พืชป่าสมุนไพร

ดาวนโหลดหนงั สือ
https://bit.ly/2Qt7fBy
คน หาขอ มลู พชื ปาสมนุ ไพรในพื้นทป่ี าอนรุ กั ษ
www.dnp.go.th/botany/herb.html

2

¨Ñ´¾ÔÁ¾â ´Â กลมุ งานพฤกษศาสตรปา ไม
สาํ นกั วิจัยการอนุรกั ษป า ไมแ ละพันธพุ ชื
กรมอุทยานแหง ชาติ สตั วป า และพันธพุ ืช

·»èÕ ÃÖ¡ÉÒ

ธญั ญา เนติธรรมกุล อธิบดีกรมอทุ ยานแหง ชาติ สตั วปา และพนั ธพุ ืช
ประกติ วงศศ รวี ฒั นกลุ รองอธิบดกี รมอทุ ยานแหงชาติ สตั วป า และพันธพุ ืช
สมหวงั เรอื งนวิ ตั ศิ ัย รองอธบิ ดกี รมอุทยานแหง ชาติ สัตวป า และพนั ธุพืช
จงคลา ย วรพงศธร รองอธบิ ดกี รมอทุ ยานแหงชาติ สตั วปา และพนั ธพุ ชื
ธญั นรนิ ทร ณ นคร ผูอาํ นวยการสาํ นกั วิจัยการอนุรกั ษปา ไมและพันธุพชื
ราชนั ย ภูม า หัวหนากลมุ งานพฤกษศาสตรปา ไม

¼àÙŒ ÃÂÕ ºàÃÕ§

มานพ ผูพฒั น ธรี วฒั น ทะนันไธสง
ปรชี า การะเกตุ กชพรรณ ศรีสาคร

Í͡ẺáÅШ´Ñ û٠àÅÁ‹ : ปรชี า การะเกตุ

ÀÒ¾ ปรีชา การะเกตุ ปย ชาติ ไตรสารศรี นันทวรรณ สปุ นตี
ราชันย ภูม า วรดลต แจม จํารญู สคุ นธทิพย ศริ ิมงคล
มานพ ผูพัฒน พาโชค พดู จา โสมนัสสา ธนิกกูล
นยั นา เทศนา ธีรวฒั น ทะนันไทสง วลยั พร วิศวชยั วัฒน
วทิ วสั เขียวบาง เสกสรร ไกรทองสุข ปาจรีย อนิ ทะชบุ

¾ÁÔ ¾¤ÃÑ§é ·èÕ 1, เมษายน 2563, จํานวน 500 เลม (หามจาํ หนาย)

¾ÁÔ ¾·èÕ : บริษัท ประชาชน จํากัด, 35 ซอยพพิ ฒั น ถนนสีลม แขวงสลี ม เขตบางรกั กรงุ เทพฯ 10500

ÍÒŒ §Í§Ô

มานพ ผพู ัฒน, ปรีชา การะเกตุ, ธรี วัฒน ทะนันไธสง และกชพรรณ ศรีสาคร. 2563. พชื ปาสมุนไพร.
กลุมงานพฤกษศาสตรปา ไม, กรมอุทยานแหง ชาติ สตั วปา และพันธุพชื , กรงุ เทพฯ

¢ŒÍÁÙÅ·Ò§ºÃóҹ¡Ø ÃÁ¢Í§ËÍÊÁØ´áË‹§ªÒμÔ

พืชปาสมุนไพร.-- กรงุ เทพฯ : กลมุ งานพฤกษศาสตรป า ไม, กรมอทุ ยานแหง ชาติ สตั วป า และพนั ธพุ ชื ,
กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ ม, 2563. 500 หนา .
581.634

ISBN : 978-616-316-569-5

3

คณะทํางาน
â¤Ã§¡ÒÃÊÒí ÃǨáÅШѴ·íҢ͌ ÁÙžª× ÊÁ¹Ø ä¾Ãã¹¾¹é× ·Õ»è Ò† ͹ØÃѡɏ

»‚§º»ÃÐÁÒ³ ¾.È. 2562

»Ãиҹ¤³Ð·Òí §Ò¹

ราชันย ภูม า หัวหนา กลุมงานพฤกษศาสตรปา ไม

Ãͧ»Ãиҹ¤³Ð·Òí §Ò¹áÅмٴŒ áÙ Åá¼¹§Ò¹áÅЧº»ÃÐÁÒ³

ปยชาติ ไตรสารศรี หวั หนาฝา ยพืชสมนุ ไพรและพฤกษศาสตรพ ้นื บาน

¤³Ð·íÒ§Ò¹à¡çº¢ÍŒ ÁÅÙ ÀҤʹÒÁ

Êǹ¾Ä¡ÉÈÒÊμÏʡâØ ³·ÂÒ¹ ¨Ñ§ËÇÑ´¾ÔɳØâÅ¡

พาโชค พูดจา นัยนา เทศนา จนั ดี เห็มรัตน
พจน ชนิ ปญชนะ ฟารุต ใจทัศนก ูล วทิ วสั เขยี วบาง

Êǹ¾Ä¡ÉÈÒÊμÏÀÙ½ÍÂÅÁ öð ¾ÃÃÉÒ ÁËÒÃÒªÔ¹Õ ¨§Ñ ËÇÑ´Í´Ø Ã¸Ò¹Õ

ปยชาติ ไตรสารศรี วนิ ัย สีดาเจยี ม สุรนิ ทร ชาตรปู ะมยั

ปญญา ตดิ มา วลยั พร วศิ วชัยวัฒน

Êǹ¾Ä¡ÉÈÒÊμÃà ¢ÒË¹Ô «ŒÍ¹ ¨§Ñ ËÇÑ´©Ðàª§Ô à·ÃÒ

วรดลต แจมจํารูญ โสมนัสสา ธนกิ กลู
นันทวรรณ สปุ นตี รตั ติกาล วระสิทธิ์

Êǹ¾Ä¡ÉÈÒÊμ÷ §‹Ø ¤Ò‹  ¨§Ñ ËÇÑ´μÃѧ

วโิ รจน ตนั ธนาภินนั ท มานพ ผูพฒั น ภาวติ า เตา ทอง

ปรีชา การะเกตุ ศรัณย จิระกร ปรุ เชษฐ พนั ธเุ ขยี น
สมราน สุดดี กฤษกร ศรีพรม
¼ÃŒÙ ǺÃÇÁáÅÐÇÔà¤ÃÒÐˏ¢ŒÍÁÙÅ ณรงค นนั ทะแสน พสิษฐ เออื้ อารยี 
ภาวิตา เตาทอง
มานพ ผพู ฒั น
ธีรวัฒน ทะนันไธสง
กชพรรณ ศรสี าคร

¼¨ŒÙ Ñ´¡ÒÃμÑÇÍÂÒ‹ §¾ÃóäÁጠ˧Œ

นนั ทน ภัส ภัทรหริ ัญไตรสิน ศรณั ย จิระกร อมารศิ า นอยนคร
มานพ ผพู ฒั น ปุณชญา พุมไพศาลชัย วันวสิ าข นอ ยทา
จันดี เหม็ รตั น กิตตกิ านต คงสมบูรณ

¼ÍŒÙ ͡ẺáÅШѴ·Òí Ãкº°Ò¹¢ŒÍÁÙÅ

ราชันย ภูม า กชพรรณ ศรีสาคร
มานพ ผูพัฒน กฤษกร ศรีพรม

4

คํานาํ

ภายในปา อนุรกั ษข องประเทศไทยกวา 74 ลา นไร ประกอบดวยความหลากหลายทางชีวภาพ
ของพรรณพืชกวา 11,000 ชนิด ถือวาเปน พืน้ ทีห่ นงึ่ ท่ีครองสัดสวนของพรรณพชื ท้ังหมดในโลกใบ
นี้กวารอยละ 10 บรรพบรุ ุษของชนชาติไทยที่อาศยั บนแผนนมี้ าอยา งยาวนานไดเ รียนรใู นการนาํ
ความหลากหลายของพรรณพชื ทอ งถ่นิ เปนจาํ นวนมากมาใชร กั ษาความเจบ็ ปว ย โดยสง่ั สมองค
ความรูจ ากการเรียนรูการทดลองดวยตนเอง และอีกสว นหน่ึงจากการรบั เอาวฒั นธรรมของ
ชนชาตอิ ่นื ทีเ่ ขามาติดตอสัมพันธกันทางดา นตา งๆ มาแตโ บราณ สง ผลใหประเทศไทยมีองคความ
รูดา นสมนุ ไพรและวัตถดุ ิบสมนุ ไพรจากพรรณพชื ไมน อยเลย

การเก็บขอมูลในโครงการสาํ รวจและจัดทาํ ขอ มลู พืชสมุนไพรในพื้นท่ปี าอนรุ ักษ ปง บประมาณ
พ.ศ. ๒๕๖๒ ทด่ี าํ เนนิ การโดยสาํ นกั วจิ ยั การอนรุ กั ษป า ไมแ ละพนั ธพุ ชื กรมอทุ ยานแหง ชาติ สตั วป า
และพนั ธพุ ชื ทาํ ใหท ราบวา มีพรรณพชื พ้นื เมืองท่ีพบในปา ธรรมชาติถงึ ประมาณ 700 ชนิด ถกู ใช
เปนยาสมนุ ไพร ท้ังเปนยาเด่ยี วหรอื ใชผ สมเปนตาํ รับยากวา 200 ตํารับ นบั เปน จาํ นวนมากพอ
สมควรเนือ่ งจากเปน ขอมูลที่ถกู สาํ รวจมาจากหมอสมุนไพรพนื้ บา นเพยี ง 12 ทา น จาก 6 จงั หวัด
ไดแก พษิ ณโุ ลก อุดรธานี ฉะเชงิ เทรา สระแกว พทั ลุง และตรัง หากมีการสาํ รวจขอ มูลจากหมอ
สมนุ ไพรพน้ื บา นจํานวนมากข้นึ และจากหลายจังหวัดมากกวาน้ี นาจะพบพชื ปา สมนุ ไพรอกี เปน
จาํ นวนมากอยางแนนอน ซึ่งการสํารวจการใชพชื ปา สมุนไพรและตํารับยาสมนุ ไพรพ้นื บานทไ่ี ดน ัน้
พบวา ในแตล ะทองที่จะพบพรรณพชื ทแี่ ตกตา งกัน องคความรูข องหมอสมุนไพรแตละทองถน่ิ มี
ความแตกตา งกนั พืชชนิดเดยี วกนั อาจใชร ักษาโรคคนละโรค หรอื โรคเดียวกันอาจจะใชพ ชื
สมุนไพรตา งชนิดกนั กไ็ ด แมว าพ้ืนฐานดานการแพทยแ ผนโบราณของไทยสว นใหญจ ะมาจาก
รากฐานเดียวกนั คือคมั ภีรอายรุ เวทของชาวอนิ เดียกต็ าม

การจัดทาํ หนงั สือ พืชปา สมุนไพร ขน้ึ มาเปนสวนหนงึ่ ของแนวทางอนรุ ักษองคความรูดาน
สมนุ ไพรไทย อีกทั้งยงั มีสว นชว ยอนรุ ักษพ ืชปา ที่เปนสมนุ ไพรหายากอกี ดวย เนอื่ งจากโครงการดัง
กลาวไดมกี ารจดั ทาํ สวนรวบรวมพนั ธุกรรมพชื ปา สมุนไพรไวใ นสวนพฤกษศาสตรท ้ัง 4 แหงทว่ั
ประเทศ โดยจัดทําปา ยชือ่ พชื สมุนไพรไวพรอมกบั การจัดทาํ ระบบฐานขอมูลที่ประชาชนทัว่ ไป
และเจา หนาท่สี ามารถเขาถงึ ขอมูล แลว นําไปใชประโยชนต อ ได ผา นการสแกนเครอ่ื งหมาย QR
code บนแผนปายช่อื ซึ่งขอมลู จะถูกแสดงขนึ้ มาในเวป็ ไซตอยางละเอยี ด ทัง้ 3 ชอ งทางดังกลา ว
ลว นเปน แนวทางดาํ เนินการของกรมอทุ ยานแหง ชาติ สตั วปา และพนั ธพุ ืช ทมี่ ีสวนตอการอนรุ กั ษ
พืชสมนุ ไพรท้ังในและนอกพืน้ ที่ปาไดอยางยั่งยนื

(นายธญั นรนิ ทร ณ นคร)
ผูอาํ นวยการสาํ นักวิจยั การอนรุ กั ษปา ไมและพันธุพชื

กรมอุทยานแหง ชาติ สัตวปา และพันธุพชื

5

คาํ ชีแ้ จง

หนงั สือ พืชปาสมุนไพร แบงออกเปน 5 สวนดงั นี้

สวนท่ี 1 บทนาํ : กลา วถงึ ความเปน มาและความสาํ คญั ของการจดั ทําหนงั สือ
สว นท่ี 2 ตาํ รบั ยาสมนุ ไพรพืน้ บาน : นําเสนอตํารับยาสมุนไพรพ้ืนบานจาํ นวน 209 ตาํ รบั ทีค่ ัดเลอื กมาจาก

การเก็บขอ มลู จากหมอสมนุ ไพรพนื้ บานจาํ นวน 12 ทาน ใน 4 ภาคของประเทศไทย ซึง่ เรยี งตามรหสั ตํารบั ยา (รหสั ตาํ รับ
ยาประกอบดวย : รหัสหมอสมุนไพร – ลําดับของตํารับยา เชน E1-05) การคน หาตาํ รบั ยาตามอาการเจ็บปวยที่ตอ งการ
จะตอ งใช สารบญั ตาํ รบั ยา ซึ่งไดแยกไวต ามกลุมอาการ มีการแสดงรหัสตาํ รับยา พรอ มเลขหนา ท่ีปรากฏไว

ในสวนนี้มีคาํ อธิบายสรรพคุณยา สวนประกอบของสมุนไพรตาง ๆ ปรมิ าณทใ่ี ช การปรงุ ยา และวิธีการใชยา สาํ หรบั
ชื่อพืชสมุนไพรที่ปรากฏในสว นประกอบสมนุ ไพรสว นนี้ จะใชช่ือไทยที่เปน ชื่อทางการและเปนชอื่ ไทยท่ใี ชตรงกบั สว นที่ 3
หากพืชชนดิ ใดมชี ่ือไทยทีซ่ าํ้ กนั จะถูกเขยี นกํากับดว ยชอื่ วิทยาศาสตรแบบเตม็ หรอื แบบยอไวใ นวงเลบ็ ทา ยช่อื ไทย เพ่อื
ปอ งกันความเขาใจผิดเปน ชนดิ อน่ื สวนพชื สมนุ ไพรชนดิ ทีไ่ ดร ับความนยิ มมากหรอื เปนพืชผักสวนครัว ผลไม ยากท่ีจะ
เขาใจเปนชนดิ อ่ืน จะไมถูกเขียนกํากบั ดวยชอ่ื วิทยาศาสตร ตวั อยา งเชน จันทนเทศ เจตมลู เพลงิ แดง พรกิ ไทย ดีปลี ขา
ตะไคร มะกรูด มะนาว กระเทยี ม เปน ตน

สว นการอา งอิงทมี่ าของขอมลู ทานสามารถคนหาไดจ ากรหัสตํารบั ยา ซ่งึ จะบอกใหทราบถงึ ชื่อหมอสมุนไพรท่ีใหข อ มูล
(ดูท่ีวธิ กี ารใชหนังสือหนา ถดั ไป)

สว นที่ 3 พืชปาสมุนไพร : เปนสว นท่ีแสดงคาํ อธบิ ายพืชสมนุ ไพรที่ไดจ ากการสาํ รวจพบในพน้ื ทปี่ าอนุรักษท้งั 4

แหง จาํ นวน 512 ชนดิ สว นใหญเปนพืชปา พื้นเมอื งของประเทศไทย (native species) มเี พียงเลก็ นอ ยท่เี ปนพืชตา งถ่นิ
(alien species) ที่มถี ่นิ กาํ เนดิ เดิมในตา งประเทศแตแพรก ระจายเขาไปในปา ธรรมชาติและมีขอ มลู การใชเปนสมนุ ไพร
ซ่ึงเห็นวา เหมาะสมตอ การนาํ มาเผยแพรองคค วามรู ขอ มูลในสว นท่ี 3 น้ี เปน ประโยชนต อ การคนหาลกั ษณะหนาตาของ
ตน สมุนไพรท่ถี กู กลา วไวในสว นที่ 2 หรือจากการคนหาชนดิ พชื ทใี่ ชร ักษาอาการเจ็บปว ยทีต่ อ งการ โดยเร่ิมตนคน หาจาก
สารบัญชนดิ พืชรักษาตามกลมุ อาการ

ในสว นนไ้ี ดจ ดั แสดงเรียงตามอักษรชือ่ ไทย (ชอื่ ทางการ) ตามดวยการแสดงชื่อทองถ่ินจากพ้ืนท่ีสํารวจตาง ๆ ดว ย เพอ่ื
ใหผใู ชสามารถสบื หาในช่ือทอ งถิ่นของตนเองได โดยเร่มิ ดจู าก ดัชนีช่ือทองถ่นิ (ทา ยเลม ) แลวอา นจากคําบรรยายลักษณะ
เดน และเปรยี บเทยี บกับภาพถาย ซง่ึ จะทาํ ใหผูคน ควาไดค วามถกู ตองแมน ยาํ มากขน้ึ

สรรพคณุ จะแสดงสรรพคณุ ของพืชชนิดนน้ั ในรปู แบบยาเดี่ยวหรือคณุ สมบตั ิเฉพาะของพืชชนดิ น้ันกอ น (ถาม)ี แลว
ตามดวยสรรพคณุ จากยาตาํ รับท่ีใชพ ชื ชนดิ นนั้ เขายาเปน สว นประกอบหนึ่ง โดยมกี ารอางองิ ทม่ี าของขอ มลู ไวทายประโยค
ดวย รหสั หมอ หรอื รหัสตํารับยา ซงึ่ สว นใหญสามารถคนหารายละเอยี ดของตํารับยาไดจากสวนที่ 2 หรอื หากไมปรากฏ
ในหนงั สือเลม นี้ ทา นสามารถสแกน QR code ของแตละชนดิ เขาไปสรู ะบบฐานขอมลู พชื ปา สมุนไพรทมี่ กี ารแสดง
คําอธิบายและภาพถา ยไดมากกวา ในรูปแบบหนงั สือ รวมถงึ รายละเอียดของตํารับยา วิธปี รุง วธิ ใี ชยา ตลอดจนสามารถ
ดาวนโหลดภาพ QR code ไปใชป ระกอบในการทาํ ปา ยชอ่ื พชื สมุนไพรไดอ กี ดวย (ดูท่ีวิธกี ารใชห นังสือหนาถดั ไป)

สวนที่ 4 ภาคผนวก : ประกอบดวย ดัชนีชอ่ื ทองถนิ่ (แสดงช่ือไทยที่เปนชอื่ ทางการและช่อื ทองถ่นิ ) และ

ดชั นีช่ือวทิ ยาศาสตร

สว นท่ี 5 บรรณานุกรม : ประกอบดวย ทาํ เนยี บหมอสมุนไพรพื้นบาน และ เอกสารอา งอิง

6

วิธีการใชห้ นงั สือ

สวนท่ี 2 ตํารับยาสมนุ ไพรพืน้ บาน

จนั ทนา ช่อื ตํารับยา
รหสั ตาํ รับยา
สรรพคุณ ᡌ䢌μÇÑ ÃŒÍ¹ S2 = หมอสมนุ ไพร
จากภาคใต ลาํ ดบั ท่ี 2
(S2-17) ดทู ําเนยี บหมอ
สมุนไพรทา ยเลม
-------------------- 17 = ตํารับยาท่ี 17
ของหมอ S2
แกไข ตัวรอน ไขเ ปล่ยี นฤดู
ชอ่ื ไทย หรอื ชอื่ ทางการ
ชอื่ วทิ ยาศาสตรแบบยอ สว นประกอบ โดยสว นใหญจ ะมีขอ มูล
ขมน้ิ เครือ ชนดิ ท่มี ีช่ือ และภาพถายแสดงไวใน
วทิ ยาศาสตรวา Arcangelisia สะเดา (ใบและกานใบ) 2 บาท, จันทนแดง (แกน) จนั ทนา สว นที่ 3
flava (L.) Merr. เนื่องจาก (แกน ) วานกบี แรด (หวั ) วา นรอ นทอง (ไมทราบชนดิ ) (หวั ) ชอ่ื วทิ ยาศาสตรแบบเตม็
ตอ งการเนน ขมิ้นเครือ ทีใ่ ชชือ่ ขม้นิ เครือ (Arc_fla) (เถา) หญา ขดั หรือใช หญา ขัดใบยาว จะแสดงในกรณที เ่ี ปน ชนดิ
วิทยาศาสตรนี้ ไมใ ชขมน้ิ เครือ (Sida acuta) ก็ได (ราก) กรุงเขมา (ราก) ฝาง (แกน ) คําฝอย พชื ท่ีคนรจู ักไมมาก อาจ
ชนิด Combretum (ดอก) คาํ แสดหรือคาํ เงาะ (Bixa orellana) (ดอก) กระดึงชาง เกดิ ความเขา ใจผิด และไมมี
acuminatum Roxb. เผอื ก (Tri_tri_tri) (ราก) โคกกระออม (เถา) เฉยี งพรานางแอ ขอมลู แสดงไวใ นสวนที่ 3
(เปลอื ก) พนมสวรรคป า (ราก) นมสวรรคป า (ราก) เข็มขาว
สว นท่ีใช (Ixora lucida) หรอื ใช เข็มปา (Ixo_cib) กไ็ ด (ราก) มะปราง
ปริมาณที่ใช หรอื ใชม ะปริงกไ็ ด (ราก) ดินประสวิ สารสม และตรีผลา
น้าํ หนัก 1 บาท ตาม อยางละ 1 บาท, ราชพฤกษหรือคนู ใชเ นอื้ ในฝกสดี ํา 3 ฝก,
มาตราชัง่ น้าํ หนกั ไทย ตากแหงแลว บดเปน ผงละเอียด บรรจลุ งแคปซูลขนาด 400 mg.

วิธีใช

ผูใ หญทานครัง้ ละ 3-5 เมด็ เดก็ อายตุ ่าํ กวา 10 ป คร้ังละ 1-3
เม็ด กอนหรอื หลงั อาหาร 3 เวลา และกอ นนอน

7

ชอื่ ไทย วธิ กี ารใชห้ นังสอื QR code
ชื่อทใ่ี ชเปนทางการ ใชคนควาขอมูลเพม่ิ เติม
สวนท่ี 3 พชื ปา สมนุ ไพร จากระบบฐานขอมูล
หรือเขา ไปดาวนโหลด
กระทุ่ม ภาพ QR code ใชทาํ
ปา ยสอื่ ความหมาย
ชอ่ื ทอ งถิ่น : กระทมุ บก (ตรัง), โกสม ตะกู
(อดุ รธาน)ี , ตะกู (สระแกว )
ชื่อวิทยาศาสตร : Neolamarckia cadamba (Roxb.)
Bosser
ชอ่ื วงศ : RUBIACEAE
ลักษณะเดน : ไมตน สงู ถึง 30 ม. แตกกงิ่ ตง้ั ฉากกบั ลาํ ตน
เปลอื กแตกเปนรองตน้ื ตามยาว ใบเรยี งตรงขาม รปู ไข ยาว
17-30 ซม. ปลายใบแหลม มขี นประปราย-เกลีย้ ง มีหูใบที่
ยอด ชอ ดอกทรงกลม กวา ง 4–5 ซม. สีเหลอื ง

รหสั เอกสารอา งองิ
(R = reference )
เอกสารอา งองิ ลาํ ดบั ท่ี 51
ตรวจดูในหนา เอกสาร
อางอิงทายเลม

สรรพคุณ รหสั หมอสมุนไพร
• เปลอื กและใบ : ตม นํา้ ดื่ม ชวยลดความดันโลหิต แกไ ข ใช ( NE = northeastern )
อมกลั้วคอแกอ าการอกั เสบของเยื่อเมอื กในปาก รักษาโรค ที่มาของขอ มูลจากหมอ
ในลําไส แกอ าการปวดมดลูก (R51) สมุนไพรภาคตะวนั ออก
• เปลอื ก : เปลือกกระทุมหรือกระทุม โคก รากกานเหลือง เฉยี งเหนอื ลาํ ดับที่ 3
รากตอ ไส รากทองแมว รากกะเจียน ตมรวมกนั มีสรรพคุณ ตรวจดูในทาํ เนียบหมอ
บาํ รุงเลอื ด ขับนา้ํ คาวปลาหลงั คลอด แกป วดเมื่อย (R35) สมนุ ไพรทา ยเลม
• ผลสกุ : ทานเน้อื หมุ เมล็ดสุกทม่ี สี สี ม ชวยบาํ รงุ เลือด บาํ รุง รหัสตาํ หรับยา
สายตา (E2) แสดงรายละเอยี ดสว น
• ราก : รักษาโรคเบาหวาน แกป วดทอง (NE3) ประกอบ วธิ ปี รุง วธิ ีใช
• ตํารบั ยาบํารุงน้าํ นม : บาํ รงุ น้าํ นม (NE4-025) ไวใ นสวนท่ี 2
• ตํารบั ยาแกปวดเมื่อยเสนเอน็ : แกป วดเมอื่ ยตามเสนเอ็น
เสน เอน็ อักเสบ บรรเทาอาการอัมพฤกษ- อัมพาต (S2-31)

8

คาํ ศพั ท์ทปี่ รากฏในหนังสือ

คาํ ศัพทเ ก่ียวกบั สมนุ ไพรไทย

กะลําพัก = แกนไมตายทีม่ เี ชือ้ ราเจริญอยูใ นเน้อื ไม พบในพชื 2 ชนดิ คอื สลดั ไดปา และ ตาตุม ทะเล
เกสรท้ัง 5 = ดอกบนุ นาค ดอกสารภี ดอกมะลิ ดอกพกิ ลุ เกสรดอกบวั หลวง
เกสรทง้ั 7 = เกสรทง้ั 5 + ดอกจาํ ปา ดอกกระดังงา
เกสรทงั้ 9 = เกสรทง้ั 7 + ดอกลาํ เจยี ก ดอกลําดวน
โกฐท้งั 5 = โกฐหัวบัว โกฐสอ โกฐเขมา โกฐเชยี ง โกฐจฬุ าลัมพา
โกฐทั้ง 7 = โกฐทง้ั 5 + โกฐกระดกู โกฐกานพรา ว
โกฐทั้ง 9 = โกฐทง้ั 7 + โกฐพุงปลา โกฐชฎามงั ษี
ขอนดอก = คือเนือ้ ไมต ายทม่ี ีเชื้อราเจริญอยดู านในมีลักษณะเปนรูพรนุ สขี าวแทรกตามเนอ้ื ไม ท่ีใชป รุงยา

สมนุ ไพรมาจากพชื 2 ชนิด คือ พกิ ุล เรียกวา ขอนดอกไมพิกุล และ ตะแบก เรียกวา
ขอนดอกไมต ะแบก
ตรกี ฏก = ดอกดีปลี เมล็ดพริกไทย เหงาขิงแหง
ตรีผลา = เน้อื ผลของสมอไทย สมอพิเภก มะขามปอ ม
ทัง้ 5 = สว นของพชื ทง้ั 5 ไดแก ราก ลําตน ใบ ดอก ผล
เทียนท้งั 5 = เทียนแดง เทียนขาว เทียนดาํ เทียนขาวเปลอื ก เทยี นตาต๊กั แตน
เทียนท้งั 7 = เทียนท้ัง 5 + เทียนสัตตบุษย เทียนเยาวพาณี
เทยี นทง้ั 9 = เทยี นท้ัง 7 + เทยี นตากบ เทยี นเกลด็ หอย
เบญจกูล = รากเจตมลู เพลิงแดง เถาสะคาน ดอกดปี ลี รากชาพลู เหงาขงิ แหง
เบญจโลกวเิ ชียร (ยาหาราก) = รากคนทา รากชงิ ชี่ รากเทายายมอ ม รากมะเด่ืออุทุมพร รากเถายา นาง
สมอทั้ง 3 = เนือ้ ผลของสมอไทย สมอพเิ ภก สมอเทศ
แสมทง้ั 2 = แกนของแสมสาร และ แสมทะเล
เสมอภาค = ใชส ว นผสมตา งๆ ในปริมาณเทา ๆ กนั

มาตราชั่งตวงน้าํ หนักไทยเทียบกับเมตรกิ

1 สลงึ = 3.75 กรมั
1 บาท = 15 กรัม
1 ตําลงึ = 4 บาท
1 ชอนชา = 5 มลิ ลลิ ติ ร หรือ 5 ซีซี
1 ชอ นโตะ = 15 มิลลิลติ ร หรือ 15 ซีซี
1 ชอนโตะ = 3 ชอนชา
1 แกว ชา/กาแฟ = 250 มลิ ลลิ ิตร หรอื 8.45 ออนซ

คําเก่ยี วกับพฤกษศาสตร

Dipterocarpus sp. = พชื ในสกุลยางนาชนดิ หนึ่งท่ียงั ไมสามารถระบชุ นิดได คําวา sp. แสดงถงึ
เอกพจน

Dipterocarpus spp. = พชื ในสกลุ ยางนาหลายชนิด คาํ วา spp. แสดงถึงพหูพจน

9

สารบญั

คําชี้แจง 5
วิธีการใชหนังสอื : สวนที่ 2 ตาํ รับยาสมนุ ไพรพน้ื บาน 6
วิธกี ารใชหนงั สอื : สวนท่ี 3 พชื ปา สมนุ ไพร 7
คําศพั ทที่ปรากฏในหนังสือ 8
สารบญั 9
สารบญั ตํารับยา 11
สารบญั ชนิดพชื รักษาตามกลุมอาการ 23

สวนท่ี 1 บทนํา 57
สว นท่ี 2 ตํารบั ยาสมนุ ไพรพนื้ บาน 73
สว นที่ 3 พชื ปา สมนุ ไพร 181
สวนท่ี 4 ภาคผนวก 463
464
ดชั นีชอ่ื ทองถิน่ 483
ดชั นชี ่ือวทิ ยาศาสตร

สวนที่ 5 บรรณานุกรม 493
ทําเนยี บหมอสมุนไพรพน้ื บาน 494
เอกสารอา งองิ 497

*** คําเตือน การใชย าสมุนไพรเปนทางเลอื กหนงึ่ ในการรกั ษาโรค ผทู ย่ี อมรับ
แนวทางการรักษาน้ีจะตองไดรับการวินิจฉัยโรคจากแพทยแผนปจจุบัน
แพทยแผนไทย หรอื หมอสมุนไพรผมู ีความเชย่ี วชาญ การนํายาสมุนไพรมาใช
จะตองไดร ับคาํ ปรึกษา การจดั ยาวิธกี ารปรุง และวิธกี ารใชโดยแพทยแ ผนไทย
หรือหมอสมุนไพรผูมีความเชี่ยวชาญเน่ืองจากสมุนไพรบางชนิดมีพิษหรือวิธี
การกาํ จัดพิษทแ่ี ตกตา งกันไป

10

11

สารบัญตํารับยา

( แยกตามกล่มุ อาการ )

12

สารบัญตาํ รบั ยา ÃËÑÊμÒí ÃѺÂÒ Ë¹ŒÒ

ªÍ×è μÒí ÃѺÂÒ

1. ËÁÇ´ÂÒºÒí Ãا¡Òí Å§Ñ /¸ÒμØ/ᡌ͋͹à¾ÅÕÂ/ÍÒÂØÇѲ¹Ð/ºÒí ÃاÃÒ‹ §¡ÒªÒÂ-ËÞ§Ô /
à¨ÃÔÞÍÒËÒÃ/ÊÁÃöÀÒ¾·Ò§à¾È

ปวดเมอื่ ย-บาํ รงุ กาํ ลงั E1-05 76

ปวดเมอ่ื ย-กระดกู ทับเสน E2-216 77

ปวดเม่อื ย/บาํ รงุ รางกาย/อัมพาต E3-02 81

อายวุ ฒั นะ N1-83 84

อายุวฒั นะ N1-137 88

ยาเบญจกูล N1-268 95

บํารงุ รางกาย NE3-011 105

บาํ รุงกาํ ลัง/เลอื ด/หวั ใจ S1-04 112

แกอ งคชาตตายไมเ กนิ 3 ป S1-40 119

ยากาํ ลงั ฮอ สะพายควาย S1-43 120

บํารงุ เลือด/หัวใจ/รา งกาย S2-51 145

บาํ รุงกําลัง/ชูกําลัง S2-59 148

ปวดเมื่อยกลามเนื้อ-เสน เอน็ /บาํ รุงกาํ ลงั S2-61 149

บํารงุ กาํ ลัง S2-74 154

ยาเบญจกลู S2-90 155

ยาอทุ ยั โอสถ S3-22 168

2. ËÁÇ´ÂÒá¡»Œ Ç´àÁè×ÍÂ/»Ç´¢ÍŒ /àÍç¹/¡Ãд١/à¤Å´ç /¿¡ªíéÒ/¡ÃÐÉÂÑ àÊŒ¹/á¡»Œ Ç´-
ºÇÁÍ¡Ñ àʺ

นํา้ มันพรกิ E1-01 74

นํ้ามนั เหลือง E1-03 75

ปวดเม่อื ย-บํารุงกําลงั E1-05 76

ยาปถวีผง E1-07 77

ปวดเมื่อย-กระดกู ทบั เสน E2-216 77

ปวดเม่อื ย/บาํ รุงรา งกาย/อมั พาต E3-02 81

ลางสารพษิ /แกปวด N1-22 82

ปวดเมอ่ื ย N1-57 83

ปวดเสน เอ็น/บํารงุ เสนเอ็น N1-150 89

ปวดเสนเอ็น/บาํ รงุ เสน เอ็น N1-256 94

13

ªèÍ× μÒí ÃºÑ ÂÒ ÃËÑÊμÒí ÃѺÂÒ Ë¹ŒÒ

ฟกชา้ํ -เคล็ดขัดยอก NE3-013 106
ยากําลงั ฮอสะพายควาย S1-43 120
กระดูกทบั เสน S2-04 123

ยาจันทนลลี า S2-16 129
ยาปรับธาตุ/ปวดเม่อื ย/ปวดขอ -เอ็น S2-26 134

ปวดเมื่อยเสน เอน็ S2-31 136
แกป วดเมื่อย/เหน็บชาตามปลายมือ-เทา S2-36 138

ซอมแซม/เสริมสรางเสนเอ็นพกิ าร S2-53 146
ซอมแซม/เสริมสรา งเสน เอน็ พกิ าร S2-54 146
ยาลา งโรคกอนการรกั ษาโรคระบบเสนเอน็ S2-55 147

ปวดเมื่อยกลา มเนื้อ-เสน เอ็น/บาํ รุงกาํ ลงั S2-61 149
ปวดเมื่อยกลา มเนอ้ื -เสน เอ็น S2-62 150

อาการบวมอักเสบจากพิษบาดแผล/แผลอักเสบ S2-67 152
ขบั ลม-เสมหะ-โลหติ /ถา ยเสน เอน็ S2-105 157

3. ËÁÇ´ÂÒÃÑ¡ÉÒÍÑÁ¾Ä¡É/ÍÁÑ ¾Òμ/¡Ãд١·ºÑ àÊŒ¹/àʹŒ »ÃÐÊÒ·/ªÒμÒÁ»ÅÒÂ
»ÃÐÊÒ·/à˹ºç ªÒ

ปวดเม่ือย-กระดูกทบั เสน E2-216 77
ปวดเมื่อย/บํารงุ รา งกาย/อมั พาต E3-02 81

อมั พาตระยะแรก S2-24 133
ยานวดอาการทบั เสน S2-29 135

ปวดเมือ่ ยเสน เอน็ S2-31 136
อมั พฤกษ- อมั พาต S2-32 137

อมั พฤกษ-อัมพาต S2-33 137

แกป วดเมือ่ ย/เหน็บชาตามปลายมอื -เทา S2-36 138
ยาลางโรคกอ นการรักษาโรคระบบเสนเอน็ S2-55 147

แกเ หน็บชา/มือชาเทาชา S2-63 150
กระดกู ทับเสน S2-66 152

4. ËÁÇ´ÂÒâäà¡Ò ·/ÃÙÁÒμÍ´/Å´¡Ã´ÂÙÃ¡Ô E2-221 80
N1-50 83
เกาท/ สะเก็ดเงิน/กามโรค
เกา ท

เกาท S2-03 122

14

ªÍ×è μÒí ÃºÑ ÂÒ ÃËÑÊμÒí ÃºÑ ÂÒ Ë¹ÒŒ

5. ËÁÇ´ÂÒºíÒÃاËÇÑ ã¨/ÂÒËÍÁ/ÂÒÅÁ/ÇÔ§àÇÕ¹/ÅÁμÕ/ÅÁª¡Ñ /ÅÁºÒŒ ËÁÙ
แกพ ิษเบอื่ เมา/ความดนั /เบาหวาน N1-29 82
92
ลมชัก N1-200 111
112
แกลมแนน หนาอก/แกไอ S1-03 114
118
บาํ รุงกาํ ลัง/เลือด/หวั ใจ S1-04 131
145
บํารุงหวั ใจ/แกลมวงิ เวียน S1-14 158
159
แกล มกองหยาบ/วิงเวียน-ใจส่นั S1-38 167
168
โรคไมเกรน/วงิ เวียนศรีษะ S2-21 172
173
บํารุงเลือด/หวั ใจ/รางกาย S2-51

ยาหอมนวโกฐ S3-01

ยาหอมอนิ ทจกั ร S3-04

แกล มอุทธงั คมาวาตะ S3-19

ยาอทุ ยั โอสถ S3-22

ยาหอม S3-40

แกค ล่ืนเหยี น-อาเจียน S3-42

6. ËÁÇ´ÂÒºÒí Ã§Ø âÅËÔμ/¹íÒé àËÅ×ͧ/¡ÒÃäËÅàÇÂÕ ¹âÅËÔμ/¢ÑºàÅÍ× ´-¹Òíé àËÅÍ× §àÊÂÕ /
à¾ÔèÁ-Å´Í³Ø ËÀÙÁãÔ ¹ÃÒ‹ §¡ÒÂ

นาํ้ เหลืองเสยี N1-124 87
95
ยาเบญจกูล N1-268 107
112
ฟอกเลอื ด NE3-014 133
138
บํารงุ กําลัง/เลอื ด/หวั ใจ S1-04 142
145
ยาวยั ทอง S2-25 145
157
ชะลางของเสยี ในเลือด S2-35 159

มดลูกเคลอ่ื น/บาํ รงุ โลหติ S2-45

บํารุงโลหติ สตรีโดยตรง/ประจําเดอื นเปนปกติ S2-50

บาํ รุงเลือด/หัวใจ/รา งกาย S2-51

ขบั ลม-เสมหะ-โลหติ /ถายเสน เอ็น S2-105

ยาหอมอนิ ทจกั ร S3-04

7. ËÁÇ´ÂÒÊμÃÕ/ºíÒÃا¹éÒí ¹Á/ÍÂÙä‹ ¿/¢ºÑ ¹íéÒ¤ÒÇ»ÅÒ/μ§Ñé ¤ÃÃÀ/ ¡ÒäÅÍ´/Á´Å¡Ù /
»ÃШíÒà´×͹

อยไู ฟ/มดลกู เขา อู/ ไสเลือ่ น E3-01 80

15

ªè×ÍμÒí ÃºÑ ÂÒ ÃËÑÊμÒí ÃºÑ ÂÒ Ë¹ŒÒ

บาํ รงุ สตรีหลังคลอด N1-80 84

บาํ รงุ นา้ํ นม N1-155 90

บาํ รุงนา้ํ นม N1-255 94

บํารงุ น้าํ นม/แกพษิ ผิดสาํ แดง NE2-022 101

บํารงุ นํ้านม NE3-008 104

บํารงุ นา้ํ นม NE4-025 109

บาํ รุงหวั ใจ/แกล มวิงเวียน S1-14 114

ยาอยไู ฟหลังคลอด S1-45 142

ยาสตรสี าวเสมอ S2-15 128

มดลกู เคล่อื น/บํารุงโลหิต S2-45 142

บํารงุ โลหติ สตรโี ดยตรง/ประจําเดอื นเปน ปกติ S2-50 145

บํารุงรักษามดลูก S2-60 149

ยาประสะไพล S3-07 161

แกน ้าํ นมแหง/ขับนํ้านม S3-50 176

แกมดลกู พกิ าร-อักเสบ/ขับน้าํ คาวปลา S3-51 177

8. ËÁÇ´ÂÒá¡äŒ ¢Œ/μÑÇÃÍŒ ¹/ÃÍŒ ¹ã¹/»Ç´ËÑÇ/䢌·ÑºÃдÙ/䢌à¾ÍŒ /䢌ËÇÑ´/§ÙÊÇ´Ñ /àÃÔÁ/
ÍÊÕ ¡Ø ÍÕãÊ/ËÑ´/ÍÕ´Òí ÍÕá´§/䢡Œ íÒà´Ò¹ÍŒ Â-ãËÞ/‹ 䢌䷿ÍÂμ-ÃÒ¡ÊÒ´¹ÍŒ Â/䢌¡ÒÌ

ไขทบั ระดู E1-06 76

ถอนพษิ สตั วท ุกชนิด/ประดงขอ -เสน E2-218 78

ยาหาราก (แกว หา ดวง) N1-14 81

ลางสารพษิ /แกป วด N1-22 82

งูสวัด N1-87 85

ไขทบั ระดู N1-123 86

ยาตรผี ลา N1-139 88

หดั /อีสุกอไี ส N1-239 93

ไขกาํ เดา/ไขหวดั ใหญ NE3-072 108

แกไ ข/ ตัวรอน S1-06 112

แกไ ข/ แกร อนใน S1-25 117

ไขต วั รอน/ไขห วดั S2-01 121

แกหวดั /ไอ/เจ็บคอ/หอบหดื S2-06 124

ยาจันทนลลี า S2-16 129

16

ªÍ×è μíÒÃºÑ ÂÒ ÃËÑÊμÒí ÃºÑ ÂÒ Ë¹ÒŒ

แกไ ขต ัวรอน S2-17 129
ไขไ ทฟอยตห รือไขรากสาดนอ ย S2-20 131
อสี กุ อใี ส S2-37 139
139
อสี ุกอใี ส S2-38 143
ไขก าํ เดาใหญ S2-47 147
153
ไขหวดั ใหญ S2-57 154
งสู วดั /เรมิ S2-71 157
158
แกไ ขตัวรอน S2-79 162
แกไ ข S2-113 163
ยาเขียวหอม S3-02 163
164
ยาประสะจันทนแดง S3-09 166
ยาเทพมงคล S3-11 166
167
ยามหานลิ แทง ทอง S3-12 168
ยาจันทนลลี า S3-13 168
174
ยาเขียวเบญจขนั ธ S3-17 174
ยาเขยี วเบญจขันธ (คมั ภรี เ วชศึกษา) S3-18 175
แกไ ขต วั รอนจดั /แกโ รคซางชัก S3-20 175
176
ยาอทุ ยั โอสถ S3-22
แกไ ขต วั รอน S3-23 106
141
แกตน ไข(ไขร ะยะแรก) S3-44
แกป ลายไข( ไขระยะปลาย) S3-45 75
88
ไขหวดั S3-46
ไขร อนในกระหายนา้ํ /ทอ งเสียแบบมีไข S3-47
ไขห ัด/ไขอ สี กุ อีใส/ไขอดี ําอีแดง S3-48

9. ËÁÇ´ÂÒá¡äŒ ¢ÁŒ ÒÅÒàÃÕÂ/䢌àÅ×Í´ÍÍ¡

ไขมาลาเรยี NE3-012

ไขเ ลือดออก S2-43

10. ËÁÇ´ÂÒá¡äŒ Í/¢ºÑ àÊÁËÐ/à¨ºç ¤Í/ËͺË×´/Çѳâä»Í´/
ËÅÍ´ÅÁ/¶Ø§ÅÁ/Ãкº·Ò§à´¹Ô ËÒÂã¨

น้าํ ฝางแกไ อ E1-04

ยาตรีผลา N1-139

17

ªÍ×è μÒí ÃºÑ ÂÒ ÃËÊÑ μÒí ÃºÑ ÂÒ Ë¹ŒÒ

หอบหืด N1-154 90
ยาแกไ อ N1-161 91
หอบหดื /นํา้ กัดเทา N1-226 93

แกไอ NE2-019 100

แกไอ NE2-167 103

หอบหืด/แกไอ S1-02 111
แกล มแนนหนา อก/แกไ อ S1-03 111

ขับเสมหะ/แกไอ S1-11 114
ขับเสมหะ S2-05 123
แกห วัด/ไอ/เจบ็ คอ/หอบหดื S2-06 124

ขบั เสมหะในลําคอ-อก/แกห อบหดื S2-08 125
หอบหดื S2-58 148

ขบั ลม-เสมหะ-โลหิต/ถา ยเสน เอ็น S2-105 157
ยาประสะมะแวง S3-08 161

ยาอาํ มฤควาท/ี อมฤควาที S3-16 165

11. ËÁÇ´ÂÒâä«Ò§-μÒ¹/¢Ò´ÊÒÃÍÒËÒÃ/àÅÍ× ´ÍÍ¡äÿ¹˜ /àÅ×Í´¡íÒà´ÒäËÅ

เลอื ดกําเดาไหล-เลือดออกตามไรฟน N1-189 91

โรคซาง NE3-009 104
โรคซาง S2-46 143

ยาเทพมงคล S3-11 163
แกไขตวั รอนจดั /แกโ รคซางชกั S3-20 167

12. ËÁÇ´ÂÒâä¼ÔÇ˹ѧ/àª×éÍÃÒ ¡ÅÒ¡/à¡Åé×͹/¹éÒí ¡´Ñ à·ŒÒ/μ¡¢ÒÇ/ÊÐà¡ç´à§¹Ô /ËÙ´/
Ë´Ô /àÃé×͹/¤Ø´·ÐÃÒ´/ª¹Ñ μ/Ø Ë¹Í§ã¹à·ÂÕ Á

เกาท/สะเก็ดเงิน/กามโรค E2-221 80
หอบหดื /นาํ้ กัดเทา N1-226 93

กลาก/เกลื้อน/สงั คงั /ตกขาว/สะเก็ดเงิน S1-16 115
กลาก/เกลื้อน/สงั คัง/ตกขาว S1-17 116

บาดแผลเร้อื รงั /คดุ ทะราด/ชันตุ S1-37 118

โรคผิวหนังจากเชื้อรา/แผลตดิ เชอ้ื S1-42 119
โรคผิวหนงั จากเชอ้ื รา/แกคนั จากการแพ S2-64 151

18

ª×Íè μíÒÃºÑ ÂÒ ÃËÑÊμÒí ÃѺÂÒ Ë¹ŒÒ

13. ËÁÇ´ÂÒ᡼Œ ¹è× ¤¹Ñ /¼ÔÇ˹ѧ¾¾Ø ͧ¨Ò¡ÍÒ¡ÒÃᾌ/ÀÁÙ áÔ ¾Œ/âä»Ãд§

ถอนพิษสัตวท ุกชนดิ /ประดงขอ-เสน E2-218 78
99
โรคประดง NE2-018 103
115
โรคประดง NE2-029 116
124
กลาก/เกลื้อน/สงั คัง/ตกขาว/สะเก็ดเงนิ S1-16 130
130
กลาก/เกล้ือน/สงั คงั /ตกขาว S1-17 134
135
ผ่นื คนั จากอาการแพ/โรคเจด็ S2-07 151

โรคภมู ิแพ S2-18

โรคภูมแิ พ S2-19

ประดงเลือด S2-27

แกคัน S2-28

โรคผวิ หนังจากเช้ือรา/แกค ันจากการแพ S2-64

14. ËÁÇ´ÂÒá¡Œ¾ÉÔ áÁŧ/ÊμÑ Ç¡ Ñ´μ‹ÍÂ/¾ÉÔ §Ù E1-07 77
E2-218 78
ยาปถวีผง NE2-023 102
ถอนพษิ สัตวทกุ ชนดิ /ประดงขอ-เสน S2-64 151
ถอนพิษสตั วกดั ตอย
โรคผิวหนงั จากเชอ้ื รา/แกคันจากการแพ

15. ËÁÇ´ÂÒÃ¡Ñ ÉÒá¼ÅÀÒ¹͡/á¼ÅàÃÍé× Ã§Ñ /½Ë‚ ¹Í§ÀÒ¹͡/ËÒŒ ÁàÅ×Í´/¦Ò‹ àª×éÍá¼Å

นํา้ มนั ชันตะเคยี น E1-02 74

แผลเบาหวาน/แผลอักเสบเรอ้ื รงั NE2-015 98

ยาฝห รอด/ฝอ ักเสบเรื้อรงั S1-01 110

บาดแผลเรือ้ รัง/คุดทะราด/ชนั ตุ S1-37 118

โรคผวิ หนังจากเช้ือรา/แผลติดเชื้อ S1-42 119

อาการบวมอกั เสบจากพิษบาดแผล/แผลอักเสบ S2-67 152

สมานแผล S2-100 156

16. ËÁÇ´ÂÒÃ¡Ñ ÉÒá¼ÅÃÍŒ ¹ã¹ã¹»Ò¡/á¼Åª‹Í§»Ò¡-ÃÁÔ ½»‚ Ò¡/ÅÒí ¤Í/μÍ‹ Á·Í¹«ÅÔ

ไขทับระดู E1-06 76

ยามหานิลแทง ทอง S3-12 163

17. ËÁÇ´ÂÒÃÑ¡ÉÒá¼Åã¹·Ò§à´¹Ô ÍÒËÒÃ/¡ÃÐà¾ÒÐ/¡Ã´äËÅÂÍŒ ¹/½‚ÀÒÂã¹

โรคกระเพาะ NE2-017 99

19

ªèÍ× μÒí ÃºÑ ÂÒ ÃËÊÑ μÒí ÃѺÂÒ Ë¹ŒÒ

โรคกรดไหลยอน S2-65 151

18. ËÁÇ´ÂÒá¡·Œ ŒÍ§àÊÕÂ/·ÍŒ §Ã‹Ç§/º´Ô E1-07 77

ยาปถวผี ง

บิด/ทอ งเสยี NE3-010 705
ยาเหลืองปด สมุทร S3-14 164

ยาธาตุบรรจบ S3-15 165
แกท อ งเสียแบบมีไข S3-36 170
แกทองรว ง-ทองเสีย-บดิ S3-43 173

ไขรอ นในกระหายนํา้ /ทองเสยี แบบมไี ข S3-47 175

19. ËÁÇ´ÂÒá¡·Œ ÍŒ §Í×´ ·ŒÍ§à¿Í‡ /¨Ø¡àÊÕ´/ÍÒËÒÃäÁ‹ÂÍ‹ Â/¢ºÑ ÅÁ

ยาปถวผี ง E1-07 77
ยาเบญจกลู N1-268 95

ยาหอมอนิ ทจกั ร S3-04 159

ยาประสะกานพลู S3-05 160
ยาประสะกะเพรา S3-06 160

ยาวิสัมพยาใหญ S3-10 162
ยาธาตบุ รรจบ S3-15 165

ทองอดื -ทอ งเฟอ S3-24 169
ทองอืด-ทอ งเฟอ S3-25 169

20. ËÁÇ´ÂÒá¡¡Œ ¹Ô ¼Ô´ÊÒí á´§/á¡ŒÍÒà¨ÂÕ ¹/¶Í¹¾ÉÔ ÍÒËÒÃ-ÊÒÃà¤Á/Õ ÅŒÒ§ÊÒþÉÔ ã¹
àÅÍ× ´ËÃÍ× Ã‹Ò§¡ÒÂ

ลา งสารพิษ/แกป วด N1-22 82
แกพ ษิ เบ่อื เมา/ความดนั /เบาหวาน N1-29 82

บํารงุ นา้ํ นม/แกพ ิษผิดสาํ แดง NE2-022 101
ชะลา งของเสยี ในเลอื ด S2-35 138

แกพ ษิ กินผิดสําแดง S3-35 170
ยาถาย S1-19 116
ยาถา ย S1-20 117

ยาถา ย S1-44 120
ยาตรหี อม S3-03 159

แกท อ งผกู S3-37 171

20

ªÍ×è μÒí ÃѺÂÒ ÃËÑÊμÒí ÃºÑ ÂÒ Ë¹ŒÒ

แกท องผกู /พรรดกึ S3-41 172
ถา ยพยาธิ S1-07 113

21. ËÁÇ´ÂÒâäàºÒËÇÒ¹/á¼ÅàºÒËÇÒ¹/¤ÇÒÁ´¹Ñ âÅËÔμ/Å´¹éíÒμÒÅ/Å´ä¢Áѹ/
ÅÐÅÒÂÅÁÔè àÅ×Í´

เบาหวาน/ความดนั โลหติ E2-219 79
แกพิษเบ่ือเมา/ความดัน/เบาหวาน N1-29 82

ความดัน/เบาหวาน N1-284 96
แผลเบาหวาน/แผลอักเสบเรื้อรัง NE2-015 98

เบาหวาน NE2-024 102
ลดนา้ํ ตาล/เบาหวาน NE3-253 108

ความดันโลหิตสงู /เบาหวาน S1-15 115

ลดไขมันในเลือด S2-02 122
เบาหวาน S2-22 132

แผลเบาหวาน S2-23 132
ละลายล่มิ เลอื ด S2-30 136

ความดนั โลหิต S2-39 140

22. ËÁÇ´ÂÒâäà¡ÕÂè ǡѺμѺ/Ãкº¹éíÒ´/Õ ¹èÇÔ ¶Ø§¹éÒí ´/Õ ´Õ«‹Ò¹

ดซี าน N1-118 85

โรคตับ N1-136 87
ตับแขง็ /ตับทรดุ N1-258 95

ตับโต/ตบั อกั เสบ NE2-020 100
ดซี า น NE3-044 177

น่วิ ในถงุ น้ําดี S2-11 126
ดีซา น S3-52 177

มะเร็งตบั /ฝในตบั /ตบั อักเสบ S3-74 178

23. ËÁÇ´ÂÒâäà¡èÂÕ Ç¡Ñºäμ/¢Ñº»Ê˜ ÊÒÇÐ/¢Ñº¹ÔÇè ã¹Ãкºäμ/¹ÇèÔ ã¹·ŒÍ§

ขับน่ิว-โรคไต E2-217 78

โรคไต N1-153 89
ขับปส สาวะ N1-201 92

โรคไต N1-287 96

โรคไต N1-294 97

21

ªÍè× μíÒÃºÑ ÂÒ ÃËÊÑ μÒí ÃºÑ ÂÒ Ë¹ŒÒ

สลายน่ิว NE1-007 97
ขบั นิว่ /ขับปสสาวะ NE4-026 109
125
แกกษยั ไตพกิ าร S2-09 126
โรคไต S2-10 127
127
น่ิวในทอ ง S2-12 128

ขบั นว่ิ ในไต-ทางเดินปสสาวะ S2-13 79
ขบั น่วิ ในไต-ทางเดินปสสาวะ S2-14 110
140
24. ËÁÇ´ÂÒâäÃÔ´Ê´Õ Ç§·ÇÒà 141

รดิ สีดวงทวาร E2-220 77
101
รดิ สดี วงทวาร NE4-027 113
154
ริดสีดวงทวาร ชนดิ เลือดออก S2-40
รดิ สดี วงทวาร S2-42 98
156
25. ËÁÇ´ÂÒâäà¡ÂèÕ Ç¡ºÑ ¿˜¹/à˧×Í¡ 178

ยาปถวีผง E1-07 86
ปวดฟน/เหงือกอักเสบ NE2-021 133
131
รักษาฟน และเหงอื ก S1-09
แกป วดฟน-เหงอื ก S2-79 80
144
26. ËÁÇ´ÂÒâäÁÐàçç 153

มะเรง็ NE2-016
มะเร็ง S2-93

มะเรง็ ตับ/ฝในตบั /ตบั อักเสบ S3-74

27. ËÁÇ´ÂÒÃ¡Ñ ÉÒÍÒ¡ÒÃÇÂÑ ·Í§/ÎÍÃ⏠Á¹/ä·ÃÍ´/ μÍ‹ Áä÷Œ Í‹ /äÁà¡Ã¹

ไทรอยดเ ปนพิษ N1-119

ยาวัยทอง S2-25

โรคไมเกรน/วงิ เวยี นศรษี ะ S2-21
28. ËÁÇ´ÂÒâääÁμ‹ ´Ô μ‹Í·Ò§ÃкºÊº× ¾Ñ¹¸·Ø é§Ñ ªÒÂ-ËÞÔ§/μÍ‹ ÁÅÙ¡ËÁÒ¡âμ/
äÊàŒ ÅèÍ× ¹·é§Ñ ËÞ§Ô -ªÒÂ

อยไู ฟ/มดลูกเขาอู/ ไสเ ล่อื น E3-01

ตอ มลกู หมากโต S2-48
ไสเ ลือ่ น S2-68

22

23

สารบญั ชนิดพืช

รักษาตามกลมุ่ อาการ

24

1. ËÁÇ´ÂÒºíÒÃ§Ø ¡íÒÅѧ/ᡌ͋͹à¾ÅÂÕ

กระแตไตไม 184 แจง 240 ทอ มหมชู อ 292
241 ทงิ้ ถอ น 293
กระบก 187 เฉียงพรา นางแอ 245 ทุงฟา 293
249 นมงวั 296
กรุงเขมา 191 ชะเอมปา 251 นมแมว 299
256 เนระพสู ีไทย 302
กฤษณา 191 ชินชี่ 257 เนียน 304
259 โนรา 303
กฤษณาใต 192 เชียด 261 บวมขม 305
264 บอระเพด็ 306
กนั เกรา 196 ดูกไกยา น 265 บอระเพ็ดพงุ ชา ง 306
268 บา วมา มดื 308
กาเล็ดกาเวา 197 โดไมรูล ม 269 ประดงเลือด 310
270 ปุดคางคก 318
กาํ แพงเจ็ดชัน้ 203 ตองขาวตม 271 แปง นอ ย 319
275 ฝาง 325
กาํ ลงั วัวเถลงิ 203 ตองอาน 283 พญามูลเหลก็ 327
285 พรหมตนี สูง 329
กําลงั เสือโครง 204 ตะเข็บ 287 พลบั พลา 333
289 พะยอม 334
กาํ ลังหนมุ าน 204 ตะคานเล็ก 290 พังคี 335

กมุ บก 200 ตะแบกแดง

แกแล 201 ตะลุมพกุ

ขวากไก 205 ตาไกใ บกวาง

เขกา 214 ตา งหลวง

เขม็ ไหม 216 ตาลเหลอื ง

คร้ี 218 ตานดํา/ถานไฟผี

เครอื งเู หา 229 เถาพันซาย

โคลงเคลง 226 เถาวลั ยเปรียง

โคลงเคลงตวั ผู 227 เถาเอน็ ออน

จาํ ปนู 238 ทองเครือ

25

พาโหมตน 337 รางแดง 381 สารภี 423
โพบาย 340 ราชครูดํา 381 สารภีดอกใหญ 424
มว งเลือด 341 ฤๅษผี สมแกว 385 สุรามะริด 426
มะเกลอื 346 ลาํ ดวนดง 391 แสมสาร 428
มะคงั แดง 348 ลูกขา 387 หญาดอกคํา 432
มะพอก 355 เลบ็ เหย่ยี ว 389 หญาแพรกหนิ ปูน 436
มะมวงปา 358 วานกีบแรด 392 หญา สามคม 438
มา ทลายโรง 363 วา นนางตดั 393 หญาเหลก็ นกคุม 440
เมา ไขป ลา 368 วานพรา ว 394 หนอนตายหยาก 440
เมาเหล็ก 369 วา นพงั พอน 395 หมากผูปา 444
เม่อื ยดกู 367 สนกระ 399 หมากหมก 444
โมกเครือ 364 สมกุง (Amp_mar) 401 หมีเหม็น 445
โมกแดง 365 สมุลแวง 409 หางไหลแดง 450
ยอดิน 370 สวาด 412 เหลก็ ไมไ ผ 453
ยานนมควาย 375 สะเดา 413 เหลก็ ราชครู 454
ยานปด 375 สังหยูใบเล็ก 420 อวดเชอื ก 454
ระงับพษิ 378 สายหยดุ 422 อา ยบาว 456

2. ËÁÇ´ÂÒºÒí Ã§Ø Ã‹Ò§¡Ò 182 กรงุ เขมา 191 กาํ แพงเจด็ ชน้ั 203
189 กฤษณา 191 กาํ ลงั เสือโครง 204
กระดงึ ชางเผือก 189 กฤษณาใต 192 ขม้ินเครอื (Arc_fla) 205
กระมอบ 190 กนั เกรา 196 ขา วหลามดง 212
กระวาน
กระวานขาว

26

โคลงเคลง 226 ตานเสยี้ นเล็ก 273 พกิ ุล 337
275 มะเกลอื 346
จนั ทนแ ดง 235 ตาลเหลือง 287 มา ทลายโรง 363
293 โมกแดง 365
จันทนา 237 เถาวัลยเ ปรยี ง 294 ยางนา 372
296 สลัดไดปา 411
ชะลดู 244 ทิ้งถอน 306 สายหยุด 422
307 สารภี 423
ชา พลู 245 เทพทาโร 310
313 329
ชงิ ชัน 247 นมงวั 332
245 พรหมตนี สงู 333
เชยี ด 251 บอระเพ็ด 248 พลองกินลกู 336
254 พลับพลา 340
โดไ มรูลม 257 บุนนาค 257 พังโหม 342
264 โพบาย 343
ตะเขคมุ วงั 263 ประดงเลอื ด 265 มะกอก 344
262 มะกอ งขา ว 348
ตะคานเลก็ 265 ปลาไหลเผอื ก 290 มะกาเครอื 381
293 มะคังแดง 385
3. ËÁÇ´ÂÒÍÒÂØÇ²Ñ ¹Ð 306 รางแดง
306 ฤๅษีผสมแกว
กระเบากลกั 188 ชา พลู

กรงุ เขมา 191 ชงิ ชา ชาลี

กฤษณา 191 ดันหมี

กฤษณาใต 192 โดไมร ูล ม

กันเกรา 196 ตะเข็บ

กําแพงเจ็ดชน้ั 203 ตะคานเล็ก

ขาเปยนมุ 209 ตะชบ

ข้ีเหลก็ เลอื ด 214 ทองเครอื

เขม็ ปา 215 ทิง้ ถอ น

คางคาว 223 บอระเพ็ด

เคีย่ มคะนอง 228 บอระเพด็ พงุ ชา ง

27

สมกงุ ขน 402 แสมสาร 428 เหมือดจ้ี 453

4. ËÁÇ´ÂÒºíÒÃا¸Òμ/Ø ÃÑ¡ÉÒ¸ÒμØ/»ÃѺ¸ÒμØ 248 เพกา 339
248 มะกอก 342
กระทอื 185 ชงิ ชา ชาลี 257 มะกา 344
265 มะเดื่ออทุ มุ พร 351
กนั เกรา 196 ชงิ ช่ี 286 มะพอก 355
287 มา ทลายโรง 363
กําแพงเจ็ดชัน้ 203 โดไมร ูลม 293 ยมหอม 369
294 รสสคุ นธ 378
กุม บก 200 ตะคา นเลก็ /สะคาน 307 ราชพฤกษ 383
308 สมอพิเภก 407
ขมิน้ เครอื 205 เถายา นาง 311 สะเดา 413
325 สะเดาเยน็ 414
ขี้เหล็ก 213 เถาวัลยเปรยี ง 330 สงั หยูใบเล็ก 420
337 ฮอ สะพายควาย 461
คนทา 217 ทงิ้ ถอ น
263 เนระพูสไี ทย 302
คอนหมาขาว 220 เทพธาโร 286 ประดงเลือด 310
287 ฝาง 325
คัดเคา ดง 222 บนุ นาค 293 พะวา 334
294 เพกา 339
คําแสด 232 ใบตางดอก

โคคลาน(Mal_rep) 225 ประดู

จันทนแดง 235 ฝาง

เจตมลู เพลิงขาว 240 พฤกษ

ชา พลู 245 พกิ ลุ

5. ËÁÇ´ÂÒª‹ÇÂà¨ÃÔÞÍÒËÒÃ

กาํ แพงเจด็ ชั้น 203 ตะเขคมุ วงั

กาํ ลังเสือโครง 204 เถายานาง

ขเ้ี หลก็ 213 เถาวัลยเปรียง

จันทนแ ดง 235 ทิง้ ถอ น

ชงิ ชาชาลี 248 เทพทาโร

28

มะกา 344 มะไฟ 356 สะเดา 413
414
มะเกลอื 346 มา ทลายโรง 363 สะตอ 429

มะแฟน 356 ราชพฤกษ 383 แสลงใจ 364
454
6. ËÁÇ´ÂÒºíÒÃ§Ø ¡íÒ˹Ѵ/ÊÁÃöÀÒ¾·Ò§à¾È
295
คาํ มอกหลวง 231 เนระพูสไี ทย 302 โมกแดง 306
308
โดไมร ูลม 257 โนรา 303 เหลก็ ราชครู 330
335
ตะโกสวน 262 ประคาํ ไก 310 337
342
ทองเครอื 290 ประดโู คก 311 349
362
7. ËÁÇ´ÂÒá¡»Œ Ç´àÁÍè× Â¡ÅÒŒ Áà¹Íé× -àÍç¹/¤ÅÒ¡ÅÒŒ Áà¹Íé× -à͹ç /ºÒí Ã§Ø àʹŒ à͹ç 362
363
กระทงลาย 184 เครอื แฟบ 230 ไทรยอ ย 367
364
กระทอื 185 โคคลาน (Ana_coc) 224 บอระเพ็ดพุงชาง 381

กระบก 187 โคคลาน (Mal_rep) 225 บาวมามืด

กระมอบ 189 โคลงเคลงขนตอ ม 227 พฤกษ

กรุงเขมา 191 โคลงเคลงตวั ผู 227 พังแหรใหญ

กดั ล้ิน 196 ชาพลู 245 พาโหมตน

กนั เกรา 196 ดูกไกยาน 256 มะกอกเกลื้อน

กาเล็ดกาเวา 197 โดไมร ลู ม 257 มะคาโมง

กาํ แพงเจ็ดชน้ั 203 ตะคานเล็ก 265 มนั นก

กมุ บก 200 เถาวลั ยเ ปรียง 287 มนั พาด

ขาเปย นุม 209 เถาเอ็นออ น 289 มา ทลายโรง

เขกา 214 ทอมหมชู อ 292 เม่อื ยดกู

ครี้ 218 ทิง้ ถอน 293 โมกเครือ

เครอื งเู หา 229 ทุง ฟา 293 รางแดง

29

ราชครดู าํ 381 สงั หยูใบเล็ก 420 หางไหลแดง 450
454
ฤๅษีผสมแกว 385 เสมด็ ชนุ 428 เหลก็ ราชครู 455
461
ลกู ขา 387 เสลาเปลือกบาง 431 อวดนาํ้
354
สักขไี้ ก 418 หมากผูป า 444 ฮอสะพายควาย 363
372
สังวาลพระอินทร 419 หมากหมก 444 378
395
8. ËÁÇ´ÂÒá¡»Œ Ç´¢ŒÍ/¡Ãд١/䢢ŒÍÍ¡Ñ àʺ/ºíÒÃ§Ø ¡Ãд¡Ù -¢ÍŒ 442
444
กระดกู กบ 183 โคคลาน (Mal_rep) 225 มะนาวผี 446
457
กระเทยี มชาง 187 แซะ 253 มาทลายโรง 461

กันเกรา 196 ดกู ไกย า น 256 ยางนา 265
267
กาํ แพงเจด็ ชั้น 203 ตะเคยี นเฒา 267 รสสคุ นธ 289
295
ขมน้ิ เครอื (Arc_fla) 205 ตา งหลวง 271 วานมหาเมฆ 302

ขันทองพยาบาท 208 เถาประโยด 284 หมอนอ ย

ขา ปา 209 เถาวลั ยเ ปรยี ง 287 หมากหมก

ขาเปยนมุ 209 น้ิวมอื พระนารายณ 302 หวั รอ ยรู

คลา 218 ปดุ เมอื งกาน 318 อาวแดง

คดั เคา ดง 222 พังแหรใหญ 335 ฮอ สะพายควาย

เครอื แฟบ 230 มะเดือ่ ปลอ ง 351

9. ËÁÇ´ÂÒá¡Œ»Ç´ºÇÁÍ¡Ñ àʺ/¿¡ªéíÒ/ªÒíé ã¹/à¤Å´ç ¢Ñ´ÂÍ¡ 214 ตะคานเล็ก/สะคา น

กระทือ 185 ข้เี หลก็ เลือด

กระเทียมชา ง 187 เชียด 251 ตะเคยี นเฒา
กระวาน 189 ดูกไกย า น 256 เถาเอ็นออน
ขมน้ิ เครือ (Arc_fla) 205 แดง 256 ไทรยอ ย
ขอย 206 ตะโกสวน 262 นิ้วมอื พระนารายณ

30

เปลาใหญ 321 มะคาโมง 349 โลดทะนง 390

พรกิ ปา 330 มะสอยใหญ 360 สรอยอินทนลิ 410
พงั แหรใหญ 335 มะหวด 360 เสม็ดชุน 428

มะกอก 342 ราชพฤกษ 383 เหมอื ดจ้ี 453
มะคาแต 348 ลําพปู า 392

10.ËÁÇ´ÂÒá¡¡Œ ÃÐÉÂÑ /¡ÉÂÑ /ÍÒ¡ÒáÃÐÉÑÂμÒ‹ §æ

กระวาน 189 ตวิ้ เกล้ยี ง 276 มงั ตาน 361

กลอย 193 เถาวลั ยเปรยี ง 287 รางแดง 381

ขอ ยหนาม 207 ทงิ้ ถอน 293 เลบ็ เหย่ยี ว 389

ขเ้ี หล็ก 213 บอระเพ็ด 306 สนสองใบ 399

โคคลาน (Mal_rep) 225 ประคําไก 310 สนสามใบ 400

จนั ทนแดง 235 พญามูลเหลก็ 327 สมอพเิ ภก 407

จันทนา 237 พฤกษ 330 สมลุ แวง 409

แจง 240 แฟบน้ํา 341 แสมสาร 428

ชา พลู 245 มะกา 344 หญาตีนกา 433

โดไ มรลู ม 257 มะกาตน 345 อวดเชือก 454

ตะคา นเล็ก 265 มะหวด 360 เอื้องหมายนา 460

11. ËÁÇ´ÂÒá¡ÍŒ ÁÑ ¾Ä¡É/ ÍÑÁ¾Òμ/¡Ãд١·ºÑ àÊŒ¹/àÊŒ¹»ÃÐÊÒ·/ªÒμÒÁ»ÅÒ»ÃÐÊÒ·/à˹纪Ò

กระทมุ 186 เกลด็ ปลาชอ น 201 คร้ี 218

กระวาน 189 ไกรทอง 204 คัดเคาดง 222

กระวานขาว 190 ขม้ินเครอื (Arc_fla) 205 เครือปลอก 230

กําแพงเจ็ดชนั้ 203 ขา ลงิ 210 โคคลาน (Mal_rep) 225

กําลังเสือโครง 204 ขเ้ี หลก็ 213 จนั ทนแ ดง 235

31

จนั ทนา 237 ไทรยอย 295 สนกระ 399
307 สนสองใบ 399
จงิ จอเหลย่ี ม 239 บุนนาค 310 สนสามใบ 400
325 สมอพิเภก 407
ชะลดู 244 ประดงเลอื ด 337 สมลุ แวง 409
344 สัก 417
ชาพลู 245 ฝาง 345 สังวาลพระอนิ ทร 419
347 สนั โสก 421
เชียด 251 พกิ ลุ 361 สารภี 423
363 แสมสาร 428
โดไ มรลู ม 257 มะกา 379 หมักมอ 443
383 หมุยขน 445
ตองกาย 259 มะกาตน 386 หาด 451
396 ฮอ สะพายควาย 461
ตองแตก 260 มะขามปอ ม

ตะเขค มุ วงั 263 มะหาด

ตะครอง 264 มาทลายโรง

ตะคานเลก็ 265 ระยอ ม

เถาวลั ยเ ปรียง 287 ราชพฤกษ/คูน

เถาเอน็ ออ น 289 ลนิ้ กวาง

เทพทาโร 294 วานสากเหลก็

12. ËÁÇ´ÂÒâäࡍҷ/ÃÁÙ ÒμÍ´/ Å´¡Ã´ÂÙÃÔ¡

กันเกรา 196 ตา งหลวง 271 มะเดอื่ ปลอง 351
275 มะหวด 360
กําแพงเจ็ดชั้น 203 ตง่ิ ต่ัง 311 หมอนอ ย 442
312 หมากหมก 444
ขวากไก 205 ประดูโ คก 325 หัวรอ ยรู 446
350
ขวาว 206 ประยงคเ กล่ือน

ขันทองพยาบาท 208 ฝาง

แซะ 253 มะดูก

32

13. ËÁÇ´ÂÒºíÒÃ§Ø ËÑÇã¨/ÂÒËÍÁ/ÂÒÅÁ/ÇÔ§àÇÕ¹/ÅÁμ/Õ ÅÁªÑ¡/ÅÁºÒŒ ËÁÙ

กระดึงชางเผือก 182 จันทนแ ดง 235 บุนนาค 307
311
กระบก 187 จนั ทนา 237 ประดู 312
314
กระวาน 189 เจตพงั คี 239 ประยงคเ กล่อื น 316
325
กระวานขาว 190 ชะลดู 244 ปอขนนุ 334
336
กฤษณา 191 ชะเอมปา 245 ปอฝา ย 337
338
กฤษณาใต 192 ชา พลู 245 ฝาง 347
351
กะตงั ใบ 195 ชงิ ชัน 247 พะยอม 353
361
กมุ นา้ํ 199 เชียด 251 พันจํา 361
365
กมุ บก 200 ดหี มี 255 พกิ ลุ 369
377
แกว 201 แดง 256 พิกุลปา 378
379
ขมนิ้ เครอื (Arc_fla) 205 โดไมรลู ม 257 มะขามปอม 382

ขาปา 209 ตะคา นเล็ก 265 มะเด่ือปลอง

ขีเ้ หล็กเลือด 214 ตังตาบอด 269 มะตมู

คนทา 217 เต็ง 279 มะหาด

คร้ี 218 เถายา นาง 286 มังตาน

คลา 218 ทองหลางใบมน 292 โมกแดง

คาํ มอกหลวง 231 เทพทาโร 294 ยมหอม

คาํ แสด 232 นมควาย 296 รกฟา

โคคลาน (Mal_rep) 225 นมงัว 296 รสสคุ นธ

จนั ทนช ะมด (Agl_sil) 234 นมแมว 299 รัง

จนั ทนชะมด(Man_gag) 235 บอระเพด็ 306 ราชดดั

33

ราม 383 สมอดีงู 406 สารภดี อกใหญ 424

เรว ใหญ 384 สมอพเิ ภก 407 เสม็ดชุน 428

ฤๅษผี สมแกว 385 สมลุ แวง 409 แสลงใจ 429

ลาํ ดวน 391 สลดั ไดปา 411 หญาตนี กา 433

ลาํ ดวนดง 391 สะเดา 413 หาด 451

สมสันดาน 405 สารภี 423

14. ËÁÇ´ÂÒºÒí ÃاàÅ×Í´/ºíÒÃ§Ø ¹éíÒàËÅÍ× §/ÃÑ¡ÉÒ¹éíÒàËÅ×ͧàÊÕÂ/Ã¡Ñ ÉÒâÅËμÔ ¾¡Ô ÒÃ-໹š ¾ÉÔ /âÅËμÔ ¨Ò§

กระดงั งา 182 เครอื งเู หา 229 พะวา 334

กระดงึ ชา งเผอื ก 182 จนั ทนแดง 235 พนั จํา 336

กระทุม 186 จันทนา 237 พกิ ลุ 337

กระเบากลกั 188 ชะลดู 244 พิกลุ ปา 338

กระวาน 189 เชียด 251 โมกแดง 365

กระวานขาว 190 ดหี มี 255 ยมหอม 369

กฤษณา 191 โดไมร ูลม 257 ลาํ ดวน 391

กฤษณาใต 192 ตะแบกนา 268 สมกุง (Amp_mar) 401

กานเหลือง 198 นมควาย 296 สลดั 410

กําแพงเจด็ ชน้ั 203 บอระเพ็ด 306 สลัดไดปา 411

ขมนิ้ เครอื (Arc_fla) 205 บุนนาค 307 สะแล 416

ขอ ย 206 ประดงเลือด 310 สายหยุด 422

ขันทองพยาบาท 208 ผักสาบ 323 สารภี 423

ขาเปย นุม 209 ฝาง 325 สารภีดอกใหญ 424

ขา ลิง 210 พรวด 328 หางหมาจอก 450

34

15. ËÁÇ´ÂҪNj ¡ÒÃäËÅàÇÂÕ ¹âÅËÔμ

เจตมลู เพลงิ ขาว 240 ตีนนก 278 พรกิ นก (Pip_kur) 330

ชาพลู 245 บอระเพด็ 306 พลับพลา 333

ตะคา นเลก็ /สะคา น 265 เปลา ใหญ 321 วานสาวหลง (Amo_sch) 397

16. ËÁÇ´ÂҢѺàÅ×Í´-¢ºÑ ¹Òíé àËÅ×ͧàÊÂÕ

กระวาน 189 เครอื ปลอก 230 เลอื ดแรด 390

กระวานขาว 190 ง้วิ ปา 233 วานสากเหล็ก 396

กาํ จัดตน 202 ดหี มี 255 วา นสาวหลง (Amo_sch) 397

กําจาย 202 ตองกาย 259 สุรามะริด 426

ขนั ทองพยาบาท 208 ตะคานเลก็ 265 หางไหลแดง 450

ข้ีเหล็ก 213 บอระเพ็ด 306

ขีเ้ หลก็ เลือด 214 พดุ ทงุ 338

17. ËÁÇ´ÂÒÊμÃ/Õ ºíÒÃ§Ø ÊØ¢ÀÒ¾ÊμÃ/Õ Ã¡Ñ ÉÒÍÒ¡ÒÃà¡ÕèÂǡѺ»ÃШÒí à´Í× ¹/ÃдÙ

กําแพงเจ็ดชั้น 203 โดไมร ลู ม 257 ฝาง 325

กุก 199 ตะตา นเลก็ 265 สะเดาเยน็ 414

ขเ้ี หล็กเลือด 214 ตะแบกนา 268 สังหยูใบเล็ก 420

คอนหมาขาว 220 บุนนาค 307 หางไหลแดง 450

โคลงเคลงขนตอ ม 227 ใบตางดอก 308

ชา พลู 245 ประดู 311

18. ËÁÇ´ÂÒºíÒÃا¹éÒí ¹Á/¢Ñº¹íÒé ¹Á 191 กุก 199

กระทมุ 186 กรุงเขมา

กระวาน 189 กลว ยเตา 193 กมุ บก 200

กระวานขาว 190 กลงึ กลอม 194 ขาเปย นุม 209

ชองแมว 242 นมงวั 296 พลวง 35

ตบั เตา ตน 270 นมชะนี 297 พลบั พลา 331
333
ตานนม 272 นมนอย 298 ระยอม 379
384
ตานเส้ยี น 272 นมแมวปา 296 เรวใหญ 429
430
ตานเสีย้ นเล็ก 273 นางแยมปา 301 แสลงใจ
424
ตนี นก 278 นํ้านอง 304 โสกเขา
306
เถายา นาง 286 บุนนาค 307 313
321
19. ËÁÇ´ÂÒºíÒÃ§Ø ¤ÃÃÀ 307 พกิ ุลปา 338 สารภดี อกใหญ 325
333
บนุ นาค 338
339
พกิ ลุ 337 สารภี 423 363
364
20. ËÁÇ´ÂÒ¢ºÑ ¹Òíé ¤ÒÇ»ÅÒËÅ§Ñ ¤ÅÍ´/¢ÑºàÅÍ× ´»ÃШÒí à´×͹/ÃÑ¡ÉÒ-ºíÒÃاÁ´ÅÙ¡/ 381
¿Í¡âÅËÔμËÅѧ¤ÅÍ´/ÍÂÙä‹ ¿/Ã¡Ñ ÉÒÍÒ¡ÒÃμ¡àÅ×Í´ 396

กระทอ มเลอื ด 185 ชะลดู 244 บอระเพด็

กระทือ 185 ชายผาสดี า 246 ปลาไหลเผือก

กระวาน 189 ชิงชี่ 248 เปลาใหญ

กระวานขาว 190 ดหี มี 255 ฝาง

กา งปลาเครือ 197 โดไมรูลม 257 พลับพลา

กานเหลอื ง 198 ตองกาย 259 พุดทงุ

กําจัดตน 202 ตะครอ 264 เพกา

กําจาย 202 ตะคานเล็ก/สะคา น 265 มาทลายโรง

กาํ แพงเจด็ ช้นั 203 ตบั เตาตน 270 โมกเครือ

ขเ้ี หล็ก 213 ตีนนก 278 ราชครดู ํา

โคคลาน (Mal_rep) 225 เทพทาโร 294 วานสากเหลก็

36

วานมหาเมฆ 395 หางไหลแดง 450 อวดนาํ้ 455

21. ËÁÇ´ÂÒá¡Œä¢/Œ μÑÇÃÍŒ ¹/»Ç´ËÇÑ /ÃÍŒ ¹ã¹/䢌à»ÅÕÂè ¹Ä´/٠䢌¡íÒà´Ò¹ŒÍÂ-ãËÞ/‹ 263
ä¢àŒ ¾ŒÍ/μŒ¹ä¢Œ/»ÅÒÂ䢌 265
270
กระดงึ ชา งเผือก 182 คางคาว 223 ตะขบปา 270
271
กรุงเขมา 191 โคคลาน (Cro_cau) 224 ตะคา นเล็ก/สะคา น 272
274
กฤษณา 191 ไครนํา้ 232 ตบั เตา ตน 286
292
กฤษณาใต 192 จนั ทนค นั นา 234 ตาไกใบกวาง 295
301
กลอย 193 จนั ทนชะมด (Agl_sil) 234 ตา งหลวง 302
306
กลึงกลอม 194 จนั ทนช ะมด (Man_gag) 235 ตานนม 307
310
กะตังใบ 195 จนั ทนแดง 235 ตานหมอน 312
313
กนั เกรา 196 จนั ทนา 237 เถายานาง 314
322
กา งปลาเครือ 197 เฉียงพรา นางแอ 241 ทองหลางใบมน 325

กดู พรา ว 200 ชมพนู า้ํ 242 เทายายมอม

ไกรทอง 204 ชะมวง 243 นางแลว

ขมนิ้ เครือ (Arc_fla) 205 ชะลดู 244 เนระพสู ไี ทย

ขวา ว 206 ชะเอมปา 245 บอระเพด็

ขา วสารปา 211 ชาพลู 245 บนุ นาค

ขีเ้ หล็ก 213 ชิงชา ชาลี 248 ประคาํ ไก

เข็มทอง 215 ชงิ ชี่ 248 ประยงคป า

เขม็ ไหม 216 เชยี ด 251 ปลาไหลเผอื ก

คนทา 217 ดหี มี 255 ปอกระสา

ครี้ 218 โดไ มรูล ม 257 ผกั กาดกบ

คัดเคา เครือ 222 ตองแตก 260 ฝาง

พนมสวรรคปา 328 มะแฟน 356 สมอพิเภก 37
356 สลัดไดปา
พะวา 334 มะไฟ 357 สวาด 407
359 สะเดา 411
พิกุล 337 มะไฟแรด 360 สัก 412
366 สงั กรณี 413
พิกุลปา 338 มะระขีน้ ก 379 สง่ั ทํา 417
380 สารภี 418
เพกา 339 มะหวด 383 สารภีดอกใหญ 419
385 หญา ใตใบ 423
มะกลา่ํ ตน 342 โมกใหญ 386 หญา รองไห 424
392 หวายขม 434
มะกอก 342 ระยอม 399 เหมอื ดจี้ 436
448
มะกา 344 รางจดื 232 ตา งหลวง 453
235 เถายานาง
มะเกลือ 346 ราชพฤกษ 237 เนระพสู ีไทย 271
245 บนุ นาค 286
มะขามปอม 347 ฤๅษีผสมแกว 245 ประคาํ ไก 302
248 ปลาไหลเผือก 307
มะเดื่อปลอง 351 ลิน้ กวาง 265 ฝาง 310
267 พิกุล 313
มะเดอ่ื อุทุมพร 351 วานกีบแรด 325
337
มะปรงิ 354 สนกระ

22. ËÁÇ´ÂÒá¡Œä¢ËŒ ÇÑ´/ä¢äŒ ·¿ÍÂμ- ÃÒ¡ÊÒ´¹ÍŒ Â/䢡Œ ÒÌ

กลอย 193 คําแสด

กลงึ กลอ ม 194 จันทนแดง

กะตังใบ 195 จันทนา

ขวาว 206 ชะเอมปา

ขันทองพยาบาท 208 ชาพลู

ข้เี หลก็ 213 ชงิ ชี่

เขม็ ทอง 215 ตะคานเลก็ /สะคาน

คนทา 217 ตะเคยี นทอง

38

พิกลุ ปา 338 มะไฟแรด 357 สังกรณี 418
419
เพกา 339 ราชพฤกษ 383 สงั วาลพระอนิ ทร 423
424
โพบาย 340 ฤๅษีผสมแกว 385 สารภี 428
434
มะกา 344 ล้นิ กวาง 386 สารภีดอกใหญ 453
460
มะกาตน 345 วา นกบี แรด 392 เสมด็ ชุน
313
มะขามปอ ม 347 สมอไทย 407 หญา ใตใ บ 321
327
มะเดื่ออทุ มพร 351 สมอพเิ ภก 407 เหมอื ดจ้ี 342
348
มะปริง 354 สลดั ไดปา 411 เออื้ งหมายนา 351
354
มะพอก 355 สะเดา 413 356
359
มะแฟน 356 สะบา 415 378
385
23. ËÁÇ´ÂÒá¡Œ§ÊÙ Ç´Ñ /ä¿ÅÒÁ·‹Ø§/àÃÔÁ/ÍÕÊ¡Ø ÍäÕ Ê/ËÑ´/Í´Õ íÒÍÕá´§/½‚´Ò´

กรวยปา 182 ชมพูน้ํา 242 ปลาไหลเผือก

กระแตไตไม 184 ชงิ ชี่ 248 เปลา ใหญ

กางปลาขาว 197 ตาตมุ บก 271 พญาปลอ งทอง

กดู พรา ว 200 เปลาใหญ 321 มะกอก

ขันทองพยาบาท 208 เถายา นาง 286 มะคา แต

เขยตาย 216 ทองหลางใบมน 292 มะเดื่ออุทุมพร

คนทา 217 นมสวรรค 300 มะปริง

คลุม 219 เนระพูสีไทย 302 มะไฟ

โคคลาน (Cro_cau) 224 ปรงทะเล 309 มะระขีน้ ก

จันทนแดง 235 ปรงสวน/ลําเท็ง 309 ระงับพษิ

จันทนา 237 ประคําไก 310 ละอองไฟฟา

39

เลบ็ เหย่ียว 389 สัก 417 หญา ตีนกา 433
434 หมากงาชาง 443
สรอ ยอินทนลิ 410 หญาใตใบ

24. ËÁÇ´ÂÒᡌ䢷Œ ѺÃд٠191 เถายานาง 286 เพกา 339
295 มะดกู 350
กฤษณา 307 มะเมา สาย 358
313 เมา สรอย 368
กฤษณาใต 192 เทายายมอม 324 รกฟา 377
325 ลิเภาใหญ 387
ขาเปยนมุ 209 บุนนาค 337 สมกงุ (Amp_mar) 401
338 หญาเหนยี วหมา 439
ขแ้ี รด 213 ปลาไหลเผอื ก

คร้ี 218 ไผรวก

จนั ทนแ ดง 235 ฝาง

จันทนา 237 พกิ ุล

เตา ราง 283 พกิ ลุ ปา

25. ËÁÇ´ÂÒá¡Œä¢ÁŒ ÒÅÒàÃÕÂ/䢌àÅ×Í´ÍÍ¡ 237 มะเดอื่ อทุ มุ พร 351
245 มะนาวผี 354
กลอย 193 จนั ทนา 255 มะพลับทอง 355
256 มะหวด 360
กอมขม 194 ชาพลู 257 โมกใหญ 366
275 ลิ้นกวาง 386
กะตังใบ 195 ดหี มี 286 สะเดา 413
342 เหมือดจี้ 453
กนั เกรา 196 ดกู ไกยา น

เกล็ดปลา 200 โดไ มร ลู ม

แกว 201 ตาลเหลอื ง

ขี้เหล็กเลือด 214 เถายา นาง

เข็มทอง 215 มะกล่ําตน

26. ËÁÇ´ÂÒá¡äŒ Í/à¨ºç ¤Í/¢ÑºàÊÁËÐ/âäËͺ˴×

กระบก 187 กระวานขาว 190 กฤษณาใต 192
191 ขา ปา 209
กระวาน 189 กฤษณา

40

เขม็ ทอง 215 ฝาง 325 สมควาย 404

เครอื ออน 231 พันจาํ 336 สมสันดาน 405

ชะมวง 243 เพกา 339 สมอไทย 407

ชะมวงปา 243 โพบาย 340 สมอพเิ ภก 407

แดง 256 มะกอก 342 สมดั นอย 408

ตะขบปา 263 มะกา 344 สวาด 412

ตานหมอ น 274 มะขามปอ ม 347 สะเดา 413

ตาลเหลอื ง 275 มะเดอ่ื ปลอง 351 สารภีปา 424

เถาวลั ยย งั้ 288 มะตาด 352 สีฟนกระบือ 426

ทองเดือนหา 291 มะพอก 355 หนอนตายหยาก 440

ทิ้งถอน 293 ราชพฤกษ 383 หวายขม 448

เนระพูสีไทย 302 ลูกขา 387 หอมแขก 449

เปราะใหญ 319 โลด 389 อวดน้าํ 455

เปลาใหญ 321 สมกงุ (Emb_rib) 402 อตุ พดิ 459

ผกั หนาม 323 สมแขก 403

27. ËÁÇ´ÂÒÃ¡Ñ ÉÒÇ³Ñ âä»Í´/»Í´ºÇÁ/âäà¡èÕÂǡѺËÅÍ´ÅÁ/¶Ø§ÅÁ/Ãкº·Ò§à´Ô¹ËÒÂã¨

กรวยปา 182 ชิงชี่ 248 ฝาง 325

กลึงกลอ ม 194 เตาราง 283 พังแหรใหญ 335

ข้เี หล็กเลอื ด 214 เถายานาง 286 พกิ ุล 337

คนทา 217 ไทรยอย 295 พิกุลปา 338

จนั ทนแ ดง 235 บนุ นาค 307 มะเคด็ 350

จนั ทนา 237 ปลาไหลเผอื ก 313 มะเดื่ออทุ ุมพร 351

41

มะนาวผี 354 ลน้ิ กวาง 386 สารภีดอกใหญ 424

มะปรงิ 354 วานกบี แรด 392 348
351
มะไฟแรด 357 สารภี 423 356
361
28. ËÁÇ´ÂÒá¡âŒ ä«Ò§-μÒ¹/¢Ò´ÊÒÃÍÒËÒÃ/àÅ×Í´¡Òí à´ÒäËÅ/àÅÍ× ´ÍÍ¡μÒÁäÿ¹˜ 369
392
กระเทยี มชาง 187 ดีหมี 255 มะคา แต 411
432
กฤษณา 191 ตองเตา 260 มะเด่อื ปลอง 442

กฤษณาใต 192 ตะขบปา 263 มะแฟน 215
216
กาฝากมะมว ง 198 ตบั เตาตน 270 มงั ตาน 231
233
กกุ 199 บนุ นาค 307 ยมหอม 241
242
ไกรทอง 204 ไผรวก 324 ลําพูปา

คนทา 217 พิกลุ 337 สลดั ไดปา

จนั ทนแดง 235 พิกุลปา 338 หญาตดหมา

จนั ทนา 237 โพบาย 340 หมกั แปม

เฉยี งพรานางแอ 241 มะกอก 342

แซะ 253 มะกอกเกลอ้ื น 342

29. ËÁÇ´ÂÒÃÑ¡ÉÒâä¼ÔÇ˹ѧ/àªé×ÍÃÒ ¡ÅÒ¡/à¡Åé×͹/¹éíÒ¡´Ñ à·ŒÒ/Êѧ¤Ñ§/μ¡¢ÒÇ/ÊÐà¡´ç à§Ô¹/Ë´Ù /
ËÔ´/àÃ×Íé ¹/¤´Ø ·ÐÃÒ´/ª¹Ñ μØ

กระเบากลัก 188 กําแพงเจ็ดชนั้ 203 เขม็ ปา

กระเบาใต 188 กมุ บก 200 เขยตาย

กระเบานํ้า 188 ขอ ย 206 คาํ มอกหลวง

กลอย 193 ขันทองพยาบาท 208 งา ยอย

กะอวม 196 ขา ลงิ 210 เฉียงพรานางแอ

กําจดั ตน 202 ข้แี รด 213 ชมพูนํ้า

42

ชะเนยี ง 243 ประยงคปา 312 รกฟา 377
รสสุคนธ 378
ชมุ เหด็ เทศ 250 เปลา ใหญ 321 เลบ็ มือนาง 388
เลือดแรด 390
ชองแมว 242 ผักสาบ 323 สมอทะเล 406
สมอพิเภก 407
เดือยไก 256 ฝาง 325 สลัดไดปา 411
สะบา 415
โดไ มร ูลม 257 ฝห มอบ 326 สะแล 416
สําโรง 431
ตะคา นเลก็ /สะคา น 265 พลับพลา 333 หญาเหนียวหมา 439
หางไหลแดง 450
ตานหก 274 มะกอก 342
ฝาง 325
ตาลเหลอื ง 275 มะดกู 350 มะกอก 342
มะดกู 350
ต้วิ เกลี้ยง 276 ยางนา 372 มะเด่ืออุทมุ พร 351
มะพอก 355
นมแมว 299 ยางมนั หมู 372 มะหาด 361
ยางนา 372
นวลแปง 300 ยางยงู 373 ยางมนั หมู 372
ยางยงู 373
ประดู 311 ยางวาด 374

30. ËÁÇ´ÂÒ᡼Œ ¹è× ¤Ñ¹/¼ÇÔ Ë¹§Ñ ¾Ø¾Í§¨Ò¡ÍÒ¡ÒÃᾌ/ÀÁÙ áÔ ¾Œ

กรวยปา 182 งว้ิ ปา 233

กระเบาใต 188 ชา พลู 245

กระเบาน้ํา 188 ชมุ เหด็ เทศ 250

กอมขม 194 ตะโกสวน 262

กาํ แพงเจ็ดช้ัน 203 ตะคา นเล็ก/สะคา น 265

ขันทองพยาบาท 208 ตงั ตาบอด 269

ขาลงิ 210 นมแมว 299

เขยตาย 216 น้ิวมอื พระนารายณ 302

งา ยอย 233 เปลา ใหญ 321

43

ยางวาด 374 ลิ้นกวาง 386 สะบา 415

รางจืด 380 เลอื ดแรด 390 หางหมาจอก 450

ราชครดู าํ 381 สมอทะเล 406 หาด 451

ฤๅษีผสมแกว 385 สมุลแวง 409 หหู มขี น 452
ตะคานเล็ก/สะคาน 265 มะพอก 355
31. ËÁÇ´ÂÒÃ¡Ñ ÉÒâä»Ãд§μ‹Ò§æ

กระดูกกบ 183

กําจดั ตน 202 เตง็ 279 มะหวด 360

กําแพงเจ็ดช้ัน 203 เถาวัลยเ ปรียง 287 มา ทลายโรง 363

ขมนิ้ เครอื (Arc_fla) 205 นมสวรรค 300 เมอื่ ยดูก 367

ขันทองพยาบาท 208 นางแยม ปา 301 ลเิ ภาใหญ 387

คนทา 217 ประดโู คก 311 สมอดงี ู 406

คลุม 219 ปลาไหลเผือก 313 สริ นิ ธรวลั ลี 425

ชา พลู 245 ผักกาดกบ/วานมหากาฬ 322 สฟี นกระบอื 426

ชิงชี่ 248 ฝาง 325 หัวรอ ยรู 446

ตะโกสวน 262 มะดกู 350

32. ËÁÇ´ÂÒ᡾Œ ÉÔ ËÃ×ͺÃÃà·ÒÍÒ¡ÒèҡáÁŧ/ÊμÑ Ç¡´Ñ μ‹ÍÂ/¶Í¹¾ÉÔ §Ù

กระเบาใต 188 งายอย 233 บวบขม 305

กระเบาน้ํา 188 ชุมเห็ดเทศ 250 ประยงคเกล่ือน 312

กาเลด็ กาเวา 197 ดกู ไกย าน 256 ปลาไหลเผอื ก 313

ขนั ทองพยาบาท 208 เตา รา ง 283 เปราะใหญ (Kae_ele) 319

เขยตาย 216 ไทรยอย 295 เปราะปา (Kae_pul) 319

คัดเคาดง 222 นมสวรรค 300 พญาปลองทอง 327

44

มะกอก 342 โลดทะนง 390 สะเอง/ชองระอา 417
แสลงใจ 429
โมกมัน 366 สรอยอนิ ทนลิ 410 หูปากกา 452

เลอื ดแรด 390 สะบา 415 มะกอก 342
มะเกลอื 346
33. ËÁÇ´ÂÒÃ¡Ñ ÉÒá¼ÅÀÒ¹͡/á¼ÅàÃéÍ× Ã§Ñ /ËÒŒ ÁàÅ×Í´/¦‹Òàª×Íé á¼Å มะเกลือเลือด 346
มะเคด็ 350
กระโดน 183 แดง 256 มะพลบั ทอง 355
มะสอย 359
กระทงลาย 184 โดไ มร ลู ม 257 มะสอยใหญ 360
รกฟา 377
กระทมุ เนนิ 186 ติ้วเกลย้ี ง 276 สะบา 415
เสลาเปลอื กบาง 413
กลอย 193 ตว้ิ ขาว 276 อินทนิลบก 458

กดั ล้นิ 196 เตง็ หนาม 280 สนสองใบ 399
สนสามใบ 400
กกุ 199 ทิง้ ถอน 293 สลดั ไดปา 411

ขวา ว 206 ปลาไหลเผือก 313 ชายผาสีดา 246
บอนเตา 305
ขนั ทองพยาบาท 208 ฝหมอบ 326 ประยงคป า 312

ขา วสารหลวง 211 พฤกษ 330

โคลงเคลงขนตอ ม 227 พลองกินลูก 332

ไครน้าํ 232 พลองแกม อน 332

34. ËÁÇ´ÂÒÃ¡Ñ ÉÒá¼Åä¿äËÁŒ-¹Òéí Ì͹ÅÇ¡

กระแตไตไม 184 ดกู ไกยา น 256

กาํ ลังหนุมาน 204 ตะเคยี นทอง 267

ขา วสารหลวง 211 ผักกาดกบ/วา นมหากาฬ 322

35. ËÁÇ´ÂÒÃÑ¡Éҽ˂ ¹Í§ÀÒ¹͡/ÊÔÇ/½Ò‡

กระแตไตไ ม 184 ขาปา 209

กระทือ 185 เขยตาย 216

กลอย 193 เฉียงพรานางแอ 241

45

พฤกษ 330 มะสอยใหญ 360 หญาดอกคาํ 432
446
มะคงั แดง 348 เลบ็ เหยย่ี ว 389 หมกู ลงิ้ 460

มะสอย 359 สม กบ 401 เอือ้ งหมายนา 353
356
36. ËÁÇ´ÂÒÃÑ¡ÉÒá¼ÅÀÒÂã¹/á¼Åã¹·Ò§à´Ô¹ÍÒËÒÃ/¡ÃÐà¾ÒÐ/¡Ã´äËÅÂÍŒ ¹/½‚ÀÒÂã¹ 362
371
กระโดน 183 ตว้ิ เกลยี้ ง 276 มะตมู 386
392
กระทงลาย 184 ติ้วขาว 276 มะไฟ 405
407
กระทมุ เนนิ 186 เตง็ หนาม 280 มันนก 420
421
กัดลิน้ 196 นมพิจิตร 298 ยอปา 431
453
กาสามปก (Vit_ped) 199 ปลาไหลเผอื ก 313 ลาย 458

เขยตาย 216 เปลาเงนิ 320 ลาํ พปู า 340
341
คอแลนเขา 221 เปลาตะวนั 320 สมลิง 342

คําแสด 232 พรวด 328 สมอไทย

โคคลาน (Mal_rep) 225 ไพลนก 340 สตั บรรณ

ไครน ้ํา 232 มะกอก 342 สันโสก

ชุมเห็ดเทศ 250 มะกาเครอื 344 เสลาเปลือกบาง

ตะครอง 264 มะเกลือเลอื ด 346 เหมือดจ้ี

ตาลเหลือง 275 มะดูก 350 อนิ ทนิลบก

37. ËÁÇ´ÂÒÃÑ¡ÉÒá¼ÅÃÍŒ ¹ã¹ã¹»Ò¡/á¼ÅªÍ‹ §»Ò¡-ÃÔÁ½»‚ Ò¡/μÍ‹ Á·Í¹«ÔÅ

กะเจยี น 195 เปลา ใหญ 321 โพบาย

ขวากไก 205 พลองใหญ 332 มวงเลอื ด

เปลา เงิน 320 พะวา 334 มะกอก

46

38. ËÁÇ´ÂÒá¡·Œ ÍŒ §àÊÂÕ /·ÍŒ §ÃÇ‹ §/º´Ô

กรวยปา 182 จนั ทนแ ดง 235 เถายานาง 286
238 ทองเดือนหา 291
กระทงลาย 184 จิกนม 241 ทิ้งถอน 293
248 ไทรยอ ย 295
กระทือ 185 เฉยี งพรานางแอ 256 นมงวั 296
256 นมแมวปา 296
กระทมุ เนนิ 186 ชงิ ช่ี 257 นิว้ มือพระนารายณ 302
262 เนระพสู ไี ทย 302
กระมอบ 189 ดูกไกย า น 262 บนุ นาค 307
263 ประดู 311
กระวาน 189 แดง 264 ปลาไหลเผือก 313
265 ปอกระสา 314
กระวานขาว 190 โดไมร ลู ม 267 เปลา เงนิ 320
268 พรวด 328
กลว ยปา 193 ตะโกสวน 269 พะยอม 334
271 พิกุล 337
กะตังใบ 195 ตะขบ 283 พิกุลปา 338
274 พดุ ทงุ 338
กกุ 199 ตะขบปา 275 เพกา 339
280 โพบาย 340
ไกรทอง 204 ตะครอ 282 ไพลนก 340

ขอ ย 206 ตะคานเล็ก/สะคาน

ขนั ทองพยาบาท 208 ตะเคยี นทอง

ข้เี หลก็ 213 ตะแบกแดง

ขี้เหล็กเลือด 214 ตะลมุ พกุ

เขม็ ปา 215 ตา งหลวง

คนทา 217 ตานดํา

ครามขน 217 ตานหมอ น

โคลงเคลง 226 ตาลเหลือง

ไครน้าํ 232 เตง็ หนาม

งิว้ ปา 233 เตมิ

47

มะกาเครอื 344 โมกเครอื 364 ส่งั ทาํ 419
สา นใหญ 421
มะเกลอื 346 รกฟา 377 สารภปี า 424
สาํ โรง 431
มะเกลอื เลือด 346 ราม 383 เสม็ดชุน 428
หญา ตดหมา 432
มะเดือ่ อทุ ุมพร 351 ลิน้ กวาง 386 หมเี หมน็ 445
หวา 447
มะนาวผี 354 วา นกบี แรด 392 อะราง 456

มะพลับทอง 355 สมกงุ ขน 402

มะแฟน 356 สมอพิเภก 407

มะไฟ 356 สมุลแวง 409

มงั ตาน 361 สวาด 412

39. ËÁÇ´ÂÒá¡·Œ ÍŒ §Í×´ ·ŒÍ§à¿Í‡ /¨Ø¡àÊÂÕ ´/ÍÒËÒÃäÁ‹ Í‹ Â/¢ÑºÅÁ

กระวาน 189 ดีหมี 255 มะหวด 360

กระวานขาว 190 ตดหมาตน 258 เรวใหญ 384

กรุงเขมา 191 ตะคานเล็ก/สะคาน 265 ฤๅษีผสมแกว 385

กันเกรา 196 เทพทาโร 294 ลําพูปา 392

กมุ บก 200 ปอเตาไห (Hel_hir) 316 วา นสาวหลง (Amo_sch) 397

ขอ ย 206 เปราะใหญ 319 สมลุ แวง 409

ครี้ 218 เปลา ใหญ 321 สลดั ไดปา 411

จนั ทนแ ดง 235 พรวด 328 สกั 417

เจตมูลเพลงิ ขาว 240 พังคี 335 สงั่ ทํา 419

เฉยี งพรานางแอ 241 พังโหม 336 สันโสก 421

ชะลูด 244 พุดทงุ 338 เสม็ด 427

ชาพลู 245 เพกา 339 หญา ตดหมา 432

48

หญา ตดหมาใบเลก็ 433 หมเี หมน็ 445 อวดนํ้า 455
457
หญาแพรกหิน 435 หางไหลแดง 450 อาวแดง
369
40. ËÁÇ´ÂÒá¡¡Œ ¹Ô ¼´Ô ÊíÒá´§/á¡ŒÍÒà¨Õ¹/¶Í¹¾ÉÔ ÍÒËÒÃ-ÊÒÃà¤Á/Õ 377
ŌҧÊÒþÔÉã¹àÅ×Í´ËÃ×ÍÃÒ‹ §¡Ò 380
390
กลวยเตา 193 บวบขม 305 ยมหอม 401
417
ง้ิวปา 233 ปอกระสา 314 รกฟา 421
จันทนแดง 235 พลวง 331 รางจดื 429
441
จนั ทนา 237 โพบาย 340 โลดทะนง
310
ดนั หมี 254 มะกอก 342 สมกงุ (Amp_mar) 316
โดไ มร ลู ม 257 มะคังแดง 348 สะเอง 344
347
ตอ ไส 261 มะคาแต 348 สนั โสก 360
เถาพนั ซาย 285 มะปริง 354 แสลงใจ 383
404
เถายานาง 286 มะพลับทอง 355 หนามเดอื ยไก 406
ท้งิ ถอ น 293 มะแฟน 356

นางแยม ปา 301 มะไฟแรด 357

41. ËÁÇ´ÂÒÃкÒÂ/ÂÒ¶Ò‹ Â/á¡·Œ ŒÍ§¼Ù¡

กระทงลาย 184 ชิงช่ี 248 ประคําไก

กําแพงเจด็ ชน้ั 203 ชุดเห็ดเทศ 250 ปอเตา ไห (Hel_hir)

กกุ 199 ตองเตา 260 มะกา

ขันทองพยาบาท 208 ตองแตก 260 มะขามปอ ม

ขี้เหลก็ 213 ต้ิวเกลี้ยง 276 มะหวด

คอแลน 220 ตว้ิ ขาว 276 ราชพฤกษ

คาํ แสด 232 เถาวลั ยเปรยี ง 287 สมลม

โคคลาน (Mal_rep) 225 นมนอย 298 สมอดีงู

สมอไทย 407 สรอ ยอนิ ทนิล 410 สะตอ 49
413
สมอพิเภก 407 สะเดา 414
302 ยา นขลง
42. ËÁÇ´ÂÒ¶‹Ò¾ÂÒ¸Ô 187 เนระพสู ไี ทย 305 เล็บมอื นาง 374
313 สรอ ยอินทนลิ 388
กระบก 342 สะบา 410
346 สารภปี า 415
กําแพงเจด็ ช้นั 203 บวบขม 351 หางหมาจอก 424
355 หาด 450
คาํ แสด 232 ปลาไหลเผอื ก 361 451

เฉียงพรา นางแอ 241 มะกอก 205 เตยเหาะ 281
213 เถายานาง 286
ตองเตา 260 มะเกลือ 217 บอระเพด็ 306
243 ประดโู คก 311
ตานดํา 283 มะเดือ่ ปลอง 245 ปลาไหลเผอื ก 313
264 ปอกระสา 314
ตาลเหลือง 275 มะพอก 267 ปอขนุน 314
269 ปอฝาย 316
นมนอย 298 มะหาด 277 ผกั หวาน 324
280 พกิ ุล 337
43. ËÁÇ´ÂÒá¡âŒ äàºÒËÇÒ¹/á¼ÅàºÒËÇÒ¹/Å´¹íéÒμÒÅ

กระทุม 186 ขมนิ้ ฤๅษี

กระบก 187 ขีเ้ หลก็

กระมอบ 189 คนทา

กลอย 193 ชะเนียง

กอมขม 194 ชะเอมปา

กะตงั ใบ 195 ตะเขบ็

กางปลาเครือ 197 ตะเคยี นทอง

กาฝากมะมวง 198 ตะไหล

กําแพงเจ็ดชน้ั 203 ตนี ต่ังเตีย้

กาํ ลังหนุมาน 204 เตยยา น