แผนการจัดการเรียนรู้วิชาการโปรแกรมและควบคุมไฟฟ้า

391

6. อุปกรณใ์ นข้อใด ไม่ใชส่ ่วนประกอบของการควบคุมมอเตอร์แบบอัตโนมัติ
ก. Power Panel
ข. Manual Starter
ค. Magnetic Contactor
ง. Pressure Switch

7. ขอ้ ใดคือ วิธกี ารควบคุมมอเตอรโ์ ดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์
ก. การนำสัญญาณเอาต์พุตของ PLC ไปต่อเข้ากับสว่ นคอยล์ (Coil) ของแมกเนติกส์คอนแทคเตอร์
ข. การนำสญั ญาณเอาต์พุตของ PLC ไปต่อเข้ากับสว่ นคอยล์ (Coil) ของโซลนิ อยลว์ าลว์
ค. การแปลงวงจรกำลังมาเป็น Ladder Diagram
ง. การนำสัญญาณเอาต์พุตของ PLC ไปต่อเข้ากบั มอเตอร์โดยตรง

8. เพราะเหตุใดจึงไมส่ ามารถนำเอาต์พุตของ PLC ไปควบคมุ มอเตอร์โดยตรงได้
ก. แรงดันไฟฟา้ ไม่เพียงพอ อาจทำให้เอาต์พตุ ของ PLC เกิดความเสียหาย
ข. กระแสไฟฟ้าไม่เพียงพอ อาจทำใหเ้ อาตพ์ ตุ ของ PLC เกดิ ความเสียหาย
ค. กระแสในการสตาร์ทของมอเตอรส์ งู อาจทำใหเ้ อาตพ์ ุตของ PLC เกดิ ความเสียหาย
ง. กระแสในการสตาร์ทของมอเตอร์ตำ่ อาจทำใหเ้ อาต์พตุ ของ PLC เกิดความเสียหาย

9. ขอ้ ดีของการใชโ้ ปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์ควบคมุ มอเตอร์คือข้อใด
ก. ลดจำนวนสายทใ่ี ชน้ อ้ ยลง เปล่ียนเปน็ โปรแกรมแทน
ข. ตรวจสอบการทำงานของวงจรไดง้ ่าย
ค. เปล่ียนแปลงแกไ้ ขโปรแกรมควบคุมไดงา่ ย
ง. ถูกทกุ ขอ้

10. ในการแปลงวงจรควบคุม เปน็ Ladder Diagram จะต้องกำหนดตำแหน่งอนิ พุต/เอาตพ์ ุต ตำแหน่งใด
มีความจำเปน็ น้อยทส่ี ุดในการแปลงวงจร
ก. ตำแหน่ง Overload Relay (F3) : I0.0
ข. ตำแหนง่ Switch Stop (S1) : I0.1
ค. ตำแหน่ง Switch Start (S2) : I0.2
ง. ตำแหนง่ มอเตอร์ (K1) : Q0.0

จากวงจรตอ่ ไปนี้ ใชต้ อบคำถามขอ้ ที่ 11 – 14

392

11. จากรูป การแปลงจากวงจรควบคุมมอเตอร์ เปน็ Ladder Diagram จดุ 1 หมายถึงตำแหน่งใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. I0.2
ง. Q0.0

12. จากรูป จุด 2 หมายถึงตำแหนง่ ใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. I0.2
ง. Q0.0
13. จากรปู จดุ 4 หมายถงึ ตำแหน่งใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. I0.2
ง. Q0.0

14. จากรปู จดุ 5 หมายถึงตำแหน่งใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. I0.2
ง. Q0.0

393

จากวงจรต่อไปน้ี ใชต้ อบคำถามขอ้ ท่ี 15 – 20

15. จากรูป การแปลงจากวงจรควบคมุ มอเตอร์ เปน็ Ladder Diagram จุดที่ 1 หมายถงึ ตำแหนง่ ใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. I0.2
ง. Q0.0

16. จากรปู Ladder Diagram จดุ ท่ี 2 หมายถึงตำแหน่งใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. I0.2
ง. Q0.0

17. จากรูป Ladder Diagram จดุ ที่ 3 หมายถึงตำแหนง่ ใด
ก. Q0.0
ข. I0.0
ค. I0.1
ง. Q0.1

18. จากรปู Ladder Diagram จดุ ท่ี 4 หมายถงึ ตำแหน่งใด
ก. I0.1
ข. I0.2
ค. I0.3
ง. Q0.1

394

19. จากรูป Ladder Diagram จุดที่ 5 หมายถึงตำแหนง่ ใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. I0.2
ง. Q0.0

20. จากรูป Ladder Diagram จุดท่ี 6 หมายถึงตำแหนง่ ใด
ก. I0.2
ข. I0.3
ค. Q0.0
ง. Q0.1

395

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน หนว่ ยที่ 12

รหสั วชิ า 20104-2108 วิชาการโปรแกรมและควบคุมไฟฟ้า สอนครง้ั ท่ี 12

ชื่อหน่วย การควบคุมมอเตอร์โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์ สัปดาห์ท่ี 12

ขอ้ 1) ง
ข้อ 2) ก
ข้อ 3) ค
ข้อ 4) ข
ข้อ 5) ข
ข้อ 6) ข
ข้อ 7) ก
ข้อ 8) ค
ขอ้ 9) ง
ขอ้ 10) ก
ขอ้ 11) ค
ขอ้ 12) ข
ข้อ 13) ง
ข้อ 14) ง
ขอ้ 15) ค
ข้อ 16) ข
ขอ้ 17) ก
ข้อ 18) ข
ขอ้ 19) ง
ขอ้ 20) ง

396

ใบเนื้อหา หน่วยที่ 12

รหัสวชิ า 20104-2108 วิชาการโปรแกรมและควบคมุ ไฟฟ้า สอนคร้งั ท่ี 12

ชือ่ หน่วย การควบคุมมอเตอร์โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์ สปั ดาห์ที่ 12

หน่วยท่ี 12
การควบคมุ มอเตอรโ์ ดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

การควบคุมมอเตอร์ หมายถงึ การควบคุมใหม้ อเตอร์ทำงานตามคำสงั่ เง่อื นไข หรอื ตามความตอ้ งการของผู้
ควบคมุ เช่น การควบคมุ การเริ่มทำงาน–หยุดทำงาน (Start–Stop) การควบคมุ ความเร็ว (Speed) การควบคมุ การกลับทิศ
ทางการหมนุ (Reverse) เป็นต้น

12.1 การควบคมุ มอเตอรเ์ บ้ืองต้น

ประเภทของการควบคุมมอเตอรส์ ามารถแบ่งวธิ ีของการควบคุมมอเตอรไ์ ด้ 3 วิธคี อื

12.1.1 การควบคุมดว้ ยมือ (Manual control)

การควบคมุ ดว้ ยมือคือการใชผ้ ู้ปฏบิ ตั งิ านทำหนา้ ทค่ี วบคุมอุปกรณเ์ คร่ืองกลใหท้ ำงาน โดยใช้วธิ ีการจา่ ย

แรงดนั ไฟฟ้าใหก้ บั มอเตอรไ์ ฟฟ้าโดยตรงหรือผา่ นอุปกรณ์ควบคมุ การทำงานดว้ ยมือแบบตา่ ง ๆ เชน่ การเสยี บปลัก๊ หรือใช้

สวิตชส์ ตารท์ มอเตอร์ (Starter Switch) เป็นต้นวิธีการควบคมุ ด้วยมือนี้มกั จะใชก้ บั มอเตอรไ์ ฟฟ้าทมี่ ขี นาดเล็กประเภท

เครือ่ งใช้ไฟฟา้ ภายในบา้ นท่วั ไปเพ่ือการเรม่ิ เรม่ิ ตน้ ทำงานหรือหยุดเคร่อื งเป็นสว่ นใหญ่

Power Supply

Power Panel

Manual Starter

Motor

รปู ที่ 12.1 การควบคมุ ดว้ ยมือ (Manual Control)

397

12.1.2การควบคมุ กึง่ อัตโนมตั ิ (Semi Automatic control)
การควบคมุ กึ่งอตั โนมตั ิเปน็ การนำอปุ กรณ์แมกเนติกส์คอนแทคเตอร์ (Magnetic Contactor) และสวิตช์
ป่มุ กด (Push Button Switch) เขา้ มาช่วยควบคุมการทำงานของมอเตอรไ์ ฟฟ้าสามารถออกแบบวงจรควบคุม
มอเตอร์ไฟฟ้า เพ่ือให้เริม่ ต้นการทำงาน (Start) และหยุดทำงาน (Stop) ได้ อกี ทง้ั ยังสามารถจัดวางตคู้ วบคมุ ให้
หา่ งจากเคร่ืองจักร เพื่อเปน็ การเพ่มิ ความปลอดภยั ให้กบั ผคู้ วบคุมมากย่ิงขึ้น

Power Supply

Power Panel

Magnetic Contactor Push Button
Overload Protection Switch

Motor

รูปที่ 12.2 การควบคุมก่งึ อตั โนมตั ิ (Semi–Automatic Control)

12.1.3 การควบคมุ อตั โนมัติ (Automatic control)
การควบคมุ อัตโนมตั ิมีลักษณะคล้ายกบั การควบคมุ แบบก่ึงอตั โนมตั ิแตกต่างกนั หลงั จากกดปุ่มเริ่มต้น
การทำงานระบบจะทำงานเองตลอดเวลาจึงต้องติดตัง้ อุปกรณ์เสริมเขา้ ไปในวงจรควบคุมการทำงานเพ่ือให้
ระบบสามารถทำงานได้อย่างต่อเนื่องและถูกต้องตามเงื่อนไขการทำงานเช่นการติดตั้งสวิตช์ลูกลอย (Float
Switch) ทำหน้าท่ีตรวจวดั ระดับน้ำในถัง ส่ังใหม้ อเตอร์ป๊มั ทำงานเมื่อน้ำหมดถังและสั่งให้มอเตอร์หยุดเม่ือน้ำ
เต็มถัง หรอื การตดิ ต้งั สวติ ช์ความดัน (Pressure Switch) ทำหนา้ ทีต่ รวจวัดปริมาณความดันลม เพ่ือส่ังให้ป๊ัมลม
ทำงานเปน็ ต้น

398

Magnetic Contactor Push Button Switch
Overload Protection Float Switch

Motor

Pressure Switch

รูปท่ี 12.3 การควบคมุ อตั โนมัติ (Automatic Control)

สำหรับการควบคุมมอเตอร์ไฟฟ้า สามารถแบง่ ส่วนประกอบทีส่ ำคญั ในการควบคมุ มอเตอรไ์ ฟฟ้า ออกเป็น 2
ส่วน ด้วยกนั คือวงจรกำลงั (Power Circuit) และวงจรควบคุม (Control Circuit)

(ก) วงจรกำลงั (Power Circuit) (ข) วงจรควบคุม (Control Circuit)

รูปที่ 12.4 วงจรควบคุมมอเตอร์ไฟฟ้า

399

รูปที่ 12.5 การตอ่ วงจรควบคุมมอเตอร์ไฟฟ้า

จากรปู ที่ 12.5 แสดงการควบคมุ มอเตอรไ์ ฟฟา้ โดยใชแ้ มกเนติกสค์ อนแทคเตอร์เป็นอุปกรณค์ วบคุมหลักในการเริ่ม
ทำงานและหยุดทำงานของมอเตอร์มีลกั ษณะการทำงานคือเม่ือกดสวติ ช์ S2 มอเตอร์จะเริ่มต้นทำงานและเมื่อกดสวิตช์ S1
มอเตอร์จะหยุดทำงาน

ในปัจจุบันการควบคุมเครื่องจักรที่มีมอเตอร์ไฟฟ้าเป็นอุปกรณ์ต้นกำลังในโรงงานอุตสาหกรรมนิยมนำเคร่ือง
ควบคุมแบบอัตโนมัติหลากหลายรูปแบบมาใชง้ านเพื่อควบคุมช่วยทำให้ระบบมีความรวดเร็ว แม่นยำและตรวจสอบแก้ไข
ระบบได้ง่ายขน้ึ อีกท้งั ยงั ทำใหร้ ะบบมีความน่าเชื่อถือมากขน้ึ และ PLC เปน็ หนง่ึ ในเครื่องควบคมุ อตั โนมตั ิทน่ี ิยมใช้ แต่เรา
ไม่สามารถนำเอาต์พุตของ PLC ไปควบคุมมอเตอร์โดยตรง เนื่องจากกระแสของมอเตอร์ค่อนข้างสูงซึ่งอาจทำให้เอาต์พุต
ของ PLC เสียหายได้ จึงต้องต่ออุปกรณ์ขับกั้นกลางระหว่างเอาต์พุตของ PLC กับมอเตอร์ และอุปกรณ์ที่นิยมใช้คือ แมก
เนติกสค์ อนแทคเตอร์

12.2 การควบคมุ มอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์
การควบคุมมอเตอรโ์ ดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์หมายถงึ การนำสญั ญาณเอาตพ์ ตุ ของ PLC ไปตอ่ เขา้ กับ

อุปกรณ์ขับตรงสว่ นควบคมุ คอยล์ (Coil) ของแมกเนติกส์คอนแทคเตอรแ์ ละเปลย่ี นวงจรควบคมุ (Control Circuit) มาเปน็
Ladder Diagram เพ่อื ป้อนเขา้ ไปใน PLC โดยท่วี งจรกำลงั (Power Circuit) ยังคงต่อใช้งานตามปกติ

12.2.1 ขน้ั ตอนในการเปลยี่ นวงจรควบคมุ มาเปน็ Ladder Diagram ปฏบิ ตั ิดังนี้

1) กำหนดตำแหนง่ อินพุต (Input)/เอาต์พตุ (Output)

อนิ พุต (Input) เอาต์พตุ (Output)

Overload Relay (F3) : I0.0 มอเตอร์ (K1) : Q0.0

Switch Stop (S1) : I0.1

Switch Start (S2) : I0.2

2) แปลงวงจรจากวงจรควบคมุ มาเปน็ Ladder Diagram

400

(ก) วงจรควบคุม (Control Circuit) (ข) Ladder Diagram

รปู ท่ี 12.6 การเปล่ียนวงจรควบคมุ เป็น Ladder Diagram

3) แปลงวงจรใหม่ ให้งา่ ยในการทำความเขา้ ใจการทำงานของโปรแกรมโดยการนำสว่ นที่หนา้ สมั ผสั ขนาน
กนั มาวางไว้ด้านหน้าดังรปู ที่ 12.7

(ก) Ladder Diagram เดิม (ข) Ladder Diagramใหม่

รปู ท่ี 12.7 การแปลงวงจรใหมใ่ หง้ า่ ยในการทำความเขา้ ใจการทำงานของโปรแกรม

4) ป้อนโปรแกรมตาม Ladder Diagram โหลดลงใน PLC
5) ตอ่ สายควบคมุ ทางดา้ นอินพตุ (Input) /เอาตพ์ ตุ (Output) ตามรปู

401

12.2.2 การต่ออปุ กรณ์ทางด้านอนิ พตุ (Input) /เอาตพ์ ุต (Output)

รปู ท่ี 12.8 การควบคุมมอเตอรโ์ ดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์

12.3 ตวั อย่างการควบคมุ มอเตอรโ์ ดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

12.3.1 การควบคุมมอเตอรไ์ ฟฟ้า 3 เฟส ด้วยวงจรกลบั ทางหมุนหลังจากหยุดมอเตอร์ (Reversing After

stop)

402

(ก) วงจรกำลัง (Power Circuit) (ข) วงจรควบคมุ (Control Circuit)

รปู ที่ 12.9 วงจรการกลบั ทางหมนุ หลงั จากหยุดมอเตอร์ (Reversing After Stop)

1) ศกึ ษาเงอ่ื นไขการทำงาน : เมือ่ กดสวิตช์ S3 จะทำให้คอนแทคเตอร์ K1 ทำงาน สง่ ผลใหม้ อเตอร์
ทำงานกำหนดใหท้ ศิ ทางการหมนุ ตามเข็มนาฬิกา กดสวิตช์ S1 มอเตอร์หยุดการทำงาน และเมื่อ
กดสวติ ช์S2 จะทำใหค้ อนแทคเตอร์ K2 ทำงาน ส่งผลใหม้ อเตอรท์ ำงานกำหนดให้ทศิ ทางการหมนุ
ทวนเขม็ นาฬิกา หากกดสวติ ช์ S1 มอเตอร์หยุดการทำงาน

2) กำหนดตำแหน่งอินพตุ (Input) / เอาตพ์ ุต (Output)

อนิ พุต (Input) เอาตพ์ ุต (Output)
Switch Forward (S3): I0.1 มอเตอร์หมุนตามเขม็ (K1) : Q0.0
Switch Reverse (S2) : I0.2 มอเตอร์หมนุ ทวนเข็ม (K2) : Q0.1
Switch Stop (S1) : I0.3

3) เขียน Ladder Diagram

403

รปู ท่ี 12.10 Ladder Diagram วงจรการกลับทางหมุนหลงั จากหยุดมอเตอร์ (Reversing After Stop)

4) ตอ่ อุปกรณ์ทางด้านอินพุต (Input) / เอาตพ์ ุต (Output)

รูปที่ 12.11 การต่อวงจรการกลับทางหมุนมอเตอร์ควบคมุ ดว้ ยโปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

404

12.3.2 การควบคมุ มอเตอรไ์ ฟฟ้า 3 เฟส ด้วยวงจรกลบั ทางหมนุ แบบ Jogging

(ก) วงจรกำลัง (Power Circuit) (ข) วงจรควบคมุ (Control Circuit)

รปู ที่ 12.12 วงจรกลบั ทางหมุนแบบ Jogging

1) ศึกษาเงื่อนไขการทำงาน : เมื่อกดสวิตช์ S2 จะทำให้คอนแทคเตอร์ K1 ทำงาน ส่งผลให้มอเตอร์
ทำงานกำหนดให้ทิศทางการหมุนตามเข็มนาฬิกา และเมื่อกดสวิตช์ S2 จะทำให้คอนแทคเตอร์
K2 ทำงาน สง่ ผลใหม้ อเตอร์ทำงานกำหนดให้ทศิ ทางการหมนุ ทวนเขม็ นาฬิกา

2) กำหนดตำแหน่ง อินพุต (Input)/เอาต์พุต (Output)

อินพุต (Input) เอาต์พตุ (Output)
Fuse Control (F2) : I0.0 มอเตอร์หมุนตามเข็ม (K1) : Q0.0
Overload Relay (F3) : I0.1 มอเตอรห์ มุนทวนเข็ม (K2) : Q0.1
Switch Forward (S2) : I0.2
Switch Reverse (S3) : I0.3

405

3) เขียน Ladder Diagram

รูปท่ี 12.13 Ladder Diagram วงจรการกลบั ทางหมนุ แบบ Jogging

4) ตอ่ อุปกรณ์ทางด้านอินพุต (Input) / เอาตพ์ ตุ (Output)

รูปท่ี 12.14 การต่อวงจรการกลับทางหมนุ ควบคุมดว้ ยโปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

406

12.3.3 การควบคุมมอเตอรไ์ ฟฟา้ 3 เฟส ดว้ ยวงจรกลบั ทางหมนุ แบบ Interlocking

(ก) วงจรกำลัง (Power Circuit) (ข) วงจรควบคุม (Control Circuit)

รูปที่ 12.15 วงจรกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบ Interlocking

1) ศกึ ษาเงือ่ นไขการทำงาน : เมอื่ กดสวติ ช์ S2 จะทำใหค้ อนแทคเตอร์ K1 ทำงาน ส่งผลใหม้ อเตอร์
ทำงานกำหนดใหท้ ิศทางการหมนุ ตามเข็มนาฬิกา กดสวิตช์ S1 มอเตอร์หยุดการทำงาน และเมื่อ
กดสวิตช์ S3 จะทำใหค้ อนแทคเตอร์ K2 ทำงาน ส่งผลใหม้ อเตอรท์ ำงานกำหนดให้ทศิ ทางการ
หมุนทวนเขม็ นาฬกิ า หากกดสวติ ช์ S1 มอเตอรห์ ยดุ การทำงาน

2) กำหนดตำแหนง่ อนิ พุต (Input) /เอาต์พุต (Output)

อนิ พุต (Input) เอาต์พุต (Output)
Switch Stop (S1) : I0.0 มอเตอร์หมนุ ตามเขม็ (K1) : Q0.0
Switch Forward (S2) : I0.1 มอเตอรห์ มุนทวนเข็ม (K2) : Q0.1
Switch Forward (S3) : I0.2

3) เขยี น Ladder Diagram

407

รูปท่ี 12.16 Ladder Diagram วงจรการกลบั ทางหมุนวงจรกลบั ทางหมนุ แบบ Interlocking

4) ตอ่ อปุ กรณ์ทางดา้ นอนิ พุต (Input) / เอาตพ์ ตุ (Output)

รูปท่ี 12.17 การตอ่ วงจรการกลับทางหมุนควบคุมด้วยโปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

408

สรุป
การควบคุมมอเตอร์ หมายถึงการควบคมุ ให้มอเตอรท์ ำงานตาม คำสั่ง เง่อื นไข หรอื ตามความต้องการของผู้

ควบคุม เช่น การควบคมุ การเรมิ่ ทำงาน–หยุดทำงาน (Start–Stop) การควบคมุ ความเร็ว (Speed) การควบคมุ การกลับทศิ
ทางการหมนุ (Reverse) เปน็ ตน้
1. การควบคมุ มอเตอร์เบ้ืองต้น

1) การควบคมุ ดว้ ยมือ (Manual control)

2) การควบคมุ กง่ึ อัตโนมัติ (Semi Automatic control)
3) การควบคมุ อตั โนมตั ิ (Automatic control)

สำหรบั การควบคุมมอเตอรไ์ ฟฟา้ สามารถแบง่ สว่ นประกอบทีส่ ำคญั ในการควบคุมมอเตอรไ์ ฟฟา้ ออกเป็น 2
ส่วน ดว้ ยกนั คือวงจรกำลัง (Power Circuit) และวงจรควบคมุ (Control Circuit)

2. การควบคมุ มอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์

หมายถึงการนำสัญญาณเอาตพ์ ุตของ PLC ไปตอ่ เขา้ กับอุปกรณข์ บั ตรงส่วนควบคมุ คอยล์ของแมกเนติกสค์ อนแทค
เตอรแ์ ละเปล่ยี นวงจรควบคุมมาเปน็ Ladder Diagram เพือ่ ป้อนเขา้ ไปใน PLC โดยที่วงจรกำลังยังคงตอ่ ใชง้ านตามปกติ

ตัวอย่างการเปล่ยี นวงจรควบคมุ มาเปน็ Ladder Diagram

(ก) วงจรควบคุม (Control Circuit) (ข) Ladder Diagram

รูปท่ี 12.12 ตัวอยา่ งการเปล่ียนวงจรควบคุมมาเปน็ Ladder Diagram

409

แบบฝึกหดั หนว่ ยท่ี 12

รหสั วชิ า 20104-2108 วิชาการโปรแกรมและควบคุมไฟฟ้า สอนคร้ังท่ี 12

ชอ่ื หน่วย การควบคุมมอเตอร์โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์ สปั ดาห์ที่ 12

1. จงตอบคำถามต่อไปน้ี
1) การควบคมุ มอเตอร์ หมายถงึ ……….….………..…………………………………………………………………..…..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

2) ประเภทของการควบคุมมอเตอร์ แบ่งวธิ ขี องการควบคุมมอเตอรไ์ ด้…………….. วธิ คี ือ…..................
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

3) การควบคมุ มอเตอรด์ ว้ ยมือ (Manual Control) คือ........................................................................
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

4) การควบคุมกงึ่ อตั โนมัติ (Semi Automatic control) คอื ...............................................................
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

5) การควบคุมอัตโนมตั ิ (Automatic control) คือ...........................................................................
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

410

………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

2. จากวงจรควบคมุ มอเตอร์ จงแปลงเป็น Ladder Diagram ตามตำแหน่งอินพุต (Input)/เอาต์พตุ
(Output) ท่ีกำหนด

วงจรควบคมุ (Control Circuit)

กำหนดตำแหน่งอนิ พตุ (Input)/เอาต์พุต (Output)

อนิ พตุ (Input) เอาตพ์ ตุ (Output) ตัวตัง้ เวลา
Switch Stop (S1) : I0.0 Contactor K1 : Q0.0 K3T (2 Sec) : T101
Switch Start (S2) : I0.1 Contactor K2 : Q0.1 K4T (2 Sec) : T102
Contactor K3: Q0.2

411

เขียน Ladder Diagram

412

แบบฝึกหดั หน่วยที่ 12

รหัสวิชา 20104-2108 วิชาการโปรแกรมและควบคุมไฟฟ้า สอนครง้ั ที่ 12

ชอื่ หน่วย การควบคุมมอเตอร์โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์ สปั ดาหท์ ่ี 12

1. จงตอบคำถามต่อไปน้ี
1. การควบคุมมอเตอร์ หมายถึง การควบคุมให้มอเตอรท์ ำงานตาม คำสง่ั เงื่อนไข หรอื ตามความ

ตอ้ งการของผูค้ วบคมุ เชน่ การควบคุมการเร่มิ ทำงาน – หยดุ ทำงาน (Start – Stop) การควบคมุ ความเรว็
(Speed) การควบคุมการกลับทศิ ทางการหมุน (Reverse)

2. ประเภทของการควบคุมมอเตอร์ แบ่งวิธีของการควบคุมมอเตอร์ได้ 3 วิธีคือ
2.1 การควบคมุ ด้วยมือ (Manual control)
2.2 การควบคมุ กึ่งอัตโนมัติ (Semi Automatic control)
2.3 การควบคุมอัตโนมัติ (Automatic control)

3. การควบคมุ มอเตอร์ ด้วยมือ (Manual Control) คือการใช้ ผู้ปฏบิ ตั ิงานทำหนา้ ที่ควบคมุ อปุ กรณ์
เคร่ืองกลให้ทำงาน โดยใช้วธิ กี ารจ่ายแรงดนั ไฟฟา้ ให้กบั มอเตอรไ์ ฟฟ้าโดยตรง หรือผา่ นอุปกรณค์ วบคุมการ
ทำงานดว้ ยมือแบบต่าง ๆ เช่นการเสียบปล๊กั ไฟฟ้า หรอื ใชส้ วติ ช์สตารท์ มอเตอร์ (Starter Switch) เปน็ ตน้
วธิ กี ารควบคุมด้วยมือนีม้ ักจะใช้กบั มอเตอร์ไฟฟา้ ที่มีขนาดเลก็ ประเภทเคร่ืองใช้ไฟฟา้ ภายในบา้ นทัว่ ไป เพอื่
การเริ่มเดินหรือหยุดเคร่ืองเป็นส่วนใหญ่

4. การควบคุมกึง่ อัตโนมตั ิ (Semi Automatic control) คือการนำอปุ กรณ์ แมกเนตกิ สค์ อนแทคเตอร์
(Magnetic Contactor) และสวิตช์ปมุ่ กด (Push Button Switch) เขา้ มาชว่ ยควบคมุ การทำงานของ
มอเตอรไ์ ฟฟ้า สามารถออกแบบวงจรควบคุมมอเตอร์ไฟฟ้า เพื่อใหเ้ ริ่มต้นการทำงาน และหยดุ ทำงาน
(Stop) ได้ อกี ทัง้ ยังสามารถจัดวางตู้ควบคุมใหห้ า่ งจากเคร่ืองจกั ร เพื่อเปน็ การเพมิ่ ความปลอดภัยใหก้ ับผู้
ควบคมุ มากย่งิ ขึน้

5. การควบคุมอัตโนมตั ิ (Automatic control) คือมลี ักษณะคลา้ ยกับการควบคุมแบบก่ึงอัตโนมัติ
แตกตา่ งกนั หลังจากกดปมุ่ เริ่มตน้ การทำงาน (Start) แล้ว ระบบจะทำงานเองตลอดเวลา ดังนั้น จงึ ต้องมีการ
ติดตั้งอุปกรณ์เสริม เข้าไปในวงจรควบคมุ การทำงาน เพ่อื ให้ระบบสามารถทำงานได้อย่างต่อเนื่อง เชน่ การ
ตดิ ต้งั สวติ ชล์ กู ลอย (Float Switch) ทำหนา้ ทีต่ รวจวดั ระดับน้ำในถงั สงั่ ให้มอเตอร์ปม๊ั ทำงานเมอ่ื น้ำหมดถัง
และสั่งให้มอเตอร์ หยดุ เมอ่ื น้ำเตม็ ถงั หรือ การติดต้งั สวิตช์ความดนั (Pressure Switch) ทำหนา้ ทีต่ รวจวดั
ปริมาณความดันลม เพื่อส่งั ให้ปั๊มลมทำงาน เป็นต้น

413
2. จากวงจรควบคุมมอเตอร์ จงแปลงเป็น Ladder Diagram ตามตำแหนง่ อินพุตและเอาต์พตุ ท่ีกำหนด

กำหนดตำแหน่งอนิ พตุ /เอาต์พุต

Inputs Outputs Timer
Switch Stop (S1) : I0.0 Contactor K1 : Q0.0 K3T (2 Sec) : T101
Switch Start (S2) : I0.1 Contactor K2 : Q0.1 K4T (2 Sec) : T102
Contactor K3 : Q0.2

Ladder Diagram

414

415

แบบประเมนิ ผลการปฏิบตั งิ าน
หน่วยท่ี 12 การควบคมุ มอเตอร์โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์
ใบงานที่ 9 การออกแบบโปรแกรมจากวงจรควบคุมมอเตอร์ 1

การประเมินผลการปฏิบัติงาน 1. กระบวนการ 2. ผลการ 3. กจิ นสิ ัยการ
คะแนนเต็ม 120 คะแนน ปฏบิ ัตงิ าน ปฏบิ ตั งิ าน ปฏบิ ตั ิงาน

1.1 การเตรียมเคร่ืองมือ ฯ
1.2 ความถูก ้ตอง ฯ
1.3 ปฏิบั ิตงานตาม ั้ขนตอน
1.4 ปฏิ ับ ิตงานเสร็จตามเวลา ฯ

2.1 ออกแบบโปรแกรม Automatic ฯ

2.2 ออกแบบโปรแกรม Direct ฯ
2.3 สรุปผลการทดลอง
3.1 ความปลอดภัย ฯ
3.2 การใช้เคร่ือง ืมอ ุอปกรณ์
3.3 ความเรียบร้อยของ ื้พน ่ที ฯ
3.4 ความตั้งใจ ฯ
ชอ่ื -สกลุ รวม
5 5 5 5 30 30 20 5 5 5 5 คะแนน
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.

416

19. ให้ครผู สู้ อนนำคะแนนจากแบบประเมนิ ผลการปฏิบตั ิงานทุกหน่วยมารวมกันแล้วเทียบ
20. บัญญัติไตรยางคเ์ พ่อื เป็นคะแนนภาคปฏิบตั ิของผ้เู รยี น
หมายเหตุ

หลกั เกณฑ์การใหค้ ะแนนแบบประเมินผลการปฏบิ ตั งิ าน

รายการประเมนิ ผล หลักเกณฑ์การใหค้ ะแนน

1. กระบวนการปฏบิ ตั ิงาน

1.1 การเตรียมเคร่ืองมอื (1) เตรยี มเครื่องมือ อปุ กรณ์ครบถว้ น ได้ 5 คะแนน

อปุ กรณ์ (2) ขาดบางสว่ น ตดั รายการละ 1 คะแนน

(3) ไม่มเี ครอ่ื งมอื อุปกรณ์ ได้ 0 คะแนน

1.2 ความถกู ต้องในการใช้ (1) ใชเ้ ครอ่ื งมือ อุปกรณ์ถกู ต้องครบถ้วน ได้ 5 คะแนน

เครือ่ งมอื อุปกรณ์ (2) ใช้เคร่ืองมือ อุปกรณ์ถูกต้องบางส่วน ตดั จุดละ 1 คะแนน

(3) ใชเ้ ครอื่ งมือ อุปกรณ์ไม่ถกู ต้อง ได้ 0 คะแนน

1.3 ปฏิบัตงิ านตามขน้ั ตอน (1) ปฏิบตั งิ านตามข้ันตอนทุกขัน้ ตอนได้ 5 คะแนน

(2) ปฏิบตั ิงานตามข้ันตอนบางสว่ นตัดจุดละ 1 คะแนน

(3) ไม่ปฏิบัติงานตามข้นั ตอน ได้ 0 คะแนน

1.4 ปฏบิ ตั งิ านเสร็จตามเวลา (1) ปฏบิ ตั ิงานเสรจ็ ตามเวลาทีก่ ำหนด ได้ 5 คะแนน

ทีก่ ำหนด (2) ปฏบิ ตั งิ านไมเ่ สร็จตามเวลาท่ีกำหนด ได้ 3 คะแนน

2. ผลการปฏิบตั ิงาน

2.1 ออกแบบโปรแกรมจาก (1) ออกแบบโปรแกรมควบคุมมอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

วงจรควบคมุ มอเตอร์แบบ ต่ออุปกรณ์อนิ พุต/เอาตพ์ ตุ เพื่อควบคมุ มอเตอร์ และ โปรแกรมทำงานถกู ต้อง

Automatic Sequence และ ทกุ ข้ันตอนได้ 30 คะแนน

ต่ออปุ กรณ์อนิ พุต/เอาตพ์ ุตเพื่อ (2) ออกแบบโปรแกรมควบคุมมอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์

ควบคมุ มอเตอร์ โดยใช้ ตอ่ อปุ กรณ์อนิ พุต/เอาตพ์ ตุ เพ่ือควบคุมมอเตอร์ได้บางส่วน และโปรแกรม

โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์ ทำงานถูกต้องบางสว่ น ตดั จดุ ละ 5 คะแนน

ไดถ้ ูกต้อง (3) ออกแบบโปรแกรมไม่ได้ ต่ออปุ กรณ์อินพุต/เอาต์พตุ เพ่ือควบคุมมอเตอร์

ไม่ได้ โปรแกรมไม่ทำงาน ได้ 0 คะแนน

2.2 ออกแบบโปรแกรมจาก (1) ออกแบบโปรแกรมควบคุมมอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

วงจรควบคุมมอเตอร์แบบ ต่ออุปกรณ์อนิ พุต/เอาตพ์ ตุ เพื่อควบคมุ มอเตอร์ และ โปรแกรมทำงานถูกต้อง

Direct Reversing และต่อ ทุกขน้ั ตอนได้ 30 คะแนน

อปุ กรณ์อินพตุ /เอาตพ์ ุตเพ่ือ

417

ควบคมุ มอเตอร์ โดยใช้ (2) ออกแบบโปรแกรมควบคุมมอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์

โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์ ต่ออุปกรณ์อนิ พุต/เอาตพ์ ุตเพ่ือควบคุมมอเตอร์ได้บางส่วน และโปรแกรม

ไดถ้ ูกต้อง ทำงานถูกต้องบางสว่ น ตัดจุดละ 5 คะแนน

(3) ออกแบบโปรแกรมไม่ได้ ต่ออปุ กรณ์อนิ พุต/เอาต์พตุ เพ่ือควบคมุ มอเตอร์

ไมไ่ ด้ โปรแกรมไม่ทำงาน ได้ 0 คะแนน

2.3 สรุปผลการทดลอง (1) ถกู ต้องครบถว้ นได้ 20 คะแนน

(ใบงานละ 10 คะแนน) (2) ถูกต้องบางส่วนตดั จดุ ละ 2 คะแนน

(3) ไมถ่ ูกตอ้ งทงั้ หมด ได้ 0 คะแนน

หลกั เกณฑ์การใหค้ ะแนนแบบประเมนิ ผลการปฏิบตั งิ าน (ต่อ)

รายการประเมนิ ผล หลกั เกณฑก์ ารให้คะแนน

3. กจิ นสิ ัยในการปฏบิ ตั งิ าน

3.1 ความปลอดภัยในการ (1) คำนงึ ถึงความปลอดภัยได้ 5 คะแนน

ปฏิบตั ิงาน (2) ไม่คำนึงถึงความปลอดภัยได้ 0 คะแนน

3.2 การบำรงุ รักษาเคร่ืองมือ (1) มีการบำรุง ดูแล รักษาเคร่ืองมอื อุปกรณ์ ได้ 5 คะแนน

อปุ กรณ์ (2) ไม่บำรุง ดแู ล รกั ษาเคร่ืองมือ อปุ กรณ์ ได้ 0 คะแนน

3.3 ความเรยี บรอ้ ยของพ้นื ที่ (1) พื้นทปี่ ฏบิ ัติงานสะอาดเรยี บร้อย ได้ 5 คะแนน

ปฏิบัติงาน (2) พื้นท่ปี ฏบิ ัตงิ านไม่สะอาด สกปรก ไม่เรยี บร้อย ได้ 0 คะแนน

3.4 ความต้ังใจในการ (1) มคี วามต้ังใจปฏิบตั ิงาน ได้ 5 คะแนน

ปฏบิ ตั ิงาน (2) ไม่ตัง้ ใจปฏิบตั ิงาน ได้ 0 คะแนน

418

บนั ทึกขอ้ เสนอแนะ ปญั หา / อปุ สรรค และอื่น ๆ ของผู้เรียน

……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………

……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………

……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………

ลงชอ่ื ………………..…………… ครูผู้สอน
(……………………………………………..)

419

แผนจดั การเรยี นรู้ หนว่ ยที่ 12

รหัสวชิ า 20104-2108 วิชาการโปรแกรมและควบคุมไฟฟ้า สอนครงั้ ที่ 13

ช่อื หน่วย การควบคุมมอเตอร์โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์ สปั ดาหท์ ี่ 13

1. หน่วยการเรยี นรู้ การควบคุมมอเตอร์โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์
2. หัวข้อเร่ือง

2.1 ภาคทฤษฎี
-

2.2 ภาคปฏิบัติ
1) ใบงานที่ 10 การออกแบบโปรแกรมจากวงจรควบคุมมอเตอร์ 2

3. จำนวนชั่วโมง 4 ชวั่ โมง
4. จุดประสงค์ท่ัวไป

1) เพื่อให้มีความรู้ เขา้ ใจเกีย่ วกับความหมายและประเภทการควบคุมมอเตอรเ์ บอ้ื งตน้
2) เพอื่ ให้มคี วามรู้ เข้าใจเกยี่ วกบั การควบคุมมอเตอรโ์ ดยใชโ้ ปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์
3) เพือ่ ใหม้ ที ักษะเก่ยี วกบั การควบคุมมอเตอร์โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์
4) เพ่ือให้ผเู้ รียนเปน็ ผู้มีคณุ ธรรม จริยธรรมและคุณลักษณะอนั พึงประสงค์สอดคล้องกับ

จรรยาบรรณวชิ าชพี
5. จุดประสงคก์ ารเรยี นร้ปู ระจำหนว่ ย

5.1 ด้านความรู้
1) บอกความหมายและประเภทการควบคมุ มอเตอรเ์ บ้ืองตน้ ได้ถูกต้อง
2) บอกวธิ ีการควบคุมมอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์ได้ถูกต้อง
3) แปลงวงจรควบคมุ มอเตอร์มาเป็น Ladder diagram ไดถ้ ูกต้อง

5.2 ด้านทักษะ
1) ออกแบบโปรแกรมควบคุมมอเตอร์แบบ Manual Sequence Control โดยใช้
โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์ได้ถูกตอ้ ง
2) ออกแบบโปรแกรมควบคุมมอเตอร์แบบ Auto Star-Delta Starter โดยใช้
โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์ได้ถูกต้อง
3) ตอ่ วงจรการใช้งานควบคุมมอเตอร์ โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์

5.3 ดา้ นคุณธรรม จรยิ ธรรม และคุณลกั ษณะท่ีพึงประสงค์
1) มคี ณุ ธรรม จรยิ ธรรมและคณุ ลกั ษณะท่ีพึงประสงค์สอดคล้องกับจรรยาบรรณวิชาชีพ

6. สมรรถนะประจำหน่วย
1) ใชช้ ุดคำส่ังในการออกแบบโปรแกรมควบคุมมอเตอร์แบบ Manual Sequence Control
โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

420

2) ใช้ชดุ คำสง่ั ในการออกแบบโปรแกรมควบคุมมอเตอร์แบบ Auto Star-Delta Starter
โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์

3) ต่อวงจรการใชง้ านควบคุมมอเตอร์ โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

7. กจิ กรรมการเรียนการสอน

ขั้นตอนการสอน/กิจกรรมครู ขนั้ ตอนการเรียน/กิจกรรมผูเ้ รียน

ขั้นนำเขา้ สู่บทเรียน (ใชเ้ วลา 25 นาท)ี ขน้ั เตรียม (ใชเ้ วลา 25 นาที)

1. ครทู บทวน สาระสำคัญและรายละเอยี ดของ 1. จัดเตรยี มวัสดุ อปุ กรณ์ สื่อ และเอกสารตาม

เนอ้ื หาภาคทฤษฏี ตัวอยา่ งการควบคมุ มอเตอร์โดย ทีค่ รผู ู้สอนและแผนการจัดการเรยี นรู้ที่กำหนดไว้

ใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์ ทบทวนการ และชว่ ยกันรกั ษากติกาทีท่ ุกคนร่วมกันสรา้ งใน

ชว่ ยกนั รกั ษากติกาที่ทุกคนร่วมกันสร้างในระหวา่ ง ระหวา่ งการเรยี น

การเรยี น

ข้นั สอน (ใชเ้ วลา 180 นาที) ข้ันสอน (ใชเ้ วลา 180 นาที)

1. ครทู บทวนวธิ ีการควบคุมมอเตอรเ์ บื้องตน้ ใช้ 1. ผ้เู รยี นตงั้ ใจฟังและจดบันทึก เกยี่ วกบั วธิ ีการ

เอกสารประกอบการเรียนหน่วยท่ี 12 การควบคุม ควบคุมมอเตอร์เบอ้ื งต้น พร้อมกบั ศกึ ษาเอกสาร

มอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์ ประกอบการเรียนหน่วยที่ 12 การควบคมุ มอเตอร์

ประกอบการเรียน โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

2. ครทู บทวนและสาธติ วิธีการควบคมุ มอเตอร์โดย 2. ผู้เรียนต้งั ใจฟังและจดบันทึก ศกึ ษา เอกสาร

ใชโ้ ปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์ ประกอบการเรียนหน่วยท่ี 12 พร้อมกับซกั ถาม

ปญั หาที่สงสัย

3. ครอู ธบิ ายและยกตัวอยา่ งการควบคมุ มอเตอร์ 3. ผู้เรียนต้งั ใจฟังและจดบนั ทึก ศึกษาเอกสาร

โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์ ประกอบการเรียนหน่วยท่ี 12 พรอ้ มกับซักถาม

ปญั หาท่สี งสยั

4. ครูใหผ้ เู้ รียนแบง่ กล่มุ กนั เองกลมุ่ ละ 3 คนโดยมี 4. ผเู้ รยี นแบง่ กลุม่ กันเองตามความสมัครใจกล่มุ ละ

สมาชกิ ไมซ่ ้ำกบั สปั ดาห์ที่ผา่ นมา พรอ้ มกบั ให้ 3 คน โดยมสี มาชิกไม่ซำ้ กับสปั ดาห์ท่ผี ่านมา ตั้งใจ

ทบทวนเนื้อหาการเรยี นตา่ ง ๆ ทไี่ ด้อธบิ ายและ ฟังและปฏบิ ัติงานตามทไ่ี ด้รับมอบหมาย เพ่ือ

สาธติ พรอ้ มกับแจง้ วธิ กี ารประเมินการปฏิบตั งิ าน เตรยี มรบั การประเมินผลการปฏบิ ัติงาน

5. ครแู จกใบงานท่ี 9 ให้ผูเ้ รียนแต่ละกลุ่ม พร้อมท้งั 5. ผเู้ รยี นปฏบิ ตั งิ านตามใบงานทคี่ รแู นะนำใบงาน

อธบิ ายวธิ ีการทำใบงาน ที่ 9

(สปั ดาห์ท่ี 12 ปฏิบตั ิใบงานท่ี 9 (สปั ดาห์ที่ 12 ปฏบิ ัตใิ บงานที่ 9

421

สปั ดาห์ที่ 13 ปฏิบตั ใิ บงานท่ี 10) สัปดาห์ที่ 13 ปฏิบัตใิ บงานท่ี 10)

6. ครูใหผ้ ูเ้ รยี นปฏิบัติงานตามรายละเอยี ดของใบ 6. ผ้เู รียนปฏบิ ตั งิ านตามรายละเอียดของใบงาน

งาน พร้อมกบั คอยแนะนำและใหค้ ำแนะนำปรึกษา และคอยซกั ถามเมอ่ื เกดิ สงสยั ปญั หา

เม่อื ผ้เู รยี นสงสยั ปญั หา

ขั้นสรปุ (ใชเ้ วลา 35 นาที) ขั้นสรุป (ใช้เวลา 35 นาท)ี
1. ครูใหผ้ เู้ รียนช่วยกนั อภิปรายสรุป 1. ผูเ้ รียนรับฟงั คำสรปุ และขอ้ แนะนำจากครู
พร้อมทง้ั จดบนั ทกึ ข้อมูล และซกั ถามหรือตอบ
- การควบคุมมอเตอรโ์ ดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คำถามในหัวขอ้ ทยี่ งั ไมเ่ ขา้ ใจ
คอนโทรลเลอร์ 2. ทำแบบทดสอบหลังเรียน
2. ครแู จกแบบทดสอบหลงั เรียน

ข้ันตอนการสอน/กิจกรรมครู ขั้นตอนการเรยี น/กิจกรรมผ้เู รยี น
3. ครตู รวจแบบทดสอบหลังเรียนพรอ้ มกบั บนั ทึก 3. ผเู้ รียนนำคะแนนจากแบบทดสอบก่อนเรยี น
คะแนน และแบบทดสอบหลังเรยี นมาเปรยี บเทยี บเพื่อดู
ความ กา้ วหนา้ ทางการเรียนของตนเอง

4. ให้ผเู้ รียนทำแบบฝกึ หัดทา้ ยหนว่ ย 4. ผู้เรียนทำแบบฝกึ หัดทา้ ยหน่วย
5. ให้ผเู้ รยี นทำแบบประเมินผลพฤตกิ รรมบคุ คล 5. ผู้เรยี นทำแบบประเมินผลพฤติกรรมบุคคล
ดา้ นคุณธรรม จรยิ ธรรม ฯ ด้านคณุ ธรรม จริยธรรม ฯ

รวมเวลาเรียนทั้งหมด 240 นาที
หรือ 4 ชว่ั โมงเรยี น

8. สอ่ื และแหล่งการเรียนรู้
8.1 สื่อสง่ิ พิมพ์
1) เอกสารประกอบการเรยี นวชิ าการโปรแกรมและควบคุมไฟฟ้า ของนางชวนชม ลม่ิ ทอง
2) แบบทดสอบหลังเรยี นหน่วยที่ 12 การควบคุมมอเตอรโ์ ดยใช้
โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์
3) เอกสารประกอบการเรยี นหน่วยท่ี 12 การควบคุมมอเตอร์โดยใช้
โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์
4) ใบงานที่ 10 การออกแบบโปรแกรมจากวงจรควบคุมมอเตอร์ 2
5) แบบประเมินผลพฤติกรรมบุคคล ดา้ นคณุ ธรรม จริยธรรม ฯ

422

6) แบบประเมินผลการปฏิบัติงาน พรอ้ มหลกั เกณฑ์การประเมินผลการปฏบิ ัติงาน
8.2 ส่ือโสตทัศน์

1) เครือ่ งฉายภาพ (projector)
2) งานนำเสนอหน่วยที่ 12 การควบคมุ มอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์
(จากเอกสาร ส่อื ประกอบการเรียนการสอน รหัสวชิ า 2104-2109 วชิ าการโปรแกรมและ
ควบคมุ ไฟฟา้ )
8.3 สื่อของจรงิ
1) คอมพิวเตอร์ระบบปฏิบัติการ Windows 7 พร้อมโปรแกรม Step 7 Micro/WIN
2) ชุดฝกึ PLC SIEMENS รนุ่ SIMATIC S7–200
3) สาย PC/PPI cable
4) ชดุ ฝกึ การควบคุมมอเตอร์โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์
(จากเอกสาร สอ่ื ประกอบการเรยี นการสอน รหัสวชิ า 2104-2109 วิชาการโปรแกรมและ
ควบคุมไฟฟา้ สื่อของจรงิ )

9. เกณฑก์ ารตดั สนิ ผล

การวัดประเมนิ ผลแตล่ ะคร้ัง ต้องผา่ นเกณฑ์ ร้อยละ 60 ของคะแนนเต็ม แล้วนำคะแนนรวม มา

ตัดสนิ ผลการเรียนตามเกณฑ์ดงั นี้

คะแนนผลการประเมิน ระดบั การเรยี น อยรู่ ะดับ

รอ้ ยละ 80-100 4 ดีเยย่ี ม

รอ้ ยละ 75-79 3.5 ดมี าก

รอ้ ยละ 70-74 3 ดี

ร้อยละ 65-69 2.5 ดีพอใช้

ร้อยละ 60-64 2 พอใช้

ร้อยละ 55-59 1.5 ออ่ น

ร้อยละ 50-54 1 อ่อนมาก

รอ้ ยละ 0-49 0 ตำ่ กว่าเกณฑ์

10. การวดั และประเมนิ ผล
10.1 วิธกี ารประเมิน
1) ประเมินโดยการสงั เกตขณะเรียน และขณะปฏิบัติงาน
2) ประเมนิ จากแบบประเมินผลการปฏิบัติงาน
3) ประเมนิ องค์ความรู้หลังเรียน

423

10.2 เครื่องมือประเมนิ
1) แบบทดสอบหลงั เรียนหน่วยท่ี 12 การควบคุมมอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ
คอนโทรลเลอร์
2) เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียนหน่วยที่ 12 การควบคมุ มอเตอรโ์ ดยใช้โปรแกรมเมเบิล
คอนโทรลเลอร์
3) แบบประเมนิ ผลพฤตกิ รรมบุคคล ด้านคุณธรรม จรยิ ธรรม ฯ
4) แบบประเมินผลการปฏิบตั ิงาน พรอ้ มหลักเกณฑ์การประเมนิ ผลการปฏบิ ัติงาน

424

แบบทดสอบหลังเรยี น หน่วยที่ 12

รหัสวิชา 20104-2108 วิชาการโปรแกรมและควบคมุ ไฟฟ้า สอนครัง้ ท่ี 13

ชอ่ื หน่วย การควบคมุ มอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์ สัปดาหท์ ี่ 13

คำสัง่ ให้นักเรยี นเลือกคำตอบท่ีถูกต้องท่สี ดุ และทำเครือ่ งหมายกากบาท (×) ลงในกระดาษคำตอบ

1. ขอ้ ใดคือความหมายของการควบคมุ มอเตอร์
ก. การควบคมุ ให้มอเตอร์ทำงานตาม คำสั่ง เงื่อนไข
ข. การเร่ิมทำงาน–หยดุ ทำงาน (Start–Stop)
ค. การควบคุมความเรว็ (Speed)
ง. ถูกทุกข้อ

2. การควบคุมซึ่งผ้ปู ฏบิ ตั งิ านทำหนา้ ทีค่ วบคุมอปุ กรณเ์ ครอ่ื งกลให้ทำงาน โดยใช้วิธีการจา่ ยแรงดันไฟฟ้า
ใหก้ บั มอเตอร์ไฟฟา้ โดยตรง คือการควบคมุ แบบใด
ก. การควบคุมดว้ ยมือ
ข. การควบคมุ กงึ่ อตั โนมัติ
ค. การควบคมุ อัตโนมตั ิ
ง. การควบคมุ แบบผสม

3. ส่วนประกอบของการควบคุมมอเตอร์ดว้ ยมือ ประกอบด้วยอปุ กรณ์ในข้อใด
ก. Power Panel
ข. Manual Starter
ค. Motor
ง. ถกู ทุกข้อ

4. อปุ กรณ์ในขอ้ ใดไมใ่ ชอ่ ุปกรณ์การควบคุมแบบกึ่งอตั โนมัติ
ก. Power Panel
ข. Magnetic Contactor
ค. Pressure Switch
ง. Motor

5. การนำอปุ กรณ์แมกเนตกิ ส์คอนแทคเตอร์ และสวิตชป์ มุ่ กด เขา้ มา เพ่ือให้เริ่มตน้ การทำงาน (Start)
และหยดุ ทำงาน (Stop) ได้ คือการควบคมุ แบบใด
ก. การควบคมุ ดว้ ยมอื
ข. การควบคมุ กงึ่ อตั โนมตั ิ
ค. การควบคมุ อตั โนมัติ
ง. การควบคุมแบบผสม

425

6. อปุ กรณ์ในข้อใด ไม่ใช่ส่วนประกอบของการควบคุมมอเตอรแ์ บบอตั โนมตั ิ
ก. Power Panel
ข. Manual Starter

ค. Magnetic Contactor
ง. Pressure Switch
7. ข้อใดคือ วธิ กี ารควบคมุ มอเตอรโ์ ดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์
ก. การนำสญั ญาณเอาต์พุตของ PLC ไปต่อเข้ากับส่วนคอยล์ (Coil) ของแมกเนติกส์คอนแทคเตอร์
ข. การนำสญั ญาณเอาต์พุตของ PLC ไปต่อเข้ากบั สว่ นคอยล์ (Coil) ของโซลนิ อยลว์ าลว์
ค. การแปลงวงจรกำลงั มาเปน็ Ladder Diagram
ง. การนำสญั ญาณเอาต์พุตของ PLC ไปต่อเข้ากบั มอเตอร์โดยตรง
8. เพราะเหตุใดจึงไม่สามารถนำเอาต์พตุ ของ PLC ไปควบคมุ มอเตอร์โดยตรงได้
ก. แรงดันไฟฟา้ ไม่เพยี งพอ อาจทำให้เอาตพ์ ตุ ของ PLC เกิดความเสียหาย
ข. กระแสไฟฟ้าไม่เพียงพอ อาจทำให้เอาต์พุตของ PLC เกดิ ความเสียหาย
ค. กระแสในการสตาร์ทของมอเตอร์สงู อาจทำให้เอาตพ์ ุตของ PLC เกดิ ความเสยี หาย
ง. กระแสในการสตารท์ ของมอเตอร์ต่ำ อาจทำใหเ้ อาต์พุตของ PLC เกดิ ความเสียหาย
9. ข้อดีของการใชโ้ ปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์ควบคุมมอเตอร์คอื ขอ้ ใด
ก. ลดจำนวนสายท่ใี ช้น้อยลง เปลี่ยนเป็นโปรแกรมแทน
ข. ตรวจสอบการทำงานของวงจรไดง้ ่าย
ค. เปลี่ยนแปลงแก้ไขโปรแกรมควบคมุ ไดงา่ ย
ง. ถูกทกุ ขอ้
10. ในการแปลงวงจรควบคุม เป็น Ladder Diagram จะต้องกำหนดตำแหน่งอนิ พุต/เอาต์พุต ตำแหนง่ ใด
มีความจำเป็นน้อยทสี่ ุดในการแปลงวงจร
ก. ตำแหน่ง Overload Relay (F3) : I0.0
ข. ตำแหนง่ Switch Stop (S1) : I0.1
ค. ตำแหนง่ Switch Start (S2) : I0.2
ง. ตำแหน่ง มอเตอร์ (K1) : Q0.0
จากวงจรต่อไปน้ี ใชต้ อบคำถามข้อที่ 11 – 14

426

11. จากรูป การแปลงจากวงจรควบคมุ มอเตอร์ เปน็ Ladder Diagram จดุ 1 หมายถึงตำแหนง่ ใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. I0.2
ง. Q0.0

12. จากรูป จดุ 3 หมายถึงตำแหน่งใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. I0.2
ง. Q0.0

13. จากรูป จดุ 4 หมายถึงตำแหนง่ ใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. I0.2
ง. Q0.0

14. จากรปู จดุ 5 หมายถึงตำแหนง่ ใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. I0.2
ง. Q0.0

จากวงจรต่อไปนี้ ใชต้ อบคำถามข้อที่ 15 – 20

427

15. จากรปู การแปลงจากวงจรควบคุมมอเตอร์ เปน็ Ladder Diagram จดุ ที่ 1 หมายถงึ ตำแหน่งใด
ก. I0.1
ข. I0.2
ค. I0.3
ง. Q0.0

16. จากรูป Ladder Diagram จุดท่ี 2 หมายถงึ ตำแหน่งใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. Q0.0
ง. Q0.1

17. จากรปู Ladder Diagram จุดท่ี 3 หมายถึงตำแหน่งใด
ก. Q0.0
ข. I0.0
ค. I0.1
ง. Q0.1

18. จากรปู Ladder Diagram จดุ ที่ 4 หมายถึงตำแหน่งใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. I0.2
ง. Q0.1

19. จากรปู Ladder Diagram จุดท่ี 5 หมายถึงตำแหนง่ ใด
ก. I0.0
ข. I0.1
ค. I0.2
ง. I0.3

428

20. จากรูป Ladder Diagram จดุ ท่ี 6 หมายถงึ ตำแหนง่ ใด
ก. I0.1
ข. I0.3
ค. Q0.0
ง. Q0.1

429

เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน หนว่ ยท่ี 12

รหสั วชิ า 20104-2108 วิชาการโปรแกรมและควบคุมไฟฟ้า สอนครง้ั ท่ี 13

ชื่อหน่วย การควบคุมมอเตอร์โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์ สปั ดาห์ที่ 13

ขอ้ 1) ง
ข้อ 2) ก
ข้อ 3) ง
ข้อ 4) ค
ข้อ 5) ข
ข้อ 6) ข
ข้อ 7) ก
ข้อ 8) ค
ขอ้ 9) ง
ขอ้ 10) ก
ขอ้ 11) ค
ขอ้ 12) ก
ข้อ 13) ง
ข้อ 14) ง
ขอ้ 15) ก
ข้อ 16) ง
ขอ้ 17) ก
ข้อ 18) ข
ขอ้ 19) ง
ขอ้ 20) ง

430

แบบประเมินผลการปฏิบัติงาน
หน่วยท่ี 12 การควบคมุ มอเตอร์โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

ใบงานท่ี 10 การออกแบบโปรแกรมจากวงจรควบคุมมอเตอร์ 2

การประเมินผลการปฏบิ ัติงาน 1. กระบวนการ 2. ผลการ 3. กิจนิสัยการ
คะแนนเต็ม 120 คะแนน ปฏบิ ัตงิ าน ปฏบิ ตั ิงาน ปฏบิ ตั งิ าน

1.1 การเตรียมเคร่ืองมือ ฯ
1.2 ความถูก ้ตอง ฯ
1.3 ปฏิ ับ ิตงานตาม ้ัขนตอน
1.4 ปฏิ ับ ิตงานเสร็จตามเวลา ฯ

2.1 ออกแบบโปรแกรม Manual
2.2 ออกแบบโปรแกรม Auto Star

2.3 สรุปผลการทดลอง
3.1 ความปลอดภัย ฯ
3.2 การใ ้ชเครื่อง ืมอ อุปกรณ์
3.3 ความเรียบร้อยของ ื้พน ่ที ฯ
3.4 ความ ั้ตงใจ ฯ
ชือ่ -สกลุ รวม
5 5 5 5 30 30 20 5 5 5 5 คะแนน
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.

431

20.

หมายเหตุ ใหค้ รผู ูส้ อนนำคะแนนจากแบบประเมินผลการปฏบิ ัตงิ านทุกหน่วยมารวมกันแล้วเทยี บ

บญั ญัตไิ ตรยางค์เพือ่ เป็นคะแนนภาคปฏิบัติของผ้เู รยี น

หลักเกณฑ์การใหค้ ะแนนแบบประเมินผลการปฏบิ ัตงิ าน

รายการประเมนิ ผล หลักเกณฑ์การให้คะแนน

1. กระบวนการปฏิบัติงาน

1.1 การเตรยี มเคร่ืองมอื (1) เตรียมเคร่ืองมือ อปุ กรณค์ รบถว้ น ได้ 5 คะแนน

อุปกรณ์ (2) ขาดบางสว่ น ตดั รายการละ 1 คะแนน

(3) ไมม่ ีเคร่ืองมือ อุปกรณ์ ได้ 0 คะแนน

1.2 ความถกู ต้องในการใช้ (1) ใชเ้ คร่อื งมือ อุปกรณ์ถกู ต้องครบถว้ น ได้ 5 คะแนน

เครอื่ งมือ อปุ กรณ์ (2) ใช้เครอ่ื งมือ อุปกรณ์ถกู ต้องบางสว่ น ตดั จุดละ 1 คะแนน

(3) ใชเ้ ครือ่ งมือ อุปกรณ์ไม่ถกู ต้อง ได้ 0 คะแนน

1.3 ปฏบิ ัติงานตามข้นั ตอน (1) ปฏิบตั ิงานตามข้นั ตอนทุกขัน้ ตอนได้ 5 คะแนน

(2) ปฏบิ ตั ิงานตามขัน้ ตอนบางสว่ นตดั จดุ ละ 1 คะแนน

(3) ไมป่ ฏิบตั งิ านตามข้ันตอน ได้ 0 คะแนน

1.4 ปฏบิ ัติงานเสรจ็ ตามเวลา (1) ปฏบิ ัติงานเสร็จตามเวลาท่กี ำหนด ได้ 5 คะแนน

ทกี่ ำหนด (2) ปฏบิ ตั ิงานไมเ่ สรจ็ ตามเวลาท่ีกำหนด ได้ 3 คะแนน

ผลการปฏิบัตงิ าน

2.1 ออกแบบโปรแกรมจาก (1) ออกแบบโปรแกรมควบคุมมอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

วงจรควบคมุ มอเตอร์แบบ ตอ่ อุปกรณ์อินพุต/เอาต์พตุ เพ่ือควบคมุ มอเตอร์ และ โปรแกรมทำงานถกู ต้อง

Manual Control Sequence ทกุ ข้นั ตอนได้ 30 คะแนน

และตอ่ อปุ กรณ์อนิ พุต/ (2) ออกแบบโปรแกรมควบคุมมอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

เอาต์พตุ เพื่อควบคมุ มอเตอร์ ตอ่ อปุ กรณ์อนิ พุต/เอาตพ์ ุตเพ่ือควบคมุ มอเตอร์ไดบ้ างส่วน และโปรแกรม

โดยใช้โปรแกรมเมเบิล ทำงานถูกต้องบางสว่ น ตัดจุดละ 5 คะแนน

คอนโทรลเลอร์ไดถ้ ูกต้อง (3) ออกแบบโปรแกรมไม่ได้ ตอ่ อปุ กรณ์อนิ พุต/เอาตพ์ ตุ เพื่อควบคุมมอเตอร์

ไมไ่ ด้ โปรแกรมไม่ทำงาน ได้ 0 คะแนน

2.2 ออกแบบโปรแกรม จาก (1) ออกแบบโปรแกรมควบคุมมอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

วงจรควบคมุ มอเตอร์แบบ ตอ่ อปุ กรณ์อินพุต/เอาตพ์ ุตเพื่อควบคมุ มอเตอร์ และ โปรแกรมทำงานถกู ต้อง

Auto Star-Delta Starter ทุกขนั้ ตอนได้ 30 คะแนน

และต่ออปุ กรณ์อินพุต/ (2) ออกแบบโปรแกรมควบคุมมอเตอร์โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

เอาต์พตุ เพ่ือควบคมุ มอเตอร์ ต่ออุปกรณ์อินพุต/เอาตพ์ ุตเพ่ือควบคมุ มอเตอร์ได้บางส่วน และโปรแกรม

ทำงานถูกตอ้ งบางส่วน ตัดจดุ ละ 5 คะแนน

432

โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ (3) ออกแบบโปรแกรมไม่ได้ ตอ่ อปุ กรณ์อินพุต/เอาต์พุตเพ่ือควบคมุ มอเตอร์
คอนโทรลเลอร์ไดถ้ ูกต้อง ไมไ่ ด้ โปรแกรมไม่ทำงาน ได้ 0 คะแนน
2.3 สรุปผลการทดลอง (1) ถูกต้องครบถ้วนได้ 20 คะแนน
(2) ถูกต้องบางสว่ นตัดจดุ ละ 2 คะแนน
(3) ไมถ่ ูกตอ้ งทง้ั หมด ได้ 0 คะแนน

หลกั เกณฑ์การให้คะแนนแบบประเมนิ ผลการปฏิบตั ิงาน (ต่อ)

รายการประเมินผล หลกั เกณฑ์การใหค้ ะแนน

3. กิจนิสัยในการปฏบิ ัตงิ าน

3.1 ความปลอดภยั ในการ (1) คำนงึ ถึงความปลอดภยั ได้ 5 คะแนน

ปฏิบตั งิ าน (2) ไมค่ ำนึงถงึ ความปลอดภยั ได้ 0 คะแนน

3.2 การบำรงุ รักษาเครื่องมือ (1) มกี ารบำรงุ ดแู ล รกั ษาเครื่องมือ อปุ กรณ์ ได้ 5 คะแนน

อุปกรณ์ (2) ไม่บำรงุ ดูแล รักษาเครื่องมอื อุปกรณ์ ได้ 0 คะแนน

3.3 ความเรียบรอ้ ยของพน้ื ท่ี (1) พน้ื ทป่ี ฏบิ ตั ิงานสะอาดเรยี บร้อย ได้ 5 คะแนน

ปฏิบตั งิ าน (2) พื้นท่ีปฏบิ ตั งิ านไม่สะอาด สกปรก ไม่เรียบร้อย ได้ 0 คะแนน

3.4 ความตงั้ ใจในการ (1) มีความตั้งใจปฏิบัติงาน ได้ 5 คะแนน

ปฏบิ ัตงิ าน (2) ไมต่ ้งั ใจปฏิบัติงาน ได้ 0 คะแนน

433

บนั ทกึ ข้อเสนอแนะ ปัญหา / อปุ สรรค และอน่ื ๆ ของผู้เรยี น

……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………………………………………….……………………………………………………………………………..

……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………
……………………………………….……..……………….………….…….……………………………………………………………………

ลงช่ือ ………………..…………… ครูผู้สอน
(……………………………………………..)

434

แผนจัดการเรยี นรู้ หนว่ ยที่ 13

รหัสวชิ า 20104-2108 วิชาการโปรแกรมและควบคุมไฟฟา้ สอนครัง้ ที่ 14

ชือ่ หน่วย การควบคุมระบบนิวเมติกส์โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์ สปั ดาหท์ ี่ 14

1. หน่วยการเรยี นรู้ การควบคุมระบบนิวเมติกส์โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์
2. หวั ข้อเรื่อง

2.1 ภาคทฤษฎี
1) สว่ นประกอบพื้นฐานของระบบนิวเมติกส์
2) การควบคุมระบบนิวเมติกส์โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์
3) ตวั อยา่ งการควบคมุ ระบบนิวเมตกิ ส์โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์

2.2 ภาคปฏิบตั ิ
1) ใบงานท่ี 11 การออกแบบโปรแกรมจากวงจรนิวเมติกส์ 1

3. จำนวนช่ัวโมง 4 ชัว่ โมง
4. จุดประสงค์ท่ัวไป

1) เพือ่ ให้มีความรู้ เข้าใจเก่ยี วกับความหมายและสว่ นประกอบพืน้ ฐานของระบบนวิ เมตกิ ส์
2) เพอ่ื ให้มคี วามรู้ เขา้ ใจเกี่ยวกับการควบคุมระบบนิวเมตกิ สโ์ ดยใชโ้ ปรแกรมเมเบิล

คอนโทรลเลอร์
3) เพื่อให้มที กั ษะเกี่ยวกับการควบคุมระบบนวิ เมตกิ ส์โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบิล

คอนโทรลเลอร์
4) เพอื่ ให้ผ้เู รียนเป็นผู้มีคุณธรรม จรยิ ธรรมและคุณลักษณะอันพงึ ประสงค์สอดคลอ้ งกบั

จรรยาบรรณวิชาชีพ

5. จดุ ประสงค์การเรยี นรปู้ ระจำหน่วย
5.1 ดา้ นความรู้
1) บอกความหมายและสว่ นประกอบพื้นฐานของระบบนวิ เมติกส์ได้ถูกต้อง
2) บอกวิธีการควบคุมระบบนิวเมติกส์โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์ได้ถกู ต้อง
3) แปลงวงจรวงจรไฟฟา้ หรือวงจรควบคมุ มาเป็น Ladder diagram ไดถ้ ูกต้อง
5.2 ด้านทักษะ
1) ออกแบบโปรแกรมควบคุมระบบนวิ เมติกสโ์ ดยใชโ้ ปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์ได้
ถูกต้อง
2) ปฏิบัตกิ ารต่อวงจรการใชง้ านควบคมุ ระบบนวิ เมตกิ สโ์ ดยใชโ้ ปรแกรมเมเบิล
คอนโทรลเลอร์ไดถ้ ูกต้อง
5.3 ดา้ นคุณธรรม จริยธรรม และคณุ ลักษณะที่พึงประสงค์

435

1) มคี ณุ ธรรม จรยิ ธรรมและคณุ ลักษณะทีพ่ ึงประสงค์สอดคลอ้ งกับจรรยาบรรณวชิ าชพี
6. สมรรถนะประจำหนว่ ย

1) แสดงความรูใ้ นการบอกความหมายและส่วนประกอบพื้นฐานของระบบนิวเมตกิ ส์
2) ใช้ชุดคำส่งั ในการออกแบบโปรแกรมควบคุมระบบนิวเมติกส์ โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบิล

คอนโทรลเลอร์
3) ต่อวงจรการใชง้ านควบคุมระบบนิวเมติกส์โดยใชโ้ ปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์
7. กิจกรรมการเรยี นการสอน

ข้ันตอนการสอน/กิจกรรมครู ขัน้ ตอนการเรยี น/กจิ กรรมผู้เรยี น

ขน้ั นำเข้าสู่บทเรยี น (ใช้เวลา 35 นาที) ขัน้ เตรยี ม (ใชเ้ วลา 35 นาที)

1. ครูอธบิ ายและใหผ้ เู้ รียนศึกษาจดุ ประสงค์การ 1. จัดเตรยี มวสั ดุ อุปกรณ์ สื่อ และเอกสารตาม

เรียนรู้ สาระสำคญั และรายละเอียดของเนื้อหา ท่คี รูผสู้ อนและแผนการจดั การเรยี นรทู้ ่ีกำหนดไว้

ภาคทฤษฏดี ังน้ี

1) สว่ นประกอบพนื้ ฐานของระบบนวิ เมติกส์

2) การควบคุมระบบนิวเมตกิ ส์โดยใช้โปรแกรม

เมเบิลคอนโทรลเลอร์

3) ตวั อยา่ งการควบคุมระบบนวิ เมติกส์โดยใช้

โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

2. ทดสอบก่อนเรยี น หน่วยที่ 13 การควบคุม 2. ผ้เู รยี นทำแบบทดสอบกอ่ นเรียน หน่วยที่ 13

ระบบนวิ เมติกส์โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ การควบคมุ ระบบนวิ เมติกส์โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ

คอนโทรลเลอร์ให้ผู้เรยี นสลับกนั ตรวจคำตอบ และ คอนโทรลเลอร์และสลับ กันตรวจคำตอบ

ใหค้ ะแนน 3. ทำความเข้าใจเก่ยี วกับจดุ ประสงคก์ ารเรียนของ

3. แจ้งจุดประสงค์การเรียนหน่วยการเรยี นท่ี 13 หนว่ ยการเรยี นที่ 13 และชว่ ยกันรักษากตกิ าที่ทุก

และการช่วยกนั รกั ษากติกาท่ีทุกคนร่วมกันสร้างใน คนร่วมกันสรา้ งในระหวา่ งการเรียน

ระหว่างการเรยี น ขน้ั สอน (ใช้เวลา 180 นาที)

ขั้นสอน (ใชเ้ วลา 180 นาที) 1. ผเู้ รียนตั้งใจฟงั และจดบนั ทึก เก่ียวกบั วธิ ีการ

1. ครอู ธบิ าย เร่ืองส่วนประกอบพ้ืนฐานของระบบ ควบคมุ มอเตอร์เบอ้ื งต้น พร้อมกับศกึ ษาเอกสาร

นวิ เมตกิ ส์ พรอ้ มแจกเอกสารประกอบการเรยี น ประกอบการเรยี นหน่วยท่ี 13 การควบคุมระบบ

หน่วยท่ี 13 การควบคุมระบบนิวเมตกิ ส์โดยใช้ นิวเมตกิ ส์โดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์

โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์ใชป้ ระกอบการ 2. ผู้เรยี นตง้ั ใจฟังและจดบนั ทึก ศึกษาเอกสาร

เรยี น ประกอบการเรียนหนว่ ยท่ี 13 พร้อมกับซกั ถาม

2. ครอู ธิบายและสาธติ วิธีการควบคมุ ระบบ ปัญหาที่สงสัย

นิวเมติกส์โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์

436

3. ผเู้ รยี นต้งั ใจฟงั และจดบันทึก ศึกษาเอกสาร

3. ครอู ธบิ ายและยกตัวอย่างการควบคุมระบบ ประกอบการเรยี นหนว่ ยท่ี 13 พรอ้ มกบั ซักถาม

นวิ เมติกส์โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์ ปัญหาทสี่ งสยั

4. ผู้เรยี นแบ่งกลมุ่ กันเองตามความสมคั รใจกลุ่มละ

4. ครูให้ผเู้ รียนแบง่ กลมุ่ กันเองกลมุ่ ละ 3 คนโดยมี 3 คน โดยมีสมาชิกไม่ซำ้ กับสปั ดาหท์ ่ผี า่ นมา ต้ังใจ

สมาชกิ ไม่ซ้ำกับสัปดาห์ทผี่ ่านมา พร้อมกับให้ ฟงั และปฏิบัตงิ านตามทไี่ ดร้ บั มอบหมาย เพอ่ื

ทบทวนเนื้อหาการเรยี นต่าง ๆ ท่ไี ด้อธิบายและ เตรียมรบั การประเมินผลการปฏบิ ัตงิ าน

สาธิต พรอ้ มกับแจ้งวิธีการประเมินการปฏบิ ัตงิ าน 5. ผู้เรียนปฏบิ ตั งิ าน ตามใบงานท่คี รแู นะนำ ใบ

5. ครแู จกใบงานที่ 11 ให้ผ้เู รียนแตล่ ะกลุม่ พรอ้ ม งาน ท่ี 11

ทงั้ อธบิ ายวิธกี ารทำใบงาน (สัปดาหท์ ี่ 14 ปฏิบัตใิ บงานที่ 11

(สัปดาหท์ ่ี 14 ปฏบิ ตั ใิ บงานท่ี 11 สปั ดาหท์ ่ี 15 ปฏิบัติใบงานท่ี 12)

สปั ดาห์ที่ 15 ปฏิบตั ใิ บงานที่ 12)

ขั้นตอนการสอน/กจิ กรรมครู ขน้ั ตอนการเรยี น/กจิ กรรมผ้เู รียน

6. ครูให้ผูเ้ รยี นปฏบิ ตั งิ านตามรายละเอียดของใบ 6. ผเู้ รียนปฏิบตั ิงานตามรายละเอยี ดของใบงาน

งาน พร้อมกบั คอยแนะนำและใหค้ ำแนะนำปรึกษา และคอยซักถามเมื่อเกดิ สงสัยปญั หา

เมอื่ ผูเ้ รยี นสงสัยปญั หา

ข้นั สรุป (ใช้เวลา 25 นาที) ข้นั สรุป (ใชเ้ วลา 25 นาท)ี
1. ครูใหผ้ เู้ รียนช่วยกนั อภิปรายสรุป 1. ผู้เรยี นรบั ฟังคำสรุปและขอ้ แนะนำจากครู
พร้อมทง้ั จดบนั ทกึ ข้อมูล และซกั ถามหรือตอบ
- ส่วนประกอบพื้นฐานของระบบนวิ เมตกิ ส์ คำถามในหวั ขอ้ ทยี่ งั ไมเ่ ขา้ ใจ
- การควบคมุ ระบบนวิ เมติกส์โดยใช้โปรแกรม
เมเบิลคอนโทรลเลอร์ 2. ผู้เรียนทำแบบฝกึ หัดทา้ ยหนว่ ย
- ตัวอย่างการควบคุมระบบนิวเมตกิ ส์โดยใช้ 3. ผู้เรียนทำแบบประเมนิ ผลพฤติกรรมบคุ คล
โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์ ด้านคณุ ธรรม จริยธรรม ฯ
2. ให้ผู้เรยี นทำแบบฝึกหดั ท้ายหนว่ ย
3. ให้ผเู้ รยี นทำแบบประเมินผลพฤตกิ รรมบุคคล
ดา้ นคุณธรรม จริยธรรม ฯ

รวมเวลาเรยี นทง้ั หมด 240 นาที
หรอื 4 ช่วั โมงเรยี น

8. ส่ือและแหล่งการเรียนรู้
8.1 สื่อสงิ่ พิมพ์
1) เอกสารประกอบการสอน วชิ า การโปรแกรมและควบคุมไฟฟ้า ของนางชวนชม ลิ่มทอง

437

2) แบบทดสอบก่อนเรยี นหน่วยที่ 13 การควบคุมระบบนวิ เมตกิ ส์โดยใช้โปรแกรมเมเบิล
คอนโทรลเลอร์

3) เอกสารประกอบการเรยี นหนว่ ยที่ 13 การควบคุมระบบนวิ เมตกิ สโ์ ดยใช้โปรแกรมเมเบลิ
คอนโทรลเลอร์

4) ใบงานที่ 11 การออกแบบโปรแกรมจากวงจรนิวเมติกส์ 1
5) แบบฝกึ หัดหนว่ ยท่ี 13 การควบคุมระบบนิวเมติกสโ์ ดยใช้โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์
6) เฉลยแบบทดสอบก่อนเรยี น และแบบฝึกหัดท้ายหน่วย
7) แบบประเมินผลพฤติกรรมบุคคล ดา้ นคุณธรรม จรยิ ธรรม ฯ
8) แบบประเมนิ ผลการปฏิบัติงาน พรอ้ มหลกั เกณฑ์การประเมินผลการปฏิบัติงาน
8.2 ส่ือโสตทัศน์
1) เคร่อื งฉายภาพ (projector)
2) งานนำเสนอหน่วยท่ี 13 การควบคุมระบบนวิ เมติกส์โดยใช้โปรแกรมเมเบิล

คอนโทรลเลอร์
(จากเอกสาร สื่อประกอบการเรยี นการสอน รหัสวิชา 2104-2109 วชิ าการโปรแกรมและ
ควบคมุ ไฟฟ้า )

8.3 ส่ือของจรงิ
1) คอมพิวเตอร์ระบบปฏิบตั ิการ Windows 7 พร้อมโปรแกรม Step 7 Micro/WIN
2) ชุดฝึก PLC SIEMENS รนุ่ SIMATIC S7–200
3) สาย PC/PPI cable
4) ชุดทดลองอัตโนมัติ
(จากเอกสาร สื่อประกอบการเรยี นการสอน รหัสวชิ า 2104-2109 วิชาการโปรแกรมและ
ควบคุมไฟฟา้ ส่อื ของจรงิ )

9. เกณฑ์การตดั สินผล

การวดั ประเมินผลแตล่ ะคร้งั ต้องผ่านเกณฑ์ ร้อยละ 60 ของคะแนนเต็ม แล้วนำคะแนนรวม มา

ตัดสนิ ผลการเรียนตามเกณฑ์ดังน้ี

คะแนนผลการประเมิน ระดบั การเรยี น อยรู่ ะดับ

รอ้ ยละ 80-100 4 ดเี ย่ยี ม

ร้อยละ 75-79 3.5 ดีมาก

ร้อยละ 70-74 3 ดี

รอ้ ยละ 65-69 2.5 ดีพอใช้

438

ร้อยละ 60-64 2 พอใช้
ร้อยละ 55-59 1.5 อ่อน
รอ้ ยละ 50-54 1 อ่อนมาก
รอ้ ยละ 0-49 0 ตำ่ กว่าเกณฑ์

10. การวัดและประเมนิ ผล
10.1 วธิ กี ารประเมิน
1) ประเมินโดยการสังเกตขณะเรียน และขณะปฏบิ ตั งิ าน
2) ประเมินจากแบบประเมนิ ผลการปฏิบตั ิงาน
3) ประเมินองค์ความรู้หลังเรียน
10.2 เครื่องมือประเมิน
1) แบบทดสอบก่อนเรียนหน่วยท่ี 13 การควบคุมระบบนวิ เมติกส์โดยใช้
โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์
2) เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียนหนว่ ยที่ 13 การควบคุมระบบนิวเมติกสโ์ ดยใช้
โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์
3) เฉลยแบบฝกึ หดั หนว่ ยท่ี 13 การควบคุมระบบนิวเมตกิ สโ์ ดยใช้
โปรแกรมเมเบิลคอนโทรลเลอร์
4) แบบประเมินผลพฤติกรรมบุคคล ดา้ นคุณธรรม จรยิ ธรรมและคุณลกั ษณะที่พึงประสงค์
5) แบบประเมนิ ผลการปฏบิ ัติงาน พรอ้ มหลกั เกณฑ์การประเมนิ ผลการปฏบิ ัติงาน

439

แบบทดสอบก่อนรียน หน่วยท่ี 13

รหัสวิชา 20104-2108 วิชาการโปรแกรมและควบคมุ ไฟฟ้า สอนครั้งท่ี 14

ช่ือหน่วย การควบคมุ ระบบนวิ เมติกส์โดยใช้โปรแกรมเมเบลิ คอนโทรลเลอร์ สปั ดาหท์ ี่ 14

คำส่งั ให้นักเรยี นเลอื กคำตอบท่ีถูกตอ้ งท่สี ุดและทำเครอ่ื งหมายกากบาท (×) ลงในกระดาษคำตอบ

1. ระบบนิวเมติกส์ หมายถึงข้อใด
ก. ระบบท่ใี ช้น้ำมนั เป็นตวั ส่งกำลัง การขบั เคลื่อนอปุ กรณ์การทำงานของเคร่ืองจักรต่างๆ
ข. ระบบท่ใี ช้ความร้อนเป็นตวั สง่ กำลัง การขับเคล่อื นอุปกรณก์ ารทำงานของเครื่องจักรตา่ งๆ
ค. ระบบที่ใช้น้ำเป็นตัวส่งกำลงั การขับเคล่ือนอุปกรณ์การทำงานของเคร่ืองจกั รตา่ งๆ
ง. ระบบท่ีใช้อากาศเป็นตัวส่งกำลัง การขับเคล่ือนอุปกรณ์การทำงานของเครื่องจักรต่างๆ

2. ส่วนที่ทำหน้าท่ี สร้างแรงดันลมอัดที่มคี ณุ ภาพเพื่อนำมาใชง้ านในระบบนวิ เมติกส์ คือส่วนใด
ก. ส่วนต้นกำลัง
ข. สว่ นอปุ กรณ์ทำงาน
ค. สว่ นอุปกรณ์ควบคมุ การทำงาน
ง. ส่วนควบคุมคุณภาพลมอัด

3. อุปกรณใ์ นข้อใด ไม่ใช่ส่วนตน้ กำลงั ในระบบนิวเมติกส์
ก. เครอ่ื งอดั ลม (Air compressor)
ข. ถงั เกบ็ ลม (Air receiver)
ค. เคร่อื งกำจดั ความช้นื (Separator)
ง. กระบอกสูบ (Cylinder)

4. ตวั กรองลม (Air filter) วาล์วปรับความดนั พรอ้ มเกจ (Air Regulator) อปุ กรณ์ผสมน้ำมันหล่อล่นื
(AirLubricator ) คืออปุ กรณ์ทีอ่ ยู่ในส่วนใดของระบบนิวเมติกส์

ก. สว่ นตน้ กำลงั
ข. สว่ นอุปกรณท์ ำงาน
ค. ส่วนอปุ กรณ์ควบคมุ การทำงาน
ง. ส่วนควบคุมคุณภาพลมอดั

5. จากรปู คอื อปุ กรณ์สว่ นใดในระบบนิวเมติกส์
ก. สว่ นต้นกำลงั

440

ข. ส่วนอปุ กรณท์ ำงาน
ค. สว่ นอปุ กรณ์ควบคุมการทำงาน
ง. ส่วนควบคุมคุณภาพลมอดั

6. จากรูปคืออปุ กรณ์ใด
ก. กรองลม
ข. กระบอกลม
ค. อุปกรณผ์ สมน้ำมนั หล่อลน่ื
ง. วาลว์ ควบคมุ การทำงาน

7. จากรูป คืออปุ กรณส์ ว่ นใดในระบบนิวเมติกส์
ก. สว่ นควบคมุ คณุ ภาพลมอัด
ข. ส่วนอปุ กรณ์ควบคมุ การทำงาน
ค. ส่วนอปุ กรณ์ทำงาน
ง. ส่วนต้นกำลงั

8. อุปกรณใ์ นขอ้ ใด เป็นส่วนประกอบในส่วนอุปกรณ์ควบคมุ การทำงาน
ก. มอเตอร์
ข. ปัม๊ ลม
ค. วาล์วควบคมุ การทำงาน
ง. กรองลม

9. กระบอกสบู คืออุปกรณ์ ในสว่ นใดของระบบนวิ เมติกส์
ก. สว่ นควบคมุ คุณภาพลมอดั
ข. สว่ นอปุ กรณค์ วบคุมการทำงาน
ค. สว่ นอปุ กรณท์ ำงาน
ง. สว่ นต้นกำลงั

10. จากรูป คืออุปกรณใ์ ด
ก. กรองลม
ข. วาล์วควบคมุ การทำงาน
ค. อุปกรณผ์ สมน้ำมันหล่อลนื่
ง. กระบอกสบู