TMO Tarih Kitabı

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Ahmet Toksoy Maxim Gorki’den “Kırım Hanının Aşkı”nı çevirirken (Haziran 1956, 15. sayı), Nazmi Sevgen çeşitli
sayılarda “Tahtacılar”, “Yezidiler”, “Babailer”, “Bahailer”, “Ankara”, “Atatürk”, “İzmir Fuarı ve Tarihte İzmir”… inceleme-
lerini yayımlar. Yine derginin sürekli yazarlarından Hamit Yurdakul, “Nakliyat Ansiklopedisi” adlı kitabın da yazarıdır.
İdare Meclisi Azası Ali Rıza Oktay’ın ve Hamit Yurdakul’un gezi yazıları dergiye ayrı bir renk katar.

Dergide haşhaş – afyon konusunda da birçok yazı yayımlanır.

TMO Umum Müdür Muavini Haydar Okaner’in yazıları tam anlamıyla felsefe, ahlak, toplumbilim yazıları niteliği
taşır.

TMO Dergisi’nde dönemin bir ilginç muhasebe makinesiyle ilgili bilgilere ulaşılıyor. Zeki Yılmaz’ın “Hollerith Mu-
hasebe makinaları” başlıklı yazısından, bu makinelerin TMO Genel Müdürlüğünde kullanılmaya başlandığı anlaşılıyor
(Ekim 1956, Sayı 18).

Aralık 1956, 21. sayıda yeni yazı kurulu açıklanır: Rauf Meleksoy, Nazmi Arman, Lütfü Tarhan. (Gelecekte de
zaman zaman yeni yazı kurulları belirlenecektir.) Ocak 1957, 22. sayıdan başlayarak spor, yöneticilerin fotoğraflarının
yayımına ve benzeri konulara eğilim gözlenmektedir.

Rauf Meleksoy’un “TMO Dergisi 4. Yılına Girerken” başlıklı yazısından Maarif Vekâletinin, Ziraat Vekâletinin (tüm
ortaokullar için), Cevizlik enstitülerinin, okurların, mülkî ve askerî kesimin, bazı kaymakamlıkların, kütüphane ve mü-
zelerin… TMO Dergisi’ne yoğun ilgi gösterdiklerini öğreniyoruz (Nisan 1958, Sayı 37).

Kurum hekimleri Dr. Bedia Bilhan ile Dr. Mustafa Bilhan’ın sağlık yazılarını da anmadan geçmemeli.

Derginin Kasım sayıları Atatürk’ün yitirilişinin yıldönümü nedeniyle siyah beyaz renkte basılır.

Dergi’nin “Biliyor musunuz?” başlıklı bölümünde de her sayı çok ilginç ayrıntılar sunulmaktadır. 1970’li yıllara ge-
lindiğinde TMO Dergisi’nin biçim ve içerik değiştirdiği; Mart 1971’de Yıl 1, Sayı 1 ibaresiyle yayıma başlandığı görülür.
Artık “3 ayda bir” yayımlanacağı gibi, önceki dergi anlayışıyla hiçbir ilgisi kalmayacaktır. Bu dönemde Dergi Yayın
Kurulu ise şöyledir: Zekai Burak, Hüsnü Yurdakul, Yıldırım Alpergün, Erdoğan Kopuz. Teknik Sekreter Vahdet Sipa-
hioğlu. Dergi, “TMO Enformasyon, İstatistik ve Neşriyat Müdürlüğü” adresini kullanmaktadır. Basıldığı yer: Orkide 67
Basımevi’dir. Bir yenilik de artık reklam alınacak olmasıdır. İlan tarifesi: Arka kapak 1.000 TL, kapak içleri 750 TL, tam
sahife 500 TL, yarım sahife 250 TL (Renkli ilanlar ayrı tarifeye tabidir.) Bu sayının 4. sayfasında yeni Genel Müdürlük
binasının fotoğrafı yer almaktadır; Genel Müdür Âdem Karaelmas’tır. “İştigal Konusu” başlıklı bir bölüm her sayıda
yayımlanır. Âdem Karaelmas’ın giriş yazısı çok yetkin bir yazıdır ve TMO tarihiyle ilgili de değerli bilgiler içerir. Zekai
Burak’ın, derginin amaçlarını bildiren yazısında her ne kadar kültür yazılarından da söz edilse de tarım, TMO teknik
yazılarının gönderilmesinin tercih edildiği belirtilir. İzleyen her sayıda da TMO çalışmaları, Türkiye ve dünya tarımıyla
ilgili ayrıntılı bilgiler düzenli biçimde yayımlanır. 1970 yılında TMO’nun konuğu olarak Türkiye’de bir hafta bulunan Dr.
Pasquale Barracano’nun “Tarım Ülkesi Türkiye – (Yakın Doğunun Buğday Potansiyeli)” başlıklı yazısı yayımlanır. O
zamanki adıyla Ortak Pazar – tarım ilişkisine yönelik yazılar dikkat çeker. Talep edilmesine karşın, merkezden olsun
taşradan olsun yazı, ürün gelmemesinden yakınılmakta ve istem “BEKLİYORUZ” sözcüğü büyük harflerle yazılarak
yinelenmektedir. Yeni Dergi anlayışının Ofis çalışanlarınca soğuk karşılandığı söylenebilir. Dergide aynı zamanda
“TMO’da Yeniden Düzenleme Çalışmaları” başlığı altında haberlere de rastlanmaya başlanır.

Ayrıca dışarıya Ofis hakkında film yaptırılması tasarlanmaktadır (Ekim 1971, Sayı 3). TMO Ekmek Fabrikası
üretimi fotoğraflarla anlatılır.

Ne acı ki dergiye de çok emeği geçen, TMO Tetkik ve İstişare Kurulu Başkanı Dr. Haydar Okaner’in 01.06.1972’de
vefat ettiği haberi de dergide duyurulur.

Âşık Veysel 21 Mart 1973’te yaşamını yitirir ve dergide “Toprak” şiiriyle sonsuzluğa uğurlanır.

TMO’nun başarılı çalışanlarından Dr. Nursen Işık’ın yazıları dergiye önemli bir katkı. Örneğin “Ekmeğin Bayatla-
ması ve Bayatlamayı Geciktiren Etkenler”, “Buğdayın Kalite Ölçüleri” gibi yazıları değerli çalışmalardır (Aralık 1973,
Sayı 11; Mart 1974, Sayı 12).

Cumhuriyet’in 50. Yılı nedeniyle TMO konusunda yayımlanan kitapçıkta, TMO ve tarımla ilgili bilgiler, istatistiksel
veriler sunulur. Bu yayın tam anlamıyla başvuru kaynağıdır.

Genel Müdür olarak atandığı tarihteki dergide Sayın Kaya Kuşhan’la ilgili bilgiler verilir (Haziran 1974, Sayı 13).
Sabri Sonverdi “Büyük Kentlerdeki Ekmek İsrafı” konusunu inceler TMO Dergisi sayfalarında. TMO yeni Ekmek Fırını,
Ankara Güvercinlik Silosu yanındaki yerinde işletmeye açılır. Dergide fırının kuruluş amaçları maddeler halinde belir-

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 401

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

tilir. TMO Eğitim Müdürlüğü Kütüphane Şefi Bilge Gökçe’nin “Kütüphaneye İlgi” ana başlığı altındaki yazılarında TMO
Kütüphanesinin çalışma sürecine ilişkin bilgilere de ulaşmak olanaklıdır (Haziran 1975, Sayı 17).

Ne yazık ki eski Genel Müdür Adem Karaelmas’ın yaşamını yitirdiği haberine de TMO Dergisi’nde rastlıyoruz.
Sanat Haberleri bölümünde “’Le Figaro’ Yaşar Kemal’e Geniş Yer Verdi” haberi dikkat çekiyor (Eylül 1976, Sayı 22).

Dergide verimlilik konusu ve patates ürünü konusu ayrı sayılarda, dosya konusu olarak işlenir (Aralık 1976, Sayı
23; Mart 1977, Sayı 24; Haziran 1977, Sayı 25). Derginin Mart 1978, 28. Sayısı, Genel Müdürlük görevine Yaver
Kabakçı’nın atanmasıyla ilgilidir. Günümüzün tanınmış şairlerinden Şükrü Erbaş’ın “Başkalıklar” başlıklı şiiri yayımla-
nırken, Usta Ozan Ceyhun Atuf Kansu’nun, 17 Mart 1978’de yaşamını yitirdiği haberine de yer verilir.

Aynı sayıda bir de ilginç, ilginç olduğu kadar da örnek bir uygulamaya ilişkin duyuru yayımlanır. Duyuru aynen
şöyle:

“Genel Müdürlüğümüzün 30.03.1978 tarih ve 222 sayılı olurları ile TMO Dergisinde yayımlanacak orijinal makale,
şiir, tercüme ve benzeri yazılara aşağıda belirlenen limitler çerçevesinde telif hakkı ödenecektir. Telif makalenin say-
fası 75 TL, tercüme makalenin sayfası 75 TL, Şiir adedi fiyatı ise 50 TL’dir. Okuyucularımıza duyururuz.”

Ofis çalışanlarının çocuklarının başarı, takdirname belgelerinin, mektuplarının yayımlanması çocukların özgü-
venini artırmıştır. TMO’nun kuruluşunun 40. Yılı törenlerle kutlanır. Yapılan etkinlikte Şair Hasan Şimşek de 40 yıllık
Ofisçiler adına konuşma yapar. Ayrıca Hasan Şimşek bir de şiirini okur. Şiir şöyledir:

Sen Allahın günü karşılaştığım insan
Sen hemşehrim, sen hemşirem
Bir çift ak öküzlü kağnısıyla
Bir gün bir gecelik yoldan

Buğday getiren Çavdar, Yulaf, Arpa
Sen çocuğunu emziren kadın Sultan
Sen Zirve köyünden Ali, Uzunyayla’dan Osman

Hizmette kusur ettimse bağışla
Kabul et candan, yürekten selamımı:

- Merhaba.
Hasan Şimşek

Konuşmaların tümü TMO Dergisi’nde yayımlanır (Eylül 1978, Sayı 30).
Bu arada çok acı bir olay yaşanır; Genel Müdür Yaver Kabakçı ile Hizmetlisi Hüseyin Sarı, makamda uğradıkları
silahlı saldırıyla öldürülürler. Hasan Şimşek’in ağıtı ve Yaver Kabakçı’nın şiirleri dergide yayımlanır. Bunlardan birisi
“Kardeşim Enver’e” diğeri ise “Kızıma” ve “Oğluma”dır. (Aralık 1978, Sayı 31).
ABD Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ile Mücadele Komisyonu Başkanı Peter Bensinger Türkiye’yi ziyareti sırasın-
da, haşhaş konusunda incelemelerde bulunmuştur (Aralık 1980, Sayı 35).
Derginin Haziran 1981, 36. sayısı, doğumunun 100. Yılı nedeniyle, “Atatürk Özel Sayısı” olarak yayımlanır. Bu
arada Genel Müdürlük görevine Halil çeken atanır. Genel Müdürlük bahçesine Atatürk maskı yaptırılır.
TMO Dergisi, Aralık 1982, 39. sayıdan başlayarak, “-altı ayda bir-” yayımlanmaya başlanır.
Özkan Göksel’in “Ekmek İsrafı Hakkında Toprak Mahsulleri Ofisinin Görüşleri” yazısının yanı sıra Kenan Evren’in
Bolvadin’de, Afyon Alkaloidleri Fabrikasını gezdiği haberine de yer verilir.
Genç yaşta hayatını kaybeden Ö. Faruk Ekmekçi’nin bilgisayar üzerine yazıları, TMO’nun bilgisayarla ilişkisini
anlatan değerli yazılardır (Haziran 1983, Sayı 40).
TMO Eğitim Şube Müdürlüğü Güvercinlik’teki yeni binasına taşınır. Yapımına 1977’de başlanan Güvercinlik Eği-
tim Tesisleri Ocak 1984’te tamamlanarak hizmete açılır (Haziran 1984, Sayı 42).

402 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Kamusal alanın özelleştirilmesi amacı sıklıkla vurgulanmaya başlanır. Dönemin Genel Müdürü Ahmet Özgü-
neş’in “TMO Türk Tahıl ve Afyonlu Maddeler Kurulu Bölgesel İhtiyaçlara Hizmet Eden Mükemmel Kuruluş” başlıklı
yazısında TMO’nun önemi belirtilirken, özelleştirme yanlısı yaklaşım açıklık kazanır. Hatta aynı sayıda iki başkanlığın
ortak hazırladıkları “Toprak Mahsulleri Ofisinin Rasyonalizasyonu Master Planı” başlıklı çalışma da yayımlanır (Ocak
1986, Sayı 45).

TMO Dergisi’nin biçiminde yeniden değişikliğe gidildiği sayı Kasım 1986, 47. sayıdır. Bu tarihte TMO bilgisayar
uygulamasına geçer. TMO’nun ilk kadın Ekip Şefi Suzan Kaya ile söyleşi Dergi’de yayımlanır. Suzan Kaya, TMO
İzmir Bölge Müdürlüğü Laboratuvar Servis Şefidir ve aynı zamanda TMO Burhaniye ekip şefi, eksper, depo memuru
olarak ekipte görev yapmıştır.

Ayrıca Dergide yer alan “Çocuk Gözüyle Ekiplerimizin Taşra Teşkilatımızla İlgili İzlenimleri”, “Ve Taşra Personeli-
mizin Düşünceleri”, “Konuksever TMO’ya Teşekkürler” bölümleri değerli düşünce ve gözlemleri yansıtır. Polonya’dan
Irena ve Lech Mozubiccy çifti TMO tesisinde geçirdikleri tatilin ardından Kuruma teşekkür mektubu göndermişlerdir.

Hibrit mısır tohumluğunu ülkemizde pazarlayan Pioneer adlı firmanın düzenlediği Avusturya gezisine TMO’dan
tohumluk alan 9 çiftçi de katılır. Çiftçilerle yapılan söyleşi TMO Dergisi’nde yayımlanır.

1987 yılında 398.381.500 TL’lik bütçe ile 20’şer dakikalık üç bölümden oluşacak ve buğdayın serüveni çerçeve-
sinde Anadolu’nun binlerce yıllık tarihinin anlatılacağı belgesel film yapılmıştır.

“Hububat Tohumculuğu Sempozyumu” Güvercinlik Sosyal Tesisleri Kültür ve Spor Salonunda 08-09 Haziran
1987 tarihlerinde yapılır.

TMO, USFGC (Yem Tahılları Konseyi) ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü ile müştereken düzenlendikleri
Uluslararası Hububat Ticareti Semineri 16-18 Nisan 1986 tarihleri arasında Büyük Ankara Oteli’nde gerçekleştirildi.
Bu seminerin ikinci günündeki ilk oturumda Genel Müdür Dr. Ahmet Özgüneş de bir tebliğ sundu. Tebliğin başlığı
“Türkiye’de Hububat Sorunu ve TMO’nun Rolü” idi.

Ofis’in en üst düzeyde katılım sağladığı diğer toplantılardan biri de Çeltik Forumu idi.

Bu dönemde TMO’da iz bırakan bir büyük çalışma daha söz konusudur; “1. Uluslararası Nohut ve Mercimek
Sempozyumu”, 13 Ocak 1988’de, Antalya’da yapılır. Güçlü yankılar uyandıran bu sempozyum TMO Dergisi’nde ay-
rıntılarıyla yayımlanır.

19-23 Aralık 1988 tarihleri arasında, Ankara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Araştırma ve Uygulama Merkezi ile
Toprak Mahsulleri Ofisi ortaklaşa, “Gelişen Tarım Politikaları ve Türkiye AET İlişkileri” başlıklı semineri, Abant’ta ger-
çekleştirilmiştir.

TMO’da “Üretici Tanıtma Kartı” uygulaması başlatılır (Şubat 1989, Sayı 51).

Şükrü Erbaş’ın 01 Şubat 1989, Sayı 51’de “Kimliksiz Değişim – 4” başlıklı şiiri yayımlanmıştır.

TMO Plastik Sanatlar Merkezi 18 Ağustos 1989’da açılmıştır.

Genel Müdürlük görevine atanan Nevzat Arseven’in ve Ofise veda eden Dr. Ahmet Özgüneş’in yazıları TMO
Dergisi’nde yayımlanmıştır.

TMO, “Uygarlığın Adımları” adlı belgesel filme parasal destek sağladı ve film “3. Ankara Film Şenliği”nde Seçiciler
Kurulu Özel Ödülünü aldı. Filmin Danışmanları Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal, Prof. Dr. Hayri Erten, Doç. Dr. Mehmet
Özdoğan; Yönetmeni ise Rıfat Aras’tır (Ağustos 1990, Sayı 55).

TMO Dergisi’nin yayımı 1990’lı yıllarda da ilgi çekici yazılarla sürdürüldü. Sözgelimi TMO Dergisi’nin Ocak 1990,
54. sayısında, Moskova Ekonomi ve Ticaret Başmüşaviri Şevket Özügergin’in “Sovyet Ekonomisinde Gelişmeler –
Türk – Sovyet Ekonomik ve Ticari İlişkileri, Beklentiler” başlıklı çözümleme yazısı yayımlanır.

TMO’nun kurumsal yayın organı olarak, bir dönem de TMO Vakfı tarafından çıkarılan Başak dergisini anmak
gerekir. TMO Dergisi 2001 yılında yerini Başak dergisine bırakır. 2001 yılına kadar uzunca bir zaman süreli yayın
yayımlanamamıştır. Alt başlığında TMO Vakfı ve Spor Kulübü Dergisi ifadesi bulunan Başak dergisinde de tarım,
tarım ekonomisi, TMO çalışmaları, edebiyat, spor… konularında yetkin yazılar yayımlanır. Edebiyat deyince Başak
dergisinin Haziran 2002, 7. sayısında yayımlanan Günay Güner’in “Toprak Ofisçi Edebiyatçılar” başlıklı yazısı; Hamit
Dayanır’ın Alice Chase’ten çevirdiği “Çocuğumuza” başlıklı ilginç şiiri örnek verilebilir. Ülke ölçeğinde yasal düzenle-
melerdeki değişimler nedeniyle yayımı sürdürülememiştir.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 403

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

TMO’da yayımlanan bir diğer süreli yayın ise Toprak Mahsulleri Ofisi Personel ve Eğitim Dairesi Başkanlığı Eği-
tim Şube Müdürlüğü tarafından yayımlanan TMO Eğitim Bülteni’dir.

Birinci sayısı Ocak – Şubat 1990’da yayımlanan TMO Eğitim Bülteni’nde tarım, hububat alımı ve korunması, mu-
hasebe, eğitimbilim konularında eğitim ağırlıklı teknik araştırma, inceleme yazıları yayımlanır.

Aralık 2016’da yeni biçimiyle çıkarılmaya başlanan TMO Bülteni adlı bültenin, genel kurum yayın organı yapısın-
da, internet ortamında, e - dergi olarak yayımı (2018) sürdürülmektedir.

Uzun aradan sonra, “Ofis” adlı dergi Ocak 2017’de, “TMO Genel Müdürlüğü Aylık Bülteni” alt başlığıyla internet
ortamında yayıma başlamıştır.

Ofis bu yıllarda çeşitli bilimsel çalışmalar, toplantılar tertiplediği gibi çeşitli düzeylerde bu tür toplantı ve çalış-
malara da katıldı. Nitekim Ofis Genel Müdürlüğünce düzenlenen ve Hukuk Bilgisi konularını kapsayan konferanslar,
31.10.1985 tarihi ile 08.11.1985 tarihi arasında Genel Müdürlük Hizmet Binası’nda gerçekleştirildi

Yayın, Kütüphane ve Tercüme Faaliyetleri

TMO kurulduğu dönemlerden başlamak üzere sürekli şekilde yayın, tercüme ve kütüphane faaliyetlerinde bu-
lundu. Toprak Mahsulleri Ofisi, başta yıllık faaliyet raporları olmak üzere, yayınlarında, ayrıntılı, kapsamlı Dünya ve
Türkiye ekonomik çözümlemeleri yapmıştır. TMO yayınları bu yönden de değerli bir tarihsel birikim oluşturmaktadır.

Toprak Mahsulleri Ofisi’nde kuruluş döneminden itibaren, öncelikle “Bilanço Kar ve Zarar Hesabı İdare Meclisi
Raporu”nun, benzeri diğer belgelerin basım gereksinimi nedeniyle matbaa, basım (neşriyat) çalışmaları başlamıştır.

24 Haziran 1938 tarihli ve 3491 sayılı Toprak Mahsulleri Ofisi Kanunu’nun “Ofis’in İştigal Mevzuları”nı düzenleyen
ikinci maddesinin (F) bendinde “Cihan buğday istihsal ve hareketlerini ve fiatlarını tedkik ve takib ederek her türlü
neşriyat yapmak” hükmü de yer almaktadır.

Ofis, 1939 yılında, ilk yayın işlerinden biri olarak, Almanya’da yayımlanan “Die Landwahre” adlı günlük gazete ile
Roma Milletlerarası Ziraat Enstitüsü tarafından neşredilen aylık “Bulletin Mensuel de Statistique Agricole et Commer-
cial” bültenine ve kambiyo borsası gazetesine abone oldu.1196 Haftalık LICHTENSTEINUND MANNHIMER Bülteni’n-
den alınan Hamburg Borsası hububat, bakliyat ve yağlı tohumlar fiyatları, satış ve alım müdürlüklerine verildi.

1974 yılında dünya hububat durumu ile ilgili, yerli ve yabancı kaynaklardan toplanan bilgilerin değerlendirilmesi
yapılarak, bazı başka yıllarda da yapıldığı gibi, özet bilgi broşürü mahiyetinde, “Enformasyon” başlığı altında yayım-
lanmıştır.1197

Hamburg haftalık ve Baltık Borsalarından günlük hububat, bakliyat, yağlı tohumların fiyatları ile navlun ücretleri
belirlenerek keza birer bülten halinde yayımlanmış. Amerika Borsaları buğday fiyatları ve Washington TMO heyeti
tarafından gönderilen teleksler özetlenerek ve değerlendirilmeleri yapılarak birimlere gönderilmiştir.

Bu bağlamda Ofis, her yıl gereksinim duyulan, yararı belirlenen kitapları, dergileri edinip, ilgili birimlere sunarken,
ayrıca kimi Ofis uzmanlarının, yetkin çalışan ya da yöneticilerinin tarımsal, teknik, kültür kitap dosyalarını da yayımladı
ya da destekleyerek Ofis işyerlerinin kitaplıklarına ulaştırmıştır.

Yayın konusuyla ilgili olarak, Toprak Mahsulleri Ofisinin 1950 -1957 faaliyetini gösterir bir kitap yayımlanmıştır.1198

Ofis’in her yıl yayımlanan “faaliyet raporları” ve benzer çalışmalarında, yayın ve yayına ilişkin işler, temel olarak,
“neşriyat-enformasyon”, “istatistik”, “tercüme-çeviri”, “fuar” başlıkları altında toplanmakta ve bilgiler bu başlıklar altın-
da sunulmaktaydı.

Toprak Mahsulleri Ofisinin yayın ve halkla ilişkiler alanlarına önem verdiği, bu amaçla düzenli ve planlı çalışmalar
yaptığı söylenebilir. Bu yönde birkaç örnek vermek gerekirse: TMO’da 1954 yılında “İstatistik ve Neşriyat Şubesi”
kurularak hayata geçirilmiş ve haftalık, aylık istatistik cetvelleri hazırlanarak gerekli yerlere dağıtılmıştır.1199 İstatistik

1196 Toprak Mahsulleri Ofisi, İdare Meclisi Kararları, Toplantı No: 17, Toplantı Tarihi: 20.02.1939, Karar No: 59.
1197 TMO, 1974 37. Hesap Devresine..., s.58.
1198 TMO 1957 20. Hesap Devresi…, s.54-55.
1199 TMO 1954 17. Hesap Devresi…, s.44-45.

404 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

ve Neşriyat Şubesi tarafından Mayıs 1954’den itibaren sürekli bir yayın halinde olmak üzere “Toprak Mahsulleri Ofisi
Bülteni”ni yayımlamaya başlamıştır.1200

Neşriyat Servisi, basında Ofis haberlerinin takibi, dergi-kitap-broşür ve bülten yayını, gazete, kitap gibi yayın
organlarının abone ve satın alınması, basınla münasebetler, resim ve grafik işleri, fotoğraf çekimi ve tabı, günlük ga-
zetelerde yayınlanmış Ofisle ilgili haberlerin kesilmesi ve servislerine ulaştırılması gibi işleri yürütmekteydi.1201

Ofis 1956 yılında Ofis bülteni ve aylık derginin neşrine devam etti ve 1956 yılı için bir cep takvimi çıkarıldı. Buğday
zararlılarına ait renkli afişler, fuara ait resim ve grafikler hazırladı. Ayrıca Ofis’e ait çeşitli tesisler ile gerçekleştirilen
faaliyetlerin resimleri çekilerek albümleri yapıldı.1202

1957 yılı içinde Ofis’in iştigal konusuna giren maddelerin dış memleketlerdeki bütün hareketleri takip edilerek,
yabancı kaynaklardan elde edilen ve ticaret müşavirliklerinden gelen malumattan gelen bilgiler her ay “Toprak Mah-
sulleri Ofisi Bülteni”nde yayımlandı. Ayrıca bu bültenlere memleket için “meteoroloji hareketleri” de eklendi.1203 1960
yılı içinde de de her ay TMO Bülteni yayımlandı. Bülten içeriğini oluşturan bilgiler ticaret müşavirliklerinden ve önemli
oranda da Corn Trade News’ten ve benzer yayınlardan derlendi, çevirileri yapıldı. 1960 yılında, TMO Kütüphanesinin
ihtiyacı düşünülerek, 54 farklı eserden 1026 kitap satın alındı. İstenen yabancı dildeki yayınlar da temin edildi. Yine
1960 yılında, bastırılan 50 bin tane TMO broşürü bastırıldı. Ayrıca 27 Mayıs müdahalesinden sonra taahhütlerini ye-
rine getirmeyen 23 dergi ve gazetenin abonelikleri iptal edildi.1204

1963 yılında 290 kitap alınarak merkez ve taşra teşkilatına ulaştırıldı. Yine aynı yıl, düzenli yayın işlerinin yanı sıra
Kurum içinde ve dışarıda Fransızca, İngilizce, Almanca 1247 yazının çevirileri yaptırıldı.1205 1967 yılı içinde ve izleyen
yıllarda da her ay “TMO Bülteni” hazırlandı ve yayımlandı.1206

1981 yılında TMO Dergisi’nin 36. sayısı, Atatürk’ün doğumunun 100. yılı nedeniyle “Atatürk Özel Sayısı” olarak
yayımlandı. Aynı zamanda Ofis, Diyarbakır Doğanköy’de bu yılın anısına yeri Millî Eğitim Bakanlığı tarafından veril-
mek üzere 3 derslikli, 1 lojmanlı, 1 depolu, 4 WC’li tip nitelikte 1980 yılı maliyetlerine göre 5,5 milyon TL civarında olan
ve İdil İnşaat TAŞ’nin de katkılarıyla 1981 yılına yetiştirilmek üzere bir ilkokul yaptırdı. Bunun yanı sıra Atatürk’ün Türk
köylüsü ve çiftçisi hakkındaki görüşlerini, beşeri, siyasi, ekonomik, teknik anlayışını belge ve resimlerle ifade eden,
Mayıs 1981’e kadar yayımlanmak üzere bir kitap bastırılması kararlaştırıldı.1207 Ofis 1987 yılında özellikle köylere da-
ğıtmak üzere 20 bin adet TMO Takvimi bastırdı.

Açılan 100. Yıl Millî Tarım Fuarı’na film gösterisi, fotoğraf sergisi ve panolarla katkıda bulunuldu, fuarda TMO’nun
tanıtımı için broşür bastırıldı.1208 TMO’nun, katkısını sağladığı Prof. Dr. Ayşe BAYSAL’ın 1980’li yıllarda, dönemin tek
TV kanalı TRT’de yayımlanan, sağlıklı beslenme ile mercimek tüketimini artırmak amaçlı kampanya çalışması mutla-
ka anılmalıdır. Hatta bu çalışmalar toplumda büyük yankı yaratarak, Prof. Dr. Ayşe Baysal, “mercimek teyze” olarak
adlandırılmıştır. Günümüzde sosyal sorumluluk projelerine örnek gösterilecek bu çalışma, bugün hâlâ birçok kişinin
unutamadığı başarılı çalışmalardan biridir. Yine aynı kampanya kapsamında açılan Ofis Piknik (mercimek ürünleri)
satış noktası, Ofis Ekmek Fırını, TMO’nun kurumsal kimlik yapısının güçlenmesine de önemli katkı sağladı.

1200 TMO, 1954 17. Hesap Devresi…, s.44-45.
1201 Toprak Mahsulleri Ofisi, 40. Hizmet Yılı 1938-1978, s.31.
1202 TMO, 1954 17. Hesap Devresi…, s.48.
1203 TMO 1957 20. Hesap Devresi…, s.54, 55.
1204 TMO, 1960 23. Hesap Devresine…, s. 42, 43.
1205 TMO, 1963 25. Hesap Devresine…, s.36.
1206 TMO, 1967 29. Hesap Devresine…, s.51, 52.
1207 Toprak Mahsulleri Ofisi, Yönetim Kurulu Kararları, Toplantı No: 34, Toplantı Tarihi: 20.05.1982, Karar No: 327/4; Toprak Mahsulleri
Ofisi, Yönetim Kurulu Kararları, Toplantı No: 70, Toplantı Tarihi: 28.11.1980, Karar No: 706/2.
1208 TMO, 1981 44. Hesap Dönemine…, s.20.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 405

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Prof.Dr. Ayşe Baysal

1985 yılından başlayarak TMO Faaliyet Raporlarında, Kurumun ve dünya tarımının geriye dönük beş yıllık toplu
bilgilerine; TMO’nun tarihine, Türkiye ekonomisi içindeki önemine yer verildi.

1990’lı yıllardan itibaren, Faaliyet Raporlarında, 1991 yılı raporunun, sayfa 127 ve devamındaki verilen örnekteki
gibi etkinlik ve verimlilik göstergelerinin de yayımlandığı görülmektedir. Faaliyet Raporlarının 2000’li yıllarla birlikte
içerik yapısında değişime gidilerek, metinsel çözümlemelerden çok tablolarla görsel anlatıya yoğunlaşıldı.

Basım çalışmaları arasında fotoğraf çekim işi de önemlidir. Merkez ve taşra yapıları, depoları, siloları, tesisleri,
tarımsal alanlar, üretim alanları…onyıllarca sürekli fotoğraflandı, düzeyli bir fotoğraf arşivi oluşturuldu. Bu çalışmada
bu arşivden de faydalanıldı ve bu görseller çalışmaya değer kattı. Ayrıca, 1957 yılında, o yıla kadar görev yapmış tüm
TMO Genel Müdürlerinin fotoğrafları, toplantı salonu girişinde sergilendi.

TMO Dergisi’nde yayımlanan fotoğrafların hemen hemen tümü Ofis tarafından çekilmiş fotoğraflardan oluşmuştu.
Ayrıca muhasebe diliyle, “artık kapasite” başlığı altında geçen ve dışarıya para karşılığı hizmet satımında bulunmak
anlamına gelen kapsamda, dışarıdan gelen istemler yönünde fotoğraf çekim işlerinden TMO’ya her yıl gelir sağlandı.

Ofis Hatıraları, Şairler, Yazarlar, Sanatçılar

Ofis bünyesinde görev yapmış çok sayıda şair, yazar ve sanatçı bulunmaktadır. Bunların bilhassa TMO Dergisin-
de çok sayıda şiir, yazı ve denemeleri yayımlandı. Aşağıda örnek olarak Ofis Dergisinde yayımlanan şiirlerden birisi
verilmektedir:

Mehmetçik Destanı Her kükreyişin satveti nabzındaki kandan,
Her geçtiğin iklimde zaferlerle örülmüş. Sen hür doğan evlâdısın öz yurtta anandan,
Çağlar ki şenindir, o savaşlar bir adındır. Hak vermek için geçtin asırlarca, cihandan
Kim der ki asırlar boyu emsali görülmüş.
Tarihte senindir, o savaşlar bir adındır. Tarihte senindir, o savaşlar bir adındır.

Kâh fırtınalardan, boralardan eserin var, Kâh Niğbolu’nun, Varna’nın ufkunda eserdin
Kaç kere senin uğruna dönmüştü asırlar. Kâh Voîga’da. Alp’lerde, Zigelvar’da gezerdin
Hâlâ seni söyler yedi kat gökler, ufuklar
Tarihte senindir, o savaşlar bir adındır. Hakkın o büyük sırrına bir hamlede erdin
Tarihte senindir, o savaşlar bir adındır.

406 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

Allah deyü Allah deyü bir arada koşanlar V. BÖLÜM
Sendin o Çanakkale›de şanlar yaratanlar.
Toprakla yaşar şenle yaşar, birlik olanlar DİĞER HUSUSLAR

Tarihte senindir, o savaşlar bir adındır. Sen şimdi bu Ay - Yıldızın üstünde gülensin,
Gönlümdeki aşkın sesi, ölmez eri sensin,
Bir anda o küffârdı kaçan her vuruşundan. Yurt uğruna son aşkını ruhunla verensin
Devler bile titrerdi o dağ dağ duruşundan. Tarihte senindir, o savaşlar bir adındır.
Türk Askeri; Meydan Eri derler sana bundan
Her istediğin yerde ateş, lâv kesilirsin,
Tarihte senindir, o savaşlar bir adındır. Çöllerde düşer, ruhlara abideleşirsin
Zannetme ki “MEHMETÇİK” olan yalnız isimsin
Tarihte senindir, o savaşlar bir adındır.

AZMİ GÜLEÇ

Yine Ofis’te görev yapmış şairlerden Ergül Çetin’in «Zambak ve Yontu» kitabından bir şiir;

YAZGISIYLA SINIRLI
ben ki görünmez yılların öcünü alıyorum sizden,

dibe çökmüş düşlerin, bataklığın en dibinde.
bize ne bundan diyecekler bizden daha genç olanlar

ah nasıl da başına buyruk ve sorumsuz,
o bizim hiç tadına varamadığımız özgürlük duygusuyla sarhoş,

ve ben yaşlı bir göçebe gibi bozkırın ortasında
bakıp çok uzaklara, gözlerimde savrulmuş sarayların gazabı,
yıkılmış kalelerin hüznü, yenilmiş orduların hıncıyla dopdolu;
ben atalarımın bana bıraktıklarını taşıyorum terkimde yalnızca

ve artık yaşamıyor hiçbiri.

TMO’da sadece şairler değil aynı zamanda karikatüristler de görev yapmaktaydı. Bunlardan biri İlhan Müstecap-
lıoğlu’dur.1209 Müstecaplıoğlu TMO dergisinde sürekli bir şekilde mesai arkadaşlarının karikatürlerini yayımlamaktaydı.

1209 1925 yılında Balıkesir’de doğan İlhan Müstecaplıoğlu, Ankara Atatürk Lisesi Edebiyat kolundan iyi derece ile mezun olup Ofis’e
08.03.1947 tarihinde Ofis Ticaret Müdürlüğü Fiş memuru olarak atandı. Daha sonra bu müdürlükte çeşitli vazifeler üstlendikten sonra İstanbul
Bölge ve Şube Müdürlüğü’nde fiş memuru olarak görev yaptı. Ardından Tetkik Heyeti ressam ve rapörtörlüğü ile Genel Sekreterlik raportörlüğü
yaptı. En son görev yaptığı Enformasyon, İstatistik ve Neşriyat raportörlüğünden 07.04.1973 tarihinde emekli oldu. Müstecaplıoğlu, mine ile
tablolar, kreasyon motif ve desenler çalışmakta olup ayrıca İzmir Akdeniz Oyunlarının hazırlık ve tasfiyesi sırasında görev aldı ve başarılı oldu.
TMO Dergisinde Ofis çalışanlarının çok sayıda karikatürünü yayınladı. Adı geçen zaman zaman eserlerini açtığı sergilerde sergilemekteydi. Müs-
tecaplıoğlu Form Tekniği adlı bir kitap yazdı. Bundan dolayı Genel Müdürlük tarafından bir teşekkür mektubu ile ödüllendirildi. TMO Dergisinde
Ofis çalışanlarının karikatürlerini yayınladı. Ayrıca İzmir Akdeniz Oyunlarının hazırlık ve tasfiyesi sırasında görev aldı ve başarılı oldu. Toprak
Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü, İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı Sicil Arşivi İlhan Müstecaplıoğlu Dosyası.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 407

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Diğer bir TMO’lu karikatürist ise Vahdet Sipahioğlu’dur. Sipahioğlu da Müstecaplıoğlu gibi aynı şekilde mesai
arkadaşlarının karikatürlerini yayınlamakta, ancak onların isimlerini vermemekte ve onların karikatürden yola çıkılarak
bulunmasını istemektedir.

408 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

TMO Dergisi’nde Yer Alan Vahdet Sipahioğlu Çizimlerinden Biri.

Vahdet Sipahioğlu Çizimlerinden Diğer Bir Örnek

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 409

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Ofis personeli içerisinde TMO Dergisinde ve diğer yerlerde yazıları yayımlanan personel bulunmaktaydı. Bunlar-
dan biri de Nakliyat Şubesinden Hamit Yurdakul idi. Hamit Yurdakul’un çok sayıda makalesinin yanı sıra Türkiye’de
Hububat Taşıma Mevzuatı ve Hareketleri adlı bir kitap yazdı. Ofis yönetimi Yurdakul’u ödüllendirerek telif hakkını
satın aldı.

Hamit Yurdakul Tarafından Yazılan Türkiye’de Hububat Taşıma Mevzuatı ve Hareketleri Adlı Kitabın
Genel Müdür Feridun Üstün’e Takdimi1210

Çeşitli sanatçı ve yazarların da kendileri olmasa dahi anne veya babası Ofis’te görev yapmıştır. Bunlardan biri de
ünlü ses sanatçısı Emel Sayın’dı. Emel Sayın’ın 02 Aralık 2011 tarihinde Hürriyet Gazetesi’ne verdiği röportajda Ofis,
çalışanları ve onların aileleri ile ilgili olarak şunlar yer almaktaydı:1211

“Bir röportajınızda “Çocukluğumu tam yaşayamadım” demişsiniz. Çocukluğunuzda yapmak isteyip de yapama-
dığınız ne var?

- Ben çocukluğumu ailemden ayrı yaşadım. Bu, psikolojimi çok etkiledi. Babam ve annem Toprak Mahsulleri Ofi-
si’nde çalışıyordu ve o dönem Anadolu’nun küçük yerlerine tayin ediliyordu. Her sene bir yere gidiyordu. Bazı yerlerde
doğru dürüst okul yoktu. Öyle olunca iyi eğitim alabilmem için beni Kayseri’ye, anneannemle dedemin yanına gönder-
diler. Annemle babamı tatillerde görüyordum ama onlardan üç yıl uzak kaldım. Aileme çok bağlı olmama rağmen bu
durum karşısında sesimi çıkarmıyordum. Geceleri ise yatağıma girip ağlıyordum. Bu zor bir dönemdi benim için. Yine
de annemle babama “Ben sizin yanınızda olmak istiyorum.” demiyordum. Olgun bir çocuktum herhâlde. Aile bağları-
nın güçlü olmasının önemini daha o yaşlarda anladım. Bu ayrılıklar, bana bir çekingenlik de yükledi. İçe dönüklüğüm,
o yılların getirdiği bir şeydir. Sonra sahnede kendimi bulmaya başladım. Sahne, kendime olan güvenimi bana geri
getirdi. Ama hâlâ o yılların izleri var üzerimde. Zaman zaman da çıkıyor ortaya.

Öte yandan tanınmış, tanınmamış birçok yazar, sanatçı, gazeteci, siyasetçi Ofis’te çalışmıştır: Cahit Sıtkı Ta-
rancı, Necati Cumalı, Muzaffer Buyrukçu, İskender Fikret Akdora, Hasan Şimşek, Mehmet Bozkurt Esenyel, Şükrü
Erbaş, Ergül Çetin, Nazmi Sevgen, Münir Tevfik Uras, Hatif Öge, Oktay Ekşi, Deniz Baykal, Kenan Durukan, Meral
Okay, Kemal Çakır, Günay Güner, M.Ufuk Mistepe, Necdet Kuru, Sabit İnce, Dr. Mustafa Altıoklar. Bu adların yanı
sıra Emel Sayın gibi Yalvaç Ural, Nilgün Abuşka’nın babaları da Ofisçiydi. Onlar da Ofis şartlarında büyüdüler. Şair,
yazar ve araştırmacı M.Ufuk Mistepe Ofis SGD Başkanlığında 2019 yılında halen görev yapmaktadır.1212

1210 TMO Dergisi, Yıl 1, Mayıs 1955, Sayı 2, s.Giriş.
1211 http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/sova-hazirlan-ankara-19378257(Alınma Tarihi: 29.06.2018)
1212 M. Ufuk MİSTEPE 1956 yılında Ünye’de doğdu. İlk ve orta öğrenimini burada tamamlayan Mistepe, Karadeniz Teknik Üniversitesi
Orman Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü’nden 1978 yılında mezun oldu. Bundan sonra Orman Ürünleri Sanayi Anonim Şirketi mühendis
ve idareci olarak çeşitli görevlerde bulundu. Özelleştirme faaliyetleri ve 12 Kasım 1999 depreminin ardından 04.02.2000 tarihinde zorunlu olarak
TMO Genel Müdürlüğü’ne APK T. Uzmanı olarak yatay geçiş yaptı ve halen bu görevini sürdürmektedir. Mistepe’nin memleketi Ünye ile ilgili
çalışmalarının yanı sıra muhtelif yerel gazete ve dergilerde yayımlanmış 775 makalesi yanında henüz yayımlanmamış makaleleri de olup birçok
kongre, kurultay, çalıştay ve konferanslarda meslekî, tarihî ve kültürel konularda tebliğ sunmuş ve bildirileri muhtelif kitap ve dergilerde yayım-
lanmıştır. Mesleki kitaplarının yanı sıra, ORÜS Orman Ürünleri Sanayii Genel Müdürlüğü Tarihçesi (1998), “ÜNZİLE Düşleri” (2006) adlı bir şiir
kitabı yazdı, Âşıkoğlu Necati Şiirleri’ni (2007) derledi. “Zile Türküleri” (2008), “Nota ve Sözleriyle Ünye Şarkı ve Türküleri” (2010) adlı kitapları
yayımlandı. “Zile Spor Tarihi” adlı kitap çalışmasını Zile Belediyesi’ne teslim etti (2018). Tarihî ve kültürel konulardaki makalelerini 6 ciltlik “Ünye

410 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

TMO İstanbul Bölge Müdür Muavini Yüksek Z.Mühendisi Hatif Öge’nin Kitabı
Ofis zaman zaman makaleler ve kitaplar yazan mensuplarına imkânlar sunmuş ve desteklemiştir. Örneğin Fü-
ruzan Selçuk (özellikle çevirileriyle), Vahdet Sipahioğlu, Ali Rıza Oktay, “TMO Dergisi”nde sıklıkla yazarlarken, yine
TMO Dergisi’ne de katkıda bulunan, İstanbul Bölge Müdür Muavini Yüksek Z. Mühendisi Hatif Öge’nin “Avrupa Mem-
leketlerinde Ziraî Marketing ve Modern Hububat: Ticaret Etüdleri” adlı kitabı Ofis tarafından basıldı.

TMO Personeli Şair ve Yazar Şükrü Erbaş
TMO’da görev yapan şair ve yazarlardan biri de Şükrü Erbaş’tı. 1953 Yozgat doğumlu olan Erbaş 19.02.1972
tarihinde Ankara Ajansı depo memuru olarak TMO’da göreve başladı. Daha sonra sırasıyla Eğitim Müdürlüğünde
memurluk ve raportörlük, Organizasyon Metod Müdürlüğünde Araştırma Geliştirme Uzman Yardımcılığı ve uzmanlı-
ğı, APK Daire Başkanlığı Yönetimi Geliştirme Şube Müdürlüğünde uzman ve müdürlük ve en son Yönetim Geliştirme
Şube Müdürü olarak görev yapmaktayken 16.03.1998 tarihinde emekli oldu. 1984 yılında Yarın dergisi yazı kurulunda
görev yaptı. Edebiyatçılar Derneğinde yöneticilik yaptı. Erbaş ilk şiirini Varlık dergisinde 1978 yılında yayımladı. Şiir,

Makaleleri” (3.250 sh. / 2019) adlı kitap serisinde topladı ve Ünye Belediyesi’ne teslim etti. Son olarak “Ankara Ünyeliler Derneği Rehberi”, “Ünye
ve Ordu Hinterlandı için Bibliyografik Dizin” (2017) ve “Ünyelüce Lûgat – Ünye Ağzı Terim ve Deyimleri Sözlüğü” (2017) adlı kitapları yazdı.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 411

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

edebiyat ve yaşam üzerine denemeler yazdı. Denemelerini «İnsanın Acısını İnsan Alır» (1995) ve «Bir Gün Ölümden
Önce» (1999) adlı kitaplarında toplayan Şükrü Erbaş›ın, «Gülün Sesi Gül Kokar» (1998) adlı düzyazılarından oluşan
bir kitabı da vardır. Edebiyat alanında yazdığı şiirler için birçok ödül aldı.1213

Toprak Mahsulleri Ofisi Sanat Merkezi

Sanatla TMO’nun birliktelik kurmasında Güvercinlik Ankara Bölge Müdürlüğü tesislerinde yapılan resim ve sera-
mik atölyelerinin işlevi çok değerlidir. Söz konusu TMO Sanat Merkezinin kurulmasında da emeği Heykel Sanatçısı
Burhan Alkar’ın Kızılay TMO Genel Müdürlüğü bahçesinde bulunan ve 1989 yılında yapılan “Hasat Sonu” adlı heykeli
de hem TMO’nun saygınlığını artırmakta hem de Ankara’yı daha da güzelleştirmektedir. Sanatçı Burhan Alkar’ın “Ha-
sat Sonu” adlı heykeli 1 Eylül 1989’da, Genel Müdürlük bahçesinde açılmıştır.1214

Hasat Sonu Heykeli
Ofis’te güzel sanatlar alanında da bazı örnek ve başarılı faaliyetlerin gerçekleştirildiği görülmektedir. Genel Müdür
Ahmet Özgüneş’in teşviki ve talimatıyla 18 Ağustos 1989 tarihinde heykeltraş Burhan Alkar yönetiminde Ofis Güver-
cinlik tesislerinde çeşitli sanat dallarının uygulanabileceği bir sanat merkezi (Plastik Sanatlar Uygulama Öğretim Mer-
kezi) açıldı. Açılışta bir konuşta yapan sanatçı Burhan Alkar, “Sanat, insanla var olan ve insan zekasının ürünü olan
bir etkinliktir. Dünyamız onunla renklendi, yeni biçimler, boyutlar ve anlam kazandı. Kullandığı en basit malzemede

1213 TMO, İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı Arşivi; https://www.turkedebiyati.org/sukru-erbas.html(Alınma Tarihi: 03.07.2018.
1214 1930’da Filibe’de doğan Alkar, l951’e Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-Is Bölümünden mezun oldu. 1958 yılında aynı bölümün açtığı
Modelaj Asistanlığı sınavını kazandı. l960 yılında Fransız bursu ile gittiği Paris’te, Jülien Akademisinde Heykeltıraş Monsieur Mougene’in atölye-
sinde 1 yıl Heykel ve röliyef çalışmaları yaptı. Daha sonra kazandığı devlet bursu ile 1961-1965 yılları arasında Paris Güzel Sanatlar Yüksek Oku-
lunda (Beaux-Arts) Monsieur Leyque’in atölyesinde 4 yıl süreyle Heykel ihtisası yaptı. 1965 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İs Bölümü’nde
başladığı Modelaj öğretmenliği görevini l977 yılında emekli olana dek sürdürdüm. Bu süre zarfında, Heykel eğitiminin Gazi Eğitim Enstitüsünde
başlamasında, yaptığı çalışma ve uygulamalar, yetiştirdiği öğrencilerle günlere kadar yalnızca İstanbul‘a ait bir uğraş olarak görülen heykelin
önce Ankara ve sonra da İzmir ve Samsun’a ulaşmasında katkıları oldu. İkisi yurt dışında olmak üzere ülke genelinde, çoğu yarışmalar sonucu
gerçeklesen ve 25 dolayında anıtın sahibi olan sanatçı, küçük heykellerle de 15 kadar kişisel sergi açtı ve bir o kadar da karma sergiye katıldı.
Kentsel alanlara konacak anıt ve heykellerin, sanatçılara açık yarışmalarla belirlenmesinin Ankara’da bayraktarlığını yapan sanatçı olarak 70’li ve
80’li yıllarda çoğu Ankara’da olmak üzere 10-12 anıt yarışmasının düzenleyicisi ve teşvikçisi oldum. Toprak Mahsulleri Ofisi’nde 1989 yılında bir
sanat merkezinin açılışını ve kapanış yılı olan 1993’e kadar yönetici ve hocalığını yaptı. 1970’li yıllardan bu yana 15 tonluk Erzurum Aziziye Anıtı
başta olmak üzere, tüm anıtlarının tamamına yakını, tasarımdan yerine montaja kadar, A dan Z ye, bronz uygulamalar dâhil, gerekli ve yeterli
olanaklara ve elemanlara sahip atölyesinde gerçekleşti. GESAM kurucu üyesi ve Birleşmiş Ressamlar ve Heykeltıraş Derneği üyesi Heykeltıraş
olarak, halen Ankara’ da Ostim’deki Atölyesinde heykel çalışmalarını sürdürmektedir. http://www.burhanalkar.net/zhakkinda.php (Alınma Ta-
rihi 19 Ağustos 2018)

412 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

dahi güzeli arayan ilk insan bugün yaşamının her döneminde güzeli görmek, anlamak duymak ve uygulayıp bulmak
ihtiyacındadır. Buna ulaşmak yaygın bir sanat eğitimi ile her kişinin araştırıcı ve yaratıcı gücünü harekete geçirmekle
mümkündür. Bu amaç doğrultusunda birazdan açılışı yapılacak olan Toprak Mahsulleri Ofisi Sanat Evinde herkese
yönelik seramik, heykel ve resim atölyelerini göreceğiz” dedi.

Alkar’ın ifadesine göre, kurslar haftada 6 ila 8 saatten 2,5 aylık süre olmak üzere çoğunluğu eğitim kurumlarımız-
dan sağlanan öğretim elemanları ile yapılmaktaydı. Bu atölyeler aynı zamanda tüm imkanları ile Ankaralı sanatçıların
kullanımına açıktı. Çalışma şartları son derece ağır ve kıt olan heykeltıraşlar bundan böyle Toprak Mahsulleri Ofisi
Sanat Evinde anıtsal çalışmalar da dâhil, çeşitli boy heykeller yapabileceklerdi. Alkar’dan sonra bir konuşma yapan
Genel Müdür Özgüneş de, Avrupa’da sanatın insanlara neler kazandırdığını, hayatını nasıl zenginleştirdiğini sanatın,
insan hayatında en büyük kaynak, insan ruhu için zenginlik kaynağı olduğunu anladım demiştir.1215

Bu merkezde resim, heykel, seramik ve serigrafi sanatçılarına çalışabilecekleri bir ortam hazırlanarak, bu alana
bir katkı yapılması hedeflendi. Güzel sanatlar alanında çeşitli kurslar verildi. Hatta 1989 yılında Ofis çalışanları ile
kursiyerlerin yaptığı eserler sergilendi.

Alkar, mensubu olduğu Gazi Üniversitesi’nden sanat eğitimcisi öğretim üyelerinin katılımı ve katkılarını zikretmek
gerekir. Güzel sanatlar alanında çeşitli kurslar verildi. Bunlar içerisinde resim derslerini Söbütay Özer, Vedat Can,
Sabri Akça, Erol Batırbek, İhsan Çakıcı, grafik derslerini Burhan Alkar heykel, vitray derslerini Hulusi Sezer ve fotograf
derslerini Zeki Şahin üstlenmişti. Sanat Merkezinin seramik derslerini Seçil Külahçıoğlu, Ahmet Ünal ve Banu Serim
verdi. 18 yaşın üzerinde tüm sanatseverlere sanat eğitimi veren Merkez, Cumartesi, Pazar dâhil haftanın her günü
9-22 saatlerinde açıktı. Plastik Sanatların 6 dalında eğitim vermekteydi.1216

1989-1993 yılları arasında kurslara yaklaşık 200 öğrenci katıldı Bu kurslara devam edenlerin ortaya koyduğu
çalışmalar zaman zaman sergilerde yer aldı. Nitekim 18.08.1989-25.08.1989 tarihleri arasında kursiyerlerin yaptığı
eserler sergilendi. Bunlardan birkaç tanesi aşağıda verilmektedir. Merkezin çalışmalarıyla açılan başarılı sergileriyle,
TMO örnek bir kurum oldu. Aynı zamanda kursiyerler arasında bulunan Belgin Onar Durmaz isimli kursiyer, özgün
baskı dalında 58.Devlet Resim Heykel Yarışması’nda başarı, 55.Devlet Resim Heykel Yarışması’nda üçüncülük aldı.
Aynı dalda Fevzi Kaygı adlı kursiyerin çalışması da sergilenmeye değer bulundu. Sanat merkezi 1993 yılında kapa-
tıldı.

Nuri Abaç Resmi

1215 TMO Dergisi, “Plastik Sanat Merkezimiz Açıldı”, Yıl 19, Sayı 53, Ekim 1999, s.34 vd.
1216 http://www.tualim.net/heykel/1272-burhan-alkar-kimdir.html (Alınma tarihi: 03.08.2018)

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 413

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Sabri Akça Resmi

Suat Kızıltuğ Eseri

414 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Ayrıca Ofis personelinden oluşan halk ve sanat müziği korosu da faaliyetler yürütmekteydi. 2007 yılında Ofis
personeli tarafından TMO Türk Halk Müziği ve Sanat Müziği koroları kurulmuştur. Türk Sanat Müziği Korosunu şef
Vedat Kaptan Yurdakul, Türk Halk Müziği Korosunu ise şef Mehmet Gürbüz çalıştırıp yönetmiştir. Korolar faaliyetleri
süresinde her yıl Kurumun kuruluş yıldönümünde “Hasada Merhaba” konserleri sunmuştur. Böylece personele alım
öncesi moral verilmiş hem de personelin aile ve çevresiyle birlikte Kurumumuzun kuruluş yıldönümleri büyük bir coş-
kuyla kutlanmıştır.

TMO Korosu

TMO Müzesi

TMO Müzesi

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 415

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

1938 yılında Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün emriyle kurulan Toprak Mahsulleri Ofisi, sadece çiftçinin
üretenin dostu olmakla kalmayarak; tüm ülkeye dağılan teşkilat yapısıyla toplumun sosyal ekonomik ve kültürel haya-
tına önemli katkılar sağladı. 2000’li yıllara gelindiğinde TMO 60. kuruluş yılını geride bırakmış ve teknolojik, kurumsal,
personel kalitesindeki iyileştirmelerle deyim yerindeyse çağ atlayan kurumlardan biri oldu.

Müzede Yer Alan Aletler
Kurum, geleneğinde olan yeniliğe açık, ülkeye hizmet düsturunu ön plana çıkarma gibi hasletlerle 2001 yılında
Teknik İşler Daire Başkanlığı’nda şube müdürü ve daire başkanlığı yapan makine mühendisi Ahmet Kaya TMO Mü-
zesi fikrini ortaya atmış ve kuruluş çalışmaları başladı.
İlk aşamada tüm teşkilata talimatlar gönderilerek kurulacak TMO müzesinde sergilenmeye değer objelerin top-
lanması ve Güvercinlik Tesisleri’nde bulunan Depolama Dağıtım Servis Şefliği’ne gönderilmesi istenmiştir. Aynı za-
manda Teknik İşler personeli bizzat tüm teşkilatı dolaşarak müzede sergilenmeye değer objeleri tespit ederek müze
alt yapısının oluşumuna katkı sağlamışlardır. Toplanan eserlerin sergilenmesi için Güvercinlik Tesislerinde bulunan
ve daha önce sanat merkezi olarak kullanılan bunker depo uygun bulunarak tadilattan geçirilmiştir.

Müzede Yer Alan Aletler

416 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Müzenin düzenleme aşamasında başkanlık çalışanlarından Kimya Mühendisi Zühal Erişen tarafından gönüllü
olarak Müzeler Genel Müdürlüğü’ndeki uzmanlarla işbirliği içinde sergileme ve dizayn işlerinin planlaması yapılmış-
tır. Bu aşamada İstanbul ve Ankara’daki özel ve kurumsal müzeler gezilerek araştırmalarda bulunulmuş, TMO’nun
70’inci kuruluş yıldönümü olan 2008 yılında tam anlamıyla müze tamamlanmıştır.

.

Müzede Yer Alan Aletler

Toprak Mahsulleri Ofisi müzesinde sergilenen eserler sadece kurum geçmişini yansıtmakla kalmayarak tarımda
ve teknolojide kat edilen aşamalarla birlikte bunların öykülerini de canlandırmaktadır.

Müzeyi Ziyaret Eden Öğrenciler
Osmanlı döneminde tabelalarda “nân-ı aziz” yani mübarek, kıymetli ekmek diye yazılan ekmeğin yapılış öykü-
sünü; toprağın karasabanla sürülmesiyle başlatarak buğdayın işlenip un hâline getirilip, halkın sofrasına gelmesine
kadar geçen sürecin canlandırıldığı müzede aynı zamanda fedakâr kurum personelinin emeği de sergilenmektedir.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 417

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Müzede Yer Alan Aletler
Müze ve sergilenmekte olan eserler Müzeler Genel Müdürlüğü’nde kayıtlı olup her yıl Müzeler Genel Müdürlüğü
tarafından denetlenmektedir.

Ofis Piknik

1990-1995 yılları arasında Ankara’da yaşayanlar hatırlayacaklardır. Kızılay Kumrular Sokakta, Toprak Mahsulleri
Ofisi Genel Müdürlüğü arka bahçesinde bir karavan ve önünde ilginç kırmızı çatılı bir sundurma ile sundurmanın al-
tında yüksek mermer sehpaları olan bir satış merkezi vardı. İsmi de Ofis Piknik idi. Açılışından itibaren Ankaralıların
yoğun ilgisiyle karşılaştı.

Ofis Piknik süreci 1990 yılında Genel Müdür Dr. Ahmet ÖZGÜNEŞ in TMO Sosyal Yardım Sandığı Vakfı’nın
bütçesini güçlendirmek amacıyla proje üretmek üzere Sosyal Hizmetler Müdürlüğü’nde aynı zamanda sosyal hizmet
uzmanı, daha sonrasında hazırladığı projeyi beğenerek kendisini aynı yerin Şube Müdürü olarak atayan Genel Müdür
Özgüneş’in Talip Bölükbaşı’yı TMO da personelin mutluluğu ve iş verimliliğini artıracak yeni uygulamalar öneren bir
rapor hazırlaması için görevlendirmesiyle başladı.

Talip Bölükbaşı tüm teşkilatı gezerek bir rapor hazırladı. Bu raporunda, Ofis personelinin genel mutsuzluğunun ve
iş verimliliğinin düşüklüğünün lojman yetersizliği, Yüksek Öğretim Kurumların ve iyi okulların büyük kentlerde olması,
bu okullara giden Ofis’çi çocuklarının kalacak yurt bulamamaları, personelin kendisinin ya da aile bireylerinin hasta-
landığında Devlet Hastanelerinde yaşadığı sıkıntılardan kaynaklandığını ve bu sorunlara çözüm getirilmesi gerektiğini
belirtmiştir. Çözüm olarak da lojmandan yararlanamayan personele kira yardımı yapılması, personel çocukları için öğ-
renci yurtlarının açılmasını, personelin özel hastanelerden ücretsiz ya da devlet hastanesine ödenen ücret kadarının
TMO tarafından oluşacak farkın %80’ninin TMO Vakfı tarafından karşılanmasını önerdi. Talip Bölükbaşı’nın raporu ve
önerileri Makamca beğenildi. Ancak vakıf gelirleri çok az ve bu önerileri karşılamaktan çok uzaktı. Ofis çalışanlarının
oluşturduğu vakıf bütçesi sınırlı ve personelden alınan çok küçük ödentilerle ayakta duran bir vakıftı. Ve geliri çok
kısıtlı idi. Rapordaki önerileri vâkıfın yapabilmesi için ek kaynak gerekliydi.

O yıllar TMO’da mercimek alım ve tanıtım faaliyetlerinin yoğun zamanıydı. 1986 yılında yeşil mercimek üretimin-
de olumsuz hava şartları sonucunda üretimde büyük bir düşüş yaşandı. Arzın azalması sonucu fiyatlar talep baskısı
nedeniyle yükseldi. Bu durumu gören üretici 1987 yılında yüksek bir ekim yaptı. Bunun sonucu olarak 1987 yılında
yeşil mercimek üretimi artmıştır. Yeşil mercimek üretiminin artışı sonucu arzın talebi aşması nedeniyle fiyatlarda dü-
şüş meydana geldi. TMO’nun görevi gereğince piyasaya müdahale etmesi sonucu, 1986 yılında az bir miktarda yeşil
mercimek satın alabilen TMO, 1987 yılında yüksek bir miktarda yeşil mercimek satın almak durumunda kaldı.

Sosyal Hizmetler Şube Müdürlüğünde Talip Bölükbaşı’nın Başkanlığında oluşturulan Faruk Özen, Gürkan Özer
ve Aşçıbaşı Recep Çalışır’dan oluşan heyet mercimekten neler yapabiliriz konusunda yoğun çalışmalara başladı. Bu

418 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

ekip çalışma süresi gözetmeksizin gece gündüz yeni ürünler deniyordu. Daha sonra bu yeni ürünler, başta kurum
doktorları olmak üzere onlarca tadımcının beğenisini aldıktan sonra hayata geçirilmekteydi.

Proje mercimek menülerinden oluşan ürünleri Genel Müdür, Yönetim Kurulu üyeleri ile diğer amirlerin de beğeni
ve Olurları alınarak hayata geçirildi. Hazırlanan yiyecekler Genel Müdür ve diğerlerine ikram edilmiş ve beğenilmişti.

Projenin hemen faaliyete geçmesi konusunda çalışmalara başlandı. Bu pazarlama kampanyasının yürütülme-
sinde, Toprak Mahsulleri Ofisi Mensupları Sosyal Yardım Sandığı Vakfına ‘da görev verildi. Kızılay’da Millî Müdafaa
Caddesi ve Kumrular sokağın kesiştiği yerde bulunan Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü Binası, bilindiği gibi
yarışma sonucu projeli bir bina olup proje mimarı bina da yapılacak eklentilere izin vermemekteydi. Sorunun yaptırı-
lacak bir karavanla çözülmesi kararlaştırıldı.

Talip Bölükbaşı tüm teşkilatı gezerek bir rapor hazırladı. Bu raporunda, Ofis personelinin genel mutsuzluğunun
ve iş verimliliğinin düşüklüğünün lojman yetersizliği, Üniversitelerin ve iyi okulların büyük kentlerde olması, bu okulla-
ra giden Ofis’çi çocuklarının kalacak yurt bulamamaları, personelin kendisinin ya da aile bireylerinin hastalandığında
Devlet Hastanelerinde yaşadığı sıkıntılardan kaynaklandığını ve bu sorunlara çözüm getirilmesi gerektiğini belirtmiş-
tir. Çözüm olarak da lojmandan yararlanamayan personele kira yardımı yapılması, personel çocukları için öğrenci
yurtlarının açılmasını, personelin özel hastanelerden ücretsiz ya da devlet hastanesine ödenen ücret kadarının TMO
tarafından oluşacak farkın %80’ninin TMO Vakfı tarafından karşılanmasını önerdi. Talip Bölükbaşı’nın raporu ve
önerileri Makamca beğenildi. Ancak vakıf gelirleri çok az ve bu önerileri karşılamaktan çok uzaktı. Ofis çalışanlarının
oluşturduğu vakıf bütçesi sınırlı ve personelden alınan çok küçük ödentilerle ayakta duran bir vakıftı. Ve geliri çok
kısıtlı idi. Rapordaki önerileri vâkfın yapabilmesi için ek kaynak gerekliydi.

O yıllar TMO’da mercimek alım ve tanıtım faaliyetlerinin yoğun zamanıydı. 1986 yılında yeşil mercimek üretimin-
de olumsuz hava şartları sonucunda üretimde büyük bir düşüş yaşandı. Arzın azalması sonucu fiyatlar talep baskısı
nedeniyle yükseldi. Bu durumu gören üretici 1987 yılında yüksek bir ekim yaptı. Bunun sonucu olarak 1987 yılında
yeşil mercimek üretimi artmıştır. Yeşil mercimek üretiminin artışı sonucu arzın talebi aşması nedeniyle fiyatlarda dü-
şüş meydana geldi. TMO’nun görevi gereğince piyasaya müdahale etmesi sonucu, 1986 yılında az bir miktarda yeşil
mercimek satın alabilen TMO, 1987 yılında yüksek bir miktarda yeşil mercimek satın almak durumunda kaldı.

Sosyal Hizmetler Şube Müdürlüğünde Talip Bölükbaşı’nın Başkanlığında oluşturulan Faruk Özen, Gürkan Özer
ve Aşçıbaşı Recep Çalışır’dan oluşan heyet mercimekten neler yapabiliriz konusunda yoğun çalışmalara başladı. Bu
ekip çalışma süresi gözetmeksizin gece gündüz yeni ürünler deniyordu. Daha sonra bu yeni ürünler, başta kurum
doktorları olmak üzere onlarca tadımcının beğenisini aldıktan sonra hayata geçirilmekteydi.

Proje mercimek menülerinden oluşan ürünleri Genel Müdür, Yönetim Kurulu üyeleri ile diğer amirlerin de beğeni
ve olurları alınarak hayata geçirildi. Hazırlanan yiyecekler Genel Müdür ve diğerlerine ikram edilmiş ve beğenilmişti.

Projenin hemen faaliyete geçmesi konusunda çalışmalara başlandı. Bu pazarlama kampanyasının yürütülme-
sinde, Toprak Mahsulleri Ofisi Mensupları Sosyal Yardım Sandığı Vakfına ‘da görev verildi. Kızılay’da Millî Müdafaa
Caddesi ve Kumrular sokağın kesiştiği yerde bulunan Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü Binası, bilindiği gibi
yarışma sonucu projeli bir bina olup proje mimarı binada yapılacak eklentilere izin vermemekteydi. Sorunun yaptırıla-
cak bir karavanla çözülmesi kararlaştırıldı.

Bursa’ya verilen karavan siparişi, çorba satış kazanı, sıcak tezgâh imalatı ancak İstanbul’da yaptırılan TMO logo-
lu kâğıt çorba bardaklarının yaptırılması, servis tepsisi örtülerinin hazırlanması, TMO mimarlarından Gülçin Engürel’in
çok şık yerleşim ve sundurma tasarımı, Yönetimi Geliştirme Şube Müdürü Şükrü Erbaş’ın isim babalığı, dönemin
Tarım ve Hayvancılık Bakanı Lütfullah Kayalar’ın açılışını yaptığı Ofis Piknik ticari faaliyetine başlamış oldu.

Ofis Piknik’in ilk ürünleri mercimek çorbası, mercimekli köfte mercimekli börek nohutlu pilavdan oluşuyordu. Bu
ürünler klasik Türk mutfağı yöntemleri ile hazırlanıyor satışa sunulmaları ise ayaküstünde yemeğe uygun olarak yapı-
lıyordu. Mercimek çorbası, Ofis piknik logolu kâğıt bardakta ve üzerine özel olarak bastırılmış Ofis Piknik kâğıt örtüsü
konulmuş kırmızı tepsilerde, yanında kullanılıp atılan bir karıştırıcı, bir dilim limon ve TMO küçük susamlı ekmeği,
diğer ürünlerde Ofis Piknik Örtülü kırmızı tepsilerde bir kez kullanılabilen tabak çatal ve kaşıkla veriliyordu. Bu değişik
ve şık servis şekli daha sonra Ankara da birçok işletme tarafından da taklit edilecekti.1217

1217 http://blog.Millîyet.com.tr/ofis-piknik/Blog/?BlogNo=76141 (Alınma Tarihi: 22.06.2018)

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 419

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Ofis piknik ürünlerinin satışı hızla artarak ünlendi ve Ankara için yeni bir kültür oluşturdu. Müşterileri arasında ev
hanımları, memurlar öğrenciler işçiler, öğretmenler, öğretim üyeleri başta olmak üzere halkımızın çok değişik kesim-
lerinden insanlar vardı. Her hafta Sosyal İşler Şube Müdürlüğünce yapılan ‘Müşteri Beğeni Anketleri’ düzenleniyordu.
Yapılan anketlerde beğeni oranı %100 olarak gerçekleşiyordu. Ofis Pikniğin müşterilerinin %83’nü de yükseköğre-
nimli müşteriler oluşturuyordu.

Ofis Piknik ürünleri sadece satış merkezi aracılığıyla tüketilmiyor, TBMM, Bakanlıklar, Bankalar toplu sipariş ve-
riyorlardı. Aynı zamanda genel kurullarını yapan siyasi partiler, sendikalar, dernekler üyeleri için kumanya paketlerini
ofis piknik ürünleri ile hazırlıyorlardı.

Ofis Piknik Broşürü
Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü bahçesinde Türkiye’de ilk defa bardakta mercimek çorbası, mercimekli
tatlı, mercimek unu, mercimekli dondurma, mercimekli börek, mercimek köftesi gibi ürünler üretilerek Ankara halkına
sunuldu. Bu kampanya çok başarılı oldu. TMO Vakfı Piknik İşletmesi Ankara halkının buluşma yeri hâline geldi. Bu
dönemde ünlenen Ofis Piknik’in Ankara’da altı yerde şubesi açıldı. Ofis Piknik özellikle öğrenciler tarafından çok be-
ğenildi. Öğrenci ve dar gelirli kişiler üçte bir simit parasına sıcacık çorba ve TMO deneme fırınında üretilen küçük ek-
mekleri satın alarak karınlarını doyurdular. Kumrular sokak, Sıhhiye köprüsü, altında bulunan ucuz gıda fuarı, ODTÜ
Mühendislik Fakültesi, Ankara Üniversitesi Cebeci Kampüsü, İzmir Caddesi ve Sarı Kadın Sokak’ta açılan Hacettepe
Üniversitesi şubelerinde her gün on binlerce Ofis Piknik ürünleri satıldı.
Ofis Piknik’te satışa sunulan ürünleri sıralarsak;
- Mercimek Çorbası
- Mercimek Köfte
- Mercimekli Börek
- Nohutlu Pilav
- Mercimekli Yaprak Sarması
- Mercimekli Biber Dolma
- Mercimekli İçli Köfte
- Mercimekli Kadın Budu Köfte
- Mercimek Helvası
- Mercimek Pudingi
- Mercimekli Baklava
- Mercimekli Dondurma

420 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Yukarıda belirtilen zeytinyağlı dolmalarda ve kadınbudu köftesinde pirinç yerine mercimek, içli köftede, dış har-
cında et yerine yeşil mercimek kullanılıyordu. Böylece bu dönemde Türkiye’de ihtiyaçtan fazla üretilmiş olan mercime-
ğin kullanım alanının da yaygınlaşması ve bu mercimeğin bir kısmının iç piyasada tüketilmesi de sağlandı.

Ofis Piknik’ten ve başka kaynaklardan elde edilen gelirlerle pek çok TMO çalışanına kira yardımı 7 ilde açılan
öğrenci yurdu ve TMO’da çalışan 7 bin personel ve aile bireylerinin özel hastanelerden yararlandırıldı.

Ofis Piknik eliyle yapılan bu satışların yanı sıra mercimeğin iç piyasada tüketilmesini sağlamak için diğer taraftan
dış piyasalarda pazarlamanın yanı sıra iç talebi artırmak için farklı bir yol izlenerek, Gıda teknolojisi konusunda ta-
nınmış ve saygın bir bilim insanı olan Hacettepe Üniversitesi Sağlık Teknolojisi Yüksek Okulu öğretim görevlisi Prof.
Dr. Ayşe Baysal ile yapılan görüşmeler sonucu bir pazarlama kampanyası başlatıldı. Yeşil mercimeğin yüksek gıda
değeri medya aracılığı ile geniş kitlelere tanıtılmak amacıyla çorbasından tatlısına, köftesinden salatasına, dondur-
masına kadar yeşil mercimekle yapılabilecek çeşit çeşit yemeklerin tarifleri yapıldı ve Baysal tarafından çeşitli dillerde
hazırlanan tanıtıcı broşürler yayınlandı.

TMO Tarafından Türkçe ve Yabancı Dilde Bakliyat Yemekleri ile İlgili Yapılan Yayınlardan Bir Örnek
Yeşil mercimeğin çeşitli gıdalarda kullanılarak Ankara halkına sunulması sonucu, bu gıdaların evlerde de kulla-
nılmasına yol açtı. Ayrıca bu uygulamaya örnek alarak Ankara’nın çeşitli yerlerinde gıda üreten işletmeler açıldı. Bu
uygulamalar yeşil mercimek tüketimin artmasında katkı sağlamış oldu.
Bardakta Mercimek Çorbası Ankara halkının ilgisini çekti ve Toprak Mahsulleri Ofisi’ni tarif ederken Kızılay’da
bardakta çorba satılan yer şeklinde tarifler yapıldı ve TMO’nun tanıtılmasında büyük katkı sağladı. Ayrıca bu uygula-
ma Türkiye’de yaygınlaşarak yeni bir iş kolu doğmasına yol açtı.
Bu faaliyetin tutması sonucu, ana maddesi yeşil mercimek olan tatlılar, börek çeşitleri üretilerek Ankara halkına
sunuldu. İnsanların bu tatlıları tatması ve beğenmesi sonucu yeni iş alanları ortaya çıktı. Piknik İşletmesi faaliyetleri
genişletilerek adı “Anadolu Mutfağı” adı altında yeni bir marka oluşturuldu. Bu isimde Ankara’nın çeşitli yerlerinde
işyerleri açıldı.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 421

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Başarılı bir şekilde yürütülen bu hizmet 5072 Sayılı Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları ile İlişkilerine
Dair Kanun ile TMO Vakfının Toprak Mahsulleri Ofisi binalarında faaliyet göstermesinin yasaklanması sonucu Piknik
İşletmesi kapatılmak zorunda kalındı.

TMO Sağlık Derneği ve TMO Mensupları Sosyal Yardım Sandığı Vakfı

Ofisçilerin sosyal amaçlı kurdukları derneklerden biri de TMO Sağlık Derneğidir. 1940’lı yıllarda kurulan bu der-
nek 1985 yılında kendisini feshederek, mülkiyetinde bulunan İstanbul Silivri Tesislerini yeni kurulan TMO Mensupları
Sosyal Yardım Sandığı Vakfı’na devretmiştir.

TMO Mensupları Sosyal Yardım Sandığı Vakfı T.C. Ankara Asliye 13. Hukuk Mahkemesinin 18.07.1985 gün
K.1985/440 sayılı Kararı gereğince 07.09.1985 gün 18861 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Vakıf Senedi ile tüzel
kişilik kazanarak faaliyetlerine başladı.1218 Toprak Mahsulleri Ofisi Mensupları Sosyal Yardım Sandığı Vakfı’nın amacı
üyelerine aşağıda sayılan yardımları, vakfın mali imkânları oranında ve bu konuda düzenlenecek yönetmeliklerde
öngörülen şartlarla yerine getirmektir;

Ofis veya mensupları tarafından kurulmuş veya kurulacak sosyal yardım ve sosyal güvenlik kuruluşlarının Vakfa
katılımını sağlamak ve amaçlarını devam ettirmek, sözleşme yaparak yükümlülüklerinin bir kısmını veya tamamını
karşılıklı veya karşılıksız devralıp yerine getirmek,

Üyelerine, konut, araba, ihtiyaç, eğitim ve benzeri krediler vermek veya verilmesine aracı olmak, ikinci emeklilik,
sağlıklı fonları gibi çeşitli fonlar kurmak; bunlar için gerekli her türlü girişimde bulunmak suretiyle üyelerin mali durum-
larının iyileştirilmesine katkıda bulunmak,

Dinlenme tesisleri kurmak suretiyle üyelerin tatil ihtiyaçlarının, kaliteli hizmet anlayışıyla en ekonomik şekilde gi-
derilmesini sağlamak. Bu kapsamda yurt içi ve dışına seyahatler düzenlemek, mevcut organizasyonlara iştirak etmek
ve bunların en uygun şekilde kredilendirilmesini sağlamak,

Üyelerin çocukları için kreş veya gündüz bakımevi açmak; öğrenimdekiler için öğrenim kredisi, burs, teşvik ödül-
leri vermek, ailesinden ayrı yerde öğrenim görenlerin barınma ihtiyaçlarının karşılanması için yurt açmak, gerekli diğer
sosyal yardımları sağlamak,

Üyelerin, öğrenim gören çocuklarının daha sağlıklı koşullarda kaliteli eğitim alabilmesi için özel öğrenim kurumları
açmak; buralarda kapasitenin %10’u oranında maddi imkanlardan yoksun fakat yetenekli öğrencilerin eğitim giderle-
rini karşılamak,

Yukarıdaki maddelerde sayılanlar dışında, üyeler ve bakmakla yükümlü olduğu kişilere gerekli görülen hallerde
miktar ve esasları Vakıf Yönetim Kurulunca tespit edilmek kaydıyla muayene tetkik ve tedavi giderleri ile ilgili her türlü
sağlık yardımı yapmak.

Üyelerin her türlü ihtiyaçlarını göz önüne alarak ayni ve nakdi yardımlarda bulunmak,
Üyelerin ve bakmakla yükümlü oldukları kişilerin sportif ve kültürel faaliyetlerini desteklemek,
Deprem, su baskını, yangın gibi doğal afetlerde, ilgili kurum ve kişilerle ilişkiye geçerek maddi yardım ve destekte
bulunmak. Felakete uğrayan veya kaza geçiren üyelerine maddi yardımda bulunmaktır.
Vakfın Varlıkları:
a) İzmir İli Menderes İlçesi Gümüldür Köyü mevkiinde bulunan 12.583 m² arazi üzerinde kurulu Eğitim ve Dinlen-
me Tesisi,
b) Ankara T.M.O. Güvercinlik Kampüsü içinde bulunan TMO arsası üzerine yaptırılan cami binası,
c) Konya Horozlu da TMO arazisi üzerine yaptırılan ilkokul binası,
ç) Gazi Mustafa Kemal Bulvarı No:38/6 Demirtepe/ANKARA adresinde bulunan 134 m² 1 adet daire,
d) Ankara ili, Eskişehir yolu Yapracık mevkiinde TOKİ bloklarında 191 m² 1 adet daire bulunmaktadır.

1218 Toprak Mahsulleri Ofisi, İdare Meclisi Kararları, Toplantı No: 195/12, Toplantı Tarihi: 10.05.1985, Karar No: 195/12.

422 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Vakfın çeşitli iştirak ve ortaklıkları bulunmaktadır. Bunlardan ikisi TMO Vakfı Sigorta Acenteliği Ltd. Şti ve TMO
Vakfı İktisadi İşletmesi’dir. İktisadi İşletme Vakfa gelir temin etmek amacıyla Gümüldür Sosyal Tesisleri’nin işletilmesi
için kuruldu. 29.05.2013 tarihinde 50 bin TL sermaye ile tescil edilerek faaliyete geçti.

Bir diğer iştirak ise EGSAŞ Elektronik, Gıda Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi’dir. Vakıf %40,34 hisse ile iştirakçisi
olduğu Şirketin herhangi bir faaliyeti ve Yönetim Kurulu bulunmamakta olup 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hüküm-
leri gereğince gayri faaldir.

Bir diğer iştirak ise BUMAS Karaman Bulgur Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi’dir. Vakfın %10 ve EGSAŞ AŞ’nin
%10 ve Toprak Mahsulleri Ofisinin %30 iştirak ettiği şirket askeri birliklerin bulgur ihtiyacını karşılamaktaydı. Toprak
Mahsulleri Ofisi %30 iştirak payını Özelleştirme İdaresi’ne devir ederek ortaklıktan çekilmesi nedeniyle Vakıf ve EG-
SAŞ da paylarını satmak zorunda kaldı.

Hasat Un Fabrikası

Ankara Polatlı yolu üzerinde 60 km de bulunan 150 Ton/Gün kapasiteli Un Fabrikası 1990 yılında TMO Vakfı
tarafından satın alındı. Fabrika Vakfın iştiraki olan EGSAŞ Elektronik Gıda Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketine kiraya
verildi.

Şirket Toprak Mahsulleri Ofisi İle yaptığı anlaşma gereğince askeri birliklere un üretti. 4734 Sayılı Kamu İhale Ka-
nunun yürürlüğe girmesi sonucu, Millî Savunma Bakanlığı askeri birliklerin un ihtiyacını doğrudan TMO’dan karşılama
yerine 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu gereğince piyasadan sağlaması sonucu TMO şirket ile olan sözleşmeleri iptal
etti. Bunun sonucunda şirket fabrikayı Vakıf’a devretti. Vakıfta fabrikayı özel sektöre sattı. Fabrika halen özel sektörde
un üretimine devam etmektedir.

Trilye Kampı ve Silivri Eğitim ve Dinlenme Tesisleri

TMO sosyal aktivitelere de önem vererek personelinin yaz tatillerini geçirmek için ortam sağladı. Nitekim 1961
yaz aylarında istirahat ve dinlenme amaçlı olarak Tirilye’nin Eşkel koyunda 03.07.1961 tarihinde başlayarak 15’şer
günlük 4 devre olarak devam eden TMO Sağlık Derneğine ait olan dinleme kampı tesis edildi. Ofis mensupları ve
yakın akrabaları dâhil olmak üzere 1961 yılında bu imkândan 483 kişi bu tesisten yararlandı.1219

Sonraki yıllarda da bu faaliyet devam etti. 6086 sayılı Turizm Endüstrisini Teşvik Kanunu’nun 36. Maddesine
istinaden hazırlanan Turizm İşbirliği Nizamnamesi’nin 6. Maddesinin 26’ncı Fıkrasına göre bu defa İstanbul’da Silivri
Koyu’nda bir kamp tesis edildi ve bu Ofis personeli bu kampta 20’şer günlük üç devre olarak faaliyet gösteren kam-
pa 1963 yılında 375 kişi katıldı.1220 İstanbul Silivri ilçesinde bulunan tesislerini Sağlık Derneği 1985 yılında Toprak
Mahsulleri Ofisi Vakfına devretmek suretiyle yaz aylarında dinlenme tesisi diğer dönemlerde ise eğitim tesisi olarak
kullandırdı. Tesis 1993 sonrasında kullanılmadı, 1997 yılında da kullanıma tamamen kapatıldı.Tesis satılarak vakfa
gelir kaydedilmiştir.

Gümüldür Eğitim ve Dinlenme Tesisleri

1983 yılında İzmir ili Menderes ilçesi Gümüldür mevkiinde bir arazi TMO Eğitim Tesisleri alanı olarak kuruldu.1221
Daha sonra buraya misafirhane, yemekhane, konferans salonu gibi tesisler inşa edildi. İzmir Gümüldür beldesinde
bulunan tesislerde yaz aylarında dinlenme tesisi diğer dönemlerde ise eğitim tesisi olarak kullanılmaktadır. Tesisin
arazisinin mülkiyetinin %80’i Vakıf’a, %20’si ise Toprak Mahsulleri Ofisi Kefalet Sandığı’na aittir. Tesis halen faaliyet-
lerini sürdürmektedir.

1219 TMO, 1961 23. Hesap Devresi…, s.40-41.
1220 TMO, 1963 25. Hesap Devresi…, s.88.
1221 Toprak Mahsulleri Ofisi, Yönetim Kurulu Kararları, Toplantı No: 73, Toplantı Tarihi: 07.12.1983, Karar No: 791/21.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 423

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

TMO Vakfı Gümüldür Eğitim ve Dinlenme Tesisleri
TMO Vakfı, Toprak Mahsulleri Ofisi’ne ait Ankara Güvercinlik’te bulunan Fırın İşletmesi’ni kiralayarak, 50 gr kü-
çük ekmek üretti ve bunları çeşitlendirerek Piknik İşletmesinde ve Ankara’nın çeşitli yerlerinde satarak halkı küçük
ekmek yeme alışkanlığı kazandırmaya çalıştı. Bu çalışmalar başarılı olmuş, çeşitli fırınlar küçük ekmek tipinde ekmek
üretmeye başladı. Ancak bu faaliyet 5072 Sayılı Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları ile İlişkilerine Dair
Kanunun hükümleri gereğince kapatıldı.
Vakfın Üyelerine çeşitli katkılar sağlamaktadır. Bunlar 2017 yılı örneğinde aşağıdaki gibidir:

Sağlık Yardımı

Üyenin kendisi, eşi ve bakmakla yükümlü oldukları çocuklarının resmi sağlık kurum ve kuruluşlarında kronik kalp
hastalığı, kanser, diyabetik şeker hastalığı, akıl hastalığı, kronik böbrek hastalığı (diyaliz gerektiren) ile yatalak, geçi-
rilmiş kaza sonrası hayati önem taşıyan hastalığı gibi uzun süreli tedaviye ihtiyaç duyulan hastalıklara yakalananların
yapılan tedavilerinde kurumlarca karşılanan tutar dışında kalan kısmın ödenmesinde güçlük çekilen durumlarda, has-
talığın resmi sağlık kurum ve kuruşlarca rapora bağlanması veya özel sağlık kuruluşlarından alınan raporların resmi
kuruluşlarca onaylanması kaydıyla; bu durumdaki üyemizin kendisi, eşi ve bakmakla yükümlü oldukları çocukları ile
anne ve babalarının durumunun Yönetim Kurulunca değerlendirilmesinden sonra uygun görülmesi halinde, faturalı
tedavi masrafından yıllık en fazla 3 bin TL’ye kadar olan kısmı sağlık yardımı olarak karşılanmaktadır.

Üyelerin Vefatı Durumunda Yapılan Yardımlar

Genel Kurul Kararı gereği; üyelerimizin vefatı halinde 3 bin TL, bakmakla yükümlü oldukları eş ve çocuklarının
vefatı halinde ise 2 bin TL yardım yapılmaktadır.

Öğrenci Teşvik Ödülleri
Vakıf üyelerinin eğitim gören başarılı çocuklarına yönelik öğrenci teşvik ödülü uygulaması yapılmaktadır.
Buna göre;
8 yıllık temel eğitim okullarından pekiyi derece ile mezun olan üye çocuklarına 50 TL, bunlardan okul birincisine
ayrıca 500 TL, okul ikincisine ayrıca 300 TL, okul üçüncüsüne ayrıca 200 TL,
Lise ve dengi okullarından pekiyi derece ile mezun olanlara 150 TL, okul birincisine ayrıca 750 TL, okul ikincisine
ayrıca 450 TL, okul üçüncüsüne ayrıca 300 TL,

424 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Fakülte veya yüksekokulları birincilikle bitirenlere 1.500 TL, ikincilikle bitirenlere 1.000 TL, üçüncülükle bitirenlere
750 TL, bölüm birincisi olarak mezun olanlara 750 TL, bölüm ikincisi olarak mezun olanlara 500 TL, bölüm üçüncüsü
olarak mezun olanlara 300 TL,

Teşekkür belgeleri için 20 TL, takdir belgeleri için 30 TL (temel eğitim veya lise veya dengi okul birinci, ikinci ve
üçüncüleri hariç),

Üniversite giriş sınavı ile Lise ve dengi okullarına giriş sınavlarında ilk elliye girenlere 1.500 TL, bu sınavda birinci
olana ayrıca 1.500 TL, ikinci olana ayrıca 750 TL, üçüncü olana ayrıca 400 TL teşvik ödülü.

Kefalet Sandığı

Toprak Mahsulleri Ofisinin bütün teşkilatiyle müesseselerinde para, menkul kıymetler ve ayniyatı vazifeleri icabı
alıp veren, ellerinde bulunduran veya saklamakla mükellef olan memur ve hizmetlilerin Kuruma vereceği zararları
müteselsil sigorta esasına göre karşılamak için Yönetim Kurulunun 15.11.1949 tarih ve 3/571 numaralı kararı ile
Toprak Mahsulleri Ofisi Memur ve Hizmetlileri Müteselsil Kefalet Sandığı kurulmuştur. Bu Sandık, 2489 sayılı Kefalet
Kanunundaki hükümler dairesinde kapatılarak 02.11.1956 tarihli, 4/8232 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Toprak
Mahsulleri Ofisi Kefalet Sandığı kurulmuştur.

Spor Faaliyetleri

TMO’da yürütülen en önemli spor dallarından birisi futboldu. “Toprakspor Futbol Spor Kulübü” 1958’de Genel
Müdür Suat Bolayır’ın destekleriyle Ofis memurlarının bedeni çalışmalarını sağlamak amacıyla kurularak faaliyete
geçirildi.

Toprakspor Gençlik Kulübü Oyuncuları
Kulübün etkin faaliyet gösterebilmesini sağlamak için 1958 yılında Yönetim Kurulunca Kulübün etkin faaliyet gös-
terebilmesini sağlamak için 50 bin lira bir yardım yapıldı.1222 Toprakspor Kulübünün çeşitli branşlardaki sportif faaliyet-
leri sadece merkezde değil taşra teşkilatına da (Konya, Afyon, Samsun, İzmir, İskenderun ve Erzurum bölgelerinde)
yayıldığından 1960 yılında yardım miktarı 100 bin liraya çıkarıldı.

1222 Toprak Mahsulleri Ofisi, İdare Meclisi Kararları, Toplantı No: 54, Toplantı Tarihi: 10.01.1958, Karar No: 1645/14.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 425

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Toprakspor merkezde futbol, güreş ve basketbol branşlarında faaliyetini sürdürmekteydi. Henüz yeni kurulması-
na rağmen 1958-1959 sezonunda Ankara İkinci Küme şampiyonu ve Federasyon Kupası’nda da Ankara grubu şam-
piyonu oldu.1223 1966 yılında Güvercinlik’te bulunan arsadan uygun görülecek bir kısmının mülkiyeti Ofis’te kalmak ve
talep hâlinde kulüpçe derhal terkedilmek kaydıyla Toprakspor Gençlik Kulübünün kullanımına verildi. Ayrıca Kulübün
göstermekte olduğu başarıların ve bu vesile ile takdir edilmesine ve bütün personelin kendi isteğine kalmak üzere her
ay maaşlarından 50 kuruşun üye aidatı olarak verilmesine karar verildi.1224

Toprakspor futbol takımının ilk antrenörü Gençler Birliği eski futbolcularından Zehir Ali lakabı ile tanınan Ali Kara-
taş’tı. Toprakspor’un yaş ortalaması 24 idi. Bu dönem 1. Devrede 15 maçta 6 beraberlik, 6 mağlubiyet, 3 de galibiyetle
birlikte 12 puanı bulunmaktaydı. 9 gol atıp 13 gol yemişti.

1989-1990 sezonunda Ofis Erkek Voleybol Takımı II. inci Lige çıktı. Aynı sezonda Kulüp Okçuluk Takımı, Ay-
dın’da yapılan Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü İlkbahar Okları Okçuluk Yarışması’nda takım birincisi oldu. Bu
sezonda takıma millî okçulardan Elif ve Huriye Ekşi kardeşler katıldılar ve takım bu sayede güç kazandı. Bayanlarda
başkentin başarılı takımı takımı üstünlüğü kabul ettirerek, erkek takımının yaptığı derecenin üzerinde bir dereceyle
birinciliği kazandı.

1990’lı Yıllar TMO Futbol Takımı
Kulübün muhtelif branşlardaki sportif faaliyeti sadece merkezle sınırlı olmayıp bölge teşkilatına da yayılmış va-
ziyetteydi. Sportif faaliyetler futbol, basketbol, güreş ve pingpong gibi branşlarda yapılmaktaydı. Yönetim Kurulunca
kulübe bu faaliyetleri sürdürebilmesi için 100 bin lira yardım yapıldı.1225
Eski Genel Müdür Yardımcısı Rauf Meleksoy, aynı zamanda güreş federasyonu eski başkanı idi. Toprakspor
1978 yılında kapatıldı.
20 Aralık 1984’te Dr. Ahmet Özgüneş’in Genel Müdürlük görevine TMO’nun spor faaliyetlerinde yeni bir dönem
başladı. Ofis’in spor tarihinde ikinci aşama, 1985 yılında amatör bir ruhla TMO mensuplarınca Türk sporuna katkıda
bulunmak amacıyla Toprak Mahsulleri Ofisi Spor Kulübü’nün kurulması ile başladı. Kulüp, kısa bir süre içerisinde spor
kamuoyunda saygın bir yer edindi. Kulübün renkleri Yeşil – Beyaz – Turuncu idi. Kuruluşunda Futbol, Güreş, Voley-
bol, Basketbol, Hentbol ve Masa Tenisi branşlarında faaliyet gösterdi.

1223 Toprak Mahsulleri Ofisi, İdare Meclisi Kararları, Toplantı No: 55, Toplantı Tarihi: 15.01.1960, Karar No: 1463/13.
1224 Toprak Mahsulleri Ofisi, Yönetim Kurulu Kararları, Toplantı No: 107, Toplantı Tarihi: 19.09.1966, Karar No:1428/7.
1225 Toprak Mahsulleri Ofisi, İdare Meclisi Kararları, Toplantı No: 2, Toplantı Tarihi: 09.01.1959, Karar No: 57/26.

426 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

1984 Yılında TMO Voleybol takımı

Bu branşlardan oldukça başarılı sonuçlar alan Kulüp zaman içinde çeşitli nedenlerle faaliyet konu-
larında değişiklik yapmak zorunda kaldı.

2001 Kırıkkale Voleybol Maçında Katılan Toprakspor Kulübü

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 427

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Kulübün faaliyette bulunduğu branşlar içinde göstermiş olduğu başarılar aşağıda verilmektedir.
Atlı Cirit

TMO Cirit Takımından Bir Görüntü
Kulübün kuruluş amaçlarının başında gelen ata sporlarının yaşatılması ve Ülke geneline yayılmasına öncülük
yapması ilkesi doğrultusunda kurulan Atlı Cirit takımı Türkiye’de kendine ait ahır ve bakıcıları ve düzenli sahası olan
Türkiye’nin tek takımı olmuştur.
Daha önce sadece Erzurum, Bayburt ve Uşak’ta gayri resmi federe olarak faaliyet gösteren Cirit Kulüplerinin
yapılan çalışmalar sonucu ilk önce Binicilik Federasyonu bünyesine alınarak ferdi hale getirilmesi daha sonra da yeni
teşekkül ettirilen Geleneksel Spor Dalları Federasyonu içerisinde yer almasını sağlandı. 4 Mayıs 1986’da TMO Ge-
leneksel Çiftçi Bayramı, TMO Genel Müdürlüğü ile Spor Kulübünün birlikte düzenlediği Atlı Cirit Oyunlarıyla kutlandı.
Ciritçilerin tamamına yakını TMO personeli idi. Cirit takımının yıllara göre dereceleri şöyledir:
- 1996 – 1997 SEZONU
- Lig Şampiyonu,
- Federasyon Kupası birincisi,
- 1998 – 1999 SEZONU
- 1998 Türkiye Şampiyonası ikincisi,
- 1999 Türkiye Şampiyonası üçüncüsü,
- 2000 – 2001 SEZONU
- Türkiye Şampiyonası birincisi,
- 2002 – 2003 SEZONU
- Türkiye Şampiyonası birincisi,
- Türkiye Grup müsabaka birincisi,
- 2004 – 2005 SEZONU
- Türkiye Grup müsabaka birincisi,
- Türkiye Şampiyonası dördüncüsü,
- 2006 – 2007 SEZONU
- Türkiye Grup müsabaka birincisi,

428 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

- Türkiye Şampiyonası üçüncüsü,
Cirit takımı müsabakalar dışında Türkiye genelinde çeşitli kuruluşlarca düzenlenen kültürel amaçlı etkinliklere
katılarak maddi imkânsızlıklara rağmen ata sporunu canlı tutmaya çalışmaktaydı.

Ofis Cirit Takımından Bir Görüntü

Güreş

Kulüp ata sporlarından biri olan güreş branşında sayısız başarı göstererek adımızı en iyi şekilde temsil etti. 2004
yılında Erkek – Bayan olarak iki dalda faaliyetine devam etti.

Erkek Güreş Takımı Toplu Halde
Güreş takımının yıllara göre aldığı dereceler şöyledir:
- 1996 – 1997 SEZONU
- Yıldız Dünya Şampiyonu,
- 1998 – 1999 SEZONU
- Türkiye Deplasmanlı Lig ikincisi,
- Türkiye Şampiyonası ikincisi,

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 429

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

- 2000 – 2001 SEZONU
- Türkiye Deplasmanlı Lig birincisi,
- 2002 – 2003 SEZONU
- Türkiye Deplasmanlı Lig Üçüncüsü,
- 2004 – 2005 SEZONU
- Grup Eleme Ankara Şampiyonası birincisi,
Türkiye I.inci Liginde grekoromen ve serbest dallarda güreşmiş olan hocalar tarafından çalıştırılan güreş takımın-
dan; M.Akif Pirim gibi dünya şampiyonları, Engelliler Olimpiyatı’nda İlhan Çıtak, Mahmut Irk gibi dünya şampiyonları
ve bayanlarda N.Uğrun Perçin gibi Yaşar Doğu Turnuva birincisi ve Bulgaristan’da yapılan Don Kolov müsabakası
ikincisi çıkmıştır.

Hentbol

Kulübün kuruluşundan bu güne kadar geçen süre Bayan Hentbol Deplasmanlı 1.Liginde ve Türkiye kupasında
mücadele eden takım sayısız başarılara imza attı. Bayan Hentbol takımının yıllara göre kazanmış olduğu başarıları
şöyledir:

TMO bayan hentbol takımı 1989 yılında ilk kez Hentbol Bayanlar Ligine katıldı. Takıma Nijerya’dan Nkechi Au-
gustina Anı transfer edildi. Büyük çabalar sonucunda 1989-1990 sezonunda ligi ikinci olarak bitirdi. Ayrıca lig şampi-
yonu Arçelik’le Bayanlar Liginin en büyük kupası olan Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü kupasını kazandırdı.

Nkechi Augustina Anı Transfer Töreni
- 1996 – 1997 SEZONU
- Bayanlar Deplasmanlı Birinci Lig ikincisi
- Türkiye Kupası ikincisi
- Genç Kızlar Türkiye birincisi
- 1998 – 1999 SEZONU
- Federasyon Kupası birincisi,
- Türkiye Kupası ikincisi,
- Yıldız Kızlar Türkiye üçüncüsü,
- 2000 – 2001 SEZONU
- Türkiye Lig Şampiyonası birincisi,
- Türkiye Kupası birincisi,
- 2002 – 2003 SEZONU

430 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

- Türkiye Şampiyonası birincisi,
- Türkiye Kupası ikincisi,
- 2004 – 2005 SEZONU
- Türkiye Lig Şampiyonası birincisi,
- 2006 – 2007 SEZONU
- Yıldız Kızlar Ankara üçüncüsü,
- Genç Kızlar Ankara dördüncüsü,
Bayan Hentbol liginde birçok başarıya imza atan takım 2000 yılında Avrupa kupalarında başarılı olarak ilk 16
takım arasına girdi. Türkiye’de bu dalda bir ilke imza atan takım UEFA kupasına katılamaya hak kazandı.

TMO Bayanlar Hentbol Takımı Şampiyonluk Kutlaması

Masa Tenisi

1998 yılında kurulan kulüp bu sporu çok seven mensupları öncülüğünde Kuruluşlar Arası Masa Tenisi Birliği,
kamu ve özel sektör kuruluşlarında çalışan her yaştaki personele bu sporu yapma imkânı sağladı. Kuruluşlararası
Masa Tenisi Birliği’nin düzenlediği ligde başarılı müsabakalara imza atan ve oyuncularının tamamı ofis personelinden
oluşan takım, ikinci ligden başarılı maçlar sonunda birinci lige yükselerek 2005 yılında ligi üçüncü sırada bitirerek
süper lige çıktı. 2006 - 2007 sezonunda sezonu dördüncü olarak bitirdi.

TMO Güvercinlik Spor Salonu’nda Bulunan Spor Ödülleri

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 431

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Diğer Faaliyetler

Bu spor dallarında faaliyet yürütmenin yanında geçmiş yıllarda çocuklara spor yapmaya ve dolayısıyla sağlıklı
yaşamaya özendirmek amacıyla TMO Spor Kulübü olarak Güvercinlik tesislerinde spor okulu ve Gümüldür tesislerin-
de de yaz kampları düzenlendi.

Toprak Mahsulleri Ofisi Kulübü zor şartlarda tüm TMO personelinin yardımlarıyla elde edilen gelirlerini yıllık spor
faaliyetlerinde harcayıp bitirmek yerine, faaliyetlerine devam edip bir taraftan da tesisleşmeyi amaç edindi. Bu amaçla
Kulübün mülkü olan ve atlı cirit tesisleri kurmak amacıyla muhafaza edilen, Ankara Kazan’da Hazine ile müşterek
tapulu olan arazi, 2002 yılında bedeli ödenerek alındı. Bu şekilde tesisleşme adına ilk adım atılmış oldu. Çalışmalara
başlayan Kulüp, bu alanda 500 kişilik tribünüyle nizami bir cirit alanı, ciritçi dinlenme bölümü, bakıcı evi, spor ve din-
lenme ihtiyaçlarını karşılamak için yürüyüş yolları ve piknik yerleri hazırladı.

TMO Genel Müdürlüğü Spor Kulübü Derneği Başkanlığı olarak ata sporu olan atlı cirit oyunlarının ülke genelinde
yaygınlaştırılması için at biniciliği ve cirit eğitimi verilerek genç at binicilerinin yetiştirilmesi ve bu sporun sevdirilmesi
için “Binicilik Eğitimi ve Cirit Oyunları Kursu “projesi hazırlandı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yüksek Komiserler Kurulu
projeye destek vererek, finansman sağladı. 2007 yılında Kazan tesislerine dershane, ilave at barınağı ve binicilik eği-
timi için 5 adet midilli, 5 adet Arap atı alınarak “Binicilik Eğitimi ve Cirit Oyunları Kursu” hayata geçirildi. 2007 yılında
kurs için kayıtlar başladı, ancak yeterli talep gerçekleşmedi. 2008 yılında da faaliyetlere devam edilmesi kararlaştırıl-
masına rağmen 09.05.2009 tarihinde yapılan Genel Kurul kararı ile spor kulübü feshedildi.

Hububatı alır satar
Yaşama sevinç katar
Hasat Bayramını yapar
Toprak Mahsulleri Ofisi

Mahsul gelir akın akın
Personeli cana yakın
Cirit atışına bakın
Toprak Mahsulleri Ofisi

Otuz sekiz temelidir
Köylümüzün sağ koludur
Bütün silolar doludur
Toprak Mahsulleri Ofisi
Şiir bilinmeyen bir şaire aittir.

KAMPLAR

TMO Genel Müdürlüğü Personelinin yazın hem kamp amaçlı hem hizmet içi eğitim faaliyetlerinde kullanılmak
üzere 3 adet kampı bulunmaktaydı.

1- İstanbul Silivri de bulunan Eğitim ve Dinlenme Tesisleri (satıldı).
2- İskenderun’da bulunan Eğitim ve Dinlenme Tesisleri (Halen atıl durumda)
3- İzmir Gümüldür Eğitim ve Dinlenme Tesisleri (TMO vakfı bünyesinde faaliyetlerini sürdürüyor)

Diğer Ülkelerde Hububata Müdahale Kurumları

Türkiye’deki hububat ticaretine devlet eliyle müdahale diğer bazı ülkelerde de uygulanmaktadır. Bütün dünyada
gıda meselesi Hükûmetlerin en büyük endişe kaynaklarından biriydi. Bu sebeple ABD, Avustralya ve Arjantin gibi

432 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

ülkelerde de yine devlet müdahalesi ile büyük hububat stokları oluşturulmuştu. Bu açıdan bazı ülkelerde TMO’ya
benzer benzer faaliyette bulunan kurumlardan bazıları aşağıda yer almaktadır.1226

Amerika Birleşik Devletleri

ABD’de savaş öncesinde TMO’nun muadili bir kurum olan Credit Commodity Corporation (C.C.C) kuruldu.1227
Commodity Credit Corporation (CCC); çiftlik gelirlerini ve fiyatlarını dengelemek, desteklemek ve korumak amacıyla
17 Ekim 1933 tarihinde 3 milyon dolar sermaye ile kurulmuştur. CCC aynı zamanda tarımsal ürünlerin arzının yeterli
ve dengede kalması ve yardımların düzenli dağıtımında yardımcı olmaktadır. CCC, 1948 tarihinde ABD Tarım Ba-
kanlığı (USDA) bünyesinde federal bir kuruluş olarak yeniden oluşturulmuştur. Ana Kuruluş Kanunu; üreticilere kredi
yoluyla yapılan yardımları, alımları, ödemeleri ve diğer faaliyetler ile üretim ve tarımsal ürünlerin pazarlanması için
gerekli araç ve ekipmanın hazır hâle getirilmesini düzenlemektedir.

CCC ayrıca, tarımsal ürünlerin diğer devlet kuruluşlarına ve yabancı devletlere satışı

ile yerel, yabancı ya da uluslararası yardım kuruluşlarına hibe şeklinde yapılan gıda

yardımlarını yürütmektedir. Tarımsal ürünler için yeni yerel ve yabancı pazarların

geliştirilmesine ve tarımsal ürünlerin pazarlamasının kolaylaştırılmasına yardımcı ol-

maktadır. Tarım Bakanının genel gözetim ve idaresine tabi olan bir Yönetim Kurulu

tarafından yönetilmektedir. Bakan, aynı zamanda Yönetim Kurulunun da başkanıdır.

Yönetim Kurulu, ABD Başkanı tarafından atanan yedi üyeden oluşmaktadır. Tüm

Yönetim Kurulu üyeleri ve kurum çalışanları USDA personelidir. CCC’nin fiyat deste-

ği, depolama ve rezerv programları ile yurtiçi satın alma ve satış faaliyetleri, Çiftlik

Hizmetleri Ajansı (FSA) personeli ve imkânları ile Uluslararası programlar ise Yurtdı-

şı Tarımsal Hizmetler Servisi (FAS) ve ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID) tarafından yürütülmektedir.

Buğday, mısır, yağlı tohumlar, pamuk, pirinç, arpa, yulaf, yün, tiftik, bal, fıstık, şeker ürünleri ve baklagiller geri
ödemesiz krediler yoluyla CCC tarafından desteklenmektedir. Çiftçiler rehin karşılığı depoladıkları ürünlerini teminat
olarak göstererek bu ürünler için belirlenmiş faiz ile ürün kredisi alabilmektedir.

CCC, ABD tarım ürünlerinin ihracatını ihracat kredileri yoluyla teşvik etmektedir. GSM-102 Programı çerçevesin-
de, yurt dışındaki alıcıların ABD ihracatçılarından tarım ürünlerini satın alabilmelerini kolaylaştırmak için ABD banka-
ları, uygun buldukları bankalara CCC garantörlüğünde finansman sağlamaktadır.

Tesis Garanti Programı (FGP) altında CCC, gelişmekte olan pazarlarda tarımla ilgili depolama, işleme ve tah-
mil-tahliye tesislerinin geliştirilmesi amacıyla ABD yatırım malları ve hizmetlerinin ihracatına yönelik finansman temini
için ABD bankalarına kredi garantisi vermektedir.

Kazakistan

Kazakistan’da tarım piyasalarında faaliyet gösteren kamu kurumları, sermayesinin tamamı devlete ait olan “Ka-
zAgro Holding” bünyesinde teşkilatlanmıştır. Ulusal Gıda Kontrat Kurumu AŞ bu holding bünyesinde faaliyet göster-
mektedir. Ulusal Gıda Kontrat Kurumu; hububat alımı yapmak, tarım sektöründe yeni kredi ve ödeme mekanizmaları
geliştirmek amacıyla, 21 Mart 1995 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuştur. 1997 yılında hububat ve hububat
ürünlerinin alım sistemlerinin geliştirilmesi amacıyla Anonim Şirket statüsü kazanmış olup 2006 yılında kurumun tüm
hisseleri KazAgro Holdinge devredilmiştir.

Kurumun Yönetim Kurulu, beş kişiden oluşmaktadır. Yönetim Kurulu

üyeleri; KazAgro Holding Genel Müdürü, Genel Müdür Yardımcısı,

Ulusal Gıda Kontrat Kurumu Genel Müdürü ile iki bağımsız yönetici-

den oluşmaktadır. Kurumun görevleri; Devlet hububat rezervlerinin

tutulması, depolanması, satılması, nakliyesi ve yemlik hububat dı-

şındaki rezervlerin yenilenmesi, Hububat üreticilerinin desteklenme-

si, yerli hububat piyasalarının geliştirilmesi, Hububatın vadeli alımı yoluyla yerel hububat üreticilerine destek verilme-

si, İç pazarda hububat ticaret araçlarının geliştirilmesi olarak tespit edilmiştir.

1226 Bu başlıktaki veriler Ticaret Dairesi Başkanlığı ve Strateji Geliştirme Başkanlığından alınmıştır.
1227 Acun, a.g.e., s.57-58.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 433

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Kazakistan hükûmetinin 23 Ocak 2013 tarihinde, “Kazakistan’ın sosyo-ekonomik modernizasyonu ve gelişiminin
sağlanması” amacıyla almış olduğu karara istinaden, Ulusal Gıda Kontrat Kurumu ile Kazakistan Tarım Üreticileri Bir-
liği arasında 21 Haziran 2013 tarihinde imzalanan anlaşma ile Birleşik Hububat Holding (UGH) kurulmuştur. Holdinge
üyelik hububat piyasasının tüm aktörlerine açık olup gönüllülük esasına dayanır.

Ortaklık; hububatın üretimi, iç ve dış piyasalara satışı ve gelirin üyeler arasında dağıtımı ile sınırlıdır. Hâlihazırda
Kazakistan’ın yedi bölgesinden, küçük ve orta ölçekli üreticilerden oluşan 110 hububat üreticisi holdinge üyedir. Üye
üreticilerin toplam ekiliş alanları yaklaşık 440 bin hektardır.

Holdingin görevleri; hububat ihracatında istikrar sağlanması ile hububatın depolanması ve ihracatına yönelik alt
yapının geliştirilmesi yoluyla ihracatın artırılması, Üye üreticilerin ekiliş ve hasat işlemlerinin finansmanı için kuruluş
programlarından öncelikli yararlandırılması, Sonbahar döneminde üye üreticilerden alım yapılması, Satın alınan hu-
bubatın iç pazarda satışı ve ihracatıdır.

Şirket alım ve depolama faaliyetlerini sözleşmeli depolar ve iştiraki olan depolama şirketi aracılığıyla yürütmekte-
dir. Hâlihazırda 124 adet onaylı hububat alım noktasında 561,3 bin ton depolama kapasitesi bulunmaktadır.

Fransa

Fransa’da geçmiş yıllarda arz fazlası yüzünden fiyatların aşırı düşüşü ve spekülasyonlar nedeniyle kriz içerisinde
olan buğday piyasalarında istikrar, üreticilere garanti fiyat ve düzenli gelir sağlamak üzere ilk önce 1936 yılında Ulu-
sal Buğday Kurumu (ONIB) kurulmuştur. 1940 yılında ONIB’ın yetkileri Ulusal Hububat Ofisi (ONIC) ne devredilerek
görev alanı bütün hububat ürünlerini kapsayacak şekilde genişletilmiştir. 2004 yılına kadar hububat kurumu ONIC’ın
yanı sıra Yağlı Tohumlar-Protein Bitkileri- Tekstil Bitkileri Kurumu (ONIOL), Et Kurumu (OFIVAL), Süt ve Süt Ürünleri
Kurumu (ONILAIT), Şeker Kurumu (FIRS), Meyve- Sebze, Bahçe Bitkileri, Tütün Kurumu (ONIFLHOR), Balıkçılık
Ve Su Ürünleri Kurumu (OFIMER), Şarap Kurumu (ONIVINS), Tıbbı ve Aromatik Bitkiler Kurumu (ONIPPAM) olmak
üzere toplam 10 adet ürün destekleme kurumu kurulmuştur. 2006 yılında ONIOL ve FIRS kurumları ONIC bünyesinde
toplanarak ONIGC (Ulusal Büyük Ürünler Ofisi) adıyla yeniden yapılandırılmıştır. 2009 yılında ise tüm ürün grupla-
rının tek bir çatı altında toplanması amacıyla FranceAgriMer (Fransa Tarım ve Deniz Ürünleri Kurumu) kurulmuştur.

France-Agrimer AB Ortak Piyasa Düzenleri kapsamında AB bütçesinden sağlanan mali kaynağın hak sahiplerine
ödenmesini sağlayan akredite bir ödeme kurumudur. Ulusal olarak hububat sektöründe finansman ihtiyacını teminen
garantör rolü oynayarak kefalet sistemini yönetmekte, bünyesinde bulundurduğu 11 ürün konseyi vasıtasıyla politika
ve strateji belirlemekte, sektör analizleri yaparak piyasaları bilgilendirmekte, sektörle teknik işbirliği faaliyetleri yürüt-
mekte ve uluslararası alanda sektörün gelişimine katkıda bulunmaktadır. FranceAgriMer Yönetim Kurulu 37 üyeden
oluşmaktadır. Bünyesindeki ürün konseyi başkanları aynı zamanda yönetim kurulu üyesidir. Yönetim Kurulunda üre-
tici, tüketici işleyici temsilcileri ve parlamentodan da üyeler bulunur. Üyeler Tarım Bakanı kararıyla üç yıllığına atanır-
lar. Başkan Yönetim Kurulunun tavsiyesiyle kararname ile atanır. Genel Müdür Tarım Bakanının önerisiyle Bakanlar
Kurulu Kararı ile atanır. Merkezde 700, Bölge ofislerinde 350 kişi olmak üzere toplam 1.050 personeli bulunmaktadır.
FranceAgriMer’in bütçesi her sene tespit edilmekte olup onaylanmak üzere Yönetim Kuruluna sunulur. Fransa’da
Tarım Kanununa göre hububat piyasasında ürün alıp satmak isteyen tüm tüccar ve kooperatifler FranceAgriMer’in
onayını alarak “onaylı toplayıcı” olarak faaliyet göstermek zorundadır. Onaylı toplayıcı olmak için; depolama kapasite-
sinin yeterli olması ve tüm stok giriş ve çıkış hareketlerinin detaylı olarak FranceAgriMer ile paylaşılması zorunludur.
Kurum, onaylı toplayıcıların finansmana kolay ulaşması için kefil olmaktadır. Toplayıcılar böylelikle bankalardan kredi
temin ederek ürün alımında üreticilere peşin ödeme yapmaktadırlar.

Çin

Komünist bir idare ile yönetilen Çin, büyük bir hububat üreticisi ve tüketicisidir. Hububat sorunu, Çin’in ekonomik
kalkınması ve ulusal güvenliğin yanı sıra uluslararası hububat güvenliği üzerinde de doğrudan bir etkiye sahiptir.
Çin hükûmeti hububat konusuna her zaman büyük önem vermiştir. Dünyadaki ekili alanların %10’undan daha azıyla
dünya nüfusunun neredeyse %20’sini bulan nüfusunu başarılı bir şekilde beslemektedir. Bu durum, Çin’in küresel
hububat üretimi ve güvenliğine büyük bir katkısı olduğunu göstermektedir. Son yıllarda, Çin hükûmeti tarımın temel

434 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

rolünü güçlendirmek ve hububat üretimini artırmak için bir dizi politika ve yöntem benimsemiştir. Bu arada Hükûmet,
hububat üretimini ve arzını destekleyen ulusal hububat dağıtım sisteminin reform ve yönetimine büyük önem vermiş
ve ulusal ekonomik büyüme ile birlikte toplumsal istikrarı da desteklemiştir.

Devlet Tahıl İdaresi (SAG), Çin Devlet Konseyinin işlevsel kurumlarından biridir. 1999 yılında eski Devlet Tahıl
Rezervleri İdaresi temelinde kurulmuştur. SAG, doğrudan Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu (NDRC) kapsamın-
dadır ve hububat endüstrisinin geliştirilmesi ve ulusal hububat rezervlerinin idaresi için rehberlik sağlayan ulusal tahıl
dağıtımının makro regülasyonundan sorumludur.

SAG’ın Görevleri:

Devlet Tahıl İdaresi (SAG), ulusal hububat dağıtımının makro kontrolünden sorumlu olan, hububat endüstrisinin
geliştirilmesi ve ulusal hububat rezervlerinin yönetimi için ilkeler belirleyen Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu
(NDRC) altındaki bir ulusal idari makamdır. SAG’ın temel işlevleri :

• Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu (NDRC) tarafından görev verilmiş olan, ulusal hububat makro kontrolü,
arz ve talebin genel dengesi, tahıl dağıtımı, ithalat ve ihracat ile ulusal hububat rezervlerine ilişkin orta ve uzun vadeli
stratejilerini incelemek ve ulusal hububat dağıtım sistemi reform programlarını geliştirmek ve uygulamak,

• Ülkenin hububat dağıtımı ve ulusal hububat rezervleri yönetimi için yasalar ve tüzükler, ilgili politikalar, kurallar
ve düzenlemelerin taslaklarının hazırlanması ve uygulanmasının denetlenmesi; hububat dağıtımı, depolanması ve
işlenmesi için bina tesislerinin planlarının yapılması, hububat koruma alım fiyatı, koruma fiyatı ve sınırlı piyasa fiyatı
için bir çerçeve oluşturulması konusunda önerilerde bulunmak,

• Kalite ve Teknoloji Denetleme Devlet Bürosu ile koordineli olarak hububat ürünlerinin kalitesini standartlaştır-
mak ve yönetmek; hububat depolama ve nakliye için teknik kriterlerin oluşturulması ve uygulanmasını denetlemek,

• Ulusal hububat dağıtımı ve hububat sektöründe personel eğitimi yönetimine yön vermek ve yeni teknolojilerin
yaygınlaşmasını ve teknik reformları teşvik etmek, tahıl endüstrisinin istatistiki çalışmalarını yürütmek,

• Ulusal hububat rezervlerinin yönetimi için teknik normların formüle edilmesi ve uygulanmasını denetlemek; satın
alma, pazarlama, ithalat ve ihracat planlarını önermek ve uygulamaları denetlemek, rezervlerin stok, kalite ve güven-
liğini denetlemek ve incelemek,

• Devlet Konseyi ve Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu (NDRC) tarafından verilen diğer görevleri yapmaktır.

Görüldüğü üzere Çin’de tahıl üzerine oldukça ciddi bir devlet kontrolü ve desteği bulunmaktadır.

Brezilya

Brezilya’da Companhia Nacional de Abastecimento (CONAB), Tarım, Hayvancılık ve Tedarik Bakanlığına bağlı
bir kamu kurumudur ve Ocak 1991’de faaliyete başlamıştır. CONAB, tarımın ve arz politikalarının yönetiminden so-
rumlu olup toplumun temel ihtiyaçlarını güvence altına almayı, piyasa mekanizmalarını korumayı ve teşvik etmeyi
amaçlamaktadır.

Görevleri:

• “Federal Hükûmet Minimum Fiyat Garanti Politikası”nı (PGPM) planlamak, standardize etmek ve uygulamak,

• Diğer tarımsal fiyat destek araçlarının uygulanmasını sağlamak,

• Tarımsal üretimin depolanması ile ilgili federal kamu politikalarını uygulamak,

• Tarımsal ürünlerin düzenleyici ve stratejik amaçla stoklarının tutulması, depolanması, taşınması ve elden
çıkarılması için resmî politikaları koordine etmek veya yerine getirmek,

• Federal Hükûmetin iç pazarda tarımsal ürünlerin arzı ve düzenlenmesi alanındaki politikalarını yürütmek,

• Bakanlığın yayınladığı talimatlara göre dış ticaret kapsamında faaliyetler geliştirmek,

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 435

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

• Tarım politikasının oluşturulma sürecine katılmak,

• Yürütme organı tarafından verilen diğer faaliyetleri yürütmektir.

CONAB; Yönetim Kurulu, Mali Kurul ve Akademi Kurulundan oluşan geleneksel bir yapıya sahiptir ve faaliyetle-
rini pek çok eyalette bulunan Bölgesel Denetleme Kurulları vasıtasıyla yürütür. CONAB’ın geleneksel depolar, soğuk
hava depoları ve liman depoları dâhil toplam 96 depolama ünitesi bulunmaktadır. CONAB Brezilya’nın tüm bölgelerin-
de faaliyet göstermekte olup tarımsal üretimi tarladan sofraya kadar takip etmektedir. Kurum, tarımsal arzı artırmak ve
üretimi canlandırmak amacıyla minimum fiyat garantisi vererek üreticilerin ekiliş, hasat ve ürünün piyasaya sürülmesi
konusundaki kararlarına katkı sağlamaktadır. Faaliyetlerini gerçekleştirmek için üretim maliyeti anketleri yapmakta,
fiyatları sürekli olarak incelemekte ve istatistiki bilgiler toplamakta olup hububat ekilişleri ve hasadına ilişkin beklenti-
leri saptamaktadır. Ayrıca kamu ve özel sektör stoklarının miktarı ve stok yerleri ile ilgili bilgiler de takip edilmektedir.

Çiftçilerin, ailelerinin ve kooperatiflerin fiyat dalgalanmaları karşısında gelirlerinin dengede tutulmasının amaç-
landığı söz konusu program, Federal Hükûmet Satın Alma Programı (AGF) altında yürütülmektedir. Bu kapsamda,
piyasayı düzenleme amacıyla tarımsal ürünler satın alınmakta, stoklanmakta ve satılmaktadır. CONAB diğer devlet
kurumlarıyla ortak olarak yürüttüğü Aile Çiftlikleri Gıda Satın Alma Programı (PAA) kapsamında aile çiftliklerinden
uygun fiyatlarla aracılar olmaksızın gıda ürünlerini satın almaktadır. Ayrıca CONAB, Federal Hükûmetin olumsuz iklim
koşullarından etkilenen topluluklara ayırdığı gıda yardımlarının organizasyonundan sorumludur.

Almanya

Almanya’da BLE, Federal Tarımsal Piyasa Düzenleri Ajansı (BALM) ile Federal Gıda ve Ormancılık Bürosunun
(BEF) birleştirilmesi suretiyle, 01 Ocak 1995 yılında kurulmuştur. BLE, Federal Gıda ve Tarım Bakanlığının (BMEL)
yasal ve teknik gözetiminde özerk bir yapıda çalışmaktadır. Kurum tarım, balıkçılık, gıda ve tüketicilerin korunması
alanlarında çeşitli görevleri yerine getirmektedir. BLE, AB tarafından akredite edilmiş bir ödeme ajansı olup AB Ortak
Tarım ve Balıkçılık politikalarının uygulanmasından sorumludur. Bu kapsamda piyasa önlemleri ile ilgili yardımlar BLE
tarafından yürütülürken doğrudan gelir desteği ve kırsal kalkınma ödemeleri eyalet bazında kurulmuş olan diğer öde-
me ajansları tarafından yapılmaktadır. BLE ayrıca bakanlık için istatistiki amaçla, tarım ve gıda konularında fiyatlarla
ilgili veri ve bilgileri toplamakta, tarım alanındaki araştırma stratejilerini ve finansmanını koordine etmektedir. Bakanlık
adına projeler yürüten BLE; gıda, tarım ve tüketicinin korunması alanlarında çok sayıda ulusal ve uluslararası projeyi
yönetmektedir.

Başkan ve İdari Konsey BLE’nin organlarıdır. Başkan BLE işlemlerini idare etmekte ve resmen ajansı temsil
etmektedir. İdari Konsey; federal ve yerel yönetimler, sanayi sektörü ile tüketici gruplarının temsilcilerinden oluşur.
Görevleri ile bağlantılı olarak BLE’ye ve Bakanlığa tavsiyelerde bulunur. İdari Konseyin başkan ve başkan yardım-
cısı seçilirken prensipte Bakanlığın önerisi göz önüne alınmaktadır. Buna ek olarak, Konseyin faaliyetlerini koordine
eden danışma kurulları oluşturulabilmekte olup bu kurullar, BLE’nin idari organlarına, kendi alanlarında tavsiyelerde
bulunmaktadır.

Görevleri:

BLE; AB Ortak Piyasa Düzenleri kapsamındaki; hububat, pirinç, kaba yem, şeker, sebze ve meyve, işlenmiş
sebze ve meyve, süs bitkileri ve kesme çiçekçilik, tohumlar, keten-kenevir, şerbetçiotu, şarap, alkol, sığır, domuz, ko-
yun eti, süt ve süt ürünleri, yağ ve balıkçılık ürünlerinden sorumlu ödeme ajansıdır. Piyasa düzenleyici kuruluş olarak
BLE, müdahale alımı, özel depolama yardımı ve diğer mali yardımların yapılması ile ilgili görevleri yerine getirmek-
tedir. Ayrıca, ulusal bütçeden karşılanmak suretiyle olağanüstü hal stoku tutmak da BLE’nin görevleri arasındadır.
BLE’nin dünya gıda güvenliği amacıyla yürütmekte olduğu görevleri de bulunmaktadır. Küresel gıda güvenliği ile ilgili
uluslararası işbirliği konularında bakanlığı desteklemektedir. BLE, FAO’nun karşılıklı fonlarının kullanılması amacıyla
oluşturulan Gıda Güvenliği Vakıf Fonu’nu (BTF) yönetmektedir. Diğer taraftan BLE, ülkelerle yapılan ikili anlaşmalar
çerçevesinde bilim adamları değişim programından sorumludur. BLE’nin gıdaların pazarlama ve etiketleme standart-
larına uyulması ile ilgili görevleri de bulunmaktadır. Bu standartlar BLE tarafından düzenli olarak denetlenmektedir.

436 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

V. BÖLÜM

DİĞER HUSUSLAR

Romanya

Merkezi Bükreş olan APIA, Tarım ve Kırsal Kalkınma Bakanlığı bünyesinde bir kuruluştur. Kurum, müdahale
alımları ve satımı, kota yönetimi, ithalat ve ihracat lisanslarının tanzimi, tarım ürünlerinin ithalat ve ihracatı için garanti
verme, ihracat geri ödemeleri, gıda yardımları, promosyon çalışmaları, doğrudan ödemeler gibi görevleri yürütmekte-
dir. APIA, Avrupa Tarımsal Garanti Fonu (EAGF) tarafından sağlanan destek ödemelerinin uygulanmasında Avrupa
Fonları’nı düzenler. Müdahale stokları anlaşmalı özel sektör depolarında muhafaza edilmektedir. Depolama masraf-
ları AB bütçesinden karşılanmaktadır. Türkiye’den farklı olarak; AB’de tek bir müdahale fiyatı uygulanmaktadır. Müda-
hale alım fiyatları AB Konseyince belirlenmektedir. Müdahale alımlarından sorumlu ‘ödeme kurumu’ olup finansmanı
AB bütçesinden karşılanmaktadır. Müdahale alım dönemi hasattan en erken 4 ay sonra başlamaktadır.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 437



SONUÇ

SONUÇ

SONUÇ

İnsanlık tarihinde önemli bir yere sahip olan hububatın yerleşik hayata geçilmesinde ve dolayısıyla medeniyetin
gelişmesinde son derece büyük bir etkisi bulunmaktadır. Bu etki önce insan topluluklarının ve buradan da devletin or-
taya çıkması ile gittikçe artan bir seyir izledi. Avcılık ve toplayıcılıktan buğday üretimine geçilmesi ile insan toplulukları
oluşmuş, bu da devlet aygıtının ortaya çıkmasını sağlamıştı. Devlet var olmasının tabii bir refleksi olarak bünyesinde
yaşayan ahalinin ve ülkenin güvenliğini sağlayan ordunun beslenme ve iaşesi için gerekli tedbirleri almak üzere bü-
yük çaba gösterdi. Yani devlet yönetiminde hububat daima önemli oldu. Kadim medeniyetler ve onların kurdukları
devletlerde de bu durum güçlenerek devam etti. Türk kültüründe de son derece önemli bir yeri olan tarım ve hububat
Osmanlı Devleti’nde de daima önemsendi. Ordunun harekât planlamasında ve zafere giden yolda buğday ve arpa
gibi ürünlerin temin edilmesi ve büyükşehirlerin iaşesi önem taşımaktaydı.

Cumhuriyet dönemine aktarılan sosyo-ekonomik miras içerisinde tarım ürünlerinin büyük yer tutmasının yanı sıra
tarım işleri ile uğraşan nüfus da oldukça büyük orana sahipti. Sanayileşme ise yok denecek kadar azdı. Tarım ülke
ekonomisinin temelini oluşturmaktaydı. Henüz sanayileşememiş sosyo-ekonomik yapı 1929 Dünya Ekonomi Buhranı
ile oldukça sıkıntılı bir sürece girdi. Buhran sonrasında dünya genelinde hububat fiyatlarının oldukça sert düşüşler
yaşandığı görülmektedir. Bu durum büyük çoğunlukla geçimini tarım ürünlerinden sağlayan Anadolu ahalisinin eko-
nomik çöküşünü de beraberinde getirdi. Bu durum dönemin hükûmetinin 10.07.1932 tarihinde yürürlüğe giren 2056
sayılı Kanun çerçevesinde Ziraat Bankasını buğday alımıyla görevlendirmesini beraberinde getirdi. Ziraat Bankasının
buğday alması ile birlikte ortaya çıkan depo ihtiyacını karşılamak üzere Bankanın silo ve ambar inşası yapabilmesini
sağlayacak olan 11.06.1933 tarihli ve 2303 sayılı Kanun çıkarıldı. Ziraat Bankası görevi aldığı 1932 yılından itibaren
çoğu Orta Anadolu’da olmak üzere alım merkezleri açarak alım yaptı.

Ziraat Bankasının 1932-1938 yılları arasında hububat piyasasına alım ve satım yaparak müdahale etme ve pi-
yasayı regüle etme konusundaki faaliyetlerinin piyasa açısından önemli olduğunu gözleyen siyasi irade tarafından,
piyasayı daha etkili bir şekilde kontrol edebilmenin ve yönlendirebilmenin ancak sadece bu işle uğraşacak müstakil
bir kurumun kurulmasına giden süreç başlatıldı. Hububat ticaretine müdahale bir rejim meselesi olarak da görüldü ve
önemsendi.

Müdahale 3491 Sayılı Kanun ile Toprak Mahsulleri Ofisi resmiyete kavuştu. Kurumun adı ise bilinçli bir şekilde
Ofis faaliyetlerinin zaman zaman genişletilebileceğinin ipuçlarını vermekteydi. Ofis bu şekilde tarihteki büyük dev-
letlerin ve bilhassa Osmanlı Devleti’nin halk ve ordunun iaşesi ile ilgili tecrübesi ve 1930 buhranının kaçınılmaz

440 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

SONUÇ

sonuçlarından biri olarak devletin tarımın ticaretine yaptığı müdahalenin adı oldu. Bu çerçevede Toprak Mahsulleri
Ofisi tarihten gelen devlet geleneğinin modernize olmuş hali olarak hububata direkt olarak müdahale edecek yapı ve
kapasitede bir kurum olarak tarih yüzüne çıktı.

Ofis siyasi iradenin lüzum gördüğü zaman ve mekânda her tür tarım ürününü almak ve satmakla yükümlü
tutulmaktaydı. Kuruluşunun hemen ardından başlayan II. Dünya Savaşı sırasında siyasi otoritenin aldığı tedbirler
çerçevesinde Ofis’e büyük görevler yüklendi. Savaşın ülkeye getirdiği büyük yükün azımsanmayacak bir kısmını sırt-
lanmak zorunda kaldı. Üreticinin ürününün belli bir miktarını Ofis’e vermek durumunda olması henüz teşkilatlanmasını
tamamlayamamış olan bu teşkilatın yükünü ağırlaştırmıştı. Bunun yanı sıra savaş yıllarında vergi toplamak, bilhassa
halk ve ordu iaşesini temin etmek, Ofis’in iştigal alanına girmemesine rağmen yönetimin verdiği hizmetleri görmek ve
diğer bazı ihtiyaç maddelerinin temin edilmesini sağlamak gibi birçok işi yüklendi. Hububat ticaretinin yanı sıra kuruluş
kanunu ile kendisine verilen ve milletlerarası kural, kanun ve yaptırımlarla hacmi ve sınırları çizilmiş olan haşhaş ekimi
ve ticaretini de üstlenmek durumunda kaldı. Ofis iş yoğunluğunun ortaya çıkardığı zorunluluktan dolayı kuruluşundan
itibaren ilk birkaç yıl belediyeler, mal müdürlükleri, Ziraat Bankası şubeleri ile birlikte alım yapmak durumunda kaldı.

Diğer taraftan Ofis kuruluşundan itibaren Ziraat Bankasından devraldığı oldukça yetersiz olan silo ve depo inşaatı
da yapmak durumunda kaldı. Savaşın bir getirisi olarak vatandaşa yüklenen devlet eliyle belirlenmiş fiyatlarla hububa-
tın Ofis’e teslim mükellefiyeti yeni bir ihtiyacı ortaya çıkardı. Alınan ürünlerin bozulmadan saklanması ve muhafazası
mecburiyeti karşısında modern silo ve depo yapımı programları ele alındı ve günümüze kadar bu konudaki faaliyetler
oldukça büyük fedakârlık ve çaba ile sürdürüldü.

Çeşitli zamanlarda yapılan silo ve depo projeleri ile kapalı hububat muhafazasını hem tonaj hem de kalite olarak
önemli bir aşamaya getirdi. Lisanslı Depoculuk hamlesi ile de özel sektör, Ofis işbirliği gündeme getirilerek depocu-
luk yeni bir karakter kazandı. Depo ve muhafaza faaliyetleri çerçevesinde 180 milyon ton hububat ve diğer ürüner
muhafaza edildi. Böylece Ofis 1938 yılında Ziraat Bankasından devraldığı 29 bin ton silo ve 6 bin ton ambar olmak
üzere “tarımın barajlarını inşa ediyoruz” toplamdaki 35 bin tonluk depolama kapasitesini günümüzde 4,5 milyon ton
gibi yüksek bir orana çıkardı.

Ofis’in kurulduğu yıllarda istenilen nitelikte personel bulunamadığından gerçekleştirilen kurum içi ve kurum dışı
eğitimlerle Ofis faaliyetlerinin aksamadan problemsiz bir mahiyette devam etmesi sağlandı. Bunun yanı sıra Ofis’te
yürütülen her iş için bir talimatname ya da izahname çıkarılarak kurumsal yönetim geliştirildi. Ofis personel sayısı
1950’lerde 5000’li rakamlara ulaştı. Teşkilat yapısı ise bilhassa 1947 yılında bölge müdürlüklerinin oluşması ile yeni
bir kurumsal zemine oturdu. Daha sonra çeşitli dönemlerde teşkilat yapısında önemli değişme ve gelişmeler söz ko-
nusu oldu.

Kuruluşundan günümüze Ofis hububat piyasasının en büyük alıcı ve satıcısı olarak hububat fiyatlarının gerek
üretici gerekse tüketici aleyhine oluşmaması adına büyük bir regülasyon görevi üstlendi ve bunu da başarıyla yerine
getirdi. Üreticinin Ofis alım merkezlerine getirdiği tüm ürünü alarak tüccarın gaddarlığından korudu. II. Dünya Savaşı
yıllarındaki anormal durumlar hariç olmak üzere sair zamanlarda ülkedeki hububat fiyatlarını, dünyadaki bu konudaki
gelişmeleri, üretimi, ilgili verileri, yayınları izleyerek diğer dünya ülkeleri fiyatları ile dünya borsalarına yakın bir seyir
takip etmesini sağladı.

Ofis kuruluşundan 2018’lere kadar geçen 80 yıllık tarihinde ana iştigal konusu elbette hububat oldu. Ancak bu-
nun dışında oldukça geniş bir yelpazede faaliyet gösterdi. Kurulduğundan bu yana zaman içerisinde, haşhaş kapsü-
lü-morfin-afyon, benzin, kavurma, soya, susam, kuş yemi, yonca tohumu, yağlı tohumlar, tereyağı, margarin, kahve,
et, balık, yem üretimi, yem hammaddeleri, bakliyat, fındık, üzüm, roll ekmek gibi birçok üründe üretim, alım-satım ve
müdahale görevi üstlendi.

Ofis hububat ticareti ve muhafazası gibi son derece geniş ve uzmanlık isteyen iki ana faaliyet dışında haşhaş,
afyon ve morfin işlerini de diğer bir ana faaliyet olarak yürüttü. Ofis, tekelindeki haşhaşın afyon haline getirilmesi ve
dünya piyasasına pazarlanması gibi iki önemli görevi de başarıyla yürüttü. Milletlerararası anlaşmalarla ekimi, üretimi,
ürün haline getirilmesi ve pazarlanması kurallara bağlanan afyon işi de Ofis’in en önemli faaliyet alanlarından biri oldu.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 441

SONUÇ

Bu çerçevede dünyada haşhaştan afyon ve türevlerini üreten en büyük fabrikalardan birisi Afyon’da TMO tarafından
kuruldu ve çalışmalarına devam etmektedir. Yani Ofis bu konuda da öncülük etti.

Ofis bazı kurumların kurulmasını da sağlayarak öncülük etti. Bunlardan birisi Et, Süt ve Balık Kurumu’dur. Ofis
Bünyesinde kurulan Et, Balık ve Yağ Müdürlüğü vasıtasıyla alınan yardımlar çerçevesinde soğuk hava depolarının
inşası ile modern balıkçılık malzemelerinin alınmasını sağladı. Siyasi iradenin de takibiyle Ofis’in oluşturduğu alt yapı
üzerine Et ve Balık Kurumu adı ile yeni ve müstakil bir kurum kuruldu.

Ofis’in öncülük ettiği önemli konulardan biri de telsiz haberleşmesi ve sahibi olduğu vericiler sayesinde yaptığı
radyo yayınlarıdır. Merkezin taşra, taşranın da merkezle anında haberleşme yapabilmesi sayesinde bir çok problem
hızlı bir şekilde çözülebilmekte ve işlerin rayında gitmesi sağlanabilmekteydi. Bir dönem çiftçiye yönelik radyo yayın-
ları yapılması da Ofis’in yaptığı kayda değer diğer hizmetlerinden birisidir. Bunun yanı sıra Ofis’in 1970’li yılların en
yeni haberleşme sistemlerinden biri olan telex sistemine de sahip olduğu görülmektedir. Ofis’in bizzat yaptığı radyo
yayını haricinde Diyarbakır ve İzmir vericilerinin Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu tarafından kullanılarak radyo
yayınları yapılması da bu konuda zikredilmesi gereken önemli bir hizmettir.

Diğer bir öncülük ise Ofis bünyesinde oldukça erken tarihlerde kurulmuş olan modern ekmek fırını ile geleneksel
ekmek üretimi yerine fabrikasyon, sağlıklı, ekmek israfını önleyecek tipte kendi alanında örnek ekmek üretimidir. Aynı
zamanda Ofis fırınında unlarla yapılan çeşitli kalite ve randıman denemeleri de kayda değerdir.

Yine modern anlamda Yem Sanayi Türk AŞ’nin kurulması bu şekilde yine Ofis öncülüğünde olmuştur. Türkiye’de-
ki ilk modern anlamda yem fabrikalarının kurulması da yine Ofis tarafından gerçekleştirilmiştir.

Ayrıca Ofis Gıda ve İhtiyaç Maddeleri AŞ (GİMA), Migros gibi perakende zincir mağazalarında da ortaklık kurarak
bu sektörün gelişmesine katkı sağladı. Katkı sağlanan diğer bir sektör ise sigortacılık sektörüdür. Bu anlamda Ofis
kurucu ortak olarak Güneş Sigorta TAŞ’nin kurulmasını sağladı. Un, ekmek, makarna, bulgur gibi mamul maddeleri
işleyen şirketlere iştirak ederek veya işletme kurarak öncülük etti.

Ofis’i farklı kılan hususlardan biri de öngörülen ve gerekli sermayesinin hiçbir zaman ödenmemiş olması sebebiy-
le çoğu zaman faaliyetlerini direkt finansman yöntemleri ile değil, dolaylı finansman yöntemleri de geliştirerek yürüt-
mek durumunda kalmış olmasıdır. Bu sebeple oluşturduğu finans yöntemleriyle maliyeti en aza indirmek için yoğun
çaba sarfetmek durumunda kaldı.

Ofis’in öncülük ettiği alanlardan birisi de bilgi işlem konularıdır. Kendi bünyesinde geliştirdiği bilgisayar uygulamalı
Genel ve Maliyet Muhasebesi Sistemi Türkiye’de bir örnek oldu bugün için özel sektörde uygulanan muhasebe prog-
ramları ve mali raporlamaya da öncülük etti.

Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı muhasebe konularıyla başlattığı Uygulama Modüllerini TMO’nun tüm birimleri için
geliştirdi. Ayrıca Taşra teşkilatımızda bilgisayara giriş yapılan alım bilgileri her gün online olarak merkez bilgisayara
aktarılmakta; alım, satış, stok, mali bilgiler istenilen formata dönüştürülüp hızlı, doğru, güvenilir biçimde YKD rapor-
larına halen yansıtılmaktadır. Böylece TMO, Bilgisayar sistemlerini; tüm birimlerinin hizmetlerinde etkin ve verimli bir
şekilde kullanan öncü kurumlardan birisi olmuştur.

Bu çalışmanın ortaya çıkardığı önemli sonuçlardan biri de Ofis’in tüm tarihi boyunca gerçekleştirdiği hububat
ihracat ve ithalatıdır. İç piyasayı düzenlemek adına Ofis tarafından hububat dış ticaretinde 32 milyon ton civarında it-
halat, 44 milyon ton civarında da ihracat gerçekleştirildi. Yani Ofis eliyle 80 yılda ithalattan daha fazla hububat ihracatı
gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır.

Ofis bir dönem üstlendiği halk, ordu, üç büyükşehir iaşei ile mağdur çiftçiye tohum dağıtılması gibi önemli bir
fonsiyonu uzun yıllar sürdürdü. Daha sonra bu defa un, makarna, bisküvi, yem, irmik, bulgur, çeltik/pirinç, kanatlı,
nişasta, fındık, kuru üzüm gibi ürünleri işleyen ve sayısı 1.500’ü bulan sanayi kuruluşları ile işbirliği yapan, bu çerçe-
vede onlara çeşitli şekillerde destek veren ve gerektiğinde hammadde sağlayan önemli bir kurum haline haline geldi.

TMO halihazırda Ana Statüsü hükümleri doğrultusunda faaliyetlerini sürdürmektedir. TMO, tarım piyasasına mü-
dahale ederek ülke tarımına direkt veya dolaylı olarak katkı sağlamaktadır. TMO, hükûmetlerin kararları ve politikaları

442 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

SONUÇ

çerçevesinde ülke çapında faaliyetlerine devam etmektedir. Bu çerçevede buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale, mısır
ve çeltikte hububat ürünlerinde müdahale alımları ve bunların satışını yapmaktadır. Ayrıca Hükûmetlerin aldığı karar-
lar doğrultusunda bakliyat, kuru üzüm ve fındık gibi ürünlerin alım ve satımı görevlerini yürütmektedir.

TMO faaliyete geçtiği 1938 yılından 2018 yılına kadar ülke Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) sına yıllık ortala-
mak 400 milyon dolar katkı sağlamıştır. Nitekim Ofis, 80 yıllık birikimiyle Türkiye’de bitkisel ürünlerin ekim alanının
%62’sine, üretiminin %31’ine, hasılasının %33’üne, ihracatının %35’ine, ayrıca Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıtlı üretici-
lerin %86’sına, tarımsal istihdamın %46’sına, tarımsal hasılanın %24’üne ve tarımsal ihracatın %30’una etki etmek-
tedir.

Ofis, Merkez Bankasının para piyasasında üstlendiği rolü hububat piyasasında üstlenerek piyasa istikrarı için ça-
lışmakta, yurt içi ve yurt dışı piyasaları yakından takip ederek kendi alanında politikalar üretmektedir. Böylece ülkede
üretici ve tüketici mağduriyetinin yaşanmasını engellemektedir. Diğer taraftan ülke ve ülke dışındaki paydaşları ile
olan işbirliğini artırarak devam ettirmekte, güvenli ve etkin bir şekilde işleyen piyasa düzeninin oluşmasında ve devam
ettirilmesinde önemli rol oynamaktadır.

Netice itibarıyla Ofis 80 yıllık tarihi boyunca ülke ekonomisine katkı yapan önemli görevleri üstlenerek başarıyla
yerine getirmiş ve halende tarafına verilen ya da verilecek tüm görevleri yapabilecek kapasite ve bilgi birikimine sahip
bir kurum olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 443



KAYNAKÇA

KAYNAKÇA

KAYNAKÇA

1. Arşiv Belgeleri
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı Fonları (BCA)
a. Bakanlar Kurulu Kararları Kataloğu
Fon Kodu 030 18 01 02, Yer No 84 75 2
030 18 01 02, 111 16 11.
030 18 01 02, 117 68 3.
030 18 01 02, 117 76 19.
030 18 01 02, 120 82 6.
030 18 01 02, 124 107 16.
030 18 01 02, 124 80 9.
030 18 01 02, 125 26 8 3.
030 18 01 02, 125 27 12.
030 18 01 02, 125 38 5 1.
030 18 01 02, 126 53 62.
030 18 01 02, 126 61 20.
030 18 01 02, 126 63 7.
030 18 01 02, 129 65 1.
030 18 01 02, 13 38 5 1.
030 18 01 02, 130 69 20.
030 18 01 02, 131 19 17.
030 18 01 02, 135 42 12.
030 18 01 02, 139 35 15.
030 18 01 02, 150 48 5.
030 18 01 02, 153 56 16.
030 18 01 02, 214 3 3.
030 18 01 02, 228 91 11.
030 18 01 02, 229 4 16.
030 18 01 02, 236 46 6 1.
030 18 01 02, 239 60 20.

446 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

KAYNAKÇA

030 18 01 02, 241 73 6 9.
030 18 01 02, 243 82 12 1.
030 18 01 02, 243 82 15.506
030 18 01 02, 245 6 12 4.
030 18 01 02, 250 32 6 2.
030 18 01 02, 284 52 5.
030 18 01 02, 299 39 10.
030 18 01 02, 302 326 1.
030 18 01 02, 306 73 20.
030 18 01 02, 306 86 06.
030 18 01 02, 309 99 11.
030 18 01 02, 319 57 8 2.
030 18 01 02, 371, 239 2.
030 18 01 02, 379 231 11.
030 18 01 02, 397 51 12.
030 18 01 02, 47, 48, 10.
030 18 01 02, 84 81 17.
030 18 01 02, 85 118 16.
030 18 01 02, 85 98 13.
030 18 01 02, 88 77 17.
030 18 01 02, 88 85 2.
030 18 01 02, 88 88 7.
030 18 01 02, 88 90 11.
030 18 01 02, 89 27 12.
030 18 01 02, 90 24 14.
030 18 01 02, 90 39 19.
030 18 01 02, 91 50 9.
030 18 01 02, 91 54 17.
030 18 01 02, 93 107 10.
030 18 01 02, 93 107 11.
030 18 01 02, 93 107 12.
030 18 01 02, 93 107 9.
030 18 01 02, 93 114 2.
030 18 01 02, 93 128 09.
030 18 01 02, 94 32 18.
030 18 01 02, 94 34 12.
030 01 00 00, 98 606 6.
030 01 00 00, 99 612 1.
030 01 00 00, 99 612 1.
030 01 00 00, 99 612 1.
030 01 00 00, 99 611 1.

b. Başbakanlık Muamelât Genel Müdürlüğü Evrakı Kataloğu
Fon Kodu 030.10.00.00, Yer No: 269, Dosya 7, Belge 4.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 447

KAYNAKÇA

030 10 00 00, 184 270 10.
030 10 00 00, 184 270 16.
030 10 00 00, 184 270 6.
030 10 00 00, 152 77 31.
030 10 00 00, 152 77 31.
030 10 00 00, 185 273 15.
030 10 00 00, 185 273 3.
c. Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü Evrakı Kataloğu.
030 01 0 0, Yer No 612 3 18-39.
030 01 00 00, 84 530 12.
030 01 00 00, 98 606 12.
030 01 00 00, 98 606 8.
030 01 00 00, 98 606 6.
030 01 00 00, 99 612 1.
030 01 00 00, 99 612 1.
030 01 00 00, 99 612 1.
030 01 00 00, 99 611 1.
d. Müşterek Kararnameler Kataloğu
030 11 01 00, Yer No. 245 18 14.
2. Kurum ve Birim Arşivleri
Toprak Mahsulleri Ofisi, Araştırma Planlama ve Koordinasyon Daire Başkanlığı Birim Arşivi
Toprak Mahsulleri Ofisi, Personel Daire Başkanlığı Birim Arşivi
Toprak Mahsulleri Ofisi, Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Şube Müdürlüğü Fotoğraf Arşivi
ET ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü Fotoğraf Arşivi508
3. Düstur, Resmi Gazete
Düstur, Cilt: 13, s.1197, Kanun no. 2056, Temmuz 1932. D.13.
Düstur, Cilt: 23, s. 112.
Düstur, Kanun No: 3780, Cilt: 21, s. 433.
Resmî Gazete, 1 Ağustos 1942, Sayı: 5173.
Resmî Gazete, 1 Ekim 1952, Sayı: 8221.
Resmî Gazete, 10.06.1944, S. 5727;
Resmî Gazete, 13583 sayı ve 2 Haziran 1971 tarih;
Resmî Gazete, 15 Haziran 1971 Cuma, Sayı: 13876.
Resmî Gazete, 22.6.1933, Sayı: 2434.
Resmî Gazete, 25 Ağustos 1971 Çarşamba, Sayı: 13937.
Resmî Gazete, 25 Nisan 1951, Sayı 7793.
Resmî Gazete, 26.01.1940, s.13214-13216.
Resmî Gazete, 4740, 21 Şubat 1941, s.510.
Resmî Gazete, Kanun No: 3460, Kabul Tarihi 17.06.1938, Yayın Tarihi: 04.07.1938.
Resmî Gazete, Sayı No: 5026, 6 Şubat 1942.
Resmî Gazete, Sayı No: 7793, 25 Nisan 1951.
Resmî Gazete, Sayı No: 9013, 27 Mayıs 1955.
4. TBMM Yayınları
a. TBMM Kavanin Mecmuası

448 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)

KAYNAKÇA

TBMM Kavanin Mecmuası, Devre: V, İçtima: 3, c.XVIII.
TBMM Kavanin Mecmuası, Devre: V, İçtima: 3, C.XVIII.
b. TBMM Tutanak Dergisi
TBMM Tutanak Dergisi, Devre: VII, C.XXI, 23.01.1946, TBMM Basımevi, Ankara 1946.
TBMM Tutanak Dergisi, Devre: VII, İçtima: L, C.IX, TBMM Matbaası, Ankara 1944.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: VII, c.V,12.05.1947.
c. Zabıt Cerideleri
TBMM Zabıt Ceridesi, 24.VI.1938, s.313 - 314.
TBMM Zabıt Ceridesi, D. VI, C. 8, İ. 27, 18.1.1940 günlü birinci celseye ek 64 sayılı basmayazı. Millî korunma kanunu
lâyihası ve Muvakkat encümen mazbatası (1/301).509
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: V, C.XX, TBMM Matbaası, Ankara 1937.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: V, C.XXVI, İçtima: 3, 24.06.1938,TBMM Matbaası, Ankara 1938, s.309–310.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: VI, İçtima: 3, C.XXIII, 02.02.1942, TBMM Matbaası, Ankara 1942.
d. TBMM Kanunlar Dergisi
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 10, C. 37, 20.05.1955, s. 1022
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 6, C. 23, 02.02.1942, s. 138.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 9, C. 33, 18.04.1951, s. 746-747.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 2, C. 8, 1. Birleşim, 01.11.1955, s.15.
5. Toprak Mahsulleri Ofisi Yıllık Faaliyet ve Sektör Raporları İle Yönetim Kurulu Kararları
TMO Yıllık Faaliyet ve Başbakanlık Yüksek Murakebe (Denetleme) Heyeti Raporları
Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu, Toprak Mahsulleri 1968 Yılı Raporu, Gürsoy Basımevi, Ankara 1969, s.16.
Başbakanlık Yüksek Murakabe Heyeti Toprak Mahsulleri Ofisi 1947 Onuncu Hesap Devresi.
Başbakanlık Yüksek Murakebe Heyeti, Toprak Mahsulleri Ofisi 13 Temmuz – 31 Birinci Kanun 1938 Bilançosuna
Aid idare Meclisi Raporu Bilanço ve Kar ve Zarar Hesabı.
a. Sektör Raporları
Toprak Mahsulleri Ofisi, Fındık Sektör Raporları
Toprak Mahsulleri Ofisi, Haşhaş Sektör Raporları
Toprak Mahsulleri Ofisi, Hububat Sektör Raporları
b. Yıllık Faaliyet, Bilanço, Kar ve Zarar Hesabı Raporları
Toprak Mahsulleri Ofisi, 13 Temmuz–31 Aralık 1938 İdare Meclisi Raporu, Ankara 1939.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1939 Bilanço Kâr ve Zarar Hesabı İdare Meclisi Raporu, Yeni Cezaevi Matbaası, Ankara
1940.
Toprak Mahsulleri Ofisi, Üçüncü Hesap Yılı 1940 Bilânço Kâr ve Zarar Hesabı İdare Meclisi Raporu, Ankara 1941.
Toprak Mahsulleri Ofisi, Beşinci Hesap Yılı 1942 Bilânço, Kâr ve Zarar Hesabı İdare Meclisi Raporu, Ankara
1943.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1943 Çalışma Bilanço Kâr ve Zarar İdare Meclisi Raporu, Ankara 1945, Doğuş Matbaası.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1944 Yılı Çalışma, Bilanço, Kar ve Zarar İdare Meclisi Faaliyet Raporu, Kanaat Basımevi,
Ankara.

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018) 449

KAYNAKÇA

Toprak Mahsulleri Ofisi, 1945 Sekizinci Hesap Devresi Çalışma, Bilanço, Kâr ve Zarar İdare MecIisi Raporu,
İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1946 Dokuzuncu Hesap Devresi Çalışma, Bilânço, Kâr ve Zarar Yönetim Kurulu Rapo-
ru, İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul 1947.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1947 Onuncu Hesap Devresi Çalışma, Bilânço, Kâr ve Zarar Yönetim Kurulu Raporu,
İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul 1948.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1948 Onbirinci Hesap Devresi Çalışma, Bilanço, Kâr ve Zarar Yönetim Kurulu Raporu,
İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul 1949.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1949 Onikinci Hesap Devresi Çalışma, Bilanço, Kâr ve Zarar Yönetim Kurulu Raporu,
Türkiye Matbaacılık ve Gazetecilik A. O. - Yeni Matbaa, Ankara.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1950 Onüçüncü Hesap Devresi Çalışma, Bilânço, Kâr Ve Zarar Yönetim Kurulu Raporu,
Ankara 1951.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1951 Ondördüncü Hesap Devresi Çalışma, Bilanço, Kâr ve Zarar Yönetim Kurulu Ra-
poru.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1952 Onbeşinci Hesap devresi Çalışma, Bilanço, Kâr ve Zarar Yönetim Kurulu Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1953 Onaltıncı Hesap devresi Çalışma, Bilanço, Kâr ve Zarar Yönetim Kurulu Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1954 Yılı Onyedinci Hesap Devresi, Bilânço Kâr ve Zarar İdare Meclisi Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1955 Yılı Onsekizinci Hesap Devresi, Bilânço Kâr ve Zarar İdare Meclisi Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1956 Yılı Ondokuzuncu Hesap Devresi, Bilânço Kâr ve Zarar İdare Meclisi Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1957 Yılı Yirminci Hesap Devresi, Bilânço Kâr ve Zarar İdare Meclisi Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1958 Yılı Yirmibirinci Hesap Devresi, Bilânço Kâr ve Zarar İdare Meclisi Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1959 Yılı Yirmiikinci Hesap Devresi, Bilânço Kâr ve Zarar İdare Meclisi Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1960 Yılı ve 23’üncü Hesap Devresine Ait, Çalışma, Bilanço, Kar ve Zarar Faaliyet Ra-
poru.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1961 Yılı ve 23. Hesap Devresine Ait, Çalışma, Bilanço, Kâr ve Zarar Faaliyet Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1962 Yılı ve 24’üncü Hesap Devresine Ait Çalışma, Bilanço, Kâr Ve Zarar Raporu, Re-
simli Posta Matbaası, Ankara 1963.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1963 Yılı ve 25. Hesap Devresine Ait Çalışma; Bilanço, Kâr ve Zarar Faaliyet Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1964 Yılı ve 26. Hesap Devresine Ait Çalışma, Bilanço, Kâr ve Zarar Faaliyet Raporu,
Gürsoy Matbaası, Ankara 1965.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1965 Yılı 27. Hesap Devresine Ait Çalışma, Bilanço, Kâr ve Zarar Faaliyet Raporu, Gür-
soy Basımevi, Ankara 1966.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1966 Yılı ve 28. Hesap Devresine Ait Çalışma, Bilanço, Kâr ve Zarar Raporu, Gürsoy
Basımevi, Ankara 1967.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1967 Yılı ve 29. Hesap Devresine Ait Çalışma, Bilanço, Kâr ve Zarar Raporu, Gürsoy
Basımevi, Ankara 1968.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1968 Yılı Raporu, Gürsoy Basımevi, Ankara 1969.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1969 Yılı ve 32. Hesap Devresine Ait Çalışma, Bilanço, Kâr ve Zarar Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1970 Yılı ve 33. Hesap Devresine Ait Çalışma, Bilânço, Kâr ve Zarar Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1972 Yılı ve 35. Hesap Devresine Ait Çalışma, Bilanço, Kar ve Zarar Faaliyet Raporu.

450 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ TARİHÇESİ (1938-2018)