การขนส่งทางทะเล by อ.สราวุธ

74































ู
ี
ู
ี่
ี่
ี
ภำพท 2-34 เปรยบเทยบขนำดควำมสงของต้สงกับต้ทั่วไป (ทมำ: www.venixlogix.eu)
ู
ู

ื
ู
ั
ู
ิ
ี่
ั
3.9 ต้ส ำหรบเส้อผ้ำ (Garment Container) เปนต้สนค้ำทออกแบบเฉพำะส ำหรบใช้
็
่
็
ี
ั
่
ึ
ื
ี
ิ
ิ
็
ื
ี
บรรจสนค้ำทเปนเส้อผ้ำ โดยมรำวส ำหรบแขวนเส้อ ซงส่วนใหญ่มักจะใช้กับสนค้ำทเปนแฟชั่น
ุ
่
ี
ี
่
ซงไม่ต้องกำรทจะมกำรพับหรอบรรจในกล่องหรอลังทจะมผลท ำให้เส้อผ้ำมกำรยับหรอไม่สวยงำม
ื
ึ
ื
ี
่
ี
ี
ื
ุ
่
ื



ื
ี่
ี่
ู
ภำพท 2-35 ต้ส ำหรบเส้อผ้ำ 1 (ทมำ: www.hiwtc.com)
ั

75































ู
ี่
ี่
ื
ั
ภำพท 2-36 ต้ส ำหรบเส้อผ้ำ 2 (ทมำ: www.alibaba.com)

ู
็
3.10 ต้ส ำหรบส่งมชวิต (Pen/ Livestock Container) เปนต้ส ำหรบใช้บรรจสัตว์ทม ี
ั
ี
ิ
ี
ี่
ุ
ั
ู
ชวิต ด้ำนข้ำงจะมหน้ำต่ำงเพือให้มอำกำศถ่ำยเทได้สะดวกและด้ำนล่ำงจะมช่องส ำหรบถ่ำยเทส่ง
ิ
ี
ี
ั
ี
ี
่
ิ
ปฏกูลจำกสัตว์
















ภำพท 2-37 ต้ส ำหรบส่งมชวิต (Pen/ Livestock Container) (ทมำ: www.northlinkferries.co.uk)
ี่
ี
ั
ิ
ู
ี
ี่

76



ิ
ื่
ิ
2.6 สนคาชนดพิเศษอน ๆ (Special Bulk Cargo)
้
ี่
ิ
ิ
ี
ี่
่
ื
็
่
ึ
ี
สนค้ำบำงชนดทมลักษณะพิเศษซงมควำมจ ำเปนทต้องท ำกำรขนส่งทำงทะเลเนองด้วยม ี
ุ
่
ู
ื
ต้นทนกำรขนส่งทต ำและขนได้ในปรมำณมำก หรอไม่สำมำรถขนส่งด้วยรปแบบอนได้หรอถ้ำได้
ี
ื
ื
่
่
ิ
ุ
ี
ิ
ก็มต้นทนทสงมำก ได้แก่ อปกรณทมขนำดใหญ่ เช่น เครนตดตั้งหน้ำท่ำเรอ สนค้ำทมล้อหรอ
่
ื
์
ี
ิ
ี
ุ
ี
่
ู
ี
ื
ี
่
ี
ื
สำมำรถเคลอนย้ำยตัวเองเพือข้นพำหนะบนเรอทมลักษณะเฉพำะทเรยกว่ำเรอ Ro-Ro (Roll-on
่
ี
ื
่
ื
่
่
ี
ึ
ี
Roll-off) ได้ เช่น รถยนต์ หัวรถไฟ เครองบน เปนต้น
ิ
่
ื
็



ี
ี่
่
ี
ี่
ภำพท 2-38 สนค้ำทมล้อ เช่น รถยนต์ (ทมำ: www.apmterminalscallao.com.)
ิ



ี่
ื
ภำพท 2-39 เครนตดตั้งหน้ำท่ำเรอ (ทมำ: www.maersk.com)
ี่
ิ

77



ิ
2.7 การเปลียนแปลงรูปแบบการขนสงสนคา: มูลเหตุ และกรณีตัวอยาง
่
่
่
้
ี
่
ึ
ี
ื
ในกำรขนส่งสนค้ำนั้นมพัฒนำกำรและกำรเปลยนแปลงเกิดข้นอย่ำงต่อเนอง โดยเฉพำะ
ิ
่
ั
ุ
ี
่
ุ
ี
ู
ุ
่
ิ
อย่ำงยิ่งในปจจบันทเรำได้ให้ควำมส ำคัญในกำรด ำเนนงำนภำยใต้แนวคดทม่งส่กำรลดต้นทน กำร
ิ
สรำงมลค่ำเพิ่มในกำรให้บรกำร และกำรด ำเนนงำนภำยใต้กำรตอบสนองควำมต้องกำรของลกค้ำท ี่
ู
ู
้
ิ
ิ
ี่
ิ
็
ิ
เปลยนแปลงไปอย่ำงรวดเรว ทั้งในแง่ของปรมำณกำรจัดส่ง ควำมหลำกหลำยของผลตภัณฑ์ กำร
ี
็
ึ
ี
่
ั
ิ
่
ึ
ิ
ึ
ตดตำมสถำนะของสนค้ำ และควำมต้องกำรทรวดเรวข้นจำกอดต จำกปจจัยดังกล่ำวจงน ำมำซงกำร
ี่
ู
ิ
ั
ุ
ิ
ี่
เปลยนแปลงในกำรเปลยนรปแบบในกำรขนส่งของสนค้ำหลำยชนดในปจจบัน
บทบาททีเพิมมากข้นของตูสนคาหรอตูคอนเทนเนอร ์
่
่
้
ื
้
ึ
้
ิ
ู
ิ
จำกแนวคดของ Malcolm Mclean ในป ค.ศ. 1956 ทได้เร่มมกำรน ำต้สนค้ำมำใช้ในกำร
่
ิ
ี
ี
ิ
ี
ู
ิ
ิ
ู
ั
ุ
ขนส่งจนในปจจบันได้พัฒนำรปแบบและชนดของต้สนค้ำจนใช้อย่ำงแพร่หลำย เหตผลประกำร
ุ
ิ
ู
ั
่
ี
ิ
ิ
่
ื
ส ำคัญหนงทท ำให้กำรขนส่งสนค้ำประเภทต้สนค้ำได้รบควำมนยม เนองด้วยสะดวกในกำรยกหรอ
ึ
่
ื
ื
็
่
ิ
เคลอนย้ำยได้อย่ำงรวดเรว รวมทั้งควำมปลอดภัยของสนค้ำ โดยเฉพำะกำรขนส่งระหว่ำงประเทศท ี ่
ู
ื่
ต้องมกำรเคลอนย้ำยในหลำกหลำยรปแบบร่วมกันหรอเรยกว่ำ “กำรขนส่งต่อเนองหลำยรปแบบ”
ี
ื
ี
ื่
ู
่
ี
ิ
ี
(Multimodal Transport) ทต้องมกำรเปลยนถ่ำยสนค้ำด้วยรปแบบกำรขนส่งทแตกต่ำงกัน เช่น
ี
่
ู
ี
่
ิ
จำกเรอไปรถ รถไฟไปเรอ ตั้งแต่ประเทศต้นทำงของผู้ผลตส่ผู้บรโภคปลำยทำงในอกประเทศหนง
่
ิ
ู
ื
ึ
ี
ื
ี
่
ี
ิ
ู
ี
กำรใช้ต้สนค้ำทเปนมำตรฐำนเดยวกันทั่วโลกจงมควำมสะดวกในกำรด ำเนนกำร และสนค้ำหลำย
็
ิ
ึ
ิ
ิ
ู
ี
ประเภทก็เปลยนรปแบบกำรขนส่งจำกเดมหันมำใช้ต้สนค้ำในกำรขนส่งเพิ่มมำกข้น เช่น กำรส่ง
่
ิ
ึ
ู
ุ
ู
ี
เส้อผ้ำไปขำยในต่ำงประเทศโดยเฉพำะเส้อผ้ำในระดับคณภำพสง (Premium) ในอดตเรำอำจพับ
ื
ื
ั
ื
เส้อผ้ำใส่กล่องหรอพับรวมกันแล้วส่งไปโดยส่งไปในลักษณะของสนค้ำทั่วไป แต่พอในยุคปจจบัน
ื
ุ
ิ
ทประเทศปลำยทำงมควำมต้องกำรทเปลยนไป ต้องกำรทจะน ำเส้อผ้ำทสั่งน ำเข้ำมำแขวนขำยบน
ี
ื
่
่
่
ี
่
ี
ี
ี
่
ี
่
ห้ำงสรรพสนค้ำได้เลย โดยหำกจะต้องน ำเส้อผ้ำทถกส่งมำเปนกล่องหรอพับมำ เพือมำรดก่อนจะ
ื
ื
ู
็
ี
ิ
่
ี
ี
่
ท ำกำรแขวนขำยจะต้องเสยเวลำในกำรด ำเนนกำรรวมทั้งต้องเสยค่ำแรงซงมต้นทนทสงกว่ำประเทศ
ุ
ิ
ี
ู
ึ
่
ี
ี
ี
ุ
้
ึ
ิ
่
ึ
ของผู้ส่งออก จำกเหตทเกิดข้นข้ำงต้นจงท ำให้ผู้น ำเข้ำสั่งน ำเข้ำสนค้ำในลักษณะพรอมขำยโดยกำร
ี
่
ี
จะท ำให้เส้อผ้ำสำมำรถเปนแบบนั้นได้จะต้องเปลยนลักษณะของกำรขนส่งจำกลักษณะของหบห่อ
็
ื
ู
็
มำเปนแบบแขวนในต้สนค้ำ หรอกรณของกำรขนส่งสนค้ำทต้องแช่แข็งหรออณหภมต ำ ซงแต่เดม
่
่
ึ
ิ
ี
ิ
ื
ี
่
ู
ิ
ิ
ื
ุ
ี
ิ
ทจะขนส่งโดยใช้เรอประเภทเรอสนค้ำแช่แข็ง (Reefer Ship) ก็หันมำใช้ต้คอนเทนเนอรแบบห้อง
่
ื
ู
์
ื
ี
เย็น (Reefer or Refrigerated Container) ซงมควำมสะดวกในกำรขนส่งหรอเปลยนถ่ำยรปแบบใน
่
ึ
ื
่
ู
ี
กำรขนส่ง

78



















ู
ี่
ู
ิ
ภำพท 2-40 กำรขนต้สนค้ำด้วยรปแบบกำรขนส่งต่ำง ๆ (ทมำ: Jeroen de Hass)
ี่

ี
ี
ั
่
ื
ุ
ุ
ิ
ปจจบันแม้ว่ำกำรขนส่งสนค้ำประเภทต้สนค้ำจะไม่ได้มปรมำณมำกทสดเมอเทยบกับ
ิ
ี
่
ู
ิ
ิ
ิ
สนค้ำประเภทเทกองแห้ง (Dry Bulk Cargo) และ เทกองเหลว (Liquid Bulk Cargo) เนองด้วยสนค้ำ
ื่
ุ
ิ
ุ
็
เทกองทั้ง 2 ประเภทเปนสนค้ำต้นน ้ำส ำคัญในภำคอตสำหกรรมและอตสำหกรรมเกษตร ในขณะท ี่
็
ิ
็
ิ
็
ื
ุ
ิ
ู
ส่วนใหญ่สนค้ำทบรรจในต้สนค้ำส่วนใหญ่เปนสนค้ำส ำเรจรป (Finished Goods) หรอเปนสนค้ำท ี่
ิ
ี
ู
่
ดัดแปลงรปร่ำงเพื่อบรรจในต้สนค้ำ โดยผลกระทบจำกกำรเปลยนรปแบบในกำรขนส่งสนค้ำหลำย
ู
ุ
ิ
ี
ิ
ู
่
ู
ึ
ื
ิ
ู
่
ิ
็
ี
ี่
ิ
ิ
ชนดจำกเดมมำเปนต้สนค้ำ ท ำให้สนค้ำประเภทต้ก็มแนวโน้มกำรเตบโตทเพิ่มมำกข้นเรอย ๆ
ู
ิ
ซงส่งผลต่อกองเรอพำณชย์โลกในอนำคตด้วยเช่นกัน โดยจะท ำให้เรอประเภทบรรทกต้สนค้ำมี
ื
่
ุ
ิ
ื
ิ
ึ
ู
แนวโน้มจ ำนวนทเพิ่มมำกข้น ในขณะทเรอสนค้ำประเภททั่วไปมจ ำนวนทลดลง แต่อย่ำงไรก็ตำม
ี
่
่
ิ
ี
ี่
ื
ี
ึ
ื
่
ี
ี
ิ
ู
ิ
สนค้ำประเภทต้ก็หลกหนไม่พ้นจำกผลกระทบทำงเศรษฐกิจโลกไม่ต่ำงจำกสนค้ำประเภทอน
ื
ั
ุ
ุ
ู
ู
ิ
ี
ี
่
โดยในช่วง 20 ปทผ่ำนมำ จำกข้อมลของ UNCTAD สนค้ำประเภทต้ได้รบผลกระทบรนแรงสดคอ
ิ
์
์
ั
็
ิ
ี
ี
ในช่วงวิกฤตกำรแฮมเบอรเกอร (ช่วงป ค.ศ.2008 - 2009) และเร่มเหนผลกระทบอกคร้งและม ี
แนวโน้มจะรนแรงเหมอนในอดตหรออำจจะมำกกว่ำ คอวิกฤตโรคระบำดโควิท-19 หำกกำร
ิ
ื
ี
ื
ื
ุ
ุ
ควบคมและปองกันรกษำโรคยังไม่สำมำรถด ำเนนกำรได้อย่ำงมประสทธภำพ
ิ
ิ
ิ
้
ั
ี

79




































ี
ี่
ิ
ิ
ี
ภำพท 2-41 ดัชนกำรเตบโตของสนค้ำประเภทต่ำง ๆ ระหว่ำงป 1990 - 2019
(ทมำ: Review of Maritime Transport, 2020)
ี่

้
ิ
้
้
่
้
ดานบวกของการขนสงดวยตูสนคา
นอกจำกคณสมบัตทำงกำยภำพทท ำให้กำรขนส่งสนค้ำประเภทต้สำมำรถขนย้ำยได้
ิ
ิ
ู
ุ
ี
่
ุ
ั
โดยสะดวกแล้ว ปจจบันได้มกำรพัฒนำเทคโนโลยีต้สนค้ำโดยกำรตดตั้งอปกรณอเล็กทรอนกส
ิ
์
ี
ู
ิ
ุ
ิ
ิ
์
็
็
ิ
ี่
ิ
ู
ี่
ู
ู
ี่
ททันสมัย ท ำให้มกำรเปลยนแปลงจำกต้สนค้ำธรรมดำเปนต้สนค้ำทสำมำรถให้ข้อมลทเปน
ี่
ี
็
ิ
์
่
ิ
ู
ุ
ี
ประโยชนเพือให้กำรขนส่งสนค้ำต้เปนไปอย่ำงมประสทธภำพสงสด เช่น บอกสถำนกำรณขนส่ง
ู
ิ
์
ื
ุ
็
อณหภมทั้งภำยนอกและภำยในต้ ควำมช้น กำรกระแทก เปนต้น ซงเรยกต้สนค้ำประเภทน้ว่ำ
ิ
ู
ี
ิ
ู
ี
่
ู
ึ
ู
ิ
ิ
ึ
ิ
ี่
“ต้สนค้ำอัจฉรยะ” (Smart Containers) ทสำมำรถตดตำมและตรวจสอบข้อมลตั้งแต่ต้นทำงจนถง
ู
ี
ี
ื
ปลำยทำง หรอจะกล่ำวได้ว่ำตลอดห่วงโซ่อปทำนของกิจกรรมเลยทเดยว โดยกำรผ่ำนเครอข่ำย
ื
ุ
่
่
ื
่
้
สอสำรแบบไรสำยระหว่ำงเครองกับเครองหรอเรยกว่ำ M2M (Machine-to-Machine) ซงเครองมอ
ื
ื
ื
ื
ี
่
ึ
ื่
ิ
ิ
ิ
จะสอสำรแบบ 2 ทศทำงและจะช่วยให้ผู้ส่งสนค้ำสำมำรถตดตำมสถำนะต้สนค้ำและรบทรำบกำร
ิ
ื่
ั
ู
่
้
ู
ี
ุ
ี่
์
ื
ิ
รำยงำนข้อมลทต้องกำรทรำบจำกอปกรณหรอแอพพลเคชั่นได้ ทส ำคัญยังสำมำรถปองกันและ
ู
้
ู
สรำงควำมปลอดภัยแก่สนค้ำในต้จำกกำรถกโจรกรรมในระหว่ำงกำรจัดเก็บหรอในระหว่ำงขนส่ง
ื
ิ
ื
ุ
ู
์
ื
ิ
์
ี
ิ
ด้วยอปกรณล็อคต้สนค้ำแบบอเล็กทรอนกส (E-Seal) โดยจะส่งสัญญำณเตอนหำกมผู้ตัดหรอ
ิ
ู
์
ท ำลำยอปกรณล็อคต้
ุ

80


































ิ
ี่
ู
ิ
ภำพท 2-42 ระบบกำรท ำงำนของต้สนค้ำอัจฉรยะ
ี่
(ทมำ: Hanane B., Todd F., Mikael L., Michael S., and Jaco V.)

ิ
ู
ี
็
ิ
ิ
์
ู
ิ
กำรตดตั้งระบบอเล็กทรอนกสต่ำง ๆ เพื่อพัฒนำเปนต้อัจฉรยะมมลค่ำทำงกำรตลำด
ู
ั
ี
ี
ี
ู
ี
ึ
ประมำณ 2.6 พันล้ำนเหรยญสหรฐในป ค.ศ. 2019 และคำดว่ำจะมมลค่ำสงถง 5.7 พันล้ำนเหรยญ
ู
ี
ั
ิ
สหรฐในอก 5 ปข้ำงหน้ำ โดยต้สนค้ำแช่แข็ง (Reefer Container) มสัดส่วนของต้อัจฉรยะมำกกว่ำ
ู
ิ
ี
ี
ิ
ู
่
ื
ี
ิ
้
็
ิ
ต้ชนดอนทรอยละ 41 ของทั้งหมด เนองด้วยสนค้ำแช่แข็งเปนสนค้ำทต้องมกำรตรวจเชคอณหภม
ื่
ู
่
ิ
ี
็
ุ
ี่
่
ี่
ึ
ู
ี่
ุ
ิ
ู
ั
ิ
มควำมละเอยดอ่อนในกำรดแลรกษำสภำพสนค้ำ ซงหำกอณหภมทเปลยนแปลงไปและไม่ได้
ี
ี
ิ
ิ
ุ
ี
ู
ตรวจสอบอย่ำงใกล้ชดจะส่งผลต่อคณภำพของสนค้ำ โดยมกำรคำดกำรว่ำใน ค.ศ. 2023 ต้สนค้ำ
ิ
ี
ิ
ิ
ี
ี
ิ
่
อัจฉรยะชนดแช่แข็งจะมอัตรำกำรเตบโตสงถงรอยละ 35 เมอเทยบกับป ค.ศ. 2018 แต่ข้อจ ำกัด
ู
้
ึ
ื
ู
่
ื
ึ
่
ื
ี
ิ
ส ำคัญประกำรหนงคอเรองของรำคำทค่อนข้ำงจะสงเมอเทยบกับต้สนค้ำแบบธรรมดำ แต่กำร
่
ี
ู
่
ื
พัฒนำทำงเทคโนโลยีและปรมำณกำรใช้ทเพิ่มสงข้นก็จะช่วยให้มแนวโน้มต้นทนทต ำลงได้ใน
่
ี่
ุ
ี
่
ึ
ิ
ู
ี
อนำคต

81












Etc. 35%

Reefer Container 41%







Dry Container 17%



Tank Container 7%

Etc. Dry Container Tank Container Reefer Container



ี่
ิ
ู
ิ
ภำพท 2-43 สัดส่วนและอัตรำกำรเตบโตต้สนค้ำอัจฉรยะ
ิ
ี่
(ทมำ: Drewry’s Container Census α Leasing)

้
้
่
้
ิ
้
ดานลบของการขนสงดวยตูสนคา
ิ
ี
ู
ู
ุ
ิ
่
ุ
็
กำรใช้ต้สนค้ำในกำรบรรจสนค้ำเพือกำรน ำเข้ำส่งออก จ ำเปนต้องมต้หมนเวียนให้
ู
เพียงพอส ำหรบกำรบรรจสนค้ำ แต่ในควำมเปนจรงเปนกำรยำกทจะบรหำรจัดกำรให้ต้มควำม
ิ
ี
ิ
ุ
็
ิ
ี
็
่
ั
่
ื
ุ
่
ึ
สมดล เนองจำกในกำรค้ำระหว่ำงประเทศนั้น ประเทศใดประเทศหนงมักมลักษณะของกำรน ำเข้ำ
ี
กับกำรส่งออกทไม่สมดลกัน เช่น สหรฐอเมรกำ เปนประเทศผู้บรโภคสนค้ำนำนำชนดรำยใหญ่
ุ
็
ี
ิ
ิ
ิ
ิ
ั
่
ี
ของโลก จงมปรมำณสนค้ำโดยเฉพำะประเภทต้สนค้ำเปนไปในลักษณะของกำรน ำเข้ำมำกกว่ำ
ิ
ู
็
ิ
ิ
ึ
ส่งออก ส่งทตำมมำในระบบกำรขนส่งทำงทะเลระหว่ำงประเทศจงต้องมกำรขนส่งต้สนค้ำเปล่ำ
ู
ี
ิ
ี
่
ึ
ิ
็
่
ุ
ื
ึ
่
ี
ี
ึ
ื
่
ื
กลับไปยังประเทศต้นทำง หรอประเทศอนทมควำมต้องกำรใช้ ซงถอว่ำเปนต้นทนทไม่ควรเกิดข้น
ี
่
ื่
์
ิ
ในระบบโลจสตกส โดยจำกงำนวิจัยเรอง The Global Impact of Container Inventory Imbalance
ิ
and the Factors that Influence Container Inventory Management Strategies (Edirisinghe L.,
่
ู
Zhihong J. and Wijeratne A.W., 2016) ได้น ำเสนอข้อมลทน่ำสนใจโดยแสดงให้เหนว่ำควำมไม่
็
ี
ู
ิ
สมดลในกำรขนส่งต้สนค้ำระหว่ำงกันมสัดส่วนถงรอยละ 22 ของต้นทนสนค้ำประเภทต้ ู
ุ
ี
ุ
ิ
ึ
้

82






















ี่
ี่
ู
ิ
ภำพท 2-44 กำรไหลเวียนของต้สนค้ำโดยทั่วไป (ทมำ: Virve H.)

ิ
้
ุ
ี่
ตำรำงท 2-6 โครงสรำงต้นทนสนค้ำประเภทต้ ู

ตนทุนจากการใชตูสนคา รอยละ
้
้
้
ิ
้
้
ค่ำเงนลงทน 32
ิ
ุ
ค่ำซ่อมและตกแต่ง 25
ควำมไม่สมดลในกำรหมนเวียนใช้งำน 22
ุ
ุ
่
ั
ื
ค่ำบ ำรงรกษำอน 11
ุ
ค่ำประกัน 10
(ทมำ: Edirisinghe L., Zhihong J. and Wijeratne A.W.)
ี่

ึ
ปญหำดังกล่ำวเกิดข้นมำอย่ำงยำวนำนในระบบกำรค้ำทำงทะเลโลก แต่อำจจะมควำม
ั
ี
ี
ุ
รนแรงมำกน้อยแตกต่ำงกันไปตำมสภำวะเศรษฐกิจและกำรค้ำโลกในแต่ละช่วงเวลำ กรณล่ำสดท ่ ี
ุ
ี
ส่งผลกระทบอย่ำงรนแรงเกิดข้นในช่วงไตรมำสสดท้ำยของป ค.ศ. 2020 (โดยคำดว่ำจะลำกยำวถง
ุ
ึ
ุ
ึ
ุ
กลำงป 2021) ทมปรมำณต้สนค้ำหมนเวียนใช้อยู่ในระบบกำรค้ำประมำณ 180 ล้ำนต้ แต่เกิดควำม
ิ
ู
ี
ู
ี
ี
่
ิ
ุ
ู
ไม่สมดลของปรมำณต้ จงท ำให้ขำดแคลนต้อย่ำงหนักส ำหรบประเทศทผู้ส่งออก ท ำให้ค่ำระวำงเรอ
ื
ึ
ู
ั
ิ
่
ี
้
ิ
้
ี
ึ
ในช่วงปลำยเดอน ธ.ค. ปรบตัวสงข้นกว่ำปกตถงรอยละ 264 ในเสนทำงระหว่ำงทวีปเอเชยและ
ู
ั
ื
ึ
ิ
ี
้
ื
ั
่
ี
้
ื
ยุโรปเหนอ และรอยละ 145 ในเสนทำงระหว่ำงเอเชยและอเมรกำฝ่งตะวันตก เมอเทยบกับป ค.ศ.
ี
ู
้
ี
ื
ิ
ั
2019 มำ จำกข้อมลของ ส ำนักข่ำว CNBC ของสหรฐอเมรกำพบว่ำ ค่ำระวำงเรอเสนทำงจำกจนไป
ั
ี
ิ
ุ
ี
สหรฐอเมรกำและยุโรป หำกเทยบกับช่วงรำคำทเคยต ำสดในช่วงเดอนมนำคมของทกป มกำรขยับ
ี
ี
่
ุ
ื
ี
่
ู
่
ั
ึ
ั
ี
่
ี
ื
้
ู
ึ
รำคำข้นไปสงถงรอยละ 300 โดยปญหำกำรปรบตัวทสงข้นของค่ำระวำงเรอทเกิดจำกกำรขำด
ึ

83



ี
็
่
็
ั
ื
ิ
ู
แคลนต้สนค้ำดังกล่ำว เปนปญหำทส่งผลกระทบเปนวงกว้ำงทั่วโลกกว่ำ 200 ท่ำเรอ ใน 50 ประเทศ
ู
ี
ี
ิ
ั
็
ี
ั
โดยเฉพำะในภมภำคเอเชยรวมทั้งประเทศไทยก็หนไม่พ้นจำกปญหำน้ จนกล่ำวได้ว่ำเปนปญหำ
ด้ำนกำรขนส่งทำงทะเลในระดับสำกล หรอ Global Transport Crisis
ื
ุ
สำเหตส ำคัญทท ำให้เกิดปญหำกำรขำดแคลนต้สนค้ำอย่ำงรนแรงในช่วงปลำยป ค.ศ.
ิ
ุ
ั
ี
่
ี
ู
ี
2020 จนถงปจจบัน เกิดจำกผลกระทบจำกกำรเกิดโรคระบำดโควิท-19 ทเกิดข้นในประเทศจนและ
ึ
ุ
ี
ั
่
ึ
ู
ู
ิ
แพร่ระบำดไปส่ภมภำคต่ำง ๆ ทั่วโลก ท ำให้กำรค้ำระหว่ำงประเทศหยุดชะงัก ส่งผลโดยตรงต่อกำร
็
ิ
็
ี่
ึ
่
่
ื
ขนส่งทำงทะเลซงเปนกำรให้บรกำรทเปนควำมต้องกำรแบบต่อเนอง (Derived Demand) ผลจำก
ิ
ื
ื
ิ
ี
ื
ิ
ิ
กำรปดเมองและควำมเข้มงวดในกำรเดนทำงยิ่งท ำให้เรอสนค้ำมให้บรกำรน้อยลง โดยเจ้ำของเรอ
ื
่
ิ
ี
ี
ิ
ึ
ุ
ื
เองก็ต้องกำรควบคมปรมำณเรอให้สมดลกับรำคำค่ำระวำง แต่เมอสถำนกำรณในจนเร่มดข้น
์
ุ
ื
ิ
ิ
ื
ึ
่
ั
่
รวมทั้งประเทศผู้ส่งออกอนทได้รบผลกระทบน้อยหรอเร่มควบคมสถำนกำรณได้ จงเร่มมสัญญำณ
์
ี
ี
ุ
ิ
ี
กำรฟนตัวและกลับมำด ำเนนกิจกรรมทำงเศรษฐกิจอกคร้งคร้ง แม้จะยังไม่เต็มทก็ตำม เมอกำร
่
ี
ั
ั
ื
่
ื้
ส่งออกเร่มกลับมำ แต่ปรมำณต้สนค้ำไปตดค้ำงอยู่ในสหรฐอเมรกำอยู่เปนจ ำนวนมำกตั้งแต่ ช่วง
ิ
ู
็
ั
ิ
ิ
ิ
ิ
ิ
ี
ื
่
ู
็
ก่อนเทศกำลครสมำสต์รำวเดอนกันยำยนเปนต้นมำกว่ำ 900,000 ต้ โดยในช่วงทเกิดกำรระบำด
่
ี
ิ
ึ
ิ
ั
ิ
โควิท-19 กำรด ำเนนกำรในท่ำเรอในสหรฐอเมรกำใช้ระยะเวลำด ำเนนงำนทนำนข้น จำกมำตรกำร
ื
่
ั
ี
่
ิ
ี่
ควบคมทเข้มงวด ท ำให้ขำดแคลนด้ำนเจ้ำหน้ำทฝำยต่ำง ๆ ท ำให้ปกตต้เปล่ำทอยู่ในสหรฐอเมรกำ
ุ
ู
ิ
ี่
1-2 วัน กลำยเปนเกือบหนงสัปดำห จงส่งผลให้กำรหมนเวียนกลับส่ท่ำเรอประเทศผู้ส่งออกต่ำง ๆ
ุ
ื
ู
่
์
ึ
็
ึ
ุ
ึ
็
ึ
ใช้เวลำนำนข้น ดังนั้นปญหำกำรขำดแคลนต้สนค้ำจงเปนปญหำส ำคัญ ซงจะส่งผลต่อต้นทนของ
ั
ิ
ู
ั
่
ึ
ผู้ประกอบกำรและส่งผลโดยรวมต่อกำรส่งออก
่
่
ี
ี
่
มงำนวิจัยทเกียวข้องกับต้สนค้ำและอำจเปนทำงเลอกทน่ำสนใจหนงในอนำคต โดย
ื
ึ
ู
ิ
่
ี
็
ู
ึ
ื่
่
ี
ึ
ศกษำถงเรองกำรใช้ต้สนค้ำแบบพับได้ (Foldable/ Collapsible Container) ทได้เผยแพร่ข้อมล
ู
ิ
ู
ิ
ี
ี
ู
ออกมำอย่ำงต่อเนองในรอบกว่ำ 20 ป ต้ประเภทน้สำมำรถพับเก็บได้ ท ำให้ใช้พื้นทในลำนต้สนค้ำ
ี
่
ื
่
ิ
ู
ี
ิ
ู
ู
น้อย รวมทั้งกำรบรรทกต้เปล่ำในกรณกำรขนกลับก็สำมำรถขนจ ำนวนต้ได้มำกกว่ำต้สนค้ำปกต แต่
ุ
่
ื่
ุ
ิ
ิ
็
ิ
ู
ิ
์
ี
ี
ต้ประเภทน้อำจยังไม่เปนทนยมแพร่หลำยมำกนักในอตสำหกรรมพำณชยนำวีและโลจสตกส เนอง
ื
ิ
ด้วยข้อจ ำกัดบำงประกำร เช่น ด้ำนควำมสะดวกในกำรใช้งำน (ต้องใช้เวลำในกำรตดตั้งหรอพับเก็บ
ี
ในขณะทต้ปกตสำมำรถท ำกำรบรรจสนค้ำได้ทันท) ด้ำนควำมมั่นใจในควำมปลอดภัย และทส ำคัญ
ิ
ุ
ี่
ี่
ู
ิ
ต้นทนของต้ประเภทน้ยังสงกว่ำต้ปกต แต่ในอนำคตเมอต้ประเภทน้ได้รบกำรพัฒนำจนเกิดควำม
ี
่
ู
ี
ู
ั
ิ
ู
ู
ื
ุ
ี
่
ุ
ั
ี
ั
่
็
มั่นใจในกำรใช้งำน หรอมต้นทนอยู่ในระดับทยอมรบได้มำกข้น ก็อำจเปนตัวเลอกหนงทได้รบ
ื
ื
ี่
ึ
ึ
ู
ึ
ุ
ิ
ควำมนยมในอนำคต หำกปญหำกำรขำดแคลนต้สนค้ำยังรนแรงจนส่งผลกระทบในระดับทมำกข้น
ี
ิ
ั
่
ต่อผู้ประกอบกำรและทั้งห่วงโซ่อปทำนของกำรขนส่งทำงทะเล
ุ

84






























ู
ี่
ิ
ิ
ภำพท 2-45 ต้สนค้ำชนดพับได้ (Foldable/ Collapsible Container)
ี่
(ทมำ: www.4foldcontainers.com)

2.8 บทสรุป

ิ
ิ
่
ื
็
ู
เนองด้วยกำรขนส่งสนค้ำทำงทะเลเปนรปแบบหลักของกำรขนส่งสนค้ำระหว่ำงประเทศ
่
ิ
ี
จงมสนค้ำหลำกหลำยประเภทและหลำกหลำยขนำดทแตกต่ำงกันออกไปตำมควำมต้องกำรของ
ึ
ี
ผู้บรโภค ในหนังสอเล่มน้ได้แบ่งสนค้ำออกเปน 5 ประเภท โดยพิจำรณำจำกลักษณะทำงกำยภำพ
ื
็
ี
ิ
ิ
ิ
ื
ี
่
และสอดคล้องกับเรอทท ำกำรขนส่งทำงทะเล ได้แก่ 1) สนค้ำประเภททั่วไป (General Cargo or
ิ
ู
ิ
ี
่
ี
็
ี
็
Break Bulk Cargo) เปนสนค้ำทมลักษณะหลำกหลำยรปแบบทั่ว ๆ ไปหรอเปนสนค้ำทมลักษณะ
ี่
ื
ี
่
เปนหบห่อ ทสำมำรถมัดรวมกันได้ จะแตกต่ำงกันไปตำมขนำด น ้ำหนัก และลักษณะกำรบรรจของ
็
ี
ุ
็
็
สนค้ำ 2) สนค้ำประเภทเทกองแห้ง (Dry Bulk Cargo) เปนสนค้ำทั่วไปทไม่จ ำเปนต้องน ำมำบรรจ ุ
ี
่
ิ
ิ
ิ
ี
ิ
หบห่อ สำมำรถขนส่งโดยน ำไปเทกองในล ำเรอหรอระวำงเรอสนค้ำ 3) สนค้ำประเภทเหลว (Liquid
ื
ื
ื
ิ
ิ
ี
ี
ิ
ู
็
Bulk Cargo) เปนสนค้ำจ ำพวกของเหลว ไม่มหบห่อ ถกบรรจในถังขนำดใหญ่ 4) สนค้ำประเภทต้ ู
ุ
(Container Cargo) เปนสนค้ำชนดต่ำง ๆ ทสำมำรถบรรจต้สนค้ำ โดยต้สนค้ำมด้วยกันหลำยชนด
ิ
ิ
ิ
ู
ู
ิ
ิ
ี
่
ี
ุ
็
ี
ี่
ื่
และ 5) สนค้ำชนดพิเศษอน ๆ ทมลักษณะเฉพำะ
ิ
ิ
ึ
ิ
ิ
ื
ี
่
กำรขนส่งสนค้ำมพัฒนำกำรและกำรเปลยนแปลงเกิดข้นอย่ำงต่อเนองโดยกำรด ำเนนงำน
ี
่
ิ
่
ื
ุ
ในปจจบันได้ให้ควำมส ำคัญในเรองกำรลดต้นทน กำรสรำงมลค่ำเพิ่มในกำรให้บรกำร และกำร
ั
ุ
ู
้
ี
ู
ิ
่
ด ำเนนงำนภำยใต้ควำมต้องกำรของลกค้ำ ท ำให้สนค้ำหลำยอย่ำงได้เปลยนรปแบบในกำรกำรขนส่ง
ิ
ู
ี
ึ
ี่
โดยเปลยนมำใช้ต้สนค้ำหรอต้คอนเทนเนอรมำกข้น ซงมแนวโน้มกำรเตบโตทเพิ่มข้นอย่ำงต่อเนอง
่
ื
ู
่
์
ึ
ิ
ึ
ื
ิ
ี
ู
่

85



ิ
ิ
ี
ิ
่
ิ
ู
มกำรพัฒนำทำงเทคโนโลยีเพือเพิ่มประสทธภำพในกำรด ำเนนงำนจนท ำให้ให้เกิด “ต้สนค้ำ
อัจฉรยะ” (Smart Container) ทสำมำรถให้ข้อมลทเปนประโยชน เช่น สถำนกำรณขนส่ง อณหภม ิ
์
ี
์
ี
่
ู
่
ู
ุ
็
ิ
ื
ี
ี
ี
ี่
ิ
ู
ู
ทั้งภำยนอกและภำยในต้ ควำมช้น กำรกระแทก แต่ขณะเดยวกันกำรใช้ต้สนค้ำก็มข้อเสยทพบใน
ี
ปจจบันคอควำมไม่สมดลของจ ำนวนต้ระหว่ำงประเทศผู้น ำเข้ำและประเทศผู้ส่งออก ผู้เขยนได้
ั
ุ
ื
ุ
ู
ิ
ทบทวนงำนวิจัยและได้น ำเสนอทำงเลอกกำรใช้ต้สนค้ำแบบพับได้ (Foldable/ Collapsible
ื
ู
ี่
ึ
ี
ื่
ิ
่
ี
็
Container) ทเคยมกำรศกษำวิจัยกันมำนำน แต่ยังไม่เปนทนยมแพร่หลำยนัก เนองด้วยข้อจ ำกัดบำง
ประกำร แต่เปนทำงเลอกหนงทน่ำสนใจในอนำคตตำมบรบททำงสังคมและเศรษฐกิจท ่ ี
็
ิ
ี
่
ื
่
ึ
ี่
เปลยนแปลงไป

บทที่ 3

ทาเรอ
ื
่


่
ท่าเรอเปนหนงในองค์ประกอบทางกายภาพของการขนส่งทางทะเลและเปนหนงใน
็
ึ
็
ื
ึ
่
ิ
ู
ุ
โซ่อปทานส าคัญของการค้าทางทะเลโลก จากข้อมลของสหประชาชาตว่าด้วยการค้าและการพัฒนา
ื
หรอ UNCTAD (United Nation Conference on Trade and Development) พบว่า ในป ค.ศ. 2020
ี
ี
่
ิ
ั
ทผ่านมา ท่าเรอทั่วโลกได้ท าหน้าทให้บรการในการรองรบการจอดเทยบท่าของเรอสนค้า (ขนาด
ิ
ี
ื
ื
ี่
่
ิ
ี
มากกว่า 100 ตันกรอส) เพือขนถ่ายและกระจายสนค้าไม่น้อยกว่า 98,000 ล า และมแนวโน้มทจะ
ี่
ี
ี
เพิ่มข้นอย่างต่อเนอง โดยปจจบันท่าเรอทมขนาดใหญ่ และมบทบาทส าคัญแห่งหนงของโลกคอ
่
ื
ุ
ื
ั
ึ
่
ี
่
ึ
ื
ั
ี
ี
ุ
ี
่
ี
ื
่
ท่าเรอเซยงไฮ้ในสาธารณรฐประชาชนจน ตั้งอยู่สามเหลยมล่มแม่น ้าแยงซ มพื้นทประมาณ 3,600
ี
ี
่
ื
ิ
ุ
ู
ี
ิ
ตร.กม. ทมปรมาณสนค้าขนถ่ายและหมนเวียนในท่าเรอกว่า 744 ล้านตันและสนค้าประเภทต้
ิ
ี
่
คอนเทนเนอรกว่า 43 ล้านต้ ู
์

3.1 ความหมายและความสาคัญ

ความหมายของทาเรอ
่
ื
ี
มการให้นยามของ “Port” หรอ “ท่าเรอ” ไว้ในหลายแหล่งข้อมล เช่น UNCTAD (United
ิ
ื
ื
ู
Nation Conference on Trade and Development) และ ESCAP (Economic and Social Commission
ั
็
ี่
for Asia and the Pacific) ได้ให้นยามไปในท านองเดยวกันว่า เปนสถานททใช้ส าหรบการบรรทก
ี่
ี
ุ
ิ
ี่
และการขนถ่ายสนค้าระหว่างเรอและฝ่ง Collins Dictionary ให้นยามว่า เปนสถานทส าหรบจอดเรอ
ั
ิ
ื
็
ื
ิ
ั
ิ
่
ี
็
เพือขนถ่ายสนค้าและผู้โดยสาร ส่วน Macmillan Dictionary ให้นยามว่า เปนพื้นทจอดเรอรวมทั้งม ี
่
ื
ิ
้
ิ
ี
ส่งก่อสรางโดยรอบ โดยจากหลายแหล่งทมาของการให้นยามแล้ว สามารถสรปโดยรวมได้ว่า
่
ิ
ุ
ั
ท่าเรอ หมายถง พื้นทหรออาณาเขตทมการตดต่อกันระหว่างเรอและชายฝ่ง เรอกับแม่น ้า
ิ
ื
ื
ื
ื
ึ
่
ี
ี
ี
่
ี
ื
ิ
ี่
่
โดยเกิดกิจกรรมระหว่างเรอและพื้นททตดต่อ เปนพื้นทส าหรบให้เรอจอดเทยบท่าหรอทอดสมอ
ื
็
ี
่
ั
ื
ี
์
ิ
ั
ิ
ี
ื
่
ี
ุ
ื
ื
เรอ รวมทั้งมอปกรณหรอส่งอ านวยความสะดวก ส าหรบเรอทจะด าเนนกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การ
บรรทกเพื่อขนถ่ายสนค้า และผู้โดยสาร (กรณทเดนทางโดยทางเรอเพื่อการโดยสารและเพื่อการ
ิ
ี่
ุ
ี
ิ
ื
ี
่
ท่องเทยว)
ื
็
่
ในภาษาไทยใช้ค าว่า ท่าเรอ เปนค าหลักในความหมายดังทกล่าวข้างต้น แต่ใน
ี
ึ
ื
ี่
ี
่
ื
่
ี
ภาษาอังกฤษ มค าทใช้หลายค าเมอกล่าวถงท่าเรอและพื้นทจอดเรอ เช่น Harbour/ Harbor,
ื
็
่
ึ
Terminal, Quay, Pier, Wharf ซงเปนพื้นทย่อยใน Port หรอมขนาดเล็กกว่า ท าหน้าทในการขนถ่าย
่
ี
่
ี
ื
ี

87



ื
ิ
ิ
สนค้าชนดต่าง ๆ และผู้โดยสาร แต่แตกต่างกันด้วยขนาดหรอการออกแบบลักษณะทางกายภาพ
ื
เช่น พื้นทท่าเรอแหลมฉบัง (Laemchabang Port) ประกอบไปด้วยท่าเรอ (Terminal) หลากหลาย
ื
่
ี
ื
ประเภทส าหรบการให้บรการ ได้แก่ ท่าเรอบรรทกสนค้าชนดทมล้อหรอยานยนต์ทเคลอนย้ายได้
ั
ิ
ุ
ื
ี
ื่
ี่
ี่
ิ
ิ
ื
ื
ุ
ด้วยตนเอง (Ro/ Ro Terminal) ท่าเรออเนกประสงค์ (Multi-purpose Terminal) ท่าเรอบรรทก
ต้คอนเทนเนอร (Container Terminal) และท่าเรอสนค้าเทกอง (Bulk Cargo Terminal)
ิ
์
ู
ื













ี
ี่
ภาพท 3-1 เปรยบเทยบ Port กับ Terminal (ทมา: www.namyongterminal.com)
ี่
ี

่
ื
ความสาคัญของทาเรอ

ื
ู
ท่าเรอเปรยบเสมอนประตการค้า (Gateway) เปนจดศนย์รวมเสนทางการขนส่งสนค้าท ี ่
ู
ิ
ุ
็
้
ี
ื
ส าคัญของประเทศ และมบทบาทส าคัญของอย่างยิ่งในการค้าทางทะเล ท่าเรอมการพัฒนาและ
ื
ี
ี
ิ
เตบโตตามการเปลยนแปลงของเทคโนโลยีและการค้าโลก ท่าเรอสามารถเปนทั้งโอกาสและใน
่
ี
็
ื
็
ุ
่
ี
ี
ุ
ื
ขณะเดยวกันก็สามารถเปนอปสรรคทช่วยสนับสนนหรอลดทอนอ านาจทางการแข่งขันทางการค้า
์
ี่
ของประเทศได้ตามแนวคดด้านโลจสตกสทให้ความส าคัญในเรองของต้นทนและลกค้าเปนส าคัญ
ุ
ู
ื่
็
ิ
ิ
ิ
่
ี
ึ
่
ึ
ื
ี
ี
ี
ื
ี
่
่
็
และนอกจากท่าพื้นทท่าเรอแล้ว ยังมพื้นททเปนพื้นทแนวหลังท่าเรอ (Hinterlands) ซงหมายถง
่
ี
่
ี
ิ
่
็
ี
พื้นทแนวหลังโดยรอบและใช้เปนทางเข้าออกท่าเรอ เปนพื้นททส่งผลต่อความเจรญและการพัฒนา
ื
่
็
ี
่
่
ื
่
ื
ี
ของท่าเรอนั้นๆด้วย เนองด้วยมกิจกรรมทเกียวข้องและส่งผลกระทบทั้งทางตรงและทางอ้อมต่อ
ื
ี
็
่
ี
ิ
ั
่
ุ
ึ
ท่าเรอ เช่น เปนพื้นทผลตสนค้า ชมชนขนาดใหญ่ โดยหนงในปจจัยส าคัญทส่งผลต่อการพัฒนา
ิ
่
่
ื
ื
ี
ท่าเรอและพื้นทแนวหลังท่าเรอ คอโยบายในด้านกิจการท่าเรอของแต่ละประเทศ
ื
ื

88



่
ื
3.2 ประเภทของทาเรอ
3.2.1 ประเภทของทาเรอ
่
ื
ึ
ั
ื่
ประเภทของท่าเรอ สามารถแบ่งได้หลายประเภท ข้นอยู่ว่าจะน าปจจัยและเงอนไขใดมา
ื
ื
ี
เปนเกณฑ์ในการแบ่งประเภท โดยในหนังสอน้จะน าเสนอการแบ่งประเภทของท่าเรอโดยพิจารณา
ื
็
ั
่
ี
ื
่
จากปจจัยและเงอนไขทแตกต่างกันดังน้ ี
่
้
้
็
แบงตามหนาที่หรอลักษณะการใชงาน สามารถแบ่งได้เปน 4 ประเภท คอ
ื
ื
่
่
็
ื
้
1. ท่าเรอเพือการหลบภัย เปนท่าเรอทสรางเพือให้เรอใช้หลบภัยธรรมชาต เช่น หลบพายุ
ิ
ี
่
ื
ื
ี
ี
หรอคลนลม บางคร้งมการใช้ท่าเรอประเภทน้เพื่อการค้าขายในอดตอกด้วย
ื่
ั
ี
ื
ี
ื
่
ิ
่
้
ั
็
ื
ี
ื
ื
2. ท่าเรอเพือการทหาร เปนท่าเรอทสรางส าหรบด าเนนกิจกรรมทางทหาร เช่น จอดเรอ
ื
ื
ื
ิ
ุ
ุ
รบ ให้ความสะดวกหรอสนับสนนการส่งก าลังบ ารงให้แก่เรอรบ เช่น ท่าเรอพาณชย์สัตหบ
ี
ี่
ี
ื
ิ
ื
ทด าเนนงานโดย ฐานทัพเรอสัตหบ กองทัพเรอ
้
ั
ี
ี
ี
่
่
่
็
ื
่
ื
3. ท่าเรอเพือการท่องเทยว เปนท่าเรอทสรางเพือใช้รบส่งผู้โดยสารทางเรอและมพื้นท ี ่
ื
่
จอดรถยนต์ส าหรบอ านวยความสะดวกด้านการท่องเทยว
ี
ั
ื
ื
่
่
้
4. ท่าเรอเพื่อการค้าขาย หรอท่าเรอเพือการพาณชย์ เปนท่าเรอทสรางเพือแลกเปลยน
ี
่
ื
ี
ื
็
ิ
่
่
ิ
สนค้า เก็บสนค้า และด าเนนธรกิจต่าง ๆ ทเกียวข้องกับการค้า
่
ุ
ิ
ี
ิ
ื
แบงตามสภาพภูมิประเทศหรอลักษณะของพ้นที่ สามารถแบ่งได้ 2 ประเภท คอ
ื
ื
่
1. ท่าเรอทะเล (Sea Port)
ื
ั
ี
็
ื
็
้
่
ื
ี
เปนท่าเรอทสรางอยู่ชายฝ่งทะเล มลักษณะเปนเวิ้งอ่าว และท่าเรอทะเลสามารถแบ่งย่อย
่
ี
ื
ื
ี
ิ
ได้ 2 ลักษณะ คอท่าเรอแบบธรรมชาต กล่าวคอ เปนท่าเรอทมรปร่างลักษณะตามธรรมชาต เช่น ม ี
ู
ื
ื
็
ิ
็
่
้
ี
ื
เกาะขวางแนวคลนหรอพายุ ลักษณะเปนเวิ้งอ่าว เพือปองกันอันตรายต่าง ๆ ทเกิดจากภัยธรรมชาต ิ
่
ื่
ิ
ิ
์
ี
ื
์
เช่น ท่าเรอนวยอรกและนวเจอรซ (Port of New York & New Jersey) และท่าเรอแบบกึ่งธรรมชาต ิ
ื
ี
่
ี
้
ี
็
กล่าวคอเปนท่าเรอทมบางส่วนของธรรมชาตช่วยปองกันภัยได้ แต่จ าเปนต้องมการก่อสรางแนวกัน
ื
็
ิ
้
ื
่
คลน (Breakwater) เพือปองกันภัยจากพายุและลม ตัวอย่างเช่น ท่าเรอแหลมฉบัง เปนต้น ข้อโดด
ื่
้
ื
็
ื
ึ
ื
ิ
ึ
ี
ี
ี
่
ื
ั
เด่นของท่าเรอทะเลคอสามารถรองรบเรอสนค้าขนาดใหญ่ซงมแนวโน้มทจะมขนาดใหญ่มากข้น
่
กว่าในอดต
ี

89































ี่
ี่
ภาพท 3-2 Port of New York & New Jersey (ทมา: www.portbreakingwaves.com)


2. ท่าเรอแม่น ้า (River Port)
ื
ื
็
เปนท่าเรอทตั้งอยู่ในแม่น ้าหรอปากแม่น ้า มักจะตั้งอยู่ในเมอง เนองจากอดตการค้าขาย
่
ี
่
ื
ี
ื
ื
ี
ื
ิ
ิ
ื
่
ี
ี
่
ึ
มักจะเกิดข้นทเมองและมท่าเรอเพือตอบสนองความต้องการในการบรโภคสนค้า การมท่าเรอแม่น ้า
ื
ิ
ื
่
ี
ื
็
ิ
ทอยู่ในเมองเปนความสะดวกสบายเนองจากตั้งอยู่ใกล้ผู้บรโภค การขนถ่ายและกระจายสนค้าส่ ู
่
่
ื
ี
ผู้บรโภคท าได้อย่างรวดเรว แต่ปจจบันขนาดเรอทใหญ่ข้นท าให้ท่าเรอแม่น ้าลดบทบาทลง เพราะ
ึ
ิ
็
ุ
ั
ื
ี
์
ึ
ขดจ ากัดด้านความลกของแม่น ้าแต่ก็ข้นอยู่กับการปรบตัวและการก าหนดนโยบายยุทธศาสตรของ
ั
ึ
ุ
์
ื
ื
ื
็
ท่าเรอ เช่น ท่าเรอกรงเทพ ท่าเรอแอนต์เวิรป (Antwerp Port) ในประเทศเบลเยียม เปนต้น

90































ภาพท 3-3 Port of Antwerp (ทมา: www.portstrategy.com)
ี่
ี่

ื
่
แบงตามประเภทของสนคาและบรการ สามารถแบ่งได้ 7 ประเภท คอ
ิ
้
ิ
็
ื
ิ
์
ั
ื
ื
ู
ื
1. ท่าเรอต้สนค้าหรอท่าเรอคอนเทนเนอร (Container Terminal) เปนท่าเรอส าหรบขน
ู
ิ
์
ิ
ื
ู
ถ่ายสนค้าประเภทต้สนค้าหรอต้คอนเทนเนอร















ี่
ภาพท 3-4 ท่าเรอต้สนค้าหรอท่าเรอคอนเทนเนอร (ทมา: www.porttechnologo.org)
ู
ื
ื
ิ
์
ี่
ื

91



ี
ื
ื
ุ
ิ
่
ี
2. ท่าเรอบรรทกสนค้าประเภทมล้อหรอยานยนต์ (Ro-Ro Terminal) เปนท่าเรอทขนถ่าย
ื
็
ุ
ี
่
์
ื
ี
่
ิ
สนค้าทมล้อและเคลอนย้ายด้วยตนเองได้โดยไม่ต้องใช้อปกรณในการขนถ่าย เช่น รถยนต์












ี่
ี่
ุ
ิ
ื
ื
ภาพท 3-5 ท่าเรอบรรทกสนค้าประเภทมล้อหรอยานยนต์ (ทมา: www.lissom-logistics.co.th)
ี

3. ท่าเรอสนค้าทั่วไป (General Cargo Terminal) เปนท่าเรอทใช้ขนถ่ายสนค้าทั่วไป เช่น
็
ี
ื
ิ
ื
ิ
่
สนค้าทเปนหบห่อ กล่อง ลังไม้ และอน ๆ เปนต้น
ี
ิ
็
่
ี
่
ื
็














ภาพท 3-6 ท่าเรอสนค้าทั่วไป (ทมา: www.portauthority.hr)
ี่
ิ
ื
ี่

92



ิ
ื
ุ
็
่
ิ
ื
ี
4. ท่าเรอบรรทกสนค้าเทกองเหลว (Liquid Bulk Terminal) เปนท่าเรอทใช้ขนถ่ายสนค้า
ี
็
ประเภทเทกองเหลว เช่น น ้ามัน ก๊าซ สารเคม น ้ามันพืช น ้ามันปาล์ม เปนต้น



















ุ
ิ
ี่
ภาพท 3-7 ท่าเรอบรรทกสนค้าเทกองเหลว (ทมา: www.irpc.co.th)
ื
ี่

่
ี
ิ
ิ
ิ
ื
ื
5. ท่าเรอสนค้าเทกองแห้ง (Dry Bulk Terminal) เปนท่าเรอทใช้ขนถ่ายสนค้าสนค้า
็
ิ
ประเภทเทกองแห้ง เช่น แร่เหล็ก ถ่านหน






















ื
ี่
ี่
ภาพท 3-8 ท่าเรอสนค้าเทกองแห้ง (ทมา: www.splash247.com)
ิ

93



ื
ี
ื
็
่
ั
ิ
6. ท่าเรอโดยสาร (Passenger Terminal) เปนท่าเรอทใช้รองรบการให้บรการผู้โดยสาร
ื
ี
่
่
ี
ื
่
ิ
เพื่อการเดนทางและการท่องเทยว เช่น เรอโดยสาร เรอเพือการท่องเทยว

















ี่
ี่
ื
ภาพท 3-9 ท่าเรอโดยสาร (ทมา: www.en.intui.travel)

ี
ื
ั
7. ท่าเรอประมง (Fishing Terminal) เปนท่าเรอทใช้ส าหรบกิจการประมงและอน ๆ
่
็
ื
ื
่
ี
ิ
ี
่
่
ี
ทเกียวข้อง โดยทั่วไปจะมขนาดเล็กกว่าท่าเรอทท าการขนถ่ายสนค้า
ื
่

















ี่
ื
ภาพท 3-10 ท่าเรอประมง (ทมา: www.technologychaoban.com)
ี่

94



้
่
ื
ิ
แบงตามประเภทของการใหบรการ สามารถแบ่งได้ 2 ประเภท คอ
1. ประเภทท่าเรอถ่ายล า (Transshipment Port)
ื
ท่าเรอประเภทน้ท าหน้าทเปนศนย์รวมในการเก็บและกระจายสนค้า เช่น การขนส่งต้ ู
ี่
ู
ื
็
ิ
ี
ื
ิ
ื
ู
สนค้าโดยเปลยนถ่ายล าจากเรอขนาดใหญ่ (Mother Vessel) ส่เรอล าขนาดเล็ก (Feeder Vessel) หรอ
ี
่
ื
็
ท าในลักษณะกลับกัน โดยท่าเรอส่วนใหญ่เหล่าน้จะเปนศนย์กลาง (Hub Port) ในการด าเนน
ื
ี
ิ
ู
ู
ื
ื
ื
์
์
กิจกรรม เช่น ท่าเรอสงคโปร ท่าเรอปซานในเกาหลใต้ ท่าเรอรอตเทอรดามในเนเธอรแลนด์
ี
์
ิ
็
เปนต้น
2. ประเภทท่าเรอต้นทางปลายทาง (Original and Destination Port)
ื
ั
ท่าเรอประเภทน้รองรบการเดนเรอโดยตรงระหว่างท่าเรอต้นทางและปลายทาง โดยอาจ
ื
ี
ื
ื
ิ
ั
ี
่
็
ื
ื
ื
็
ื
้
ิ
เปนทั้งท่าเรอขนาดใหญ่ทรองรบเสนทางการเดนเรอระหว่าง 2 ท่าเรอขนาดใหญ่ หรออาจเปนการ
ื
ิ
่
ื
ู
ี
ิ
ื
เดนเรอระหว่างท่าเรอขนาดเล็กกับท่าเรอขนาดใหญ่ ทถกถ่ายล าและเดนทางต่อมาด้วยเรอขนาดเล็ก
ื
ู
ี่
ปจจบันท่าเรอต่าง ๆ มการแข่งขันทสงข้น และให้ความส าคัญกับการสรางมลค่าเพิ่มมาก
ุ
ี
ั
้
ึ
ื
ู
ข้น (Value Added) ในการด าเนนกิจกรรมในท่าเรอ มการใช้เกณฑ์เปรยบเทยบด้านวัตถประสงค์
ี
ี
ิ
ึ
ื
ี
ุ
ิ
ื
ี
หรอก าลังการผลตของท่าเรอแต่ละแห่ง เปนการจัดขนาดของท่าเรอ (Port Size) และมการก าหนด
็
ื
ื
ี
่
ั
ิ
ื
็
ี
ตัวช้วัดทส าคัญ โดยตัวเลขทสามารถใช้เปนตัวช้วัดนั้นได้แก่ น ้าหนักสนค้าทั้งหมดทท่าเรอรองรบ
ี
ี
่
่
ี
ี
ิ
่
ื
ในแต่ละป มลค่าสนค้าทเกิดข้นจากการด าเนนกิจกรรมในท่าเรอทั้งหมด จ านวนเรอทั้งหมดทผ่าน
ิ
่
ู
ึ
ี
ื
ี
ี
ื
ี
ิ
ิ
ี่
ี
่
ื
เข้าออกในแต่ละป จ านวนท่าเทยบเรอทสามารถใช้งานได้จรงและเรอขนาดใหญ่ทเคยเข้าใช้บรการ
ู
์
ื
ื
และเพือให้เกิดประโยชนสงสดในการสรางมลค่าหลายท่าเรอก็ได้ก าหนดให้ท่าเรอของตนเองเปน
้
็
ู
่
ุ
ื
การให้บรการในรปแบบทเรยกว่าท่าเรอเอนกประสงค์ (Multipurpose Port/ Multipurpose
ิ
ี
ี
ู
่
ิ
่
ิ
ึ
Terminal) โดยไม่ได้ก าหนดการให้บรการในการขนถ่ายสนค้าเพียงประเภทใดประเภทหนงเท่านั้น
ิ
่
3.2.2 รูปแบบการบรหารทาเรอ
ื
ี
ิ
่
ิ
การบรหารท่าเรอในแต่ละแห่งมรปแบบในการบรหารจัดการทแตกต่างกันไปตามบรบท
ู
ี
ิ
ื
ั
ู
และปจจัยแวดล้อมของแต่ละแห่ง อาจแบ่งได้เปนท่าเรอทเปนรปแบบรฐ (Public Models) ทมอบ
ื
ี
็
ี่
ั
็
่
่
ื
ั
ึ
ู
ิ
อ านาจหรอการบรหารจัดการให้กับหน่วยงานใดหน่วยงานหนงของรฐในรปแบบต่าง ๆ เช่น
ี่
ี
ู
่
รฐวิสาหกิจ หน่วยงานท้องถ่น กับท่าเรอทเปนรปแบบเอกชน (Private Models) ทมเอกชนเข้ามา
็
ั
ิ
ี
ื
ิ
่
ู
ุ
ื
ู
ด าเนนการในรปแบบต่าง ๆ เช่น การร่วมทนร่วมกันระหว่างเอกชน หรอในรปแบบอน เช่น
ื
ระหว่างรฐกับเอกชน โดยสามารถแบ่งรปแบบการบรหารท่าเรอได้เปน 4 ประเภทใหญ่ ๆ ดังน้
ื
็
ั
ิ
ู
ี
ื
ิ
1. การบรหารท่าเรอโดยรฐ (Nationalized Ports or State - Owned Ports)
ั
ื
ั
ิ
ื
ื
ี
ั
ท่าเรอเหล่าน้จะถกบรหารจัดการโดยรฐบาล กล่าวคอรฐบาลเปนเจ้าของท่าเรอนั้นเอง
ู
็
ี
่
ู
ู
ื
ื
ทั้งหมด รฐจะส่งเจ้าหน้าทไปดแลต่างท่าเรอต่าง ๆ และศนย์กลางการบรหารท่าเรออยู่ทรฐทั้งหมด
ิ
ั
ั
ี
่

95



ิ
ี
ื
การด าเนนการสามารถกระท าได้ทั้งการกระจายอ านาจและรวมอ านาจ โดยมหน่วยงานราชการหรอ
ิ
ื
ิ
ื
็
ิ
อาจให้บรษัทเอกชนหรอเปนผู้ปฏบัตการในท่าเรอ
ื
ิ
2. การบรหารท่าเรอโดยเทศบาลเมอง (Municipal Ports)
ื
ื
็
่
ี
ื
ื
เทศบาลเมองในพื้นทท่าเรอนั้นจะเปนเจ้าของและเปนผู้บรหารจัดการท่าเรอ โดยเทศบาล
็
ิ
ู
่
ื
เมองจะถกเลอกตั้งจากประชนชนและได้ดแลท่าเรอทตั้งอยู่ในเขตของตน สภาเทศบาลเมองจะ
ู
ื
ื
ื
ี
ุ
ื
ึ
่
่
ิ
ึ
ั
แต่งตั้งคณะกรรมการหรอสมาชกคนหนงหรอกล่มใดกล่มหนงตามทได้รบมอบหมายเพือดแล
่
ื
ุ
ู
่
ี
ท่าเรอโดยเฉพาะ
ื
ิ
ื
ิ
3. การบรหารท่าเรอโดยการท่าเรอแบบองค์กรอสระ (Autonomous Ports Authority or
ื
Trust Ports)
ื
ิ
่
ี
ิ
ี
ิ
ุ
ู
ึ
ผู้มอ านาจสงสดของการบรหารแบบน้คอคณะกรรมการบรหารจากหน่วยงานอสระซง
ื
ี
ิ
ิ
จัดตั้งข้นโดยพระราชบัญญัตและมักจะเรยกว่า “การท่าเรอ” พระราชบัญญัตการท่าเรอจะก าหนด
ึ
ื
ื
ี
่
สภาพภาพ อ านาจและหน้าทไว้อย่างชัดเจน โดยมผู้อ านวยการท่าเรอเปนหัวหน้าในการบรหาร
็
ี
ิ
ื
ท่าเรอ
ื
4. การบรหารท่าเรอโดยเอกชน (Private Owned Ports/ Company Ports)
ิ
ึ
ิ
ในทน้สามารถแบ่งผู้ด าเนนการได้ 2 แบบ คอ การบรหารโดยบรษัทเอกชน ซงม ี
่
ี
่
ิ
ิ
ี
ื
เปาหมายคอการแสวงหาก าไร และการบรหารโดยบรษัทเอกชนร่วมห้นกับรฐบาล เช่น กรณท่าเรอ
ิ
ื
ี
ิ
ุ
ั
้
ื
ิ
่
ี
ิ
ี
ปซานในเกาหลใต้ทด าเนนการด้านการขนถ่ายสนค้าโดยบรษัท Busan Container Terminal
ู
ิ
Operations Corporation แต่บรษัทน้มรฐบาลเปนผู้ถือห้นร่วม
ี
ิ
ี
ุ
็
ั

ี่
ตารางท 3-1 รปแบบการบรหารท่าเรอ
ื
ิ
ู

Public Models Private Models
- Port Authority - Port Company
- Port Administration - Port Society
- National Administration - PPP - Public Private Partnership
- Regional Administration - Joint Venture
- City Administration - Corporation
ี่
(ทมา: TrainMoss II)

96



ู
ตารางท 3-2 ท่าเรอส าคัญของโลกและรปแบบการบรหาร
ื
ี่
ิ

Port, Country Port Authority/ Administration and Governance
Shanghai, China Shanghai Municipal Transport and Port Authority - Public
institution under government department

Singapore, Singapore Maritime and Port Authority of Singapore - Government

statutory board

Shenzhen, China Shenzhen Municipal Port Administration Bureau -

Government department
Ningbo-Zhoushan, China Ningbo Municipal Port Administration Bureau -

Government department

Hong Kong, China Hong Kong Maritime and Port Board - Government agency
Busan, South Korea Busan Port Authority - Corporatized Government body

Guangzhou, China Guangzhou Municipal Port Administration Bureau -

Government department

Qingdao, China Qingdao Municipal Port Administration Bureau -
Government department

Jebel Ali, Dubai, United Arab Dubai Ports World - State-owned Corporation

Emirates

Tianjin, China Tianjin Transportation and Port Authority - Government
department

Rotterdam, Netherlands Port of Rotterdam Authority - State-owned Corporation

Port Klang, Malaysia Port Klang Authority - Statutory corporation

Kaohsiung, Taiwan Kaohsiung Harbor Bureau - State-owned Corporation
Antwerp, Belgium Antwerp Port Authority - State-owned Corporation

Dalian, China Dalian Municipal Port Authority - Government department

Xiamen, China Xiamen Port Authority - Government department

Hamburg, Germany Hamburg Port Authority - State-owned Corporation
Tanjung Pelepas, Malaysia Johor Port Authority - Government regulatory body

97



ี่
ตารางท 3-2 (ต่อ)


Port, Country Port Authority/ Administration and Governance

Los Angeles, U.S.A. Los Angeles Harbor Department - City department of los
Angeles

Long Beach, U.S.A. Long Beach Board of harbor Commissioners - City

department of Long Beach

ี่
(ทมา: Jasmine Siu Lee Lam, 2019)

ื่
้
้
ึ
3.3 โครงสรางพ้นฐาน เครองมอ และการเคลอนยายสนคา: กรณีศกษาทาเรอประเภท
ื่
้
ื
ื
ิ
่
ื
้
ตูสนคา
ิ
้
3.3.1 โครงสรางพ้นฐาน
้
ื
้
ื
โครงสรางพื้นฐานของท่าเรอโดยทั่วไป คอ ถนน ไฟฟา น ้าประปา เครอข่ายระบบการ
้
ื
ื
่
ื่
ื่
ี
่
สอสาร และอน ๆ ทเกียวข้อง ซงแต่ละท่าเรอจะมการสรางและความพรอมในการให้บรการท ี่
ี
่
้
ึ
ื
้
ิ
ึ
้
แตกต่างกัน ข้นอยู่การออกแบบของแต่ละท่าเรอ โดยมโครงสรางพื้นฐานส าคัญดังน้ ี
ี
ื
ื
ี
ื
ั
- ท่าเทยบเรอ (Wharf) มไว้ส าหรบใช้เทยบเรอบรรทกต้สนค้า โดยขนาดความยาวของ
ี
ิ
ู
ี
ุ
ี
ื
ท่าเทยบเรอจะข้นอยู่กับขนาดของเรอ
ึ
ื
ี
- หน้าท่า (Apron) เปนพื้นทตอนหน้าของท่าเทยบเรอซงหันหน้าออกส่แม่น ้าหรอทะเล
่
็
่
ู
ื
ี
ื
ึ
ี
ิ
ี
ั
่
และเปนพื้นทส าหรบการขนถ่ายสนค้าต่าง ๆ โดยมขนาดความกว้างประมาณ 20 - 30 เมตร
็
ิ
ู
ั
ื
็
- ลานต้สนค้า (Container Yard หรอ CY) เปนพื้นทส าหรบจัดการต้สนค้าต่าง ๆ ทั้งรบ
ั
ี
ู
ิ
่
ู
ี
่
็
ิ
ู
ุ
ิ
ู
ี
ิ
และส่งมอบต้สนค้า บรรจสนค้าเข้าต้ อกทั้งยังเปนพื้นทเก็บของในบางคราว เช่น ต้สนค้าเปล่า
ิ
่
ู
รถพ่วง โดยขนาดความกว้างของลานต้สนค้าจะข้นอยู่กับปรมาณของต้สนค้าทผ่านเข้า - ออก และ
ิ
ิ
ู
ึ
ี
ื
ขนาดของเรอ
ี
ิ
ี
่
่
ี
ู
ี
็
ี
่
- ลานวางเรยงต้สนค้า (Marshalling Yard) เปนพื้นททตดอยู่กับพื้นทหน้าท่า จะมการวาง
ิ
ิ
ู
ี
เรยงต้สนค้าเพื่อรอการบรรทกหรอขนถ่ายต้สนค้าโดยตรงกับเรอ
ิ
ุ
ื
ู
ื
ื
ี
่
ู
ิ
- สถานต้สนค้า (Container Freight Station หรอ CFS) เปนพื้นทจัดเก็บต้สนค้าประเภท
ี
ู
็
ิ
ื
ุ
LCL (Less than Container Load) หรอการบรรทกไม่เต็มต้นั้นเอง อกทั้งยังท าหน้าทในการบรรจ ุ
ี
ู
ี
่
ิ
ิ
และน าสนค้าออกจากต้ สถานต้สนค้ามักจะแยกออกจากลานต้สนค้า เพื่อความเปนระเบยบ
ี
ี
ู
ู
็
ู
ิ
้
ี
เรยบรอย ในการจัดการหรอวางเรยงต้สนค้า
ื
ิ
ู
ี

98



ี่
ุ
ุ
ู
ุ
็
ิ
- ศนย์ควบคม (Control Centre) เปนจดทท าการวางแผน ควบคมการด าเนนงานต่าง ๆ
ุ
ิ
ี
ู
ภายในท่าเรอ ทั้งการบรรทกขนถ่าย การวางเรยงและการจัดเก็บต้สนค้า ปจจบันมการน าโปรแกรม
ื
ี
ั
ุ
ต่าง ๆ เช่น SAP (Systems, Applications and Products in Data Processing) เข้ามาช่วยเพือการ
่
ิ
็
ึ
ด าเนนงานสะดวก รวดเรวมากยิ่งข้น
่
ิ
่
ู
ี
ี
ี
ั
็
ุ
่
- ประต (Gate) เปนจดทมการตรวจสอบเอกสารรายละเอยดเกียวกับสนค้า เพือให้การรบ
ิ
ิ
มอบหรอส่งมอบต้สนค้าเปนไปอย่างถกต้อง เช่น การแจ้งน ้าหนักรวมของสนค้า หรอ VGM
ื
ู
็
ื
ู
ุ
(Verified Gross Mass) ตามมาตรฐานการรบรองน ้าหนักต้สนค้าภายใต้อนสัญญาระหว่างประเทศ
ู
ิ
ั
่
ี
ื
เกียวกับความปลอดภัยชวิตทางทะเลหรอ SOLAS ( International Convention for the Safety of Life
at Sea)
ื
็
ุ
- โรงซ่อมบ ารง (Maintenance Shop หรอ Maintenance & Repair Shop) เปนพื้นท ่ ี
ั
ส าหรบการซ่อมแซม หรอบ ารงรกษาอปกรณต่าง ๆ เช่น ปนจั่นหน้าท่า เปนต้น
ั
ุ
็
ื
์
ุ
ั้
ี
ี
่
็
- ลานส าหรบต้สนค้าประเภทต้เย็น (Reefer Container) เปนพื้นททจะต้องมปลั๊กและ
่
ู
ั
ิ
ี
ู
ิ
ู
ี
แหล่งก าเนดไฟฟาในพื้นท เพือให้ต้สนค้าประเภทต้เย็นสามารถท างานได้ตลอดเวลา ทั้งในขณะ
่
่
้
ิ
ู
บรรทก ขนถ่าย และส่งมอบสนค้า
ุ
ิ
่
ื
่
ื
่
ี
อย่างไรก็ตามการออกแบบอาจมความแตกต่างกันในจัดทตั้งและเครองมอทใช้ในแต่ละ
ี
ี
ี
์
ื
่
ิ
ท่าเรอ ตามลักษณะทางกายภาพ อปกรณทใช้ และนโยบายการบรหารจัดการในการใช้พื้นท ี ่
ุ

99




ื
พุกคล้อง เชอก
เชอก ห่วงยาง
ื
ื
ิ
(Bollard) เรอสนค้า (Vessel) (Fender)
ื
ี
ท่าเทยบเรอ (Wharf)

หน้าท่า (Apron)


ลานส าหรบต้สนค้า
ู
ิ
ั
ลานตู้สนค้า ลานวางเรยงต้สนค้า ประเภทต้เย็น
ิ
ู
ี
ิ
ู
(Container Yard) (Marshalling Yard) (Electric Power for
Refer Containers)

โรงซ่อมต้สนค้า ศูนย์ควบคม สถานตู้สนค้า
ุ
ู
ิ
ี
ิ
(Maintenance Shop) (Control Centre) (Container Freight Station: CFS)
ประตู (Gate)


้
ื
ิ
ี่
ภาพท 3-11 โครงสรางพื้นฐานของท่าเรอประเภทต้สนค้า
ู

ื
ื่
3.3.2 เครองมอ
ื
ู
ิ
ท่าเรอประเภทต้สนค้ามเครองมอหลายชนดด้วยกันการด าเนนกิจกรรม ได้แก่
ื
ิ
่
ื
ี
ิ
- ปนจั่นหน้าท่า (Rail Mounted Gantry Crane หรอ Ship to Shore Crane)
ื
ั้
ื
ื
อปกรณน้สามารถขนถ่ายต้คอนเทนเนอรจากเรอมาส่รถบรรทกหัวลากหรอรางรถไฟได้
ุ
ู
ู
ี
์
ุ
์
มขนาดใหญ่และตดตั้งบนราง เคลอนทตามแนวของท่าเรอเพือช่วยจัดต าแหน่งต้คอนเทนเนอร
์
่
ู
ื
่
ิ
ี
่
ี
ื
บนเรอ
ื

100


























ี่
ื
ี่
ภาพท 3-12 Rail Mounted Gantry Crane หรอ Ship to Shore Crane (ทมา: www.cargotec.com)

- เครนขาสงแบบยาง (Rubber Tire Gantry Crane)
ู
ั
ู
ุ
ื
ู
์
ื
์
ี
อปกรณน้เปนเครนส าหรบยกต้คอนเทนเนอรจากเรอมาส่รถบรรทกหรอรางรถได้
ุ
็
ื่
ใช้ล้อยางในการขับเคลอนและเคลอนทบนถนน
ี่
ื่





















ี่
ี่
ภาพท 3-13 Rubber Tire Gantry Crane 1 (ทมา: www.konecranes.com)

101


























ี่
ี่
ภาพท 3-14 Rubber Tire Gantry Crane 2 (ทมา: www.alfis.lv)

ู
- รถยกต้คอนเทนเนอร (Reach Stacker)
์
ู
ิ
็
่
ี
ุ
เปนรถยกต้สนค้าและโครงรถบรรทกแบบสับเปลยนได้ สามารถใช้ได้ทั้งพาหนะขนส่ง
ี
่
ทางถนนและรางรถไฟ มแขนยกและคานยืนตดตั้งอยู่บนรถ มความคล่องตัวในการท างานสง
ี
ิ
ู





















ี่
ี่
ภาพท 3-15 Reach Stacker (ทมา: www.antverpia.org)


ู
ิ
ู
ั
- รถยกต้สนค้าส าหรบยกต้เปล่า (Empty Container Handler)
ี
ู
ุ
่
ิ
ั
์
่
ุ
เปนอปกรณทมความคล่องตัว ใช้ส าหรบขนยกต้บรรทกสนค้าเปล่าเพือจัดเรยงและ
็
ี
ี
น าไปใช้ต่อในการเก็บหรอบรรจสนค้า
ิ
ื
ุ

102




























ู
ู
ั
ี่
ภาพท 3-16 รถยกต้คอนเทนเนอร ส าหรบยกต้เปล่า (ทมา: www.tips.co.th)
ี่
์

- รถบรรทก (Truck) รถหัวลาก (Chassis) และรถพ่วง (Trailer)
ุ
ุ
ี
ี่
ื
ิ
ิ
ี
ื
หน้าทหลักของรถเหล่าน้ คอ ใช้บรรทกสนค้าหรอของต่าง ๆ โดยปกตแล้วรถเหล่าน้มี
ุ
ื
หลายรปแบบมาก ดังนั้นการเลอกใช้รถแต่ละชนดจะต้องค านงถงสนค้าทจะบรรทกด้วย
ิ
ึ
ึ
ี่
ู
ิ
















ี่
ุ
ภาพท 3-17 รถบรรทก รถหัวลาก และรถพ่วง
ี่
(ทมา: www.hikuzu.com, www.ftllogistics.co.th และ www.manager.co.th)

103



- รถยกสนค้า (Forklift Truck)
ิ
ื
ี
ิ
ิ
ิ
่
ี
รถโฟล์คลฟท์ หรอเรยกอกชอว่า “รถยกสนค้า” โดยทั่วไปรถโฟล์คลฟท์สามารถแบ่งได้
ื
2 ประเภทหลัก คอ Engine Forklift Truck และ Electric Forklift Truck
ื
ื
่
่
ี
ี
็
ิ
็
ื
Engine Forklift Truck เปนรถยกทมเครองยนต์ และใช้น ้ามันเปนเช้อเพลงในการ
ี
ื่
ขับเคลอน ม 3 แบบ คอ Diesel Engine, LPG Engine และ Gasoline Engine
ื
ี่
ื่
ี
Electric Forklift Truck เปนรถยกทมมอเตอร และใช้กระแสไฟฟาในการขับเคลอน
็
์
้
สามารถแบ่งได้หลายแบบ ตามลักษณะโครงสรางภายนอก อาทเช่น Power Pallet Truck, Very
ิ
้
็
Narrow Aisle Truck เปนต้น






ี่
ภาพท 3-18 รถโฟล์คลฟท์ (Forklift) (ทมา: www.hisupplier.com และ www.ecvv.com)
ิ
ี่

3.3.3 การเคลอนยายสนคา
้
้
ื่
ิ
ุ
ิ
ื่
ู
ิ
ิ
ื
การปฏบัตงานในท่าเรอเพื่อท าการเคลอนย้ายต้สนค้า ต้องม่งประสานงานจากหน่วยงาน
็
ิ
ิ
ต่าง ๆ อย่างเปนระบบ โดยน าแนวคดด้านโลจสตกสมาประยุกต์ใช้โดยท าให้การไหล (Flow) ทั้ง
์
ิ
็
้
ู
ข้อมลข่าวสารและเอกสารต่าง ๆ ระหว่างแผนกเปนไปอย่างไรรอยต่อ (Seamless) จะท าให้เกิด
ื
่
ประโยชนกับองค์กรในการด าเนนงาน หน่วยงานหรอแผนกต่าง ๆ ทอยู่ในท่าเรอมด้วยกันหลาย
ี
ี
ื
ิ
์
ี
ี
ี่
ส่วน โดยการด าเนนงานมแผนกทส าคัญในการด าเนนงานดังน้
ิ
ิ
1. แผนกเอกสารและตรวจสอบสภาพต้สนค้า (Gate & Document)
ู
ิ
ู
่
ี
ั
ิ
มีหน้าทตรวจสอบเอกสารต่าง ๆ เช่น ตั๋ว (Ticket) ใบตรวจรบสภาพต้สนค้า (Equipment
ื
ิ
Interchange Receipt: EIR) และตดต่อประสานงานระหว่างตัวแทนต่าง ๆ ศลกากร หรอหน่วยงาน
ุ
ี
่
ื่
อน ๆ ทเกียวข้อง
่

104



ื
2. แผนกวางแผนปฏบัตการเรอ (Ship Planning)
ิ
ิ
่
ี
ื
ื
ิ
ุ
ื
ี
ี
มหน้าทในการวางแผนการบรรทกสนค้าของเรอ เครองมอขนถ่ายสนค้า การเทยบท่า
่
ิ
ิ
ื
ของเรอจัดตารางเวลาเข้า-ออกของเรอ และตดต่อประสานงานระหว่างหน่วยงานทเกียวข้อง
่
่
ี
ื
ิ
ู
3. แผนกลานต้สนค้า (Control Yard)
ี
่
ู
มหน้าทในการวางแผนการวางต้สนค้าในลาน ทั้งการน าต้สนค้าเข้ามา และน าต้ ู
ิ
ิ
ู
ี
ี
ื
ิ
ี
ู
ิ
สนค้าออกจากลาน โดยการวางเรยงต้สนค้ามอยู่ 2 แบบด้วยกัน คอ แยกตามใบตราส่ง
(Bill of Lading: B/ L) และแยกตามผู้น าเข้า (Consignee)
4. แผนกโรงพักสนค้าขาเข้าและขาออกแผนก (Container Freight Station)
ิ
ั
มหน้าทรบ บรรจ และเปดต้สนค้าประเภทผู้ส่งออกหลายเจ้าเปดต้สนค้าร่วมกัน หรอ
ี่
ิ
ิ
ู
ิ
ู
ิ
ุ
ื
ี
่
ู
LCL (Less than Container Load) เพือการส่งออก คัดแยก จัดเก็บ และรอส่งมอบให้ลกค้า

้
กระบวนการนาเขา (Import)
ิ
ู
1. ข้อมลต่าง ๆ จะถกส่งมายังท่าเรอ เพือให้สามารถวางแผนในการปฏบัตงานได้ โดย
ิ
่
ื
ู
ู
ู
ิ
ู
่
ข้อมลทส่งมาจะเปนข้อมลการวางต้บนเรอ รายละเอยดของต้สนค้า ท าให้ง่ายต่อการวางแผนการใช้
ื
ู
็
ี
ี
ื
ื
ื
่
งานเครองมอขนถ่ายในท่าเรอ และวางแผนก าลังแรงงาน
ี
ั
ี
ิ
ื
่
2. ในขณะทปนจั่นหน้าท่าก าลังท าการขนถ่ายสนค้า จะมรถหัวลากหรอรถพ่วง มารอรบ
ั้
ี
ู
ต้สนค้า ณ บรเวณหน้าท่า เมอท าการขนถ่ายแล้ว เจ้าหน้าทส ารวจจะท าการตรวจสอบกุญแจล็อคต้ ู
่
ิ
ื
ิ
่
สนค้า (Seal) หมายเลขกุญแจ (Seal No.) และหมายเลขต้สนค้า (Container No.) เพื่อท าการคัดแยก
ิ
ิ
ู
ิ
ื
ไปยังลานต้สนค้าหรอ CY (Container Yard) หรอโรงพักสนค้า CFS (Container Freight Station)
ื
ิ
ู
ู
ี
ิ
ิ
ื่
3. หากต้สนค้าถกน ามาไว้ทลานต้สนค้า ทางแผนกลานต้สนค้าจะมการวางเรยงต้ เมอผู้
ู
ู
ู
ี่
ี
ู
ิ
ั
ื
ี่
ื
ิ
น าเข้าหรอผู้ประกอบการรายใดต้องการต้สนค้าของตน จะน ารถหัวลากหรอรถพ่วง มารบทลานต้ ู
ู
ู
ิ
ิ
สนค้า โดยคนขับรถจะต้องยื่นเอกสารรายละเอยดต้สนค้าให้แก่แผนกเอกสารและตรวจสอบสภาพ
ี
ี
ิ
ึ
ิ
ู
ิ
ู
ู
ุ
ต้สนค้าเสยก่อน จงจะน าต้สนค้าไปได้ จดหมายปลายทางของต้สนค้านั้น อาจจะไปได้หลายแห่ง
ื
ู
แต่หลัก ๆ แล้วมเพียง 3 แห่งเท่านั้น คอ ลานจัดเก็บต้เปล่าหรอ EMP (Empty Container Depot)
ื
ี
ิ
โรงงาน และสถานบรรจและแยกสนค้ากล่องหรอ ICD (Inland Container Depot) หากต้สนค้าถก
ื
ุ
ู
ิ
ี
ู
ี่
ิ
ิ
ู
ื
น ามาไว้ทโรงพักสนค้า การเปดต้สนค้า จะเกิดข้น 2 แบบ คอ การเปดต้หน้าโรงพักสนค้า แล้วส่ง
ิ
ิ
ิ
ู
ึ
ิ
ี
ิ
ิ
มอบทันท กับการเปดต้สนค้าแล้วน าสนค้าเข้าโรงพักสนค้า
ู
ิ
ี
4. การเปดต้หน้าโรงพักสนค้าแล้วส่งมอบทันท จะเกิดข้นเมอต้สนค้านั้นมเพียงเจ้าของ
ู
ื
่
ึ
ิ
ู
ิ
ี
ิ
่
ี
ื
ี
่
ึ
เดยว หรอผู้น าเข้ารายเดยว ซงจะไม่ต้องท าการตรวจสอบมากนัก สามารถส่งมอบได้เลยทันททผู้น า
ี
ี
ิ
เข้าต้องการสนค้า

105



ื
่
ี
ู
ิ
ึ
ิ
ู
ิ
ิ
ิ
5. การเปดต้สนค้าแล้วน าสนค้าเข้าโรงพักสนค้า จะเกิดข้นเมอสนค้าในต้นั้นมหลาย
ึ
่
ิ
็
ิ
ื
เจ้าของ หรอหลายผู้น าเข้า ซงจ าเปนจะต้องเปดต้สนค้า แล้วน าเข้าโรงพักสนค้าก่อน เพือท าการ
ิ
ู
่
ิ
ี
ึ
่
ี
ตรวจสอบ จงจะสามารถส่งมอบสนค้าได้ ในขณะเดยวกัน คนขับรถจะต้องยืนเอกสารรายละเอยด
ู
ิ
ิ
ิ
ื
ู
ี
ึ
ิ
ู
ต้สนค้าให้แก่แผนกเอกสารและตรวจสอบสภาพต้สนค้าเสยก่อน จงจะน าต้สนค้าหรอสนค้าออก
ไปได้


ู
ลานจัดเก็บต้เปล่า
ขนถ่าย (EMP)
(Discharging) แผนกลานตู้สนค้า
ิ
(CY)
แผนกเอกสารและ
แผนกวางแผน ตรวจสอบสภาพตู้
ิ
ิ
ื
ปฏบัตการเรอ ส่งสนค้า (Delivery) โรงงาน (Factory)
ิ
(Ship Planning) สนค้า
ิ
(Gate &
ิ
แผนกโรงพักสนค้า สถานบรรจุและ
ี
ขาเข้าและขาออก
แยกสนค้ากล่อง
ิ
(CFS)
(ICD)
น าสนค้าออกจากตู้ (Strip)
ิ


ภาพท 3-19 กระบวนการน าเข้า
ี่

กระบวนการสงออก (Export)
่
ิ
ู
ู
1. ก่อนต้สนค้าทจะท าการส่งออก ไม่ว่าจะมาจากโรงงาน ลานจัดเก็บต้เปล่าหรอ EMP
ื
ี
่
ิ
สถานบรรจและแยกสนค้ากล่องหรอ ICD จะต้องมการแจ้งข้อมลเบ้องต้นให้แก่แผนกเอกสารและ
ี
ุ
ื
ู
ี
ื
่
ี
็
ตรวจสอบสภาพต้สนค้า เพือทแผนกจะแปลงข้อมลให้เปนมาตรฐานเดยวกัน เช่น การเปลยนรหัส
่
ิ
ี
ี
ู
ู
่
เรยก หรอการแปลงหน่วยน ้าหนัก เปนต้น
ี
ื
็
่
ู
ื
ี่
ิ
ู
2. ในระหว่างเข้าท่าเรอนั้น ต้สนค้าจะถกตรวจสอบด้วยเจ้าหน้าทส ารวจ เจ้าหน้าทจะท า
ี
ี
ู
ู
ี่
ิ
การตรวจสอบสภาพต้สนค้า หมายเลขต้สนค้า กุญแจล็อคต้ และหมายเลขกุญแจ (กรณทท าการ
ู
ิ
ั
่
ู
ิ
ู
ุ
ิ
ุ
บรรจสนค้ามาแล้ว) และบางคร้งอาจจะถกส่มให้เปดต้สนค้า เพือตรวจสอบสนค้าภายในว่าตรงกับ
ิ
ิ

106



ู
ื
ิ
ิ
ี
ิ
ี
ู
ู
เอกสารรายละเอยดต้สนค้าหรอไม่ หากตรวจสอบแล้วพบว่ามความผิดปกต ต้สนค้านั้น ๆ จะถก
ส่งออกนอกท่าเรอทันท ี
ื
็
ี่
3. หากต้สนค้าเปนประเภทบรรทกสนค้าเต็มต้ FCL หรอ ต้สนค้าจะถกน ามาไว้ทลาน
ู
ิ
ู
ุ
ู
ิ
ู
ิ
ื
ู
ิ
ิ
ู
ต้สนค้า เพื่อรอแผนกลานต้สนค้าวางแผนการจัดเรยงต้ในเรอและรอการส่งออกไปยังจดหมาย
ื
ู
ี
ุ
ปลายทาง
ิ
ิ
ี่
ุ
้
ี
4. หากสนค้าเข้ามารอทโรงพักสนค้า เพื่อท าการบรรจ เมอบรรจสนค้าเข้าต้เรยบรอยแล้ว
ื่
ุ
ู
ิ
ี
ิ
ี
ต้สนค้าจะถกน ามาวางรอทลานต้สนค้า เพือท าการส่งออก ในขณะเดยวกันต้สนค้าประเภท LCL
่
ู
ิ
่
ู
ู
ิ
ู
ู
ิ
่
ี่
ี
ู
ี
ื
ู
ื
เมอผ่านเข้ามาในท่าเรอ ต้ประเภทน้ก็จะถกน ามาวางเรยงทลานต้สนค้าเพือท าการส่งออก
่
ิ
5. ก่อนการบรรทกต้สนค้าข้นเรอ แผนกวางแผนวางแผนปฏบัตการเรอ จะวางแผนใน
ื
ื
ิ
ู
ึ
ิ
ุ
ิ
ิ
การบรรทกต้สนค้า ให้เหมาะสมกับเสนทางทเรอเดนทาง เพือให้ง่ายต่อการขนถ่ายต้สนค้าในท่าเรอ
่
ื
ู
ู
ุ
้
ิ
่
ื
ี
ต่อไป


ู
ลานจัดเก็บต้เปล่า
ิ
(EMP) แผนกลานตู้สนค้า
(CY)

แผนกเอกสารและ แผนกวางแผน
ตรวจสอบสภาพ
ปฏบัตการเรอ
ิ
ิ
ื
ั
ิ
ิ
โรงงาน (Factory) ตู้สนค้า (Gate & รบสนค้า (Receive) (Ship Planning)
Document)

แผนกโรงพักสนค้า
ิ
ี
สถานบรรจุและ ขาเข้าและขาออก
แยกสนค้ากล่อง (CFS) บรรทุก (Loading)
ิ

(ICD)

บรรจุสนค้า (Stuffing)
ิ




ี่
ภาพท 3-20 กระบวนการส่งออก

107



ื่
้
้
ื
่
ื
ื่
ื
ึ
้
ิ
3.4 โครงสรางพ้นฐาน เครองมอ และการเคลอนยายสนคา: กรณีศกษาทาเรอประเภท
ิ
้
สนคาเทกองเหลว
่
การออกแบบท่าเรอและส่วนประกอบอน ๆ ต้องค านงถงความเหมาะสมในการรบ-ส่ง
ื
ั
ึ
ึ
ื
่
ุ
ิ
ั
สนค้าเหลวแต่ละประเภท ขนาดของเรอทจะมารบ-ส่งสนค้า ท าเลทตั้ง ข้อกฎหมายและความค้มค่า
ี
่
ี
ื
ิ
ี
ื
้
ในการลงทนก่อสราง ท่าเรอประเภทน้มลักษณะทางกายภาพของท่าเรอแบ่งได้เปน 2 ประเภท
ี
ุ
็
ื
ได้แก่ ท่าเรอทมโครงสรางพื้นฐานและส่วนประกอบของท่าตดต่อหรอเปนส่วนหนงกับแผ่นดน
็
้
่
ื
ิ
ี
่
ึ
ิ
ื
ี
่
ี
ี
ิ
ื
และท่าเรอทมโครงสรางพื้นฐานและส่วนประกอบของท่าตั้งอยู่กลางทะเลแยกจากพื้นดน
้
่
่
็
ื
ึ่
่
ทาเรอที่มีโครงสรางพ้นฐานและสวนประกอบของทาติดหรอเปนสวนหนงกับแผนดิน
่
ื
้
่
ื
่
ื
ื
ี
ี
ท่าเรอน้โครงสรางหลักและส่วนประกอบอน ๆ เพื่อใช้ในการเทยบเรอและรบ - ส่ง
ั
ื
้
ี
่
ิ
ี
่
้
ิ
่
็
ี
ื
สนค้า ตั้งอยู่บนโครงสรางท่าเรอทเปนคอนกรต ซงอาจจะสรางจากพื้นททตดกับแผ่นดนใหญ่และ
ี
่
ิ
ึ
้
ิ
ั
ยื่นออกไปกลางทะเลหรอสรางเฉพาะโครงสรางส าหรบเทยบเรอและรบ - ส่งสนค้ายื่นออกไปใน
ื
้
้
ื
ั
ี
ทะเล และมส่วนของถนนสรางเชอมต่อระหว่างท่าเรอกับแผ่นดนใหญ่ก็ได้ ซงจะเรยกท่าเรอ
ึ
่
ี
ื
ิ
ี
่
้
ื
ื
่
ี
ประเภทน้ด้วยชอเรยกทแตกต่างกันออกไป เช่น Jetty, Berth หรอ Wharf เปนต้น
ื
่
ี
ี
ื
็



ภาพท 3-21 ท่าเรอทมโครงสรางพื้นฐานและส่วนประกอบของท่าตดกับแผ่นดน
ี
่
ี
้
ิ
ื
ี่
ิ
(ทมา: www.portofzeebrugge.be)
ี่

108































ึ
่
่
ี่
็
ื
ิ
ภาพท 3-22 ท่าเรอทมโครงสรางพื้นฐานและส่วนประกอบของท่าเปนส่วนหนงกับแผ่นดน
้
ี
ี
ี่
(ทมา: www.oilandgasmiddleeast.com)

้
่
ื
ื
่
่
ทาเรอที่มีโครงสรางพ้นฐานและสวนประกอบของทาตังอยูกลางทะเลโดยแยกจากพ้นดิน
ื
้
่
ื
ี
้
ี
ท่าเรอประเภทน้จะมโครงสรางหลักและส่วนประกอบอน ๆ เพื่อใช้ในการเทยบเรอและ
่
ื
ี
ื
่
ี
ี
ี
็
ี
้
ิ
รบ-ส่งสนค้า ตั้งอยู่บนโครงสรางท่าเรอทเปนคอนกรตเช่นเดยวกับประเภทแรก แต่จะไม่มถนน
ั
ื
ื
ิ
ื
่
่
ื
หรอทางเชอมระหว่างท่าเรอกับแผ่นดนใหญ่ การเดนทางไปท างานของเจ้าหน้าทบนท่าจะใช้การ
ิ
ี
ี
เดนทางโดยเรอรบ - ส่งขนาดเล็ก หรอเรอบรการเปนหลัก ท่าเรอประเภทน้มักเรยกว่า BI หรอ
ื
ี
ิ
ื
็
ื
ื
ั
ิ
ื
Berthing Island

109























ี
้
ี่
ื
ภาพท 3-23 ท่าเรอทมโครงสรางพื้นฐานและส่วนประกอบของท่าตั้งอยู่กลางทะเลโดยแยกขาด
ี
่
ิ
ี่
จากพื้นดน (ทมา: www.bmt.org)

้
่
ื
ื่
้
ื
3.4.1 โครงสรางพ้นฐานและเครองมอ ทาเรอสนคาเทกองเหลวที่มีโครงสรางทาเรอหลัก
ิ
้
่
ื
ื
ี
เปนคอนกรต
็
ื
ท่าเรอสนค้าสนค้าเทกองเหลวทมโครงสรางท่าเรอหลักเปนคอนกรต โดยส่วนใหญ่จะ
็
ี
ื
ี
่
้
ี
ิ
ิ
ื
ิ
่
ี
ิ
ุ
ี
ไม่แตกต่างจากท่าเรอทั่วไปนัก ยกเว้นบางชนดทมลักษณะเฉพาะตามคณลักษณะของสนค้า
ื
- ท่าเทยบเรอ (Jetty/ Berth/ Wharf/ Berthing Island) มไว้ส าหรบใช้เทยบเรอบรรทก
ี
ั
ี
ื
ุ
ี
ื
ึ
ิ
ิ
ั
ี
สนค้าเหลวเทกอง ทเข้ามารบ - ส่งสนค้า โดยขนาดความยาวของท่าเทยบเรอจะข้นอยู่กับการ
ี่
่
ื
ออกแบบเพือรองรบขนาดของเรอของท่านั้น ๆ
ั
ี
- พื้นทหน้าท่า (Plat Form) เปนพื้นทตอนหน้าของท่าเทยบเรอ ซงหันหน้าออกส่แม่น ้า
่
ี
ู
่
ื
็
่
ี
ึ
่
่
ื
ื
ิ
็
์
ุ
ี
่
่
หรอทะเลและเปนพื้นทตั้งของอปกรณทใช้ในการเชอมต่อท่อทางเพือขนถ่ายสนค้าระหว่างเรอ
ื
ี
ี
์
็
ึ
ี
้
่
กับท่า รวมถงเปนทตั้งของระบบควบคม และอปกรณปองกันความเสยหายต่าง ๆ เช่น ระบบ
ุ
ุ
ื
ุ
่
ึ
ี
์
ิ
ตรวจจับแก๊ส ระบบดับเพลง อปกรณขจัดคราบน ้ามันและอน ๆ ทั้งน้ข้นอยู่กับการออกแบบของ
แต่ละท่าเรอ
ื
- ห้องควบคมสนค้า (Cargo Control Room) เปนห้องทตดตั้งระบบและอปกรณเพือใช้ใน
่
ี
่
ุ
ิ
ิ
็
ุ
์
ุ
ุ
ิ
การควบคมการสบถ่าย ควบคมระบบการเปด - ปดวาล์ว ระบบตรวจสอบและเฝาระวังระดับ
้
ู
ิ
ุ
ิ
้
ู
ื
่
ิ
ั
ึ
อณหภม แรงดันในถังสนค้า รวมถงการเฝาระวังเรองความปลอดภัยต่าง ๆ ในระหว่างการรบ - ส่ง
สนค้า
ิ
- ป๊มสนค้า (Cargo Pump) เปนอปกรณทใช้ส าหรบสบถ่ายสนค้าเทกองเหลวจากถังเก็บ
่
ิ
ั
ี
็
ุ
์
ิ
ั
ู
ิ
สนค้าลงส่เรอ
ื
ู

110



์
ุ
่
ี
ุ
ื
่
็
์
ื
- อปกรณเชอมต่อ (Loading Arm/ Flexible Hoses) เปนอปกรณทใช้ในการเชอมต่อท่อ
่
ื
ิ
ระหว่างถังเก็บสนค้าบนเรอกับถังเก็บสนค้าบนท่า
ิ
- ท่อขนถ่ายสนค้า (Pipeline) เปนอปกรณทใช้ในการขนถ่ายเคลอนย้ายสนค้าเทกองเหลว
ิ
่
์
ุ
ี
็
ื
่
ิ
ื
ิ
ิ
ื
ึ
ระหว่างถังเก็บสนค้าบนเรอกับถังเก็บสนค้าของทางท่าเรอ ซงตามปกตจะแยกท่อทางของสนค้า
ิ
ิ
่
ึ
่
ื้
แต่ละประเภทเพือปองกันการปนเปอนซงกันและกัน
้
่
- ถังเก็บสนค้า (Tanks Farm) เปนอปกรณทใช้ส าหรบจัดเก็บสนค้าเทกองเหลวประเภท
ิ
์
ุ
็
ั
ี
ิ
่
ื
ื
ื
่
่
ี
็
ิ
ี
ต่าง ๆ ทั้งทเปนส่วนของสนค้าน าเข้าทรบมาจากเรอหรอส่วนทเก็บไว้เพือส่งออกหรอส่งลงเรอ เช่น
่
ี
ั
ื
่
ี
น ้ามันดบ และ/ หรอ ผลตภัณฑ์ปโตรเลยมต่าง ๆ
ิ
ิ
ิ
ื



ภาพท 3-24 ป๊มสนค้า (ทมา: www.desmi.com)
ั
ิ
ี่
ี่



ี่
ี่
ภาพท 3-25 Loading Arm (ทมา: www.indiamart.com)

111
























ี่
ี่
ภาพท 3-26 Flexible Hoses (ทมา: www.stapem-offshore.com)

























ี่
ิ
ี่
ภาพท 3-27 ถังเก็บสนค้า (ทมา: www.industrial-integration.com)

่
ื่

ื
ื
3.4.2 โครงสรางพ้นฐานและเครองมอ ทาเรอสนคาเทกองที่มีลักษณะเปนทุนลอยน้ากลาง
้
ื
ิ
่
้
็
ทะเลสาหรบผูกยึดเรอ

ื
ั
ี
่
ุ
ื
ท่าเรอลักษณะน้แบ่งได้เปน 2 ประเภท คอ ประเภทท่าเรอกลางทะเลทใช้ท่นหลาย ๆ ท่น
ื
็
ุ
ี
ื
ื
ี
ื
่
ุ
เปนจดผูกยึดเรอไว้กับทหรอ MBM (Multi Buoy Mooring) และประเภทท่าเรอกลางทะเลทใช้ท่น 1
ุ
็
ี
ื
่
ี
็
ท่นเปนจดผูกยึดเรอไว้กับทหรอ SBM ( Single Buoy Mooring))
่
ุ
ื
ื
ุ
ื
่
้
ื
้
่
ื
่
่
ทาเรอกลางทะเลทีใชทุนหลาย ๆ ทุนเปนจุดผูกยึดเรอไวกับทีหรอ MBM
่
็
ี
ี
ี
ท่าเรอประเภทน้จะมโครงสรางพื้นฐานทแตกต่างจากท่าเรอสนค้าเทกองเหลวทม ี
ื
่
ื
้
่
ี
ิ
ี
ื
โครงสรางท่าเรอหลักเปนคอนกรต เนองจากในการเทยบท่าเพือรบ - ส่งสนค้า จะใช้การน าเรอเข้า
้
ื
่
ี
ิ
็
่
ั
ื

112



ิ
์
ุ
ื
่
ุ
ี
ุ
่
ผูกยึดไว้กับท่นลอยน ้าหลาย ๆ ท่น แทนการเทยบตดกับท่า และเชอมต่ออปกรณเพือขนถ่าย
่
่
ิ
ื
ึ
่
่
ุ
ี
เคลอนย้ายสนค้าผ่านทางท่อใต้น ้า ซงเชอมต่อระหว่างถังเก็บบนฝ่งกับท่า หรอจดทผูกยึดเรอไว้
ื
ื
ั
ื
ื่
้
ี
ื
่
โดยจะมโครงสรางและเครองมอหลัก ๆ ทแตกต่างออกไปดังน้ ี
ี
ุ
ื
ี่
ี่
็
ุ
์
ี
- ท่นผูกเรอ (Mooring Buoy) เปนอปกรณทท าหน้าทในการผูกยึดเรอให้อยู่กับท โดย
่
ื
ื
ุ
จ านวนท่นผูกเรอข้นอยู่กับการออกแบบของแต่ละท่าเรอ ซงอาจจะออกแบบเปนท่นผูกเรอทั้งหมด
ึ
็
่
ุ
ื
ึ
ื
ุ
ุ
ื
ื
ุ
ุ
ื
ุ
4 ท่น 6 ท่น หรอ ออกแบบให้ใช้ท่นผูกเรอ 2 ท่น ร่วมกับสมอ 2 ตัว ท่นผูกเรอ 3 ท่น ร่วมกับสมอ
ุ
1 ตัว เปนต้น ทั้งน้ข้นอยู่กับขนาดของเรอทจะเข้ามารบ - ส่งสนค้าและข้อจ ากัดด้านต่าง ๆ ของ
ิ
ึ
ั
ี
ี
็
ื
่
แต่ละท่า
- ท่อสนค้าใต้น ้า (Submarine Pipeline) เปนท่อทางในการรบ - ส่งสนค้าทถกวางไว้บน
ิ
ิ
ั
็
ี่
ู
็
พื้นท้องทะเลเปนแนวยาวเร่มจากจดทเรยกว่า PLEM (Pipeline End Manifold) ซงเปนจดส้นสดของ
ุ
ี
่
ิ
็
่
ิ
ุ
ึ
ี
ุ
ี
่
่
ั
ิ
ื
ื
ุ
ิ
ปลายท่อบรเวณท่นผูกเรอเชอมต่อไปยังแนวท่อบนฝ่งเข้าไปส่ถังเก็บสนค้าทถังเก็บ
ู
ื
ิ
ั
ี
- สายรดท่อใต้ทะเล (Subsea Hose String) เปนท่อยางทเชอมต่อระหว่างท่อสนค้าบนเรอ
็
ื
่
่
ิ
กับท่อสนค้าของทางท่า



ุ
ื
ี่
ี่
ภาพท 3-28 ท่นผูกเรอ (ทมา: www.marineinsight.com)

113






















ภาพท 3-29 ท่อสนค้าใต้น ้า (ทมา: www.royalhaskoningdhv.com)
ี่
ิ
ี่






























ุ
ี่
ื
่
ี
ภาพท 3-30 ท่าเรอกลางทะเลทใช้ท่นหลาย ๆ ท่นเปนจดผูกยึดเรอ
ุ
ุ
็
ื
(ทมา: www.bassioffshore.eu)
ี่

่
่
้
็
่
่
่
ทาเทียบเรอกลางทะเลทีใชทุน 1 ทุนเปนจุดผูกยึดเรอไวกับทีหรอ SBM (Single Buoy
ื
้
ื
ื
Mooring)
ุ
็
ื
ื
ุ
ุ
ึ
่
ี
ุ
ี
ื
ท่าเทยบเรอประเภทน้ใช้ท่นผูกเรอเปนจดยึดเรอไว้ โดยออกแบบให้ใช้ท่นเพียงหนงท่น
เชอมต่อด้วยเชอกทออกแบบเปนพิเศษกับจดเชอมต่อทางหัวเรอ ซงตัวท่นผูกเรอจะถกออกแบบให้
ึ
่
่
ื
ู
่
ื
ุ
ื
็
่
ื
ุ
ี
ื
ี
ิ
ิ
ิ
สามารถหมนได้รอบตัว ตามอทธพลของกระแสน ้าและกระแสลม ใต้ท่นจะมท่อสนค้าขนาดใหญ่
ุ
ุ
ื
วางตัวบนพื้นท้องทะเลเปนแนวยาวเชอมต่อไปยังถังเก็บสนค้าบนฝ่ง โดยมชดท่อยางลอยน ้า
ั
็
ิ
่
ุ
ี

114



ื
ิ
(Floating Hoses String) เปนอปกรณเชอมต่อระหว่างท่อสนค้าบนเรอกับท่อสนค้าของทางท่าเรอ
่
ื
ิ
ื
ุ
็
์
่
ื
ุ
ี
ุ
่
ื
้
ิ
ผ่านชดท่อสนค้าบนตัวท่น เพือขนถ่ายเคลอนย้ายสนค้าระหว่างเรอกับท่าเรอ โดยมโครงสรางและ
ื
ิ
ื่
ื
เครองมอหลัก ๆ ดังน้ ี
ื
ุ
- ท่นน่งหลัก (Calm Buoy) เปนท่นผูกเรอแบบเดยวทท าหน้าทในการยึดเรอไว้ โดยถก
ุ
ิ
ี
่
่
่
ี
็
ี
ื
ู
ุ
ออกแบบให้สามารถหมนได้รอบตัว ตามอทธพลของกระแสน ้าและกระแสลม ตัวท่นถกยึดไว้กับ
ิ
ิ
ุ
ู
ิ
ี
ุ
ิ
พื้นท้องทะเลด้วยสมอหลาย ๆ ตัว ภายในตัวท่นจะมท่อสนค้าและจดเชอมต่อระหว่างท่อสนค้าของ
ุ
่
ื
เรอผ่านทางสายท่อลอยน ้าและท่อสนค้าใต้น ้าของทางท่าเรอ
ิ
ื
ื
ื
ี
่
ุ
็
ื
ิ
ี
่
ื
- เชอกผูกเรอชนดพิเศษ (Hawser) เปนเชอกผูกเรอทท าหน้าทยึดเรอไว้กับท่นผ่านทางจด
ุ
ื
ื
เชอมต่อด้านหัวเรอ
่
ื
ื
ุ
่
ี
ื
ิ
ื
- ชดท่อยางลอยน ้า (Floating Hoses String) ท าหน้าทเชอมต่อระหว่างท่อสนค้าบนเรอ
่
ุ
ิ
กับท่อสนค้าของทางท่าผ่านชดท่อสนค้าในตัวท่นน่งหลัก
ิ
ุ
ิ
ื
ิ
- เรอบรการขนาดเล็ก (Mooring Boat) ท าหน้าทในการลากพยุงท่อและรบเชอกจากเรอ
ื
ื
ั
ี
่
ื
่
ใหญ่เพือมาเชอมต่อกับเชอกผูกเรอชนดพิเศษ
่
ื
ิ
ื
ู
ั
- เรอลากจง (Tug Boat) ท าหน้าทในการดงเรอใหญ่เพือรกษาระยะห่างให้ปลอดภัยจาก
ึ
่
ี
ื
่
ื
ื
ท่นผูกเรอ
ุ



ื
ี
ี
ภาพท 3-31 ท่าเทยบเรอกลางทะเลทใช้ท่น 1 ท่นเปนจดผูกยึดเรอ
ี่
่
ุ
ื
็
ุ
ุ
(ทมา: www.dhakatribune.com)
ี่

115



ิ
้
3.4.3 การเคลอนยายสนคา
้
ื่
็
ื
่
ี
ี
ี
ื
่
ิ
การเคลอนย้ายสนค้าเทกองเหลวในท่าเรอประเภทน้จะมกระบวนการทเปนมาตรฐาน
ี
ิ
็
ึ
ี
ื
ิ
้
คล้าย ๆ กัน โดยกระบวนการจะเร่มข้นหลังจากเทยบเรอเสรจส้นเรยบรอยดังน้ ี
ื
ี
1. การแลกเปลยนข้อมลสนค้าและข้อมลความปลอดภัยระหว่างเรอกับท่า (Pre-Cargo
่
ู
ิ
ู
ี่
Information Exchange and Ship-Shore Safety Checklist) เปนกระบวนการในการแลกเปลยนและ
็
ิ
่
ี
ิ
ึ
ท าข้อตกลงในการท าสนค้า รวมถงการตรวจสอบความปลอดภัยในการท าสนค้าในเทยวนั้น ๆ
็
ื
ื
่
ิ
ิ
ื่
2. การเชอมต่อท่อสนค้า (Hoses Connection) เปนการเชอมต่อท่อสนค้าของทางเรอกับ
ี
ท่อสนค้าของทางท่าเข้าด้วยกัน ทั้งน้อปกรณทใช้เชอมต่อ ปกตทางท่าจะจัดเตรยมไว้ โดยการเลอก
ื
ื
ิ
ี
ี
ิ
่
์
ุ
่
ื
อปกรณในการต่อข้นอยู่กับการออกแบบหรอความเหมาะสมของสนค้าแต่ละประเภท
ิ
์
ุ
ึ
ื
ิ
ิ
ิ
3. การตรวจสอบถังสนค้า/ ปรมาณสนค้าบนเรอ (Tanks Inspection/ Cargo
ื
ิ
้
ุ
็
Measurement) เปนกระบวนการตรวจสอบความพรอมของถังสนค้าบนเรอในเทยวการบรรทก
ี่
่
ี
ื
ื
ี
่
(Load) หรอเทยวทจะส่งสนค้าลงเรอ และการตรวจสอบปรมาณสนค้าบนเรอในเทยวการขนถ่าย
่
ี
ิ
ื
ิ
ิ
ื
ู
่
ื
ออก (Unload) หรอการป๊มสนค้าข้นจากเรอเพือขนถ่ายส่ท่าเรอ
ึ
ั
ื
ิ
4. การรบ - ส่งสนค้า (Cargo Transfer) การเร่มรบ - ส่งสนค้าจะเร่มข้นหลังจาก
ิ
ึ
ั
ิ
ั
ิ
ิ
็
ี
ิ
ิ
ิ
ิ
ั
กระบวนการทั้ง 3 ข้อขั้นต้นเสรจส้นลง และมการยอมรบสถานะภาพถังสนค้าและปรมาณสนค้า
ื
ี
จากทั้งทางเรอและทางท่าเรอ โดยในขั้นตอนน้ทางเรอและทางท่าเรอจะด าเนนการเปดวาล์ว หรอ
ื
ื
ิ
ื
ื
ิ
่
ั
่
ิ
่
ี
ึ
ึ
ี
ื
่
เตรยมป๊ม รวมถงเดนระบบต่าง ๆ ทเกียวข้องกับการท าสนค้า เมอทั้ง 2 ฝายยืนยันว่าพรอมจงจะ
ิ
้
เร่มท าการรบ - ส่งสนค้า
ิ
ั
ิ
้
5. การตรวจสอบและเฝาระวัง (Cargo Operation Monitoring) ในระหว่างการรบ - ส่ง
ั
ิ
ื
สนค้า ทางเรอและท่าเรอจะมการตรวจสอบและเฝาระวังตามหัวข้อด้านความปลอดภัย (Ship Shore
้
ี
ื
็
Safety Checklist) รวมถงการตรวจสอบปรมาณสนค้าและความผิดปกตต่าง ๆ จนเสรจส้นการขน
ิ
ิ
ิ
ิ
ึ
ิ
ถ่ายสนค้า
ิ
ิ
ิ
6. การตรวจสอบถังสนค้า/ ปรมาณสนค้าบนเรอ (Tanks Inspection/ Cargo
ื
่
ี
Measurement) เปนกระบวนการตรวจสอบสภาพของถังสนค้าบนเรอในเทยวการขนถ่ายออก
ิ
ื
็
ิ
ี
่
ื
ี
ิ
่
ึ
ื
ื
่
(Unload) หรอเทยวทจะส่งสนค้าข้นจากเรอเพือยืนยันว่าทางเรอได้ขนส่งสนค้าเทกองเหลวให้ทาง
่
่
ื
ี
ื
ี
ิ
ื
ุ
ท่าเรอจนหมด และการตรวจสอบปรมาณสนค้าบนเรอในเทยวการบรรทก (Load) หรอเทยวส่ง
ิ
ื
ี
ิ
ิ
ิ
ื
ื
ี
่
สนค้าลงเรอเพือตรวจสอบปรมาณสนค้าบนเรอเปรยบเทยบกับปรมาณสนค้าทท่าเรอส่งให้
ิ
ิ
ี
่
ิ
็
7. การท าเอกสารสนค้า (Cargo Documentation) เปนกระบวนการในการออกเอกสาร
่
็
ั
ี
่
ต่าง ๆ ทเกียวข้อง เพือเปนหลักฐานในการรบ - ส่งสนค้าในเทยวนั้น ๆ
ิ
่
่
ี

116




ั
่
ื
3.5 สภาพการณปจจุบนและทาเรอสาคัญ
์
ั
ั
์
3.5.1 สภาพการณปจจุบัน
ี
ิ
ี
ท่าเรอได้มพัฒนาการและการเปลยนแปลงในการด าเนนกิจกรรมมาโดยล าดับจากอดต
ื
ี
่
์
ู
ี่
ุ
ั
ุ
ื่
่
ในยุคทอาศัยแรงงานคนเปนหลักและมเพียงเครองมออปกรณพื้นฐาน จนเข้าส่ยุคปจจบันทใช้คน
ี
็
ื
ี
ื
ื
ี
ุ
์
่
น้อยลง แต่เครองมอและอปกรณต่าง ๆ มการพัฒนาทางเทคโนโลยีจนกระทั่งสามารถปฏบัตงานได้
ิ
ิ
ี่
่
ึ
ี่
ิ
็
ื
ิ
ื
ื
เองแบบอัตโนมัตซงถอเปน ยุคท 5 ยุค หรอยุคท่าเรออัจฉรยะ (Smart Port) การเปลยนแปลงของ
ี
่
ิ
ื
่
ื
ื
ู
ศนย์กลางของท่าเรอโลกเร่มชัดเจนและต่อเนองมาอย่างยาวนานตั้งแต่ช่วงระหว่างยุคท 3 หรอยุค
ี่
์
แลกเปลยนเอกสารทางอเล็คทรอนกส (EDI Port) และยุคท 4 หรอยุคแห่งท่าเรออนเตอรเนต
ิ
ื
์
็
ื
ิ
ี่
ิ
ิ
ู
ิ
ิ
ี
ี
(Internet Port) โดยประเทศในภมภาคเอเชยได้พัฒนาและมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกิจอย่าง
ต่อเนองจนกลายเปนศนย์กลางใหม่ของการค้าทางทะเล ส่งผลต่อการขยายตัวของท่าเรอโดยเฉพาะ
ื
่
็
ู
ื
ี
การขยายตัวทางเศรษฐกิจของจนให้ห้วงหลายปทผ่านมา
ี
ี
่
ื
แม้ว่าการเตบโตทางเศรษฐกิจทั่วโลกทชะลอตัวลงในป ค.ศ. 2019 สบเนองจนถงป ค.ศ.
่
ี
ิ
ึ
ี
ี
ื่
ั
ี
่
ึ
ี
้
2020 จากหลายปจจัยทรมเรา เช่น การแพร่ระบาดของโรคโควิท-19 ทเกิดข้นช่วงปลายป สงคราม
ุ
่
ี
ี
ิ
การค้าระหว่างจนกับสหรฐอเมรกา ส่งผลให้เกิดการหดตัวของ GDP โลกและกระทบต่อระบบ
ั
ุ
ี
กิจกรรมในห่วงโซ่อปทานของการค้าทางทะเล โดยในป ค.ศ. 2020 ปรมาณต้สนค้าผ่านท่าเรอ
ื
ู
ิ
ิ
ึ
ี
่
่
ี
้
้
ี
่
เพิ่มข้นทรอยละ 1.7 เมอเทยบกับป ค.ศ. 2019 ลดลงจากปก่อนทขยายตัวรอยละ 2 เมอเทยบกับป ี
ี
ี
ี
ื
่
ื
ิ
ค.ศ. 2018 แต่ภมภาคเอเชยก็ยังคงเปนศนย์กลางของท่าเรอในการขนถ่ายสนค้าโดยเฉพาะประเภท
ู
ื
ู
ี
็
ิ
ต้สนค้า กระจายไปยังภมภาคต่าง ๆ ทั่วโลก โดยมสัดส่วนประมาณรอยละ 65 ของปรมาณต้สนค้า
ิ
ู
ิ
ี
ู
ิ
ู
้
ิ
ทั้งหมด โดยกว่าครงเปนท่าเรอทตั้งอยู่ในจน
่
ื
ี
ี
็
ึ
่

ื
ตารางท 3-3 ล าดับพัฒนาการของท่าเรอ
ี่

่
่
่
่
่
่
่
่
่
รุนที 1 รุนที 2 รุนที 3 รุนที 4 รุนที 5
่
-----/1940 1960 1980 2000 2020
Mechanic Port Container Port EDI Port Internet Port Smart Port
Mechanical Free Zone International Global ITS Port
Operation Nework Network
Handicraft Industrial Area Integrated Centre Port Logistics
Works Community Community
Free Tax Port Commercial Area Logistics Area Smart City

117



ี่
ตารางท 3-3 (ต่อ)


่
่
รุนที 1 รุนที 2 รุนที 3 รุนที 4 รุนที 5
่
่
่
่
่
่
่
่
-----/1940 1960 1980 2000 2020
Free Tax Port Commercial Logistics Area Smart City
Area
EDI Services Intermodal Smart Hinterland
Services
Internet Services Multimodal
Services

Sustainable port

ี่
(ทมา: TrainMos II)



้
รอยละ

80

60

40
20

0








ิ
้
ภาพท 3-32 สัดส่วนปรมาณต้สนค้าทผ่านท่าเรอในแต่ละภมภาค (รอยละ)
ู
่
ื
ี่
ี
ู
ิ
ิ
(ทมา: UNCTAD)
ี่

ี
ื
ิ
ิ
ุ
ี่
ปจจบันในยุคท 5 ของท่าเรอ การด าเนนงานในท่าเรอมทศทางไปในการพัฒนาและ
ั
ื
ี
ประยุกต์ใช้ในเรองของเทคโนโลยีเพิ่มมากข้น เพือต้องการให้การบรการท าได้อย่างมประสทธภาพ
ื
่
ิ
ิ
ึ
่
ิ
็
ิ
ื
ี
ื
และรวดเรว ปจจัยส าคัญทใช้ในการเปรยบเทยบศักยภาพในการให้บรการของท่าเรอ นอกเหนอจาก
่
ี
ั
ี
ี
ื
ั
่
ี
่
ี
่
ี
ี
ื
ี
่
ด้านความสามารถทเหนอกว่าทางกายภาพ เช่น พื้นทหน้าท่า ทตั้งท่าเรอทเหมาะสม ยังมปจจัยทม ี
่

118



ความส าคัญและถกน ามาเปนดัชนช้วัดทส าคัญในปจจบันคอระยะเวลาทใช้ในท่าเรอ โดยในอนาคต
ี
ั
ื
ุ
็
ู
ี
่
ี
่
ื
ี
็
ี
ี่
ู
ี
มแนวโน้มมความเปนไปได้ทจะใช้เวลาน้อยลงตามการพัฒนาของเทคโนโลยีและรปแบบการ
บรหารจัดการทเหมาะสม ในยุคน้อาจไม่ใช่แค่ปลาใหญ่กินปลาน้อยเหมอนในอดต แต่เปนยุคปลา
ี
ิ
ี
่
็
ื
ี
ิ
ื
ิ
่
ี
ี
ื
ี
่
็
ู
ิ
ไวกินปลาช้า เพราะเวลาเปนส่งทมมลค่า โดยท่าเรอทสามารถด าเนนการขนถ่ายสนค้าหรอใช้เวลาท ่ ี
ั
ื
่
ึ
อยู่ในท่าเรอได้น้อยเท่าไหร่ จะท าให้สามารถรบเรอล าต่อไปเข้าเทยบท่าได้จ านวนทมากข้น ซงนั่น
ี
ื
่
ี
ึ
ื
หมายถงรายได้ทเพิ่มข้นของท่าเรอนั่นเอง
ึ
ึ
ี
่
ี
่
ี
ื
่
ี
ื
่
เวลาเฉลยทเรอใช้ในท่าเรอทั่วโลกลดลงรอยละ 0.41 ในป ค.ศ. 2019 เมอเทยบกับป ค.ศ.
ี
ื
้
ี
ื
็
็
2018 จาก 0.970 วันเปน 0.966 วัน โดยเรอบรรทกต้สนค้าเปนประเภทเรอทมจ านวนเทยวเข้าจอด
ื
ิ
ู
ี่
ี
ุ
ี่
ท่าเรอมากทสดเมอเทยบกับเรอประเภทอน รวมทั้งเวลาทอยู่ในท่าเรอก็ใช้เวลาน้อยกว่าเรอประเภท
ื
่
ี
ุ
ี
ื
ื
่
ี
่
ื
ื
่
ื
ื
ื
อนด้วยเช่นกัน ในขณะทเรอสนค้าประเภทเทกองแห้งจะใช้ระยะเวลาในท่าเรอนานกว่าเรอประเภท
่
ื
ิ
่
ี
ื
ิ
ี
ิ
่
ื
ิ
อน เนองด้วยลักษณะสนค้าเทกองแห้งมความหลากหลายของชนดสนค้าและไม่ได้มภาชนะห่อห้ม
ุ
ื
ี
่
็
ู
ี
ิ
่
ี
ื
ส่งผลให้การขนย้ายไม่สามารถท าได้สะดวกรวดเรวเมอเปรยบเทยบกับสนค้าประเภทต้ โดยหลาย
ิ
ี
ื
ิ
่
ท่าเรอชั้นน าในโลกได้เลอกด าเนนการโดยให้เอกชนเข้ามาบรหารจัดการเนองด้วยมความคล่องตัว
ื
ื
ี่
ิ
ิ
ในการด าเนนการและเงนลงทน โดยผู้ประกอบการเอกชนระดับโลกรายส าคัญทเข้าไปบรหาร
ุ
ิ
ื
ู
ิ
ท่าเรอบรรทกต้สนค้า 5 ล าดับแรกได้แก่ COSCO, PSA International, APM Terminals, Hutchison
ุ
ิ
้
ื
ี
Ports และDP World มสัดส่วนในการบรหารท่าเรอประเภทต้สนค้ารวมกันมากกว่ารอยละ 50 ของ
ิ
ู
ทั้งหมด

ี
ตารางท 3-4 ประเภทเรอ จ านวนการจอดเทยบท่า และเวลาทอยู่ในท่าเรอ ป ค.ศ. 2019
ี
ื
ี
ื
ี่
่

ื
่
ื
ประเภทเรอ จานวนการจอดเทียบทา เวลาทีอยูในทาเรอ (วัน)
่
่

่
ิ
ื
ู
เรอบรรทกต้สนค้า 474,553 0.69
ุ
ื
ิ
เรอสนค้าทั่วไป 446,817 1.10
เรอสนค้าเทกองแห้ง 277,872 2.01
ื
ิ
ื
เรอขนถ่ายก๊าซธรรมชาต ิ 12,222 1.11
ิ
ื
่
ี
เรอขนถ่ายปโตรเลยมเหลว 55,227 1.01
(ทมา: UNCTAD, Maritime Traffic 2019)
ี่

119



ู
ี่
ิ
ื
ตารางท 3-5 ผู้ประกอบการท่าเรอเอกชนประเภทต้สนค้า รายส าคัญ 5 อันดับแรกของโลก

อันดับ ผูประกอบการ สวนแบงการตลาด (รอยละ)
่
้
้
่
1 COSCO 13.7
2 PSA International 10.6
3 APM Terminals 10.5

4 Hutchison Ports 10.3

5 DP World 8.7

ี่
(ทมา: Drewry, Annual Report 2020)

ื
3.5.2 ทาเรอสาคัญ
่

ี
ึ
ี
่
่
่
ื
ึ
เมอกล่าวถงท่าเรอทมบทบาทส าคัญของโลก หนงในท่าเรอนั้นคงหนไม่พ้นท่าเรอเซยง
่
ื
ี
ี
ื
ื
่
ี
ื
ึ
ไฮ้ ซงเปนท่าเรอขนาดใหญ่ของจน มพื้นทโดยรวมประมาณ 3,600 ตร.กม. เปนท่าเรอทมอัตราการ
ื
็
ี
็
่
ี
ี
ี
่
็
ู
ิ
เตบโตอย่างรวดเรวและมปรมาณสนค้าประเภทต้ผ่านเข้าออกท่าเรอมากเปนอันดับ 1 ของโลก แซง
ื
็
ิ
ี
ิ
่
์
ี
ั
ึ
ื
ุ
หน้าท่าเรอสงคโปรแชมปเก่าตั้งแต่ป 2010 เปนต้นมาจนถงปจจบัน โดยในป ค.ศ. 2019 ทผ่านม ี
ิ
ี
ี
็
์
ื
้
ู
ี
ึ
ิ
ู
ิ
ปรมาณต้สนค้าผ่านเข้าออกท่าเรอประมาณ 4.3 ล้านต้ (TEUs) เพิ่มข้นจากป ค.ศ. 2018 รอยละ 3.1
ิ
ิ
์
่
ี
ิ
ื
ิ
ู
ื
โดยท่าเรอสงคโปรทตามมาเปนอันดับสอง มปรมาณปรมาณต้สนค้าผ่านเข้าออกท่าเรอประมาณ
็
ี
ี
ื
ู
ึ
่
ู
3.72 ล้านต้ (TEUs) เพิ่มข้นจากป ค.ศ. 2018 รอยละ 1.6 ส่วนท่าเรอทเปนศนย์กลาง (Hub Port)
ี
็
้
ส าคัญในยุโรป คอ ท่าเรอรอตเตอรดัมในเนเธอรแลนด์ ท่าเรอแอนต์เวิรปในเบลเยียม และท่าเรอ
์
์
ื
ื
ื
์
ื
ี
ู
ื
์
ื
ิ
ิ
ฮัมบรกในเยอรมัน ในขณะทท่าเรอส าคัญ 3 อันดับแรกในอเมรกาคอ ท่าเรอลอสแองเจอลส ท่าเรอ
ื
่
ื
ี
้
ื
ิ
ลองบช และท่าเรอนวยอรกตามล าดับ นอกจากน้มการส ารวจค่าดัชนเชอมโยงเสนทางเดนเรอของ
ื
ิ
่
ื
์
ี
ี
ี
็
ื
ท่าเรอหรอ LSCI (Liner Shipping Connectivity Index) ใน 10 อันดับแรกของโลก เปนท่าเรอใน
ื
ื
ั
เอเชยถง 6 แห่ง ในยุโรป 3 แห่งและในสหรฐอเมรกา 1 แห่ง โดย 5 อันดับแรกตลอดระยะเวลา 10
ึ
ิ
ี
ิ
่
็
ี
ี
ี
ี
ื
ึ
่
กว่าปทผ่านมายังคงเปนท่าเรอในจนถง 3 แห่ง (เซยงไฮ้ หนงโบ และเขตปกครองพิเศษฮ่องกง)
เกาหลใต้ (ปซาน) และสงคโปร ์
ี
ู
ิ

120

































ิ
ื
ื
ี่
่
ื
ี
้
ื
ภาพท 3-33 ค่าดัชนเชอมโยงเสนทางเดนเรอหรอ LSCI ท่าเรอ 5 อันดับแรกของโลก
(ทมา: Review of Maritime Transport 2020)
ี่

ื
ื
ี
็
ิ
ิ
ู
ื
่
ี
ี
จากการจัดอันดับ 20 ท่าเรอทมปรมาณต้สนค้าผ่านเข้าออกท่าเรอพบว่า เปนท่าเรอในจน
ี
ู
ึ
ิ
ื
ิ
(รวมเขตปกครองพิเศษฮ่องกง) มากถง 9 แห่ง มปรมาณต้สนค้าผ่านเข้าออกท่าเรอรวมกันเกือบ 200
ื
ล้านต้ (TEUs) เปนท่าเรอในกล่มประเทศอาเซยน 4 แห่ง จาก 3 ประเทศ ได้แก่ สงคโปร มาเลเซย
ุ
ี
ิ
ู
็
์
ี
์
ิ
ุ
ื
(แคลงและตันจงปาราปส) และเวียดนาม (โฮจมนห) ท่าเรอในยุโรป 3 แห่ง จากประเทศ
ั
ิ
ู
์
์
เนเธอรแลนด์ (รอตเตอรดัม) เบลเยียม (แอนต์เวิรป) และเยอรมัน (ฮัมบรก) และประเทศละ 1 แห่ง
์
์
ั
ี
ี
ั
ิ
ิ
ั
จากสหรฐอเมรกา (ลอสแองลส) สหรฐอาหรบเอมเรตต์ (เจเบลอาล) เกาหลใต้ (ปซาน) และไต้หวัน
ิ
ู
(เกาซง)
ุ
ื
ุ
ี
ี
ื
ื
็
ื
ี
นอกเหนอจากท่าเรอในจนแล้ว ท่าเรอในกล่มประเทศอาเซยนเปนท่าเรอทมความโดด
ี
่
เด่น โดยเปนกล่มท่าเรอทมอัตราการขยายตัวโดยรวมทสงเมอเทยบกับภมภาคอน โดยเฉพาะอย่าง
ี
ู
่
่
ี
่
ี
ุ
็
ื
ื
ิ
ี
ื
่
ู
ื
ื่
ึ
้
ู
ุ
ื
็
่
ี
ิ
ิ
ื
์
ยิ่งท่าเรอโฮจมนหในเวียดนาม เปนท่าเรอทมอัตราการขยายตัวสงสดถงรอยละ 72.5 สบเนองจาการ
ี
ุ
ื
ิ
ขยายตัวด้านการลงทนและการเตบโตทางเศรษฐกิจของประเทศ และตามด้วยท่าเรอแคลงจาก
้
ิ
ี่
ื
ี
่
ี
่
ี
ี
มาเลเซยทขยายตัวรอยละ 10.2 ในขณะทท่าเรอแหลมฉบังของไทยทอยู่ในอันดับท 22 (เคยตด
่
ิ
ิ
ู
ี
อันดับ 1 ใน 20) มปรมาณปรมาณต้สนค้าผ่านเข้าออกท่าเรอประมาณ 7.98 ล้านต้ (TEUs) กลับม ี
ู
ิ
ื
ี่
ื
ี่
ี
็
ื
ิ
อัตราการขยายตัวทตดลบคอ -1.1 ส่วนท่าเรอในยุโรปเปนท่าเรอแอนต์เวิรปในเบลเยียมทมการ
ื
์
ิ
่
ุ
ี
ั
ขยายตัวสงสดทรอยละ 6.8 แต่ปจจัยส าคัญทจะมผลอย่างมากในอนาคตต่อการขยายตัวของปรมาณ
ี
้
ู
ี่

121



ื
ิ
ู
ิ
ุ
ื
ต้สนค้าผ่านท่าเรอคอความสามารถในการบรหารจัดการและการควบคมการแพร่ระบาดของโควิท-
ิ
็
ิ
ิ
19 ว่าจะสามารถด าเนนการได้รวดเรวและมประสทธภาพมากน้อยระดับใด
ี

ตารางท 3-6 20 อันดับท่าเรอแรกของโลกทมปรมาณต้สนค้าผ่านเข้าออกมากทสด
ู
่
ุ
ี่
ี
ี
่
ิ
ิ
ื
ี

ปรมาณตู ้ ปรมาณตู ้ การ
ิ
ิ
่
ื
อันดับทาเรอ ประเทศ สนคา สนคา เปลี่ยนแปลง
ิ
้
ิ
้
ี
ป ค.ศ. 2019
ี
ป ค.ศ. 2019 ป ค.ศ. 2018 (รอยละ)
ี
้
ี
1. Shanghai จน 43.30 42.0 3.0%
ิ
2. Singapore สงคโปร ์ 37.20 36.6 1.6%
3. Ningbo จน 27.54 26.4 4.5%
ี
4. Shenzhen จน 25.77 25.7 0.2%
ี
ี
5. Guangzhou จน 23.24 21.9 6.0%
6. Busan เกาหลใต้ 21.99 21.7 1.5%
ี
ี
7. Qingdao จน 21.01 19.3 8.8%
ี
8. Hong Kong จน 18.36 19.6 -6.3%
ี
9. Tianjin จน 17.30 16.0 8.1%
10. Rotterdam เนเธอรแลนด์ 14.81 14.5 2.1%
์
ั
11. Jebel Ali สหรฐอาหรบเอมเรตส ์ 14.14 15.0 -5.4%
ั
ิ
12. Port Klang มาเลเซย 13.58 12.3 10.2%
ี
13. Antwerp เบลเยียม 11.86 11.1 6.8%
14. Xiamen จน 11.12 10.7 3.9%
ี
15. Ho Chi Minh เวียดนาม 10.92 6.3 72.5%
16. Kaohsiung ไต้หวัน 10.45 10.4 0.0%
17. Los Angeles สหรฐอเมรกา 9.69 9.5 2.4%
ั
ิ
18. Hamburg เยอรมน ี 9.28 8.8 5.8%
19. Tanjung Pelepas มาเลเซย 9.08 9.0 1.3%
ี
ี
20. Dalian จน 8.76 9.8 -10.4%
(ทมา: Sources: Port authorities, IHS Market: Ports & Terminals, Alphaliner)
ี่

122



ู
่
ื
ิ
ี
ื
ี
์
ถ้าพิจารณาเฉพาะท่าเรอในภมภาคอาเซยนได้มงานวิจัย เรอง “การวิเคราะหต าแหน่ง
ิ
์
เชงกลยุทธในการแข่งขันของท่าเรอต้สนค้าและความสัมพันธระหว่างปรมาณต้สนค้ากับผลตภัณฑ์
ิ
ื
ิ
ู
ู
ิ
์
ิ
ี
่
ี
ี
ึ
ี
มวลรวมประเทศในภมภาคอาเซยน” ทผู้เขยนและศภลักษณ ศรวิไลยได้ร่วมศกษาวิจัยไว้ เพือ
่
์
ิ
ุ
ู
์
ิ
์
ู
ื
ี
ิ
ี
ู
ิ
่
ิ
วิเคราะหต าแหน่งเชงกลยุทธของปรมาณต้สนค้าทผ่านท่าเรอในภมภาคอาเซยน ด้วย BCG Matrix
ึ
ซงเปนเครองมอทใช้วิเคราะหศักยภาพว่าองค์กรอยู่ในระดับใดในตลาดการแข่งขันซงประกอบด้วย
่
ื
่
่
ี
ึ
์
็
ื
่
ิ
ู
ู
ี
ี
4 ระดับ ได้แก่ 1) มส่วนแบ่งตลาดสง อัตราความเจรญเตบโตสง (Star) 2) มส่วนแบ่งตลาดสง อัตรา
ู
ิ
ี
ิ
ิ
การเจรญเตบโตต า (Cash Cow) 3) มส่วนแบ่งตลาดต าในตลาดทมอัตราการเจรญเตบโตสง
ิ
ี
่
่
ี
่
ิ
ู
ี
ิ
(Question Marks) และ 4) มส่วนแบ่งตลาดต า อัตราการเจรญเตบโตต า (Dogs) โดยเก็บข้อมลโดย
่
ู
ิ
่
ื
่
ู
ี
ู
ิ
ิ
ิ
เก็บข้อมลย้อนหลัง 16 ป (ค.ศ. 2000-2016) จากปรมาณต้สนค้าทผ่านท่าเรอประเทศในภมภาค
ู
ี
ิ
ี
ี
ิ
ี
ิ
ี
ิ
ี
อาเซยนใน 8 ประเทศ ได้แก่ มาเลเซย อนโดนเซย เวียดนาม ไทย ฟลปปนส เมยนมาร กัมพูชา และ
์
์
ุ
่
ื
่
ุ
ี
ี
ู
์
ิ
ิ
บรไนดารสซาลาม โดยไม่นับรวมสงคโปรเนองจากมปรมาณต้สนค้าผ่านท่าเรอสงทสดในภมภาค
ิ
ู
ิ
ู
ื
ู
อาเซยนมาอย่างยาวนาน
ี
ี
ี
ื
ี
ผลการศกษาพบว่า ประเทศมาเลเซยมความได้เปรยบมากกว่าประเทศอน ๆ ในจ านวน 8
ึ
่
ี
ประเทศ โดยเปนประเทศทท่าเรอถกจัดอยู่ในระดับสง Star และ Cash Cow มาตลอดห้วงหลายปท ี่
ู
ื
ู
ี
็
่
ื
ี
ื
ื
ื
็
ผ่านมา โดยมท่าเรอส าคัญ 2 แห่งคอ ท่าเรอแคลงและท่าเรอตันจงปาราปสเนองด้วยเปนท่าเรอท ่ ี
ื
ื
ั
่
ุ
์
้
ตั้งอยู่ในจดยุทธศาสตรส าคัญในการขนส่งทางทะเลอย่างช่องแคบมะละกา ซงเปนเสนทางการ
็
่
ึ
ุ
เดนเรอหลักของโลกและมการเตบโตทางเศรษฐกิจของประเทศเปนปจจัยสนับสนนส าคัญ ในขณะ
ี
ิ
ื
ุ
็
ั
ิ
ี
่
ื
ิ
์
ี
่
ี
ทประเทศไทยมต าแหน่งเชงกลยุทธทเสยเปรยบประเทศมาเลเซยคออยู่ในต าแหน่ง Question Marks
ี
ี
ี
ั
ี
์
ี
ิ
ิ
ึ
ุ
ื
็
และ Dogs และหลังจากป ค.ศ. 2016 เปนต้นมาจนถงปจจบัน ท่าเรอโฮจมนหในเวียดนามมอัตรา
่
ี
ิ
ู
การเตบโตทสงมากตามการขยายตัวทางเศรษฐกิจของประเทศ ในขณะทการขยายตัวทางเศรษฐกิจ
ี
่
ของไทยกลับเปนไปในทางตรงกันข้าม
็

ื
้
่
ื
ี
่
3.6 แนวโนมและทิศทางการเปลี่ยนแปลงในอนาคต: ทาเรอสเขียว (Green Port) ทาเรอ
ิ
อัจฉรยะ (Smart Port)
่
ี
แนวโน้มและการเปลยนแปลงในอนาคตทเกิดข้นในท่าเรอนั้น ผู้เขยนขอน าเสนอใน 2
ึ
ื
ี
่
ี
ี
่
ิ
่
ี
ื
ื
ประเดนส าคัญทมการตนตัวและการด าเนนการมาอย่างต่อเนอง โดยเฉพาะท่าเรอขนาดใหญ่และม ี
็
่
ื
้
ความพรอมในการด าเนนการ
ิ
3.6.1 ทาเรอสเขียวและยั่งยน (Sustainable and Green Port)
ื
ื
ี
่
ึ
่
ี
ื
กิจกรรมทเกิดข้นในท่าเรอนั้นมมากมาย และกิจกรรมเหล่านั้นล้วนส่งผลกระทบต่อ
ี
ื่
ิ
ิ
ิ
์
ึ
ิ
ส่งแวดล้อมและสังคมโดยรอบ ได้แก่ อากาศ น ้า ดน ระบบนเวศน และอน ๆ จงท าให้แนวคดการ

123



ี
่
ุ
ื
ื
ื
ั
็
ื
พัฒนาท่าเรอในปจจบันและอนาคต โดยเฉพาะท่าเรอขนาดใหญ่หรอท่าเรอทอยู่ใกล้ชมชน เปนไป
ุ
ิ
ึ
ี
ื
ึ
ี
ึ
่
ในทศทางทค านงถงผลกระทบดังกล่าวมากข้น แนวคดท่าเรอสเขยว (Green Port) จงได้รบความ
ั
ี
ิ
ึ
่
ื
สนใจและตนตัวกันมากข้นมาโดยล าดับ แนวคดน้เปนแนวคดทม่งเน้นการด าเนนกิจกรรมและการ
ึ
ิ
่
ิ
ี
็
ุ
ิ
ี
ึ
ี
ี
ุ
่
ื
ี
่
ั
ิ
บรหารจัดการในท่าเรอโดยใช้ทรพยากรทมอยู่อย่างค้มค่า และลดผลกระทบทจะเกิดข้นต่อ
ู
ส่งแวดล้อมและสังคม โดยต้องมมาตรการในการด าเนนงานทชัดเจน เช่น การปลกต้นไม้ในพื้นท ่ ี
ี
ี
ิ
ิ
่
ี
ุ
ี
ท่าเรอเพือลดมลพิษทางอากาศและเสยง การใช้วัสดหมนเวียนหรอใช้ซ ้า และมการประเมนด้วย
ื
ื
่
ุ
ิ
็
ี
่
ู
็
ี
ี
ี
ื
่
ี
ิ
ตัวช้วัดทเหมาะสมทสะท้อนถงการด าเนนงานในการเปนท่าเรอสเขยวอย่างเปนรปธรรมของแต่ละ
ึ
ื
่
ี
ื
ู
ี
ท่าเรอทมบรบทแตกต่างกัน เพือน าไปส่การพัฒนาท่าเรอแบบยั่งยืน (Sustainable Port) ทอยู่ร่วมกัน
ิ
ี
่
่
ุ
ิ
อย่างสมดลทั้งส่งแวดล้อม สภาพเศรษฐกิจ และสังคม

ตารางท 3-7 ผลกระทบการด าเนนงานของท่าเรอต่อส่งแวดล้อมและสังคมโดยรอบในแต่ละด้าน
ื
ี่
ิ
ิ

Air Water Soil/ sediment Ecosystem Others
Local Air Pollution (NO2, SO2, CO2,CO,VOC,PM Noise Vibration Odour Global Air pollution impact Water pollution Water turbidity Soll/sediment pollution Acidification Erosion Land consumption Blodly, loss Habitat loss/Degradation Congestion Waste generation
Activities/ Impacts
Manoenvring
Loading &
unloading
operations on
terminals
Hoteling
(lighting,
heating,
refrigeration,
In ports ventilation
etc.)
Dredging
Land traffic
(HDV,
railway)
Waste
disposal/
illegal
dumping