สี่ทศวรรษการเดินทางของมูลนิธิผู้หญิง

๓๙๐ ๕๓. เรือชีüิต ปที่พิมพ ๒๕๖๑ จํćนüน ๖๘ Āนć ĀนĆงÿืĂĂćนÿํćĀรĆบเด็กĂćยุ ๑๒-๑๗ ป เพื่ĂปĂงกĆนกćรถูกลüงเกินทćงเพý เนื้Ăเรื่Ăงแลąภćพüćดÿี่ÿีÿüยงćมเปน ผลงćนขĂงเด็กĀญิงพมćมุÿลิมที่ติดตćมครĂบครĆüมćĂćýĆยĂยูในĂํćเภĂแมÿĂดจĆงĀüĆดตćกจํćนüน ๓๔ คน เด็ก เĀลćนี้ไดรüมกิจกรรมเขćคćยกĆบมูลนิธิผูĀญิงเพื่Ăเรียนรูเกี่ยüกĆบกćรถูกลüงเกินทćงเพý ไดไปเยี่ยมĀนüยงćน ตćง ๆ ที่ชüยเĀลืĂผูĀญิงแลąเด็กที่ถูกลüงเกินทćงเพý เด็กĀญิงที่เขćรüมกิจกรรมไดถćยทĂดปรąÿบกćรณโดย เลćเรื่Ăงรćüแลąüćดภćพเพื่Ăÿื่ĂÿćรใĀเด็กผูĀญิงกลุมชćยขĂบไดเขćใจแลąรูจĆกปĂงกĆนตนเĂงจćกคüćมจćกกćร ถูกลüงเกินทćงเพýตลĂดจนขĆ้นตĂนกćรเขćถึงคüćมยุติธรรมแลąกćรเยียüยćที่พüกเธĂมีÿิทธิ์ที่จąไดรĆบ ๕๔. คูมือการเขาถึงคüามยุติธรรมของผูเÿียĀายจากการคามนุþย ปที่พิมพ ๒๕๖๑ จํćนüน ๕๓ Āนć คูมืĂนี้จĆดทํćขึ้นโดยคüćมรüมมืĂขĂงมูลนิธิผูĀญิงแลąกลุมĀญิงÿูชีüิตโดยมีüĆตถุปรąÿงคเพื่ĂใĀผูเÿียĀćยจćก กćรคćมนุþยไดเขćถึงขĂมูลเกี่ยüกĆบกฎĀมćยแลąกรąบüนกćรยุติธรรมแลąมีคüćมเขćใจถึงÿิทธิขĂงตนเĂงใน ดćนตćง ๆ ตĆ้งแตกćรเริ่มดํćเนินคดีกĆบนĆกคćมนุþย กรąบüนกćรยุติธรรม กćรÿĂบÿüน กćรปรąกĆนตĆü กćรใĀ กćรในýćล กćรเรียกรĂงคüćมเÿียĀćยดćนแรงงćนแลąกćรดํćเนินกćรĀลĆงจćกýćลพิพćกþćแลüเชนกćรติดตćม จĆบกุมจํćเลยกćรบĆงคĆบคดีเพื่ĂติดตćมคćเÿียĀćย รüมถึงมีรćยชื่ĂĀนüยงćนที่ใĀคüćมชüยเĀลืĂคุมครĂงแก ผูเÿียĀćยจćกกćรคćมนุþย คูมืĂเลมนี้นํćเÿนĂขĂมูลที่ปรĆบภćþćจćกกฎĀมćยแลąรąเบียบตćง ๆ ที่เกี่ยüขĂงโดย ใชภćþćที่ĂćนแลüเขćใจงćยผูĂćนจąเĀ็นภćพขĆ้นตĂนตćง ๆ แลąมีปรąโยชนในกćรนํćไปใชปฏิบĆติไดจริง ๕๕. ขอเÿนอแนะเชิงนโยบาย การเขาถึงคüามยุติธรรมของเด็กผูĀญิงที่ประÿบปญĀาคüามรุนแรงทางเพý ปที่พิมพ ๒๕๖๓ จํćนüน ๒๔ Āนć มูลนิผูĀญิงไดทํćกćรýึกþćÿถćนกćรณคüćมรุนแรงทćงเพýตĂเด็กผูĀญิงในกลุมเปรćąบćงจćกขĂมูลที่มูลนิธิ ผูĀญิงไดใĀคüćมชüยเĀลืĂแกเด็กผูĀญิงที่ปรąÿบปญĀćคüćมรุนแรงทćงเพýเพื่ĂใĀเขćถึงคüćมยุติธรรม รüมถึง ýึกþćขĂมูลจćกÿถิติขĂงĀนüยงćนตćง ๆ ที่เกี่ยüขĂงรüมถึงจćกĂงคกรเครืĂขćย จćกนĆ้นมูลนิธิผูĀญิงไดนํćเÿนĂ รćยงćนแกที่ปรąชุมขĂงĂงคกรเครืĂขćยแลąĀนüยงćนตćง ๆ ที่เกี่ยüขĂง ที่ปรąชุมไดรüมกĆนพĆฒนćขĂเÿนĂแนą เชิงนโยบćยแลąแนüทćงในกćรดํćเนินงćนตĂĀนüยงćนที่เกี่ยüขĂงเพื่ĂดํćเนินกćรใĀเด็กผูĀญิงทุก ๆ กลุมที่ ปรąÿบปญĀćคüćมรุนแรงทงเพýÿćมćรถเขćถึงคüćมยุติธรรม เĂกÿćรนี้มีüĆตถุปรąÿงคเพื่ĂนํćเÿนĂปญĀćแลą ชĂงüćงในกćรเขćถึงคüćมยุติธรรมขĂงเด็กผูĀญิงที่ปรąÿบปญĀćคüćมรุนแรงทćงเพý ๕๖. ผูĀญิง เรื่องที่ยินยังไมพอ ผูเขียน ýิริพร ÿโครบćเนค, ปćนจิตต แกüÿüćง ปที่พิมพ ๒๕๖๖ จํćนüนĀนć ๓๔๔ Āนć ผูĀญิง เรื่Ăงที่ยินยĆงไมพĂ เลćเรื่ĂงกćรเดินทćงแลąกćรตĂÿูขĂงผูĀญิงในÿĆงคมไทย แตครĆ้งในĂดีตจนถึงปจจุบĆน เลćเรื่Ăงเพื่ĂใĀเĀ็นüิถี ภูมิปญญćคüćมÿćมćรถขĂงĀญิงไทย ในกćรÿรćงพื้นที่ ตĆüตน ขĂงตนในÿĆงคมไทย แบงเปนเรื่Ăงเลćÿี่เรื่Ăง คืĂ ๑. ผูĀญิงýรĆทธćแลąคüćมเชื่Ă กลćüถึงที่ทćงแลąบทบćทขĂงผูĀญิงในพุทธýćÿนć ตĆ้งแตครĆ้งพุทธกćลจนถึงปจจุบĆน Āญิงที่ปฏิบĆติธรรมจนÿćมćรถĀลุดพนจćกกćรเüียนüćยตćยเกิด ๒. ผูĀญิงรĂย เรียงเลćเรื่Ăง กลćüถึงบทบćทแลąผลงćนÿรćงÿรรคขĂงผูĀญิงในดćนüรรณกรรม แลąกćรเขียนเรื่ĂงรćüบĆนทึก เĀตุกćรณที่เกิดขึ้นในĂดีต งćนเขียนบćงชิ้นÿąทĂนใĀเĀ็นถึงคüćมลํ้ćยุคขĂงจินตนćกćรÿรćงÿรรคขĂงผูĀญิง ๓. ผูĀญิงÿรćงบćนแปงเมืĂง กลćüถึงบทบćทแลąÿถćนภćพผูĀญิงที่ไดมีกćรบĆนทึกในจดĀมćยเĀตุขĂงนĆก เดินทćงตćงชćติแตครĆ้งÿมĆยĂยุธยć ที่แÿดงใĀเĀ็นüćบทบćทแลąÿถćนภćพขĂงĀญิงไทย มิไดจํćกĆดเพียงใน ครĆüเรืĂน ๔. ÿิทธิมนุþยชนแลąคüćมเÿมĂภćคĀญิงชćย เปนกćรÿํćรüจบทบćทขĂงผูĀญิงในกćรตĂÿูเพื่Ăคüćม เปนคนแลąÿิทธิมนุþยชนขĆ้นพื้นฐćนแลąกćรเรียกรĂงคüćมเÿมĂภćคĀญิงชćย

๓๙๑ ๕๗. ÿี่ทýüรรþการเดินทางของมูลนิธิผูĀญิง ปที่พิมพ ๒๕๖๗ จํćนüนĀนć ๔๑๖ Āนć รüบรüมเลćเรื่Ăง ÿąทĂนกćรทํćงćนขĂงผูĀญิงในชüงรąยąเüลć ๔๐ ป (พ.ý. ๒๕๒๗-๒๕๖๗) ในกćรดํćเนิน โครงกćรตćง ๆ เพื่ĂคุมครĂงชüยเĀลืĂ แลąÿงเÿริมÿิทธิมนุþยชนขĂงĀญิงแลąเด็กทĆ้งไทยแลąตćงชćติ รüมทĆ้ง กรąบüนกćรÿรćงเครืĂขćยกćรทํćงćนเรื่ĂงผูĀญิงในปรąเทýไทย ผลÿํćเร็จ คüćมกćüĀนćแลąคüćมทćทćยใน กćรทํćงćน รüมถึงกćรเดินทćงที่แปรเปลี่ยนในกćรทํćงćนเรื่ĂงผูĀญิง ปรąÿบกćรณคüćมคิดเĀ็นขĂงกรรมกćร แลąผูรüมงćนกĆบมูลนิธิผูĀญิง รćยชื่ĂĂงคกร Āนüยงćนที่ÿนĆบÿนุนกćรดํćเนินงćนขĂงมูลนิธิผูĀญิง รüมทĆ้งÿิ่ง ตีพิมพขĂงมูลนิธิผูĀญิง

๓๙๒

๓๙๓ ความเคลื่อนไหวของผู้หญิง ในประเทศไทยและสากล Ăาณาจักรÿุโขทัย (พ.ý. ๑๗๘๑-๒๑๑๗) ยุคกลาง (พ.ý. ๑๙๔๔-๒๐๔๓) พบการบันทึกüา ผูĀญิงมีบทบาททางการเมืĂงเคียงคู บุรุþ • พระมĀาเทüีผูเปนพระขนิþฐาขĂงพระเจาลิไทได ครĂงÿุโขทัยในชüงที่พระเจาลิไทปกครĂงเมืĂง พิþณุโลกเปนเüลา ๗ ป (พ.ý. ๑๙๐๕-๑๙๑๒) • ýิลาจารึกüัดตาเถรชีขึงĀนังĀรืĂüัดýรีพิจิตรกีรติ กัลยารามระบุถึงพระýรีธรรมราชมาดา ผูÿราง พระพุทธรูป ปางมารüิชัย ýิลปะÿุโขทัยผÿมกับเชียง แÿนและไดบันทึกüาพระเจาแมýรีมĀามาดาขĂ ปรารถนาเปนชาย ไดเปนýิþยขĂงพระýรีĂารย โพธิÿัตü พระนางÿนิทÿนมกับพระมารดาขĂงพระเจา ติโลกราช และมีบทบาทÿําคัญในการปกครĂงÿุโขทัย รüมกับพระราชโĂรÿ (พระเจาไÿลืĂไท พระมĀาธรรม ราชาที่ ๓ พ.ý. ๑๙๔๓-๑๙๖๒) • ýิลาจารึกüัดĂโýการาม ระบุพระนามพระมĀาเทüี ýรีจุāาลักþณ ผูÿรางพระพุทธรูปปางĂูทĂง ประดิþฐานไü ณ üัดบุบผาราม ผูĀญิงยุคกลางที่ไดรับการบันทึกและมีบทบาทÿําคัญ • Ăันนา คĂมนีนา (Anna Komnene) (พ.ý. ๑๖๒๖-๑๖๙๖) เจาĀญิงไบเซนไทนที่ไดรับการยกยĂงüาเปน นักประüัติýาÿตรĀญิงคนแรก ผูบันทึกเรื่ĂงราüขĂงยุค ÿมัยที่พระบิดาจักรพรรดิ์Alexios ปกครĂง Ăาณาจักรไบเซนไทน ในชื่ĂĀนังÿืĂ Alexiad ซึ่งถืĂüา เปนแĀลงขĂมูลเรื่ĂงĂาณาจักรไบเซนไทนที่ÿําคัญ • โจน ĂĂฟ Ăารก (Joan of Arc) (พ.ý. ๑๙๕๕-๑๙๗๔) Āญิงÿาüชนบท ผูไดยินเÿียงเรียกจากพระเจา ใĀนํากĂงทัพตĂÿูการรุกรานขĂงĂังกฤþ เพื่ĂชüยใĀ ชารลที่ ๗ ขึ้นครĂงราชย แตในที่ÿุดถูกýาÿนจักร ลงโทþดüยการเผาทั้งเปน เมื่ĂĂายุไดเพียง ๑๙ ป • Ăิซาเบลลา (Isabella) แĀงคาÿตีล (พ.ý. ๑๙๙๔-๒๐๔๗) เจาĀญิงรัชทายาทแคüนคาÿตีล ขึ้นครĂง ราชย พ.ý. ๒๐๑๗–๒๐๔๗ ขณะมีĂายุ ๑๘ ปตัดÿินใจ เลืĂกแตงงาน กับเฟĂรดินานด รัชทายาทแĀงĂารา-กĂน (พ.ý. ๑๙๙๕-๒๐๕๙) พระนางÿนับÿนุนการตĂÿู ขับไลมุÿลิมĂĂกจากแคüนกรานาดา ในป พ.ý. ๒๐๓๕ ไดรับชัยชนะÿิ้นÿุดการปกครĂงขĂงมุÿลิมในคาบÿมุทร ไĂบีเรีย เริ่มการรüมชาติÿเปน และยังเปนผูĂุปถัมภ การเดินทางÿํารüจทางเรืĂขĂง คริÿโตเฟĂร โคลัมบัÿ ทําใĀไดคนพบทüีปĂเมริกา • รĂกซานา (Roxelana) (พ.ý. ๒๐๔๗-๒๑๐๑) Āญิง ทาÿชาüยูเครนที่ไดรับการแตงตั้งเปนÿุลตานăูเรม (ผูนําคüามรื่นรมย) คูชีüิตขĂงÿุลตานÿุไลมาน (พ.ý. ๒๐๓๗-๒๑๐๙) ผูครĂงราชยนานถึง ๔๖ ป (พ.ý. ๒๐๖๓-๒๑๒๙) ไดÿรางคüามรุงเรืĂงÿูงÿุดแผขยาย ĂาณาจักรĂĂตโตมานไปถึงยุโรปตะüันĂĂก เĂเชียกลาง และแĂฟริกา ăูเรมมีบทบาทĂยางÿูงในราชÿํานัก ĂาณาจักรĂยุธยา (พ.ý. ๑๘๙๓-๒๓๑๐) • üรรณกรรมลิลิตยüนพาย และลิลิตพระลĂ ไม ปรากฏนามผูประพันธและไดมีการüิจัยýึกþาโดย ýาÿตราจารยเกียรติคุณ ดร.üิภา กงกะนันทนําเÿนĂ üาผูแตงคืĂผูĀญิงที่มีคüามใกลชิดĂยางยิ่งกับพระบรม ไตรโลกนาถ (พ.ý. ๑๙๙๑-๒๐๓๑ ) • มีการÿถาปนาแตงตั้งเจานายผูĀญิงขึ้นทรงกรม ใน ÿมัยพระนารายณมĀาราช (พ.ý. ๒๑๙๙–๒๒๓๑) คืĂ ไดÿถาปนาเจาฟาýรีÿุüรรณ ĀรืĂพระราชกัลยาณี • พระเจาĀลุยÿ ที่ ๑๔ (พ.ý. ๒๑๘๖-๒๒๕๘) ÿงทูตมา เจริญÿัมพันธไมตรีกับÿยามÿมัยÿมเด็จพระนารายณ มĀาราช • ซีมง เดĂ ลา ลูแบร (พ.ý. ๒๑๘๕-๒๒๗๒) เดินทาง มาĂยุธยาในป พ.ý. ๒๒๓๐ เปนราชทูตขĂงพระเจา Āลุยÿที่ ๑๔ ไดเขียนบันทึกเýรþฐกิจ ชีüิตและคüาม เปนĂยูขĂงĀญิงชายÿยาม ขนบธรรมเนียม และได จัดพิมพในฝรั่งเýÿ เปนเĂกÿารบันทึกที่มีการกลาüถึง บทบาท คüามÿามารถขĂงผูĀญิงชาüÿยาม และคüาม

๓๙๔ พรąรćชขนิþฐćเปนกรมĀลüงโยธćทิพ แลąเจćฟć ÿุดćüดี พรąรćชธิดćเปนกรมĀลüงโยธćเทพ • เจćฟćĀญิงมงกุฎ ทรงนิพนธĂิเĀนć แลąเจćฟć Āญิงกุณทล ทรงนิพนธดćĀลĆง ทĆ้งÿĂงเปนพรąรćช ธิดćขĂงพรąเจćĂยูĀĆüบรมโกý (ครĂงรćชย พ.ý. ๒๒๗๕–๒๓๐๑) แลąพรąมเĀÿีĂินทÿุชćเทüี(เจćฟć ÿĆงüćล) เปนĂิÿรąในกćรครĂงคู ไดกลćüถึงกฎĀมćยกćรĀยćüć แมÿćมีเปนใĀญแตถćผูĀญิงÿิ้นรĆกจริงจĆงก็Āยćได แลą มีÿćมีใĀมไดในüĆนที่ĀยćนĆ้น ชćüÿยćมไมพąüงÿนเทĀ ลูกในทĂงขĂงผูĀญิง แตใĀÿิทธิภรรยćเปนผูชี้ขćด • ĂĂงรี ฟรĆงซĆü ตุรแปง เขียนบĆนทึกเรื่Ăงÿยćมตćม ขĂมูลที่รüบรüมโดยบćทĀลüงบริโกตผูĀลบĀนีĂĂก จćกĂยุธยćกĂนพมćเขćยึดครĂง ไดกลćüถึงครĂบครĆü ÿยćมüć ÿตรีÿยćมมีคüćมเĀนียมĂćยÿงบเÿงี่ยม ผูĀญิงÿยćมทํćงćนĀนĆก ทํćไรไถนć ตĆดไมแลąเก็บ เกี่ยüขćü ขณąที่ผูชćยชćüÿยćมบćงคนนĂนซึมĂยูบน ที่นĂน ผูชćยÿยćมชĂบมีภรรยćĀลćยคน บĆนทึกใน ปรąüĆติýćÿตรไทยÿมĆยกรุงýรีĂยุธยć ฉบĆบตรุแปง พ.ý. ๒๓๑๔ กรุงธนบุรี ÿมเด็จพรąเจćกรุงธนบุรี (พ.ý. ๒๓๑๐–๒๓๒๕) เริ่มตนกรąแÿกćรเรียกรĂงคüćมเÿมĂภćคĀญิงชćย • นćงเมยทĂง ĀรืĂทĂงมĂญ ÿตรีชนชĆ้นÿูงรćชüงý บćนพลูĀลüง ดํćรงตํćแĀนงทćüทรงกĆนดćล แมüĆงผูมี ĂํćนćจÿิทธิขćดดูแลกิจกćรขĂงฝćยใน • แมรี่ โüลÿโตนครćฟต (Mary Wollstonecraft) (พ.ý. ๒๓๐๒-๒๓๔๐) นĆกคิดนĆกเขียนÿตรีชćüĂĆงกฤþ ผูบุกเบิกกćรเรียกรĂงเรื่ĂงÿิทธิคüćมเÿมĂภćคĀญิง ชćย โดยเขียน A Vindication of the Rights of Women ซึ่งตĂมćĀนĆงÿืĂเลมนี้เปนเĀมืĂนคํćปรąกćý ขĂงขบüนกćรเรียกรĂงÿิทธิÿตรีในĂĆงกฤþแลą ÿĀรĆฐĂเมริกć ยุครĆตนโกÿินทร รĆชÿมĆยพรąพุทธยĂดฟćจุāćโลก (พ.ý. ๒๓๒๕–๒๓๕๒) ÿมĆยพรąเจćĀลุยÿ ที่ ๑๖ (พ.ý. ๒๒๙๗–๒๓๓๖) เกิดกćรปฏิüĆติฝรĆ่งเýÿ ๑๔ กรกฎćคม พ.ý. ๒๓๓๒ ลมลćงกćรปกครĂงรąบĂบกþĆตริยในฝรĆ่งเýÿ • กรมĀลüงนรินทรเทüี ĀรืĂเจćครĂกüĆดโพธิ์ เขียน บĆนทึกจดĀมćยเĀตุคüćมทรงจํć พ.ý. ๒๓๑๐-๒๓๖๓ เลćเรื่ĂงเĀตุกćรณตćง ๆ ใน รĆชÿมĆยขĂงพรąเจćกรุง ธนบุรี แลąตนกรุงรĆตนโกÿินทร นĆบเปนปรąüĆติýćÿตร เลมแรกจćกมุมมĂงขĂงผูĀญิง • พ.ý. ๒๓๔๗ ĂํćแดงปĂมฟĂงĀยćนćยบุญýรี ชćงเĀล็กĀลüง ýćลพิพćกþćใĀĀยćได แตÿงผลใĀมี กćรชํćรąกฎĀมćยตรćÿćมดüงมีผลกรąทบตĂÿิทธิ กćรĀยćขĂงผูĀญิง • มćดćม เดĂ กĆüชี (พ.ý. ๒๒๘๙–๒๓๘๔) นĆกคิด นĆกเขียนĀญิงในยุคกćรปฏิüĆติฝรĆ่งเýÿ ไดเขียนüิพćกþ üćขĂถกเถียงขĂงÿมćชิกÿภćปฏิüĆติไมไดมีกćรกลćüถึง เรื่ĂงÿิทธิขĂงÿตรีแตĂยćงใด รĆชÿมĆยรĆชกćลที่ ๒ ครĂงรćชย (พ.ý. ๒๓๕๒–๒๓๖๗) เริ่มตนกćรปฏิüĆติĂุตÿćĀกรรมในยุโรป กćรเคลื่ĂนไĀüเรื่ĂงÿิทธิÿตรีĂเมริกćแลą งćนüรรณกรรมขĂงนĆกเขียนĀญิง • เĂกÿćรขĂงครĂüฟĂรด พ.ý. ๒๓๖๔ ไดเขียนไü ในชüงที่ชćยไทยถูกเกณฑไปเขćเดืĂน ผูĀญิงแบก รĆบภćรąงćนĀนĆกกüćปกติ งćนในทĂงไรทĂงนć จĆบ ปลć แจüเรืĂรĆบจćง แตฐćนąผูĀญิงในÿĆงคมไมได ÿูงÿงเทćผูชćย ÿตรีชćüÿยćมไมเก็บเนื้Ăเก็บตĆüĂยูแต • เจน ĂĂÿติน (พ.ý. ๒๓๑๘-๒๓๖๐) นĆกเขียนĀญิงชćü ĂĆงกฤþ มีผลงćนเขียนนüนิยćยĀลćยเรื่Ăงโดยไมใชชื่Ă ขĂงตนในกćรจĆดพิมพ เพรćąเกรงüćจąไมไดรĆบกćร ยĂมรĆบĀćกผูปรąพĆนธเปนĀญิง

๓๙๕ ในบćน ÿตรีทุกคนĂĂกÿĆงคมโดยไมตĂงปดĀนćปดตć ÿตรีตĂงทํćเชนนี้ เพรćąผูชćยมิไดใĀเกียรติÿตรีไüในที่ ÿูงÿงแตĂยćงใด แตเปนกćรมĂงผูĀญิงในทćงตํ่ćตĂย กüćตน • เĂลิซćเบธ เคดี ÿแตนตĆน (พ.ý. ๒๓๑๘-๒๔๔๕) นĆกเขียน นĆกรณรงคชćüĂเมริกĆน ริเริ่มกćรเคลื่ĂนไĀü เรียกรĂงเรื่ĂงÿิทธิขĂงผูĀญิง แลąคนผิüดํć • แมรี เชลลี (พ.ý. ๒๓๔๐-๒๓๙๔) นĆกปรąพĆนธĀญิง ชćüĂĆงกฤþ ผูปรąพĆนธนิยćยüิทยćýćÿตร แนüลึกลĆบ เรื่Ăงแฟรงเคนÿไตน เมื่ĂĂćยุ ๑๘ ป • แăเรียต บีเชĂร ÿโตü (พ.ý. ๒๓๕๔-๒๔๕๔) นĆกเขียนĀญิงชćüĂเมริกĆน ผูปรąพĆนธเรื่ĂงกรąทĂม นĂยขĂงลุงทĂม (Uncle Tom’s Cabin) • พี่นĂงตรąกูลบรĂนเต ชćรลĂต บรĂนเต (พ.ý. ๒๓๕๙-๒๓๙๘) ปรąพĆนธเรื่Ăงเจน แĂร นํćเÿนĂ ภćพลĆกþณขĂงĀญิงที่เปนĂิÿรą พึ่งตนเĂงดüยกćร ทํćงćน แลąเĂมิลี บรĂนเต (พ.ý.๒๓๖๑-๒๓๙๑) ปรąพĆนธนิยćยเรื่Ăง üูเธĂริง ไăทÿนĂงคนÿุดทĂง แĂน บรĂนเต (พ.ý. ๒๓๖๓-๒๓๙๒) เขียนนüนิยćย แลąบทกüีพี่นĂงตรąกูลบรĂนเตตćงใชนćมปćกกćใน กćรจĆดพิมพ • Āลุยÿ แมรี่ ĂĆลคĂตต (พ.ý. ๒๓๗๕-๒๔๓๑) นĆกเขียน แลąกüีĀญิงชćüĂเมริกĆน ผูปรąพĆนธÿี่ดรุณี แลąปรąÿบ คüćมÿํćเร็จจćกงćนปรąพĆนธĀลćยเรื่Ăง • พรąนćงüิคตĂเรียแĀงĂĆงกฤþ (พ.ý. ๒๓๖๒-๒๔๔๔) ขึ้นครĂงรćชยปกครĂงเปนรąยąเüลćยćüนćนถึง ๖๐ ป (พ.ý. ๒๓๘๐-๒๔๔๔) เปนชüงเüลćที่ĂĆงกฤþมีĂćณć นิคมทĆ่üโลก รĆชÿมĆยรĆชกćลที่ ๓ (พ.ý. ๒๓๖๗–๒๓๙๔) รĆชÿมĆยพรąนćงüิคตĂเรีย แลąกćรเริ่มตนกćร เคลื่ĂนไĀüเรื่Ăงÿิทธิÿตรีในยุโรป • ÿถćปนćพรąรćชธิดćĂĆปÿรÿุดćเทพ (พ.ý. ๒๓๕๔-๒๓๘๘) เปนพรąเจćบรมüงýเธĂกรมĀมื่นĂĆปÿรÿุดć เทพใน พ.ý. ๒๓๘๑ ทรงมีคüćมÿćมćรถ เปนที่ ไüüćงใจ ดูแลกํćกĆบแจกเบี้ยĀüĆดฝćยใน แลąทรงใĀ กćรÿนĆบÿนุนĂุปถĆมภกüี เชน คุณÿุüรรณ แลąÿุนทรภู • คุณÿุüรรณ (พ.ý. ๒๓๕๒-๒๔๑๘) กüีĀญิงไดแตง เพลงยćüจดĀมćยเĀตุเรื่ĂงกรมĀมื่นĂĆปÿรÿุดćเทพ ปรąชüร เพลงยćüĀมĂมเปดÿüรรค แลąÿรćงÿรรค งćนปรąพĆนธแปลกใĀมเรื่ĂงพรąมเĀลเถไถ Ăุณรุท รĂยเรื่Ăง • คุณพุมกüีĀญิง (รĆชกćลที่ ๑-รĆชกćลที่ ๕) เปนผูĀญิง คนแรกที่เลี้ยงชีพดüยกćรแตงกลĂน มีผลงćน เชน เพลงยćüเฉลิมพรąเกียรติ นิรćýüĆงบćงยี่ขĆน เพลงยćü แมปุกÿุขÿüรรค นิรćýăĂงกง แลąเพลงยćü ĂĆตชีüปรąüĆติขĂงตน เพลงยćüÿćมÿิบชĆนþć • คํćüć “เฟมินิÿม” (feminism) ĀรืĂแนüคิดÿตรีนิยม ไดรĆบกćรบĆญญĆติไüโดยนĆกปรĆชญćชćüฝรĆ่งเýÿที่ชื่Ă ชćรล ฟูรีเย (Charles Fourier) ในป พ.ý. ๒๓๘๐ • กćรเคลื่ĂนไĀüขĂงคลื่นลูกที่ ๑ ขĂงขบüนกćร เรียกรĂงÿิทธิÿตรีในÿĆงคมตąüĆนตก • รąĀüćง พ.ý. ๒๓๙๑-๒๔๖๓ กćรตĂÿูเพื่Ăÿิทธิใน กćรĂĂกเÿียงเลืĂกตĆ้ง แลąÿิทธิในกćรถืĂครĂงทรĆพย ÿมบĆติ เปนกćรเรียกรĂงÿิทธิเÿมĂภćคขĂงกลุมผูĀญิง ชนชĆ้นกลćงผิüขćüในĂĆงกฤþแลąÿĀรĆฐĄ

๓๙๖ • ĀมĂบรĆดเลย (พ.ý. ๒๓๔๗-๒๔๑๖) มิชชĆนนćรีจćก ปรąเทýÿĀรĆฐĂเมริกć จĆดตĆ้งโรงพิมพüĆดเกćą ÿงเÿริม กćรพิมพแลąกćรĂćนĂยćงกüćงขüćง รüมทĆ้งมีกćร จĆดพิมพบćงกĂกรีคĂรดเดĂรเปนพื้นที่แÿดงคüćม คิดเĀ็น เริ่มมีบทถกเถียงเรื่ĂงรąบบผĆüเดียüเมียเดียü โดยĀมĂบรĆดเลยคĆดคćนกćรมีภรรยćมćกกüćĀนึ่ง ดĆงที่ปรćกฏใน Bangkok Calendar ฉบĆบป พ.ý. ๒๔๐๕ รĆชÿมĆยรĆชกćลที่ ๔ (พ.ý. ๒๓๙๔–๒๔๑๑) • พ.ý. ๒๔๐๘ ĂํćแดงเĀมืĂนไดถüćยฎีกć ไมยินยĂม ใĀพĂขćยตนเĂงใĀนćยภู เพรćąชĂบพĂกĆบนćยริดĂยู กĂนแลü • ĂํćแดงจĆ่นไมยĂมใĀÿćมีขćยตนเĂงใĀกĆบชćยĂื่น จึง ไดทํćฎีกćถüćย รĆชกćลที่ ๔ ใĀยกเลิกกฎĀมćยผĆüขćย เมียที่เĀ็นผูĀญิงเปนคüćย ผูชćยเปนคน พ.ý. ๒๔๑๐ • เริ่มมีกćรเก็บคćธรรมเนียมĀญิงโÿเภณี เรียกüć ภćþีบํćรุงถนน • มิชชĆนนćรีเขćมćจĆดตĆ้งโรงเรียนÿํćĀรĆบเด็กĀญิง โรงเรียนกćรชćงÿตรี (Ăรุณปรąดิþฐ) จĆงĀüĆดเพชรบุรี • แăเรียต เทยเลĂร มิลล (พ.ý. ๒๓๕๐-๒๔๐๑) แตงงćนครĆ้งที่ÿĂงกĆบ จĂĀน ÿจüต มิลล (พ.ý. ๒๓๔๙- ๒๔๑๖) ĀลĆงÿćมีคนแรกเÿียชีüิต เธĂเปนนĆกคิด นĆกเขียน แลąแรงบĆนดćลใจใĀเขćเขียนงćนเรื่Ăงÿิทธิ คüćมเÿมĂภćคขĂงผูĀญิง คüćมรุนแรงในครĂบครĆü The Subjection of Women ขĂงมิลล ไดจĆดพิมพใน พ.ý.๒๔๑๒ เăเลนบุตรÿćüไดÿืบทĂดทํćงćนเรื่Ăงÿิทธิ ÿตรีรüมกĆบมิลลĀลĆงเธĂเÿียชีüิต • ฟรีดิช เĂงเกลÿ (พ.ý. ๒๓๖๓-๒๔๓๘) นĆกปรĆชญć นĆกทฤþฎีทćงกćรเมืĂงชćüเยĂรมĆน เขียนĀนĆงÿืĂ The Origin of the Family, Private Property and State จĆดพิมพครĆ้งแรก พ.ý. ๒๔๒๗ เปนงćนเขียนชิ้น แรกที่นํćเÿนĂแนüคิดเรื่ĂงเýรþฐýćÿตรครĂบครĆüแลą บทบćทขĂงผูĀญิง รĆชÿมĆยรĆชกćลที่ ๕ (พ.ý. ๒๔๑๑–๒๔๕๓) • พ.ý. ๒๔๑๓ ÿมćคมÿตรีในĂเมริกćบริจćคเงิน ÿนĆบÿนุน จĆดตĆ้งโรงเรียนĂุตÿćĀกรรมÿํćĀรĆบเด็กĀญิง ขึ้นที่กรุงเทพĄ • พ.ý. ๒๔๑๗ ตĆ้งโรงเรียนกุลÿตรีüĆงĀลĆง (üĆฒนć üิทยćลĆย) • พ.ý. ๒๔๒๓ ตĆ้งโรงเรียนÿุนĆนทćลĆย • พ.ý. ๒๔๓๑ กํćเนิดนิตยÿćรÿตรีขĂงไทยเลมแรก นćรีรมย จĆดทํćโดย กรมĀมื่นมĀิýรรćชĀฤทĆย • พ.ý. ๒๔๓๕ ตĆ้งโรงเรียนเÿćüภć • พ.ý. ๒๔๓๖ ตĆ้ง ÿภćĂุณćโลมแดงแĀงชćติÿยćม โดยทćนผูĀญิงเปลี่ยน ภćÿกรüงý ชĆกชüนÿตรี ĂćÿćÿมĆคร แลąไดกรćบบĆงคมทูล ÿมเด็จพรąนćงเจć ÿüćงüĆฒนć พรąบรมรćชเทüี เพื่ĂขĂพรąรćชทćน พรąบรมรćชćนุญćต • พ.ý. ๒๔๔๐ รĆชกćลที่ ๕ เÿด็จปรąพćÿยุโรปครĆ้ง แรก ไดโปรดเกลćĄ ใĀÿมเด็จพรąนćงเจćเÿćüภćผĂง ýรี พรąĂĆครรćชเทüีเปนผูÿํćเร็จรćชกćรแผนดินแทน • เĂมิลีน พĆงคเăิรซ (Emily Pankhurst พ.ý. ๒๔๐๑–๒๔๗๑) ÿตรีนĆกเคลื่ĂนไĀüทćงกćรเมืĂงชćüĂĆงกฤþ เริ่มตนขบüนกćรเรียกรĂงÿิทธิในกćรเลืĂกตĆ้งขĂง ผูĀญิงในปรąเทýĂĆงกฤþโดยใชüิธีกćรรุนแรง • พ.ý. ๒๔๑๒ ปรąเทýĂĆงกฤþĂนุญćตใĀผูĀญิงมีÿิทธิ ĂĂกเÿียงเลืĂกตĆ้งในรąดĆบทĂงถิ่น • คํćüć “เฟมินิÿต” (feminist) ปรćกฏครĆ้งแรกใน ฝรĆ่งเýÿแลąเนเธĂรแลนด พ.ý. ๒๔๑๕ • พ.ý. ๒๔๓๖ นิüซีแลนดใĀÿิทธิผูĀญิงĂĂกเÿียง เลืĂกตĆ้งในรąดĆบชćติ • พ.ý. ๒๔๔๐ ĂĆงกฤþĂนุญćตใĀมีกćรĀยćรćงไดตćม กฎĀมćย

๓๙๗ พรąĂงค โดยÿมเด็จพรąนćงเจćไดถูกเรียกขćนพรą นćมในยุคนĆ้นüć ÿมเด็จรีเจนท • พ.ý. ๒๔๔๒ ตĆ้งโรงเรียนÿตรีüิทยć • พ.ý. ๒๔๔๔ ตĆ้งโรงเรียนýึกþćนćรี • พ.ý. ๒๔๔๗ ตĆ้งโรงเรียนรćชินี ĀมĂมเจćพิจิตรć จิรภć เทüกุลเปนĂćจćรยใĀญ • เทียนüรรณ ĀรืĂเทียน üĆณณćโภ üิพćกþüิจćรณ ผĆüเดียüĀลćยเมีย ในĀนĆงÿืĂตุลüิภćคพจนกิจ • พ.ý. ๒๔๔๘ ปรąกćýเลิกทćÿ ผูĀญิงในฐćนąลูก ÿćüแลąภรรยćไมตĂงถูกนํćไปขćย • พ.ý. ๒๔๔๙ กํćเนิดĀนĆงÿืĂพิมพกุลÿตรี • พ.ý. ๒๔๕๑ ĂĂกพรąรćชบĆญญĆติปĂงกĆนÿĆญจรโรค รĆตนโกÿินทรýก ๑๒๗ (พ.ý. ๒๔๕๑) ใชเฉพćąใน กรุงเทพ โดยจดทąเบียนซĂง แลąĀญิงโÿเภณี ใĀ คํćĂธิบćยüć “Āญิงนครโÿเภณี” Āมćยถึง “Āญิงที่ รĆบจćงทํćชํćเรćÿํ่ćÿĂน โดยไดรĆบผลปรąโยชนเปน คćจćง” รĆชÿมĆยรĆชกćลที่ ๖ (พ.ý. ๒๔๕๓–๒๔๖๘) เกิดÿงครćมโลกครĆ้งที่ ๑ (พ.ý. ๒๔๕๗-๒๔๖๑) • พ.ý. ๒๔๕๖ กรąทรüงธรรมกćรจĆดตĆ้งโรงเรียน ฝกĀĆดครูเบญจมรćชćลĆย นĆกเรียนĀญิงที่เรียนไดรĆบ ทุนเลćเรียนĀลüง • พรąรćชบĆญญĆติขนćนนćมÿกุล พ.ý. ๒๔๕๖ มćตรć ๖ ĀญิงไดทํćงćนÿมรÿมีÿćมีแลüใĀใชชื่ĂÿกุลขĂง ÿćมี แลคงใชชื่ĂตĆüแลชื่ĂÿกุลเดิมขĂงตนได • พ.ý. ๒๔๕๗ กํćเนิดĀนĆงÿืĂÿตรีนิพนธ • พ.ý. ๒๔๖๐ เกิดÿถćนบĆนเทิงยćมคํ่ćคืนตćมแบบ ตąüĆนตกมีกćรคćปรąเüณีแĂบแฝง • พ.ý. ๒๔๖๔ ĂĂกพรąรćชบĆญญĆติปรąถมýึกþć กํćĀนดใĀเยćüชนĀญิงชćย รąĀüćงĂćยุ ๗-๑๕ ป เขćเรียนในโรงเรียน • พ.ý. ๒๔๖๕ กํćเนิดĀนĆงÿืĂพิมพÿตรีýĆพท • พ.ý. ๒๔๖๘ กํćเนิดĀนĆงÿืĂพิมพÿตรีไทย มีคํćขüĆญ üć ĂĂกมćเพื่ĂใĀคüćมÿüćงแกÿตรีทĆ้งปüง • ชüงÿงครćมโลกผูĀญิงĀลćยคนมีบทบćทในกćรดูแล รĆกþćพยćบćลผูบćดเจ็บ แลąเปนลćม ÿćยลĆบใĀ กĂงทĆพพĆนธมิตร • กćรปฏิüĆติรĆÿเซีย พ.ý. ๒๔๖๐ เริ่มตนกćรปกครĂง ขĂงคณąบĂลเชüิค • คลćรć เซทคิน (พ.ý. ๒๔๐๐–๒๔๗๖) ĀญิงนĆกคิด นĆกเคลื่ĂนไĀüทćงกćรเมืĂงแนüมćรกซิÿต ชćüเยĂรมĆน เพื่ĂนÿนิทขĂงโรซć ลĆกเซมเบิรก (พ.ý. ๒๔๑๔–๒๔๖๒) ไดนํćเÿนĂในกćรปรąชุมÿมĆชชćขĂงÿตรีแนü ÿĆงคมนิยมครĆ้งที่ ๒ พ.ý. ๒๔๕๓ เรื่ĂงüĆนÿตรี แตไมได กํćĀนดüĆนที่แนนĂนเพียงแตตĂงกćรแยกกćรเคลื่Ăน ไĀüขĂงÿตรีแนüÿĆงคมนิยมĂĂกจćกขบüนกćรÿิทธิÿตรี กรąมพี(bourgeois feimist movement) ตĂมćใน กćรปรąชุมนćนćชćติขĂงÿตรีÿĆงคมนิยม พ.ý. ๒๔๖๔ ไดมีกćรเÿนĂใĀ üĆนที่ ๘ มีนćคม เปนüĆนÿตรีÿćกล เพื่ĂรํćลึกถึงกćรปรąทüงขĂงÿตรีในเมืĂงเลนินกรćด (เซนต ปเตĂรÿเบิรก) เมื่ĂüĆนที่ ๘ มีนćคม พ.ý. ๒๔๖๐ ĂĆนเปนจุดเริ่มตนขĂงกćรปฏิüĆติรĆÿเซีย • üลćดิเมียร เลนิน (พ.ý. ๒๔๑๓-๒๔๖๗) ดüยกćร เÿนĂแนąขĂงĂเลคซĆนดรć คĂลลĂนไต (พ.ý.๒๔๑๕-๒๔๙๕) นĆกคิด นĆกกćรเมืĂงมćรกซิÿต แลąนĆกกćรทูต ไดปรąกćýใĀüĆนที่ ๘ มีนćคมเปนüĆนเฉลิมฉลĂงÿตรี ขĂงรĆÿเซีย แลąตĂมćไดขยćยไปในกลุมปรąเทýÿĆงคม

๓๙๘ นิยม จนใน พ.ý. ๒๕๑๘ ÿĀปรąชćชćติไดปรąกćý รĆบรĂงüĆนที่ ๘ มีนćคมเปนüĆนÿตรีÿćกล (ไมมีกćรคนพบรćยงćนĀลĆกฐćนขĂงกćรปรąทüงขĂง คนงćนĀญิงในโรงงćนเÿื้Ăผćที่นิüยĂรกจนถูกไฟไĀม เÿียชีüิตใน พ.ý. ๒๔๕๔ ทํćใĀนĆกÿตรีนิยมปจจุบĆนไม เชื่ĂüćเĀตุกćรณนี้เกิดขึ้นจริง จึงไมไดเปนตนกํćเนิด ขĂงüĆนÿตรีÿćกล) • โรซć ลĆกเซมเบิรก (พ.ý. ๒๔๑๔–๒๔๖๒) นĆกคิด นĆกเขียน นĆกเýรþฐýćÿตรกćüĀนćที่มีผลงćนÿํćคĆญ Āลćยชิ้น แลąเปนนĆกกćรเมืĂง แนüมćรกซิÿตชćü โปแลนดที่ไดĂพยพมćĂยูในเยĂรมĆน ไดรĆบÿĆญชćติดüย กćรแตงงćนกĆบลูกชćยขĂงเพื่ĂนรüมĂุดมกćรณแลą เปนเพื่ĂนÿนิทขĂงคลćรć เซทคิน เธĂเปนÿมćชิก พรรคÿĆงคมนิยมปรąชćธิปไตย แลąพรรคคĂมมิüนิÿต ขĂงเยĂรมĆน แลąตĂตćนÿงครćม ไดถูกจĆบกุมแลą ÿĆงĀćรใน พ.ý. ๒๔๖๒ รćงขĂงเธĂถูกโยนทิ้งไüในคู เมืĂงเบĂรลิน • เĂมมć โกลดมĆนน (พ.ý. ๒๔๑๒–๒๔๘๓) นĆกคิด นĆกเขียนแลąนĆกเคลื่ĂนไĀüÿิทธิÿตรีแนüĂนćคิÿต ชćü ĂเมริกĆนที่ĂพยพมćจćกรĆÿเซีย เปนผูÿนĆบÿนุนÿิทธิ แรงงćนĀญิง เคลื่ĂนไĀüเรื่Ăงกćรใชยćคุมกํćเนิด แลą เปนผูĀญิงคนเดียüในชüงเüลćนĆ้นที่เรียกรĂงÿิทธิขĂง คนรĆกเพýเดียüกĆน ไดถูกเนรเทýกลĆบรĆÿเซีย เพรćą ÿนĆบÿนุนกćรปฏิüĆติรĆÿเซียซึ่งตĂมćไดÿรćงคüćม ผิดĀüĆงทํćใĀเธĂเดินทćงĂĂกจćกปรąเทýแลąไดใชชีüิต ในปรąเทýแคนćดćจนüćรąÿุดทćยแลąเขียนĀนĆงÿืĂ Live My Life ĂĆตชีüปรąüĆติขĂงตน รĆชÿมĆยรĆชกćลที่ ๗ (พ.ý. ๒๔๖๘–๒๔๗๗) กćรเปลี่ยนแปลงĀลĆงÿงครćมโลกครĆ้งที่ ๑ • พ.ý. ๒๔๗๐ เปดรĆบนิÿิตĀญิงเขćมćýึกþćใน จุāćลงกรณมĀćüิทยćลĆยรุนแรก จํćนüน ๗ คน เขć ýึกþćในคณąĂĆกþรýćÿตรแลąüิทยćýćÿตรในชĆ้น เตรียมแพทย • บĆณฑิตĀญิง ๓ คนแรกขĂงจุāćลงกรณĄ จบจćก คณąแพทยýćÿตร แลąในป ๒๔๗๖ จบĂีก ๒ คน รüม ๕ คน ไดแก พญ.ม.ร.ü.นĆนทć ชุติกร, พญ.ชด นิธิ ปรąภć, ý.พญ.ม.ร.ü.ÿงýรี เกตุÿิงĀ ý.พญ.ทćน ผูĀญิงเฉิดฉลĂง เนตรýิริ แลąพญ.ไทยเชียง ธรรมć รĆกþ • พ.ý. ๒๔๗๑ ผูĀญิงบüชเปนภิกþุณี นรินทรกลึงบüช ลูกÿćü ÿćรąแลąจงดี ภćþิต ลูกÿćüเปนภิกþุณีแต ถูกตĂตćนจćกคณąÿงฆ แลąถูกจĆบÿึก ĀลĆงจćกนĆ้นมี คํćÿĆ่งĀćมกćรบüชภิกþุณี • พ.ý. ๒๔๗๑ กํćเนิดĀนĆงÿืĂพิมพÿยćมยุพดีซึ่งมี คüćมคิดกćüĀนćเรื่Ăงÿิทธิÿตรี • เจน ĂดĆมÿ (พ.ý. ๒๔๐๓-๒๔๗๘) ĀญิงĂเมริกĆนผู ไดรĆบÿมญćüćเจนผูĂĆนตรćย เปนผูนํćรณรงคเรื่Ăง ÿĆนติภćพแลąเรียกรĂงใĀยุติกćรใชแกÿพิþในกćรทํć ÿงครćม ไดกĂตĆ้งÿĆนนิบćตผูĀญิงเพื่ĂÿĆนติภćพแลą เÿรีภćพ (Women’s International League for Peace and Freedom) แลąเปนผูĀญิงคนแรกที่ไดรĆบ รćงüĆลโนเบล ถĂยคํćĂมตąขĂงเธĂคืĂ ÿĆนติภćพที่ แทจริงมิใชเพียงแคไมมีกćรÿูรบ แตĀมćยถึงกćรมีĂยู ขĂงคüćมยุติธรรม

๓๙๙ • พ.ý. ๒๔๗๓ กํćเนิดĀนĆงÿืĂพิมพนćรีนćถ • พ.ý. ๒๔๗๔ กํćเนิดĀนĆงÿืĂพิมพÿุภćพÿตรี • พ.ý. ๒๔๗๕ คณąรćþฎรไดปรąกćý พรąรćชบĆญญĆติธรรมนูญกćรปกครĂงแผนดินÿยćม (ชĆ่üครćü) พ.ý. ๒๔๗๕ ซึ่งมćตรć ๑๔ ไดใĀÿิทธิแก ผูĀญิงทĆ้งในกćรลงÿมĆครรĆบเลืĂกตĆ้งแลąĂĂกเÿียง เลืĂกตĆ้ง พรąรćชบĆญญĆติฉบĆบนี้รćงขึ้นโดยนćยปรีดี พนมยงค - กํćเนิดĀนĆงÿืĂพิมพĀญิงไทย เปนปćกเÿียง เรียกรĂงคüćมเปนธรรมใĀผูĀญิง โจมตีรąบบชćย เปนใĀญ - กĂตĆ้งÿมćคมÿตรีแĀงกรุงÿยćม รĆชÿมĆยรĆชกćลที่ ๘ (พ.ý. ๒๔๗๘–๒๔๘๙) ÿงครćมโลกครĆ้งที่ ๒ (พ.ý. ๒๔๘๒-๒๔๘๘) เริ่มตนกćรเคลื่ĂนไĀüÿตรีนิยมคลื่นลูกที่ÿĂง (พ.ý. ๒๔๘๐–๒๕๒๐) • พ.ý. ๒๔๗๘ ĂĂกปรąมüลกฎĀมćยแพงแลą พćณิชย บรรพ ๕ แลąบรรพ ๖ กํćĀนดใĀชćยมี ภรรยćโดยชĂบดüยกฎĀมćยไดเพียงคนเดียü มćตรć (๔๕) นĆบเปนครĆ้งแรกในปรąüĆติýćÿตรไทย • พ.ý. ๒๔๗๙ ครูฉลบชลĆยย มĀćนีรćนนท นิÿิต ĂĆกþรýćÿตร ผูĀญิงคนเดียüที่ÿĂบไดทุนĀลüงเรียน ตĂที่ĂĆงกฤþ • พ.ý. ๒๔๘๑ จĆดตĆ้ง ÿĀพĆนธÿตรีมĀćüิทยćลĆยแĀง กรุงÿยćม มีจุดมุงĀมćยเพื่ĂใĀผูĀญิงทุกรąดĆบชĆ้น ไดรĆบกćรýึกþć แลąยĆงชüยแกไขปญĀćโÿเภณี นํć โดยดร.เพียร ăุนตรąกูล • พ.ý. ๒๔๘๒ มีกćรรüมกลุมบĆณฑิตÿตรีทćงกฎĀมćย เĀ็นüćผูĀญิงไทยยĆงเÿียเปรียบทćงกฎĀมćย โดยเฉพćąกฎĀมćยครĂบครĆü • ปรąเทýไทยเขćรüมÿงครćมโลกครĆ้งที่ ๒ โดยยĂม ใĀกĂงทĆพญี่ปุนเขćมćตĆ้งในปรąเทý • พ.ý. ๒๔๘๕ ตĆ้งกรมทĀćรĀญิง โรงเรียนนćยรĂย ผูĀญิง โรงเรียนนćยÿิบĀญิง ผลิตทĀćรĀญิงเขć ปรąจํćกćรในกĂงทĆพไทย นĆกเรียนนćยรĂยĀญิงที่ ÿํćเร็จกćรýึกþć จąเขćปรąจํćกćรที่กĂงพĆนÿุรนćรี กรมÿุริโยทĆย ซึ่งÿถćปนćขึ้นมćเพื่ĂเปนกĂงพĆนÿํćĀรĆบ ทĀćรĀญิงโดยเฉพćą แลąยกเลิกไปโดยรĆฐบćลชุด ใĀมที่ขึ้นมć พ.ý. ๒๔๘๗ ĀลĆงจćก จĂมพล ป. ลćĂĂกจćกตํćแĀนงนćยกรĆฐมนตรี • ผูĀญิงมีบทบćทดูแลครĂบครĆü แลąเปนกํćลĆงÿํćคĆญ ในกćรผลิต ในชüงÿงครćม • กรรมćธิกćรüćดüยÿถćนภćพÿตรี (CSW) ตĆ้งขึ้น พ.ý. ๒๔๘๙ ภćยใตคณąมนตรีคüćมมĆ่นคงเýรþฐกิจแลą ÿĆงคมแĀงÿĀปรąชćชćติ (ECOSOC) จĆดทํćกฎĀมćย ÿิทธิมนุþยชนรąĀüćงปรąเทýเพื่Ăÿงเÿริม ปกปĂงแลą คุมครĂงÿิทธิมนุþยชนขĂงผูĀญิง • ๑๐ ธĆนüćคม พ.ý. ๒๔๙๑ ÿĀปรąชćชćติไดรĆบรĂง ปฏิญญćÿćกลüćดüยÿิทธิมนุþยชน ยืนยĆนüćทุกคนมี ÿิทธิเÿรีภćพ ไมมีกćรเลืĂกปฏิบĆติทćงเชื้Ăชćติ ÿีผิü เพý ภćþć ýćÿนć คüćมเชื่ĂทćงกćรเมืĂง คüćมเชื่Ă Ăื่น ๆ • พ.ý. ๒๔๙๒ (ค.ý. ๑๙๔๙) ซีโมน เดĂ โบüĆüร นĆก ÿิทธิÿตรีชćüฝรĆ่งเýÿไดตีพิมพĀนĆงÿืĂเรื่Ăง The Second Sex

๔๐๐ รĆชÿมĆยรĆชกćลที่ ๙ (พ.ý. ๒๔๘๙–๒๕๕๙) ÿตรีนิยมคลื่นลูกที่ÿĂง (พ.ý. ๒๕๐๓–๒๕๓๓) • พ.ý. ๒๔๙๗ ปรąเทýไทยเขćเปนภćคีĂนุÿĆญญćüć ดüยÿิทธิทćงกćรเมืĂงขĂงÿตรี • พ.ý.๒๕๑๗ รĆฐธรรมนูญบĆญญĆติรĆบรĂงĀลĆกกćรเÿมĂ ภćคĀญิงชćย • พ.ý. ๒๕๑๘ กćรเคลื่ĂนไĀüขĂงแรงงćนĀญิงใน โรงงćนทĂผć แลąผลิตเÿื้Ăผć มีกćรยึดโรงงćนจĆดกćร ผลิตแลąจํćĀนćยโดยแรงงćนĀญิง • งćนเขียน Betty Friedan เรื่Ăง The Feminine Mystique พ.ý. ๒๕๐๖ เขียนเรื่Ăง ปญĀćที่ไมมีชื่Ă คüćมทุกขทรมćนทćงจิตใจขĂงกćรเปนแมแลąเมีย ĀนĆงÿืĂเลมนี้นํćไปÿูกćรจĆดตĆ้งĂงคกรผูĀญิงที่มีชื่Ăüć National Organization of Women เปนĂงคกร ผูĀญิงที่ใĀญที่ÿุดในĂเมริกć เปนผูนํćกćรรณรงคเพื่Ă ÿิทธิเÿมĂภćคทćงกćรýึกþćขĂงผูĀญิง ÿิทธิแลąคüćม เÿมĂภćคทćงกฎĀมćย แลąในครĂบครĆü • นĆกÿตรีนิยมĂเมริกĆนเดินขบüนตĂตćนกćรปรąกüด Miss America ปรąทüงดüยกćรถĂดเÿื้Ăยกทรง ÿĆญลĆกþณขĂงกćรกดขี่ผูĀญิงลงเผćในถĆงขยą • พ.ý. ๒๕๑๐ Naomi Weisstein เปดÿĂน women’s studies programmes, ที่เมืĂงชิคćโก Free University • พ.ý. ๒๕๑๑ ขบüนกćรเคลื่ĂนไĀüขĂงผูĀญิงใน ĂĆงกฤþเปน militant feminism มีกćรรณรงคใĀปลด Ăćüุธนิüเคลียร ตĂตćนÿงครćมเüียดนćม มีกćรตĂÿู ขĂงกรรมกรĀญิงในกćรนĆดĀยุดงćนในนćม Ford strike เพื่ĂเรียกรĂงคćจćงแรงงćนที่เทćเทียมกĆบ แรงงćนชćย • พ.ý. ๒๕๑๓ มีกćรปรąชุม Women Liberation Conference ครĆ้งแรกจĆดที่ Ruskin College มĀćüิทยćลĆย Oxford มีผูเขćรüมกüć ๖๐๐ คน เปน แนüคิดแบบÿĆงคมนิยมแลąกćรปลดปลĂย กćร เรียกรĂงคćจćงแรงงćนที่เทćเทียม กćรจĆดÿüĆÿดิกćร ดูแลเด็กใĀกĆบคนงćนĀญิงตลĂด ๒๔ ชĆ่üโมง บริกćร คุมกํćเนิดโดยไมคิดคćใชจćย แลąกćรทํćแทงเมื่Ă ผูĀญิงตĂงกćร • üćรÿćร Shrew (พ.ý. ๒๕๑๒) แลą Spare Rib (พ.ý. ๒๕๑๕) รüมมืĂจĆดตĆ้งบćนพĆกฉุกเฉินÿํćĀรĆบ ผูĀญิงที่ถูกทุบตีในเมืĂง Chiswick ป พ.ý.๒๕๑๕ ขึ้นมćเปนแĀงแรก แลąตĆ้งýูนยüิกฤตขมขืน (rape crisis centers) ขึ้นมćĀลćยที่ในĂĆงกฤþ เริ่มรณรงค เรื่Ăง Violence Against Women, Reclaim the Night • ÿตรีนิยมคลื่นลูกที่ÿĂง (Second wave feminism) มุงเนนเรื่ĂงกćรตĂÿูเพื่ĂยุติปญĀćกćรกีดกĆน แลąกćร กดขี่ทćงเพý ทํćงćนยกรąดĆบจิตÿํćนึก ปฏิบĆติกćรĂยćง เปนĂิÿรąไมเกี่ยüขĂงกĆบผูชćย นĆกÿตรีนิยมในยุคนี้ ไดแก Anne Koedt ผูเขียนบทคüćมชื่Ă The myth of the vaginal orgasm (พ.ý. ๒๕๑๖) Shulamith Firestone เขียนงćนที่ชื่Ă The Dialectic of Sex

๔๐๑ (พ.ý. ๒๕๑๓) ทั้งคูชูประเด็นเพýüิถี Sexuality เปน ประเด็นĀลัก ทําใĀการเคลื่อนไĀüของคลื่นลูกที่ÿอง ตางไปจากการเคลื่อนไĀüของคลื่นลูกแรก • ๘ มีนาคม ๒๕๑๘ ÿĀประชาชาติประกาýใĀüันที่ ๘ มีนาคม เปนüันÿตรีÿากล • เดือนธันüาคม พ.ý. ๒๕๒๒ อนุÿัญญาüาดüยการขจัด การเลือกปฏิบัติตอÿตรีในทุกรูปแบบ (CEDAW) ไดรับ การรับรองจากÿมัชชาองคการÿĀประชาชาติ มีผล บังคับใชในเดือนกันยายน พ.ý. ๒๕๒๔ ปจจุบันมี ประเทýÿมาชิกรüม ๑๘๙ • พ.ý. ๒๕๒๕ คณะกรรมการประจําอนุÿัญญาüาดüย การขจัดการเลือกปฏิบัติตอÿตรีในทุกรูปแบบ กอตั้งขึ้น เพื่อติดตามตรüจÿอบรายงานของประเทýภาคี อนุÿัญญา üาไดปฏิบัติตามขอกําĀนดของอนุÿัญญา ผูĀญิงĀรือไม ทýüรรþÿตรี(พ.ý. ๒๕๑๙–๒๕๒๘) • ประเทýไทยไดรüมรับรองมติÿĀประชาชาติ พ.ý. ๒๕๑๘ เปนปÿตรีÿากลและประกาýทýüรรþÿตรีเพื่อ คüามเÿมอภาค การพัฒนาและÿันติภาพ • เมþายน พ.ý.๒๕๑๘ ÿงครามเüียดนามยุติลง อเมริกาถอนฐานทัพออกจากประเทýไทย ธุรกิจทาง เพýขยายตัüดึงดูดนักทองเที่ยüในรูปเซ็กÿทัüร เพื่อนํา รายไดเขาประเทý • พ.ý. ๒๕๑๙ มีรัฐมนตรีĀญิงÿองคนแรกจากการ แตงตั้ง คุณĀญิงเลอýักดิ์ ÿมบัติýิริ กระทรüงคมนาคม และคุณüิมลýิริ ชํานาญเüช ทบüงมĀาüิทยาลัย • พ.ý. ๒๕๑๙ คณะกรรมการอํานüยการจัดปÿตรี ระĀüางประเทý มีรายงานเÿนอใĀจัดตั้งĀนüยงาน เพื่อการพัฒนาÿตรีแĀงชาติขึ้น และแตงตั้ง คณะกรรมการüาดüยกิจกรรมของÿตรี ที่มาจาก ผูแทนĀนüยงานราชการและองคกรพัฒนาเอกชน เพื่อประÿานงานเรื่องÿตรี เÿนอขอคิดเĀ็นการพัฒนา ÿตรีตอรัฐบาล และýึกþาแผนปฏิบัติงานระดับÿากล ของÿĀประชาชาติ • พ.ý. ๒๕๒๓ คณะอนุกรรมการพัฒนากิจกรรมและ บทบาทÿตรี ไดตั้งคณะทํางานüางแผนพัฒนาÿตรี ระยะÿั้น และคณะทํางานüางแผนพัฒนาÿตรีระยะ ยาü เพื่อจัดทําแผนพัฒนาÿตรีระยะยาü (พ.ý. ๒๕๒๕–๒๕๔๔) แผนพัฒนาÿตรีของไทยเริ่มตนจัดทํา คüบคูไปกับแผนพัฒนาเýรþฐกิจและÿังคมแĀงชาติ ฉบับที่ ๕ • แผนพัฒนาÿตรีฉบับแรกนี้ มีแนüคิดพื้นฐานเรื่อง คüามเÿมอภาคคüามเปนธรรมของผูĀญิง การไมถูก • การประชุมÿตรีโลกครั้งที่ ๑ ที่ประเทýเม็กซิโกในป พ.ý. ๒๕๑๘ • ป พ.ý. ๒๕๒๐ ÿĀประชาชาติประกาýใĀüันที่ ๘ มีนาคมüันÿตรีÿากล เปนüันĀยุด • พ.ý. ๒๕๑๙-๒๕๒๘ ÿĀประชาชาติประกาýใĀเปน ทýüรรþÿตรี • พ.ý. ๒๕๒๓ การประชุมระดับโลกเรื่องÿตรีครั้งที่ ๒ ณ กรุงโคเปนเฮเกน เนนประเด็นการüางงาน ÿุขภาพ และการýึกþา กําĀนดใĀผูĀญิงมีÿüนรüมอยางเต็มที่ ในการพัฒนาการเมือง การตัดÿินใจ การประÿานงาน และÿันติภาพ และไดมีการรับรองแผนปฏิบัติการชüง ๕ ป ทýüรรþÿตรีÿากล • พ.ý. ๒๕๒๘ มีการประชุมÿตรีโลกครั้งที่ ๓ ที่เมือง ไนโรบี ประเทýเคนยา ซึ่งเปนปที่ÿิ้นÿุดทýüรรþÿตรี ÿากล ไดมีการทบทüนÿถานการณของÿตรีทุกดานที่ เกิดขึ้นระĀüางทýüรรþÿตรีÿากล และไดรับรอง แผนปฏิบัติการไนโรบี ยุทธýาÿตรไนโรบีเพื่อ คüามกาüĀนาของÿตรีเพื่อใชดําเนินการตออีก ๑๕ ป

๔๐๒ เลืĂกปฏิบĆติเพรćąคüćมเปนเพýĀญิง กćรÿรćงโĂกćÿ คüćมเทćเทียมกćรพĆฒนćýĆกยภćพขĂงผูĀญิง กćรมี ÿüนรüมในกćรตĆดÿินใจในทุกรąดĆบ โดยมีกฎĀมćย รĂงรĆบ แลąปรąเด็นÿํćคĆญโดยเฉพćąคืĂ กćรลดคüćม รุนแรงตĂผูĀญิงที่มีĂยูในÿĆงคม • กรกฎćคม พ.ý. ๒๕๒๗ มีกćรริเริ่มตĆ้งüีเมนÿ คćเฟ เพื่Ăเปนพื้นที่ขĂงผูĀญิงเพื่Ăแลกเปลี่ยนพูดคุย • พ.ý. ๒๕๒๘ ปรąเทýไทยเขćรüมเปนภćคีĂนุÿĆญญć üćดüยกćรขจĆดกćรเลืĂกปฏิบĆติตĂÿตรีในทุกรูปแบบ • พ.ý. ๒๕๒๙ คุณĀญิงÿุพĆตรć มćýดิตถ เปน รĆฐมนตรีĀญิงคนแรกขĂงไทยที่มćจćกกćรเลืĂกตĆ้ง • พ.ý. ๒๕๓๒ รĆฐบćลไทยไดมีกćรจĆดงćนüĆนÿตรี ÿćกลขึ้นครĆ้งแรก • กĂตĆ้งÿํćนĆกงćนคณąกรรมกćรÿงเÿริมแลą ปรąÿćนงćนÿตรีแĀงชćติ (กÿÿ.) เปนĀนüยงćน รąดĆบชćติดćนผูĀญิง ĂยูภćยใตÿํćนĆกงćนปลĆดÿํćนĆก นćยกรĆฐมนตรี ÿตรีนิยมคลื่นลูกที่ÿćม (พ.ý. ๒๕๓๓–๒๕๕๓) • พ.ý. ๒๕๓๕-๒๕๕๔ จĆดทํćแผนพĆฒนćÿตรีรąยąยćü ฉบĆบที่ ๒ โดยเชื่ĂมโยงผูĀญิงกĆบมิติĂื่น ๆ เชน ครĂบครĆü ÿิ่งแüดลĂม ýćÿนć มีคüćมĀลćกĀลćย มćกขึ้น นํćเÿนĂรูปธรรมในรąดĆบนโยบćยแลą มćตรกćรĀลĆก รüมถึงĀนüยงćนรĆบผิดชĂบ • พ.ý. ๒๕๓๖ มติคณąรĆฐมนตรี ยกเลิกขĂĀćมกćร แตงตĆ้งÿตรีเปนปลĆดĂํćเภĂแลąผูüćรćชกćรจĆงĀüĆด • ๑๐ พฤþภćคม ๒๕๓๖ เĀตุกćรณแรงงćนĀญิง เÿียชีüิต ๑๗๑ คน มีคนงćนบćดเจ็บกüć ๔๐๐ คน เกิดไฟไĀมโรงงćนทํćตุกตć บริþĆทเคเดĂร ĂินดĆÿ-เทรียล ไทยแลนด ตํćบลกรąทุมลม ĂํćเภĂÿćมพรćน จĆงĀüĆดนครปฐม • พ.ý. ๒๕๓๗ มูลนิธิผูĀญิงรüมกĆบเครืĂขćยพĆนธมิตร โลกตĂตćนกćรคćผูĀญิง (GAATW) จĆดทํćเĂกÿćร เรื่ĂงมćตรฐćนÿิทธิมนุþยชนในกćรปฏิบĆติตĂ ผูเÿียĀćยจćกกćรคćมนุþย แลąรณรงคใĀเĀ็นถึง คüćมแตกตćงขĂงกćรคćปรąเüณี กćรคćĀญิงแลą เด็ก • พฤýจิกćยน ๒๕๓๗ ภćคปรąชćÿĆงคมไทยไดจĆดตĆ้ง คณąทํćงćนเüทีกลุมผูĀญิงรćกĀญć มีเĂ็นจีโĂทํćงćน ดćนผูĀญิงกüć ๒๐ Ăงคกร รüมจĆดÿĆมมนćเรื่Ăง ĀญิงไทยในýตüรรþĀนć: เüทีผูĀญิงรćกĀญćÿูกćร ปรąชุมÿตรีโลกที่ปกกิ่ง ที่ÿมćคมÿงเÿริมÿถćนภćพ ÿตรี ทุงÿีกĆน เปนเüทีขĂงผูĀญิงรćกĀญćใĀไดมีÿüน รüมแÿดงคüćมคิดเĀ็น คüćมตĂงกćรแลą เริ่มกćรเคลื่ĂนไĀüขĂงÿตรีนิยมคลื่นลูกที่ÿćม โดยüิพćกþกćรเคลื่ĂนไĀüขĂงÿตรีนิยมที่ผćนมć ไดมี กćรจํćแนกใĀเĀ็นคüćมĀลćกĀลćยขĂงผูĀญิงแลą ปญĀćเฉพćąขĂงแตลąกลุม จึงไดเกิดกćรเรียกรĂงใĀ ตรąĀนĆกถึงปญĀćĂĆตลĆกþณทĆบซĂน (intersectionality) ผูĀญิงแตลąกลุมไดแÿดงตĆüตน แลąเรียกรĂงพื้นที่ในเüทีตćง ๆ เพื่ĂใĀเกิดกćรมĂงเĀ็น ยĂมรĆบแลąตรąĀนĆกปญĀćเฉพćąขĂงตนในกรĂบ คüćมรุนแรงแลąÿิทธิมนุþยชน ปรąเด็นรณรงคจึง ĀลćกĀลćย • พ.ý. ๒๕๓๖ กćรปรąชุมรąดĆบโลกเรื่Ăงÿิทธิมนุþยชน กลุมĂงคกรผูĀญิงทĆ่üโลกไดรüมกĆนขĆบเคลื่Ăนรณรงค เรื่ĂงÿิทธิมนุþยชนขĂงผูĀญิงเปนÿิทธิที่กํćĀนดไüใน ปฏิญญćÿćกลüćดüยเรื่Ăงÿิทธิมนุþยชน โดยมีคํćขüĆญ รณรงครüมกĆนüć ÿิทธิมนุþยชนขĂงผูĀญิงคืĂÿิทธิ มนุþยชน แลąคüćมรุนแรงตĂผูĀญิงเปนกćรลąเมิด ÿิทธิมนุþยชน บรรจุไüในแผนปฏิบĆติกćรเüียนนć • พ.ý. ๒๕๓๖ ÿมĆชชćĂงคกćรÿĀปรąชćชćติไดรĆบรĂง ปฏิญญćขจĆดคüćมรุนแรงตĂผูĀญิง ปฏิญญćเüียนนć แลąแผนปฏิบĆติกćรüć “คüćมรุนแรงทćงเพýเปนกćร ลąเมิดÿิทธิมนุþยชน” แลąรĆฐภćคีตĂงขจĆดคüćม รุนแรงĂĆนเนื่Ăงมćจćกคüćมเพýภćüą (gender-based violence) แลąกćรเĂćเปรียบทćงเพýทุกรูปแบบ • พ.ý. ๒๕๓๖ ไดมีกćรแตงตĆ้งผูตรüจกćรพิเýþคนแรก ขĂงĂงคกćรÿĀปรąชćชćติเรื่ĂงคüćมรุนแรงตĂผูĀญิง

๔๐๓ ขĂเÿนĂแนą เพื่Ăแลกเปลี่ยนแลąนํćเÿนĂในกćร ปรąชุมรąดĆบโลกที่นครปกกิ่ง ปรąเทýจีน • พ.ý. ๒๕๓๘ ĂงคกรผูĀญิง กลุมผูĀญิงรćกĀญć รüม เüทีกćรปรąชุมขĂงĂงคกรพĆฒนćเĂกชนดćนผูĀญิงที่ เมืĂงĀüćยโĀรü ปรąเทýจีน • คุณĀญิงÿุพĆตรć มćýดิตถ ไดรĆบกćรแตงตĆ้งเปน ปรąธćนเüทีกćรปรąชุม NGO Forum on Women’95 ที่เมืĂงĀüćยโĀรü (Huairou) ปรąเทý จีน เมื่ĂเดืĂนกĆนยćยน พ.ý. ๒๕๓๘ มีกćรจĆดทํć แผนปฏิบĆติกćรที่ครĂบคลุมเรื่ĂงผูĀญิง • พ.ý.๒๕๓๙ กĂตĆ้งเครืĂขćยผูĀญิงกĆบรĆฐธรรมนูญ • ĂĂกพรąรćชบĆญญĆติปĂงกĆนแลąปรćบปรćมกćร คćปรąเüณี พ.ý. ๒๕๓๙ ปรĆบบทลงโทþผูคćปรąเüณี ใĀนĂยลง แลąคุมครĂงเด็กที่Ăćยุตํ่ćกüć ๑๘ ปโดยมี บทลงโทþผูซื้Ăปรąเüณีจćกเด็ก • รĆฐธรรมนูญ พ.ý. ๒๕๔๐ มćตรć ๓๐ รąบุüć บุคคล ยĂมเÿมĂกĆนในกฎĀมćยแลąไดรĆบคüćมคุมครĂงตćม กฎĀมćยเทćเทียมกĆน ชćยแลąĀญิงมีÿิทธิเทćเทียม กĆน แลąครĂบคลุมเรื่ĂงคüćมรุนแรงตĂผูĀญิงใน ครĂบครĆü มćตรć ๕๓ “เด็ก เยćüชน แลąบุคคลใน ครĂบครĆüมีÿิทธิไดรĆบคüćมคุมครĂงโดยรĆฐจćกกćรใช คüćมรุนแรงแลąกćรปฏิบĆติที่ไมเปนธรรม” • พ.ร.บ. คุมครĂงแรงงćน พ.ý. ๒๕๔๑ Āญิงแลąชćย ไดรĆบโĂกćÿในกćรจćงงćนแลąÿüĆÿดิกćรแรงงćน Ăยćงเทćเทียม • ๒๙ มิถุนćยน ๒๕๔๒ ปรąเทýไทยกํćĀนดใĀเดืĂน พฤýจิกćยนขĂงทุกปเปนเดืĂนรณรงคยุติคüćมรุนแรง ตĂเด็กแลąÿตรี • ๑๔ มิถุนćยน พ.ý. ๒๕๔๓ ปรąเทýไทยเปน ปรąเทýแรกในĂćเซียนที่เขćเปนภćคีพิธีÿćรเลืĂกรĆบ ĂนุÿĆญญćüćดüยกćรขจĆดกćรเลืĂกปฏิบĆติตĂÿตรีใน ทุกรูปแบบ • ๓๑ กรกฎćคม ๒๕๔๔ จĆดตĆ้งกลไกในกćรขĆบเคลื่Ăน กćรÿงเÿริมคüćมเÿมĂภćครąĀüćงเพýขĂงĀนüยงćน ภćครĆฐ ใĀทุกกรąทรüง ทบüง กรม มีผูบริĀćรดćน กćรเÿริมÿรćงบทบćทĀญิงชćย แลąýูนยปรąÿćนงćน ดćนคüćมเÿมĂภćคĀญิงชćย • พ.ý. ๒๕๔๕ กรąทรüงกćรพĆฒนćÿĆงคมแลąคüćม มĆ่นคงขĂงมนุþย จĆดตĆ้งคณąกรรมกćรนโยบćยแลą ยุทธýćÿตรกćรพĆฒนćÿถćนภćพÿตรีแĀงชćติ (กยÿ.) โดยมีผูแทนมูลนิธิผูĀญิงเขćรüมเปนกรรมกćร • ในüĆนที่ ๒๐ มิถุนćยน พ.ý. ๒๕๕๐ ÿภćนิติบĆญญĆติ แĀงชćติไดมีมติ เĀ็นชĂบ แกไขเพิ่มเติมปรąมüล กฎĀมćยĂćญćคüćมผิดทćงเพý โดยเปลี่ยนจćก Āญิง Ăื่นที่ไมใชภรรยćเปน ผูĂื่น • พ.ý. ๒๕๓๘ กćรปรąชุมÿตรีโลกครĆ้งที่ ๔ ที่นคร ปกกิ่ง ปรąเทýจีน มีเüทีกćรปรąชุมขĂงĂงคกรพĆฒนć เĂกชนดćนผูĀญิงĀรืĂ NGO Forum on Women’95 ที่เมืĂงĀüćยโĀรü (Huairou) ปรąเทýจีน • กćรปรąชุมภćครĆฐที่นครปกกิ่ง ไดมีกćรจĆดทํć แผนปฏิบĆติกćรปกกิ่งที่ครĂบคลุมเรื่ĂงผูĀญิง ๑๒ ปรąเด็น โดยปรąเด็นที่ ๑๒ เปนเรื่ĂงขĂงเด็กĀญิง • พ.ý. ๒๕๔๒ ÿĀปรąชćชćติ ไดรĆบรĂงใĀüĆนที่ ๒๕ พฤýจิกćยนขĂงทุกปเปนüĆนยุติคüćมรุนแรงตĂÿตรี ÿćกล • üĆนÿตรีÿćกลป พ.ý. ๒๕๕๒ ไดมีกćรจĆดปรąชุมใน ĀĂงปรąชุมÿมĆชชćÿĀปรąชćชćติ เรื่Ăง โลกที่ ปรćýจćกคüćมรุนแรงตĂผูĀญิง โดยถćยทĂดทćงüีดีโĂ แลą โดยเชิญผูแทนจćกแตลąภูมิภćค นํćเÿนĂรูปแบบ คüćมรุนแรงผćนทćงüีดีโĂ ผูแทนมูลนิธิผูĀญิงได นํćเÿนĂเรื่Ăงกćรคćมนุþย • ๒๑ ธĆนüćคม พ.ý.๒๕๕๓ ÿมĆชชćÿĀปรąชćชćติ ÿมĆย ที่ ๖๕ รĆบรĂงขĂกํćĀนดÿĀปรąชćชćติüćดüยกćร ปฏิบĆติตĂผูตĂงขĆงĀญิงแลąมćตรกćรที่มิใชกćรคุมขĆง ÿํćĀรĆบผูกรąทํćผิดĀญิง เพื่ĂใĀปรąเทýตćง ๆ ได ยึดถืĂเปนแนüทćงในกćรปฏิบĆติตĂผูตĂงขĆงĀญิงแลą ผูกรąทํćผิดĀญิง โดยคํćนึงถึงคüćมแตกตćงทćงดćน เพýÿภćüąขĂงผูĀญิงในเรืĂนจํćแลąเด็กติดผูตĂงขĆง • พ.ý. ๒๕๕๓ จĆดตĆ้งĂงคกร UN Women ดüยกćร รüมÿี่Āนüยงćนที่เกี่ยüขĂงกĆบกćรทํćงćนเรื่ĂงผูĀญิง ขĂงÿĀปรąชćชćติเขćไüดüยกĆน ĂĆนไดแก ÿํćนĆกงćน คüćมกćüĀนćขĂงผูĀญิง (Division for the Advancement of Women-DAW) ÿถćบĆนกćรüิจĆย แลąĂบรมรąĀüćงปรąเทýเพื่Ăคüćม กćüĀนćขĂง ผูĀญิง (International Research and Training Institute for the Advancement of Women- INSTRAW) ÿํćนĆกงćนที่ปรึกþćพิเýþเรื่Ăงเพýภćüą แลąคüćมกćüĀนćขĂงผูĀญิง (Office of the Special Adviser on Gender Issues-OSAGI) กĂงทุนเพื่Ăกćร พĆฒนćÿํćĀรĆบผูĀญิง (United Nations Development Fund for Women- UNIFEM) • ปรĆบเปลี่ยนกรĂบกćรทํćงćนเรื่ĂงคüćมเÿมĂภćคทćง เพýภćüą (Gender Equality) เปนคüćมยุติธรรมทćง เพýภćüą (Gender Equity) • พ.ý. ๒๕๕๗ งćนรณรงค เขćเพื่ĂเธĂ (HeForShe) ใĀชćยแลąเด็กชćยมีÿüนรüมแลąเปนพĆนธมิตรในกćร ทํćงćนเพื่ĂคüćมเÿมĂภćคทćงเพýภćüą • พ.ý.๒๕๖๐ เริ่มกćรรณรงคเรื่Ăง Me Too Ăยćงเปน รąบบ โดยผูĀญิงผิüดํć คนมีชื่Ăเÿียงเปนเครื่ĂงมืĂ รณรงคเรียกรĂงตĂÿูเรียกรĂงกćรเขćถึงคüćมยุติธรรม

๔๐๔ • พ.ý. ๒๕๕๐ ĂĂกกฎĀมćยคุมครĂงผูถูกกรąทํćดüย คüćมรุนแรงในครĂบครĆü • ในüĆนที่ ๒๐ มิถุนćยน พ.ý. ๒๕๕๐ ÿภćนิติบĆญญĆติ แĀงชćติไดพิจćรณćปรĆบปรุงปรąมüลกฎĀมćยĂćญć มćตรć ๒๗๖ แลąมีมติเĀ็นชĂบ แกไขเพิ่มเติม ปรąมüลกฎĀมćยĂćญćคüćมผิดทćงเพý โดยเปลี่ยน จćก ĀญิงĂื่นที่ไมใชภรรยćเปน ผูĂื่น แลąขยćยคํć นิยćมเรื่Ăงกćรขมขืนที่รüมถึงกćรใชÿิ่งĂื่น ๆ ดüย • พ.ý. ๒๕๕๓ ปรąเทýไทยนํćเÿนĂขĂกํćĀนด กรุงเทพตĂÿĀปรąชćชćติüćดüยกćรปฏิบĆติตĂ ผูตĂงขĆงĀญิงแลąมćตรกćรที่มิใชกćรคุมขĆงÿํćĀรĆบ ผูกรąทํćผิดĀญิงแลąไดรĆบกćรรĆบรĂงเมื่ĂüĆนที่ ๒๑ ธĆนüćคม พ.ý.๒๕๕๓ • ๘ ÿิงĀćคม พ.ý. ๒๕๕๔ น.ÿ.ยิ่งลĆกþณ ชินüĆตร เปน นćยกรĆฐมนตรีĀญิงคนแรกขĂงไทย • พ.ý. ๒๕๕๘ ÿภćนิติบĆญญĆติแĀงชćติ ผćน พรąรćชบĆญญĆติคüćมเทćเทียมรąĀüćงเพý ผćนกćรแบงปนเลćเรื่ĂงขĂงกćรถูกทํćรćยทćงเพý กćรเĀยียดเพýในที่ทํćงćน เปนตน กćรณรงคขยćยไป ถึงกลุมเด็กชćย ผูชćยที่ถูกกรąทํćเพื่ĂใĀมีกćร ปรĆบเปลี่ยนบรรทĆดฐćนทćงÿĆงคมเรื่Ăงเพýภćüą รĆชÿมĆยรĆชกćลที่ ๑๐ (พ.ý. ๒๕๕๙ - .......) • รĆฐธรรมนูญฉบĆบป ๒๕๖๐ มćตรć ๗๑ รąบุüć ใน กćรจĆดÿรรงบปรąมćณ รĆฐพึงคํćนึงถึงคüćมจํćเปน แลąคüćมตĂงกćรที่แตกตćงกĆนขĂงเพý üĆย แลą ÿภćพขĂงบุคคล ทĆ้งนี้ เพื่Ăคüćมเปนธรรม • พ.ý. ๒๕๖๓-๒๕๖๕ จĆดทํćแผนปฏิบĆติกćรดćนกćร พĆฒนćÿตรีฉบĆบแรก แลąฉบĆบที่ ๒ พ.ý. ๒๕๖๖–๒๕๗๐ พรĂมกĆบยุทธýćÿตรกćรพĆฒนćÿตรี โดย คณąกรรมกćรนโยบćย แลąยุทธýćÿตรในกćรพĆฒนć ÿตรี • พ.ý. ๒๕๖๒ ĂĂกพรąรćชบĆญญĆติÿงเÿริมกćรพĆฒนć แลąคุมครĂงÿถćบĆนครĂบครĆü แตขยćยกํćĀนดเüลć ในกćรใชบĆงคĆบĂĂกไปกĂน จึงยĆงไมมีกćรตรćพรąรćช กฤþฎีกć เพรćąĀćกมีกćรบĆงคĆบใชมีผลเปนกćร ยกเลิก พ.ร.บ. คุมครĂงผูถูกกรąทํćดüยคüćมรุนแรง พ.ý. ๒๕๕๐ ไปดüย ยĂมจąกĂใĀเกิดผลกรąทบĂยćง รćยแรงตĂÿĆงคม เปนไปตćมรĆฐธรรมนูญ มćตรć ๑๗๒ üรรคĀนึ่ง ตćมคํćüินิจฉĆยýćลรĆฐธรรมนูญ üĆนที่ ๑๓ พฤýจิกćยน พ.ý. ๒๕๖๒ • ๒๑ ธĆนüćคม พ.ý. ๒๕๖๖ ที่ปรąชุมÿภć ผูแทนรćþฎรรĆบĀลĆกกćร รćงพรąรćชบĆญญĆติแกไข ปรąมüลกฎĀมćยแพงแลąพćณิชย ĀรืĂรćงกฎĀมćย ÿมรÿเทćเทียม เปนกćรแกไขปรąมüลกฎĀมćยแพง แลąพćณิชย (ป.พ.พ.) ใĀรĆบรĂงกćรÿมรÿบุคคลÿĂง คนไมüćจąเปนเพýใดตćมทąเบียนรćþฎร

๔๐๕

๔๐๖