป็นสเี ทา 2. ใบรูปใข่กลุ ับถงึ ขอบขนาน ก้านโบติด +5 มม. จากขอบ M.peltatus734

อ่อน เปลอื กชนั้ ในมกั เปน็ ลชี มพู +นํา้ ยาง 1. ก้านโบดิดทฐี่ าน M.paniculatus 733
3 ใบรูปสามเหลี่ยมยาวเท่าลบั กวา้ ง ดา้ นล่างสขี าว

ลแี ดง ใบเรยี งแบบตรงกนั ขา้ มแบบสลบั หรือ 3. ใบ,ยาวมากกว่ากว้าง ด้านลา่ งเขียวล่อนหรอื เทา

วนรอบกง่ิ มักจะมีขนรปู ดาว หูใบเลก็ หลุด 4.โบออกตรงลันขาม

รว่ งงา่ ย ดอกเลก็ ช่อดอกเรียวเล็ก (spike) 5. โบมนรถี ืงขอบขนานหรือรปู หอก ขอบในมขี เ่ี ปน็ คลื่น 723M.khasianus
ดอกแยกเพศแยกตน้ ชัน้ กลีบเลย้ี ง 3-4(5) ใบ ใ2-25 ชม กานใบ ใ.8-3.5 ชม. ชอ่ ดอกตวั ผู้ พ-ใ5 ชม. มีขนรูป'ดาว ผส ใ.ร ชม
มหี นามเรียวเล็ก

พู ไม่ชอ้ นกนั ไมม่ ีกลบี ดอก ดอกตว้ ผู้เปน็ 5. ใบรปไข่กลบั ขflบโบมขี หี่ ยาบ ๅ 730 M.cuneatus

กลมุ่ เกสรตว้ ผู้ >15 อนั ดอกตวั เมยี ส่วน ฐานใบสอบเขา้ เกสยงหรีอม%ี ยสะเอยี ด กา้ นใบ ใ.5 ชม
ใหญอ่ อกเด่ยี ว ๆ มีกา้ นเกสรสน้ั ปลายเปน็ 4. ใบสว่ นใหญเ่ รยี งแบบสลบั

6. ใบสว่ นใหญเ่ รียงแบบสลบั ยอดลอ่ นมขี ยุ สนี ํ้าตาลแดง

เสน้ หรือคล้ายขนนก ผลมกั มขิ นแหลมนุม่ รังไขแ่ ละยลไม่มีหนาม M.philippensis 735

ปกคลมุ เป็นมมุ หรือเปน็ 3 พู แตกไดเ้ ปน็ 6. ใบเรยี งแบบสลบั และตรงกันขาม ยอดล่อนเกลยี้ งหรือมีขนสลี ่อนประปราย
3 เลย้ี ว มีแกนกลางติดอยู่ เมลด็ ดำเปน็ มัน
รงั ไข่และยลมีหนามนุ่ม M.oblongifolius 732

+ เนื้อห้มุ (aril)

72AMallotus barbatus
var. barbatus

ตองเต๊า
111 ■— I II n~n
I I I I I I ■MZEJ

ไม้พุ่มไมผ่ ลัดใบ หรือไมย้ นี ดน้ ขนาดเลก็
สงู ถึง 8 ม. ทรงพ่มุ ขยายกวา้ ง ใบ 10-34 X
8-26 ชม. รปู ไข่กว้างหรอื กลมมกั จะหยกั เป็น
พู ๆ ปลายแหลมสนั้ ๆ ฐานใบกลมหรอื รูป

หวั ใจ กา้ นใบตดิ ดา้ นหลงั ใบ (peltate) ขอบ
ใบมีช่หี ยกั ตนื้ ๆ ยอดออ่ นมขี นยาวสเี หลือง

รูปดาวซ็งจะยังคงอยูใ่ นใบแก่อยา่ งน้อยบน
เส้นใบดา้ นล่าง เสน้ ใบท่ฐี าน 7-9 เสน้ กา้ น

ใบ 5-22 ซม. มหี ใู บเปน็ สนั แคบ +7 มม.
ดอกชอ่ ยาวเรยี ว มกั จะเป็นกลุม่ แตกกิง่ กา้ น
ดอกตว้ ผยู้ าว 15-30 ชม. กลีบเลี้ยงรูปหอก

4-6 กลบี โคง้ กลับ +3.5 มม. มขี นด้านนอก
ด้านในมตี ่อม เกสรตว้ ผู้ 50-85 อัน ชอ่ ดอก
ตัวเมียยาวถงึ 10 ชม. กลีบเลยี้ งเริม่ 2 พู

ตอ่ มาแยกเปน็ 4 พู +3 มม. รงั ไขส่ แี ดง มี
กา้ นเกสรสีเหลอี ง 4(3-5) อนั +3.5-4.5 มม.
ผล 1.5-2 ชม. มีขนยาวสีนํ้าตาลออ่ นหนา

แนน่ ผลแปน้ กลมออกเปน็ แถวยาวถงึ 30
ซม. แตกออกได้เป็น 4-6 เสยี ว เมล็ดสีดำ
เป็นมัน ขนาด 4-6 มม หมายเหตุ พบหวั ไป
ในทอ้ งถิ่นท่โี ลง่ แจ้ง และในปาชนั้ ท่สี อง

314

732Mallotus oblongifolius EUPHORBIACEAE
315
ไม้พ่มุ ไมผ่ ลัดใบหรอื ไมต้ ้นขนาดเลก็ สงู ถงึ
12 ม ใบ 8-23 X 3-8 ชม. เรียงแบบตรงกนั
ข้ามและแบบสลบั ขอบใบเปน็ ชี่หยักตืน้ ๆ
หรอื เกีอบจะเรียบ ใบแกบ่ างเรยี บเกลยี้ ง
หรือมีขนห่าง ๆ บนเสน้ กลางใบดา้ นล่าง
เสน้ ใบท่ีฐาน 3-5 เสน้ มีต่อม เสน้ ใบข้าง
8-14 คู่ ก้านใบ 2-6 ชม. ดอกตวั ผู้ชอ่ ยาวไม่
แตกแขนง ยาวถึง 18 ชม. กลีบเลย้ี ง 3-4
กลบี เกสรตัวผู้ +30 อัน ดอกตัวเมยี เป็น
ชอ่ เรียวยาวถึง 20 ซม. ชน้ั กลีบเล้ียงรูป
คนโทเป็น 2 พู หรอื แยกออกดา้ นหน่งึ 1
กา้ นเกสรตัวเมยี 5-7 มม. ปลายคลา้ ยขนนก
ผล 1-1.3 ชม. มตี ุ่มสนี า้ํ ตาลแดงหรือหนาม
เล็ก ๆ หมายเหตุ ไมค่ ่อยพบ ขนึ้ ในที่ร่มเงา

733Mallotus paniculatus

ไมไ้ ม่ผลัดใบขนาดเลก็ หรอื ผลดั ใบระยะสัน้ ๆ
สงู ถงึ 10 ม. เรือนยอดดา้ นบนแบนและโปร่ง
กงกา้ นเรยี วเลก็ แผข่ ยายออก ใบ 8-18 X
5-16 ชม. รปู ไข่กว้างหรือใบเป็น 3 พูตน้ื ๆ
ขอบใบเรยี บหรอื มีช่หี ยักตื้น ๆ ยอดออ่ นมี
ขนสีน้าํ ตาลแดง ใบแก่สเี ขยี วเข้มดา้ นล่างมี
ขนส้นั ๆ สีขาว และเสน้ ใบสนี ้าํ ตาลออกสม้
เส้นใบทีฐ่ าน 3-5 เสน้ เส้นใบขา้ ง 5-8 คู่ กา้ น
ใบ 3-12(18) ซม. มตี อ่ มนนู 1 คู่ ดอกลีขาว
แยกเพศ อยบู่ นต้นเดยี วกน้ หรอื แยกดน้
ช่อดอกกว้าง แตกแขนงหอ้ ยลง ยาวถึง 30
ชม. ดอกตวั ผู้ 0.6 ชม. กลีบเลี้ยง 3-4 อนั
+2.5 มม. เกสรตัวผู้ 50-60 อนั ดอกตวั เมยี
มีช้นั กลีบเลยี้ งรปู ระฆังปลายแยก 5 พู +2.5
มม. ผล +0.8 ชม. เป็นชอ่ ยาวหอ้ ยลงผล
กลม มีหนามนุ่มและขนสนี ํ้าตาลอ่อน
หมายเหตุ พบทว่ั ไปตามชายปา และช้ันลา่ ง
ของปาทึบ

E72U*PMHaOlRloBtIuACs EpAeEltatus

Illi ■■ Illi M

ไม้พมุ่ หรือไมไ้ มผ่ ลัดใบขนาดเล็ก สูงถงึ 8 ม.
ใบ 10-22 X 5-10 ชม. รปู ไขก่ ลับ ขอบขนาน
ฐานใบกลมหรือรูปหวั ใจ กา้ นใบมักจะตดิ
ดา้ นหลงั ใบ (+5 มม. จากฐานใบ) ขอบใบ
มกั จะมซี หี่ ยกั ตืน้ ๆ ยอดอ่อนมขี นคลา้ ย
กำมะหยี่ ใบแก่เกล้ยี งหรือมแี ผงขนระหวา่ ง
ชอกเส้นใบ กา้ นใบ 2.5-11 ชม. ดอกตัวผู้
เป็นกลมุ่ ยาว 5-21 ชม. กา้ นดอกมีขอ้ ยาว
1-1.5 มม. กลีบเลยี้ ง 3-4 กลบี +2 มม.
ปลายโคง้ กลบั เกสรต้วผู้ 17-35 อัน ดอก
ตัวเมียชอ่ ยาว 8-20 ชม. กา้ นดอก 2.5-4
มม. กลบี เลีย้ งยาว 4-5.5 มม. ด้านหนึง่ แยก
ออก ก้านเกสรตวั เมยี 5-10 มม. ผล 0.9-1.2
ซม. 3-4 พู มขี นนมุ่ สั้นและโคง้ ปกคลุม มี
กา้ นเกสรตวั เมยี 0.8-1 ซม. ติดอยู่
หมายเหตุ พบทัว่ ไปตามชายปา

735 Mvara. lplohtiulisppphenilsipispensis

ไมไ้ มผ่ ลดั ใบ สูงถึง 12 ม. เรอื นยอดแนน่
ทึบ ลำตน้ สนั้ มกั จะมีร่อง ใบ 7-20 X 3-7 ชม.
ก้านใบติดท่ฐี านใบ ยอดออ่ นมีขนสนี ้ําตาล
ออกแดงหนาแนน่ ใบแก่เรียบเกลยี้ ง ด้าน
ลา่ งมขี นนุ่มประปรายอยา่ งน้อยบนเส้นใบ
ท่ฐี านใบมตี อ่ ม 2 ตอ่ ม และมักจะมตี อ่ ม สี
แดงเลก็ ๆ บนผวิ ใบด้านลา่ ง เส้นใบทีฐ่ าน
3 เสน้ ยาว >1/2 ของความยาวใบ เส้นใบ
ขา้ ง +5 คู่ กา้ นใบ 2-8 ซม. ดอก ชอ่ ดอก
ตวั ผู้ยาว 2-16 ซม. ก้านดอก 2-3 มม. กลีบ
เลี้ยง 3-4 กลีบ มีขนรูปดาวด้านนอก และ
ตอ่ มดา้ นในเกสรตัวผู้ 18-30 อัน ช่อดอก
ตวั เมีย ยาว 5-12 ชม. กา้ นดอก 0.5-1 มม.
กลีบเลี้ยง (3)5 กลีบ 1-2 มม. ก้านเกสรตวั
เมยี สัน้ 3 อนั ปลายคลา้ ยขนนก ยาว 2-4
มม. รังไข่มขี นรูปดาวสแี ดง ผล 0.7-0.9 ชม.
มขี นสน้ั ๆ และตอ่ ม (ผง) เลก็ ๆ ลแี ดง
หมายเหตุ พบทัว่ ไปในปาข้ันท่ีสอง

316

73QOstodes paniculata EUPHORBIACEAE

ไม้ต้นไมผ่ ลดั ใบขนาดเลก็ สูงถึง 10 ม. 317
เรือนยอดไม่สม่าํ เสมอ แผ่กว้าง ลำต้นบิดงอ
เปลอึ กต้นสเิ ทาอ่อน ผวิ เรียบ เปลอื กชนั้ ใน
มักจะมยี างสีเหลืองหรือแดง ใบ 15-24 X 7-9
ซม. ขอบใบหย้กเป็นซเี ล็ก ๆ มีต่อม 2 ตอ่ ม
เช่อี มลนั ทีป่ ลายของแต่ละหยัก และทฐ่ี าน
ของใบ ฐานใบมีเส้นใบ 3 เสน้ +1/3 ของ
ความยาวใบ เส้นใบข้าง 7-9 คู่ จรดกนั ท่ี
ขอบใบ กาั นใบ 4-17 ชม. มดี ่อม 2 ต่อม
ด้านบน หใู บหลุดรว่ งง่าย ดอก +1.2 ชม. สีขาว
บางคร้งั มีประสีชมพู ชอ่ ดอกแคบยาว ออก
เป็นกลุ่มชอ่ ช่อยาว 12-22 ชม. แยกเพศ
แยกตน้ ตาดอกดัวผกู้ ลม 4-5 มม. ก้านดอก
5-6 มม. กลบี เลย้ี ง 5 กลบี ชอ้ นกนั กลีบ
ดอกไมเ่ ทา่ ลนั 5-6 กลีบ +7 มม. เกสรตวั ผู้
+20 อัน อยู่บนฐานรองดอกท่เี ปน็ รปู กรวย
คว่ํา ตาดอกตัวเมียรูปไข่ 6-7 มม. กา้ นดอก
+5 มม. มขี อ้ สว่ นลา่ ง กลีบดอก 9-10 มม.
ก้านเกสรตวั เมีย 3 อัน ปลายแยกเปน็ เสน้
+5 มม. รังไข่กลมมขี นสขี าว ผล 2.5-3 ชม.
เรม่ิ ลเี ขียว สุกสนี า้ํ ตาล มกั จะเปน็ 3 พู มีกงิ่
ของก้านเกสรตวั เมีย ผวิ นอกเหนยี วคล้าย
หนงั ชน้ั ในแข็ง แตกไดเ้ ปน็ 3 ส่วน เมลด็
1-1.2 ชม. กลมมสี ัน 2 สัน สนี า้ํ ตาลหรอื ดำ
เป็นจุดลาย ๆ
หมายเหตุ พบในท้องทีท่ ัว่ ไปในร่มเงาที่ชมุ่ ชนื้
ท่ีคล้ายลัน Cleidon709 & Baccaurea700
ไม่มตี ่อมบนหยักของใบและดอกไม่มกี ลบี
คอก

7E3U7PPHhOylRlBaInAtChEuAsEemblica
tk
มะขามปอ็ ม
■■■xnzEnjj Mk

ไมผ้ ลดั ใบขนาดเลก็ สูงถึง 8(20) ม. เรือน
ยอดโปรง่ ลำตน้ คดงอ เปลอื กดน้ สนี าตาล
เทาหรือแต้มสสิ ม้ ออกครีม ผิวบางเรยี บ
หลุดลอกเป็นแผ่นกว้าง ๆ เปลือกชัน้ ในสี
ชมพู ใบ 0.9-2 X 0.2-0.4 ซม. ใบเด่ียวใน
แนวระนาบ ลักษณะคลา้ ยใบแบบขนนก
ใบออ่ นมขี นละเอยี ดมกั จะมแี ต้มสีแดง ใบ
แกไ่ ม่มีขน ก้านใบ <1 มม. มีหใู บเล็ก คอก
เล็ก สีเขียวออ่ นหรือเหลืองออกครมี +แตม้
สีชมพู ออกเป็นชอ่ แนน่ แตล่ ะชอ่ มดี อก
ตวั เมียนอ้ ยดอกและดอกต้วผ้หลายดอก
ก้านดอกตัวผู้ +2.5 มม. กลีบเลยง 5-6 อัน
12.5- มม. เรียงชอ้ นก้น 2 วง ไม่มีกลบี
ดอก เกสรตัวผู้ 3(5) อัน เชื่อมก้นเป็นแกน
สั้น ๆ ก้านดอกตัวเมยี <0.5 มม. กลีบเลี้ยง
เลก็ กวา่ ของดอกตวั ผู้ เช่ือมกน้ ที่ฐาน กา้ น
เกสรตวั เมียเช่ือมกน้ ปลายแยกออก รังไข่
ฝงั ตัวครง้ั หน่ึงในหมอนรองดอกท่ีมรี ะบาย
ผลกลม 1.3-2 ชม. ไมม่ ีก้าน สีเขียวค่อนขา้ ง
จะใสมีเสน้ สีออ่ น ผลสกุ สีเหลือง ไม่แตก
เนื้อฉํ่าน้าํ รับประทานไดค้ อ่ นข้างเปรยี้ ว ช้นั

ห้มุ เมล็ดแข็ง 3 หน่วย แต่ละหน่วยห้มุ (1)2
เมลด็
หมายเหตุ พบทัว่ ไปในท่ีแห้งกว่า ท่กี ่งึ โลง่
แจง้ ทนทานต่อไฟปา่ ท่ีคลา้ ยกน้ อกี 3 ชนิด
มีใบใหญ่กว่าดอกตัวเมียและผลมีก้านเรียว
เล็ก ยาว >5 มม.

738p. columnaris ชาวสาร ใบ 2.5-6 X
0.7-2 ชม. รูปไขก่ ลบั แคบหรือขอบขนาน
ปลายทง้ั สองแหลม มขี นละเอยี ดอย่างน้อย
ด้านลา่ ง ช่อดอกเป็นช่อต้งั ขึน้ ท่ีปลายกึง่ ช่อ

ยาว 15-23 ชม. ก้านดอกตวั เมยี 1-2 มม.
กลีบเลีย้ ง 4 มม. กา้ นเกสรตวั เมยี 4 มม.

ผล 6 มม. เปน็ 3 พู มกี ้านเกสรตวั เมียตดิ
อยู่ ผลสุกสีดำ พบในทเี่ ช่นเดียวกน้

318

739p. roseus ผกั ยอดตอง ไม้พุ่มสูงถงึ EUPHORBIACEAE
5 ม. ใบ 6.3-16 X 2-5 ชม. ก้านใบสน้ั กง่ิ กา้ น 319

แตกแบบซิกแชก ดอกเป็นกลมุ่ ก้านดอก
ตวั ผู้ 10 มม. กลบี เล้ียงบางปลายแหลมยาว

คลา้ ยขน กา้ นดอกตัวเมยี ยาวถงึ 4 ชม.
กลบี เลยี้ ง 6 กลบี ก้านเกสรตวั เมยี 2 พู ผล

สีชมพมู ีขนเล็กนอ้ ยแตกออกได้ เมล็ด 7-8
มม. ขนกระจายในที่โลง่ แจ้ง ท่ีชืน้ ถงึ ระดบั

1300 ม.
acidus740P.
มะยม ดอกเป็นชอ่ ยาวถงึ

15 ชม. ช้นั กลีบเล้ยี ง 4 พู เกสรตัวผู้ 4 อนั

เป็นไม้ปลูกต้นกำเนิดที่ บราซลิ

7^Suregada multiflora

ขนั ทองพยาบาท มะดูกเลือ่ มA A

I I MJH I i I I
II nw Fl I I I I MHL

ไม้ไม่ผลัดใบขนาดเล็ก สูงถงึ 13 ม. ทรงพุ่ม
แน่นทึบ ลำต้นตรง เปลอื กตน้ ลนี ้ําตาลแก่

ผิวบาง เรยี บ ใบ 7-20 X 3-8 ชม. ขอบใบ
เรียบ ใบแก่เหนียว ดา้ นบนเปน็ มนั ไม่มีขน
มตี อ่ มใส ๆ ขนาดเลก็ เสน้ ใบข้าง 5-9 คู่
กา้ นใบ 0.2-0.8 ชม. มีปีกแคบ ๆ หูใบ +2
มม. แต่ละคเู่ ชี่อมกันหลุดร่วงง่าย แตท่ ้ิง
แผลเปน็ วงไว้ ดอก 0.8-1 ชม. สเี หลีอง กลน่ิ
หอม ชอ่ ละ 5-10 คอก อยู่ตรงกนั ข้ามกบั ใบ
ดอกแยกเพศ แยกต้น ก้านดอกตวั ผู้ 5 มม.
กลบี เลย้ี ง 5 กลีบ +2.5 มม. ไม่มีกลีบดอก
เกสรตัวผู้ 35-60 อนั แต่ละอันมีตอ่ มทฐี่ าน
บางครั้งจะมีเกสรตวั ผู้ทเ่ี ป็นหมนั ปะปนอยู่

ด้วย ฐานรองดอกนนู พองออก ดอกตัวเมยี
มกี ลีบเลยี้ งหนา 5-6 กลีบ ก้านเกสรตัวเมีย 3

อนั ปลายแยก รงั ไข่มขี นละเอียด มหี มอน
รองดอก ผล 1.2-2.3 ชม สุกสแี ดงออกส้ม
มกั มี 3 พู มีตง่ิ เลก็ ๆ ท่ยี อด แตกออกได้
แต่ละเลย้ี วมี 1 เมลด็ มีเนือ้ บาง ๆ สีขาว (aril)

ท้มุ

หมายเหตุ พบท่ัวไป กระจายกว้างขวางตาม
ชายปาและในปากึง่ โล่งแจง้ ชอบทช่ี ่มุ ชืน้ กว่า

E™U2BPHaOlaRkBaIArCaEbAaEccata

(Sapium baccatum)

rTTIJ Illi พ^^

ไมไ้ ม่ผลัดใบขนาดใหญ่ สงู ถงึ 35 ม. เรือน
ยอดกลม แผก่ ว้าง กง่ิ ก้านหนาทอดขึ้นบน
ปลายก่ิงลลู่ ง ลำต้นอ้วนส้ัน เส้นผ่าศนู ย์กลาง

ถึง 200 ชม. ตน้ แกม่ ีพูพอนเล็กน้อย เปลือก
ดน้ สเี ทาออ่ นค่อนข้างเรยี บมรี อู ากาศใหญ่ ๆ
ดน้ แกเ่ ปลยี่ นเปน็ สนี ้ําตาลอมเทาเข้ม มีรอย
แตกตามยาวลึก ๆ เปลือกช้นั ในสีเหลืองอ่อน
ลำดน้ ไม่มนี ํา้ ยาง แตม่ ีนํ้ายางสีขาวทกี่ ่ิงก้าน
ใบ 8-18 X 3-8 ชม. รปู มนรหี รือรปู ไข่ ในดน้
ออ่ นก้านใบติดทีห่ ลังใบ (peltate) ใบอ่อน
สีมว่ ง-แดง ใบแก่ด้านล่างมนี วลสีเขียวเทา
มตี อ่ มสเี ขม้ ที่ใกล้ฐานใบ มักจะมสี แี ดงตาม
ขอบใบและกา้ นใบที่ฐานมตี ่อมนนู 2 ตอ่ ม
เส้นใบขา้ งขนานก้น 11-13 คู่ ก้านใบ 3-7.5
ชม. ปลายทั้งสองพองออกเลก็ น้อย หใู บเล็ก
และหลดุ รว่ งงา่ ย ใบทีจ่ ะร่วงสีเหลอื ง ก้านใบ
สีแดง ดอกเลก็ ชอ่ เรียวเล็ก (spike) แตก
แขนง ยาว 4-22 ชม. ชอ่ ต้วผู้ล้วนหรอื มี
ดอกตว้ ผ้แู ละดอกตวั เมยี ในช่อเดียวกน้ ดอก
ตว้ ผกู้ ลุม่ ละ 6 ดอก มี กาบ +1 มม. รองรบี
และดา้ นข้างมตี อ่ มรปู ขอบขนานขนาดใหญ่
2 ต่อม กลบี เล้ียง 2-3 กลีบเชือ่ มเป็นรูปล้วย
ปลายแยกเป็นซ่ี +1 มม. ไมม่ กี สบิ ดอก
เกสรตวั ผู้ 2 อนั ดอกตัวเมียออกเดีย่ ว ๆ
+5 มม. กลบี เลยี้ งเชน่ เดียวกับดอกตว้ ผู้แต่
ใหญ่กว่าก้านเกสรต้วเมีย 2 อนั เช่อื มก้นที่

ฐาน 1-1.5 มม. ผล 0.8-1.3 ซม. สีเขยี วเขม้
มีผงสีเทาปกคลุม ผลออ่ นมียางสีขาว สุกสิ
ม่วงดำ รปู กลมยาว ±2 พู ดา้ นบนมกี ้าน
เกสรตัวเมยี และดา้ นลา่ งมชี ั้นกลีบเลีย้ งติด
อยู่ ผลไมแ่ ตก ผวิ นอกบางชนั้ ในเหนียว

คล้ายหนงั มีเมล็ดสดี ำ 2 เมลด็ ตดิ กับ
แกนกลางเปน็ ระยะเวลานานหลงั จากผล
เนา่ แลว้ หมายเหตุ พบทัว่ ไปถงึ คอ่ นขา้ งมาก
ในท้องท่ี ในปาดบิ และปาผลัดใบที่ข้นึ ผล
เปน็ ทชี่ นิ่ ชอบของนกมาก ทีค่ ลา้ ยก้น »

320

™3Triadica cochinchinensis EUPHORBIACEAE
ตะเคียนเฒ่า โม้ตน้ ขนาดเลก็ สงู ถึง 15 ม. 321
เปลือกต้นเกลีย้ งหรือแตกเลก็ นอ้ ย ใบ 4-11
X 2.5-4 ซม. ใบใกลร้ ว่ งสแี คงสด ดอกเปน็
ชอ่ ไม่แตกแขนง ล้านเกสรตัวเมีย 3 อัน ผล
1-1.5 ชม. กลมมเี มลด็ ถึง 3 เมล็ด ไม้หายาก
ในปาดิบเขา

744Falconena insigne เปน็ ไมผ้ ลัดใบสงู
ถึง 15 ม เปลอื กด้นแตกระแหงลึก ๆ เปลอื ก
ชั้นในมยี างขาว ใบ 13-20 X 5-8 ชม. ขอบใบ
เป็นซห่ี ยกั กลม ๆ ล้านใบมกั ไมม่ ีแต้มสีแดง
ก่งิ ลา้ นหนา ดอกเป็นช่ออ้วนสน้ั ยาวถงึ 25
ชม. ดอกตัวผูม้ ีกลีบเลี้ยง 2 กลีบเช่อื มล้น
ที่ฐาน ผล 0.5-0.8 ซม. รปู ไข่ เปน็ ชอ่ ยาวถึง
50 ซม. ข้นึ ประปรายในปาผลดั ใบทแี่ ห้งกวา่

เปน็ ไม้ทนไฟ

7^Trigonostemon thyrsoideus

มะนาวเทศ /fa A.

II II II ■I I เ■บ■าI 1I II I[ฯI”พ/ พ\

ไมพ้ มุ่ ไมผ่ ลดั ใบหรอื ไมต้ ้นขนาดเลก็ สงู ถงึ

8 ม. เปลอื กตน้ ลีนํ้าตาลออกลม้ ถึงน้าํ ตาลแก่

ผวิ เรียบ เปลือกชน้ั ในมนี าํ้ ยางใสหรือออก

แดง ใบขนาดถึง 33 X 12 ซม. เส้น่ใบข้าง
8-12 เส้น จรดล้นท่ีขอบใบ ลา้ นใบ ยาวถึง

8 ชม. ดอกสีเหลืองสด ชอ่ ดอกแคบแตก
แขนง ดอกแยกเพศ แยกช่อ หรอื ในช่อเดียว
ล้น ดอกตวั เมยี อยู่ปลายชอ่ ดอกตัวผ้มู ีกลบี
เลีย้ ง 5 กลบี ช้อนล้น กลีบดอก 5 ชอ้ นบดิ
ในตาดอก เกสรตัวผู้ 3(5) เช่อื มเป็นแกน

ปลายแยก 3(5) หมอนรองดอกเปน็ ตอ่ ม 3-5
ตอ่ ม แยกหรือเชื่อมล้นเปน็ รปู ถ้วย ดอก
ตวั เมยี คล้ายล้น ล้านเกสรตวั เมยี 3 อัน เช่อื ม
ล้นทฐ่ี าน ปลายแยกเปน็ 3 ป่มุ ผลยาวถึง

1.7 ซม. เป็น 3 พู ผวิ เป็นหนามนมุ่ เล็กนอ้ ย
แตกได้ หมายเหตุ ไม่ค่อยพบ ขึน้ ในทร่ี ม่
และขน้ึ ทคี่ ล้ายกนั

746T. albiflorus ไมพ้ มุ่ สูงถึง 5 ม. ดอก
ลขี าว

E™U7TPHrOewRBiaIAทCนEAdEiflora

มะฝอ มะปอบ A A.

■■ 11IJJJ 11

I I 11 ■■ I Id JBHk

ไมผ้ ลัคใบช่วงส้ัน ๆ สงู ถงึ 25 ม. กิ่งก้าน

ใหญแ่ ละแผ่กว้าง ลำตน้ อ้วนสัน้ เปรอกดน้

สนี าตาลออกเทา มกั จะมแี ตม้ สิออ่ นกวา่
เมื่อตน้ แก่ ผวิ เรียบหรอื หลุดออกเปน็ แผ่น

บาง ๆ ใบ 8-22 X 5-16 ชม เกอื บตรงก้น
ขา้ มเป็น 2 แถว ขอบใบเรียบ ก้านใบไม่ไต้
ตดิ ดา้ นหลงใบ ใบออนมขี นรปู ดาวหนาแน่น
ใบแก่บาง สีเขียวออกเหลีอง มีขนรปู ดาว
อยา่ งนอ้ ยทีเ่ สน้ ใบดา้ นล่าง เสน้ ใบทฐี่ าน 3-5

เส้น +1/2 ของความยาวใบ เสน้ ใบขา้ ง 3-6
คู่ มตี อ่ มเหน็ ไมช่ ดั เจนทซี่ อกเส้นใบ ก้านใบ
4-7(10) ชม. หูใบรปู สามเหลยี่ มแคบ 2-3

มม. หลุดร่วงงา่ ย ดอกสีเขยี ว ดอกบานขณะ
ที่ต้นท้งิ ใบหรือระยะมใี บอ่อน ดอกแยกเพศ

แยกตน้ ดอกตวั ผู้ +1 ชม. ชอ่ ดอกไม่แตก

แขนง ชอ่ ยาว 7-20 ชม. กา้ นดอกเรยี วเลก็
+5 มม. กลีบเลี้ยง (3)5 กลบี +4 มม. ไม่มี

กลบี ดอก เกสรตัวผู้ 60-90 อ้น ไม่มีหมอน
รองดอก ชอ่ ดอกตวั เมียเล็กกวา่ มี 1-4 ดอก
ยาว 3-8 ชม. ชน้ั กลีบเล้ยี งคลา้ ยกาบใบแยก

เป็นพูไม่เทา่ ก้น 2-4 พู +5 มม. ก้านเกสร
ตวั เมีย 2-6 อนั +20 มม. เชื่อมติดก้นทีฐ่ าน

ปลายคล้ายขนนก รงั ไข่ 5 มม. มีขน ผล

31.46- ชม. สีเชียวออ่ น สกุ สเี หลอี งออก
นา้ํ ตาล ผลกลมไม่แตก ชั้นนอกเหนียว เนื้อ

ในลคี รีมออ่ นคล้ายมนั ฝรงั่ ชนั้ หุ้มเมล็ดแข็ง

ภายในมี 2-5 เมล็ด สีดำแขง็ ขนาด +8 มม.

หมายเหตุ พบทว่ั ไปตามแนวส่งแม่นา้ื จะ
ไม่พบไกลจากรมิ นาื้ ทีค่ ลา้ ยก้น Gmelina

arborea630 ใบมตี ่อมใหญ่ 2 ตอ่ มที่ฐาน

ดอกเด่นลสี ม้ ออกเหลือง Moms macrou-
ra™ ใบเรียงแบบสลับไม่มขี นรปู ดาว มี
นา้ํ ยางขาว

322

ULMACEAE 1. ยลแห้ง มปี กี ULMACEAE
323
ท่ัวโลกมีประมาณ 175 ชนดิ ส่วนใหญอ่ ยู่ 2. ขUอบlmใบuมsขี ี่หlยaักncaefolia 752
ในเขตอบอ่นุ เหนือ เปน็ ไมผ้ ลัดใบหรอื ไม่ 2. ขHอoบlใoบpเรtียelบea integrifolia 751
ผลดั ใบ ไม่มยี าง ใบเด่ยี ว ออกแบบสลบั มัก

จะอยูใ่ นระนาบ ขอบใบมักจะมีซ่หี ยกั มหี ใู บ 1. มลมเี นอื้ บาง ๅ ไม่มีปกี

ดอกเล็กสเี ขียว ผสมเกสรโดยลม กลบี รวม 3. ด้านTลr่าeงใmบaมขoนrหiนeาnแtนaน่lis 748
4-5 พู ชอ้ นกนั ในดอกตมู ไม่มีกลบี ดอก
เกสรตวั ผ้เู ชื่อมกับหลอดกลบี เลีย้ ง กา้ นเกสร 3. ดา้ นล่างใบเกือบเรยี บเกลย้ี งหรือ

ตวั เมยี 2 อนั ผลมปี กี หรอื เปน็ ดรู๊ฟ ไม่มขี น
4. ขอ่ ดอกตัวเมยี และขอ่ ยล

™QTrema orientalis ไม่แCตกeแltขiนsงtetrandra 749

ไมไ้ มผ่ ลดั ใบขนาดเลก็ สงู ถงึ 12 ม. เรือน 4. ขอ่ ดอกตัวเมียและข่อยล

แตกแCขeนlงtis timorensis 750

ยอดโปร่ง กิ่งกา้ นออกในแนวขนานกับพ้ืนดนิ

ปลายกิง่ ลูล่ ง เปลือกต้นลีเขยี วอมเทาอ่อน
หรอื น้าํ ตาล ผิวบางเรียบเกลีย้ งหรอื มีรอยแตก

ตามยาวบาง ๆ มรี อู ากาศมากมาย เปลือก
ช้นั ในสีเขียวสด ใบ 8-19 X 4-9 ซม. ฐานใบ

ไมส่ มมาตร ขอบใบมีซหี ยักคม ๆ ยอดอ่อน
มขี นสีเงนิ หนาแน่น ใบแกด่ า้ นบนมีขนหยาบ
ประปราย ด้านลา่ งสเี ขียวอมเทาเปน็ หย่อม
แนน่ ๆ ปะปนกบั ขนสเี งนิ ทยี่ าวกว่า เตน้ ใบ
ท่ฐี าน 3-5(7) เตน้ ทอด 1/2-3/4 ตามความ

ยาวของใบ เตน้ ใบขา้ งโคง้ มาก 4-8 คู่ ก้านใบ

0.4-1.7 ชม. มรี อ่ งและมขี นหนาแนน่ มกั จะ
มปี ระสีชมพูหรอื มว่ ง หูใบรปู หอก 2-6 มม.
ไมเ่ ชือ่ มก้น ดอก +0.3 ชม. สขี าวอมเขียว

ดอกแยกเพศและสมหูรณเ์ พศอยบู่ นต้น
เดยี วกน้ แต่แยกช่อ ดอกตัวผู้ช่อแน่นและ
แตกแขนงยาวถึง 2.5 ชม. ดอกมกั เปน็ คมู่ ี
ก้านของชอ่ ข้างล่างโคง้ ลง ช้นั กลบี เลีย้ งแยก

4-5 พู 1-5 มม. ไม่ซอ้ นกน้ เกสรตว้ ผู้ 4-5
อัน อยู่ตรงข้ามกบั พูกลบี เล้ยี ง ดอกตวั เมยี

คล้ายกนั แต่ช่อโปรง่ กวา่ มีเกสรตวั เมยี แยก
2 กงิ่ รงั ไข่ไม่มีก้านชู ผล 0.3-0.7 ซม. กา้ น

ผลยาวถงึ 0.3 ชม. ผลลีเขียวเขม้ หรอื ลแี ดง
เม่ือสุกลดี ำ มชี น้ั กลีบเลี้ยงตดิ ทฐี่ านและ

ปลายเกสรตัวเมยี เหย่ี วท่ยี อดผล เนอภายใน
บาง ชนั้ หมุ้ เมลด็ แข็ง หมายเหตุ พบท่วั ไป
ในที่โล่งแจง้ และทรี่ กรา้ ง เปน็ ไมโ้ ตเรว็ และ
อายสุ ั้น

™UL9MCAeCltEisAEtetrandra

ขีห้ นอนคาย หัด

ไม้กึ่งผลดั ใบหรอื ไมผ่ ลดั ใบ สูงถงึ 25 ม.
เรือนยอดกลม เปลือกตน้ สเี ทาอ่อนหรือ
เขียวอมเทา เกลีย้ งหรอื มีรอยแตกต้นื ๆ มี
รูอากาศมากมาย เปลอื กช้ันในสีเหลืองออ่ น
มีจดุ สเี ขม้ กวา่ ใบ 6-18 X 3-8 ชม. ขอบใบท่ี
ปลายมีช่ีหยกั ไม่สาํ่ เสมอ 1/2-2/3 ของใบ
ใบแก่ต้านบนเรยี บเกลีย้ งเป็นมนั ด้านลา่ ง
มขี นประปรายบนเส้นใบ เสน้ ใบหลกั จาก
ฐานใบ 3 เสน้ คูน่ อกสุดยาว >3/4 ของใบ
เส้นใบขา้ งโค้ง 3-4 คู่ กา้ นใบ .8-1.5 ชม. มี
รอ่ งและหลุดรว่ งไว ดอกลีเชยี วหรอื ออก
ชมพู ดอกต้วผูแ้ ละดอกสมบูรณเ์ พศอยู่
บนด้นเดียวกน้ แต่แยกช่อ ดอกตวั ผ้อู อก
เด่ยี ว ๆ หรือกลุม่ ละ 2-3 ดอก ชอ่ ยาว 1.5-3
ชม. กา้ นดอก +0.2 มม. ก้านชอ่ ร่วมมีกาบ
ใบแคบ ๆ กลีบเลย้ี ง 4(5) กลีบ 2-3 มม
เชอื่ มก้นที่ฐานและซ้อนก้นในดอกตมู เกสร
ด้วผู้ 4 อัน แผ่ขยายออกเม่ือคอกบาน
ดอกตัวเมียคล้ายก้นแตเ่ ป็นช่อไม่แตกแขนง
ก้านร่วม 0.6-1.2 ชม. มีปลายเกสรตัวเมยี 2
แฉก ไม่มีก้านชู รงั ไขไ่ มม่ ีขน ไม่มีก้านชู ต้งั
อยู่บนหมอนรองดอกทีม่ ขี น ผล 0.6-0.8
ชม. ลีเขยี วหรอื ดำ เกล้ยี ง มปี ลายเกสรตัว
เมียคงอยู่ ชัน้ ห้มุ เมล็ดแข็งเปน็ 6 เหลยี่ ม
หมายเหตุ พบทัว่ ไป มักจะข้นึ ในทีโ่ ล่งแจง้
ใกลแ้ หล่งนาํ้ ท่คี ล้ายกน
750C. timorensis แกง้ ขี้พระร่วง เสน้
ใบข้าง 1-2 เส้น ใกล้ยอดใบ เสน้ ใบยอ่ ย
คล้ายชนั้ บนั ไดเชอื่ ม เส้นใบหลกั 3 เส้น ก่ึง
ก้านอ่อนและกา้ นดอกมขี นละเอยี ดสนี ้าํ ตาล
อมส้ม ดอกสมบูรณเ์ พศและผลอยู่ในช่อท่ี
แตกสาขา ยาวถึง 6 ชม. กา้ นดอกร่วม 2-3
ชม. กลบี เลี้ยงและเกสรตวั ผู้อยา่ งละ 5
อัน Trema orientalis™8 ใบดา้ นล่างมีขน
หนาแนน่ กวา่

324

75yHoloptelea integrifolia ULMACEAE

gu 11111! เ^

ไมผ้ ลัดใบ สงู ถึง 22 ม เปลอื กตน้ สนี าํ้ ตาล
อมครมี หรือสเี ทาค่อนข้างเกล้ียง แตกตาม
ยาว ใบ 8-14 X 4-7 ชม. ฐานใบมกั ไมส่ มมาตร
ขอบใบเรียบ (ยกเวน้ ในต้นอ่อนหรือด้นที่
งอกจากตอเดิม) ใบแกเ่ รยี บมขี นเล็ก ๆ ดา้ น
ล่าง เส้นใบขา้ ง 5-7 เสน้ ก้านใบ 0.6-1.2 ชม.
หใู บ +1 ซม. แหลมหลุดร่วงงา่ ย ดอกเปน็
ชอ่ ส้ัน ๆ ในซอกของใบทีร่ ว่ งไป ดอกตัวผู้

และดอกสมบรู ณ์เพศปะปนในชอ่ เดยี วก้น
ก้านดอกมีกาบรองดอก 1 คู่ ตรงกลางกลีบ
เลยี้ งรูปหอก +2.5 มม. ดอกตวั ผมู้ เี กสร 8

อนั ดอกสมบรู ณเ์ พศมเี กสรด้วผู้ 5 อัน รัง
ไข่ +2.5 มม. มีกา้ นชู ผล 1.7-2.5 ชม. รปู
ขอบขนานเบี้ยวหรอื กลม มปี ก็ บางและกว้าง
หอ่ ห้มุ ผลแยกท่ียอดเปน็ 2 ซีก แตล่ ะซีกมี

กา้ นเกสรตวั เมียคงอยู่ ก้านผลมีรอยตอ่ ตรง
กลาง เมลด็ +12 X 8 มม.

หมายเหตุ พบประปรายในที่ก่ึงโลง่ แจ้งใน
ปาผลดั ใบ/ปาไผ่ ท่คี ลา้ ยกน้

752Ulmus lancifolia ใบขอบขนาน
หรอื รปู หอกขอบใบมีชี่หยักละเอียดดา้ น

บนเป็นมนั และเหนียวก้านดอกมีขอ้ เหนอื

ส่วนกลางและมีขนใตข้ ้อตอ่ ก้านผลมกี ลบี
เล้ยี งติดอยู่ พบประปรายใกล้ธารน้ําระดบั

<1,000 ม.

MORACEAE วงสม์ ะเดื่อ 1. ตอก/ยลคอกเดี่ยวหรอื เป็นคู่
Streblus 755
สว่ นใหญอ่ ยใู่ นเขตศูนย์สตู ร ประมาณ 1,100 ชนดิ ในภาคเหนอื พบ 5 สกลุ 40 ชนิด
ลกั ษณะพรรณไม้ เปน็ ไมผ้ ลดั ใบหรือไมผ่ ลัดใบ มกั จะขน้ึ รดั พันไม้อน่ื ส่วนใบ เปลอื ก 1. ดอก/ยลเป็นกล่มุ แนน่ ซับขอน
และผลมก้ มยี างขาว ใบเด่ียวเรียงแบบสลบั มหี ูใบ ดอกเลก็ มักเป็นชอ่ ยาวหอ้ ยลง 2. ดอก/ยลอยู่ภายในโครงสราื งท่กี ลาง
(catkin) หรือเป็นกลุ่มแน่น (head) ออกในชอกใบหรอื บนลำต้น ดอกแยกเพศ อาจ Ficus 764
อย่บู นตน้ เดียวกน้ หรอื แยกตน้ ช้ันกลบี เลี้ยงมกั เปน็ 4 พู กลีบดอกไม่มี เกสรตวั ผู้ 2. ตอก/ยลเปน็ กลมุ่ อยูภ่ ายนอก
3.ไมต้ น้ ไมม่ ีหนาม
5 อนั ตรงข้ามกับพกู ลีบ ก้านเกสรตัวเมีย 1-2 อนั ผลแบบต่าง ๆ พรรณไม้เป็นองค์ 4.ใบมีเสนกลางใบ 1 เส้น
ประกอบทัว่ ไปของปา่ ดง้ั เดิมและปาเส่ือมโทรม ท่ีระดับตาํ่ ซ่งึ มีความข้นึ จำนวนจะลดลง Artocarpus 759
4.ใบมีเสน้ ใบหลัก 3-5 เสน้
ในปาผลดั ใบหรอื ปาเขา เปน็ แหลง่ อาหารสำคัญสำหรับนกหลายชนิด เชน่ นกเงือกการ 5.ใบด้านบนสาก
ใชป้ ระโยชน์ มไี มผ้ ลหลายชนิดทนี่ ำเข้ามาปลกู เช่น ขนุน สาเก มะเดอื่ รวมถึงหมอ่ น ดอก/ผลเป็นชอ่ กลม
ทีใ่ ชเ้ ลย้ี งตวั หนอนไหม และตน้ โพธซึ่งเปน็ ไมส้ ญั ญลกั ษณ์ของพุทธศาสนาดว้ ย Broussonetia 754
5.ใบเรียบเกลย้ี ง
ดอก/ผลเปน็ ช่อยาว Morus753
3.ไมพ้ ุ่มทมี่ หี นาม Madura 763

325

7M53OaRMAoCrE1A1รEmacrolira

ไม้ผลดั ใบขนาคใหญ่ สูงถงึ 35 ม เปลือก
ตน้ ลีเทาอ่อน เกล้ยี ง เปลอื กชัน้ ในมียางสีขาว
ใบ 8-18 X 6-12 ซม ขอบใบเรียบ หรอื มี
หยกั ละเอยี ดบางครงั้ อาจจะเปน็ พู ใบแก่
บาง มขี นด้านล่าง เส้นใบจากฐาน 3 เส้น
คนู่ อกยาว 1/2-2/3 ของใบ เสน้ ใบขา้ งโค้ง
4-7 คู่ จรดกันเป็นเส้นตามแนวขอบใบ กัาน
ใบ 2-3.5 ชม. หูใบแคบยาว +2 ชม. หลดุ
ร่วงไว ดอกเลก็ แยกเพศ แยกตน้ ดอกตว้ ผู้
เป็นกลมุ่ ชอ่ ยาว 6-14 ชม. กลบี เลยี้ งกลม
4 กลีบ ชอ้ นกันในดอกตมู เรียง 2 ชน้ั มี
ขนหนาแนน่ กลีบชนั้ ในแบน กลีบชั้นนอก
โค้งเปน็ รปู เรอื เกสรตวั ผู้ 4 อัน ดอกตวั เมีย
เปน็ ช่อคลา้ ยกันแต่ส้นั กว่าและแน่นกว่า
กลีบเลยี้ งไมม่ ขี น กา้ นเกสรตัวเมยี ยาว
เรียว 2 อัน +2.5 มม. ผล +0.1 ชม. สีขาว
หรอื เหลืองออ่ นออกเป็นช่อแนน่ ยาวถงึ 15
ซม. แต่ละผลมี 1 เมลด็ มชี ้ันกลีบเลีย้ ง
หอ่ หุม้ หมายเหตุ พบท่วั ไปในทโี่ ลง่ แจง้ และ
ในชน้ั เรอื นยอดของปาทบึ ที่คลายกนั

745bAf.alba หม่อน ไมพ้ มุ่ หรือไมต้ น้
ขนาดเล็กสงู ถึง 8 ม. ขอบใบมีซห่ี ยกั หยาบๆ
ดอกตว้ ผ้และดอกตัวเมียอยใู่ นตน้ เดยี วกัน
ช่อดอกสน้ั กว่า <2.5 ชม. ก้านเกสรตัวเมีย
มขี น ปลายแยกเกือบถึงโคนก้าน ผลเป็น
กลุ่มขนาด 2-5 X 1 ซม. ทรงกระบอกลืขาว
ถงึ แดงเขม้ รับประทานได้ เป็นไม้ทอ้ งถ่นิ
ของประเทศจนี ปลูกเพ่ือรับประทานผล
หรอื ใชใบเลยี้ งไหม

745cM. australis หม่อน กา้ นเกสร

ตัวเมียแยกเฉพาะทีป่ ลาย ผลสมี ว่ งเข้มอาจ
จะเป็นสายพนั ธขุ อง M.alba Broussonetia
papyrifera ^ ใบด้านบนหยาบ ดอกตวั เมยี
และผลเป็นกลมุ่ กลม ผลสิแสด ดอกตวั ผู้
เปน็ ช่อเรียวยาว <10 ซม. ดู Trewia nil-
diflora ' ’ ประกอบ

326

7^Broussonetia papyrifera MORACEAE
327
paper mulberry

รทแ41111'^A

ไมพ้ ุม่ หรอื ไมต้ น้ ขนาดเลก็ ก่ึงผลัดใบ สงู ถงึ
15 ม. เรือนยอดโปรง่ และแผ่กวา้ ง เปลอื ก
ต้นสคี รมี หรอื นํ้าตาลออ่ น มีรูอากาศขนาด
ใหญ่ เปลือกชั้นนอกบางและเป็นเสน้ ใย
เปลือกช้ันในมยี างสีขาว ใบ 12-29 X 8-22
ซม. ขอบใบมก้ มซี หี่ ยัก มักจะแยกในพูลึก ๆ
ในตน้ ออ่ น ยอดอ่อนมีขนน่มุ หนาแนน่ ใบแก่
บาง ด้านบนหยาบ ด้านลา่ งมีขน เสน้ ใบที่
ฐาน 3-5 เส้น เส้นใบขา้ ง 4-7 คู่ ก้านใบ 3-10
ชม. หใู บรปู สามเหล่ียมแคบ 6-8 มม. หลุด

ร่วงไว ดอกเล็กสเี ขียวอ่อน แยกเพศแยก
ตน้ ดอกตว้ ผู้เปน็ กล่มุ ช่อหอ้ ยลงทปี่ ลายก่ึง

(catkin) ยาว 5-8 ชม. ดอกย่อย ปะปนกบั
กาบรองดอกท่ีมขี อ้ ชนั้ กลบี เลยี้ ง 4 กลบี

ไมซ่ อ้ นกันในดอกตูม เกสรตัวผอู้ ย่ตู รงกัน
ข้ามกบั พูกลีบเลยี้ ง ดอกตัวเมียเปน็ ชอ่ กลม

ในซอกใบ เส้นผ่าศนู ย์กลาง 1.5-2 ชม. ก้าน
ดอก 0.5-1 ชม. ดอกยอ่ ยปะปนกับเกล็ด
เล็ก ๆ (ดอกท่ผี อ่ ) หลอดกลบี เลี้ยงมี 2-4

แฉก ก้านเกสรตวั เมยี สีแดงติดอยู่กบั ข้างของ
รงั ไข่ ผล (syncarp) กลม +3 ชม. สแี สด
มเี มล็ดเล็ก ๆ สีเขม้ แต่ละเมลด็ อยู่บนก้าน
ยาว มีช้ันกลีบเลี้ยงยงั คงอยู่ กา้ นผล +1.2

ซม.

หมายเหตุ พบมากในทีโ่ ล่งแจ้ง ที่รกร้าง เปน็

ไมโ้ ตเร็ว ทคี ลายกน้ Moms macroura753
ใบเรยี บเกลี้ยง หรือมขี นนุ่มดา้ นบน ท้งั

ดอกตัวผแู้ ละคอกตัวเมยี อยูใ่ นช่อเรียวยาว

(catkin)

MORACEAE

75SStreblus asper var asper

ไมฝ้ อย ข่อย เ^^^^

ไมไม่ผลัดใบ สูงถึง 17 ม. ลำตน้ อว้ นสนั้

เรอื นยอดแนน่ เปลอื กตน้ สเี ทาหรือออก
ดำ บางและเกลยี้ งหรอื อาจจะแตกและเปน็
ร่อง ไม่มีหนาม เปสอี กชน้ั ในสีครมี มีนํา้ ยาง

สีขาว ใบ 2.5-10 X 1.2-4 ชม. เรยี งแบบ
สลับส่วนใหญในระนาบ ขอบใบเรยี บหรอื มี
ช่หี ยกั ใบแกส่ ีเขยี วเขม้ ด้านบนหยาบ เสน้
ใบขา้ ง 4-6 คู่ โค้งจรดกนั คทู่ ี่ฐานยาว 1/3
ของใบ หูใบรูปสามเหลย่ี ม 1-2 มม. ดอกสี
เขยี วเล็ก ๆ แยกเพศแตอ่ ยใู่ นดน้ เดยี วกนั
ทัง้ คอู่ อกในชอกใบหรือหลังใบ ดอกด้วผู้

เปน็ ชอ่ กลมเลก็ ดอกตัวเมียก้านช่อยาว
กลีบเลีย้ ง 4 กลีบเปน็ 2 แถวยาว 4-7 มม.

ซ้อนกันในคอกตูม เกสรตัวผู้ 4 อัน อยูต่ รง
กนั ขา้ มกลบี เลยี้ ง กา้ นเกสรตวั เมีย 2 อนั
ติดกนั ทฐี่ าน อยบู่ ริเวณกลาง ผลกลม ±0.8
ซม. สเี หลีองสดหรือสแี สด มกี า้ นเกสร
ตัวเมยี คลา้ ยเสน้ ด้ายติดอยู่ท่ียอดดา้ นลา่ ง
มีกลบี เล้ียงท่ีคงอยแู่ ละกาบรองดอกเน้ือใน
หวานฉา่ํ น้ํา ชนั้ หมุ้ เมล็ดแข็ง กลมสีขาวอม

เทา กา้ นผลยาวถงึ 1.8 ชม

หมายเหตุ พบทัว่ ไปในที่โลง่ แจง้ และปาท่ถี กู
รบกวน มกั จะพบบนจอมปลวก ท่คี ลา้ ยกนั

อกี 3 ชนดิ ท่ีมีใบเรียบเกลี้ยง 756s. ilicifolia ไมด้ น้ สงู ถึง 17 ม. มีหนามหนาแนน่

น้ืายางลคี รีม ใบขนาดถงึ 20 X 10 ชม. ขอบใบเป็นหนามแหลม ๆ และมีช่ิหยักเลก็ ๆ
ท่ปี ลาย 3 หยกั เส้นใบขา้ ง 8-12 คู่ จรดกน้ เป็นแนวเสน้ กอ่ นถึงขอบใบ กา้ นใบ 0.3-1

ชม. คอกตว้ ผูเ้ ป็นชอ่ ยาว 2.5-5 ชม. สีชมพอู ่อน ช่อดอกตวั เมยี ยาว 1.2-2.5 ชม. ชอ่ ละ

2-5 ดอก ผล ±1.2 ซม. พบในท้องทที่ ัว่ ไปบนเนนิ หินปนู 757s. taxoides ไม้พ่มุ

กง่ิ ก้านหนาแนน่ สูงถงึ 8 ม. มีหนามยาวและมีน้ํายางขาว ใบขนาดถงึ 17 X 6.5 ชม.
ฐานใบไม่สมมาตร ขอบใบเรยี บหรือมีชีห่ ยักประปรายเฉพาะใกล้ปลายใบ ก้านใบ
0.4-0.7 ซม. ผล ±0.6 ชม. สเี ขียว มเี นื้อที่ฐานและกลบี เล้ยี งทค่ี ลา้ ยปกี 1.2-2.5 ชม.

758S. indicus ไมไ้ ม่ผลัดใบสูงถงึ 20 ม. ไม่มหี นาม มยี างขาว ใบ ±11 X 3 ชม.

รปู ขอบขนานหรือรปู หอก ขอบใบเรยี บ ก้านใบ ±0.8 ซม. ผล ±1.5 ซม. มีกลบี เลย้ี งหอ่
หุม้ ก้านผลยาวถึง 1.5 ชม ไมค่ ่อยพบ ขึ้นในที่กง่ึ โล่งแจง้ ของปาดิบ

328

Artocarpus สกุลขนนุ MORACEAE
329
ท่ัวโลกประมาณ 50 ชนิด ในภาคเหนือพบ
4 ชนดิ ทีท่ ุกสว่ นมีนาื้ ยางสขี าว ใบเรยี งแบบ

สลับ ขอบใบมกั จะเรียบ มีเส้นใบหลัก 1 เสน้
ทฐี่ าน ดอกขนาดเลก็ เปน็ ชอ่ ยาวหรอื กลม

ดอกอดั กันรอบแกนฐานรองดอกรว่ ม ดอก
แยกชอ่ บนตน้ เดยี วกัน ดอกตวั ผมู้ กลบี เล้ยี ง

2-4 อัน แยกหรอื ตดิ กนั เกสรตัวผู้ 1 อัน
ดอกตัวเมียมีช้ันกลบี เลย้ี งเป็นทอ่ แคบ ๆ

ซึ่งเชือ่ มกบั ของดอกใกล้เคียงเกิดเป็นชนั้ เนื้อ

เยือ่ ตอ่ เนอื่ ง กา้ นเกสรตัวเมยี 1 อัน ผลเป็น
ผลรวม (syncarp) มเี นอ้ื และเมลด็ มากมาย

Artocarpus lakoocha

ขนุนปา หาด A

ไม้ผลัดใบ สูงถงึ 24 ม. เปสอี กต้นลนี ้ําตาล
ออกแดงถึงนา้ํ ดาลเข้ม ตน้ แก่ผิวจะหยาบ
และเป็นเกลด็ ใบ 10-30 X 5-15 ชม. จาิ น
ใบมักไม่สมมาตร ขอบใบเรียบหรอี มีชจัก
เล็กนอ้ ย ยอดอ่อนมขี นสนี ้าํ ตาลออกแดง

หนาแน่น ใบแก่สเี ขียวเข้มเหนียวคล้าย หนัง
ตา้ นบนหยาบเล็กนอ้ ย ด้านลา่ งสีเขียวอมเทา
มขี นเลก็ นอ้ ย เส้นใบข้างไม่ชัดเจน 8-20 คู่
จรดกนั ท่ีขอบใบ เส้นใบยอ่ ยชัดเจน ก้านใบ
1.4-3.3 ซม. มหี ูใบเล็กรปู หอกซง่ึ หลุดรว่ งไว
กิ่งก้านคอ่ นขา้ งออ่ น อ้วน หนา ไมม่ รี อยแผล
วงแหวน ดอกเป็นช่อกลมแนน่ สีเหลืองหม่น
ถงึ ชมพอู ่อน ช่อดอกตวั ผู้กลม 0.8-2 ชม.
ออกเป็นชอ่ เดยี่ วท่ีซอกหรอื ช่วงล่างของกงิ่

กา้ นช่อ 0.8-2 ชม. ชอ่ ดอกตัวเมียรปู ไข่หรอื
ขอบขนาน 1.2-2.3 ชม. กา้ นช่อ 2.5-3.5 ชม.
ผล 2.5-8 ชม. กา้ นผล 1.2-3.8 ชม. สเี หลือง
ออ่ น หรือส้มรูปร่างบดิ เบี้ยวเป็นตะปุม่ ตะป่า
ผวิ นอกมขี นคลา้ ยกำมะหยี่ เนอ้ื ในลชี มพูมี

เมล็ดรปู ขอบขนานมากมาย ขนาด +1.2 ชม.

หมายเหตุ พบทวั่ ไปในทก่ี ึง่ โลง่ แจง้ ท่ีคลา้ ยกัน

7M60OAR.AgoCmEAeEzianus ไมใ้ หญ่ สงู ถึง 33
ม. ใบคลา้ ย A lakoocha แต่เกือบจะเรียบ

เกลีย้ ง ด้านบนเปน็ มันดา้ นล่างมักจะมนี วล
สีขาว เส้นใบขา้ ง 8-12 คู่ ขนานก้นและนน
ขนต้านบน กิง่ กา้ นบอบบาง ผลเรยี บเกลี้ยง
ขน้ึ ประปรายในปาดบิ ระดับ <1,000 ม.

761A.chaplasha ใบขนาดถงึ 37 X 25

ชม. รปู ไข่หรอื รปู ไขก่ ลับกวา้ ง ยอดอ่อนมี
ขนแขง็ สีน้าํ ตาลอมส้มปกคลุม ใบแกบ่ าง
ด้านบน มีขนหยาบ ๆ ประปราย ด้านล่าง
ขนหนาแน่นกว่า กา้ นใบ 0.6-2 ชม. มีหูใบ
ใหญร่ ปู หอก ดอกเป็นชอ่ ยาว 3.5-5 ชม
ผล 7-10 ชม. รูปซอ้ น กา้ นผล 3-10 ชม.
ผิวนอกมีขนแข็งเป็นกลมุ่ บนปุ่มกลม ๆ
ไม่ค่อยพบ

762A. lanceolata ไม้ไมผ่ ลัดใบ สงู ถึง

20 ม. ใบ 5-25 X 3-8 ซม. เส้นใบขา้ ง 7-10
เสน้ มเี สน้ ใบย่อยเป็นร่างแหหนาแนน่ กา้ น
ใบ 0.5-1.5 ชม. กง่ิ ก้านเรยี วเล็ก ดอกตัวผู้
0.5-1.5 ซม. มีกาบรองดอก ผล 1.5-5 ชม.
สแี ดง เมล็ด +7 X 5 มม. พบทัว่ ไปใน
ท้องถ่นิ ในปาดบิ เขา

7Q3Maclura fruticosa

แกกอ้ ง

ไม้พมุ่ เล้อื ย สูงถึง 5 ม. มีหนามโคง้ แหลม
ยาวถงึ 2 ชม. ใบ 10-15 ชม. ขอบใบเรียบ
เสน้ ใบขา้ งเด่นชดั 3-4 คู่ กา้ นใบ 0.8-1 ซม.
หูใบเรยี วเลก็ ดอกเป็นช่อกลมแน่น +1 ชม.
แยกเพศ แยกต้น กลบี เลี้ยง 4 กลีบช้อน
และสลบั กับกาบรองดอก เกสรต้วผู้ 4 อนั
ผลมีกลีบดอกขยายใหญรองรับ ผลเป็น
กลุม่ กลม +1.5-2 ชม. สเี ขียวอมเทา เมลด็
เรียงรอบ ๆ เนอื้ ที่เป็นแกนกลาง แตล่ ะ
เมล็ด +1 มม.
หมายเหตุ พบทัว่ ไปในปาดบิ

330

Ficus มะเดือ โพธิ ไทร MORACEAE
331
มศี ูนย์กลางการกระจายในเอเชยี ตะวันออกเฉียงไต้ ประมาณ 750 ชนดิ ในภาคเหนือ
เป็นสกลุ ใหญ่เปน็ ทส่ี องจาก Syzygium ลักษณะเปน็ ไมผ้ ลัดใบหรือไม่ผลดั ใบ มักจะ
ข้ึนและอาศัยบนไม้อื่นแบบรดั พัน เปลอึ กต้นมักจะเรยี บสีเทาอ่อน และมีนายางมาก
สีขาวมาก ใบสว่ นมากออกแบบสลบั นอ้ ยท่จี ะออกตรงกันข้าม ขอบใบบางครง้ั เป็นพูหรือมี
ชี่หยัก มกั จะมีเสน้ ใบเป็นคทู่ ีฐ่ านใบ ตาใบมีหูใบรปู กรวยหอ่ หุ้ม มักจะท้งิ รอยแผลไว้ตาม
ก่ิงกา้ น ดอกและผลอยภู่ ายในโครงสร้างรูปคล้ายลูกขา่ ง ■หนว่ ยผล, (มะเด่ือ) ปลายยอด
มรี ูเปดิ เลก็ ๆ มีเกลด็ ชอ้ นกนั ปกคลุม ภายใน •■หน่วยผล" ผน้งดา้ นในมดี อกยอ่ ยมาก
มาย แยกไดเ้ ป็น 3 แบบ ดอกดว้ ผมู้ เี กสร 1-5 อนั ดอกตัวเมยี ที่ไมเ่ ปน็ หมนั มีก้านชู
เรียวเลก็ และดอกตัวเมียที่เปน็ หมัน ■ดอกกอล, (gall-flower) มกี า้ นเกสรชว่ งลา่ งพอง
ออก ชว่ งบนรูปกรวยกว้าง สกุลย่อย Urostigma พวกไม้รดั พัน ดอก มที ง้ิ 3 แบบ
อยูใ่ น ■หนว่ ยผล, เดยี วกัน ใบขณะท่พี วกขน้ึ บนดนิ สกุลย่อย F1CUS มี 'หนว่ ยผล’
ทมี่ ดอกเพศเดยี ว โดยเฉพาะบางต้นจะมเี ฉพาะดอกตวั ผู้ และ ■ดอกกอล’ บางตน้
มเี ฉพาะดอกตวั เมียที่ไมเ่ ปน็ หมนั ■หนว่ ยผล’ ท่มี ี •ดอกกอล’ มักจะมขี นาดใหญ่และ
ยาวกวา่ มีตว้ แมลงหวี่จำนวนมาก ในขณะท่ี ‘หน่วยผล' ทม่ี ดี อกตัวเมียจะขนาดเล็กกว่า
รูปทรงกลม เมือ่ สกุ มีเมลด็ สีดำเล็ก ๆ จำนวนมาก ชนิดรัดพน้ มีประมาณคร่ึงหนึง่
ของมะเด่อื ในท้องกน มกั งอกบนต้นอ่ืน เจริญเปน็ พมุ่ แล้วสง่ รากอากาศลงมาตามลำตน้
ของไม้ที่มันเกาะอาศัยอยู่ รากของมนั จะรัดพ้นและปกคลุมตน้ ดั้งเดมิ จนคอ่ ย ๆ ตายไป

อาจจะเกิดการแย่งแสงและแร่ธาตุอาหารมากกว่าจะถกู รัดพ้นจนตาย Ficus บางชนดิ
จะสง่ รากอากาศจำนวนมากจากกิ่งขา้ ง ๆ และหยั่งลงดิน ทำใหเ้ ป็นกล่มุ ตน้ เลก็ ๆ ต่อ
เนือ่ งกนั กลายเปน็ เรือนยอดท่ีแผก่ วา้ งและจะขยายอาณาเขตออกไปเร่ือย ๆ ถึงแมต้ ้น
ดัง้ เดมิ จะหมดอายุผพุ ง้ ไป มีพรรณไมอ้ ่นื ๆ ทีพ่ ฒั นาการเกดิ แบบขน้ึ อาศัยไม้อื่นท่ี
คลา้ ย ๆ กนั การผสมเกสร พรรณไมก้ ลุ่มมะเดอ่ื ไดพ้ ัฒนาความสัมพนั ธ์ทีเ่ อือ้ ตอ่ กัน
กับแมลงหวี่มะเด่อื (Blastophaga wasp) การผสมเกสร อาศัยแมลงหว่ชี นิดนีเ้ พียง
อย่างเดียว และเพื่อเปน็ การตอบแทนมีการสรา้ ง •ดอกกอล’ เพ่ือให้เปน็ แหล่งอาหาร
เลยี้ งตัวอ่อนและป้องกันอนั ตรายให้แก่ตัวอ่อนดว้ ย ขณะที่ ■หน่วยผล’ ทอี่ ่อนอยูช่ ่อง
เปดิ ด้านบนจะปิดสนิท ทำใหเ้ กดิ การสะสมของกา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซด์ เนอื่ งจากการ
หายใจของตัวอ่อน ซึง่ จะไม่พฒั นาในสภาพบรรยากาศปกติ อย่างไรก็ตาม เม่อื ■หนว่ ย
ผล' เร่มิ จะสกุ ช่องเปดิ จะขยายออกทำให้ระดับ CO ลดลง ซ่ึงจะเปน็ ตัวเร่งใหต้ ัวหนอน
เปล่ียนเปน็ แมลง แมลงตัวผ้จู ะใช้ชวี ติ อยใู่ น ■หน่วยผล’ ของมะเด่ือไปตลอดชวี ติ คอื
ช่วงโตเตม็ วยั เพียงไม่ก่ชี วั่ โมง หนา้ ท่ขี องมันคือชว่ ยให้แมลงตัวเมยี ฟักเป็นตัว ผสมพันธ์
แล้วกต็ าย แมลงตัวเมียเมอ่ื ได้รบั การผสมแล้วจะคลานออกมาจากชอ่ งเปิด ซงึ่ ทงั้ ตวั
ของมันจะมลี ะอองเรณูของดอกตว้ ผู้ตดิ อยู่ หลงั จากนั้นมันจะบนิ ไปทมี่ ะเดื่อต้นอืน่
คลานผ่านชอ่ งเปดิ ของ ■หนว่ ยผล’ ทย่ี ังอ่อนอยู่ แรงดน้ ของมนั ท่ีจะเขา้ ช่องแคบ ๆ
ทำใหป้ กี และขาของมนั หลูด เมอื่ มนั เขา้ ไปไตแ้ ลว้ จะวางไขใ่ นดอกตวั เมีย ถ้าดอกนั้นเป็น
■ดอกกอล' ซ่ึงกา้ นเกสรสนพองเป็นรปู กรวยแมลงหวกี่ ็วางไข่ได้สำเรจ็ ในขณะเดียวกนั
ก็จะปล่อยสารบางอย่างกระตุ้นให้ ออวุล (ovule) สรา้ งเฉพาะเอน็ โดสเปมิ เพ่ือเป็นอาหาร
ให้ตวั ออ่ นของมนั แต่ถ้ามันไปพบดอกตัวเมียท่ีไม่เปน็ หมนั ซง่ึ กา้ นเกสรเลก็ และยาว
เกนิ ไปทแ่ี มลงจะวางไข่ได้ แต่ถ้า •หน่วยผล’ มีดอกตวั เมียทัง้ 2 ประเภท แมลงตวั เมีย
กส็ ามารถจะวางไขข่ องมันไต้บ้างในขณะท่ีช่วยนำเรณูใหก้ บ้ ดอกตวั เมียทไี่ ม่เป็นหมนั
ถา้ ดอกตัวเมียท่เี ปน็ หมันและไมเ่ ปน็ หมนั แยกต่าง ‘‘หนว่ ยผล” กันแมลงหว่ตี วั เมยี กจ็ ะ
วางไขไ่ ดโ้ ดยไมไ่ ด้ผสมเกสร ส่วนแมลงหวที่ โ่ี ชคไมด่ ีก็จะผสมเกสรไดอ้ ยา่ งเดยี ว โดย

ไม่มโี อกาสวางไข่