การขนส่งทางทะเล by อ.สราวุธ

174



ื
ั
ุ
ั
ื่
ื
งำนบ ำรงรกษำตัวเรอ แทงลวด และเชอกเงอนต่ำง ๆ โดยภำระงำนนั้นจะได้รบมอบหมำยงำนจำก
ื
ื
ิ
ี
ื
ิ
็
ต้นเรอ โดยงำนทั่วไปไม่ว่ำจะเปนงำนด้ำนสนค้ำ กำรดแลรกษำเรอ หรอกำรเคำะสนมทำส หรอ
ั
ู
ื
ิ
งำนอน ๆ ทได้รบมอบหมำยและจะสั่งงำนต่อไปยังลกเรอฝำยเดนเรอในแผนกต่ำง ๆ ต่อไป
ื
่
ื
่
ั
ู
ื
่
ี
นำยทำย (Able Seaman) A. B.
้
ิ
ี
ิ
ู
ื
ี
ู
เปนต ำแหน่งลกเรอ ถอประกำศนยบัตรลกยำมสะพำนเดนเรอฝำยเดนเรอ จะมจ ำนวน
็
ื
ื
่
ื
แตกต่ำงกันตำมแต่ประเภทเรอ ผู้บังคับบัญชำทก ำกับดแลโดยตรงคอสร่งเรอ ขณะเรอเดนอยู่ใน
ื
ี
่
ื
ั
ื
ิ
ื
ู
ิ
็
ิ
ทะเลจะเข้ำยำมเปนลกยำม โดยเข้ำยำมค่กับนำยยำมแต่ละคน ในระหว่ำงเรอจอดเทยบท่ำปฏบัตงำน
ู
ี
ื
ู
ิ
ู
ื
่
็
สนค้ำก็จะเข้ำยำมเปนลกยำมสนค้ำ ส่วนงำนอน ๆ ตำมทได้รบมอบหมำยจำกนำยประจ ำเรอ ต้นเรอ
ื
่
ั
ื
ิ
ี
ื
และนำยเรอ
ี
ื
กะลำสเรอ (Ordinary Seaman and Boys) O.S.
ู
ึ
เปนต ำแหน่งเร่มต้นของกำรท ำงำนบนเรอในระดับลกเรอ ถงแม้ว่ำจะไม่ม ี
ื
ิ
ื
็
ประกำศนยบัตรใด ๆ แต่ต้องผ่ำนกำรฝกอบรมประกำศนยบัตร 4 หลักสตรควำมปลอดภัยพื้นฐำน
ี
ึ
ู
ี
ั
และ 1 หลักสตรกำรรกษำควำมปลอดภัย ตำมข้อก ำหนดของกรมเจ้ำท่ำ กระทรวงคมนำคม มี
ู
ื
ั
ั
ี
่
่
ิ
ี
หน้ำทในกำรปฏบัตงำนทั่ว ๆ ไปทได้รบมอบหมำยจำกสร่งเรอ เช่น งำนท ำควำมสะอำดระวำง
ิ
ื
ิ
ิ
ี
่
ิ
ิ
ิ
ี
ึ
สนค้ำ งำนเคำะสนมทำส เปนผู้ช่วยนำยยำมขณะเรอจอดเทยบท่ำเพือปฏบัตงำนสนค้ำ รวมถงกำร
็
ื
ิ
ั
ปฏบัตงำนตำมค ำสั่งของผู้บังคับบัญชำทได้รบมอบหมำย เช่น สร่งเรอ นำยประจ ำเรอ ต้นเรอ และ
่
ั
ื
ื
ิ
ี
่
ี
ั
ิ
ิ
ื
ื
ิ
ี
ื
่
เมอมระยะเวลำในกำรปฏบัตงำนบนเรอไม่น้อยกว่ำ 6 เดอนก็จะมสทธ์ขอสมัครสอบเพือขอรบ
ิ
ิ
่
ื
ื
ประกำศนยบัตรลกเรอยำม ยำมสะพำนเดนเรอกลเดนทะเล เพือเตบโตในสำยงำนต่อไปในอนำคต
ิ
ิ
ู
ี
พอครว (Cook) หรอสหโภชน ์
ั
ื
่
ื
ี
่
มหน้ำทในกำรประกอบอำหำรให้ทกคนภำยในเรอ โดยจะต้องผ่ำนกำรอบรม
ี
ุ
ู
ั
ู
ี
ประกำศนยบัตร 4 หลักสตรควำมปลอดภัยพื้นฐำนและ 1 หลักสตรกำรรกษำควำมปลอดภัย
ื
ิ
ุ
นอกจำกน้บำงบรษัทสำยกำรเดนเรอได้ก ำหนดว่ำจะต้องผ่ำนกำรอบรมหลักสตรกำรปรงอำหำรให้
ิ
ี
ู
ู
็
ถกต้องตำมสขลักษณะอกด้วย เพื่อสขภำพทดของคนประจ ำเรอ โดยมบรกร (Messman) เปนผู้ช่วย
ี
ิ
ุ
ี
ี
ุ
ี่
ื
จัดเตรยมและบรกำรอำหำรรวมทั้งล้ำงภำชนะถ้วยชำม และอน ๆ ตำมทได้รบมอบหมำย ซงจะต้อง
ี
ั
ิ
ึ
ื่
ี่
่
ี
ผ่ำนกำรอบรมประกำศนยบัตร 4 หลักสตรควำมปลอดภัยพื้นฐำนและ 1 หลักสตรกำรรกษำควำม
ั
ู
ู
ปลอดภัยเช่นเดยวกัน
ี
่
ื
ฝำยชำงกลเรอ (Engine Department)
่
่
ื
ั
ุ
ู
่
ฝำยช่ำงกลเรอจะดแลรบผิดชอบเกียวกับกำรควบคม กำรใช้งำน และกำรซ่อมแซม
ิ
ี
ิ
ื่
บ ำรงรกษำเครองจักรกล ระบบอเล็คทรอนคสและระบบไฟฟำต่ำง ๆ ภำยในตัวเรอ โดยมต้นกล
้
ุ
ั
ื
์
ื
ุ
็
ี
่
่
่
ู
(Chief Engineer) เปนผู้บังคับบัญชำสงสดในฝำย ส่วนต ำแหน่งส ำคัญอน ๆ ในฝำยน้ได้แก่ รองต้น

175



่
่
ี
ู
ื
่
็
ั
ื
ื
กล สร่งกล และลกเรอในแผนกต่ำง ๆ ทเกียวข้องกับงำนในฝำยช่ำงกลเรอ ถ้ำเปนเรอในรำชกำร
ื
ิ
ิ
ี
ื
ื
กองทัพเรอไทย จะเรยกทหำรเรอทอยู่ฝำยช่ำงกลเดนเรอว่ำ “พรรคกลน” โดยแต่ละต ำแหน่งมหน้ำท ่ ี
ี
ี
่
่
และควำมรบผิดชอบส ำคัญดังน้ ี
ั
้
ตนกล (Chief Engineer) C/ E
่
็
ี
ุ
ื
ื
เปนผู้บังคับบัญชำสงสดในส่วนของฝำยช่ำงกล โดยถอประกำศนยบัตรต้นกลเรอ มี
ู
ุ
ู
หน้ำทก ำกับควบคมดแลกำรท ำงำนของแผนกช่ำงกลทั้งหมด ทั้งกำรใช้งำนและดแลรกษำ
ั
ู
ี่
่
ื
์
ิ
้
์
ุ
่
ื
ิ
ื
เครองจักรใหญ่ เครองจักรช่วย ระบบไฟฟำ อปกรณอเล็คทรอนคสภำยในเรอและควำมปลอดภัย
์
ื
ั
อน ๆ เช่น กำรเก็บรกษำอปกรณ จ ำนวนคงเหลอในเรอของน ้ำมันเช้อเพลง น ้ำมันหล่อลน น ้ำจด
ื
ื
ิ
ุ
ื
ื
่
ื่
ิ
และช้นส่วนอะไหล่ต่ำง ๆ
้
รองตนกล (Second Engineer) 2/ E
ี
ั
ื
ี่
หน้ำทควำมรบผิดชอบรองลงมำจำกต้นกลเรอโดยถอประกำศนยบัตรรองต้นกลเรอ
ื
ื
่
ื
ิ
ื
ปฏบัตหน้ำทแทนต้นกลเมอต้นกลไม่อยู่หรอไม่สำมำรถปฏบัตหน้ำทได้ในขณะนั้น ช่วยเหลองำน
ิ
ิ
่
ื
ี
่
ิ
ี
ี
ิ
้
่
ู
ี
ต้นกลในกำรปฏบัตหน้ำทในกำรควบคมงำนของฝำยช่ำงกลให้เปนไปด้วยควำมเรยบรอย ดแล
็
ิ
ุ
่
่
สภำพกำรท ำงำนของเครองจักรและอปกรณทอยู่ภำยใต้กำรดแลของฝำยช่ำงกล ดแลตรวจสอบ
ี
์
ื
ุ
่
ู
่
ู
่
ี
่
ิ
ื
ี
ื
อะไหล่ส ำรอง ปรมำณน ้ำมันและน ้ำมันหล่อลนทอยู่ในถัง ตรวจสอบถังน ้ำจด น ้ำทะเล ทต้องใช้ใน
่
ี
่
้
ี
่
ื
ื
์
ุ
แต่ละวันและมั่นใจว่ำอปกรณเครองมอต่ำง ๆ อยู่ในสภำพทดพรอมใช้งำน โดยจัดแบ่งมอบหมำย
งำนให้กับผู้ใต้บังคับบัญชำในแผนกช่ำงกล
ื
่
นำยชำงกลเรอที่ 3 (Third Engineer) 3/ E
ิ
ี
ื
มหน้ำทคอยช่วยเหลองำนต้นกลและรองต้นกลในกำรปฏบัตงำนโดยถอประกำศนยบัตร
ื
ิ
ี่
ี
่
ิ
ื
่
่
นำยประจ ำเรอฝำยช่ำงกลเรอ หน้ำทส ำคัญได้แก่ กำรซ่อมบ ำรงเครองก ำเนดไฟฟำ หม้อน ้ำ และกำร
ี
ุ
้
ื
ื
ิ
ุ
่
่
ซ่อมท ำเครองจักร รวมทั้งอปกรณอน ๆ ทเกียวข้อง แล้วรำยงำนส่งบกพร่องต่ำง ๆ เสนอแก่ต้นกล
ื
่
ื
ี
์
่
ั
ิ
ื
และรองต้นกลเพือด ำเนนกำรแก้ไขให้ถกต้องต่อไปและจะเข้ำยำมเรอเดนในทะเลคร้งละ 4 ชั่วโมง
่
ิ
ู
่
ุ
ู
ี
ู
่
ึ
รวมทั้งต้องลงบันทกข้อมลส ำคัญทเกียวข้องกับงำนในแผนกในสมดปมช่ำงกลตำมค ำแนะน ำของ
ี
ต้นกลและรองต้นกลอกด้วย
นำยชำงกลเรอที่ 4 (Fourth Engineer) 4/ E
่
ื
ิ
ิ
็
ี
ี
ื
ื
่
ั
ุ
เปนนำยประจ ำเรออำวุโสน้อยสด เปนต ำแหน่งแรกส ำหรบนักเรยนเดนเรอพำณชย์ทจบ
็
ื
ี
กำรศกษำและมำปฏบัตหน้ำทบนเรอสนค้ำในระดับนำยประจ ำเรอฝำยช่ำงกลเรอ มหน้ำทคอย
ึ
่
ิ
ิ
ิ
ื
่
ื
ี่
ี
ิ
ื
ี
่
ิ
ื
ื
ี
ช่วยเหลองำนต้นกลและรองต้นกลในกำรปฏบัตงำนเช่นเดยวกับนำยช่ำงกลเรอท 3 โดยถอ
ี
่
่
ื
ื
ประกำศนยบัตรนำยประจ ำเรอฝำยช่ำงกลเรอ หน้ำทส ำคัญได้แก่ งำนซ่อมบ ำรงเครองท ำควำม
่
ื
ี
ุ
ิ
ื่
สะอำดน ้ำมัน ปมอัดลม ปมใช้งำนต่ำง ๆ ในห้องเครองและเครองจักรอน ๆ ทั้งหมด และรำยงำนส่ง
ื่
ื่
ั้
ั้

176



ิ
ู
่
บกพร่องต่ำง ๆ เสนอแก่ต้นกลและรองต้นกลเพือด ำเนนกำรแก้ไขให้ถกต้องต่อไป และจะเข้ำยำม
่
ี
่
ิ
ึ
ู
ื
ั
เรอเดนในทะเลคร้งละ 4 ชั่วโมง รวมทั้งต้องลงบันทกข้อมลส ำคัญทเกียวข้องกับงำนในแผนกใน
ู
ุ
ี
สมดปมช่ำงกลตำมค ำแนะน ำของต้นกลและรองต้นกลอกด้วย
ี
นกเรยนฝกฝำยชำงกล (Engine Cadet)
่
ึ
ั
่
็
ึ
ี
ึ
ื
ิ
ั
ื
ิ
เปนนักเรยนฝกจำกสถำบันกำรศกษำทผลตนำยประจ ำเรอส ำหรบเรอพำณชย์
ี่
ึ
่
ี
ี
ื
ิ
ี
่
ึ
่
่
ื
ี
เช่นเดยวกันกับนักเรยนฝกฝำยเดนเรอ แต่ในส่วนน้จะอยู่ฝำยช่ำงกลเรอ ซงตำมข้อก ำหนดก่อนทจะ
ิ
ิ
ี
ิ
ี
ื
ุ
ื
ี่
ี
มคณสมบัตทจะสอบประกำศนยบัตรนำยประจ ำเรอได้ จะต้องมชั่วโมงปฏบัตงำนบนเรอสนค้ำตำม
ิ
ิ
ั
ข้อก ำหนดของ IMO และหลักเกณฑ์กำรนับระยะเวลำกำรปฏบัตงำนในทะเลส ำหรบกำรขอรบ
ิ
ั
ี
่
ี
ี
ื
่
ประกำศนยบัตรหรอกำรต่ออำยุประกำศนยบัตรทออกตำมข้อบังคับกรมเจ้ำท่ำเกียวกับกำรสอบ
ึ
ี
ควำมรของผู้ท ำกำรในเรอในฝำยช่ำงกลเรอ โดยทั่วไปสถำบันกำรศกษำจะส่งนักเรยนเดนเรอ
ู
ิ
่
ื
ื
้
ื
ึ
ี
ึ
พำณชย์ไปฝกบนเรอสนค้ำประมำณ 1 ป (ไม่นับรวมช่วงฝกระหว่ำงศกษำในสถำบันกำรศกษำ)
ิ
ิ
ื
ึ
ึ
ื
ี
ู
้
ึ
ึ
ขณะฝกงำนอยู่บนเรอก็จะท ำกำรศกษำหำควำมรด้ำนวิชำชพในส่วนของฝำยช่ำงกล ตั้งแต่งำนของ
่
ื่
ลกเรอตลอดจนถงงำนของนำยประจ ำเรอ (4/ E, 3/ E) รองต้นกล (2/ E) และต้นกล (C/ E) เมอจบ
ื
ู
ื
ึ
่
ี
ึ
ั
ื
กำรศกษำแล้วก็จะมสทธ์ขอสมัครสอบรบประกำศนยบัตรนำยประจ ำเรอฝำยช่ำงกลเรอ (ประเทศ
ิ
ิ
ื
ี
ไทยออกโดยกรมเจ้ำท่ำ กระทรวงคมนำคม) และจะเร่มต้นท ำงำนในต ำแหน่งแรก คอ นำยประจ ำ
ื
ิ
ื
ื
เรอฝำยช่ำงกล หรอ 4/ E
่



ภำพท 5-2 ตัวอย่ำงอนทรธนประดับบ่ำของนำยประจ ำเรอและนักเรยนฝกฝำยช่ำงกลเรอ
ี
ิ
ึ
ื
่
ี่
ู
ื
ี่
(ทมำ: Shipconnector)

177



่
สรงชำงกล (FITTER)
ั่
ื
ู
ี
่
ี่
ู
ี
่
็
ื
ื
เปนลกเรออำวุโสฝำยช่ำงกลเรอ โดยถอประกำศนยบัตรลกยำมฝำยช่ำงกล มหน้ำทใน
ิ
่
ี
่
กำรซ่อมบ ำรงรกษำและท ำควำมสะอำดบรเวณทตดตั้งเครองจักรกลและห้องเครองบรเวณทพัก
ั
ุ
ื
ื
ิ
่
ิ
ี
่
ึ
ุ
อำศัย ควบคมกำรใช้พัสดแผนกช่ำงกลให้เหมำะสมฝกอบรมผู้ใต้บังคับบัญชำในแผนกภำยใต้กำร
ุ
ั
ิ
ู
ั
ู
ก ำกับดแลของรองต้นกล รบและเก็บรกษำช้นส่วนอะไหล่แผนกช่ำงกลและดแลระบบกำรใช้อย่ำง
ั
่
ี่
ิ
ี่
ึ
่
ประหยัด รวมทั้งลงบันทกเกียวกับงำนทได้ท ำมำแล้ว และด ำเนนงำนตำมหน้ำททได้รบมอบหมำย
ี
ื
ี
่
ให้ดแลหรอทได้รบค ำสั่งจำกต้นกล
ั
ู
์
้
ื
ิ
ชำงไฟฟำหรอชำงอิเล็คทรอนคส (Electrical Engineer) E/ E
่
่
ื
้
เปนผู้ทมควำมรด้ำนไฟฟำหรออเล็คทรอนกส โดยทั่วไปจะจบกำรศกษำในระดับอำชวะ
ี
ิ
ี
็
้
์
ู
ึ
ี่
ิ
ู
ึ
ื
ิ
ศกษำ มวุฒกำรศกษำระดับ ปวช. หรอ ปวส. ข้นไปและผ่ำนกำรฝกอบรม 4 หลักสตรควำม
ึ
ึ
ี
ึ
ปลอดภัยพื้นฐำนและ 1 หลักสตรกำรรกษำควำมปลอดภัยของกรมเจ้ำท่ำ มหน้ำทใช้งำนดแลและ
ี
ู
ี่
ู
ั
ั
ึ
บ ำรงรกษำระบบไฟฟำทั้งหมดภำยในเรอรวมถงเครองอเล็คทรอนคสต่ำง ๆ รกษำและซ่อมบ ำรง
ื
่
ิ
ื
ุ
ุ
้
ิ
์
ั
้
่
ิ
่
้
เครองก ำเนดไฟฟำ และ ทเกียวข้องกับระบบไฟฟำ เช่น มอเตอรเครองกว้ำนสนค้ำ มอเตอรเครอง
ื
ื
ื
ิ
ี
์
่
่
่
์
ั
ื
ื
ื
ื
่
กว้ำนหัวท้ำยเรอ มอเตอรเครองถอท้ำย ระบบไฟเดนเรอ และแสงสว่ำงในเรอ ระบบปรบอำกำศ
ื
์
ิ
ื
ระบบท ำควำมเย็นในห้องแช่เสบยงของเรอ เปนต้น
็
ี

ชำงน้ำมัน (Oilers)
่
ี่
ื
ิ
ิ
ื
ี
ิ
็
มหน้ำทเข้ำยำมในห้องเครองระหว่ำงเรอเดนและเรอจอดเทยบท่ำ โดยปฏบัตหน้ำทเปน
่
ี
ี
ื
่
่
ั
ื
่
ู
ี
ี
่
ผู้ช่วยนำยยำมฝำยช่ำงกลตำมทได้รบมอบหมำย โดยถอประกำศนยบัตรลกยำมฝำยช่ำงกล ภำระงำน
ู
์
ั
ื
ี
่
จะดแลกำรท ำงำนของอปกรณและเครองจักรต่ำง ๆ ทรบผิดชอบตำมทรองต้นกลมอบหมำยและ
ุ
ี
่
่
ื
ื
่
ื
่
ช่วยเหลอในกำรท ำงำนของนำยยำมฝำยห้องเครอง คอยช่วยเหลอนำยช่ำงกลผู้มหน้ำทรบผิดชอบ
ี
ี
ั
่
ี
ุ
ในงำนซ่อมบ ำรงรกษำและปฏบัตกำรประจ ำสถำนเหตฉกเฉน
ุ
ั
ิ
ุ
ิ
ิ
ี
่
็
่
ื
่
กะลำสฝำยชำงกลเรอกลหรอชำงเชค (Wipers)
ื
ุ
ี
หำกเทยบกับฝำยเดนเรอแล้วก็คล้ำย ๆ กับกลำสฝำยเดนเรอ เปนต ำแหน่งเร่มต้นสดของ
ิ
ี
่
ื
ิ
ิ
่
็
ื
ื
ี
่
ิ
ี
ิ
กำรท ำงำนบนเรอฝำยช่ำงกลเรอ มหน้ำทในกำรปฏบัตงำนทั่วไป เช่น ท ำควำมสะอำดภำยในห้อง
ื
่
็
ื
่
เครอง เปนลกมอซ่อมเครองยนต์ต่ำง ๆ เปนผู้ช่วยนำยยำมฝำยช่ำงกล รวมถงกำรปฏบัตงำนตำม
ึ
่
ื
ู
็
ิ
ิ
่
ื
ื
่
ั
ี่
ค ำสั่งของผู้บังคับบัญชำทได้รบมอบหมำยจำกสร่งช่ำงกล นำยประจ ำเรอฝำยช่ำงกล รองต้นกล และ
ั
ต้นกลเรอ
ื

178



MASTER



CHIEF OFFICER CHIEF ENGINEER RADIO OFFICER


SECOND OFFICER SECOND ENGINEER



THIRD OFFICER THIRD OFFICER



BOSUN
FOURTH ENGINEER

A.B.
COOK FITTER ELECTRICIAN

O.S.
DECK BOY OILERS



WIPERS


ิ
ภำพท 5-3 สำยกำรบังคับบัญชำบนเรอสนค้ำ
ี่
ื

ิ
ิ
ื
่
ิ
นอกจำกกำรแบ่งตำมฝำยข้ำงตนแล้ว กำรแบ่งต ำแหน่งปฏบัตงำนบนเรอสนค้ำยัง
็
ั
ิ
สำมำรถแบ่งตำมระดับควำมรบผิดชอบออกเปน 3 ระดับ ได้แก่ ระดับบรหำร (Management Level)
ระดับปฏบัตกำร (Operational Level) และระดับสนับสนน (Support Level)
ิ
ิ
ุ
็
ี่
ี
ระดับบรหำร (Management Level) เปนระดับนำยประจ ำเรอทมหน้ำทควำมรบผิดชอบ
ั
ี่
ื
ิ
ิ
ิ
ี
ิ
ื
่
ในต ำแหน่งต่ำง ๆ ทส ำคัญในกำรอ ำนวยกำรให้เรอด ำเนนงำนได้อย่ำงมประสทธภำพ ได้แก่
ี
นำยเรอ ต้นเรอ ต้นกล และรองต้นกล
ื
ื
ระดับปฏิบัติกำร (Operational Level) เปนระดับทมหน้ำทควำมรบผิดชอบทเกียวข้อง
ี
ี่
ั
ี่
็
่
่
ี
ี
ู
่
ื
ื
ี
กับกำรท ำกำรในต ำแหน่งต่ำง ๆ ทั้งระดับนำยประจ ำเรอและลกเรอทมควำมช ำนำญ เช่น ต้นหน
ื
่
่
ี
ิ
ื
ิ
่
ิ
นำยช่ำงกลฝำยต่ำง ๆ โดยมกำรปฏบัตงำนทั้งฝำยเดนเรอและฝำยช่ำงกลเรอ
ื
ุ
ี
็
่
ี
่
ี
ั
ระดับสนบสนุน (Support Level) เปนระดับทมหน้ำทช่วยเหลอ สนับสนน และ
ื
ั
ิ
ิ
ี
ี่
ั
ิ
รบผิดชอบงำนทได้รบมอบหมำยผู้ปฏบัตงำนในระดับปฏบัตกำรและระดับบรหำร เช่น กะลำสเรอ
ิ
ิ
ในแผนกต่ำง ๆ

179



ึ
5.3 สถำบันกำรศกษำ หลักสูตร และทิศทำงในอนำคต
ึ
สถำบันกำรศกษำและหลักสูตร
ู
ู
ี
ุ
ื
ึ
ี
หนังสอเล่มน้ผู้เขยนขออนญำตน ำเสนอข้อมลของสถำบันกำรศกษำและหลักสตรเฉพำะ
ื
ื
ู
ื่
ี
ี่
็
่
ื
ี
ระดับนำยประจ ำเรอ (Officer) เนองด้วยเปนระดับทขำดแคลนเมอเปรยบเทยบกับระดับลกเรอ
ื
ู
ิ
(Rating)โดยอ้ำงองข้อมลจำกรำยงำนด้ำนก ำลังแรงงำนคนประจ ำเรอจำกซงสนับสนนโดย The
่
ุ
ึ
International Chamber of Shipping (ICS) และ Baltic and International Maritime Council
้
ู
ุ
ิ
(BIMCO) รวมทั้งมีระยะเวลำในกำรผลตบคลำกรดังกล่ำวในกำรปอนส่ตลำดแรงงำนค่อนข้ำงนำน
ี
ิ
โดยมหำวิทยำลัยในต่ำงประเทศหลำยแห่งมมหำวิทยำลัยเฉพำะทำงด้ำนพำณชยนำวี (Maritime
University) และมหลักสตรกำรเรยนกำรสอนด้ำนกำรเดนเรอส ำหรบเรอสนค้ำ (Nautical Science
ี
ื
ิ
ื
ี
ั
ิ
ู
Programe) ระดับนำยประจ ำเรอ เปนสำขำวิชำในระดับปรญญำตรมำเปนเวลำนำน เช่น Korea
็
ื
ี
ิ
็
ั
Maritime and Ocean University (KMOU)ในสำธำรณรฐเกำหล Shanghai Maritime University
ี
ั
ี
่
ี
ในสำธำรณรฐประชำชนจน หรอประเทศเพือนเรำอย่ำงเวียดนำมก็ม Vietnam Maritime University
ื
(VIMARU) และ Myanmar Maritime University ในเมยนมำร เปนต้น
็
์
ี
ั
ี
ุ
ิ
ั
ี่
ึ
ี่
ส ำหรบประเทศไทยมสถำบันกำรศกษำของรฐ ทท ำหน้ำทผลตบคลำกรทำงด้ำนกำร
ื
ิ
ึ
ิ
ื
เดนเรอพำณชย์ในระดับนำยประจ ำเรอของรฐจ ำนวน 3 แห่ง ได้แก่ ศนย์ฝกพำณชย์นำวี สังกัดกรม
ั
ิ
ู
ิ
์
ิ
ิ
เจ้ำท่ำ กระทรวงคมนำคม คณะโลจสตกส มหำวิทยำลัยบรพำ และคณะพำณชยนำวีนำนำชำต ิ
ู
์
มหำวิทยำลัยเกษตรศำสตร โดยมหำวิทยำลัยทั้งสองแห่งปจจบันมสถำนะเปนมหำวิทยำลัยในก ำกับ
็
ี
ั
ุ
ั
ของรฐ
ศูนยฝกพำณิชยนำวี
์
์
ึ



์
ี่
ภำพท 5-4 ตรำสัญลักษณศนย์ฝกพำณชย์นำวี
ิ
ึ
ู

180



ิ
ึ
ี่
็
ี
ื
เปนสถำบันกำรศกษำสังกัด กรมเจ้ำท่ำ กระทรวงคมนำคม มหน้ำทผลตนำยประจ ำเรอ
ี
ิ
่
ื
่
็
ี
ิ
ื
ื
ทั้งฝำยเดนเรอ และฝำยช่ำงกล ให้กับกองเรอพำณชย์ เปนสถำบันทท ำหน้ำทผลตนำยประจ ำเรอ
่
่
ิ
ื
ิ
ั
ิ
ี
ื
่
ี
ส ำหรบเรอสนค้ำแห่งแรกของประเทศไทย ได้เร่มก่อตั้งข้นในป ค.ศ. 1972 ในขณะนั้นใช้ชอเรยกว่ำ
ึ
ิ
ื
ิ
็
้
ื
ิ
ี
ื
ิ
ี
“โรงเรยนเดนเรอพำณชย์” เปนโครงกำรสรำงชำวเรอชั่วครำวผลตนักเรยนเดนเรอระดับนำยประจ ำ
ั
ื
ิ
ื
ื
ู
เรอโดยตรงให้แก่หน่วยงำนรฐวิสำหกิจ คอ บรษัท ไทยเดนเรอทะเล จ ำกัด ใช้หลักสตรเร่งรดให้จบ
ั
ิ
ี
ึ
ี
ภำยใน 3 ป มนักเรยนในร่นแรกจ ำนวน 18 คน ท ำกำรศกษำและฝกอบรมภำคทฤษฎโดยใช้อำจำรย์
ี
ี
ึ
ุ
ิ
ื
ทั้งภำยในและภำยนอกกรมเจ้ำท่ำ และใช้เรอของกรมเจ้ำท่ำท ำกำรฝกภำคปฏบัตทำงทะเล ต่อมำใน
ึ
ิ
ู
ี
ี
ั
ี
ป ค.ศ. 1975 จงได้เปลยนหลักสตรจำก 3 ป เปนหลักสตร 5 ป โดยได้รบควำมร่วมมอจำกรฐบำล
ื
ึ
็
ี่
ู
ั
ึ
ี
ั
ิ
นอรเวย์ ส่งผู้เชยวชำญด้ำนกำรสอนมำวำงแนวทำงให้และเร่มรบนักเรยนจ ำนวนเพิ่มมำกข้น ใน
่
ี
ั
ึ
ู
ี
ี่
็
ทสดเมอป ค.ศ. 1978 ได้มมตคณะรฐมนตร ให้ก่อตั้ง “ศนย์ฝกพำณชย์นำวี“ ข้นเปนกำรถำวร
ื่
ี
ุ
ึ
ิ
ิ
ี
่
่
ิ
ื
ปจจบันศนย์ฝกพำณชย์นำวีเปดสอนฝำยเดนเรอและฝำยช่ำงกลเรอ โดยเปดรบสมัครทั้ง
ื
ั
ิ
ุ
ู
ิ
ั
ึ
ิ
ึ
เพศหญงและเพศชำย ใช้ระยะเวลำในกำรศกษำทั้งส้น 5 ป มเรอฝกด้วยกันจ ำนวน 3 ล ำ คอ พยุห
ึ
ี
ื
ี
ื
ิ
ิ
ึ
ั
ิ
ื่
ั
ื
รกษ์ วิสตรสำคร และสำครวิสัย โดยเมอส ำเรจกำรศกษำฝำยเดนเรอจะได้รบประกำศนยบัตร
ู
็
่
ี
ิ
ิ
ู
ผู้ส ำเรจกำรศกษำจำกศนย์ฝกพำณชย์นำวี และสำขำวิทยำกำรเดนเรอ (วิทยำศำสตรบัณฑต) จำก
ึ
ิ
ึ
ื
็
มหำวิทยำลัยบรพำ (เนองด้วยเปนสถำบันสมทบ) และมสทธ์ในกำรสมัครสอบเพือขอรบ
็
ั
ิ
ู
ี
ื่
่
ิ
ิ
ประกำศนยบัตรจำกกรมเจ้ำท่ำประเภทประกำศนยบัตรนำยประจ ำเรอฝำยเดนเรอของเรอกลเดน
ิ
ื
ื
ี
ื
่
ี
ื
ี
ั
ื
็
ทะเล ขนำด 500 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ ส่วนฝำยช่ำงกลเรอจะได้รบประกำศนยบัตรผู้ส ำเรจ
่
ึ
ื
ึ
ิ
ื่
ู
ิ
กำรศกษำจำกศนย์ฝกพำณชย์นำวี และสำขำวิศวกรรมเครองกลเรอ (วิศวกรรมศำสตรบัณฑต)
ู
ั
ิ
ี
ี
จำกมหำวิทยำลัยบรพำ และมสทธ์ในกำรสมัครสอบเพือขอรบประกำศนยบัตรจำกกรมเจ้ำท่ำ
ิ
่
ิ
ประเภทประกำศนยบัตรรองต้นกลของเรอกลเดนทะเลขนำดก ำลังขับเคลอน 750-3,000 กิโลวัตต์
ื
ื
่
ี

181



ิ
์
คณะโลจสติกส มหำวิทยำลัยบูรพำ























์
ี่
์
ู
ิ
ิ
ภำพท 5-5 ตรำสัญลักษณคณะโลจสตกส มหำวิทยำลัยบรพำ

ิ
คณะรฐมนตรมมตเมอวันท 23 มถนำยน พ.ศ. 2541 ได้ก ำหนดนโยบำยส ำหรบกำร
ุ
ี่
ี
ั
ี
ื่
ิ
ั
่
ุ
ึ
ิ
ื
ี
่
ุ
พัฒนำก ำลังคนด้ำนพำณชยนำวี โดยสำระส ำคัญทเกียวกับสถำบันอดมศกษำนั้นคอ สนับสนนและ
ึ
ึ
ู
ึ
ส่งเสรมให้สถำบันกำรศกษำเปดหลักสตรวิชำและโครงกำรฝกอบรม ตลอดจนจัดหำทนกำรศกษำ
ุ
ิ
ิ
ื่
ิ
็
ิ
และอน ๆ ด้ำนพำณชยนำวี พรอมทั้งก ำหนดให้สำขำวิชำด้ำนพำณชยนำวีเปนสำขำวิชำชพขำด
้
ี
็
ิ
แคลน ดังนั้นจงมกำรจัดตั้ง “วิทยำลัยกำรพำณชยนำวี” ข้นโดยเปนส่วนงำนหนงในมหำวิทยำลัย
ึ
่
ึ
ึ
ี
ู
ิ
ิ
ื่
ี่
ู
ั
ิ
บรพำ ตำมมตของสภำมหำวิทยำลัยบรพำ เมอวันท 29 กรกฎำคม พ.ศ. 2543 และเปดรบนสต
ิ
ุ
ื
ื
สำขำวิชำวิทยำกำรเดนเรอส ำหรบผลตนำยประจ ำเรอร่นแรก (ฝำยเดนเรอ)ในป พ.ศ. 2545 ซงนับได้
ื
ี
ิ
่
่
ิ
ั
ิ
ึ
ิ
ู
็
็
ว่ำเปนกำรผลตนำยประจ ำเรอในรปแบบของหน่วยงำนในมหำวิทยำลัยเปนแห่งแรกในประเทศไทย
ื
ี่
็
ื่
ื
ุ
ต่อมำเมอ 3 มถนำยน พ.ศ. 2548 “วิทยำลัยกำรพำณชยนำวี” ได้เปลยนชอเปน “วิทยำลัยกำรขนส่ง
่
ิ
ิ
และโลจสตกส” และเปน “คณะโลจสตกส” ในป พ.ศ. 2551 ปจจบันผลตนำยประจ ำเรอเฉพำะฝำย
์
่
ิ
ื
็
ิ
ั
ิ
์
ี
ิ
ิ
ุ
ิ
ื
เดนเรอหลักสตร 5 ป ปละประมำณ 30 คน โดยกำรฝกภำคปฏบัตทำงทะเลของนักเรยนเดนเรอนั้น
ี
ี
ื
ิ
ี
ู
ิ
ิ
ึ
ู
ึ
ื
ึ
ิ
ื
ิ
ใช้เรอฝกร่วมกับศนย์ฝกพำณชย์นำวีและเรอสนค้ำของผู้ประกอบกำรขนส่งสนค้ำทำงทะเล
ิ

182



คณะพำณิชยนำวีนำนำชำติ มหำวิทยำลัยเกษตรศำสตร ์






















์
ี่
ิ
ิ
ภำพท 5-6 ตรำสัญลักษณคณะพำณชยนำวีนำนำชำต มหำวิทยำลัยเกษตรศำสตร ์

ิ
สภำมหำวิทยำลัยเกษตรศำสตรอนมัตให้ก่อตั้งองค์กรในสถำนภำพของมหำวิทยำลัยวันท ่ ี
์
ุ
่
ิ
ิ
20 พฤษภำคม พ.ศ. 2545 โดยใช้ชอแรกเร่มว่ำ “สถำบันพำณชยนำวีนำนำชำต” เพื่อทจะให้ควำมร ู ้
ี่
ิ
ื
์
ุ
ทำงด้ำนวิชำกำร นวัตกรรมทำงด้ำนวิทยำศำสตรและเทคโนโลยีทำงทะเลในภำคธรกิจพำณชยนำวี
ิ
ิ
ิ
ิ
่
ุ
สถำบันพำณชยนำวีนำนำชำตได้ด ำเนนกำรพัฒนำบคลำกรทำงด้ำนพำณชยนำวี เพือตอบสนองต่อ
ิ
ึ
ู
ี
่
ี
ิ
่
ี
ื
ิ
่
ควำมต้องกำรภำยในประเทศ ภมภำค และทั่วโลกทมอัตรำกำรเตบโตเพิ่มสงข้น ต่อมำเมอวันท 27
ู
พฤศจกำยน พ.ศ. 2548 สถำบันพำณชยนำวีได้รบอนมัตในกำรประชมสภำมหำวิทยำลัยเกษตรศำสตร ์
ุ
ิ
ิ
ั
ิ
ุ
็
ิ
ื่
็
ให้เปลยนชอเปน “วิทยำลัยพำณชยนำวีนำนำชำต” และพัฒนำมำเปนคณะพำณชยนำวีนำนำชำต ิ
ี่
ิ
ิ
ู
ู
ั
ิ
ี
ุ
ู
ปจจบันมหลักสตรกำรศกษำทั้งหมด 3 หลักสตร ได้แก่ หลักสตรวิศวกรรมศำสตรบัณฑต
ึ
์
ู
่
ื
สำขำวิชำวิศวกรรมต่อเรอและเครองกลเรอ หลักสตรวิทยำศำสตรบัณฑต สำขำวิชำวิทยำศำสตรกำร
ื
ิ
ื
เดนเรอ และหลักสตรวิทยำศำสตรบัณฑต สำขำวิชำกำรขนส่งทำงทะเล เปดรบนักเรยนเดนเรอร่น
ุ
ิ
ื
ั
ู
ิ
ี
ิ
ิ
ื
ื
ื
ึ
ู
ิ
ื่
ิ
ึ
ี
แรกเมอป พ.ศ. 2549 โดยกำรฝกภำคปฏบัตทำงทะเลของนักเรยนเดนเรอนั้นใช้เรอฝกร่วมกับศนย์
ิ
ี
ื
ิ
ิ
ฝกพำณชย์นำวีและเรอสนค้ำของผู้ประกอบกำร
ึ
กำรด ำเนนกำรของมหำวิทยำลัยต้องออกแบบหลักสตรให้เปนไปตำมตำมข้อบังคับของ
ู
ิ
็
ู
ื
ู
กรมเจ้ำท่ำว่ำด้วยกำรสอบควำมรของผู้ท ำกำรในเรอ และโครงร่ำงหลักสตรหรอ Model Course ของ
้
ื
IMO เช่น หัวข้อกำรฝกอบรม รำยวิชำ จ ำนวนชั่วโมง โดยปรบตำมบรบทกำรด ำเนนกำรของแต่ละ
ึ
ั
ิ
ิ
มหำวิทยำลัย

183



ี่
ตำรำงท 5-1 IMO-Model Course และระดับ


Model Course ระดับ

ื
ื
7.01 นำยเรอและต้นเรอ
ี
ื
่
7.02 ต้นกลเรอและนำยช่ำงกลเรอล ำดับท 2
ื
7.03 นำยประจ ำเรอฝำยเดนเรอ
ิ
ื
่
ื
่
ื
ื
7.04 นำยประจ ำเรอฝำยช่ำงกลเรอ

ี
ิ
ี
ื่
็
ึ
ื
ิ
ี
นักเรยนเดนเรอพำณชย์เหล่ำน้เมอส ำเรจกำรศกษำแล้วยังไม่สำมำรถประกอบอำชพได้
ี
ี
ุ
ู
ิ
ทันท ยังจะต้องอบรมหลักสตรต่ำง ๆ ตำมข้อบังคับของกรมเจ้ำท่ำให้ครบ เพื่อให้มคณสมบัตในกำร
ิ
ึ
ื
ิ
ี
ยื่นขอสอบประกำศนยบัตรนำยประจ ำเรอ จงจะสำมำรถปฏบัตงำนบนเรอสนค้ำได้ ประกอบด้วย 9
ิ
ื
ู
ู
ิ
หลักสตรเดม และเพิ่มเตมใหม่อก 1 หลักสตรในเรองกำรรกษำควำมปลอดภัย ได้แก่
ั
ิ
ี
ื่
1. หลักสตรควำมปลอดภัยและควำมรบผิดชอบบนเรอ
ื
ั
ู
ู
2. หลักสตรกำรปฐมพยำบำล 1
ู
3. หลักสตรกำรปฐมพยำบำล 2
ี
ู
4. หลักสตรกำรด ำรงชพในทะเล
ู
้
5. หลักสตรกำรปองกันและกำรดับไฟ
ู
6. หลักสตรกำรดับไฟชั้นสง
ู
ู
7. หลักสตรเรอช่วยชวิต
ื
ี
ู
8. หลักสตร RADAR & ARPA
ู
9. หลักสตร GMDSS GOC
ิ
ดังนั้นจะพบว่ำกำรจะผลตนำยประจ ำเรอได้แต่ละนำยนั้นมต้นทนในกำรผลตทค่อนข้ำง
ุ
่
ี
ิ
ื
ี
ิ
ู
ื่
ี
สงกว่ำในหลำย ๆ สำขำอำชพ และต้องด ำเนนกำรตำมข้อบังคับทั้งระดับสำกลและในประเทศ เนอง
ี
ิ
์
ี่
ื่
ื
ื
ด้วยเปนอำชพทต้องอำศัยทักษะ กำรฝกฝนจำกเครองมอตลอดจนอปกรณในกำรท ำงำนจรงบนเรอ
็
ุ
ึ
ิ
ี
ิ
กำรอบรมหลักสตรต่ำง ๆ รวมทั้งต้องมชั่วโมงปฏบัตกำรจรงในทะเลน่ำนน ้ำระหว่ำงประเทศ ตำม
ู
ิ
ข้อก ำหนดมำตรฐำนขององค์กรทำงทะเลระหว่ำงประเทศหรอ IMO ตำมอนสัญญำระหว่ำงประเทศ
ื
ุ
ื
ี
ึ
ว่ำด้วยมำตรฐำนกำรฝกอบรม กำรออกประกำศนยบัตร และกำรเข้ำยำมของคนประจ ำเรอ ค.ศ. 1978
แก้ไขเพิ่มเตม ค.ศ. 1995 (International Convention on Standard of Training, Certification and
ิ
ุ
Watchkeeping for Seafarers 1978 as amended 1995: STCW 78/ 95) ปจจบันมกำรแก้ไขฉบับใหม่
ั
ี
ิ
ึ
ี
ในป ค.ศ. 2010 ซงนยมเรยกว่ำ STCW 2010
ี
่

184








( - )



4







-


- STCW IMO




- STCW IMO



- 2


/








12 ( . .)






( . .)


12










IMO IMO

ิ
ื
ี่
ิ
ภำพท 5-7 กระบวนกำรผลตบัณฑตเพื่อเปนนำยประจ ำเรอในเรอสนค้ำของมหำวิทยำลัย
ิ
ื
็
ตำมข้อก ำหนดของ STCW 2010

ื
ั
ื
ผู้เขยนได้เคยศกษำวิจัยเรอง “กำรผลตนำยประจ ำเรอส ำหรบเรอสนค้ำในมหำวิทยำลัย
ิ
ื่
ึ
ี
ิ
ไทย” (ประชมวชาการเครอขายอดมศกษา) เพือน ำเสนอข้อมลเกียวกับกำรผลตนำยประจ ำเรอ
ื
ิ
่
่
ิ
ุ
ื
ุ
ึ
่
ู
่
ิ
ู
ึ
ิ
ิ
ส ำหรบเรอสนค้ำในรปแบบกำรด ำเนนกำรของมหำวิทยำลัยซงแตกต่ำงจำกกำรด ำเนนงำนของศนย์
ู
ั
ื

185



ั
ุ
ฝกพำณิชย์นำวี หน่วยงำนในสังกัดกรมเจ้ำท่ำ โดยพบว่ำปญหำ อปสรรค และข้อขัดข้องของ
ึ
่
ี
ื
ิ
ั
ิ
มหำวิทยำลัยทส ำคัญต่อกำรผลตนำยประจ ำเรอสำหรบเรอสนค้ำในมหำวิทยำลัยใน 3 ด้ำนทส ำคัญ
ื
ี่
ั
ได้แก่ ด้ำนทรพยำกร ด้ำนบคลำกร และด้ำนกำรบรหำรจัดกำรทั่วไป
ิ
ุ
ั
้
ดำนทรพยำกร
งบประมำณ
ู
ิ
ิ
ี
็
ิ
ิ
ื
ุ
่
ี
่
กำรผลตบัณฑตบัณฑตเพือจะไปเปนนำยประจ ำเรอมต้นทนในกำรด ำเนนกำรทสงกว่ำ
ิ
ื่
ิ
กำรผลตบัณฑตในหลำย ๆ สำขำ เนองจำกต้องให้ได้มำตรฐำนสำกลตำม STCW ของ IMO
ึ
ี
ี
ิ
ี
ิ
ิ
นอกจำกกำรเรยนกำรสอนในชั้นเรยนแล้วยังต้องมกำรฝกภำคปฏบัตทั้งห้องจ ำลองปฏบัตกำร
ิ
ิ
ิ
เดนเรอ และปฏบัตจรงบนเรอในทะเล งบประมำณทได้รบกำรสนับสนนจำกรฐบำลมจ ำนวนน้อย
ี่
ื
ิ
ั
ื
ิ
ี
ั
ุ
ึ
็
ิ
่
ิ
ซงต้องอำศัยเงนรำยได้ของแต่ละคณะเปนหลักในกำรด ำเนนกำร
อำคำรสถำนที่
กำรเรยนกำรสอนในวิชำพื้นฐำนมหำวิทยำลัยมควำมสำมำรถในกำรบรหำรจัดกำรด้ำน
ิ
ี
ี
่
ื
่
ี
่
ี
่
ิ
อำคำรสถำนทได้ แต่ปญหำจะพบในเรองของอำคำรทใช้ในกำรฝกกำรปฏบัตกำรทเกียวข้องกับ
ึ
ิ
่
ั
ี
ี
ี
ิ
ึ
ิ
่
ิ
ื
่
ั
วิชำชพ เช่น อำคำรปฏบัตกำรจ ำลองกำรเดนเรอ ซงปจจบันใช้กำรด ำเนนกำรโดยใช้สถำนทจำก
ิ
ุ
ิ
ุ
่
ิ
ี
หน่วยงำนทั้งภำครฐและเอกชนทเปดให้บรกำรสนับสนน
ั
้
ึ
ดำนกำรฝก
ึ
ื
เรอฝก
ิ
มหำวิทยำลัยทั้ง 2 แห่งไม่มเรอฝกส ำหรบนสตเปนของตนเอง เนองจำกงบประมำณใน
ื่
ิ
ั
ี
ื
็
ึ
่
ื
ิ
ู
กำรจัดซ้อและกำรบ ำรงรกษำมมลค่ำสง กำรฝกภำคปฏบัตทำงทะเลในช่วง 4 ปทศกษำอยู่ใน
ึ
ิ
ี
ี
ั
ี
ุ
ึ
ู
ึ
มหำวิทยำลัยได้รบกำรกำรสนับสนนหลักจำกเรอฝกวิสตรสำครและเรอฝกสำครวิสัย ของศนย์ฝก
ู
ุ
ึ
ู
ื
ั
ึ
ื
่
ื
ี
ึ
ึ
ิ
ิ
ู
ี
ิ
พำณชย์นำวี กรมเจ้ำท่ำ โดยท ำกำรฝกร่วมกับนักเรยนเดนเรอจำกศนย์ฝกพำณชย์นำวี แต่กำรทไม่ม ี
เรอฝกเปนของตนเองท ำให้กำรจัดตำรำงกำรลงฝกภำคปฏบัตทำงทะเลข้นอยู่กับกำรก ำหนดของ
ิ
ึ
ึ
็
ึ
ิ
ื
็
ั
ั
ื
ึ
ึ
หน่วยซงเปนเจ้ำของเรอ ท ำให้บำงคร้งเกิดปญหำของช่วงเวลำระหว่ำงกำรศกษำในมหำวิทยำลัยกับ
่
กำรลงฝกในเรอ
ึ
ื
้
ดำนบุคลำกร
้
ี
์
กำรขำดแคลนอำจำรยผูสอนในวิชำชพ
ี
็
ุ
ี่
ื่
เนองด้วยอำชพนำยประจ ำเรอเปนวิชำชพทคณสมบัตของอำจำรย์ผู้สอนนอกจำกจะม ี
ื
ี
ิ
ี
ี่
ี
ู
้
ควำมรควำมสำมำรถทำงทฤษฎแล้ว ยังต้องมประสบกำรณและควำมเชยวชำญในวิชำชพอกด้วย ท ำ
ี
ี
์
ให้เกิดภำวะขำดแคลนอำจำรย์โดยเฉพำะอำจำรย์ประจ ำทมคณสมบัตเหมำะสม ท ำให้ต้องใช้
ี
ิ
่
ุ
ี
ิ
ิ
อำจำรย์จำกภำยนอกเข้ำมำช่วยด ำเนนกำรสอน อันส่งผลต่อกำรบรหำรจัดกำรและงบประมำณของ

186



ี
่
ึ
ึ
ั
่
หน่วยงำน ซงปจจัยหนงทท ำให้ขำดแคลนอำจำรย์ประจ ำคอควำมแตกต่ำงของรำยได้ทมช่องว่ำงท ี ่
ื
ี
่
่
ี
ู
็
ื
ิ
ิ
ี
ิ
สงระหว่ำงกำรปฏบัตงำนบนเรอสนค้ำกับกำรเปนอำจำรย์ในมหำวิทยำลัยม ส่วนวิชำพื้นฐำนไม่ม ี
ั
ิ
ิ
ื่
ปญหำในกำรด ำเนนงำนเนองจำกสำมำรถบรหำรจัดกำรภำยในมหำวิทยำลัยได้
ระบบกำรคัดเลอกอำจำรยผูสอน
้
ื
์
ื่
เนองด้วยคณสมบัตของกำรเปนอำจำรย์ผู้สอนในมหำวิทยำลัยโดยเฉพำะอำจำรย์ประจ ำ
็
ิ
ุ
ึ
จะถกก ำหนดด้วยคณวุฒทำงกำรศกษำและต ำแหน่งทำงวิชำกำร ซงนำยประจ ำเรอทปฏบัตงำนจนม ี
ุ
ื
ิ
่
ี่
ู
ิ
ิ
ึ
ุ
ิ
ิ
ิ
์
ี่
ี
ึ
ู
ควำมเชยวชำญและประสบกำรณสงมักจะมคณวุฒทำงกำรศกษำในระดับปรญญำโทและปรญญำ
ิ
ิ
เอกไม่มำกนัก เนองจำกปฏบัตงำนในทะเลเปนระยะเวลำนำน รวมทั้งกำรวัดระดับและกำรเลอนชั้น
่
่
ื
็
ื
ี
ของนำยประจ ำเรอในวิชำชพจะประเมนจำกจำกระดับชั้นของประกำศนยบัตรทถอตำมข้อก ำหนด
่
ิ
ื
ี
ี
ื
ของ IMO ซงแตกต่ำงจำกระบบมหำวิทยำลัย ท ำให้ไม่มเหตจงใจเท่ำทควรในกำรดงคนทมควำม
ุ
่
ึ
ึ
่
ี
่
ู
ี
ี
ี
็
เหมำะสมเข้ำส่ระบบเพือเปนอำจำรย์ผู้สอน
่
ู
ั
ิ
้
ดำนกำรบรหำรจดกำรทั่วไป
ั
ิ
กำรควบคุมกำรบรหำรจดกำร
ี
แม้ว่ำกำรบรหำรจัดกำรทั้งหมดอยู่ภำยใต้กฎระเบยบของมหำวิทยำลัยและมหำวิทยำลัย
ิ
ั
็
ั
ุ
ี
ทั้งสองต่ำงก็เปนมหำวิทยำลัยของรฐ แต่สถำนภำพของมหำวิทยำลัยในปจจบันมควำมแตกต่ำงกัน
ิ
็
โดยมหำวิทยำลัยบรพำมสถำนภำพเปนมหำวิทยำลัยในก ำกับของรฐและมพระรำชบัญญัตเปนของ
ั
ู
ี
็
ี
ตนเอง ท ำให้ทั้งสองแห่งมควำมแตกต่ำงกันบ้ำงในเชงโครงสรำงของกำรจัดกำร
้
ี
ิ
่
่
กำรอยูรวมกันในมหำวิทยำลัย
็
ื
ี
ิ
ิ
ื
่
ิ
ื
ิ
ิ
นสตสำขำวิชำวิทยำกำรเดนเรอจะมข้อแตกต่ำงจำกนสตในสำขำวิชำอนอยู่ 2 ประเดนคอ
ี
ื
ิ
กำรแต่งกำยและกำรฝกด้ำนร่ำงกำย ในกำรแต่งกำยจะมกำรสวมใส่เครองแบบชนดต่ำง ๆ เปนสำกล
ึ
็
่
ื
ิ
ิ
ุ
ของอำชพชำวเรอท ำให้มควำมแตกต่ำงจำกนสตอนทสวมใส่เฉพำะชดนสต ส่วนกำรฝกด้ำนร่ำงกำย
ิ
ิ
ี
่
ี
ื
ึ
่
ี
ื
ี
จะมกำรออกก ำลังกำยและกำรฝก เช่น วิ่งออกก ำลังกำยร่วมกัน มระบบกำรซ่อมหรอลงโทษเพือ
ึ
ี
่
ื
ึ
ิ
ิ
ฝกฝนควำมแข็งแกร่งของร่ำงกำยในกำรเตรยมควำมพรอมเพือปฏบัตงำนบนเรอสนค้ำในทะเล
้
่
ี
ิ
ุ
ี
ิ
ี
ิ
ิ
ี
ึ
่
ื
ิ
ซงส่งเหล่ำน้ไม่มในสำขำวิชำอนท ำให้มควำมไม่เข้ำใจในเหตผลของกำรด ำเนนกำรจำกนสต
่
ื
่
ุ
สำขำวิชำอนและบคคลภำยนอกทั่วไป

ั
ึ
ทิศทำงในอนำคตสำหรบสถำบันกำรศกษำในกำรผลิตนำยประจำเรอ
ื

ด้วยสภำวะทำงสังคมโลกทเปลยน สถำบันกำรศกษำทผลตนำยประจ ำเรอของรฐทั้ง 3
ิ
ี
่
่
ั
ึ
่
ื
ี
ี
แห่ง ควรเปลยนวิธกำรพัฒนำในแนวคดเชงแข่งขันมำเปนพันธมตรเพือประโยชนร่วมกัน โดยกำร
ิ
่
ี
ิ
็
ิ
์
ี
่
ิ
เสรมสรำงให้เกิดควำมร่วมมอกันในด้ำนต่ำง ๆ ระหว่ำงสถำบันกำรศกษำทั้ง 3 แห่งของประเทศ
ึ
ื
้

187



ี
ี่
ี
ุ
ื
ื
ิ
ี
ิ
ไทยเพื่อพัฒนำนักเรยนเดนเรอพำณชย์ไทยเพื่อให้ได้นำยประจ ำเรอไทยทมคณภำพและมจ ำนวน
ื
่
ิ
ั
ิ
ื
เพียงพอเพือสำมำรถรองรบกองเรอพำณชย์ไทยและแข่งขันกับนำยประจ ำเรอต่ำงชำตได้
ิ
ิ
ิ
ิ
่
โดยเร่มต้นจำกกำรวำงแผนร่วมกันในเชงนโยบำยและแนวทำงกำรปฏบัตเพือให้
ั
ุ
สอดคล้องและเกื้อหนนกัน มกำรก ำหนดแนวทำงในกำรใช้ทรพยำกรร่วมกันอย่ำงเหมำะสม เพื่อลด
ี
ื
งบประมำณค่ำใช้จ่ำยและต้นทนในกำรผลตนำยประจ ำเรอ เช่น เรอฝกส ำหรบนักเรยนเดนเรอ
ื
ึ
ั
ี
ื
ุ
ิ
ิ
ึ
ี
ี
พำณชย์ในกำรฝกภำคปฏบัตทำงทะเล ห้องปฏบัตกำรจ ำลองกำรเดนเรอ ซงส่งเหล่ำน้มต้นทนกำร
ิ
ิ
ื
ิ
ิ
ิ
ิ
ึ
ุ
่
ิ
ุ
ุ
ื
ู
ี
่
ี
ิ
่
ด ำเนนงำนทสงมำก หำกต้องลงทนเองทั้งหมด ทกสถำบันอำจไม่มงบประมำณทเพียงพอหรอไม่
ี
สำมำรถใช้ประโยชนได้อย่ำงเต็มท จำกข้อมลงำนวิจัยของผู้เขยน “A Reviewing and Futuristic
ี่
์
ี
ู
Study of Merchant Marine Education in Thailand Universities” (Humanities, Arts and Social
ิ
ึ
่
ื
็
Sciences Studies,2021) เปนกำรมองภำพในอนำคตทจะเกิดข้นกับมหำวิทยำลัยทผลตนำยประจ ำเรอ
ี
่
ี
ส่ตลำดแรงงำนในอตสำหกรรมพำณชยนำวีในอกไม่เกิน 5 ปข้ำงหน้ำ (พ.ศ.2568) จำกกำร
ุ
ี
ิ
ู
ี
ั
ึ
ุ
ิ
ึ
ิ
ี
่
่
ี
เปลยนแปลงในมตต่ำง ๆ ทเกิดข้นในปจจบัน โดยผลกำรศกษำวิจัยได้น ำเสนอ 3 อนำคตภำพ ได้แก่
อนำคตภำพทำงด (Optimistic Realistic Scenario) อนำคตภำพทำงรำย (Pessimistic-Realistic
้
ี
่
่
ี
ุ
็
็
ี
Scenario) และอนำคตภำพทน่ำจะเปนไปได้มำกทสด (Most-Probable Scenario) โดยสรปเปน
ุ
ประเดนดังน้ ี
็
อนำคตภำพทำงดี
1. เปดโอกำสให้มควำมหลำกหลำยและมควำมยืดหยุ่นของรปแบบทำงกำรศกษำมำก
ิ
ี
ึ
ี
ู
ี
่
ุ
ู
ึ
ยิ่งข้นกว่ำในปจจบัน เช่น รปแบบกำรสะสมหน่วยกิตของหน่วยกำรเรยน รปแบบกำรเรยนทอำศัย
ั
ี
ู
ี
ื่
เทคโนโลยีสำรสนเทศเปนเครองมอในกำรขับเคลอน
ื่
ื
็
ึ
ี่
ิ
ี
ู
2. กำรเข้ำส่แรงงำนในระดับสำกลทเปดกว้ำงมำกข้นตำมกำรเปลยนแปลงของสังคม
่
โลก
ุ
ื
ี
3. คณภำพนำยประจ ำเรอไทยจะมคณภำพสงข้นตำมมำตรฐำนและข้อก ำหนดของ
ุ
ึ
ู
ู
ื
องค์กรทำงทะเลระหว่ำงประเทศหรอ IMO ซงจะส่งผลต่อกำรเข้ำส่ตลำดแรงงำนพำณชยนำวีใน
่
ึ
ิ
ั
ระดับสำกล (Global Market) รวมทั้งกำรยอมรบในวงกว้ำงในกล่มผู้ให้บรกำรขนส่งสนค้ำทำงทะเล
ิ
ุ
ิ
ระหว่ำงประเทศ
้
อนำคตภำพทำงรำย
ื
่
ี
ี
่
1. กำรหำอำจำรย์ทมคณภำพมำเปนอำจำรย์ประจ ำภำยใต้ค่ำตอบแทนและเงอนไขท ี ่
ุ
็
ุ
ั
ิ
ี
็
็
ั
เปนอยู่ในปจจบัน หำกไม่มกำรแก้ไขให้สอดคล้องกับควำมเปนจรง ในอนำคตจะเปนปญหำท ี ่
็
ส ำคัญ

188



ี
ื
2. มำตรฐำนและข้อก ำหนดต่ำง ๆ มแนวโน้มจะออกมำอย่ำงต่อเนองทั้งระดับสำกลโดย
่
ิ
องค์กรทำงทะเลระหว่ำงประเทศหรอ IMO และระดับชำตโดยกรมเจ้ำท่ำ หำกวำงแผนกำร
ื
ิ
ี
็
ิ
ด ำเนนงำนไม่ดจะเปนปญหำในกำรบรหำรจัดกำร
ั
ิ
ึ
ื
ู
ิ
ึ
ุ
ื่
3. ต้นทนกำรด ำเนนกำรในกำรผลตนำยประจ ำเรอจะเพิ่มสงข้น เนองด้วยกำรฝกและ
ั
ึ
ี
ศกษำต้องปรบตำมข้อก ำหนดและมำตรฐำนทจะมแนวโน้มจะออกมำอย่ำงต่อเนอง
ื
่
ี
่
ึ
ี
่
็
ิ
ู
4. กำรด ำเนนกำรของสถำนศกษำมภำระเพิ่มสงข้นเพือให้เปนไปตำมมำตรฐำนของ
ึ
ี
ู
หน่วยงำนต่ำง ๆ ทั้งหน่วยงำนทก ำกับดแลเรองมำตรฐำนและข้อก ำหนดทำงวิชำชพ (IMO และกรม
ี
่
ื
่
ิ
ึ
ู
ิ
เจ้ำท่ำ) และมำตรฐำนกำรผลตบัณฑตของสถำบันกำรศกษำ (มหำวิทยำลัยบรพำและ
์
มหำวิทยำลัยเกษตรศำสตร)
ี่
ี
ี
ึ
ื
ี่
5. คณภำพของผู้ทจะเข้ำมำศกษำเพื่อไปประกอบอำชพนำยประจ ำเรอ มแนวโน้มทจะม ี
ุ
่
ุ
ึ
่
ื
ี
คณภำพทลดลงเนองด้วยอัตรำกำรแข่งขันกำรเข้ำศกษำทลดลงและกำรเปลยนแปลงของสังคมทม ี
ี
่
่
ี
่
ี
ผลต่อทัศนคตในกำรเรยนและอำชพ
ี
ิ
ี
อนำคตภำพทีนำจะเปนไปไดมำกทีสุด
่
้
่
่
็
ิ
ั
1. สถำบันกำรศกษำต้องปรบตัวและด ำเนนกำรให้สอดคล้องกับมำตรฐำนและ
ึ
่
ื
ข้อก ำหนดขององค์กรทำงทะเลระหว่ำงประเทศหรอ IMO รวมทั้งกรมเจ้ำท่ำ ซงจะมกำรปรบปรง
ั
ุ
ึ
ี
ื่
ี
่
เปลยนแปลงและมผลมำออกบังคับใช้อย่ำงต่อเนอง
ี
ึ
2. ต้นทนกำรด ำเนนกำรในกำรผลตนำยประจ ำเรอจะเพิ่มสงข้น
ุ
ื
ู
ิ
ิ
ึ
3. บัณฑตทจบกำรศกษำและจะประกอบอำชพนำยประจ ำเรอ ต้องออกส่ตลำดสำกลให้
ิ
ู
ี
่
ื
ี
่
ี
่
มำกข้น เนองด้วยจ ำนวนเรอและกองเรอพำณชย์ไทยมจ ำนวนน้อย ในขณะทกองเรอพำณชย์โลกยัง
ิ
ิ
ึ
ื
ี
ื
ื
ื
ี
มควำมต้องกำรแรงงำนในด้ำนน้ ี
ึ
4. เทคโนโลยีจะส่งผลต่อกำรเปลยนแปลงของรปแบบกำรศกษำในอนำคต
ี
ู
่

่
้
ื
่
ื
ื
้
ั
ี
้
ิ
5.4 กำรแบงชนประกำศนยบัตรและเสนทำงสูนำยเรอสนคำ (Master) หรอกัปตันเรอ
(Captain)
่
ั
้
ี
กำรแบงชนประกำศนยบัตร
ี
ื
กำรแบ่งระดับชั้นประกำศนยบัตรของคนประจ ำเรอโดยทั่วไปจะถกแบ่งออกเปน 3
็
ู
ื
ระดับได้แก่ ประกำศนยบัตรแสดงควำมรควำมสำมำรถหรอ CoC (Certificate of Competency)
ู
ี
้
ื
ี
โดยออกให้แก่คนประจ ำเรอในระดับนำยประจ ำเรอ ประกำศนยบัตรแสดงควำมรควำมช ำนำญหรอ
ื
้
ู
ื
ี
ื
ู
CoP (Certificate of Proficiency) โดยออกให้แก่คนประจ ำเรอในระดับลกเรอ และประกำศนยบัตร
ื
รบรองหรอ CoE (Certificate of Endorsement) โดยออกให้แก่คนประจ ำเรอในหน้ำทพนักงำนวิทยุ
ื
ื
ั
่
ี

189



้
ื
ี
ั
ส ำหรบประกำศนยบัตรแสดงควำมรควำมสำมำรถหรอ CoC นั้น โดยออกให้แก่คน
ู
ึ
่
ี
ี
ิ
ิ
ี
ื
่
ประจ ำเรอในระดับนำยประจ ำเรอนั้น กรมเจ้ำทได้ให้นยำมว่ำ หมำยถง เอกสำรทอธบดกรมเจ้ำท่ำ
ื
ี
ื
ื
ออกให้แก่นำยเรอหรอนำยประจ ำเรอตำมข้อบังคับ แล้วแต่กรณ ส ำหรบท ำกำรในเรอในต ำแหน่ง
ื
ั
ื
ี่
ั
ี่
ื
่
ี
่
ุ
และหน้ำทในเรอทเกียวข้องตำมระดับควำมรบผิดชอบ (Level of Responsibility) ทระบไว้ใน
ี
ื
ิ
เอกสำรนั้น โดยกำรแบ่งกำรแบ่งชั้นประกำศนยบัตรส ำหรบผู้ท ำกำรในเรอกลเดนทะเลระหว่ำง
ั
่
ื
่
ิ
็
ื
ประเทศระดับนำยประจ ำเรอจะแบ่งออกเปน 2 ฝำยคอ ฝำยเดนเรอ และฝำยช่ำงกลเรอ
ื
่
ื
่
ฝำยเดินเรอ (Deck Department)
ื
ื
ื
ิ
ี
1. ประกำศนยบัตรนำยเรอของเรอกลเดนทะเลขนำด 3,000 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ
ื
2. ประกำศนยบัตรนำยเรอของเรอกลเดนทะเลขนำด 500-3,000 ตันกรอส
ื
ี
ิ
ื
ื
3. ประกำศนยบัตรต้นเรอของเรอกลเดนทะเลขนำด 3,000 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ
ื
ี
ื
ิ
ื
ื
4. ประกำศนยบัตรต้นเรอของเรอกลเดนทะเลขนำด 500-3,000 ตันกรอส
ี
ิ
ิ
ี
ิ
ื
ื
5. ประกำศนยบัตรนำยประจ ำเรอฝำยเดนเรอของเรอกลเดนทะเลขนำด 500 ตันกรอส
่
ื
ื
หรอมำกกว่ำ
่
่
ฝำยชำงกลเรอ (Engine Department)
ื
ิ
ื
่
ื
ี
ื
1. ประกำศนยบัตรต้นกล ของเรอกลเดนทะเลขนำดก ำลังขับเคลอน 3,000 กิโลวัตต์หรอ
มำกกว่ำ
ี
2. ประกำศนยบัตรต้นกล ของเรอกลเดนทะเลขนำดก ำลังขับเคลอน 750-3,000 กิโลวัตต์
ื
ื
ิ
่
ิ
3. ประกำศนยบัตรรองต้นกล ของเรอกลเดนทะเลขนำดก ำลังขับเคลอน 3,000 กิโลวัตต์
ี
่
ื
ื
หรอมำกกว่ำ
ื
ี
4. ประกำศนยบัตรรองต้นกล ของเรอกลเดนทะเลขนำดก ำลังขับเคลอน 750-3,000
ื
่
ื
ิ
กิโลวัตต์
ื
ิ
ื
่
ื
่
5. ประกำศนยบัตรนำยประจ ำเรอฝำยช่ำงกล ของเรอกลเดนทะเลขนำดก ำลังขับเคลอน
ี
ื
750 กิโลวัตต์ หรอมำกกว่ำ
ื่
ี
ิ
ิ
ื
ื
ิ
ึ
่
โดยนักเรยนเดนเรอพำณชย์ในระดับนำยประจ ำเรอฝำยเดนเรอ เมอจบกำรศกษำจะ
ื
เร่มต้นสอบในระดับประกำศนยบัตรนำยประจ ำเรอฝำยเดนเรอของเรอกลเดนทะเลขนำด 500
ิ
ิ
ิ
ี
ื
ื
่
ื
ตันกรอสหรอมำกกว่ำ และประกำศนยบัตรนำยประจ ำเรอฝำยช่ำงกล ของเรอกลเดนทะเลขนำด
ื
ิ
่
ื
ื
ี
่
ั
ั
ื
ก ำลังขับเคลอน 750 กิโลวัตต์ หรอมำกกว่ำส ำหรบฝำยช่ำงกลเรอ และแต่ละฝำยสำมำรถปรบเพิ่ม
่
ื
่
ื
ู
้
์
ึ
็
ระดับชั้นในระดับทสงข้นได้ตำมควำมร ควำมสำมำรถ และประสบกำรณท ำงำน โดยต้องเปนไป
่
ู
ี
ตำมข้อบังคับของกรมเจ้ำท่ำ

190



้
่
้
ื
ื
ิ
เสนทำงสูนำยเรอสนคำ (Master) หรอกัปตันเรอ (Captain)
ื
ู
ิ
นำยเรอหรอกัปตันเรอเปนผู้บังคับบัญชำสงสดบนเรอ นำยเรอเร่มต้นจำกกำรปฏบัต ิ
ุ
ื
ิ
ื
ื
ื
็
ื
ื
ิ
ี
่
่
ื
ื
ื
หน้ำทนำยประจ ำเรอฝำยเดนเรอในต ำแหน่งผู้ช่วยต้นเรอ ต้นหน และต้นเรอ ก่อนทจะก้ำวส่ ู
่
ี
็
ุ
ึ
่
ึ
ี
่
ต ำแหน่งนำยเรอซงเปนต ำแหน่งสงสด แรงจงใจส ำคัญประกำรหนงทท ำให้หลำยคนเข้ำมำส่อำชพน้ ี
ี
ู
ื
ู
่
ู
ี
ื
่
ี
ี
ี
่
่
ี
่
ู
่
ั
คอรำยได้ทได้รบจำกกำรปฏบัตหน้ำททสงเมอเทยบกับหลำย ๆ อำชพ แต่รำยได้ทสงน้ก็ต้องแลกมำ
ื
ี
ี
ิ
ิ
ู
ื
ิ
ี
่
ี
ิ
ั
ด้วยหน้ำทควำมรบผิดชอบทั้งชวิตและทรพย์สนในกำรเดนเรอทะเล
ั

ี่
ี
่
้
ื
ื
ตำรำงท 5-2 ระดับ ฝำย และกำรถอประกำศนยบัตรแสดงควำมรควำมสำมำรถของนำยประจ ำเรอ
ู
่
ฝำยเดนเรอ
ื
ิ

ี
ประกำศนยบัตรแสดงควำมรู ้
ื
่
ฝำยเดินเรอ
ระดับ (Level) ควำมสำมำรถ หรอ CoC
ื
(Deck Department)
(Certificate of Competency)
ื
ื
นำยเรอ (Master) นำยเรอ (Master)
ระดับบรหำร
ิ
(Management Level)
ื
ื
ต้นเรอ (Chief Officer) ต้นเรอ (Chief Officer)
ต้นหน
ื
ิ
ื
่
(Second Officer: 2/ O) นำยประจ ำเรอฝำยเดนเรอ
ิ
ระดับปฏบัตกำร ผู้ช่วยต้นเรอ (Deck Officer)
ิ
ื
(Operational Level) (Third Officer: 3/ O)
ิ
ื
่
ี
ึ
นักเรยนฝกฝำยเดนเรอ ไม่บังคับ
(Deck Cadet)

191



่
ี
่
ึ
ิ
ึ
็
ื
ิ
่
เมอส ำเรจกำรศกษำและได้ปฏบัตหน้ำทในต ำแหน่งต้นหนในช่วงระยะเวลำหนงแล้ว
ื
ก่อนทจะก้ำวข้นส่ต ำแหน่งนำยเรอหรอกัปตันเรอ นำยประจ ำเรอฝำยเดนเรอต้องท ำหน้ำทใน
ึ
ี
ื
ื
่
ู
ิ
ื
ี่
ื
่
ต ำแหน่งส ำคัญอกต ำแหน่งหนง นั่นคอต ำแหน่งต้นเรอ
่
ึ
ี
ื
ื
ตนเรอ
ื
้
ู
ี
้
ื
ื
เปนผู้ถอประกำศนยบัตรแสดงควำมรควำมสำมำรถต้นเรอของเรอกลเดนทะเลขนำด
็
ื
ิ
ี
ุ
ิ
ื
ุ
3,000 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ และมคณคณสมบัตดังน้ ี
่
ื
ู
ิ
ื
1. เปนผู้ถอประกำศนยบัตรแสดงควำมรควำมสำมำรถนำยประจ ำเรอฝำยเดนเรอของเรอ
ี
้
ื
็
ื
ิ
กลเดนทะเลขนำด 500 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ
ื
็
2. เปนผู้ส ำเรจกำรศกษำหลักสตรต้นแบบขององค์กำรทำงทะเลระหว่ำงประเทศ (IMO
็
ึ
ู
ื
ิ
Model Course) หลักสตรนำยเรอและต้นเรอหรอนำยประจ ำเรอระดับบรหำร (Master and Chief
ื
ื
ื
ู
Mate) ตำม IMO Model Course 7.01 ค.ศ. 2014 และหลักสตรกลำงของกรมเจ้ำท่ำ ใช้เวลำกำรศกษำ
ู
ึ
ี
ี
870 ชั่วโมงมรำยละเอยดดังต่อไปน้ ี

ื
ิ
2.1 กำรเดนเรอ (Navigation) ใช้เวลำกำรศกษำ 630 ชั่วโมง
ึ
ิ
ึ
2.2 กำรจัดกำรและขนถ่ำยสนค้ำ (Cargo Handling and Stowage) ใช้เวลำกำรศกษำ

77 ชั่วโมง
ื
ิ
ื
ุ

ู
ุ
ิ
2.3 กำรควบคมกำรปฏบัตกำรของเรอและดแลบคคลบนเรอ (Controlling the
ึ
Operation of the Ship and Care for Persons on Board) ใช้เวลำกำรศกษำ 167 ชั่วโมง
ี
ิ
3. มกำรปฏบัตงำนในทะเล ดังน้ ี
ิ
ื
ิ

ี่
ื
ี
ิ
ิ
่
3.1 มกำรปฏบัตงำนในทะเลในหน้ำทนำยยำมฝำยเดนเรอในเรอขนำด 500 ตันกรอส
่
ี
หรอมำกกว่ำ รวมกันอย่ำงน้อย 18 เดอน ในขณะทถอประกำศนยบัตรใดก็ตำมทให้สทธท ำกำรใน
ื
ี
ิ
ี
ิ
ื
ื
่
่
ิ
ี
ต ำแหน่งหน้ำทน้ได้ โดยในระยะเวลำดังกล่ำวต้องปฏบัตหน้ำทนำยยำมฝำยเดนเรอในเรอขนำด
่
ี
่
ื
ื
ิ
ิ
ี
ี
่
ื
่
ี
ี
3,000 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ รวมกันอย่ำงน้อย 6 เดอน ในขณะทถอประกำศนยบัตรใดก็ตำมทให้
ื
ื
่
ิ
ี
สทธท ำกำรในต ำแหน่งหน้ำทน้ได้ หรอ
ื
ี
ิ
ิ
ิ
ื

3.2 มกำรปฏบัตงำนในทะเลในหน้ำทนำยยำมฝำยเดนเรอในเรอขนำด 3,000 ตันกรอส
ิ
ี
่
ี่
ื
ิ
่
ิ
ี
่
หรอมำกกว่ำ รวมกันอย่ำงน้อย 12 เดอนในขณะทถอประกำศนยบัตรใดก็ตำมทให้สทธท ำกำรใน
ี
ื
ื
ี
ื
ี
่
ต ำแหน่งหน้ำทน้ได้
ี
4. ผ่ำนกำรศกษำและกำรฝกอบรมในหลักสตรต่ำง ๆ เพื่อให้มคณสมบัตครบในกำรยื่น
ึ
ี
ู
ึ
ุ
ิ
ื
ึ
ขอสอบประกำศนยบัตรนำยประจ ำเรอจงจะสำมำรถปฏบัตงำนบนเรอสนค้ำได้ ตำมข้อบังคับกรม
ี
ื
ิ
ิ
ิ
เจ้ำท่ำ

192



5. ผ่ำนกำรสอบควำมรผู้ท ำกำรในเรอโดยกำรสอบ (Examination) กำรประเมน
ื
ู
้
ิ
ื
(Assessment) ของระดับประกำศนยบัตรแสดงควำมรควำมสำมำรถต้นเรอของเรอกลเดนทะเล
ิ
ี
ู
้
ื
ื
ขนำด 3,000 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ







500






1.



3,000 500 18




12 2. 3,000

6









3,000






















3,000


ิ
ื
็
ภำพท 5-8 ขั้นตอนเปนผู้ถอประกำศนยบัตรแสดงควำมรควำมสำมำรถต้นเรอของเรอกลเดนทะเล
ื
ู
ี
ี่
้
ื
ขนำด 3,000 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ
ื

193



ื
ื
ื
นำยเรอหรอกัปตันเรอ
็
ู
เปนผู้ถอประกำศนยบัตรแสดงควำมรควำมสำมำรถนำยเรอของเรอกลเดนทะเลขนำด
ี
ื
ื
ื
้
ิ
ิ
ุ
3,000 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ และมคณคณสมบัตดังน้ ี
ื
ี
ุ
ื
ื
็
ิ
ื
้
ู
1. เปนผู้ถอประกำศนยบัตรแสดงควำมรควำมสำมำรถต้นเรอของเรอกลเดนทะเลขนำด
ี
3,000 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ
ื
ิ
ิ
2. มกำรปฏบัตงำนในทะเล ดังน้ ี
ี
ิ
ิ
ี่
ิ
ื
ื

่
2.1 มกำรปฏบัตงำนในทะเล ในหน้ำทนำยยำมฝำยเดนเรอในเรอขนำด 500 ตันกรอส
ี
ิ
ื
หรอมำกกว่ำ อย่ำงน้อย 36 เดอน โดยในระยะเวลำดังกล่ำวต้องปฏบัตหน้ำทนำยยำมฝำยเดนเรอใน
ิ
ิ
ื
่
ี
ื
่
ื
ี
ื
ี
ื
่
ื
เรอขนำด 3,000 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ รวมกันอย่ำงน้อย 6 เดอน ในขณะทถอประกำศนยบัตรใดก็
ื
ี
ิ
ิ
ิ
ิ
่
ี
ี
่
่
ี
ื
ตำมทให้สทธท ำกำรในต ำแหน่งหน้ำทน้ได้ และต้องปฏบัตหน้ำทนำยยำมฝำยเดนเรอในเรอขนำด
ิ
่
ี
ื
ื
ี่
ื
500 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ อย่ำงน้อย 12 เดอน ในขณะทถอประกำศนยบัตรตำม (1) หรอ
ื
ิ
ิ
ื
2.2 มกำรปฏบัตงำนในทะเลในหน้ำทนำยยำมฝำยเดนเรอในเรอขนำด 500 ตันกรอส

ี
ื
ี่
่
ิ
ื
ี
ิ
่
ื
ื
หรอมำกกว่ำ อย่ำงน้อย 24 เดอน โดยในระยะเวลำดังกล่ำวต้องปฏบัตหน้ำทต้นเรอในเรอขนำด
ิ
ื
ื
ื
3,000 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ อย่ำงน้อย 12 เดอน ในขณะทถอประกำศนยบัตรตำม (1)
ี่
ี
ื
้
3. ผ่ำนกำรสอบควำมรผู้ท ำกำรในเรอโดยกำรสอบ (Examination) กำรประเมน
ิ
ื
ู
ิ
ี
(Assessment) ของระดับประกำศนยบัตรแสดงควำมรควำมสำมำรถนำยเรอของเรอกลเดนทะเล
ื
ู
้
ื
ขนำด 3,000 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ
ื

194









3,000





1. 500





3,000 36










12 3,000 6





2.

3,000





500


12






3,000

















3,000



ื
ู
้
ื
ี
ื
ภำพท 5-9 ขั้นตอนเปนผู้ถอประกำศนยบัตรแสดงควำมรควำมสำมำรถนำยเรอของเรอกล
็
ี่
เดนทะเลขนำด 3,000 ตันกรอสหรอมำกกว่ำ
ื
ิ

195



ื
5.5 ตลำดแรงงำนคนประจ ำเรอโลก
ุ
ึ
่
ุ
็
็
ื
ุ
ิ
คนประจ ำเรอเปนบคคลส ำคัญและเปนต้นทนหนงของกำรด ำเนนธรกิจกำรขนส่งทำง
่
่
ี
ี
ี
ิ
ั
็
ี
ื
ื
้
ู
ี
ทะเลระหว่ำงประเทศ โดยปกตทรบรกันโดยทั่วไปคออำชพคนประจ ำเรอเปนอำชพทมรำยได้
ึ
ื
ู
่
ค่อนข้ำงสงเมอเทยบกับอำชพอนในระดับกำรศกษำเดยวกัน โดยเฉพำะคนประจ ำเรอในระดับนำย
่
ี
ี
ี
ื
ื
ู
ื
ประจ ำเรอ จำกข้อมลของ International Chamber of Shipping (ICS) และ Baltic and International
ุ
ั
ี
ี
ื
ื่
Maritime Council (BIMCO) เมอป พ.ศ. 2558 ได้ระบว่ำมจ ำนวนแรงงำนคนประจ ำเรอส ำหรบเรอ
ื
่
ี
็
ขนส่งสนค้ำทำงทะเลระหว่ำงประเทศอยู่ท 1,647,500 คน โดยแบ่งเปนระดับนำยประจ ำเรอ
ื
ิ
ึ
ู
ื
ี
(Officers) จ ำนวน 774,000 คนและระดับลกเรอ (Ratings) 873,500 คน โดยมจ ำนวนเพิ่มสงข้นอย่ำง
ู
ี
่
่
ต่อเนองในระดับทแตกต่ำงกันตลอดช่วง 10 ปทผ่ำนมำ โดยประเทศผู้ส่งออกคนประจ ำเรอทส ำคัญ
ี
ื
ี
่
่
ี
ื
ุ
ี
ของโลกยังคงเปนกล่มประเทศในเอเชยและยุโรปตะวันออก ได้แก่ จน ฟลปปนส อนโดนเซย
ี
ิ
ิ
ิ
ี
ี
็
ิ
์
ี
่
และยูเครน โดยสัดส่วนจ ำนวนคนประจ ำเรอมแนวโน้มทจะเปนคนจนมำกข้นโดยเฉพำะในระดับ
ึ
ี
็
ี
ื
ื
นำยประจ ำเรอ

ี
ี่
ตำรำงท 5-3 จ ำนวนแรงงำนคนประจ ำเรอป ค.ศ. 2005 - 2015
ื

ระดับ 2005 2010 2015
นำยประจ ำเรอ 466,000 624,000 774,000
ื
ื
ู
ลกเรอ 721,000 747,000 873,500
จ ำนวนทั้งหมด 1,187,000 1,371,000 1,647,500
(ทมำ: Manpower Report, 2015)
ี่

ตำรำงท 5-4 สัญชำตคนประจ ำเรอทั้งหมดและในระดับต่ำง ๆ ป ค.ศ. 2015
ิ
ี
ื
ี่

ื
ื
้
ื

อันดับ คนประจำเรอทังหมด ระดับนำยประจำเรอ ระดับลูกเรอ

ิ
ี
ิ
ิ
1 จน จน ฟลปปนส ์
ี
ี
ิ
ิ
ิ
ิ
2 ฟลปปนส ์ ฟลปปนส ์ จน
ิ
ิ
ี
ี
3 อนโดนเซย อนเดย อนโดนเซย
ี
ี
ิ
ี
ิ
ิ
4 รสเซย อนโดนเซย รสเซย
ี
ั
ิ
ั
ี
ี
ี
ั
ี
5 ยูเครน รสเซย ยูเครน
(ทมำ: Manpower Report, 2015)
ี่

196

































ื
ี่
ภำพท 5-10 ควำมต้องกำรและกำรจ ำนวนคนประจ ำเรอ
(ทมำ: Manpower Report, 2015)
ี่

ี
ี
ื
หำกเปรยบเทยบควำมต้องกำรแรงงำนคนประจ ำเรอโลกระหว่ำงระดับนำยประจ ำเรอกับ
ื
ื
ระดับลกเรอ พบว่ำระดับนำยประจ ำเรอยังอยู่ในภำวะขำดแคลน โดย International Chamber of
ู
ื
์
Shipping (ICS) และ Baltic and International Maritime Council (BIMCO) มกำรคำดกำรณใน
ี
ื
ื
ี
อนำคตถงจ ำนวนควำมต้องกำรคนประจ ำเรอเฉพำะในระดับนำยประจ ำเรอว่ำจะมแนวโน้มควำม
ึ
ี
ี
ื
่
้
ี
ึ
่
่
ี
ู
ึ
ขำดแคลนเพิ่มข้นอย่ำงต่อเนองโดยในป ค.ศ. 2025 จะมควำมขำดแคลนทเพิ่มสงข้นทรอยละ 18.3
ึ
้
ั
่
ี
้
ึ
ี่
เพิ่มข้นจำกป ค.ศ. 2015 และ ค.ศ. 2020 ทรอยละ 2.1 และรอยละ 11.7 ตำมล ำดับ ซงปญหำกำรขำด
ุ
ั
ิ
็
ิ
แคลนนำยประจ ำเรอสนค้ำยังคงเปนปญหำส ำคัญในธรกิจผู้รบขนส่งสนค้ำทำงทะเลระหว่ำง
ื
ั
ื่
ประเทศ จำกข้อมลงำนวิจัยบำงส่วนของ Livingstone และคณะ เรอง “Exploring the Range of
ู
Retention Issues for Seafarers in Global Shipping: Opportunities for Further Research” (WMU
Journal Maritime Affairs, 2015) ช้ให้เหนว่ำ 1 ใน 10 ของนำยประจ ำเรอออกจำกเสนทำงในอำชพ
ี
ี
็
ื
้
่
ี
ิ
ี
ี
ิ
ี
ั
่
ก่อนวัยอันควรและมอำยุกำรท ำงำนในทะเลทสั้น โดยมหลำยปจจัยทท ำให้ไม่อยำกปฏบัตงำนบน
ั
ี
้
เรอสนค้ำ ได้แก่ กำรขำดโอกำสหรอควำมก้ำวหน้ำในอำชพ กำรสรำงครอบครว โอกำสและรำยได้
ื
ิ
ื
จำกกำรท ำงำนบนฝ่ง และสภำพกำรท ำงำนบนเรอทไม่ดนัก เช่น ภำระงำนทเพิ่มข้น ควำมเครยด
ี
ั
ื
ึ
ี
่
ี
ี
่
ควำมเหงำ ควำมโดดเดยว และควำมแตกต่ำงทำงวัฒนธรรม และกำรแก้ไขปญหำโดยกำรเพิ่ม
ั
่
ี

197



ั
่
ึ
ิ
ื
็
ี
ค่ำตอบแทนด้วยตัวเงนเพียงอย่ำงเดยว อำจเปนทำงเลอกส ำคัญหนงในกำรแก้ไขปญหำแต่คงไม่
ี
เพียงพอและไม่อำจสรำงแรงจงใจได้อย่ำงยั่งยืน หำกขำดกำรเอำใจใส่ดแลทดจำกเจ้ำของสำยเรอ
ื
ู
ี
ู
่
้

ี่
์
ตำรำงท 5-5 กำรคำดกำรณควำมต้องกำรแรงงำนคนประจ ำเรอในอนำคต
ื

ค.ศ. 2015 ค.ศ. 2020 ค.ศ. 2025
จ ำนวนนำยประจ ำเรอ 774,000 789,500 805,000
ื
จ ำนวนควำมต้องกำร 790,500 881,500 952,500
ส่วนขำด/ ส่วนเกิน -16,500 -92,000 -147,500
้
รอยละ 2.1 11.7 18.3
ี่
(ทมำ: Manpower Report, 2015)

กำรท ำงำนของคนประจ ำเรอในระดับสำกลเกียวข้องกับอนสัญญำว่ำด้วยแรงงำนทำง
ุ
่
ื
ทะเล พ.ศ. 2549 (Maritime Labour Convention, 2006) ขององค์กำรแรงงำนระหว่ำงประเทศ หรอ
ื
็
ิ
ิ
ILO (International Labour Organization) มำเปนข้อก ำหนดและแนวทำงปฏบัตต่อแรงงำนทำงทะเล
ั
ในระดับสำกล ส ำหรบประเทศไทยนั้น ปจจบันพระรำชบัญญัตแรงงำนทำงทะเล พ.ศ. 2558 ซงม ี
่
ุ
ึ
ิ
ั
ุ
ุ
ู
ื
ผลบังคับใช้ตั้งแต่ 5 เมษำยน พ.ศ. 2559 โดยมวัตถประสงค์เพื่อกำรดแลค้มครองคนประจ ำเรอ ทั้ง
ี
ิ
ด้ำนสภำพกำรท ำงำนบนเรอเดนทะเล สภำพกำรจ้ำง ควำมปลอดภัย และสขอนำมัย ตลอดจนกำร
ุ
ื
่
ี
ุ
่
ี
ค้มครองด้ำนกำรประกันสังคม เช่น ห้ำมใช้คนประจ ำเรอทอำยุต ำกว่ำ 16 ป นำยจ้ำงต้องต้องจัดให้ม ี
ื
เวลำพักผ่อนให้เหมำะสม มสทธในกำรลำข้นบก ต้องมหนังสอข้อตกลงกำรจ้ำงทชัดเจน ระบบกำร
่
ิ
ี
ิ
ี
ี
ึ
ื
้
ุ
ุ
้
ั
ี
ิ
รกษำพยำบำล กำรค้มครองชวิต ปองกันอบัตเหตต้องพรอม ค่ำล่วงเวลำต้องไม่น้อยกว่ำ 1.5 เท่ำต่อ
ุ
็
ชั่วโมง และต้องจัดหำคนประจ ำเรอให้เพียงพอกับงำนให้เปนตำมมำตรฐำนสำกล
ื
ี่
ั
ุ
ั
ื
ื
ี
ปจจบันตำมข้อมลของกรมเจ้ำในป พ.ศ. 2563 คนไทยทมีหนังสอคนประจ ำเรอส ำหรบ
ู
ี
่
์
ิ
ิ
ิ
ี
ี
ิ
ี
เรอสนค้ำจ ำนวน 38,066 คน โดยมจ ำนวนทน้อยกว่ำประเทศส่งออกส ำคัญอย่ำงฟลปปนสทมอยู่
ื
่
่
ประมำณ 380,000 คน (Global Maritime Forum, 2019) หรอประมำณ 10 เท่ำ ส่วนประเทศเพือน
ื
บ้ำนอย่ำงเมยนมำร จำกผลกำรศกษำวิจัยได้คำดกำรณว่ำจะมจ ำนวนคนประจ ำเรอเพิ่มข้นทกปอย่ำง
์
ี
ุ
ึ
์
ึ
ี
ื
ี
ื
่
ต่อเนองทั้งระดับนำยประจ ำเรอและลกเรอ
ื
ู
ื

198



ื
ี
ี่
ตำรำงท 5-6 ประมำณกำรคนประจ ำเรอของเมยนมำร ์

คนประจำเรอ

ื
ป ี

้
ื
จำนวนทังหมด ระดับนำยประจำเรอ ระดับลูกเรอ
ื

2018 39,141 16,831 22,310
2019 40,898 17,586 23,312
2020 42,655 18,342 24,313
2021 44,412 19,097 25,315

2022 46,169 19,853 26,316
2023 47,926 20,608 27,318

2024 49,682 21,363 28,319

2025 51,439 22,119 29,320

2026 53,196 22,874 30,322

2027 54,953 23,630 31,323
2028 56,710 24,385 32,325

2029 58,467 25,141 33,326

2030 60,224 25,896 34,328

2031 61,980 26,651 35,329
2032 63,737 27,407 36,330

2033 65,494 28,162 37,332

2034 67,251 28,918 38,333

(ทมำ: Journal of Navigation and Port Research, 2017)
ี่


ี
ประเทศส่งออกแรงงำนคนประจ ำเรอส ำคัญของโลกทตั้งอยู่ในภมภำคอำเซยนด้วยกัน
ิ
ี่
ู
ื
ี
ื
ื
ี
์
ิ
ิ
อย่ำงประเทศฟลปปนสนั้น ทมคนประจ ำเรออยู่ประมำณ 380,000 คน หรอประมำณ 1 ใน 3 ของ
ิ
่
ื
์
ิ
็
ิ
ี
ี
่
ิ
จ ำนวนคนประจ ำเรอทั่วโลก โดยประเทศฟลปปนสเปนประเทศทมนโยบำยชัดเจนในกำรส่งออก
์
ิ
ี
ั
แรงงำนไปยังต่ำงประเทศ ปจจบันมแรงงำนฟลปปนสในต่ำงประเทศประมำณ 10 ล้ำนคนหรอ
ื
ุ
ิ
ิ
้
็
ประมำณรอยละ 10 ของจ ำนวนประชำกรทั้งประเทศ โดยคนประจ ำเรอเปนแรงงำนส่งออกส ำคัญ 1
ื
ใน 5 อันดับแรกทน ำเงนรำยได้กลับเข้ำส่ประเทศ ข้อมลจำก United Filipino Seafarers (UFS)
ี
ู
ู
ิ
่
ื
ิ
ั
ึ
่
ี
พบว่ำในแต่ละป คนประจ ำเรอส่งเงนรำยได้กลับประเทศปละไม่ต ำกว่ำ 6 พันล้ำนเหรยญสหรฐ ซง
ี
่
ี

199



ิ
ู
ิ
์
ั
ี
ิ
ี
1 ใน 3 ของเงนรำยได้ถกส่งมำจำกสหรฐอเมรกำ 2.31 พันล้ำนเหรยญ สงคโปร 563.85 ล้ำนเหรยญ
ี่
่
ี
เยอรมัน 560.98 ล้ำนเหรยญ ญปน 435.82 ล้ำนเหรยญ สหรำชอำณำจักร 331.23 ล้ำนเหรยญ ฮ่องกง
ี
ี
ุ
ี
275.53 ล้ำนเหรยญ เนเธอรแลนด์ 259.12 ล้ำนเหรยญ และกรซ 174.98 ล้ำนเหรยญ
ี
์
ี
ี

5.6 บทสรุป
คนประจ ำเรอ (Seafarer) เปนองค์ประกอบส ำคัญในกำรขนส่งทำงทะเล โดยมหน้ำท ่ ี
ื
็
ี
ิ
ื
ิ
ิ
ุ
ปฏบัตงำนบนเรอสนค้ำในกำรน ำเรอเดนทำงจำกต้นทำงส่จดหมำยปลำยทำงเพือขนส่งสนค้ำได้โดย
ู
่
ื
ิ
ิ
ื
่
ื
ี
ปลอดภัย คนประจ ำเรอแบ่งตำมหน้ำทและต ำแหน่งบนเรอได้เปน 2 ระดับ คอ ระดับนำยประจ ำเรอ
็
ื
ื
ื
ี
ู
ี
(Officer) และระดับลกเรอ (Rating) โดยมนำยเรอ (Master) หรอนยมเรยกกันว่ำกัปตัน (Captain)
ิ
ื
ื
ื
็
ื
ิ
่
ุ
ี
่
ั
ผู้บังคับบัญชำสงสดของเรอ และแบ่งหน้ำทควำมรบผิดชอบในกำรปฏบัตงำนออกเปน 2 ฝำย คอ
ิ
ู
ฝำยเดนเรอ (Deck Department) และฝำยช่ำงกลเรอ (Engine Department) โดยแต่ละฝำยก็มเสนทำง
ื
ี
้
่
ื
่
ิ
่
ิ
ี
ื่
กำรเตบโตในสำยงำนตำมต ำแหน่งต่ำง ๆ ของแต่ละฝำย โดยมข้อบังคับและหลักเกณฑ์ในกำรเลอน
่
่
ี
ระดับประกำศนยบัตรเพือใช้ประกอบในกำรต ำแหน่งบนเรอ โดยต ำแหน่งนำยเรอจะมำจำกฝำย
ื
ื
่
เดนเรอ
ิ
ื
ั
ี่
ิ
ื
ี
ู
ประเทศไทยมสถำบันกำรศกษำของรฐทผลตนำยประจ ำเรอ 3 สถำบัน ได้แก่ ศนย์ฝก
ึ
ึ
์
ิ
ิ
ู
พำณชย์นำวี สังกัดกรมเจ้ำท่ำ กระทรวงคมนำคม คณะโลจสตกส มหำวิทยำลัยบรพำ และวิทยำลัย
ิ
์
ิ
ิ
ิ
ื
พำณชยนำวีนำนำชำต มหำวิทยำลัยเกษตรศำสตร โดยกำรผลตนักเรยนเดนเรอพำณชย์ต้อง
ิ
ิ
ี
ึ
ด ำเนนกำรภำยใต้ข้อบังคับของมหำวิทยำลัยและข้อบังคับกรมเจ้ำท่ำ ซงออกมำตำมมำตรฐำน
่
ิ
International Convention on Standard of Training, Certification and Watchkeeping for Seafarers
ื
หรอ STCW 2010 ขององค์กรทำงทะเลระหว่ำงประเทศ หรอ IMO
ื
ปจจบันคนประจ ำเรอโลกในระดับนำยประจ ำเรอยังอยู่ในภำวะขำดแคลนและมแนวโน้ม
ั
ื
ี
ื
ุ
ี
่
จะขำดแคลนเพิ่มสงข้นอย่ำงต่อเนองเมอเปรยบเทยบกับระดับลกเรอ โดยคนจนมสัดส่วนของคน
ี
ื
่
ี
ื
ู
ี
ื
ึ
ู
ุ
ิ
ิ
ื
่
ี
ื
ู
์
ประจ ำเรอในระดับนำยเรอมำกทสดในโลก ตำมมำด้วยคนฟลปปนส ส่วนในระดับลกเรอนั้น
ิ
ื
ื
ี
ื
ุ
ิ
ิ
ี
่
สัดส่วนทมำกทสดในโลกคอคนฟลปปนส ส่วนประเทศไทยยังมสัดส่วนทน้อย เมอเทยบกับ
่
ี
ี
่
ี
ิ
์
่
ประเทศผู้ส่งคนประจ ำเรอทั้งระดับนำยประจ ำเรอและระดับลกเรอ
ื
ื
ื
ู

บทที่ 6

เสนทางเดินเรอ
ื
้


6.1 วิวัฒนาการและความเชอมโยง
ื่
เสนทางเดนเรอ คอเสนทางน ้าทเรอใช้ในการขนส่งสนค้าและคนจากท่าเรอหนงไปยัง
ื
้
้
ี
่
ื
ิ
ื
ึ
ื
ิ
่
ื
่
ี
ุ
ึ
ี
ี
อกท่าเรอหนง โดยมการจัดกล่มเสนทางตามความหนาแน่นในการใช้งาน ในอดตการขนส่งทางน ้า
้
ื
(Water Transportation) มมานานแล้ว โดยในยุคแรกเปนการขนส่งในล าน ้าหรอชายฝ่งเท่านั้น
ี
ั
็
ิ
แต่ต่อมามการพัฒนาทางเทคโนโลยีการเดนเรอ เช่น เข็มทศ นาฬกา แผนทเดนเรอ เทคโนโลยีการ
ิ
ื
ิ
ี
ี่
ิ
ื
ื่
ี
ื
ิ
ื
ั
ื
ิ
ต่อเรอ (ตัวเรอ และระบบขับเคลอน) ท าให้มการขยายการเดนเรอจากชายฝ่งเปนการเดนทางใน
็
ทะเล อกทั้งการเจรญเตบโตของรฐจากโลกตะวันตก ทต้องการแสวงหาทรพยากรและการแสวงหา
ั
ั
ี่
ิ
ิ
ี
ื
ึ
ี
ิ
้
ิ
ดนแดนใหม่ ก่อให้เกิดการเสนทางเดนเรอระหว่างทวีปข้น โดยในป พ.ศ. 2035 (ค.ศ. 1492)
ิ
ุ
์
ิ
ิ
ิ
ครสโตเฟอร โคลัมบัสกับคณะ ได้เดนเรอข้ามมหาสมทรแอตแลนตค จากทวีปแอฟรกาฝ่งตะวันตก
ื
ั
ื
ิ
ื
ิ
ึ
ุ
ไปยังตะวันออกของทวีปอเมรกา และถอเปนจดเร่มต้นของการเดนเรอข้ามทวีปทมการบันทกไว้
ี
็
ี่
ิ
ิ
ึ
์
ิ
ี
(แม้ว่าในทางประวัตศาสตร ยังคงมการถกเถยงกันถงการเดนทางข้ามทวีปของชาวไวกิ้งและกองเรือ
ี
ิ
ี
ของเจ้งเหอจากจนว่ามการเดนทางข้ามทวีปก่อนโคลัมบัส)
ี
ิ



ี
่
ิ
ื
ี
ื
้
ิ
ี่
ภาพท 6-1 พัฒนาการทางเทคโนโลยีเดนเรอทมผลต่อเสนทางการเดนเรอ

ิ
ี
ื
่
่
ื
ี
พัฒนาการของเสนทางเดนเรอมมาอย่างต่อเนอง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในศตวรรษท 19 ท ี่
้
ื
่
ี
โครงข่ายการขนส่งมการขยายตัวอย่างสงเนองจากการพัฒนาเทคโนโลยีการต่อเรอ เครองจักร และ
ู
่
ื
ื
ี
การเดนเรอท าให้ข้อจ ากัดในการเดนเรอในอดตทอาศัยกระแสน ้าและแรงลมหมดไป อกทั้งมการ
ี
ี
ิ
ิ
ี
ื
ื
่

201



ขุดคลองเชอมมหาสมทรโดยเฉพาะการขุดคลองคลองสเอซเชอมทะเลเมดเตอเรเนยนกับทะเลแดง
่
ี
ื่
ุ
ื
ิ
ุ
ื่
ทช่วยย่นระยะทางการขนส่งจากยุโรปมาเอเชยมากกว่า 5,500 ไมล์ และการขุดคลองปานามาทเชอม
่
ี
ี่
ี
ึ
ุ
ิ
ิ
ี
ิ
ิ
ู
ุ
มหาสมทรแอตแลนตกกับมหาสมทรแปซฟก ท าให้การขนส่งทางทะเลมปรมาณทวีคณมากข้นกว่า
้
ี
ึ
ิ
ื
ในอดตอย่างมาก ทั้งน้เสนทางเดนเรอเกิดข้นจากความต้องการของกิจกรรมทางเศรษฐกิจท ี ่
ี
ิ
ุ
ื
็
่
สนับสนนการเชอมโยงระหว่างผู้ผลตและผู้บรโภค ซงเสนทางเดนเรอในปจจบันก็เปนการ
ึ
ั
้
ุ
ิ
่
ิ
ื
ี่
ี
็
ิ
์
สนับสนนความสัมพันธของกิจกรรมน้ โดยเปน “ความเชอมโยงทางภมศาสตร” ของพื้นท ณ ท่าเรอ
ื
ุ
ู
์
ื่
ู
ื
ิ
ิ
ิ
็
์
ผู้ผลต ท่าเรอผู้บรโภค และสภาพทางภมศาสตรของทะเล เปน “ความเชอมโยงทางเศรษฐกิจ”
ื
่
ิ
์
ในฐานะเครองมอส่งผ่านสนค้าและการบรการและเปน “ความเชอมโยงทางยุทธศาสตร” โดยการ
ื
ิ
่
ื่
ื
็
ุ
่
ื
ี
ุ
ี
ควบคมจดทมการผ่านของเรอ
ื
ี
ี
ู
ี
ิ
ทั้งน้ “ความเชอมโยงทางภมศาสตร” จะค่อนข้างมความเสถยร เนองจากข้นอยู่กับ
ื่
่
ึ
์
ระยะทางและเวลาทใช้ในการเดนเรอ แต่ “ความเชอมโยงทางเศรษฐกิจ” และ “ความเชอมโยงทาง
ิ
ื
ื
ื่
ี่
่
้
ิ
ยุทธศาสตร” จะมความผันผวนตามสภาวการณของโลก และมีตัวแปรต่าง ๆ ทท าให้เสนทางเดนเรอ
ี่
ื
์
์
ี
้
์
ี่
เปลยนไปตามห้วงเวลาและสถานการณ เช่น ในสงครามคลองสเอซในป พ.ศ. 2499 ท าให้เสนทาง
ี
ุ
ื
ี
ุ
เดนเรอมการหลบเลยงคลองสเอซมาใช้การอ้อมทวีปแอฟรกาแทน หรอสงครามอ่าวเปอรเซยในป ี
ื
ี่
์
ิ
ิ
ี
่
ึ
ี
ี
่
ี
พ.ศ. 2533 ทการขนส่งน ้ามันมการใช้การขนส่งทางท่อมากข้นหรอหลกเลยงการซ้อน ้ามันจากทาง
ื
ี
ื
ิ
ี
ิ
ี่
ตะวันออกกลาง และช่วงวิกฤตทางเศรษฐกิจโลกในระหว่างป พ.ศ. 2551 - 2552 ทท าให้การเตบโต
ู
ื
ุ
ี
ุ
ิ
ของอตสาหกรรมการขนส่งทางทะเลโดยเฉพาะเรอบรรทกต้สนค้าได้หยุดชะงักลง อกทั้งยังส่งผล
ิ
ิ
้
ิ
กระทบต่อเสนทางเดนเรอส าคัญอนของโลก ได้แก่ เสนทางเดนเรอข้ามมหาสมทรแปซฟก
ื
ิ
้
ุ
ื
ื่
้
ื
ื
ิ
้
ุ
ิ
(Transpacific) เสนทางเดนเรอยุโรป - เอเซย (Europe - Asia) และเสนทางเดนเรอข้ามมหาสมทร
ี
แอตแลนตก (Transatlantic)
ิ

6.2 นยามและประเภท
ิ
จากความเชอมโยงทางเศรษฐกิจและความเชอมโยงทางยุทธศาสตร สามารถก าหนด
ื
์
ื
่
่
้
็
ื
นยามของเสนทางเดนเรอในการขนส่งสนค้าทางทะเล (Maritime Routes) ได้ว่า “เปนเสนทางทะเล
ิ
ิ
ิ
้
ี
ทแก้ปญหาความไม่เชอมโยงกันของแผ่นดน โดยเปนการเชอมโยงจดบังคับทางกายภาพต่าง ๆ
่
ิ
็
ื
ื
่
ั
ุ
่
้
ั
ได้แก่ เสนทางน ้า (Waterways) ส าหรบการเดนเรอ ท่าเรอ (Ports) ทต้องเข้าเทยบท่าตามความ
ื
ื
ี
่
ี
ิ
็
์
่
ี
่
ต้องการทางเศรษฐกิจ และจดยุทธศาสตร (Chokepoints) ทเปนพื้นทส าคัญทางทะเล เข้าไว้ด้วยกัน
ี
ุ
ในระบบการขนส่งทางทะเล” โดยมข้อจ ากัดทางกายภาพของทะเล เช่น ประเภทชายฝ่ง ลม
ั
ี
ื
ั
็
ึ
กระแสน ้า ความลกทะเล แนวปะการง แนวน ้าแข็ง และพรมแดนทางการเมอง มาเปนปจจัยก าหนด
ั
ื
้
็
้
้
ิ
เสนทางเดนเรอ ส่วนใหญ่เสนทางเดนเรอในทะเลจะเปนการลากเสนโค้งบนพื้นทะเลของโลกให้ม ี
ิ
ื

202



ิ
ระยะทางสั้นทสดตามเสนวงกลมใหญ่ (Great Circle Distance) เพือเชอมโยงการเดนเรอในพื้นท ่ ี
ื
่
ื
่
ุ
ี
้
่
่
ี
ี
่
ี
ี
่
การค้าหลักและรอง ทั้งระหว่างพื้นทและภายในพื้นททมการให้บรการขนส่งทางทะเล
ิ
ี
ิ
ในการขนส่งสนค้าทางทะเลนั้น หลายกรณอาจมการเชอมโยงกับการขนส่งทางน ้าในผืน
ี
่
ื
ื
ิ
แผ่นดน ดังนั้นหากพิจารณาตลอดทั้งเสนทางการขนส่งทางทะลแล้ว สามารถแบ่งเสนทางเดนเรอท ี่
ิ
้
้
ิ
ื
้
่
เกียวข้องกับการขนส่งทางทะเลได้ 2 ประเภท ได้แก่ เสนทางเดนเรอทางน ้าภายในประเทศและ
ิ
ุ
ื
้
เสนทางเดนเรอทางทะเลและมหาสมทร
เสนทางเดินเรอทางน้าภายในประเทศ
้
ื

ี
่
ี
้
ี
ื
ประมาณ 50 ประเทศมเสนทางน ้าหรอแม่น ้าภายในประเทศทมความยาวมากกว่า 1,000
ั
ิ
ื
้
ิ
กิโลเมตร แต่เสนทางเหล่านั้นอาจไม่มีบทบาทนักส าหรบการเดนเรอพาณชย์หากไม่ได้ไหลผ่าน
ศูนย์กลางการผลตและศนย์กลางเศรษฐกิจของประเทศ เช่น แม่น ้าสายหลักหลายสายของรสเซยท ่ ี
ู
ั
ี
ิ
ี
ุ
ไหลในแนวทางเหนอ - ใต้ มประโยชน์ไม่มากนักในการสนับสนนการขนส่งทางน ้าภายในประเทศ
ื
ี
ื
้
่
เนองจากความต้องการขนส่งอยู่ในแนวเสนทางตะวันออก - ตะวันตกของประเทศ อกทั้งแม่น ้า
ิ
ิ
ื
เหล่าน้ต้นเขนและมส่งกีดขวางตามธรรมชาตมากมายทเปนข้อจ ากัดการเดนเรอในแม่น ้า แต่แม่น ้า
ี่
ื
ี
ิ
็
ิ
ี
ี
์
ี
ี
อกหลายสายในหลายพื้น เช่น แม่น ้าไรนในยุโรปตะวันตก หรอแม่น ้าฉางเจยง (แยงซ)ในจน เปน
ื
็
ี
ื
เสนทางส าคัญในการขนส่งเนองจากสามารถเชอมโยงทะเลหรอมหาสมทรกับตลาดภายในประเทศ
่
ุ
ื่
้
ื
ื
่
่
ิ
็
ึ
ิ
ู
้
ี
ื
็
ซงการเดนเรอในเสนทางเหล่าน้เปนการเชอมต่อส าคัญแต่ส่วนใหญ่จะเปนตลาดในระดับภมภาค
ื
เสนทางเดนเรอภายในประเทศอาศัยการขนส่งผ่านเสนทางน ้าหรอแม่น ้าภายในทม ี
ิ
ี่
้
ื
้
โครงข่ายคล้ายต้นไม้ ร่วมกับการสรางคลองขุดต่าง ๆ เพือเชอมโยงเสนทางต่าง ๆ โดยมการใช้งาน
ื
่
้
่
ี
้
ี่
ลักษณะน้จ านวนมากในประเทศอตสาหกรรมทมระบบขนส่งทางน ้าขนาดใหญ่ เช่น ใน
ุ
ี
ี
ุ
ื่
ี
ิ
ิ
ั
ี่
ั
ื
ิ
้
สหรฐอเมรกาทมการเดนเรอในเสนทางเชอมมหาสมทรแอตแลนตกกับรฐด้านในประเทศผ่าน
ิ
ี
์
ิ
ิ
แม่น ้าเซนต์ลอว์เรนซ (Saint Lawrence) แม่น ้ามสซสซปป (Mississippi) และทะเลสาบขนาดใหญ่
ี
้
ื
ต่าง ๆ ในยุโรปตะวันออกมการเดนเรอผ่านแม่น ้าโวลก้า (Volca) ในยุโรปตะวันตกมเสนทางผ่าน
ี
ิ
ี
่
ุ
ี
์
ี
แม่น ้าไรน (Rhine) ส่วนในล่มแม่น ้าโขงทมการเชอมโยงจน ไทย ลาว กัมพูชา และเวียดนาม มการ
ี
ื
่
ั
ุ
ู
ิ
ิ
็
้
ั
ใช้การใช้แม่น ้าโขงเปนเสนทางขนส่งสนค้าในภมภาคมาอย่างยาวนานและปจจบันได้รบการพัฒนา
็
่
้
ื
่
ู
็
โดยการเชอมต่อกับเสนทางรถไฟความเรวสงและโครงข่ายถนนเพือให้การคมนาคมสะดวกรวดเรว
ยิ่งข้น ส่วนในประเทศไทยก็มแม่น ้าส าคัญหลายสาย เช่น แม่น ้าเจ้าพระยา แม่น ้าแม่กลอง แม่น ้า
ี
ึ
็
ี
ท่าจน เปนต้น

203






























ื
ิ
ี่
้
ั
่
ิ
ิ
ื
ภาพท 6-2 เสนทางเดนเรอภายในประเทศสหรฐอเมรกาเชอมโยงทะเลกับดนแดนภายในประเทศ
ี่
(ทมา: www.nca2009.globalchange.gov)

้
เสนทางเดินเรอทางทะเลและมหาสมุทร
ื
ี
พื้นททะเลและมหาสมทรคดเปนรอยละ 71 ของพื้นผิวโลก มมหาสมทรหลัก 4 แห่งท ่ ี
ุ
่
ี
็
้
ุ
ิ
ิ
ุ
ุ
ิ
เกียวข้องกับการขนส่งทางทะเล ได้แก่ มหาสมทรแปซฟก (165 ล้านตารางกิโลเมตร) มหาสมทร
่
ิ
แอตแลนตก (82 ล้านตารางกิโลเมตร) มหาสมทรอนเดย (73 ล้านตารางกิโลเมตร) และทะเลเมด ิ
ุ
ิ
ี
ิ
เตอรเรเนยน (2.5 ล้านตารางกิโลเมตร) มหาสมทรแปซฟกเปนมหาสมทรทใหญ่ทสดและรองรบ
ุ
์
ี
่
ี
่
ุ
็
ุ
ิ
ี
ั
ื
ุ
่
ี
้
ี
การค้าทางทะเลทั่วโลกประมาณรอยละ 25 โดยมเพียงส่วนน้อยเท่านั้นทใช้เสนทางส่วนเหนอสด
้
ิ
ิ
ุ
ิ
ี
ุ
ของมหาสมทรแอตแลนตก และส่วนใต้สดของมหาสมทรแอตแลนตก มหาสมทรอนเดย และ
ุ
ุ
็
ื
ิ
ิ
ิ
มหาสมทรแปซฟก ในการเดนเรอเนองจากมีสภาพเสนทางเดนเรอทเปนอันตราย (ส่วนใหญ่เปน
ุ
็
ี
่
ื่
ิ
ื
้
ู
น ้าแข็ง) และความห่างไกลไปยังศนย์กลางของกิจกรรมทางเศรษฐกิจ
็
ี่
้
้
ื
ิ
ื
ิ
ุ
ิ
เสนทางเดนเรอทางทะเลและมหาสมทร เปนเสนทางเดนเรอหลักทใช้ในการขนส่งสนค้า
ี
ิ
่
ื
ื
่
ทั่วโลก มีความส าคัญต่อระบบเศรษฐกิจ มการเตบโตอย่างต่อเนอง เชอมโยงและพึงพาตลาด
่
ิ
พลังงาน (น ้ามัน/ แก๊สธรรมชาต) แร่ธาต และผลตภัณฑ์ทางการเกษตร โดยส่วนใหญ่ด าเนนการ
ิ
ุ
ิ
ิ
ุ
โดยผู้ให้บรการขนส่งทางทะเลระหว่างประเทศรายใหญ่จากกล่มประเทศพัฒนาแล้วหรอประเทศ
ื
็
็
ิ
ี
ทมบทบาทส าคัญทางทะเล โดยจะเปนผู้ลงทน ผู้พัฒนาเทคโนโลยี และเปนตลาดกระจายสนค้า
ี่
ุ
ุ
็
ื
ุ
ส่วนประเทศก าลังพัฒนาจะเปนผู้สนับสนนแรงงานในอตสาหกรรมเดนเรอและพาณชยนาวี
ิ
ิ
็
เปนหลัก

204



่
ื
ี
่
ุ
ี
่
้
เสนทางเดนเรอทางทะเลและมหาสมทร เกิดข้นได้โดยการเชอมต่อระหว่างพื้นททม ี
ื
ึ
ิ
ิ
ี
ความต้องการในการบรโภคสนค้ากับแหล่งผลตหรอจ าหน่ายสนค้าประเภทต่าง ๆ โดยมเรอสนค้า
ิ
ื
ิ
ิ
ิ
ื
ี
่
ี
ู
ี
ิ
ั
ิ
่
ี
ส าหรบให้บรการในรปแบบทแตกต่างกันไป (ผู้เขยนได้อธบายรายละเอยดไว้ในบทท 8) การ
เดนเรอในเสนทางเดนเรอน้จ าเปนต้องค านงถงความค้มค่าในการด าเนนงาน เช่น ระยะทาง จ านวน
ื
ื
ิ
ึ
้
ิ
ิ
ุ
ี
ึ
็
ุ
ึ
สนค้า และต้นทนในด้านต่าง ๆ รวมทั้งความปลอดภัยในการเดนเรอ จงเปนทมาของการใช้เสนทาง
ี่
้
ิ
ื
็
ิ
ิ
ู
ื่
ื
ู
ุ
ิ
ี
่
ิ
ทผ่านแนวเสนศนย์สตร เชอมโยงทวีปอเมรกาเหนอ ยุโรป และเอเชียแปซฟก ผ่านคลองสเอซ คลอง
้
ปานามา และช่องแคบมะละกา ซงเสนทางเหล่าน้มความหนาแน่นและจ านวนเรอทมาก แต่อย่างไรก็
ึ
ี่
่
้
ื
ี
ี
ั
ื
ิ
ื
้
ึ
ิ
่
ตามเสนทางเดนเรอทะเลตามชายฝ่งก็ยังคงมีบทบาทส าคัญ โดยข้นอยู่การเชอมต่อกับแหล่งผลตและ
ุ
ิ
้
ิ
ุ
การกระจายสนค้า ส่วนเสนทางข้ามมหาสมทรแอตแลนตก (Transatlantic) และข้ามมหาสมทร
ึ
ิ
แปซฟก (Transpacific) เปนเสนทางส าคัญและเกียวข้องกับท่าเรอจ านวนมาก จงเกิดเสนทางเดนเรอ
ื
ิ
ิ
่
้
ื
็
้
ี่
้
ิ
ู
มากมายโดยเฉพาะการขนส่งด้วยเรอสนค้าประเภทต้ (Container Ships) ในขณะทเสนทางข้าม
ื
ิ
ี
ิ
ื
ิ
็
่
ี
ุ
ิ
ี
มหาสมทรอนเดยเปนพื้นททางทะเลของการเดนเรอระหว่างเอเชยแปซฟกกับยุโรปโดยผ่านช่องแคบ
มะละกาและช่องแคบมันเดบ (Bab al-Mandab)

6.3 จุดยุทธศาสตร (Chokepoints)
์
์
ุ
ื
์
่
ิ
ี
จดยุทธศาสตร เปนสถานทเฉพาะทมบทบาทเชงกลยุทธในการก าหนดเครอข่ายการ
ี
่
ี
็
็
์
ื
์
เดนเรอทั่วโลกอันเปนผลจากภมศาสตร กระแสการค้าโลก และภมรฐศาสตร โดยเปนสถานท ี่
ั
ิ
ู
ู
ิ
็
ิ
เกิดข้นตามธรรมชาตหรอทมนษย์สรางข้น สามารถแบ่งออกเปน 2 ประเภทหลัก คอ จดยุทธศาสตร ์
ึ
ุ
้
ื
่
ี
ิ
ุ
็
ื
ึ
ุ
หลัก (Primary Chokepoints) และจดยุทธศาสตรรอง (Secondary Chokepoints)
์
จุดยุทธศาสตรหลัก (Primary Chokepoints)
์
็
ื
้
ิ
ุ
็
ี่
ื
เปนองค์ประกอบส าคัญทสดในการก าหนดเสนทางเดนเรอ เปนทางเลอกในการขนส่ง
ุ
ิ
ี่
่
ี
ึ
ทางทะเลทประหยัดต้นทน ซงถ้าไม่สามารถควบคมให้เปนไปโดยปกตจะส่งผลเสยต่อการค้าทาง
ุ
็
ทะเลโลกอย่างมาก ประกอบด้วย คลองปานามา (Panama canal) ช่องแคบยิบรอลตา (Strait of
Gibraltar) แหลมกู๊ดโฮป (Cape of Good Hope) ช่องแคบบอสฟอรสและดารดาเนลส (The
ั
์
์
Dardanelles and Bosporus straits) คลองสเอซ (Suez Canal) ช่องแคบมันเดบ (Strait of Bab el -
ุ
็
Mandab) ช่องแคบฮอรมซ (Strait of Hormuz) และช่องแคบมะละกา (Strait of Malacca) ซงเปน
ึ
่
ุ
์
ิ
จดส าคัญและเปนช่องทางผ่านของเสนทางเดนเรอทางทะเลและมหาสมทรในการขนส่งสนค้า
้
ุ
ุ
็
ิ
ื
ี
ี
้
ประเภทต่าง ๆ ไปทั่วโลก (ถ้ามการขุด “คลองไทย” ผ่านคอคอดกระ เสนทางน้อาจพิจารณาได้ว่า
ุ
์
็
เปนจดยุทธศาสตรหลักต่อไปในอนาคตได้)

205



ุ
์
ช่องแคบมะละกา ช่องแคบฮอรมซ














ุ
ช่องแคบมันเดบ คลองสเอซ














ช่องแคบยิบรอลตาร ์ ช่องแคบบอสฟอรสและดารดาเนลส ์
ั
์
















ี
่
ุ
ู
ภาพท 6-3 ความหนาแน่นการจราจรทางทะเลทผ่านจดยุทธศาสตรหลักโดยใช้ข้อมลระบบ
ี่
์
แสดงตนแบบอัตโนมัต หรอ AIS (Automatic Identification System)
ิ
ื
(ทมา: MarineVesselTraffic, 2021)
ี่

206



แหลมกู๊ดโฮป คลองปานามา


















ี่
ภาพท 6-3 (ต่อ)

ุ
ื
ู
ิ
ี่
ตารางท 6-1 ข้อมลพื้นฐานในการเดนเรอผ่านจดยุทธศาสตรหลัก
์

้
รอยละ
จ านวนเรอตอ
ื
่
่
ื
ขนาดเรอที่ อัตราสวน
ความลึกน ้า DWT วัน ระยะเวลา
ื
ความยาว สามารถ การเดินเรอ
่
้
่
ต าสุด TEU (รองรบ/ ใชงาน แลนผาน
ั
่
่
รองรบ ผาน
ั
จรง)
ิ
(ทั่วโลก)**
ี่
ช่องแคบ 800 กม. 300,000 800 เทยว/วัน
ี่
มะละกา 23 ม. TSS* 2 x 3 กม. Malacca-Max 20,000 210 เทยว/วัน 20 ชม. 30
ไม่จ ากัด
ช่องแคบ >100 ม. 167 กม. ไม่จ ากัด ไม่จ ากัด ประมาณ 216 6 ชม. 30
ฮอรมุซ TSS* 2 x 3 กม.
์
เทยว/วัน
ี่
ไม่จ ากัด
ช่องแคบ 60 กม.
มันเดบ >30 ม. TSS* 2 x 3 กม. ไม่จ ากัด ไม่จ ากัด ประมาณ 100 2 ชม. 15
ี่
เทยว/วัน
คลองส ุ 24 ม. 193 กม. Suez-Max 240,000 100 เทยว/วัน 14 ชม. 15
ี่
เอซ 22,000 47 เทยว/วัน
ี่
ไม่จ ากัด
ไม่จ ากัด*
ช่องแคบ 377 กม. ไม่จ ากัด* ประมาณ 73
ี่
ตุรกี 30-110 ม. TSS* 2 x 3 กม. เฉพาะ เฉพาะกลางวัน เทยว/ วัน 12 ชม. 10
กลางวัน
ื
(เฉพาะเรอใหญ่)

207



ตารางท 6-1 (ต่อ)
ี่


้
รอยละ
่
ื
จ านวนเรอตอ
ขนาดเรอที่ อัตราสวน
่
ื
ความลึกน ้า DWT วัน ระยะเวลา
ความยาว สามารถ การเดินเรอ
ื
ต าสุด TEU (รองรบ/ ใชงาน แลนผาน
่
่
ั
่
้
่
ั
รองรบ ผาน
ิ
จรง)
(ทั่วโลก)**
ไม่จ ากัด
ช่องแคบ 110-900 ม. 80 กม. ไม่จ ากัด ไม่จ ากัด ประมาณ 274 3 ชม. 38
ยิบรอลตา TSS* 2 x 3 กม.
เทยว/ วัน
ี่
แหลมกู๊ด >1000 ม. 600 กม. ไม่จ ากัด ไม่จ ากัด ไม่จ ากัด 16 ชม. **ไม่ม ี
โฮป TSS* 2 x 3 กม. ข้อมูล
Panamax
ี่
คลอง 65,000/119,000 45/57 เทยว/ วัน
ี่
ปานามา 12 ม. 64 กม. New- 4,500/12,500 36 เทยว/ วัน 16.5 ชม. 5
Panamax
ื
ุ
์
ี
่
หมายเหตุ * แผนแบ่งแนวจราจร หรอ TSS (Traffic Separation Scheme)/ ** เทยวเรออาจเดนทางผ่านมากกว่าจดยุทธศาสตร 1 จุด
ื
ิ












์
ี
ภาพท 6-4 เปรยบเทยบปรมาณการขนส่งน ้ามันทางเรอ (ล้านตัน) ผ่านจดยุทธศาสตรหลัก
ุ
ิ
ี
ี่
ื
โดยใช้ข้อมลจาก US Energy Information Administration และ AIS ระหว่างป
ู
ี
ี่
ค.ศ. 2014 - 2015 (ทมา: Yijia Xiao และคณะ, 2020)

208



์
จุดยุทธศาสตรรอง (Secondary Chokepoints)
่
ี
ื
ิ
็
ุ
ื
้
่
ื
ุ
เปนจดหรอพื้นททางทะเลทช่วยสนับสนนหรอบรรเทาการจราจรในเสนทางเดนเรอหลัก
ี
ี
ิ
ี
ี
ื
ิ
้
ื
ื
ื
่
่
็
ื
้
ี
หรอเปนเสนทางเดนเรอทางเลอก แต่เสนทางเดนเรอน้มระยะทางทยังอ้อมอยู่เมอเปรยบเทยบกับ
ี
้
เสนทางผ่านจดยุทธศาสตรหลัก เช่น ช่องแคบแมคเจลแลน (Magellan Passage) ช่องแคบโดเวอร ์
์
ุ
ุ
็
(Dover Strait) ช่องแคบซนดา (Sunda Strait) และช่องแคบไต้หวัน (Taiwan Strait) เปนต้น
ิ
็
็
ื
์
ุ
ี
เสนทางเดนเรอระหว่างประเทศจ าเปนต้องผ่านจดยุทธศาสตรทเปนคลองและช่องแคบ
่
้
่
ิ
ี
ต่าง ๆ โดยทั่วไปเสนทางเหล่าน้จะอยู่ระหว่างพื้นทเศรษฐกิจส าคัญ เช่น ยุโรปตะวันตก อเมรกา
้
ี
เหนอ และเอเชยตะวันออก ซงมระบบทางเศรษฐกิจขนาดใหญ่ โดยเสนทางเดนเรอมความส าคัญ
่
ึ
ี
ิ
ื
ื
้
ี
ี
็
่
ู
ิ
เพื่อท าการการแลกเปลยนสนค้ากึ่งส าเรจรปและสนค้าส าเรจรป และยังเกียวข้องกับการไหลเวียน
ู
็
ี
่
ิ
ิ
ิ
ของสนค้าวัตถดบชนดต่าง ๆ ทั้งสนค้าเทกองแห้ง (Dry Bulk) และสนค้าเทกองเหลว (Liquid Bulk)
ิ
ิ
ิ
ุ
ื
ี
ิ
ี
ุ
ิ
็
็
่
นอกจากน้ ทตั้งของแหล่งน ้ามันและแร่ธาตทเปนวัตถดบหลัก ยังเปนตัวก าหนดเสนทางการเดนเรอ
่
้
ี
ุ
็
ิ
ื
ิ
ู
ส าหรบเรอสนค้าเทกอง (Bulk Cargo) ประเภทต่าง ๆ เนองจากเปนสนค้าทมปรมาณการถกขนส่ง
ั
ิ
ื
่
่
ี
ี
ื
่
ี
ุ
ทางทะเลมากทสดเมอเทยบกับสนค้าประเภทอน
่
ี
ิ
ื
่



์
ี่
ภาพท 6-5 เสนทางเดนเรอผ่านจดยุทธศาสตรหลัก จดยุทธศาสตรรอง และโครงข่ายทางบก
ื
้
ิ
์
ุ
ุ
ี่
(ทมา: ดัดแปลงจาก Rob Bailey และ Laura Wellesley, 2017)

209



ี
์
็
ุ
ี
ี่
จดยุทธศาสตรมความส าคัญและมข้อพิจารณาทควรท าความเข้าใจใน 2 ประเดน ได้แก่
ิ
ื
ขดความสามารถในการรองรบเรอสนค้าและความอ่อนไหวต่อการหยุดชะงักหรอการปด
ื
ิ
ี
ั
้
ขีดความสามารถในการรองรบเรอสนคา
ื
ั
ิ
ี
ื
จดยุทธศาสตรเหล่าน้มักมข้อจ ากัดในการรองรบเรอสนค้าตามขนาดระวางบรรทก อัตรา
ุ
ี
ั
ิ
ุ
์
ี
ุ
การกินน ้าลกของเรอ โดยบางจดยุทธศาสตรมระดับน ้าทต้นและช่องทางแคบ อันเปนอปสรรคใน
็
ุ
ื
ึ
์
่
ี
ื
่
ี
ื
่
ี
การเดนเรอ การจ ากัดขนาดของเรอทผ่านได้ ในส่วนของคลองทเชอมมหาสมทร เช่น คลอง
ื
ื
ิ
่
ุ
ุ
ี
ปานามาและคลองสเอซ จะมการจัดการจราจรตามขนาดเรอ การนัดหมาย และมระบบราคาเรยก
ื
ี
ี
เก็บค่าผ่านตามขนาดเรอ
ื
ความออนไหวตอการหยุดชะงกหรอการปด
่
ั
ื
ิ
่
การหยุดชะงักของการค้าทไหลผ่านเสนทางเหล่าน้อาจส่งผลกระทบอย่างมนัยส าคัญต่อ
ี
ี
่
ี
้
ี
ื
่
ิ
ี
ี
ุ
เศรษฐกิจโลก จดควบคมหลายแห่งอยู่ตดกับประเทศทไม่มเสถยรภาพทางการเมอง ท าให้เพิ่มความ
ุ
์
ี
ึ
ุ
ึ
เสยงต่อการเข้าถงและการผ่านจดยุทธศาสตร ซงหมายรวมไปถงภัยจากการกระท าอันเปนโจรสลัด
็
ึ
่
่
ื
การปดหรอห้ามผ่านช่องทางยุทธศาสตรเหล่าน้ปกตเกิดข้นได้ยากโดยจะเกิดในสภาวะสงครามอัน
์
ึ
ี
ิ
ิ
เปนผลจากฝายหนงปองกันไม่ให้อกฝายหนงเข้าควบคม ใช้งาน และเปนทางผ่านในเสนทางเดนเรอ
่
็
่
็
ุ
่
ึ
ิ
ี
้
ึ
้
ื
่
่
ี
ั
ิ
ได้ (เช่น ช่องแคบยิบรอลตารและคลองสเอซในช่วงสงครามโลกคร้งทสอง) หากเกิดการปดจด
ุ
์
ุ
ยุทธศาสตรเหล่าน้ แม้ว่าจะเปนการชั่วคราว แต่จะส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจโลกทั้งระบบเนองจาก
ี
็
ื่
์
ุ
ิ
ิ
การหยุดชะงักของการขนส่งสนค้าและการไหลเวียนของวัตถดบส าคัญ เช่น น ้ามัน นอกจากน้ ี
ุ
อบัตเหตทเกิดข้นในพื้นทจดยุทธศาสตร ยังอาจเปนสาเหตส าคัญทท าให้เกิดการหยุดชะงักในการ
ี
่
็
ุ
ี่
ิ
่
ี
์
ุ
ึ
ุ
ขนส่งทางทะเลและโซ่อปทานการขนส่งโลก
ุ
กรณีตัวอยาง
่
ี
เหตการณเรอบรทกต้สนค้า “เอฟเวอร กิฟเวน” (Ever Given) สัญชาตไต้หวัน มความยาว
ิ
ื
ุ
ิ
ู
ุ
์
์
ู
ุ
ิ
ื
400 เมตร ขนาดระวาง 220,000 ตัน บรรทกต้สนค้าได้กว่า 20,000 TEU หรอขนาดประมาณ 4 เท่า
ื
ุ
ิ
ื
ี่
ิ
ี
่
ุ
ี
ของสนามฟตบอลตดต้นในคลองสเอซเมอวันนท 23 มนาคม พ.ศ. 2564 ท าให้มเรอสนค้ากว่า 300
ื
ุ
ล า ต้องตดชะงัก รอเวลาทจะผ่านคลองสเอซ ซงต่อมาสามารถกู้ช่วยเหลอให้หลดจากการเกยต้น
ื
ึ
ุ
ิ
่
ื
่
ี
ี่
ี
็
ี
และถกลากออกไปจากคลองได้ส าเรจได้ในวันท 29 มนาคม พ.ศ. 2564 ผลความเสยหายจาก
ู
็
เหตการณดังกล่าว ได้ขัดขวางการขนส่งทางทะเลทคดเปนรอยละ 12 ของการค้าทางทะเลโลก
้
ุ
ิ
ี
์
่
ี
่
ุ
ิ
ี
์
โดยมปรมาณน ้ามันประมาณ 1 ล้านบารเรลและแก็สธรรมชาตประมาณรอยละ 8 ทผ่านคลองสเอซ
้
ิ
ี
ุ
ในแต่ละวัน และส่งผลเสยหายต่อผู้ประกอบการคลองสเอซประมาณ 14 - 15 ล้านดอลลารต่อวัน
์
ุ
์
ิ
ุ
บรษัทประกันอลอันซของเยอรมันระบว่า เหตการณคร้งน้อาจส่งผลสญเสยทางการค้าประมาณ
ู
ี
ี
์
ั
ิ

210



ิ
ี
์
์
ี
้
6 - 10 พันล้านดอลลารต่อสัปดาห และลดอัตราการเตบโตทางการค้ารายปลงรอยละ 0.2 - 0.4 อกทั้ง
ิ
ี
ึ
้
ี
ุ
ยังเพิ่มต้นทนการขนส่งสนค้าไปและกลับจากเอเชยและตะวันออกกลางเพิ่มข้นรอยละ 47 อกด้วย















ิ
ื
ื
ภาพท 6-6 เรอบรรทกต้สนค้า เอฟเวอรกิฟเวน ขณะตดต้นในคลองสเอซ
ุ
์
ู
ิ
ุ
ี่






















ี่
ภาพท 6-7 เหตการณ์การขัดขวางการผ่านของเรอในจดยุทธศาสตรต่าง ๆ
์
ื
ุ
ุ
(ทมา: Rob Bailey and Laura Wellesley., 2017))
ี่

211



ิ
ี่
้
ิ
ู
การเปลยนแปลงลักษณะทางเทคนคและรปแบบการด าเนนงานของคลองและเสนทาง
เดนเรอระหว่างมหาสมทร สามารถส่งผลกระทบต่อรปแบบการค้าทั่วโลกอย่างมาก คลองปานามา
ื
ู
ิ
ุ
์
คลองสเอซ ช่องแคบมะละกา และช่องแคบฮอรมซ เปนทางเดนเชอมระหว่างมหาสมทรทส าคัญ
ุ
ุ
็
ี
ุ
่
ิ
ื
่
้
ุ
ื่
์
ุ
ุ
็
ุ
ทสด 4 เสนทางของโลก เนองจากเปนจดยุทธศาสตรส าคัญในการควบคมการหมนเวียนการขนส่ง
ี่
ิ
ื
้
่
ื่
สนค้าทางทะเลไปทั่วโลก และกิจกรรมทางเศรษฐกิจต่อเนองอน ดังนั้นการท าให้เกิดความพรอม
ิ
้
ิ
่
ิ
ั
ี
ุ
ึ
์
ี
็
ื
่
ี
ื
็
หรอความเปนปกตส าหรบเสนทางการเดนเรอทผ่านจดยุทธศาสตรส าคัญเหล่าน้ จงเปนส่งทท้าทาย
ี
่
ี
ี
่
ี
่
ทต้องท าให้เกิดข้นท่ามกลางการเปลยนแปลงทางพลวัตของการค้าโลกทมอยู่ตลอดเวลา
ึ

6.4 จุดยุทธศาสตรหลักสาคัญ

์
ช ่องแคบมะละกา (Strait of Malacca)
ช่องแคบมะละกาเปนช่องทางธรรมชาตและเปนส่วนหนงของเสนทางเดนเรอทม ี
้
่
ิ
ื
็
ิ
ี
็
ึ
่
่
ี
ึ
ั
่
ี
ุ
์
ื่
ความส าคัญทางยุทธศาสตรทส าคัญทสดแห่งหนงของโลก เนองจากรองรบการค้าทางทะเลจ านวน
่
ิ
ี
ื
มากระหว่างยุโรปและเอเชยแปซฟก โดยมีการเดนเรอผ่านช่องแคบน้ประมาณ 50,000 ล าต่อป
ี
ิ
ิ
ี
็
ิ
็
ี
้
ิ
ิ
ื
คดเปนรอยละ 30 ของการค้าทางทะเลโลก นอกจากน้ยังเปนเสนทางเดนเรอของการขนส่งสนค้า
้
ี
เทกองเหลวส่ผู้บรโภครายส าคัญของโลกในเอเชยตะวันออกไกล โดยรอยละ 80 ของการน าเข้า
ู
ิ
้
ุ
ี
น ้ามันและผลตภัณฑ์ปโตรเลยมของจน ญปน และเกาหลใต้ จะต้องใช้เสนทางเดนเรอน้ ช่องแคบ
ิ
ื
ี
่
ิ
ี
ี่
ิ
้
ี
ิ
้
ิ
ุ
ี
มะละกาเปนเสนทางหลักระหว่างมหาสมทรแปซฟกและมหาสมทรอนเดย ช่องแคบมะละกาม ี
ิ
ุ
็
ี
ความยาวประมาณ 800 กม. เปนพรมแดนทางธรรมชาต (จากเหนอลงใต้) ระหว่างไทย อนโดนเซย
ิ
ี
ิ
็
ื
ึ
ุ
์
ุ
ี
ึ
มาเลเซย และสงคโปร มความกว้างระหว่าง 50 ถง 320 กม. (จดทแคบทสด 2.5 กม.) และความลก
ิ
ี่
ี
ี่
็
ั
ุ
่
ิ
ื
่
ี
่
ี
ุ
่
ี
ของร่องน ้าขั้นต า 23 เมตร (ประมาณ 70 ฟต) เปนช่องแคบทยาวทสดในโลกทใช้ส าหรบการเดนเรอ
ิ
ระหว่างประเทศและใช้เวลาเดนเรอผ่านประมาณ 20 ชั่วโมง
ื

212






















ี
ุ
ภาพถ่ายดาวเทยมช่องแคบมะละกา จด Chokepoints ในช่องแคบมะละกา


ภาพท 6-8 ช่องแคบมะละกา
ี่


ี
่
ี
ุ
็
่
ประวัติการใชประโยชนจากชองแคบมะละกา ในอดตช่องแคบเปนจดผ่านทส าคัญ
้
์
ี
ิ
ระหว่างจนและอนเดยและอยู่ภายใต้การควบคมโดยอาณาจักรชวาและมาเลเซยในช่วงเวลาท ่ ี
ี
ี
ุ
่
ี
ี
ุ
ั
่
ี
ิ
ู
้
แตกต่างกัน ตั้งแต่ศตวรรษท 14 ภมภาคน้ตกอยู่ภายใต้การควบคมของพ่อค้าชาวอาหรบทสรางเมอง
ื
้
ุ
ี
ี่
การค้าพรอมปอมปราการหลายแห่ง โดยมะละกาเปนศนย์กลางการค้าทส าคัญทสดในเอเชย
ี่
ู
้
็
ิ
ี
ุ
ี
ตะวันออกเฉยงใต้ ต่อมาชาวยุโรปเข้ามามอทธพลและควบคมเสนทางการค้าในยุคการขยายตัวของ
ิ
้
่
ยุโรปในศตวรรษท 16 โดยในป พ.ศ. 2054 มะละกาตกเปนของโปรตเกสซงเปนจดเร่มต้นของการ
ี
ี่
ิ
ุ
ุ
็
ึ
็
ควบคมช่องแคบของยุโรป และในป พ.ศ. 2410 อังกฤษได้เข้าควบคมเสนทางโดยมสงคโปรเปน
ิ
ี
็
ุ
้
์
ุ
ี
่
ี
ู
ี
่
ื
ท่าเรอหลักและศนย์กลางส าคัญอน ๆ พรอมกับใช้มะละกาและปนังเปนทตั้งถ่นฐานในช่องแคบน้ ี
็
้
ิ
ื
ุ
อังกฤษควบคมช่องแคบจนถงสงครามโลกคร้งทสองและช่วงก่อนการประกาศเอกราชของมาเลเซย
ี
่
ี
ั
ึ
ี
ี
ั
ี่
ในป พ.ศ. 2500 และผลจากการค้าในเอเซยแปซฟกทมการขยายตัวอย่างมากหลังสงครามโลกคร้งท ่ ี
ี
ิ
ิ
ี
็
ึ
่
่
ี
ื
ุ
ิ
์
่
สอง ท าให้สงคโปรซงตั้งอยู่ทางตอนใต้สดของช่องแคบมะละกากลายเปนท่าเรอทส าคัญทสดแห่ง
ุ
็
ี
่
หนงของโลกและเปนศนย์กลางการกลั่นน ้ามันทส าคัญจนถงปจจบัน
ุ
่
ั
ู
ึ
ึ
ึ
ี
ี
ิ
ื
่
ื
็
ี
การเดนเรอในช่องแคบมะละกามความท้าทายหลักคอระดับน ้าลกทจ าเปนต้องมการขุด
ั
ื
่
ลอกร่องน ้าเพื่อให้สามารถรองรบเรอทมขนาดระวางมากกว่า 300,000 ตันได้ นอกจากน้การทช่อง
ี
ี
ี
ี
่
ี่
ิ
ี
ี
ี
แคบเปนพรมแดนธรรมชาตระหว่างมาเลเซย อนโดนเซย และสงคโปร จงเปนเรองยากทจะบรรล ุ
็
ิ
ื่
ึ
็
์
ิ
ข้อตกลงความรบผิดชอบในการขุดลอกร่องน ้า วิธการแบ่งภาระค่าใช้จ่าย และวิธการเรยกเก็บ
ั
ี
ี
ี
ั
ค่าธรรมเนยมส าหรบการเดนเรอผ่านช่องแคบ นอกจากน้เสถยรภาพทางการเมองระหว่างประเทศ
ี
ิ
ื
ื
ี
ี
และปญหาโจรสลัดยังคงเปนภัยคกคามส าคัญต่อเสถยรภาพและความปลอดภัยในการเดนเรอผ่าน
ี
ั
ื
็
ิ
ุ

213



ิ
์
ี
ี
่
ี
ั
ึ
่
ั
ช่องแคบ โดยเฉพาะปญหาทเกิดข้นในจังหวัดอาเจะหของอนโดนเซยทประสบปญหาความไม่
ี
มั่นคงทางการเมองอยู่
ื
ิ
ื
ั
์
ิ
ึ
่
ี
่
ุ
็
ี
ภูมิรฐศาสตร ช่องแคบมะละกาส้นสดเขตพื้นทในทะเลจนใต้ ซงเปนช่องทางเดนเรอท ี ่
ี
ี
ี
ู
ิ
ิ
็
ึ
่
่
ี
่
ื่
ั
ส าคัญอกแห่งหนงและเปนพื้นททับซ้อนทางทะเลทมการอ้างสทธ์สงมากจากรฐชายฝ่ง เนองจากม ี
ั
ู
การส ารวจพบแหล่งน ้ามันและก๊าซธรรมชาต ตัวอย่างเช่น หม่เกาะสแปรตลและหม่เกาะพาราเซล
ิ
ี
ู
ิ
ี
ี
ี
ิ
ถกอ้างสทธ์เหนอเกาะโดยจน เวียดนาม มาเลเซย อนโดนเซย บรไน และฟลปปนส ภมภาคน้ม ี
ู
ิ
ิ
ิ
์
ู
ี
ี
ื
ิ
ิ
ู
่
ิ
์
์
ิ
ี
ู
ี
ปรมาณส ารองน ้ามันทพิสจนแล้วประมาณ 7.0 พันล้านบารเรล โดยมความสามารถในผลต
ิ
น ้ามันดบประมาณ 2.5 ล้านบารเรลต่อวัน ด้วยการเตบโตทางเศรษฐกิจอย่างมากในภมภาคท าให้เกิด
์
ิ
ู
ิ
่
ิ
ิ
ื
การเคลอนย้ายวัตถดบต่าง ๆ อาท ก๊าซธรรมชาตเหลว แร่เหล็ก และถ่านหนไปยังเอเชยตะวันออก
ิ
ิ
ุ
ี
ี
ึ
้
ิ
ื
็
ี
ิ
นอกจากน้ประมาณรอยละ 25 ของกองเรอพาณชย์โลกทเดนเรอผ่านในแต่ละป เปนการเน้นย ้าถง
ื
่
ี
ี
ความส าคัญของทะเลจนใต้ในฐานะพื้นทส่วนขยายและจดเชอมต่อกับช่องแคบมะละกา แต่ความ
่
ุ
ื
่
ี
ขัดแย้งระหว่างประเทศในพื้นทน้อาจเปนสาเหตของการหยุดชะงักเสนทางการค้าในทะเลจนใต้
้
ุ
ี
่
็
ี
ี
้
ี
่
ื
่
ั
ี
ี
เนองจากการทจนต้องพึงพาเสนทางดังกล่าวอย่างมากและให้ความสนใจในการรกษาเสถยรภาพ
่
ของการใช้ประโยชนจากทะเลในพื้นทดังกล่าว
์
ี
่
ี
็
ื
ี
เสนเดินเรอทางเลอกในภูมิภาค ช่องแคบซนดา (อนโดนเซย) เปนทางเลอกเสนทาง
ิ
ุ
ื
้
ื
้
ั
ี่
ิ
ี
่
ี
เดนเรอทใกล้เคยงทสด แต่รองรบเรอได้ขนาดเล็กกว่าท 100,000 ตัน ช่องแคบลอมบอก
ื
ุ
ื
่
ี
ี
ิ
ิ
ื
้
ี
ิ
็
็
ี
ี
์
่
(อนโดนเซย) เปนช่องแคบทอยู่ห่างออกไป เปนช่องทางเดนเรอเสนทางออสเตรเลย - สงคโปร -
ื
ึ
ี
ี
ิ
ั
เอเซยตะวันออก สามารถรองรบเรอได้ถง 230,000 ตัน และช่องแคบออมไบ - วีทา (อนโดนเซย -
ี
์
ิ
ตมอระวันออก) เปนช่องทางเดนเรอเสนทางออสเตรเลย - สงคโปร - เอเซยตะวันออก มร่องน ้าทลก
ึ
ี
ี
็
่
ิ
ี
ื
้
ี
ิ
ื
ั
ื
ึ
และกว้างมากสามารถรบเรอได้มากกว่า 300,000 ตัน แต่เนองจากระยะทเพิ่มข้นมากกว่าการเดนเรอ
ื
่
ี
ิ
่
ึ
ิ
ผ่านช่องแคบมะละกาจงไม่ได้รบความนยมผ่านช่องทางน้ ี
ั
็
ุ
การใช้คอคอดกระ (คลองกระ) ในประเทศไทยเปนทางลัดระหว่างอ่าวไทย (มหาสมทร
ิ
ี
ี
ิ
ิ
่
แปซฟก) และทะเลอันดามัน (มหาสมทรอนเดย) มแนวคดมาตั้งแต่ศตวรรษท 17 โครงการคลอง
ี
ุ
ิ
กระมเปาหมายในการสรางคลองยาว 102 กม. ตามส่วนทแคบทสดของคอคอดกระ การหลกเลยง
ี
ี
้
่
ี
้
่
ี
่
ุ
ี
ี
ี
่
การอ้อมผ่านช่องแคบมะละกาท าให้คลองทมศักยภาพสามารถลดระยะทางการขนส่งได้ 1,200 กม.
หรอประมาณ 2 - 3 วันในการเดนเรอทศทางเดยว (ตัวเลขดังกล่าวไม่ค านงถงเวลาในการขนส่งทาง
ึ
ี
ิ
ื
ิ
ื
ึ
ี
คลอง) แม้ว่าโครงการจะเปนทางลัด แต่ผลประโยชนน้ค่อนข้างน้อยโดยเฉพาะอย่างยิ่งส าหรบ
์
็
ั
่
ื
เสนทางการขนส่งทางไกล ความส าคัญของสงคโปรในฐานะศนย์กลางการขนส่งทส าคัญเชอมโยง
้
์
ู
ี
ิ
่
ี
ิ
่
ี
็
ื
ี
้
ื
เสนทางการค้าเอเชย - โอเชยเนย - ยุโรปยังเปนทางเลอกเพือเดนเรอผ่านช่องแคบมะละกาท ่ ี
่
ี
ิ
ื
ึ
ี
์
ได้เปรยบกว่าคอคอดกระ สายการเดนเรอทใช้คลองกระจะต้องพิจารณาถงประโยชนของเวลาการ

214



่
่
ี
้
ี
ื
ี
่
ขนส่งทต ากว่าเมอเทยบกับค่าผ่านทางคลอง การสรางคลองจะส่งผลดต่อประเทศไทย พม่า กัมพูชา
ิ
ื
็
่
ื
และเวียดนามเปนหลักเนองจากจะย่นเวลาในการเดนเรอและการลดต้นทนการเดนเรอลงอย่างมาก
ุ
ื
ิ
ิ
ั
ี
แต่โครงการน้ยังอยู่ระหว่างการพิจารณาจากรฐบาลไทยและมแนวโน้มทจะไม่ได้รบการด าเนนการ
ี
่
ี
ั
ต่อ















ิ
ิ
ี
ี
ื
ื
ู
้
ี่
ภาพท 6-9 เสนทางเดนเรอทางเลอกในภมภาคเอเซยตะวันออกเฉยงใต้

ื
ี่
ื
ตารางท 6-2 ข้อมลเปรยบเทยบเสนทางเดนเรอทางเลอกในภมภาคเอเซยตะวันออกเฉยงใต้
ี
ี
ู
ิ
้
ี
ี
ู
ิ

ช่องแคบมะละกา ช่องแคบซนดา ช่องแคบลอมบอก ช่องแคบออมไบ-วีทา คอคอดกระ**
ุ

Malacca Strait Sunda Strait Lombok Strait Ombai-Wetar Straits (อยู่ระหว่างการศกษา)
ึ
์
แหลมมลายู/ เกาะชวา/ เกาะบาล/ ี เกาะตมอร/
ิ
่
ี
ทตั้ง ไทย
ุ
ุ
เกาะสมาตรา เกาะสมาตรา เกาะลอมบอก เกาะอะลอ
ความยาว 800 81 966 >500 102-130
(กม.)
ความกว้าง
(กม.) 2.5 – 320 24 - 81 >19 >22 1
ึ
ความลก (ม.) >23 >20 >150 >180 35

215



ี่
ตารางท 6-2 (ต่อ)


ุ
ช่องแคบมะละกา ช่องแคบซนดา ช่องแคบลอมบอก ช่องแคบออมไบ-วีทา คอคอดกระ**

Malacca Strait Sunda Strait Lombok Strait Ombai-Wetar Straits (อยู่ระหว่างการศกษา)
ึ
แหลมมลายู/ เกาะชวา/ เกาะบาล/ เกาะตมอร/
ิ
ี
์
ทตั้ง ไทย
ี
่
เกาะสมาตรา เกาะสมาตรา เกาะลอมบอก เกาะอะลอ
ุ
ุ
ขนาดเรอใหญ่
ื
ี่
ุ
ั
ทสดรองรบได้ 300,000 100,000 230,000 >300,000 300,000
(ตัน)
ความหนาแน่น > 84,000 เทยว/ ป ี 3,500 เทยว/ ป ี 3,900 เทยว/ ป ี 400 - 450 ล า/ วัน
ี่
ี่
ี่
ของการจราจร (ข้อมูล 2560) (ข้อมูล 2559) (ข้อมูล 2559) ไม่มข้อมล (ไม่มประตูน ้า)
ี
ู
ี
ทางน ้า
ระยะทางทเพ่ม
ี
่
ิ
ข้นมา (กม.) 0 +1,000 +3,000 +4,000 ลดลง 1,000-1,400
ึ
ี
เส้นทางจน -
ยุโรป
ิ
ระยะเวลาเดน
ิ
ึ
ึ
ึ
ิ
ิ
ทางผ่าน (ชม.) 20 เพ่มข้น 2 - 3 วัน เพ่มข้น 6 - 8 วัน เพ่มข้น 8 - 10 วัน ลดลง 2-3 วัน

่
่
่
ิ
ื
ี
สถิติปรมาณเที่ยวเรอที่ผานชองแคบมะละกา ระหวางป พ.ศ. 2543 - 2560 ตามรายงาน
ี่
ของ Nippon Maritime Centre (NMC) ทรวบรวมจากข้อมลจาก Marine Department Peninsular
ู
ื
ี
ี
่
ิ
ี
Malaysia พบว่า ปรมาณเทยวเรอผ่านช่องแคบยังคงเตบโตอย่างต่อเนอง โดยในป พ.ศ. 2560 มสถต ิ
ิ
่
ื
ิ
ิ
ื
็
้
ี่
ุ
ี
่
ู
ื
ิ
การเดนเรอผ่านสงสดท 84,456 เทยว หรอคดเปนรอยละ 30 ของการจราจรทางทะเลทั่วโลก
โดยเฉพาะเทยวเรอบรรทกน ้ามันขนาด VLCC (Very Large Crude Carriers) ทมการเตบโตอย่าง
่
ี่
ุ
ื
ี
ี
ิ
ึ
ื
ี
ี
่
ี่
ต่อเนองและมจ านวนมากถง 6,711 เทยวหรอเพิ่มข้นสองเท่าจากป พ.ศ. 2543 และปรมาณ
ึ
ิ
ื
การจราจรโดยเฉลยอยู่ท 231 เทยวต่อวันในป 2560 หรอเรอประมาณ 10 ล าผ่านเข้าออกช่องแคบใน
ื
ื
่
ี
่
ี
ี
ี
่
ิ
ึ
่
็
ุ
่
ุ
ี
ู
ี
ื
ื
ุ
ู
ทกชั่วโมง หรอหนงล าทก 6 นาท จากข้อมลยังพบว่าเรอบรรทกต้สนค้าเปนประเภทเรอทผ่านช่อง
ื
ิ
แคบน้มากทสดหรอคดเปนรอยละ 33 ของเรอทั้งหมด ตามมาด้วยเรอบรรทกน ้ามันขนาด VLCC
ี
็
ื
ุ
่
้
ุ
ื
ี
ื
็
้
ิ
คดเปนรอยละ 29

216



































่
ี
ี
ี่
ี
ี่
ี่
ื
ภาพท 6-10 จ านวนเทยวเรอทผ่านช่องแคบมะละการะหว่างป พ.ศ. 2543 - 2560 ทมขนาดใหญ่กว่า
300 ตัน และเรอบรรทกน ้ามันขนาด VLCC ทรายงานตนทสถาน Klang VTS
ี
ี่
ี่
ื
ุ
ี่
(ทมา: Marine Department Peninsular Malaysia)

ชองแคบฮอรมุซ (Strait of Hormuz)
่
์
ิ
ุ
่
์
ี
ี
่
ี
ช่องแคบฮอรมซเปนเสนทางธรรมชาตทมความส าคัญทางยุทธศาสตรทตั้งอยู่ระหว่าง
้
็
์
ี
ี
์
ื
ั
อ่าวโอมานทางตะวันออกเฉยงใต้กับอ่าวเปอรเซยทางตะวันตกเฉยงใต้ ฝ่งทางตอนเหนอเปน
็
ี
็
ิ
ั
์
ุ
่
ึ
ั
ิ
็
ประเทศอหร่าน ทางตอนใต้เปนสหรฐอาหรบเอมเรตสและแหลมมซันดัม (Musandam) ซงเปน
ี
ิ
ุ
ึ
่
ี
ส่วนหนงของประเทศโอมาน เปนทางออกทางมหาสมทรอนเดยทางเดยวของตะวันออกกลางท ่ ี
็
ึ
ุ
์
ึ
ส่งออกน ้ามันจากอ่าวเปอรเซย ช่องแคบฮอรมซมความกว้างระหว่าง 48 ถง 80 กม. มความลก
ี
์
ี
ี
ั
พอเพียงรองรบเรอน ้ามันขนาดต่าง ๆ ทให้บรการอยู่ในปจจบัน แต่ช่องแคบมช่องเดนเรอสองช่อง
ิ
ิ
ื
ี
ื
ั
ุ
ี่
ื
ั
กว้าง 3 กม. โดยแต่ละช่องใช้ส าหรบการจราจรขาเข้าหรอขาออกโดยเฉพาะ การไหลเวียนเข้าและ
ิ
ื
ี
ี
์
่
ื
ุ
ออกจากอ่าวเปอรเซยจงมข้อจ ากัดอย่างมากเนองจากปรมาณการจราจรของเรอบรรทกน ้ามันและ
ึ
เรอบรรทกต้สนค้าทมจ านวนมาก ท าให้การเดนเรอในช่องจราจรทแคบน้ท าได้ยาก
ี
่
ี
ี่
ิ
ิ
ุ
ื
ื
ู
ี

217




































ุ
ี่
ภาพท 6-11 ช่องแคบฮอรมซและช่องการจราจรทางน ้าในช่องแคบ
์

ี
ั
ั
ิ
์
ิ
ิ
ั
ภูมิรฐศาสตร นอกจากน้ปญหาการอ้างสทธ์ทับซ้อนระหว่างสหรฐอาหรบเอมเรตสกับ
์
ั
่
ิ
ึ
ั
ี
่
ิ
ี
อหร่านท าให้มความเสยงในการเดนเรอจากปญหาความมั่นคงระหว่างประเทศ ทเคยเกิดข้นมาแล้ว
ื
ี
หลายคร้ง อาท สงครามเรอบรรทกน ้ามัน (Tanker War) ระหว่างป พ.ศ. 2527 - 2530 เปนเหตการณ ์
ี
็
ั
ุ
ุ
ื
ิ
ิ
ั
ี
ื่
ุ
ื
ื
ี
่
ิ
ี
สบเนองจากสงครามอรก - อหร่านระหว่างป พ.ศ. 2523 - 2531 ทมการยิงใส่เรอบรรทกน ้ามันของ
่
ี
ุ
ิ
ื
ทั้งสองฝายและเรอชาตเปนกลางทม่งหน้าไปยังท่าเรอของตน ท าให้การเดนเรอในอ่าวเปอรเซย
ื
์
่
ิ
็
ี
ื
่
ลดลงรอยละ 25 และสหรฐอเมรกาได้เข้าแทรกแซงเพือรกษาช่องทางเดนเรอน ้ามันให้เดนเรอผ่าน
ิ
ื
้
ิ
ิ
ื
ั
ั
ได้ จากเหตผลดังกล่าวช่องแคบจงมความอ่อนไหวต่อเสยรภาพทางการเมองระหว่างประเทศและ
ี
ุ
ึ
ื
ี
อาจท าให้เกิดการขัดขวาง/ ปดช่องแคบ ซงจะส่งผลอย่างใหญ่หลวงกับระบบเศรษฐกิจโลกใน
่
ิ
ึ
ั
ั
ิ
ิ
ิ
ั
ื
ภาพรวม ในปจจบันสหรฐอเมรกา สหภาพยุโรป และชาตพันธมตรได้จัดส่งก าลังทางเรอไปรกษา
ุ
เสถยรภาพในพื้นทดังกล่าวอย่างต่อเนอง
ี
ื
่
ี
่
ู
การใชประโยชนจากชองฮอรมุซ จากข้อมลของหน่วยงาน U.S. Energy Information
์
้
์
่
ุ
ุ
Administration (EIA) ระบว่าในป พ.ศ. 2559 มีเรอบรรทกน ้ามัน 15 ล าทขนส่งน ้ามันผ่านช่องแคบ
ี่
ี
ื
ี
ิ
น้ 16.5 - 18.5 ล้านบารเรลต่อวันหรอคดเปนรอยละ 30 ของน ้ามันดบทซ้อขายในโลกและท าสถต ิ
ื
็
ิ
์
้
ี
ื
ิ
่
์
สงสดเปนประวัตการณ ส่งผลให้กลายเปนจดยุทธศาสตรทส าคัญทสดในโลกในการขนส่งน ้ามัน
็
ิ
ู
ุ
็
่
ี
ุ
ี
ุ
์
่

218



ี
ี
์
ิ
้
่
ี
ื
ุ
์
่
ประมาณรอยละ 85 ของปโตรเลยมทั้งหมดทส่งออกจากอ่าวเปอรเซยเคลอนผ่านช่องแคบฮอรมซ
ี
้
่
ี
ุ
่
และส่งไปยังตลาดในเอเชย ตัวอย่างเช่น รอยละ 75 ของการน าเข้าน ้ามันทั้งหมดของญปนจะขน
ุ
ื
็
ื
้
ิ
ี
ส่งผ่านเสนทางน้ ทางเลอกอนของการขนถ่ายน ้ามันเปนการขนส่งทางท่อผ่านซาอดอาระเบยมายัง
่
ี
่
ี
์
ื
ท่าเรอในทะเลแดง ทสามารถระบายน ้ามันได้เพียง 2 ล้านบารเรลต่อวัน ซงไม่เพียงพอต่อความ
ึ
่
ิ
ิ
ิ
ต้องการในการบรโภค และเหมาะสมกับการขนส่งไปยังตลาดอเมรกา ยุโรป หรอแอฟรกาเท่านั้น
ื
จากการทอ่าวเปอรเซยเปนศนย์กลางในการผลตและจ าหน่ายน ้ามันตามการเตบโตของ
ู
ิ
์
ิ
่
ี
็
ี
ี
ี
ิ
ึ
ื
ิ
ี
่
่
ื
เศรษฐกิจโลก ท าให้ปรมาณเรอน ้ามันทผ่านช่องแคบมปรมาณเพิ่มข้นอย่างต่อเนอง นอกจากน้จาก
ู
การขยายตัวของเศรษฐกิจโลกส่งผลให้การขนส่งต้สินค้าทมปรมาณเพิ่มข้นตามไปด้วย จะเหนได้
ึ
็
ี
ี่
ิ
์
ี
ุ
จากการทท่าเรอต่าง ๆ ในพื้นทช่องแคบฮารมซมการพัฒนาอย่างก้าวกระโดด มขดความสามารถ
ี
ี
ื
่
ี
่
ี
ี
ู
ั
รองรบต้ได้จ านวนมาก เช่น ในป พ.ศ. 2561 ท่าเรอดไบได้รบการจัดอันดับให้เปนท่าเรอคอนเทน
ื
ั
็
ู
ื
เนอรทใหญ่ตดอันดับ 1 ใน 20 ของโลก โดยมปรมาณการต้สนค้าผ่านเข้าออกท่าเรอประระมาณ 15
ู
ิ
ี
ิ
่
์
ิ
ี
ื
์
ุ
ึ
ล้าน TEU และสามารถเข้าถงได้จากการเดนเรอผ่านช่องแคบฮอรมซเท่านั้น จงท าให้ช่องแคบน้ ี
ึ
ื
ิ
ู
็
ี
กลายเปนศนย์กลางการขนส่งทส าคัญทเชอมโยงเสนทางการค้าระหว่างเอเชย ตะวันออกกลาง และ
่
่
ี
ื
้
่
ี
แอฟรกาตะวันออก
ิ



ี่
ี
ี
่
ี
ภาพท 6-12 ปรมาณผลตภัณฑ์ปโตรเลยมทมการผ่านเข้าออกช่องแคบฮอรมซระหว่างป 2557 - 2561
ิ
ี
ิ
์
ิ
ุ
ี่
ื
ิ
(ทมา: U.S. EIA, บนพื้นฐานข้อมลเรอน ้ามันของบรษัท ClipperData, Inc.)
ู

219



ชองแคบมันเดบ (Strait of Bab el - Mandab)
่
ี
ุ
่
็
ั
ช่องแคบมันเดบเปนช่องแคบทแยกคาบสมทรอาหรบออกจากจะงอยของทวีปแอฟรกา
ิ
ี
่
ื
ุ
(Horn of Africa) และเชอมโยงทะเลแดงกับอ่าวเอเดนและมหาสมทรอนเดย ระหว่างเยเมน
ิ
ิ
ี
ี
(Yemen) กับจบต (Djibouti) และเอรเทรย (Eritrea) มความกว้างระหว่าง 29 ถง 80 กม. โดย
ู
ี
ิ
ึ
ั
ก าหนดให้มช่องจราจรทางน ้ากว้าง 3 กม. สองช่องส าหรบการจราจรขาเข้าและขาออก มีการสัญจร
ี
ิ
ื
ุ
ื
ของเรอบรรทกน ้ามันจ านวนมากท าให้การเดนเรอไปตามช่องทางแคบ ๆ ท าได้ยาก การปดช่อง
ิ
ิ
้
ิ
ี
แคบน้จะส่งผลต่อการขนส่งสนค้าและน ้ามันอย่างมาก โดยท าให้การเดนเรอต้องไปใช้เสนทางอ้อม
ื
ี
่
รอบแหลมกู๊ดโฮปแทน ช่องแคบแมนเดบเปนจดเชอมต่อทส าคัญในเสนทางการค้ายุโรป - เอเชย
็
่
ี
ื
้
ุ
ี
เปนช่องทางยุทธศาสตรทส าคัญส าหรบการค้าทางทะเลและมปรมาณการขนส่งน ้ามันผ่านช่องแคบ
่
ี
ิ
์
็
ั
ี
้
น้ประมาณรอยละ 4 ของโลก






ี่
ภาพท 6-13 ช่องแคบมันเดบ


่
็
ึ
ุ
ุ
่
์
้
์
การใชประโยชน ช่องแคบแมนเดบอยู่ใกล้กับช่องแคบฮอรมซ ซงเปนจดเชอมระหว่าง
ื
ุ
จะงอยของทวีปแอฟรกา (Horn of Africa) และตะวันออกกลาง และควบคมการเข้าถงคลองสเอซ
ิ
ุ
ึ
ิ
ี
ิ
ี
์
้
ั
ิ
็
ช่องแคบน้เปนเสนทางยุทธศาสตรส าหรบการขนส่งน ้ามัน ก๊าซธรรมชาต และผลตภัณฑ์ปโตรเลยม
ื
จากอ่าวเปอรเซยไปยังยุโรปและอเมรกาเหนอ รวมถงการส่งออกน ้ามันของยุโรปและแอฟรกาเหนอ
์
ื
ึ
ิ
ี
ิ

220



ี
ี
ื
่
ไปยังเอเชย การค้าน ้ามันดบและผลตภัณฑ์ปโตรเลยมผ่านช่องแคบแมนเดบเพิ่มข้นอย่างต่อเนอง
ึ
ิ
ิ
ิ
็
ี
ี
์
ึ
่
ี
่
ในช่วงไม่กีปทผ่านมา โดยเพิ่มข้นจาก 2.7 ล้านบารเรลต่อวันในป พ.ศ. 2553 เปนเกือบ 4.7 ล้าน
ี
์
บารเรลต่อวันในป พ.ศ. 2557 ตั้งแต่ป พ.ศ. 2556 - 2557 มีปรมาณการขนส่งสนค้าเพิ่มข้นมากกว่า
ี
ิ
ึ
ิ
ึ
์
ิ
ั
รอยละ 20โดยการส่งออกน ้ามันดบจากอรกไปยังยุโรปเพิ่มข้นกว่า 200,000 บารเรลต่อวัน ส่งผลให้
ิ
้
ื
ุ
ึ
ู
ปรมาณการจราจรข้นไปทางเหนอส่ยุโรปผ่านคลองสเอซเพิ่มมากข้น
ึ
ิ



ี
ิ
ิ
ิ
ภาพท 6-14 ปรมาณผลตภัณฑ์ปโตรเลยม (ซ้าย-น ้ามัน และขวา-ก๊าซธรรมชาต) ทมการผ่านเข้าออก
่
ี
ี
ิ
ี่
ี
ช่องแคบแมนเดบระหว่างป พ.ศ. 2557 - 2561
ี่
ื
ู
(ทมา: U.S. EIA, บนพื้นฐานข้อมลเรอน ้ามันของบรษัท ClipperData, Inc.)
ิ

์
์
่
ั
ชองแคบบอสฟอรสและดารดาเนลส (The Dardanelles and Bosporus Straits)
์
ั
ี
ั
ุ
็
ช่องแคบบอสฟอรสและดารดาแนล (ในบางคร้งจะเรยกรวมเปนช่องแคบตรกี Turkish
่
Straits) เปนช่องแคบทกั้นระหว่างตรกีทอยู่ในทวีปยุโรปกับคาบสมทรอานาโตเลย (Anatolia
ี
็
ุ
ุ
ี
่
ี
ื
์
ิ
่
ี
ี
ื
ิ
Peninsula) ในทวีปเอเชย และเชอมต่อระหว่างทะเลด าทางเหนอไปยังทะเลเมดเตอรเรเนยนทางทศ
ี
่
ี
ี
ุ
ี
่
่
ใต้ ช่องแคบบอสฟอรสมความยาวราว 30 กิโลเมตร ส่วนทกว้างทสดกว้าง 3,700 เมตร ส่วนทแคบ
ั
ุ
ี่
์
์
ึ
ทสดกว้าง 700 เมตร ความลกระหว่าง 36 - 124 เมตร ส่วนช่องแคบดารดาเนลสเปนช่องแคบ ตั้งอยู่
็
ุ
ื
ี
ี
ุ
ทางตะวันตกเฉยงเหนอของประเทศตรกี กั้นระหว่างคาบสมทรกาลโปล (Gallipoli Peninsula)
ิ
ของตรกีส่วนทอยู่ในทวีปยุโรปกับตรกีส่วนทอยู่ในทวีปเอเชย เชอมทะเลมารมะรา (Marmara Sea)
์
่
ี
่
ื
ี
่
ี
ุ
ุ
ิ
่
ึ
ี
กับทะเลอเจยน (Aegean Sea) อันเปนส่วนหนงของทะเลเมดเตอเรเนยน ช่องแคบมความยาว 61
ี
็
ี
ี
ึ
ี
กิโลเมตร แต่กว้าง 1.2 - 6 กิโลเมตร มความลก 103 เมตร การน าเรอผ่านเสนทางน้โดยเฉพาะใน
้
ี
ื

221



ี
่
ั
ื
ั
ื
็
ึ
่
ส่วนของช่องแคบบอสฟอรสเปนหนงในช่องแคบทน าเรอยากโดยเฉพาะอย่างยิ่งส าหรบเรอขนาด
ใหญ่















ภาพท 6-15 ช่องแคบบอสฟอรสและดารดาแนล
์
ี่
ั
(ทมา: The Turkish Straits Vessel Traffic Service, 2021)
ี่

ื
ุ
ี
็
ช่องแคบตรกีในอดตเคยเปนเปาหมายของความขัดแย้งในสองสงคราม คอสงครามไคร
้
ี
่
ั
ุ
์
ี
่
ึ
ี
ี
เมยและสงครามโลกคร้งท 1 ซงต่อมาได้มการตกลงในอนสัญญามองเทรอซในป พ.ศ. 2479
ี
ุ
่
(Convention of Montreux 1936) ทให้น่านน ้าเปนของตรกีมอ านาจควบคมเรอในช่องแคบทั้งหมด
ื
ุ
็
ี
้
ุ
ี
ี
็
แต่อนญาตให้เรอพาณชย์แล่นผ่านในยามสงบได้โดยไม่ต้องมการตรวจสอบ เสนทางน้เปนเพียง
ิ
ื
ุ
ุ
้
็
์
่
ุ
ื
ี
ี
ั
เสนทางเดยวทเชอมระหว่างทะเลด าและมหาสมทรเมดเตอรเรเนยน ในปจจบันช่องแคบตรกีเปน
่
ิ
ี
ี
ประตขนส่งสนค้าส าคัญของรสเซย ยูเครน ฯลฯ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังจากการล่มสลายของ
ิ
ู
ั
ี
็
สหภาพโซเวียต ยูเครนกลายเปนผู้ส่งออกธัญพืชรายใหญ่ (ทานตะวัน ข้าวโพด และข้าวสาล) และ
แร่เหล็กไปส่ตลาดโลก นอกจากน้ทะเลแคสเปยนยังมน ้ามันส ารองจ านวนมากซงต้องขนส่งผ่าน
ี
ึ
ู
ี
ี
่
ทะเลด าและช่องแคบตรกีเพื่อไปยังตลาดภายนอกรอบมหาสมทรเมดเตอรเรเนยน ถงแม้ว่าจะมท่อ
ึ
ุ
์
ุ
ี
ี
ิ
ุ
็
ื
่
ส่งน ้ามันทางบกเปนทางเลอกในการขนส่งแต่การขนส่งทางน ้าผ่านช่องแคบตรกีต ากว่าการขนส่ง
ุ
ึ
ทางท่ออยู่มาก เช่น ต้นทนการเคลอนย้ายน ้ามันไปตามท่อ Baku - Ceyhan อยู่ระหว่าง 1 ถง 2
่
ื
ี
์
ื
ดอลลารต่อบารเรล ในขณะทการขนส่งน ้ามันโดยเรอบรรทกน ้ามันผ่านทะเลด ามราคา 20 เซนต์ต่อ
์
ี
ุ
่
ุ
ี
์
ุ
ุ
็
้
ิ
ื
บารเรล ท าให้มีเรอบรรทกน ้ามันกว่า 5,500 ล า ใช้เสนทางเดนเรอผ่านช่องแคบตรกีเปนประจ าทกป
ื
ี
่
ซงใกล้จะเต็มขดความสามารถทช่องแคบจะรองรบได้ โดยผลของการส ารวจพบแหล่งน ้ามันใน
ั
ี
่
ึ
์
ิ
ทะเลแคสเปยนท าให้การขนส่งน ้ามันผ่านช่องแคบเตบโตอย่างมากประมาณ 2.4 ล้านบารเรลต่อวัน
ี
ึ
ี
ี
ในป พ.ศ. 2559 ซงมความเสยงสงมากในเหตการณเรอโดนกันหรอการร่วไหลของน ้ามัน ท าให้
ี
่
่
ื
ื
ั
ู
ุ
์

222



ุ
้
้
ั
ื
รฐบาลตรกีจ ากัดการใช้เสนทาง โดยห้ามไม่ให้เรอบรรทกน ้ามันขนาดใหญ่ใช้เสนทางในช่วง
ุ
กลางคน
ื
็
ิ
ี
ุ
ิ
ี
ื
ในป พ.ศ. 2562 มเรอทั้งหมด 41,112 ล าผ่านช่องแคบตรกีคดเปนสนค้ารวม 638.9 ล้าน
ุ
ิ
ตันกรอส ส่วนใหญ่เปนเรอบรรทกสนค้าทั่วไป 18,637 ล า ในขณะทจ านวนเรอบรรทกน ้ามัน
ื
่
ี
ื
็
ุ
่
ี่
ี
่
ี
ื
ก๊าซปโตรเลยมเหลว สารเคมและอน ๆ อยู่ท 8,957 ล า ซงใกล้เคยงป พ.ศ. 2561 ท 41,103 ล า
ี่
ี
ิ
่
ึ
ี
คดเปน 613.08 ล้านตันกรอส
ิ
็



ุ
ี
่
ี
ี
ี่
ิ
ภาพท 6-16 ปรมาณผลตภัณฑ์น ้ามันทมการผ่านเข้าออกช่องแคบตรกีระหว่างป พ.ศ. 2554 - 2559
ิ
(ทมา: U.S. EIA)
ี่

่
ชองแคบยิบรอลตา (Strait of Gibraltar)
ี
่
ุ
ิ
ช่องแคบยิบรอลตาร เปนช่องแคบทเชอมต่อมหาสมทรแอตแลนตกกับทะเลอัลเมดเตอร ์
ื
่
ิ
์
็
่
ี
ี
็
่
ึ
์
เรเนยน คั่นระหว่างยุโรป (สเปนและยิบรอลตารทเปนส่วนหนงของสหราชอาณาจักร) และ
ื
็
ุ
แอฟรกา (โมรอกโกและเซวตาทเปนดนแดนส่วนแยกของสเปนในแอฟรกาเหนอ) เปนจดผ่านท ่ ี
ิ
ิ
่
ี
็
็
ิ
บังคับระหว่างสองมหาสมทรน้ ช่องแคบดังกล่าวมความยาวประมาณ 64 กม. และมความกว้าง
ี
ี
ี
ุ
ึ
ตั้งแต่ 13 ถง 39 กม. ลกสด 900 ม. เฉลยท 365 ม. ช่องแคบน้อยู่ภายใต้การควบคมของสหราช
ี่
ี่
ุ
ี
ุ
ึ
อาณาจักรนับตั้งแต่การยึดครองจากสเปนในป พ.ศ. 2247 และยกเลกไปโดยสนธสัญญาอเทรคต์
ิ
ี
ิ
ู
็
่
ุ
ั
์
พ.ศ. 2256 (The Treaty of Utrecht 1713) ในช่วงสงครามโลกคร้งทสองช่องแคบยิบรอลตารเปนจด
ี
ี
ิ
์
ี
่
์
ี
ยุทธศาสตรทส าคัญในการปดกั้นไม่ให้กองเรอรบอตาลและเยอรมันในทะเลเมดเตอรเรเนยนเข้าส่ ู
ื
ิ
ิ
้
ุ
ุ
ิ
็
ื
่
ี
่
มหาสมทรแอตแลนตกได้ ในทางเศรษฐกิจ ช่องแคบเปนจดเชอมต่อการขนส่งทส าคัญตามเสนทาง

223



เดนเรอหลักในยุโรป - เมดเตอรเรเนยน-เอเชย จากการเตบโตทางเศรษฐกิจของจนท าให้เสนทาง
ิ
์
้
ิ
ื
ี
ิ
ี
ี
ุ
่
ี
ิ
เอเซย - อเมรกาตะวันออกทผ่านคลองสเอซ เตบโตอย่างมาก ส่งผลต่อปรมาณทเพิ่มข้นของเรอ
ี
ิ
ื
ึ
ิ
ี
่
่
ี
ื
สนค้าทผ่านช่องแคบยิบรอลตาร โดยในป พ.ศ. 2551 มจ านวนเรอ 72,289 เทยวหรอประมาณ 8.25
ี
ิ
ื
ี่
์
ี
ี
ึ
ล าต่อชั่วโมง และประมาณการว่าในป พ.ศ. 2564 จะเพิ่มข้นเปนประมาณ 100,000 เทยวหรอ
ื
ี่
็
ประมาณ 11.42 ล าต่อชั่วโมง



ภาพท 6-17 ช่องแคบยิบรอลตาร ์
ี่

แหลมกูดโฮป (Cape of Good Hope)
๊
็
แหลมกู๊ดโฮปเปนส่วนปลายสดของแอฟรกาทแยกมหาสมทรแอตแลนตกและ
ุ
่
ี
ุ
ิ
ิ
ื
ิ
ุ
ิ
มหาสมทรอนเดย ไม่มข้อจ ากัดต่อการเดนเรอ โดยทั่วไปมักจะเข้าใจผิดกันว่าแหลมกู๊ดโฮปตั้งอยู่
ี
ี
ุ
ุ
่
ิ
ี
ุ
ตอนปลายสดของทวีปแอฟรกาและเปนจดทแบ่งระหว่างมหาสมทรแอตแลนตกและมหาสมทร
ิ
ุ
็
็
ิ
ุ
ิ
ี
ิ
ี
่
ื
อนเดย แต่ตามความเปนจรงแล้วแหลมทอยู่ปลายสดของทวีปแอฟรกาคอแหลมอะกะลัส (Cape
Agulhas) อยู่ห่างประมาณ 150 กิโลเมตรไปทางตะวันออกเฉยงใต้ แต่ความส าคัญของแหลมกู๊ดโฮป
ี
็
ิ
ู
้
ิ
ู
มความส าคัญทางจตวิทยา เพราะถ้าเดนทางตามแนวฝ่งจากเสนศนย์สตรแล้วแหลมกู๊ดโฮปก็จะเปน
ั
ี
่
ุ
ี
ิ
็
ี
ิ
ิ
จดทเปนการเร่มหันการเดนทางไปทางตะวันออกมากกว่าทจะเดนทางต่อไปทางใต้ ในช่วงแรกของ
่
ี่
ุ
ี
การขยายตัวทางทะเลของยุโรปในศตวรรษท 15 ม่งเน้นไปทการส ารวจชายฝ่งตะวันตกของทวีป
่
ั
็
ื
่
แอฟรกา หลังจากชาวโปรตเกสค้นพบในป พ.ศ. 2031 แหลมจงได้ชอว่ากู๊ดโฮปเนองจากเปนทาง
ิ
ื
ุ
ึ
่
ี
็
ี
ึ
ี
่
ิ
ิ
ี
่
ั
ื
เดนเรอไปยังอนเดยและเอเชย ซงเปนความหวังของความมั่งคั่งส าหรบผู้ทผ่านไปมา