ขุนศึก ศักดินา และพญาอินทรี การเมืองไทยภายใต้ระเบียบโลกของสหรัฐอเมริกา 2491-2500 by ณัฐพล ใจจริง (z-lib.org)

ชุนศกึ ศักดินา และพญายืน'ท'รี

การศึกษาของหนงั สอื เลม่ นีค้ อื ห้วงทศวรรษแรกของปฎสิ ม้ พันธ์ระหว่างไทยกบั สหรฐั ฯ

-ภายหลงั สงครามโลกครั้งทส่ี อง หรอื สมัยรัฐบาลจอมพล ป. พิบลู สงคราม (พ.ศ.

2491 2500) โดยม่งุ หวงั ทจ่ี ะเผยไหเ้ หน้ ถงึ สภาพเงอื่ นไข ความขดั แย้ง และบทบาท

ของควั แสดงทางการเมืองของไทย รวมถงึ บทบาทของสหรฐั ฯที่มฅี ่อการเมอื งไทยใน

ชว่ งรอยต่อของการเข้าฏีปฏิสมั พนั ธต์ อ่ กัน เพ่ือเข้นการโหมโรงให้เหน็ ภาพโดยสงั เขป

กอ่ นทีไ่ ทยจะกระโจนเข้าสู่สงครามเยน็ อยา่ งเต็มตัว อันจะสร้างผลกระทบลึกซง้ึ ต่อ
ควั ตน สม้ พนั ธภาพทางอำนาจ ความเปลย่ี นแปลงทางเศรษฐกจิ และสงั คม ตลอดจน

ปฎสัมพนั ธ์ของไทยต่อประเทศเพอ่ื นบ้านต่อไป

20

m

แฮรี เอส. ทรูนมน สาบานดนเข้ารีบตำแหนง่ ประธานาธบี ดสหรัรฯื (12 เมษไขน 2488 - 20 มกราคม
2496) นโยบายต่างประเทศสหรฐั ฯ สมยั ทรูแมนเปล่ียนจากการเห็นใจขบวนการชาดบึ ยิ มตอ่ ดา้ น
อาณานคิ ม'ไปสุก่ าร'ใหค้ วามสั-าคัเญกบเร่อื งเศรษฐกิจและปอ้ งกนั ชิใหก้ ารปฏวิ ัติเกดิ 'ขน'ไน'โลก ในตน้
ทศวรรษ 2490 โวหารการตอ่ ตา้ นคอมมวิ นีสต์ของสหรัฐฯเรม่ื ขยายคัวจนคอมมิวนสิ ตก์ ลาณปนี ภยั
ต์อโสกไปไนท่ีสด

จ

บทท่ี 2

จากสนั ตภิ าพสู่ความขัคแย้ง
การเมอื งไทยหลั)สงครามโลกครง้ั ท่ีสชง

fนโยบายต่างประเทศของสหรฐั อเมรกิ าต่อเอเชียตะวันออกเฉยี งใตแ้ ละไทย

เมือ่ สงครามโลกค งท่สี องจบสิ้นลง สหรฐั ฯ เป็นผชู้ นะสงครามที่ 1,ดร้ บั ความ
เสยี ทายนอ้ ย ในขณะท่ีองั กฤษเสียหายอยา่ งหนัก สหรฐั ฯไม่เพยี งมศักยภาพทางการ
ทหารเท่านน้ั แตย่ งั มเี ศรษฐกจิ มงั่ คงั่ สง์ ผลใหม้ ีศักยภาพทจ่ี ะผงาดซน้ เปน็ เจา้ จักรวรรดิ

ใหม่ภายหลังสงครามอยา่ งไมย่ ากเยน็ ในเดือนกรกฎาคม 2488 ไมน่ านก่อนสงครามใลก

ในเอเชียจะส้ินสดุ ลง สหรฐั ฯได้มสี ่วนสำคญั ในการผลักดนั การจดั ระเบยี บโลกเพ่อื ให้

เกดิ การขยายตวั ทางเศรษฐกจิ แบบทนุ นิยมผา่ นข้อตกลงเบรตดนั วูคลั (Brelton

-Woods System) และการจดั ระเบยี บการค้าและการเงนิ ระหว่างประเทศ (รังสรรค์

2532, 3 13) สหรฐั ฯไม่ต้องการใหล้ ัทธิคอมมิวนสิ มเ์ ป็นอปุ สรรคขัดขวางแผนการ

ดงั กลา่ ว โดยผ้กู ำหนดนโยบายระดับสงู ของสหรัฐฯ เหน็ ว่าการขยายตวั ของลทั ธิ

คอมมวิ นสิ ม์และ‘ทดนิ ยิ มสดุ ขัว้ ในประเทศขากจนและอาณานคิ มจะเป็นอปุ สรรคต่อผล
ประโยชน์ของสหรัฐฯ (Paterson 1972, 93; ชอมสกี 2544, 94) ในเวลาต่อมา ความ

ตอ้ งการชองสหรัฐฯในฐานะเยา้ จกั รวรรดิใหมไ่ ดก้ ลายเปน็ ระเบียบโลกท่มี ีผลกระทบ

กบั ส่วนต่าง ๆของโลก รวมถงึ ภูมิภาคเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใตอ้ ยา่ งหลีกเล่ยี งไมไ่ ด้

ยอั นกลบั ไปในชว่ งก่อนสงครามโลกครั้งที่สอง ไทยตกอยูภ่ ายใตอ้ ทิ ธิพลของ

จกั รวรรดอิ ังกฤษซง่ึ เปน็ เจา้ อาณานคิ มที่มดี ินแดนในอาณัติกวา้ งขวางไนเอเชยี ตะวนั ออก

เฉยี งใต้ เช่น อินเดยี พม่า และมลายู โดยอังกฤษมีอิทธิพลต่อไทยเป็นอยา่ งมาท

ตอ่ มาในช่วงสงครามโลกครั้งทส่ี อง ไทยตกอยภู่ ายใตอ้ ทิ ธิพลของญ่ีปุ่น (Fine 1965,

ชนุ ศึก ศกั ดนิ า และพญาอินทรี

.65) และในชว่ งปลายสงครามโลกครง้ั ทีส่ อง นโยบายชองสหรัฐฯ ภายใต้การนำของ

ประธานาธิบดแี ฟรงกลนิ ดี รสู เวลท์ (Franklin D. Roosevelt) แสดงถงึ ความเหน็ ใจ

ขบวนการชาตินิยมต่อตา้ นอาณานคิ มของเหลา่ ขบวนการกูช้ าตเิ วยี ดมินห้ ลาว และ

กัมพชู าเปน็ อย่างมาก สหรัฐฯตอ้ งการให้อนิ โคจีนอยู่ภายใตภ้ าวะทรสั ตีของสหประชาชาติ

โดยสหรัฐฯ สนบั สนุนให้โอเอสเอส (the US Office of Strategic Services : OSS)

ใหค้ วามช่วยเหลอื ขบวนการกูช้ าติเหลา่ นัน้ ในการต่อสกู้ บั เจา้ อาณานคิ มฝร่ังเศสอยา่ ง
เต็มท่ี อย่างไรก็ตาม นโยบายดงั กลา่ วไดย้ ุตลงพร้อมกบั อสญั กรรมของประธานาธบิ ดี

-รูสเวลท์อยา่ งจบั พลนั ในเดือนเมษายน 2488 (Kahin 1986, 3 4 ; Hess 1972 ;

Bartholomew-Feis 2001)

หลังจากนั้น รองประธานาธบิ ดแี อรื เอส. ทรูแมน (Harry ร. Truman) ได้
ข้ึนดำรงตำแหนง่ ประธานาธบิ ดีแทนรูสเวลท์ และต่อมาไดร้ ับชัยชนะในการเลือกตั้ง

เปน็ ประธานาธบิ ดี (12 เมษายน 2488 - 20 มกราคม 2496) นโยบายตา่ งประเทศ

ของสหรฐั ฯในสมยั ประธานาธบิ ดที รแู มนเปลีย่ นแปลงจากการต่อตา้ นอาณานคิ มไปสู่

การพยายามแกใขปญั หาเศรษฐกิจ ขจดั อปุ สรรคทางการคา้ และการดอ้ ยความเจริญ

ของโลกที่ประธานาธบิ ดที รแู มนเหน็ ว่าเปน็ อปุ สรรคตอ่ สนั ติภาพ เขาแถลงตอ่ สภา
คองเกรสในตน้ เดอื นพฤษภาคม 2489 วา่ จะให้ความสำคัญกับเรองเศรษฐกิจเปน็ ลำดับ

แรกเพ่ือรักษาสันติภาพใหก้ ับโลก (Theoharis 1972, 204-5) ตอ่ มาในเดอื นตุลาคม

2490 เขาประกาศวา่ สหรัฐฯ ต้องการแสวงหา “สนั ติภาพและความมงั่ คง่ั ” ด้วยการ

ปอั งกันการปฏิวัติมิใหเ้ กิดขึ้นในโลก1 คำประกาศของประธานาธิบดีทรูแมนสอดคลอ้ ง
กบั เน้อื หาในเอกสารวางแผนระดับสูงของสหรัฐฯทม่ี ีรอ่ งรอยของความวิตกถึงความ
เสอ่ื มโทรมทางเศรษฐกิจโลกทจี่ ะทำใหก้ ารดำรงอย่ขู องประชาชนในสหรฐั ฯเกิดความ

วุ่นวายจากความเคล่อื นไหวของพวกคอมมวิ นิสต์และพวกชาตนิ ยิ มสุดข้ัวในประเทศ
ยากจน เอกสารดังกลา่ วเห็นว่า พวกชาตินยิ มสุดข้วั นั้นม่งุ หมายปรบั ปรูงมาตรฐาน
ชีวิตของมวลชนอย่างจบั พลนั และทำการผลิตเพอื่ ตอบสนองความตอ้ งการภายใน

ประเทศ ดงั น้ันจึงเปน็ ภยั คุกคามตอ่ ระเบยี บโลกของสหรฐั ฯ (Paterson 1972, 9 ;

1 Thomas G. Paterson (1972, 80-82) คำว่า "สนั ติภาพของโลก’, (นความหมายของสภาที่

ปรกึ ษาทางเศรษฐกจิ ของสหรัฐฯ (Tile Council of Economic Advisers) หมายถึง สหรฐั ฯ จะ

ปกปอ้ งมใหโ้ ลกเกิดการปฏวิ ัติ ส่านคำวา่ “การทำให้๒กมงั่ คงั่ ” หมายถึง การทำใหส้ หรฐั ฯ เปนี ผ'ู้นำ
ของเศรษฐกิจทุนน้ยมของโลก; Borden (1984); Glassman (2005).

24

จากสนั ฅัภาพสค่ วามขดแยง

ชอฆสกี 2544, 18-19) จากน้นั ในตน้ ทศารรษ 2490 ใวหารการตอ่ ต้านคอมมวิ นสิ ต์

ของสหรัฐฯไต้เรมิ่ ขยายตวั จนทำใหค้ อมมิวนิสตก์ ลายเปา็ เกัยตอ่ โลกไปในทส่ี ดุ (Neher

1980, 567)

ในชว่ งปลายสงครามใลกครั้งที่สองนัน้ เอง สหรฐั ฯไตเ้ รม่ิ มองเห็นความสำคญั

ของไทย ตน้ ปี 2488 เจา้ หนา้ ทก่ี ระทรวงการตา่ งประเทศของสหรัฐฯเร่ิมรายงานความ

เห็นเกีย่ วกับไทยวา่ ไทยชะมคี วามสำคญั ต่อสหรฐั ฯในภูมิภาคเอเชยี ดะวันออกเฉยี งใต้

เ'นองจากไทยสามารถเป็นตลาดรองรบั สินคา้ และเป็นผู้ขายวัตถุดิบ เชน่ ยางและดบี กุ

ให้กับสหรฐั ฯโดยตรงไต้เป็นอย่างดี แทนที่สหรัฐฯจะตอ้ งชอื้ วตั ถดุ ิบผ่านตลาดผูกขาด
1นดนิ แดนอาณานิคมของอังกฤษ อกี ทัง้ การท่ไี ทยเปน็ ประเทศเอกราชจะทำใหส้ หรฐั ฯ

-ไมถ่ กู มองว่าเป็นจักรวรรดนิ ิยม (Aldrich 2000a, 320 21) ต่อมาปลายปี 2488

สหรัฐฯ เร่ิมกอ่ ตวั นโยบายต่อไทย โดยยอมรบั อำนาจอธปิ ไตยและความเป็นอสิ ระของ

ไทย แด่ตอ้ งการใหไ้ ทยเปิดให้สหรฐั ฯ เข้ามามอี ทิ ธิพลทางการเมอื งและเศรษฐกจิ

นอกจากนั้ สหรัฐฯ ต้องการไห้ไทยผลิตข้าวปอ้ นตลาดโลก และสนับสนุนใหไ้ ทย
ปรับปรุงเศรษฐกิจและดำเนินการคา้ ระหวา่ งประเทศบนกรอบพหุภาคี (Neher 1980,

2-3 ; Bernstein 1972, 3-4)

ภายหลงั สงครามสินสุด ความส้มพนั ธระหว่างไทยกับสหรฐั ฯ เรมิ่ ต้นขึน้ อีกครัง้

.หลงั จากยตุ คิ วานสัมพันธ์ระหว่างกันในชว่ งสงครามโลกครงั้ ทสี่ อง โดยรัฐบาลทรแู มนใต้

ส่งชารล์ ส์ ดับบลู โยสฅ์ (Charles พ. Yost) อคั รราชทตู และเคนเนท พ.ี แลนดอน

(Kenneth p. Landon) เจา้ หน้าทมี่ าเปดิ สถานกงสุลสหรัฐฯข้ึนในไทยในเดือนสิงหาคม

ปี 2488 (Neher 1980, 25-26) ในช่วงหลังสงครามอดีตเจ้าหนา้ ท่โี อเอสเอสหลายคน

ท่เี คยรว่ มงานกับขบวนการเสรไทยในช่วงสงครามยงั คงปฏบิ ัติงานอยใู่ นไทย (Reynolds

-1992) เช่น เจมส์ ทอมลัน (James Thomson) อเล็กชานเดอร์ แมคโดนัลต์ (A1ex

ander MacDonald) วลิ ลิส เบร์ด (Willis Bird) วลิ เลียม พาล้มเมอร์ (William

Palmer) และโฮวารด์ พาล้มเมอเ (Howard Palmer) เปน็ ต้น โดยเอด็ วนิ เอฟ.
สแตนตัน (Edwin F. Stanton) ถกู สง่ มารบั ตำแหนง่ อคั รราชทตู และเอกอัครราชทตู

ในเวลาตอ่ มา

หลงั สงครามโลกครั้งที่สอง ความสนใจของสหรฐั ฯท่มี ีต่อภมู ภิ าคเอเชียตะวนั ออก
เฉียงใต้และไทยเพ่ิมขน้ึ อยา่ งรวดเร็ว ดังท่ีสแตนตนั ไต้บนั ทกึ ว.า่ . เจ้าหนa/าท^สถานทตู
สหรัฐฯในไทยในชว่ งกอ่ นสงครามโลกมเี พยี ง 5 คน แตใ่ นปื 2489 เมอ่ื เขามารบั
ตำแหน่งผูแ้ ทนสหรฐั ฯประชำประเทศไทยน้นั สถานทตู ฯมเี จา้ หน้าท่ี 12 คน ตอ่ มา

25

จุนศกึ ศกคนา และพญาศนึ ทร

-ปี 2496 ซงึ่ เป็นปสี ุดทา้ ยที่เขาปฏบิ ัตหิ นา้ ที่น้ัน เขามเี จ้าหน้าท่สี ังกัดสถานทตู ฯภายใต้

ความดูแลถึงเกือบ 200 คน (Neher 1980, 29 30 ; Stanton 1956, 265)

การเมืองไทยภายหลงั สงครามโลกครง้ั ที่สอง

แขง่ ขันกโคันรเองสงกราายงใอนำนคาณจะทราางษกฎารรเมรือฐั งบขาอลงจไอทมยพในลชปว่ .งพสิบงูลคสรงามครโาลมกเคปร็น้งั รทัฐ่สี บอางลเทป่ไีน็ ดกร้ าบั ร

การสนบั สนนุ จากกลมุ่ ทหารหรือ “กลุ่มจอมพลป.” ในขณะทก่ี ลุ่มพลเรอื นหรือ “กลมุ่

ปรดื ี” ซง่ึ มปี รืดี พนมยงฅ์ เปน็ ผูน้ ำ ได้ถกู กนั ออกจากอำนาจของรฐั บาลจอมพล ป.

เน่อื งจากไมเ่ ห็นดว้ ยกบั การเปน็ พนั ธมติ รกบั ญ่ีปนุ่ ของรฐั บาล ต่อมาช่วงปลาย

สงครามโลกนัน้ เอง ปรืดีและกลุ่มของเขาให้การสนับสนนุ ฝา่ ยสัมพนั ธมติ รอย่างสับๆ

โดยกล่มุ ปรืดีแยกตัวออกจากรัฐบาลจอมพล ป. มาดำเนินการต่อตา้ นรัฐบาลและ

ปกอระงทเทพั ศฌแนลี่ปจะ่นพวแกลผะลู้ ต็้ภ่อัยมทาีอ่ไดยนู่้สอร้ากงปพรันะธเทมศิตเกรเดิ ชเอื่ปม็นตอ่“ขกบับวน“กกาลรุ่มเสรอรีไยทลยล”ิสตจ์น” สทา่อีมยาู่ใรนถ
ทำใหร้ ฐั บาลหมดอำนาจลงไต้สำเร็จ ส่งผลให้กล่มุ จอมพลป. ทเ่ี คยมีอำนาจในช่วง

สงครามโลกถูกลดบทบาทไปในช่วงปลายสงครามโลกนน้ั เอง (Sorasak 2005 ;
สรศกดึ 2535 ; Reynolds 2005)

นบั แตส่ งครามโลกครั้งทสี่ องสิน้ สดุ ลงในกลางเดือนสงหาคม 2488 จนถึงการ
รฐั ประหาร 2490 นน้ั ไทยมรี ัฐบาลที่เขา้ มาบรหิ ารประเทศถงึ 8 ชดุ ดงั น้ี ควง อภัยวงศ์

- -(1 สิงหาคม 2487 17 กรกฎาคม 2488) ทว็ บฌุ ยเกตุ (31 สงิ หาคม 16 กนั ยายน

-2488) ม.ร.ว. เสนีย์ ปราโมช (17 กันยายน 2488 24 มกราคม 2489) ควง

- -อภัยวงศ์ (31 มกราคม 18 มนี าคม 2489) ปรดื ี พนมยงค'' (24 มีนาคม 8

มิถนุ ายน 2489, 11 มถิ ุนายน- 29 สงิ หาคม 2489) พล.ร.ต. ถวัลย์ ธำรงนาวาสวสั ดิ้

- -(23 สงิ หาคม 2489 30 พฤษภาคม 2490, 30 พฤษภาคม 8 พฤศจกิ ายน 2490)

(วจิ ิตร 2516 ; สริ ริ ัตน์ 2521 ; บณุ ฑรกิ า 2534) จะเหน็ ได้ว่าการเมืองไทยภายหลงั

สงครามโลกครัง้ ทส่ี องจนถงึ การรฐั ประหาร 2490 นน้ั แม้กินเวลาไมถ่ งึ 2 ปีครงั้ แต่

มคี วามผนั ผวนอย่างมากจนทำใหเ้ กิดการเปลย่ี นแปลงรฐั บาลไปถงึ 8 ชดุ
ไม่นานหลงั จากญีป่ ุน่ ประกาศขอมแพฝ้ า่ ยสม้ พันธมิตรเมอ่ื วันที่ 14 สิงหาคม

2488 ไทยได้แถลงคำประกาศสันตภาพ (16 สงิ หาคม 2488) ซงึ่ ทำใหค้ ำประกาศ

สงครามระทว่างไทยกบั ฝ่ายศัมพนั ธมิตรเป็นโมฆะ โนขณะนัน้ ไทยและภูมภิ าคเอเชยี

ตะวนั ออกเฉยี งไต้ภายหลังสงครามโลกคร้ังทส่ี องอยภู่ ายใตก้ ารควบคมุ ของกองทพั

อังกฤษ ซ่ึงมีลอร์ดหลยุ ส์ เมาห้แบตเทน (Louis Mountbatten) เป็นผบู้ ญั ชาการทหาร

26

จากสันตภิ าพส่ความชดั แย้ง

สงุ สดุ ของฝา่ ยสัมพนั ธมิตรในภูมิภาคเอเชยี ตะวันออกเฉียงใต้ ไม่นานหสง้ จากน้นั

II รฐั บาลทวี บุณยเกตุ ได้ส่งผูแ้ ทนเดินทางไปเจรจากับองั กฤษท่ีเมอื งแคนด้ี ประเทศ
ศรลี ังกา เพื่อยกเลิกสถานะสงครามระหว่างกัน แต่องั กฤษประสงค์ทีจ่ ะลงโทษไทย
เนอ่ื งจากไทยเคยประกาศสงครามกบั อังกฤษและทำให้องั กฤษไดร้ บั ความเสียหาย

I ความตกลงสมบูรณแบบ (Formal Agreement for the Termination of the State
of War between Siam and the United Kingdom and India) อันมขี ้อบงั อับ

จำนวา} 21 ขอ้ ซึง่ มเี นอหาครอบคลุมด้านกจี การทหาร การจ่ายคา่ ปฏิกรรมสงคราม

และการควบกมุ การอาั ข้าว ดีบุก และยางพารา จะทำใหไ้ ทยตกอยู่ในฐานะผ้แู ท้

มส.งรค.วร.าเมสแนลียะ์ เปสรยี าเโปมรชียบออดังตี กทฤตู ษไอทยยา่ปงรมะาจกำสคหวราฐั มฯวใติ นกรวะา่ หอวัง่ากงฤกษารจเะดลนิ งทโาทงษกไลทบั ยมทาไำใทหย้

เพือ่ ดำรงตำแหนง่ นายกรฐั มนตรี ถึงกบั เสนอไห้ขา้ วแก่อังกฤษโดยไมค่ ิดมูลคา่ จำนวน

1.5 ลา้ นตนั 2

อย่างไรกต็ าม สหรัฐฯในฐานะแกนนำฝา่ ยสม้ พันธมิตรตอ้ งการท่ีจะเขา้ มามี

อีทธพลไนภมู ิภาคเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้แทนอังกฤษ จงึ ใหค้ วามชว่ ยเหลอื ไทยให้

-ท้นจากสถานะผ้แู พส้ งคราม โดยสหรัฐฯ เหน็ วา่ ไทยมสี ถานะเปน็ รฐั ทีศ่ ัตรูยดึ ครอง (an

enemy occupied state) และไทยมิไดเ้ ปน็ ศตั รูอบั สหรฐั ฯในชว่ งสงครามโลกคเงท่ี

สอง ดงั นัน้ สหรฐั ฯ จงึ ไม่เรียกรอ้ งค่าเสยี หายใดๆจากไทย นอกจากน้ี สหรัฐฯยงั ได้

เขา้ มาแทรกแซงความตกลงระหวา่ งไทยกบั องั กฤษ ซึง่ ทำไห้ความตกลงสมบูรณแ์ บบ

ท่อี ังกฤษเสนอแก่ไทยถูกลดทอนความแข็งกร้าวลง เนือ่ งจากสหรฐั ฯไม่ตอ้ งการให้
องั กฤษกลับเข้ามามีอที ธพลทางการเมืองและเศรษฐกิจต่อไทยอีกครงั้ 3 ในช่วงปลาย

สงครามโลกนน้ั เอง สหรัฐฯไตเ้ ริม่ เห็นถึงความสำคญั ของไทยในฐานะแหลง่ ทรพั ยากร

อนั อดุ มสมบรู ณท์ ี่จะสามารถพ่นื ฟคู วามอดอยากและทน้ ฟเู ศรษฐกจิ ของโลกภายหลงั

สงครามได้

ในช่วงเวลาน้นั รัฐบาลไทยหลายชดุ หลงั สงครามโลกครงั้ ทสี่ องยงั คงตอ้ งเหซีญ

หน้ากบั ปัญหาเศรษฐกจิ และสังคม เชน่ ภาวะเงินเฟอ้ ภาวะขาดแคลนสนิ คาและ

เงินตราต่างประเทศ โดยเฉพาะอยา่ งยิง่ ปัญหาเรอื่ งการสง่ ข้าวจำนวนมหาศาลให้

2 ดรู ายละเอยี ดสาระสำคัญของความตกลงสมบรู ณแ์ บบใน Coast (1953, 30-31).
3 ดูความช่วยเหลอื และความสมั พันธร์ ะหว่างขบวนการเส',รืไทยกับโอเอสเอสไน Reynolds
(2005) ; "State Department Document-Postwar Status of Thailand, 10 January
1945,” อา้ งใน Sean ( 1986, 7) ; วจิ ิตร (2516, 52-54); Coast (1953, 82).

27

ขนฟิก ศกสนา และพญาอนทรี

อังกฤษในราคาทต่ี ายตวั และทันเวลา ไนขณะทีร่ าคาข้าวไนตลาดโลกสงู กว่าราคาทต่ี ้อง

สง่ มอบใหอ้ ังกฤษ ยง่ิ สง่ ผลใหร้ ฐั บาลตอ้ งเผชญิ หน้ากบั ปัญหาการกกั ตนุ ขา้ วและ

ลักลอบสง่ ออกผิดกฎหมาย อันก่อให้เกดิ ปญั หาการขาดแคลนขา้ วภายในประเทศและ

เกิดตลาดมืดมากย่งิ ขน รวมทงั้ ปญั หาโจรผรู้ า้ ยชุกชุมด้วย ปัญหาต่างๆ เหล่านี้สรา้ ง

-ความปันปว่ นให้แก่ไทยภายหลังสงครามโลกเปน็ อยา่ งย่งิ (สมศักคี้ 2527, 96 105;

สุชนิ 2517, 19-23)4

ความรว่ มมอื และการแตกสลายของพันธมิตรชว่ งสงครามระหวา่ ง
กลมุ่ ปรีสืกับกลุ่มรอบลั ลสิ ต์

เมือ่ ความร่วมมอื ระหวา่ งกลมุ่ ปรดี กี ับกลมุ่ รอยลั ลสิ ตใ์ นนามขบวนการเสรไี ทย

บรรลเุ ป้าหมายในการกดดนั ให้รฐั บาลจอมพล ป. พิบูลสงครามก้าวลงจากอำนาจและ
กตแ็อ่ ตตก้านสกลอายงลทงัพณเนพ่ปี อื่ จน่ งสจาำกเรท็จง้ัลสงแอลงก้วลกุ่มามรีเเปปาี็นหพมันาธยมทติ ารงกกนัารใเนมชือว่งงทสี่แงตคกรดาม่างโกลนักคโรดงั ยทกสี่ ลอมุ่ ง
รอยลั ลสิ ต์ทีเ่ ปน็ เสรีไทยในองั กฤษมีวัตถปุ ระสงค์ทางการเมอื งเพือ่ ปลดปล่อยพระบรม

วงศานวุ งฅ์ ตลอดจนพวกรออัลลิสต์ทเ่ี คยตอ่ ต้านการปฏวิ ตั ิ 2475 และถูกคณะราษฎร
เนรเทศออกนอกประเทศ รวมท้ังรออัลลสิ ต์บางส่วนท่ีลกู จองจำไหไ้ ดร้ บั อิสรภาพ ไน
รายงานของนายทหารไทยผ้หู นึง่ ที่เสนอตอ่ กระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ กลา่ วว่า
กลมุ่ รอยัลลิสต์ทเี่ ปน็ เสรไี ทยในอังกฤษมแี ผนเรียกร้องใหค้ นื ทรัพยส์ ินของพระบาท
สมเด็จพระปกเกลา้ ฯที่รจั บาลยดึ ไป โดยแกนนำของกล่มุ ดังกลา่ วประกอบดว้ ยสมเด็จ

พระนางเจา้ รำไพพรรณี พระบรมราชินื อดีตสมเด็จพระราชินขี องพระบาทสมเด็จพระ

ปกเกลา้ ฯ และกลมุ่ พระราชวงฅ์ โดยเชิพาะอยา่ งยิ่งราชสถุลสวัสดีวตั น3

เปา้ หมานยอทกี่จจะาv!กนนคี้ นื รราะยบงาอนบฉสบมับบดูรณงั กาลญา่ าวสยทิ งั ธกริลา่าชวยอข์ กี นวใา่ หมกใ่ลน่มุ ไรทอยยลั อลีกิสทตง้ัใ์ พนวอกงั กเขฤาษไมด้ี

เเมคยาทเค์แลบ่อื ตนเทไนหวแเจลระจนาข.ออ.กบาลิ รตสันนับไมสลน์ นุแหจาง่ กโออเังอกศฤเอษสแลเพะส่อื ไหหร้ทฐั ้ังฯสผอ่างนปรละอเทร์ดศหใหล้กุยาฅร์

4 ดกู ารศกึ พาปญั หาอาๅธขนาดเลก็ ท่แี พร่หลายไนไทยหลังสงครามใน Chalong (2002, 1-20).
;h NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Hox 7250, Major Arkadej Rijay-
endrayodhin to Gentleman of the Foreign Relations Washington DC-, 16 September
1945 ในราขงานเชื่อว่ากล้มุ ดงั กลา่ วขอการสนบั สนนปืากอังกฤษ และดกู ารฟิกงรอ้ งคดีระหว่างรฐั บาล
กบพระปกเกลา้ ฯ ไน สพุ จน์ (2545, 63-80).

28

จากสันติภาพสคู่ วามข้คแย้ง

สนับสนนุ อกี ด้วย6 ย่ิงไปกวา่ นนั้ รายงานฉบบั ดังกลา่ วยงั ระบุด้วยว่า กลมุ่ รอยลั ลิสต์

ในอังกฤษมคี วามคดิ เปลย่ี นแปลงสายการสบื สันตตวิ งศ์จากสายสมเดจ็ พระศรสี วรินทรา

บรมราชเทรี พระพนั วสํ สาอัยยกาเจ้า ผา่ นราชสกุลมหิดลใหก้ ลบั มาสส่ ายของสมเด็จ
พระศรพี ชั รนิ ทราบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนพี ันปีหลวง ผ่านราชสกลุ จกั รพงษ์

แทน ด้วยการกดดันใหพ้ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลทรงสละราชย์ และ

ผลกั ดนั ใหพ้ ระองศ์เจา้ จุลจักรพงษขึ้นครองราชย์แทน'

ชว่ งปลาอยยส่างงคไรรากม็ตโาลมกคกรา้ังรทกีส่ดอดงนั สรรฐั ้าบงคาลวจามอไมมพ่พลอปใจ. พอยิบ่าูลงสรูนงคแรรางมใหใหก้ ้ลบั งกจลา่มุกจออำนมพาจลโปน.

โดยเฉพาะปกี ทหาร เมือ่ ผนวกกับการทรี่ ัฐบาลพลเรือนหลังสงครามซง่ึ กลมุ่ ปรีต็ใหก้ าร
สนบั สนนุ ไต้ทอดทงิ้ กองทัพไทยไวในสมรภมู ิทีเ่ ชยี งตงุ ทำให้ต้องหาทางเดนิ ทางกลบั

กรูงเทพฯเองใดยมไิ ดร้ บั ความชว่ ยเหลือใดๆจากรฐั บาล ส่งผลให้พวกทหารรูส้ ืกว่า

รฐั บาลไมเ่ คารพเกยี รตภิ มู ขิ องกองทพั นอกจากนั้ รฐั บาลยังไดป้ ลดทหารประจำการ

จำนวนมากและมีการประณามว่ารัฐบาลจอมพลป. และกองทัพเปน็ ผนู้ ำพาไทยเข้าร่วม

สงครามโลกจนเกิดความเสยหายแกป่ ระเทศ ทง้ั หมดน้ัสร้างความไม่พอใจใหก้ บั

กองทัพเปน็ อย่างมาก อีกทัง้ เสรีไทยได้กา้ วขน้ึ มาเปน็ ผ้ถู อื ครองอาวธุ ทดั เทยี มกองทัพ
ในขณะที่ภาพลักษณ์ของกองทัพถกู เหยยี ดหยามจากเสรไี ทยและนักการเมืองทีเ่ คยเปน็

เสรไี ทย (สุชนิ 2517, 54-55)

เมือ่ ควง อภัยวงศ์ สมาชกิ ในกลมุ่ พลเรือนของคณะราษฎรไตร้ บั การสนบั สนนุ
จาก,ปรดี ึ พนมขงศ์ ให้ข้นึ เป็นนายกรัฐมนตรแี ทนจอมพลป. พิบูลสงคราม เขาได้

6 “นายฉันฑนา'’ (2489, 264) เสรีไทยในอังกฤษส่วนทม่ี าจากกลุ่มรออลั ลสิ ต์นนั้ มสี มเดจ็ พระนาง

เจ้ารำไพพรรณเปน็ แกนนำ กลมุ่ ดงั กล่าวประกอบดว้ ยพระราชวงศ์ท่ีหลบหนอี อกขากไทยก่อนการถูก

จบั กุมฐานเกี่ยวข้องดบั การกบฎตอ่ ตา้ นการปฏิวตั ิ 2475 เชน่ ม.จ. ศ:ุกสวสั ดวงศ์สนิท สวสั ดวี ตั น และ

สมาชกิ ,ของกลุ่มท่ีเป็นพระราชวงศ์ เช่น ฆ.จ. กอกษัตริย์ สวัสดิวัตน ม.จ. การวิก จักรพนั ธุ ม.จ.
จรดนัย กิดยี ากร ม.จ. กดนัดดา กดิ ้ยากร และม.จ. ภีศเดช รัชนี เปน็ ดน้ ; สรศกั ด้ี (2535, 120).

7 NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Major Arkadej Bijay-

endrayodhin to Gentleman of the Foreign Relations Washington D.C., 16 September

1945 ในรายงานบันหกวา่ สมเดจ็ พระนางเจา้ รำไพพรรณท็ รงตอ้ งการใหพ้ ระองศ์เจา้ จลุ จักรพงศ์หยา่

ดับชายาที่เปน็ ชาวด่างชาติ แลว้ มาสมรสกับพระ,บนษี ราองศ์เลก็ ด่างมารดาของพระองศ์เพ่ีอให้เกดิ

ความชอบธรรมในการสืบราชบลั ลงั ก์ของสองราชดระกลู โดยพวกเขาค้องการใหอ้ งั กฤษสนับสนุน

รา'ชบัลลังก์ของพระมหากษัตรยิ ์ไทยพระองศ์ใหม่ ชงในขณะนั้นภาพลักษณ์ของพระองศ์เจา้ จุลจกั รพงษ์

น้นั ทรง “นิยมองั กฤษ เต็มอังกฤษ” ; กนต์ธรื ์ (2537, 71).

29

ในศึก ศักดนา และพญาฝืนทรี

อนมุ ตั ิพระราชกำหนดนริ โทษกรรมแกผ่ ้กู ระหำควานผดิ ฐานกบฎและจลาจล พุทธศกราช

ท24ี่ม8.8จ.ใศหภุ ้กสบั วกสั ลดุ่มวรงคอ์สยัลแลทสิ สตวผ์ สั เู้ คตยิวตตั อ่ นตา้แนกกนานรำปขฏอิวงตักิล2มุ่ 4ร7อ5ยลั ตลาิสมตข!์้อนตอกงั กลฤงตษา่ไงตต้ทอรบงทแำทไนว้

ทฌี่สี่ออคงรง้ั (ตศกุภลสงรวว่สั มดมีว๋ อืงศก์สบั นขบิทวน25ก4าร3เ,สร5ไี1ท7ย-1ภ8า)ยใสนง่ปผรละใเทหศ้กเลมมุ่ือ่ ปรอลยายัลสลงิสคตร์ซามงึ่ เโฟลนิ กฝคา่รย้ัง

ตรงข้ามทางการเมอื งกบั คณะราษฎรสามารถเดินทางกลับประเทศและเข้าสู่การตอ่ สู้

ทางการเมอื งไดอ้ กี ครั้ง
สำนกั ข่าวกรองกลางสหรัฐฯ (ซีไอเอ) รายงานวา่ การนริ โทษกรรมครั้งนี้เป็นการ

จุดชนวนความขดั แยง้ ในการควบคุมการเมืองไทยระทวา่ งคฌะราษฎรกับกลมุ่ รอยลั ลิสต์

ทเ่ี คยเป็นปญ๋ ทาหยง่ั รากถกึ นบั แตก่ ารปฏิวัติ 2475 ใหก้ ลบั มาปะทอุ กึ ครั้งภายหลงั

สงครามโลก เอกสารช้นิ ดังกล่าววเิ คราะห๕ว*า ดว้ ยเหตทุ ีก่ ารปลดปลอ่ ยนักโทษกลุ่ม

รอยลั ลสิ ต์กระทำในสกาพการเมืองเปด็ กว้างและพวกเขายังคงเจ็บแค้นคณะราษฎรอย่าง

ลกึ ซ้ึง ส่งผลให้การปลดปลอ่ ยดังกล่าวแทนท่จี ะกลายเป็นการปลดปล่อยพลังของความ

ขร่วอมงมกือารในตอ่กาตรา้ สนร้าคงนสเรหรลค่า์ปนร!้ีะดเท้ร่วศมทกี่บนั อบบ่อชนา้ิ จทาำกลสางยคกรลามุ่ มปใหรีดต้ ลีง้ั งมใัน่ นทกี่สลดุับกพลวากยเเฟขานิ ตขอ้ ุมงพกลารัง

กำจัดคณะราษฎรท้งั หมด ทงั้ น้ีรายงานของอดตี เจ้าหนา้ ที่ไอเอสเอสคนหน้ีงกล่าวว่า

ในช่วงสงครามโลกไมม่ ีรอยลั ลสิ ตผ์ ใู้ ดท่ีจะกล้าตอ่ กรทางการเมืองกบั จอมพลป. คน

เหล่านใ้ี ด้แต่เรียกร้องให้ปรีดชี ว่ ยเหลือพวกเขาใหร้ อดพ้นจากการปราบปรามของ

จอมพลป. แตเ่ มื่อสถานการณ์เปล่ยี นแปลงไป พวกเขากส็ ามารถรวมกลุม่ กนั จนมี
ความเข้มแขง็ พอที่จะหา้ ทายอำนาจทางการเมอื งข1 องปรดี ี ผู้ทีเ่ คยชว่ ยเหลอื และ

ปลดปล่อยพวกเขามน่ั เองs

จะเหน็ ได้ว่าความเปน็ พน้ ธมตี รระหวา่ งกลุ่มปรดื ีกบั กลมุ่ รอยัลลิสตใ์ นช่วง

สงครามโลกครั้งทีส่ องเปน็ เพียงความรว่ นมือช่ัวคราวทีท่ ้ังสองกลมุ่ ตา่ งได้รับประโยชน์
ร่วมกัน กล่าวคอ การหมดอำนาจลงของกลมุ่ จอมพล ป. ทำใหก้ ลมุ่ ปรีดสี ามารถกลับ

เขา้ สู่อำนาจทางการเมอื งได้สำเรจ็ ในขณะทีก่ ลุ่มรอยัลลสิ ต์คูเหมือนจะไตป้ ระโยชน์จาก

ความร่วมมือมากกว่า เน่อื งจากไมเ่ พยี งแตส่ ามารถทำลายอำนาจของจอมพลป. และ

พวกซึง่ เป็นกล่มุ ท่ีแขง็ แกร่งในคณะราษฎรและเคยมบี ทบาทในการปราบปรามพวกเขา

NARA, CIA Recurds Search Tool (CRHST), CIA-RDP 82-00457ROO10005200G3-4,

30 October 1947, "The Political Situation."

30

จากสันตภาพส่คู ว-ามชคั แยง้

อย่างรนุ แรงลงได้เฟานนั้ แตห่ วกเขายังได้รบั เกียรติขศตลอดจนบรรดาสักด์กลับคืน
อกี ท้ังยังได้รับสทิ ธหิ วนศนึ ส่เู วทีทางการเมือง นอกจากนี้ รฐั บาลยงั นิรโทษกรรม
ปลดปลอ่ ยสมาชกิ ของกลุ่มรอยลั ลสิ ต์ท่ีเปน็ รรักโทษการเมอื ง คนเหล่านก้ี ลับมาเป็น

กำลังหนุนให้กับกล่มุ รอยลั ลิสตใ์ นการตอ่ สกู้ ับคณะราษฎรภายหลงั สงครามโลกอกี ดว้ ย

ดังนั้น หลงั สงคราบโลก ฅู่ขตั แขง้ ของกล่มุ รอยลั ลิสต์คือคณะราษฎรจงึ ปราศจากกลุ่ม

จอมพลป.คงเหลอื แต่เพยี งกลมุ่ ปรดีเทา่ นนั้
ควรกลา่ วเพ่มิ เดมิ ด้วยวา่ โครงสร้างอำนาจทางการเมืองไทยภายหลังสงครามโลก

ครั้งทส่ี องมกี ลมุ่ การเมอื งสำคัญสองกลุ่มคือ กลมุ่ ปรีดชี ่ีงประกอบด้วยสมาชกิ บางส่วน

ในคณะราษฎร สมาชิกสภาผ้แู ทน") จากภาคอสี าน อดีดเสรไี ทย และนักศกึ ษา
มหาวทิ ยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง กบั กลุม่ รอยัลลสิ ต์ซงี่ ประกอบด้วยพระ

ราชวงสั บุคคลผจู้ งรกั ภกั ดี อดีตนกั โทษการเมอื ง และอดตี เสรีไทย ท้งั สองกลมุ่ น้มี ี
เป้าหมายทางการเมืองทแ่ี ตกต่างกัน โดยกลมุ่ แรกให้ความสำคัญกับหลกั 6 ประการ
ของคณะราษฎร จนลึงมืความคิดทางการเมืองที่โน้มเอียงไปไนทางสงั คมนิยมและ

สนับสนนุ การปกครองระบอบประชาธิปไตย สว่ นกลุ่มหลังนัน้ มกี ลมุ่ ย่อยภายในหลาย

กลมุ่ และไมม่ เื อกภาพทางความคดิ พวกเขามคี วามคดิ ทางการเมืองท่แี ตกตา่ งหลาก

หลาย ตง้ั แต่การสนบั สนนุ การปกครองวะบอบสมบรู ณาญาสทิ ธิราชย์ การเปล่ยี นแปลง

การสืบสนั ตตวิ งศ์ การตอ่ ตา้ นคณะราษฎร การทวงทรัพยส์ นิ กลับคืน การพนิ ฟู

เกยี รติยศและเพ่มิ อำนาจทางการเมอื งใหก้ บั สถาบนั กษตั รยิ ์ และความตอ้ งการกลับมา

ส่กู ารตอ่ สู้ทางการเมือง นอกจากนี้ ภายในกลมุ่ รอยลั ลิสตเ์ องยงั ปราศจากผนู้ ำกลมุ่ ที่

ชัดเจน มีการชว่ งชงิ ความเปน็ ผูน้ ำกลมุ่ ระหว่างสมเดจ็ พระนางเจา้ รำไพพรรณี ผู้
สนบั สนูนราชสกลุ จกั รพงษ์ กบั สมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาชยั นาทนเรนทร

ผู้สนบั สนุนราชสกลุ มหดิ ล จนทระท้งั กรมพระยาชัยนาทนเรนทรไดร้ บั การสนับสนนุ
จากพระราชวงศแ์ ละกลุ่มรอยลั ลสิ ต์จำนวนหทง่ี ไห้เป็นผสู้ ำเร็จราชการ"!ภายหลังการ

สวรรคตของพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ ัวอานนั ทมหิดล ดงั จะกลา่ วตอ่ ไปข้างทาท

หลังการปลดปล่อยนกั โทษการเมอื งไดไ้ มน่ าน ม.ร.ว. ศึกฤทธ้ิ ปราโมช ได้

รวมรวมอดีตนักโทษการเมืองในกลมุ่ รอยลั ลสิ ต์ เช่น ม.ร.ว.นมิ ติ รมงคล นวรตั น ร.ท.

จงกล ไกรฤกษ์ และสอ เสถบุตร มารว่ มจัดตั้งพรรคก้าวหนา้ ในปลายปี 2488 เพ่อื

เคลอ่ื นไหวต่อต้านคณะราษฎรในชว่ งทีป่ รดี ี พนมยงต์ เปน็ ผูน้ ำ โดย ม.ร.ว. คกึ ฤทธื้

ในฐานะแกนนำคนหนง่ึ ได้ประกาศตวั ตนไนบทความชอ่ื “ขา้ พเจ้าเปน็ รอชะลสิ ติ

เรยี กร้องการเพม่ิ อำนาจทางการเมอื งให้พระมหากษัตรยิ แ์ ละ,รอฟินเกยี รตยิ ศของ

31

จุนศึก ศกตนา และพญาสนิ ทวี

ราชวงศ์กลับคนื มา (สรคักด้ี 2535, 189-90; ประชามิตร, 12 ธันวาคม 2488 อา้ งใน

บุณฑริกา 2534, 63) ท้งั นี้สมาชิกของพรรคอ้าวหนา้ หลายคนเป็น{ชื้อพระวงศ์ และ
พรรคการเมอื งนี้มนโยบายสำคัญคือต่อตา้ นคณะราษฎร (Coast 1953, 31) ในการ

ต่อล้ทางการเมอื งกบั รัฐบาลกลุ่มปริดนี ั้น กลมุ่ รอยัลลสิ ตใตใ้ ช้แผนการสกปรกเพอ่ื ไต้
รับชยั ชนะในการเลอื กตัง้ ผา่ นวธิ สรา้ งความเสอมเสียให้กบั ผู้สมัครจากพรรคการเมอื ง
ท่ีสนับสนุนรัฐบาล''

รัฐบาลหลายขดุ กายหลงั สงครามโลกครงั้ ท่ีสอง เช่น รัฐบาลทวี บุณยเกตุ
รฐั บาลม.ร.ว.เสนอึ ้ ปราโมช และรฐั บาลควง อภัยวงศ์ ลวั น'ใต้รับการสนับสนุนจาก
ปรืดี พนมยงค์ เนือ่ งจากปรดี ีมฐี านการเมืองอยู่ในสภาผแู้ ทนราษฎร ทำใหเ้ ขามี

อทิ ธพิ ลในการสนับสบุนการขดั ตั้งรฐั บาลอยา่ งไม่ยากนัก อยา่ งไรก็ตาม ในเวลาตอ่ มา

เมื่อปรีดีไดต้ ดั สนิ ใจยบุ ขบวนการเสรไี ทยที่เปน็ ฐานกำลงั สนบั สนุนอำนาจทางการเมอื ง

ของเขา สงํ ผลไหเ้ ขาต้องเผชิญกับการท้าทายจากควง อภยั วงศ์ ซึ่งไม่พอใจท่ีปรดิ ีไม่

ให้การสนับสนุนเขาใหก้ ลบั มาเปน็ นายกรัฐมนตริอกี ทง้ั นี้ปริดีเหน็ วา่ ควงมคี วามเป็น

อิสระในการตดั สินใจสงู และไม่ยอมทำตามคำแนะนำของเขา แต่สดุ ทา้ ยแลว้ ควงกไ็ ต้รบั

-การสนับสนนุ จากสภาผู้แทนฯใหเ้ ปน็ นายกรัฐมนตรีอกี ครัง้ (สริ ริ ตั น์ 2521, 215 16)
ควงคอ่ ย ๆแยกตัวออกจากคณะราษฎร1" และแสางหาการสนับสนุนทางการเมอื ง
9 เชน่ แผนการต่อสทู้ างการเมืองจองโชติ คุ้มพนั ธุ จากพรรคกา้ วหนา้ กบั ทองเปลว ชลคูมื จาก
พรรคแนวรัฐธรรมนญู ไนการเลอี กตั้งซ่อมในปี 2488 พรรคก้าวทนา้ ใช้แผนสรา้ งความเรอ่ มเร่ยให้
กบั ทองเปลว ด้วยการใหส้ มาชิกพรรคฯนำล'ใี ปขีดเขียนเรียกรอ้ งใหป้ ระชาชนเกือกทองเปลวตามท่ี
สาธารณะเช่นวัดปนี เลอะเทอรไปท้า นอกจากน้ี พวกเขายงั ไปตะโกนให้ประชาชนเกือกหมายเลข

คู่แข่ง ซ่งึ ก่อความรำคาญและทำให้ประชาชนเกิดความรูส้ กึ เกลยี ดชงั ทองเปลาอย่างมาก จงึ หนั มา

เกอื กโชตซิ ึง่ เปน็ คู่แขง่ ขันแทน ยงิ่ ไปกว่าน้ัน ในเช้าตรู่ของวันเกือกต้งั พรรคกา้ วหนา้ ได้ใช้ให้สมาชกิ

พรรคฯไปตบประดูและตะโกนเรียกใหป้ ระชาชนคามบา้ นเลือกทองเปลว พฤติกรรมเหล่าน้ีสร้างความ

ไกรธเคืองไหก้ ับประชาชนมาก ประชาชนจึงลงคะแนนไห้กับไชสิ พรรคตรงกนั ข้ามแทน ดู นาย

ประชาธิปัตย์ (2511, 124) ; จงกล (2517, 124-28) ; ปรีดึ (2517, ส>]-(7]).

' NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Yost to Secretary of

State, “Khuang Aphaiwong Cabinet,” 6 February I 94f:i. ท้งั น้ีโยสต์ อปุ ทูตสหรัฐฯ เห็น

วา่ พฤติกรรมทางการเมืองด้งกลา่ วของควงนน้ั สะท้อนใหเ้ ห็นว่าเขาใด้แยกตัวออกจากคพะราบฎร
แล้ว เนื่องจากการทีค่ วงนำพระยาศรวี ิสารวาจาและกลุ่มรอยคั ลิสตก์ ลับเขา้ ร่วมคณะรฐั มนตรีเปน็ การ

ทา้ ทายต่ออำนาจของปรดื ี พนมยงต์ เป็นอยา่ งมาท เนอื่ งจากปรีดเี ห็นว่าพระยาศรวี ิสารวาจาเปน็
ศตั รูทีท่ ำให้เขาด้องถกู เนรเทศออกไปเมอปื 2476 โยสตเ์ หน็ วา่ ควงปราศจากความรู้ในทางการเมือง

32

จากสันฅภาพสคู่ วามขัดแย้ง

จากทลุ่มรอยัลลิสตจ์ มสามารถจดั ตั้งรัฐบาลทไี่ ม่ไตร้ บั การสนบั สนุนจากกล่มุ ปรีดไี ด้
สำเรจี เม่อื ดันปื 2489 โคยผืรอยัลลิสต์ทลายคนเข้าร่วมรฐั บาล เชน่ พระยาศรีวสิ 'ไร-
า ไจา อดตี ข้าราชการในระบอบเกา่ ท่ีมคี วามคดอนรุ ักษนยิ ม เจ้าพระยาศรธรรมาชิฌศ

พระยาลศั วราชทรงศร และม.ร.ว. เสนยึ ์ ปราโมช เปน็ ดน้ 11 เมือ่ ดงึ คอน'นี้ปรดี เี รมิ่

คระหนกั ว่าการตัดสินใจจุบเลกิ ขบวนการเสรืไทยซงถอื ไต้วาเปน็ กองกำลงั ทม่ี ีสวํ นใน

การปกปอ้ งรฐั บาลของเขา ทำไห้กลุ่มการเมอื งของเขาปราศจากฐานสนับสบนุ ทาง

อำนาจ ขณะที่ในเวลาต่อมากลุ่มรอยลลิสต์กลับมพี ลังทางการเมืองมากขน ปรดื ีและ

พวกจงดัดศนใจจดั ตง้ั พรรคการเมอื งขน 2 พรรค คือ พรรคแนวรัฐธรรมนญู ซง

เปน็ การรวมตวั ก้นของสมาชกิ คณะราษฎรทงั้ พลเรอื นและทหารที่ยึดถือหลกั 6 ประการ

ของคณะราษฎร12 และพรรคสหชพี เปน็ การรวมตวั ก้นของสมาชกิ สกาผแู ทนฯ จาก

ภสงาคครอาสี มานพแรลระคอกดาดีรเเมสือรีไงททยัง้ สยอดึงพถรอื รนคโนยบถ้ี ือายเปส็นงั คเคมรนื่องยิ มมือแขลอะงตปอ่ รตีดา้ แีนลจะอพมวพกลในปก.าพรตบิ อ่ ูล§-

ทางการเมอึ งก้บกลุ่มรอยัลลสิ ต์ทเี่ คล่ือนไหวทางการเมืองอยา่ งเขม้ ข้นภายหลงั

สงครามโลก 12

และไมข่ วนขวายในการหาความฐเ้ พม่ิ เลึม เปน็ ที่ร้กู นั ดวี ่าmเปน็ คนไม่อ่านหนังสือ แมแ้ ตร่ ายงาน

จากหนว่ ยงานราชการกึงรฐั บาล หากเลยงใตเ้ ขากจ็ ะไมอ่ า่ นรายงานน้นั แตเ่ ขาเป็นคนท่มึ ไหวพริบ

โนการโตเ้ ถียงและการยอ้ นคำพค

11 “A Memorandum on a Certain Aspect of the Siamese Politics for His Majesty

The King. 20 June 1947,” ไน ศุภสรสั ด็วงฅส์ นท (2543, 543) ; ประสทิ ธ (2542, 156) ; รายชื่อ

คสฌมาะชรกิ ฐั กมลนุ่มตใ]ร1ีขดอีจงาคกพางรรอคภสยั หวซงสพี ์แชลดุะพนร้ี รดคู แสนืรวรรัตฐันธ์ ร(ร2ม52น1ญู ,ร2ว่ 1ม9ค-ณ20ะ)ร.ฐั คมวนงตไรคเี ล้ตยั้งคแณคะม่ รึกฐั ลมมุ่ นรตอขรีทลั ลีไ่ มสม่ต์ี

มากทีส่ ดุ เชน่ พระยาศรีวสิ ารวาจาเปน็ รมา. คลงั เจา้ พระยาศรธี รรมาธิเบศเป็นรมว. ยฅุ ืธรรม
พระยาศรเี สนาฯ เป็น รมว. มหาดไทย พระยาอศั วราชทรงดึรเปน็ รมว. เกษตราธกิ าร ม.ร.ว. เสนีย์
ปราโมช เปน็ รมว. ต่างประเทศ

-12 NARA, RG 59 Central Decimal File 1945 1949 Box 7250, Stanton to Secretary

-of State, “Fortnightly Summary of Political Event in Siam for the Period 1 15

April 1947.” ในรายงานฉบับน้โี หข้ ้อมลู วา่ แกนน่าของพรรคแนวรัฐธรรมนญู คอื ปรีดี พนมยงค
ใคยมีพล.ร.ด. ถวลย์ ธำรงนาวาสวัสด เปน็ เลขาธิการทีว่ 1ไป สว่ นทองเปลว ชลภูมิ เป็นเลขาธการ

พรรคฯ ทงั้ นนี้ โยบายของพรรคฯ คอื หลัก 6 ประการของคณะราษฎร

13 Ibid.; หอุด (2494, 555-48). รายงานของสถานทฅู สหรฐั ฯให้ข้อมูลว่า เดอื น บนุ นาค และ

ถวลิ อุดล เปน็ เลขาธิการพรรคฯ และเป็นแกนนำของพรรคสทชพ ไดขฏสี มาซิกคนสัาคัญของพรรคฯ

55

ชนุ ศึก ศกั ดินา และพญาอนิ ทรี

ในขณะเดียวกนั ตน้ เดอื นกุมภาพันธ์ 2489 กอ่ นทจึ่ ะมีการชัดตัง้ พรรคประชา-

ธปัตยใ์ ม่นาน สถานทตู สหรฐั ฯไดร้ ายงานถึงความสมั พันธอ์ ันแนบแนน่ ท่พี ฒั นาขน

ระหว่างควง อภัยวงศ์ กบั พระราชวงศแ์ ละกล่มุ รออลั ลสิ ต์ โตยกลุม่ ดังกลาวประกอบ

ดว้ ยพระองค์เจาภาณพุ ันธ์ยุคล เจ้าพระยาศรธรรมาธเบศ ม.ร.ว. เสนยี ์ ปราโมช น.ร.ว,

คกึ ฤทธ้ิ ปราโมช สมบูรณ์ ศรึ ธร เทยี ม ขยั นนท์ เลียง ไชยกาล และใหญ่ ศวติ ชาต
เปน็ ต้น ตอ่ มาพวกเขาไดจ้ ดประชุมเพ่ือเตรยี มการจัดด้งพรรคการเมอื งเพ่อื ฅอ์ ดา้ น
คณะราษฎรทบี ้านของพระพนิ จิ ชนคดี และไดร้ บั เงนิ ทุนกอ้ นแรกในการจัดด้ง
พรรคการเมืองจากพระพินจิ ชนคด14 ในท่ีสุดพรรคประชาธิปฅ้ ย์ได้ถูกขดั ด้งชันในเดอื น

เมษายนปิเดียวกันนน้ั เอง อยางไรกต็ าม นโยบายพรรคในชว่ งตน้ ปราศจากความ

ขคั เจน เนื่องจากสมาชกิ พรรคมีอุดมการณ์การเมอื งและความตอ้ งการทหี่ ลากหลาย

เช่น สมาชิกบางสว่ นตอ้ งการกสับส่ระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าชย์ บางส่วนตอ้ งการ

รัฐบาลทช่ี ื่อสตั ย์ บา้ งก็ต้องการมผี ้นู ำทหารท่ีเขม้ แข็งอยา่ งจอมพล ป. พิบูลสงคราม

แตบ่ างส่วนกไ็ ม่ต้องการให้จอมพล ป. กลบมามีอำนาจอกี 1 นโยบายของพรรค

เชน ทองอนี ทร์ คูรืพัฒนั ได ปาณก์ บุดร จำลอง ดาวเรอง เตยง ครึ ิขันธ์ ซึ่งเป็นสมาขกิ สภาผ้แู ทน

ราษฎรภาคอสี าน มความใกล้ชดคณะราษฎร ท่ีทำการพรรคฯดง้ อยทู่ ่บี ้านของทองอนิ ทร์ ภริหัฒน์
ผ้เู ปน็ แกนน่าพรรคทแ่ี ทจ้ รงื พรรคนมสมาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎรราว 45-60 คน และสมาชิกพฤฒิสภา
ราว 9-15 คน นโยบายสำคัญของพรรคฯ คอ หลกั 6 ประการ แสะความคดลังคมนยิ ม ท่ีไทค้ วาม
สำคัญกับสหกรณ์ การสง่ เสรมการเกษคร มีกวามฅชิงการความรวทเ้ ร็วไนการคำเนินการทางการเมือง
-และต่อตา้ นจอมพล ป.พนิ ลสงคราม (NARA, CIA Records

RDP82-Q0457R001000520003-4, 30 October 1947, “The
SPeoalirtcichalTSoiotul a[tCioRnE"S).T], CIA

S(2ta5nt2e6N,)2A;6R9AAม,pุสrRรilพG1ไ95น49ง6าC;นeพเสnรนtะrขaร์ า](ช2Dท5e4าcน3i,mm8aล4l)ง;ศFพiอleyนส1รา9ยฟ4จ้โ5าน-ล1งอ9าน4งพ9ธรนBะรรo;วใxสซ7ทก2ฌา5น0i(พ,2สY5งิ 2oศ7sพt) น;toาNยใSAหeHญcAr์ e,ศtaว่RrฅGyช5าoด9f
Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Memorandum of Conversation Kumut
Cbandruang, K. p. Landon, “Developing Political Party in Bangkok,’* 6 February' 1946.

.พระพนิ ิจชนคดี (ด่าน ยกเซง หรอื เชอั อนทรทต) เปน็ พ, เี่ ขย'ของ ม.ร.ว. เสนย์ ปราโมช และม.ร.ว
คกึ ฤทธ ปราโมช เคยรับราชการตำรวจ ตอ่ มาถกู ปลดออกจากราชการ เขาเคขเปน็ พอ่ คา้ ทแ่ี สวงหา

กำไรในชว่ งสงครามโลกครงที่สอง แสะเปน็ หวั หนา้ คนหน่งึ ของกล่มุ คนจนี ที่สนับสมนุ กกมินต๋ังและ
ใหัเงนิ สนบั สมุนคนจนี ในบันทกี การสนทนาฉบับนึ่ สถานทดสหรัฐฯระบุวา่ กมุ ท จนั ทรเ์ รือง เป็น
-ควั แทนปรดี ึ พนมขงค์ อยา่ งใมเ่ ปน็ ทางการ

15 NAHA, RG 59 Central Decimal File 1945 1949 Box 7250, Stanton to Secretary
of State, "Fortnightly Summary of Political Event in Siam for Ihe Period 1-15 April
1947.11

34

จากสันติภาพส่ความฃคแยง

:I ประชไธ{ิ เตยํในหว้ งการก่อต้ังคือค้านเพอ่ื คา้ นเท่านัน้ (Hay 1972, 119) รายงานของ
อดีตโอเอศเอสคนหนงึ่ กล่าวว่า ร,ฐบาลชดุ ควง อภัยวงศ์ ทบ่ี รหิ ารประเทศในช่วงหลัง
สงครามจบสนิ้ ลงใหม่ๆนน้ั ถือว่าเป็นรัฐบาลอนุรักษนิยมที่ต้องการทำลายฐานทางการ
เมองของปริค พนมยงศ์ ผทู้ ม่ี อี ิทธพิ ลทางการเมืองอยา่ งมากภายหลังสงคราม ส่งผล
ใสหนก้บั ลสุ่มบปุนรใหีตน็้กรำรโมดกยรพจรีนรแคลสะหคนชชพี ัน้ แลล่าะงสในงกวรนงุ เทตพุลฯารลักุกษสิต์ ชดันำเกน่อินคกวาามรไตมอส่ บงโบต1',ด้ ไ้วมย่นกาานร
จากนน้ั รัฐบาลควงพา่ ยแพ้เสยี งสรรับสาณในสภาผ้แู ทนฯ ทำให้ควงจำตอ้ งลาออกจาก
I ตำแหนง่ นายกรฐั มนตรีหลังจากดำรงตำแหนง่ ไดไม่ถงึ สองเดือน ความพา่ ยแพท้ างการ

เมอื งครั้งนน้ั น่าจะมผี ลทำให้ควงเพมิ่ ความโม่พอใจกลุ่มปรดิ มี ากยิง่ ชัน'7
จากน้ันปรดี ี พนมยงศ์ ไตก้ าวมามบี ทบาททางการเมอื งโดยดรงในฐานะนายก
รัฐมนตรคี นถดั มา ผลงานทางการเมืองในช่วงแรกเรม่ิ ของพรรคประชาธปิ ัตย์คอื การ
สอบโต้รัฐบาลปริดีทนั ที เรม่ิ จากกลา่ วหารฐั บาลปรืดีและเสรไี ทยว่ารว่ มกันยกั ยอกเงืน
ขา้ กงบสันด่ ีภาพของเสรีไทย แตผ่ ลการสอบสวนโดยคณะกรรมาธิการของสภาผู้แทนฯ
ปรากฏวา่ ข้อกล่าวหาของพรรคประชาธปิ ฅย์ไม่เป็นความจริง กระนนั้ กตาม ขอ้ กลา่ วทา
ลังกลา่ ว1ใตส้ ร้างความเสอี มเสยี 'ใหร้ ฐั บาลปริดีเปน็ อย่างมาก และกลายเป็นชนวนความ
ขัดแย้งระหวา่ งกลมุ่ ปรีดกี บั กลมุ่ รอยัลลิสต์ในเวลาต่อมา18 ยง่ิ ไปกว่านัน้ หลังจาก
รฐั ธรรมนญู ฉบับ 2489 ไดล้ กู ประกาศใชแ้ ละนำไปสูก่ ารเลือกตัง้ การเผชิญหนา้ กนั
โดยตรงระหวา่ งกลุม่ ปรดิ ถี ับกล่มุ รอยลั ลสิ ตผ์ ่านพรรคการเมืองทแ่ี ตล่ ะฝ่ายสนบั สนุนก็
ทวคี วามรุนแรงมากย่งิ ชนั

lh NAKA. KG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Alexander MacDonald
It) Campbell, 12 February 1946.

17 “A Memorandum on a Certain Aspect of the Siamese Politics for His Majesty
The King, 20 June 1947/ ใน สภุ สวัสดวงฅ์สนทิ (2543, 543).
18 บณุ ฑรกิ า (2534, 72-73) และ “A Memorandum on a Certain Aspect of the Siamese
บP.oรl.iวti.cเสsนfยo์rปHราiโsมMช aไjตeก้stลy่าวTหhาeวา่ Kใ!รinืดgี ,พ2น0มJยuงnคeแ1ล9ะ4เส7,ร"ีไทไนยทสุซุกรี ิฒสวงินสั ดคำวเงนฅินส์ กนาทิรท(่สี 2ห5ร4ัฐ3ฯ, 544)

สง่ ให้

500,000 ดอลลาร์ ตอ่ มาคณะกรรมาธกิ ารสภาผูแ้ ทนราษฎรไดต้ รวซสี อบไดยเซญี บคุ คลจำนานมาก
มาใหป้ ากคำ เชน เจมส์ ทอมสนั หนงโนอดตี ไอเอสเอส ได้ใหป้ ากคำว่าการกลา่ วหาของพรรค

ประชาธิป๋ตยท์ ำใหเ้ ขาเจบ็ ปวดมาก แทนท, พี่1 รรคประชาธปิ ดั ย์และกลมรอยลลสฅจ์ ะสำ ,แกบญุ คฒุ ของ
เสรีไทย ทสับกล่าาหไวา่ พากเสรไี ทยทจุ รติ สดท้ายผลการสอบสวนปรากฏวา่ ปรีดรี ับเงนิ มาเพยี ง
49,000 ดอลลาร์เพา่ นัน้ และไม่มีการทุจริตเงินดังกล่าว

35

ชนุ ศกึ สกั คึนา และพญาอน้ ทรี

สำหรับบทบาทในการต่อล้ทางการเมอื งของพรรคประชาธปิ ตั ยใ์ นช่วงแรกเรม่ิ
ของการก่อตวั น้นั พวกเขาพยายามโฆษณาชวนเช่อื ไนการหาเสยี งเลอื กตั้งเมอต้นปี
2489 ว่า การเสด็จนวิ ดั พระนครในเดอื นธนั วาคม 2488 และการเสด็จเธาวราชของ
พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หัวอานันทมหดิ ลเป็นผลงานของพรรคประชาธปิ ัตย์ เพอื่
เป็นการชว่ งชงิ ผลงานจากรัฐบาลปรืดี นอกจากน้ี พวกเขายังอ้างว่าพระมหากษัตรยิ ์
ทรงให้การสนับสมุนพรรคประชาธปิ ตั ย์ แต่ผลการเลือกดั้งปรากฎว่าพรรคสหชิพและ
พรรคแนวรฐั ธรรมนญู ซงึ่ เป็นพรรคทสี่ นบั สมุนรัฐบาลปรดี ยี งั คงได้รับชยั ชนะในการ
เลอื กดง้ั ท่ัวไป จากนั้นพวกเขาจงได้เรม่ิ รณรงคต์ อ่ ไปว่าการเลือกดง้ั ครง้ั นี้ใม่บรสิ ทุ ธ้ิ
พจรน้อมม.กจ.บั ศใภุ จสมวตสั ีปดร้ฯั ดี ทวร่างเปบนีนั คทอกึ มวา่มิวคนวิสงตอ์ กแยั ลวะงเคร์ิม่ หตวัน้ mแผทนพั กรารรคโปกรงะกชาาร?เปลอืดั กย์
,ยตุ ็ธรรม

พฤฒ๊สภา
เป็นผทู้ 1ี่ไม่รจู้ ักผิดชอบชวั่ ดี '

การเมอื งในราชสำนกั และการแสวงหาการสนบั สนนุ ปาี กอังกฤษ
การหวนคนึ สกํ ารเมอื งของไทยของกลุ่มรอยัลลิสต์ในช่วงหลงั สงครามโลกครัง้

ที่สองไมเ่ พียงสรา้ งความอลหม่านใหก้ ับการเมอื งไทยเทา่ น้ัน แด่นำมาซง่ึ การแขง่ ขัน

ภายในราชสำนกั ดว้ ย เน่อื งจากกล่มุ รอยลั ลิสต์ขณะนัน้ มหี ลายกลมุ่ แตล่ ะกลุ่ม
ใหก้ ารสนบั สมุนราชสกลุ ทแี่ ตกด่างกนั ให้ขนมามีอำนาจ เช่น ราชสกุลจิกรพงษั บริพัตร

และยคุ ล ซงึ่ ขณะนัน้ ราชสกลุ เหล่านยี้ ังคงมอี ทิ ธิพลและไดร้ ับการสนบั สมุนจากกล่มุ

รอยลั ลสิ ต์มากกวา่ ราชสกลุ มหิดลที่หา่ งเหินจากการเมอื งในราชสำนักไปอยา่ งยาวนาน

ทา่ มกลางการแขง่ ขนั ภายในราชสำนักนั้นเอง ก่อนท่ีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยูห่ ัว

อานันทมหิดลจะเสดจ็ นิวตั พระนคร สถานทตู สหรัฐฯ ได้รายงานในเดอื นธันวาคม

2488 วา่ พระองค์อาจจะทรงสละราชสมบตั ็ และมคี วามเปน็ ไปไดท้ ี่พระองค๔เจVาจมุ ภฏ-

พงษับรพิ ตั รแห่งราชสกุลบรพิ ดั รจะข้นึ ครองราชย์แทน นอกจากน่ื สถานทตู รายงาน

ตอ่ อกี วา่ ปรีดื พนมยงค์ ในฐานะผสู้ ำเรจ็ ราชการแทนพระมหากษตั รยิ ์ ไดแ้ สดงความ

สนทิ สนมกับราชสกลุ อ่ืนทม่ี ีโอกาสสบื สนั ตดีวงคใ์ นลำดบั ลดั ไป เชน่ การที่เขาได้

เดนิ ทางไปพบพระองคเ์ จ้าจมุ ภฎฯ และเคยไปเทีย่ วกบั พระองค์เจา้ ภาณพุ ันธุฯ แหง่

ราชสกุลยุคลดว้ ย*'

เ 1 A11 Memorandum on a Certain Aspect of the Siamese Polities for His Majesty'

The King, 20 June 1947," ไน สุภสวัสทีวงฅณ์ ทึ (2543, 547-49).

2(J NAHA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7251, Yost to Secretary of

State, 24 November 1945*

36

*จากดนั คิภาพคู่ความขัดแย้

ในทลาตอ่ มาเมือ่ พระบาทส'มเดจ็ พระเจา้ อยูห่ ัวอานันทมหดิ ลนิวตั พระนครใน

เดีอนธนั วาคม 2488 แลว้ ความขดั แย้งระหวา่ งคณะราษฎรกบั กลุ่มรอยลั ลิสตก์ มิไค้

ลบเลอื นใป แต่กลับย่งิ ปริร้าวมากขึ้น สถานทตู สหรัฐฯ รายงานว่า ตง้ั แต่เดอี น

พฤษภาคมถึงต้นมิถนุ ายน 2489 เกิดความเหนิ หา่ งระหวา่ งพระมหากษตั รยิ ก์ บั ปริดี

พนมยงค์ เมอ่ื งจาทเกดิ ขา่ วลอื ภายในราชสำนักโดยพระราชวงค์บางพระองคแ์ ละพรรค

ประชาชปิ ัตย์ ทูตสหรัฐฯไดษ้ นั ทืกถึงบรรยากาศเยน็ ชาในช่วงเวลาดงั กล่าวทเี่ ขาไดร้ บั

จากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หวั อานันทมหดิ ลและพ, ระราชชนนิ เมอื่ เขาเอ่ยชอื่ ปริดี
พนมยงค์ ตอ่ หน้าพระพกั ตร์ รายงานของสถานทตู ฯได้วิเคราะหเ์ บือ้ งหลงั ของ

บรรยากาศดังกลา่ วว่า พระราชวงค์บางพระองคแ์ ละพรรคประชาธปิ ้ตยพ์ ยายามใชพ้ ระ

มหากษัตริย์เปน็ เครอื่ งมือในทารแบ่งแยกระหว่างคณะราษฎรกบั กล่มุ รอยลั ลืสต์เพอ
ทำการต่อต้านรฐั บาลปรดี ี ในรายงานได้แสดงความหวังในแง่ดีวา่ ปญั หาความเย็นชา

และความขดั แยง้ ระหว่างราชสำนักและรฐั บาลจะทุเลาลงไต้เม่อื พระองคท์ รงเสดจ็ ตา่ ง

ประเทศแลว้ เต(ปัญหาดังกล่าวกลับมใิ ด้ทุเลาลง ในทางตรงกนั ขา้ ม ความขัดแยง้

กลบั ย่งิ ทวคี วามรนุ แรงขึ้น เมอ่ื พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัวอานันทมหิดลสวรรคต
เนืองจากถูกยิงดว้ ยพระแสงปีนอย่างมีเงอื่ นงำในเชา้ วันท่ี 9 มถิ นุ ายน 2489 เหตกุ ารณ์

เกดิ ข้ึนไม่ก่ีวนั กอ่ นพระองคจ์ ะเสด็จกลบั ไปยังสวิตเซอร์แลนด์"" การสวรรคตไต้กลาย

-21 NARA, RG 59 Central Decimal File 1945 1949 Box 7250, Yost to Secretary of

State, 6 June 1946.

ทันทืทพ่ี ระบาทสมเด็ซิพระเจา้ อยหู่ ัวอานันทนหิคลเสดจ็ สวรรคต รัฐบาลปร็ดไี ดเ้ สนอไห้สมเดจ็
พระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าทา้ ภมู ิพลอดุลยเดช สืบสนั ตตว็ งค์โดยรฐั สภามมี คเป็นเอกดันท้ แตI ดรเค์ายเหตุ

ท่ีพระองค์ยังไมบ่ รรลุนิดภาวะ รฐั สภาจึงไดด้ ้ังคณะผสู้ ำเร็จราชการแทนพระองคช์ ัว่ คราวคือ พระ

สธุ รรมวินจิ ดยั (ชม เย้กเกียรติ) พระยานลราชสวุ จั น์ (ทองดี วณิคพนธ)ุ และนายสงวน จฑะเตมยี ้
(ประเสาฐ 2517, 535, 543) การท่ีรฐั บาลแตง่ ดง้ั คณะผสู้ ำเรจ็ ราชการแทนพระองคส์ ร้างความไม่

พอใจใหก้ ับราชสำนกั ณีอ่ งจากราชสำนักต้องการมสี ว่ นในการขดั การแตง่ ดัง้ ผสู้ ำเร็จราชการดว้ ย

ตนเอง (NAHA, HG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Yost to Secretary

of State, 11 June 1946) ต่อมาเกิดกาท]ระนปิ ระนอมกนั ระหว่างรฐั บาลปรตี ก็ บั ราชสำนักดว้ ย
การแต่งดั้งคณะผู้สำเรจ็ ราชการจำนวน 2 คน ในระหว่างนั้น สมเดจ็ พระนางเจา้ รำไพพรรณเี สดีจกกบั

-มาไทยและมพี ระราชประสงคจ์ ะเปน็ คฌะผูส้ ำเร็จราชการตว้ ย (NAHA, RG 59 Central Decimal

File 1945 1949 Box 7250, Stanton to Secretary of State, “Fortnightly Summary of

Political Event in Siam for the Period 16-31 August 1946") แต่สุดทา้ ยราชสำนักไดเ้ สนอ

ชอ่ื กรมขนชัยนาทนเรนทรเป็นตวั แทน สวนคนทส่ี องคอื พระยามานวราชเสวิ (ปลอด วิเชียร ณ

37

ขุนลกึ ลกั 'ดนื า และพ' ญาร:นทรี

เป็นจุดเปล่ียนทางการเมอื งสำคัญท่ีทำใหัแรีดี พนมยงคั และกลุ่ม“แองเขาหมดอำนาจ

ทลงาองกยา่างรรเมวือดงเรอว็ กี คแรล้งัะเหแลตะกุ ยางัรเณปด์็นังโกอลก่าาวสไชดนั เ้ ปดิดียโ่งิ ,อปกอางสกใลหุ่มก้ รลอมุ่ ยจลั อลมิสพตล์ทปใี่ ช.้ปกรละบั เดม็นามดอีงั กำนลา่าจว

เป็นหนทางในการกลบั มารอำนาจทางการเมอื งดว้ ย สกาพการณ์เชน่ 1นนำ 1ไปส'ู่ความ

ปืนปว่ นทางการเมอื งอยา่ งรนุ แรงและยาวนานกว่าทศวรรษ

ไม่นานหลงั การสวรรคต รฐั บาลปรีดไี ด้แถลงต่อสาธารณชนว่าพระบาทสมเดจ็

พระเชา้ อยูห่ วั ทรงสวรรคตจากอบุ ตั เิ หตุ จากน้นั รฐั บาลไดส้ ่ังให้คณะแพทย์และตำรวจ
เชา้ ขันสตู รพลกิ ศพ แต่กรมขุนขัยนาทนเรนทรผูท้ รงเปน็ พระประยูรญาดี'รน้ั ผใู้ หญ่ที่

สนิทสนมคับราชสกลุ มห้ดล และตอ่ นาทรงเปน็ ผสู้ ำเร็จราชการแทนพระมหากษตั รยิ ์

ไมอ่ นจฌVาตใหค้ ณะแพทย์และตำรวจของรัฐบาลเช้าทำหน้าท่ีนนั้ 23 จากไฒปรีดไึ ต้แสดง

ความรบั ผิดชอบดว้ ยการลาออกจากตำแหนง่ นายกรฐั มนตริ อยา่ งไรกต็ าม รัฐสกายงั

คงเลือกเขากลับไปเปน็ นายกรัฐมนตรอี ีกครงั้ ในวนั ที่ It มกื นุ ายน 2489 การกลับมา

ส'ู่อำนาจข1 องปรีดีคร้ังน้มี .จ. ศภุ สวัสดฯ้ิ พระราชวงศเ์ พียงพระองค์เดยี วทเี่ คยเปน็

ตวั แทนในการเจรจากบั ปรดี ใี นการปลดปล่อยกลุ่มรอยัลลิสต์ภายหลงั สงครามและมี

.ความเหน็ ไจปรคิ ท่ตี อ้ งเผชญิ หนา้ กบั ปืญหาที่ไม่คาดดีด ทรงบันทึกความทรงจำถงึ

พองหลงั ความปนื ปว่ นวา่ พระองศเ์ ชา้ ธานีนวิ ตั ม.ร.ว เสนีย์ ปราโมช และพรรค

ประชาธิปัตย์ ไดร้ ่วมมือกันปลอ่ ยข่าวลือโจมดีว่าปริติปลงพระชนม์พระมหากษตั ริย์

(ศภุ สวสั ดว้ิ งศส์ นิท 2543, 550, 558) การปล่อยขา่ วลงั กลา่ วทำให้สาธารณชนทไ่ี ม่มี

โอกาสรับเช้อเท็จจริงมคี วามสงสัยในรัฐบาลปรดิ มี ากย่งิ ขน
ในชว่ งเวลาเดยี วกนั สถานทูตอังกฤษรายงานวา่ พระราชวงศบ์ างพระองศแ์ ละ

กลมุ่ รอยลั ลิสตใี ชส้ ถานทตู สหรฐั ฯ และอังกฤษเป็นเป้าหมายของการปล่อยขา่ วลอื โจมดี

รฐั บาลปรีดี ภายหลงั การสวรรคตได้เพียงสองวนั ทตู อังกฤษรายงานวา่ เม่อื วนั ท่ี ท

มกี นุ ายน 2489 พระองศเ์ จา้ ธานนี วิ ัตได้มาพบทูตองั กฤษอยา่ งรีบเรง่ ดว้ ยรถยนตข์ อง

ทหารอังกฤษเพ่ือแจ้งแก่เขาวา่ พระองศ์ทรงเช่อื วา่ พระนาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หวั อานนั ท-

มหดิ ลถูกลอบปลงพระชนม์ ทรงแจ้งตอ่ เขาวา่ ได้ทรงเหน็ พระบรมศพด้วยพระองศ์เอง

แต่รัฐบาลปรดี กี ลับประกาศว่าการสวรรคตเปน็ อบุ ัตเิ หตุ ทรงแสดงความกังวลว่า

-สงขลา) ตวั แทนขสงฝา่ ยรัฐบาล (NARA, RG 59 Central Decimal File 1945 1949 Box 7250.

Yost to Secretary of State, 18 June 1946),
23 พA Memorandum on a Certain Aspect of the Siamese Politics for His Majesty

The King, 20 June 1947,” ไน ศกสวสั ดึ่วงศส์ นทิ (2543, 550).

38

รร£ f {fir giipatei พ 7*-r

V:.;:

BES- ห พ' ?

m 'TTH

iJ*.r . :รยแจฺเส&‘ะ i SfciSSi ติ H l 3 2^: ; สร"|£bfe ;&Ip pifw . ะ. ¥
mf i; . 1--- \ .:
_ . ะ; B $f1ฬ 1 a หะื :
ะ K. „ B3 ::ร. จ;" 1; : j
rj - m;ร :. :ชิธร-Iะ1 ะ,
ะ-นTJนะ:ิ * ๆ

'• •ะ . : M1 น่ F -I* ฃเี = -^ : r •" •

mL - sg&n y I £ ®; ....

r.: f T, !fo นิ Jjf . .ำ

T?- Si If

a SirJr : p ๚t'
.
น* *:a

ฝ 53* Tr’i fell

”1 BFS i_.t.. * .ะ ๚ 1ะ

4 ‘ Fs ๏ฒ^โ ๆMb T ; V .ะซ1ี
ะ'
m ะ จ ้ รB3&t2f.

-I ?ร&& '' ร ,ะ |V
i '
ซรีm-ะ ะ , ะ ... ะ!" ะ'. ฟ่ -teSJjL
1
๗ r

t

iV T“"iV -พร& ะ;.-#ร
Ifjt l
rri

4g - ^=. -iTTfr I l' ท:#;! m
: !:
* . fc:1 ๒ :.ะ

- - 11ะ.ะ:: ะ

พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั อานันทมหิดล (ขวา) เสดึจขนครองราชยเ์ มอวันที่ 2 มีนาคม 2478
(ปืปฏทิ ินใหม่) ขฒะชีพระช1 นมพรรษาเพียง 9 พรรษา พระองค์สวรรคดดว้ ยพระแสงปนิ อยางมี
แ'รอ่ นงาเมอว0/นท 9 มธนุ ายน 2489 พระอนชุ าของพระองค๙คaiอพระบาทสมเ๘ดจพระเจาิ อยIูหayวคมู พล

อดจลยเดช (ซ้าย) จึงไต้เสดจข๋นึ ฅรองราชยด์ อ่ มา พระองค์เจา้ ธานนี ็วัฅ (กลาง) มีบทบาทส์าคัญไน

ฐานะพระอาจารยท์ ่ถี วายการอบรมตระเดรียมยูวกษตั รยี ์ทงั้ สองพระองค์เพอื่ ขนเป็นพระมหากษVตdรย๙

ขนศึก ศ้กดนา และพญาอินทา

พระมหากษต^รย๙พระองคใ์ หม่จะไมไ่ ด้ครองราชย์ เนอื่ งจากทรงเชือ่ ว่านักการเมอื งที่
ครองอำนาจอยจู่ ะสถาปนาสาธารณรฐั ขน จงทรงเรยี กร้อง่ให้กองทพั องั กฤษท่กี ำลงั จะ

ถอนกำลงั ออกจากไทยให้ประจำการอยูใ่ นประเทศต่อไป (กนต์ธีร์ 2537, 331)

อยา่ งไรกด็ ี สถานทูตองั กฤษบันทกี วา่ สถานทูตฯไม่ตอ้ งการเกยี่ วข้องกบั เร่อื งลกึ ลับ

ซับซอ้ นภายในราชสำนักไทย และทูตองั กฤษได้กล่าวเดือนพระองคเ์ จา้ ธานนื ิวตั ว่า

พระองค์ไมค่ วรปล่อยให้อารมณ์ครอบงำเหนือเหตผุ ล ทูตองั กฤษมคี วามเห็นวา่

พระองคท์ รงมาจากฝ่ายท่ีตอ้ งการให้เกดิ ความรนุ แรงชนั ในสงั คมไทย (เรอื่ งเดียวกัน,
332) 24 ในขณะเดียวกัน โยสฅ์ อปุ ทูตสหรัฐฯ ได้รายงานถึงช่วงเวลาน้ันว่าม.ร.ว. เสนยึ ์

ปราโมช ไดส้ ่งภรรยาและหลานของเขามายังสถานทูตฯ พร้อม1ข้อกล่าวทาวา่ ปรดี ีมี

ความเก่ียวซอ้ งกับการสวรรคต แต่เขาไมเ่ ชือ่ ข่าวดังกลา่ ว ’5 อย่างไรกต็ าม โยสฅ์เห็น

วา่ มคี วามเปน็ ไปได้ทก่ี องทัพอังกฤษจะเข้าแทรกแซงหากรัฐบาลปรีดีไมส่ ามารถควบคมุ

สถานการณ์ไต้"'’ นอกจากนี้ โยสตไดร้ ายงานสถานการณก์ ารเมืองในราชสำนักภาย

หลงั การสวรรคตตอ่ ไปอีกว่า กลุม่ พระราชวงศห์ ลายตระกูลเกิดความทะเยอทะยาน

โดยเฉพาะอยา่ งยิ่งกลุม่ รอยลั ลสิ ฅ์ทนี่ ำโดยราชสกลุ สวัสดีวตั น อันมสี มเดจ็ พระนางเจ้า

รำไพพรรณ และม.จ.ศภุ สวัสส์ฯ เป็นแกนนำ ทรงมีพระราชประสงคใ์ ห้การสนบั สนนุ
ราชสกลุ จักรพงษใ์ หช้ ันมีอำนาจเหนือราชสำนกั แทน27

เอ็ดวิน สแตนตนั เอกอคั รราชทูตสหรฐั ฯ เห็นว่าการสวรรคตของพระบาท

สมเดจ็ พระเจา้ อยู่หัวอาง่เนทมห็ดลเปน็ ประห'นงเงาดำทะมึนทบ่ี ดบังทกุ ส่งิ ทุกอย่าง เกดิ
ข่าวลือสกปรกที่พยายามเช่ือมโยงคดีดงั กล่าวไปยงั !เรดี ีและพวกใหม้ คี วามเก่ยี วขอ้ งกับ
การสวรรคต (Stanton 1956, 169) ตอ่ มาเขาไตเ้ ขา้ พบ'ปรีดี นายกรฐั มนตรใี นขณะน้ัน

24 ทั้ง,น “พระองค!์ จา้ ไทย’, ท่เี อกสารองั กฤษรายงานนนั้ ปรดี ี พนมยงค์ เหน็ วา่ หมายถึง พระองค์
เชัาธานีนิวัต (ปรืดี 2544, 158-68).
25 NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Yost to secretary of
State, “Footnotes on the King's Death,” 14 June 1946; “A Memorandum on a certain
aspect of the Siamese Politics for His Majesty The King, 20 June 1947,” ไน ศภุ สวัสดิ
วงฅ์eเนท็ (2543, 550).
20 NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Yost to Secretary of 1

]State, 11 June 1946.
~7 NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Yost to Secretary of
State, 26 June 1946. โปรดดเู พมิ่ เตmชงอรรสที่ 7

40

จาทสนั ตภํ าพคคู่ วาหดั น.ยร้ ่เ

และไตบ้ นั ทึกการพบครังนน้ั ว่า ปริดอี ยใู่ นอารมณ์โกรธเนือ่ งจากถกู กล่าวหาจากพระ

ราชวงศบ์ างพระองศแ์ ละพรรคประชาธปิ ืดย์ โดยเฉพาะอย่างยงจากม.ร.ว.เสนย์ ปราโมช

ซึง่ จะทำ’ไทพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยูห่ ัวภมู ิพลอดุลยเดช ผ้ทู รงเปน็ พระมหากษัตริย์

พระองศ์ใหม่ และพระราชชนนไี ม่ทรงโปรดเขา ปรีดีแจง้ ทตู สหรัฐฯต่อไปอกี ว่า ความ

สัมพนั ธ์ระหวา่ งเขากับพระราชชนนนี น้ั อย่ใู นระดบั ไมด่ ี และเขาวติ กกงั วลว่าความ
สัมพนั ธท์ ่ีย่ิาแยน่ จึ ะเกิดกับพระมหากษัตรยิ พ์ ระองศใ์ หมด่ ว้ ย เน็องจากเขากำลังถกู

ใสร่ ้ายดจุ เดยี วกับทเคยเกิดขึ้นในสมยั พระมหากษัตริยใ์ นพระบรมโกศ-8

ข่าวลือเกี่ยวกับการที่พระบาทสนเด็จพระเจ้าอยหู่ ัวอานนั ทมหิดสถกู ลอบ

ปลงพระชนม์ซึง่ แพรส่ ะพดั ไปไนสงั คมกอ่ ใหเ้ กิดกระแสต่อด้านปรดื ีอย่างรนุ แรง
นักหนังสือพิมพ์ชาวอเมริกันและอดีตโอเอสเอสคนหนึ่งได้บันทกึ ถงึ บทบาทของ

หนงั สอื พิมพ์ท่ามกลางการตอ่ สทู้ างการเมืองในไทยขณะน้นั วา่ หนังสอื พิมพไ์ ทย

จำนวน 35 ฉบับ มึเพยิ งไมก่ ่ีฉบบั เท่าน้ันทรี่ ายงานข่าวอยา่ งเทย่ี งตรง นอกนั้นไต้รบั

การอดุ หนนุ 'ทกกลุ่มการเมอื งท่เี ป็นปรปกั ษ์ตอ่ กัน'ตั้งส้ิน เชน่ กลมุ่ รอยลั สืสฅ์ ร^ฐบาล
และกล่มุ ทหาร การรายงานขา่ วขณะนั้นดุเดอึ ดและมงุ่ ทำลายล้างศตั รทู างการเมอื งโดย
ไมค่ ำนึงถึงจริยธรรมใดๆทงั้ สน้ิ (MacDonald 1950, 57) และเม่อี รัฐบาลปรดี ี

ไม่สามารถสรา้ งความกระจ่างใหก้ บั สาธารณชนกท็ ำไห้หนงั สอื พิมพ์ท่ไี ดร้ ับการ

สนบั สนนุ จากกลุ่มการเมอื งต่างๆ เคล่อื นไหวสร้างข่าวทเี่ ป็นปรปกั ษต์ อ่ รฐั บาลมาก

ย่ิงขึ้น เพึยงไม่กว่ี นั ภายหลงั การสวรรคต เรม่ิ เทดิ ขา่ วลอื ในสังคมว่าพระมหากษ^ต*ร=*ย๙

ทรงถูกปลงพระชนม์-9 แมใ้ นเวลาตอ่ มารฐั บาลปรดี จี ะได้ตง้ั คณะกรรมการสอบสวน

2* MARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Stanton to Secretary
of State, “Death of the King of Siam," 13 June 1946. ข้อศวามที่สแตนดนั ทูคสหรฐ้ ฯ
รายงานการสนทนากันปรีด พนมยงกัใมก่ ่วี นั หลงั การสวรรคตมวี ่า \ 1. he [ปรดี พนมยงค]ํ was
violently angry at the accusation of foul play leveled againt himself and most
bitter at the manner in which he alleged that the Royal Family and the Opposition,
particularly Seni Pramoj, had prejudiced the King and especially the Princess
Morther againt him... his relations with the Princess Mother were hopelessly bad
and he feared greatly that his relations with the new King would be poisoned in
the same manner as had his relations with King Ananda.”
29 NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Yost to Secretary’ of
รSทtaรtธeร, ร1ม8 June 1946 ; MacDonald (1950, 57-58) ; ประปีวบ (2543, 234), ท้งั นีห้ นงั สือพมพ
ของชน้ื โรจนวภิ าด เป็นหนังสือพมพฉ์ บบั แรกท่โี จมต็รัฐบาลกรฌึสืวรรคด

41

ชุนดกึ ศกั ดินา และพญาอนิ ทรี

-กรณสวรรคต'ขน (สุชน 2517, 39 40) 311 แต่การสอบสวนเปน๋ ไปดว้ ยความยากลำบาก

เมือ่ เวลาผา่ นไปนานวนั เขา้ สาธารณชนกย็ ิ่งเกดิ ความเคลอื บแคลงสงสัย แมป้ รดี จะ

สามารถรักษาดำแหนง่ นายกรฐั มนตรีตอ่ ไปไดท้ า่ มกลางวกิ ฤตการณ์หลงั การสวรรคต

แตป่ ระชาชนทัว่ ไปยงั คงเชอื่ ว่าพระมหากษตั รยิ ถ์ ูกลอบปลงพระชนม์31

พระบรมวงศานวุ งศ์หลายพระองค์ เชน่ พระองศเ์ จ้าธานนี ิวตั พระองศเ์ จ้า

ชมุ ภฎฯ พระองศ์เจ้าภาณพุ ันธฯุ ไดร้ ว่ มเปน็ กรรมการในคณะกรรมการสบื สวนกรณี

สวรรคต ไคยบางพระองศม์ คี วามไมพ่ อไจคณะราษฎรเปน็ ทนุ เดมิ ดังท่ีซไี อเอรายงานว่า

พระองศ์เจา้ ภาณพุ ันธุฯทรงเป็นหน่ึงในผทู้ ่มี โี อกาสขนึ้ ครองราชยเ์ ปน็ ลำดับท่ี 3 ต่อจาก

พระองศเ์ จ้าจุมภฎฯทรงไมพ่ อพระทยั ปรีดี เพราะปรีดไี ม่ได้ใหก้ ารสนบั สนุนการคา้ ส่วน

พระองศ์ และพระองศ์ทรงกลา่ วว่าทรงมพี ระประสงค์ตอ้ งการเล่นการเมอื ง3;! จากนน้ั

พระองศ์ทรงใหก้ ารสนบั สนนุ พรรคประชาธบิ ๊ตย์และใช้หนงั สอื พมิ พเ์ ป็นเครอ่ื งมอื ต่อล้

ทางการเมอื ง ไดยทรงวา่ จา้ งให้บรรณาธการใช้หนงั สอื พมิ พ์ทำลายลา้ งนกั การเมืองฝา่ ย

คณะราษฎรดว้ ยการใจมดีว่าคณะราษฎรเปน็ ศัตรูของกลุม่ รอยัลลสิ ต์ เนอ่ึ งจากไมพ่ อ
พระทยั ทค่ี ณะราษฎรโค่นล้มระบอบเก่าลง อีกทั้งทรงเขยี นบทควานหลายขนึ้ ดว้ ย

ตนเองโดยใชน้ ามปากกาวา่ “จันทวาทิตย์” (MacDonald 1950, 58) พระองศท์ รง

.เคยกลา่ วกับนกั หนังสอื พมิ พช์ าวอเมริกันวา่ กลุ่มรอยลั สสิ ตม์ ีความภูมใิ จท1่ีใต้โจมตี

รัฐบาลปรดี ีและพวก (ibid , 59) 33

30 คณะกรรมการฯ ชดุ ดงั กลา์ วมปี ระธานศาลฎกาเป็นประธาน ประกอบด้วยตวั แทนจาก 4 กลุ่น
คอ กล่มุ ผ้พู ิพากษาและอยั การ ศาลอทุ ธรณ์ ศาลอาญา และกรมอัยการ กลุ่มผแู้ ทนรฐั สภาจาก

ประธานพฤฒสภาและสภาผู้แทนฯ กลุ่มพระราชวงส์ เช่น พระองคเ์ จ้าจฆุ ภฎฯ พระองค์เจ้าภาพพุ นั ธฯ์

และพระองฅ๙เจร/าธานคเ้ นวแรต และกลมุ่ สดท้ายมาปาิ กตัวแทน1นอง 3 เหลา่ ทพ ไดยคณะกรรมการชุดน้ี
ถูกดั้งขนเมือ่ วันท่ี 1S มธุนาขน 2489

31 NARA, CIA Records Search Tool (CREST), CIA-RDP78-01617A005800020009-4,
4 July 1946, “Political Crisis Subside."

32 NAHA, CIA Records Search Tool (CREST), CIA-HDP82-00457R000100410004-5,

13 November 1946, “Internal Politics/

33 ตอ่ นาพระองค์เจ้าภาพุพันธฯุ ทรงขัดด้ังบรษิ ัทสหอุปกรณก์ ารพมิ พ์ชันและทรงเปน็ เจ้าของ
กซรติศักดิ แ(ล“ะสปารเนะชียางธปิ‘ดไตาหยมออีกห,ดล้งั อทร, งขมนั ีนธกั ชหวนนงั ะส/อื ,พใิมนพก์ราายเชใตนก้ ทา!ร
หนงั รอพิมพ์หลายฉบบั เชน่ (
อุปณjn เชน่ ร ท, . สมั พันธ์ ขนั ธชานะ
[ม.ป.ป., 260-62]). สำเนยี ง ขนั ธชวนะ หรอื "ตาหมอหลอ" จบการศกึ ษาระดบั มัธยมศึกษาปีท่ี 4

42

จากสันดภาพสู่ความซดั แยง้

นับแตก่ ารสวรรคตของพระบาทฒเดจ็ พระเจาอยหู ว้ อานนั ทมหดิ ล รฐั บาลปรดี ี

ไตฐ้ ญเสยี ความเชือ่ มนั่ และไดร้ บั ความไม่พอใจจากสาธารณชน ขาราชการ และทหาร

อกึ ทั้งถกู โจมดีจากหนังสือพมิ พอ์ ยา่ งหนักหนว่ งจนทำใหร้ ฐั บาลเกดิ ควานวติ กถึงปัญหา

ความม่ันคงทางการเมอื ง ตอมารฐั บาลแต่งตง้ั พล.อ. อดุล อดลุ เดชจรัส อดตอชิบดี
กรมดำรวจและเสรไึ ทยให้เป็นผบู้ ัญชาการทหารบกในกลางเดอื นมือนุ าขน 2489 เพอื่

ควบคุมสถานการณแ์ ละป้องกนั การรฐั ประหารท่อี าจจะเกดิ ขี้น;u ในปลาบเดือนเดยี วกัน
รฐั บาลจบคมุ นกั การเมืองและบกั หนงั สอื พมิ พก์ ลมุ่ รอยลั ลสิ ตหลายคนทีไ่ ดป้ ล่อยขา่ วลือ
โจมดีรัฐบาล ’" สถานทดสหรัฐฯ รายงานว่า เมอ่ื รัฐบาลประกาศภาวะอกุ เฉนี เมื่อวันท่ี

เคยเป็นครปู ระชาบาลท่จี ังหวัดราขบุร กายหลงั สงครามโลกครง้ั ทสี่ องเขาไดเ้ ขา้ ส่วิ งการหนงั รอพมิ พ์
เคยดำรงตำแหน่งบรรณาธกิ ารหนังสือพมิ พ์เกยรฅศกด เขามืช่อี เสียงขนมาจากการเขียนขา่ วคดี
สวรรคต ในชว่ งปี 2490 เทียรฅศักดนิ ยอคจำหนา่ ยสิมากจากขา่ วคดึสวรรคต ส่อมาหนังสอื พมิ พ์
บปีอเุ หาทางการฝ็นไนช่วงปื 2498 เขา'จงึ 1ไปร่วมงานทบห, นงั สอื พมิ พ์ ขา่ วด์วน จนถงึ ปี 2500 เขายา้ ย
โปทำงานกับ ม.ร.ว. คืกฤทธ ปราโมช ที่สัย7มรฐิ นักหนังสือพมิ พ์อีกคนภายใตก้ ารอุปถมั ภข์ อง
1โพ2ข5ร2นั ะ6าอ,มง5ปค1าเ์ )ขก.้ากไกาสาววญ่าพพ‘รอนั หาธนมฯุ นมท็ ค(์,2อื 4เป5ไ9็นส-คา2อ5พ2ล5้มร)หนเมสิ คมตย์ทิท(เี่ำซอทนยี นนสุ ทครอห,่ีรลเนโัมงัเนสนงือ์ าพ"นกมี ฌา'พราำเปม/?นยอื รกงดนจิ สศอักพทดเว้นนดลาี,ยะ, ไปแสรลวะะขเพคารยรปเหข\นียฅนมย
บทความวิจารณ์รฐั บาลจอมพลป. พิบูลสงคราฆอย่างหนักในกรณซี อรถกงั ฌรนกนิ้ โนระหวา่ งทีเ่ ขา
รวมงานกบั เทยี รฅศิ ทด้ิน้ัน หนงั สือพิมพ์นิบบั ดังกล่าวถกู ปีดณือ่ งจากไปโจมดีรัฐบาลกรณีสวรรคต
จากนนพระองค๙เจ1/าภาถเพันธุฯได'้ทรง'ซอื้ กจิ การหนังสอื พิมพ'์ ประชาธปิ ไฅย เพอ่ื ใหเ้ ขาเขยี น1ขา่ วโจมดี
ปรลึ พนมยงค์ ในกรณสี วรรคตและการสถาปนามหาชนรฐั
34 NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Yosl to Secretary of
State, 28 June 1946.
35 NARA. RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Stanton to Secretary
of State, “Fortnightly Summary of Political Event in Siam for the Period 31 July-
เชยกาล15 August 1946" ; สวุ ิมล (2526, 30); เซยี บ (2501, 478-86) ; นักการเมองและนกั หนังสือพิมพ์
ทถี่ ูกจบกุบ เช่น เสียง , ส.ส.โชติ ค้มุ พันธุ, ส.ส. ทองนันท์ วงค์สังข์1 ส.ส. สกลนคร ประยรู
อภัยวงศ, ส.ส.พิบลู สงคราม แดง างส์สวุ รรณ, ผสู้ มัครส.ส. สงขลา พรรคประชาธปัฅย์ เปน็ ตน้ สว่ น

,บรรณาธกิ ารหนังสือพมิ พข์ อง “กลุ่มรอยัลลิสต์,, เชน่ ดำริภ์ ปัทมะศึริ บรรณาธิการประชาธปไตซ
ยอดชรรม บญุ บ, นั ดาล บ ร ร ณ า ธ ิ ก า ร ส ม ั ย เรอื งใกร บรรณาธกิ ารสหภาพ, และร.ท.ลม้ พนั ธ์ ขนั ช-

-าทนะ บรรณาธกิ าร เกยรฅิสักด (NARA, CIA Records Search Tool [CREST], CIA RDP78-

-01617A005800020001 2, 1 April 1946- 29 June 1946, "Premier Move to Restrain

Army”); สัมพันธ์ (2493).

43

ชนุ ศกึ ศกั ดีนา และพญาอินทรื

1 กรกฎาคม และมีการเชนเชอร์หนงั สอื พิมพ์นัน้ ไม่ไดช้ ว่ ยให้ความปัน!!(วนทางการ

เมอื งท่ถี ูกปลุกเร้าจากกล่มุ รอยัลลสิ ต์คล่ีคลายลงไปไดเ้ ลย แตก่ ลับยิ่งทำให้สถานการณ์

ยค่ําิดแถยงึ ่ลผงลปเนรอะโงจยาชกนบส์ ุคว่ คนลรบวามงกตลอ่ ่มุ มยางั คมง.เรค.วล.ือ่ เนสไนหึย์วปเพร่ือาบใมอ่ ชนทปำรละากยราศัฐบว่าาเลขปาอรดีาจีโจดะยถไมกู ่

รฐั บาลจบั กมุ เนอ่ื งจากพรรคประชาธิปตั ยเ์ คยได้รับการตดิ ตอ่ จากบางกลุ่มในกองทัพ

ให้ตอ่ ตา้ นรฐั บาล36
ตอ่ มารฐั บาลปรดี ีไดข้ ับกมุ สมาชกิ แกนนา่ ของพรรคประชาธปิ ต๋ ยห์ ลายคน เชน่

ควง อภัยวงต์ ม.ร.ว.เสนย์ ปราโมช และเลียง ไชยกาล รวมทั้งบรรณาธกิ ารหนังสือพมิ พ์

ของกลุ่มรอยลั ลสิ ตอ์ กี สองคน ด้วยข้อกล่าวหารว่ มกนั ขยายขา่ วอนั เปีนเทจ็ ปรีดได้

แจง้ ภบั สแตนตนั ทูดสหรฐั ฯในขณะน้ันว่า หากขา่ วลอี เกย่ี วกับการสวรรคตไม่จบลง

เร็ววันน้ั รฐั บาลของเขาจะเกดิ ปญั หายงุ่ ยากทางการเมอื ง37 สแตนตันรายงานตอ่ ไปว่า

ในการสนทนาคร้ังน้ี ปรดี ีอยใู่ นอารมณ์โกรธและบอกกบั เขาวา่ ข่าวลอื เหล่านเี้ กดิ ชนั

จากความร่วมมอื ระหวา่ งพรรคประชาธปิ ๋ตยก์ บั กลุ่มรอยลั ลิสต์ท่หี วงั สรา้ งความเคสีอบ

แคลงใจตอ่ ตวั เขาใหก้ บั สาธารณชน โดยรัฐบาลปรดี ไื ด้ตอบโต้ด้วยการเชนเซอร์

หนงั สือพิมพเ์ พื่อตอ่ ดา้ นการปล่อยขา่ วลอื ดังกล่าว38

หลังการสวรรคตของพระมหากษัตริยเ์ พยี งหนึ่งเดือน สถานทตู สหรัฐฯรายงาน
วา่ มคี วามเคลอ่ื นไหวของกลุ่มรอยัลลสิ ตท์ ่ีนำโดยพระองคเ์ จา้ จมุ ภฎฯ ผ้ทู รงเป็นหน่ึงใน

กรรมการสืบสวนการสวรรคตและมีสทิ ธใิ นการชนั ครองราชย์ลำดบั ที่ 2 ต่อจากราชสกลุ

มหดิ ล โดยทรงไห้การสนับสนนุ การแจกอากุธปืนคาร์บนิ และกระสุนเพ่ือเตรียมการ

รัฐประหารล้มรัฐบาลปรีดีทยี่ ังไมย่ อมใหค้ วามกระจา่ งถึงสาเหตกุ ารสวรรคต ทั้งนี้กล่มุ
ดงั กล่าวตอ้ งการผลักดนั ให้พระองคเ์ จา้ จมุ ภฎฯชนั ครองราชย์แทน พระองค์ทรงตอ้ งการ

หมุนการเมืองไทยใหก้ ลบั ไปสู่ระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าชย์ โดยทรงมีแผนเปดี โอกาส

,;i p NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Yost to Secretary of

State, 3 July 1946. ; NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7251, “Forth-
nigtly Summary of Political Events of Siam for the Period ไ - ไ 5 April 194ft.”

37 NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Stanton to Secretary

of State, 6 July 1946.

3* NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Stanton to Secretary
of State, 8 July 1946,

44

จากดนั ดีภาพส่ความชัสนยป้ ็

I,ทอ้ งั กฤบกลับผามีอิทธิพลตอ่ ไทยอีกครง้ั นอกจากน้ี ควง อภยั วงศ์ หวั หนา้ พรรค

ประ1ชาธปิ ต๋ ย์ ก็มีทา่ ทใี หัการifนับสนุนการเตรียมรัฐประหารของพระองศเ์ จา้ จมุ ภฏ!"

อยา่ งลับๆด้วย อย่างไรกต็ าม แผนการรฐั ประหารดงั กลา่ วถูกระงบั ไป เนอ่ื งจาก
รัฐบาลลว่ งรคู้ วามเคลื่อนไหวและเตรียมการตอ่ ต้านการรฐั ประหารดงั กล่าวแล้ว351

เม่อี การรณรงศ์เลือกตั้งทั่ว1ไปตามรฐั ธรรมนูญ 2489 เรมิ่ ต้นขน -พรรคประชา

ชปิ ดั ย่ใชป้ ระโยชนจ์ ากการสวรรคตเป็นประเด็นในการโจมดีทางการเมือง โดยควงได้

ร่วมมือกับกลมุ่ รอยลั ลสิ ต้กส่าวหาวา่ คณะราษฎรมแึ ด่ความผดิ พลาด และปลอ่ ยข่าว

โจมดปี รืดีว่าอยเู่ น้ีองหลังการสวรรคตผา่ นการกระซิบและการเขียนข้อความสนเทห่ ์

แจกจ่ายไปดามหนว่ ยงานราชการต่างๆ และบุคคลทว่ั ไป''0 รัฐบาลปรดี พี ยายามแกไ้ ข

สถานการณโ์ ดยออกคำสัง่ ของกระทรวงมหาดไทยสง่ั การใหผ้ 'ู้ว่าราชการขงั หวดั ช้แี จง

ขอ้ กล่าวหาจากพรรคประชาชปิ ๋ตย่ใหส้ าธารณชนทราบ ดว้ ยเหตุทพ่ี รรคประชาธปิ ตั ย์

"ได้ใช้แผนการสกปรกไนการโจมตีรัฐบาล รัฐบาลจึงมองว่าพรรคประชาธิป้ตย์คือศตั รู

ทางการเมือง ภายในพรรคประชาชปิ ตั ย์เองกเ็ กิดความขดั แย้งระหวา่ งไถง สวุ รรณหัต

-กับพระขาศรีวสิ ารวาจา ท้ังคูต่ อ้ งการลงสมัครรบั เลึอกตง้ั ในเขตเดยี วกัน พรรคประชา

ธิป๋ตยต้ ดั สนใจให้ไถงถอนตัวจากการแขง่ ขนั แตไ่ ถงปฏิเสธ ไม่นานหลงั จากนั้นเขาถกู
ขว้างระเบิดระหว่างการหาเสยี ง ทำให้เขาเสียขาช้างหนงึ่ ไป ตอ่ มาพรรคประชาธปิ ัตย์
ไตใ้ ช้รถหาเสียงกลา่ วหาวา่ ปรีดอี ยเู่ นอี้ งหลงั การขว้างระเบิดใสไ่ ถง เนอื่ งจากเหตุ
ดังกลา่ วเกดิ ก่อนการลงคะแนนเสียงเลือกตั้งเพยี งสองวัน แต่บางคนเห็นว่าคนท่ีได้

ประโยชนจ์ ากเหตุการณน์ ค้ี อื พรรคประชาชิปัตย้น่ันเอง แมร้ ฐั บาลจะถกู โจมดีอย่าง

รนุ แรงในระหว่างการหาเสยี งเลอื กตั้ง แตผ่ ลการเลือกตง้ั ในเดือนสงี หาคม 2489

ปรากฏว่า แม้ว่าพรรคประชาชิป๋ตยจ์ ะไดร้ บั ชยั ชนะในเขตกรงุ เทพฯ แดพ่ รรคที่

สนบั สนนุ รฐั บาลยังคงได้รบั ความนิยมจากประชาชนในเขตชนบท42

* r NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Yost to Secretary of
State, 30 July 1946.
4" สขุ นิ (2517, 41) ; "A Memorandum on a Certain Aspect of the Siamese Politics
for His Majesty The King, 20 June 1947," ใน สุภสวสคึ๋วงสส์ นิท (2543, 549).
41 ท่อื งเดยวกนั 561 -62 ; แสร:คู “คำสัง่ กระทรวงมหาดไทย,” 29 กรกฎาคม 2489 ใน
( 1 ณรงค์
2517, 53-58).
42 “A Memorandum on a Certain Aspect of the Siamese Politics for His Majesty
The King, 20 June 1947,” ใน สภุ สวัสด'รงค์สนิท (2543, 563-64).

45

ขนุ ศก๊ สักคนา และพญาอนิ ทรี

กระนนั้ ก็ตาม กลมุ่ รอยัลลสิ ตแ์ ละพรรคประชาธิป๋ตย์ยังไม่ลม้ เลิกความพยายาม

ไนการทำลายปรดิ และพวก โดยมกี ารส่งคนลักลอบบกุ รุกเข้าไปในพระบรมมหาราชวงั

เพ่อื โจมดรี ัฐบาลปรดิ ีว่าบกพรอ่ งท่ีไม่สามารถรกั ษาความปลอดภยั ให้พระมหากษัตริย์
จนกระท่ังพระองค์ถูกปลงพระชนม์43 ตำรวจสันติบาลนายหน่ึงบันทกึ วา่ กลุ่มรอยัลลสิ ต์

ใช้กรณีสวรรคตโจมดีรฐั บาล โดยพวกเขาเร่ิมจากประเด็นรัฐบาลถวายการอารกั ขาใม่

เพียงพอ ตอ่ มากลายเปน็ การโซมดปี รดิ ีว่าเป็นผู้บงทารใหเ้ กิดการสวรรคด เป็นพวก

สาขารณรฐั และเปน็ คอมมวิ นสิ ต์ (เฉียบ 2501, 451-52 ; Coast 1953, 35) แมป้ ริดี

จะถูกโจมดีอย่างรนุ แรง แต่ปรากฎวา่ เขามไิ ดป้ ฏเิ สธขอ้ กลา่ วทาตา่ งๆท่ีเกดิ ขนึ้ กลบั

ตดั สินใจลาออกเปน็ ครง้ั ท่ี 2 เมือ่ วนั ท่ี 21 สิงหาคม โดยให้เหตผุ ลอยา่ งเปน็ ทางการว่า

เขามีปญั หาสขุ ภาพและตอ้ งการพกั ผอ่ น อยา่ งไรก็ตาม สถานทูตสหรฐั ฯ รายงานว่า

สาเหตทุ ่ีแห้จรงิ คือความสมั พันธ์อนั ตงึ เครยิ ดระหว่างปรดิ กี ับพระมหากษตั รยิ ์พระองค์
ใหม่และเหล่าพระราชวงคํ เนึอ่ งจากปรดื ไี ดท้ ราบวา่ เกดิ ความรว่ มมืออยา่ งลบั ๆภายใน
ราชลา้!วกั ภับกลุม่ รอยลั ลิสตแ์ ละพรรคประชาธิปตั ย์เพือ่ มุ่งทำลายล้างเขา44 แม้ปรืดีจะ

ลาออกแลว้ โดยมี พล.ร.ต. ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ้ ผู้ทีป่ รดี ไี วว้ างไจและสนับสนนุ

ให้ดำรงตำแหน่งนายกรฐั มนตรีแทนก็ตาม แต่มิได้หมายความว่าแผนการของกลุ่ม

รอยัลลสิ ตท์ ีม่ ่งุ ทำลายล้างอำนาจทางการเมืองของปริดแี ละกลุ่มของเขาจะยุตลิ ง

43 เรยี่ งเตยวกัน. ผลการสอบสวนในทางลบั น้ัน ม.จ.ศภุ สวัสคฯทรงบันทึกว่า บคุ คลที่บุกรุกเข้าไป

ในพระบรมมทาราชวังมคี วามใทลช้ ิดกับพรรคประชาธปิ ตั บและกลมุ่ รอลคั ลิสต์ โดยบุคคลดังกลา่ ว

นน้ั เคยทำงานกับควง อภยั วงฅ์ ส่วนน้องสาวนองเขาหำงานกับม.ร.ว. คึกฤทธ้ึ ปราโมช ดงั นนั้ การ
สร้างเหตกุ ารณบ์ ุกรกุ ด้งกลา่ ว ม.จ. ศภุ สวสั ดฯทรงเหน็ วา่ พรรคประชาชิปัตยต์ อ้ งการทำให้สา!ารฌชน

เขา้ ใจวา่ รฐั บาลปรดื ีนนั้ ชว่ั ชา้

44 NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Stanton to Secretary

of State, “Fortnightly Summary of Political Event in Siam for tile Period 16-31 August
1946” ; NAHA, CIA Records Search Tool [CREST], ClA-RDP82-OO457R0O0100410004-5,

13 November 1946, "Internal Politics." รายงานฉไฌนร้ั ะบวุ า่ กอนท่ีพระบาทสมเด็^

พระเจา้ อยหู่ วั คมู พลอตลุ ฃเดซ พระนหากษดริย์พระองคใ์ หม่ ขะเสด็จออกจากไทยในกลางเดอื น

สงื หาคม 2489 นั้น ม.จ. ศุภสวัสดฯ้ ทรงเปน็ พระราชวงฅเ์ พียงไมก่ ีพ่ ระองค์ณีห่ นี นปรด พนมยงฅ์

- -และทรงเรมไขปริศนาสาเทตุของการสวรรคค (NARA, CIA Records Search Tool [CREST],

C1A-KDP82 00457R001000520003 4, 30 October 1947, "The Political Situation” ; “A

Memorandum on a Certain Aspect of the Siamese Politics for His Majesty The

King, 20 June 1947/ ใน กีภสวัสดวงฅฒ์ ท (2543, 564) .

46

จากสนั ตภิ าพสู่ความจดั แยป็

การก่อคัวของ “พันธมิตรใหม่”
ฒอ่ื สงคราฆโลกคร้ัง'ทส่ี องสี้นสดุ ลง รัฐบาลปรืดและกลมุ่ ของเขาตอ้ งเผชญหนา้
ค-'วLlาศมกึ ไสมอพ่ งอตใา้ จนขอดง้ากนลหุม่ นจ่งึอคมือพลกปาร.กทลตี่ ับอ้ มงกาสารทู่ กาอรเบมกือ้เูงกขยี อรงตกภิ ลูมุ่มิกรอองยทลั ลพั ิสกตล์ับแคลนื ะอผีกนดว้านกกคับอื
การสวรรคตท่ีรัฐบาลปรดี ืและกลมุ่ ของเขายงั ไมส่ ามารถสร้างความกระจ่างแก่สาธารณชน
ใต้ ยิ่งทำไห้รฐั บาลสูญเสยี ความชอบธรรมทางการเมือง ในขณะทีก่ ารสวรรคตได้กลาย
ทเทะปงบ็นนรกเสสลถุ่มมาจือนอนทมสตู พิ่งสลดทงึปรด.ัฐูดทฯใ่ีไไหตดเ้ร้บ้ก่วนัดิ มทม"กึ พือเรกันือ่ันธงเมรพิตาือ่วรโใไคนห่นชมว่ล่”งม้ เทวอลำไ่ี นามดา่นังจ่ากทเลปา่างน็ วกไไาปวรไว้เมดา่ อื้รเงะมขหอื่ อววงา่นั ปงทกร่ีลด8ุ่มีแกรลอระยกพัลฎวลากิสคลตมง์
2489 เพยี งหนึ่งเดอื นภายหลังการสวรรคต ม.ร.ว.เสป็ย์ ปราโมช ได้ไปพบกับจอมพลป.
แพล่นะไชปักจชาวกนอไำหนก้ าลจมุ่ทจาองกมาพรลเมปือ,งร"ว่, มจมาอื กกนับัน้ พกรลรคุ่มปรอระยชัลาลธิสปิ ตตั ใ์ ยต์เพ้ฉือ่วขยกบั รไณล่ปีสรวืดรแืรลคะตพมวากเปใหน็ ้
ประเดน็ โจมตรี ัฐบาลเพ่ือบ่นั ทอนความชอบธรรมทางการเมอื งของรฐั บาล
หลังจากทกึ ลุ่มรอยัทลิสตไดเ้ ร่มิ ตน้ ปลอ่ ยข่าวลือโจมตรี ัฐบาลปรึสีอย่างตอ่ เนือ่ ง
ทับแต่กลางปี 2489 เปน็ ต้นมา ทำให้สาธารณชนเสื่อมความนิยมในตัวปรีดแี ละรัฐบาล
อยา่ งมาก จนกระทง่ั ในปลายปีน้ันเองหนงั สือพิมพข์ องกล่มุ รอยลั ลิสฅ์ทีส่ นบั สนนุ พรรค
ประชาธปิ ตั ย์ใคร้ ายงานข่าวลอื ท่เี กิดข้นึ ขณะน้นั วา่ จอมพลป.พิบูลสงครามจะทำการ

. .รฐั ประหารโดยให้ม ร.ว เสนยี ์ ปราโมช เปน็ นายกรฐั มนตรี สถานทูตสหรัฐฯ เหน็ ว่า
.ข่าวลือทีป่ รากฎบนหนา้ หนังสอื พิมพ์ในชว่ งน้นั สะทอ้ นใหเ้ หน็ วา่ จอมพลป ยงั คงได้
รับความนยิ มจากกองทัพและสังคม จากน้ันหลวงวจิ ติ รวาทการ หนึง่ ในสมาซิกกลุ่ม
จอมพลป. 'ด้รว่ มสรา้ งกระแสความต้องการผ'ู้นำทีเ่ ข้มแขง็ ให้กับสาธารณชนเพอ่ื แก้ไข
ปญั หาต่างๆทเี่ กิดขึ้นหลงั สงครามโลกคร้ังทสี่ องซงยังไมบ่ รรเทาลง โดยหลวงวจิ ิตร-

กวาลท่าวกปารฏเเิรสียธกกราอ้ รงกใลหับจ้ สอกู่ มาพรเลมปอื ง. 4ก''ลบั มาเป็นนายกรัฐมนตรอี ีกคร้งั แต่จอมพลป. ได้

15 NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7251, “Forthmgtly Summary

-of Political Events of Siam for the Period 1 15 April 1948.”
- -4(1 NARA, CIA Records Search Tool (CREST), CLA RDP82 00457R000200150009-8,

17 December 1946, “Alleged Responsibility for Plot to Overthrow” ; NAHA, CIA

Records Search Tool (CREST), CIA-RDP82-00457R000200470008-4, 7 January 1947,

47

ชุนศึก ศกติ-นา และพญาอนิ ทรึ

จอมพลปปล.ไายดเ้ชด้ือือนหกนมุงั ภสาอื พพันมิ ธพ์ ศ์24ร9ีก0รงุ พเลพ.ทื่อใ.ชป้เรปะน็ยูรกรภะมบรอมกนเสตรยี ีงสเรมียากชริก้อคงนใหห้จนอึง่ มในพกลลป่มุ .
.กลบั ส,ู่การเมอง (สซวมนกิ ร, 23 กมุ ภาพนั ธ์ 2490) จากนัน้ ขา่ วการพยายามกลับมา

สูก่ ารเมืองไทยอีกครัง้ ของจอมพลป ได้กลายเป็นประเดน็ สำคญั ทางการเมืองผ่าน
หนังสือพิมพ์หลายฉบับ ตอ่ มาเมือ่ วนั ที่ 11 มีนาคม เจฟฟรีษ ทอมลนั (Geoffrey

Thompson) ทูตอังกฤษขณะนนั้ ได้เข้าพบ พล.ร.ต. ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสด นายก
รัฐมนตรี และปรีดี พนมยงฅ์ เขาแสดงความกังวลต่อกิจกรรมทางการเมืองของ
จอมพลป. อดีตอาชญากรสงคราม และแจง้ ตอ่ รัฐบาลไทยวา่ องั กฤษไมด่ ้องการให้

จอมพล ป.กลบั เข้าสู่การเมืองอีก (Mahmud 1998, 10) ความเคลอนไหวของกลมุ่
จอมพลป. ท่ีต้องการผลักดนั ให้จอมพล ป. กลับสกู่ ารเมอื งสรา้ งความวิตกใหก้ บั ทูต
องั กฤษและสหรฐั ฯ โดยทูตของทง้ั สองมหาอำนาจได้รว่ มกนั ทำบนั ทกึ ช่วยจำเสนอตอ่
-รัฐบาล พล.ร.ต. ถวัลย์วา่ หากจอมพล ป, กลับมาสู่การเมือง จะมผี ลต่อความสัมพนั ธ์

ไทยกบั สหรัฐฯและอังกฤษ (ibid., 12 13)
ของจอมในพขลณปะ.ทพีย่ ิบงั ูลมสีคงวคามราเหมน็ เไชมน่ ่ลงมรหอยาชบนนหแนลา้ ะหนสงัจั สจาือพทมิ โี่ พนต์ ้ม่อเอกียารงไกปลบัทมางาสสงัู่กคามรเนมิยอื มง

ลงบทความโจมดคี วามพยายามกลับมาสู่การเมืองของจอมพลป. (มหาชน, 10 มีนาคม
2490 ; สจั จา, 17 มนี าคม 2490) ทต่ลี รงงบกทันคขวา้ ามมกสบั นคับวสกั นรงุนุ ชกื้งาเรปกน็ ลหบั นมังาสขืออพงจมิ อพมท์ พี่ไลต้รปับ.

การสนับสนนุ จากกลมุ่ จอมพล ป.
( ศรีกรุง, 15 มนี าคม 2490) ตอ่ มาเมอ่ื วันท่ี 17 มีนาคม 2490 จอมพลป.ให้
สมั ภาษณข์ นาดยาวกบั ศรีกรุง วา่ เขาอาจจะกลบั มาสู่การเมอื งเพอื่ กอบกชู้ อื่ เสียง47
นอกจากนี้ เกียรตสิ กั ล้ี ซง่ี เป็นหนังสอื พิมพ์ของกลุ่มรอยลั ลสิ ต์ก็ให้การสนับสบนุ การ
กลับมาของจอมพลป. และพรรคธรรมาธปิ ต้ ย์ซึ่งมีนโยบายอนรุ ักษนยิ มทางการเมือง

(เกียรตสิ ักล,ี้ 22 มนี าคม 2490) ** รวมถงึ แนวหนา้ ท1่ีใต้รายงาน'ขา่ ว'วเิ คราะห๙วIาการ

"Attack on Government by Pro-Phibun Element” ; NAHA, RG 59 Central Decimal

File 1945-1949 Box 7251, “Forthnigtly Summary of Political Events of Siam for the

Period 1-15 April 1948.”
47 Ibid. ; สชุ ิน (2517, 18).
4* ในการกลับส่กู ารเมอื ง*ของจอนพล ป. พบูสสงครามนน์ เขาได้ชัดตงั้ พรรคธรรมาชป็ ้ฅย์ (Conserv-

ative Party) ขน้ึ ในเตอื นมนี าคม 2490 โดยมนี โยบายอบรุ กั ษนยิ ม เช่น การประกาศนโยบาย

48

จากสันติภาพสู่ความข1 คั แยง้

•าลับสูก่ ารเมือง,ของจอมพล ป.จะประสบความสำเรจ็ หากรว่ มมือกบั พรรคประชาธปิ ต๋ ย์

{แนวหน้า, 22 มนี าคม 2490) ท้ัง'นีฅ้ ลอดเดอื นมีนาคมนัน้ เอง หนังสอื พิมพ์หลาน

ถบับเริ่มรายงานข่าวความเคลอื่ นไหวของนกั การเมอื งกลมุ่ รอยัลลสิ ต์เขา้ พบจอมพลป.

ลับๆอยา่ งต่อเนอง (สมทุ ร 2507, 377)

ปลายเดือนมีนาคม 2490 ทูตอังกฤษได้รายงานกลับไปยังลอนดอนวา่ จอมพลป.

อับลสงครามพยายามกลับสกู่ ารเมืองอกี โดยมนี ักการเมืองกลุม่ รอยลั ลสิ ต์ เชน่ ควง

!อกัย-วงค้ หวั หน้าพรรคประชาชปิ ต้ ย์ และทหารชน้ั ผู้ หญ่หลายคนเข้าพบเสมอ และ

ควงได้แสดงท่าทสี นับสนนู จอมพล ป. อย่างชัดเจน ทูตอังกฤษแสดงความกังวลถึง
'ทรกลับมาของจอมพลป. ว่าเขาจะปกครองไทยแบบเผด็จการและละฌดสหประชาชาติ

.ละมคี วามเหน็ สำทับว่า จอมพล ป. ควรยุติการเคล่ือนไหวทางการเมอื ง (กนต์ธรี ์

-2537, 330 31)

เมอ่ี จอมพลป. แสดงความต้องการกลบั สกู่ ารเมือง พรรคสหชพี ซ่ึงมอี ดุ มการณ์

กมาารขเมออืงจงโอนมม้ พเอลียปงไ.ปเมทอ่ื าวงลนั งั ทค่ีม7นเิยมมษแลายะนสน2บั 4ส9น0ุนทป่ีทรดึอ้ ืงไสดนแ้ าสมดหงลทว่างทืตโ่อดตย้ารน่วกมามรอืกกลบับั
นจอกั มศพกึ ษลาปฝ.่าดยซ้ว้ายยiJหรละาเดยค็นนกใานรนมำหไาทวยทิ เขยา้าลสยั ู่สวงชิ คารธารมรโมลศกาคสรตังรท์แีส่ลอะกงาซรเ่งึมสอื ง่ งผอลภใปิ หร้ญาย่ีปโ่นจมยึดตี

ครองไทย ทำใหค้ นไทยสูญเสียเสรภี าพและถูกทหารญี่ปุ่น1ขา่ ดายจำนวนมาก พร้อม

ท้ังมกี ารเขียนรูปจอมพลป.ไนชุดทหารยนื อยู่บนกองหวั กะโหลก การตอ่ ต้านดังกล่าว

อยูใ่ นสายตาของจอมพลป.โดยเขาไดน้ ั่งรถยนตส์ งั เกตการณ์รอบสนามหลวงท่มี ตี ำรวจ

ถือปนี รกั ษาการณอ์ ยู่อยา่ งใกล้ชิด นอกจากน้ั ไนระหวา่ งการปราศรัยกเ็ กึดการวิวาท

,ระหวา่ งผ้สู นบั สนนู และดัดค้านการกลบั มาของจอมพลป. อีกด้วย 1'

“เท๊ดทูนองค์พระมหากบตั ริยและเชิดซพระบุญญทภรมิ” ให้การสนบั สนนุ ก๊ฑมนตงั่ ต่อดา้ น
ออมม๊วนสิ ต้ และลยึ กรอ้ งไห้สรา้ งความฟ้าไจท่ีถกู ตอ้ งต่อจฃมพลป, ไนชว่ งสงครามโลกเสยี ใหม่ โดย

มแกีพนระนอำงคคอื เ์ จขาวุนรนริรณันไดวทรชยยัากพรไลห.ทก้ า,รปสรนะบัยรูสนภนมดร้ามนนกmารตแา่ งลปะรสะมเทาซคกกมลมิจอทมหพารลใปนค. เณปน็ะรหาัวษหฎนร้าพซรร่งึ คขฌะสน์วั้นน

เปน็ สมาชิกพฤฒสทาจำนวน 30-40 คน (หลกั การแคะนโยบาย‘บจง pjyมธรรมาธิปฅ้ ซ์ 2490; NARA,

RG 59 Central Decimal File 945-1949 Box 7250, Stanton to Secretary of State,
"Fortnightly Summary of Political Event in Siam for the Period 1-15 April 1947”)*

V) NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7251, “Forthnigtly Summary*
of Political Events of Siam for the Period 1-15 April 1948” ; นคร(กร, 7 เมษายน 2490;

49

จนุ ดึก ศกลนิ า และพญาอนทรี

การลม่ สลายทางการเมอื งของกล่มุ ปรืดี

การเคล่อื นไหวเพื่อหยงั่ กระแสทางการเมืองในช่วงเดอี นเมษายนของจอมพล

ป.พบิ ูลสงครามนนั้ ทำให้เขามคี วามม่นั ไจว่าจะได้รัฆการตอนรบั จากสาธารณชน กลุ่ม

รอยลั ลสิ ต์ และพรรคประชาธปิ ต้ ยม์ ากข้ึน สถานทตู สหรัฐฯ รายงานวา่ ในวินที่ 16
เมษายน 2490 มีข่าวว่า ควง อภัยวงศ์ และจอมพลป. รว่ มมอี กัน50 ในกลางเดือน

เมษายนนนํ เอง สหรัฐฯ เหน็ ว่าการกลับมาล'ู่การเมืองของจอมพล ป. ครั้งนใดร้ ับความ

ร่วมมอี และค้มุ กันจากควงและพรรคประชาธปิ ัตย์ และวเิ คราะห์ต่อไปวา่ ฏีความเป็น

ไปได้ที่จอมพลป.จะมอบหมายให้พรรคประชาธปิ ตั ย์จดตั้งรัฐบาล เนื่องจากเปน็ พรรค

การเมอื งที่นยิ มสหรัฐฯ โดยความร่วมมือดง้ กล่าวจะใหผ้ ลตอนแทนท่ีค้มุ คา่ กับจอมพลป.

ทจี ะได้กลบั สู่การเมืองและเปน็ โอกาสทองของพรรคประชๅธิปต้ ยท์ ่ีจะได้เปน็ รัฐบาล
(Mahmud 1998, 17) ด้งนนั การตอ่ สู้ทางการเมอื งในช่วงทศวรรษ 2490 จงึ เปน็ การ

ตอ่ สู้ระหว่างกลุ่มการเมอื งสำคัญ 3 กลุ่ม คอ หนึ่ง กล่มุ ปริดี ซ่งึ มีพรรคสหช่พและ
พรรคแนวรัฐธรรมนญู เปน็ ฐานการเมอื งในสภาผ้แู ทนราษฎร ซ่ึงเพ่งิ ก้าวเข้ามามือำนาจ
ทางการเมอื งหลงั สงคราม สอง กลมุ่ ตอ่ ต้านรัฐบาล เชน่ กลมุ่ รอยลั ลิสต์ ซงึ่ ประกอบ
ดว้ ยพรรคประชา!]ปต๋ ย์และอดีตนักโทษการเมือง และสาม กล่มุ จอมพลป.ซึง่ มนี าย

ทหารนอกประจำการระดับสูงหลายคนท่เี คยมีอำนาจในช่วงสงครามโลกคร้ังที่สองและ

ยังคงสามารถครองใจทหารในกองทัพไต้'i: ในเวลาต่อมาสองกลุ่มหลังได้ร่วมมอื เปน็

พันธมติ รฺ ใหมเ่ พอ่ี โค่นลม้ ปรดีและกล่มุ ของเขาให้พน้ ไปจากการเมือง

ควรบนั ทกี ด้วยว่า การสวรรคตทำใหส้ าธารณชนมีความเห็นอกเห็นใจในความ

สญู เรยของสถาบันกษตั รยิ ์และกลุม่ รอยลั ลิสต์มาก และกลายเป็นโอกาสสำคญั ท่ีกลมุ่

รอยัลลสิ ต์สามารถใชเ้ งื่อนไขด้งกล่าวกลบั มามอี ำนาจ'ทางการเมืองได้ แตป่ ญั หาสำคัญ
กิตตศิ กั ดี้ (2529, 38-39); ก?งเทพวารศพั ท์, 9 เมษายน 2490. กลุ่มบคุ คลทีต่ ่อต้านการกลับมา

ของขอมพลป. พบั ลสงครามนมฬากสมาชิกพรรคสกชิพ เช่น พร มะลิทอง สว่ นนกั ศึกษามหาวทิ ยาลัย

วาิ ทธรรมศาสตร่และการเมอื งทีเ่ ขา้ รว่ มมีอนั คับ รองเดช เสนาะ พานิชเจรญิ และรวม วงศพ์ นั ธ์

เป็นค้น

NARA, RG 59 Central Decimal File ใ945-1949 Box 725 ใ, “Forthnigtly Summary

of Political Events of Siam for the Period 1-15 April 1948,”

51 MA Memorandum on a certain aspect of the Siamese Politics for His Majesty
The King, 20 June 1947,” ใน ศุกสวสั ดว้ งศส์ นิท (2543, 542).

50

จาทดันดภิ าพศคู่ วามขคั แยง

สำหรับพวกเขาคอื ไมม่ กี ำลงั ในการยึดอำนาจ ไนขณะท่กี ล่มุ จอฆพลป.มคี วามตอ้ งการ

กลบั สู่อำนาจทางการเมอื งเช่นกนั แตป่ ราศจากขอ้ อา้ งในการสรา้ งความชอบธรรมต่อ

สาธารณชน ทำให้ทงั้ สองกลุ่มมคี วามจำเปน็ ทีจ่ ะตอ้ งร่วมมอื เป็นพนั ธมิตรเพ่ือกลับคืน

ส่กู ารเมือง

แกนนำกลุม่ จอมพลป.ซึ่งมีพล.ท.ผิน ชณุ หะวัณ และ น.อ.กาจ กาจสงคราม
นายทหารนอกราชการ ได้เร่ิมเคลื่อนไหวอย่างลบั ๆเพ่ือเตรียมกอ่ การรัฐประหาร พวก

เขาได้ติดต่อจอมพล ป.ให้รับรู้ถงึ แผนการรฐั ประหารและการประสานงานกับพรรค
ประชาธิป๋ตย์ ต่อมา ควง อภัยวงศ์ หวั หนา้ พรรคประชาธิปตั ย์ ได้ใหส้ ัมภาษณ์

สนับสนุนจอมพลป.ใหก้ ลับมามอี ำนาจอีกคร้ัง (บณุ ฑริกา 2534, 183)52 จากนั้น

แผนการส่ันคลอนความชอบธรรมของรฐั บาล พล.ร.ต. ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ้ ซ่งึ

เปน็ กลุม่ ปรีดีก็เร่ิมต้นข้นึ เมือ่ พรรคประชาธิปตั ย์เปดี อภิปรายทั่ว1ไปเปน็ เวลา 9 วัน

ระหว่าง 19-27 พฤษภาคม 2490 โดยมกี ารถ่ายทอดวิทยุกระจายเสยี งใหส้ าธารณชน

รับฟ้ง ทำใหค้ วามนิยมทีม่ ีตอ่ รฐั บาล พล.ร.ต. ถวัลย์เสีอมลงมากยงชนั แม้รัฐบาล
ขณะน้นั จะได้รบั ความไวว้ างใจจากรฐั สภา แตก่ ไ็ มส่ ามารถหยุดยั้งความไม่ไว้วางใจจาก

สาธารณชนได้ (สุชนิ 2517, 18)53 ทัง้ นัป้ ลายเดอื นพฤษภาคม 2490 ในรายงานของ

- -คณะกรรมการประสานงานการสงครามของกองทัพเรือสหรฐั !, (The State War Navy

Coordinating Committee : SWNCC) ไตร้ ายงานสภาพการเมอื งไทยขณะน้ันวา่
รัฐบาลของกลุม่ ปริดียังไม่มีความม่ันคง เนือ่ งจากรัฐบาลไม่เพียงตอ้ งเผชญิ กบั ปัญหา
เศรษฐกิจหลงั สงครามท่หี นักหนว่ งเท่านนั้ แตย่ งั ตอ้ งเผชญิ กับปญั หาความแตกแยก

52 เลื่อน พงษไ์ สภเฆ ส.ส.พรรคประชาชิปต้ ย์ เป็นผูป้ ระสานงานรว่ มกับกลุม่ จอมพลป. ตอ่ มา

เมอควง อกัยวงศ์ ประกาศใหก้ า:เสนับส'นนปอี มพลป. พบิ ูลสงคราม และดำเนนิ การพอิ งรอ้ งใหก้ าร

เสอกด้ังปี 2489 เปน็ โมฆะ เขาจงึ ถกู ขรฌู ู สืบแสง สมาชิกกลมุ่ ปริดีคบหน้าทบ่ี ริเวณสภาผู้แทน

ราบ'1-ฎรท้งั (นสมปื่ ุทรระเด25็น0ก7า,ร3เป79ด็ ;อพภปิยี รรตายคิ ไกั ขสม,ั ด1ีร3ัฐพบฤาลษภพาลค.มร.ต2.49ถ0ว)ลั. ย์ ชำรงนาวาสวสั ด้ิ จากพรรค

ประชาชิป้ดย์ คอื 1.รัฐบาลไมส่ ามารถรักษาความสงบเรยี บร้อยไต้ มีใขรผูร้ ้ายเพ่ิมมากชนั 2.รฐั บาล

.ไมส่ ามารถรักษานไยบายการเงนิ ของชาติไต้ 3. รฐั บาลดำเนนิ นโยบายทางเศรษฐกิจผคิ พลาต

4 รฐั บาลโม่อาจสร้างความน่าเซึ่อถือขากนานาชาตไิ ด้ 5.รัฐบาลแทรกแซงขา้ ราชการประจำ 6.รฐั บาล

ไมส่ ามารถรักษาฐานะของขา้ ราชทารใ่ ห้อยไู่ นระดับท่ีสมควรได้ 7.รฐั บาลไมป่ รบั ปรุงการศึกษาของ

ชในาสด/ุ ศรต,ิเรปฐั ด้บอาลภไปมร่สพามทาั่วรไถปด!้นmหiาhขiอ้ เเพถชป๋ั อีขงรริงกัฐรบฌาตีสวตรารมครตัฐรไรดร้ ร(ลเนๅญูปชมร้ ราตภรปิ ?ร3พ4ชร2ง4พ9ร0ร).คปรZชาธิปดั ย์

57

ขนคิก ศกดินา และพญาอีนทรี

ระหว่างกลมุ่ จอมพลป.กับกลมุ่ ปรดี ี ซง่ึ กลุม่ แรกมือำนาจมากกว่าและมคี วามพยายาม
จะข!เ้ึ เฟูอำนาจทหารให้กลับคืนมาอกี คร้ัง14

ดังทกี ล่าวมาขา้ งตน้ แลว้ วา่ ความรู้สกของสาอารณชนไทยภายหลงั การสวรรคต

พนน้ัวกไดเข้กาลไามย่เเพปยีน็ งเรง่อื่วนมไมขอื ทกีป่ันทูปาลงอ่ใหยข้กา่ับวกโาจรมกตลกบั ลค่มุนื ปส!ูอ่ ดำีเนทาา่จนทัน้ างกแาดรย่ เมังใือชงพ้ขอรรงกคลปมุ่รระอชยาัลชลิปิสัตตย์์

เพื่อต่อสใู้ นทางการเมืองกบั พรรคท่สี นบั สมุนรฐั บาลด้วย อกี ทัง้ พระราชวงฅช์ ้ันสงู อย่าง
พระองค์เข้าภาณุพนั ธุฯทรงประกาศสนับสมุนการตั้งพรรคแนวกษัตรยิ ์นิยมเพ่มิ ขนอีก

(ชาติไทซ, 17 กรกฎาคม 2490) '" นอกจากน้ี กลุม่ รอยลั ลิสต์ยงั มแี ผนทำลายคณะ
รหาวษาดฎรระแใวตงยกสัน่งใบนุคคคณละแราตษ่งฎกราย(ปค!ลด้าีย2ต5ำ1ร7ว,จ(ไ5ปJ-ตE6ดิ J)ตามทหารเรอื เพอ่ี ไห้เกดิ ความ

เมื่อความขัดแยง้ ระหวา่ งกลมุ่ ปรดี ีกบั กลุ่มจอมพลป. แหลมคมมากข้ึนเร่ือย ๆ
ปทหรีดารแี บลกะขกน้ึลุ่มเปข็นอนงาเขยากกรีดัฐัดมสนินตรใีคจสนนใหับมส่แมทนุ นใพหล้พ.รล..ตอ..ถอวดลั ุลย์ อดุลเดชจรัส ผู้ษฌั ชู าการ

ธำรงนาวาสวสั ดิ้ เพื่อแก1้ใ1ข
สถานการณท์ รี่ ัฐบาลตกเป็นรองทางการเมอื ง และเตรียมการต่อตา้ นการรัฐประหารท่ี

อเรคอายจยเปัลจะลน็ เิสอกตดดิ เ์ตีขปน้นึน็ ักสโดำทว้คยษัญกก-"าา,รรเตเตมอ่ รือนยี งมาทรใ่ีตฐัช่อบ้มตาา้าลตนไรกดการ้ ารบัรปตรฏาอ่ ยิวตงัตา้าินน2ทค4ีต่ว7า5รมงไเไคดปลม้ ยื่อาังรนกว่ ไลมหุม่มวจอื วอก่ามบักพลกลมุ่ลุ่มรปอจ.ยอแัลมลลพะสิกลตลปท์มุ่ .ี่

(เฉยี บ 2501, 511-12) จงไต้สงั่ การใหต้ ำรวจออกหาขา่ วการโค่นลม้ รัฐบาลจากกล่มุ
รอยลั ลสิ ต์ เช่น การติดตามโชติ คมุ้ พันธุ อดีตนักโทษการเมอื งและ ส.ส.พรรค
ประชาชิปดั ย์ เปน็ ตน้ (นครล'?ร, 11 สงิ หาคม 2490)
ในเดือนตุลาคม 2490 หน่งึ เดอื นก่อนการรฐั ประหารจะเกิดขึ้นน้ัน การต่อสู้
ทางการเมอื งและการเมืองภายในราชสำนกั ยงิ่ ทวความเข้มขน้ มากข้นึ ชไี อเอรายงานวา่

54 NARA, RG 59 Record of Division of Research 2 Far Fast 1946-1952, Lot 58 d
245 Box 2, แรWNCC Second Phase Study on Siam,” 29 May 1947,

"" พระองคฟ์ ้าภาณพุ นั ธฯุ ทรงประกาศว่า ศาเหตทุ ี่ท1 รงดังพรรคการเมอื งคอึ ต้ลงการชว่ ย!หลีอ
ประชาชนท่ี "นาํ้ ฅาเชด้ พว้ เขา่ * และรำลกถึงคณุ ราชวงฅ์จกั รี

56 NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Stanton to Secretary of
State, “Fortnightly Summary of Political Event in Siam for the Period 1 -15 August

1947” ; NARA, CIA Records Search Tool (CREST), C1A-RDP82-00457RG0080035

0009-0, 12 August 1947, “Prospective Changes in Government" ; กนตธร์ (2537, 333),

52

จากตนั ติภาพคู่ความขดั แยง

กล่มุ รอยลั ลสิ ต์และพรรคประชาธปตั ยภ์ ับม.ร.ว.คึกฤทธ ปราโมช มิไดต้ อ้ งการร่วมมือ

พเชดอิ่ีนียมฟวพกปู ันลระปเเทฉ. ศพกรเบิชว่ ูลน่มสกทงับีพ่ ครวรัฐกาบเมขาลาไแดลแเ้ะตคป่ตยอ้รทดืงำกีกาพบั รจนเพอมียมยงพงแลคกป์้แค.คใอืน้ นศคชตัณ่วรงะปูครลนาษาสยฎสำรคงคัญโรดทายม่ีตพโ้อวลงกกทเคขำราล้งัเหทาย็นี่สดอวจุงา่
มาแลว้ แต่ขณะนีพ้ วกเขากำลังตอ้ งการทำลายล้างปรืดี57 ในขณะเดียวกัน สถานทตู
สมหคี รวฐัาฯมคแลบื ะหกนรา้ะมทารกวขงึ้นกาจรนตม่างแี ปนรวะโเนทศ้มสทหีร่ ฐัรัฐบฯาลราพยงลา.นร.วตา่ . ผลการสอบสวนคดีสวรรคต

ถวลั ย์ ธำรงนาวาสวสั ด้ จะ
สามารถระบผุ ้ตู ้องสงสัยในคดีสวรรคตได้ แตร่ ัฐบาลยังไมด่ ำเนนิ การใด ๆ เพราะหาก
รัฐบาลประกาศผลการสอบสวนออกไปจะทำให้เกดิ การเปล่ยี นแปลง อันจะทำให้
พระองคเ์ จ้าจมุ ภฏฯหรอื พระองค์เจ้าภาณุพนั ธุฯขึน้ มามีความสำคญั เหนือราชสำนัก58
ในชว่ งหวั เลยวหวั ตอ่ น้ี ซไอเอรายงานวา่ กลุม่ ของพระองค์เจา้ จุมภฏฯคึกคกั มากข้นึ ใน
าเณะท่ผี ลการสอบสวนการสวรรคตมคี วามคบื หนา้ ส์วนกลมุ่ ของม.จ. เสภฌภราไดย
สวสั ดีวตั น พระเชษฐาของสมเดจ็ พระนางเจา้ รำไพพรรณ์ ทรงตอ้ งการด้งหนังสือพิมพั
ทีสนบั สนุนกลมุ่ รอยลั ลิสตข์ ึน้ ''1 ตอ่ มาตำรวจไดจ้ ับกมุ บุคคลทปี่ ลอ่ ยขา่ วใจมดรี ัฐบาล
โดยสถานทูตสหรัฐฯและหนังสือพิมพีไทยขณะนน้ั รายงานว่า พระองค์เจ้าภาณพุ นั ธฯุ
กพับระเหรตาชุกวางรฅณ์หป์ ลลา่อยยคขน่าวแโลจะมกตลรมุ่ ฐั รบอายลลั ดลงัสิ กตล์ ่ารวว1,ม"ท้ังพรรคประชาชิปัตยม์ คี วามเกยี่ วข้อง
ควรบันทึกด้วยวา่ ปรีดีรับรู้คงื ความรว่ มมอื 'ใกล้'ชิดระหว่างควง อภัยวงฅ์ กับ
ทลมุ่ รอยัลลิสตใ์ นการต่อดา้ นรฐั บาล โดยไต้เคยกลา่ วเดอื นควงในฐานะเพ่อี นทีเ่ คยร่วม

NAHA, CIA Records Search Tool (CREST), CIA-RDl’82-00457R001000520003-4,
30 October 1947, “The Political Situation/
NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7251, Memorandum of
Conversation Thamrong Nawasawat and Edwind F. Stanton, 31 March 1948 ;
Landon to Butterworth, "Assassination of King Ananda,* 22 April 1948 ; และดกู าร
อภปิ รายเรืช่ งิ ดังกลา่ วอย่างพิสดารใน สมดักด (2552ก1 2552ข, 2552ค ).
59 NARA, CIA Records Search Tool (CREST),
CIA-RDP82-00457R001000270005-0,
22 October 1947, “Activities of Royalist Group in Thailand."
w NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7251, Stanton to Secretary of
State, 10 October 1947 ; ศรกี, fง, 3 ตุสาคม 2490. บคุ คลทถี่ กู จับคือ พ.D, พระยาวิชิตฯ ภรรยา
แสะนางละหม่อม ใน3Pนหมิน่ ประมาทและไขขา่ วเท็จท่ีโจมคร้ฐบาลพล.ร.ต. ถวลั ย์ ชำรงนาวาสกสต
และป' รดึ ี พนมยงค์ ว่าอยเ่ บองหล้งการส'วรรคต

53

จนุ ศกึ ศกั ดนิ า และพญาอน้ ท1

ปฏิวตั ิ 2475 ว่าให้ระวงั พน่ี ้องตระกลู ปราโมชท่ีฃะยยุ งไหเ้ ขามีความทะเยอทะยานและใช้
เขาเปน็ เคร่อื งมอื ทางการเมอื งทำลายเจตนารมณ์ของการปฏิวตั ิ 2475 เพื่อบรรลเุ ป้าหมาย

ของกลุ่มรอยัลลิสต์1'1 ส่วนซไี อเอกว็ เิ คราะห์ว่า ควงผเู้ กยพ่ายแพท้ างการเมืองใหก้ บั

ปรีดีน้ันส'บโอกาสท่ีจะใชค้ วามไมก่ ระจ่างในการสวรรคตและความรว่ มมือกับกล่มุ

จอมพลป. เปน็ เคร่อื งมอื ท่จี ะเปลี่ยนความพา่ ยแพม้ าสู่ชยั ชนะไต'้ '- ทั้งนซ้ี ีไอเอรายงาน

ในปลายเดอื นตุลาคม 2490 ก่อนการรฐั ประหารไม่นานว่า สถานการณ์การต่อสใู้ น
การเมืองไทยระหว่างคณะราษฎรกบั กลุม่ รอยัลลิสต์ทเ่ี คยหยงั่ รากลกึ มานานยงั คงดำเนน้

รตา่อชไวปงศแ!นมว้ช่าว่ ปงสรีดงคจี ระามมเี พโลีอ่ กนคไรน้งั กทล่ีสุม่อรงอใหยัล้รอลดิสพตน้อ์ จยาบู่ ก้ากงารเนปอื่รางบจปากรเาขมาโเดคยยกชลว่ มุ่ยจเหอลมือพพลรปะ.

มาได้ แต่กลุ่มรอยลั ลสิ ตส์ ว่ นใหญก่ ลบั ไม่เคยจดจำความช่วยเหลือของปรดี เลย''"

ซไี อเอยงั วเิ คราะห์สถานการณ์ตอ่ ไปอกี ว่า สถานการณก์ อ่ นการรฐั ประหารนนั้

กกลล่าุ่มวรตออ่ ยสลั าลธสิ าตรณแ์ ลชะนพรดรงั คนปน้ั ระทชาางธเดปิ บดื วยทํไ่ปีดห้รีดำแีกลาระบกดิลเมุ่ บขืออนงทเขกุ าอจะยส่างาทมีป่ารรถีดรัใกัดษก้ ารอะำทนำาหจร1'ตือ้
คดอื้วยกการารถสอนยไับปสอนยนุ ู่เบให้อื งพ้ หลล.องั .กอาดรเุลมือองดแุลลเะดผชลจกัรัสดันผใู้ทห่กี้เกลิดา้ กขาับรกแุมตเกชหอื้ พกั กรบัะวกงลหมุ่ ช์ รนั้ อสยลังู อลยิส่าตง์

กรมขนุ ชัยนาทนเรนทรเมอื่ ครง้ั ท่ีทรงเปน็ แกนนำของกลุ่มรอยลั ลสิ ตใ์ นการตอ่ ต้านการ

ปฏิวัติ 2475 ในปี 2481 ขนึ้ รบั มือกับสถานการณแ์ ทน',4 ในช1 ว่ งที่มีความคบื หน้า

ในการสอบสวนการสวรรคต สถานทูตสหรฐั ฯ รายงานว่า นกั การเมอื งกลมุ่ ปรดี ีทมี่ ี

ความคิดไปในทางสาธารณรฐั ไต้มาประชุมกันในปลายเดอื นตลุ าคมเพี่อเตรยี มการ

จัดทัง้ พรรคสาธารณรฐั ข้ึน65

61 NARA, CIA Records Search Tool (CREST), CIA-RDP82-00457R001000520003-4,
30 October 1947, “The Political Situation.”
NARA, CIA Records Search Tool (CREST), CIA-RDPS2-00457R001000270007-8,
21 October 1947, “Possible Political Developments."
o:! NARA, CIA Records Search Tool (CREST), CIA-RDP82-00457R001000520003-4,
30 October 1947, "The Political Situation/
64 Ibid.; NARA CIA Records Search Tool (CREST), - - -CIA RDP82 00457R00100068๓05 5,
5
November 1947, “The Political Situation—View of Nai Tieng Sirikhan ”
(นิ NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7251, “Forthnigdy Summary
of Political Events of Siam for the Period 1-15 April 1948.” รายงานของสถานทดสหรฐั ฯ

54

จากสนั ติภาพสคํ วามขัดแย้ป็

ในช่วงปลายของการมีอำนาจทางการเมอื 4ของปรีดีและกลุ่มของเขาเป็นช่วงที่

พวกเขาไมม่ ีความมัน่ คงทางการเมือง เนอื่ งจากตกอยู่ภายใต้การท้าทายจากกล่มุ
รอี มพล ป. และกลุม่ รอยลั ลสิ ต์ทตี่ ่างตอ้ งการทลับมามีอำนาจทางการเมืองอีกคร้งั
ประกอบกบั การสวรรคตอย่างมเี งือ่ นงำท่รี ฐั บาลปรดยงั ไมย่ อมสรา้ งความกระจ่างไห้กบั
สาธารณชน ทำให้ทงั้ สองกลมุ่ ฉวยโอกาสโจมดีและโค่นล้มปรดี ีและกลุ่มของเขาลงใน

เวลาต่อมาอย่างไม่ยากนกั แมใั นช่วงตน้ เดอื นพฤศจกิ ายน 2490 กอ่ นการรัฐประหาร

รีะเกดิ ชันไมก่ วี่ นั พล.อ. อดลุ อดุลเดชจรัส ไตก้ ลายเปน็ บุคคลท่ีปรีดแี ละกลุ่มของเขา

เตรยี มการสนบั สนุนให้เป็นนายกรัฐมนตรีคนใหมเ่ พ่ือกอบกู้สถานการณ์กต็ าม06 และ

รฐั บาลกเ็ ตรยี มแผนการแตกหักกับกลุ่มจอมพลป.ที่เตรียมการรัฐประหารขบั ไลร่ ัฐบาล

แลว้ {วชิ ยั 2492, 192 ; Coast 1953, 39) แตก่ ารชิงไหวชิงพรบี ในการช่วงชงิ อำนาจ
-าจบลงด้วยการที่ฝ่ายต่อตา้ นรชั บาลสามารถรัฐประหารโค่นล้มอำนาจของปรดี ีและกลมุ่

ของเขาลงได้อย่างง่ายดายเมอวนั ที่ 8 พฤศจิกายน 2490
ควรบนั ทกึ ดว้ ยวา่ ไนดา้ นการเมอื งระหวา่ งประเทศหลังสงครามโลกครง้ั ที่สอง

นัน้ ภายหลงั จากที่สหรัฐฯได้เคยช่วยเหลอื ปรดี ีและกลมุ่ ของเขาในการต่อด้านกลมุ่
รี!ามพล ป. และญ่ปี ุน รวมถงึ ช่วยมใิ ห้โทยตกเปน็ ผแู้ พ้สงคราม ตลอดจนความรว่ มมอื

ระหว่างสหรฐั ฯกบั ไทยทเี่ คยสนบั สนุนขบวนการชาตินยิ มปลดแอกในอนิ โดจีนในชว่ ง

ปลายสงครามโลกนน้ั ได้แปรเปล่ียนไปอย่างสำคญั เม่ือสหรัฐฯ ภายใตก้ ารนำของ
ประธานาธิบดีทรแู มนให้การสนบั สรเนฝรงั่ เศสในการกลับมาครองอนิ โดจีนอกี ครง้ั
(Kahili 1986, 4) สง่ ผลใหไ้ ทยจำต้องคนื ดนิ แดนบางสว่ นในอินโดจนี ท่ีไดม้ าในชว่ ง

สงครามโลกให้กับฝร่งั เศส ซ่งึ นำไปสข่ ้อพพิ าทระหว่างไทยกับฝรง่ั เศส ต่อมาแมม้ กี าร

ขดี ดง้ั คณะกรรมการเจรจาไกล่เกล่ียชนั สหรัฐฯ กม็ ิไดแ้ สดงทา่ ทีทีจ่ ะสนบั สนุนใหไ้ ทย

โดป้ ระโยชน์จากขอ้ พพิ าทดังกล่าว',7 ซ่งึ อาจสะทอ้ นใหเ้ หน็ ถึงความไม่พอใจของสหรัฐฯ

นบํ ับดังกล่าวบนั ทกึ ความเคลือนไหวทางการเมอี งของกลุ่มปรดี ีในชว่ งก่อนการรฐั ประหาร 2490 วา่
ทอง!ปลา ซลภฏู ิ เด'่ใVIสัมภาษณ์แก่หนังสือพมิ พเมอ่ื 29 ตลุ าคม 2490 โดยกลา่ วถงึ การพยายาม

ด้งพรรคสาธารณรฐั วา่ ไมข่ ัดตอ่ รัฐธรรม'ผญู

“ “จดหมายของพลเรือตรี ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสค้ิ ถงึ นายสชุ ิน ตนั ตกิ ลุ วนั ที่ 1 มีนาคม

2514," ใน สุชนิ (2517, 171); เฉยบ (2501, 561).

"7 ปรืดี mเมยงค์ ได้เดนิ ทางไปรว่ มเจรจากบั ฝร่งั เศสทว่ี อชงิ ตนั ดี. ช. ต่อมาเขาได้โทรเลขถงึ คณะ

รัฐมนตรีในเดอื นมิกุนายน 2490 รายงานผลการเจรจาขอ้ พิพาทเร่ืองตินแคนกับฝรัง่ เศสวา่ ''อทิ ธิพล

55

ขนุ ลกึ ฟกิ ดีนา และพญารน'ทวี

ทม่ี ตี อ่ ปรึดแี ละรฐั บาลของเขา เน่อื งจากในชว่ งเวลาเดยี วกนั น้นั ปรดี 'ใี ตเ้ คย'ไท้การ

สนบั สนนุ ทางอาวุธของเสรไี ทยที่ไค้รับมาจากสหรัฐฯในช่วงสงครามโลกใหก้ ับกองทัพ
เวิยดมนิ หอ้ ยา่ งลบั ๆเพ่ือสนับสนุนการปลดแอกจากฝรัง่ เศส และเมือ่ เกดิ ข้อพพี าท

เร่ืองดนิ แดนระหว่างไทยกับฝร่งั เศสขึน้ ปรีดกี เ็ ห็นดว้ ยกบั แนวคดิ ในการจัดต้งั

สันนบิ าตเอเชยี ตะวันออกเฉยงใต้ตามข้อเสนอของเวิยดมนห์ โดยรฐั บาลกลมุ่ ปรดี

รับอาสาเปน็ แกนนำในการจดั ตง้ั องคก์ รดงั กลา่ วขน้ึ ในไทยเพี่อเพ่ิมอำนาจตอ่ รอง

-กกับบั ฝมรหง่ั าเศอสำนเรา่ือจงใขนอ้ ภพูมิพิภาาทคดนิ เนแดอ่ื นงจอาีกกทไาทงยหเนองื่งกดต็้วยอ้ ง(กดาู รปใ!ชดอ้ ี ง2ค5ก์2ร9ด, ัง8ก8ล8า่ 9ว;ในเฉกยีาบรต2่อ5ร0อ1ง,
- -562 ; นายเมอื ง 2491, 19 23; Keyes 1967, 31; Keynolds 1984, 1 18; Kobkua

1994) ตอ่ มาผแู ทนจากขบวนการก,ู้ชาตห็ ลายประเทศในภูมิภาคได้มาประชมุ ในไทย

และทำบันทึกเสนอขอจัดต้งั องค์กรส่งให้สแตนตนั ทูตสหรฐั ฯประจำประเทศไทยใน

ขณะนัน้ ใดยหวังวา่ สหรฐั ฯจะสง่ ต่อไปยงั สหประชาชาติ แต่สหรฐั ฯไมเ่ หน็ ด้วยกบั การ

จัดต้ังองคก์ รดังกลา่ ว กระทรวงการต่างประเทศสหรฐั ฯจงสัง่ การใหส้ แตนคันส่งบันทึก
ขอจดั ตงั้ องค์กรคืนกลบั ไปยงั เหล่าขบวนการชาตินิยม6S

กระน้ันกด็ ี รฐั บาลของกลุ่มปรีดยี งั คงดำเนินการจดั ตัง้ สนั นบิ าตเอเชยี ตะวันออก

เฉยี งใตใ้ นไทยตอ่ ไปจนสำเร็จเม่ือเดอื นกนั ยายน 2490 ทา่ มกลางความไม่พอใจของ
สหรัฐฯ ต่อมาต้นเดีอนพฤศจิกายน 2490 ก่อนการรฐั ประหารไม่กีว่ ัน ซไี อเอไดร้ ายงาน
ทศั นะของกลมุ่ ปรีดีทีม่ ีตอ่ ขบวนการชาดนิ ิยมเพือ่ ปลดแอกจากฝรัง่ เศสกลับไปยัง

วอชงตัน ดี.ซ.ี ว่า กล่มุ ปรดีแสดงความคาดหวงั ว่าโฮจมนิ ห้จะนำการปลดแอกใน

อนิ โดจีนใดส้ ำเรจ็ ในรายงานบันทึกต่อไปด้วยน้ําเสยี งไม่พอใจทีก่ ล่มุ ปรืดีมคี วามเหน็

ทว่าม่ี โอฮงจไมิ มินเ่ หหน็์เปว็น่าโพฮวจกมิ รนิักชหา์ศตอึ บิ ค้าอนมเมมือิวงนสิ แตล์ะ'''ข, ไี อเอไดว้ จิ ารณว์ ่ากลุ่มปรีดีเป็นพวกไรส้ ำนึก

ในทางกไรเมอื งยง้ ฅรอบงำอยู่ เรื่องจึงไมส่ ำเร็จ เฟนิ ธรรมดาที่ประเทศใหญเ่ ขาจะตอ้ งเอาใจเพ่ือน

ประเทศไทญด่ า้ ยกนไวก่อน เสียสละชาลเิ ลกิ ไป,’ (ส!ี 2521, 613)

63 NARA, CIA Records Search Tool (CREST), CIA-RDP78-G1617A005900030003-ร, 10

January 1947, “Request for U.N. Intervention Returned to Indochinese Nationalists" :

กนต์ธร์ (2537, 404) ; NARA, CIA Records Search Tool (CREST), CIA-RDPS2-00457R

000600330001-2, 27 May 1947, "Notes on Current Situation/’

69 NARA, CIA Records Search Tool (CREST), CIA-RDP82-00457R001000650008-5.

4 November 1947, “Free Thai View on Ho Chi Minh.” บุคคลในรายงานคือ สุขิต หริ ญั พฤกษ์

56

จากสนั ติภาพส่ฟู ิว' ามขดแย้ง

I ดังนั้นจะเห็นไดว้ า่ ปรดี แี ระกลุ่มของเขาไม่เพยี งแต่ต้องเผชิญหน้ากับปรปกั ษ์

ทางการเมอื งภายในจากกลุ่มรอย,ลลิสต์และกลุ่มจอมพล ป. ซงึ่ เปน็ “พ'นี ธมติ รใหม่’’

เปาน้ัน แตก่ ารที่พวกเขาดำเนินนโยบายต่างประเทศที่ขดั ขวางความต้องการของสหรัฐฯ

I ไตท้ ำให้พวกเขาต้องเผชิญหนา้ กับศกึ ภายนอกดว้ ย ทง้ั น้ีในชว่ งต้นของสงครามเย็นนน้ั

ในสายตาของสหรัฐฯ ปรดิ แี ละกลมุ่ ของเขานั้นมีนโยบายบริหารประเทศไ!ไมเอียงไปใน

ทางสงั คมนิยม อกี ทงั้ นโยบายตา่ งประเทศกไ็ ม่สอดคลอ้ งกบั ความต้องการของสหรัฐฯ

อกแล้ว ความไมพ่ อใจของสหรัฐฯนน้ั เห็นได้จากความน่งิ เนยของสหรฐั ฯ เน่อิ ปรีดี

อดตี พนั ธมิตรผู้เคยร่วมมือกันอยา่ งใกลช้ ิดในการต่อดา้ นกลมุ่ จอมพลป. และญ่ปี ุน่ 'ใน
ชว่ งสงครามโลกครัง้ ทสี่ อง ถูกรฐั ประหารโคน่ ล้มให้พน้ ออกไปจากอำนาจการเมอื งไทย

โดยสหรฐั ฯปฏเิ สธให้ความช่วยเหลอื เขาให้กลบั คนื ส่อู ำนาจอกี ยิ่งไปกว่าน้นั เม:

สถานการณ์เปลีย่ นแปลงไปและสหรัฐฯใหค้ วามสนใจปัญหาคอมมิวนสิ ต์มากขน้ึ ทำให้

[ ปริดึต้องเผชญิ หน้ากับความแข็งแกรง่ ของกลุ่มจอมพลป.ที่สหรฐั ฯ'ไหก้ ารสนบั สนนุ

ในเวลาตอ่ มา (Coast 1953) ด้งท่จี ะกล่าวตอ่ ไปข้างหนา้

ลขาบกุ ารของอรรถกติ ติ พนมยงฅ์ ามา. ต่างประเทศและเป็นนอ้ งชายปรติ พนมยงค ต่อมาปรตไิ ต้

บนั ทกึ ความทรงจำวา่ เข'แชยว่ามีฅวามสมั พนั ธ์ระหว่างการขัดตั้งสันนิบาตเอเชยี ดะวนถสกู เฐยงใต้

กบการล่มสลายของอำนาจทางการเมอื งของเขา เนอื่ งจาก “นักล่าอาณานคิ มท้งั รนุ่ เกาิ และใหม่ได้

^ ำวหาขา้ พเจ้าวา่ เป็นผู้นำเหลา่ กบฎในการต่อด้านรฐบาลอาณานืฅมและเปน็ ศูนยก์ ลางของสัทธ

คอมมิวนิส,ตํไนภูมิกาคนี้” (ปรติ 2517, 90).

57

.Iเ % E

*f .

การตนล้อการเปน็ หันธมดรกนั ระหวา่ งจอมพล ป. พบิ ลสงคราม หว้ หน้าคณะรฐั ประทาร กบั ควง

อกยางศ์ แกนน1 ำกลมุ่ รอยลลสิ ต์ ทีช่ ว่ ยกนั โคน่ ล้มรฐั บาลไ]รลี ึในรฐั ประหาร 8 พฤศจกาขน 2490
โดยสหรัฐฯ หันธมดรเกา่ ของไ]รดี สี มยั สงครามโลกครง้ั ทส่ี อง เมีนเฉยต่อการสนบั สบุนให้ไ]รดกลบั
มามอี ำนาจอกคร้ัง เน่อื งจากไม่พอใปืทป่ี รดึ ีดำเนนิ นโยบายไมส่ อดคลอ้ งกบั ความตอ้ งกไรของสหรัฐฯ
ตว้ ยการจดั ต้งั ลนั นบิ าตเอเชย็ ตะวนั ออกเฉียงไต้ (ภาพจาก Bangkok Pont )

บทที่ 3

ร็ฐประหาร 2490

การล่มสลายของกลุ่มปรดึ แึ ละการแฅกร้าวของพนธมติ รใหม่

รัฐประหาร 2490
รฐั ประหาร ร พฤศจกิ ายน 2490 ถือเป็นการปิดฉากอำนาจทอ่ี ยู่ในรอของคณะ

ษฎร และเปดิ ฉากการตอ่ สทู้ างการเมืองระหวา่ งคณะรฐั ประหารกับกล่มุ รอยัลลิสต์

ทนธมติ รใหม่,, ทช่ี วยกนั โคน่ ลม้ ปรตี ็ทวา่ มเี ป้าหมาขทางการเมืองที่แตกต่างกัน

รัฐประหาร 2490 ถอื ไดว้ า่ เปน็ จดุ พลกิ ผันทางการเมอื งลา้ กญั ที่ทำไห้การชว่ งชงิ อำนาจ

ทายในกสุ่มคณะราษฎรเองสนส[ุดลง และเปน็ จุดเร่มิ ตน้ ของการแขง่ ชนั กนั ระหว่างกลมุ่

ผถู้ อื ครองอำนาจใหมค่ ือ คณะรัฐประหาร1 กบั สถาบันกษัตริย์และกลุ่มรอยัลลสิ ต์ ทัง้ น้ี

ไนการรฐั ประหาร 2490 แหค้ ณะรฐั ประหารจะเป็นผูค้ ำเนนิ การรดอำนาจดว้ ยกำลัง แต่

1 คณะรัฐประหารเป็นกล่มุ ทหารทสี่ นบั สนนจอมพลป. พบิ ลสงคราม ประกอบชนั จากทหารบก

เปน็ สำคญ โดยสามารถแบ่งออกไดเ้ ปน็ สองสว่ นคอ ส่วนหน่งึ มาจากคณะราษฎร เช่น จชฆพลป,

-พรสฆฏลเสแงตคส่รามมาชนิกส.อวํ .นกไาหจญกเ์ ปาซน็ สิ นงาคยรทาหมารพท.่ีมอิไ.ดก้เาปน็นสจว่ำนนหงทนมึง่ ขิเวอทงคพณ.ะอร.านษอั ฎมร เเกชตน่ นุ พตุ ล.รท.อ. ส.จนนุ จปณุรีชหาะรวณัณ

.พ.อ.เผา่ ศรยี านนท์ พ.อ.สวัสด สวสั ดร้ ณชัย สวสั สิเกยรด พ.อ. สฤษสั ธนะรัชฅ์ พ.ท ถนอม กติ ดี-
.ฯจร พ.ท.ประภาส จารเสถยี ร พ.อ.ไสว ไสวแสนยากร พ,ท, กญั ญดั ี เทพหสั สิน ณ ออธุ ยา พ.ท

ละม้าย อทยานานนท์ พ.ต. ประมาณ อดิเรกสาร เป็นดน้ ส่วนใหญ์นายทหารในคณะรฐั ประหารมได้

ผูกพนั ลับหลักการของการปฏวิ ตั ิ 2475 และmรปฏิเสธอำนาจของสถาบันกษฅรยี ์ ทนแตน่ ายทหาร

จบอางมคพนลทปี่ม.ีคเวขาามไไดก้?ลเหช้ ็นิดแกลบั ะแเกคนยรนว่ ำมสตำคอ่ ัญด้าโนนอคำณนะารจาขษอฎงรกลเชุ่ม่นรอพยล.อล.ีศเผคมา่ าผกเู่อคนยเป็นนายทหารดีดตาม

ชุนศกึ ศกั ดนา และพญาอนิ ทริ

!รัฐประหารครงนี้,มอ่ าจสำเรจ็ ไต้หากปราศจากบทบาทของกรมขุนชยั นาทนเรนทร

ผ้สู ำเร็จราชการฯ ซึ่งมึบทบาทในการรับรองการรฐั ประหารอยา่ งแขง็ ชัน (Stanton

1956, 210) ขณะนน้ั กรมขนุ ชยั นาทนเรนทรทรงเป็นเพยี งหนึ่งในคณะผูส้ ำเรจ็

ราชการฯ ตามรัฐธรรมนญู พ.ศ. 2489 แตท่ รงลงพระนามประกาศใช้รัฐธรรมนูญ พ.ศ.

2490 ทเ่ี กดิ จากการรัฐประหารแต่เพียงผู้เดยี ว (สุธาชัย 2550ข, 96-100) นอกจากนี้

แม้วา่ ในวนั ยึดอำนาจน้นั จะปราศจากการต่อต้านจากรฐั บาลชุดเก่าและการรฐั ประหาร

กส็ ำเร็จลงได้อยา่ งงา่ ยดาย แตค่ ณะรฐั ประหารยังตอ้ งใด้รับการยอมรับขากสาธารณชน

กองทพั และต่างประเทศดว้ ย นายทหารในคณะรัฐประหารจงึ ไปเชิญจอมพลป.พบิ ลู -

สงครามมาเปน็ ผ้นู ำของคณะรัฐประหาร (อนสุ '?ธ/งานพระ?!ชทานเพลิงศพ' จ01im
สฤษดิ ธนะรชั ฅ์ 2507)

. . เช้าวนั ร่งุ ขึน้ คอื วนั ที่ 9 พฤศจิกายน กลุ่มรอยัลลิสต์นำโดยควง อภยั วงศ์ และ

ม,ร ว เสนอ ปราโมช ได้เข้าแสดงความยนดึกบั คณะรฐั ประหาร จากน้นั พวกเขาได้
รับมอบหมายจากคณะรัฐประหารให้จดั ต้ังรัฐบาลใหม่ขึน้ ต่อมาในชว่ งบา่ ย บ้าน
ของควงเนอื งแนน่ ไปด้วยสมาชกิ พรรคประชาธิป๋ตย์และกลุ่มรอยถั ลิสต์ เช่น ม.ร.ว.

เสนขี ์ ปราโมช ม.ร.ว. ศึกฤทข้ึ ปราโมช พระองคเ์ จา้ ภาณุพนั ธฯุ โชต็ คุม้ พันธุ เล่ือน

พงษโสภณ และขุนคงฤทธิศกึ ษากร เปน็ ตน้ หลังจากนัน้ พระองค์เจา้ ภาณพุ ันธุฯให้

สมั ภาษณ์วา่ ไม่เคยหวั เราะอย่างท่ที รงต้องการมานานแลว้ และขณะน้ีพระองคท์ รง
สามารถแยม้ พระสรวลไต้แลว้ (Bangkok Post, 10 November 1947 ; มค?ควร', 10

พฤศจิกายน 2490; เสนีย้ 2543, 101) ส่วนหสุย ศึรีวัด อดตี นกั โทษการเมืองกลมุ่

รอยลั ลิสต์คนหน่งึ ได้กล่าวสนับสนุนการขนึ้ มาฏีอำนาจของกลุ่มรอยัลลิสตว์ ่า “ไม่มี

ใครดกี วา่ นายควงแลว้ ” (เคร/ีทพ, 15 พฤศจกิ ายน 2490) ขณะทกี่ ารยดึ อำนาจด้วย

การใช้กำลงั เป็นหนา้ ท่ขี องคณะรฐั ประหาร งานร่างรัฐธรรมนญู พ.ศ. 2490 ตกเปน็

หนา้ ทขี่ องกลุ่มรอยัลลิสต์ เน่อื งจากพวกเขาตอ้ งการแน่ใจวา่ จะได้รูปแบบการเมอื งท่ี
พวกเขาตอ้ งการ2 ซ่งึ เพมิ่ อำนาจทางการเมืองใหแ้ ก่สถาบันกษัตรยิ ม์ ากข้ึน (ขา่ ว

2 ขอ้ มลู เร่ืองกลมุ่ รอบัลลิสตร์ ่วมรา่ งรัฐธรรมนูญฉบับ 2490 น้ันทตู สหรฐั ฯไต้รบั การบอกเลา่ จาก
พล.ท. ผนิ ชณุ หะวณั พ.อ. เผ่า ศรยี านนท์ และ ร.อ, ชาติชาย ข'ุณทะวณั แกนนำในคณะรัฐประหาร
โดยกลุ่มรอบัลลิสตท์ ่เี ข้าไปรว่ มรา่ งรฐั ธรรมนูญฉบบั ดงั กล่าวมรี ายชอ่ื ดงั ต่อไปนั้ ม.ร.ว. เสนย์ ปราโมช

อดีตนายกรัฐมนตรี, ม.ร.ว, คกฤทธี้ ปราโมช นกั การเมืองและนักหนงั สือพิมพ,์ พระยาลัดพลธี รรม-

ประดัลย์ อธิบดีศาลฎีกา, พระยารักคประจติ ธรรมจำรัส อดีตกรรมการศาลฎกี า, พ.อ. สวุ รรณ เพญ็ -

60

รฐั ประหาร 2490

1ฆษณาการ 2490, 1063; อนุสรณ!นงานพระราชทานเพลิงศพ พลโทกาจ กาจสงคราม

2510) ความเคลอ่ื นไหวของกลมุ่ รอยลั ลิสฅ์ในการพน็ ฟอู ำนาจสถาบนั กษัตรยิ น์ ั้นทำให้
หนังสอื พมิ พ์ เช่น สัจจา ไต้วจิ ารณร์ ัฐธรรมนูญฉบับนัว้ า่ เพิ่มอำนาจทางการเมืองให้

•ท'ถาบันกษัตริย์มากกวา่ รฐั ธรรมนูญทถี่ กู ลม้ ไป (สจั จา, 10 พฤศจกิ ายน 2490)

หนงั สือพิมพร์ ายงานข่าวว่า ม.จ. จกั รพนั ธ์เพญ็ คิริ จักรพันธ์ เปน็ ผ้แู ทนคณะ

,ำ]ประหารเดนิ ทางไปกราบบังคมทลู สถานการณใ์ ห้กบั พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หัว

ทรงทราบที่สวิตเซอรแ์ ลนด์ (สจั จา 15 พฤศจิกายน 2490, 20 พฤศจกิ ายน 2490)

ไมน่ านจากน้นั พระองค์ไดท้ รงสง่ พระราชหตั ถเลขาถงึ คณะรัฐประหารวา่ ••ฉนั ร้สู ึก

VIอใจยิง่ นักทไ่ี ต้ทราบวา่ เหตุการณท์ บ่ี ังเกิดขึ้นนมี้ ิไดเ้ สยี เลอื ดเนอื้ และชีวติ ของกนไทย

ด้วยกนั เลย” (ภูมพิ ลอดุลยเดช 2492, 246)* ในขณะทสี่ ’แตนตนั ทตู สหรฐั ฯประจำ

-หไทมยนุ เววจิ ลาารถณอว์ ย่าหกลารงั รฐั(Sปtรaะnหtoาnรท1เ่ี ก9ดิ5ข6,นแ2ล09ะส1า0ร)ะใรนารวัฐหธนรึง่ รสมปั ร}ดญาหพ์ห.ลศัง.ก2า4ร9ร0ฐั ปเปร็นะหกาารร

พล.ท.หนิ ชณุ หะวณั แกนนำคนสำคญั ในคณะรฐั ประหาร กล่าววา่ เขาได้ทำรัฐประหาร

คัดหนา้ เสรไี ทยกลมุ่ ปริดีทีม่ แี ผนการจะประกาศวา่ ใครคอบุคคลทสี่ ังหารสมเด็จ

พระเจา้ อยหู่ ัวในพระบรมโกศ และจะทำการสถาปนาสาธารณรฐั ขน4

สองวันหสลว่ ังนกปารรระฐัเทปศรมะหหาารอำทนูตาสจอหยร่าัฐงฯสแหลระฐั อฯังแกลฤะษลไงั ดก้เฤขห้าพมบีทจ่าอทมีไมพ่รลบั ปร.อพงิบรฐั ลู บสางลคใรหามม่

โดยสแตนดัน ทูตสหรัฐฯไต้ปฏเิ สธการรับรองรฐั บาลใหมห่ ลงั การรฐั ประหาร (ไทย

ใหม่, 16 พฤศจกิ ายน 2490) 3 ส่วนทูตอังกฤษให้ความเห็นวา่ องั กฤษอังไมค่ วรรับรอง

ขนั ทรั เจา้ กรมพระธรรมนญทหารบก, พระยาอรรถกา!ยน์ ิพนธ์, ร,อ, ประเสรชิ สดบรราขัด, เลือ่ น

พงบไสภณ ย้โมาชิกสภาผแู้ ทนราษฎรจากพรรฅประชาธป้ฅย์1 และเขมชาติ บุณยรสั พน้ ธ์ (NARA,

I RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Stanton to Secretary of State,
“Fortnightly Summary of Political Event in Siam for the Period 1-15 November
1947” ; Stanton to Secretary of State, 25 November 1947 ; สยามนิทร, 11 พฤศฃกายน
2490 ; ยวด 2538 ; Kobkua 2003, 223),

3 ส่อมา พ่ึง ศรจนทรั อดีดประธานสภาผู้แทนราษฎรชคุ ทลูกใคน่ ลม้ ไป ใหส้ ัมภาษณถ์ ึงความ

เหมาะสมของพระราชหัตถเลขาดงั กส่าว (ประชาธปไดย , 2 ชันวาคม 2490) จากนน้ั สจั จา, 6

I ธันวาคม 2490 พาคหัวข่าววา "ในหลวงพอพระทยั ทีไ่ มช่ งิ อำนาจ”

I 4 NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Stanton to Secretary

I of State, 16 November 1947,
5 ตอ่ มา วลิ ลิส เบรดั อดีตโอเอสเอสท่อี ยใู นไทยขณะน้ัน ไตร้ ายงานการรฐั ประหารครงั้ นัก้ ลับไป

61

ขนศกึ ศกั ดินา และพญาธนทรี

ร(2กัฐ4นบ9ฅ0า์ธลไรึใด์ห,้ว2มจิ5่ทา3รีต่7ณ,ัง้ ช์ก3ันา3ร5ร)แฐั ลใปนะรกบะาทหรบรารฐัรใปรนณรไะาทธหยกิาดรารคว้ ขยรอขงั้ นงอ้ !นค้ี ดวิวร้า&บัมรวก?า่การ?“ทสSมนeลtับbัฉสaบcนkบั ุนวiจันnาทกSเี่ iจ1aา้2mนพ”ายฤแชศลน้ั จะผิกแ!ู้าสหยดญนง่

ความเห็นวา่ รฐั ประหารครัง้ นเี้ ป็นการหมุนเวลาทางการเมอื งย้อนหลัง และรฐั ธรรมนญู

ขฉอบงบั รนะี้กบำอหบนปดรใะหชพ้ ารธะปิ มเตหยาก(ษBัตaรnยิ gม์ kีอoำkนาPจoทsาtง,กใา3รเมNอื oงveซmึง่ bเปer็นก1า9ร4เด7น) ออกจากเสน้ ทาง

ดว้ ยเหตทุ ่ีคณะรัฐประหารด้องเผชญิ หนา้ กับปญั หาการรบั รองรฐั บาลใหม่หลงั

การรัฐประหารจากนานาประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิง่ จากมหาอำนาปีอย่างสหรัฐศ

อังกฤษ และจีน จงี เปน็ โอกาสอีกครงั้ ของกลุ่มรออลั ลิสต์ที่จะกา้ วขนมาม^อรานาปี

ทางการเมอื งได้สำเรจ็ คณะรัฐประหารตดั สนิ ใปีผลกั ดันให้ควง อภัยวงฅ์ และพรรค

ปกับระพชราะธรปิ าัตชยว์ทง่เี ปฅนี์แลตัวะแกทลน่มุ ขรอองยกัลลลุม่ ิสรตออ์มลัาลกิสต(M์จดaตhั้งmรัฐuบdาล1ใ9ห9ม8่ ,ซ2ึ่ง3ส-ร2้า4งค;วาสมจั พจอ7ใ,จ1ไท7้ j

พฤศจกิ ายน 2490) จากนนั้ คณะรฐั ประหารไดส้ ่งผแู้ ทนหลายคนไปชแี้ จงความจำเป็น
ในการรฐั ประหารกบั สถานทตู มหาอำนาจ เชน่ พ.อ. หลวงสุรณรงคแ์ ละคณะไป

พยายามโนม้ น้าวสถานทูตสหรัฐ!' ควงไปทำความเขา้ ใจกันสถานทูตองั กฤษ สว่ น

น.ร.ว. ภาถนี ยั จกั รพันธุ และม.ปี. นทิ ัศนาธร จริ ประวัติ ไปชี้แจงแกส่ ถานทูตจนี

(ประชาธิปไตV , 10 พฤศจกิ ายน 2490 ; ประชากร, 11 พฤศจกิ ายน 2490 ;

Mahmud 1998, 23) แตม่ หาอำนาจต่างๆยังคงไมใ่ หก้ ารรบั รองรฐั บาลใหม่ปนี กวา่

จะมีการจัดการเลอื กตัง้ ให้แลว้ เสร็จ (Stanton 1956, 211)

ความล้มเหลวในการต่อต้านรัฐประหาร และการสนิ สดุ ความช่วยเหลือ

กลมุ่ ปรดื ีของสหรฐั ฯ
การชงรัฐประหารตดั หนา้ กอ่ นท่ีรัฐบาลจะเริ่มแผนการปราบปรามและตอ่ ด้าน

การรฐั ประหารนนั้ ทำใหป้ รีดีและกล่มุ ของเขาตัง้ ตวั ใม่ติดและแตกกระจดั กระจายอย่าง

ฉับพลนั ปรีดีในจานะหวั หนา้ กลุ่มตอ้ งหลบหนีจากกรุงเทพฯไปยงั หนว่ ยนาวิกโยธนิ

ของกองทัพเรอื ทส่ี ัตหีบเพือ่ ตงั้ หลกั รวบรวมทำลงั เตรยี มการต่อคา้ นการรัฐประหาร ไม่

ก่วี นั หลงั การรัฐประหาร ปรีดีและพล.ร.ต. ถวัลย์ อดีตนายกรัฐมนตรที ่ีเพ่งิ ลกู โค่นลม้

.ยท้งหวาิลรเสลมยี ยัมสงเจค.รไามดโโลนกแไวดน้ท(ำWกาiรlรliฐัaปmระJหาDรทoรn้ังoนvส้ี aำnเ)ร็จออดยฅ่างหไัวมหน่ นา่ เ้าชห่อื นว่(Aยโldอrเiอcสhเอ2ส00t0obs,s1)3ว2่า) ก. ลุ่ม

62

รัฐประหาร 2490

มีความกิคท้จะจดั ตงั รัฐบาลพลดั ถิน่ และใชก้ ำลังจากนาวกิ โยธนิ ทีส่ ตั หีบจำนวน 3,700

คนและเรอื รบจำนวน 5 ลำเขา้ ต่อดา้ นการรฐั ประหาร6 ตอ่ มาเมอื่ กลุ่มของเขาเริ่มรวม

ตัวกันได้ เตียง ศรขนั ธ์ อดตี เสรีไทยและสมาชกิ สภาผู้แทนราษฎรของพรรคสหชพี

-ได้จดั ตัง้ “คณะพลเมอื งใหม่" เพอ่ื ต่อตา้ นรัฐประหารและทำการแจกใบปลิวในเขต

กรุงเทพง ธนบุรี ประณามการรฐั ประหารว่า “คณะทหารผ้ทู ำการรัฐประหารทังหลาย...

การกระทำของทา่ นผอู้ ้างว่าเปน็ ผูร้ กั ชาติและกระทำการเพ่อื ประเทศชาตแิ ละปกปอั ง
ระบอบประชาธปิ ไตยนนั้ เป็นสง่ิ ทึ่ไม่ถกู ต้อง การกระทำของกรมขนุ ชัยนาทไมถ่ ูกต้อง
เพราะไมป่ ฏิบตั ติ ามวถิ ที างรัฐธรรมนูญ” และได้กล่าวประณาม พล.ท. ผนื ชณุ หะวัณ
วา่ ทำเพ่ือประโยชนส์ ่วนตวั 7 หนงั สือพิมพ์ขณะนนั้ รายงานวา่ กลุ่มปรดี ี อดตี เสรไี ทย
นำโดยเตยง คิริขันธ์ จำลอง ดาวเรือง ทองอนิ ทร์ ภรู พิ ฒั น์ ไดร้ วมกำลังคนในภาค
,อสี านเตรยี มประกาศภาคอีสานใหเ้ ป็นอิสระ (ประชากร , ไ 2 พฤศจิกายน 2490 ;

Iffร!ีทพ 12 พฤศจิกายน 2490, 25 พฤศจิกายน 2490 ; เฉยี บ 2501, 73)
การเคล่อื นไหวตอ่ ดา้ นรัฐประหารของกลุม่ ปรดื ใี นอสี านนัน้ สรา้ งความวิตกให้

กับรฐั บาลควง อภยั วงฅ์ และคณะรฐั ประหาร รัฐบาลจึงออกพระราชกำหนดคุ้มครอง
กวามสงบสุข 2490 โดยรฐั บาลมอบอำนาจให้คณะรัฐประหารใชอ้ ำนาจทางทหาร
,ปราบปรามผทู้ ่ีมพี ฤตกิ รรมเปน็ ภัยต่อรฐั บาล ทำให้ทหารสามารถตรวจค้นและจับกม

คนในกลุ่มปรดื ีได้ถงึ 41 คน' นอกจากนี้ คณะรฐั ประหารยังขคั ทำใบปลิวแจกจ่ายไป
ยงั จังหวัดตา่ งๆในอีสานเพ่ือทำความเขา้ ใจกับประชาชนให้ระงับการต่อตา้ นรัฐบาล

(ชาตไทย, 20 พฤศจกิ ายน 2490)

สำหรบั ความเคลื่อนไหวของกลุ่มปรดี ีนอกประเทศไทยนัน้ ม.จ.ศภุ สวสั ดีฯ้ ผู้
แทนไทยประจำสหประชาชาติขณะน้นั ทรงขอลาออกจากตำแหน่ง โดยให้เหตผุ ลว่า

6 สังวร (2516, 159) ; NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7250, Stanton

to Secretary of State, IS December 1947.
7 หจช. สบ . 9.2.3/S เอกสารส่วนบคุ คล นายเอก าสกล เรือ่ ง ภาพข่าว เหตุการณ์ สงั คม

เศร8ษรฐากชิจกกจิ จนาเมyฌอื งท,ษข!่าวรเสัฐปม่ ร6ะ4ห,ารคปอี น2ท49่ี 506(พ(ฉ.ศบ.ับ2พ4ิเ8ศ8ษ-224291พ).ฤศจกิ ายน 2490) : 1-7 ; เสรภี าพ,
4 ข้นวาคม 2490 ; NARA, KG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7251, Stanton

to Secretary of State, “Forinightly Summary of Political Event in Siam for the
Period 1-15 December 1947” ; "Fortnightly Summary of Political Event in Siam for

the Period 15-31 December 1947,"

63

ชนุ คิก ศก้ ลินา แคะพญาอนี ทรี

ไ(Bมa่สnาgมkาoรkถรP่วมosงtา,น1ก1ับรNัฐoบvาeลmใbหeมr่ไ1ด9้แ4ล7ะ;ทรปงรปะรชะากการศ,ว1่าร2ฐั พบาฤลศชจดุ ิกเกายา่ ยนงั ค2ง4ด9ำ0ร,งอ2ย5ู่

พฤศจิกายน 2490) ปลายเดอื นพฤศจกิ ายน สงวน ตุลารกั ษ์ เอกอัครราชทูตไทย

ประจำนานกิง กลา่ ววิจารณก์ ารรฐั ประหารในไทยอยา่ งรุนแรงและประกาศไม่ยอมรบั

ตคดิำสต่งั่อจกาับกปครณีดะ1ชี รงื่ ฐั หปลรบะหหนาอรอโกดจยากเข'ไาทยยนื แยลนั้ว',วา่ใรนัฐขบณาะลทเก่ี มา่ ย.รงั .วด,ำครกึงอฤทย่ใูธนปไทรายโมแชละแเกขนานไำด้

ขลอม้ งรกัฐลบุ่มาลรอ(ยปลั รละิสชตา์กกรล,า่ 2ว5เรพยื กฤรศอ้ จงกิใหายน้ นาน2า4ช9าต0)เิ ขา้ ใจความจำเปน็ ในการรฐั ประหารโคน่

เม่อื ใใรดี ีตัดสนิ ใจเดินทางออกจากไทยเม่อื วันที่ 19 พฤศจิกายน 2490 เพือ
เตรยี มการจัดด้งั รฐั บาลพลัดถน่ิ และต่อดา้ นการรัฐประหารดามแผนการ เขาได้รบั ความ

ช่วยเหลอื จากร.อ.เดนนิส (Dennis) ทูตทหารเรืออังกฤษ และน.ท.การ์เดส (Gardes)
แห่งกองทพั เรอื สหรฐั ฯ ผเู้ ปน็ มิตรเกา่ ในช่วงสงครามโลก ท้ังคVชู Vวยพาเขาออกนอก

ประเทศโดยเรอื บรรทกุ น้าํ มนั ของสหรัฐฯเพือ่ ชันสง่ ทม่ี าลายา (Aldrich 2000b, 132)

จากนนั ทอมลัน ทตู องั กฤษไดแ้ จ้งใหค้ วง อภัยวงศ์ นายกรฐั มนตรคี นใหม่ ทราบว่า

อังกฤษไดช้ ่วยปรดื ืออกนอกประเทศสำเร็จ โดยควงได้คอบกลับทูตองั กฤษว่า เขามิ

ความยนดที ่ปี รืดีออกนอกประเทศแลว้ (Mahmud 1998, 28) ในปลายเดือนเดียวกนั
นั้น ทูตอังกฤษแสดงความ'ไม่เห็นดว้ ยกบั แผนการตอ่ ตา้ นการรัฐประหาร1ของปรีดี จึง

ได้แนะนำใหเ้ ขากล่าวกับกลุ่มของเขาให้ยุตกิ ารต่อต้านผ่านวทิ ยุในสิงคโปร์ (ibid., 30)
สำหรบั แผนการของปรดี ใี นการจัดดง้ั รฐั บาลพลัดถน่ิ นั้น เขาคาดหวังว่าจะ

ไดร้ บั ความชว่ ยเหลอื จากสหรัฐฯพนั ธมิตรเก่าในช่วงสงครามโลกครง้ั ที่สอง แต่ปรากฎ

ว่าทำทขี องสหรัฐฯคือการเมนิ เฉย โดยในเดือนธนั วาคม 2490 ปรีดีประสานงานให้

อรรถกิตติ พนมยงศ์ อดตี รมว. ต่างประเทศ ผ้เู ปน็ นอ้ งชายของเขาและขณะนนั้ อยู่

ในต่างประเทศ เข้าพบวลิ เลยี ม เจ. โดโนแวน (William J. Donovan) อดีตหวั หน้า

โอเอสเอสในช่วงสงครามโลกครั้งท่ีสอง เพอ่ื ขอใหส้ หรฐั ฯสนบั สนนุ อาวุธซึ่งชะชว่ ยให้

ปรีดกี ลบั สู่อำนาจอีกครงั้ โดยปรดีมีแผนดง้ั รฐั บาลพลดั ถน่ิ ชันทางตอนเหนือของไทย

แต่กระทรวงการตา่ งประเทศสหรฐั ฯตดั สนิ ใจไม่สนับสนนุ ปรดื ีใหก้ ลบั ส่อู ำนาจอีก จงึ

ไมตีเส้แถตยีแ่ รสภดางพคทวาามงกเสาียรใเมจือกงับตกอ่ าไรปรฐั ”ป1 ระหารท่ีเกิดขนและกล่าววา่ ต้องการสง่ เสริมให้ไทย

9 หชช. สบ. 9.2.3/8.

" NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 725! , Memorandum of

64

รัฐประทาร 2490

^ ทา่ ทีของสหรฐั ฯ เชน่ 'นเป็นผลสบื เนือ่ งมาจากการท่รี ฐั บาลของกลมุ่ ปรืดีเคย
นันนโยบายทไ่ี ม่สอดคล้องกับความตอ้ งการของสหรัฐฯ ด้วยการจดั ตงั้ สนั นิบาต

เอเชยตะวนั ออกเฉียงใตเ้ ม่ือเดอื นกันยายนปเี ดยี วกนั ย่งิ ไปกว่านนั้ ในปลายเดือน

ห;'ษภาคม 2491 ระหวา่ งการเดนิ ทางจากสงิ คโปร์ไปยงั สหรฐั ฯ ปรีดไี ดแ้ สดงวซ่าขอ

ขา้ สหรฐั ฯที่สถานกงสลุ สหรฐั ฯประจำเซึย่ งไฮ้ ท่นี น่ั เขาได้พบกับนอรแ์ มน เอช, ฮันนาห์
(Norman H. Hannah) เจา้ หน้าทีซ่ ีไอเอซ่งึ ปฏบิ ัตหิ นา้ ทใ่ี นตำแหนง่ รองกงสุลสหรฐั ฯ

ร'ุ้นนาหป์ ฏเิ สธการอนญุ าตใหเ้ ขาเดินทางเข้าสหรัฐฯ ด้วยการกระชากหนงั สอื เดินทาง

ไปจากมือเจา้ หนา้ ที่กงสลุ และขดี ฆ่าวช่าของเขามิใหเ้ ขาเดนิ ทางเขา้ สหรฐั ฯใตอ้ กี (ปรีดี

"2529, 108-9)
จะเห็นไต้ว่าท่าทขี องสหรัฐฯที่มตี ่อปรีดีและกลุ่มของเขานน้ั มไิ ด้เป็นไปใน

ลกั ษณะเหน็ อกเหน็ ใจเหมอื นดงั เช่นในช่วงสงครามโลกครง้ั ทส่ี องอกี แล้ว แมป้ รดี แี ละ

กลุ่มของเขาจะไดร้ ับความชว่ ยเหลือจากอดตี เจา้ หน้าทโ่ี อเอสเอสหรอื มิตรเก่าชาว

อเมริกันท่ีเคยรว่ มมือกนั ในการตอ่ ตา้ นกองทัพญี่ปนุ่ ในช่วงสงครามโลกกด็ าม แด่

เจา้ หน้าท่ีของสหรัฐฯท่ีปฏบิ ัตงิ านตามนโยบายใหมใ่ นสมัยประธานาธบิ ดที รแู มนน้นั มื

ปฏิกริ ิยาตอ่ ปรดี แี ละกลุ่มของเขาอยา่ งแข็งกร้าวและไม่เปน็ มิตรอกี ตอ่ ไป จงื ชดั เจนว่า

I กายใตบ้ ริบทไหมไ่ นชว่ งแรกเร่มิ ของสงครามเย็นนั้น สหรัฐฯ มิใดเ้ ลอื กปรดี ีและกล่มุ

ของเขาเป็นพนั ธมติ รเฉกเชน่ ในชว่ งสงครามโลกคร้งั ท่สี องอีกต่อไป

การรกุ คบื ของกล่มุ รอยัลลิสตใ์ นฐานะสถาปนิกทางการเมือง

! หลงั รัฐประหาร คณะรัฐประหารจำเปน็ ต้องสนบั สนนุ ไหค้ วง อภัยวงศ์ ซ่ึงเป็น
ตัวแทนของกลมุ่ รอยัลลสิ ตข์ นเปน็ นายกรัฐมนตรแี ละขดั ต้งั รฐั บาลรอยัลลสิ ต์เพื่อสร้าง

การยอมรับจากสาธารณชนแสะนานาชาติ โดยจอมพลป.พบิ ูลสงครามในฐานะหวั หนา้

คณะรัฐประหารได้ทำหนงั สือมอบอำนาจของคณะรจั ประหารใหก้ ับรัฐบาลควงเพื่อ

-Conversation Howard Palmer and Kenneth p, Landon, 21 December 1947; Neher

1980, 55 56.
I : ปรดี พนมยงคํ ไดม้ นทกึ ว่า ในเวลาตอมาเขาใต้ทราบวา่ นอรแมน สันนาห้ หำงานให้กบั ชใณอ

นละต่อมาสนั นาห'้ใต้ย้ายจากสถานกงสุลสหรัฐฯ ประจำส่องกงไปประจำท่ีล'ถานเอกอฅรราชทูต

กรงุ เทพฯ โคยสันนาห์มบี ทบาทสบบั สบนุ ไหต้ าื รวขิจบั ภรบาและบุตรชายของ!ขาในกรณี "กบฏ

สันตภึ าพ” เพอ่ี ปิ 2495

65

ชนุ คิก ศกคนึ1 า และพญาอีนทรี

บรทิ ารประเทศ การมอบอำนาจดงั กลา่ วสร้างความพอใจใหก้ ับกลุ่มรอยัลลิสตม์ าก จาก

นัน้ ควงได้ประกาศความเปน็ อสิ ระของรัฐบาลรออลั ลิสตจ์ ากคณะรฐั ประหาร (ศรึกรุร,

15 พฤศจกิ ายน 2490) เขาไดจ้ ดั สรรตำแหนง่ ในคณะรัฐมนตรีใหก้ ับเชอ้ื พระวงศ์

ขุนนางในระบอบเก่า และอดีตนกั โทษการเมอื งกล่มุ รอยัลลิสต์ให้ดำรงตำแหนง่ ในคณะ

-รัฐมนตรีมากอย่างไมเ่ คยมีมากอ่ นนบั ตง้ั แตก่ ารปฏิวตั ิ 2475 (สุธาชัย 2550ข, 105 6)1?

ด้วยเหตุท่ที ง้ั สองกลมุ่ มเี ปา้ หมายทางการเมืองที่แตกต่างกันและหวาดระแวง
กันอยแู่ ล้วตั้งแตต่ น้ ความแตกแยกภายในพนั ธมิตรใหมน่ จั้ งึ เกิดชน้ื ทันทีหลงั รฐั ประหาร

สำเร็จลง โดยกลมุ่ รอยลั ลิสต์ต้องการสถาปนาระบอบการเมอื งท่ีเพมิ่ อำนาจให้กับ

สถาบันกษตั รยิ แ์ ละทำให้พวกเขามอี ำนาจทางการเมืองอยา่ งยั่งยนื ในขณะท่จี อมพลป.

และคณะรัฐประหารกต็ อ้ งการกลับสูอ่ ำนาจทางการเมอื งและไม่ตอ้ งการใหก้ ลุ่มรอยัลลิสต์

กเขล้าุม่ มราอเปย็นัลลคสิแู่ ตข์จง่ ะทไามงกไ่ วารใั จเมจือองมทพ่ีพลวปก.เขเพารเสายี่ะงเขชาีวเปติ ใ็นชอก้ ดำีตลแงั กยดึนอนำำนขาอจงมคาณเะปรน็ าษธรฎรรมทด่ีเคาทย่ี

ปราบปรามการกอ่ กบฏของพวกเขาอยา่ งรนุ แรงมาก่อน กรมขนุ ชัยนาทนเรนทร อดตี
แกนนำกบฏของกลมุ่ รอยลั ลิสฅท์ ีเ่ คยถูกถอดอิสริยยศและถูกคุมขังจากการต่อตา้ น

การปฏิวตั ิ 2475 และต่อต้านรฐั บาลจอมพล ป.ในช่วงก่อนสงครามโลกครั้งทส่ี อง

ไดร้ บั การปลดปล่อยหลังสงคราม ต่อมาพระองคก์ า้ วชน้ื มาเปน็ ผู้สำเรจ็ ราชการ”!

ภายหลังการสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หัวอานนั ทมหิดล ในฐานะทท่ี รง

เฟนิ พระราชวงส์ชัน้ ผใู้ หญ่และสนิทสนมกบั ราชสกลุ มหดิ ล พระองค์แจง้ กบั ทูตอังกฤษ
เป็นการส่วนตวั เมอื่ กลางเดอื นธนั วาคม 2490 ภายหลังการรฐั ประหารวา่ ไม่เคยไว้วางใจ

รจจอออยมมัลพพลลลิสปปต.์ใ, หแ(ลMก้ ะาaปรhสรmดีนuีบั พdสน1นม9ุน9ยนง8้ันค, ถ์4กูเ9ลค)ยณทะรรัฐงเใหJรนิ ะวหา่ าขรณคระอนบ้นั งรำัฐบทารลงคมวีคงวอามภคยั ิดวงทศีจ์ ะทกี่กำลจดัมุ่

แม้ในชว่ งดงั กล่าวคณะรัฐประหารจะอยู่หลงั ฉากการเมืองอยา่ งเงยี บๆราวกับเปน็

ผู้คุ้มครองรัฐบาลควง แต่พวกเขาไดเ้ รมิ่ รบั เถงึ การถกู หกั หลังจากกลมุ่ รอยัลลสิ ตท์ ี่

พยายามกดี กันพวกเขาออกไปจากการเมอื ง พวกเขาจงื ไดป้ ลุกกระแสการตอ่ ตา้ นรัฐบาล

12 เชือ้ พระวงศด์ ำรงตำแหนง่ รัฐมนตรีหลายคน เช่น ม.จ. วิวัฒนไชย ไชยันต", ม.ร.ว. เสนีย์ ปราโมช
ม.ร.ว. คกึ ฤทธิป้ ราโมช และ ม.ล. เดช สนทวงศ์ ส่วนชุนนางในระบอบเก่า เช่น พระยาศรีวิสารวา'รท

(เทยี นเล๋ึยง สุนตระกลู ) รวมทง้ั อดีตนักโทษการเมอง เชน่ ม.จ. สท่ ธิพร กฤดากร และพระนาศราภัย-

พพิ ัฒ (เถื่อน ศราภยั วานชิ ) เป็นต้น

66

ท}ู้ ปว!:หาว 2490

ควงดว้ ยการแจกจา่ ยใบปลวิ ไปตามสถานท่ีราชการและสาธารณะโจมตีควงและกลมุ่

รอยัลลสิ ตว์ ่าต้องการทำลายจอมพล ป. ด้วยการพยายามทำใหพ้ ้นจากอำนาจ (สุธาชัย

255011, 124-25) แม้รฐั บาลควงจะถกู โจมตี แต่ดว้ ยความสามารถของควงในการพดู

หาเสยี งและความชว่ ยเหลือทางการเงินจากพระราชวงศ์และกลุม่ รอยัลลิสตผ์ มู้ ีความ

มง่ั คงั่ สง่ ผลใหก้ ารเลือกตัง้ ในปลายเดือนมกราคม 2491 นน้ั พรรคประชาธิปด๋ ยไ์ ด้รับ

การเลือกด้ังมากทีส่ ดุ คอื 53 คน จากจำนวน 99 คน11 จากน้ันตน้ เดอื นมีนาคม

สหรัฐฯ และอังกฤษใตใ้ หก้ ารรบั รองรฐั บาลควงทีม่ าจากการเลอื กด้งั และประเทศอื่นๆ

กท็ ยอยใหก้ ารรบั รองรฐั บาลในเวลาต่อมา (Mahmud 1998, 60; Darling 1965, 63)
ชัยชนะในการเลือกดั้งดน้ ปี 2491 ของพรรคประชาธิป้คบอนั ไ' ดร้ ับความ

ช่วยเหลือจากพระราชวงศ์และกล่มุ รอยัถลิสต์ เปน็ เสมือนการประกาศอสิ รภาพจากการ

ครอบงำของคณะรฐั ประหารใต้สำเรจ็ พวกเขามน่ั ไจมากขนว่าจะสามารถควบคมุ
การเมืองผ่านกลไกสภาผู้แทนราษฎร ๅฒสภา และรฐั บาล จากน้ันรฐั บาลควงไดอ้ อก

กฎหมายคนื ทรพั ยส์ นและให้ความเป็นอิสระแก่สำนักงานทรัพยส์ ีนสว่ นพระมหากษตรย

-หลงั จากท่ีหนว่ ยงานดงั กลา่ วเคยถูกคณะราษฎรโอนมาเปน็ ของรฐั บาลหลงั การปฎ็วัติ

2475 (พอพันธ์ 2549 ; สมศักดิ้ 2549, 67 93) นอกจากนี้ พวกเขาไดเ้ ปดี การรุก

ทางการเมืองด้วยการเริม่ ต้นออกแบบระบอบการเมอื งตามทพี่ วกเขาต้องการ คอื ทำให้

พระมหากษตั รยิ ท์ รงมีพระราชอำนาจทางการเมอื ง และ,ทำ 'ให้กลุ่มรอยัลล็สฅม์ ีความ1ใต้

เปรยี บเหนือกลมุ่ การเมืองอนื่ ๆ โดยเฉพาะอยา่ งย่ิงการกำจัดคณะรฐั ประหารใหพ้ น้ ไป
จากระบอบการเมอื งที่พวกเขาใฝฝ่ นื ผา่ นการขดั ดงั้ สภารา่ งรฐั ธรรมนญู ฉบบั ใหม่14

สาระสำคัญในร่างรัฐธรรมนญู ฉบบั ใหม่ซึ่งต่อมาคือรฐั ธรรมนูญ พ.ศ. 2492 หรอ
รฐั ธรรมนูญฉบบั รอยลั ลิสต์ เป็นการออกแบบทพี่ ยายามสถาปนาการเมืองทใ่ี ห้อำนาจ

แกส่ ถาบันกษัตริยแ์ ละสรา้ งความไตเ้ ปรยี บทางการเมอื งใหก้ บกลุม่ รอยัลลสิ ตแ์ ละพรรค

' NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7251, Stanton to Secretary of
State, “Fortnightly Summary' of Political Fvent in Siam for the Period 16-31 January

1948” ; Coast (1953, 44).
4 โปรดดรู ายขอสภาร่างรัฐ'ธรรมนญู โน หยูค (2495, 224'32) ; แถมสขุ (2539, 51-52). คณะ

ผู้รา่ งรัฐธรรมผูญ,น้ีประกอบคว้ ขสมาชกิ 9 คน ลอึ เจา้ พระยาศรธี รรมาธิฌศ (จฅร ณ สงขลา)

พระยาศรีวสิ ารวาจา พระยาเทพว’ิถูร พระยาอรรถการยี น์ ิพนธ์ หลวงประกอบนิติสาร ม.ร;ว. เสนืย์
ปราโมช นายสวุ ชิ ช พนั ธเศรษฐ นายเพร ราชธรรมนิเทศ และนายหยดู แสงอทุ ยั โดยคณะผู้รา่ ง

รัฐธรรมนญู ส่วนใหญ์เปน็ ชุนนางในระบอบเทา่ และนกั กฎหมายทเ่ี ป็นกล่มุ รอยลลสิ ต์

67

ชุนศกึ ศกดนา และYJญาธนทวิ

ประชาธิป้ตย์ เชน่ เปน็ ครง้ั แรกในประวตั ศิ าสตร์ทวี่ าทกรรม “การปกครองระบอบ

ประชาธปิ ไตยมีพระมหากษตั รยิ ์เปน็ ประมุข’’ ปรากฎในรฐั ธรรมนูญ แสะมกี ารบญั ญตั ิ

.หอ้ ำนาจพระมหากษัตรยิ ใ์ นหลายทาง เช่น พระมหากษัตริย์มพี ระราชอำนาจท่ีจะเลือก

และแตง่ ตงั้ ประธานองคมนตรี องคมนตรี ตลอดจนสมาช่กวฒุ สกาทง้ั หมดได้อย่าง

อสิ ระ โดยมีเพยี งประธานองคมนตรเี ป็นผู้สนองพระบรมราชโลงการ กษตั รยิ ์ทรงมี
พระราชอำนาจทางการทหารดว้ ยการกำหนดใหท้ รงเป็นผบู้ ังคบั บญั ชาสงู สดุ ของทหาร

ท้งั ปวง ตลอดจนให้พระองค์ทรงมีพระราชอำนาจในการสกาปนาฐานนั ดรศกั ตั้ เปน็ ต้น
ในอกี ดา้ นหน่ึง ร่างรฐั ธรรมนญู ฉบบั ดง้ กล่าวพยายามจำกัดอำนาจของคณะรฐั ประหาร

และกดี กนั ออกไปจากการเมอื งด้วยการหา้ มข้าราชการประจำเป็นสมาชกิ วุฒสิ กา

สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร และรฐั มนตรี {มุกดา 2542) หมายความว่าจอมพลป. และ

กลมุ่ ทหารของเขาไม่สามารถเขา้ ดำรงตำแหน่งทางการเมืองไดห้ ากยงั มีสถานะขา้ ราชการ

ทูตสหรัฐฯอยา่ งสแตนด้น ไดบ้ ันทึกความเหน็ ของเขาตอ่ รฐั ธรรมนญู ฉบบั น้ีวา่
รัฐธรรมนญู ฉบับน้เี ดท้ ้นฟอู ำนาจพระมหากษัตริย์และประสบความสำเรจ็ ในการอำพราง

อำนาจทางการเมอื งของพระมหากษัตริย์ใหแ้ ทรกซีมลงอย่างลึกซ้ึง เขายังเห็นอีกว่า

แนวความคดในการเพิม่ อำนาจทางการเมืองให้กับสถาบันกษตั ริยไ์ นการควบคุม

การเมอื งไทยน้ัน คล้ายคลึงกับสงิ่ ทีพ่ ระบาทสมเด็จพระปกเกลา้ เจาอย่หู วั ทรงเคยมพี ระ

ราชดำรถิ งึ การปกครองในอุดมคดไี ว้เมื่อก่อนการปฏวิ ตั ิ 2475' ' นอกจากน้ี สแตนด้น
ไทตาง้ตก้ังาขวอ้ เมสอื งั งเกทตไ่ี ปถไงึ เกปลา้ เหกินมกายวท่าแาคง่ใกหา้กรเามรอืสงนขบั อสงนกนูลคมุ่ ณรอะบรฐัลั ปลริสะตหว์ า่ารเทพ่าวนกนั้ เข",ามแี ผนการ

กลุ่มรอบัลลิสต์ไม่เพียงแต่เข้าครอบงำการออกแบบระบอบการเมอื งทีอ่ ำนวย

หส้ ถาบันพระมหากษัตรยิ ์และกลมุ่ รอบลั ลิสต์เป็นตวั แสดงทางการเมืองที่สำคัญดว้ ย

การกดี กนั คณะรฐั ประหารออกจากการเมืองเทา่ นน้ั แตพ่ วกเขาบงั มุ่งสรา้ งระบอบ
การเมอื งท่ีไมป่ ระนปี ระนอมกบั ความคดิ อน่ื ๆ นสงั คมไทย เชน่ เสรีนยิ ม โดยเฉพาะ

NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7251, Stanton to Secretary of
State, "Fortnightly Summary of Political Rvent in Siam for the Period 1-15 January

1948*”

16 NARA, KG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7251, Stanton to Secretary of

State, '‘Fortnightly Summary of Political Event เท Siam for the Period 16-31 January

1948 . ”

68

สมเด็จพระเจาบรมวงศ์เธอ กรมพระยาชยั นาทนเรนทร อดีตแกนนำกบฎต่อค้านการปฏิวตั ิ 2475

โตร้ บั การปลดปล์อยหลังสงครามไลกครัง้ ที่สอง ทรงสนบั สนุนราชสกุลมหดกิ และไต้รับแต่งด้ง!ปนี
ผสู้ ์าเรจ็ ราชการฯ หลังรัชกาลที่ 8 สวรรคต พระองค์รับรองการรฐั ประหาร 2490 อย่างแข็งขัน และ

ทรงลงพระนามประกาศใชัรฐั ธรรมนญ 2490 ทีเ่ กดจากการรัฐประหารแต่เพียงผ้เู ดียว