JETA_E_RE 2013-3

P oezi

ama ato mё ikёn sikur tymi
nёpёr dritaren e hapur.
Nuk i pashё mё kurrё.
Nuk e ndjek mё atё poezi tё plotëfuqishme.
Kёrkimi im pёr forcёn lёvizёse ka marrё fund.
Ama unё ende besoj se poezia e pёrkryer do tё gjendet
ose ndoshta njё pjesё e saj do tё shfaqet
ndёrsa ne do ta dimё kur ta dёgjojmё.
Po qebesa, çdokush nё Amerikё do tё njeh poezinё e pёrkryer
sikur tё ishte ajo yll roku.

Shpresoj se askush nuk ёshtё duke e pritur poezinё time tё ardhshme
ngase ajo nuk ekziston.
Ama tё gjitha poezitё e mia janё mё tё mira se kjo.
Pёr fjalё tё nderit.
Kjo ёshtё poezia ime e fundit dhe kjo ёshtё me rёndёsi.
A ka rёndёsi nёse kamikazi
kryen sulmin e tij tё fundit nё mёnyrё elegante?
A ka rёndёsi nёse parashuta prej kashmiri pothuajse rri e hapur?
Kur kobra kёrcyese t’i huq sytё para se tё tё sulmojё?
A ka rёndёsi nёse njё dozё legale ёshtё e paqёllimshme?
Imagjinoni kёtё: njё raketё miqёsore
qё fluturon me shpejtёsinё e dritёs
tё godet bash nё majё tё kresё.
Ti kurrё as qё e ke dёgjuar se po tё afrohet.
Kurrё s’e ke parё as shkreptimёn.
A ka rёndёsi nёse reja e kёrpudhёs nuk ёshtё simetrike?

Disa gjёra ndjekin rrjedhёn e tyre.
Mbylle dyqanin. Pusho dhe ndёrprite. Mos i bjerё mё violinёs.
Po e kap perden e leckosur tё poezisё me dhёmbё
dhe po e tёrheqë nёpёr dysheme.

Po e shpёrthej fluskёn e elitёs sё poezisё me karin tim
dhe krejt kёtё rrёmujё po e çoj tё pushojё
nё njё jastёk tё butё sateni qё t’ia zbusё fytyrёn e kёndshme tё poezisё.

101

Ёshtё mё lehtё se ç’kujton tё shkruash poezinё tёnde tё fundit.
Nuk ёshtё sikur tё shkruash Zbulesa
ose poezi nokautuese tё errёsirёs sё pёrjetshme
dhe tё dashurisё pa kushte.
Nuk ёshtё sikur e tё qenit pjesё e diçkaje tё lezetshme
si Brezi Bit.
Bash kurrgjё e ngjashme me tё.

Definitivisht nuk ёshtё sikur tё kёrcesh kryengulthi
nga maja e hotelit Mark Anthony
ose t’i pish nga dy shishe whiskey pёr ditё
nё shtёpinё e mamit tёnd.
Kjo ёshtё sall poezia ime e fundit.
Buti, bishti, kiameti
fakt i kryer, hasta la vista, loqkё, adios.

Njё sajonarё e thjeshtё e penive qё shkёlqejnё nё sytё e poezisё sime.
Njё diçka e vockёl pёr punёtor feriboti: mbaje kusurin.

Kur Robert Frost ishte njёzet vjeçar
pat deklaruar se do tё bёhet poet i vёrtetё
kur t’i mbush tridhjetё vjet
ose do tё gjente ndonjё profesion tjetёr.
E pata dёgjuar kёtё histori kur isha shtatёmbёdhjetё vjeçar
dhe mё tingёllonte goxha fisnike.
Tash jam tridhjetё e shtatё vjeçar
dhe po mё tingёllon si lidhje me publikun.
Sido qё ta marrёsh, udhёtimi poetik ёshtё mё i lezetshёm se ç’ёshtё mizor.
Dhe pёr shkak se besoj se poezia ёshtё investim i mirё
Nё shpirtin e dikujt
dhe pёr shkak se ky ёshtё perёndimi i pёrjetёsisё sime
dhe pёr shkak se nuk kam zgjedhje
gjithmonё do ta shoh poezinё
nё rrudhat e çarçafёve tё shtratit tim.
Do t’i kёrkoj aventurat e pashprehura
bile edhe do tё mund tё rrezikoj qё tё gjej poezinё e pёrkryer
ama poezi tjetёr nuk do tё shkruaj kurrё mё.
102

P oezi

Po marr frymё thellё
dhe po e vras mendjen rreth vdekjes sё mikut tim tё ngushtё.
Humbjen e pabesueshme dhe vuajtjen duhet ta pёrballojmё.
Frikёn dhe urrejtjen.
Unё jam me fat jam duke e humbur sall poezinё time tё fundit.

Po marr frymё goxha thellё dhe kujtoj Allen Ginsbergun.
“Dёgjoje qetёsinё ndёrmjet frymёmarrjeve tua,”
tha ai, “ky ёshtё burimi i poezisё sё pastёr.”
Po rri goxha qetё dhe po dёgjoj qetёsinё
ndёrmjet frymёmarrjeve tё mia. Vё veshin pёr njё kohё tё gjatё
dhe dёgjoj sall qetёsi
thuajse asgjёja po i shtohet asgjёsё
dhe pёrnjёmend gjё tjetёr s’ka aty.
Ka ardhur koha pёr njё pushim tё shkurtёr dhe tё mbyll gojёn.
I mbyll sytё, marr veten me tё mirё
dhe shikoj sesi poezia ime e fundit frymёn e saj tё fundit
derisa tё gjitha poezitё qё i kam shkruar ndonjёherё mё shkreptijnё
para syve.

3
Po tё kёpusёsh fijen qё ushqen poezinё tёnde tё fundit
ёshtё sikur t’ia presёsh damarёt vetes.
Nёse i pren nё drejtim tё gabuar
nёse e huq arterien
nёse e gabon gjeometrinё e vdekjes
nuk do t’i biesh kambanёs sё argjendtё.
Nuk do ta dёrgosh viktimёn tёnde tё fle me engjёj.
Nuk do ta lёsh tё tё ikёn.
Poezia ёshtё sikur gruaja qё nuk largohet dot
sikur gruaja qё mё çon nё hёnё.
Poezia ёshtё sikur gruaja qё ёshtё tmerrsisht e mirё
si zeshkane drithёruese
gojёmbёl, grua e fortё
plotё jetё, epshndjellёse
e cila e di fshehtёsinё e fundit

103

vampire e mbrapshtё
e cila ka lidhje tё ngushta me dhimbjen
njё grua qё di sesi kёrcehet llambada
njё grua qё di sesi ta simulojё atё
njё grua qё nuk di se çka do
njё grua qё megjithatё di sesi ta merr atё.
Poezia ёshtё si njё grua qё dёshiron tё mё sheh sesi kulloj gjak.
Njё grua heroike, njё grua gjenerike
njё grua ekzotike, njё grua erotike.
Ajo ёshtё loçkё e secilit poet
ajo ёshtё kurvё e secilit poet.
Ajo i hap krahёt e saj, i shtrin kёmbёt
dhe i lёvrit gishtat e kёmbёs.
Ajo kёrcen nga litari i tendosur
dhe zbarkohet nё shtratin e puthjeve tё buta e tё lёngshme.
Temjani i garderobёs pёrcёllon ajrin.
Puls i thellё i frymёmarrjes sё zahmetshme
del nga shpirti i saj: shpirti i poezisё.
Nuk mund ta vras kёtё poezi.
Nuk mund tё lёndoj kёtё zog tё butё qё mё zgjon.
Nuk mund tё urdhёroj qё kjo poezi tё vdesё.
Nuk mund t’i kёrcas takat e mia dhe ta pёrzё.
Kjo poezi ёshtё sikur Elvisi qё vazhdon tё paraqitet.
Unё mund tё heq dorё nga kjo poezi
si nga automobili im i parё
sikur nga miqtё e mi tё pavdekshёm tё fёmijёrisё.
Nga kjo poezi mund tё heq dorё si nga lёkura ime e vjetёr.
I blej poezisё sime biletё njёkahshe pёr nё Grejslend.
E çoj deri nё stacionin e autobusave.
Shikoj si zhduket nё perёndimin e diellit temin tё kaltёr.
Imagjinoj poezinё time tё fundit
duke shkelmuar dhe bёrtitur nё ulёsen e pasme
me fytyrё tё mbёshtetur nё dritare.
Ndoshta ёshtё dashur ta dёrgoj nё Las Vegas.
104

P oezi

E shikoj qё tё sigurohem se mos po kthehet
dhe ndiej poezinё time nё qetёsinё rretherrotull meje.
Nuk e fajёsoj. Nuk i bie pishman.
Mirёnjohja dhe lumturia nё çdo drejtim.

4
Humbja e poezisё sime tё fundit ёshtё mё shumё si humbja e njё gishti
se sa humbja e njё apendiksi.
Humbja e poezisё sime tё fundit mё çon tё pёrziera.
Neveria e lumturisё
ёshtё simptomi i parё i marrёzisё kreative.
Katastrofa ёshtё njё burim energjie.
Halucinacionet lulёzojnё nёn stres.
Piktorёt e dinin kёtё dhe pёr ta dёshmuar kёtё ata i prenin veshёt e tyre
dhe secili piktor nisi shkollёn e vet tё pikturimit.
Qysh moti piktura ka qenё pesёdhjetё vjet para poezisё.
Edhe unё e kam nisur njё shkollё timen tё poezisё
dhe kam filluar tё matem me gjithё ata piktorё
dhe kam kuptuar se fotografёt
ia kanё dalё mbanё para piktorёve.
Unё jam i vetmi student nё shkollёn time tё poezisё.

Piktorёt dhe fotografёt janё tё mirёseardhur ta ndjekin.
Shkolla ime e poezisё do tё mbyllet pёrgjithmonё
kur tё heq dorё nga kjo poezi njёherё e mirё.

Kush ёshtё ky “Unё” qё shkruan kёtё poezi?
Faktikisht zёrin e kujt dёgjoi
kur mbyll sytё dhe mbaj veshin?
Kur mbyll sytё dhe pёrpiqem tё gjej
vargjet pёr kёtё poezi
kur pёrpiqem tё gjej pёrfundim tё pёrsosur pёr kёtё poezi
kur pёrpiqem tё gjej fjalёt
qё thonё çdo gjё qё duhet thёnё
fjalёt e bukura qё do t’ju bёjnё tё rrёqetheni.

105

Nga vjen ky zё poetik?
Halucinacionet gojore vijnё nga ana e djathtё e trurit
ama si arrijnё atje?
Unё nuk e di.
Imagjinoni kёtё: zёri poetik nё kokёn time ёshtё i incizuar.
Tё gjitha poezitё qё i kam shkruar ndonjёherё qenё tё paraincizuara
ndёrsa unё sall i dёgjoj ato brenda nё kokёn time
dhe besoj se mё pёrkasin mua.
Ndoshta kjo poezi nuk do tё mbarojё me krismё.
Ndoshta kjo do tё mbarojё me njё
fёrshёllimё.
Imagjinoni kёtё: zёri poetik nё kokёn time
ёshtё zёri i Zotit
i folur bukur moti dhe i pranuar nga truri im
sikur tё ishte truri im radio i lirё
ndёrsa Zoti Dj qiellor
dhe shou i Tij shket pёrreth universit
dhe krejt rastёsisht futet nё kokёn e dikujt.
Ndoshta zёri poetik nё kokёn time ёshtё incizuar nga Zoti.
Ndoshta poetёt sall transkriptojnё nga makina e mesazheve tё Zotit.
Ndoshta zёri poetik nё kokёn time
nuk ёshtё i incizuar nga Zoti.
Ndoshta ёshtёi i incizuar nga engjёjt e zakonshёm.
Ndoshta djemtё e kёqinj rregullisht i plaçkisin valёtajrojre poetike.
Imagjinoni kёtё: insektet janё poetёt mё tё mirё.
Antenat e tyre kapin valёt ajrore tё para.
Poezia e kacabujve pёrnjёmend duhet tё jetё e fortё.
Imagjinoni poezitё e tёrbuara tё kolonive tё tyre.
Poezitё madhёshtore tё dashurisё milingonat i shkruajnё pёr
mbretёreshat e tyre
e pasura, poezi e ёmbёl e kosheres
106

P oezi

e pёrulura, poezi melankolike e mantideve lutёse
e pashuara, poezi e voltazhit tё lartё tё gjinkallave
poezitё e kёndshme tё xixёllonjave tё mesnatёs
bezdisin poezitё e vogla tё mushkonjave
poezitё e mrekullueshme tё mizave tё mishit qё hanё kufomat.
Poezia ime e fundit ёshtё sikur njё shumёkёmbёsh.
qё trupon rrugёs sё stёrngarkuar
dhe secili automobil e huq pёr njё fije floku
derisa del nё anёn tjetёr
dhe njё djalё nё biçikletё ia plaquritё prapanicёn
ndёrsa ajo ёshtё e zonja tё zhagitet deri nё vendin e sigurt
kur njё kapak i bucelёs i shkoqet Yugos sё fundit nё Amerikё
dhe zё vend bash nё shumёkёmbёshin tim
si njё mauzole i ndryshkur
si njё monument buzёrruge
si njё rekuiem pёr atё qё ka mundur tё ndodhё
si njё rapsodi pёr botёn tjetёr.

(Vazhdon)
Nga anglishtja F. Bajraj

107

108

POEZI

Pier Paolo Pasolini (Bolonjë 1922 – Romë 1975)
ka qenë poet, gazetar, regjisor, skenarist, aktor,
autor tekstesh të këngëve dhe shkrimtar italian.
Është konsideruar njëri nga artistët dhe intelek-
tualët italianë më të mëdhenj të shekullit XX.
Poezitë e dhëna këtu janë marrë nga antologjia
Poesie, që vetë autori e kishte përgatitur për shtë­
pinë botuese "Garzanti", më 1970 dhe përfshin
tri përmbledhjet e para: Le ceneri di Gramsci (1957),
La religione del mio tempo (1961) dhe Poesia in for­
ma di rosa (1964).

Pier PAOLO PASOLINI

RÈCIT1

Sa e re ishte nën diell Monteverde Vecchio!
Dorën, e plagosur, e bëja si pasqyrë

për t’i shikuar shëtitoret dhe rrugët përreth
plot me njerëz të rinj në jetën e saj të vjetër.

Arrita në shesh, i nxehur e duke u dridhur,
se ngrica e dielli së toku lagjen verbuese

e zbardhnin me mërzi të heshtur dhe të dalldisur.
E pasur ishte mëhalla, po një hare vegjëlore

i pushtonte bodrumet dhe papafingot me zëra
të kotë ama të dhunshëm, këngë të lume e të ashpra

1 Nga Le ceneri di Gramsci

109

çirakësh, shërbëtoresh e punëtorësh të humbur
mbi skelet e bardha, mes mbeturinave të bardha.

Si të mos e ndiesh, me jetë, zemrën
që është ndryshe dhe një, që është ngricë dhe jetë?

Si të mos e ndiesh se është mirënjohje e pastër
për botën edhe të qenit të poshtëruar dhe lakuriq?

Më priste në diellin e sheshëzit të zbrazët
një mik, disi i pasigurt... Ah çfarë ngutie e verbër

në hapat e mi, sa i verbër vrapi im i lehtë.
Drita e mëngjesit qe dritë e mbrëmjes:

menjëherë i rashë në të. Ishte tepër e gjallë
e gështenjta e syve të tij, rrenshmërisht e hareshme...

Ma dha lajmin i mërzitur dhe me druajtje.
Ama qe më njerëzore, Attilio, padrejtësia njerëzore

kur para se të më plagosë kaloi nëpër ty,
e shkundullima e parë e dhimbjes që

ditën e bëri natë, qe për dhimbjen tënde.
Ndërkohë asgjë s’kishte ndryshuar nën diellin e freskët.

Përkundrazi, të praruarit e qetë të mesditës
dukej se po e përjetësonte çdo gjë rreth e qark.

Qeshë sërish vetëm: e ndoqa me sy veturën
tek zhdukej bashkë me të, në ajrin që krejt smaltin

e kishte humbur e prapë ishte ajër, sall ajër,
ajri në të cilin jetohet, të injoruar e të inatosur,

110

çdo ditë, duke e ngrënë të heshtur jetën, P oezi
qoftë e pështirë apo e ëmbël, e gëzueshme apo armike. 111

Sa e huaj ishte tani çdo klithmë e hareshme,
për atë që, tash, shkonte përgjatë bregut.

Luhatja e diçkaje të kuqe që në diell dukej aty-këtu
nga një fanellë apo leckë në rrugën e humbur,

ishte gjaku që rridhte nga gjoksi i plagosur
e një kafshë e patrembur, e çstrofulluar, e ndjekur...

Se ndërkohë dita më e re e krijuesit
e praronte lagjen ëmbëlsisht të ngrirë

me një diell mëngjesor të ringjallur nga thellësia
e ditëve më të vjetra që e praruan botën.

Si duke sjellë diell karrocën e shtynte
barshitësi me zor mbi baltën e butë;

duke e çikur shegertin, me një fishkëllimë dashurie
çohej mbi petale, këndonte: Shpyrt e zemr...

Tërë Monteverde dridhej nga rrahjet e çekiçëve,
nga kantieret me diell deri te gropat e thella me diell.

Ama ishte sall një zell i njerëzve të poshtëruar:
ishte sall paqja që një qytet i pushtuar

e përhap në dritën e tij të pastër si një kohë,
e nënshtruar që të mposhtet, të gumëzhijë e errët.

Zëra mesdhetarë, të qeshura të njerëzve të moçëm
kanë kështu një gjëmim që historia s’e dëgjon:

ku përpëlitet më gjallërisht një leckë, një shikim
aty më e vdekur në diell natyra ridjeg.

Dhe ja shtëpia ime, në dritën detare
të via Fonteiana në zemër të mëngjesit:

strofulli im, i pambrojtur, me shpresë të verbër,
ku duhet ta djeg pengesën e fundit që më del përpara.

Hyj dhe mbyllem, i heshtur dhe i shuar si
një i varur sall me trupin dhe emrin e vet.

E me çfarë ëmbëlsie kullon në dhomën time
vaji shigjetues i diellit të pagjak!

Ah, e di se bushtrat, me lehjet e tyre,
e ringjallin pa e ditur Zotin e harruar:

e ndiej si jam, më kujtohet si isha,
i parë nga vështrimi i beftë i Tij.

Po edhe njeriut më të çiltër i nxihet gjaku
në gjoksin e plagosur, edhe njeriut më të urtë

i nxihet dhimbja në syrin e habitur.
Pastaj qe një kohë e butë, edhe më shumë gurohet zemra.

Dhe i njeh ngricat, indiferencat, neveritë
e heshtura dhe të mekura të atij që tashmë refuzon

të vringëllojë prapë, e nën to e ndryn
dhunën e shkapërdarë të ndjesive të tij të vërteta.

E kur duhet, i pafajshëm, t’ua përplasë për surrati fajtorëve,
i ul sytë i heshtur, ose arsyeton duke u dridhur

112

P oezi

- përçmimin e rëndë dhe përqeshjen tmerruese
duke i përzier në fytyrën e moçme dhe fëmijërore -

pedant e shtirak, ngalakaq e për ta pirë në kupë.
E, n’qoftë kjo krenari, për këtë ndëshkohet.

E shndërron në përvoja të dëshpëruara dhe të errëta
papërvojën ai që në të mbetet i pistë.

O diell që e mbyt me zbardhëllime pashkore
dhomën time të shkretë, e më djeg në zemër,

në valën e vakët me të cilën shion nga qielli
bëje të përhapet këtu brenda e pastër dhe e lehtë

britma e bushtrave, që të ngulfatura e të budallallepsura
premtojnë përçmim, dëshpërim dhe vdekje...

Po pse të detyrohem të urrej, unë
që disi ia di për nder botës për të keqen time, të qenit

tim ndryshe – e për këtë i urryer –
megjithatë s’di tjetër veçse të dashuroj, besnik dhe zemërthyer?

Nuk janë gjallë dhe të pranishëm më njerëzit
që për njëzet vite kanë jetuar me pasione

të ndrydhura në gjoks ngase bota s’i duronte dot,
djegëse ngase janë të huaja për çdo akt të trishtë

dhe gazmor të kombit, për çdo mundim apo festë që sa më shumë
e fshehtë aq më shumë është, për të përjashtuarin, e ndershme?

Njerëz që për njëzet vite kanë jetuar me zemrën,
aq të pëlleshme, të djegur nga mllefi i papëlleshëm?

113

Ja atje, mbrapa dritës erëmirë të diellit,
mes gropash e skelash, përshkënditja oleate

e një periferie lakuriqe si ferr,
një lumë tarracash përballë mburojës së prishur

të fushës në afshin e shpërhapur të së cilës pipëtin
mes vinçave Permolio-ja afshi i portokalltë;

dhe e gropon ledhin e ngrënë Hekur-Betoni
mes rrëshqitjeve të kolibeve, ndonjë mbeturinë pemishtesh,

e vargje kantieresh tashmë të mplakur në mëngjes.
Pothuajse të gëzuar, e vërtetë, me fatin e tyre
rrugëve të nxehta të asfaltit, pranë barakash e livadhesh,
shegertët, punëtorët, shërbëtoret, të papunët

gëlojnë në ditën më të re të krijuesit
që e praron lagjen ëmbëlsisht të ngrirë

me një diell mëngjesor të ringjallur nga thellësia
e ditëve më të vjetra që e praruan botën...

E, megjithatë, e di fort mirë!, nëse përpëliten me ankth
lehjet në këtë diell, mes lagjeve festuese,
dhe kërcënojnë me vdekje, të xhindosura fëlliqësisht
kundër atij që tradhton ngase është ndryshe, ato,

në ajrin tepër të ëmbël, në pafajësinë njerëzore,
s’janë tjetër veçse frytet e ndërgjegjes sime.

1956

114

P oezi

Një Pape

Pak ditë para se ti të vdisje, vdekja

ia kishte vënë syrin një mocanikut tënd:

si njëzetvjeçar, ti ishe student, ai punëtor krahu,
ti fisnik, i kamur, ai një mjeran nga vegjëlia:

ama të njëjtat ditë e kanë praruar mbi ju
Romën e moçme që po bëhej fare e re.

E kam parë trupin e tij, i shkreti Zucchetto.

Sorollatej natën i dehur përreth Mercati,

e një tramvaj që vinte nga San Paolo e përlau

dhe e tërhoqi zvarrë nëpër binarë mes rrepave:

disa orë mbeti aty, përposh rrotave:

ca njerëz u mblodhën përqark për ta shikuar,

në heshtje: ishte vonë, pak kalimtarë kalonin.

Njëri nga njerëzit që ekziston ngase ekziston ti,

një polic i vjetër i katandisur si mujshar,
atyre që rraseshin afër u çirrej: “Bajeni bre bythën!”

Mandej erdhi automobili i një spitali që ta merrte:

njerëzit u larguan, mbeti ndonjë aty-këtu,

dhe e zonja e një bari nate, pak më larg,
që e njihte, i tha njërit që erdhi i fundit

se Zucchetton e shkeli një tramvaj, e pat puna e tij.

Pak ditë më vonë e hëngre ti: Zucchetto ishte njëri

nga grigja jote e madhe romake dhe njerëzore,
një mjeran pijanec, pa familje dhe pa strehë,

që bredhte natën, duke jetuar kush e di se si.

Ti s’dije asgjë për këtë: siç nuk dije asgjë

për mijëra e mijëra mjeranë të tjerë si ai.

A mos jam i vrazhdë kur e pyes veten për ç’arsye

njerëzit si Zucchetto ishin të padenjë për dashurinë tënde.
Ka vende për faqe të zezë, ku nënat e fëmijët

jetojnë në një pluhur të moçëm, në një baltë të epokave tjera.

Hiq larg vendit ku ti ke jetuar,

mund ta shohësh për mrekulli nga kupola e San Pietro,

është njëri nga ato vende, Gelsomino-ja...

115

Një mal i prerë në dysh nga një minierë, e poshtë,
mes një kanali ujërash dhe një vargu pallatesh të reja,

një grumbull ndërtimesh të mjera, jo shtëpi po tharqe derrash.
Mjaftonte sall ta luaje gishtin e vogël, një fjalë jotja,

që këta bij tu të kishin një shtëpi:
ti s’e ke luajtur as gishtin e vogël, s’e ke thënë asnjë fjalë.

S’të kërkohej ta falje Marksin! Një dallgë
e paanë që përthyhej prej mijëvjeçarësh jete

të ndante prej tij, nga religjioni i tij:
e në religjionin tënd a s’flitet për mëshirë a?

Mijëra njerëz nën pontifikatin tënd,
para syve tu, kanë jetuar në vathe e ahure derrash.

E dije, të mëkatosh s’do të thotë të bësh keq:
të mos bësh mirë, kjo do të thotë të mëkatosh.

Sa të mirën mund ta bëje! E s’e ke bërë:
s’ka pasur mëkatar më të madh se ti.

Poezi mondane

21 qershor 19622

Punoj tërë ditën e lume si murg
e natën duke u sorollatur, si maçokth
në kërkim të dashurisë... Do t’i propozoj
Curias të bëhet e shenjtë.
Në të vërtetë mistifikimit i përgjigjem
me butësi. I shikoj linçuesit
me syrin e një përfytyrimi.
E vëzhgoj vetveten të masakruar me guximin
e qetë të një shkencëtari. Duket se
ndiej urrejtje, ndërkohë shkruaj
vargje dëng me dashuri të pashoqe.
E studioj pabesinë si një fenomen
fatal, si të mos isha objekt i saj.

2 Nga Poesia in forma di rosa
116

P oezi

Kam mëshirë për fashistët e rinj,
e për të vjetrit, që i konsideroj forma
të së keqes më të tmerrshme, ua kundërvë
sall dhunën e arsyes.
Pasiv si një zog që i sheh
të gjitha, duke fluturuar, dhe e bart në zemër
gjatë fluturimit nëpër qiell, ndërgjegjen
që nuk fal.
Përktheu: Arben Idrizi

117

118

P oezi

Tom Philips (1964) ka lindur në Buckingham-
shire, por pjesën më të madhe të jetës e ka kalu-
ar në Bristol. Ai është gazetar dhe shkrimtar i
lirë, i cili ka punuar në një radio lokale, ka botuar
revistën Venue dhe ka shkruar për revista të tilla
si: The Guardian, Contemporary Review, Tribune
etj. Ndër dramat e tij më të njohura, të shfaqura
në Bristol dhe Bath, është edhe shfaqja “I went
to Albania”. Poezitë e përzgjedhura për revistën
tonë janë marrë nga libri “Recreation Ground”
(2012).

Tom Philips

Jeta pas lufte

Disa gjëra kurrë nuk ndryshojnë.

Shkurret në kopsht tunden nga zogjtë e tyre

Si teologë argumentues ndërsa portokajtë si grushta

Frutat e pasionit strehohen nën gjethe.

Qielli ka dhembje që nuk matet me hartë
dhe dielli nuk fsheh asgjë.
Në muzg, i hënës I dorëzohet.

Kur dikur vonë atje në rrugë dëgjohen pëshpërima
Mbaje mend që është dikush që po vendos të shkoj në shtëpi apo të vazjdojë,
Ta shtyej natën për të fundit herë si në kohërat e mira
Dhe mëngjesin tronditës pastaj.

Më në fund ja prapë kafeja.
Ajo na e largon mendjen nga radioja,
Zëri i ëmbël na risiguron,
E metaforat perëndojnë si barnakel1
Në secilin njoftim, kërcimi juaj gati i padukshëm në zhurmën

1 Barnakel – një llojë gaforreje që jeton në baltë.

119

E një broshure që shfaqet nën derë.
Gjërat kurrë nuk ndryshojnë.
Njerëzit e veshin heshtjen si këmishë.
Që t’u sjellë fat kundër mbytjes.
Ata ishin prindër. Ose vëlla e motër. Ose të dyja.
Ata janë ata që asgjë nuk i befason,
Ata që pak më parë panë lartë
Kur aeroplani erdhi duke uluruar nga qielli mbi qytet,
Përkundrejtë qiellit të portokallt,
Duke e mbledhur vetën ndër kulla.

Omaha përvëluese

E gjithë vera ishte si një mrekulli,
Veturat e veshura me pluhura vraponin
Gishti yt nëpër rërë ata thoshin
Kishte fryrë që nga Sahara.
Vozitësit shanin. Ishte verë
bisedash. Për incidentet, evakuimet,
njerëzit bllokonin rrugët rrethore,
katër minuta bërtima, stina më e nxehtë
e luftës së tyre të ftohtë. Ne nuk çanim kokën.
Ne vraponim përmes malit
Derisa prindërit mbetën në konserva
Dhe hapnin sytë shikonin radion
Me palmat pëballë si në pusi
Nëse papritur do t’i shtrëngonin kthetrat ato
Mund tua mbanin atë pak besim gjallë.
Nuk kishte shi, vetëm rërë,
Vetëm rërë që vinte poshtë si zbokth,
Si borë e papritur nga Archangel,
Si hiri nga djegia e Omahas.

Shqip nga
Ben Apolloni

120

P oezi

Agim Vinca  (1947)  studiues, poet dhe profesor i
letërsisë shqipe në Universitetin e Prishtinës, studi-
met për gjuhë dhe letërsi i kreu në vitin 1970, në
Fakultetin Filozofik të  Universitetit të Prishtinës,
ku edhe magjistroi dhe doktoroi. Ishte profesor or-
dinar në Fakultetin e Filologjisë, ku vite me radhë
ligjëroi Letërsinë e sotme shqipe. Përveç librave të
shumtë studimorë, disa nga librat e tij poetikë janë:
Feniksi (poezi, 1972), Bregu i mallit (poezi, 1975), Në
vend të biografisë (poezi, 1977), Buzëdrinas (poezi,
1981), Arna dhe ëndrra (poezi, 1987), Kohë e keqe
për lirikën (poezi, 1997), Sonet i vetmuar (poezi të
vjetra dhe të reja, 2001), Kënga e hapur (antologji
e komentuar, 2005, Psalmet e rrënjës (poezi, 2007).
Poezitë e tij janë përkthyer në disa gjuhë të huaja.

Agim VINCA

PLEQËRI PA THINJA

(Shtatë poezi)

“Që kur u shfaqa përmbi tokë,
Desha të mundja çdo furtunë.
Pak hidhërim i solla botës,
Ndërsa ajo më solli shumë.”

Attila József (Atila Zhozef, 1905-1937), poet hungarez

121

NOSTALGJI PËR KOHËRAT E RREZIKSHME

Çdo ditë në mëngjes posa hapi sytë
Te dera e shtëpisë sime në katin e dytë
dhe poshtë në parking te makina
Gjej reklama shumëngjyrëshe me siglën “Top oferta”.
Ne kujdesemi për ju! - thonë plot finesë firma turlifare.
Më ofrojnë artikuj ushqimorë: mish, supë, kos, banane
Veshmbathje për dimër e për verë, enë kuzhine mobilie
Atlete për burra, këmisha nate për gra,
bluza, dekolte dhe mbathje të holla fare
(tanga më duket se u thonë)
Çdo ditë në mëngjes te dera e shtëpisë
Pije alkoolike afrodiziakë kontraceptivë
Kompjuterë laptopë celularë
Lojëra shpërblyese…
Të gjitha me çmime speciale
Në Kosovën tonë të lirë
Ku jetojnë europianë të rinj të papunë,
Pleq pa pension
Amvisa pa shportë
Tregtarë, hajdutë, lypës, lavire…
Dhe njerëz misteriozë që enden me xhipa të zinj
Si të ardhur nga ndonjë planet tjetër…
Gjithçka 1 euro!
Të gjitha me zbritje.
Në Kosovën tonë të lirë e demokratike!
Eci rrugës fillikat
Mjekërbardhë si Babadimri
Dhe befas më merr malli për kohërat e rrezikshme
Kur në mëngjes te dera e shtëpisë
Gjeja fletushkën ilegale “Çlirimi”!

Prishtinë, 11. 6. 2011

122

P oezi

KAMBANË NË QAFË

(Rekuiem për veten dhe shokët e mi)

Qe ditë me diell, muaji maj. Më e bukura stinë,
kur mora pusullën me vulë e nënshkrim!
Tani jam i lirë, plotësisht i lirë, të dashur miq!
I kam gjashtëdhjetë e pesë dimra e beharë mbi kurriz
dhe shtatëdhjetë e pesë euro në xhep!
Mund të bëj ç’të dua. Po, për besë!
Të shkruaj kujtime për veten dhe të tjerët,
të vajtoj për ëndrrat dhe iluzionet e mia djaloshare…
Mund të dal në Gërmi çdo mëngjes,
të pi kafe te vila Lira për vetëm pesëdhjetë centë;
t’i mbush mushkëritë me ajër e klorofil
a të vetëhelmohem me tym e nikotinë.
Mund të zgjohem pa zbardhur drita,
të fle po desha deri në drekë a të bredh natën si somnambul.
Mund të protestoj, të hedh parulla, të gjuaj me gurë;
të përleshem me policinë e të shkoj në burg si dikur… Kot!
“Sundimtarë të rinj sundojnë në Olimp;
Jovi mbretëron ashtu si do vetë…”.1
Ç’nuk mund të bëj! Ç’nuk!
Mund të sillem rrugëve ditë e natë
me duar thellë në xhepa a në kontejnerë. Pse jo?
Edhe ata që rrëmihin plehrat njerëz janë, për besë,
Njerëz. Me “Nj” të madhe,
siç na mësonin dikur mësuesit tanë të mirë
dhe ne pas tyre nxënësit tanë…
Ji i lumtur, më thonë. Dhe jam. Pse të mos jem!
Migjeni nuk e pati këtë fat. Për të kjo qe një ëndërr e largët.
Për moshën e kam fjalën.
As Naimi jo. I mori para kohe që të dy tebeceja.
Luigjin plumbi, Bilalin thika,
Jusufin prita në Untergrupenbah vetë i tretë…
Enigma e një vrasjeje të trefishtë!

1 Vargje nga Prometheu i lidhur i Eskilit.

123

As rusi Majakovski, i mbiquajtur Vologja;
as andaluziani Garsia Lorka, as turku Nazim Hikmet;
as pelegrini i madh Xhorxh Gordon Bajron,
që edhe gurët i mësonte të ngrihen kundër tiranisë,
nuk e pritën këtë ditë.
E sa e sa të tjerë. Artistë, poetë.
Ikën më të rinj se unë dhe shokët e mi.
Plaku i Makit, De Rada ynë, po.
Ndërroi jetë me një cironkë në xhep në prag të të nëntëdhjetave
Ai që këndoi: “Ardhi ditë e Arbërit!”
A thua erdhi vërtet kjo ditë?
E shoh qortimin në sytë tuaj: ”Je në vete, mik!
Mos u bëj qaraman, heretik!
Nuk të ka hije në këtë moshë”.
Keni të drejtë. E pranoj.
Tani jam plotësisht i lirë!
Mund të kthehem andej nga kam ardhë
të zë peshkun e artë në ujërat e liqenit,
të shtrihem gjerë e gjatë buzë lumit tim,
të kapem në rrjetë a ta gëlltis karremin vetë…
Mund të iki nga sytë këmbët, të shkoj ku të dua,
në Europë, Amerikë e më larg akoma.
Mund të blej litar të ri fringo si Klosi
e lakun në fyt në papafingon sterrë
në Tiranën përplot tiranë të vegjël e të mëdhenj.
Mund të puqem befas me ndonjë makinë një ditë,
duke kaluar rrugën “Eqrem Çabej”
e të bëhem njësh me asfaltin e valë…
Sa shumë mundësi që kam, të dashur miq.
A s’është për t’u lakmuar kjo.
Mund ta shkruaj testamentin si Dhimitër Pasko
e t’u lë porosi gruas dhe fëmijëve:
“Adheu është atdhe edhe kur të vret!”
Pardon, kur të nxjerr në pension!
Me shtatëdhjetë e pesë euro në muaj
për bukë, ujë, qumësht, ilaçe, qefin a plaf…

124

Dhe titullin kumbues Profesor Doktor P oezi
varur si kambanë në qafë! 125
Si kambanë në qafë!
Kambanë në qafë!
Në qafë!
Ah!

Prishtinë, 25. 5. 2012

DANSE MACABRE

(Epitaf për të rënët në Tivar)

Toka poshtë. Qielli lart.
Deti në mes.
Dhe ne që vemë një kurorë lulesh
te kjo godinë e vjetër, e gurtë
me emrin Monopol!
Lule të kuqe, lule të bardha
të freskëta si gjaku, si shpresa.
Ende vret njerëz në botë Urrejtja
me tyta, thika, granata, helm e kokarda
Mijëra e miliarda…
Njeriu vret!
Jemi në Tivar Breg.
Ulqinakë, anamalas, kranjanë, shestanas
kosovarë, tiranas, shkupjanë, lumjanë
miq e shokë nga Drenica, Karadaku,
Dukagjini, Tropoja
Këtu tek u bë ploja.
Binin si kallinj trupat e gjallë,
klithnin, çmendeshin, rënkonin,
kërkonin një pikë ujë para se të vdisnin!
Xhelatët shtinin pa pushim
mbi banditët shiftarë
nga të gjitha anët, me të gjitha armët

dhe këndonin këngë për lirinë.
Madhëronin luftën, fitoren, Mareshalin
dhe deheshin me gjak e shlivovicë!
Në këtë danse macabre
Gjashtëdhjetë e tetë vjet më parë!
E në Tivar Nalt nuk ra kambana për mort
Arqipeshkvi Guilielm Adam nuk shkroi raport,
as u lut kush për shpirtin e të vdekurve.
Veç qielli lart i pa të gjitha
qielli i hirtë dhe retë në horizont!
Trupat që binin si bari nën kosë
Gjakun që rridhte lumë
Plagët që kullonin gjak
Plisat e bardhë që notonin mbi det.
Vajmedet!
Veç qielli i hirtë dhe retë e kuqërremta.
Jemi në Tivar Breg.
Në këtë muranë pa shenjë, pa lapidar!
Ende vret njerëz në botë Urrejtja
Si këtu e gjashtëdhjetë vjet më parë,
Si këtu e gjashtëqind vjet,
Si këtu e gjashtë mijë vjet!
Si në Trojë, Vaterlo e Hiroshimë,
në Prekaz, Sarajevë e Reçak!
Gjak! Gjak! Gjak njeriu has!
Këtu ranë për një ditë mijëra plisbardhë
Korrur nga breshëritë e mitralozit,
djegur nga flakët e barotit.
Toka poshtë. Qielli lart. Deti në mes.
Dhe ne që vemë një kurorë lulesh
lulesh të kuqe si gjaku, të bardha si harresa
në Tivar Poshtë.
E në Tivar Nalt prapë hesht Kambana e Sahatkulla
Askush nuk lutet për shpirtin e të rënëve.
Veç baca Banush, plaku qibar 93 vjeç nga Prishtina e vjetër,
tregon me dorë si orakull, sypërlotur,

126

P oezi

një përrua, një shpellë, një guvë, një hon, një pellg
dhe detin përballë detin
tek flenë hijet e atyre që ranë këtu
në pikë të ditës
në agun e lirisë së popujve,
të lirisë së larë me gjak
te ky shesh kalvar, te kjo godinë Golgotë
me emrin profan Monopol i Duhanit,
Atëbotë e sot,
Atëbotë e sot,
O, Zot!

(Tivar, Monopoli i Duhanit, 31 mars 2013)

HEREZI

(Në vend të demarshit për aktin vandal të 24 majit)

Sulmi në Shtëpinë e Alfabetit në Manastir ndodhi në Ditën e Shën Kirilit
dhe Metodit, që është festë zyrtare në shtetin fqinj me emrin FYROM.
Mesazhi i tij është i qartë: këtu s’ka vend për shkronjat shqipe!
Alfabeti cirilik s’i duruaka ato. Shkronjat shqipe! Mbase as latine.
Urrejtje, krim, barbari... Ç’është, vallë, kjo që ndodhi në Ditën e Shën Kirilit
dhe Metodit në Manastir?
Në “qytetin e konsujve”, si e quajnë ata; seli e Vilajetit dhe e Kongresit, për
ne. Aty ku burrat nga të katër anët e Arbërisë morën vendimin historik të
ABE-së.
Si mund të jenë të shenjtë ata që s’i durojnë dot të tjerët vetëm e vetëm pse
janë ndryshe?! Hiqjauni Kirilit dhe Metodit nofkën “Shën”! Hiqjauni aure-
olën pasardhësve të tyre mesjetarë e modernë! Mos e mashtroni botën!
Ç’shenjtëri është kjo?
Sulmi vandal në Shtëpinë e Alfabetit në Manastir ndodhi në valën e fush-
atës zgjedhore në Shqipëri. Në Shqipërinë shtetërore… Nuk pati reagime
nga Tirana zyrtare. Atje bëhet garë për vota; garë e ethshme. Në të vërtetë
luftë për pushtet. Tash njëzet e tre vjet, e tash njëqind vjet!
Lëngon alfabeti shqip. Alfabetin shqip s’ka kush e mbron! Shkronjat shqipe

127

po përgjaken edhe në shekullin e 21-të! Si në kohën e turkut; si në kohën e
Kralit; si në kohën e “Vozhdit”… Dhe të shkërbyesit të tij namqorr nga qyte-
ti buzë Vardarit, mbushur dëng me kuaj, luaj e luftëtarë legjendarë.
Sheshe, hotele e stadiume me emra të bujshëm: Leka i Madh, Filipi i Dytë,
Buqefal… Hip këtu
e shih Stambollin!
Në shtetin me emrin FYROM çelin si akaciet iluzionet. Dhe paradokset
mbijnë si kërpudhat pas shiut!
Sondazhet thonë se shqiptarët janë populli më i urryer; Shqipëria shteti
më armiqësor!
Sa të marrë që janë, o Zot! Ç’heretikë!
Herezi është me siguri dhe kjo që bëj unë!
Demarsh në vargje a p(r)oemë postmoderne?!

(Prishtinë, 29. 5. 2013)

SHAMIA

A. K.

Nënat tona thonë të përdornin ty
Për të mbuluar kokën,
Por ndryshe, ndryshe
Pasha nënën!
“Mike, me shami mënjanë,
Kadale se dogje fshanë…”
Këndonin bandillët në Jug e në Veri
në fushë e në mal në mal e në vërri.
Dashuronin Lulet Gonxhet Drandofillet
Me shami me ojna në cep të kokës.
Më trimat rrëmbenin shaminë,
Tok me të bukurën.
Dhe digjnin shaminë e beqarit
Në natën plot vezullimë.
“Mike, me shami mënjanë!…”
Me xhubletë e fustan

128

P oezi

Rozafa Teuta Nora Tringa
Tirq e kobure Shotë Galica.
Kot e kanë ata në shesh e në ekran.
Mike, me shami mënjanë!…
Veshunë me diell,
Mbathunë me hanë.
Kot çirren si zogjtë e qyqes
Ulluvegat e mesjetës
Dhe profetët kallpë të së resë.
Thonë se ty të mbanin
Edhe nënat tona e gjyshet
Por ndryshe, krejt ndryshe
Pasha nënëloken!
Ende pa dalë Kanun e Kuran
Ne ishim këtu, për besë.
Stërpikur me hënë
Lagurë me vesë.
“Mike, me shami mënjanë!…”

Prishtinë, shtator 2011

FJALORTH GREQISHT-SHQIP
OSE LOJË ME FJALË NË PLAZH

Mikut tim gjirokastrit, Iljaz Bobajt

Psomí (bukë), neró (ujë), janë dy fjalët që mësohen të parat kudo në botë.
Ne (po) dhe o’hi (jo) mund të mësohen edhe duke tundur kokën.
Efharistó (për ata që s’e dinë do të thotë “faleminderit”) dëgjohet në çdo hap
dhe shoqërohet gjithmonë nga fjala “Parakalló” (Ju lutem; s’ka përse)!
Kalime’ra (mirëdita), kalispe’ra (mirëmbrëma) -
Mësuar i kam qysh në gjimnaz nga Filip Shiroka.
Ji (tokë), tha’llasa (det), ka’stro (kala) -
një të tillë e kam përballë tek shkruaj këto fjalë në zall.
Spiti (shtëpi), dhoma’tio (dhomë), kreva’ti (shtrat).
Jine’ka (grua), ‘Eros (Dashuri), qiria (zonjë).

129

Të domosdoshme për çdo njeri.
Ngjitemi në sfera pak më të larta.
Urano’s (qiell), aste’ri (yll), Theo’s (Zot, Perëndi).
Dhe zbresim prapë në tokë.

Bukë, mish (kre’as), uzo, raki …
Te restoranti Zorba na pret çdo natë Matula sharmante nga Rrapëza,
që flet e qesh shqip - si perëndeshë.
Kallá (mirë), poli kallá (shumë mirë). ‘Arista (shkëlqyeshëm)!
Por ka edhe skatá (keq, shumë keq ose, me nder me thanë, mut!),
siç më tha një plak një natë në rrugë, kur ende s’e dija kuptimin e kësaj fjale.
Greqia është në gjendje skatá dhe gjindja është e dëshpëruar.
Ja’su palika’ri! Tatjetani, trima! Shëndet! Ari provohet në zjarr, trimi në vështirësi!
Të themi se çdo greku (sikundër dhe çdo ballkanasi, më në fund),
i pëlqen ta quajë veten palika’r, kapedan, trim me fletë.
Kurse të tjerët s’janë veçse palo burra… Burrecë, qyqarë!
Histori kleftësh, komitësh… Vëllezërish Dioskurë.
Dje. Sot. Nesër. Akoma… Si dikur!

Dhaskal imi i greqishtes është kujdestarja e çadrave të plazhit,
Jota nga Janina, që flet mirë shqip dhe greqisht, por nuk di grama(tikë).
Jota tërë ditën e gjatë rri e veshur në plazh (Jam në vendin e punës! – thotë)

dhe përkëdhel vajzën e saj, që e ka me një shqiptar nga Saranda.

Vorioepirot! – më bëhet se thotë.

V-o-r-i-o-e-p-i-r-o-t!

Ruana, Zot!

Pason një heshtje e gjatë. E gjatë. Si dita e gushtit.
Nuk kam dëshirë të flas më me askënd. Fare. Në asnjë gjuhë të botës.
Sodis detin e kaltër, qiellin e kthjellët, kodrat përreth veshur me ullinj e portokaj

dhe trupat e bronztë të vajzave greke (e të tjera), që më kalojnë pranë orë e çast.
Dhe i them vetes: “Mjaft! Mjaft për sot!... Hiq dorë nga kjo lojë e marrë!
Më mirë luaj me gurë, ujë e valë!”
Fundja, s’jam Kristoforidhi, as udhëtari gjerman Arnold fon Harf,
por një turist nga shteti më i ri në Ballkan, që ende s’është njohur nga ky

vend gjiton.

Në mbrëmje vonë shoh, në TV, se në Kakavijë ka përsëri probleme.
Kthehen njerëzit në kufi për shkak të një prifti trashaman,
Që, me trupin e tij bollë e mjekrën sprijë, zë tërë ekranin.

130

P oezi

Më vjen të thërras: skatá në pikë të natës
e të hidhem në det nga shkëmbinjtë e thepisur të Pargës,
si Gjon Zaveri i Sterjo Spasses.

Pargë, 1-5 gusht 2013

PLEQËRI PA THINJA

Takova një mikun tim poet. Vërsnik.
Nuk e kisha parë një kohë të gjatë. Një vit, dy, ndoshta tre…
Një mbrëmje befas u shfaq në një lokal, me të shoqen pranë.
E shoh. Më shesh. I tokim duart. Merremi dhe ngrykë bashkë.
Unë – bardhë si bora. Ai – zi si korbi. (Për leshrat e kam fjalën).
Vazhdon t’i lyejë flokët si më parë. Me bojë. Ato që i kanë mbetur.
Nuk i them gjë, natyrisht. Por as nuk e tumiri dot këtë veprim të tij.
S’është turp të zbardhesh, miku im, kur e ke kohën, moshën. Jo. Aspak.
(Ti, madje, siç thonë defterët, moti ke shkelur në dekadën e shtatë të jetës).
Pleqëria s’ka hije pa thinja, mësa vjeshta pa shi e dimri pa borë.
Kryesorja është të mos thinjesh në shpirt.

Prishtinë, 17 gusht 2013

131

132

P oezi

Haxhi Vokshi lindi më 1940 në fshatin Voksh
të Deçanit. Ndërroi jetë më 19 tetor 2013 në
Gjilan. Ai mbaroi studimet për Gjuhë e Letërsi
Shqipe në Universitetin e Prishtinës. Ka punuar
profesor i gjuhës dhe i letërsisë shqipe dhe së
fundmi për më shumë se dy dekada, derisa u
pensionua, në BKUK, Prishtinë. Vjershat e para i
botoi në revistën letrare "Jeta e re" dhe në "Fla-
ka e vëllazërimit". Shkroi poezi për të rritur dhe
la këto vepra letrare: Shqetësimi i vargut, Koha e
ditës sonë, Përralla e kulla, Udhëtimi me korbin,
Liria këndon vetë, Testamenti i tokës.

HHaaxxhhiiVVookksshhii

ELEGJI PËR KULLAT

Gjithherë u shkrova me shkronjë të madhe
Ndejta gatitu para jush
Në dasma ishit i pari krushk
Dyert s’i mbyllnit kurrë
Natë as ditë
Dimër as Verë
Ishit besëlidhje besëdhënie
Ishit shkëmb
Ishit bjeshkë
Ishit fjalë e parë e poetit
Ishit këngë ishit vaj
Pleqtë bënin be në kokat tuaja
Edhe atëherë kur lindnim
Edhe atëherë kur vdisnim
Kur shkonim në luftë

133

Iu merrnim me vete
Ishit prita
Ishit bedene
Gjithherë ju shkrova me shkronjë të madhe
Ju shoh të shtrira
Juve vertikalet më të mëdha
Në këngë iu ruajta si ishit më parë
E ‘i lot faqen ma dogji
Qe s’u mbylla në ju
Të digjem e të përtërihem
Në çdo dimër
Në çdo verë
Gjithherë ju shkrova me shkronjë të madhe.

BALADË PËR BACË BAJRAMIN

Ai nuk është Bacë Bajrami i Dragobisë
Ai trim i urtë
Ai është Bacë Bajrami i Vokshit
Axha im i mirë
Edhe pse ka vite që iku prej nesh
Duke lënë
Një vend të zbrazët në sofër në Kullë
Sa herë shkoj në Voksh
Gjurmët e tij i gjej shpesh e më shpesh
E gjej vargsonin në Anë të Përronit
E gjej n’Arrnicë
E gjej në shortet e Varthit
E gjej në Avshenik
E gjej në Gështenjat e Ibishit
Në krua të Llokës e gjej
E gjej edhe në Gjeravicë
Sa herë shkoj në Voksh
Para mëngjesit
Ja dëgjoj zërin

134

Të dalim në arë P oezi
Të dalim në livadh 135
Se tokën e deshi si kokën e fëmijës
Bacë Bajrami nuk është ai i Dragobisë
Ai është axha im i mirë
Sa herë shkoj në Voksh
Gjurmët e tij m’i lidhin këmbët
M’i lidhin duart
Nuk më lënë të lëviz pa to
Gjurmët e tij
Këngët e mia të përcëlluara
Ai nuk është Bacë Bajrami i Dragobisë
Ai është Bacë Bajrami i Vokshit
Axha im i mirë
Që s’e din
Se gjurmët e tij në Kullë
Ja prishën satanajt
Bacë Bajrami i Vokshit.

Gusht 2003

NETËT E MIA PRANË TEJE NË SPITAL

Ngjyra mejt e mureve
Po gërryen në Ty e në mua
Nata është e gjatë sa shekulli
(Nexha e dr Shqiptari
Masin dhembjet tua)
Assesi të agojë
Dritaret i kam mbyllur mirë
Derës pos çelësit
Ia kam vënë edhe shpinën
Vdekja të mos hyjë
Sepse
Kujtimet do të më shterrën
Në dritat e syve të gëzimit.

Korabi e Petriti janë zymtuar
Dhe meditojnë vetëm zi
Kush e di për çka
Dija nuk e mbyllë telefonin
Duke pyetur për rezultatet e diagnozën
E Astriti
Rrafsh e bëri Bagdatin me lot

Grua
Sonte i kemi krejt malësorët e Dukagjinit
Andaj
S’kemi pse t’i frikësohemi vdekjes

Dr Azizi
Me qeshje poetike
Po ta kthen gazin e jetës
Po ta rrit shpresën për ag.

Grua
Gjithnjë mburreshe
Se je e bija e Hasan Dodës
Andaj mbahu
Se
Edhe vdekja është pjesë e jetës.

UDHËTIMI I FUNDIT

U nis
Pa e kthyer kokën prapa
U nis sikur kur shkohet në dasmë
Nuk pyeti sa zgjat rruga
Sa zgjat mungesa
Sepse
Nuk dinte
A është më e rëndë jeta
A vdekja.
136

U nis P oezi
Pa logaritur dhembjet 137
Zbrazëtirat
Mungesën
U nis
Rrugës pa kthim
Udhëtim i fundit.

Maj/2006

MEDITIM I VERDHË

Gjithë natën e gjithë ditën ra shi
Unë meditova ftohtë verdhë
Je lagur gruaja ime
(Në shtyllë)
Më duket kërkon ndihmë
Nuk mund t’përdori asnjë çadër
Asgjë nuk mund të përdori
Ti lagësh në shtyllë
Cili kemi më shumë dhembje
Cili kemi më shumë vjeshtë
Në këtë ditë korriku
Temperatura 31 gradë
Gruaja ime në shtyllë.

Ti në shtyllë
Unë në dritare
Të flas
Të shikoj
Ti hesht
Vetëm hesht
Më duket
Se një buzëqeshje të rrëshqet
E më thua

Unë
Nuk flas më
Kujtimet le të flasin
E unë
Nuk largohem
Nga dritarja.

Shtator 2007

DITA E KOSOVËS

Kam pa një ditë
Grushtat plot rreze
Sytë plot ndriçim hëne
Blerim edhe në maje të gishtave
Lumenj gëzimi vërshonin në çdo skutë
(Dikur plot akull e borë të zezë)
E kam pa një ditë
Kur retë daraviteshin
Si lodra prej letre
E kampa një ditë
Kur toka rrinte gatitu
Para varreve të tyre
E një nënë
(Si shumë të tjera)
Pranë varreve të katër djemve
Thirrte me sa zë kishte
Bijtë e mi
Erdhi dita juaj
E unë kurrë më
Nuk do të derdhi lot

E kam pa një ditë
Kur pranvera hyri

138

P oezi

Edhe në vatrat e djegura
E gjithçka bleroi
Magje e djep
Kam pa një ditë
Kosovë
Që e prite shumë shekuj
Për ta përgjakur çdo pëllëmbë të kësaj toke.

Mars 2008Aximusam quissint. Am quodit arum doluptatem iunt archi-
tatem et omnist quiaect oribus doluptation con erferfero oditatium cus-
trum que nus ratios arumqui que volo et ate dolo ea qui vit doluptat.
Sedigenim esene nobitatem velibusdant et dolor ma qui adit, nosam, essitis
modit unt magnietur rae volutatur, torero dolor solupta sperro coreseque
pores dignihil mo ommolorpos volut accatem periorit qui ullam, aperum
enda voluptur? Quia sequo omnit, sinihitibus, officiis vit omniet invellamet
ut porum utem aspis doluptate vel illuptatum expe rem quis mo volupta
tiatur sequam eos aut od eos diatium debis aspelignis moleste nobis eos re-
henti rae molupta comnis ra sunt, sa sam assitaturit derrovid milla saped
et facillaut ut ario explabor ad quae. Lorem eum debitatecto coris dem
num ut veliqua sperio teceprem ipit ant, te offici sum apisci omni alitaqu
atiorup tatemquas aut et voloribus eatur sequis qui am, quae. Ut mi, optat.
Cia soluptatet is molor re nobis con culles ad esci same erum as ut a
idusam hil modignis nos ventota ne nonesen tempossitate audamus
apiende liquia cus deseque senim volorem esectorissit adio verum volen-
debit et rescidu ntiundae. Bis dia vitatisitio. Itate saniendit et qui optatem
qui necullest occum autatec epererem a nos et eos nonsequosam vit vel
maxima inveniet omni od utate soles nem. Into occum ex estiscid ut etur
aut estium eos sim non neceroviduci testiam fuga. Beatqui ducidus dolor-
po runtusam dolupta et dit etur ratur aut pres inum fugitatum enis eum
a que repel modis dunt adit odis sint volest, cone volest ea seris volupta
disinverum reperore non reperitibus.
Unt. Repudit as essenihil inctemp orrores tibuscius quae doles in ratur, odis
magni dem voluptatis aut re nectatatatia inverovidunt volupti usciis estis
seque ne pro is mi, temquia sus res consequo maio beate con reriate mpo-
rerro estia conecte voluptur, tem et qui non et qui berioss ercidit aquodi
quis dolore ne vidis aborum quatur, ius archictores re nimagnis es aut

139

140

P oezi

Eqrem Basha (1948), poet, prozator, skenarist,
studioi gjuhë dhe letërsi shqipe në Universite-
tin e Prishtinës. Në vitet 1972-1973 punoi në
gazetën Rilindja dhe shkruan kryesisht për ar-
tet figurative, kritikë për film e televizion. Përk-
then nga frëngjishtja, italishtja dhe nga gjuhët
sllave. Është anëtar i Akademisë së Shkencave
dhe të Arteve të Kosovës. Disa nga librat e tij
janë: Shëtitje nëpër mjegull, tregime, Opuset e
maestros, poezi, Stacionet e fisnikëve, poezi, Po-
lip-ptikon, poezi, Marshi i kërmillit, tregime, Dy-
ert e heshtjes, roman, Alpinisti, roman, Shtëpia
e mallit, tregime, Lakorja e Ik’sit, roman, (Çmimi
“Azem Shkreli” 2011), Varrë, roman etj.

Eqrem BASHA

BALADA KALLDRËME

se çka thoshte një njeri në trotuar
tek pinim birrë në tarracën e kafenesë
dhe ngrysnim me nge një pasdite vere

derisa
ai fliste se çka fliste fliste fliste
s’pushonte të gërthiste
me duar me gjeste bërtiste

askush nuk e dëgjonte
ne merreshim me vetveten

ai pastaj thërriste thërriste thërriste
s’pushonte të gjëmonte
me gjithë fulqinjtë shkumonte shkumonte

ne këpusnim dëngla
gjëra të parëndësishme – të ftohta

141

i tundnim dollitë së koti
tredhshim miza bjerrshim kohë

e ai çirrej çirrej çirrej
digjej shqyej ngjirej
dhe hidhej që ta dëgjonim
shkëpurdhej

ishte një zagushi e rëndë
ne pinim birrë e tjerrshim rërë
në tarracën e kafenesë
në një ditë të mërzitshme vere

****

në të ngrysur çdo gjë u qetësua
ne u kthjellëm u shkundëm nga heshtja
kthyem kokën dhe e pamë

- bah
tha njëri prej nesh
- një kufomë në trotuar

Bashkia jonë shfarosi qentë e rrugës

nëse tani flini të qetë dhe nuk ju zgjojnë lehjet
të gjitha meritat i ka bashkia

nëse në shëtitjet e vonshme
nuk ju ndjekin pas shpine
dijeni - bashkia jonë ka zhdukur qentë e rrugës

sepse
kishte kohë që nuk ndiheshim rehat
në shtretërit e butë

142

tek endeshin pa zinxhir ca llaskuçë P oezi
dhe lehnin si të çmendur 143
kishte kohë që mirëqenien tonë
të vënë nën masat e rrepta higjienike sanitare
e rrezikonin qenie të egra të pakultivuara

për një frymëmarrje të shëndetshme
ne zhdukëm gjithë dëmtuesit
pastruam natyrën
projektuam vend-shkarkimet e plehrave
dhe i mbushëm me mbeturinat e jetës urbane
ndërtuam mbi to parqe
lojëra për fëmijë të pastër e pa brenga
shkulëm me rrënjë ferra këlinxha
çdo lloj bari të keq barroje
deratizuam deserpentizuam dezinsektizuam
stërpikëm nga ajri e mbushëm me ddt flips aerosol
çdo gjë lamë e pastruam dezinfektuam
me domestos asepsol çif mister muskolo
i hodhëm ujit klor dhe gjithë kimikatet e nevojshme
për të zhdukur bakteret që na kërcënonin
zbardhuam ujërat e zeza në impiante riciklimi
e shndërruam shurrën në ilaç dhe mutin në ushqim
për pulat që do të shtrohen nesër në tryezat tona
të prera të rrjepura të gatshme për në furrë

dhe tashti flemë pa zhurmën e zogjve
që s’janë rritur në kafaz
në ajrin pa polen erë lulesh të egra
të pakultivuara të pakulturuara
që na shkaktonin kruajtje teshtima alergji të bezdisshme

jeta jonë tash është e pastër
sterile si barnatore
dhe e qetë si varr

Njeriu i ngrirë në peizazh
apo pema e zhveshura në acar

duket si krande e thatë
që era e akullt e rreh përbuzshëm
pasi ta ketë zhveshur gjethesh

ngroh duart nën sqetulla
qëndron në trotuarin e ftohtë
numëron pëshpëritshëm kalimtarët

nuk lyp
mërdhin
shan me fjalësin e pezmatuar
dridhet
ka hallin e kërthinjve pa bukë

i thyer në të gjitha sprovat e durimit
ka rënë në peshë
është kërrusur si deve e plakur
me zorrët e lidhur nyjë

i djeg lukthi
i cimojnë këmbët
kolona milingonash
ngjiten përpjetë kurrizit

gjithë natën s’ka fjetur
është zgjuar i drobitur
tërë jetën me barkun e ngjitur

pështyma e zezë
te maja e grisur e këpucës
dëshmon që ende s’ka vdekur
por është kufomë e gjallë

si qindarka e pavlerë
që dikush ia hodhi te këmbët

144

Planetarët tatohen P oezi
145
këmbejnë adresa
lidhin një pe në gisht
shënojnë X te pika e nisjes
mbushin xhepat me guraleca

pyll i dendur është
e gabon rrugën po ece vetëm

marrin një qen me vete
nga ata që kanë nuhatjen e mprehtë
pa çka se çdo gjë është sterilizuar

nuk nisen pa busollë
nuk nisen fare
nëse nuk dinë ku shkojnë

gjithnjë ke nevojë të kthesh kokën
prapa janë rrënjët
thahen nëse nuk marrin ushqim nga toka

qëndrojnë bashkë
qoftë dhe me hijen
- hija lë gjurmë në udhët e largëta

dhe mbi të gjitha
me tatuazh e venë adresën
gjurmën e të qenmit në këtë botë

mars 2012

Numerike

çdo gjë është shndërruar në shifra
nuk ka më emra
nuk mund ta hapësh portën qiellore
nëse s’të kujtohet kodi
s’mund të ecësh
nëse ke humbur rrugën
rruzulli është mbipopulluar
nuk mund të prehesh i vetëm
në sistemin diellor
regjistrohu në kujtesën e diskut
para se të zhdukesh nga kjo botë
si një çip i tharë
të mbetet të paktën një shenjë
se ke qenë
në universin e grimcave

146

P oezi

Visar Zhiti u lind në Durrës. U diplomua për Gjuhë
dhe Letërsi shqipe në Institutin e Lartë Pedagog-
jik të Shkodrës. Si mësues në fshatrat e Kukësit u
dënua me 10 vjet burg për poezitë e librit e tij të
pa botuar Rapsodia e jetës së trëndafilave. Mbas
vendosjes së demokracisë në Shqipëri, Visar Zhiti
botoi poezitë e tij të fshehura në burg, libër pas libri
e deri tek tregimet, esetë dhe romanet dhe është
përkthyer në disa gjuhë të huaja. Ai botoi këto libra
me poezi: Kujtesa e ajrit, Hedh një kafkë te këmbët
tuaja, Kohë e vrarë në sy, Si shkohet në Kosovë, The-
saret e frikës etj. Në prozë: Këmba e Davidit, Valixhja
e shqyer e përrallave, Rrugët e Ferrit, Funerali i pa-
fundmë,Perëndia mbrapsht dhe e dashura, Në kohën
e britmës...Është fitues i disa çmimeve letrare bren-
da dhe jashtë vendit dhe i dekoruar me urdhrin
“Mjeshtër i Madh” nga Presidenti i Republikës së
Shqip­ ërisë, Tiranë, 2012.

Visar ZHITI

PO VJEN MUZGU, JO AI I PERDITESHMI

Po vjen muzgu, jo ai i përditshmi,
muzgu tjetër i të qenit vonë,
i lodhjes nga gjërat, kur shpirti,
për t’u prehur, kërkon një hon.

Nuk është aq larg drita e fundme,
nëse qëllimi mbetet pas në jetë.
Jo çdo humbje është vërtet humbje
si fitoret që s’janë ashtu vërtet.

Kush të bëri statujë dhe si të erdhi?
Kaq lumturi nuk ka as i marri.
Përjetësinë e ruan të gjithën mermeri
dhe qetësinë e ndritur të një varri.

147

Por s’është rreziku më i rrezikshmi,
ndodh që çasti të jep ç’kërkon
pa ardhur muzgu, jo ai i përditshmi,
muzgu tjetër i të qenit vonë.

Tiranë, 30.01.2013

KRAHU I VDEKUR

Si vdes njeriu kur nuk duhej të vdiste, a ke parë?
Si i bie koka në një rrugë të Tetovës
dhe yjet e fundit shkrepin mbi gurët e përgjakur,
nga plagët gurgullon jeta

dhe Zoti s’e bën dot më baltën njeri.

Dora që preku armën?! Cung të kishte qenë më mirë,
thundër a putër... Na vrasin këtu në fillime ndodhish
të egra, në mbarimet e tyre, të shuara pas ekranit
të kompjuterit të djegur të policisë. Krahu
i vdekur i jetës zgjatet dhe zgjatet, i kalon kufijtë,
të gjitha kufijtë, të dhembjeve dhe durimit,
të frikës dhe epokave
hapen mbi rrugë gishtat e dorës së vdekur
si harta e Ballkanit. Rënkon krahu
dhe ftohet mbi pellgun e gjakut të vet. Befas
ngrihet dhe troket i padukshëm si ankthi
në ndërgjegjen e gjithkundshme. Troket
larg dhe afër Tetovës, me datë të vrarë...

148

P oezi

MIRËNJOHJE

Vajzë e panjohur
që kalon çdo ditë në rrugën pas telave me gjemba,
faleminderit,
1000 herë faleminderit!
Ç’je ti, agullima e bardhë,
apo vetë ëndrra?
Mos je fati i munguar?

Të shikojmë,
të shikojmë,
të shikojmë,
por s’të ndjekim dot,
veçse me sy... Një si plasaritje të xhamtë sysh
shkelim zbathur dhe s’të arrijmë

që s’të arrijmë
si nëpër ankthe.
Me dorë hapim perde mjegullash,
shembim kullat e rojave si lodra të rrezikshme
gjigantësh,
robërinë shtyjmë a malet
që të vazhdojmë të të shohim.

...Se ti bën që të presin edhe ca kohë varret,

se kush foli.

- Është mësuese... - tha një i burgosur analfabet.
- Është infermiere, mjekon plagë, - tha një i plagosur.

- Jo, përkundrazi, hap plagë... – thashë unë.
- Është prostitutë, - tha një fanatik, - kalon këtej

çdo ditë vetëm për t’u dukur.

149

Ballet tona janë pasqyra të zeza
të bukurisë së zhdukur.
Kaq afër të ndiejmë një herë,
sa era solli format e statuja të trupit tënd.
Ajri memec donte të belbëzonte: të dua.
Telat me gjemba u sprapsën
nga hovi i gjinjve të tua
dhe na u ngulën në mish.
Dhembja si pika gjaku
pikoi pikë-pikë.

E vërtetë je?

Nga ç’yllësí ke ardhur?
Mbeturina të florinjta horoskopësh
ke ende mbi flokë.

Duart,

duam të zgjatim duart, përtej, larg

por nuk i zgjatim dot.

Të gjithë të dashurojmë,

megjithëse emrin s’ta di askush.
Është fundvjeshte. Ftohtë.

Nëse do të kishte gjethe,

si puthjet tona të thara do të binin

në asnjë rrugë.

Kur të kthehesh...

Nëse s’do të kthehesh,

në gjumin e gjithsecilit do të hysh

si në një mullar bari të shkatërruar

nga shtrëngatat.

Sidoqoftë, faleminderit,
1000 herë faleminderit,
ti, e panjohur, gruaja e të gjithëve.
Mos të lënduam? Të lodhëm.
Falna... të burgosur...

kemi mall...

150