พืชป่าสมุนไพร

100

ชะเอมปา ตาลเหลือง

á¡äŒ Í μѺâμ/μѺÍÑ¡àʺ

(NE2-019) (NE2-020)

-------------------- --------------------

แกไอ รกั ษาตับโต/ตบั อักเสบ

สว นประกอบ สว นประกอบ

หญา หนวดแมว (ท้ัง 5) กระบือเจด็ ตวั (Excoecaria กัดลิ้น (เน้ือไม) แสลงใจ (เนื้อไม) ตาลเหลอื งหรอื ชา วนาว (เน้ือ
cochinchinensis) (เนอ้ื ไม) ชะเอมปาหรือชะเอมเทศก็ได ไม) เกลด็ ปลา (ท้ังตน) เกล็ดปลาชอ น (ท้งั ตน) กาํ แพงเจ็ดชั้น
(เปลอื กและเนอ้ื ไม) หนอนตายหยาก (ราก) อยา งละเทาๆ กนั
(เถา) อยางละเทาๆ กนั ใชสดหรอื ตากแหง
ใชส ดหรือตากแหง
วิธใี ช
วธิ ใี ช
ตม น้าํ ด่มื ครง้ั ละ 1 แกวชา กอ นหรอื หลังอาหาร 3 เวลา
ตม นํ้าดื่ม ครง้ั ละ 1 แกวชา กอ นหรือหลงั อาหาร 3 เวลา

101

กะเมง็ ปลอกหมุ ยอดพลวง

»Ç´¿˜¹/à˧Í× ¡Í¡Ñ àʺ ºíÒÃا¹Òéí ¹Á/á¡Œ¾ÉÔ ¼´Ô ÊíÒá´§

(NE2-021) (NE2-022)

-------------------- --------------------

แกปวดฟน เหงือกอกั เสบ บาํ รงุ นํา้ นม แกพษิ ผดิ สําแดง

สวนประกอบ สว นประกอบ

ชา พลู (ผล) กะเมง็ (Eclipta prostrata)(ดอก) อยา งละ นางแยม ปา (ราก) พลวงหรือกงุ (ใชย อดทีม่ ปี ลอกหมุ อยแู ลว
เทาๆ กนั ใชส ด แหง ตาย) เครือปลอกหรอื พญางวิ้ ดาํ (แกน ) อยา งละเทา ๆ กัน

วธิ ีใช ใชส ดหรอื ตากแหง

ตําผสมกนั แลว ดองกับเหลา เติมเมนทอลประมาณเทา เมลด็ วธิ ีใช
ขาวโพดตอ เหลา 1 จอก, เวลาใชใหน าํ สําลชี บุ นาํ้ ยา
อุดบรเิ วณทป่ี วด ตม นํา้ ด่ืม ครั้งละ 1 แกวชา กอนอาหาร 3 เวลา, หรือ
ฝนกบั น้าํ สะอาดด่มื

102
ผกั หวานปา

สรอยอินทนิล àºÒËÇÒ¹

¶Í¹¾ÉÔ ÊÑμǏ¡Ñ´μ‹Í (NE2-024)

(NE2-023) --------------------

-------------------- แกเ บาหวาน

ชว ยถอนพษิ แมลงสตั วก ดั ตอ ย บรรเทาปวดบวมจากพษิ สวนประกอบ

สว นประกอบ ผกั หวานหรอื ผกั หวานปา ลน่ั ทม/ลัน่ ทมปลายใบแหลม
(Plumeria rubra) ใชเ น้ือไมอ ยางละเทาๆ กนั
หปู ากกานํ้าแนข าว (ใบและราก) สรอยอินทนลิ (ใบและราก) ใชสดหรือตากแหง
พญาปลองทอง (ใบและกิ่ง) อยา งละเทา ๆ กัน
ใชสดหรือตากแหง วิธใี ช

วธิ ีใช ตมนํา้ ดื่ม ครง้ั ละ 1 แกว ชา กอ น/หลังอาหาร 3 เวลา

บดใหพอแหลก เทเหลา ขาวใหทว มตัวยา ดองไวประมาณ 1
ชว่ั โมง ใชทาแผลท่ีถูกกัด/ตอย ใชด ม่ื ครั้งละ 1 จอก
3 เวลาหลังอาหาร

สิรินธรวัลลี 103

âä»Ãд§ พนั จํา

(NE2-029) á¡ŒäÍ

-------------------- (NE2-167)

รกั ษาโรคประดง --------------------

สว นประกอบ แกไอ

นางแยม ปา (ราก) และ สิรินธรวลั ลีหรือสามสบิ สองประดง สวนประกอบ
(เถา) อยา งละเทาๆ กัน ใชสดหรือตากแหง
พนั จาํ หรือไมซ ี (แกน) ปบ (แกน ) กระบก (แกน) มะพอก (แกน)
วิธใี ช มะเดื่อปลอง (แกน) อยา งละเทาๆ กนั ใชส ดหรือตากแหง

ตม น้ําดื่ม คร้งั ละ 1 แกวชา กอนหรอื หลงั อาหาร 3 เวลา วธิ ีใช

ตมน้ําดื่ม คร้ังละ 1 แกวชา กอ นหรอื หลงั อาหาร 3 เวลา
และกอ นนอน

104

โสกเขา ตะขบปา

ºÒí Ã§Ø ¹íéÒ¹Á âä«Ò§

(NE3-008) (NE3-009)

-------------------- --------------------

บํารุงน้ํานม แกโรคซางในเด็ก

สว นประกอบ สว นประกอบ

ตบั เตาตน หรือเฮือนกวาง (แกน) และ โสกเขา (แกน) ตะขบปา (แกน) มะกอกเกลอ้ื น (แกน ) แซะหรือมะคาขห้ี มู
อยา งละเทา ๆ กัน ใชส ดหรือตากแหง (แกน) สาบเสือ (ราก) อยา งละเทาๆ กนั ใชส ดหรอื ตากแหง

วธิ ีใช วิธใี ช

ตม น้ําดม่ื แทนน้าํ และใชอ าบดวย ตม หรือแชดว ยนํา้ สกุ ดมื่ แทนน้าํ และใชอ าบดว ย

กระมอบ 105

ºÔ´/·ŒÍ§àÊÂÕ ผลปลาไหลเผือก

(NE3-010) ºÒí Ã§Ø ÃÒ‹ §¡ÒÂ

-------------------- (NE3-011)

แกบิด ถายเปน มูกเลอื ด หรือทองเสยี --------------------

สวนประกอบ บาํ รงุ รา งกาย

มะเกลือเลือดหรอื เปอ ยเลือด (เปลือก) และ กระมอบหรือสดี า สว นประกอบ
โคก (เปลือก) อยางละเทาๆ กัน ใชส ดหรอื ตากแหง
ปลาไหลเผอื ก (รากหรือแกน ) ตาลเหลืองหรอื ชางนาว (แกน )
วิธีใช ตะไครตน (แกน) ฝาง (แกน) พญาชางสาร (Lasianthus sp.)
(ลําตน หรือราก) เครอื หมอยสาวแก (Lygodium sp.) (ราก)
ทุบใหแหลก ปง ไฟใหหอม แลวแชก ับนํ้าสุกดื่มแทนนาํ้
อยา งละเทาๆ กัน ใชส ดหรือตากแหง

วธิ ใี ช

ทบุ ใหแหลก ปง ไฟใหห อม แลว แชก บั น้าํ สกุ
ดม่ื ครง้ั ละ 1 แกว ชา เชาและเย็น

106
กะตงั ใบ

ä¢ÁŒ ÒÅÒàÃÕ กุมน้ํา

(NE3-012) ¿¡ªÒíé -à¤Å索ѴÂÍ¡

-------------------- (NE3-013)

แกไขม าลาเรยี ไขจ บั ส่ัน หรอื ไขปา --------------------

สว นประกอบ รกั ษาอาการฟกชา้ํ ชา้ํ ใน เคลด็ ขดั ยอก
ตกจากทสี่ ูง รถชน
กะตังใบหรือตา งไก (ราก) 1 สว น (ลาํ ตน) 1 สว น เหมือดจห้ี รือ
เหมอื ดแอ (ลาํ ตน) 1 สว น ตาลเหลืองหรือชา งนา ว (แกน) 1 สว นประกอบ

สวน กลอย (หัวทลี่ า งพิษออกแลว) ใชส ดหรอื ตากแหง เปลาใหญ (ใบและเปลือก) ขอย (ใบ) กุมนํ้า (เปลอื ก) แดง
(เปลอื ก) 4 ชนิดแรกใชข องสดหรือแหง, เถาเอน็ ออน (ใบ)
วิธีใช หนาด (Blumea balsamifera) (ใบ) วานขน (ไมท ราบชนิด)

ตม นาํ้ ด่มื ครงั้ ละ 1 แกว ชา กอ นหรอื หลงั อาหาร 3 เวลา (ใบ) 3 ชนดิ หลังใหใ ชของสด ทุกอยางสับใหละเอียด
และกอ นนอน อยางละเทา ๆ กัน

วิธใี ช

ผสมยาใหเขา กนั หอดว ยผาขาวบาง 2-3 ชัน้ นําไปนง่ึ ใหส กุ
รอใหอ ุน แลวนํามาประคบตามรางกายหรอื แผลฟกชา้ํ

มะคา โมง 107

สมอไทย ´«Õ ‹Ò¹

¿Í¡àÅÍ× ´ (NE3-044)

(NE3-014) --------------------

-------------------- รกั ษาโรคดีซาน

ขบั เลือดเสยี ฟอกเลือด สว นประกอบ

สวนประกอบ มะคาโมง (เนอ้ื ไม) แดง (เน้อื ไม) กาฝากไมกระบก (ไมทราบ
ชนิด) (เนอื้ ไม) อยางละเทาๆ กนั ใชส ดหรอื ตากแหง
บอระเพ็ด (เถา) 2 สวน กวาวเครือขาว (Pueraria candollei
var. mirifica) (หวั ) พริกไทย (เม็ด) สมอไทย (ผล) ขมน้ิ ชัน วธิ ีใช
(หวั ) ขิง (หัว) กระเทียม (หัว) อยา งละ 1 สวน และเจตมลู เพลงิ
แดงหรือปดปแ ดง (ราก) ใหใชป รมิ าณนอ ยตามท่ีแพทยสั่ง ทบุ ใหพ อแหลก ปง ใหมีกล่นิ หอมแลว นํามาแชก ับน้าํ สุก หรือตม
นํา้ ดืม่ ครง้ั ละ 1 แกวชา กอนหรือหลังอาหาร 3 เวลา
นาํ ยาทุกอยา งตากแหงแลว บดเปนผงละเอยี ด

วธิ ใี ช

ผสมยาใหเขา กนั ผสมน้าํ ผ้ึงปนเปนลูกกลอนขนาด 8-10 มม.
ทานคร้งั ละ 1 เม็ด กอนอาหารเชา และเยน็

คาํ เตือน

หามใชกับสตรีมีครรภ

108

สงั กรณี ตีนต่ังเตยี้

䢌¡íÒà´Ò/䢌ËÇ´Ñ ãËÞ‹ Å´¹Òíé μÒÅ/àºÒËÇÒ¹

(NE3-072) (NE3-253)

-------------------- --------------------

แกไ ขก าํ เดา ไขหวัดใหญ รักษาเบาหวาน ลดนา้ํ ตาลในเลือด แกมอื เทา ชา

สว นประกอบ สวนประกอบ

สงั กรณี (ใบ) เหมือดจ้ีหรือเหมือดแอ (เนื้อไม ใบ และราก) ตนี ตั่งเตี้ยหรอื เปาะแปะ (ทั้งตน) และ รางจืด (ใบหรอื ราก)
กลอย (หวั ทล่ี างพษิ ออกแลว ) อยางละเทา ๆ กนั อยางละเทา ๆ กัน ใชส ดหรือตากแหง
ใชสดหรอื ตากแหง
วิธีใช
วธิ ใี ช
ใชรางจืดตม นา้ํ ดืม่ คร้ังละ 1 แกว ชา กอ นอาหาร 20-30 นาที
ตมนาํ้ ดืม่ ครง้ั ละ 1 แกวชา กอ นอาหาร 3 เวลา และกอ นนอน แลว ใชตีนตัง่ เตีย้ ตม นํ้าดม่ื ตาม หลังทานอาหารเสรจ็
ด่ืม 2 เวลาเชาและเยน็

คาํ เตอื น

หา มตม ยาท้ังสองชนิดรว มกันหรอื ด่ืมตดิ ตอกันทนั ที
เพราะยาจะฆา ฤทธ์กิ ันเอง

109
ไผปา

แสลงใจ ¢Ñº¹èÇÔ /¢ºÑ »Ê˜ ÊÒÇÐ

ºíÒÃ§Ø ¹Òíé ¹Á (NE4-026)

(NE4-025) --------------------

-------------------- ขบั นว่ิ สลายน่ิว ขบั ปส สาวะ

บํารุงนํ้านม สว นประกอบ

สว นประกอบ หญาคา (ราก) เตยหอม (ราก) สับปะรด (เหงา หรือราก) ไผปา
(Bambusa bambos) (ขูดเอาแตผ ิวทีล่ าํ ) วา นหางจระเข (ใบ)
แสลงใจหรอื ตมู กา (ราก) เข็มแดง (Ixora macrothyrsa) (ราก) อยา งละ 1 กาํ มือ ใชข องสดหรือตากแหง ยกเวน วา นหางจระเข
เลบ็ ครุฑ (Polyscias fruticosa) (ราก) กมุ บกหรือผกั กาม
(ราก) กรุงเขมาหรอื หมานอ ย (ราก) เถายา นาง (ราก) กระทมุ ใหใ ชใ บสด และ สารสม กอนเทาหวั แมม อื
หรอื โกสม (ราก) นํา้ นมราชสหี  (ทง้ั ตน ) จันทนแ ดง (แกน )
จนั ทนช ะมด (เนื้อไม) ขิง (หวั ) เชียงใหญ (Smilax sp.) (ราก) วธิ ใี ช
อยางละเทาๆ กัน ใชสดหรอื ตากแหง
ตมนํ้าด่มื แทนนา้ํ จนหาย
วธิ ีใช

ตม นํ้าดื่ม ครงั้ ละ 1 แกว ชา กอนหรือหลังอาหาร 3 เวลา
และกอนนอน

110

สมกบ ยอปา

ÃÔ´Êմǧ·ÇÒà ÂÒ½‚ËÃÍ´/½‚Í¡Ñ àʺàÃ×Íé çÑ

(NE4-027) (S1-01)

-------------------- --------------------

รกั ษารดิ สดี วงทวาร รักษาฝอับเสบ ฝเ รอ้ื รงั ลดการขยายตัวของฝ
(“ฝห รอด” เปน ภาษาไทยใต คอื ฝทเ่ี ปนตลอด มี
สว นประกอบ
การอักเสบเร้อื รงั )
สมกบหรอื อโุ ลก (เนื้อไม) งวิ้ ปา (เน้อื ไม) มะขาม (แกน)
จาํ ปาบานหรอื จําปาปา กไ็ ด (Magnolia champaca) (เน้ือไม) สว นประกอบ
สบั ปะรด (เหงา ) ผกั เส้ยี นผี (Cleome viscosa) (ท้ังตน ) และ
เทายายมอม (ราก) โพบาย (ราก) ยอปาหรอื ยอเถอื่ น (ราก)
ไมน อ (ไมท ราบชนิด) (เนอื้ ไม) อยางละ 1 กํามอื หมากหมก (ราก) คราม (Indigofera tinctoria) (ราก) นม
ใชสดหรือตากแหง สวรรค (ราก) หิง่ หายหรือรางจดื ตน (Crotalaria pallida)
(ราก) หวั รอ ยรู (หัว) หมาก (ผล) พลู (ใบ) ทบั ทิม (เปลอื กผล)
วธิ ใี ช หญางวงชาง (ทง้ั ตน) หญา แพรก (ท้ังตน) อยางละเทาๆ กนั

ตม น้าํ ด่มื แทนนํา้ , หรือดืม่ คร้งั ละ 1 แกวชา 3 เวลา ตากแหง บดเปนผงละเอียด แลวผสมใหเ ขากนั
กอ นหรือหลังอาหาร
วธิ ีใช

ใชผงยาละลายกบั นา้ํ สะอาดใหขน (หามเหลวเกินไป)
ใชท ารอบหวั ฝ จนฝแหง หาย

เปลาใหญ 111

ËÍºË´× /á¡ŒäÍ ต้วิ ขาว

(S1-02) á¡ŒÅÁá¹¹‹ ˹ŒÒÍ¡/á¡äŒ Í

-------------------- (S1-03)

แกห อบหดื แกไอ --------------------

สวนประกอบ แกล มแนนหนา อก แกไอ

ดีปลี (ผล/ฝก) เจตมลู เพลิงแดงหรอื ขาวก็ได (ราก) เปลา ใหญ สวนประกอบ
(ราก) กระเทยี ม อยา งละเทาๆ กนั และพรกิ ไทย 7 เมด็ ตาก
แหง บดเปนผงละเอยี ด แลว ดองกับเหลาขาวหรอื น้าํ สม สายชู ขม้ินออ ย ไพล ขิง กระเทียม หอมแดง พริกไทย แตว หรือตวิ้ ขาว
(Cratoxylum formosum subsp. formosum) (ใบ)
ใหพ อทว มตวั ยา ปดฝาดองไว 7 วันจึงนํามาใชได มหาหิงคุ กาํ มะถัน อยางละเทา ๆ กัน ตากแหงแลว บด
เปนผงละเอยี ด ทําการอดั เปน เม็ดขนาด 0.5 กรัม
วธิ ีใช
วิธีใช
ทานครง้ั ละ 1 จอก กอนอาหาร 3 เวลา หรือปรับ
ปริมาณตามธาตุของผปู วย ใชไ ดท ง้ั ยากินและทา สว นทีก่ นิ จะไมผสมกาํ มะถัน เด็กออ นกิน
ครงั้ ละ 0.5 เม็ด ผใู หญ 1-2 เม็ด เม่ือมีอาการ, หากเปนยาทา
นาํ ยาทีอ่ ดั เมด็ ไวละลายกับนํ้ามะนาว อตั ราสว น 1:1 แลวทา

ตามขอ ตามรางกายสว นท่ีมีอาการแนน

112

มะตมู คนทา

ºÒí Ãا¡íÒÅѧ/àÅÍ× ´/ËÑÇ㨠ᡌä¢/Œ μÇÑ ÃÍŒ ¹
(ÂÒàºÞ¨âÅ¡ÇàÔ ªÂÕ ÃμíÒÃѺ¾¹é× ºÒŒ ¹)
(S1-04)
(S1-06)
--------------------
--------------------
บาํ รงุ กาํ ลงั บาํ รงุ หวั ใจ ชว ยใหเ ลอื ดลมสมบรู ณ แกล ม
แกไ ข ตวั รอน แกป วดหวั
สว นประกอบ
สว นประกอบ
ขมิ้นออย มะตูม (ผล) สะเดา (ราก) บอระเพด็ (เถา) พรกิ ไทย
(เมด็ ) คนทิสอ (Vitex trifolia subsp. trifolia) (รากหรือตน ) คนทา เทายายมอม ชงิ ช่ี เถายา นาง มะเด่อื อุทุมพร (ยาเบญจ
วา นนาํ้ /ชะงอ (Acorus calamus) (หวั ) อยา งละเทาๆ กนั โลกวิเชยี ร/ยาหา ราก) และ กลึงกลอ มหรือน้าํ นองตน ทุกอยาง

ตากแหง แลวบดเปนผงละเอียด ผสมกบั นํา้ ผึ้ง ใชร าก อยา งละเทา ๆ กัน ใชส ดหรอื ตากแหง
ปน เปน ลูกกลอนขนาด 6-7 มม.
วธิ ีใช
วธิ ใี ช
ตม นํ้าดืม่ คร้งั ละ 1 ถวยชา กอ น/หลังอาหาร 3 เวลา
ทานครงั้ ละ 3-4 เม็ด กอนอาหาร เชา และเย็น และกอนนอน

คําเตอื น

หามใชก ับสตรที ี่เปนไขทบั ระดู หรอื ผปู วยไขเ ลอื ดออก

113

บวบขม พกิ ลุ

¶‹Ò¾ÂÒ¸Ô Ã¡Ñ ÉÒ¿¹˜ áÅÐà˧×Í¡

(S1-07) (S1-09)

-------------------- --------------------

ยาถายพยาธิ ชว ยระบายทอง รกั ษาฟน รากฟน และเหงือกใหแข็งแรง

สวนประกอบ สว นประกอบ

บวบขม (Luffa aegyptiaca) (ผลสด) 3 ผล จัน/อนิ จัน ขอ ย (เปลอื ก) พิกุลหรอื ใชพ กิ ลุ ปากไ็ ด (เปลือกลาํ ตน หรือผลดิบ)
(Diospyros decandra) (ผลสุก) 2 ผล ดีปลี (ผล/ฝก) 5-6 ฝก และขา (หัว) อยางละ 1 ถว ย, สีเสียด (ยาง/ชัน) 3 ชอนโตะ
งาดาํ 3 ชอ นโตะ ขา วเหนยี วดํา 1 ถว ย แปง ขา วหมาก/ยีส 3 สารสม 3 ชอ นโตะ เกลอื 4 ชอ น, นาํ ขอย พิกุล ขา ใสนาํ้ พอ
ฝา, นาํ ลกู บวบขมขยําคัน้ นํ้า นาํ นาํ้ มาหุงกับขา วเหนยี วดํา (หุง ทวม ตม จนเดือด 10-15 นาที ใสส ารสม สีเสียด และเกลอื
แบบขา วสวย) ต้ังท้งิ ใหข าวเยน็ ลง แลว ใสผงแปงขาวหมาก 3 ฝา ตมตอดว ยไฟออนจนเหลือน้ํา 2 สว นจาก 3 สว น

ผงงาดํา ผงดปี ลี เนื้อลูกจนั บด คลุกเคลากบั ขา วเหนียวดํา วิธใี ช
หมักไว 3 วนั จึงใชได
อม 3- 5 นาที แลวบว นทงิ้ หลงั แปรงฟนปกตติ อนเชา
วธิ ใี ช และกอ นนอน ตดิ ตอกันเปน ประจาํ

รบั ประทานกอนนอน ผูใหญ 2 ชอ นโตะ เด็ก 0.5-1 ชอ นโตะ
รอดูผลการถา ยพยาธิตอนถา ยทองชว งเชา หากยงั ไมไดผล

ใหก ินตออีก 1 มอื้

114

อตุ พดิ พิกุลปา

¢ÑºàÊÁËÐ/á¡äŒ Í ºíÒÃاËÇÑ ã¨/á¡ŒÅÁÇ§Ô àÇÕ¹

(S1-11) (S1-14)

-------------------- --------------------

ชว ยขบั เสมหะ แกไ อ หรอื เกสรทั้งหา ชว ยบาํ รงุ หวั ใจ แกลมวงิ เวียน
บาํ รุงครรภ
สวนประกอบ
สว นประกอบ
ขิง ไพล ขม้นิ ออ ย กระชาย อุตพดิ (หัว) ดีปลี (ผล) กระเทยี ม
พรกิ ไทย (เม็ด) อยางละเทา ๆ กัน ใชส ดหรอื ตากแหง มะลิ (ดอก) พกิ ุลหรือพิกลุ ปา ก็ได (ดอก) บุนนาค (ดอก) สารภี
นาํ มาตําหรือบดใหล ะเอยี ด หรอื สารภีดอกใหญก ไ็ ด (ดอก) บวั หลวง (เกสร)
อยา งละเทา ๆ กนั ใชส ดหรือตากแหง
วธิ ใี ช
วิธีใช
นําสวนผสมที่บดหรือตําไว 1 ชอนโตะ ผสมกบั น้าํ มะนาว 1
ชอนโตะ คนใหเ ขากัน ใชกวาดคอ หรอื ผสมนา้ํ อนุ เล็กนอยใหไ ด ตม น้ําด่ืมแบบนาํ้ ชา ครัง้ ละ 1 แกวชา
กอน/หลงั อาหาร 3-4 เวลา
ของเหลวประมาณครงึ่ แกว คอ ยๆ จบิ แลวคอยๆ
กลนื ลงคอ ทานวนั ละ 3-4 ครง้ั

115
ประดงเลือด

อนิ ทนิลนํ้า ¡ÅÒ¡/à¡Åé×͹/椄 ¤§Ñ /μ¡¢ÒÇ/
ÊÐà¡ç´à§Ô¹
¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËμÔ Ê§Ù /àºÒËÇÒ¹
(S1-16)
(S1-15)
--------------------
--------------------
รกั ษาโรคผิวหนังจากเช้ือรา เชน กลาก เกล้ือน
ชวยลดความดนั โลหติ สูง เบาหวาน ลดไขมันใน สังคงั ตกขาว (สาเหตจุ ากเชอ้ื รา) หรอื จากเชอ้ื
เลอื ด
แบคทเี รยี สะเกด็ เงนิ แกค นั ผดผนื่ คนั
สวนประกอบ
สวนประกอบ
อนิ ทนิลนํ้า (ใบ) 10 ใบ, กาฝากมะมวงปาหรอื มะมว งคนั (ท้งั 5)
ทองพนั ช่งั (ท้งั 5) เหงือกปลาหมอดอกขาวหรือดอกมวงก็ได เจตมูลเพลิงแดงหรอื ขาวกไ็ ด (ราก) สะคานหรือตะคานเล็ก
(Acanthus ebracteatus / Acanthus ilicifolius) (ทงั้ 5 ) (เถา) ดีปลี (ผล) พรกิ ขาลิงหรือขาบานก็ได ทองพนั ชง่ั (ทั้ง 5)
หญาเกล็ดปลา (Phyla nodiflora) (ท้งั 5) อยา งละ 3 กํามือ
จนั ทนเทศ (ผลหั่นหยาบ) 5 ลกู สัก (ใบ 3 ใบ และแกน 1 เหงือกปลาหมอดอกขาวหรอื ดอกมว งก็ได (Acanthus
ebracteatus / Acanthus ilicifolius) (ทง้ั 5) ประดงเลือด
กํามอื ) ชะเอมปา หรือออ ยชา ง (เปลือกและไม) 1 กาํ มอื
ใชสดหรือตากแหง (เถา) ประดงลม (ไมท ราบชนดิ ) (เถา) อยางละเทา ๆ กัน
ใชสดหรอื ตากแหง
วธิ ใี ช
วธิ ีใช
ตมนา้ํ ด่ืมแบบน้ําชา ครัง้ ละ 0.5-1 แกวชา
กอ น/หลังอาหาร เชา และเยน็ จนทเุ ลา ใสน้ําใหพอทวมตวั ยา ตม ดวยไฟปานกลาง ใหง วดเหลือนา้ํ 1 ใน
3 สวน ทานครง้ั ละ 0.5 แกว ชา กอ น/หลงั อาหาร เชา และเย็น
และใชช บุ สําลีทาบริเวณทมี่ ีอาการและรอบๆ 3 เวลา จนหาย

116

แสมสาร สมปอ ย

¡ÅÒ¡/à¡Åé×͹/Êѧ¤Ñ§/μ¡¢ÒÇ ÂÒ¶Ò‹ Â

(S1-17) (S1-19)

-------------------- --------------------

รักษาโรคผิวหนังจากเชือ้ รา เชน กลาก เกลื้อน ยาถา ย ยาระบาย แกทองผูก
สงั คงั ตกขาว แกอาการคนั ท่ผี ิวหนงั เร้ือรงั ผดผ่นื คัน
สวนประกอบ
สว นประกอบ
สม ปอ ย (ฝก) ขีเ้ หล็ก (ทง้ั 5) หอมแดง (หวั ) อยางละ 1 สวน
ขาวเย็นเหนือ (Smilax corbularia) ขา วเย็นใต (Smilax ตากแหง แลวบดเปน ผงละเอียด, ยาดาํ 4 สวน ดีเกลือฝรัง่ 10
glabra) ใชห วั อยางละ 4 บาท, ขนั ทองพยาบาท (ราก) กาํ แพง
เจด็ ชนั้ (เถา) มะแวงตน (ผล) มะแวงเครือ (ผล) แสมสาร (แกน) สว น บดเปน ผงละเอยี ดแลว ผสมกับตวั ยาอ่ืนๆ
สมอไทย (ผล) สมอเทศ (Terminalia arjuna) (ผล) อยางละ 2 อดั เปน เม็ดขนาด 0.5 กรัม
บาท สมอทะเล (แกนและผลอยางละ 2 บาท) กาํ มะถนั เหลอื ง
4 บาท, ทกุ อยา งตากแหง แลว บดเปนผงละเอียด ผสมกบั ผง วธิ ีใช
กํามะถนั เหลืองเปน ยาแบบผง, หรอื ทาํ เปนยาหมักกบั เอทธิล
ทาน 1 ครง้ั ๆ ละ 2-5 เม็ด (ปรับตามธาตหุ นกั -เบาของแตละ
แอลกอฮอล 50 % 5-7 วนั จงึ ใชได คน) กอ นนอนหรอื เม่ือมอี าการ แลวจะถายทองดีในชวงเชา

วธิ ีใช

นําผงยาละลายกับน้ํามันยาง (นา้ํ มนั จากตน ไมใ นสกุลยางนา
(Dipterocarpus spp.)) ใหข น ทาในสว นตางๆ ทีม่ ีอาการคัน

ถา เปน ยาท่หี มกั กบั เอทธลิ แอลกอฮอลใชส าํ ลชี บุ
นาํ้ ยามาทาไดเ ลย

117

ตองแตก สนกระ

ÂÒ¶‹Ò á¡äŒ ¢/Œ á¡ÃŒ ÍŒ ¹ã¹

(S1-20) (S1-25)

-------------------- --------------------

ยาถาย ยาระบาย แกท องผกู แกจ ุกเสยี ดแนน ทอง แกไ ข ตัวรอน แกรอ นใน

สวนประกอบ สว นประกอบ

มะขาม (ใบ) มะขามแขก (Senna alexandrina) (ใบ) สม ปอย สนกระหรอื กระดกู ไก (แกน และราก) สะเดา (แกน ) กนั เกรา
(ใบ) สมอไทย (ผล) สมอดงี ู (ผล) หญา ไทรหรือหญา แซมไซ (ทัง้ (แกน) ปลาไหลเผอื ก (ราก) เหงอื กปลาหมอดอกขาวหรอื ดอก
5) ไผป า หรอื ใชไผตากวาง (Schizostachyum grande) ก็ได มวง กไ็ ด (Acanthus ebracteatus / Acanthus ilicifolius)
ราชพฤกษหรอื คนู (เนอ้ื สดี ําในฝก) ข้ีกาแดง (Gym_sca) (ราก)
(ท้งั 5) อยา งละเทา ๆ กนั ใชส ดหรือตากแหง
กระดึงชางเผอื ก (Tri_tri_tri) (ราก) ตองแตก (ราก)
เถาวลั ยเ ปรยี ง (เถา) อยางละเทา ๆ กนั ตากแหง บดเปนผง วธิ ีใช
ละเอยี ด แลวผสมใหเ ขากนั ดี อดั เปน เม็ดขนาด 0.5 กรัม
ตม นํา้ ดื่ม ครงั้ ละ 1 แกวชา กอ น/หลังอาหาร 3 เวลา
วิธใี ช และกอ นนอน

ทาน 1 ครัง้ ๆ ละ 2-3 เมด็ (ปรับตามธาตุหนัก-เบาของแตละ
คน) กอ นนอนหรือเมอ่ื มอี าการ แลวจะถายทองดใี นชวงเชา

118

ฝหมอบ ตังตาบอด

ºÒ´á¼ÅàÃéÍ× Ã§Ñ /¤μØ ÃÒª/ªÑ¹μØ á¡ŒÅÁ¡Í§ËÂÒº/Ç§Ô àÇÂÕ ¹-ã¨Êè¹Ñ

(S1-37) (S1-38)

-------------------- --------------------

รักษาบาดแผลเรอ้ื รัง แกคตุ ราช แกช นั ตุ แกว งิ เวยี นศรี ษะ ใจสน่ั อาการบานหมุน หนามืด
ตาลาย ลมขึน้ แนน หนา อก (ประเภทลมกองหยาบ)
สวนประกอบ
สวนประกอบ
ฝห มอบ (ผลสุก) 30 ผล ผกั กาดเขยี วหรอื ผกั กาดใหญ
(Brassica juncea) (ใบสด) 1 ตน ขา 1 หัว (ใชข า แก) บดหรอื มะรมุ (เปลือก) ตงั ตาบอด (ใบ) ขา ตาแดง (Alpinia officinar-
ตําใหละเอยี ด, คลุกเคลา กบั ผงกํามะถันเหลอื ง 3 บาท และดิน um) (หวั ) ขา (หวั ) กุม บก (เปลอื ก) กมุ น้ํา (Cra_mag หรือใช
ประสิว 3 บาท เติมน้าํ มนั งาพอทวมตวั ยา เคยี่ วไฟออนๆ จน Cra_rel กไ็ ด) (เปลือก) ทองหลาบใบมน (เปลือก) ผักเสย้ี นผี
(Cleome viscosa) (ใบ) คลา (หวั ) พริกไทย กระเทียม อยา ง
เหลือแตนํา้ มนั กรองและคน้ั เอากากออก เก็บน้ํามนั ไวใช ละเทา ๆ กัน ตากแหงแลวบดเปน ผงละเอียด แลว ผสมใหเขากนั

วิธีใช วธิ ใี ช

ทารอบบาดแผล 2-3 ครงั้ /วัน จนหาย ตักผงยา 1 ชอนชา ละลายกับนํ้ามะนาวหรือนํ้าอนุ 0.5 แกว ชา
ดืม่ เมื่อมีอาการ

119

โมกแดง กระเบานํา้

ᡌͧ¤ªÒμμÒÂäÁ‹à¡¹Ô 3 »‚ âä¼ÔÇ˹§Ñ ¨Ò¡àªÍé× ÃÒ/á¼Åμ´Ô àªéÍ×

(S1-40) (S1-42)

-------------------- --------------------

แกอ งคชาตตายไมเ กิน 3 ป บาํ รุงองคชาต แกก ลาก เกล้ือน แกพ ิษบาดแผล แผลตดิ เชือ้
บํารุงกาํ ลงั
สวนประกอบ
สวนประกอบ
กระเบา (ใชเ มล็ดกระเบาชนิดใดก็ไดตอ ไปนี้ กระเบาใต
มะมว งบา นหรอื ใชม ะมว งปาก็ได (เปลอื ก) 3 สว น, มะกรดู Hyd_cal, กระเบาน้าํ Hyd_cas, งา ยอย Hyd_kur) 4 สว น,
(ราก) โมกแดง (ราก) สม กงุ (Amp_mar) (ราก) พันงูแดง ทองพนั ชง่ั (ราก) หมากพน (เมลด็ ) สะบา (เมล็ด) ดอกคาํ ใต
(Cyathula prostrata) สวาด (ยอด) บวบขม (ผล) ตานดําหรอื (Acacia farnesiana) (ราก) กํามะถัน อยา งละ 2 สว น ตาก
ถา นไฟผี (ยอด) ระงับพิษ (ใบ) เชียด (เปลอื ก) มา ทลายโรง แหง แลวบดเปนผงละเอยี ด แลวผสมใหเ ขากัน ผสมกบั นา้ํ มันงา
(เถา) ขมิ้นชัน (หัว) และเกลอื (เกลือใสเฉพาะยาสาํ หรบั กิน)
1:1 สวน แลว เคยี่ วจนแหง เกรียมเล็กนอย
อยางละ 1 สวน, ตากแหงแลว บดเปนผงละเอียด
แลวผสมใหเ ขา กัน วธิ ีใช

วธิ ใี ช ใชท าบริเวณท่ีมีอาการ 2-3 ครั้ง/วัน จนหาย

ยากนิ ทานครงั้ ละ 1 ชอนชา ละลายกบั นา้ํ อนุ หรอื น้าํ ผ้งึ รวงก็ได
ทานกอนอาหารเชา และเย็น, และใชทา ใหน าํ ผงยามาละลายกับ

น้ํามันมะพราวหรือนา้ํ มนั งา ทา 2-3 เวลา/วัน

120

มาทลายโรง สมอไทย

¡íÒÅ§Ñ ÎÍ‹ ÊоÒ¤ÇÒ ÂÒ¶Ò‹ Â

(S1-43) (S1-44)

-------------------- --------------------

บาํ รงุ กาํ ลงั แกป วดเมื่อยตามรางกาย แกท อ งผกู ยาถา ย

สวนประกอบ สวนประกอบ

กําแพงเจด็ ช้ัน (เถา) มาทลายโรง/มากระทบื โรง (เถา) โดไ มรลู ม สมอไทย (ผล) 7 ผล มะขามแขก (Senna alexandrina) (ใบ)
(ทัง้ 5) มาแมกํา่ (Polygala chinensis) (ทัง้ ตน) ตาลเหลอื ง 1 กาํ มือ ใชของสดหรอื ตากแหงกไ็ ด และดเี กลอื 15 บาท ตมใส
(ตนและราก) ขวากไก (แกน ) กาํ ลังววั เถลิง (Ana_luz) (เนอื้ ไม)
เถาเอน็ ออ น (เถา) ตะโกนา (เปลอื ก) ทง้ิ ถอ น (เปลือก) เถาวลั ย นา้ํ พอทวมตวั ยา ตมไฟปานกลางใหเ หลือน้าํ 1 ใน 3 สวน
เปรยี ง (เถา) หางไหลแดง (เถา) หญา แหวหมู (หัว) ฝาง (แกน) แลว ใสดีเกลอื คนตอใหละลาย
แกแล (Mac_coc) (แกน) ชะเอมปา (เถา) โคคลาน (Mal_rep)
(เถา) ตะคา นเลก็ หรือสะคาน (เถา) กะเจยี น (แกนและราก) วิธีใช
ขมนิ้ ออ ย กระชายดาํ (Kaempferia parviflora) กระชายมวง
(ไมทราบชนดิ ) ดปี ลี (ผล) พรกิ ไทยขาว พญามูลเหลก็ หรือ ด่ืม 1 แกว ชา กอ นอาหาร
พญามอื เหลก็ (Str_luc) (แกน) จนั ทนเทศ (ดอก) จันทนเทศ
(ผล) แสมทัง้ 2 (แกน) โกฐทัง้ 5 อยางละเทาๆ กัน ใชของสด คําเตอื น

หรอื ตากแหง เทเหลาขาวพอใหทวมตัวยา ถา ธาตเุ บาหรอื ถา ยทองงายใหใ สด ีเกลือเพยี งครึ่งหนงึ่
ดองไวอ ยางนอ ย 7 วนั จึงใชได

วิธใี ช

ดืม่ คร้ังละ 1 จอก กอนอาหาร เชาและเยน็

121

เปลาใหญ มะไฟแรด

ÂÒÍ‹Ùä¿ËÅ§Ñ ¤ÅÍ´ 䢌μÇÑ ÃŒÍ¹/䢌ËÇÑ´

(S1-45) (S2-01)

-------------------- --------------------

ชว ยขับนํา้ คาวปลา มดลกู เขา อเู รว็ แกไขต วั รอ น ปวดหัว ถอนพษิ ไข ไขหวัด
เลือดลมไหลเวยี นดี ไขปอดบวม

สว นประกอบ สวนประกอบ

เปลาใหญ พลบั พลา ตนี นกหรือนน ท้งั หมดใชเนอ้ื ไมอ ยางละ เบญจโลกวเิ ชียรหรอื ยาหาราก ผสมกบั มะกรูด มะนาว
เทาๆ กัน ตากใหแหง สนทิ มะปรางหรอื มะปริงกไ็ ด กลงึ กลอ ม ปลาไหลเผือก โคกกระออม
มะไฟแรด ลิน้ กวางหรือคอ นตหี มา ทุกอยา งใชรากสดหรือแหง
วธิ ีใช อยา งละ 2 บาท, บอระเพ็ด (เถา) วา นกบี แรด (หวั ) กะดอม
(Gymnopetalum chinense) (ผล) จันทนแ ดง (แกน) จันทนา
นําเนอ้ื ไมม าใชส ุมไฟใหเ กิดควัน ใชร มควนั ใหส ตรที ี่อยไู ฟหลัง (แกน) ลูกใตใ บหรือใชหญาใตใบกไ็ ด (ท้ัง 5) ใชสดหรือตากแหง
คลอดบุตร, คนทอ งครัง้ แรกใช 5-7 วัน คนทอ งครั้งทีส่ อง
อยา งละ 2 บาท และ เกสรทง้ั 5 เกสรละ 1 บาท
เปน ตนไปใช 3 วนั
วิธีใช

ตมนาํ้ ด่ืม คร้ังละ 1 แกวชา กอ น/หลังอาหาร 3 เวลา
และกอ นนอน

122

สมกงุ ตรัง หัวรอยรู

Å´ä¢Áѹã¹àÅÍ× ´ à¡Ò ·

(S2-02) (S2-03)

-------------------- --------------------

ชว ยลดไขมันในเลอื ด รกั ษาโรคเกาท แกปวดขอ ปวดเขา แกพษิ ในกระดกู
บํารงุ กระดูก
สวนประกอบ
สวนประกอบ
พรกิ ไทย และ เสง เลก็ (ทัง้ 5) อยา งละ 10 บาท, หญา แหว หมู
(หวั ) กระชาย คําฝอย (Carthamus tinctorius) (ดอก) อยา ง ขาวเย็นเหนอื (Smilax corbularia) (หัว) และขาวเย็นใต
ละ 5 บาท, บอระเพด็ (เถา) มะตมู (ลูกออน) อยางละ 4 บาท, (Smilax sp.) (หวั ) อยางละ 2 บาท, กาํ แพงเจด็ ชัน้ (เถา)
สม กุงตรงั หรอื วัวหายแดง (เถา) มะพูด (ผล) หมักแปม (ใบ) หวั รอ ยรู (หัว) ดองดึง (หวั ) หญา ขดั (Sid_rho_rho) หรือใช
หญา ขดั ใบยาว (Sida acuta) ก็ได (ราก) หมากหมก (ราก)
เงาะหรอื ลูกพรวน (ผล) และมะตาด (ผล) อยา งละ 3 บาท มะเดื่อปลอง (ไม) หญา แหว หมู (หวั ) ขนั ทองพยาบาท (ราก)
ทุกอยา งตากแหง บดเปน ผงละเอยี ด กนั เกรา (แกน หรือราก) แซะ (ยอด) หมอนอ ย (ท้งั 5) ตางหลวง
แลว บรรจใุ สแ คปซลู ขนาด 400 mg. (ผล) ขงิ ข้นึ ฉา ย (ราก) โกฐนํ้าเตา และโกฐกระดูก อยางละ 4

วธิ ใี ช บาท, ทุกอยา งตากแหง บดเปนผงละเอียด
แลวบรรจุใสแ คปซูลขนาด 400 mg.
ทานคร้ังละ 2-4 เมด็ กอ นหรอื หลงั อาหาร เชา และเยน็
วิธีใช

ทานคร้งั ละ 2-4 เมด็ กอนหรอื หลังอาหาร 3 เวลา.

คาํ เตือน

หา มทานสัตวป ก และเคร่ืองในสัตวทกุ ชนดิ ระหวา งทานยา

123

ลน้ิ กวาง มะกาตน

¡Ãд¡Ù ·ºÑ àÊŒ¹ ¢ºÑ àÊÁËÐ

(S2-04) (S2-05)

-------------------- --------------------

รักษาอาการกระดูกทับเสน ชวยขับเสมหะในอกและลําคอ

สวนประกอบ สว นประกอบ

พริกไทย ดปี ลี (ผล) กาํ จัดตน หรอื พริกหอม (ผล) อยา งละ 16 มะกา หรือใช มะกาตน กไ็ ด (ใบ) สมอไทย (ผล) ราชพฤกษห รือ
บาท, ตะคานเลก็ หรอื สะคา น (เถา) เจตมลู เพลิงแดงหรือขาว คนู (เนือ้ ในฝก สดี ํา) มะพดู (ผล) ชะมวงปาหรือชะมวงชา ง (ราก)
(ราก) ไพลดํา (Zingiber ottensii) (หัว) อยางละ 6 บาท,
ชา พลหู รอื ชะพลู (ราก) 5 บาท, จันทนเทศ (ผลและดอก) ชาพลู (ราก) สะเดา (ใบและกา นใบ) ปบ (ใบและกานใบ)
โคคลาน (Mal_rep) (เถา) เถาวลั ยเ ปรยี ง (เถา) มา ทลายโรง มะขาม (ใบ) ขมิ้นออ ย กะดอม (Gymnopetalum chinense)
(เถา) ลิ้นกวางหรือคอ นตหี มา (เถา) และ ขิง อยา งละ 2 บาท,
กระวานหรอื ใชกระวานขาวก็ได และ กานพลู อยางละ 1 บาท, (ผล) เข็มแดง (Ixora macrothyrsa) (ราก)
ทุกอยา งใชส ดหรือตากแหง อยา งละเทา ๆ กนั
ยาดํา มหาหิงค และการบรู อยา งละ 4 บาท,
ทกุ อยางใชส ดหรือตากแหง วิธีใช

วธิ ใี ช ตมนํ้าด่มื คร้ังละ 1 แกว ชา ดื่มไดบอ ยตามทม่ี อี าการ

ตมนา้ํ ดมื่ คร้งั ละ 1 แกวชา กอนหรอื หลังอาหาร 3 เวลา

คําเตอื น

ไมค วรใชก ับสตรมี ีครรภ และยาดาํ มฤี ทธ์ิเปน ยาระบาย ปรบั
ปริมาณตามธาตุหนัก-เบาของผปู ว ย

124

เข็มทอง หหู มีขน

á¡ËŒ ÇÑ´/äÍ/à¨ºç ¤Í/ËÍºË´× ¼è×¹¤Ñ¹¨Ò¡ÍÒ¡ÒÃᾌ/âä਴ç

(S2-06) (S2-07)

-------------------- --------------------

แกห วดั แกไอ-เจบ็ คอ แกหอบหืด รักษาอาการคนั ท่วั ไปจากอาการแพ ผื่นคนั โรคเจด็
(อาการมตี มุ น้าํ เหลอื งพุพอง คนั ตามผิวหนัง)
สวนประกอบ
สว นประกอบ
ฟา ทะลายโจร (Andrographis paniculata) (ทง้ั 5) 4 สว น,
หนุมานประสานกาย (Schefflera leucantha) (ใบ) 3 สวน, หูหมขี น (ใบตากแหง ) และ วานสาวหลง (Amomum
schmidtii) หรอื ใชวา นสาวหลงใต (Amomum biflorum) ก็ได
มะแวงเครอื (Solanum trilobatum) (ท้งั 5) มะแวง ตน (ทงั้ 5) อยา งละเทาๆ กัน, เผาใบหหู มขี นใหเ ปนขเ้ี ถา วานสาว
(Solanum indicum) (ทัง้ 5) มะกล่ําตาแดงหรือมะกลํา่ ตาหนู หลงตากแหงแลว บดเปนผงละเอยี ด ผสมขเี้ ถา ผงวา นสาวหลง
(Abrus precatorius) (รากและเถา หา มใชเ มลด็ เพราะมีพิษ
รุนแรง) บอระเพ็ด (เถา) หญาแหว หมู (หวั ) เฉียงพรามอญหรือ และนาํ้ มนั มะพราวสกดั รอ น กวนใหเ ขา กนั พอใหขนเหนยี ว
กระดกู ไกดํา (Justicia gendarussa) (ราก) เขม็ ทอง (Ixora
javanica) หรอื ใช เขม็ แดง (Ixora macrothyrsa) กไ็ ด (ราก) วธิ ีใช

และตรผี ลา อยา งละ 1 สวน, ทกุ อยา งตากแหง แลว ทาผวิ หนังท่มี อี าการ วันละ 2-3 ครั้ง
บดเปน ผงละเอียด บรรจุใสแ คปซูลขนาด 400 mg.

วิธใี ช

ทานครง้ั ละ 3-4 เมด็ กอ นอาหาร 3 เวลา และกอ นนอน

125

สม ควาย มะกา

¢ºÑ àÊÁËÐã¹ÅÒí ¤Í-Í¡/á¡ËŒ ÍºË´× á¡Œ¡ÉÑÂäμ¾¡Ô ÒÃ

(S2-08) (S2-09)

-------------------- --------------------

ชว ยขบั เสมหะในลําคอ-อก แกห อบหดื แกก ระษยั ไตพกิ าร บํารงุ ไต, ชว ยขบั ปส สาวะ

สวนประกอบ สวนประกอบ

ดปี ลี (ผล) สม ควาย (ผล) ชะมวงปาหรอื ชะมวงชา ง (ราก) มะกา หรือใช มะกาตน กไ็ ด (ใบ) จันทนแ ดง (แกน) จันทนา
ขิงแหง (Zingiber ligulatum) (หัว) อยา งละ 6 บาท, เจตมูล (เน้อื ไม) ขีเ้ หล็ก (แกน) เถาวลั ยเ ปรยี ง (เถา) ไพล (หวั ) โคคลาน
เพลงิ แดงหรือขาว (ราก) ชะเอมเทศ (Glycyrrhiza glabra) (Mal_rep) (เถา) แฟบนา้ํ (ทงั้ 5) ขอยหนาม (รากและเนอ้ื ไม)
(รากและเนื้อไม) กระวานหรอื กระวานขาวก็ได (ผล) อยางละ 3 หญาหนวดแมวหรอื พยบั หมอก (Orthosiphon aristatus) (ทง้ั
บาท, ยานเอ็น (ผล) มะตาด (ผล) มะขามปอม (ผล) พริกไทย 5) เล็บเหยยี่ ว (ราก) หิง่ เมน หรือหิ่งหาย (Crotalaria pallida)
(ราก) และ เออ้ื งหมายนา (เหงา ) แสมทง้ั 2 (แกน) สมอทง้ั 3
ขาว กานพลู เทยี นเยาวพาณี ขนั ฑสกร อยางละ 2 บาท,
และจิงจอ เหลยี่ ม (เถา) 1 บาท (ผล) และ เบญจกลู อยางละ 4 บาท, หญาแหวหมู (หวั ) 3
บาท, ขา ตน (Cinnamomum ilicioides) (เน้ือไม) สมุลแวง
วธิ ใี ช (Cin_bej) (เปลอื ก) อยา งละ 2 บาท, ประคําไก (ท้งั 5) พริก
ไทย มะตูม (ผล) สนสองใบหรือสนสามใบกไ็ ด (แกน ) ขมนิ้ ออย
ตมนํ้าด่ืม คร้งั ละ 1 แกวชา กอ นหรือหลังอาหาร 3 เวลา โคกกระออม (Cardiospermum halicacabum) (ทงั้ 5) เตย
และกอ นนอน
หอม (ราก) อยา งละ 1 บาท, ทุกชนดิ ตากแหง แลว
บดเปน ผงละเอยี ด บรรจใุ สแ คปซลู ขนาด 400 mg.

วิธใี ช

ทานครั้งละ 2-4 เม็ด 3 เวลากอนอาหาร

126

เครอื งเู หา พงั โหม

âääμ ¢Ñº¹èÔÇ㹶§Ø ¹éíÒ´Õ

(S2-10) (S2-11)

-------------------- --------------------

รกั ษาโรคไต รักษานิว่ ในถุงนํา้ ดี

สว นประกอบ สวนประกอบ

ขมิ้นเครือ (Arc_fla) (เถา) ตอยติง่ (Ruellia tuberosa) (หัว วา นหอมแดง (Eleutherine americana) (หัว) กรุงเขมา (หัว)
และราก) เครอื งูเหาหรือคองูเหา (เถา) อยางละเทา ๆ กัน กระดึงชา งเผอื กหรือขี้กาแดง (Tri_tri_tri) (เถา) จนั ทนแดง
(แกน ) สนสามใบหรือใชส นสองใบก็ได (แกน ) บอระเพ็ด (เถา)
ตากแหงแลว บดเปนผงละเอียด บรรจุใสแคปซูลขนาด 400 mg. พังโหม (ใบและเถา) สมอไทย (ผล) มะอึก (Solanum
stramoniifolium) (ราก) อยา งละเทา ๆ กนั ตากแหง แลวบด
วธิ ีใช เปนผงละเอียด บรรจใุ สแคปซลู ขนาด 400 mg.

ทานครงั้ ละ 2-3 เม็ด กอ นอาหาร 3 เวลา วิธใี ช

คําเตือน ทานครัง้ ละ 2-3 เมด็ กอนอาหาร 3 เวลา

หา มรบั ประทานอาหารที่มรี สจัด และเคม็ จดั

127

คนทา เลบ็ เหย่ยี ว

¢ºÑ ¹ÔÇè ã¹·ÍŒ § ¢ºÑ ¹ÇèÔ ã¹äμ-·Ò§à´¹Ô »˜ÊÊÒÇÐ

(S2-12) (S2-13)

-------------------- --------------------

รักษานว่ิ ในทอง ชวยขับนิว่ ในไต และทางเดนิ ปส สาวะ

สวนประกอบ สว นประกอบ

วา นหอมแดง (Eleutherine americana) (หัว) หอมแดง (ใช หนามเกีย่ วไกห รอื เพใบดาด (Capparis diffusa) (ราก)
หัวโทนทไี่ มมีแขนง) บานไมรูโรย (ใชด อกสขี าว) (ดอก) คนทา เลบ็ เหย่ียว (ราก) คนทา (ราก) รสสคุ นธหรือรสสุคนธข าวหรอื
ปดคาย (Tet_lou) (เถา) รสสุคนธแ ดงหรอื ปดลื่น (Tetracera
(ราก) อยางละเทาๆ กนั ใชส ดหรือตากแหง
indica) (เถา) สับปะรดเขียว (Ananas sp.) (เหงา)
วิธีใช ผักขมหนาม (Amaranthus spinosus) (ราก) ตาลโตนด (งวง

ตม นํ้าดื่ม ครง้ั ละ 1 แกว ชา กอนอาหาร 3 เวลา และกอ นนอน ตาล) กลงึ กลอม (ราก) ถวั่ ผีหรือถั่วแระผี (Macroptilium
lathyroides) (ราก) ขลู (ท้ัง 5) อยา งละเทา ๆ กัน
ใชสดหรือตากแหง

วธิ ีใช

ตม นา้ํ ด่มื ครั้งละ 1 แกวชา กอนอาหาร 3 เวลา และกอนนอน

128

ไครน ้ํา เทพทาโร

¢Ñº¹ÇèÔ ã¹äμ-·Ò§à´Ô¹»˜ÊÊÒÇÐ ÂÒÊμÃÕÊÒÇàÊÁÍ

(S2-14) (S2-15)

-------------------- --------------------

ชวยขบั นิว่ ในไต และทางเดินปส สาวะ ชวยลางไต บาํ รงุ รักษาระบบภายในของสตรี
รกั ษาทางเดินปสสาวะอกั เสบ ชว ยกระชับรา งกาย

สวนประกอบ สว นประกอบ

ตะไคร (เหงา ) ไครน า้ํ (Hom_rip) (ตน) หญาคา (ราก) ถวั่ ผหี รอื หญาแหว หมู (หัว) กระชาย กระชายดํา (Kaempferia
ถวั่ แระผี (Macroptilium lathyroides) (ราก) มะกองขา ว parviflora) วานชกั มดลูก (Curcuma zanthorrhiza) ไพล
(ราก) ไผป า หรอื ใช ไผต ากวาง (Schizostachyum grande) ขมนิ้ ออ ย โสมตงั กุย (ไมทราบชนิด) เทียนดํา เทยี นขาว อยางละ
ก็ได (ราก) สับปะรดเขียว (Ananas sp.) (เหงา ) กระแตไตไ ม 4 บาท, ขมิ้นชัน ขงิ แหง (Zingiber ligulatum) สีเสียดแกน
(หวั หรอื เหงา) หัวรอยรู (หัว) เตยทะเล (Pandanus odorifer) (Acacia catechu) (ฝก) พรกิ ไทย ดีปลี (ผล) ฝาง (แกน )
หรอื ใช เตยเหาะ (Pandanus unicornutus) (ราก) เถาวลั ย เทพทาโร (แกน) เค่ยี ม (Cot_lan) (เน้อื ไม) เฒาหลังลายหรือ
เปรยี ง (เถา) หญา เอ็นยดื หรือผกั กาดน้ํา (Plantago major) ยายคลงั (ราก) คร่ัง (รังของเพล้ยี ชนิดหน่ึง) อยางละ 2 บาท,
(ท้งั 5) โดไ มรูลม (ราก) บานไมรูโรย (ใชดอกสขี าว) (ดอก) เบญกานี และ สารสม อยางละ 1 บาท, ตากแหง แลว บดเปนผง
สงั วาลยพระอินทรหรอื ตน ตายปลายเปน (ทั้งตน ) ตนี เปน ทะเล
หรือตีนเปด นา้ํ (Cerbera odollam) (เปลอื ก) ลาํ พู (Sonner- ละเอยี ด บรรจุลงแคปซลู ขนาด 400 mg.
atia caseolaris) (ราก) โทงเทง (Physalis angulata) (ราก)
มะคะ (Cyn_ram) (ผล) ดนิ ประสวิ และสารสม , อยา งละเทาๆ วิธีใช
กนั ตากแหง แลว บดเปน ผงละเอียด บรรจใุ สแ คปซลู ขนาด
400 mg. หรือใชเปนยาตม ทานครั้งละ 2-4 เม็ด กอ นอาหาร 3 เวลา

วิธีใช

ทานกอ นอาหาร 3 เวลา ครงั้ ละ 2-4 เม็ด, ถายาตม
ด่มื คร้ังละ 1 แกว ชา

129

จนั ทนแดง จันทนา

ÂÒ¨¹Ñ ·¹ÅÕÅÒ á¡äŒ ¢ŒμÑÇÌ͹

(S2-16) (S2-17)

-------------------- --------------------

แกไขท ับระดู แกไข ตวั รอน ไขเปล่ียนฤดู แกไข ตวั รอ น ไขเปลยี่ นฤดู
แกปวด ลดการอักเสบ
สวนประกอบ
สวนประกอบ
สะเดา (ใบและกา นใบ) 2 บาท, จนั ทนแ ดง (แกน ) จนั ทนา
จนั ทนเ ทศ (แกน หรอื เน้ือไม) จนั ทนแ ดง/จนั ทนผา (แกน) (แกน ) วา นกีบแรด (หัว) วา นรอ นทอง (ไมท ราบชนิด) (หวั )
กะดอม (Gymnopetalum chinense) (ผล) บอระเพด็ (เถา) ขม้ินเครอื (Arc_fla) (เถา) หญา ขัด หรอื หญา ขัดใบยาว (Sida
ปลาไหลเผอื ก (ราก) โกฐสอ โกฐเขมา โกฐจฬุ าลัมพา อยา งละ acuta) กไ็ ด (ราก) กรงุ เขมา (ราก) ฝาง (แกน) คําฝอย (ดอก)
2 บาท, เตารา ง (ราก) เพกา (เปลือก) พมิ เสน และ ชะมดเช็ด คําแสดหรือคําเงาะ (Bixa orellana) (ดอก) กระดงึ ชา งเผอื ก
(Tri_tri_tri) (ราก) โคกกระออม (เถา) เฉยี งพรา นางแอ (เปลอื ก)
อยางละ 1 บาท, ตากแหง แลวบดเปนผงละเอยี ด พนมสวรรคป า (ราก) นมสวรรคป า (ราก) เข็มขาว (Ixora
บรรจุลงแคปซลู ขนาด 400 mg. lucida) หรือใช เข็มปา (Ixo_cib) กไ็ ด (ราก) มะปรางหรือ
มะปรงิ กไ็ ด (ราก) ดินประสวิ สารสม และตรผี ลา อยางละ 1
วธิ ใี ช บาท, ราชพฤกษหรือคูน ใชเน้อื ในฝก สีดาํ 3 ฝก , ตากแหง แลว

ผูใหญท านคร้งั ละ 3-5 เมด็ เด็กอายตุ ่าํ กวา 10 ป ครง้ั ละ 1-3 บดเปน ผงละเอียด บรรจลุ งแคปซูลขนาด 400 mg.
เม็ด กอนหรอื หลงั อาหาร 3 เวลา และกอ นนอน
วิธีใช

ผใู หญทานครัง้ ละ 3-5 เม็ด เดก็ อายตุ า่ํ กวา 10 ป ครง้ั ละ 1-3
เมด็ กอนหรอื หลงั อาหาร 3 เวลา และกอ นนอน

130

บอระเพ็ด ราชครูดาํ

âäÀÙÁÔᾌ âäÀÁÙ Ôᾌ

(S2-18) (S2-19)

-------------------- --------------------

แกโ รคภูมแิ พ แกโ รคภูมิแพ

สว นประกอบ สว นประกอบ

มะตูม (ผล) หญาแหวหมู (หวั ) บอระเพด็ (เถา) กะทกรก (ราก) หนมุ านประสานกาย (Schefflera leucantha) (ใบ) ราชครูดาํ
ตังตาบอด (เนื้อไม) ตาํ ลงึ (ราก) ชาพลู (ดอก) วานนํ้า (Acorus หรอื ชิงดอกเดยี ว (ราก) สมลุ แวง (ราก) ขาลิง (หัว) อยางละ 5
calamus) (เหงา ) ขงิ แหง (Zingiber ligulatum) อยา งละ 5
บาท, ตากแหงแลว บดเปน ผงละเอยี ด หรอื ผสมกบั นํ้าผ้งึ
บาท, ตากแหงแลวบดเปนผงละเอียด หรอื ผสมกับน้ําผงึ้ ปนเปนยาลูกกลอนขนาด 1 ซม.
ปนเปน ยาลูกกลอนขนาด 1 ซม.
วธิ ีใช
วิธใี ช
ทานครัง้ ละ 1 เม็ด กอนอาหารเชาและเย็น, ถา เปน ยาผง
ทานครั้งละ 1 เมด็ กอ นอาหาร กอนอาหารเชา และเยน็ , ทานครั้งละ 1 ชอนชา ละลายกบั นาํ้ อนุ ครงึ่ แกว ชา
ถาเปนยาผง ทานครั้งละ 1 ชอ นชา ละลายกบั น้ําอนุ คร่ึงแกว ชา

131

มะเดอ่ื อุทมุ พร กฤษณา

ä¢äŒ ·¿ÍÂμˏ Ã×Í䢌ÃÒ¡ÊÒ´¹ŒÍ âääÁà¡Ã¹/Ç§Ô àÇÂÕ ¹ÈÃÕÉÐ

(S2-20) (S2-21)

-------------------- --------------------

แกไทฟอยตหรือไขร ากสาดนอ ย แกโรคไมเกรน แกวงิ เวียนศรีษะ

สวนประกอบ สวนประกอบ

หมาก (ราก) มะพราว (ราก) ตาลโตนด (ราก) ฟกขาว (ราก) มะตูม (ผล) เมด็ ผกั ชี กฤษณา (Aqu_cra) หรอื ใช กฤษณาใต
เถายา นาง (ราก) มะเดือ่ อุทุมพร (ราก) คนั ทรง (Colubrina (Aqu_mal) ก็ได (เนอื้ ไมห รอื แกน ) จันทนเทศ (เน้อื ไมหรือแกน )
asiatica var. asiatica) (ราก) หญาพนั งแู ดง (Cyathula รามหรอื พลิ ังกาสา (Ard_ell) (เมด็ ) หญา แหวหมู (หวั ) กกรงั กา
prostrata) (ทัง้ 5) หญา ขดั หรอื หญา ขดั ใบยาว (Sida acuta) (Cyperus involucratus) (หัว) ขีเ้ หลก็ เลือด (แกน ) หญาขดั

ก็ได (ราก) อยางละเทา ๆ กัน, ใชส ดหรอื ตากแหง หรอื หญา ขัดใบยาว (Sida acuta) กไ็ ด (ราก) สมอดีงู (ผล)
เบญจกูล และตรผี ลา อยางละ 1 บาท, ตากแหง แลว บดเปน
วธิ ใี ช
ผงละเอียด บรรจลุ งแคปซลู ขนาด 400 mg.
ตม น้าํ ดื่ม คร้งั ละ 1 แกวชา 3 เวลา หลงั อาหาร 30 นาที
วิธีใช

ทานครั้งละ 3-5 เมด็ กอ นอาหาร 3 เวลา, ถาเปน ยาผง
ทานคร้ังละ 1 ชอนชา ละลายกบั นา้ํ อนุ ครึง่ แกว

132

ขม้ินฤาษี ดอกพกิ ลุ

àºÒËÇÒ¹ á¼ÅàºÒËÇÒ¹

(S2-22) (S2-23)

-------------------- --------------------

แกโ รคเบาหวาน รักษาแผลทเี่ กิดจากโรคเบาหวาน

สวนประกอบ สว นประกอบ

กําแพงเจ็ดชน้ั (เถา) มา ทลายโรงหรือแสม าทลาย (Neu_rac) ขา กระชาย ไพล อยา งละ 2 บาท, พรกิ ไทยดํา 7 เมด็ พกิ ุล
(เถา) มะแวง เครือ (Solanum trilobatum) (ทั้ง 5) เถามวก (ดอก) 15 บาท, ตาํ ใหล ะเอียด เติมหวั กะทิพอทวมตัวยา แลว
ขาวหรือแดง (Urc_min) (เถา) ชะเอมปา (เถา) เตยทะเล (Pan-
danus odorifer) หรือใชเตยเหาะ (Pan_uni) กไ็ ด (ราก) เคี่ยวไฟปานกลางจนเหลอื แตน ้าํ มนั .
คนทา (ราก) ขมนิ้ ฤาษหี รือแฮม (Tin_pet) (เถา) ทเุ รียนเทศ
(Annona muricata) (ผล) ตะเขบ็ หรอื คอกว่ิ (Pot_sca) (เถา) วิธใี ช

เตยยา นหรือแกลบกอง (Fre_sum) (เถา) กะทงั ใบใหญ กอ นทายาใหตําวา นทองคาํ (ไมท ราบชนดิ ) และเอยี่ มไล
(เปลือก) มูกเขา (เปลือก) หญาหนูตน (ทง้ั 5) สะตอ (สมุนไพรจนี ) ผสมกนั ทาท่หี นาอก แลว จึงคอ ยเอายาทา
(เปลือกฝก) อยา งละเทาๆ กนั ใชสดหรือตากแหง .
บรเิ วณบาดแผล 3 เวลา
วธิ ีใช

ตมนา้ํ ดม่ื คร้งั ละ 1 แกว ชา กอนอาหาร 3 เวลา

133

สนั โสก ผลคัดเคาเครอื

ÍÑÁ¾ÒμÃÐÂÐáá ÂÒÇÂÑ ·Í§

(S2-24) (S2-25)

-------------------- --------------------

แกอ าการกง่ึ อัมพาตหรอื อมั พาตระยะแรก รกั ษาอาการวยั ทอง รักษาเลือดลมใหเ ปนปกติ
กลา มเน้อื ออ นแรง เดินยนื ไมป กติ เหน็บชา
สวนประกอบ
สว นประกอบ
คําฝอย (ดอก) ประดู (Pte_macc) (แกน) ฝาง (แกน) เถาคนั
จงิ จอเหลย่ี ม (เถา) และ ดปี ลี (ผล) อยางละ 8 บาท, พรกิ ไทย 7 หรอื เถาคนั แดง (Cayratia trifolia) (เถา) คัดเคา เครือ (ผล)
บาท, สนั โสกหรอื หมยุ ชา ง (ลําตน ) ดองดึง (หวั ) เปลานอย เหงอื กปลาหมอดอกขาวหรือมว งกไ็ ด (Acanthus ebractea-
(Croton stellatopilosus) (ลาํ ตน ) อยางละ 3 บาท, tus / Acanthus ilicifolius) (ใบและตน) ไผคลาน (ไมท ราบ
เถาวัลยเปรียง (เถา) ยานเอ็น (เถา) โคคลาน (Mal_rep) (เถา) ชนิด) และยาดาํ อยา งละ 4 บาท, มะกา หรือใชม ะกาตน กไ็ ด
เถาเอน็ ออน (เถา) ขิงแหง (Zingiber ligulatum) จามจุรหี รอื
(ใบ) และ สารสม อยา งละ 2 บาท, ราชพฤกษห รือคนู
กามปู (เนือ้ ไม) อยางละ 2 บาท, เจตมูลเพลงิ แดง (ราก) ตะคา น (ฝกแก 1 ฝก ) เตยหอม (ใบ) 3 ใบ, ใชส ดหรอื ตากแหง
เล็กหรือสะคา น (เถา) ชา พลู (ราก) วานนาํ้ (Acorus calamus)
วิธใี ช
(เหงา ) ขา ลงิ (หัว) เทียนเยาวพาณี เทยี นเยาวกาสา โกฐสอ
อยา งละ 1 บาท, โกฐนํ้าเตา เกลือแกง เกลอื สนิ เธาว อยางละ 2 ตมนา้ํ ดืม่ ครั้งละ 1 แกวชา กอนอาหาร 3 เวลา
บาท, และมหาหิงค 8 บาท ตากแหง เกบ็ ไวใ ชเ ปนยาตม หรอื บด

เปนผงละเอียดเปนยาผง หรอื ผสมกับน้าํ ผึง้
ปน เปน ยาลกู กลอนขนาด 1 ซม.

วธิ ีใช

ยาตมด่ืมครง้ั ละ 1 แกว ชา, ยาเม็ดทานครั้งละ 1 เม็ด, ยาผงทาน
คร้ังละ 1 ชอ นชา ละลายกับน้ําผ้งึ ผสมกบั นาํ้ สม ซา หรอื นํ้าอนุ

ครึ่งแกวชาก็ได กอนอาหารเชา และเยน็

134

สมุลแวง เมื่อยดูก

ÂÒ»ÃºÑ ¸Òμ/Ø »Ç´àÁÍ×è Â/»Ç´¢ÍŒ -àÍç¹ »Ãд§àÅ×Í´

(S2-26) (S2-27)

-------------------- --------------------

ชว ยปรับธาตุ แกปวดเมื่อย ปวดเขา-ขอ-เอ็น แกป ระดงเลือด เลือดขนึ้ มอี าการคันตามผิวหนงั
แกเอ็นพิการ
สว นประกอบ
สวนประกอบ
อีคุย (Willughbeia sp.) (เถา) หัวรอ ยรู (หวั ) สมอดีงู (ผล)
กระทอื (หวั ) 5 บาท, เทายายมอ ม (ราก) เถาวัลยเ ปรียง (เถา) ขนั ทองพยาบาท (ราก) ผักกาดกบหรือวา นมหากาฬ (หัว) ขาว
ยานเอน็ (เถา) สมลุ แวง (เปลือก) อยา งละ 3 บาท, เถาคนั หรือ เยน็ เหนือ (Smilax corbularia) (หวั ) ขา วเยน็ ใต (Smilax sp.)
เถาคันแดง (Cayratia trifolia) (เถา) โคคลาน (Mal_rep) เม่ือยดูกหรอื เม่อื ยแดง (เถา) เถาวัลยเ ปรียง (เถา) มา ทลายโรง
(เถา) ขเ้ี หลก็ (แกน ) หมากหมก (ราก) มา ทลายโรงหรือแสมา (เถา) หญาแหว หมู (หัว) กําแพงเจด็ ชนั้ (เถา) ฝาง (แกน) ชา พลู
ทลาย (เถา) กระดกู ไกดาํ (Justicia gendarussa) (ราก) จําปา (ราก) ตะคา นเล็กหรอื สะคาน (เถา) เจตมูลเพลิงแดง (ราก) ดปี ลี
(Magnolia champaca var. champaca) หรอื ใชจําปาปา (ดอก) ขิงแหง (Zingiber ligulatum) มะยม (Phyllanthus
(Mag_cha_pub) ก็ได (ใบ) ฮอสะพายควายหรอื ยา นดูก (เถา)
หญา ขัด (Sid_rho_rho) หรอื ใชหญาขดั ใบยาว (Sida acuta) acidus) (ใชรากของตน ตัวผ)ู ขมิ้นเครือ (Arc_fla) (เถา)
กไ็ ด (ราก) มะกา หรือใช มะกาตน ก็ได (ใบ) วานนํา้ (Acorus สฟี นกระบอื (แกน), ใชสดหรอื ตากแหง
calamus) (เหงา ) หญา แหวหมู (หวั ) ลิน้ กวางหรือคอนตหี มา
(เถา) มะหาด (Art_tha) หรือใช หาด (Art_lac) กไ็ ด (แกน) วิธีใช

ไพล ขา แสมทัง้ 2 (แกน ) และเบญจกลู อยา งละ 2 บาท, ตม นํ้าด่ืม ครง้ั ละ 0.5-1 แกว ชา กอ นอาหาร 3 เวลา
สมปอ ย (ใบ) มะขามแขก (Senna alexandrina) (ใบ) หญา
ปากควาย (Dactyloctenium aegyptium) (ทง้ั 5) สังวาลย
พระอินทร (เถา) ราชพฤกษหรือคนู (เนือ้ ในฝกแกส ีดาํ ) สวาด
(เมล็ด) ดเี กลอื ยาดาํ อยางละ 1 บาท, ใชสดหรอื ตากแหง

วิธีใช

ตมนํา้ ดมื่ คร้ังละ 0.5-1 แกวชา กอ นอาหาร 3 เวลา

135

เนระพูสีไทย กระทงิ

ᡤŒ ѹ ÂҹǴÍÒ¡Ò÷ºÑ àÊŒ¹

(S2-28) (S2-29)

-------------------- --------------------

แกอาการคันตามผิวหนัง แกอ าการทับเสน อมั พฤกษ อมั พาต

สว นประกอบ สวนประกอบ

ขลู (ใบ) ขอย (เปลือก) คําฝอย (ดอก) ทองพนั ชง่ั (ท้ัง 5) เหงือก ลําโพง (Datura metel) (ใบ) ผักบงุ นา (Ipomoea aquatica)
ปลาหมอดอกขาวหรอื มว งก็ได (Acanthus ebracteatus / (ใบ) ขมน้ิ ออย มะนาว (ราก) กระเทียม (ใบ) กระทงิ (Calo-
Acanthus ilicifolius) (ใบ) สมปอย (ใบ) หวา (Syz_cum) phyllum inophyllum) (เนื้อในเมล็ด) จําปา หรอื ใชจ าํ ปาปา
(เปลอื ก) ผกั หนาม (หวั ) มะยม (ใบ) มะเฟอง (ใบ) เนระพสู ไี ทย กไ็ ด (ใบ) ฝน (ยางฝน สกุ ) อยา งละเทาๆ กัน, ใชสดหรอื ตากแหง
หรือใช วา นพงั พอน ก็ได (ทั้งตน ) ผกั บงุ ทะเล (Ipomoea ตาํ หรอื บดใหละเอียด ใสน ํา้ มันงาพอทวมตวั ยา เค่ียวไฟออนๆ
pes-caprae) (เถา) หมากผู (Cordyline fruticosa) (สายพันธุ ไลน า้ํ ออกใหหมดจนเหลือแตน ้าํ มัน
ใบเรียวแคบและต้ังขึ้น) (ใบ) และ หมากเมยี (ชนดิ เดยี วกับ
หมากผูแ ตเ ปนสายพนั ธุที่มแี ผน ใบกวา งกวา) (ใบ) อยางละ วิธใี ช

เทา ๆ กนั , ใชสดหรือตากแหง ใสน า้ํ พอทวมตัวยา ทาเพยี งเลก็ นอย แลวถนู วดตามบรเิ วณท่มี อี าการ หรอื เสน
ตมใหนาํ้ งวดลงเหลอื ครงึ่ หน่ึง อมั พฤกษ อมั พาต 3-4 ครง้ั /วัน จนหาย

วิธีใช

ใชอ าบหรือราดบนสวนผวิ หนังที่มอี าการ 2-3 ครัง้ /วัน
หรอื เมือ่ มีอาการคัน

136

มะหาด ไกรทอง

ÅÐÅÒÂÅèÔÁàÅÍ× ´ »Ç´àÁÍè× ÂàÊŒ¹à͹ç

(S2-30) (S2-31)

-------------------- --------------------

ชวยละลายล่มิ เลอื ด บรรเทาอาการเสนเลอื ดตบี แกปวดเมือ่ ยตามเสนเอ็น เสน เอ็นอักเสบ
บรรเทาอาการอมั พฤกษ-อมั พาต
สวนประกอบ
สว นประกอบ
ดีปลี (ดอก) 17 บาท, ชา พลู (ราก) 9 บาท, ตะคานเล็กหรือ
สะคาน (เถา) 7 บาท, เจตมูลเพลิงแดง (ราก) 6 บาท, ขิงแหง มะขาม (ใบ) 5 บาท, สม ปอ ย (ฝก ) ราชพฤกษหรือคูน (เนอ้ื ใน
(Zingiber ligulatum) 2 บาท, ครหี้ รือสกั ขี (แกน) แสลงพนั ใต ฝก แกส ีดํา) มะกาหรอื มะกาตน ก็ได (ใบ) เถาวัลยเ ปรียง (เถา)
ขิงแหง (Zingiber ligulatum) อยางละ 3 บาท, ตรีผลา อยา ง
(Pha_gla_mar) (เถา) มะหาด หรอื ใช หาด กไ็ ด (แกน )
กระวาน (ผล) กานพลู (ดอก) กฤษณาหรอื กฤษณาใตกไ็ ด (เนอื้ ละ 2 บาท, สมอเทศ กระทมุ (Neo_cad) (ใบ) ไกรทอง
ไมห รือแกน ) กะลําพัก (ทไี่ ดจากแกนมีเชอ้ื ราของตน สลดั ไดปา (เปลอื ก) ล้นิ กวางหรือคอ นตีหมา (เถา) ข้ีเหลก็ (แกน ) โคคลาน
(Eup_ant)) บุนนาค (ผล) พรกิ หาง (Piper cubeba) (ผล) (Mal_rep) (เถา) ยานเอน็ (เถา) เถาเอ็นออ น (เถา) มา ทลายโรง
กะดอม (ผล) จนั ทนแ ดง (แกน) จนั ทนา (แกน) จนั ทนเ ทศ (ผล)
จนั ทนเทศ (ดอก) ผักชีใหญ (ไมท ราบชนิด) (เมด็ ) โกฐท้ัง 5 (เถา) ผักเส้ียนผี (Cleome viscosa) (ท้ัง 5) เปลานอ ย
เทยี นท้ัง 5 สารสม ยาดํา นํ้าตาลทราย อยางละ 1 บาท, ตากให (Croton stellatopilosus) (เนอื้ ไม) มะหาดหรอื หาดก็ได
แหง แลว บดเปนผงละเอียด บรรจใุ สแ คปซูลขนาด 400 mg. (แกน) เจตมูลเพลิงแดง (ราก) มะตมู (ผล) เทยี นดาํ โกฐสอ
โกฐเขมา มหาหงิ ค ดเี กลือ อยา งละ 2 บาท, พริกไทย (ผล)
วธิ ีใช
ตองแตก (ราก) กาํ แพงเจ็ดช้นั (เถา) วา นน้าํ (Acorus
ทานคร้งั ละ 4-5 เมด็ กอนอาหาร 3 เวลา calamus) (เหงา ) ตะคา นเลก็ หรือสะคา น (เถา) และยาดํา

คาํ เตือน อยางละ 1 บาท, ใชข องสดหรือตากใหแหง

หา มใชก ับสตรมี คี รรภ วธิ ใี ช

ตม นํา้ ด่ืม คร้งั ละ 1 แกวชา กอนอาหาร 3 เวลา

137

จิงจอ เหลี่ยม เชียด

ÍÑÁ¾Ä¡É-ÍÑÁ¾Òμ ÍÑÁ¾Ä¡É-ÍÁÑ ¾Òμ

(S2-32) (S2-33)

-------------------- --------------------

รักษาอัมพฤกษ- อัมพาต รักษาอมั พฤกษ- อมั พาต

สว นประกอบ สวนประกอบ

กระเทียม พรกิ ไทยขาว จนั ทนเทศ (เนื้อไม) หสั คุณเทศหรอื จนั ทนแดง (แกน) จนั ทนา (เนื้อไม) ขอนดอกพิกลุ (เน้ือไม)
ชมพพู วง (Kleinhovia hospita) (เนื้อไม) อยา งละ 3 บาท, อบเชยจนี (Cinnamomum cassia) หรอื อบเชยญวน
สมุลแวง (เปลือก) ดีปลี (ผล) เจตมลู เพลิงแดงหรอื ขาว (ราก)
ชาพลู (ราก) และ ชา พลู (ดอก) ตะคา นเลก็ หรอื สะคาน (เถา) (Cinnamomum camphora) หรือใชเชยี ด (Cin_ine) ก็ได
ระยอ ม (ราก) เปราะหอม (Kaempferia galanga) (หัว) จิงจอ หญา แหว หมู (หวั ) หญา ชนั กาดหรือหญาครนุ (หัว) เกสรทัง้ 5
เหลย่ี ม (ราก) วา นนํ้า (Acorus calamus) (เหงา) เทยี นขาว
โกฐเขมา โกฐกา นพราว หรดาลกลีบทอง และ มหาหิงค อยาง ตรผี ลา อยา งละ 2 บาท, ชะลดู สนสองใบหรอื สามใบกไ็ ด
ละ 2 บาท, ยาดํา ใสป รบั ปรมิ าณตามธาตุหนกั -เบาของผูปวย, (แกน ) สัก (แกน) ครห้ี รือสกั ขี (แกน) แสมทัง้ 2 (แกน ) โคคลาน
(Mal_rep) ลน้ิ กวางหรอื คอ นตีหมา (เถา) ยา นเอ็น (เถา) เถา
ตากใหแ หง แลวบดเปนผงละเอียด ผสมนํา้ ผึ้ง เอน็ ออ น (เถา) มาทลายโรง (เถา) มะหาด (แกน ) เถาวลั ยเปรียง
ปนเปนลกู กลอนขนาด 1 ซม. (เถา) ข้ีเหล็ก จันทนเ ทศ (ผล) จนั ทนเทศ (ดอก) กระวาน (ผล)

วธิ ใี ช กานพลู คาํ ฝอย (ดอก) แฝกหอม (Chrysopogon zizani-
oides) (ราก) โกฐทั้ง 5 เทียนทั้ง 5 เลอื ดแรด (เลือดสัตวไมใ ช
ทานครง้ั ละ 1 เม็ด หลงั อาหาร เชา และเย็น ตนไม) และยาดาํ อยางละ 1 บาท, ใชข องสดหรือตากแหง ใช
เปน ยาตม หรือบดเปนผงละเอียดบรรจแุ คปซูลขนาด 400 mg.

วิธีใช

ตม นํา้ ด่มื คร้ังละ 0.5-1 แกวชา หรอื ครงั้ ละ 3-4 เม็ด
กอนอาหาร เชาและเย็น

138

เสมด็ เถาวลั ยเปรยี ง

ªÐŌҧ¢Í§àÊÕÂã¹àÅÍ× ´ á¡Œ»Ç´àÁ×Íè Â/ªÒμÒÁ»ÅÒÂÁ×Í-à·ŒÒ

(S2-35) (S2-36)

-------------------- --------------------

ชวยชะลา งของเสยี ในเลือด ทําใหเ ลอื ดหมนุ เวียนดี แกปวดเมือ่ ยตามรา งกาย แกอ าการชาตาม
ปลายมือ ปลายเทา
สวนประกอบ
สว นประกอบ
ตะไคร (ทัง้ 5) กะเพรา (ใบ) สะระแหน (ใบ) มะกรดู (ใบ)
โหระพา (ใบ) บัวหลวง (ราก) สมลุ แวง (เปลือก) ประดูบาน เถาเอน็ ออน (เถา) ยานเอ็น (เถา) โคคลาน (Mal_rep) (เถา)
(Pterocarpus indicus) หรือประดูปา (Pte_mac) กไ็ ด (แกน ) เถาวัลยเ ปรยี ง (เถา) แจง (ราก) มะคําไก (ใบ) มะกาหรือใช
เสมด็ /เสม็ดขาว (Melaleuca cajuputi) (ใบ) ขอนดอกพกิ ุล มะกาตน กไ็ ด (ใบ) สมอเทศ (Terminalia arjuna) (ผล)
(เนือ้ ไม) อยา งละเทาๆ กนั ตากแหง แลวบดเปน ผงละเอยี ด สมอไทย (ผล) สมอดีงู (ผล) ราชครูดําหรือชงิ ดอกเดียว (ราก)
สมุลแวง (เปลอื ก) ทุงฟา (เปลือกและเนือ้ ไม) หญา ขัดหรอื ใช
บรรจุใสแคปซูลขนาด 400 mg. หญาขัดใบยาว (Sida acuta) ก็ได (ราก) ดนั หมหี รือกานเหลอื ง
(ราก) วา นสากเหลก็ หรือพรา วนกคมุ (Mol_lat_lat) หรือใช
วธิ ใี ช ตองกาย (Mol_cap) ก็ได (หัว) อยา งละเทา ๆ กนั และยาดาํ
2-3 บาท (ปรบั ปรมิ าณตามธาตุหนกั -เบา) ใชสดหรอื ตากแหง
ทานคร้ังละ 4-5 เมด็ กอนอาหาร 3 เวลา
วิธใี ช

ตมนา้ํ ด่ืม ครัง้ ละ 0.5-1 แกว ชา (ปรบั ปริมาณตามธาตหุ นกั -เบา)
กอนอาหาร เชาและเย็น

139

ชมพูนา้ํ กระแตไตไม

ÍÕÊØ¡ÍãÕ Ê ÍÕÊ¡Ø ÍÕãÊ

(S2-37) (S2-38)

-------------------- --------------------

แกโรคอีสกุ อใี ส หรอื ไขส กุ ใส แกโ รคอสี กุ อใี ส หรือไขสุกใส

สวนประกอบ สว นประกอบ

หญาตีนกา (Ele_ind) (ราก) หญา ปากควาย (Dactylocteni- เถายา นาง (ราก) กระแตไตไม (เหงา ) คลา (หวั ) ระงบั พิษ (ราก)
um aegyptium) (ทงั้ 5) หญา แพรก (Cynodon dactylon) กางปลาขาว (ราก) ปรงทะเล (หัว) บานไมร โู รย (ใชด อกสขี าว)
(ทง้ั 5) คลุม (ราก) มะพราว (ราก) ชมพนู ํ้า (Syz_sia) (เปลือก ปรงสวนหรอื ลาํ เทง็ (ราก) มะคาํ ดีควาย (ผล) ฟกขา ว (ราก)
ลาํ ตนและผล) พิมเสน และเมนทอล อยา งละเทา ๆ กนั ใชส ด
หรอื ตากแหง ใสนาํ้ พอทวมตวั ยา ตม ใชไ ฟปานกลางจนนํ้างวด ทองโหลงหรือทองหลางนํา้ (เปลือก) อยางละเทาๆ กัน
ใชส ดหรือตากแหง
เหลอื 1 ใน 3 สว น ยกลงจากไฟ เตมิ พิมเสนและ
เมนทอลลงไปคนใหล ะลายหมด วธิ ีใช

วธิ ใี ช ตมน้าํ ด่ืมครั้งละ 1 แกว ชา กอนอาหาร 3 เวลา และกอนนอน,
และใชผ า ชุบน้ํายาเชด็ ตัวดว ย
ดมื่ คร้ังละ 1 แกวชา กอ นอาหาร 3 เวลา และกอนนอน

140

กระทอ มเลอื ด เรว ใหญ

¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËÔμ ÃÔ´Ê´Õ Ç§·ÇÒà ª¹´Ô àÅÍ× ´ÍÍ¡

(S2-39) (S2-40)

-------------------- --------------------

ชวยลดความดันโลหิตสูง รกั ษาโรคริดสดี วงทวารชนิดมเี ลอื ดออก

สว นประกอบ สวนประกอบ

มาทลายโรง (เถา) ข้ีเหล็ก (ท้งั 5) ชมุ เห็ดเทศ (ท้งั 5) อยางละ จันทนแดง (แกน) จนั ทนา (เนื้อไม) ขา วเย็นเหนือ (Smilax
0.5 kg., ขลู (เปลอื กตน) มะแวง ตนหรือมะแวงเครอื (ท้งั 5) corbularia) (หวั ) ขาวเย็นใต (Smilax sp.) (หวั ) สมกงุ
อินทนลิ น้าํ (ใบ) ระยอม (หวั ) กาฝากมะมวง (เน้อื ไม) บวั บก (Emb_rib) (เถา) สบั ปะรดขาว (Ananas sp.) (เหงา) เตยทะเล
(ใบ) หนมุ านประสานกาย (Schefflera leucantha) (ใบ) (Pandanus odorifer) หรอื ใชเตยเหาะ (Pan_uni) ก็ได (ราก
แพงพวย (Catharanthus roseus) (ราก) คึน่ ฉาย (ราก) คํา้ ยัน) เรวใหญ (Alp_mut_nob) หรือใช ปดุ ขนดอกขาว
กระทอมเลือดหรอื สบเู ลือด (หัว) รางแดงหรือคนทีดาํ (แกน ) (Alp_raf_hir) ก็ได (เมล็ด) จาํ ปาหรอื ใชจ าํ ปาปาก็ได (แกน)
บอระเพด็ (เถา) ลกู ขา หรือไอแหวง (เปลอื ก) มะขามปอม (ราก)
จนั ทนกะพอ (Vatica diospyroides) (เนอื้ ไม) อบเชยจนี / พริกไทยขาว หอมแดง (หวั ) กระเทยี ม (หัว)
อบเชยญวน/เชยี ด ก็ได (Cinnamomum spp.) (เปลอื ก) สารสม อยา งละเทา ๆ กัน ใชสดหรือตากแหง
กาหลง (Bauhinia acuminata) (ดอก) คําฝอย (ดอก)
วธิ ใี ช
อยา งละ 2 บาท, ตากแหงแลวบดเปน ผงละเอยี ด
บรรจุใสแ คปซลู ขนาด 400 mg. ตม นํ้าดื่ม ครั้งละ 1 แกวชา กอนอาหาร 3 เวลา

วิธีใช

ทานครงั้ ละ 4-5 เมด็ กอนอาหาร 3 เวลา

141

กันเกรา มะกลา่ํ ตน

Ã´Ô Ê´Õ Ç§·ÇÒà ä¢àŒ ÅÍ× ´ÍÍ¡

(S2-42) (S2-43)

-------------------- --------------------

รกั ษาโรครดิ สดี วงทวาร รกั ษาไขเลอื ดออก ซงึ่ มอี าการรอ นในสงู ปวดเม่ือย
ตามรา งกาย ปวดศีรษะ สะทา นรอ น-หนาว
สว นประกอบ
สวนประกอบ
ตรีชวาหรืออคั คที วาร (ท้งั 5) กนั เกรา (เปลือก) เค่ียม
(Cot_lan) (เปลือก) ถอบแถบนาํ้ (Derris trifoliata) (เถา) มะขาม (ใบ) มะเฟอ ง (ใบ) หมากผู (Cordyline fruticosa)
เพชรสงั ฆาต (เถา) กําแพงเจด็ ชั้น (เถา) ววั หายดํา (Embelia (สายพนั ธใุ บเรยี วแคบและต้ังขน้ึ ) (ใบ) และ หมากเมีย (ชนิด
sp. ชนิดนี้ยอดออ นมสี ีเขียวและมีนวลขาว) (เถา) สม กุงตรงั หรือ เดยี วกับหมากผแู ตเ ปน สายพนั ธุทมี่ แี ผนใบกวางกวา ) (ใบ)
ววั หายแดง (Emb_mac ชนดิ นี้ยอดออ นมีสมี ว งแดงเร่ือๆ) (เถา) เสลดพงั พอนตัวผู (Barleria lupulina) (ใบ) หนาด (Blumea
ลาํ พู (Sonneratia caseolaris) (ราก) สมลุ แวง (เปลอื ก) balsamifera) (ใบ) สะเดา (ใบ) ผกั ขวง (Glinus oppositifo-
อยา งละเทาๆ กัน ใชส ดหรือตากแหง เปน ยาตม หรือบดเปน ผง lius) (ทั้งตน) ชาพลู (ใบ) ขมน้ิ ออ ย ทรงบาดาล (Senna
surattensis) (เปลือกและราก) มะกลาํ่ ตน (Ade_pav) หรอื ใช
ละเอียดแลวบรรจุใสแ คปซูลขนาด 400 mg. มะกลํ่าตาไก (Ade_mic) ก็ได (เปลือก) อยางละเทา ๆ กัน

วธิ ใี ช ตากแหงแลว บดเปนผงละเอยี ด

ตม นํ้าด่ืม ครัง้ ละ 1 แกวชา หรอื ครั้งละ 4-5 เม็ด วิธีใช
กอ นอาหาร 3 เวลา
ใชทั้งกนิ และทา, ยากนิ กินครั้งละ 1 ชอ นชา ผสมกบั นา้ํ ซาวขา ว
1 แกว กอ นอาหาร 2-3 เวลา แลว แตอ าการ ถาอาการหนกั ให
กนิ ทุกๆ 4 ชว่ั โมง, ยาทาใชผ งยา 1 ชอ นชาผสมน้าํ ซาวขาวขนๆ

1 แกวชะโลมตามรางกาย หลงั จากกนิ ยาแลว

142

ผกั สาบ วา นสากเหลก็

䢌àÅÍ× ´ÍÍ¡ Á´ÅÙ¡à¤ÅÍ×è ¹/ºÒí Ã§Ø âÅËÔμ

(S2-44) (S2-45)

-------------------- --------------------

รกั ษาไขเ ลอื ดออก ซงึ่ มีอาการรอ นในสงู ปวดเมอื่ ย รกั ษามดลกู เคล่ือน บาํ รุงโลหติ
ตามรางกาย ปวดศีรษะ สะทา นรอ น-หนาว
สว นประกอบ
สวนประกอบ
วา นชกั มดลูก (Curcuma zanthorrhiza) วา นสากเหลก็ หรอื
จันทนา (เนอื้ ไม) เถายานาง (ราก) เทา ยายมอม (ราก) ทมู ทาม พรา วนกคุม (Mol_lat_lat) หรอื ใช ตองกาย (Mol_cap) กไ็ ด
(ไมทราบชนิด) (ราก) ผกากรอง (Lantana camara) (ราก) (หวั ) วา นนางคํา (Curcuma aromatica) (หัว) วา นมหาเมฆ
ฟก ขาว (ราก) ผกั สาบ (ราก) ผักหวานบาน (Sau_and) (ราก) (Cur_aer) (หัว) ขมิน้ ออย (หวั ) วา นนา้ํ (Acorus calamus)

อยา งละเทา ๆ กัน ตากแหง แลวบดเปนผงละเอียด (หวั ) วานกบี แรด (หวั ) ราชครดู าํ หรอื ชิงดอกเดยี ว (ราก)
เถาวลั ยเปรียง (เถา) โคคลาน (Mal_rep) (เถา) ยอปา (แกน )
วิธีใช
โกฐนํา้ เตา อยางละเทาๆ กัน ใชส ดหรอื ตากแหง
ใชท ัง้ กินและทา, ยากิน กนิ คร้ังละ 1 ชอนชา ผสมกับนํา้ ซาวขาว
1 แกว กอนอาหาร 2-3 เวลา แลว แตอ าการ ถาอาการหนักให วิธีใช
กินทกุ ๆ 4 ชวั่ โมง, ยาทาใชผงยา 1 ชอ นชาผสมนํา้ ซาวขาวขนๆ
ตมนาํ้ ด่มื ครง้ั ละคร่ึงแกว ชา กอ นอาหาร 3 เวลา
1 แกว ชะโลมตามรางกาย หลงั จากกนิ ยาแลว

143

มะรุม จนั ทนชะมด

âä«Ò§ 䢌¡Òí à´ÒãËÞ‹

(S2-46) (S2-47)

-------------------- --------------------

แกโรคซางทกุ ประเภท แกไขก าํ เดาใหญ

สว นประกอบ สวนประกอบ

มะรุม (ใบ) ขมิ้นออ ย ลิ้นทะเล (กระดองปลาหมกึ ) พิมเสน (พืช บอระเพ็ด (เถา) ขาตาแดง (Alpinia officinarum) (หัว)
ชนิดหนง่ึ Pogostemon cablin) (ใบ) อยางละเทาๆ กัน กระชาย (หวั ) ผักกาด (ไมทราบชนิด) (เมล็ด) จันทนแ ดง (แกน)
ตากแหงแลวบดเปนผง จันทนา (เนือ้ ไม) จันทนช ะมดหรอื จนั ทนหอม (Man_gag) (เน้ือ
ไม) หญา แหว หมู (หัว) มะแวง ตน (ท้ัง 5) ไพล (หัว) คดั เคาเครือ
วธิ ีใช (ราก) ตะคา นเล็กหรอื สะคาน (เถา) ชาพลู (ราก) จุกโรหนิ ีหรอื

ใชผงยาละลายกบั น้าํ มะนาวใหขน ใชกวาดลน้ิ และกวาดคอ พงุ ปลาชอน (Dischidia major) (ใบและราก) สนเทศหรือ
สนแผง (Platycladus orientalis) (แกน ) กรุงเขมา (หวั ) โมก
ใหญ (เปลือก) ตองแตก (ราก) แฝกหอม (ราก) กฤษณาหรอื ใช
กฤษณาใตก ็ได (เนื้อไม) กะลาํ พัก (แกน ท่มี ีเช้ือราของตน สลัดได
ปา) ขอนดอกพิกุล (แกนทข่ี ้ึนราของตน พกิ ุล) ชะลดู (เปลือก

เถา) อบเชยจนี /อบเชยญวน/เชยี ด กไ็ ด (Cinnamomum
spp.) ประดบู าน (Pterocarpus indicus) หรอื ใชประดูปา
(Pte_macc) กไ็ ด (แกน ) ข้เี หล็กเลอื ด (แกน ) สมอท้งั 3 เกสร

ทง้ั 2 โกฐทั้ง 5 และเทยี นท้งั 5 อยางละ 1 บาท หรือ
ใชเ ทาๆ กนั ใชของสดหรือตากแหง

วธิ ีใช

ตม นํา้ ดื่ม ครัง้ ละ 1 แกว ชา แทรกดีเกลือหยิบมอื
(ปรบั ตามธาตผุ ูปว ย) กอ นอาหาร 3 เวลา และกอนนอน

144

แจง กะทกรก

μ‹ÍÁÅÙ¡ËÁÒ¡âμ ÀÙÁÔᾌ

(S2-48) (S2-49)

-------------------- --------------------

แกตอ มลูกหมากโต แกภมู ิแพ

สว นประกอบ สว นประกอบ

แจง (ราก) ขเ้ี หลก็ (แกน) ล่นั ทมหรือล่ันทมปลายใบแหลม มะตูม (ผล) หญา แหวหมู (หัว) วานน้ํา (Acorus calamus)
(Plumeria rubra) (แกน) ขาวเย็นเหนอื (Smilax corbularia) (เหงา ) บอระเพด็ (เถา) กะทกรก (Passiflora foetida) (ราก)
(หัว) ขา วเยน็ ใต (Smilax sp.) รามหรือพิลังกาสา (ราก) อยาง ตังตาบอดหรอื ไฟเดอื นหา (เน้อื ไม) ตาํ ลึง (ราก) ชา พลู (ดอก)
ละ 3 บาท, หญาไทรหรือหญาแซมไซ (ทัง้ ตน ) 2 บาท, สารสม ขงิ แหง (Zingiber ligulatum) (หัว) อยา งละเทา ๆ กนั ตากแหง
และดนิ ประสิวขาว อยา งละ 1 บาท, เปลือกหอยแครง 2 สลงึ
แลว บดเปน ผงละเอยี ด ผสมกบั นา้ํ ผ้ึง
ใชของสดหรือตากแหง ปน เปน ลกู กลอนขนาด 6-7 มม.

วธิ ใี ช วิธใี ช

ตม นาํ้ ดมื่ คร้ังละ 1 แกวชา กอ นอาหาร 3 เวลา ทานครัง้ ละ 3-5 เม็ด กอ นอาหารเชา และเยน็

145

สะเดาเย็น สายหยุด

ºíÒÃاâÅËÔμÊμÃâÕ ´Âμç/ ºÒí ÃاàÅ×Í´/ËÇÑ ã¨/ÃÒ‹ §¡ÒÂ
»ÃШíÒà´Í× ¹à»¹š »¡μÔ
(S2-51)
(S2-50)
--------------------
--------------------
บํารุงเลือด ดมู ีเลอื ดฝาด บาํ รุงหัวใจ บํารงุ รางกาย
บาํ รุงโลหิตของสตรโี ดยตรง รกั ษาอาการประจาํ ท้งั ชาย-หญิง แกอ าการซบู ผอม
เดือนใหเปน ปกติ แกโลหติ ระดเู สยี บํารงุ ธาตุ
สว นประกอบ
สว นประกอบ
ฝาง (แกน ) 2 บาท, จําปา (เกสร) กระดังงาหรอื กระดงั งาสงขลา
คําฝอย (ดอก) 2 บาท, ประดหู รือประดปู า (Pte_macc) ก็ได (Can_odo) หรือใช กระดังงาดง (Cya_sum) กไ็ ด (ดอก)
(แกน) ฝาง (แกน) กาํ แพงเจด็ ช้ัน (เถา) สะเดาเยน็ หรือขอบชะ
นาง (เถา) กระดุมทองเลือ้ ย (ราก) สังหยูใบเลก็ หรือสาวสะดุง คาํ แสดหรอื คําเงาะ (Bixa orellana) (ดอก) โมกแดง (เปลอื ก
และเนือ้ ไม) สายหยดุ (ดอกและราก) เถากระดึงชาง (ลกู และ
(ราก) ใบตา งดอก (เถา) คอ นหมาขาว (Dra_ang) บุนนาค เถา) กระวาน (ผล) กานพลู กฤษณาหรือกฤษณาใตก ็ได (เนื้อไม)
(ดอก) บัวหลวง (เกสร) พรกิ ไทย ชบา (Hibiscus rosa-sinen- ชะลดู (เปลอื ก) อบเชยจีน/อบเชยญวน/เชียด กไ็ ด (Cinnamo-
sis) (ดอก) เบญจกลู เทยี นดํา (เมด็ ) กระดูกงูเหา (สัตว) และ mum spp.) ชะเอมเทศ (เนอื้ ไม) ขม้นิ เครอื (Arc_fla) (เถา)
กะลาํ พัก (จากแกน ไมส ลดั ไดปา ท่มี เี ช้ือรา) ขอนดอกพิกลุ (จาก
กํามะถันเหลือง อยางละ 1 บาท ใชข องสดหรือตากแหง
แกนไมพกิ ุลทีม่ เี ช้อื รา) จันทนแดง (แกน ) จนั ทนา (แกน )
วิธีใช จนั ทนเ ทศ (ผล) จนั ทนเ ทศ (ดอก) เบญจกลู โกฐท้งั 5 เกสรทัง้
5 เลอื ดแรด (สตั ว) อยางละ 1 บาท ใชตากแหง แลว บดเปนผง
ตม น้ําด่มื ครัง้ ละครึง่ แกวชา กอนอาหาร เชา และเยน็ ละเอยี ด บรรจุใสแ คปซลู ขนาด 400 mg. หรือใชเ ปนยาตมก็ได

วธิ ใี ช

ทานครง้ั ละ 4-5 เมด็ หรอื ดม่ื ครัง้ ละ 1 แกว ชา
กอ นอาหาร เชาและเย็น

146

กําลงั วัวเถลิง พญามือเหล็ก

«‹ÍÁá«Á/àÊÃÁÔ ÊÌҧàÊŒ¹àÍ¹ç ¾¡Ô Òà «‹ÍÁá«Á/àÊÃÔÁÊÃÒŒ §àʹŒ àÍç¹¾¡Ô ÒÃ

(S2-53) (S2-54)

-------------------- --------------------

ชว ยซอมแซม และเสริมสรา งเสนเอ็นท่ีพิการ ชวยซอมแซม และเสรมิ สรา งเสนเอ็นทพ่ี ิการ
แกอ าการกระษยั เสนในทอ ง (เสน ทองแข็ง)
สวนประกอบ
สวนประกอบ
เถาเอ็นออ น (เถา) เถาวัลยเ ปรยี ง (เถา) ขวากไกห รือเบนขอ
(Str_axi) (แกน ) ประคาํ ไก (ใบ) บัวบก (ท้ัง 5) ยา นเอ็น (เถา) ตะคา นเล็กหรือสะคาน (เถา) บัวหลวง (เกสร) หญา ตีนนก
ไพล (หัว) กําลังวัวเถลิง (Ana_luz) (ตนและราก) พกิ ุลหรือใช (Ele_ind) (ท้ัง 5) ขี้เหล็ก (แกน ) พญามูลเหลก็ หรอื
พกิ ุลปาก็ได (เปลอื ก) ไกรทอง (เปลือก) เจตมลู เพลิงแดง (ราก) พญามือเหลก็ (Str_luc) (เถา) เถาวัลยเ ปรียง (เถา)
ถวั่ ผี (Macroptilium lathyroides) (ตนและใบ) องั กาบแดง
(ไมท ราบชนิด) (ใบ) เทยี นเกลด็ หอย อยา งละเทาๆ กนั ตากแหง กาํ ลงั ววั เถลงิ (Ana_luz) (ตนและราก) ขงิ แหง (Zingiber
ligulatum) พริกไทย วานน้าํ (Acorus calamus) (เหงา )
แลวบดเปนผงละเอยี ด ผสมกบั นํ้าผึง้ กระวาน (ใบและลกู ) มะนาว (ผล) มะกรูด (ราก) สม ซา (ผวิ ผล)
ปนเปนลูกกลอนขนาด 1 ซม. สมอท้ัง 3 เทียนดํา โกฐพงุ ปลา เกลือสินเธาว มหาหงิ ค

วธิ ีใช อยา งละเทา ๆ กนั ตากแหง แลว บดเปนผงละเอียด

ทานครั้งละ 1-2 เม็ด กอนอาหาร 3 เวลา, และแบง ตัวยาผง วธิ ีใช
เคยี่ วกบั นา้ํ มนั มะพราว ใชนวดบริเวณทม่ี ีอาการ
ใชผงยา 1 ชอนชา ละลายกบั น้ํามะนาว/มะกรูด/สมซา /นํา้ สม
สายชู อยา งใดอยางหน่งึ ทาน 2 ครั้ง กอ นหรือ
หลงั อาหาร เชา และเยน็

147

เครอื ปลอก เสม็ดชุน

ÂÒÅÒŒ §âä¡Í‹ ¹¡ÒÃÃ¡Ñ ÉÒâäÃкºàʹŒ à͹ç 䢌ËÇÑ´ãËÞ‹

(S2-55) (S2-57)

-------------------- --------------------

ชว ยชาํ ระลา งระบบภายในรางกายกอนการรกั ษาโรค แกไขหวัดใหญ
ที่เกี่ยวกับระบบเสนเอน็ อมั พฤกษ อัมพาต
สว นประกอบ
สวนประกอบ
หนุมานประสานกาย (ใบ) 2 บาท, บอระเพ็ด (เถา) โคก-
เถาวลั ยเปรยี ง (เถา) 6 บาท, ราชพฤกษห รอื คูน (เน้อื ในฝกสดี าํ ) กระออม (Cardiospermum halicacabum) (เถา) หอมแดง
3 บาท, เครอื ปลอกหรอื เถาวัลยเ หล็ก (เถา) วา นสากเหลก็ หรือ (หัว) มะตมู (ผล) ตะเคยี นทอง (เปลือกและราก) กะตงั ใบ (หัว)
พราวนกคุม (Mol_lat_lat) หรอื ใช ตองกาย (Mol_cap) ก็ได มะปริงหรือมะปราง (ราก) ขนั ทองพยาบาท (ราก) เสม็ดชุนหรอื
(หวั ) ขี้เหลก็ (แกน) สมอท้ัง 3 มะขามปอม (เนอื้ ผล) มะกาหรือ เสมด็ แดง (ราก) ชะเอมปา (เถา) เบญจโลกวิเชียรและเบญจกลู
อยางละ 1 บาท, และกระเทียม 5 กลีบ ใชของสดหรอื ตากแหง
ใชม ะกาตน กไ็ ด (ใบ) ตองแตก (ราก) หญา แหว หมู (หวั ) ใสน ํ้าพอทวมตัวยา ตมดวยไฟปานกลางจนนํ้างวดลงเหลอื 1 ใน
บอระเพ็ด (เถา) ขม้นิ ออย เทยี นทงั้ 5 โกฐนาํ้ เตา ยาดํา และ
3 สว น แลว เตมิ เมนทอล 2 บาท คนใหละลายแลว ยกลง
สนิมเหลก็ (แทง เหลก็ ท่ขี นึ้ สนิม) อยา งละ 2 บาท
ใชของสดหรอื ตากแหง วิธีใช

วธิ ใี ช ทานคร้ังละ 1 แกว ชา กอ นอาหาร 3 เวลา และกอนนอน หรือ
ถา มอี าการมากทานทุกๆ 4 ช่วั โมง
ตมนา้ํ ดม่ื ครงั้ ละ 0.5-1 แกว ชากอนนอน

148

ฟาทะลายโจร รางแดง

ËͺË×´ ºÒí Ã§Ø ¡Òí Å§Ñ /ª¡Ù Òí ŧÑ

(S2-58) (S2-59)

-------------------- --------------------

แกหอบหืด ชวยบํารงุ กาํ ลัง ชูกําลงั ใหม เี รยี่ วแรงทํางาน

สว นประกอบ สว นประกอบ

ฟาทะลายโจร (ท้งั 5) 53 บาท, หนุมานประสานกาย (ใบ) 33 กระทอ ม (ใบ) 6 บาท, กระทอ มเลอื ดหรือสบูเลอื ด (หวั )
บาท, มะแวง เครือ (ผล) 13 บาท, สมอเทศ (ผล) สมอไทย (ผล) รางแดงหรือคนทดี ํา (แกน ) กระชายดาํ (หัว) สมลุ แวง (เปลือก)
มะขามปอ ม (เน้อื ผล) อยางละ 20 บาท, บอระเพ็ด (เถา) และ
หญาแหวหมู (หวั ) อยา งละ 13 บาท, ตากแหงแลวบดเปนผง ราชครดู าํ หรือชิงดอกเดียว (ราก) เนียนหรือมะพลับปา
(Dio_die) (เปลอื กตน) ชาอหู ลง (ใบ) อยา งละ 4 บาท ใช
ละเอียด ผสมกับนา้ํ ผ้ึงปนเปน ลกู กลอนขนาด 1 ซม. ของสดหรือตากแหง ใสน ้ําพอทว มตัวยาตมดว ยไฟปานกลางจน

วิธใี ช น้าํ งวดเหลอื 1 ใน 3 สว น

ทานครั้งละ 2-3 เม็ด กอ นอาหาร 3 เวลา วธิ ใี ช

ด่มื คร้ังละ 1 แกว ชา กอนอาหารและกอ นทํางาน

คําเตอื น

ควรดื่มกอนเวลาเขานอนมากกวา 6 ชว่ั โมง เพราะจะทําใหน อน
ไมหลบั และไมค วรใชกบั สตรีมีครรภ หรอื เด็กอายุตํา่ กวา 15 ป

149

วา นมหาเมฆ โดไมร ลู ม

ºíÒÃ§Ø Ã¡Ñ ÉÒÁ´ÅÙ¡ »Ç´àÁ×Íè ¡ÅÒŒ Áà¹Í×é -àÊŒ¹à͹ç
ºÒí Ãا¡íÒŧÑ
(S2-60)
(S2-61)
--------------------
--------------------
ชวยบํารงุ รกั ษามดลกู บาํ รุงสตรหี ลังคลอด
มดลูกพิการ แกป วดเมื่อยกลา มเนอ้ื -เสน เอน็ บาํ รงุ กําลัง

สวนประกอบ สวนประกอบ

วา นชกั มดลูก (Curcuma zanthorrhiza) (หวั ) วา นมหาเมฆ โดไมร ลู ม (ทัง้ 5) เถาวัลยเ ปรียง (เถา) กาํ ลังววั เถลงิ (ตน และ
(หัว) โดไมรูล ม (ท้ัง 5) ราชครูดาํ (ราก) หรือสบดู าํ (หวั และเถา) ราก) เถาเอ็นออ น (เถา) กําแพงเจ็ดช้ัน (เถา) เหงือกปลาหมอ
ดอกขาวหรือมวง (ลาํ ตน) ทงิ้ ถอ น (เปลือก) หมากผปู า หรือ
โมกเครอื (เถา) ขา (หวั ) กระทอื (หวั ) กระชาย (หวั ) ชะลูด กําลังหนมุ าน (Dra_ter) มะตูม (ผล) เถาคนั หรอื เถาคนั แดง
(เปลอื กเถาและเนอ้ื ไม) โคคลาน (Mal_rep) (เถา) ชิงช่ี (ราก) (เถา) กุมบก (เนือ้ ไม) ตะโกนา (เปลอื ก) บอระเพ็ด (เถา) บอระ
เพด็ พงุ ชา ง (หัว) มา ทลายโรง (เถา) กระชาย (หัว) กะเพราแดง
เทพทาโรหรอื จวง (เนื้อไม) หญา ขดั (ราก) โกฐน้าํ เตา (Ocimum tenuiflorum) (ทัง้ 5) ทอ มหมูชอ หรือกระดูกไกแดง
อยางละ 1 บาท ใชของสดหรอื ตากแหง (ราก) ลกู ขาหรอื ไอแหวง (เปลือก) กนั เกรา (แกน) บาวมา มืด
(ทั้ง 5) โคคลาน (Mal_rep) (เถา) หมากหมก (ราก) ถวั่ พู (หัว)
วิธีใช หญา แหวหมู (หัว) กรงุ เขมา (ราก) ครีห้ รอื สักขี (แกน) ราชครูดาํ
(ราก) เมอ่ื ยดูกหรอื เม่อื ยแดง (เถา) รางแดงหรือคนทดี ํา (แกน )
ตมนาํ้ ดื่ม ครง้ั ละ 1 แกวชา กอ นอาหารเชาและเยน็
สงั หยูใบเล็กหรอื สาวสะดุง (ราก) พาโหมตน (ราก) ทุงฟา
(เปลือกหรอื เน้อื ไม) เหล็กราชครู (หวั ) เครืองูเหา (ใชเ ถาที่มียาง

สีแดง) แกงเลียงใหญหรือกระดูกคา ง (เปลือกหรือเนอ้ื ไม)
พรกิ ไทย อยางละ 1 บาท ใชของสดหรือตากแหง ใสเหลา ขาว

พอทว มตัวยา ดองไวอยางนอย 7 วัน

วิธีใช

ดืม่ คร้ังละ 1 จอก กอ นอาหาร เชาและเยน็