สี่ทศวรรษการเดินทางของมูลนิธิผู้หญิง

๑๙๐ ทĆ้งĀมดนี้มีกćรบĆนทึกขĂมูลขĂงเด็กเปนรćยบุคคล เพื่Ăÿćมćรถติดตćมไดüć ขณąนี้เด็กĂยูจุดไĀนขĂงแผนที่üćงไü Ăยćงไรก็ดี คüćมไมมĆ่นคงในชีüิตขĂงเด็กใน ชุมชนพมćมุÿลิมทํćใĀกćรเดินตćมแผนที่ชีüิตไมใชเรื่Ăงงćย จึงเปนคüćมทćทćย ขĂงÿไมลเลยที่ตĂงชüยปรąคĆบปรąคĂงใĀเด็กแตลąคนไปถึงเปćĀมćย รąĀüćงกćร เดินทćงก็มีเĀตุกćรณตćง ๆ ที่เกิดขึ้นĂยćงไมทĆนตĆ้งตĆü เชน ผูปกครĂงเด็กถูกจĆบติด คุก ไมมีคนĀćเลี้ยงครĂบครĆü เด็กถูกไลĂĂกจćกโรงเรียน ครĂบครĆüเด็กบćงคนใĀลูก ĂĂกจćกโรงเรียนมćทํćงćนĀรืĂÿงไปทํćงćนในกรุงเทพĄ ที่Ăćจเขćขćยกćรคćมนุþย ทĆ้งĀมดนี้ตĂงĂćýĆยคüćมใกลชิด กćรแกปญĀćĂยćงทĆนทüงที แลąคüćม เขćใจถึงÿภćพปญĀćขĂงเĀลćคุณครู ÿไมลเลย นĂกจćก ดćรćรćย ที่เปนผู ปรąÿćนงćนโครงกćรแลü ครูคนĂื่น ๆ ลüนเปนคนในพื้นที่ที่เขćใจปญĀćแลąคüćม ĀลćกĀลćยทćงชćติพĆนธุ เพ็ญพักตร์ คำพีละ เปนĀนึ่งในครูÿไมลเลย ลูกครึ่งไทย-พมćที่เกิดในชุมชน มุÿลิมแมÿĂด ĀลĆงเรียนจบดćนพĆฒนćÿĆงคม จćกมĀćüิทยćลĆยนเรýüร เพ็ญพĆกตร กลĆบมćทํćงćนกĆบมูลนิธิผูĀญิงแลąเĀ็นคüćมเปลี่ยนแปลงขĂงชุมชนมุÿลิมที่เธĂเคย รูจĆก เมื่ĂมีชćüพมćมุÿลิมยćยเขćมćใĀมในชุมชนมćกขึ้น ใชชีüิตĂยćงไมมĆ่นคงแลą กลćยเปนชุมชนที่พบปญĀćĀลćยดćน ชüงที่มูลนิธิĄ ทํćบćนพĆก เพ็ญพĆกตรรĆบĀนćที่ปรąÿćนงćนĂงคกรตćง ๆ พć ไปดํćเนินกćรเรื่ĂงคดีแลąทํćงćนกĆบชุมชน เนื่ĂงจćกผูĀญิงในชุมชนÿüนใĀญพูด ภćþćไทยไมได เธĂจึงตĂงชüยเปนลćม แลąพบเĀ็นปญĀćคüćมรุนแรงในครĂบครĆü ที่เพิ่มขึ้นมćกในชุมชน “คนพมćมุÿลิมโดนมĂงĂยćงมีĂคติüćมีลูกเยĂą มีกćรเĀยียดผิüแลąถูกตĆ้ง คํćถćมมćกในเรื่Ăงýćÿนć เด็กในชุมชนนี้Ăćจแตกตćงจćกเด็กทĆ่üไปเรื่Ăง ÿภćพแüดลĂม กćรเลี้ยงดู คüćมยćกจน บมเพćąใĀเขćเรียนรูที่จąเĂćตĆüรĂด พĂ เด็กมćที่ÿไมลเลยก็พยćยćมÿĂนใĀเขćเปลี่ยนแปลงตĆüเĂงใĀเขćกĆบคนĂื่น เขćก็ ปรĆบตĆüได “เด็กบćงคนบĂกüćที่นี่เปน ‘ที่เลน’ นĆดเพื่ĂนมćเลนกĆน บćงคนก็ตĆ้งใจมć Ăบรม เüลćเด็กมีเรื่Ăงไมÿบćยใจก็มćเลćใĀฟง ทํćใĀเรćüćงแผนชüยเĀลืĂแลąคุยกĆบ ผูปกครĂงได” เพ็ญพĆกตรกลćü

๑๙๑ ครูĂีกคนที่มีปรąÿบกćรณตรงถึงคüćมแตกตćงทćงชćติพĆนธุแลąกćรเปนผู ไมมีÿถćนąทćงทąเบียนคืĂ ดาแว่ ชćüพมćกąเĀรี่ยงที่เติบโตมćในชุมชนกąเĀรี่ยง แลąไดÿĆมผĆÿถึงĂคติที่มีตĂชćüพมćมุÿลิม ดćแüเรียนจบจćกโรงเรียนผูĂพยพ เธĂเขćใจดีถึงคüćมüิตกกĆงüลจćกกćรไม มีบĆตรÿถćนą ตĂงĂยูĂยćงĀลบซĂน กลĆüถูกจĆบ เมื่ĂเรียนจบเธĂเปนลćมĂćÿćÿมĆคร ใĀโรงพยćบćลแลüจึงมćทํćงćนกĆบมูลนิธิผูĀญิงโดยรĆบĀนćที่ดูแลบćนพĆก กĂนที่ Ăงคกรจąเปลี่ยนมćทํćบćนÿไมลเลย “ตĂนเปนเด็ก คนกąเĀรี่ยงจąÿĂนกĆนüćคนพมćมุÿลิมนćกลĆü ใĀĂยูĀćง ๆ ตćงคนตćงĂยู แตพĂมćทํćงćนที่นี่ ไดเจĂคนมุÿลิมก็เริ่มคิดüćÿิ่งที่เคยไดยินมćมĆนไม จริง คนมุÿลิมก็เปนคนทĆ่üไป คนกąเĀรี่ยงในชุมชนก็ถćมüćทํćไมทํćงćนกĆบคนมุÿลิม ทํćไมไมชüยชćติพĆนธุĂื่นบćง แตเรćบĂกüćถćใครเดืĂดรĂนก็ชüยโดยไมแบงแยก เรć เลćใĀคนกąเĀรี่ยงฟงüćคนมุÿลิมมีปญĀćĂąไรบćง เขćเĀ็นปญĀćüćเĀมืĂนที่ตĆüเĂง เผชิญ ก็เขćใจมćกขึ้น “คนกąเĀรี่ยงถćĂยูไทยไมไดก็ยĆงกลĆบไปพมćได แตพมćไมยĂมรĆบคนมุÿลิม เขćกลĆบไปไมได Ăยูที่ไทยก็ไมมีÿถćนą จึงยćกลํćบćกกüćกąเĀรี่ยงเรื่ĂงÿĆญชćติ” ดćแü บĂกüć กćรทํćงćนกĆบมูลนิธิĄ ทํćใĀเธĂไดฝกภćþćใĀคลĂงขึ้น กลć พูดมćกขึ้น แลąกćรไดĂยูกĆบเด็กโดยไมแบงแยกเชื้ĂชćติทํćใĀเĀ็นüćทุกคนเทćเทียม กĆน ทํćใĀเธĂเขćใจคนมุÿลิมมćกขึ้น ไดรูüćปญĀćตćง ๆ ที่เกิดขึ้นเปนเพรćąĂąไร “เรćเจĂเด็ก ๆ ก็รĆกเขć เขćมĂงüćเรćเĀมืĂนแม เĀมืĂนครĂบครĆü” ดćแüบĂก พรĂมรĂยยิ้ม ดćน พาลาบึ สุพงษ์เกื้อกุล ครูชćüกąเĀรี่ยงĂีกคนก็ทํćงćนมćตĆ้งแตมูลนิธิĄ ทํćบćนพĆก แมüćเขćเปนผูชćยที่ไมไดรĆบฟงปญĀćขĂงผูĀญิงที่ถูกลąเมิดโดยตรงแลą üćงตĆüไมถูกในชüงแรกเมื่ĂĂยูทćมกลćงผูĀญิงแลąเด็กที่มีปญĀćเปรćąบćง แตเมื่Ă ไดเรียนรูจćกเจćĀนćที่คนĂื่นทํćใĀเขćเขćใจปญĀćตćง ๆ มćกขึ้น “ตĂนทํćบćนพĆกเด็กÿüนใĀญเปนคนกąเĀรี่ยงก็จąคุยกĆนเขćใจ เด็กÿüน ใĀญที่มćĂยูÿีĀนćไมคĂยดี เรćก็จąชüนเขćเลนใĀเขćยิ้มได ถćมีĂąไรที่ไมรูเรćก็จą ถćมพี่ ๆ คนĂื่นüćตĂงทํćยĆงไง” ชüงแรกพćลćบึรĆบĀนćที่ขĆบรถรĆบÿงใĀบćนพĆก แตที่ÿไมลเลยเขćไดมćชüย ดูแลเด็ก ๆ ในกćรทํćกิจกรรมตćง ๆ ดüย โดยเฉพćąเด็กผูชćย

๑๙๒ “ตĂงÿĂนเด็กผูชćยทํćงćนบćน เพรćąเüลćĂยูบćนเขćมีĀนćที่แคเลี้ยงนĂง ĀรืĂĂยćงมćกก็ชüยแมลćงจćน เด็กÿüนใĀญชĂบทąเลćąกĆนก็ตĂงชüยแยก บĂกเขć üćÿไมลเลยมีกฎที่ตกลงกĆนไüüćĂąไรทํćได Ăąไรทํćไมได ĀรืĂเüลćเด็กคุยกĆนเĂงเปน ภćþćพมćแลüผมไดยินก็จąไปบĂกพี่ ๆ คนĂื่นüćเด็กมีปญĀćĂąไร “เด็กบćงคนคิดüćแคทํćงćนเก็บขยąก็Ăยูไดแลü เด็กไมมีบĆตร บćง ครĂบครĆüโดนจĆบÿงกลĆบไปพมćแลüก็กลĆบมćĂีก ĀรืĂเด็กบćงคนไมมีบĆตรก็แĂบไป ทํćงćนที่กรุงเทพĄ ผมไมĂยćกใĀเกิดแบบนี้ซํ้ć ๆ ĂยćกใĀเด็กไดเรียน ĂยćกใĀเด็กมี งćนทํć ไดĂยูดี ๆ ” พćลćบึกลćü คüćมลํćบćกตćง ๆ ในชีüิตขĂงเด็กในชุมชนĂćจทํćใĀรูÿึกถึงคüćมกćüรćü เมื่Ăแรกพบ เนื่ĂงจćกกćรเติบโตโดยขćดคüćมใÿใจĂยćงใกลชิด แตคุณครูที่ÿไมลเลย ตćงยืนยĆนüćÿิ่งที่เปนกํćลĆงใจในกćรทํćงćนคืĂกćรไดĂยูกĆบเด็กเĀลćนี้ เพรćąพüกเขć เขćใจüćเด็ก ๆ มีชีüิตĂยćงไร ÿćเĀตุที่ÿไมลเลยมีกćรทํćĂćĀćรเลี้ยงเด็ก ๆ เพรćąครู ÿĆงเกตüćเด็กมĆกจąกินไมĂิ่ม เด็กĀลćยคนไมเคยกินขćüเชć เพรćąพĂแมทํćงćนĀć เชćกินคํ่ć ĂćจใĀเงินเพียงĀćบćทไüĀćขนมกินตĂนกลćงüĆน กüćจąไดกินขćüก็ตĂน เย็นที่พĂแมทํćงćนไดเงินมćแลü เด็ก ๆ จึงคุนเคยกĆบคüćมĀิüโĀยเปนปกติแลą แกงแยงเมื่ĂมีĂćĀćรกิน ชüงแรกที่เริ่มทํćĂćĀćรเลี้ยงเด็ก ครูตĂงกํćชĆบĂยćงชĆดเจนüćแตลąคนกินได แคไĀน ไมเชนนĆ้นจąเกิดกćรทąเลćąแยงĂćĀćร ครูจึงทํćใĀทุกคนเĀ็นüćมีĂćĀćร เพียงพĂÿํćĀรĆบทุกคนแลąไมตĂงกĆกตุนเพรćąเดี๋ยüก็จąไดกินĂีก เด็กเĀลćนี้เพียงแค “ไมรู” üćจąตĂงจĆดกćรÿิ่งตćง ๆ ในชีüิตĂยćงไร เพรćą ไมมีตนแบบในชีüิต พüกเขćไมรูüิธีดูแลคüćมÿąĂćดบćน เพรćąไมมีคนบĂกüćทํć Ăยćงไร ซึ่งครูที่ÿไมลเลยก็ชüยÿĂนแลąเติมเต็มบทบćทบćงĂยćงที่ยĆงขćดไปในชีüิต ขĂงเด็ก เชน กćรถćมไถเรื่Ăงชีüิต ลูบĀĆüเüลćรูÿึกไมดี ทํćแผลใĀเมื่Ăบćดเจ็บ ดćรćรćย เลćüć “üĆนĀนึ่งมีเด็กกüćดบćนÿไมลเลยแลüรĂงเพลงüć “ถćได Ăยูบćนแบบนี้จąดีแคไĀน” เด็กเขćมĆกจąคุยกĆนเĂงüćĂยćกเปนลูกบćนนี้ ĂยćกนĂน ที่นี่ ไมĂยćกกลĆบบćน เด็ก ๆ ไมไดĂยćกĂยูในโลกแบบนี้ แตเขćไมรูüćจริง ๆ แลü ชีüิตüĆยเด็กคüรเปนยĆงไง กćรไดกินขนมเต็มที่โดยไมตĂงแยงใคร กćรไดเลนเต็มที่เปน ยĆงไง” เธĂเĀ็นคüćมไรเดียงÿćขĂงเด็กเĀลćนี้เมื่ĂไดÿĆมผĆÿชีüิตกĆนĂยćงใกลชิด

๑๙๓ “แมแตเด็กผูชćยที่กćüรćüมćก เüลćมีเพื่ĂนĂุมนĂงตĆüเล็ก ๆ มćเขćก็ ชüยกĆนดูแล แบงขนมใĀนĂงกิน บćงทีเขćมีเงินĀćบćทก็ซื้Ăนํ้ćÿมขüดมćแบงกĆนกิน ๖ - ๗ คน เด็ก ๆ จąมีนํ้ćใจกĆบครูมćก ถćใĀชüยĂąไรเขćจąชüยเต็มที่ เขćเĂงก็Ăยćก มีĂąไรมćใĀเรćบćง เรćไดรĆบคüćมรĆกจćกเด็กมćกเĀมืĂนกĆน” ดćรćรćยบĂกถึงÿิ่งที่ เธĂคนพบ คüćมฝนขĂง ‘นํ้ćเพชร’ Āนึ่งในเด็ก ๆ ที่มćüิ่งเลนĂยูในบćนÿไมลเลย บĂย ๆ คืĂ น้ำเพชร เด็กĀญิงüĆย ๑๒ ป รćงบĂบบćง ใบĀนćเปĂนยิ้มตลĂดเüลć นํ้ćเพชรพูดภćþćไทยคลĂงกüćเพื่Ăน คüćมฝนขĂงเธĂคืĂกćรเปนลćมที่โรงพยćบćล เพรćąเธĂเคยไปโรงพยćบćลกĆบแมแลüชüยแปลภćþćไทย-พมć ใĀคนĂื่น ๆ แลüได คćขนม ทํćใĀเธĂดีใจมćกที่พูดภćþćไทยได เด็กĀญิงมćเรียนพิเýþภćþćพมćที่ÿไมลเลย เพรćąที่โรงเรียนÿĂนแต ภćþćไทย “ĀนูชĂบที่นี่ ครูชüนมćปลูกผĆก เลนแบดมินตĆน เลนคĂมพิüเตĂร เขียน ĀนĆงÿืĂ ĂćนĀนĆงÿืĂ ครูใจดีกĆบพüกĀนู ครูพูดดี ๆ ไมตąโกนใÿ เพื่ĂนĀนูก็มćที่นี่กĆน เยĂą แตไมชĂบใĀเพื่ĂนตąโกนĀรืĂแกลง ชĂบคนพูดดี ๆ มćกกüć ครูÿĂนüćถćมć ที่นี่ปลูกผĆกได แตĀćมทąเลćąกĆบเพื่Ăน เüลćเลนกĆบเพื่ĂนไมใĀตąโกนใÿ ไมงĆ้นครูจą ลงโทþ” นํ้ćเพชรเลć ครĂบครĆüขĂงนํ้ćเพชรเชćบćนĂยูในชุมชนแĂĂĆด พรĂมลูกĀกคน พĂเลี้ยง ทํćงćนเก็บขĂงเกćไดเงินรćüüĆนลą ๑๐๐ - ๒๐๐ บćท แมเปนแมบćนดูแลลูก ครĂบครĆüขĂงเธĂมćĂยูแมÿĂดเมื่Ă ๑๕ ปที่แลü เชนเดียüกĆบคนĂื่น ๆ แมนํ้ćเพชร จąเกิดในไทยแตก็เปนผูไมมีÿถćนąทćงทąเบียน เด็กĂยćงเธĂยĆงโชคดีที่โรงเรียนĂĂก “บĆตรเลขýูนย” ใĀรąĀüćงýึกþć แตพĂเลี้ยงขĂงเธĂที่ไมมีเĂกÿćรใดยืนยĆนตĆüเคย ถูกจĆบÿงกลĆบพมć ทํćใĀครĂบครĆüขćดรćยไดĀลćยüĆน กĂนพĂเลี้ยงจąĀćทćงกลĆบ เขćมćได แมขĂงนํ้ćเพชรĂยćกใĀลูก ๆ ไดเรียนถึง ป. ๖ แมüćจąไมมีทุนทรĆพย เพรćąถćเรียนไมจบจąไมไดบĆตรเลขýูนยแลąĂćจถูกจĆบได เธĂเลćüć “กćรĂยูที่นี่ ตĂงรąüĆง กลĆüตํćรüจจĆบ คćเชćบćนก็แพง ถćไมจćยก็โดนไลที่ งćนเก็บขĂงเกćมีคน ดูถูก มĂงไมดี แตมĆนไมมีทćงเลืĂก รูÿึกนĂยเนื้Ăตํ่ćใจนą ใจจริงĂยćกกลĆบไปเปดรćน ขćยขĂงที่พมć แตกลĆบไปไมได เพรćąไมมีเงิน บćนที่พมćก็ไมมีแลü ชีüิตคงไมเปน ĂยćงĀüĆง”

๑๙๔ นํ้ćเพชรแลąพี่นĂงคนĂื่นพยĆกĀนćรĆบüćพüกเขćเĂงก็ĂยćกกลĆบไปĂยูพมć แมจąไมบĂกเĀตุผล แตคงมีบćงเรื่Ăงที่พüกเขćĂึดĂĆดใจ แมขĂงนํ้ćเพชรพูดภćþćไทยไมได เธĂเลćüćเüลćโรงเรียนปรąชุมผูปกครĂง ĀลćยครĆ้งไดยินคํćพูดที่ทํćใĀรูÿึกเÿียใจ แตพูดตĂบไมได กลĆüจนตĆüÿĆ่นก็ถูกครูดุ เธĂ รูÿึกเÿมĂüćโดนดูถูก แลąเธĂทรćบดีüćเด็กคนĂื่น ๆ มีกćรแบงแยกแลąเรียกลูก ๆ ขĂงเธĂดüยถĂยคํćที่ไมดี ชีüิตขĂงนํ้ćเพชรเปนĀนึ่งในĀลćยÿิบเรื่Ăงรćüที่ÿไมลเลยชüยดูแลแลąเปนที่ พึ่งเüลćเกิดปญĀć แตกćรชüยแกปญĀćüĆนตĂüĆนไมĂćจทํćใĀชีüิตขĂงเด็ก ๆ เĀลćนี้ ĀลุดพนจćกÿภćพแüดลĂมที่เต็มไปดüยปญĀćเĀลćนี้ได เพรćąดüยÿภćพชีüิตที่ เปรćąบćงทํćใĀคüćมผิดพลćดตćง ๆ ที่เกิดขึ้นยćกจąกูคืน Āćกเปนเด็กทĆ่üไปที่มีครĂบครĆüปรąคĆบปรąคĂง เมื่ĂทํćผิดพลćดแลüยĆงมี ตนทุนที่ทํćใĀÿćมćรถกลĆบมćใชชีüิตเชนเดิมได แตชีüิตที่ขćดแคลนคüćมพรĂมĀลćย ดćนเชนเด็กในชุมชนพมćมุÿลิม ĀćกตĆดÿินใจผิดพลćดเพียงเล็กนĂยÿćมćรถทํćใĀ ชีüิตพüกเขćเปลี่ยนแปลงไดตลĂดกćล ดćรćรćย บĂกüć เĀลćคุณครูÿไมลเลยเĀ็นเด็กในชุมชนมćตĆ้งแตเล็กจนเปน Āนุมÿćü แลüเÿียใจที่ชีüิตพüกเขćไมมีคüćมเปลี่ยนแปลง ปญĀćที่เคยเกิดขึ้นในคน รุนนี้ก็เกิดขึ้นซํ้ć ๆ ในคนรุนตĂไป ĀćกมีกćรทํćงćนใกลชิดกĆบเด็กจึงนćจąÿćมćรถ ทํćĀนćที่ชüยปรąคĆบปรąคĂงเด็ก ๆ เĀลćนี้ ใĀเĀ็นทćงเลืĂกĂื่น ๆ ในชีüิตได จึงĀĆน มćทํćงćนเจćąลึกชีüิตเด็กแตลąคน แลąรüมมืĂกĆบผูปกครĂงแลąชุมชนใĀชüย ÿนĆบÿนุนแผนชีüิตขĂงเด็ก ปญĀćÿํćคĆญขĂงเด็กในชุมชนคืĂเรื่ĂงÿถćนąบุคคลแลąปญĀćทćงเýรþฐกิจ โดยทćงÿไมลเลยไดชüยเด็กแตลąคนใĀคนĀćเÿนทćงĂćชีพที่คćดĀüĆง แลąชüย พĆฒนćทĆกþąĂćชีพนĆ้น ๆ เชน เด็กผูĀญิงที่Ăยćกเปนชćงเÿริมÿüยก็ชüยĀćÿถćนที่ ฝกงćนรćนเÿริมÿüยใĀ ÿิ่งÿํćคĆญคืĂกćรทํćใĀพüกเขćไดรĆบกćรคุมครĂงตćมกฎĀมćย เพื่ĂจąไมตĂง เปนกลุมคนเปรćąบćงที่ใชชีüิตนĂกกฎĀมćย ซึ่งเปนเรื่Ăงที่เĂ็นจีโĂĀลćยĂงคกรที่ ทํćงćนในพื้นที่มีกćรพูดคุยกĆนมćเÿมĂ Āćกไมมีกćรดํćเนินกćรเรื่Ăงÿถćนąทćง กฎĀมćยจąแกปญĀćĂื่น ๆ ไดยćก เมื่Ăคนกลุมนี้เขćไมถึงกćรจดทąเบียนแรงงćน แลąมีคนจํćนüนมćกเปนคนไรรĆฐที่ไมไดรĆบกćรยĂมรĆบจćกปรąเทýตนทćง ซึ่งเปน

๑๙๕ ปญĀćที่ทćงรĆฐไทยตĂงเขćมćดํćเนินกćร แมที่ผćนมćมีกćรเขćมćÿํćรüจขĂมูล ปรąชćกรขĂงคนกลุมนี้แลü แตกćรตĆดÿินใจเรื่Ăงÿถćนąตćง ๆ ยĆงเปนขĂทćทćย โดยเฉพćąเมื่Ăนโยบćยแรงงćนขćมชćติมีคüćมเขมงüดมćกยิ่งขึ้น นĆ่นเปนเปćĀมćยใĀญที่จąทํćใĀคนในชุมชนแลąเด็ก ๆ พĆฒนćคุณภćพชีüิต ตĆüเĂงได โดยมีýĆกดิ์ýรีในชีüิตเทćเทียมกĆบคนĂื่น ๆ ในÿĆงคม ไมตĂงĀüćดรąแüงüć ตĆüเĂงเปนคนนĂกกฎĀมćยแลąไมÿćมćรถทํćงćนในรąบบได รąĀüćงนี้ÿไมลเลยยĆงคงเปนพื้นที่เปดใĀเด็ก ๆ เขćมćüิ่งเลนĂยćงĂิÿรą เปน ที่พึ่งพิงยćมทุกขใจ เปนเพื่Ăนที่คĂยชüยแกปญĀćแลąใĀคํćปรึกþćได โดยĀüĆงüćเด็ก ตĆüเล็ก ๆ ที่üิ่งเขćĂĂกบćนĀลĆงนี้ เมื่Ăพüกเขćโตขึ้นจąไมเดินยํ่ćซํ้ćปญĀćเดิม ๆ แลą ไมĂยูในคüćมเÿี่ยงตĂปญĀćคüćมรุนแรง ÿไมลเลยเปนบćนĀลĆงใĀญที่ไมไดĀมćยถึงขนćดเชิงพื้นที่ แตเปนบćนĀลĆง ใĀญที่พรĂมโĂบรĆบเด็ก ๆ ĂĆนมีที่มćĀลćกĀลćยโดยไมตĆดÿินพüกเขćเชนที่ÿĆงคม กรąทํć แลąพรĂมเปดพื้นที่ใĀพüกเขćมĂงเĀ็นทćงเลืĂกĂื่น ๆ ในชีüิตĂĆนคĆบแคบ ใĀ ไดเĀ็นüćโลกยĆงมีที่ทćงมćกมćยนĂกเĀนืĂจćกที่เขćเคยเĀ็นมćในชีüิต หูกวางต้นใหญ่ยังคงยืนทักทายคอยต้อนรับเด็ก ๆเสมอ

๑๙๖

๑๙๗ III. ความรุนแรงต่อผู้หญิง

๑๙๘

๑๙๙ ความรุนแรงต่อผู้หญิง ฤามีวันจะสิ้นสุด คüćมรุนแรงในครĂบครĆü เปนปรąเด็นĀนึ่งขĂงกćรเริ่มตนทํćงćนขĂงมูลนิธิ ผูĀญิง โดยไดริเริ่มกćรจĆดใĀบริกćรบćนพĆกแลąใĀคํćปรึกþćทćงโทรýĆพท แกĀญิงที่ ปรąÿบคüćมรุนแรงในครĂบครĆü ภćยใตโครงกćรบćนพĆกผูĀญิงในปพ.ý. ๒๕๒๘ ซึ่งในขณąนĆ้นยĆงĀนüยงćนขĂงรĆฐยĆงไมไดใĀคüćมÿํćคĆญ แลąเปนเรื่ĂงใĀมÿํćĀรĆบ ปรąเทýไทย แลąยĆงยĂนแยงกĆบคćนิยมในÿĆงคมที่ĂบรมÿĆ่งÿĂนใĀผูĀญิงตĂงยึดมĆ่น ในกćรรĆกþćครĂบครĆü ตĂงĂดทนทํćĀนćที่แมแลąเมีย แมจąถูกกรąทํćĂĆนใดจćก ÿćมีก็ไมแพรงพรćยใĀผูใดรู เพื่Ăดํćรงคüćมเปนเมียแลąแมที่ดีตćมแบบฉบĆบกุลÿตรี ไทยที่ไดรĆบกćรĂบรมÿĆ่งÿĂนมćüćคüćมในĂยćนํćĂĂกคüćมนĂกĂยćนํćเขćในกćรใช ชีüิตคู ดĆงนĆ้นจึงนĆบüćเปนคüćมทćทćยÿํćĀรĆบกćรตĆ้งบćนพĆกผูĀญิงในทýüรรþที่ ๙๐ ĂĆนเปนชüงเüลćกĂนที่จąมีกćรรณรงคแลąยĂมรĆบจćกปรąชćคมโลกüćคüćมรุนแรง ตĂผูญิงเปนกćรลąเมิดÿิทธิมนุþยชน จึงไมเปนที่นćแปลกใจที่บćนพĆกผูĀญิงไดรĆบ กćรตĂบรĆบในดćนลบจćกÿĆงคมไทย ĂĆนจąเĀ็นไดจćกÿื่Ăÿิ่งพิมพที่พćดĀĆüขćüüćมี กćรจĆดตĆ้งบานพักĀลบผัü แลąบุคลćกรในกรąบüนกćรยุติธรรมไดแÿดงคüćมคิดเĀ็น

๒๐๐ ขĂงตนผćนÿื่ĂÿąทĂนใĀเĀ็นüćกćรใชคüćมรุนแรงตĂภรรยćเปนบรรทĆดฐćนใน ÿĆงคม จึงมิตĂงÿงÿĆยเลยüćเพรćąเĀตุใดผูĀญิงที่ถูกทุบตีไมÿćมćรถที่จąไดรĆบกćร ปกปĂงคุมครĂงจćกกฎĀมćยแลąกรąบüนกćรยุติธรรมในชüงเüลćนĆ้น บćนพĆกผูĀญิงซึ่งจĆดบริกćรใĀที่พĆกพิงที่ปลĂดภĆยแลąคํćปรึกþćแนąนํćทĆ้ง ทćงÿุขภćพจิตใจ กฎĀมćยแลąเýรþฐกิจ ไดดํćเนินงćนมćเปนรąยąเüลć ๑๒ ปแลą ยุติลงในปพ.ý. ๒๕๔๐ โดยไดปรĆบเปลี่ยนรูปแบบขĂงกćรทํćงćนเนื่Ăงจćกปรąเมิน üćผูĀญิงที่ปรąÿบปญĀćÿüนใĀญไมÿćมćรถใชบริกćรบćนพĆกไดดüยÿćเĀตุĀลćย ปรąกćร เชน ภูมิลํćเนćที่ตนĂćýĆยĂยูĀćงไกลจćกบćนพĆก ภćรąแลąĀนćที่ กćรýึกþćขĂงลูก แตในขณąเดียüกĆนก็ตĂงกćรคํćแนąนํć ขüĆญแลąกํćลĆงใจในกćร ดํćเนินชีüิต ดĆงนĆ้นรูปแบบขĂงกćรใĀบริกćรชüงตĂมćจึงใĀคüćมÿํćคĆญกĆบกćร คํćปรึกþćทćงโทรýĆพทแกĀญิงที่ปรąÿบปญĀć แลąกćรจĆดĂบรมใĀมีĂćÿćÿมĆคร ขĂงมูลนิธิผูĀญิงในชุมชนทćงภćคเĀนืĂแลąภćคĂีÿćน เพื่ĂใĀคüćมชüยเĀลืĂแนąนํć แกผุĀญิงในดćนตćง ๆ ตลĂดจนกćรรณรงคปĂงกĆนแกไขคüćมรุนแรงรูปแบบตćง ๆ ที่เกิดกĆบผูĀญิงแลąเยćüชนĀญิง กćรทํćงćนกĆบĀญิงที่ปรąÿบกĆบคüćมรุนแรงจćกÿćมี ทํćใĀพüกเรćไดเรียนรู แลąเขćใจตĂปญĀćĂยćงลึกซึ้ง จึงขĂขĂบคุณเพื่ĂนผูĀญิงทĆ้งที่เขćพĆกในบćนพĆก ผูĀญิงแลąที่ติดตĂมćขĂคüćมชüยเĀลืĂไü ณ ที่นี้ นĂกจćก กćรทํćงćนในรąดĆบ บุคคลในกćรใĀคüćมชüยเĀลืĂแกผูĀญิงที่ปรąÿบกĆบคüćมรุนแรงแลü มูลนิธิĄ ยĆงได ทํćงćนกĆบชุมชนตลĂดจนเครืĂขćยตćง ๆ ทํćงćนรณรงคดćนกฎĀมćยแลąนโยบćย แลąกćรดํćเนินกćรผลĆกดĆนใĀผูĀญิงที่ปรąÿบคüćมรุนแรงไดเขćถึงบริกćรแลąคüćม คุมครĂงเมื่Ăปรąÿบคüćมรุนแรง รćยงćนนี้ไดรüบรüมÿิ่งที่พüกเรćไดเรียนรูแลąเĀ็น üćนćจąเปนปรąโยชนแกผูÿนใจในกćรทํćงćนปĂงกĆนแกไขคüćมรุนแรงตĂผูĀญิง รüมถึงคüćมรุนแรงในครĂบครĆüตĂไป ๑. การทำงานในระดับบุคคลในการให้ความช่วยเหลือ การให้คำปรึกษา จัดการกับความเชื่อค่านิยมที่กดทับ ไมใชเรื่Ăงงćยเลยที่Āญิงที่ซึ่งเปนภรรยćจąตĆดÿินใจเขćพĆกพิงในบćนพĆก ผูĀญิง กćรใĀคํćปรึกþćทćงโทรýĆพทจึงมีÿüนÿํćคĆญĂยćงยิ่งโดยเริ่มจćกกćรเปดใĀ Āญิงที่ปรąÿบปญĀćมีพื้นที่ในกćรเปดเผยเลćปญĀćขĂงตน เนื่ĂงจćกกรĂบคćนิยม ในÿĆงคม กํćĀนดใĀผูĀญิงที่เปนภรรยćตĂงเก็บปญĀćที่ถูกกรąทํćในครĂบครĆüมิใĀ

๒๐๑ ผูĂื่นรĆบรู แลąปญĀćที่เกิดขึ้น ก็เปนเรื่ĂงลąเĂียดĂĂนที่ผูĀญิงไมตĂงกćรใĀคนĂื่นได รĆบรู กćรโทรýĆพทมćที่มูลนิธิĄ จึงเปนจุดเริ่มตนที่ชüยใĀผูĀญิงมีทćงĂĂกจćกปญĀć แลąกćüขćมคüćมเชื่Ă คćนิยมเĀลćนĆ้น ÿิ่งแรกที่พüกเรćตรąĀนĆกรüมกĆนก็คืĂกćรรĆบ ฟง แลąพยćยćมใĀผูที่โทรติดตĂมć มีคüćมÿบćยใจที่จąเปดเผยปญĀćขĂงตน โดย ไมตĂงรูÿึกผิด แลąไดรĆบรูกรąบüนกćรทํćงćนขĂงพüกเรćที่จąเก็บขĂมูลÿüนตĆüขĂง ผูที่โทรมćเปนคüćมลĆบ จćกนĆ้นจึงใĀขĂมูลกćรจĆดบริกćรบćนพĆกแลąบริกćรตćง ๆ นĂกจćกนี้ ที่ตĆ้งขĂงบćนพĆกจąไมไดมีกćรเปดเผยตĂÿćธćรณą แตใชที่ĂยูÿํćนĆกงćน ขĂงมูลนิธิĄ เปนที่ติดตĂ จึงทํćใĀĀญิงที่ปรąÿบปญĀćมีคüćมมĆ่นใจแลąเปนกćร ปรąกĆนกćรรĆกþćคüćมปลĂดภĆยที่ไมตĂงกลĆüüćÿćมีจąติดตćมมć โดยเจćĀนćที่ทุก คนที่เกี่ยüขĂงไดเรียนรูถึงคüćมจํćเปนในกćรรĆกþćขĂมูลÿüนตĆüแลąกćรคํćนึงถึง คüćมปลĂดภĆยขĂงผูĀญิง เมื่ĂรĆบโทรýĆพทบุคคลใดที่ติดตĂมćÿĂบถćมถึงผูรĆบคüćม ชüยเĀลืĂ เจćĀนćที่ไดรĆบรูรüมกĆนüćจąตĂงไมเปดเผยขĂมูลขĂงĀญิงที่เขćพĆกเปน ĂĆนขćด ในขณąที่ผูĀญิงĀลćย ๆ คน ไมĂćจตĆดÿินใจที่จąเขćพĆกพิงĀรืĂรĆบคüćม ชüยเĀลืĂไดในรąยąเüลćĂĆนÿĆ้น กćรรĆบฟงÿิ่งที่ผูปรąÿบปญĀćโทรมćปรึกþćในเรื่Ăง เดิมจึงเปนเรื่Ăงปกติที่เกิดขึ้นในกćรทํćงćน บćงคนĂćจโทรมćตĂเนื่Ăงเปนเüลćนćน ĀลćยเดืĂน กĂนที่จą ตĆดÿินใจแกไขปญĀćดüยกćรĀćทćงĀลบÿćมีมćĂยูบćนพĆก พรĂมกĆบลูกขĂงตน ซึ่งĂćจเปนเพรćąไมมีโĂกćÿที่จąĀนีจćกÿćมี รüมถึงผูĀญิงซึ่ง ปรąÿบกĆบคüćมรุนแรงในครĂบครĆüยĆงไมกลćตĆดÿินใจเนื่Ăงจćกคüćมเชื่Ăแลąคćที่ นิยมที่ถูกปลูกฝงแลąคüćมคćดĀüĆงขĂงÿĆงคมตĂผูĀญิง ทํćใĀไมงćยนĆกที่จąกćüขćม กรĂบคćนิยมเĀลćนĆ้นมćได บ้านพักเป็นพื้นที่ในการเยียวยาและสร้างกระบวนการเสริมพลัง ผูĀญิงที่เขćพĆกในบćนพĆกĂยูในÿภćพแตกตćงกĆนไป ตĆ้งแตไดรĆบบćดเจ็บ เล็กนĂย ไปจนถึงไดรĆบบćดเจ็บÿćĀĆÿ บćงคนถูกÿćมีใชฆĂนทุบจนไดรĆบบćดเจ็บที่ ýรีþą ĀรืĂถูกผลĆกĂยćงรุนแรงทํćใĀลมลงจนกรąทĆ่งแขนĀĆก บćนพĆกĄจึงเปนÿถćนที่ รĂงรĆบเปนพื้นที่ใĀผูĀญิงไดรĆบกćรฟนฟูแลąเยียüยćจćกĂćกćรบćดเจ็บเĀลćนĆ้น นĂกจćกÿภćพรćงกćยĂĆนบĂบชํ้ćที่ผูĀญิงไดรĆบที่พüกเรćÿćมćรถมĂงเĀ็นไดดüยตć เปลć คüćมรุนแรงที่เกิดขึ้นยĆงไดÿงผลกรąทบเปนคüćมรุนแรงทćงจิตใจ ผูĀญิงÿüน ใĀญ แมบćดแผลที่เกิดขึ้นเĀลćนĆ้นจąดีขึ้นĂยćงมćก แตÿิ่งที่เรćเĀ็นก็คืĂ เพื่Ăน ผูĀญิงที่ปรąÿบปญĀćในบćนพĆก ĀลćยคนยĆงĂยูในĂćกćรเĀมĂลĂย แลąยĆงจมĂยูกĆบ

๒๐๒ บćดแผลทćงจิตใจ ปรąÿบกćรณชüยเĀลืĂผูĀญิงที่เขćพĆกพิงตĂกยํ้ćใĀเĀ็นüć นĂกจćกคüćมรุนแรงจąÿงผลใĀผูĀญิงไดรĆบบćดเจ็บทćงกćยแลü ยĆงไดÿงผลใĀเกิด ÿิ่งที่มĂงไมเĀ็นทćงจิตใจ ผูĀญิงĀลćยคน ไมÿćมćรถดํćเนินชีüิตไดตćมปกติ บćงคน ĂยูในÿภćพบĂบชํ้ćเกินกüćจąดูแลลูก ๆ ขĂงตน ดĆงเชนที่ครĆ้งĀนึ่ง ทćงบćนพĆกĄ ไดรĆบกćรติดตĂจćก เด็กĀญิงในüĆยÿิบขüบที่เปนลูกÿćüโดยใชโทรýĆพทÿćธćรณąเพื่Ă ÿĂบถćมเÿนทćงแลąไดพćแมที่Ăยูในÿภćพไรเรี่ยüแรงเพื่ĂมćรĆบคüćมชüยเĀลืĂจćก บćนพĆกĄ กćรเยียüยćเพื่ĂใĀผูĀญิงที่เขćพĆกในบćนพĆก จึงมีคüćมÿํćคĆญแลąบćนพĆกĄ จึงมิใชเพียงใĀที่พĆกพิง มีĂćĀćรเพื่ĂปรąทĆงชีüิตรĂด บćนพĆกมีบทบćทÿํćคĆญในกćรเปนพื้นที่ใĀกćรเยียüยć เรื่Ăงนี้นĆบเปนÿิ่งใĀม ÿํćĀรĆบพüกเรć ในทีมเจćĀนćที่จึงมีกćรปรąชุมเตรียมคüćมพรĂมแลąÿรćงคüćม มĆ่นใจในกćรทํćงćน กćรที่พüกเรćไมไดจบทćงดćนจิตüิทยćĀรืĂดćนÿĆงคมÿงเครćąĀ มć ดูเĀมืĂนไมไดเปนĂุปÿรรคในกćรทํćงćน แตÿิ่งÿํćคĆญคืĂทĆýนคติคüćมเขćใจตĂ บทบćทขĂงบćนพĆกแลąกćรตĂบÿนĂงคüćมตĂงกćรขĂงผูĀญิงที่มćขĂคüćม ชüยเĀลืĂ พüกเรćไดเรียนรูüć กćรÿรćงบรรยćกćýเพื่ĂใĀĀญิงที่เขćพĆกมีคüćม ไüüćงใจเปนÿิ่งÿํćคĆญ แลąกćรที่เจćĀนćที่พรĂมที่จąรĆบฟงเมื่ĂผูĀญิงที่เขćพĆก ตĂงกćรพูดคุยปรึกþćแลąเลćปญĀćที่ตนเĂงกĆงüลใจ กćรทํćงćนในบćนพĆกจึงไมตćง จćกÿถćบĆนแĀงแรกที่พüกเรćไดเรียนรูกรąบüนกćรใĀคํćปรึกþćโดยไมตĆดÿิน แลą กćรรĆบฟงĂยćงตĆ้งใจ ดüยกćรฝกฝนไปพรĂม ๆ กĆบกćรทํćงćน กćรที่พüกเรćในüĆยที่เริ่มมćทํćงćนกĆบĂงคกร แมจąไมไดมีปรąÿบกćรณใน ชีüิตคูก็ไมไดเปนĂุปÿรรคเชนกĆน เนื่Ăงจćกÿิ่งÿํćคĆญที่ทีมเจćĀนćที่ตĂงปฏิบĆติ มิใช กćรบĂกกĆบĀญิงที่เขćพĆกüćตĂงแกปญĀćĂยćงไร แตพüกเรćเปนคนที่คĂยรĆบฟงดüย ทćทีที่เขćใจ ซึ่งมีคüćมÿํćคĆญĂยćงยิ่งเพื่ĂจąชüยใĀผูĀญิงแตลąคนไดมีโĂกćÿพูดคุย คลี่คลćยปญĀćที่กํćลĆงครุนคิด แลąรĆบรูüćเจćĀนćที่พรĂมจąเขćใจถึงÿถćนกćรณ ขĂงผูĀญิงแตลąคน เมื่ĂผูเขćพĆก มีคüćมไüใจแลąปรĆบตĆüกĆบกćรใชชีüิตในบćนพĆก กิจกรรม พูดคุยรąĀüćงผูเขćพĆกเปนกรąบüนกćรÿํćคĆญที่ชüยใĀผูĀญิงแตลąคนไดมีโĂกćÿ เรียนรูแลąทํćคüćมเขćใจตĂปญĀćรüมกĆน ชüยทํćใĀมĂงเĀ็นปญĀćที่กćüขćมจćก กćรมĂงüćเปนเรื่ĂงÿüนตĆü แตเปนปญĀćที่เกิดจćกคüćมÿĆมพĆนธที่ไมเทćเทียม รąĀüćงĀญิงชćยที่ยĂมใĀชćยใชĂํćนćจเĀนืĂĀญิง จึงตĂงรüมกĆนปรĆบเปลี่ยน คüćมÿĆมพĆนธเชนนี้ พüกเรćไดเรียนรูüć กิจกรรมÿรćงจิตÿํćนึกรüมกĆนนี้เปน

๒๐๓ กรąบüนกćรÿํćคĆญที่ชüยใĀผูĀญิงเขćใจปญĀćขĂงตนแลąไดเÿริมÿรćงพลĆง คüćม เชื่ĂมĆ่นในตนเĂงที่จąÿćมćรถเปลี่ยนแปลงปรĆบปรุงชีüิต เสียงของผู้หญิงสำคัญกว่าใคร จćกปรąÿบกćรณทํćงćนขĂงพüกเรć ทํćใĀไดเรียนรูüć แนüคิดที่ครĂบงํć คนในÿĆงคมÿüนใĀญก็คืĂ คüćมตĂงกćรที่จąดํćรงคüćมเปนครĂบครĆü ซึ่งพüกเรć ตĂงเผชิญกĆบแนüคิดเชนนี้มćตĆ้งแตแรกเริ่มทํćงćน จนถึงปจจุบĆน แนüคิดนี้ก็ยĆงดํćรง ĂยูแลąเปนกรĂบคิดในกćรจĆดทํćกฎĀมćยแลąนโยบćยที่เกี่ยüขĂง โดยไมไดÿนใจ เÿียงแลąคüćมตĂงกćรขĂงผูĀญิงที่ถูกกรąทํćจćกÿćมีĀรืĂคนรĆก ตลĂดกćรทํćงćน ขĂงพüกเรćจึงตĂงเผชิญกĆบคüćมขĆดแยงกĆบบุคคลćกรจćกบćงĂงคกรรüมไปถึงจćก ÿถćบĆนดćนÿิทธิมนุþยชน ที่พยćยćมติดตĂมćเพื่ĂใĀĀญิงที่ถูกกรąทํćไปเขćÿู กรąบüนกćรไกลเกลี่ยใĀคืนดีกĆบฝćยÿćมีที่ใชคüćมรุนแรง ÿิ่งที่พüกเรćยืนยĆนĀนĆกแนนก็คืĂ มูลนิธิĄ ไมÿćมćรถบĆงคĆบใĀĀญิงที่ถูก กรąทํćไปเผชิญĀนćกĆบÿćมีที่ใชคüćมรุนแรง คüćมตĂงกćรขĂงผูĀญิงก็คืĂ มีชีüิตĂยู โดยปรćýจćกกćรถูกกรąทํćคüćมรุนแรง แลąในเมื่ĂเĀ็นüć กćรแยกกĆนĂยูจąเปนÿิ่ง ที่ดีที่ÿุด แลąแนนĂนดีกüćกćรพยćยćมกลĆบไปĂยูรüมกĆน ÿิ่งÿํćคĆญที่พüกเรć ตรąĀนĆกแลąใĀคüćมÿํćคĆญก็คืĂ กćรฟงเÿียงขĂงผูĀญิงที่มćเขćพĆก ĀćกไมตĂงกćร ไปพบกĆบÿćมี แลąตĆดÿินใจแลüüćไมตĂงกćรกลĆบไปใชชีüิตกĆบÿćมีที่ใชคüćมรุนแรง Ăีก มูลนิธิĄ ก็จąÿนĆบÿนุนใĀĀญิงที่ปรąÿบปญĀć ดํćเนินชีüิตตćมที่ตนเĂงตĂงกćร ในลĆกþณąเดียüกĆน กćรดํćเนินงćนบćนพĆกผูĀญิงขĂงมูลนิธิĄ จąดํćเนินกćร ไกลเกลี่ยก็ตĂเมื่ĂผูĀญิงที่มćขĂคüćมชüยเĀลืĂเĀ็นüć กćรพูดคุยกĆบÿćมีจąเปน ĀนทćงในกćรแกไขปญĀćได แลąปรąเมินüćÿćมี จąÿćมćรถปรĆบตĆüไมใชคüćม รุนแรงตĂไปĂีก Ăยćงไรก็ตćม ในกรąบüนกćรทํćงćนขĂงพüกเรćพบüćĀญิงที่เขćมć ขĂคüćมชüยเĀลืĂมีเพียงไมกีรćยที่ตĂงกćรใĀมีกćรไกลเกลี่ยเจรจć การสนับสนุนให้เดินบนเส้นทางที่แต่ละคนเลือก กćรทํćงćนใĀคüćมชüยเĀลืĂแกĀญิงที่ปรąÿบกĆบคüćมรุนแรง โดยเฉพćąใน กรณีคüćมรุนแรงในครĂบครĆüจćกÿćมี ผูĀญิงแตลąคน ตćงก็มีคüćมฝน พüกเรćจึง ทํćĀนćที่เĂื้ĂĂํćนüยใĀผูĀญิงแตลąคนÿćมćรถดํćเนินชีüิตไปตćมเÿนทćงที่แตลąคน เลืĂก โดยมิไดกํćĀนดแนüทćงที่ตćยตĆü แตจąใĀผูĀญิงที่เขćมćรĆบบริกćรไดüćงแผน ชีüิตขĂงตนเĂง แลąชüยจĆดĀćทรĆพยćกรที่จํćเปน เชน กรณีที่ตĂงกćรĀยć ทćง

๒๐๔ มูลนิธิĄ จąชüยจĆดĀćทนćยคüćมเพื่Ăดํćเนินเรื่ĂงĀยć ในบćงกรณีที่ÿćมีปฏิเÿธกćร Āยć ทćงผูพิพćกþćก็พิพćกþćใĀĀยćแมÿćมีจąไมมćปรćกฏตĆü กรณีที่ตĂงกćรยćย ภูมิลํćเนćไปĂยูจĆงĀüĆดĂื่น เพื่ĂจąแนใจüćจąปลĂดภĆยจćกÿćมี ทćงมูลนิธิĄ ไดชüย ดูแลกćรจĆดĀćคćเดินทćงแลąคüćมปลĂดภĆยในกćรเดินทćง บćงคนก็ไดรĆบกćร ÿนĆบÿนุนดćนเงินทุนปรąกĂบĂćชีพ เพื่ĂใĀÿćมćรถพึ่งตนเĂงไดทćงเýรþฐกิจ ๒. จากเมืองสู่ชุมชน การสร้างอาสาสมัครและกลไกในชุมชน มูลนิธิผูĀญิงตรąĀนĆกถึงขนćดขĂงปญĀćคüćมรุนแรงในครĂบครĆüที่ไมได ÿĆดÿüนกĆบจํćนüนผูĀญิงที่ติดตĂขĂรĆบกćรปรึกþćแลąที่พĆกพิงชĆ่üครćü จึงเĀ็นคüćม จํćเปนที่จąตĂงปรĆบรูปแบบขĂงกćรทํćงćนใĀคüćมชüยเĀลืĂจćกกćรตĆ้งรĆบใน ÿüนกลćงใĀกรąจćยÿูชุมชน ที่มีกลุมĂงคกรผูĀญิงในชุมชน แลąเÿริมÿรćงกลไกใน ชุมชนเพื่ĂใĀคüćมชüยเĀลืĂแลąรüมปĂงกĆนแกไขคüćมรุนแรงตĂผูĀญิง ÿิ่งÿํćคĆญก็ คืĂกćรÿรćงคüćมเขćใจพื้นฐćนเรื่ĂงปญĀćคüćมรุนแรงตĂผูĀญิง รูปแบบแลą ผลกรąทบตĂผูĀญิง เพื่ĂใĀÿćมćรถดํćเนินกćรชüยเĀลืĂĂยćงเĀมćąÿมแกผูปรąÿบ ปญĀćแลąÿมćชิกในครĂบครĆü การเปลี่ยนกรอบคิดในการมองปัญหา กćรÿรćงแนüรüมในรąดĆบชุมชนมีปรąเด็นทćทćยเนื่ĂงจćกผูนํćÿüนใĀญ รüมถึงผูนํćที่เปนĀญิงในชüงเüลćนĆ้นยĆงยึดติดกรĂบคüćมเปนĀญิงดี Āญิงไมดี กćร เปลี่ยนกรĂบคิดใĀตรąĀนĆกถึง ÿิทธิแลąคüćมปลĂดภĆยขĂงผูĀญิงจึงไมใชเรื่Ăงงćย นĆก เพรćąกรĂบคิดที่เนนในเรื่ĂงกćรÿรćงคüćมปรĂงดĂงในครĂบครĆüเพื่ĂใĀÿถćบĆน ครĂบครĆüดํćรงĂยูนĆ้นยĆงติดยึดเĀนียüแนน ดĆงนĆ้นกćรÿรćงกćรเรียนรูในกćรทํćงćน กĆบชุมชนจึงตĂงĂćýĆยปรąÿบกćรณที่ไดจćกบćนพĆกผูĀญิง กćรĀยิบบทเรียน ÿถćนกćรณที่พบในกćรทํćงćนใĀคüćมชüยเĀลืĂแกผูĀญิงแลąเด็กĀญิงที่ปรąÿบกĆบ คüćมรุนแรง ตลĂดจนกćรรćยงćนกรณีที่พบจćกÿื่Ăมüลชน กćรใชÿื่ĂผูĀญิงที่ýูนย ขćüผูĀญิงไดพĆฒนćเผยแพร เปนÿüนĀนึ่งในกรąบüนกćรÿรćงคüćมเขćใจใĀกĆบแกน นํćผูĀญิงในชุมชน นĂกจćกนี้ในชüงที่มูลนิธิผูĀญิงไดเขćรüมในกรąบüนกćรจĆดทํć แลąรćยงćนตĂคณąกรรมกćรตćมĂนุÿĆญญćขจĆดกćรเลืĂกปฏิบĆติตĂÿตรีทุกรูปแบบ (ĂนุÿĆญญćผูĀญิง) กćรใชกรĂบÿิทธิมนุþยชนในกćรÿรćงคüćมตรąĀนĆกเรื่Ăงÿิทธิ ขĂงผูĀญิง โดยเฉพćąÿิทธิในชีüิตรćงกćยแลąเÿรีภćพที่จąมีชีüิตĂยูĂยćงปลĂดภĆย ĂĆนเปนÿิทธิมนุþยชนขĆ้นพื้นฐćนขĂงĀญิงแลąชćย จึงมีคüćมÿํćคĆญแลąเปน กรąบüนกćรที่มีปรąÿิทธิภćพในกćรÿื่ĂÿćรกĆบกลไกในรąดĆบชุมชนแลąĀนüยงćน

๒๐๕ ดćนกćรปกครĂงรüมทĆ้งĂงคกรปกครĂงÿüนทĂงถิ่นโดยกćรใชกรĂบพĆนธąกิจขĂงรĆฐ ตĂกćรปĂงกĆนแกไขปญĀćคüćมรุนแรง ทĆ้งยĆงÿćมćรถชüยลิดรĂนĂคติตĂผูĀญิงที่ ปรąÿบปญĀćแลąชüยÿรćงกćรตรąĀนĆกใĀแกเจćĀนćที่แลąบุคลćกรถึงบทบćทขĂง ตนในกćรใĀคüćมคุมครĂงผูĀญิงแลąปĂงกĆนปญĀćคüćมรุนแรงตĂผูĀญิงไดชĆดเจน มćกขึ้น การสร้างความเข้าใจโดยกิจกรรมรูปแบบต่าง ๆ กćรĂĂกแบบกิจกรรมรูปแบบตćง ๆ เพื่Ăÿรćงคüćมเขćใจในปรąเด็นคüćม รุนแรงตĂผูĀญิง เปนÿิ่งที่มูลนิธิĄ ใĀคüćมÿํćคĆญ ดüยเล็งเĀ็นคüćมจํćเปนในกćร ÿรćงแนüรüมในกćรทํćงćน แลąเครืĂขćยในกćรรüมชüยเĀลืĂแลąแจงเĀตุเมื่Ăพบ เĀ็นผูĀญิงที่ถูกกรąทํćคüćมรุนแรง แนüทćงที่มูลนิธิĄ นํćมćปรąยุกตใชในกćรĂบรม เปนกรąบüนกćรเรียนรูในรูปแบบกćรĂบรมแบบมีÿüนรüม ที่คüćมÿĆมพĆนธรąĀüćง üิทยćกร กĆบผูเขćรüมไมไดมีลĆกþณąเปนผูใĀ แลąผูรĆบ แตจąใĀคüćมÿํćคĆญกĆบ ปรąÿบกćรณขĂงผูเขćรüมกćรĂบรม กรąบüนกćรĂบรมโดยใชÿื่Ăกćรýึกþćที่มูลนิธิ ผูĀญิงผลิตÿํćĀรĆบกลุมเปćĀมćยตćง ๆ เชน แรงงćนĀญิง ผูนํćĀญิงชนบท กลุม เยćüชน ที่เนนใĀมีÿüนรüมคิด พูดคุย ÿรćงคüćมเขćใจรüมกĆนในปรąเด็นปญĀć ทํć ใĀมีกćรปรąมüลคüćมคิดรüมนํćเÿนĂทćงแกไขปญĀćในเชิงนโยบćย ผูนํćÿตรี ชนบทที่ไดเขćรüมในกćรĂบรมไดÿąทĂนüć กćรĂบรมที่ผćนมćไมไดกลćüถึง ปรąเด็นปญĀćผูĀญิง ÿüนใĀญเนนคüćมเปนผูนํć แลąกćรมีÿüนรüมในกćรพĆฒนć แลąยĆงเĀ็นüć มีคüćมจํćเปนที่จąตĂงนํćปรąเด็นปญĀćที่เกิดกĆบผูĀญิงในชุมชนมć แลกเปลี่ยนถĂดบทเรียนเพื่ĂแÿüงĀćแนüทćงในกćรแกไขปญĀćรüมกĆน ทćงมูลนิธิĄ ไดใชปรąÿบกćรณจćกโครงกćรÿตรีÿูชนบท แลąรูปแบบ ÿื่Ăกćรýึกþćที่ผลิตขึ้น เปนพื้นฐćนÿํćคĆญในกćรคิดĀลĆกÿูตรกćรĂบรมĂćÿćÿมĆคร ผูĀญิง ในโครงกćรถĆกทĂชีüิตใĀม จćกผูĀญิงในĀมูบćนที่ĂćนเขียนไมคลĂง ÿćมćรถ พĆฒนćมีบทบćทในกćรนํćเÿนĂปญĀćคüćมรุนแรงที่เกิดขึ้นกĆบผูĀญิงตĂกลไกขĂง ทĂงถิ่น แลąทํćใĀปญĀćไดรĆบกćรĀยิบยกไปÿูกćรปรąชุมขĂงÿภćตํćบล ในยุค กĂนที่ปรąเทýไทยจąมีกćรกรąจćยĂํćนćจ แลąตĂมć ไดดํćเนินโครงกćรตĂเนื่Ăงไป จนถึงชüงที่มีกćรเลืĂกตĆ้งÿมćชิกĂงคกćรบริĀćรÿüนตํćบล แลąไดÿรćงกćรมีÿüน รüมกĆบกลไกตćง ๆ ทĆ้งครู ผูนํćÿตรี ผูนํćชุมชน กลุมผูĀญิงในทĂงถิ่นไดรüมกĆน ผลĆกดĆนแลąเขćไปมีÿüนรüมในปรąชćคมรąดĆบตํćบล ทํćใĀÿćมćรถนํćเÿนĂปรąเด็น ที่เกี่ยüขĂงกĆบผูĀญิงรüมเขćไปไüในแผนรąดĆบตํćบล ÿงผลใĀบćงพื้นที่ไดมีกćร

๒๐๖ จĆดÿรรงบปรąมćณขĂงทĂงถิ่นใĀกĆบกิจกรรมกćรรณรงคปĂงกĆนแกไขคüćมรุนแรง ตĂเด็กแลąเยćüชนที่ĂćÿćÿมĆครผูĀญิงริเริ่มแลąรĆบผิดชĂบ กćรมีÿüนรüมในกćร ปรąชุมรąดĆบตćง ๆ รüมทĆ้งเüทีกćรปรąชุมโลกเรื่ĂงผูĀญิง ทํćใĀผูĀญิงตรąĀนĆกรูถึง ปญĀćแลąมĂงเĀ็นýĆกยภćพขĂงตนที่จąเปนÿüนรüมขĂงกćรปĂงกĆนแลąแกไข ปญĀćคüćมรุนแรงตĂผูĀญิงในกรĂบขĂงĀลĆกกćรÿิทธิมนุþยชน แมเมื่ĂมูลนิธิผูĀญิง จąไมไดดํćเนินโครงกćรตĂไปในชุมชน แตĂćÿćÿมĆครเĀลćนี้ĀลćยคนยĆงคงทํćงćน เรื่ĂงผูĀญิงในชุมชนĂยćงตĂเนื่ĂงแลąรüมเปนเครืĂขćยในกćรขĆบเคลื่Ăนüćรąเรื่Ăง ผูĀญิงตลĂดมć ๓. บทเรียนจากการทำงาน กćรขĆบเคลื่Ăนในกćรทํćงćนเรื่ĂงคüćมรุนแรงในครĂบครĆüขĂงมูลนิธิผูĀญิง โดยเปดบćนพĆก ชüยเĀลืĂเฉพćąรćย กćรใĀคํćปรึกþćชüยเĀลืĂทćงเýรþฐกิจÿĆงคม แลąกฎĀมćย แลąกćรÿรćงเครืĂขćยĂćÿćÿมĆครในชุมชนเพื่ĂใĀคüćมชüยเĀลืĂใน รูปแบบตćง ๆ แกผูĀญิงที่ปรąÿบปญĀć ทํćใĀไดเรียนรูĂยćงเปนรąบบถึงÿćเĀตุ ปญĀćĂĆนเกิดจćกโครงÿรćงเชิงĂํćนćจขĂงคüćมÿĆมพĆนธĀญิงชćยที่แมจąมีคüćม พยćยćมในกćรปรĆบเปลี่ยนแกไขแตก็ยĆงมิไดทํćĂยćงเปนรąบบครĂบคลุมเพื่Ăÿรćง คüćมเขćใจทĆ้งในรąดĆบปจเจก ครĂบครĆü แลąชุมชน โดยผćนกćรĂบรมเลี้ยงดูแลą กćรýึกþćเพื่ĂปรĆบเปลี่ยนคüćมÿĆมพĆนธĀญิงชćย แมในปจจุบĆนก็ยĆงไมมีĀนüยงćน รĆบผิดชĂบดูแลกćรพĆฒนćเนื้ĂĀć แลąüิธีกćรในกćรถćยทĂดคüćมรู เพื่Ăÿรćงคüćม เขćใจในเรื่ĂงปญĀćคüćมรุนแรงในครĂบครĆüที่เชื่ĂมโยงกĆบโครงÿรćงĂํćนćจขĂง คüćมÿĆมพĆนธรąĀüćงĀญิงชćย แลąเรียนรูทĆกþąในกćรÿื่Ăÿćรที่ปรćýจćกคüćม รุนแรง พรąรćชบĆญญĆติคุมครĂงผูถูกกรąทํćคüćมรุนแรง พ.ý. ๒๕๕๐ มีเจตจํćนงที่ จąรĆกþćÿถćบĆนครĂบครĆüมćกกüćจąพิทĆกþÿิทธิมนุþยชนขĂงผูเÿียĀćยจćกคüćม รุนแรง โดยมีบทบĆญญĆติทćงเลืĂกกćรลงโทþทćงĂćญćเปนกćรปรĆบเปลี่ยนพฤติกรรม ขĂงผูกรąทํćคüćมรุนแรง แตทุกüĆนนี้ก็ยĆงไมมีĀนüยงćนที่รĆบผิดชĂบดูแลĂยćงเปน รąบบในเรื่Ăงนี้ ดĆงนĆ้นจึงยĆงคงมีกćรกรąทํćซํ้ćคüćมรุนแรงในครĂบครĆü จนผูเÿียĀćย ตĂงใชมćตรกćรปĂงกĆนตนเĂงแลąกลćยเปนผูกรąทํćผิดตćมกฎĀมćยĂćญćไดรĆบ โทþที่รุนแรงโดยมิไดคํćนึงถึงปรąüĆติĂĆนยćüนćนที่ถูกกรąทํćคüćมรุนแรง กćรจĆดทํć พรąรćชบĆญญĆติÿงเÿริมกćรพĆฒนćแลąคุมครĂงÿถćบĆนครĂบครĆü พ.ý. ๒๕๖๒ เพื่Ă ทดแทนพรąรćชบĆญญĆติคุมครĂงผูถูกกรąทํćคüćมรุนแรงในครĂบครĆü แตยĆงไมมีผล

๒๐๗ บĆงคĆบใชนĆ้น เปนÿิ่งÿąทĂนüćรĆฐใĀคüćมÿนใจกĆบเรื่Ăงกćรÿรćงคüćมเขมแข็งขĂง ครĂบครĆüมćกกüćกćรขจĆดปญĀćคüćมรุนแรงที่เกิดขึ้นในครĂบครĆü แลąผูเÿียĀćย ÿüนใĀญยĆงคงเปนĀญิงแลąเด็ก กćรแกไขปญĀćทćงÿĆงคม เชน ปญĀćคüćมรุนแรงตĂĀญิงแลąเด็กทĆ้งที่ เกิดขึ้นในครĂบครĆüแลąในพื้นที่ÿćธćรณą เชนในโรงเรียน ดüยกćรใชมćตรกćรทćง กฎĀมćยเพียงĂยćงเดียüนĆ้นไมÿćมćรถเปนĀลĆกปรąกĆนÿรćงคüćมปลĂดภĆยในชีüิต รćงกćยขĂงĀญิงแลąเด็กได นĂกจćกนี้กรąบüนกćรจĆดทํćกฎĀมćยแกไขปญĀćทćง ÿĆงคมยĆงขćดกćรมีÿüนรüมขĂงผูปฏิบĆติงćนภćคเĂกชนที่มีปรąÿบกćรณโดยตรงใน กćรจĆดกćรดูแลชüยเĀลืĂกรณีเฉพćąรćยที่เกิดขึ้น ซึ่งปรąÿบกćรณเชนนี้นćจąเปน ปรąโยชนในกćรทํćงćนรüมกĆบนĆกกฎĀมćยเพื่ĂĂĂกแบบกฎĀมćยที่เĀมćąÿมแลą เปนปรąโยชนในกćรแกไขแลąปĂงกĆนปญĀćจćกĀลćกĀลćยมิติ แนüทćงกćรแกไข ปญĀćคüćมรุนแรงดüยกćรขĆบเคลื่ĂนแกไขกฎĀมćยขĂงรĆฐบćลที่ผćนมćÿąทĂนใĀ เĀ็นüćĀนüยงćนขĂงรĆฐยĆงคงทํćงćนเพียงคüćมเÿมĂภćคในรูปแบบแตยĆงมิได พยćยćมใĀเกิดปรąโยชนĂยćงแทจริงแกผูĀญิงในĂĆนที่จąไดรĆบกćรชüยเĀลืĂ คุมครĂงเพื่ĂใĀÿćมćรถดํćรงชีüิตที่เปนĂิÿรąจćกคüćมรุนแรงใด ๆ ปรąเด็นที่ยĆงทćทćยในกćรทํćงćน คืĂ กćรขĆบเคลื่Ăนยุติคüćมรุนแรงใน ครĂบครĆüแลąคüćมรุนแรงรูปแบบĂื่น ๆ ĂĆนเกิดจćกเพýภćüą คüรจąมีüิธีกćร Ăยćงไรที่เĀมćąÿม นĂกจćกกćรใชมćตรกćรทćงกฎĀมćยเปนĀลĆก เครืĂขćยผูĀญิง แลąภćคปรąชćÿĆงคมจąมีÿüนรüมในกćรพĆฒนćÿื่ĂÿĆงคมเพื่ĂขĆบเคลื่ĂนกćรทํćงćนใĀ คüćมรูแลąคüćมเขćใจในปญĀć แลąกćรดํćเนินมćตรกćรชüยเĀลืĂผูเÿียĀćยĂยćงมี ปรąÿิทธิภćพไดĂยćงไร รüมทĆ้งเปนภćคีกĆบĀนüยงćนขĂงรĆฐโดยมีÿüนรüมในกćร กํćĀนดนโยบćย ĂĂกแบบกฎĀมćย ตลĂดจนรüมดํćเนินงćนตćมมćตรกćรทĆ้งทćง ÿĆงคมแลąกฎĀมćยเพื่ĂใĀเกิดปรąโยชนÿูงÿุดแกผูเÿียĀćยจćกกćรกรąทํćคüćม รุนแรง

๒๐๘

๒๐๙ ประสบการณ์ รณรงค์ แก้ไข มาตรา ๒๗๖ มูลนิธิผูĀญิงมีกćรทํćงćนรüมมืĂกĆบกลุมĂงคกรผูĀญิงเพื่Ăกćรรณรงค ปรĆบเปลี่ยนนโยบćยแลąแกไขกฎĀมćย ดĆงเชน กćรทํćงćนรณรงคแกไขปรąมüล กฎĀมćยĂćญć มćตรć ๒๗๖ ที่ไมคุมครĂงĀญิงผูเปนภรรยćจćกกćรถูกÿćมีขมขืน เพรćąใชถĂยคํćüć ขมขืนĀญิงĂื่นที่ไมใชภรรยć โดยเริ่มกćรรณรงคตĆ้งแต พ.ý. ๒๕๔๕ ภćยใตชื่Ă แนüรüมผูĀญิงเพื่ĂคüćมกćüĀนćขĂงผูĀญิง ซึ่งมีÿมćชิกเครืĂขćย คืĂกลุมผูĀญิงชćüบćน แลąĂงคกรพĆฒนćเĂกชน ๓๙ Ăงคกร ที่ไดเĀ็นรüมกĆนüć กฎĀมćยนี้มีแนüคิดพื้นฐćนüć “ผูĀญิงเปนÿมบัติของชายผูเปนÿามี และÿามีเปนผูมี ÿิทธิเĀนือชีüิตและรางกายของผูĀญิง รüมถึงการรüมĀลับนอนกับภริยาก็ÿามารถทํา ไดเÿมอแมüาภริยาจะไมยินยอมก็ตาม อีกทั้งยังละเลยÿิทธิในเนื้อตัüรางกายและการ ตัดÿินใจของผูĀญิงดüย” จึงไดมีกćรเÿนĂใĀตĆดคํćüć “ซึ่งมิใชภริยćตน” เพื่ĂใĀ ผูĀญิงทุกคนไดรĆบกćรคุมครĂงตćมกฎĀมćยĂćญć แลąÿĂดคลĂงกĆบบทบĆญญĆติตćม รĆฐธรรมนูญ พ.ý. ๒๕๔๐ มćตรć ๓๐ แลąÿĂดคลĂงกĆบรĆฐธรรมนูญมćตรć ๕๓ ที่ใĀ กćรคุมครĂงบุคคลจćกกćรกรąทํćคüćมรุนแรงในครĂบครĆü กćรรณรงคมีเปćĀมćย ปรĆบเปลี่ยนใĀเกิดคćนิยมใĀมขĂงÿĆงคม ใĀÿĂดคลĂงกĆบĂนุÿĆญญćüćดüยกćรขจĆด กćรเลืĂกปฏิบĆติตĂÿตรีในทุกรูปแบบ แลąกćรใĀคüćมรูขĂมูลเปรียบเทียบกฎĀมćย ในตćงปรąเทýที่กํćĀนดüćกćรขมขืนĀญิงผูเปนภรรยćเปนคüćมผิดทćงĂćญć เชนเดียüกĆบกćรขมขืนĀญิงĂื่น โดยมีปรąชćชนทĆ่üไปÿนĆบÿนุนรüมลงชื่ĂเĀ็นดüยกĆบ

๒๑๐ กćรแกไขกฎĀมćยเปนจํćนüนถึง ๑๐,๓๓๙ คน ÿงผลใĀมีกćรปรĆบแกปรąมüล กฎĀมćยĂćญć มćตรć ๒๗๖ ในüĆนที่ ๒๐ มิถุนćยน พ.ý. ๒๕๕๐ ÿภćนิติบĆญญĆติ แĀงชćติไดมีมติ เĀ็นชĂบ แกไขเพิ่มเติมปรąมüลกฎĀมćยĂćญćคüćมผิดทćงเพý โดยเปลี่ยนจćก ĀญิงĂื่นที่ไมใชภรรยćเปน ผูĂื่น แลąขยćยคํćนิยćมเรื่Ăงกćรขมขืนที่ รüมถึงกćรใชÿิ่งĂื่น ๆ ดüย ตĂมćไดมีกćรแกไขปรąมüลกฎĀมćยĂćญćมćตรć ๒๗๖ เรื่ĂงกćรขมขืนĂีกใน ป ๒๕๖๒ โดยลดคํćนิยćมเรื่ĂงกćรขมขืนไมครĂบคลุมเรื่Ăง กćรใชÿิ่งĂื่น แลąĀćกเปนกćรกรąทํćคüćมผิดรąĀüćงคูÿมรÿÿćมćรถพิจćรณćลด โทþได โดยกํćĀนดในüรรคĀนึ่งüć... เปนกćรกรąทํćคüćมผิดรąĀüćงคูÿมรÿ แลąคู ÿมรÿนĆ้นยĆงปรąÿงคจąĂยูกินดüยกĆนฉĆนÿćมีภริยć ýćลจąลงโทþนĂยกüćที่กฎĀมćย กํćĀนดไüเพียงใดก็ได ĀรืĂจąกํćĀนดเงื่Ăนไขเพื่Ăคุมปรąพฤติแทนกćรลงโทþก็ได ใน กรณีที่ýćลมีคํćพิพćกþćใĀลงโทþจํćคุกแลąคูÿมรÿฝćยใดฝćยĀนึ่งไมปรąÿงคจąĂยู กินดüยกĆนฉĆนÿćมีภริยćตĂไป แลąปรąÿงคจąĀยć ใĀคูÿมรÿฝćยนĆ้นแจงใĀýćล ทรćบ แลąใĀýćลแจงพนĆกงćนĂĆยกćรใĀดํćเนินกćรฟĂงĀยćใĀ จąเĀ็นไดüćปรąเทýไทยมีคüćมพยćยćมปรĆบปรุงแกไขกฎĀมćยเพื่Ăลด คüćมเĀลื่Ăมลํ้ćทćงเพýภćüą ÿงเÿริมคุมครĂงÿิทธิขĂงผูĀญิงใĀเปนไปตćมĀลĆกกćร ÿćกล แลąตćมขĂผูกพĆนที่รĆฐมีตĂกฎĀมćยรąĀüćงปรąเทýที่เขćเปนภćคีÿมćชิก แต กćรĂĂกกฎĀมćยĂćจเปนเพียงคüćมเÿมĂภćคทćงรูปแบบเทćนĆ้น ไมใชคüćมเÿมĂ ภćคที่แทจริงซึ่งĀญิงไดรĆบปรąโยชนĂยćงเทćเทียมกĆบชćย ดĆงนĆ้นกćรทํćงćนเพื่Ă คüćมเÿมĂภćคĀญิงชćยจึงมิไดมีเพียงกćรแกไขĀรืĂĂĂกกฎĀมćยเปดโĂกćÿใĀแก Āญิงแลąชćยเพื่ĂแÿดงüćĀญิงชćยเทćเทียมกĆนแลü ĀćกยĆงตĂงคํćนึงถึงคüćม แตกตćงทćงเพýภćüą ปรąโยชนที่ĀญิงจąไดรĆบ คüćมกćüĀนćในกćรÿงเÿริม ปĂงกĆนแลąคุมครĂงÿิทธิในเนื้ĂตĆüรćงกćยแลąคüćมมĆ่นคงในชีüิตขĂงĀญิงผูเปนคู ÿมรÿ ตลĂดจนกćรเปลี่ยนแปลงจćกกćรแกไขกฎĀมćยดüย ตĆüĂยćงเชน กćรแกไข ปรąมüลกฎĀมćยĂćญćมćตรć ๒๗๖ เรื่Ăงกćรขมขืนที่คุมครĂงĀญิงที่เปนภรรยćจćก กćรขมขืนโดยÿćมี แตพบüćไมมีกćรบĆนทึกกรณีที่ผูĀญิงซึ่งเปนภรรยćไดเขćถึงกćร คุมครĂงแลąรĆบปรąโยชนจćกกćรแกไขปรĆบเปลี่ยนกฎĀมćยมćมćตรćนี้เลย แมมี กćรเปลี่ยนแปลงคํćนิยćมเรื่Ăงกćรขมขืน แตก็ยĆงไมพบกćรรćยงćนเรื่ĂงกćรบĆงคĆบใช กฎĀมćยนี้เพื่ĂคุมครĂงÿิทธิในชีüิตรćงกćยขĂงผูĀญิงที่เปนภรรยćแตĂยćงใด

๒๑๑ หญิงต้องคดีฆ่าสามี การศึกษาเปรียบเทียบ กรณีหญิงถูกดำเนินคดีฆ่าสามี จćกปรąÿบกćรณขĂงมูลนิธิผูĀญิงในกćรใĀคüćมชüยเĀลืĂĀญิงที่ถูก ดํćเนินคดีในขĂĀćเจตนćฆćคูÿมรÿÿืบเนื่ĂงจćกคüćมรุนแรงในครĂบครĆü พบüćÿüน ใĀญผูĀญิงตĂงถูกพิพćกþćลงโทþจํćคุก ๗-๘ ป ขĂเท็จจริงที่ไดจćกกćรÿĆมภćþณ พบüćĀญิงเĀลćนี้มีปรąüĆติเผชิญกĆบคüćมรุนแรงในครĂบครĆüมćเปนเüลćนćน จนเกิด Ăćกćรที่เปนผลกรąทบÿĆ่งÿมจćกกćรถูกกรąทํćคüćมรุนแรงĂยćงเปนรąบบจćกÿćมี ĀรืĂคนรĆก แลąตĂงดํćเนินชีüิตดüยคüćมĀüćดกลĆüüćจąถูกกรąทํćคüćมรุนแรงĂีก ที่ เรียกกĆนüć Battered Wife Syndrome แตยĆงไมเปนที่รĆบรูĀรืĂยĂมรĆบใน ขบüนกćรยุติธรรมปรąเทýไทย มูลนิธิผูĀญิงจึงไดรüบรüมขĂมูลเĀตุกćรณคüćม รุนแรงในครĂบครĆüที่เกิดขึ้นจนทํćใĀÿćมีเÿียชีüิต กรณีýึกþć มีทĆ้งที่ผูĀญิงÿูกลĆบเพื่Ă ตĂบโตกĆบคüćมรุนแรง ĀรืĂเพื่ĂปĂงกĆนมิใĀÿćมีมćทํćรćยตน แตมิไดมีเจตนćทํćใĀ ÿćมีเÿียชีüิต แลąกรณีที่ผูĀญิงĀüćดรąแüงÿĆ่งÿมจนทํćรćยÿćมีจนเÿียชีüิตเพื่Ăไม ตĂงพบกĆบกćรถูกทํćรćยĂีกซึ่งบงชี้ĂćกćรขĂง Battered Wife Syndrome

๒๑๒ มูลนิธิĄ ไดคĆดเลืĂกกรณีĀญิงที่ตĂงคดีจํćนüน ๓ รćย เปนกรณีýึกþć เปรียบเทียบกรąบüนกćรยุติธรรมตĆ้งแตชĆ้นพนĆกงćนÿĂบÿüน กćรÿĆ่งฟĂงแลąในชĆ้น ýćล โดยเปนกรณีที่เกิดĀลĆงจćกกćรปรąกćýบĆงคĆบใชพรąรćชบĆญญĆติคุมครĂง ผูถูกกรąทํćดüยคüćมรุนแรงในครĂบครĆü พบüć กรąบüนกćรยุติธรรมยĆงขćด แนüทćงที่ลąเĂียดĂĂนตĂกćรพิจćรณćคดีเĀลćนี้แลąยĆงมิไดมีĂงคคüćมรูเกี่ยüกĆบ ĂćกćรขĂง Battered Wife Syndrome แตĂยćงใด ในขณąที่ พรąรćชบĆญญĆติ คุมครĂงผูถูกกรąทํćดüยคüćมรุนแรงĄ ใชแนüทćงใĀผูกรąทํćกลĆบตĆüแลąÿćมćรถ กลĆบไปใชชีüิตĂยูกĆบครĂบครĆü Āญิงซึ่งตกเปนจํćเลยใน ๓ กรณีนี้เขćไมถึงคüćม คุมครĂงจćกกฎĀมćยดĆงกลćüเมื่ĂตĂงเผชิญกĆบคüćมรุนแรงแมจąไดมีคüćมพยćยćม รĂงเรียนตĂĀนüยงćนตćงๆ แตก็ไมÿćมćรถชüยเĀลืĂตนใĀพนจćกคüćมรุนแรงได เมื่ĂตĂงคดีจćกกćรทํćใĀÿćมีเÿียชีüิต กลĆบตĂงโทþจํćคุกตćมปรąมüลกฎĀมćย ĂćญćแลąมิไดมีกćรคํćนึงถึงปรąüĆติคüćมรุนแรงในครĂบครĆüชüงกćรใชชีüิตคู ปรąกĂบกćรพิจćรณćคดี กćรดํćเนินคดีเĂćผิดทćงĂćญćÿงผลใĀเด็ก ๆ ในครĂบครĆü นĂกจćกกćรÿูญเÿียพĂแลü ยĆงตĂงพลĆดพรćกจćกแมขĂงตน โดยไมไดใชเĀตุผลที่จą ปกปĂงคüćมเปนครĂบครĆüเชนเดียüกĆบกćรใĀโĂกćÿฝćยชćยปรĆบเปลี่ยนพฤติกรรม ตćมที่กํćĀนดไüในพรąรćชบĆญญĆติคุมครĂงผูถูกกรąทํćคüćมรุนแรงแตĂยćงใด มี เพียงรćยเดียüที่มูลนิธิผูĀญิงไดจĆดĀćทนćยเพื่ĂใĀคํćแนąนํćปรึกþćแกผูĀญิงตĆ้งแต เริ่มขบüนกćรกćรÿĂบÿüนทํćใĀไดมีกćรบĆงคĆบใชพรąรćชบĆญญĆติคุมครĂง ผูถูกกรąทํćคüćมรุนแรงนĂกเĀนืĂจćกกฎĀมćยĂćญć ทํćใĀมีผลตĂกćรพิจćรณć แลąคํćพิพćกþćที่คํćนึงถึงปรąüĆติคüćมรุนแรงในครĂบครĆüซึ่งผูĀญิงที่กรąทํć คüćมผิดไดรĆบจćกกćรกรąทํćขĂงÿćมีผูเÿียชีüิต แลąคํćนึงถึงภćรąกćรเลี้ยงดูลูกจึง เĀ็นคüรใĀโĂกćÿแกผูĀญิงโดยชąลĂกćรลงโทþ รćยงćนฉบĆบนี้เÿนĂผลกćรýึกþćจćกÿćมกรณี แลąขĂเÿนĂแนąตĂ กรąบüนกćรยุติธรรม แลąเพื่ĂÿรćงคüćมตรąĀนĆกตĂผูเกี่ยüขĂงตลĂดจนบุคคลćกร ตĂกรณีĀญิงตĂงคดีÿืบเนื่ĂงจćกคüćมรุนแรงในครĂบครĆü กรณีศึกษา “เอ” เĂĂćยุ ๓๖ ป ÿćมีĂćยุ ๔๘ ป มีĂćชีพทํćนćแลąรĆบจćง ใชชีüิตรüมกĆนมć ๑๖ ป มีลูกดüยกĆน ๔ คน กํćลĆงĂยูในüĆยเรียนทุกคน เĂถูกÿćมีทํćรćยรćงกćยตĆ้งแต ตĆ้งทĂงลูกชćยคนโต ÿćมีทํćรćยเĂĀนĆกขึ้นแลąเคยทํćรćยลูกชćยคนโตที่เขćมćชüย แมโดยบีบคĂจนตćถลน จนเĂตĂงใชมีดพรćฟนที่ĀนćแขงÿćมีจึงยĂมปลĂย เüลćถูก

๒๑๓ ทํćรćยเĂตĂงพćลูก ๆ ĀนีไปนĂนที่กรąตĂบในทุงนćเปนปรąจํć ทํćใĀบćงครĆ้งลูก ๆ ไมไดไปโรงเรียน เพรćąเพื่ĂนบćนไมกลćใĀเĂแลąลูกĀลบภĆยเนื่ĂงจćกÿćมีเĂจąถืĂ มีดไปขู เĂเคยขĂคüćมชüยเĀลืĂจćกผูใĀญบćนแลąเคยแจงคüćมที่ÿถćนีตํćรüจ ทĂงที่ แตผูใĀญบćนก็ไมชüยĂąไรเพรćąเĀ็นüćเปนเรื่ĂงผĆüเมีย เĂตĂงเผชิญคüćม รุนแรงจćกÿćมีเปนเüลćนćนกüć ๑๕ ป üĆนเกิดเĀตุเปนüĆนเลืĂกตĆ้ง เĂเกรงüćĀćกÿćมีĂĂกนĂกบćนในüĆนนĆ้นจąไป กินเĀลćฉลĂงผลเลืĂกตĆ้งแลüเมćกลĆบมćทุบตีเธĂ จึงไมตĂงกćรใĀÿćมีĂĂกจćกบćน แลąเตรียมกćแฟใĀÿćมี ขณąที่ÿćมีนĆ่งจิบกćแฟ เĂใชÿĆนมีดตีที่บริเüณคĂดćนĀลĆง Āนึ่งที ÿćมีไมÿลบ ดüยคüćมกลĆüüćÿćมีจąทํćรćยกลĆบ เĂจึงตีซํ้ćĂีกÿĂงที จนÿćมี ลมลง เĂยกÿćมีใĀนĂนบนแครแลüĀมผćใĀ จćกนĆ้นเĂĂĂกไปเลืĂกตĆ้ง พĂกลĆบมć ÿćมียĆงนĂนĂยูทćเดิม จนกรąทĆ่งลูกเรียกใĀไปดูพĂ จึงพบüćเÿียชีüิตแลü ญćติฝćย ÿćมีแจงคüćมตĂพนĆกงćนÿĂบÿüนüćเÿียชีüิตเพรćąĂุบĆติเĀตุลมในĀĂงนํ้ć แต เจćĀนćที่ÿĆงเกตเĀ็นรĂยชํ้ćที่คĂจึงÿงýพพิÿูจน ภćยĀลĆงเĂรĆบÿćรภćพüćเปน ผูกรąทํć กรณีศึกษา “บี” บีĂćยุ ๔๗ ป Ăćชีพทํćนć ÿćมีĂćยุเทćกĆน ĂćชีพขĆบมĂเตĂรไซครĆบจćง มี ลูกดüยกĆน ๔ คน แลąตĂงดูแลแมĂćยุ ๗๓ ปที่ปüยเปนüĆณโรคแลąคüćมดĆน ÿćมี เริ่มทํćรćยบีตĆ้งแตลูกชćยคนแรกĂćยุได ๓ เดืĂน บีเคยถูกตบจนÿลบที่ไปขüćงไมใĀ ÿćมีซึ่งกํćลĆงเมćนํćเÿćไมที่จąเĂćไüÿรćงบćนใĀมไปขćยเพียงเพื่ĂเĂćเงินไปซื้ĂเĀลć บีตĂงเผชิญคüćมรุนแรงจćกÿćมีเปนเüลćรüม ๒๐ ป üĆนเกิดเĀตุลูก ๆ ไมĂยูบćน ÿćมีเมćเĀลćแลüĀćเรื่Ăงทąเลćąแลąเดิน üนเüียนĀćจĂบĂยูพĆกใĀญจąมćทํćรćย แตในที่ÿุดกลĆบมćนĂนบนแครใตถุนบćน บี เĀ็นÿćมีĀลĆบจึงใชคĂนทุบĀĆüแลüเĂćขüćนฟนที่ĀนćĂกจนแนใจüćเÿียชีüิตแลüนํć รćงไปซĂนไüในบĂปฏิกูลĀลĆงบćน ĀลĆงเกิดเĀตุĀนึ่งÿĆปดćĀ ลูกชćยคนโตซึ่งÿึกจćก พรąĂĂกมćไดถćมĀćพĂ บีจึงเลćคüćมจริงแลąยĂมเขćมĂบตĆüĀลĆงเกิดเĀตุ ๘ üĆน กรณีศึกษา “ซี” ซีĂćยุ ๕๐ ป ÿćมีĂćยุ ๕๔ ป ทĆ้งคูมีĂćชีพรĆบจćงĀลĂพรąพุทธรูป มีคüćม ÿĆมพĆนธกĆนมćนćน ๑๔ ป แตไมคĂยรćบรื่น มีลูกดüยกĆน ๑ คน ĂยูในüĆยเรียน มีลูก ติดจćกÿćมีเกćĂีก ๒ คน ยćมใดที่ÿćมีเมćมĆกจąĀćเรื่Ăงทุบตี เคยบีบคĂซีจน

๒๑๔ เลืĂดĂĂกทćงจมูกแลąปćกมćแลü ซีเคยแจงคüćมไüที่ÿถćนีตํćรüจทĂงที่แลąมีกćร บĆนทึกปรąจํćüĆนไüเมื่Ăป ๒๕๔๖ กĂนüĆนเกิดเĀตุĀนึ่งเดืĂนซียĆงไดโทรýĆพทแจงÿถćนี ตํćรüจทĂงที่ใĀเขćมćรąงĆบเĀตุที่ถูกÿćมีทํćรćย รüมรąยąเüลćที่ซีไดรĆบคüćมรุนแรง จćกÿćมี ๕ ป üĆนเกิดเĀตุเปนüĆนกĂนแตงงćนลูกÿćüĀนึ่งüĆน ÿćมีเมćแลąทํćรćยซีดüยกćร บีบคĂจćกทćงดćนĀลĆง ซีพยćยćมดิ้นรนเพรćąĀćยใจไมĂĂก แลąไดใชมืĂคüćนĀć ÿิ่งขĂงที่จąปĂงกĆนตĆü ซีคüćไดมีดจึงตüĆดไปดćนĀลĆงโดยไมไดĀĆนไปมĂง มีดแทงเขć ไปที่ทĂงดćนซćยขĂงÿćมี จćกนĆ้นซีก็รีบไปบĂกพี่ÿćüแลąลูกÿćüเพื่ĂใĀโทรขĂคüćม ชüยเĀลืĂÿงโรงพยćบćล แตÿćมีเÿียชีüิตเÿียกĂน ĀลĆงเĀตุกćรณซีไดเขćมĂบตĆü เปรียบเทียบการดำเนินคดีของกรณีศึกษา การตั้งข้อหาชั้นพนักงานสอบสวน เอ ฆćผูĂื่น โดยเจตนć บีฆćผูĂื่นโดยเจตนć ยćยĀรืĂซĂนเรนýพเพื่ĂปดบĆงกćรตćยĀรืĂ เĀตุแĀงกćรตćย ซีทํćรćยรćงĀćยผูĂื่นจนเปนเĀตุใĀถึงแกคüćมตćย กฎหมายที่อัยการใช้ในการสั่งฟ้อง เอ ปรąมüลกฎĀมćยĂćญćมćตรć ๒๘๘ เจตนćฆć บีปรąมüลกฎĀมćยĂćญćมćตรć ๓๓, มćตรć ๙๑, ๑๙๙ ยćยĀรืĂ ซĂนเรนýพเพื่ĂปดบĆงกćรตćยĀรืĂเĀตุแĀงกćรตćย แลąมćตรć ๒๘๘ พรąรćชบĆญญĆติแกไขเพิ่มเติมปรąมüลกฎĀมćยĂćญć (ฉบĆบที่ ๖) พ.ý. ๒๕๒๖ มćตรć ๔ ซีปรąมüลกฎĀมćยĂćญć มćตรć ๒๙๐ พรąรćชบĆญญĆติคุมครĂง ผูถูกกรąทํćดüยคüćมรุนแรงในครĂบครĆü พ.ý. ๒๕๕๐ มćตรć ๓ แลąมćตรć ๔ ความช่วยเหลือทางคดี เอ ทนćยคüćมจĆดĀć ใĀรĆบÿćรภćพ มูลนิธิĄ จĆดĀćทนćยคüćมลง พื้นที่เพื่ĂÿืบคนขĂเท็จจริงพบüćจํćเลยไมไดมีเจตนćฆć จึงขĂเปน ทนćยรüม ทนćยคüćมจćกมูลนิธิĄ ยื่นคํćรĂงตĂýćลขĂกลĆบคํćใĀ กćรเพื่Ăÿูคดี แลąไดชüยยื่นĂุทธรณแลąฎีกć

๒๑๕ บีมูลนิธิĄ แตงตĆ้งทนćยคüćมในชĆ้นýćล ทนćยเตรียมกćรขĂเบิก พยćนลูกชćยคนกลćงเปนพยćน จํćเลยรĆบÿćรภćพในชĆ้นÿมćน ฉĆนท ทนćยคüćมจćกมูลนิธิĄ ทํćเรื่ĂงขĂใĀýćลÿืบพยćนลูกชćย คนกลćงซึ่งเปนผูเยćüแลąĂยูกĆบแมในเüลćที่พĂใชคüćมรุนแรง ซึ่ง ýćลจąตĂงจĆดĀĂงพิจćรณćคดีขĂงเด็กโดยเฉพćąแตก็ไมไดรĆบกćร พิจćรณć มีเพียงลูกÿćüที่ไดใĀกćรเปนพยćนในýćล ซี ทนćยคüćมจćกมูลนิธิĄ แนąนํćใĀยĂมรĆบüćเปนผูกรąทํćจริงแต ไมไดมีเจตนćจąทํćรćยถึงขĆ้นใĀเÿียชีüิตแลąทํćไปเพื่ĂปĂงกĆนตĆü แลąใĀรüบรüมเĂกÿćรกćรเรียนขĂงลูกเพื่ĂใĀýćลไดพิจćรณćถึง ภćรąคüćมรĆบผิดชĂบแลąพิจćรณćลดโทþ คำพิพากษาศาลชั้นต้น เอ คüćมผิดตćมปรąมüลกฎĀมćยĂćญćมćตรć ๒๘๘ จํćคุก ๑๖ ป จํćเลยใĀกćรรĆบÿćรภćพ เĀลืĂจํćคุก ๘ ป บีคüćมผิดปรąมüลกฎĀมćยĂćญć มćตรć ๑๙๙ แลą มćตรć ๒๘๘ ฐćนฆćผูĂื่น จํćคุก ๑๕ ป ลงโทþตćมปรąมüลกฎĀมćย Ăćญć มćตรć ๙๑ ฐćนยćยĀรืĂซĂนเรนýพเพื่ĂปดบĆงกćรตćย จํćคุก ๔ เดืĂนรüมจํćคุก ๑๕ ป ๔ เดืĂน จํćเลยใĀกćร รĆบÿćรภćพ ลดโทþใĀกึ่งĀนึ่ง คงจําคุก ๗ ป ๔ เดือน ซีคüćมผิดตćมปรąมüลกฎĀมćยĂćญć มćตรć ๒๙๐ พ.ร.บ. คุมครĂงผูถูกกรąทํćดüยคüćมรุนแรงในครĂบครĆü พ.ý. ๒๕๕๐ มćตรć ๔ üรรคĀนึ่ง กćรกรąทํćขĂงจํćเลยเปนกรรมเดียüเปน คüćมผิดตĂกฎĀมćยĀลćยบท ใĀลงโทþฐćนทํćรćยผูĂื่นถึงแก คüćมตćย ตćมปรąมüลกฎĀมćยĂćญćมćตรć ๙๐ จํćคุก ๕ ป จํćเลยใĀกćรรĆบÿćรภćพ ลดโทþใĀกึ่งĀนึ่ง เĀลืĂ จํćคุก ๒ ป ๖ เดืĂน พิเครćąĀพฤติกćรณแĀงคดีตćมรćยงćนกćรÿćรภćพ ÿืบเÿćąแลąพินิจ เĀ็นüาผูตายมีÿüนในการกระทําคüามผิดโดย ลงมือทํารายจําเลยกอน ĀลังเกิดเĀตุบุตรผูตายไมติดใจเอาคüาม แกจําเลย เมื่ĂจํćเลยเปนผูĀญิงĂćยุมćกปรąกĂบĂćชีพÿุจริตแลąมี ที่ĂยูเปนĀลĆกแĀลงแนนĂน ทĆ้งมีภćรąที่ตĂงเลี้ยงดูบุตรที่ยĆงĂยูใน üĆยเรียน ปรąกĂบกĆบคüćมปรąพฤติโดยทĆ่üไปขĂงจํćเลยไมมีขĂเÿีย

๒๑๖ Āćยเมื่ĂไมปรćกฏüćจํćเลยเคยไดรĆบโทþจํćคุกมćกĂน เĀ็นคüรใĀ โĂกćÿจํćเลยกลĆบตนเปนพลเมืĂงดี โทþจําคุกจึงใĀรอการลงโทþ ไü ๓ ป และคุมคüามประพฤติจําเลยไüมีกําĀนด ๑ ป การดำเนินการพิจารณาชั้นศาลอุทธรณ์ เอ พิพćกþćยืนเĀมืĂนýćลชĆ้นตนใĀจํćคุก ๘ ป บีไมตĂงกćรĂุทธรณ เพรćąไดขĂมูลจćกเพื่Ăน ๆ ในเรืĂนจํćüć ĀćกýćลตĆดÿินแลüก็ÿćมćรถขĂรĆบĂภĆยโทþไดซึ่งจąชüยใĀติดคุก ไมนćน ซีคดีÿิ้นÿุดที่ýćลชĆ้นตน การดำเนินการพิจารณาชั้นศาลฎีกา เอ จํćคุก ๘ ป ยืนตćมกćรตĆดÿินขĂงýćลชĆ้นตนแลąýćลĂุทธรณ การประสานความช่วยเหลือ เอ ปลĆดĂบต.นćใน ไดปรąÿćนÿมćชิกÿภćผูแทนรćþฎรใĀชüย ปรąกĆนตĆü แลąÿงĀนĆงÿืĂถึงมูลนิธิผูĀญิง ขĂใĀชüยเĀลืĂลูก ๆ ที่ Ăยูในÿภćüąยćกลํćบćก บี มูลนิธิผูĀญิงไดจĆดĀćทนćยคüćม แลąชüยปรąÿćนใĀลูกÿćüขĂ ทุนชüยเĀลืĂจćกกĂงทุนยุติธรรมเพื่ĂปรąกĆนตĆü (ตĂมćÿćรภćพจึง ไมไดดํćเนินเรื่ĂงตĂ) ซี พี่ÿćüขĂงซี ไดติดตĂใĀÿมćชิกÿภćเขตปรąกĆนตĆüชĆ่üครćüชĆ้น พนĆกงćนÿĂบÿüน มูลนิธิผูĀญิงพćซีไปเขียนคํćรĂงขĂคüćม ชüยเĀลืĂเงินปรąกĆนตĆüแลąไดรĆบกćรĂนุมĆติจćกกĂงทุนยุติธรรม มูลนิธิผูĀญิงชüยจĆดĀćทนćยคüćม ระยะเวลาการดำเนินคดี เอ ๒ ป ๓ เดืĂน (ถูกจĆบกุม ๑๔ กĆนยćยน ๒๕๕๑ ýćลชĆ้นตน พิพćกþć ๓ ÿิงĀćคม ๒๕๕๒ ýćลĂุทธรณพิพćกþć ๘ ธĆนüćคม ๒๕๕๒ คํćÿĆ่งýćลฎีกć ๓๐ ธĆนüćคม ๒๕๕๓) บี ปรąมćณ ๗ เดืĂน (มĂบตĆü ๓ พฤþภćคม ๒๕๕๗ ýćลชĆ้นตน พิพćกþć ๒๕ พฤýจิกćยน ๒๕๕๗)

๒๑๗ ซี ปรąมćณ ๗ เดืĂน (ถูกจĆบกุม ๑๗ พฤþภćคม ๒๕๕๗ ýćล ชĆ้นตนพิพćกþć ๘ ธĆนüćคม ๒๕๕๗) ผลกระทบต่อครอบครัว เอ ลูกทĆ้ง ๔ คน ขćดแมผูเปนเÿćĀลĆกดูแลครĂบครĆü คüćมยćกจน ทํćใĀลูกÿćüÿĂงคนตĂงไปĂยูในคüćมดูแลขĂงญćติที่Ăยูคนลą ĂํćเภĂ ลูกชćยทĆ้งÿĂงแลąลูกÿćüคนที่ÿćมตĂงĂĂกจćกโรงเรียน กลćงคĆน ตĂมćลูกชćยคนโตแลąลูกชćยคนที่ÿĂงถูกดํćเนินคดีฐćน คüćมผิดตĂชีüิตแลąคüćมผิดตĂรćงกćยถูกพิพćกþćจํćคุก ลูกชćย คนที่ÿĂงถูกÿงตĆüไปที่ýูนยฝกĂบรมเด็กแลąเยćüชน บี ครĂบครĆüขćดแมผูเปนเÿćĀลĆกที่Āćเลี้ยงÿมćชิกแลąเปนแรงงćน ĀลĆกที่ทํćนćปลูกขćü ลูกคนเล็กÿĂงคนกํćลĆงĂยูในüĆยเรียน ขćดแม ดูแล ขćดคüćมĂบĂุน ตĂงปรĆบตĆüกĆบชีüิตที่เปลี่ยนแปลง ลูกÿćü คนโตตĂงรĆบภćรąดูแลนĂง ๆ แลąยćยĂćยุ ๗๓ ป ซึ่งเจ็บปüยแลą ตĂงพćไปพบแพทยเปนปรąจํć ซี ไมตĂงโทþจํćคุก ýćลใĀรĂกćรลงโทþไü ๓ ป แลąคุมคüćม ปรąพฤติไüมีกํćĀนด ๑ ปทํćใĀซีมีโĂกćÿเริ่มตนชีüิตใĀมไดกลĆบมć ดูแลลูกÿćüซึ่งกํćลĆงเขćÿูüĆยรุน ไดรĆบกćรÿนĆบÿนุนทุนปรąกĂบ ĂćชีพจćกมูลนิธิĄ ÿćมćรถดูแลลูกตĂไป ข้อเสนอแนะต่อกระบวนการยุติธรรมในคดีอาญาที่เกี่ยวเนื่องกับ ความรุนแรงใน ครอบครัว จćกกćรýึกþćเปรียบเทียบทĆ้งÿćมคดีมีขĂเÿนĂแนąตĂกรąบüนกćรยุติธรรม ในกćรพิจćรณćคดีĂćญćที่เกี่ยüเนื่ĂงกĆบคüćมรุนแรงในครĂบครĆüดĆงตĂไปนี้ ๑. พัฒนาแนวทางปฏิบัติในการดำเนินคดีเกี่ยวเนื่องกับความรุนแรงในครอบครัว จćกกรณีýึกþć มีเพียงคดีขĂง ซี เทćนĆ้นที่มีกćรนํćเĂćพรบ.คุมครĂง ผูถูกกรąทํćจćกคüćมรุนแรงมć พ.ý. ๒๕๕๐ มćใชรüมกĆบปรąมüลกฎĀมćยĂćญćใน กćรพิจćรณćคดีทĆ้งนี้เพรćąมีĂงคกรภćยนĂกเขćรüมชüยเĀลืĂแลąพนĆกงćนĂĆยกćร เÿนĂเพิ่มเติมจćกกฎĀมćยĂćญć จึงทํćใĀพนĆกงćนคุมคüćมปรąพฤติตĂงÿืบเÿćą ขĂเท็จจริงที่เปนÿćเĀตุĀรืĂที่ไปที่มćขĂงกćรกรąทํćที่เกิดขึ้น ในขณąที่ กรณีขĂงเĂ

๒๑๘ แลąบี ตĆ้งขĂĀćตćมปรąมüลกฎĀมćยĂćญćเพียงĂยćงเดียü เมื่ĂจํćเลยรĆบÿćรภćพ ทํćใĀไมมีกćรÿืบเÿćąขĂเท็จจริงในชĆ้นพนĆกงćนÿĂบÿüนเรื่ĂงปรąüĆติที่จํćเลยถูก กรąทํćคüćมรุนแรงในครĂบครĆüมćกĂน มีเพียงกรณีขĂงซี ที่มีเจćĀนćที่จćกมูลนิธิ ผูĀญิง แลąทนćยที่มูลนิธิĄ จĆดĀćเขćรüมในกćรÿĂบปćกคํćผูตĂงĀćแลąพยćน ในขณąที่กรณีเĂแลąบีมีเพียงพนĆกงćนÿĂบÿüนเทćนĆ้น ĀนüยงćนรĆบผิดชĂบจํćเปนตĂงพĆฒนćแนüทćงปฏิบĆติในกćรพิจćรณćคดี เกี่ยüเนื่ĂงกĆบคüćมรุนแรงในครĂบครĆüในกรณีผูกรąทํćคüćมผิดทํćใĀÿćมีแลąĀรืĂ คูชีüิตเÿียชีüิต เปนĀญิงที่เคยเปนผูถูกกรąทํćคüćมรุนแรงมćกĂนแลąตĂงถูกดํćเนิน คดีĂćญć เริ่มจćกพนĆกงćนÿĂบÿüนไมคüรตĆ้งขĂĀć “เจตนćฆć” ตćมมćตรć ๒๘๘ ถćมีĀลĆกฐćนชĆดเจนบงชี้üćเปนกćรตĂÿูปĂงกĆนตĆü ใĀมีกćรตĆ้งขĂĀćตćมพ.ร.บ. คุมครĂงผูถูกกรąทํćดüยคüćมรุนแรงในครĂบครĆü เพื่ĂใĀกćรพิจćรณćคดีมี กรąบüนกćรÿืบเÿćąแลąพินิจโดยพนĆกงćนคุมปรąพฤติ นํćปรąเด็นปรąüĆติคüćม รุนแรงที่ผูĀญิงไดรĆบในĂดีต แลąผลกรąทบจćกคüćมรุนแรงที่ไดรĆบÿąÿมมć พิจćรณć (Battered Wife Syndrome) ซึ่งเปนĂćกćรที่แÿดงĂĂกถึงÿĆญญćณคüćม ผิดปกติทćงจิตใจจćกกćรถูกกรąทํćรุนแรงÿĆ่งÿมเปนเüลćนćน ผูพิพćกþćÿćมćรถใช ปรąกĂบดุลพินิจในกćรพิจćรณćพิพćกþćเĀตุบรรเทćโทþ แลąเปนเĀตุยกเüน คüćมผิด ĀรืĂเĀตุลดโทþ ĂีกทĆ้งใĀมีกćรนํćขĂüินิจฉĆยจćกจิตแพทยเปนÿüนĀนึ่งขĂง พยćนĀลĆกฐćนในเĀตุกćรณกรąทํćผิดเพื่ĂใชปรąกĂบกćรกํćĀนดบทลงโทþ แลąใĀ มีนĆกÿĆงคมÿงเครćąĀ ĀรืĂนĆกจิตüิทยćแลąทนćยคüćมรüมในกćรÿĂบปćกคํćในชĆ้น พนĆกงćนÿĂบÿüน ๒. ทักษะและความเข้าใจในมิติเพศสภาพและความรุนแรงในครอบครัว คüćมเขćใจในปรąเด็นเพýÿภćพแลąคüćมรุนแรงใครĂบครĆüขĂงพนĆกงćน ÿĂบÿüนแลąทนćยคüćมมีคüćมÿํćคĆญในกćรจĆดทํćÿํćนüนคดี ซึ่งจąÿงผลตĂกćร พิจćรณćคดีในชĆ้นýćล จćกกรณีýึกþć พนĆกงćนÿĂบÿüนกรณีขĂงซี มีกćรÿĂบพยćน เพิ่มเติมแลąใชพรąรćชบĆญญĆติคุมครĂงผูถูกกรąทํćคüćมรุนแรงคüบคูกĆบกฎĀมćย Ăćญć ในขณąที่พนĆกงćนÿĂบÿüนกรณีขĂงเĂแลąบี ใĀคüćมÿํćคĆญกĆบĂćüุธที่ใชแลą คüćมรุนแรงขĂงบćดแผล ĀลĆกฐćนทćงกćรแพทยเชนเดียüกĆบĂćชญćกรรมทĆ่üไป โดยไมไดใĀคüćมÿํćคĆญกĆบคüćมเปนมćĀรืĂÿćเĀตุขĂงเĀตุกćรณที่เกิดขึ้นมć พิจćรณćเพื่ĂใĀครĂบคลุมÿćเĀตุขĂงกćรกรąทํćคüćมรุนแรง แลąกćรĂćงถึง

๒๑๙ พรąรćชบĆญญĆติที่เกี่ยüขĂงเพื่ĂใĀเกิดคüćมยุติธรรมแกĀญิงที่กรąทํćคüćมผิดที่เปน ผูเÿียĀćยจćกคüćมรุนแรงในครĂบครĆüมćเปนเüลćนćน Āนüยงćนที่เกี่ยüขĂง จąตĂงพĆฒนćทĆกþąแลąคüćมเขćใจในมิติทćงเพý ÿภćพแลąคüćมรุนแรงในครĂบครĆüใĀกĆบบุคคลćกรที่เกี่ยüขĂงในกรąบüนกćร ยุติธรรม เพื่ĂเÿริมÿรćงทĆýนคติที่ถูกตĂงแกพนĆกงćนÿĂบÿüนเพื่ĂใĀเขćใจถึง ผลกรąทบจćกคüćมรุนแรงในครĂบครĆü มีคüćมลąเĂียดĂĂนในกćรÿĂบÿüนแลą เขćใจÿภćพจิตใจขĂงผูĀญิงที่ตกเปนผูกรąทํćคüćมผิดทćงĂćญć เชนเดียüกĆบ ทนćยคüćมที่ใĀคüćมชüยเĀลืĂในคดีคüćมรุนแรงในครĂบครĆüคüรตĂงผćนกćร Ăบรมเพื่ĂใĀมีคüćมรู คüćมเขćใจมิติเพýÿภćพแลąปรąเด็นลąเĂียดĂĂนขĂงคüćม รุนแรงในครĂบครĆü เชนเดียüกĆบที่จĆดĂบรมใĀทนćยคüćมรĆบผิดชĂบทํćคดีเด็กแลą เยćüชนกĂนที่จąÿćมćรถทํćĀนćที่üćคüćมในคดีแลąเยćüชนได เพิ่มขีด คüćมÿćมćรถในกćรมีบทบćทใĀคüćมชüยเĀลืĂจํćเลยไดเขćถึงคüćมยุติธรรม แลą ทนćยคüćมคüรตĂงĀćพยćนĀลĆกฐćนมćชüยผูĀญิงเพื่ĂใĀÿćมćรถตĂÿูคดีแลąไดรĆบ กćรคุมครĂงจćกพรąรćชบĆญญĆติคุมครĂงผูถูกกรąทํćคüćมรุนแรงเพื่ĂไดรĆบกćร พิจćรณćแลąไดรĆบโทþที่เĀมćąÿม มิใชแคคํćแนąนํćใĀผูĀญิงรĆบÿćรภćพเพื่ĂใĀรĆบ โทþตํ่ćที่ÿุดโดยไมĀćĀลĆกฐćนแลąปรąüĆติกćรถูกกรąทํćคüćมรุนแรงนํćมćตĂÿูคดี เพื่ĂปรąกĂบกćรพิจćรณćในชĆ้นýćล ๓. สิทธิในการเข้าถึงข้อมูลและการประกันตัว พิจćรณćใĀจํćเลยในคดีคüćมรุนแรงในครĂบครĆüโดยเฉพćąจํćเลยที่ไมเคยมี ปรąüĆติตĂงคดีมćกĂนไดรĆบกćรปรąกĆนตĆüตĆ้งแตชĆ้นพนĆกงćนÿĂบÿüนเพื่Ăเปนกćร ÿนĆบÿนุนมćตรกćรทćงÿĆงคมใĀโĂกćÿผูกรąทํćผิดที่เปนเĀยื่ĂขĂงกćรกรąทํćคüćม รุนแรงไดกลĆบไปใชชีüิตรüมกĆบครĂบครĆüแลąดูแลÿมćชิกในครĂบครĆüที่ตĂงไดรĆบ ผลกรąทบแลąขćดผูดูแลโดยจąตĂงมีมćตรกćรที่ใĀคüćมชüยเĀลืĂใĀกćรปรąกĆนตĆü ÿćมćรถกรąทํćไดโดยงćย แมüćปจจุบĆนจąมีกĂงทุนยุติธรรม กรąทรüงยุติธรรม ชüยเĀลืĂกćรüćงเงินปรąกĆนกćรปลĂยตĆüชĆ่üครćü แตก็มีขĆ้นตĂนที่ญćติขĂงจํćเลย จąตĂงดํćเนินกćรรüมถึงกćรปรąÿćนบุคคลเพื่ĂรĆบรĂงคüćมปรąพฤติ พบüćĀćก ครĂบครĆüไมมีĂงคกรĀรืĂบุคคลใĀคüćมชüยเĀลืĂกćรเขćถึงกĂงทุนก็เปนเรื่Ăงที่ยćก ÿํćĀรĆบจํćเลยแลąครĂบครĆüในกćรดํćเนินกćรเรื่Ăงนี้

๒๒๐ ๔. พัฒนามาตรการทางเลือกแทนการลงโทษจำคุก แนüทćงกćรตĆดÿินคดีในกรณีคüćมรุนแรงในครĂบครĆü ที่มุงแตจąลงโทþ ไมไดกĂปรąโยชนตĂÿĆงคมในทćงใด ĀćกแตยĆงกรąทบตĂÿมćชิกในครĂบครĆü โดยเฉพćąลูก ๆ จćกกรณีที่เกิดขึ้นเด็กในครĂบครĆüตĂงÿูญเÿียพĂที่ไดเÿียชีüิต Āćก กรąบüนกćรยุติธรรมเนนกćรลงโทþทćงĂćญćดüยกćรจํćคุกเชนเดียüกĆบกรณีĂćญć ทĆ่üไป ก็ยิ่งทํćใĀเด็กตĂงพลĆดพรćกขćดแมดูแลในชüงที่ตĂงถูกลงโทþ แมจąมีญćติ ชüยเĀลืĂแตก็ไมเĀมืĂนกĆบกćรที่ไดĂยูกĆบแมขĂงตนเĂง โดยเฉพćąกรณีที่ลูกยĆงเล็ก แลąĂยูในüĆยเรียนที่คüรมีโĂกćÿเจริญเติบโตดüยคüćมรĆกคüćมĂบĂุน กćรพิจćรณć ใĀมีกćรรĂลงĂćญćนĆบเปนทćงเลืĂกĀนึ่ง เพื่ĂใĀโĂกćÿผูĀญิงไดกลĆบไปดูแล ครĂบครĆü รüมถึงกćรÿรćงทćงเลืĂกĂื่น ดĆงเชนกรณีคดีดĂกเตĂรทํćรćยภรรยćจน เÿียชีüิต ýćลตĆดÿินใĀรĂลงĂćญć ๓ ปแลąบํćเพ็ญปรąโยชนดüยกćรÿĂนĀนĆงÿืĂ ดüยเĀตุผล “ยĆงมีภćรąตĂงดูแลบุตรซึ่งĂćยุยĆงนĂย” Āนüยงćนที่เกี่ยüขĂงคüรเรงรĆด ใĀมีกćรนํćขĂกํćĀนดกรุงเทพĄ (Bangkok Rules) ซึ่งเปนแนüทćงÿํćĀรĆบกćร ปฏิบĆติตĂผูตĂงขĆงĀญิงในเรืĂนจํć แลąเปนมćตรกćรที่ไมใชกćรคุมขĆงÿํćĀรĆบ ผูกรąทํćผิดĀญิง มćÿูกćรปฏิบĆติ (United Nations Rules for the Treatment of Women Prisoners and Non-Custodial Measures for Women Offenders) ๕. สิทธิของผู้ต้องหาในกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ ปจจุบĆน ผูพิพćกþćจąใชกรąบüนกćรยุติธรรมเชิงÿมćนฉĆนเพื่ĂใĀมีกćรไกล เกลี่ยเปนขĆ้นตĂนĀลĆงจćกที่ĂĆยกćรÿงฟĂงแลü ซึ่งมุงที่จąชüยลดรąยąเüลćไมตĂงมี กćรÿืบเÿćą ĀćกขĂพิพćทÿćมćรถตกลงกĆนไดทํćใĀปริมćณคดีที่คćงýćลลดจํćนüน ลง ในกรณีĀญิงตĂงคดีÿืบเนื่ĂงจćกกćรถูกกรąทํćคüćมรุนแรงมćกĂน กćรไกลเกลี่ย ขĂงผูพิพćกþć ĂćจÿงผลตĂÿิทธิขĂงผูตĂงĀćในกćรตĂÿูคดีเพื่Ăพิÿูจนคüćมบริÿุทธิ์ กรąบüนกćรÿมćนฉĆนทในกรณีขĂงบี ผูพิพćกþćแÿดงคüćมเขćใจในคüćม กดดĆนแลąคüćมกลĆüขĂงจํćเลย จนตĂงทํćรćยกลĆบÿćมี แลąไดขĂมูลปรąüĆติกćรถูก ทํćรćยโดยมีบุตรขĂงจํćเลยรüมĂยูดüย จํćเลยมีคüćมĀüĆงüćจąไดรĆบคüćมเĀ็นใจ จćกýćล จํćเลยจึงยĂมรĆบÿćรภćพ จćกคüćมตĆ้งใจเดิมขĂงทนćยที่มูลนิธิĄ จĆดĀć üćงแผนจąตĂÿูคดีในปรąเด็นบĆนดćลโทÿą ĀรืĂตĂÿูใĀเĀ็นüćปĂงกĆนเกินกüćเĀตุ เพื่ĂใĀไดรĆบโทþนĂยที่ÿุด

๒๒๑ ทĆ้งทนćยแลąจํćเลยมีคüćมคćดĀüĆงüć บีจąไดรĆบกćรลดĀยĂนโทþ ĂีกทĆ้งใน ชĆ้นýćล ĂĆยกćรไดเบิกพยćนซึ่งเปนลูกขĂงผูตćยแลąจํćเลยซึ่งใĀกćรüćชüงดĆงกลćü üุนüćยมćกผูตćยüนเüียนพยćยćมที่จąเขćมćทํćรćยตลĂดแตลูก ๆ ไดĀćมไü ซึ่งเปน ปรąโยชนตĂจํćเลย แตปรćกฏüć ในüĆนนĆดตĆดÿิน Ăธิบดีผูพิพćกþćภćค ๓ มีคํćÿĆ่ง คüćมเĀ็นแยง ýćลขĂเลื่ĂนกćรĂćนคํćพิพćกþćĂĂกไป โดยมีกćรทํćคํćพิพćกþćใĀม แลąผลกćรตĆดÿินขĂงýćลในที่ÿุดไมเปนไปตćมที่คćดĀüĆง ĀมายเĀตุ บทคüćมนี้ตĂงกćรÿรุปใĀเĀ็นถึงขĆ้นตĂนกćรดํćเนินคดีตĂĀญิงที่เปน ภรรยćแลąเปนผูถูกกรąทํćจćกคüćมรุนแรงในครĂบครĆü แลąกลćยเปนผูกรąทํć คüćมผิดในกćรปกปĂงตนเĂงใĀพนจćกคüćมรุนแรง กรณีýึกþćทĆ้งÿćมนี้ÿąทĂนใĀ เĀ็นถึงคüćมจํćเปนที่จąตĂงมีกćรแทรกแซงชüยเĀลืĂเพื่ĂÿรćงĀลĆกปรąกĆนüćĀญิง ผูตĂงĀćจąไดรĆบคüćมยุติธรรมจćกกćรดํćเนินคดี แลąแนüคิดเรื่Ăง Battered Wife Syndrome คüรจąไดมีกćรýึกþćเผยแพรเพื่ĂÿรćงคüćมเขćใจแกผูรĆกþćกฎĀมćย แลąบุคลćกรในกรąบüนกćรยุติธรรม

๒๒๒

๒๒๓ เยียวยาเพื่อหยัดยืน : สิทธิมนุษยชนของผู้หญิง และ การสร้างสันติภาพ เรื่องเล่าการทำงานของมูลนิธิผู้หญิง ในจังหวัดชายแดนภาคใต้ มูลนิธิผูĀญิง ไดดํćเนินงćนรüมกĆบเครืĂขćยผูĀญิงเพื่ĂคüćมกćüĀนćแลą ÿĆนติภćพ ที่ไดจĆดตĆ้งขึ้นĀลĆงจćกเกิดเĀตุกćรณคüćมรุนแรงในจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต เมื่ĂüĆนที่ ๔ มกรćคม ๒๕๔๗ กćรทํćงćนเริ่มตนจćกกćรเยี่ยมเยียน เพื่Ăเยียüยćผู ÿูญเÿียที่เปนĀญิงทĆ้งไทยมุÿลิมแลąไทยพุทธ แลąไดดํćเนินกิจกรรมตćง ๆ Ăยćง ตĂเนื่Ăง เพื่ĂใĀผูĀญิง เด็ก แลąเยćüชนไดมีพื้นที่เลćเรื่ĂงผลกรąทบขĂงคüćมรุนแรง ที่เกิดขึ้นแกตนแลąÿมćชิกในครĂบครĆü รüมถึงคüćมตĂงกćรที่จąดํćรงชีüิตĂยćง ปกติÿุข ในชุมชนแลąÿĆงคมที่ปรćýจćกคüćมรุนแรง แมรĆฐจąไดมีคüćมพยćยćมในกćรดํćเนินงćนĀลćยปรąกćรเพื่Ăยุติคüćม รุนแรงที่เกิดขึ้นในจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต รüมถึงกćรเยียüยćคüćมเÿียĀćยที่เกิดขึ้น แตปรąชćชนทĆ้งĀญิง ชćย เด็ก แลąเยćüชน ก็ยĆงตĂงใชชีüิตดüยคüćมĀüćดกลĆüแลą

๒๒๔ ไมมĆ่นคง เพรćąĂćจตกเปนเĀยื่ĂขĂงคüćมรุนแรงไดตลĂดเüลć ชüงรąยąเüลćกüć ÿิบปขĂงคüćมรุนแรง ไดทํćใĀมีผูเÿียชีüิตทĆ้งĀญิงชćย ทํćใĀĀญิงตĂงเปน แลąเด็ก ๆ ตĂงกลćยเปนลูกกํćพรć กćรขĆดแยง แลąกćรใชคüćมรุนแรงที่เกิดขึ้นĂยćงตĂเนื่Ăง เปนปจจĆยที่ผลĆกดĆนใĀผูĀญิงมีกćรทํćงćนรüมกĆนแลąปรĆบเปลี่ยนบทบćทจćกผูไดรĆบ กćรเยียüยćมćเปนผูลงมืĂปฏิบĆติปรĆบเปลี่ยนÿภćพที่เปนฝćยถูกกรąทํćมćเปนผู ดํćเนินงćนใĀกćรพิทĆกþ คุมครĂง ชüยเĀลืĂ เพื่ĂนผูĀญิงที่ปรąÿบปญĀćทĆ้งจćก คüćมรุนแรงĂĆนเกิดจćกคüćมขĆดแยง แลąจćกเพýภćüąที่เผยโฉมใĀเĀ็นĂยćงเปน รąบบในชüงเüลćที่ผćนมćนี้ เพื่ĂใĀÿćมćรถเขćถึงกćรเยียüยćแลąคüćมยุติธรรม มูลนิธิผูĀญิงจึงไดบĆนทึกกćรทํćงćนรüมกĆบผูĀญิงในจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต เพื่ĂใĀ เĀ็นถึงกćรเดินทćงขĂงผูĀญิงที่ไดเติบโตเปนภćคีรüมกĆนในกćรทํćงćนเพื่Ăÿิทธิ มนุþยชนขĂงผูĀญิง แลąเพื่ĂแÿüงĀćÿĆนติภćพในจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต เยียวยาและเยี่ยมเยียน ĀลĆงเกิดเĀตุกćรณเมื่ĂüĆนที่ ๔ มกรćคม ๒๕๔๗ มูลนิธิผูĀญิงเปนĂงคกร แรก ๆ ที่ไดลงพื้นที่ติดตĂกลุมครĂบครĆüผูเÿียĀćย แลąตĂมćไดปรąÿćนงćนกĆบกลุม ĂงคกรÿตรีĂื่นรüมกĆนทํćงćนเยียüยćผูเÿียĀćยในนćมเครืĂขćยผูĀญิงเพื่ĂÿĆนติภćพ ซึ่งตĂมćไดปรĆบเปลี่ยน เปน เครืĂขćยผูĀญิงเพื่ĂคüćมกćüĀนćแลąÿĆนติภćพ กćร ทํćงćนไดเริ่มตนกĆบกลุมผูĀญิงที่ÿูญเÿียผูนํćแลąÿมćชิกคนĂื่น ๆ ในครĂบครĆü ดüย กćรจĆดกิจกรรมเยียüยć แลąÿรćงพื้นที่ใĀพüกเธĂไดเลćเรื่ĂงชีüิตปญĀćที่ปรąÿบ แลąคüćมตĂงกćรในกćรดํćรงชีüิตขĂงตนเĂงแลąครĂบครĆü เรื่ĂงเลćขĂงผูĀญิงที่ ÿüนใĀญเปนมุÿลิมไดÿąทĂนใĀเĀ็นถึงüิถีชีüิต บทบćทแลąĀนćที่ คüćมคćดĀüĆงที่ ครĂบครĆüแลąชุมชนมีตĂผูĀญิง รüมถึงโĂกćÿที่ผูĀญิงไดรĆบตĆ้งแตüĆยเยćüจนเปน ผูใĀญ นĂกจćกกćรเยียüยćแลüยĆงไดมีกćรเยี่ยมเยียนแลąชüยเĀลืĂครĂบครĆüที่Ăยู ในÿภćüąยćกลํćบćก ผูĀญิงบćงคนเพิ่งใĀกํćเนิดทćรกที่ไมมีโĂกćÿจąรูจĆกĀนćตć ขĂงพĂ ĀลćยคนตĂงดิ้นรนเพื่ĂนํćพćตนเĂงแลąลูกใĀĂยูรĂดทćมกลćงคüćมขĆดแยĆง แลąคüćมรุนแรง เมื่ĂÿรćงคüćมรูจĆกคุนเคย ดüยกิจกรรมเยียüยćแลąเยี่ยมบćน กลุมผูĀญิง ผูÿูญเÿียก็เริ่มมีคüćมไüüćงใจ เปดเผยเรื่Ăงรćüผćนกćรเลćเรื่ĂงขćงĀลĆงภćพ ÿąทĂน ใĀเĀ็นถึงปญĀćĂĆนเกิดจćกคüćมเปนผูĀญิง แลąกćรเติบโตในชุมชนมุÿลิม ผูĀญิงÿูง üĆยบćงคนไมมีโĂกćÿเĀ็นโลกที่ไกลเกินกüćเขตพื้นที่ĀมูบćนขĂงตน Āลćยคนไมมี โĂกćÿเลćเรียน แลąตĂงแตงงćนแตเยćüüĆย ทํćใĀตĂงใชชีüิตที่มีคüćมรĆบผิดชĂบใน

๒๒๕ กćรดูแลÿćมี ลูกแลąÿมćชิกĂื่น ๆ ในครĂบครĆü กćรที่ไดรüมกิจกรรมตćง ๆ ที่ผูĀญิง ÿüนใĀญไมมีโĂกćÿมćกĂนทํćใĀผูĀญิงตĂงกćรโĂกćÿที่จąเรียนรูÿิ่งตćง ๆ ในบริบท นĂกพื้นที่ครĂบครĆü แตในขณąเดียüกĆนก็ยĆงยึดมĆ่นตĂýรĆทธćในýćÿนćขĂงตนเĂง ผูĀญิงเชื่ĂüćĂิÿลćมตĂงกćรÿรćงÿĆนติÿุข แลąชุมชนขĂงตนไมรุนแรงตćมที่ÿื่Ă นํćเÿนĂ พüกผูĀญิงไดเชื้ĂเชิญใĀÿมćชิกขĂงเครืĂขćยĄ ไปคćงคืนแลąพูดคุยใน ĀมูบćนขĂงพüกเธĂ โดยรĆบรĂงคüćมปลĂดภĆยใĀแกÿมćชิกทุกคน กćรเยี่ยมเยียนครĆ้งนี้เริ่มตนดüยกćรปลูกตนไมในคูโบขĂงĀมูบćน ที่ฝงรćง ขĂงผูÿูญเÿียจćกเĀตุกćรณคüćมรุนแรง ตĂดüยกćรรüมกĆนทํćกĆบขćü กćรพูดคุย แลกเปลี่ยน กćรเยี่ยมเยียนมĆÿยิดแลąผูนํć แมจąใชรąยąเüลćÿĆ้น ๆ แตก็ไดทํćใĀเĀ็น ภćพขĂงชุมชน บทบćทขĂงผูนํćทćงýćÿนć Āนćที่คüćมรĆบผิดชĂบขĂงĀญิงแลąชćย ในชุมชน แลąในครĂบครĆü เรื่Ăงรćüที่ไดจćกกćรเยียüยć เยี่ยมเยียน แลąแลกเปลี่ยน พูดคุยกĆบผูĀญิง ไดเรียบเรียงเปนĀนĆงÿืĂเลมเล็ก รอยยิ้มĀลังĀยาดเลือด ที่รüบรüม เรื่ĂงเลćจćกชีüิตขĂงผูĀญิง แลąคüćมยćกลํćบćกĀลĆงจćกเกิดเĀตุกćรณคüćมไมÿงบ ในชุมชน แลąไดพĆฒนćÿูกćรเลćเรื่ĂงในรูปแบบขĂงกćรเลนลąครที่ผูĀญิงแลą เยćüชนผูÿูญเÿียเปนผูเลćเรื่ĂงทํćใĀเกิดกćรแลกเปลี่ยนคüćมคิดเĀ็น กćรเขćใจ เรื่Ăงรćüที่เกิดขึ้น แลąคüćมเĀ็นĂกเĀ็นใจ ÿํćĀรĆบผูĀญิงที่ÿมćชิกในครĂบครĆüถูกคüบคุมตĆüก็ไดรĆบกćรชüยเĀลืĂใน กćรเดินทćงเยี่ยมเยียนÿćมี ĀรืĂลูกชćยขĂงตน รüมทĆ้งไดมีกćรใĀคüćมรูถึงÿิทธิแลą ขĆ้นตĂนทćงกฎĀมćย โดยไดปรąÿćนงćนกĆบเครืĂขćยทนćยคüćมที่เปนมุÿลิมทĆ้งใน จĆงĀüĆดชćยแดนภćคใตแลąทนćยคüćมĀญิงมุÿลิมจćกจĆงĀüĆดเชียงใĀมที่ชüยใĀกลุม ผูĀญิงผูÿูญเÿียไดมĂงเĀ็นภćพขĂงชุมชนมุÿลิมในภćคĂื่นที่มีปรąüĆติýćÿตรแลą คüćมเปนมćแตกตćงจćกชุมชนมุÿลิมในจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต ทอดเวลาออกไปอีกสักนิดจะได้ไหม ร้องเพลงบทใหม่กันอีกสักเพลง อย่าเพิ่งตีระฆังของการจากพราก เพราะเราเพิ่งได้ทักทายกับช่วงวันที่ ไร้เสียงปืนและรอยเลือด ดวงใจที่เพิ่งได้โบยบินเมื่อย่างเท้าก้าวออก จากบ้านเกิดยังไม่กลับคืนมา เพราะกำลังไขว่คว้าหานกแห่งสันติภาพ ร่วมกับเธอ (ไม่อยากกลับบ้าน ใน ชีวิตที่หลงเหลือกับรอยยิ้มหลังหยาดเลือด)

๒๒๖ ....ห้าชีวิตสูญเสียที่แม่ลาน อีกสองชีวิตสูญเสียที่กรือเซะ เราฝังร่าง ของพวกเขาทั้งหมดไว้ในคูโบเดียวกัน เมื่อฝากร่างของพวกเขาไว้ใต้ดิน ฝนก็ตกลงมาอย่างหนักหน่วง พวกเราในหมู่บ้านต่างเชื่อกันว่าสาย ฝนส่งลงมาเพื่อชำระล้างรอยเลือดที่ลงเหลือ……. (วันที่เลือดไหลริน ใน ชีวิตที่หลงเหลือกับรอยยิ้มหลังหยาดเลือด) ซาลามัตปาตี ไม่ว่าอยู่ไหนเราคนไทยด้วยกัน แต่มาวันนี้ บทเพลงของ เด็ก ๆ ได้เปลี่ยนแปลงไป รอยเลือดที่รินไหลไม่หยุดยั้ง ได้เรียบเรียงบท เพลงใหม่แห่งการแก้แค้น บ้านมึงอยู่ไหนกูก็จะไปเผา พ่อมึงพี่มึงอยู่ ไหนกูก็จะไปฆ่า ครูตัวน้อยน้อยอย่างพวกฉันที่ถูกทอดทิ้งไว้กับ กาลเวลาและความรุนแรง จะนำเพลงบทเดิมกลับคืนมาได้ไหมหนอ (ซาลามัตปากี ใน ชีวิตที่หลงเหลือกับรอยยิ้มหลังหยาดเลือด) พื้นที่เพื่อเปล่งเสียง นĂกจćกกćรเยียüยćแลąลงพื้นที่เพื่Ăเยี่ยมเยียนแลü เครืĂขćยผูĀญิงเพื่Ă คüćมกćüĀนćแลąÿĆนติภćพ ยĆงไดจĆดกćรปรąชุมĂีกĀลćยครĆ้งทĆ้งในกรุงเทพĄ แลą จĆงĀüĆดใกลเคียง เพื่ĂใĀผูĀญิงแลąเยćüชนไดมีโĂกćÿรüมกĆนคนคิดĀćแนüทćงที่จą นํćคüćมÿงบÿุขกลĆบคืนมćในชีüิตแลąชุมชนขĂงตน ÿํćĀรĆบผูĀญิงที่ไดรĆบผลกรąทบ จćกคüćมรุนแรงบćงคน นี่คืĂกćรเดินทćงไกลครĆ้งแรกในชีüิต ไดมีโĂกćÿยćงเทć เĀยียบยํ่ćผืนทรćยที่ÿงขลć ไดเĀ็นชีüิตคüćมเปนĂยูขĂงผูคนในกรุงเทพĄ เมืĂงĀลüง ขĂงปรąเทýที่พüกเธĂเปนพลเมืĂง กćรไดเดินทćงĂĂกจćกพื้นที่ทํćใĀเกิดกćรผĂน คลćย ลดคüćมüิตกกĆงüลตĂคüćมรุนแรงแลąผลกรąทบที่จąเกิดขึ้นตĂตนเĂงแลą ÿมćชิกในครĂบครĆü คüćมรูÿึกเĀลćนี้ไดมีกćรแบงปนแลกเปลี่ยนพูดคุยในชüงเüลć ÿĂงÿćมüĆนที่ไดĂยูรüมกĆนแลüบĆนทึกรüบรüมเปนเรื่ĂงเลćขĂงผูĀญิง กćรเดินทćงแลąกิจกรรมรüมกĆนเĀลćนี้ถืĂไดüćเปนรูปแบบĀนึ่งขĂงกćร เยียüยćจิตใจขĂงผูĀญิงแลąเยćüชนผูÿูญเÿีย แตในขณąเดียüกĆนก็ไดผลผลิตที่แตลą คนมีÿüนรüมในกćรกํćĀนด เชน ในกćรปรąชุมรüมกĆบเยćüชน แลąผูĀญิงที่เปนพี่ เลี้ยงเด็กที่กรุงเทพĄ ไดมีกćรเÿนĂใĀจĆดทํćĀนĆงÿืĂĂćนÿํćĀรĆบเด็ก ๆ ที่เริ่มซึมซĆบ

๒๒๗ คüćมรุนแรงที่เด็ก ๆ ไดพบเĀ็นในชุมชนขĂงตน ทํćใĀครูพี่เลี้ยงเด็กĀüĆ่นเกรงüćเด็ก ๆ จąมĂงเĀ็นคüćมรุนแรงเปนเรื่Ăงปกติ แลąยĆงไดÿĆงเกตพฤติกรรมขĂงเด็ก ๆ ที่ ถćยทĂดใĀเĀ็นในกćรเลน แลąบทเพลงที่รĂง เด็ก ๆ บćงคนที่ÿูญเÿียพĂ ĀรืĂ ÿมćชิกคนĂื่นในครĂบครĆüไปในเĀตุกćรณคüćมรุนแรงĂćจไดรĆบกćรบมเพćąใĀ มĂงเĀ็นüćคüćมรุนแรงคืĂÿิ่งที่ถูกตĂงในกćรแกปญĀć เยćüชนที่รüมในกćรปรąชุม ไดแลกเปลี่ยนแลąÿนĆบÿนุนในแนüคิดที่จąทํćงćนกĆบเด็กเล็ก ๆ เพื่ĂใĀเกิดกćรเรียนรู üćกćรแกไขปญĀćคüćมขĆดแยงนĆ้นไมจํćเปนตĂงใชคüćมรุนแรง จึงไดรüมกĆนเขียน นิทćน แลąüćดรูป เพื่ĂจĆดทํćเปนĀนĆงÿืĂĂćนÿํćĀรĆบเด็ก เรื่Ăง ชางนอยกับมดแดง ที่เลćเรื่ĂงกćรรüมกลุมขĂงมดแดงที่จąจĆดกćรกĆบชćงนĂยที่เกเรดüยกćรไมใชคüćม รุนแรง โดยĀนĆงÿืĂที่มีภćพüćดปรąกĂบฝมืĂแลąผลงćนขĂงเยćüชนแลąครูพี่เลี้ยง เด็กนี้ เมื่ĂจĆดพิมพแลüÿมćชิกที่เขćรüมในกิจกรรมตćง ๆ ขĂงแนüรüมผูĀญิงเพื่Ă คüćมกćüĀนćแลąÿĆนติภćพไดนํćไปเผยแพรโดยปรąÿćนกĆบýูนยดูแลเด็กในĀมูบćน ใĀนํćไปใชเพื่ĂพูดคุยกĆบเด็ก ๆ ในüงกüćงตĂไป นĂกจćกกćรจĆดทํćÿื่Ăเพื่Ăใชเปนÿื่ĂÿํćĀรĆบเด็กแลü ยĆงไดมีกćรจĆดพื้นที่ใน กรุงเทพĄ เพื่ĂใĀผูĀญิง แลąเยćüชนที่ไดรĆบผลกรąทบจćกคüćมรุนแรงไดแÿดง ตĆüตนแลąเปลงเÿียงเลćเรื่Ăงรćüที่เกิดขึ้นกĆบตนตĂผูเกี่ยüขĂงกํćĀนดนโยบćย ÿื่Ăมüลชน แลąÿćธćรณชนที่ĂยูĀćงไกลจćกÿภćพปญĀćคüćมรุนแรงในจĆงĀüĆด ชćยแดนภćคใต โดยไดมีกćรจĆดทํćคćยลąครเพื่ĂใĀผูĀญิงแลąเยćüชนไดเรียนรูใน กćรใชกิจกรรมทćงüĆฒนธรรมนํćเÿนĂเรื่Ăงรćüที่เกิดขึ้นกĆบตน โดยใชบทเพลงแลą เรื่ĂงเลćขĂงผูĀญิงที่รüบรüมไüใน ชีüิตที่ĀลงเĀลืĂ กĆบรĂยยิ้มĀลĆงĀยćดเลืĂด เปน ÿื่ĂใĀผูĀญิง เยćüชน แลąเด็ก ไดบĂกเลćถึงÿิ่งที่เกิดขึ้น แลąคüćมตĂงกćรขĂงพüก ตนในกćรยุติคüćมรุนแรง แลąนํćÿĆนติÿุขมćÿูชีüิต ครĂบครĆüแลąชุมชนขĂงตน หยัดยืนเพื่อย่างก้าว ในชüงรąยąเüลćรüมÿิบÿĂงปที่ผćนมć ผูĀญิงแลąเยćüชน ตลĂดจนเด็ก ๆ รüมถึงทćรกเมื่ĂเกิดเĀตุคüćมรุนแรงใน พ.ý. ๒๕๔๗ ไดพĆฒนćแลąเติบโตไปตćม จĆงĀüąขĂงตนเĂง ตćงกćüเดินไปขćงĀนćเพื่Ăเติมเต็มชีüิตขĂงตน ทćมกลćงคüćม ขĆดแยงแลąคüćมรุนแรงที่กลćยเปนÿüนĀนึ่งขĂงชีüิตปรąจํćüĆนขĂงปรąชćชนใน ชćยแดนใต แตในขณąเดียüกĆนผูĀญิงบćงคนก็มีคüćมกĆงüลในกćรที่จąเลćเรื่Ăงที่ได เกิดขึ้นใĀกĆบลูก ๆ ขĂงตน เพื่ĂใĀเกิดคüćมเขćใจถึงÿิ่งที่เกิดขึ้น ÿćเĀตุที่ทํćใĀเด็ก ๆ ตĂงÿูญเÿียพĂ แลąĀนทćงที่จąดํćเนินชีüิตโดยไมใชคüćมรุนแรงในกćรแกปญĀć แม

๒๒๘ ĀลćยคนไดพูดคุยกĆบมูลนิธิผูĀญิงถึงคüćมกĆงüลใจขĂงพüกตน ทํćใĀเกิดกćรริเริ่ม รüมกĆบผูนํćĀญิงที่เปนÿมćชิกเครืĂขćยผูĀญิงเพื่ĂคüćมกćüĀนćแลąÿĆนติภćพ ใน กćรจĆดคćย ÿํćĀรĆบเด็กแลąเยćüชน จćกชćยแดนจĆงĀüĆดภćคใตที่ ไดรĆบผลกรąทบ จćกคüćมรุนแรง ในเดืĂนเมþćยน ๒๕๕๗ รüมรąยąเüลć ๑๐ ปĀลĆงจćกเกิด เĀตุกćรณ โดยจĆดคćยในĂํćเภĂตćกใบ แลąใชชื่ĂüćคćยÿćนÿĆนติ เด็ก ๆ จćกปตตćนี ยąลć แลąนรćธิüćÿ รüมทĆ้งแมแลąพĂ (ใĀม) ไดรüมเปนกํćลĆงใจใĀเด็ก ๆ ไดเลć เรื่ĂงชีüิตแลąคüćมฝนขĂงตน เด็กนĂยที่เปนเพียงทćรกเมื่ĂüĆนเกิดเĀตุรćย ไดเติบ ใĀญแลąมีคüćมĀüĆง เชนเดียüกĆบเด็กคนĂื่น ๆ ที่จąมีชีüิตปกติÿุขไมตĂงĀüćดกลĆü กĆบคüćมขĆดแยง แลąกćรÿูญเÿียจćกคüćมรุนแรง แม้ว่าชีวิตจะไม่เหมือนเดิม แต่ชีวิตของพวกเรายังคงดำเนินต่อไป พร้อมกับความตั้งใจเล่าเรียน เพื่อทำความฝันให้เป็นจริง..... ฉันอยากเป็นครู ฉันอยากจะทำให้เด็กทั้งโลกมีการศึกษาและเป็น ผู้ใหญ่ที่ดีในวันข้างหน้า..... ฉันอยากเป็นล่ามภาษาอาหรับเพื่อช่วยให้มีการสื่อสารระหว่างคนไทย กับคนต่างชาติที่ใช้ภาษาอาหรับจากทั่วโลก..... ผมอยากเป็นโต๊ะอิหม่าม เพื่อทำหน้าที่เผยแพร่ศาสนาของเรา...... (จากหนังสือบ้านของเรา) มติขĂงรĆฐบćลใน พ.ý. ๒๕๕๕ ที่เพิ่มจํćนüนเงินชดเชยชีüิตที่ÿูญเÿียจćก คüćมขĆดแยงĂĆนเกิดจćกเจćĀนćที่รĆฐ โดยกํćĀนดเงินชดเชยใĀแกครĂบครĆüÿูงÿูดถึง ๗.๕ ลćนบćท เงินชดเชยทํćใĀผูĀญิงที่ตĂงแบกรĆบภćรąดูแลครĂบครĆüนĆบแตÿูญเÿีย ÿมćชิกมีĀลĆกปรąกĆนที่จąÿรćงคüćมมĆ่นคงใĀแกÿมćชิกในครĂบครĆüทĆ้งในดćนกćร ดูแลแลąพĆฒนćĂนćคต แตในขณąเดียüกĆนก็มีครĂบครĆüที่ÿูญเÿียแตไมไดรĆบเงิน ชดเชย เพรćąÿมćชิกที่เÿียชีüิตมีÿüนในกćรกĂคüćมไมÿงบ ทํćใĀเกิดคüćมลĆกลĆ่น

๒๒๙ แลąมีผลตĂคüćมรูÿึกขĂงÿมćชิกในครĂบครĆüขĂงผูÿูญเÿียที่ถูกจํćแนกเปนÿĂงฝćย จćกแนüปฏิบĆติขĂงกćรใĀเงินชดเชยเยียüยćจćกรĆฐ ชüงรąยąเüลćขĂงกćรใชชีüิตรüมกĆนในคćยÿćนÿĆนติ เด็กแลąเยćüชนไดมี กćรทํćกิจกรรมตćง ๆ ทĆ้งกćรเลćเรื่Ăง รĂงเพลง เลนลąคร ภćยใตกćรĂํćนüยคüćม ÿąดüกขĂงกลุมลąครกĆ๊บไฟ เด็ก แลąเยćüชนแตลąคนไดüćดภćพเลćเรื่ĂงขĂงตน แลąครĂบครĆü คüćมüิตกกĆงüล คüćมĀüĆง แลąĂนćคตที่ตนตĂงกćร รüมทĆ้งไดเรียนรู ทĆกþąในกćรแÿดงĂĂก ที่ไดกลćยมćเปนกćรเลนลąครขĂงเด็ก โดยมีเด็ก ๆ จćก โรงเรียนปĂเนćą แลąพĂแมขĂงตนเปนผูชม เรื่Ăงรćüแลąภćพüćดที่ÿüยงćมขĂงเด็กแลąเยćüชน ไดนํćมćพĆฒนćเปน ĀนĆงÿืĂภćพüćด บานของเรา เด็กแลąเยćüชนที่รüมเขćคćย ตćงยินยĂมแลąยินดีที่ จąใĀนํćผลงćนแลąเรื่ĂงเลćขĂงตนไปเผยแพรใĀกĆบเพื่ĂนคนĂื่น ๆ เพื่ĂใĀรูถึงÿิ่งที่ เกิดขึ้น รüมถึงĂนćคตที่พüกตนตĂงกćร โดยĀนĆงÿืĂภćพüćดบćนขĂงเรćĀลĆงจćกที่ ไดรĆบกćรจĆดพิมพแลü ไดมีกćรนํćเÿนĂเพื่ĂปรąÿćนคüćมรüมมืĂจćกÿถćบĆน กćรýึกþćเพื่ĂนํćไปเผยแพรตĂกลุมเปćĀมćยที่เปนเด็กในโรงเรียน Ăćจćรย ผูนํćทćง ýćÿนć ไดมีขĂเÿนĂแนą ใĀมีกćรปรĆบปรุงบćงปรąเด็นเนื้ĂĀćเพื่ĂใĀเกิดคüćม ÿมบูรณแลąถูกตĂงตćมĀลĆกกćรýćÿนćĂิÿลćม กĂนที่จąเผยแพรตĂไปแกเด็กคน Ăื่น ๆ ซึ่งไดมีกćรดํćเนินกćรตćมขĂเÿนĂแนąเĀลćนี้แลąไดมีกćรนํćĀนĆงÿืĂ บćนขĂง เรć ไปเผยแพรแกเด็ก ๆ ในโรงเรียนปรąถมในจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต จับมือเพื่อก้าวเดิน กćรที่มูลนิธิผูĀญิง รüมกĆบÿมćชิกขĂงเครืĂขćยผูĀญิงเพื่ĂคüćมกćüĀนć แลąÿĆนติภćพไดเริ่มตนทํćงćนกĆบผูĀญิงที่ไดรĆบผลกรąทบจćกคüćมรุนแรงในป ๒๕๔๗ โดยเริ่มตนจćกกćรเยียüยćแลąจĆดพื้นที่ใĀเลćเรื่Ăงเพื่Ăÿรćงกćรเรียนรูแลą คüćมเขćใจรüมกĆนในปญĀćที่เกิดขึ้น üิธีกćรเชนนี้เปนกćรทํćงćนในแนüทćงขĂงนĆก ÿตรีนิยมที่พĆฒนćเริ่มตนจćกกćรทํćงćนเรื่ĂงคüćมรุนแรงตĂผูĀญิงในครĂบครĆü (ผูĀญิงที่ถูกÿćมีทุบตี) แลąเปดบćนพĆกผูĀญิงเพื่ĂใĀĀญิงที่ปรąÿบคüćมรุนแรงจćก ÿćมีไดรĆบกćรดูแลชüยเĀลืĂ กćรทํćงćนที่เริ่มตนจćกกćรใĀคüćมชüยเĀลืĂเยียüยć บćดแผล คüćมปüดรćü มิไดมีĀมćยคüćมแคบ ๆ ที่มĂงผูĀญิงเปนเพียงเĀยื่Ăที่ไม ÿćมćรถจąดูแลกํćĀนดตĆดÿินใจเรื่ĂงรćüชีüิตขĂงตนเĂงได เพรćąเมื่ĂผูĀญิงกćüพน ชüงüิกฤตจćกปญĀćที่ตนปรąÿบĂยูผูที่ทํćงćนใĀคüćมชüยเĀลืĂจąจĆดพื้นที่ใĀผูĀญิง ที่ตกĂยูในÿภćüąเดียüกĆน มีปญĀćคลćยคลึงกĆน ไดมีโĂกćÿแลกเปลี่ยนพูดคุยถึง

๒๓๐ ปญĀćขĂงแตลąคน เพื่ĂใĀเกิดกćรตรąĀนĆกüćปญĀćที่เกิดขึ้น ĀรืĂÿภćüąที่ตน ปรąÿบนĆ้นไมใดเปนเรื่ĂงÿüนตĆü ĀรืĂชตćกรรมขĂงแตลąคน แตเปนปญĀćรüมกĆนที่ เกิดจćกรąบบโครงÿรćง ที่จํćเปนตĂงมีกćรแกไข เมื่ĂผูĀญิงเกิดคüćมตรąĀนĆกแลą เขćใจปญĀćที่เกิดขึ้นกĆบตนแลąเชื่ĂมโยงกĆบโครงÿรćงทćงÿĆงคม ก็จąรüมกĆน แÿüงĀćแนüทćงแลąลงมืĂทํćงćนดüยกĆนเพื่ĂปรĆบเปลี่ยนแกไขปญĀćที่พüกตนเผชิญ Ăยู ในบริบทขĂงกćรทํćงćนกĆบผูĀญิงที่ไดรĆบผลกรąทบจćกคüćมรุนแรงใน จĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต กิจกรรมที่เริ่มตนจćกกćรเยียüยć แบงปนแลกเปลี่ยน เรื่Ăงรćüที่เกิดขึ้นกĆบแตลąคน ทํćใĀไดตรąĀนĆกถึงบทบćทแลąĀนćที่ขĂงผูĀญิงใน ครĂบครĆüแลąชุมชนที่มีกรĂบĀลĆกกćรแลąคํćÿĂนขĂงýćÿนćเปนแนüทćงในกćร ดํćรงชีüิต ÿมćชิกที่รüมกิจกรรมซึ่งมćจćกนĂกชุมชนมุÿลิมก็ไดเรียนรูคüćมเĀมืĂน แลąคüćมตćงขĂงüิถึชีüิตแลąÿถćนภćพขĂงĀญิงมุÿลิม แลąĀญิงจćกคüćมเชื่ĂĂื่น ๆ จิตÿํćนึกรüมกĆนในคüćมเปนĀญิงแมจąตćงคüćมเชื่Ă ไดเปนแรงผลĆกขĆบเคลื่ĂนใĀ เกิดกćรทํćงćนรüมกĆนเพื่ĂปรĆบเปลี่ยนÿภćพĂĆนไมพึงปรćรถนćขĂงผูĀญิง แลą ÿถćนกćรณคüćมรุนแรงที่เกิดจćกคüćมขĆดแยงแลąมีผลกรąทบตĂคüćมมĆ่นคงใน ชีüิตขĂงผูĀญิงแลąครĂบครĆü กิจกรรมที่ดํćเนินกćรĂยćงตĂเนื่ĂงทĆ้งในพื้นที่แลąจĆงĀüĆดĂื่น ๆ รüมทĆ้ง กรุงเทพĄ เปนเÿมืĂนกćรจĆดกรąบüนกćรเรียนรูขยćยคüćมเขćใจในปญĀć แลą เรียบเรียงกćรนํćเÿนĂปญĀćขĂงตนĂยćงเปนรąบบในเüทีÿćธćรณą เพื่ĂใĀเÿียง ขĂงพüกผูĀญิง รüมทĆ้งขĂงเยćüชนไดมีกćรรĆบฟงทĆ้งจćกĀนüยงćนตćง ๆ ที่เกี่ยüขĂง แลąÿćธćรณชนที่มีĂĆตลĆกþณแตกตćงกĆน เมื่ĂมีĀนüยงćนเขćมćทํćงćนเพื่ĂกćรเยียüยćชüยเĀลืĂเพิ่มมćกขึ้น ผูĀญิง แลąเยćüชนก็มีโĂกćÿไดเขćถึงทรĆพยćกรทĆ้งจćกĀนüยงćนขĂงรĆฐแลąเĂกชน เพื่Ă ดํćเนินกิจกรรมตćง ที่ทํćใĀไดมีโĂกćÿพĆฒนćýĆกยภćพขĂงตน แลąเกิดคüćมเชื่ĂมĆ่น ที่จąลงมืĂแกไขปญĀćตćง ๆ ที่เผชิญĂยูดüยตนเĂง โดยไดจĆดตĆ้งกลุมĂงคกรขĂงตน แลąขĆบเคลื่ĂนรüมกĆบภćคปรąชćÿĆงคมในกćรทํćงćนเพื่ĂแกไขปญĀćคüćมรุนแรงทĆ้ง ที่เกิดจćกคüćมขĆดแยง แลąเพýภćüąที่เปนคüćมรุนแรงที่ผูĀญิงในÿĆงคมโดยรüม เผชิญĂยู

๒๓๑ ย่างเท้าแล้วก้าวเดิน การเดินทางของผู้หญิงในจังหวัดชายแดนภาคใต้ การทำงานที่เริ่มตšนจากการเยียวยาความเÿียĀายในระดับปŦจเจก ไดšนำไปÿูŠ การริเริ่มกิจกรรม กćรทํćงćนเรื่ĂงĂื่น ๆ เพื่Ăเÿริมÿรćงกćรเรียนรู คüćมเปนมิตร รąĀüćงĀญิงตćงüĆฒนธรรมคüćมเชื่Ă ที่ใชพื้นฐćนคüćมเĀ็นĂกเĀ็นใจ กćรเปดกüćง ยĂมรĆบคüćมตćง โดยมีจุดĀมćยรąยąÿĆ้นเพื่ĂใĀĀญิงที่ไดรĆบผลกรąทบไดมีพื้นที่ ÿćธćรณąเพื่Ăเปลงเÿียง เลćเรื่ĂงขĂงพüกตน ÿรćงกćรตรąĀนĆกตĂปญĀćĂĆนเกิด จćกคüćมเปนĂื่นที่คุกรุนมćเปนรąยąเüลćยćüนćนแลąไดรąเบิดขึ้นที่กรืĂเซąแลą ตćกใบ เมื่Ăไดÿรćงคüćมเปนมิตร กćรไüüćงใจ เรียนรูปญĀćที่Āญิงในพื้นที่คüćม ขĆดแยงปรąÿบĂยูไดมีกćรจĆดทํćโครงกćรปรĆบปรุงคุณภćพชีüิต ใĀĀญิงไดมีโĂกćÿ ÿรćงรćยไดดูแลครĂบครĆü กćรเÿริมÿรćงýĆกยภćพ ดüยกćรจĆดĂบรม เÿüนć ทĆýน ýึกþćที่ตćง ๆ โดยมีจุดĀมćยรąยąยćüใĀผูĀญิงไดรĆบกćรยĂมรĆบในชุมชน แลąมี ÿüนรüมในกรąบüนกćรเÿริมÿรćงÿĆนติภćพยุติคüćมขĆดแยง โดยไดมีกćร ปรąÿćนงćนกĆบĀนüยงćนตćง ๆ ริเริ่มจĆดงćน ÿüดเพื่ĂÿĆนติภćพ ขĂงผูĀญิงมุÿลิม จćกจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต ที่ÿüนÿĆนติชĆยปรćกćร กรุงเทพมĀćนคร พรĂมทĆ้ง ขĂเÿนĂขĂงผูĀญิงที่ตĂงกćรใĀรĆฐดํćเนินกćรยุติคüćมขĆดแยง แลąÿรćงÿĆนติ เพื่ĂใĀ โĂกćÿทุกคนÿćมćรถดํćรงชีüิตไดเปนปกติปรćýจćกคüćมĀüćดกลĆü กćรทํćงćนในพื้นที่จąไมÿćมćรถเริ่มตนไดĀćกไมมีผูĀญิงติดตĂปรąÿćนงćน ในชุมชนพื้นที่ขĆดแยง ผูĀญิงกลุมนี้มีภูมิĀลĆงที่ĀลćกĀลćย แลąมีภćรąĀนćที่แตกตćง กĆน พüกเธĂไดรüมขĆบเคลื่ĂนกćรทํćงćนรüมกĆบกลุมĂงคกรผูĀญิงในเมืĂง เปนผูใĀ คüćมคิดเĀ็น ขĂแนąนํćในกćรคิดคน ĂĂกแบบกิจกรรมตćง ๆ ในชüงเüลćที่ผćนมć มูลนิธิผูĀญิง เครืĂขćยผูĀญิงเพื่ĂคüćมกćüĀนćแลąÿĆนติภćพไดเริ่มตนทํćงćนĂยćง ใกลชิดกĆบ ÿĂงýรีพี่นĂง üรรณกนก เปćąĂิแตดćโĂą (เปćą) แลąปćติเมćą เปćąĂิ แตดćโĂą (เมćą) แลąไดขยćยทํćคüćมรูจĆกกĆบเพื่ĂนคนĂื่น ๆ ในปจจุบĆนแตลąคนได เติบโตแลąดํćเนินงćนในĂงคกรขĂงตนĂยćงเขมแข็งเชน เปćą จĆดตĆ้งÿมćคมเด็กแลą เยćüชนÿĆนติภćพชćยแดนใต เพื่ĂนํćÿĆนติÿุขÿูบćนเกิดขĂงตน แลąมีกćรพĆฒนć เครืĂขćยเพื่ĂจĆดตĆ้งพĆนธมิตรเยćüชน ภćยใตชื่Ă ÿภćเพื่ĂกćรพĆฒนćเยćüชนชćยแดน ภćคใตเพื่ĂÿงเÿริมÿถćนภćพแลąคุณภćพชีüิตขĂงเยćüชนในÿĆงคม แลąรüมกĆน รณรงคĂยćงเปนรąบบในรąดĆบนโยบćย ผลงćนเĀลćนี้ทํćใĀไดรĆบรćงüĆลมćกมćย จćกĀลćยĀนüยงćน แลą เมćą จćกครูýูนยเลี้ยงเด็กÿูกćรเปนผูเยียüยć แลąรณรงค เรื่ĂงคüćมรุนแรงตĂผูĀญิง ในบทบćทขĂงครูýูนยเลี้ยงเด็ก เมćąไดเริ่มปรąÿćนกćร

๒๓๒ ทํćงćนกĆบกลุมĂงคกรผูĀญิงในกćรติดตĂผูĀญิง เยćüชนแลąเด็กที่เปนผูเÿียĀćยจćก เĀตุกćรณคüćมรุนแรงที่กรืĂเซąแลąตćกใบ แลąเพื่Ăนครูเปนกลุมที่มีบทบćทÿํćคĆญ ในกćรทํćงćนรüมกĆบเยćüชนÿมćชิกลูกเĀรียงในกćรพĆฒนćเนื้ĂĀćแลąĂĂกแบบ ภćพüćดÿํćĀรĆบĀนĆงÿืĂชćงนĂยกĆบมดแดง ที่ไดจĆดพิมพเผยแพรเปนĀนĆงÿืĂĂćน ÿํćĀรĆบเด็ก ๆ ในชĆ้นปฐมüĆย โดยมีคüćมเชื่ĂüćจąชüยÿงเÿริมใĀมีกćรแกไขปญĀć คüćมขĆดแยงดüยÿĆนติüิธี ทĆ้งเมćąแลąเปćąตćงก็มีฐćนąเปนผูÿูญเÿียเชนเดียüกĆบ เพื่ĂนผูĀญิงĂีกĀลćยคน จćกกćรที่ไดปรąÿćนงćนแลąเขćรüมจĆดเüทีตćง ๆ ทํćใĀได ซึมซĆบเรียนรูกćรทํćงćน แลąตĂมćไดลćĂĂกจćกกćรเปนครูýูนยเลี้ยงเด็กมćรüมเปน ĂćÿćÿมĆครขĂงมูลนิธิผูĀญิงเพื่ĂใĀกćรชüยเĀลืĂเยียüยć จนมีกćรรüมกลุมผูĀญิง เพื่ĂÿĆนติภćพเพื่Ăเปนพื้นที่กćรทํćงćนขĂงผูĀญิงในพื้นที่ขĆดแยงใĀมีคüćมตĂเนื่Ăง แลąยĆ่งยืน โดยมีกćรพĆฒนćýĆกยภćพขĂงÿมćชิกในกลุมทĆ้งในเรื่ĂงกćรชüยเĀลืĂĂยćง เปนรąบบ คüćมรูในเรื่ĂงกฎĀมćย กćรจĆดทํćบĆนทึกที่จąนํćไปใชปรąโยชนในกćร เผยแพรแลąรณรงคปญĀć ขĂมูลที่รüบรüมมćเĀลćนี้ไดนํćมćใชในกćรจĆดทํćรćยงćน ทćงเลืĂกขĂงภćคปรąชćÿĆงคมนํćเÿนĂตĂคณąกรรมกćรขĂงĂนุÿĆญญćขจĆดกćร เลืĂกปฏิบĆติทุกรูปแบบตĂÿตรี ซึ่งเมćąไดเดินทćงไปกĆบมูลนิธิผูĀญิงแลąเครืĂขćย ผูĀญิงเพื่ĂคüćมกćüĀนćแลąÿĆนติภćพในชüงที่มีกćรรćยงćนกćรดํćเนินงćนขĂง รĆฐบćลไทยตćมĂนุÿĆญญćüćดüยกćรขจĆดกćรเลืĂกปฏิบĆติตĂÿตรีในทุกรูปแบบ แลą ไดมีโĂกćÿเขćรüมในกćรปรąชุมรąĀüćงกรรมกćรĂนุÿĆญญćĄ กĆบภćคปรąชćÿĆงคมที่ นครนิüยĂรก ÿงผลใĀมีกćรĀยิบยกปญĀćที่ผูĀญิงในÿćมจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใตตĂง เผชิญĂยูเพื่ĂใĀรĆฐบćลไทยพิจćรณć กลุมที่เมćąไดริเริ่มจĆดตĆ้งขึ้นไดรĆบกćรÿนĆบÿนุน จćกĂงคกรทุนรąĀüćงปรąเทý แลąตĂมćไดจดทąเบียนเปนÿมćคมผูĀญิงเพื่Ă ÿĆนติภćพใน พ.ý. ๒๕๕๔ คำถามและข้อเสนอแนะต่อเรื่องผู้หญิงมุสลิมในจังหวัดชายแดนภาคใต้ของคณะกรรมการ อนุสัญญาว่าด้วยการขจัดการเลือกปฏิบัติต่อสตรีในทุกรูปแบบ คำถาม รĆฐบćลไทยมีมćตรกćรĂąไรที่ทํćใĀแนใจüćผูĀญิงมุÿลิมที่ÿูญเÿียÿćมีจćก เĀตุกćรณคüćมไมÿงบในภćคใตแลąเปนĀĆüĀนćครĂบครĆüĂยูในขณąนี้ไดรĆบคüćม ชüยเĀลืĂแลąกćรÿงเÿริมทćงดćนเýรþฐกิจ แลąมีมćตรกćรĂยćงไรที่ทํćใĀแนใจได üćผูĀญิงมุÿลิมเĀลćนี้ไมถูกเลืĂกปฏิบĆติทćงกćรเมืĂง

๒๓๓ ข้อเสนอแนะ (๓๕) คณąกรรมกćรมีคüćมĀüงใยเกี่ยüกĆบÿถćนกćรณขĂงผูĀญิงมุÿลิมใน ภćคใตขĂงปรąเทýที่ขćดกćรเขćถึงบริกćรดćนกćรýึกþć กćรปรąกĆนÿĆงคม กćรดูแล รĆกþćÿุขภćพแลąโĂกćÿทćงเýรþฐกิจ รüมทĆ้งกćรแตงงćนตĆ้งแตĂćยุยĆงนĂยซึ่งมีผล มćจćกüĆฒนธรรม นĂกจćกนี้ปญĀćคüćมไมÿงบในภćคใตยĆงÿงผลใĀÿถćนกćรณขĂง ผูĀญิงมุÿลิมเĀลćนี้ทüีคüćมรุนแรงยิ่งขึ้น (๓๖) ในขณąที่รĆฐภćคีมีคüćมมุงมĆ่นในกćรÿรćงÿĆนติภćพในภćคใตขĂง ปรąเทýไทยแลąไดมีกćรจćยเงินชดเชยใĀกĆบครĂบครĆüขĂงผูเÿียชีüิตแลąบćดเจ็บใน เĀตุกćรณคüćมไมÿงบ คณąกรรมกćรเÿนĂแนąใĀรĆฐภćคีทํćใĀแนใจไดüćผูĀญิงทุก คนในภćคใตเขćถึงบริกćรดćนÿุขภćพ กćรปรąกĆนÿĆงคม ทรĆพยćกรทćงเýรþฐกิจ แลąมีโĂกćÿในกćรไดรĆบกćรýึกþćแลąฝกĂบรมเพื่ĂพĆฒนćทĆกþąตćง ๆ เพื่ĂใĀ ผูĀญิงเĀลćนี้ÿćมćรถÿรćงชีüิตใĀมขĂงตนเĂงได นĂกจćกนี้ยĆงÿนĆบÿนุนใĀรĆฐภćคี เพิ่มโĂกćÿทćงกćรýึกþćใĀกĆบเด็กĀญิงเพื่ĂลดแรงจูงใจในกćรแตงงćนตĆ้งแตĂćยุยĆง นĂย (ผลจากการประชุมและขอเÿนอแนะจากการประชุมคณะกรรมการüาดüยการขจัด การเลือกปฏิบัติตอÿตรีในทุกรูปแบบ ÿมัยที่ ๓๔ ÿํานักงานกิจการÿตรีและÿถาบัน ครอบครัü กระทาüงการพัฒนาÿังคมและคüามมั่นคงของมนุþย) ผลจากการทำงานของผู้หญิงรุ่นบุกเบิก ปัญหาและอุปสรรค กćรทํćงćนรüมกĆนĂยćงใกลชิดกĆบผูĀญิงในพื้นที่มćตĆ้งแตเริ่มตน ทํćใĀมูลนิธิ ผูĀญิงแลąเครืĂขćยผูĀญิงเพื่Ă คüćมกćüĀนćแลąÿĆนติภćพÿćมćรถจĆดพื้นที่เยียüยć แลąไดรüบรüมเรื่ĂงรćüขĂงĀญิงที่ÿูญเÿียจĆดพิมพเปนĀนĆงÿืĂเรื่Ăง รĂยยิ้มĀลĆงĀยćด เลืĂด ที่ผูĀญิงĀลćกüĆยไดÿąทĂนตĆüตนขĂงเธĂในÿĆงคมมุÿลิม บćงเรื่Ăงเลćที่ได บĆนทึกแลąเผยแพรในĀนĆงÿืĂเลมนี้ ÿงผลใĀเกิดคํćถćมจćกนĆกüิชćกćรทćงýćÿนć แลąผูนํćเยćüชน จนถึงกĆบมีกćรĀćมเผยแพรĀนĆงÿืĂดĆงกลćüโดยใĀเĀตุผลüćเนื้ĂĀć บćงเรื่ĂงบิดเบืĂนเรื่ĂงรćüขĂงýćÿนć ทํćใĀไดมีกćรจĆดพูดคุยÿรćงคüćมกรąจćงใน ปรąเด็นเĀลćนี้ กĆบผูที่เĀ็นตćงแลąĀćทćงĂĂกรüมกĆนเพื่ĂใĀĀนĆงÿืĂที่แตลąฝćยเĀ็น üćÿćมćรถÿąทĂนถึงคüćมยćกลํćบćกขĂงĀญิงผูÿูญเÿียไดÿćมćรถเผยแพรตĂไป ĀนĆงÿืĂภćพüćด บćนขĂงเรć ก็ปรąÿบปญĀćเชนเดียüกĆน แมจąเปน ĀนĆงÿืĂที่เรียบเรียงเรื่ĂงเลćขĂงเด็กแลąเยćüชน ภćพüćดขĂงพüกเขć ตลĂดจน

๒๓๔ คüćมใฝฝนถึงĂćชีพในĂนćคตขĂงตน ตนฉบĆบเนื้ĂĀćแลąภćพüćดไดผćนกćรทดลĂง ĂćนกĆบเด็ก ๆ แลąไดตรüจÿĂบเนื้ĂĀćกĆบผูมีÿüนเกี่ยüขĂงแลü แมกรąนĆ้นก็ตćมยĆงมี ขĂคิดเĀ็นจćกนĆกกćรýึกþćแลąผูนํćทćงýćÿนćในเüทีที่จĆดขึ้นเพื่ĂขĂคüćมรüมมืĂใน กćรเผยแพรบานของเราใĀถึงมืĂเด็ก ๆ ในจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต ที่คĆดคćนกćร เผยแพรĀนĆงÿืĂบćนขĂงเรć แลąเรียกรĂงใĀมีกćรเปลี่ยนแปลงเนื้ĂĀćบćงÿüน แม จąมีขĂมูลจćกผูที่นํćไปทดลĂงใชüćĀนĆงÿืĂนี้ÿćมćรถÿรćงคüćมÿนใจใĀแกเด็ก ๆ แลąเปนเครื่ĂงมืĂที่ÿćมćรถนํćไปใชพูดคุยเพื่Ăÿรćงคüćมเขćใจถึงÿถćนกćรณคüćม ขĆดแยงแลąคüćมรุนแรงที่เกิดขึ้น เพื่ĂใĀเด็กเกิดกćรตรąĀนĆกถึงกćรที่จąมีชีüิตโดย ปรćýจćกคüćมรุนแรง แลąÿćมćรถเติบโตมีกćรýึกþćแลąĂćชีพที่แตลąคนตĂงกćร ได ขĂทüงติงแลąเÿนĂแนąเĀลćนี้ÿąทĂนใĀเĀ็นถึงขĂจํćกĆดในกćรทํćงćนเชิง คุณภćพในจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต ที่ยĆงเครงครĆดตĂคํćÿĂนทćงýćÿนć แลąกćร ตีคüćมขĂงผูนํćทćงýćÿนć การเปนคนอื่น จąถูกĀยิบยกมćเปนปรąเด็นÿํćคĆญที่ทํć ใĀพื้นที่กćรเรียนรู ÿื่Ăÿćร เพื่ĂกćรทํćงćนรüมกĆนĂยćงÿรćงÿรรคแคบลง แลąทํćใĀ คนภćยนĂกตĂงรąมĆดรąüĆงในกćรถćยทĂดเรื่Ăงรćüตćง ๆ ที่ไดรĆบรูแลąรüบรüมเลć เรื่Ăง ขĂจํćกĆดเชนนี้ทํćใĀคนทํćงćนจćกภćยนĂกเพิ่มคüćมตรąĀนĆกถึงขĂจํćกĆดĂĆน เกิดจćกคüćมแตกตćงทćงüĆฒนธรรม คüćมเชื่Ă ÿงผลทํćใĀกćรทํćงćนยćกลํćบćก กüćในพื้นที่Ăื่น ๆ แลąตĂงกćรคüćมลąเĂียดĂĂนในทุกปรąเด็น ÿภćüąเชนนี้ทํćใĀ ยิ่งชื่นชมคüćมกลćĀćญขĂงคนทํćงćนผูĀญิงในพื้นที่ที่พยćยćมบุกเบิกตĆ้งคํćถćมใน เรื่ĂงตĆüตนแลąที่ทćงขĂงผูĀญิงในÿĆงคมมุÿลิม Ăยćงไรก็ตćม แมจąมีเงื่ĂนไขแลąขĂจํćกĆดĀลćยปรąกćร กćรทํćงćนขĂง ผูĀญิงรุนบุกเบิกนี้ก็ยĆงแÿดงใĀเĀ็นถึงคüćมกćüĀนćในกćรĀยิบยกปญĀćĂĆนเกิดจćก เพýภćüąใĀปรćกฏในüćรąแลąเüทีÿćธćรณą แมจąĂยูในพื้นที่จํćกĆดในชüงแรก ๆ แลąยĆงมิไดยĂมรĆบแมแตในĀมูผูนํćÿตรีมุÿลิมที่ใĀคüćมใÿใจĂĆนดĆบแรกในเรื่ĂงขĂง คüćมขĆดแยงแลąคüćมรุนแรงที่ทํćใĀเกิดกćรÿูญเÿียชีüิตทĆ้งขĂงผูรüมขบüนกćร เจćĀนćที่ฝćยรĆฐ แลąพลเมืĂงที่ไมจํćกĆดเพýแลąĂćยุ แตปญĀćĂĆนเกิดจćกเพýภćüą กลĆบไดรĆบคüćมÿนใจจćกĀลćยĀนüยงćนนĂกพื้นที่ซึ่งใĀกćรÿนĆบÿนุนในกćรทํćงćน เพื่ĂยุติคüćมรุนแรงตĂผูĀญิง ผูĀญิงที่เริ่มบุกเบิกงćนเยียüยćชüยเĀลืĂในชüงแรกนี้ ตćงก็ไดรĆบกćร ÿนĆบÿนุนจćกĀนüยงćนตćง ๆ เพื่ĂใĀขยćยพื้นที่กćรจĆดทํćกิจกรรมตćง ๆ ใน

๒๓๕ ĀลćกĀลćยโครงกćร ไดเขćรüมในกćรปรึกþćĀćรืĂทĆ้งที่เปนทćงกćรแลąไมเปน ทćงกćรทĆ้งในจĆงĀüĆดขĂงตน แลąÿüนกลćงเพื่ĂÿąทĂนÿภćüąที่ผูĀญิง เด็กแลą เยćüชนในชุมชนปรąÿบĂยู รüมถึงกćรมีโĂกćÿเดินทćงเรียนรูกćรทํćงćนเพื่Ăÿรćง ÿĆนติภćพในปรąเทýĂื่น ๆ ดüย คüćมรุนแรงที่เกิดขึ้นในจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใตจึง มิใชนํćมćแตคüćมÿูญเÿีย แตยĆงไดเปดพื้นที่แลąโĂกćÿใĀมีกćรจĆดตĆ้งกลุมĂงคกร เพื่ĂดํćเนินงćนใĀคüćมชüยเĀลืĂ เÿริมÿรćงคุณภćพชีüิตขĂงกลุมตćง ๆ โดยเฉพćą กลุมที่เคยĂยูชćยขĂบ กćรไดใชกลไกเครื่ĂงมืĂขĂงĂนุÿĆญญćขจĆดกćรเลืĂกปฏิบĆติตĂ ผูĀญิงในทุกรูปแบบ แลąĀลĆกกćรÿิทธิมนุþยชน ตลĂดจนขĂตกลงในรąดĆบ นćนćชćติที่เชื่ĂมโยงกĆบÿภćพขĂงปญĀćที่ผูĀญิงในแตลąภูมิภćคขĂงโลกปรąÿบĂยู ชüยขยćยคüćมเขćใจในเรื่ĂงÿภćพปญĀćแลąÿิทธิที่ผูĀญิงแตลąคนมีมćแตกํćเนิด แตไดถูกจํćกĆดเลืĂกปฏิบĆติดüยคüćมเชื่ĂแลąüĆฒนธรรม กćรลงมืĂเปลี่ยนแปลงจึง เปนÿิ่งจํćเปนเพื่ĂใĀไดมćซึ่งกćรดํćรงชีüิตĂยćงมีýĆกดิ์ýรีคüćมเปนมนุþย กćรไดเขćรüมเüทีÿĆมมนćในที่ตćง ๆ รüมถึงกćรเขćรĆบกćรĂบรมขĂงกลุม ผูนํćÿตรีมุÿลิมในเรื่Ăงที่เกี่ยüขĂงกĆบĀลĆกกćรÿิทธิมนุþยชน ÿิทธิมนุþยชนขĂงผูĀญิง คüćมรุนแรงĂĆนเกิดจćกเพýภćüą ĄลĄ ÿงผลใĀผูĀญิงที่ทํćงćนชüยเĀลืĂเยียüยćใน ชุมชน มีคüćมลąเĂียดĂĂน ใĀคüćมÿนใจตĂปญĀćคüćมรุนแรงĂĆนเกิดจćกเพý ภćüąที่เกิดขึ้นทĆ้งในครĂบครĆü ชุมชน แลąÿĆงคม โดยมีผูกรąทํćคüćมรุนแรงที่ ĀลćกĀลćย เดิมจąใĀคüćมÿนใจกĆบกćรกรąทํćคüćมรุนแรงตĂĀญิงแลąเยćüชน มุÿลิมที่กรąทํćโดยเจćĀนćที่ขĂงรĆฐ โดยเฉพćąกลุมที่เขćมćปฏิบĆติกćรดćนคüćม มĆ่นคง แตตĂมćไดพบüćคüćมรุนแรงที่ผูĀญิงตĂงเผชิญĂยćงĀนĆกĀนüงคืĂคüćม รุนแรงที่เกิดในครĂบครĆü โดยÿćมีเปนผูกรąทํć แลąมีรูปแบบที่ĀลćกĀลćยทĆ้งทćง รćงกćย จิตใจ แลąทćงเพýโดยÿćมีบĆงคĆบใĀมีเพýÿĆมพĆนธ แมจąไดมีกćรปรĆบแก กฎĀมćยĂćญć มćตรć ๒๗๖ ใĀกćรบĆงคĆบใĀมีเพýÿĆมพĆนธขĂงคูÿมรÿเปนกćรขมขืน แลąมีคüćมผิดทćงĂćญć ÿถćนกćรณคüćมขĆดแยง คüćมไมแนนĂนขĂงกćรดํćรงชีüิต ตลĂดจนกćรมี Āนüยงćนในพื้นที่ที่ใĀคüćมใÿใจในเรื่ĂงคüćมมĆ่นคงขĂงชีüิตแลąคüćมปลĂดภĆยขĂง ผูĀญิงทĆ้งในพื้นที่ÿüนตĆüแลąÿćธćรณą ทํćใĀเกิดกćรรćยงćนกรณีที่เกิดขึ้นขĂงคüćม รุนแรงในครĂบครĆü แลąจํćนüนที่เพิ่มขึ้นขĂงผูมćติดตĂขĂคüćมชüยเĀลืĂ กćร รüบรüมกรณีเฉพćąรćยที่เกิดขึ้น แลąนํćมćพูดคุยปรึกþćกĆบĀนüยงćนภćยนĂกเพื่Ă ĀćแนüทćงĂĆนเĀมćąÿมเพื่ĂดูแลแกไขกรณีคüćมรุนแรงเĀลćนี้

๒๓๖ จćกกćรÿํćรüจเรื่ĂงคüćมรุนแรงทćงเพýภćüąในจĆงĀüĆดปตตćนี ยąลć นรćธิüćÿ แลąÿงขลć โดยเครืĂขćยผูĀญิงในพื้นที่ไดพบüćĀญิงที่ปรąÿบปญĀćคüćม รุนแรงมีเพียงÿüนนĂยที่จąไปติดตĂขĂคüćมชüยเĀลืĂเนื่ĂงจćกจąมีกćรตกลงกĆน ภćยในครĂบครĆüเพื่ĂไมใĀเปนที่นćĂĆบĂćยĀćกมีคนภćยนĂกรĆบรู ผูĀญิงที่ถูกกรąทํć ไมไดรĆบกćรเยียüยćจิตใจทํćใĀเกิดกćรจํćยĂมรĆบÿภćพคüćมรุนแรง ขณąเดียüกĆนก็ ไมมีกćรปĂงปรćมผูกรąทํćคüćมรุนแรง ผูที่มีปรąÿบกćรณขĂคüćมชüยเĀลืĂเมื่Ă ปรąÿบปญĀćคüćมรุนแรงในครĂบครĆüÿąทĂนüćผูนํćชุมชน ผูนํćýćÿนćไมÿćมćรถ เปนที่พึ่งพćชüยตนใĀพนจćกกćรใชคüćมรุนแรงไดเพรćąขćดคüćมรูในกćรติดตĂ ปรąÿćนงćนกĆบĀนüยงćนภćยนĂก จึงบĂกใĀผูĀญิงĂดทนเพรćąเปนปญĀćใน ครĂบครĆü ผูĀญิงเĂงก็ไมทรćบถึงชĂงทćงกćรรĂงเรียนแลąไมมĆ่นใจüćเจćĀนćที่ขĂง ĀนüยงćนรĆฐจąมีคüćมเปนกลćงชüยเĀลืĂตนได แมตĂมćจąมีพรąรćชบĆญญĆติ คุมครĂงผูถูกกรąทํćคüćมรุนแรงในครĂบครĆü พ.ý. ๒๕๕๐ ผูĀญิงที่ปรąÿบปญĀćก็ ไมไดรĆบรูเนื้ĂĀćขĂงกฎĀมćยแลąขĆ้นตĂนที่จąไดรĆบกćรคุมครĂง แลąในขณąเดียü กĆนพื้นที่จĆงĀüĆดชćยแดนภćคใตก็ĂยูภćยใตกฎĀมćยพĀุüĆฒนธรรมตćมพื้นฐćนขĂงĂĆต ลĆกþณขĂงปรąชćชน โดยกฎĀมćยไทยกํćĀนดใĀýćลชĆ้นตนÿćมćรถใชกฎĀมćย ĂิÿลćมüćดüยครĂบครĆüแลąมรดกในกćรพิจćรณćคดีแพงเกี่ยüกĆบคดีครĂบครĆüแลą มรดกมćแตพ.ý. ๒๔๘๙ ซึ่งĂćจจąÿงผลตĂผูĀญิงที่ตĂงกćรเขćถึงแลąไดรĆบกćร คุมครĂงจćกกรąบüนกćรยุติธรรม กćรทํćงćนเปนเครืĂขćยขĂงกลุมĂงคกรผูĀญิงในจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต ทํć ใĀÿćมćรถรณรงคใĀคüćมรูแกÿćธćรณชนถึงเรื่ĂงคüćมรุนแรงตĂผูĀญิง แลąใน เดืĂนพฤýจิกćยน ที่ÿĀปรąชćชćติไดกํćĀนดüĆนที่ ๒๕ พฤýจิกćยน เปนüĆนยุติคüćม รุนแรง ก็มีกćรจĆดงćนกรąตุนใĀเกิดกćรตรąĀนĆกถึงปญĀćนี้ Ăยćงไรก็ตćมกิจกรรม เĀลćนี้เปนเพียงกćรจĆดครĆ้งเดียü มิไดมีกćรติดตćมขĂเÿนĂแนą แลąกćรปรąÿćน จĆดทํćนโยบćยแผนปฏิบĆติกćรเพื่ĂยุติคüćมรุนแรงทćงเพýภćüąในจĆงĀüĆดชćยแดน ภćคใตĂยćงเปนรูปธรรม กลุมĂงคกรผูĀญิงที่ไดรüมกĆนเปนเครืĂขćยแลąแถลงกćรณ เปดตĆüเมื่ĂüĆนที่ ๒๘ เมþćยน ๒๕๕๘ ในนćมคณąทํćงćนüćรąผูĀญิงชćยแดนใต ซึ่ง มีÿมćชิกรüม ๑๖ กลุมĂงคกร แลąตĂมćไดเพิ่มเปน ๒๓ กลุมĂงคกร เพื่Ăทํćงćน รüมกĆนโดยยึดĀลĆกกćร เปนกลćง ÿĆนติüิธี ÿิทธิมนุþยชน เคćรพýĆกดิ์ýรีคüćมเปน มนุþย แลąพĀุüĆฒนธรรม เครืĂขćยüćรąผูĀญิงชćยแดนใต ไดนํćเÿนĂตĂผูใชกํćลĆง Ăćüุธทุกฝćย ภćครĆฐ แลąฝćยคüćมมĆ่นคง ภćคปรąชćÿĆงคมชćยแดนใตใĀมีพื้นที่ ÿćธćรณąปลĂดภĆย ĂĆนไดแก ตลćด ถนน โรงเรียนÿถćนýึกþć ýćÿนÿถćน มĆÿยิด

๒๓๗ üĆด เนื่Ăงจćกÿถćนที่เĀลćนี้เปนพื้นที่ที่Āญิงแลąเด็กใชดํćเนินชีüิตปรąจํćüĆนในมิติ เýรþฐกิจ ÿĆงคม กćรýึกþć แลąüĆฒนธรรม จึงคüรมีคüćมปลĂดภĆยในกćรกรąทํć กิจกรรมเĀลćนี้โดยไมตĂงüิตกกĆงüลüćจąตĂงเผชิญกĆบคüćมรุนแรงที่มิไดจํćกĆด เปćĀมćยเฉพćąแกเจćĀนćที่ขĂงรĆฐ แลąคüćมมĆ่นคงĂีกตĂไป เครืĂขćยüćรąผูĀญิงชćยแดนใตไดเริ่มรณรงคในเรื่Ăงพื้นที่ปลĂดภĆยเมื่Ă üĆนที่ ๒๘ เมþćยน ๒๕๕๙ แลąไดเÿนĂใĀมีกćรบรรจุüćรąพื้นที่ปลĂดภĆยในกćร เจรจćรąĀüćงฝćยไทยแลąฝćยมćรćปตตćนี เมื่ĂüĆนที่ ๑ กĆนยćยน ๒๕๕๙ โดยมี รćยลąเĂียด ๑) พื้นที่ÿćธćรณąตĂงปลĂดภĆยปรćýจćกเĀตุรุนแรงแลąปฏิบĆติกćร ทĀćรขĂงทุกฝćย ๒) ÿนĆบÿนุนกćรพูดคุยแลąขĂใĀบรรจุพื้นที่ÿćธćรณąปลĂดภĆย เปนüćรąบนโตąพูดคุย ๓) กćรขĆบเคลื่ĂนงćนขĂงผูĀญิงภćคปรąชćÿĆงคมตĂง ปลĂดภĆย แมจąไดมีกćรขćนรĆบตĂขĂเÿนĂเรื่Ăงพื้นที่ปลĂดภĆยขĂงผูĀญิงจćกภćคÿüน ที่เกี่ยüขĂง แตไมนćนนĆกก็พบüćยĆงมีกćรใชĂćüุธÿรćงคüćมรุนแรงในพื้นที่ทํćมćĀć กินขĂงผูĀญิง กĂใĀเกิดกćรÿูญเÿียแลąคüćมเÿียĀćยตĂชีüิตแลąทรĆพยÿินĂยćง ตĂเนื่ĂงไดมีกćรรüบรüมขĂเÿนĂแนąตćง ๆ แลąนํćเÿนĂตĂผูนํćทćงýćÿนćใน รąดĆบปรąเทý ขĂเÿนĂแนąนี้รüมถึงกćรจĆดใĀมีกรรมกćรมĆÿยิดเพื่ĂดูแลแกไขปญĀć คüćมรุนแรงแลąกćรเขćถึงคüćมยุติธรรมขĂงผูĀญิงในชุมชน โดยมีตĆüแทนผูĀญิงเขć รüมเปนคณąทํćงćน แลąใĀÿํćนĆกจุāćรćชมนตรีจĆดเผยแพรคüćมรูแกผูนํćýćÿนćทĆ่ü ปรąเทýในเรื่ĂงĀลĆกกćรเชิงบüกขĂงýćÿนćĂิÿลćมเรื่ĂงÿถćนąขĂงÿตรี คüćมเÿมĂ ภćคแลąกćรคุมครĂงÿตรีใĀเขćถึงแลąไดรĆบคüćมยุติธรรม กćรใชกรĂบแนüทćงที่ เคćรพÿิทธิมนุþยชนขĂงผูĀญิง แลąพิจćรณćüćคüćมรุนแรงทćงเพýภćüąเปนกćร ลąเมิดÿิทธิมนุþยชนขĂงผูĀญิง เปนĂุปÿรรคที่ทํćใĀผูĀญิงไมÿćมćรถดํćรงชีüิตที่ มĆ่นคงปลĂดภĆย แลąพĆฒนćคüćมกćüĀนćขĂงตนได ĂงคกรคüćมรüมมืĂĂิÿลćมเĂงก็ไดมีกćรจĆดทํćปฏิญญćเรื่ĂงผูĀญิง ในกćร ปรąชุมที่จćรกćตć พ.ý. ๒๕๕๕ ที่แÿดงคüćมมุงมĆ่นในกćรนํćคํćÿĂนขĂงýćÿนć Ăิÿลćมซึ่งตรąĀนĆกถึงคüćมจํćเปนในกćรดูแลเĂćใจใÿผูĀญิงแลąใĀÿิทธิĂยćงเต็ม เปยมเพื่ĂใĀบรรลุคüćมเÿมĂภćครąĀüćงเพý คüćมยุติธรรม แลąกćรเÿริมÿรćง คüćมเขมแข็งใĀแกผูĀญิงในทุกดćน ๆ ปฏิญญćไดตรąĀนĆกüćคüćมรุนแรงตĂผูĀญิง ไมüćจąเปนที่บćน ที่ทํćงćน ĀรืĂที่ใด ๆ ในÿĆงคมถืĂเปนกćรลąเมิดÿิทธิมนุþยชน แĀงĂิÿลćม ดĆงนĆ้นจึงตĂงเนนกćรใĀคüćมเคćรพในเกียรติýĆกดิ์ýรีขĂงผูĀญิงแลą

๒๓๘ ปกปĂงคüćมรุนแรงทĆ้งทćงกćยแลąจิตใจ รüมทĆ้งใĀคüćมÿํćคĆญตĂÿถćนภćพขĂง ผูĀญิงที่ใชชีüิตในพื้นที่มีคüćมขĆดแยง ปฏิญญćจćกกćรปรąชุมจćรกćตćนี้ชี้ใĀเĀ็นüć ไดมีกćรตรąĀนĆกถึงปญĀćคüćมรุนแรงตĂผูĀญิงในกรĂบขĂงกćรลąเมิดÿิทธิ มนุþยชน กรąบüนกćรÿรćงÿĆนติภćพที่ไดมีกćรจĆดตĆ้งĀนüยงćนในรูปแบบขĂง คณąกรรมกćร Ăนุกรรมกćร ทĆ้งในพื้นที่แลąรąดĆบปรąเทý เพื่ĂแÿüงĀćแนüทćงใน กćรยุติคüćมขĆดแยงแลąขจĆดกćรใชคüćมรุนแรง มีผูĀญิงÿüนĀนึ่งไดเขćรüมใน Ăนุกรรมกćรตćง ๆ แตบทบćทแลąĀนćที่ยĆงจํćกĆดĂยูในเรื่ĂงขĂงงćนทćงÿĆงคม มćกกüćจąมีÿüนรüมเÿนĂแนąกํćĀนดตĆดÿินใจ เขćรüมเจรจćเพื่ĂยุติคüćมขĆดแยง แลąÿงเÿริมÿĆนติภćพ เมื่ĂเดืĂนพฤýจิกćยน ๒๕๕๙ คณąกรรมกćรยุทธýćÿตรรąดĆบชćติเรื่Ăงÿตรี ไดรĆบรĂงแผนผูĀญิงกĆบÿĆนติภćพ ที่ไดปรĆบเปลี่ยนชื่ĂเปนมćตรกćรแลąแนüปฏิบĆติ ดćนÿตรีกĆบกćรÿงเÿริมÿĆนติภćพ คüćมมĆ่นคง มćตรกćรแลąแนüปฏิบĆติที่ผćนกćร รĆบรĂงนี้มีเปćĀมćยใĀผูĀญิงไดรĆบกćรปกปĂงคุมครĂงÿิทธิ ไดรĆบคüćมเปนธรรม แลąเพิ่มกćรมีÿüนรüมขĂงผูĀญิงในดćนÿĆนติภćพแลąคüćมมĆ่นคง üĆตถุปรąÿงคขĂง มćตรกćรกํćĀนดไü ๕ ปรąกćร คืĂ ๑) ผูĀญิงมีÿüนรüมในกรąบüนกćรÿรćง ÿĆนติภćพในทุกขĆ้นตĂนแลąทุกรąดĆบ ๒) ผูĀญิงในÿถćนกćรณขĆดแยงไดรĆบกćร ปกปĂงแลąคุมครĂงÿิทธิ ๓) ภćคปรąชćÿĆงคม ผูนํćýćÿนć ปรąชćชน ผูนํćในพื้นที่ แลąÿćธćรณąชนมีÿüนรüมในกćรÿรćงÿĆนติภćพ ๔) มีกลไกÿงเÿริมผูĀญิงใĀมีÿüน รüมในกćรจĆดกćรคüćมขĆดแยงแลąกรąบüนกćรÿรćงÿĆนติภćพ ๕) มีฐćนขĂมูลกลćง ดćนผูĀญิงกĆบกćรÿงเÿริมÿĆนติภćพ แลąคüćมมĆ่นคงที่เปนรąบบ ทĆนÿมĆย เขćถึงงćย มćตรกćรแลąแนüปฏิบĆตินี้ครĂบคลุมกćรทํćงćนใน ๕ ดćน คืĂ ๑) กćรปĂงกĆน ๒) กćรคุมครĂงพิทĆกþÿิทธิแลąกćรฟนฟูเยียüยć ๓) กćรพĆฒนćýĆกยภćพ ๔) กćร ÿงเÿริมกćรมีÿüนรüม แลą ๕) กćรÿงเÿริมใĀมีกลไกแลąกćรขĆบเคลื่Ăน นĆบไดüćเปน คüćมกćüĀนćขĂงกćรทํćงćนกลุมĂงคกรผูĀญิงในพื้นที่ ที่มีÿüนผลĆกดĆนใĀรĆฐ ตรąĀนĆกถึงคüćมจํćเปนในกćรจĆดทํćมćตรกćรแลąแนüปฏิบĆติดćนÿตรีกĆบกćร ÿงเÿริมÿĆนติภćพแลąคüćมมĆ่นคง โดยมีผูแทนขĂงผูĀญิงในพื้นที่จĆงĀüĆดชćยแดน ภćคใตไดเขćรüมĂĂกแบบคิดคนกćรจĆดทํćเĂกÿćรนี้ จึงเปนĀนćที่ขĂงกลุมĂงคกร ผูĀญิงทĆ้งในพื้นที่แลąในÿüนกลćงที่จąตĂงýึกþćเนื้ĂĀćแลąติดตćมใĀมีกćรนํćแนü ปฏิบĆติเĀลćนี้ไปใชĂยćงเปนรูปธรรม

๒๓๙ บทสรุป เมื่ĂยĂนมĂงดูภćพกćรทํćงćนเพื่ĂชüยเĀลืĂเยียüยćแกผูĀญิงที่ÿูญเÿีย ที่ เริ่มตนในป ๒๕๔๗ จąทํćใĀเĀ็นภćพกćรเดินทćงขĂงกćรทํćงćนรüมกĆบผูĀญิงใน จĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต แลąกćรเติบโตขĂงผูĀญิง กćรจĆดตĆ้งแลąÿรćงคüćมเขมแข็ง ใĀแกĂงคกรที่ไดเกิดเพิ่มขึ้นในชüงกüćทýüรรþที่ผćนมć กćรทํćงćนที่เริ่มตนจćกงćน ดćนชüยเĀลืĂไดนํćไปÿูกćรคนพบปญĀćĂื่น ๆ นĂกเĀนืĂจćกคüćมขĆดแยงทćงคüćม เชื่Ă แลąคüćมเปนตćงทćงเĂกลĆกþณ üĆฒนธรรม ที่ผูĀญิงมุÿลิมในจĆงĀüĆดชćยแดน ภćคใตปรąÿบĂยู ทĆ้งเรื่Ăงคüćมรุนแรงทćงเพýภćüą กćรเลืĂกปฏิบĆติ แลąขĂจํćกĆด ในกćรเขćถึงคüćมยุติธรรม ทํćใĀเกิดคüćมพยćยćมปรĆบเปลี่ยนแกไขจćกĀลćยภćค ÿüน โดยเฉพćąจćกกลุมĂงคกรขĂงผูĀญิงเĂง กćรทํćงćนที่มูลนิธิผูĀญิง แลąเครืĂขćยผูĀญิงเพื่ĂคüćมกćüĀนćแลą ÿĆนติภćพ ไดรüมกĆบแกนนํćผูĀญิงมćแตแรกไดใชขĆ้นตĂนกćรทํćงćนแบบมีÿüนรüม ขĂงผูĀญิงในพื้นที่ แมจąเริ่มตนจćกคüćมชüยเĀลืĂดćนตćง ๆ ĂĆนเปนคüćมตĂงกćร เฉพćąĀนćขĂงผูÿูญเÿีย แตก็ไมไดĀยุดเพียงแคเยียüยćผูเปนเĀยื่Ă ĀรืĂนํćเÿนĂ ผูĀญิงเพียงในภćพขĂงผูที่ถูกกรąทํć แตยĆงไดเชื่Ăมโยงเรื่ĂงรćüขĂงผูĀญิงกĆบ โครงÿรćงทćงÿĆงคม üĆฒนธรรมแลąคüćมเชื่Ă โดยกćรจĆดพื้นที่แลกเปลี่ยนเรียนรูใĀ ผูĀญิงไดตรąĀนĆกถึงÿภćพปญĀćขĂงตนที่ไมใชเปนเพียงปญĀćขĂงปจเจกแตเปน ปญĀćที่เกิดขึ้นĂยćงเปนรąบบ กćรเÿริมÿรćงýĆกยภćพในดćนตćง ๆ ทํćใĀผูĀญิงได เĀ็นพลĆงในตนเĂง แลąเกิดคüćมตĂงกćรที่จąเปลี่ยนแปลงÿภćพที่ไมเปนธรรมทćง เพýภćüą กćรตื่นรูขĂงผูĀญิงกĆบคüćมตĂงกćรกćรเปลี่ยนแปลงทํćใĀผูĀญิงตĂงตก Ăยูในÿภćüąที่ยćกลํćบćกในกćรใชขีüิตขĂงตนในชุมชน แตผูĀญิงกลุมบุกเบิกเĀลćนี้ ก็มิไดยĂทĂในกćรทํćงćนเพื่ĂชüยเĀลืĂดูแลเพื่ĂนผูĀญิง ÿรćงคüćมตรąĀนĆกใน ปญĀćแลąĀยิบยกปญĀćโดยเฉพćąในเรื่Ăงคüćมรุนแรงทćงเพýภćüąในเüที ÿćธćรณą รüมถึงกćรเรียกรĂงใĀผูĀญิงไดเขćถึงคüćมยุติธรรม บทบćทขĂงĂงคกรภćยนĂก เชน มูลนิธิผูĀญิง แลąÿมćชิกเครืĂขćยผูĀญิง เพื่ĂคüćมกćüĀนćแลąÿĆนติภćพ แมจąมีคüćมÿํćคĆญแตก็เปนเพียงในรąยąเริ่มตน ขĂงกćรทํćงćนเทćนĆ้น แนüทćงกćรทํćงćนที่Ăยูบนพื้นฐćนขĂงคüćมเชื่ĂในýĆกยภćพ ขĂงผูĀญิงในพื้นที่ กćรÿงเÿริมกćรมีÿüนรüม กćรเคćรพคüćมแตกตćง นĆบไดüćเปน กรąบüนกćรทํćงćนที่เĀมćąÿมÿงเÿริมใĀผูĀญิงไดเติบโต แลąกลćยเปนภćคีในกćร ทํćงćนทĆ้งในüćรąขĂงผูĀญิงในจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใตแลąüćรąĂื่น ๆ ทćงÿĆงคม